VNIVERSALIS

HISTORIAE

T

TTTTH

A 7'HKMtN ^ .

DlOSCOIUDBS

Theophrastus

Galenus

^cdiorM IruslinJL
l es-pendimiia .

Fuchscus.

Gesneilus.

DALECHAMPIUS

J^aciLz esi uu> entis
. a-dcLcris^

EBRODUNI

1 o. Hf.n . Che ri, er u_S-

Joh. Bauhinus

Quam ampla JWitf Optra l»a, 6 JZHOVA ' <tuum «f* 0»
2Jct>sU\ pttnh eslTcrra yoffeffiont- i do. ■ ?J«Jm

f WW W~ HISTORIA

| PLANTARUM

jOiL jnv^csl igAvitiUM. JjwjEm

pK— d&n UNIVERSALIS.

W PUNIUS. 11 \ \

r — - vTLrluUoribus

pH j| JohanneBauhino,

| A ml lf Joh HENMCOQiERURO

• Do Ao re :

Bafilienflbus.

J (1UILANDINUS. Jgl ^

?AMATU,S LuSlTANtX^,*inj|f \\uawi reccnju.it et aupcit

dominicus Chaiwlus,

|fk^ txGerie^mfis

‘ $$ J iiiis vero putticijircit/

FR.LuD.AGRAFFENRIED.

M D,ui in c'rf<s*r“ *■

I

&

[f

'V,

.-jfsr' *

■ f .. J' ^ » v

' - v • '•' _

.

k i

j, r*

vi-y •

».»II*.H •

ciifla > m i>

' i/Mir im
- - -2

' ' •

e*.

r ,

- . j ; . . ,

is/: . 4*>j. . • ■

;■*- i

• • i*-: -' • i rt r.’> »y >i. ,

r f ►Ii' i

'■ . •• ■ . O ;rt :;i

tr?-.

■

• fy~

'"h^i

;«

-

.'<■ '! • ", •

‘ V j£l

■ ■ ■:. ,

- . ; V ' •«. .•

• • ’ *

'

HISTORIA

PLANTARVM

VNIVER SALIS >N OVA,

ET ABSOLVTISSIMA
CVM CONSENSV ET DISSENSV
CIRCA EAS.

cAu Eloribuj

IOH BAVHINO ILL CELS. WIRT,

ARCHIATRO.

E 7

IOH. HEN CHERLERO PHILOS. ET

MED. DOCT. B A SILI ENS II VS

Quam rccenfait & ouxit

DOMINICVS CHABR.LVS MED. DOCT.

genevensis. t

Juris vero pMicifecit.

FRANCISCVS LVD. A GRAFFENRIED.

Dotrunusin Gertzcnlee &c.

Continens

descriptiones stirpivm exactas, figvras novas, ex ipso proto»

tvpo maxima cx pane depldas: earumdem Satum.Cultum, Mangonia: item V ires omnigenas: Preparationes, Extra-
ebonas acDeftillariones prstcipuas : Exoticarum Orientis atque Occidentis, aharumque ante ndlrumfeculum
'incognitarum fupra mille Hiftorias nonas. Synonyma: .Cquiuoca: Succedaneaipracipuarum
linguarum appellationes.

In primi i vero

PLACITA VETER VM GRAECORVM-, ARABVM, L AT INORVii

dr pojtmoris ficuli Scriptorum ;

INTERPRETATIONES AC CORRECTIONES SENTENTIARVM
obfcuraruin & deprauatarum:

I nqutprtteru

Ndtantur ERRORES eorumquide Plantis rcripferunt; Ac continentur
pleraque omnia.qua:

THEOLOGI, IPRISCONS PLT1, MIDI Cl, PHILOSOPHI, HI ST ORlCi,POET Ai,GR A Il-
matiri, Gtoponiti,AnhMtli,alucit<e<lcPlMtupnmuIgarum.

Vt merito omnium Herbariorum vicemfupplerequeat.

OT AOkEIN Aaa' E IN AI.

E B R O D V N I.

cla Ia cL.

+f(o)$tr

AVTHORES

AD LECTOREM.

SI Erus verbum eft , amice & erudite Lector : VINO
(VENDIBILI NON OPVSESSE HEDERAS Ve
'SPENSA. Atcontra,illiid&neceflarium hodie a
^ mus, 6c nobis ita bene placitum; quippe, quod in i o.
Agpub. proficuum , & tibi volupe luturum, pro ce ac

indubitato aflerere non dubitamus. Nam q s tu -
aut alteri dicat, quid tousifliis anni imo tot annorum luftris
prouinciarum.totdiilitarum Mundi plagarum, montibus, pta.
niualibus,nudisoiutibus,colliumcelpitibus. , confragofis , i
crepidinibus, cothlacibusdpcluncis, opacis, apricis , lylvofis , k
bus,vetcretis,va'uactIs,aruis,glareofis, pratis, riguis, r.uis, litte
bus,mariiplb,parietinis,ruderibus,hortenfianis, hortis Adon d
iamqjRcgiis,fiibgiundiis,rudcctis, frutectis , neglectis, fed noL
fpedtjs ,acq; impio etiam Mulieolonoltro,perdiu, pernox, e tot v
mimbus, totcodicibus, tam varie interle contrariis, imocxiplb au

noftro cerebdlo vindemiauerimus?Quod, ut ne nefeias, accede bon
auibus,ingredere,afpice,gufta,imo lapias,ut in hoc faltcnr lapias , &
quid fonsiwfe, quid ipla contineat cella , obiter tantum fuboltacias.
Cautum dcnolboedibto , ne vina haec iniqua fintveftns capitibus,
fed placidi, iucunda, proficua : vt tandem intelligatis, non efle, quod
Adagio orcumfertur;

Aliud m feripto feii titulo
Aliud in fixidc.

VOS IN HANC REM
6 POSTERI

TESTIMONIV M PERHIBETOTE.

noTEPON H nOTEPOZ.

GEWjEROSISS. W.OB ILIS S. STL END 1-
dtdifiimis , £ 'xceUenttfomu Viris

DN- FRANCISCO LV-

DO V ICO AB ERLACH

LIBERO BARONI

IN SPIETZ. St.

DN- NICOLAO DACHSEL-

HOFFERO. POTENT1SSIM AE

BERNATVM REIPVBLlCAt

ConsvlibvS perpetuis.

XJt &

EIVSDEM REIPVBLICjE QVAST ORIBV5,
atque TribvnIS:

TOTI ^TE S E N ATTI FOELICI, 1NCLTT0,

Dominis gratiojifiimis.

Abet, Proceres Illvs-iris-
fimi, Inquolibigratuletur Atas
noftra, eorum Compos qu* ncbf
fimis faliuam mouerunt. T- rne-
minos enim quos per quinque Lj-
ftra parturiuit foetus Vrbsveftra I-
brodvnvm enixa eft. Inprocin-
dtueft Sapiens Divitiarvm

'mu ipift.

Natvr alivm Qv AESITOR AcERRIMVS. Orbi ‘9'

nouum accedit lubar. Cimmerias fecedunt tenebr». De-
cufla papyrorum lylua facilis in Memphyticam Abaton
aditus. Myftis Apollineis omnis excutienda; caliginis conce¬
ditur dj^cupcL,.

Oblcure de plantis fcriplerat Thcophraftus: barbare Ara-

besiofcitanter interdum Diofcorides: infulse nonnunquam tx
aliis Plinius per tranfennam tantum Galenus : Miilies lapfi
erant Recentiures , etiam ^cttyntyaroi: acquotufquilqueab alio
non disfidebat. Prodit natator Delius , conjector Oedipus , e-
munfts naris Ccnfor, integer differentiarum Conciliator.
PnelisPubmittitcrnoflris OPVS, cujus immenfitas omnes
huc vfque Ty pographos deterruit : vtilitas infinita vota exci-
tauit : varietas i± elegantia maris & terrae opes, EWnp/J'' m
exhibet. x, E'a OPVS, mcjuam,

IO ANNI) BAVHlNl, in quo perficiendo confe-
nuit V ir judici) acris , exaftae memoria: , ftuclij indefesfi. Qui,
cum Epimeiidis Poeta: attigerit annos, ejus tamen non dor-
miuit fommm : fed, vt Arifto Scepticus, femper in quaerendo
aut confide ando fuit. O P V S certe eximium , vtiie , jucun¬
dum. O 0 V S , quod non immerito incomparabile dicatur,
fiue didticnem fpedtes , fiue affabre pictas & fculptas Icones
i n nu mer.s.Sed ETri/zsvif sov iejj-cc, quod diu admodum Tinea¬
rum & 'Hattarum eica fuerat .tandemque omnino in illarum
cesfifTetdcam, h non a fitu, a muco re, & ab Abdcntarum {or¬
te vindcafiemus.

Beiedictiodc M AIESTAS fit facrofanctx & inenar¬
rabili 1 nnunitati , qua: in hac cadaucrofa Mundi canicie &
fecuprum fenecta,inter fatales rerum mutationes,Helueticis
Laubus tuta impertiri voluit Halcyonia, quibus ponerentur
hacOua, hi educerentur Pulli. GLORIA fit Vobis,
P! O C ER ES ILLVSTRISSIMLobPotentif-

fma: Reipubhc^ ad cujus clauumfedetis, in ancipiti valde fla¬
ti ab omni injuria vindicias : & quod ea fitis erga Literas Lite-
atofque propenfione , vt merito jam in veflns Collibus Mu-
faefuum quaerant Helicona,in veflris Lymphis Gratiae fuum
Fontem Acidalium. HONOS maneat perpetuus Nobi-
lisfimis, Amplisfimis, & Splendidisfimis DN.MANVE-
L1B VS, D1ESB ACHI1S , STEIGER1 S, cs-

terisq;qui in hoc laudabili Inflituto nobis glaciem fregere , a-
peruereviam. Perennet LAVS magni illius Geni j: contin¬
gat ejus fcnptis eadem veneratio quae olirn Accij Tragicis: fu-

iFi-

fpiciant Medici BAVH1N1 NOMEN, plurimum
illi debet Ars Apollinea. Nec illaudatus abeat Gener e.us
CHERLERVS, egregiam in hoc opere navavit ope¬
ram : & ( quod de Caelio Oratore Quintilianus ) longiore vita
dignus erat.

NOBIS vero fi quid debetur honoris & laudis: Totum
id Vobis, PROCERES lLLVSTRlSSlMiTa-
crum ede volumus : Primum hunc H 1 S I ORI AE V-
N1VERS ALIS PLANTARV M Tomum, in

quonon difcerptum Abfyrtum.led numeris omnibus abtolu-
tam AENAPOAOTiAN exhibemus, Iplendidisfimo N O-
MlNI VESTRO fubmifie infcribentes. Quibus enim
alusv Apud V os inchoatus cft.de V eftro crevit, m V eftro na-
fcitur. Quibus aliis Ciuis vefter.cujus totaProiapiaV obis ob-
ftridba: cui totProuinciasconcredidilhs in quem tanta benefi¬
cia contuliftis? Quibus aliis Ciuis Geneuefis.Vrbis vobis foe-
deratx, quem non ita pridem, nec leui gratix argumento.in re
ardua fuftincre dignati eftis : Qui velleram in gerenda publi¬
ca re admiratus Prudentiam & Eoelicitatem : Aula: vero per-
txlus,nec amplius Mauortios ferens fremitus.quum Colonus
vefter fieri exoptaiTet, benigne admodum ac munifice, tum ab
Amphflirnis harum Ditionum Prxfeihs , tum a veftris Ehro-
dunenfibus exceptus eft.

Trita incedentibus via hic veftris effeflocus laudibus : ve¬
rum illis recenfendis fuperfedemus: Cui en madid luppetat
dicendi flumen? Praterea infignes quibus eminetis Dotes prae¬
dicat Orbis: permanebunt illx in animis hominum, in xterni-
tate temporum , in fama rerum. Commendatione eget A£v-
tyobsyict-, noftra , non vos , PROCERES 1LLV-
STR1SSIML Acfic.ne quid 7 r« psgyov, ad rem redimus.

Admittite igitur Sacrariis veftris AE 1 ERNVM

S V AE GRATITVDINIS & OBSER¬
VANTIAE MONVMENT V M appendere
volentes. Sulcipite tenellum Foetum cui tamdiu in ouo laui-
ftis. Fouete illum viculis partus. Sereno vultu facite animum

ad reliqua. Veftris A ufpiciis manumittatur in publicos vius.

Vcftrs

V eftr^ Autoritatis munimine comitatus micandus fefe omni¬
bus ofterat. Timeant male ferrati homines arrodere tanto prx-
fidio redimitum. CaAeriim in fecula floreat Inclyta B E R-
N A cum toto foo imperio : V ofque , PROCERES
ILLVS1 RISS1M1, quam diutisfime CONS V-
LES, QV AESTORES, TRIBVNOS PA¬
TRIAE PATRES, RECTORES FOE-
LIC ISS1MOS habeat. Nobis vero cultu &obfequiis
noftns apud vos gratiam detur promereri.

Hscfunt XAPH2THPIA, hxcVota.

Vobis

PROCERES ILL VSTR1SSIM1

Deuotilfimorum

FRANCI SCI LVD0V1C1 a G RAFF EN RIED
gratioja, conccjitone vestra EbrodutjenJis ditionis pro tempore Prafefft.
ET

DOMINICI C H A B R*s£ I M. D.

Iliujlriji- CeLJit. VF' irtemh. & Confit i is Medicis *

V rbistfc Ebroduncnjis Medici ordinarij.

Dabant Ebrodan. idib. Septemb. anno a partu Kirginis M. DC. L.'

mmmsm

EPIGRAMMA

In Botanicum Bauhimanum Fausti ominis ergo fcnpturru.
Ad Lectorem.

QV u Jpell.ti PhntM in mlt VOLVMIHIS Irnjm
Non illas Solis prolicit ardor humo ,

Conjiu non illas tellus , non c cerula trudunt.

Ponti, non valles, non iuga cclfa ferunt;

Non illas peperit felix quondam hortus Edcnis
lUas Hejperidum non aluere fata :

Sculptoris ne tefruflretur Dextera [olcrs.

Non vivunt quas tu viuere forte putas .

Non te decipiat Scriptoris pagina dolia.

Natura certans cognitione fua.

Ha non (unt planta. Plantarum at Dadala figna
Quaj, M*5 oculis rtftituijfe valent.

Quas jpeclas cunelas tnmole VOLUMINIS hms.

Sive illas Solis proluit ardor humo.

Educat aut tellus fata, vel maris ima recondunt ,

Aut valles humiles , aut juga celfa ferunt.

Quajque aluere olim pulchra viridaria E DENIS,

Et quas HESPERIDVM lata tulere fata-,

Hic cunftasjpeflas , & ni pigmenta deeffent ,

Ars teconftlij redderet ambiguum.

Scripfic Geors. Mulle r Phil. Prof. Laufann.

Viro

DN.FR. L V D. AGRAFFEN

RIED DOMINO AGER,-

Z E N S E E.

ebrod^nens/ PRO TEMPORE PROFECTO

amplissimo.

CiiRtSSIMOET^CTtSSIHOVIRO;

nM noMINICO CHABR^O MEDI¬
ON- ?1N£ DOCTORI PERITISSIMO

Roo erat in futis, fore ab omni parte beatum,

Tflquod 'flammifero Phoebus ab axe videt.

; Perpetuo humanis ingentibus ohftitit aufis ,
i yltirna mors rerum h»ea,duila Deo.

• Defer it incoeptum Pili ori im labile nulli,

Doa a celebrati Dextera APPELLIS opusi

Tanta «flexuri vetui fet carmina flammis
< s ■' AVGVSTVS vindex Tfominis ipjejul.

r\ IliM r\Y^u%fi%$fque,mann,partum iuuere redemptum.

. \ ‘ prodiit hinc tanti T^bife vatia opus.

Sic quoque, Teuthonica.Bauhinus gloria terra.

Cui fua nafienti munera Afpollo dediti

■N offe poteftatesherbarum.ufumque medendi,

Lethoque inflanti nellere pojfe moras-
Infandum fufeepit opus, mirabile doliis.

Tuatur a cunttas quod quoquepromitopes.

Invida prapropera abrumpens ftdfilafenecla.

Hoc etiam indeptum nobile abrupit opus.

Munificus tandem dum Grafftnrenus Heros,

Prtfidium cMonii dulce decufqutchon:

Hoc lacerum miferatus opus.reflaurat Apollo :
pUnt&rumque Sacr&confuUt htjtortit:

Adfuit obftetrix pereuntisprovidapartut,

CHA BRAEVS, Medica luxque decujqtte Schola.

Vergilius quantum Augufto debet que Poetis,

Per quos Aeneis reffituendaforet.

Tantum etiam Heroi uMo, medicoque celebri ,

Debet Baubim nobile mentis opus.

His Ducibus depromit opes natura latentes,

Authorifque ingens inderefurgit honos.

Cedite Romam Scriptores, cedite Grati.

Tpefiioquid maius nafeitur Hippocrate.

Omnifera hic thefaurus habet miracula terra

Et quicquidfinfuspafcerepoffe datur.

Arboreos quotquot prabent viridaria f cetus,

Erugiferosfruttces, umbriferum^ nemus ;

dona

Donalaboranda Cerer is, quot /picula Campua
Reddit aratori,me]Je vigente fuo:

Quotquot irriguis nafcuntur gramina pratis ,
Gramma lanigero pabula grata gregi,
guotquot & aprici pingunt ur floribus horti :
Quotquot in umbrofa lilia -valle nitent ■

Quot palus udaherbaaJinuofaveUquoraponti,

TheJJala -vel Tempe, -veliuga celfa fouent.

Pandit opes Oiedictnafaas, arcana recludit ,
Pharmaca let bifer is oppefit uram alis.

Hic docet arte facra, manes revocare fepultos,

_ Curta/, Parean, mjlaminaprotrabere.

C ede Diofcortdes, & vos monumenta Galeni ,
stegne creatricis tu quc% Scriba Dea
GlortaTetuhomca noninfim* Fuchfiusora ,

Cedat l, obelati, Cedat & ipji Pena.

Cui Dodona dedit memorabile nomen, & omek
Quem lacl at cutem culta Stent fisum.

Clnfius,, itqne Tragus,Rhodantque , t^frarisiL fluenta
Quem celebrant primus qu, fuit ante Uber
Cedite Scriptores Romam, cedtteGraii-.

Inter Scriptores hic Coryphaeus erit *

Cunei orum injlar erit liber ille medentibsis unus •

B ibhotbetamgens, Hic Uber unus erit.

Inclyte quas Grafeurert,pro munere tanto
1 erjoluet grat es tam tibi post er itas i
Dumncmus umbrof,m,& viridaria culta virebunt
Dum varus, Didus flor ibus hortus erit •

"Sr^SE53S'?"""'s“-

Quo pede ixptsh,vtji,gia auua ,
McaenasMufis, perge faucrefacris.

Tlormt imperio Rcjfubhcapatruauito :

Parnajfissque tuo floreat aujpicw.

Sic Panaceaprocul depellat corpore morbo i :

Sic charum hoc nobis / eruet Hygeia caput:

Sic ubi Bernenfi patria duce & auflice detur,

Semper honor atafceptra tenere manu.

Tuquoquc qui magnus medicus Chabreeefuijli,

Cui liber hic quondam reflituendus erat.

Laudibus internet fer u celebrabere feclis ,

Bttuaposierit as nominagrata canet :

Sedula deuincit eundos tua cura mede nt es :

Hinc t, bi non reddi gratia digna potat
Expeclat e di it liber hic,ad luminis auras.

Prodi ani bus faujl is , .uifllcusque feris.

Viuite felices longavo s 1/t floris anno s.

Hoc quibus eximium viuere c cepit opus.

Qui quoque Tflomen habet dedultum ab origine Grata,
Omenque a pura /implicitate fuum,

Venturo memori canet immortalia feclo,

Ver/ibus ajltdub rtomtna. veitrafuis.

f>i ti o t'ci**L
votuit (4 efn/t- h<£>

IOHA^NAS££TRVS DAPPL£S.
Mea.Pra<£.

t

HISTORIAE GENERALIS

STIRPIVM SIVE

PLANTARV M

LIBEPv P Pv I M V S,

QV I CONTINET POMIFERAS, ET

EAS, Q^vLe mhaea GRiC I S DICTA
■ proferunt : Item Pyra, quacunque adhxc aliquo modo
poliunt referri , thm indigena,
quim exotica.

6 T 1 V & natura. Botanica {quanta quidem hattcn-.s innotuit fio; foriam pro virili traditui it,
*rborum honores primum celebra ffe cenucniat. Exordium itaque fiat a Pvtnt feris arbor tan*vv.U
gat i fimis. Quid fi & dignioribus eat eri s3vtilt finitis, atque adeo humane gener iprivio cogntt ii?
"V quippe quarum frv.ftus {cuiufcunque tandem generis Pi mi fuerit ) primum iC:d primi hominis

defiderium , quamuis a fummo Opifice vetitum , commoucrit, qua fundi nojlri cfi calamitas.
-y ' Ouamobrem fiqui par e fi ordinem natura,ac iffitis adeo vita, ac DEI GPT. M AX.honcri-
J' s P''!,nordta ingerere. Sed & ordo d. ftrina , qui vel maxime nobis, quatit v.m per varietatem
lucbhfin hoc opere (pcclandus, emfentire videtur , nempe vt a vnlgatifiirms , ac nobis prius co¬
gniti incipiamus, sic fiudujis quoque , quibus potifiimutn n.fier hic labor dicatus , haud pa¬
rum cov. fultum videbitur. Quid enim vulgatius Pomis in genere ditiis in toto boccetraftit EurofaosAc ipfit quidem ca-
pia,varici x.-r.uc.ctwifiatim vel citrit cordato inijaat difficultatem, vt exifiimet , vix omnia A quoquam tradi poffe.
Sed nofirum esi , & ab alus tradita in ordinem cogere, & cx propriarum obferiiatiovum cognitione , quanto poffumus
maximo jhidu,opus ntfirum ditare. Deus adfipiret coeptis.

DE MALIS

C A P. I.

Etym«n.

Summa fa
fl/gia.

Bcfcfiptio
Mali vui-
uorfaiis.
Coxtcx.

Matenes.

T”* Rgo agmen pri-
£mum ducant Mali
fcu Pomi , quarum
haud temere aliud ge¬
nus fupperet varieta-
tem.Et fane blanditur
fuo operi humana
quoq', induftria,maio-
remque viridariorum
fructiferis arboribus
honorem tribuit, inter
quas hne dubio emi¬
net Pomus , reftrida
i laxiore vocabuli ligni—
ficationc, quam ean¬
dem Malum vocant,
cx Gneco fonte dedu¬
cto nominej/MXtT enim
Sc unri<u dicunt Greci,
quam nos Malum:
Cuius fumma faftigia

duo j fylueftrc & domefticum. Illud negledum hiz
fpontis eft: hoc cultura experitur, vt notius ita vtilius,
compluriumquc Ipccierum. Sic vt vnicuiquc fere
prouincia: fax lint, quas alia vix agnofeat, differen-
ria::quibus fere commune ,vt ramis magis patula ple¬
rumque fit,qti^m alta arbor , cortice fcibro , farpe
mufeofo obredta, foris cinereo, intus -fiano , ac lanii

potius qua afpero, materie alba vel candicate,mcdio-

criter dura, & variis vtcnfilibus prarfertim domefticis
parandis , aeque ad corni artificium haud incommo¬
da, radice non valde mulca, nec admodum profunda,
fed in fummo fere terra; obharrente.Folia ex rotundo Folia,
oblonga, vel obtufa, vel acuminata, inferne villofa ma¬
gis, quam fuperne, prarfertim noua,in ambitu crcnata.

Flores fimul mulci, ex breuibus tomentofis pediculis, Fioxe*
fuau colentes, candidi vel purpiuafcentes, cx quinque
foliolis congefti, apicibus in medio fufflauis.Ipfa verb
Mala adeo variant forma,magnitudinc,colorc,faporc,
vt dinumerare haud fit facile.In genere tamen Malum Fruftu»
frudus elt, magnitudine & figura varius:quippe, aliud
rotundum , aliud turbinatum , aliud feflile, quxdam
etiam angulofa.Sunt etiam que ad pugni gemini ma- Maiifrua*,
gnitudinem accedant , funt & parua , & mediocria, deferiprio
tunica omnia conteda vel pallida, vel flaucfcente, in- gcnCHlu'
terdum oc rubra, aut ex toto, aut cx parte, rarius fubcf-
nerea, aut ad glaucum vergente , cui caro feu pulpa
fubeft micis, odorata in maturis, in imimaturis &
fyluefhibus durior.fapore vel dulci, vel fubacido atq-,sapo*
vinofo , vel acidodulcr.in fylueftri aultera atque acer¬
ba. Pediculo fuo quodque haeret, co ipfo longitudincPcdicuiHt>
& crallitudinc diuerfofe parte inferna acque,vt pluri¬
mum cauata, rarius piomincnte,cmerfo : in cuius op-
pofito, parte nimirum fuperna effid quod mSiA/J* qui- Pytlun*«j
dam vocant ex Polluce,alij , vmoiculus nempe
fcu cauitas quardam, cui inutile illud floris refiduum
incidet, nigrum & foliaceum, quod Germanis tui» di¬
citur, quafires nihil & rcic&anca.ln ipfo frudus rue^.

M

^ LIBER PRIMVS

dicullio fcu Volua Scribonio dida Glocis/"''?* 4 arbori annexa grandiora efficere hac arce. Ea itaque
femina latitant oblonga, altera parte obtufa, altera a- ramo fuo annexa atque olla: inclufa Icquaci flexu tie-
cuta qua peciolum fpedant intus latentia , nigra» duccl>ant,atqj terra obruebant. Ita optima rauon

bant maiora.Na quantu humoris *foleacrcq', dctfahc-
batur,tantu vtiq , olla cocrcedo feruabat: iplo incerim
fruftu e terra quoq-, alliciente fucco,quo abunde ale- ng
rctu r.Scd hadenus dc Mali natura in genere.

Nunc nomina perfequamur & differentias. Malus Vei
Latinis, * malitia dida,.vt vult D,.Hicron. fcd Gram-

quod maturitatis /ignum eft , alioqui candida, mem-
branaccisquibufdam atque duris pelliculis feu parie¬
tibus inter^erinis fciunda,ita vt lingula , in lingulis
latitent cellulis, interdum etiam gemina, quorum
medulla* candida, faporc fubdulci. Hac fere l.int
qua omnibus malis funt communia , & in figura

appolita , quantum fieri pocuit, in tantula tabella maticisaGreco tradavox; aliis Pomus,fcd rcftridiorc
fatis feliciter exprefla. . fignificatione,vt iam ante didum. Tamen Plinius in

• heoph. Thcophraflus magni nominis philoffopbus>& prifeo- quintoaecimo genere neutro ipfam quoque arborem
I«cmiidif~ rum Botanicorum fmc a-mulo ClariiTimus & anci- appcllauff,vbi Poma putanda cllc docet, ficut& Vftcs
quiffimusferiptor, varia diucrfis locis de Malo prodi- Gracis^v^vt Hippocrati, Thcophrafto5Diofcoridi,3:
dic, qua compcifdio huc ccnfuimus refereda, quod ad rcliquis.Conflan tinus tamen in Gcoponicisu»'xc»quo- Tappuasb
hifloriam Sc naturam cius declarandam plurimum fa- . que dixit ipfam arborem, qua vox apud Gal. rem* Kcbr.
ciant.In genere igitur domcflicam agnofeit atque a- dicitur dc Malo Cotonea. Hcbrais Tap-

greftem,^: aliam pracoccm, aliam fcrotinam,caufam- puach,quod& arborem Sc frudum fEnificat, autorc
que refert ad codionis facilitatem, vel difiicultatcm. Trago.Germ. faumvcl Belg.^ppci tecm.

Sed dc differentiis poftea fpccialius agemus. Nunc ea Gallice Pommter.lzslromo^omero ,Melo Pomaro. Hifp. -Vomina
videamus, qua naturam carum maxime rcfpiciunt. ^ncana,A]igl.Appel-tree. r

Omnia(inquit illc)qua montibus Sc planis comma-
nia funuafpedu maiora pulchrioraque in planis na-
Maii in pia- fcuntur,fcd li vfum fpcdes,vcl materiei, vel Frudus,in
tibuf U1°n' montlBus mcliora.cxccpus Malis Pyiifq-, Ha quippe
in planis £: frudu Sc materie preffantiores fpectantur
at in montibus bteues , tortuofx Sc fpinofa. Et
qua frudibus fuis fata proueniunt ‘, ea omnia quo-

Ipie vero frudu s Malum Latinis, Sc Pomum angu-
fta lignificationc. Alioqui Pomum fub fc compledi- PonjQ VRict
tur, quicquid apud Gracos*'™^ continet, vt anno¬
tant Hcrmol. atque Marcellus apud DioE. Pomum
M. Varro didum autumat , quia potu ficcitatibus in-
digeat.Cui non aflcntitur Scaliger,qui didum potius
pueat, quia fitim etiam tollant eorum pluririta, fimul
dimmodo deteriora redduntur, quadam etiam velint cibo & potui. Quid li etiam Malum didum,
prorfus degenerant , vt Malus fuo fata frudu vei quafi^,cVAntonomafl:ice(inquiiint Monachi apud Mila.

Mali fatum Reteri or exit genere vel ex dulci fit acida. Arbo- Mcfucrn) Poma & Mala idem funt, Sc referuntur ad
riim facillima Sc innoediffima eft Malus, neque enim illo,qua vulgo Mi!a,f:u Mela, quafi mellea vocantur,
ix ataj. numerofam agit radicem, & alimento mediocri con- Sed quid ad hac Goropius,vir ille dodilTimus: Nj-
tenta eft.«Sc citu fcnefcit,vt diu infcftare ncqucat.Nam mirum Malum, infit, vocabulum Latinis S: Gzxcis vt
brctiis eft vita, praei pue vcrna,ciiiiifquc fcncicic dul- commune efl , ita apud neutros etymologia eius re-
cis,qu*m acida. Scncfcunt quidem putrcfcuntquc ve- perca , qua quidem tolerabilis polfic videri. Quid
lociiis c.rtcris quibufdam aiboribus.fed rurfus germi- enim frigidius,qu5 rfx* '&A deducere Scc. Mali
nant ex fcipfis. Ex omnibus infirmiffima efl: Verna, nomen c* fermone noftro(Cimbrico)ad Gracos Sc La- Mala aO)?at
& carum potiflimum dulcis,que tamen prater debili- tinos venit &c.Poma Mala dida funt, quia exiis pii- vocc G«-
Maius Ter EaC"m fcrciliffima cMuaf 11 aclLia Eruenti rigetur, fit mum hominum conuiuium , liuc fuerit appara- manic’1'
ua3 us "r‘ melior, S; fi plagis debilitetur , ramorum pracifionc Uim. Iccm alibi Malum fi de prima origine in terpre-
iauis. fanatur.In genere Malus rarb ex ramis cmcrgicrVcrna temur, omnem arboris frudum lignificac, quihomL
tamtn oritur auullionc,fine radice aut ftolonc. Maxi- num conuiuio cll idoneus,qui vetus fuit huius voca-
Maiomm nie peculiares Malis funt nodi, quorum funt que bel- buli vfus,quod Euftachius no fcmel annotauic. Et de-
'1'cfuma16 ^Uinam Ecicm referat, cflqiic Ere vnus infignis,qucm nuo alibi:Malum apud Gracos & Latinos pro Pomo, Mclophorr:-»
ah) minores circuquaq-, llipant.Polfint Mali ferre Sc a M^Scc. Gracis^s^ Colice, vt. tcllratur M.
p!agas,& incilio.nes iplasq-, adeb filliones, cum reliqua Varro dc lingua Latina:& Mclophori apud Perfas di-
Maliduices. Ere umma filio caudice percat.Mali dulces magis pu- cebantur fpiculatorcs Sc fatcllitcs, quod thoraces, in

tredini obno:daTunt,quam acida, ,Sc omniu maxime quibus Malorum effigies expreila forent. Errent. Ex Fhiiomeiz
verna, fucci, atque totius imbecillitate natura. q u ibus mille feledi regis cufrodia deftinarentur Sc

Maforum Vcrniculantur quoque maximi Mali,prafcrtim in Philomeli didi, qui auide Mala comederent : qualis

;r,cula- lc)cis calidioribus, quod radices earum breui arefeat. memoratur princeps Gordianus iunior, qui cum elfet
v.u fruAQ Frudum iccm antequam coqftant, amittere poffunt, in omni ciborum genere parciflimus , Pomorumta-
aaittimc. & fqlert.Hac fere Thcophraftus dc Malo arbore , di- men femper aliquid deuorauit,vt tradit Curtius.Con-

ucr/is,vti didum, locis, quorum quadam obferuatio- Bantinus etiam princcps,(rcErentc Ammianofquoad ....
nem & experientiam curiofiorem flagitant , quemad- vixit , Pomorum aliquid Em per' deguftauit. Tales romoium'
Quaflio. modum eft illud, quod alicubi quarit, cur Mali non igitur haud temere quis dixciit Milophagos. Nec ma- ,nucntor-
congelafcant,quam tamen alibi raro corpore efle feri- E hic referemus , quod apud Athcnaum Dionylius Bacchus,
b it, qua dilpolitio quadam cile videtur ad meliorem primus Pcmoriim inuentor fuiflc legitur, quem Lati- Asiaocar-
fngoris receptioncm.Et fanc apud nos Montbclgardi ni Bacchum vocant. Homerus Maium di- pos'

Malorum a-^ En tot? ^cr<T ^oc cra‘Eu Mali curtipendula dida, xic3°b/plcndidiftudusatqucformoliprafl:anciam(S:
greftium & huud raro patiuntur gelu, coque necantur. Illudmi- fuauitatcm.

Vrbanorura rum,quod' Thcophraftus aif.Mala agreftia fui generis Arab.r//^,r///4^.Germ.3fpfru/£)cvffciBcIg.& Angi. Tuffa Arab_

vrbanis cllc Odoratiora,& Malorum, dm fyl*uellrium Gz\\.Po;nme vel Pome. It. Pomo, Me/e,Hifp. Caftil. Qifferci.ti*

qu^m vrbanorum,qua acerbiffima fint , fuauiffime o- Mandant, Mxnfana. Portug. Macan. Bohem. yattta. In
Iere: denique eadem plus reddere odoris , fi coda om- differentiis multiplex & propemodum infinita varie-
nino non lint. Caufam vero qui feire dcfiderat , legat tas occurric.Hippocratcs in fecundo dc diata duasa- .
c.i4.1.5.dc cauf.Plaht. /tewtMalu trahit & fufeipit hu- gnouit:^>a->Wx,Mala dulcia : Sc^-a, Acida. ThCO- Slfici..
niurum odores , quod ctli carnofum fit & putredini pfil'allusiiei1tzJ;;/)^tjAf7reft:iat<<:vrbana.ItcmitCmporcAclda-
obnoxium,ipfa tamen femina diutiffima durant. Atq-, Vcrna,rcrocina:ifapo°rcodulcia,acida;fcdncutrumho-

videtur ns pulpa maior obteda in eum finem, vt diu- rumlgencrum exade deferibit. Diofcoridcs habet
tuis perdurent, quali ad eorum tutelam* natura clEt «x^xo, aliis ^W^dida-Itcm.^.™^^» .^Romanis
creata, cui intenm hic prahxusfit terminus, vtin ho- if&ixouxftnc ; fcd neutrius vel iemma quidem adiicit,vt
minis cedat vfum. Solebant veteres Mala ctiamnum qua qua lia vc intellexerit, poilcritaci conflare poflet.

Galenus

<^iia arte
Mala, fiant

grandiora.

co"

ialcni difF. GalenUS

dulcia, auftera,acerba, acida, cxoluta ^ aquca, qua
poftrcma quis non infubide, nollro iudicio,^« di¬
xerit, vel infipida.His addes ca, qua a, vocat,

qubd tenera Platanorum folia guftu quodammodo
rcpra:fcntent,qualia apud fe & in multis Alia locis
iiubusproiici teftatur,quod minus laudata? fint bo-
nitatis.Tranfeamus ad Latinos,ncq; enim omnia ex
omnibus Gracis,fcd cx pracipuis tantum, & qui ex
profeflo aliquid de plantis prodiderunt, referri par
eft. M.Catode rcRuftica meminit malorum Scan-
tianorum.qua: & alia in doliis condi folebant,itcm
fyluaticorum.quotannis condiri folitorum. Varro
Mali biftrc, agri Confcntini. Conditiua hec recefet:
Struthca,Cotonea,Scantiana,Quirini2na,Orbicula-
ta,& qua antea Muftca vocata, potlea Melimela di-
ttafint.Columella ifta:Oi'bicialata, Sextiana, Meli¬
mela, Matiana, Scandiana,Pcluliana, Amerina, Syria¬
ca , Cydonia-, quorum tria genera facit : Struthia,
Palladius. Chryfomeliana, Muftca. Palladius quoque Malo¬
rum plura genera icribit , qua tamen numerare fu-
perfluum putauit. Speciatim Rotunda tantum no-
Ceith minat, qua: & Oibiculata dici ait. Celfus trium tan¬

tum -mcminit,Orbiculatorum,Scandianorum & A-
vjrir melinorum. Virgilius in Eglogis Malorum atque
Pomorum, (nic Maiorum in genere tantum memi-
nit. — fi.ttt novis mitia Fuma : Item

Cui jjenderi’ f ui patereris in arbore P.ma:

Vbi tamen quidam Mala legunt cuius Sc alibi me¬
minit idem Poeta.

Malo me Galatea petit lafciu.a puela:
quos verfus ad Malum , de quo hoc capite agimus,
referunt, quamuis alij aliter interpretentur. Mitia
Poma mitia, fane Poma quam optime dicuntur,h.rc noftra,quoi
epitheton haud felicius alteri cuidam Pomorum
Mala cana, gencri dicaucris.Quq verb fint Cana illa Mala,quo-
rum idem in iifd-m Eclogis meminit, dubitatur.Io.
rrifius no- Erilius in annotationibus luis in cafdc,25ri?i:.'f<$t -5*’f f*£
* ' interpretatur quali proprie fintMala.Scd cx iplomct
Virgilio fatispatet non verain cllc illam interpreta¬
tionem, quippe qui lanuginem habere dicit , quam
fane in noitro Malo proprie di&o non videmus.
Mciimsia. Nos alio referimus. Martialis Melimela celebrat
Mamal. in Epigr.

Si libi Cecropio fatur at a Cjd.nia meile
Ponentur, duas hac Melimela licet.

Item: Dulcibus aut certant qua Melimela fanis.

Sed relidis hic Poetis, natura: potius miraculum,
Ccnrrn cx Plinium confidamus , qui paulib curiofius dehis
Piimo. prodidit, Malorumque plura genera tradidit. Pene
peregrina funt (inquit) in vno Italia: agro Vcronen-
li nalcentia, (Tubera inteliigit Hermolaus : nos ad
Mala rcferimus)qua Lanata appellantur. Lanugo
ea obducit. Strutheis quidem Perficisquc plurima:
his tamen peculiare nomen dedit, nulla alia com¬
mendatione infignibus. Ergo (Mala ) habent origi¬
nem a Matio, Gcftioque & Manlio, item Claudio.
(Ceftiana vocat Galenus 1. 15. Meth. c.14. videnum
legendam Ceftio.Dal.)Quibus Cotoneo inhto (Co¬
tonea ir.lita. Vct. Quin & Cotoneo infita.Dal.) ab
Appio c Claudia gente, Appiana funt cognominata.
Odor eft Ilis Cotoncorum , magnitudo quarClau-
dianis,(ScandianisCH.)color rubens. Ac ne quis id

DE MALIS- 3

Unmj JA™»W.hoc eft; faporc mclleo.Orbiculata^ figura orbis in rotundi- orbiculari:

Tubera.

Lanata.

Claudiana.

Appiana.

tatem circumadti.Hac in Epiro primum prouenilfa
argumento funt Graci.qui Epirotica vocant. Mam- Epirotica;
marum effigie Orthomaltica (Orthomaftia. Ch. ) A '

conditione caftrati feminis, qua: Spadonia appellat 'spadonia.
Belga.Melofoliis (alij Mclophyllis habentj folium
vnurti, aliquando & geminum erumpit e latere mc-
dio.Celerrime in rugas marcefcunt Pannucea. Sto- Panmrccd.
lide tument Pulmonea. Sunt quibus fanguineus eft
color, origine ex Moriinfitu tracla.Cudxs verb, qua: CxMoxi Tn-
fucrunt h. fole,p artes rubent.Sunt & parua gratia fa-
poris,atq-, etiam acutiora odore fyliuftria, Idpccu- syluefim*
liare improbitatis & acerbitatis conuitiu,& vis tanr
ta,vt aciem gladij pcrftdngat. Dacis for me viliffimu Data-
nomen quaquam primis aduentu, decerpi que pro-
perantibtis.His annumeranda Cadiua , quo di idem cadiua,
Plin. alibi meminid&addit.Amerina maxime dura¬
re: (vbi tamen Camerina legendum putat Dal. vt
paulo ante)Melimclaminimc.Et rurfusalibi : Bife- Ma!ll,‘fcra:-
ra & in Malis ac Pyris quadam , ficut 5c pracoccs.

Malus fylueftris Bifera; Sequens eius frutfus poft
Ar&urum in apricis maxime. Marcus Varro autor Ma,orl!ia
eftjfuifte biferam Malum in agro Conlendnc.In ge¬
nere, Malis in feneda cadit cortex, quibus breuiffi-
ma eft vita:& in his pracocibus facilior, quam fero-
tinis-,dulcibus,quam acutis.Malis odor aenius, Per¬

ficis dilutus, dulcibus nullus. Reliqua qua paffii
de Malorum natura habet Plinius , cx -Thcophrsfto
defumpta funt, qua: iam f pia reccnfilimus. Non
temere tamen mirantur aliqui cur Plinius non
hic memorarit ?»>■*■ ^ ™ a»»*»-»* min uta il! a , fed qua*
idis valere crcdide-
:cre ed concubitum

tantum in amoribus concilr
runt,vt feminas polle iis pei!
fperarent. Corona: ex illis lT
bantur. Theocritus.

echillatua impone-

Eius forte generis fuerunt Mala, qn.T fnanibuS
tenentem Nanam Nympham concepific tradit Ar-
nobiusrquo fortaffis pertinet hic verius cx Annali¬
bus Attij apud Nonium,

Mala manti retinens gr au ido concepit in duo.

Ios.Scalig. Sed mittamus Graecorum fabulas, &
perquiramus potius quanam fmt illa Plinij Malo- vetertim
lum genera, & nunquid eo«?m quadam ad noftrani
etiam a: tatem peruerterint ? Dalechampius diligen- dantur,
tiflimus Plinij interpres, vult, Ceftiana effie Capandu Ca'
Gallis di Ta, nobis Curtipedica, que infra deferibe-
mus:Petilia , vulgo Apioles di£ta, quali Apiolina di- Apioles.
cas, Serica, Stibine: Melapia, Foircp.mme,\c\ P. mme-
poire , quafi Malopyra , aut Pyromcla dicas, vulgb re.

Gallis Gir audet e : Muftca fiue Melimela , qua* prima p^;IoJTra-

■ ^ r ,-v f , 1 -r 1- li loir^pomc.

omniii maturclcunt, nunc Poma o.lo. nide vulgato Py rora eia.
idiomate dicla:aliis Poma amoris amore Scaligeto.
Oibiculata , Pe mme rofe : Orthonvaftica , Taponne : rome rore.
Spadonia, Belgis Pajfepcmme , Allobrogibus Sabau-
di s,Pcinmes Grillottcs : Pannuccn, P annet es : Pulmo- remmes
nca,Fullanes,quod &ipfum ftolidorum nomini con- p^°”es‘
nenit : Sanguinea Grujfe Pvmmerouge : Camerina Foiianes.’

Granoi : eaque omnia Maloru genera ctiamnii hodie Groflf,Ponr.
r r r . me rougc.

circa Lugdunum cllc rrequentia»Pannucea quidam
putant, qua: Prouincidlcs: vocant Pommes gelees .Et rommes
fan^ Melapia haud male quadrat cu voce Mclopyra, ScJces*
li nomen ipcftes, atq-, inde etia a Plinio nomen indi-

Qjj^iriana.

Scantiam-

Peciua.

Camerina.

Mclappia.

JIullca.

Melimela.

ambitu valuillc claritatis & familia putet , funt tu volunt, quod Maloru & Pyroru fpecie quada ha-

C''-**'*'* -*’'* ^ :~a — : - bcar,illaq-,efie cognatione h Plinio ea voce indicata.

Pannucea verb T11 rnebus tradit diifta, quafi in pan- panmiceorij
nos fathifcentia,& rugarum plicas, Pcrfio Pannu- etymon,
cea Baucis, vel tumida & prepinguis ac fuftarcinata,
vel pannis multis conglobata, & conglomerata. Ha-
cftenus qua ex Plinio & ad cius explicationem. A-
mcriana)Cqtcra e caulis traxere nomen,germanita- thenqus quoque quafdam ponit Malorum differen- Malorum
te -coharentia Sc Gemella , nunquam lingula in fa- tias,exMnefithei cuiufdam Athenienlis libro de E- ^Athcn31
tu, colore Serica,cognatione Mclappia. Muftea a ce- duliis defumptas. Primum Mala Delphica didfa. Delphica,
lentate mitefcendfiqua nunc Melimela dicuntur^ 2.0rbicata, quibus aftridtio cu dulcedine. 3. Sctania s°crra^ta'

A i

Sceptiana ab inuentore libertino, infigni rotundita¬
te. Cato adiicit Quiriana , iSc qua tradit in doliis
condi, Scantiana. Omnium autem nuperrime ado¬
ptata sut parua, gratiffimi faporis,qua Petilia nomi-
nantur.Patrias nobilitauerc Camerina v& Gracula:
(Tcmeriana ec Gracula. Ch. vel vd Columella , A-

LIBER PRIMVS

.Mattiana:
an Curti-
pcndula?

piatania. Platania,fucci bonitate commcndata.4. Mordia-
Moriiuna. na dicla,qu® optima fpcciolidimaque nafcuntur A-
polloni®, quam Mordiam nominant : proportione
rcfpondcrc oibiratis. Glaucides inquit, omnium
Struthia, friuStuum efle prxftantiflima Mala Cydonia , Stru-
ihauiia. thia, & Phaulia.His addit V erna Mala : qua: ex Phi-

HWJ. lotimi libro de Alimentis, Pyris ®grius coquuntur:

Excellentia quidem mala nafcuntur in Sidunte agri
Corinthij vico , vt autor eft Euphorion, liuc Archy-
taSjin Grue, his verbis.

Elegatis vt Malum quod in argtllfis ripis.

Purpurei. Stduntts pania purpureum alitur.

Laconica. Vernat Malososm^Laconicas & Siduntias lanu-

Sinunria. * r 1 1 ■* v . i

Lanuginofa ginolasce»o»/)f<if;appellat.fcgo vero, inquit Athen.om-
nium maxime admiratus fum Mala Roma: venalia,
nomine Mattiana, (quidam clle volunt noftra Cur-
tipendula) qu® aduehi ferunt e quodam pago, lito
in Alpibus prope Aquilcia. Illis bonitate non mul¬
tum cedunt, qua: in Gangris vrbe Paphlagoni® gi-
gnutur.Miror(inquit Goropius)quid Natali de Co¬
mitibus venerit in mentem, vt Battiana in Athcnco
verteret pro Matianisjvelh®c-funt , vel horum loco
edi poliunt qua: nos 5joftf-f«d?,Hifpani Camozar vo-
cant:apud qucldam vitiose legitur Martiana, que-
admodum tk apud Macrobium. IdemAthcn. J.3.
Malorum Delphicorum memii:it:fed ea minus pro-
Hermoiii barc vidctur.Ex rccentioribus Hermolavs pr®-
difroicnri.-. ter ca,qu® ex Plmio tranfcripfit, pauca de fuis adie-

. cif.fpcciatimMatianoru quoque meminit, ex vico

Matiana. * . . . . , . _ , A J

Aquilier.li luo lpias Alpes, quibus iimihtudinc ref-
Gangcriana pondeant Gangcris Paphlagone vrbenafcentia,nuc
incanis. Hiipania: vernaculo vocabulo Matiana in commu¬
ne clle Mala omnia. In nomine clfc & Gclliana liuc
} Sextiana, liuc, vt Grxci feribunt,,^^* ; quoniam &
cl ome a. (gc(pomcia vocantni: ab^Ecio, quanquam ridicule a
Cclto, id crt, loco diclaquidam interpretum exifti-
mant,cui limilia funt cortice. Hec ipla & Pezomcla
vulgo dicu c auftera prxdicat. Aullcra e dulci sut
Aphrato- Aphratomcla: Odorata h®c , & pulpa habent afpera
& Iquallete, vt Cidonia.CvRTi vs partim, ex aliis,
r?mi°^u*V partim ex fua obfcruationeharc habet : Columella
LaipilaCj. lapidofa vocat, ir quibus reperiuntur calculi. A co¬
lore S-iicata, Rubra Macrobio , qua: & Rubelliana,
cortice fap.guineo , carne intus friabili, non ingrato
lapore/ccx aurtero fubdulci,nec cito fugientia.Me-
Mitla ?rx- limcla arbitrantur quidam Mitia a Virgilioin Bu-
Scandh i’ colicis vocari. A Celeri prouentu Macrobio Pr®co-
cia.Cohimell® & Macrobio Scandiana,Cato Scan-
tiana vocatihic ctia Quiriana -.illevero addidit Co-
Martia^’ n^mcla,&: reliqua, de quibus fupra.Ite Mar-

Agrana. ’ tiana, Agrana,Profma,Situtia.Polluci quedam

di<5ta,ali j Delphica vocant : Syrica etiam Macrobio
Tiburtiana. Tiburncriana, liuc Tiburtia,vt ait Horatius, qu® Pi-
PiccKa. cenis ccdunt,vt hic ait:

Picenis cedunt Pomis Tybnrtia fucco.

Nam faci e praftant -

Canamcla.* -A Hpore dulci Canamela liuc Canamila, magni¬
tudine media, colore, ciim maturuerunt, luteo, fapo-
Paradmaca. poris iucundiffimi atq; odoris gratillimi.Paradifiaca
apud Lutctianos parua sut, fugacia5cdulcia. Appiana
olim vocata nuc exiftimantur,qu® addito Mali no-
mine,Mallapia vocitcntur.Preftantiflima nuc quoqr
exiftimatur,vt de his vulgo dccatctur, omne Malum
prxtcr Appiu Malu. Ncicio nu fit illud genus, quod
Plinius Petelia, Hetruria nuc Rofea vocat.Apud nos
tamen & Rofea &c Melappia diftinguuntur. A Pyro
quoq-,dicutur & a duplici genere Pyroru 60 Maloru,
ryromcla. Pyromcla & Malapyra.Ramburea prxgrandia , ro-
MaUpyra. tunda , callo fragili , tenera, minime fugacia : apud
Ambiancnfcs in Gallia Belgica pr®cipua: alibi Ru-
Rubcliiana. bclliana vocantur. An ea vero lint, qu® Columella
Purpurea. Purpurea vocat, dubitarim. Cortice rubro, carne in-
Cornea. tas friabili,faporc non ingrato. A cornea fimilitit-
Caihnrwa. dine Cornea vulgus Italicum vocat.Alia Calliniana

Q^riar

MaUapia.

Petelia,

Roie».

gurtu aurteiiorc , oblonga , mediocri magnitudine,
dura, vt cartane® cartilagine, vnde nomen fumple-
runt.Alia Franccrina,rocundo habitu,^ amplo, du- 'iarc^' K
riore cailo, modica acerbitate grata, qu® ii: dulct di-
ntm degenerat. A tepore maturitatis loannina voca_ loamUr.*.
mus,qubd circa D.io.Bapt.natiu itate cfui lint.Par-
ua funt, albentia,citt) fugacia, nulla alia clctc pr.r-
dita,qua quod prima cdantur.Didia in honore iunr, cidia.
ampliora,rotunda:Follana etiam plurimiim , albo Follji'a-
callo, carne molli, ac grate faporc, Blandurella, pul- JiauUure!I*
chra,rotundiore forma , colore albo , nitente cute.

Sunt ab Auguflo menfc , alij Pr®p ornum vocant, rrspcmuiu.
quod alia Pomorum genera prxccllac, faporc fuaui
odoratiori:Oblongum eff.a pediculo in acumen
tendens, Patriam nobilitauit quod Sufinum dicitur, Su,-n..

^ Sufa oppido Itali®:paruum hoc,orbiculatnm;a la¬
tere per lineas rubens, 'gratiilimi guifus, Rofea non- Roica.
nulli exifrimant,qn® antiquis Pyrotica dicebantur, ryroticai
Sufinis maiora, a colore rubro, fic appellata. Apud
Allobroges Girodcta ce!ebrancar:paiua funt inia- G:icdcJ*-
titudinem rotunda, Sc in rubrum rufa, multum lero-
tina. Monachi in Mefucn celebrant dulcia, acctofa Mone chori
& Muza dicta. Sic illi vocant : aduuntque Mefucn *

per dulcia Mala intelligere Apia nucupata,in quo-
rum dcfctftu fubflitui poiIe'aiuntMaciana,ftu Mala ^/’-,ia'ana.
Derij,feu alia dulcia. Pro acetofis liuc acribus <y!uc- Mala ocrij.
ftria recipipofTe. Muza vero Mala clle mediainter
dulcia & acria. Eluch.Tab.2. Poma dulcia, «SflfopfFcr p0ina‘icru-
cx Ieruiale funtoptima^eeteris teperatiora.Scquun- la!-ni:
tur Fotam & Malui. Tu Poma acida-.SfJigffn^ffct.lde
1 ab.3. Poma dulcia Paradiliaca, Mclonib. dulcibus Acid-!:.
iimiles habent vires. Qualia autem ifta lint omnia, duaihaca'
«S: qu®, fatemur nos ignorare. An vcrlio Heronis bo-
narperquirant diligentes. Gallis vt feribit Rvel- Ruciiio po¬
li v s Pomorum differenti® prope innumere, quan. dl£~

do ctii veteres h®c genera Malorum annotaueiinr,
portentas mifccllainficione antiquitatem longe vi¬
cit. In Gallia principatum obtinent, qu® Cspendua Cal,c:idui/:
vulgo vocant, fuifaperis , verum adeo grati, vtSc
trans maria vxneant: gcllanmi plus quam alicui lit
credibile, tolerant in tanta fuauitatc minime fuga¬
cia, magnitudine media , colore , cum maturuerint
luteo, fuaui odcrc,led angurto,quo tamen animum
exhilarenticariilaginc corporis dura, vtqu® peflint
in annum protelari. S®pe & bina vidimus. Secun¬
das partes libi vendicant, qu® ab Ambiancnli mu¬
nicipio Rambura vulgus nominat, pr®grandia,ro- Robura,
tunda, callo fragili , tenero ,vt qu® ventorum flatu
dctuibata in paites delibant, mira& fuauitate gu-
lcLis & teneritudine, ita vt in ore frufta liquefeant,
lcd vt fugientia, diu feruari non pofTunt, neque fere
ad exitum Autumni prorogantur.Proxima funt,nec
cis fuauitate cedentia, qu® vulgb Paflipoma nomi- PaiHpoma,^
nantur, quod cum reliquis omnibus de primatu cer¬
tarent, nili tam fugacia nofcerentur , inde vernacu¬
lum nomen dudtum crt,mcdiocri magnitudine, tur¬
binatiore figura, carne fuaui , prxtencra, guftu per
qu^m iucundo, femine per maturitatem in vtcro fo-
nante.Sed vt miie placent, ita cito fugiunt. Acce¬
dunt, qu® Paradiliana,quafi c®litus milia nominan- Paradifiana
tur,pr®parua, mellea dulcedine,pt®ccci celeritate,
quali verna, concretu pauco ea malaciis prxgnan-
tium expetuntur, omnium fere Pomorum fugacifli-
ma.Alia dulcia, callo corporis duriorc*rotunda,qn® Da!ci?.
ob fui nimiam dulcedinem , ^ palato morofiore la¬
borantium faftidiuntur , eaputaucrim erte , qu®

Melimela dicuntur , melico faporc eadem
celeritate mitefeendi , Murtea , vt inquit Var¬
ro , vocabantur. Murtea fane veteres appella- Murtea,
bant , id quod nos pr®cocia. Acida vulgus ro- Aclda'
rtrum Malacria ^ faporis acremento nuncupat , ob- Malacriai
longiora , dura carne , cx acerbo leniter accfcentc.

Annum h®c rtrpius durant, ®grisad inuitandam
elanguefccntcm appetetiam nonnunqua concerta.

Alia

Epirotica.

Orbiculata.

DE MALIS-

anuria.' Alia Caftinia , auftcriorc guftu , dura , vclut ca- num fpirant.

ftancjc , cartilagine , mediocri magnitudinc,ob-
Franectina. longa. Alia vulgo Ffancctina , rotundo habi¬
tu 6c amplo , duriore callo , grata acerbitate,
qua; tandem in dulcedinem degeneret , cadiu fer-
uari poliunt , & annicula flrpe reperiuntur. Sed
Rubelliana. & Rubelliana , fanguineo cortice , carne incus
friabili , fapotc non ingrato , & ex auftero fub-
dulci , nec cito fugientia. Melimela vero , quo¬
rum antea aliquoties meminimus , nullam in anti¬
quis longiorem habent hiftotiam. De Epiroticis au¬
tem , qua: Romani Orbiculata dixerunt , facile
erit ( inquit Marcellus ) genus & formam conii-
cere, fi perpenderimus , quales Orbiculi fint in
Troclcis. Nam li ad Palladi) attendamus verba, qui
ait : Mala rotunda , qua: Orbiculata dicuntur , fine
cura toto anno fc fer u are poliunt , facile nobis indi¬
cabunt hir e Mala ellc , qua: Rofca appellant rura no-
ftra, Colore.

Pra: exteris Botanicis Cordvs diligenter tradi¬
dit differentias Malorum Germanicorum , quas hic
lubet proponere cum filis deferiptionibus.

J0?iij>-3tyffci treit J ideft. Pulmentaria lata, fatisma-
gna funt , latitudine altitudinem fuperant , nam
quadrantem altitudine non attingunt, aut raro , cum
latitudinis diametro trientem nonnunquam exce¬
dant. Colorem habent rubentem & modice pur-
purafccntibus vibicibus mixtum , carne conftant mi-
tirgrt$cH<ft/ de omnis ficci experte: facili in ore, diffo-
flibilique guftu, in dulci fubacida, & fu au i, odorem
veto i u cun dum fpirant. Copiofus eorum cft Iflcbij
prouentus.

OKcitfii^en ] ideft, wPhtit9*«, fic dicta funt , quod

Cordo Po¬
morum
differenda:.

Pulmenta^
ria lata.

KtfirriiSnt.

Autumni initio perficiuntur de in
Hyemem vfquc durant. Magnus eorum eft Iflcbij
prouentus.

©iiffmge ftein] .id cft , dulcia minora , forma & colore jjjjjj14 m‘"
minoribus Pulmentariis flmilia funt , fed multo mi¬
nora nam ratiffime Coretitthiorum magnitudinem
cxcedunt.Camcm habent teneram , fuccolam , guftu
vehementer dulcem de gratam. Odorem fpirant fua-
uem.Maturcfcunt hxc etiam Autumni initio , is: in
Hyemem vfquc durant.

Olann-Tfyffci ]id eft,Paterniana,lata plana funt,alti- Faccrniana.
tudinc fextantem cumfcmuncia xquant, latitudine
veto quadrantem nonnunquam excedunt. Colorem
habent flauum , fanguincis vibicibus, Pulmentario¬
rum inftar,maculofum.Came conftant tenera, medio¬
criter fuccofa, guftu fubacida, vinofaR' vehemetar lua-
ui. Odore pulmentaria «cmulantur.Maturcfcunt cum
prxdi&is.durantque fimiliter. Proueniunt in VVit-
tembergcnfi agro.

ffcl ] "id eft , Orbiculata, Paternianis flmilia orbiculata,
funt figura , odore , 8e faporc , plerunquc tamen
paulo minora , pauloque magis in latitudinem
compreffa. Colorem habent pallidum, interdum
flauum in croceo, paucifque vibicibus , iifque fangui-
neis pidum. _

©ci/;nrt< fine yotp-Tfpffci] oblonga funt,& in/medio, aut Obl0ns*’
inferius aliquantulum tumidiora , quorum pyth-
men profundiufcule infidet fuperius , veluti lacu¬
na. Colote funt in fpadicco ruffa , aut fufea : ab
altera interdum parte pallidiora , ac rubentibus
vibicibus aiaculofa. Longitudinem habent multo
plerumque maiorem quadrante , latitudinem vero
quadranti te qualem. Carne conftant tenera , miti

fl crura protuberantes de fere acuminatas puellarum ac rara , fungofa , & tamen aliquantulum fuccofa,
mammillas imitentur , tim cxquilita fimilitudinc, Guftu fubacida, fuaui in ore facile diflolubili. Ma-

vt etiam pythmen eorum , papillas afpccbu refe
rant : longitudo iis eft fextantalis , ^ qua latitudo
bafis nihil, aut parum differt , iuxta pythmenain ob-
tufum , lacum , Se vmbilici figura cauum mucro¬
nem definunt. Colorem habent flauum , carnem
vero teneram , fuccofam , guftu fuaiicm , fubaci-
dam , vinofamque : odorem , repofita , gratum fpi-
rant,maturcfcunt Autumni initio,& ad Hyemis prin¬
cipium vfquc durant, vel paulo diutiiis.Iflebiano agro
copiose proueniunt.

Pulmenta- id cft , Pulmentaria rotunda , vt

iia rotunda. p|arjim\m globofa , aut rotunda funt •, interdum
tamen latitudine longitudinem fuperant , de econ-
tra , longitudine latitudinem, magnitudine etiam
inter fe differunt , quantum ad indiuidua attinet',
fpecic autem minime. Vt plurimum autem qua¬
drantem cum femuncia lata funt , fed altitudine
quadrantem vix attingunt , inueniuntur etiam
multa maiora. Colorem habent vndique fere ru¬
bentem •, longis de in purpura rofeis ceu vibicibus,
diftin&um. Carne conftant miti in dulci modice
acefcente , facile in guftantium ore liquefeente , me¬
diocriter fuccofa, guftu ftiaui , vinofaque. Odorem
habent iucundum. Maturefeunt Autumni principio,
de ad Hyemis initium vfque durant, aut aliquanto diu¬
tius. Habentur V V ittemberga:.

Pulmenta- C0?up-7C/>ffe( flem ] id eft , Pulmentaria minora, ro-
lia minora. tunc|is Pulmentariis forma Se colore flmilia funt,
multo tamen minora , oblongioraque , carne etiam
teneriore , fuccofiore , fapore fuaui , vinofo de
fubacido. Odore ineundo. Maturefeunt cum ro¬
tundis , fimiliterque durant. Proueniunt in agro
VVittembcrgcnfi.

gcif> j id eft , Pulmentaria flaua , ma¬
ximis rotundis Pulmentariis xqualia funt. Colorem
habent flauum , ab vna parte raris vibicibus, colore
fanguincis confpcrfum.Carne conftant fuaui , dulci,
vinofaque, veluti rotunda Pulmentaria. Odorem bo-

Pul menta¬
lia flaua.

turefeunt cum praxh&is, atque poft medium Hyemis
vfquc durant.Habentur in omnibus Germania regio-
nibus.

^aici;;-^ff-t]vel Bifcopc,vel Epifcopia, Epi copa,
omnium dulcium Malorum nobiliflima funt.Figura
eis cft vt plurimum rotunda , colorem habent ab vna
parte fuauitcr tcnui(Iiini$contigiiis,rofcifque vibici¬
bus rubentem , ab altera vero in candido pallidum,
vix cuidentibus , dilutifque vibicibus confpcrfum,
incertum , & deferiptu difficilem , vnde etiam
Cartcchianorum nomen inuencrunt. Odorem fpi- Cartec-liana
rant gratum , ac iucundum , longitudine quadran¬
ti cedunt , latitudine vero eundem xquant. Carne
conftant tenerrima , fuccofa , niucaque. Guftu
fupra medum fuaui , dulci atque miti. Matu¬
refeunt Autumni initio , & in Hyemem vfque du¬
rant. Habentur in omnibus fere Germania: na¬
tionibus.

35artiingcttci{5]id eft. Duracina alba , rotunda funt aIt)^uracl11*
atque modice in latitudinem comprefla , altitudine
fextantem , latitudinis vero diametro fextantem dc
feraunciam excedunt. Colorem habent vna par¬
te , qua folem exceperunt 'in flauo rubentem,
altera autem viridi candicantem : intus albefcenti-
bus maculis , percucim tranfparentibus afpcifa
funt. Carne conftant tenera, & tamen folida,fucco-
fa,"uftu acida, vinofa N: fuaui. Odorem, repofita, ali-
quandiu fpirant iucundum. Maturefeunt Autumni
initio, & in Hyemem totam durant.Habentur vbique
fere in Germania.

^>cr|corfFcr] id eft , Porftorfiana , eandem habent, Porftor&c-
quam Duracina alba figuram Se proportionem, na'
paulo tamen minora funt , colore quoque non
multum ab eis differunt. Siquidem ab vna parte pal¬
lent, ab altera vero fuauiorc infpicicmtcsruborcdc-
lcdant. Carne conftant iam di&is duracinis fi-
mili , guftu vehementer fuaui & gencrofo , veluti
fl quis Duracina Cartcchianis commifccat. Odorem

A 5

s LIBER P

ipirant gratum. Coluntur in Mifnia , vbi propter fa-
poris nobilitatem exteris omnibus praeferuntur. Ma-
turefeunt cum duracinis , Se iimiliter fcr£ du¬
rant.

f.cfliaoa. y»c|Tiicn apfct ]id eft, Prefiliana afpc&u funt pulcher¬
rima , figura rotunda Se globo iimilia , colore ro-
fca , atque prefilij materia .dilutum prouocantia,
magnitudine quadrantem vt plurimum xquant,non-
nunquam etiam excedunt. Carne confiant tenera,
fubfolida , guftu dulci , fimulquc aceicente & fuaui.
Maturefeunt Autumni initio , Se vfque ad hyimalc
i folftitnim durant. Magnus eorum eft Hildcshey-
mij prouentus.

Ciocina. ©affrantte) vel £anoiyotc]id.cft,Crocina,e nobilifliinis
haud quaque funt poftrema, figuram habent globo-
iam propcmodum,tkm longitudine , quskm latitudine
fefquiuncialia , latitudo eorum longitudinem non
raro cxcedir, paululum tamen, in fumma Corctitthijs
fere aqualia Se fimilia. Colore funt inter viridem fla-
tiura crocique dilutum medio , quem ferenis &ca,
lidis xftatibus puniccar crocearquc maenis tenuefi.
que vibices diftinguut , eo infigni pluuiofis sftatibus
d, fiituuntur.Carnc confiftunt tenera, guftu dulci, ali¬
quantulum fubacida, fuaui Se aromatico quodam ha¬
litu guftantis palatum commcndantc:quin,'ctiam fua-
uiterde ineunde redolent. Maturitatem adipifeuntur
Autumni principio , Se vfquc ad squinodlium ver¬
num durant , frequenter etiam longitls. Ha¬
bentur Hildcshrymij , prarfertim in hortis Mo¬
nachorum in Sjlta extra vrbent lito Cauio-
bio.

Crc*cina‘ru- ^affrtrncCr re»] id eft, Crocina rubentia, Crocinis figu-

- ■ ;“i- ra Se magnitudine arqualia funt, colore ver6 pulmen¬

tariis 5: dulcibus minoribus : nam Iimiliter fangui-
rcis vibicibus rofcam fupcrficiem diftincram ha¬
bent. Carnis iubftantia,faporis qualitate, inature-
fccndi , durandique tempore Crocinis re/pondent.

P: oucniuutautfc in Saxonia Hildcshcymij ac Hono-
uerrr.

Juimonca. mala qux Romani Pulmonea olim no¬

minabant , omnium dulcium maxima funt , figura
e lobo/a , diametri quoquo verfus non raro trientalis,
colore flaua , nonnunquatn etiam in viridi pallido,
prsfcrtim vbi frigidiori humidiorique ^ftate enata
lucrint.Carne conft.mt rara,fungofa,inftar pulmonis,
vnde etiam nomen fortita funt : ea digitis confricata
Se auribus admota ftrepitum edunt. Saporem ha¬
bent dulcem , non inluaucm , nulla alia qualitate
mixtum , maturitatem eonfcquuntur /Eftaiis exitu.
Durare aliquandiu poliunt, nunquam tamen aut rarb
hvcmalc foiftitium attingunt. Proucniunc copiose in
Haflia.

r r id eft, Pulmonea falici inferta, Pulriio-

1 Kaneis iam didtis xqualia & fimilia funt.Carnc conftant
paulo rariore , guftu dulci atque aliquantulum ama¬
re fccn te. /Eftatis exitu hxc quoque maturefeunt, Se fi-
militcr modico tempore durant, coluntur i quibuf.

In 'e i ne.' dam in Haflia. Polfunt horum ad exemplum etiam
alia falici inferi, prxfcrtim dulcia & alioquinrarx
fubftantix,au<ft:iiquc facilia.

©laG^fiVtlid eft, vitrea, pulmoneis fimilia equaliaqilc
funt , non tantum figura , verum etiam colere,
prxtcrqnam quod luperficiem , nonnunquam etiam
carnem habent obfcuri vitri modo pellucidam, quod
horum Malorum proprium eft , idem fi alijs Malis
contingat, vicium cenfcndum eft. Carne conftant
dulci, fuaui, modice vinofa. Maturefeunt /Eftatis exi¬
tu, dru autem durare minime valent. Nafcuntur Co-
burgi in Franconia.

Duracina $«v:iingr tot] id eft. Duracina rnfTa, figuram habent

ruftl’ orbiculatam , interimque globolain , magnitudinem
verb neque omnia, neque vbique eandem , vt pluri¬
mum camcn altitudine fextantem , latitudine fextan-
tem Se fcmunciam attingunt : colore funt rofco , lan-

RIMVS

guincis longifquc vibicibus vndique diftindfa. Car¬
ne conftant admodum folida Se dcnla , attamen valde
tcncra,fuccofa in guftu, acetofa , eu peculiari fiiauita-
te. Odorem fpiranc non ingratum. Maturefeunt
autem Autumni initio atque omnium diutiffime du¬
rant : nonnunquam enim vfquc ad ./Eftatis medium
atque non rarb diurnis , prorogantur. Proue-
niunt fere in omnibus totius Germania: poma¬
riis.

QScinf«rcf;cn ] id eft , Ocnoximcla , Orbiculatis fi- Ol.noii:»c*
gura Se quantitate fimilia funt, paulb tamen altiora. Ia.
nec vfquc adeo in planum comprclla. Colore ab
vna parte in viridi pallidoquc candicante , ab altera
leniter interdum rubcfccntc. Carne conftant ad¬
modum lolida duraque , interim tamen delicata Se
tenera , fuccoia guftu vinofaque fuauitate , tenue,
aufterum , finccrumque vinum armulante. Matu¬
ritatem adipifeuntur Autumno ineunte , Se vfquc
poft xquino&ium vernum durant* Abundant in
Haflia.

(£cCa).'fFct]id eft i Angulofa longa, ab angnlisnomen Angulofa
inucncrunt, i pediculo enim vfque ad p/thmena vn- loi5SJ-
diqiie angulis craflioribus fulcantur , qui tamen
iuxtavtrumquc caput eminentiores funt , in medio
vero , hoc cll , ventre , non tcim euidentes. Lon¬
gitudinem habent quadrantalem , latitudinem fo:-
tantalcm , nonnunquam tamen in maiorem ade'-
lcicunt. Colorem autem flauum , fanguineis vi¬
bicibus, dense confpcrfum. Caro cis tenera, fuc-
cofa & mitis , guftu inter dulcem atque acecoL.m
faporem media, &; fuauis valde. Maturefeunt Au¬
tumni principio , ac vernum vfquc ad xqnino-
(ftium durant. Proueniunt in Haflia ac Mif-
nia.

QJcfapff.t runb] id eft , Angulofa rotunda, afigulo- Anguli.H
tum eminentiis , eoiore , carnis fubftantia , faporc, rc:unJl-
maturcfcendi.durandiquctemporc , Angulofis lon¬
gis 'fimilia funt , in hoc tantum ab ijs differunt,
qubd ve plurimum globofam figuram habeant, ma¬
gnitudine funt quoquo verfus quadrantali , non
rarb tamen maiora , quanquam frequenter e-
tiam minora inucniantur. Proueniunt in Mif¬
nia.

©!un.-fjf<] id eft , Prafomela , figuram habent ob- pra oracla,
longam , latitudinem fex t an talem , longitudinem
autem fcmuncia maiorem , eoiore funt in viridi
pallido. /Carne conftant tenera , guftu fuaui , 'dul¬
ci , fimulquc acetofa. Maturefeunt ^Eftatis exitu.

Se totam Hyemem durant. Proueniunt copio¬
se in Haflia Marpurgenfi agro , ac in vici¬
nia.

id eft, Gothardina alba , Gothar- ^”]hardina
dinisfigura , carnis teneritudine , faporc', matu-
rcfccndi, durandique tempore fimilia. Magnitudi¬
nem verb inter Prafomela ac Gothardina mediam
habent. Colorem autem in viridi candicantem.

Frequens eorum eft Marpurgi in Haflia prouen¬
tus.

2fttg|?cH'ff/(] id eft, Augti ftini , partia funt atque Auguftw*.
propemodum globofa , fcfquiunciam tam latitudi¬
ne , quam longitudine raro excedunt. Colorem
habent flauum , carnem teneram , guftu dulcifli-
mam Se valde fuaucm. Odorem gratum Se iucun-
dum. Maturefeunt Augufto menfe , vnde nomen
inucncrunt , eadem fugacia funt , minimeque du¬
rant. Nafcuntur vbique fere in Germania , fcd in
Haflia copioliflime. Saxones ea vo-

canr.

Ovefen ajjfrtf] id eft, Rofacea , Prcfilianis magnitu- R0fa(XJU
dinc & eoiore fimilia exiftunt, carnenr habent pau¬
lb dulciorem , figuram vero non vfquc adeo glo^
bofam. Maturefeunt ^Eftatis exitu Se ad Hye-
mem vfquc durant. Proueniunt Coburgi irr

Francia,

uf\

Sanguinea.

Dulcia

gna.

Oxiincla

maiora.

DE MALIS- 7

figura fune globofa, *>«rafc»ff4tyff8(/ Poma Paradifi vocat, m quibus rnorfus i>oma rarJi.

Eiuc& Adami apparet, Latine Mafa: confuse Se igno- dili-
ranter Mufam cum Pomis vulgatis confundcns.Et in
quo tandemPomi genere morfum vidic.Nos alibi fuo
loco indicabimus, qualem eam exiicimcmus fuille
arborem. Lonicerus vero priter ferpetem ctia Adami
& Ens effigiem appinxit, quali hoc genere Pomi fui
obliti officij, comederint. Cornarius apud Diofcor. Cor=arij
Vernorum tantum meminit, & Getm. Srutin$#-3IyfM di¬
ci ait. Matthiolvs de Malis Italicis pauca hic Marhioii^

habet. In Hctruria, ait, principatum obtinent Mala, .

qui Appie&Melerofc vulgo vocantur , quandoqui- Apple
dem hic duo genera cum fuauitcr oleant guftuique
arrideant , cum naribus Sc palato maximam ineunt
Maturcicunt Alitatis exitu ; abundant gratianvEaquc propter non longeeum aberrare pu-

taucrim,qni dixerit, Appia efle Diofc.Melimcla. Ro-

. _ _ _ 3 _ _ fca vero qua: eidun Epirotica &. Lat. Orbiculata d:- orbku:aiJ.

colore, magnitudine, figuraque ftmilia funt •, in cuntur. Quivabadcbrubent>vtcriiorepeifufavi-
hoc tamen differunt & dulcibus , iere omnia acetofa, dcantur,& acido guftu funt pridita, non alia de cauia
quod candicantia exiguaque pundta per cutim tranf- ita rubelcunt, (li rei agraria audtoribus credimus)
parcanr. Carne conftant folida , tenera , guftu a- nifi qubd ex Mali &Mori nigri infitionc fuam traxe- Rubra arte
~ " %r r " n ’ ;xitu,du- rint originem. Ceftiana nbn fune Aurantire Mala, vt ^kai'aRa

vS.ut spfftOid eft , Sanguine:
quantitate fextante paulb maiore , colorem habent
foris rofeum. Carnem verb teneram veluciin fan-
guinc maceratam , rohorifque gratiffimi : guftu
dulcem , aliquantulum fubacidam & fuauiffimam.
Maturdcunc .-citatis exitu. Magnus eorum eft
CoburgiinFranciaproLicntus, quamuis &c alibi non
defint.

toujjopfTu <jvcj?]id eft dulcia magna , Pulmoneis fi¬
gura dc quantitate aqualia funt , paulo tamen mi¬
nora , rotundioraque. Colorem habent in vividi
flauefcentem , cx altera parte lubrubcntcm. Car¬
nem mediocriter folidam , guftu dulcem , fua-
uemque. Odorem fpirant gratum acMairubio fi-
millimum,
in Haffia.

<SrtmtipffU qvo^] Oxiincla maiora , dulcibus magnis

cetofa,vinofa fuauiquc.Maturcfcuc vcftatis exitu, (

Larcii,

us confperfo. Carne conftant tenera , foporc in- quamplurima optimaque in hortis pridiis noftris
r dulcari ac accfccntem medio , eftquc hic non (Tigurinis & Hclucticis) proueniunt: pricocia, me-
cdiocritcr fuauis. Odorem fpirant iucundum, dia,ferotina.Horttn!i aliqua durant tribus, quatuoi, aut

«lycymcla,

Epicotica

rantque in Hyemcm.Proucniunt in Haffia,

tpm opffct ] id eft , Parelia , Omnium maxima
funt , figura globofa , modice comprcfla , colore
inrofeo alicubi flaucfccntc , languincilque vibici

b

te

medio

maturitatem confequuntur Autumni initio,durant-
que ad Autiunni fere exitum. Colutur Illcbij,vicinif-
que tradibus.

Saur.ipfvl Jilcin J id eft , O :imrla minora , Duraci¬
nis ruffis iqualia fimiliaque funt , paulo tamen
oblongiora , colore in viridi candidoque fiauciccn-
t*, pundifquc candicantibus per cutim tranllucenti-
bas conlperla. Came, faporc, maturefcendi,durandi-
que tempore Oxiincla maiora imitantur , paulo ta¬
men acctoliora cxiftuht.Proucntus eorum eft in Haf¬
fia magnus.

Idem Cordus apud Diofc. feribit Melimela fiue
Glycymcla facile libi perfuafurum efle ea , qua: Ger¬
manis &. vocantur , li alia acce¬

derent. Elie enim admodum dulcia &L fuauia,&pueris
& delicatis mulieribus expeti. Idem alibi Epicotico-
rum meminit , fed qualia lint, non addit.
aiffc. Tragvs i qui Argencini fcripfit, Germania: qui-
dam pomorum genera deferibit : Qui (inquit) apud
nos prima maturantur, S. Ioannis Poma vernaculo
Pricocia Mala dicuntur. Qua:

Cornarius putat. non iunt

Sed ncc fure patria: Malorum oblitus eft Gesne- f0u",^’rl
rvs diligens omnis natura: peru. !'eigator , &c alter c.cfn.-iiciH
quidam Heluctii Plinius : Nam, infit , Malorum lua“‘A'

pluribus menlibus:quidam vfque in fcquentem an¬
num , donec alia maturcfcanc , commode rcpolita.

Malorum genera quidam ( non quilibet tamen ) ra- .1'™'**
mis & brachiis fuis in latitudinem diduci ab elegan¬
tia: ftudiofis folent,vc brachia vndiquaque in fuperfi-
cicm tere planam extenfa . ledi cuiuldam fpccum,
pedamentis in orbem digeftis fuftentatipri le ferant.

Eiufmodi non pauci apud «os priuatis , publici/que
locis vifuntur, in quo arborum excolendarum ftudid
Baiilicnfcs fane & totius fete trablus Alfatici incoli
triumphant.

Idem Gefncrus Malos humiles duorum facit gene- Mali humi-
runv.vnam, cuius fru&us Poma Adami vocat, vtraque p05lna Aii.
frutex potius, qu^m arbor.Ite Malus nana , Swcrg-Qqffc^ mi. ■
Matthii Curtio Lindauii , Poma fert Paradifinis Ml usn'3R*-
vulgo di&isnon diffimilia, albicantia : quiiub finem
Iulij maturefeunt. Atbuftum non fupra quatuor cu¬
bitos aflurgic, fruticans k radice. Itenv.Curtio eidem
Malus quidam ex Italiaicuius Poma magna fc rugo-
fa in precio funt.Pampin vocant. Scaliger quoque me- Pampin.

minie Malorum Pumilarum , qui breuis admodum MjIusTu-

■ • - mila.

rricocia. idiomate , Lac. - — . - - x _ ... .

Augufto mefe, rubris vibicibus quafi notata & dulcia fint viti, 2: quarum aliqui annuis mortibus hortulos
Glycymcla. vocamlls Grice Qui Autumno deforment. Item eorum , qui Apiola Italis dici ait, ap.

maturefeunt ac alia quidem incana , alia lutea, alia dulcia illa qui4em,tam ineunde fragrantia, vt vniuer-
coloribus variegata apparent , omniaque dulcia, fas Indias fua fuperent fuauitatc. Lacuna apud Diofc.

Aromatica- quali Aromatica Mala , ^ iucundiffimo refert, inter Mali genera in Hifpania priccllercCa- camnefh.

Gapcndua. mmirilm odore,tum faporc nominamus , Capendua
aliis ditta. Poma verb ea, qui magna funt, alba & dul¬
cia, in quorum vtcro femina per maturitatem ionant,

Tafsipoma. Rucllio Paffipoma appellantur. Sunt deinde magna
quoque & fimiliter dulcia , rubro colore maculata,
qui Germani ©^ragen-^yfrciautQtngotte-^pffci nuncu¬
pant. Alia dulcia, candida & turbinata & oblonga re_
orthomafti-pcriuntur.orthomaftica nuncupata. Germ. stromeftmg

,irari & tSrfnp-TCpffcf. Sunt &: Paradiliaca vocata , Germanica potis. Item, Gallis didta d'Kcroet , de Malingre, de
^ 1 * ' yrtrabcip-TCptfct.AcidorumPomoru infinitus eft numerus Raburc, & Mala Wcnfct;eCn-3(}3ffct/ &. li)?«Umscraut D?a(ncr*feO
quorum vulgatiffima , JTot 3(offc(/ Q2Dc<n-5fj>ffct /
jjin mctting / ©ucmfiitg/ ©pncrling/ Qcimclting/Srflaen-^pfFct &d.

Videtur verb Tragus vulgi fccutus opinionem, credi-
difle Malum,de qua hoc capite agimus , eam fuille ar-*
a» Maius borcm, qui i fummo ichouah interdicta fuerat pri¬
mo parenti Adamo, ne ea vefceretur. Sui namque

fi g uii ferpentem appingi curauit& caluariam, his banti vulgb Poma Paradih , aut Poma D. Ioannis no-
Hicr.Brunfc.vtique notis, deceptionem Diarboli inlinuans,& mor- minant.LoB.& Pena, Mala quamplurima, cultu di-
not‘ tem: de qua rciudiccnt eruditi. Hi eron. Brunfch. ucrfa , in Anglia, Belgio & Northrnania,eftc tradunC

A 4

Adamo

terdi&a.

mucfa:&: Amatus ex dulcibus & odoriferis Camufia oainufii..
5c Regalia difta celebrat aitque odorifera & cordialia
e(le,vt li eorum cortices ignitis prunis iniieiantur , cx
fc odorem referant mofchatum.ATabibus Poma mu/a Muraroina.
efle medij faporis. Sc iifdem ellc Galo- Gai°pomci-

ponv:lla,Melomcila.Carolus Stephaniis in opere fuo or.StcfF.
Geoponico Germ.Paradiliacaj inter alia peculiaria ha-
bet,aromctica,alba, dulcia , Franca boni odoris& fa-

Gcrmanis di£ta:Io.VVittichius , Poma Porfdorffiana,
qui ad febres Epidemicas curri Mania commendat.
Dodomoclt xuujqfMtia quidam, fiue humilis Mallis, cliamarm^
fruticis modo adolefcens , qm non propter inlltio- lc,‘
nem, fed natura fua P«ma fert pricocia , mediocriter
dulria colore admodum diluti flauo albicantia. Bra-

8

LIBER PR1MVS

r.T'alpini

Zdc.appia.

fa0rintusn& qux foris intufquc Coccineo fucco Se a^petiu m i-
‘oris coeo eant. Ad Anglica quod attinet, Gerardus in fuo Her-
Differentia. baiio Anglico ha? e rcccnfet. i. Malus Carbonaria,
Gerardi. Zhc perne traiertree. z. Malus Carbonaria longo frudtu,

Sibonala Xht Madete «ppte trcc.. 3. Malum regale, ^cOimgtf
onga. 5Cppics; (Tabem, icon. p. 1007. Ol«t ©ommrr S&tefling)
Rcfmaie. Malum rcginalc ZhcQumtiQ er fiuccnccftfppice. ( Tab. ic.
riaromeia. p.iooy.MaU rubcntia^trcmtin^ij.PlatomdajilucPyra
jrftiua^e Semmer ycarma<ne(Tab.ic.p. 2004. Platomela,
Platarchia. «mtiing) 6. Platarchia liuc Pyra hyemalia , Zhemntcr
yeraremaine (Tab.ic. p.1004. Platarchia) 7. Chamxma-
lus Londini , Me ttrnrffc 3fpptc tree er f)ar«Hce tfpplc. Ha?C
Gerardus Gerardus, qui ex viginti Tabernamontani figuris qua-
noratur. tuor C3ntum allumpfic,ncc tamen ipfa delcnbit. Mi¬
rum etiam cur ex duobus Pomis fi uc Malis faciat Py-
ros , nulla eius rei appofica ratione? Item curChamx-
malum reccnfcat inter Sylueftria Poma?
rabema- Tabetnamontanus , qui poliremus eft eorum qui
cUffexetuic. quidem Herbarium fcriplcrint ex profe(lo,illa propo¬
nit. i.Malaprarcocia,©3®««*5frfr*t. 2. Maja auguftca,
9Wfl9t«uncn-3CpfF<J. 3. Mala pnrcocia rubra , 0w«(5 3eano-
^r-^f^.MalaCarbonariaj^-^pfrct.^.Mala Carbonaria
longa,*nt53 ■Svet-^pff^.tf.Mala xftiua,®ommcr-?ff,ff‘'t--^ Ma¬
la dibiculata;®rf<(t,nS- S.Glycomela, ©up-tfpfrcf. 9. Gly-
comela 2.©i:f/ -fot-iipffrf- 10. Oenomela, Q0ein-3f|>ffel. n.
Oximela,©«Mrfin3.i2.H^motamcla,S5lut-3fpffct.i3. Plato-
mcla,1 2>icit(ir.g.i4.Platarchapia.K. Platomela alia, SSrctung.
j<7. Melapia, ^or.isUng.i7.®?u«{^-2f*offc(,i8.©i^a«fFnuju£cr.i9.
O^fc^criing 20.®iMnmcrl;»g,£i.Mala rubentia, ©fvcmUng. Et
r-.bcrn. ne- anCC ifta $evmc(ting Duracina alba dicit , & Perficis ad

tatur. • • \ 1 \ 1

ningit, quam oene, norunt , quibus nomen J&^mclnns
cognitum cft. Ecquid voluit inanitam fud,quam em¬
ptoris impcnfa tot figuras dare line vilis deferiptio-
nibus?

C^salpinvs Medicus Romanus , in opere fuo
Botanico fua veteribus accommodare llu det,lic : Mc-
Jjppia parua funt, nucem vix excedentia, rotundi, ex¬
terius tantum pallida, odoratiflimajaporc dulci. Vide-
rcnt^ir harc Appiana efle apud Plinium, ab Appio e
Claudia gentctnilito Cotoneo, quibus odor cftCoto-
neotum, magnitudoque : fed cum obftet magnitudo,
milius dicetur apud Diofeoridem Melimela a fapo-
rc melleo ellc , qua? $ multis dulcia Mala vocantur:
Nullum enim in genere Malorum illis dulcius eft.
B-ofea. Rofca medix* magnitudinis funt orbiculata colore
rubenti, qua parte folafprxait: odor inefc fuauis : fa,
pore dulci fubacidusj tota Hyemc feriuntur incorru¬
pta, meliora funt, cum rugas contraxerint. Diofeori-
des Epirotica & orbiculata vocat ftomacho vtilia.Pli-
nius ex Epiro primum allata putat ob nominis argu-
Sar.guinca. mentum. Sanguinea rofeis limilia, minus odorata, infi-
pidioraque. Plinius colorem /anguineum ex infitu
Mori, tra&um putat, in hoc genere quardam oblon-
Orthomafti- giora, figura Mammar, acidi faporis,Plinius Orthoma-
caiamagna. Aica vocat.Calamagna , quafi pulchra? magnitudinis
Mala , colore rubente : faporc magis aquofo , Plinius
Pulmoma. pulnionia videtur appcllaflc , qua? ftolide tument.

Quardam colore quafi ferrugineo folidiori carne*, /a-
pore dulci ex au Itero, vulgo Telia vocant, figura Stru¬
theorum. Quadam parua humili frutice , orbiculata,
virentia adhuc, guftu non ingrata. Plinius inter vilifli-
ma Daca vocat, que prima aduentu decerpi properant.
Diolcoridcs per verna ha?c videtur intcllcxiflc omni¬
no damnata. Sylueftria iimiliter parua, qua? pr.r acer-
A„-r. Galli I,|catc inguftabilia , Diofeorides Vernis fimilia feri-
diffeicnti* bit. Auguft.Gallus Lombardiar quardam Poma reccn-
Pomi^iol- f^ns, meliora apud Brixianos ait, elle didla Poma dol-
chni. ciani,parua & media,eodcm tempore cum Pyris mof-
Poma d. chatellinis matura.Proximo fcquuntur D.Petri Mala,
Pomi di S.Pietroinec nouit aliud genus maturum an-
Porao rofib. tc Aucumn 11 m. Malum quod diciturPomo rofio grof-
fo, gratum ell , quia carne cft tenera : optimum eam
Pomum Pa. crudum, quam coffcum eam faccharo, fanis & xgris.
radifi. Verum non diu durant. Probatur Se Pomum paradili

Tcfta.

Orbiculata

parua.

Daca.

Verua.

Silucftria.

fatis diu durans, quod optimum cft poft natalitia.

Eius duo genera,vnu longius altero. Malorum didto-
rum Pomi ruggimenti duo genera. Praricruntur aci- rcmjI11j.
da dulcibus: dulcia edulia iunt , paulo poft natakm gimenu.
Domini, lis prartercuntibus bonitatis perfectionem
acquirunt acida ,in aliquot mcnles duratura : maiora
funt pnrdi&is , firmiora, fopidioraque. Omni tempo-
pore condiri poliunt, Pomi Calamini diila Mala.om-
nibus placent , fapidilTima, nec minus durant cartcris. mini.

Pomi Pupini dnfta in pretio funt,tumproptcr bonica- t
tem,tum propter diuturnitatem. Mala dicta Pomini m up‘
roftarolijgrata funt, quia pulchritudine Se liquore fu- Pomi rofa.
perant omnia aiia:vt mirum non Iit in bacchanalibus
tanto pretio inucnibus vendi , prarfertim iis, qui per
vrbes, compita, & choreas dcbachantur.Pomi Appioli
quod genus magni fiebat ab antiquis, rcccntioiibuSp°0™‘ Ap'
quoque hodie habentur in pretio, quippe qua? omni-
bus-reliquis delicatiora.

Nec Hifpanica fua penitus indifta voluit Lacuna. Lacln,x ^
V ulgo Manearja Camuefa omnibus exteris prxfcru- ferenti*
tur.quodprarter aromaticam gratiam, quam habent, camuefa?"
guftu& liquore fint gratiffimo. Nec libi vifum hoc
Pomi genus putat extra Hilpaniam Se aliqua Flandrie
loca : Flandiica tamen multum Caltrllanis cedere.

His fuccedunt Mala dida Pomopero dcueldo. Se- „

. . l .. Tomoper»

quuntur Melapia It^lorum.In Hilpania? partibus non deueuio.
cognofcuntur Diofc.Melimcla Se Epirotica , yc idem Alc-JP'a-
tradit.Redcamus in Germaniam.

Colcrusin fuo diario Oeconomico, pauca quidem coieridifft-
affert, attamen ab aliis non prolata , aut laltcm non tenti*,
illis nominibus , vtcoipfo cius diligentia proban¬
da videatur. 1. Mala 3-3«nctcr5pffct. 4.

SttefaMnmSpfTct. 5. ^ur.gcvift^c oyffu. Qua? lic Latinis verbis
exprimas liccc.Weilinga:Vitrca:Nobilia:Mclonea:&
Hungarica. C. Bauhinns apud Matthiolum duo tan-c'Bauh'not‘
tum Malorum poiuit Se genera, &: ciconcs ex Taber-
namontano mutuatas*, rotundorum & oblongorum,
quem /peramus plura daturum in alio opcrc,cx mul-
tiiuga lha obferuatione. Tandan Schuucnckfeldius chamrme-
queque afrert in medium /portulam , Sileliacis Pomis Kn-
refcrtanv.quorum quxdam antea iam nominata, qua?- Sebuuenck-
dam nona vi dentur, ergo Silefia? Mala ha?c funt. 1. Ma-
lus i ui m 1 h s , ia -I o h n n n i s ^l'ffi'lt'fl»m,n:uticis modo roma.

jrdole/cit,&:fu.a natura fert Poma prxcocia mediocri¬
ter dulcia,colore admodum dilute flaua.i.Mala acida,
o^t/ueA<,@cjiritn3/€5auf5pffct/j.Mala iiu Ici a. /*<>./>««< Diofc(vt ille
putat>Ai/«J.ui.?.et.Mala M u ftea ^fi^opffei/Spcmg-TCy ffcf/ ^ .Mala V 1-
uoia.tiTo^oo.sTgcfnfaurSpffcI/COffi^Rifc^c opi flet/ faporis funtgracifli- Oxymela.
mi, ftomacho vti!ia,minime fiatulenta. Eligunturpra* oSiomela.
exteris ad /yrupidc Pomis Se Confedl. Alkermes oxymejt-
compolitioncm.e.Mala Auguftca/caprecocia dulcia. Auguftca
3l«3fr6pfff( / Sritopffc!/ ODfo^tnlcncn fpffc/ 7. Mala Epifeopia, Episcopia.
€&tfc^offc6pffci/8 Mala Annabcrgica , ?lnnct>cr«cy/ j)ctf tn op(7ct/ 9. Annabergt-
Mala Cydoniata,Mala Apiana,Qii(triut^ffe(j^if(ciu>/frc(/- lus ce- ca*
lor, odor, magnitudoque Cydoniorum.io. Mala rofca, ApUaa^
7rk' tn///i*\ai 0\ofcnd/>ffc£. 11. Mala. Parelia , 9?ci(c8<y>ffc(, Rofca.

acida funt Se grati faporis. 12. Mala Carbonaria, Parj-Iia*
SeXaf^tV. 1; Mala Angulofa. 5a^ffcn6/>ffc(/ 14 Mals Duracena, Duraccna?"
I«gc6pffc(, $«rtcopffc(/. i^.Mala rubentia, Sfrctmlingfipffcl/. Angulofa*

Atque ha?c funt fere Malorum genera, ab autoribus
vel nomine /olo , vel etiam deferiptione confignata:
vnde patet hanenoftram xtatem Malorum (veinam Noftr* *«-
non Se malorum)proucntu , prifeo illo aruo longe fu- cuia Prifu!!
pcriorcm.Patct etiam quofdam ftuduillc fua prifeo- runi ea
rum titulis accommodare ,alios fua /implicitate con- dcru?
tentos, in prxfcntibus conquieuifte. Et cautius vt no-
ftra quidem fert fentencia.Nam cum Pomorum varie¬
tas ex infitionum maxime varietate fit orta , Se ctiam-
num lingulis oriatur annis, qua tandem fieri queat di¬
ligentia, quo iudicij acumine, hxcnoftra illis prifeo-
rum aptari , aut eadem cftc cum iis pronuntiari
queant?vt non fat fani hominis (fi quid Goropij ma¬
ximi viri iudicio tribuendum) efle videatur, fi quis*
huius artatis vel Mala vel Pyra,vcl alternis generis di-
uerfa ex infitionc Poma (qualia hodie fere funt plera-
quc)ad veteriyn nomenclaturas cogere ac pro iifdem

yenditare

Malum ‘SBciiiJ; 3.

1 Pomorum
:>rifci aui
[ccapirula-

ic.^cri-
tum mala-

DE MALIS.

venditare niumr.Nomflecaiufquc fuccos, eo indi- temque matura fpirare odorem. Montbclgirdum
cio,quo timpiiccs medicamentorum fhcultatcs funt delatum, mcnfc Fcbr. integrum adhuc fuit , & ipem
examinandi, id vero dignum indicamus in quola- exhibuit longioris duratiomsi
borecur. Habuerint fanc Romani Orbiculata dcli-
catifilina,habuerintMelimcla,Mattiana, Scadiana,

Picena, Amerina,Sgriaca,Pe!uliaca , Quiriniana, Se-
tania , Platania , Mullea , & ii feminis placet, etiam
Pannacea, nunquidideo nobis ob hanc diucriita-
tem.labotadumiS cimus Seiliana Poma,fmc, vt Co¬
lumella habet Sextiana, non vcio Ccftiana , vt mald
apud Galenum vocantur, inter ea numerari quas
altringendi vi magnam vtilitatem habent. Ea tamen
de cauiaininnne nobis diiputandum , qux lint Se-
ftianaPoma.ne nobis vana quarucntibus,illud quod
Cornario(nili memoria fallacjin hoc Pomo accidat,
vt Seiliana Hcfperidum Mala credamus , 8; tandem
cum' Matthianis etiam confundamus , a quibus
credi pollet Hifpanos hoc tempore omnibus, Ma¬
lis nomen mutuari. Hoc agendum,vt inucniamus

Ut

m

m

i? «in 20«
E x eorum (t$.
quoque gene¬
re eft , qua:

verna¬
culo idiomate
dicuntur , du¬
rans ad Ianua-
riurn vfque:
plane album,
xcedenti? no

Pl' .

maius , breui
pediculo- Da¬
tum in SBtfifrcn

Malum ^DcKirft ltaitcjim maius & minus .

Mala, qux altringendi facultate non cedant Sclbia- pago Bollenfi vicino. Sept. io. canlc erat alba , fatis
nis.qualia quamplurima reperiuntur , (&: nos mox dura,faporc acido, nec dum maturum videbatur*
deferibemus quxdam appofitispi&uris) 5:nifiin-
uenirentur, aliis Malis Coroneo infitis licri poffent.

Ecquam ergo nos fportulam aduchcmus ad iftnd
Malorum Empiorum?enimuero fane;, talia qualia
accepimus, dcccrpfimus, vidimus, guftauimus, par-
tim etiam coluimus ipfi,confercmus, breui, fcd exa-
do fm^ulis appofito kmrmtc,&: eiconc ex ipfomct
procotypo aci Ungulorum magnitudinem parato, ne
noftro nos,qili nunc hoc agimus, ofiicio dcfunlc vi-
deamur.Placebit, fpc ramus, non herbarum tentum
ftudiofis/cdScPhan-naccpans ( quorum etiam hxc
nouilTeintereft) & hortorum cultoribus, omni¬
bus denique bonis Oeconomis.

im

mm

Uvtoribus

bfcruatsc.

ornorum

Icci 2D«-

Erro noftras Pomona: Vcrtummque opes,
quas partim cx ducato V Virtcmbergico, partim cx
agro [Wilienli,Bargundico atque Ahatico, quarum
haud temere alia loca maiorem fuppcdiccnc varic-
tatem,conquiiiuimus, tandem promamus.

MalumVVirtembergiciim SBcttid? Juffauum,

In ducatu VVir-
tebct'gicoi& fpecia
tim iuxta Balneum
admirabile circa
Bol , Pomum hoc
QBcffid) jdi&utn Al¬
latum etiam c pago
ftlicftach , vbi©ccl«'c(-

vocari tradunt.
Magnitudinem figura docct,vt &rcliquoiii quar ic-
quuntur,ficut & formam extrinfccam , quam hgu-
ram vocant.Eft ex albo luteolum, pediculo fatis lon¬
go. Scpt.20. nondum pcrfe&e maturum : carne ta¬
men iam fublutea , dura, acida. Delatum Montbel-
gardum ad Fcbr.durauit.

m

IliiiS

11 m

'0:m

wm

/Vv7/,'.y?

Wm

Malum z.

M a L A 3Bclf$ OBdf^QBct
SBcKid? dicta, u*).
quali Italica,
pulchra funt,
in & 3*®
nonnihil an-
gulofa : colore
alba , liipcrne
pulchre ruben¬
tia , in medio
pundtata : ali¬
quando non¬
nihil luteola:
pediculo longiufculo.quem noa exprimunt piftu-
r as. Durare aiunt ad Aprilem.Sepc.ro. Caro intus ah

ba, tenera, acida, fapida, dicuntur diu durare, etrafn

per totam Hyeme. Montbclgardum tranflatabona
aduc fuerunt Maij medio lequentis anni-Magnitiu
dinem figura exprimit.

Oenomelum VVirtembergicum,

t(c(n30ot-

a;

m

£«irt ex

Bol pago eiuf-
dem Ducatus
VVirttemberg.
Multum habet
albidi, cum lu¬
teolo mixti.ali-
cubi rubellum:
nonnihil angu-
lofum , pedieu-
culo mediocri.
Septembris 20. carne erat alba fatis tenera , acida,
grata. Diu durare aiunt, nec grandcfccrc,fragran-

m

^!Dc(n<x/>fFct , Pomum vinofum vulgo dibtum , ele-
gans, candidum, vmbxlico tenus parum angulofum

QBrincfffcl

©rfinttfflid)

apffel .

CBcif}

,0 LIBER PRIMVS

Durare perhibent vfquc ad Aprilem. Coluntur in Duracinum album Bollenfe.

njjjjfcc & alibi. Multum habet iimilitudinis cum
pra-cedenti , minori prxfcrtim , quo tamen pau¬
lo habitius ift , colore albo , ad pediculum non¬
nihil luteolo.

Malum gBet«$ 'viridans.

Pomum Vent agonum perelegans, acido
dulce , vtrinque fifiile.

Elegas hoc rarum -
que Poenum, ab lll.
Du cilia VVirtem-
bergica}PrincipilIa
noftra Clcmcntif-
lima milium, cum
aliis quibusdaexo-
ticir elegantix na¬
turalibus dono ac-
ccpimus:Mcdiocre
cft, Sefigura magni¬
tudinem non aux-
quar.quippc trium
aut quatuor vncia-
lilm latum,fclcun-
cia no altius com-
preflum , vtrinque
feffilr. Parte fu per¬
na, qua Pythmene,
imprclFum. Angu¬
lis quinque protu¬
berantibus confpi-
cuum cft,maiori parte luteis, reliqua eleganter rubi¬
cunda , punctis tamen luteis notata, f ebruario
fc&um carne fatis molli erat , acidodulci , ac
pene-vinofo. Surculos ab eadem E. C. milfos in
horto E. C. quem Montbelgardi colimus , inferi
curauimus. Figura vtranrque faciem oppolitam
exprimit.

Poma quadrata vulgo dicuntur Montbelgardi
Pommes carrees , propter angulos. Sunt tamen com¬
muniter pentagona , interdum Hexagona aut He-
ptagona, angulis nimirum per longitudinem protu¬
berantibus, quorum pars fuprema , propter vmbili-
eum,in gibbos & tubercula eleuatur : totumque
adeo Pomum angulis fcatet. Quatuor vnciasalca,
tres lata , fcflilis , pediculo breui , flaua , pumftis
araneolis nigricantibus confperfa. M:nfe Oct.
ledta , odorata funt, faporc vinofo , acidulo , gra¬
to : carne tamen adhuc uuriufcula. Ex horto E. C.
Montbclgard.

©rfnwcfticfy ex
QSdtc , i ii lu¬
teolo fub-
uiride, pedi¬
culo fatis
logo.Mom-
pclgardu de¬
latum, inte¬
grum adhuc
Maij medio.
Vnicum ta-
tiim nadti

fintius,quodadferuatum diu,fed negtfeiis impediti,
nec Pomi, nec faporis dcisgnandi meminimus.No-
rint id incola*. Vcrilimile tamen cft, prioribus guftu
non multum clic dilEmiie , liquidam communi
conucriiat nomine.

Malum Virgineum, acidum.

QBcfj; .^artiing 3fpfffi,quafx durinfculum album Uol-
lcnfibus didtum,qubd diu duret, vt ij retulerunt, qui
in gett obtulerunt : nonnihil angulofum , coloris
albi fubculci. Accepimus ex paulo ma¬

iora. Sed hoc idem exiftimamus cum proce¬
denti, &bis pictum , aut certe quam minimum
variare. Hortulanus lll. E. C. Montbclgar-
denlis eadem figniiicationc blancrdure vocat Gal¬
lico idiomate , dc in horto E. C. Montbelgardi
proucnirc ait.

iunitfrfliittMfyffct , quali dicas Virgineum po¬
mum , kllilc, colore ex albo ftiblnteo, aliquot ftviis
& maculi s rubentibus decoratum , pediculo fatis
longo, tcnui.Caro alba , dura, acida nondum edulis
SepMo.gcata tamen , etiam ante perfectam maturi¬
tatem.

Duracinum album.Zelhnfe.

$artfing , Duracinum album, ex medio¬
cre Pomum, album cum luteolo intermixto , parte
prxfcrtim fuperiorc ad vmbilicum , ad pedicu¬
lum vero rubello. Angulofum eft , carne du-
riufculadc firma, ( vnde nomen ) fapida. Aiunt
durare ad Pafcha ac etiam vfque ad oporan. Nobis
adferuata , integra adhuc fuerunt medio Maio , fe-
quentis anni.

SCcif? $<?«•-
tUngSfyffcl.

Pomu Pen-
tagonum.

Porr.um
quadratum
Montb. aci¬
dum, flauu.

Malum

DE MALIS-

Malum Orbiculatum Bollcnfe album , acidum.

pauciflimo rubore ab vna parte, in ambitum ven-
triofa iunt , vnde forte Orbiculata di&a , pcciolo

ifcfing. In Ducatu VVirtcbergico prope ®o( & 3ctt

vocatur, ac li ejicas orbicul are, modice tamen depref-
fum cft ac fdlilc-, eoiore albo fubluteo cum aliquo
rubore conipcrfo : angulofum cft, pediculo breui.
Scpt.zo. caro non omnino alba,fcd lubiutcola,tene-
radapor acidus, gratus, vinofus,Bona adhuc 0£t. 14.

OenmeU Bollenjia Alba.

breui, craflmfculo, durant ad Ianuarium. Scpt.zo.
guftata, carne fublutca, acidula atque eduli. Obla¬
tum etiam in 3«ll,fub eodem nomine, ciufdcm la-
poris teflimonia dedere. Montbelgardum delatum
Maij medio incorruptum adhuccrac.

Ocnjnelum magni m Blienffacbi Alium.

Wmiin? Vinofum Blicnfpachianis diflam in Da. «Mtoj.
catu YVitambcrMCo-.Elcgans & magnu.angulosu,
albuci, pcciolo brcui.Scpt.zo.crac matarum , carne
candida, tcncra,fubacida, etiam ad Oct. 14-vfquc fe¬
mina tamen qua- inctant,calTa,8c m-.dulla vacua.

Mutum turbinatum album.

Ifictit atr-ffej
pctyfihg.

ncr quibufr
dam jTmfJ.

9Scin aplfcf , Poma Vi nola Rol1cnlibus& VVal-*
dentibus di£ta quibusdam ©citytng. Altera parte al¬
bicant, altera rubent, ea nimirum, quafolemlpe-
<ftabant.Sep. initio nondum matura fatis, idcoquc
efui minus apta: fucco tamen vinofo. Ad Aprilem
vfque durare ferunt.Guftata Sept.finc,faporc acido,
grato, vt & demum Noucm. z;. Habentur & in «peu,
eodem nomine. Montbelgardum delata, integra ad¬
huc erant medio Maio fcqucntibus anni.

Orbiculatum aliud quibusdam.

Quidam Se hoc Orbiculatum vocant, gcrmanico
idiomate communiter tamen Bollenhbus

cc Waldenftbuss&ii-^cnfcrunnd- quali Fontiphagia di¬
cas. Elegans Pomi genus, exalbo luteolum, cum Montbelgardum integrum

SSfmcr yfdf-fclmerpft*
lin§ quali
Vlmenfc,

VValdcnfo
bus di&um
clcgans,l6-
giufculum,
nonihil tur
binatu, co¬
lore albo
fcr<2 , ex al¬

tera parte
rubcllo,pe-
ciolo erado
breui. Aiur
diu dura¬
re. Delatu
adhuc Februario.

liber primvs

n _ _

.talum turbinatum ex flauo vire-
fcens , punftatum

lincttrepfrrt 2ftMhrapffc( Bollenfibus Sc VValdcnlibus didhim
J£ii«ip.ipffct fjrnilc latis JpfiKifjayfNi2i pileo turbinato vocato. ba-
dem cmm forma fete colorquc,fed minus hoc. fu
colore tamen hoc di! criminis animaduertimus,
quod licet iit ex albo fublutcus 6c virefeens , multa
tamen habet pun&a candida. Qusdam etiam ali¬
quid ruboris habent diffuii. Pediculus quidem bre-
uis tft.fed craffior.Vidcntur & anguftiora,quam ex¬
primat eicon. Aiunt durare vfquc ad Ver , interdum
etiam vfque ad yEftatcm.Scpt.ip.nondum erant e fui
apta, carne dura,fapor« vinofo auftcro,luteola. Tali
adhuc erat Octob.MonBbclgaidum delatum, inte¬
grum adhuc Maij medio.

Ualtun turbinatum maitis}virefccns.

Scuckardix Cfvamn>er«i>fF<t,& BalileX,®}>fl}SrtisMt vo- OJamwtu
eant , quali natura: aCutx dicas quod delatum «fffot. :
Montbclgardum , Dccerabr. 15. carne, dura ad-
huc& acida deprehenfum. At Sjirfttuigoapffa in¬
tegrum adhuc erat Fcbr. carne duriufcula, fubacv
dula,vinofa. Ad medium Maij cfui aptum , cum
aliqua aciditate.

Malum turbinatum, laftsfcentibus
p unctulis confperfum.

SD?df;(i»g ex *3Bait«n, Pomum album , fuperne turbi- QDtifltnj.
natum, inferne lcflilc-Diudurare aiunt. Pun&ulis
plane la£teis afpcrfum cft. Eiusdem generis aliud
cx-3cit accepimus, led iifo multo maius , &fupra
quinque digitos altum,quinque crafliim.in exteris
iimile, acidum eft. Prouenit etiam in ©or , & aliis
multis in locis, vt aiunt. Bonum adhuc &C fapidum
Montbclgafdi 10. Febr.

■

Sjiittim» $u«ling$arffct , iisdem nuncupatum , quod Pileum
<1 ffei. turbinata forma refcrat,quibusdam iatie^sapffcl, quali
Pralina dicas,forte 'a colorc.Pomum oblongum, bali
latiore, in anguftum falHgium exeunte,peciolo bre-
uijCrafliufculo.Diirant vique adFebr.vt aiunt.Sept.
iS.nondum erant cfui apta. Sapor vinoliis, Color ex
a'bo fublutcus & virclcens.Quxdam etiam aliquid
viroris habent verfus balim.Zcllcnfcs hycmalia vo-
cat=®<ntm,»,ff<t>vcrnacula lingua.Aiunt & iinctcrapfFu
f,i dici, hoc elh,exacuta.06f.25. carne adhuc dura , aci-

epujavffu. da, necdum efui apta. Sufpicamur cllcid , quod

Malum Vlmcnfe.

smmrt «Iffti, Vlmcnfiapoma, ex luteo fsbalbida, ®lm,r "Pf-
vna parte ftrias aliquas rubentes habent. Eadem fe¬
re latitudo qua: longitudo: pediculus longiufculus
crallus.Pomum hoc quod vnicum accepimus con¬
tortum erat &vcluti in medio bipartitum, nefei-
musan extera talia.

Mala fpeciofa alba Tomis Admr .

Magna hxc 5c fpeciofaMala in Ducatu YVirteb.
circa fontem Adm. proucniunt. Figura variant,

iccirco

DE M AL IS- '3

iccirco bince eicones appolit*, varietatem often- (SnciSifvffri qua/i Frixoria dicas, quodfrixa lint opt>
dentes. Alba fnnt & angulis eminentibus inxqualia, ma. Habentur in ,3<«. Cuius generis data nobis

duo maxima, quorum altitudo excedebat fex di-
«itos : crafficudo fere feptem. Color vniformis ex
albo fubluteus, taris laftcis maculis rcfpcrlis. Aiunt
multo etiam maiora reperiri , dic fiibacida , diu du¬
rare. Figura hate magnitudinem haud aequat. Ho-
fpes nofter Bollenlis in difeernendis frudibus peri-
tus.noluit diuerfum dicere, & ©cltruij vocata, quali
luteola dicas, in ®si oppido, fe eadem Cufpicari cum
his. Sept.ao.caro non omnino candida, t d f.-iefub-
lutca.durujfcula/aporc non admodum acido, grato.
Scpt.30. dcglllbatis vtrifquc iam dcfcnptis, mapite-
iie deprehendimus verum die, quod hofpes monue¬
rat, non differre ; fed effc tantum figurx aliquam va¬
rietatem. Ergo tres propolitx figurx vnius iunt
& eiusdem fpecici , licet non parua diueditas inter
duo appareat, vti diftum. Huius generis pulchrum
& inlignis magnitudinis Mombclgcrdum dciarum,
ad medium Maij integrum adhuc erat.

E rithrontefon,feu p 'tnutn magnum,

rubrum, jlriatum.

prxfcrtim rotundiora, alterum magis turbinatum
cfl. Acidafunt,Scdiu durant. Hrc iuo eadem cl-
fc videntur cum fequenti, vti patebit.

Stoi(,®«^«vffci,quafi rubrum frixorium dicas , va- Tmh B
riegatum , magna ex patte rubrum , variis mtctcur- «FS‘-

Alueicon frtiiSonm.

fi itibus fttiis. Sed A: : 1 'edinis luteo commixta:
la habet: Vmbilicus profundus , peciolus breuis:
nonnihil quoque angulofum eft. Suani clfScvi-
nofo acore, ob id lautioribus menlis expetiturad
frixa , ad quem vfum etiam h Bahlicniibus hoc
ipfo nomine , nifi multum fallimur, celebrantur.
Monrbelgardum delatum , integrum adhuc De¬
cembri. Aiunt in #»> ad Quadragefimam vfqne
durate-

B

cum di&G,mcnfc Octobri. Hofpes ide iudicat cum
precedcnti. Rubris (triis pulchre pi&uratu cft,afpcr-
lishinc inde pundtis albis , non line luteolo colore.
Pediculus breuis. Caro tenera , acida , vinofa. Bo¬
num adhuc 0£tobr. 17. Eiconcm exhibuimus pro¬
pter formam ^ fuperiori diucrfam : an differat etiam
fpecie, incoli viderint. Sane ita videtur.

Halum Tauricum ajiiuum}r ubrutn.

efomnut Jauridj : Pulchrum, magnum, rubens valde

2<*urt$ allatum Vracho. Scpt. 7. Striata; rubedini luteum

Pomum iimile Taurico iftiuo.-quedam rubra valde,
alicubi alba,fublutca, ftriata:quidam minus rubra,
diucrfi magnitudinis. In genere tamen, omnia hu¬
ius ^eneris videntur pridi&is minus fcffilia.5: pau¬
lo ma<ns angulofa. Pecioli etiam videntur longio-
res. Aiunt durate vfque ad Aprilem.Sept.19. nondum
erant cfui apta, fcd carne dura , fapore tamen acido,
non ingrato. Nadti fumus etiam eodem nomine ex
3cff/ infigniter vna parte rubens, turbinatum. Perhi¬
bent diu durare, & acido eifc fapore. Octob.i^.guftu
erant acida, nec dum cfui pronus apta, carne folida,
luteola. Montbclg . delata , Maij medio nulla adhuc
putredine inquinata, faporis iucundi,vinoli.

Trithromelon acidum Jubafir ingens.
«^cmftpffcicx^iifnfpn^-prardidlo Taurico iftiuo.

apprime

que .Tftiua vocant- Et vel Scpt. 10. iam qnidam pu-
trcfccbant. Eadem fub eodem nomine vidimus in
Sei/J?u-<$cn &c in QBditin/ qua: ctfi minus rubra, tamen
erant magis ftriata. Putamus cum Plinio ruborem rom^
& Itrias a Sole fieri , prout magis aprico funt expoli- rum (}rix &
ta, quod& ruftici obferuatione quotidiana afieue- rubcdo-
rant. Etenim Sept. fine eadem allata ex Blienfpach,
non rubra erant, vt Vrachiana, fed multa albedine
perfufa. Tribuendum tamen etiam aliquid formi
fpecifici,8r generum proprietati. Sept. iz.iamtranf-
icrant in 3tU. Vnum tamen nobis in O&obr.vfque
integrum perftitit.

Malum Tauricum Hjemale.

»,n«r in ®of & pagisVvirtcmb.id cft,

Tauricum hycmalc di&um^pulchnun magnumque

,4 LIBER PR1MVS

hntlromhnfit, Mulam rubrum albedo permixta. Caro alba.tenera.fubacida, laporc

vinofo, grato. Idaud durabilia efle perhibent , ideo2

magnumfiugax.

0$ntt 3totkr QBiitUn « p fr c t cx ©riiting & QOdttc/ vnde etiam

... . . . . — . 1.: _ 1

nngA^ffci- acccpjmus fub nomine i£auri$cr , Tauricum, his val¬

de fimiii a, attamen maiora , IcfTilia , quidam rubra,
nec ita ftriata. Partes quidam albi cx luteolo, mix¬
to fparfim rubore. Scd&iffeo apparet differentia,
quod multa puncta habeant alba. Pediculi non ad¬
modum eram, nec bveiies. Alterum , quod, oblatum
fuit, altitudinis erat quatitor digitorum, craffitudi-
nis fex : alterum quinque, totidem ciafium. Scpt.17.
incipiebant putrefcerc. Caro haud ita candida' te¬
nera tamen , acida , grata. Tauricum tamen fapore
videbatur gratius. Fugax elt Pomum.

Eutbromelon magnum Tari fi acum.

' >f' <Hlf‘ In oppido Jtn$tn primagnum 3c elegans hoc Po
mum oblatum nomine ©r.|;)\m, 5 *4’fr -Aquali Parilia'

Mulum Tigurinum minus .

DE MALIS-

apprime fimilc. di&a putamus, qua-

fi pudoris Poma , quod rubedo faciei pudoris

fignum efle fbleatiiuxta. illitd •, Erubuit , falli a res
eft. Rubent* enim hsc Poma , fcd dilutius ,ac mi¬
nus quam prodicta. Sunt & quardam alba tantum,
alia mixta , quali & ipfa facierum humanarum in-
ftar, colorem mutarcnt.Pundla alba nulla. Pediculi
brcuiflimi.Sept.io. Caro dura fatis, nec dum perfe-
matura, faporis acidi, nonnihil aftringcntis.Sunt
Ceparum angulofa. Decemb. 13, Pomum delatum
©tfjmeUcr Montbclgardum ex QBrfitcn nomine ©#mc«cr
p««v»c$- carnc crac alba } duriufcula , vinofo gratoqueia-
pone.

Hoegenus Bollenfcs & VValdcnfcs (impliciter
«rtnpffci vocantjhoccft, Tigurinum Pomum. Minus «Pf.

fum.peciolo breui , crallo. Ad Aprilem durare nar-
rant.Septembr.finc nondum cfui erant apta, fed car¬
nc du ra, acida. Eadem eodem nomine habentur m
•fffrdjen , vbi aiunt frixa perquam cile iucunda.
Montb.dclataFebr. medio acidula,grata.

Malum ftriatumjiahici Adm. perelegans.

©frcmiinjjflpffc (/accolis Balnei Admir.di&tim,quafi ©trciniim^
“riatum nomine fumpto ex argumento .-pulchrum 4P^(

MalumTigurinum nui v.s, feti album
VVirtembergenfibus.

I' Album Tigurinum Pomun^OOcip $v.nd) iJvfF‘(>ob]a-

[iwrf; «pffci. tum hoc nomine in 3clh forte quod Tiguro in agiu

VVirtembergicum tranfplantatnm , aut quod ibi
etiam abundent. Angulolum cft, Ipecioium, nonni¬
hil turbinatum : Colore fere luteo , vcluti ftriis aut
guttis rubentibus donatum. Habetur etiam in S&ot
&©rof? 3uHcb<n-ffA, id eft,' Tigurinum maius. Satis be¬
ne accedit ad Tauricum Hyemalc , fcd non ita ru-
bet.Montbelgardum delatum, in lanuarij finem du-
rauit,carne friabili, tenera dulcacida. Poflit itaque

'<£uu«MifWMv nuncupari, vel iZuytoXM/Mhov-

cft Pomum, nonihil angulofurn,multisftriis&:pur^
<ftisrubens,ac veluti pichiratum. Parte fupcrnaal-
bet, inferna prope pediculum breuem , valde rubet:

& in rubro colore ftriar faturatiores. Sunt etiam mi¬
nora quam figura exhibet, & valde durabilia, vt aiut.
Delatum Montb. excunte Maio nihil penitus viti)
contraxerat. Carne eft firmiufcula,guftu acido.

Dur acinum ftr iatum,feu MAluni D.Mart bia.

SpavtKngav-ffef/ quali duracinum fcu ' duriufculum
dicas, prolibato ftriato aliquatenus fimilc.Habet c-
nim &hoc ftrias, fcd diflimiles. Rubor etiam diuor-
fus, cui pundta paffiminfpcrfa. Pediculus, quilm di-
<fti longe breuior, &£ craffiufculus. Superne etiam
angulofum confpicitur , diu durat ,vt perhibent,

& acidum eft. Sufpicamur idem Pomi genus no-
bisoblatum in 30ifibcn fub nomine ]Uod ad «pffci.

B 2

«/*»■

0'u'tC »3.

®ac^ipff«r.

<]uc , Bollenfibus dictirm. Simillimum eft (SfrcBti»*»

cum: intcrcurfantibus nonnullis partibus luteolis
«St vircfcentibus. Multum habent limilitudinis cum
0v6tung & cum 23«c$apffci ftriatis & cum Strcimirng. Pedi¬
culo funt longiufculo:carne acida,durabilia. Va¬
riant inter fc.Alia virefeunt fine multo rubore : alia
parua, pediculis ipfo fere Pomo longioribus. Viro*
re quidam diftinguunt ^OvotUng. Seprembr. io. non¬
dum edulia, carne elba duraque,acida vald£. Circa'
Pafcha primum maturantur , efuioue fiunt apta.
Montbelgardum d elata, menfc Maio, integra adhuc
& abunde grata erane.

Apnlem vfquc durare amnt.Idem Pomum datum dicio. Duo accepimus, quorum alterum quatuor
■n 3(Unominc OTacfapff.qhoc cft,Matthi* Pomum.aci- ferj vncias altum, cratium totidem , alterum dcprel-
1 fius, ad tres tantiim vncias, quatuor fere crallum.

quatuo

Parte alteta rubet, Cilni ftriis item faturatius ruben¬
tibus: altera fublutca eft, inttreurfantibus quo¬
que ftriisrubcntibus.Durum elt Pomum, pediculo
e rallo admodum & breui. Montbelgardum dela¬
tum integrum adhuc Febr. quo tempore adhuc car¬
ne erat dura, acida, grata.

Malum Sfinflcrting ZeUenfibus.

Scmflfrrting ZeUenfibus didhim, durabile Pomum
cft,vc aiunt, mediocre. Vna parte rubet intcrcurian-

ditm quoquc:5c durabile, qnod& ipfum erat per ru¬
bedinem punctatum. Deccmbr.ia.cum i a ni putredi¬
nis nota adcllct, durem adhuc carnem, alba, acidam-
|uc deprehendimus. Durauit tamen adMaij me-
iium vfquc.

Malum rubellum VVuldeufe.

Oia£ii;.j'qua-
ii Rubclhl
diclum, in
Pul-
chellu Po¬
mum , cu¬
ius fuperior
pars valde
rubet, infe¬
rior hinc in
de albicat,
eu pulchris
ftriisj&v:-
luti guttis
rubris. Pe¬
diculus me
diocris,crai’
li.: Iculits.V
ni eum tan¬
tum acce¬
pimus ex illo loco , quod nonnihil erat angulofum.
Aiunt durare diu, vfquc ad Quadragclimatn. Datum
nobis in 3cI1 eodem nomine Pomum,fed maius,qua-
tuor digitos altum, craBitudine eadem: Color idem,
nili quod non tantum rubebat : pediculo paulo lon¬
giori. Hic tamen prius exhibemus. Quardam etiam
ex iis,qu£ in nadti fumusuninora funt. In
eadem vidimus, nifi fallimur nomine 3ntitng/qua:
Montbelgardum delata , durarunt vfque ad finem
Febr.carne tenera, faporisfubacidi, valde grati.

tibus ftriis, magis rubentibus : crtera luteum. Pedi¬
culo efbfitis breui. Admodum fimile eft hoc Pomo
ullo ance deferipto , quod &ftiias rubras habet,
d hofipesnoftcr,in difeernendis fnniHbus folers,
diucrfum aic. MotbeJgardnm delatum, integrum ad
Februarium vfque, putredinem non fenlic.

i

Malum £cplt<S>er diclum-

Ita Bollenfcs &c Zellefcs appellat apud quos pro_
uenit. Pulchrum genus eft, mulcumq-, rubens, ftria-

Vhrygomelon flrmtum.

SPa^apffer/ quali frixationi opportunum aptum-

^cmltniiK g

apfrd.

'Rubeliun

k$i((ing.

bcimvinge

|PlF«f.

Vfrct-

OE MALIS^

Rubellum BlienfpAcbianunt.

^ettling / hoc cll Rubellum cx to-

tum fcic rubrum clt,parum angulolum, pediculo

tenui, fatis longo. Medio Martio integrum adhuc,
faporis grati , fubacidi.

Malum lleimngium Bollenfe.

j)mniH8o«/)fr«tin fflott Latiufculum, feflile, fiipcrn?
nonnihil turbinatum.xolorc ex albo lutcolo.,& fub-

uirente , vna parte cum Uriis nonnihil rubentibus.
Aug.itf.nondum maturum : colligi tamen potcll Sc
reponi. Bona funt circa ferias Natalitias, durantque
vfquc ad Quadragefimam.Montb. delatum integru
adhuc medio Maio, acidulum.

Malum £rS|lMn<j d i fiunt.

£rc|fffnj apffd in ®oiT. Hofpcs nofter fc folu-n habe¬
re diccbac hoc Pomi genus, falte eo inloco.Durarc

vfque ad Aprilem.Mediocrc Pomum, feflil e inferna
parte, fuperiore turbinatum. Maxima parte rubet,
interieris multis ftriis : reliqua pallida fublutcaq-,,
pediculo fatis longo, carne fubacida. Vnicum dcla^
t iim Montbelgardum Fcbr.u.durauit adhuc.

Duracinum Waldenfe> acidodulct.

ft«rtcing nomine data in 9tJef6c/quafi durabile, vel

prcduru dicas: Et ©djai/jut-Uing/ quali corticis inffcar
1 iing.

durum dicas. Et fane ad duos annos durare perhi¬
bent, aut etiam ad triennium. Altera parce rubent»
ffriata-.alecra fublutea, pediculo longiufculo ad vn"
ciam vnam. ,

Ex Sfu-nfpatf; fimile Pomum allatum nemme
©c^iftarffcj^quah teltacium dicas , aut quod non lint
comedenda nili decorticata, propter duritie.Dccor-

ticarc enim fc$cftn cft) fcd maius. Delatum Montbel-
gardum,Maij medio carne dura,ex dulci acida.

Duracinum latum VValdcnfe,fcu rubrum.

«mtWrffjng, quibusdam etiam Oiotfcartiing exQSnrtc/ 03* ithm.
pulchellum, feflile, multumque durabile , vt aiunt.

Colore vna partd

fubluteo, altera ru¬
bente , v trinque
difperfis maculis
albis , feu lafteis
quibusdam vcluti
pun&isi pediculo
fatis longo. In
gcii intentius ru¬
bent , 5c minora
funt : dura admo¬
dum carnc.Scpt.io.
acida, alba, e fu i nondum apta. Perhibent durare ad
Oporam vfquc. ^

©tunin£t*

%nt>pt ii-
ftyttcilrfftt-

iar§(iTrr.

©cra/>ft't.

18

LIBER

Prafitnelon Bollen/e, Fornis Adn.

©iwtHnger auffil
in <SoK » quali
viride Pomum.
Nam colore
maxime om¬
nium eft viref-
cente, pungis
albis afpcrfum,
angulo! um .pe¬
diculo vnciali,
acidum. Mont-
bclgardum de¬
latam ad me¬
dium Maium
vfquc integrum
permanfit.

3upv«nf^n,c»ctcn J$oUenJibiis ditium.

Sic. in «Scit vocent 5r circa Fontem Admirabilem,
r£Q-,.c mirabili proredtb nomine, vt patet idioma in-
tcfligentibtis.Pomum eft acidum durabile ad Opo-
rem vlquc. Color virdeens cum luteolo, Fubinde
lhids A: velati guttis rubentibus afperlum,pedieulo
fciquivnciam longo.

Mulum longi pedi culum Z edenjibus ditium.

imic?!tr<cr j qua/i
longo pedicu¬
lo P ornum ex
• durabile:
prjcdidlo haud
multum abli-
mile , differre
tamen videtur
diligetius co-
fcrcntl.Neque
enim tam viri¬
de eft hoc , &
per album lu¬
teas ftrias ha¬
bet incercur-
Tantes : ad ha?c
angulofum eft: Pediculum vnciam longum habens,
£c in vmbilico cauitatem profundiorem.

Malum Concharum Venerearum modonu-
culat um Mdc acidum.

Circa Balneum Admirabile Ducatus VVirtem-
bergenfis hoc genus pomi ©ct,avff«Rfatiuum Pomii
quibusdam etiam j?on-?tpffc( , quaii granatam Pomii
nuncupatur, qubd ex granis & femine proucniat.
Pulchellum eft vna parte album, altera rubellum
cum maculis rubentibus , vtin conchis Vencrjis

PR1MVS

quibusdam -.pediculo breni5cranb.Yidctur idem ge¬
nus cfte Pomi quod Stutgardia: 28cifttng vocant > led QCctpun?.

maius, &: maculis pulchrioribus. Vtrumque Mont-
bclg.tranilacum iutegrum Noucmb. fine. Stutgar-
^diamim ad medium Maij vique durauit , carne val¬
de candida ex dulci fubacidula, vinofa.

£ Mala Lor acina Bollenfia Font. Adrn.

icvfto/ffct.

(forte qubd
Loram po¬
tionis ge¬
nus, A-j-H -r.f
Grax is c!i-
cftum , in¬
grediantur,
quod Icie
a Germanis
ex vinde¬
miat fraci¬
bus & reli¬
quiis fieri
lolet adic-
«ftis Pomis

&: aliisquibusdamjin «Batte, acccdnnt aliqua¬

tenus ad Sjapti^cr , rubore multo perfufa ,pcr quem
veluti feti# guttatque magis rubentes difeurrunt: In
vna etiam parte ex lute® virclcunt. Pediculus te¬
ntus, longus.

Variant .Sc magnitudine, <3c colore:quatdam enim
magis rubra, quatdam lutea magis. Alia magis ftria-
ta,aliamlniis.Diu durare dicuntur. Caro aiba, dul¬
cis , grata, Sept. 20. nondum tamen edulis. Montb.
delatum Maij medio integrum adhuc.

vel patoiiftur Vulgo Bafilicnfibus di-
«fta, prima iunt Poma,Iunio matura Se Iulio , in par- Jieniibus dl
uis arboribus proucnientia , omnium vrbanorum fAprAC0'
Pomorum minima , qua: quidem ha&enus videri-
mus,iucundi odoris & faporis, dulcis, fuauitatcque
quadam propria ori blandicntia, exterius candida,
carne tenera. Habentur A: Lugduni &:Gcncua:&:
MonfpcfTuli,Iunio cempeltiue matara. Putamus ea¬
dem

DE MALIS. >9

d;m die, a -.re:: Ruellio lub eodum nomine deferi- tiotc -.magis etiam rnbenSi&r angulofiim/guftii dul-
: :’.i rar.i. pimius ane. Z<\it tyfrc< :ifdcBJ. Baiilienfibws ei. Delatum Mombelgardum incorruptum erat ex-

JU vocata , pr£di&is paulo m aio ea , paulo tardius oitnte Februario.

-f ‘Ptira- quoque maturefeunt j Colore rubra , pediculo
lua-. iatis longo. Carofirmiufcula^ &quam pricdiclo-
rum' folidior : fapdrc admodum dulci , <k propemo-
dum melleo.

t ©ruMtiy’ vocamjurin ©eff uago Duratus VVirtem-
'bergici.Aiba fune cum virore,aclutcis vcluti oblon-

Malum grtmf '.m ZeUenfc.

tcum , ad virorem aliquatenus tendens , pediculi
longitudine &: crallicudinc mediocri. Harc in fe-
gmeta ca:fa repohtaque diatiflime alleruari (olent.

Sept.zo carne erant alba, duiiufcula, dulci tamen, Se

elili grata. Aiunt infert vocari £cni0gpfFcf* ScAUbaffii

i vocantur in ‘Sot, & circa fontem Ad- r

mirabilem. Turbinatum cft vt fyffct ( a pileo >(id eft Sacerdotum Pomajnommc no- ‘pfjffcft*

turbinato diftiim Pomiirn,dc quo fupri)fcdbaii la- bis datain $iunf>ac$ , eiusdem fere cum pra:ccdenti

Malum dulc acidv.m albam dura¬
bile, eu aliud dulce.

tfei-n&ffrlinScif Se circa fontem Adm.quaMi grano-
rum Pomum, vel granatum Pomum, ex albo lublu -

gis maculis: Pediculi breues. Idem Pomum eodem
nomine habent in gei(. Dulce tamen clle aiunt. Sunt
de magis albicantia, aliqua etiam afpcta viridiaque.
•VfafTct» grTt_ yfaffirngrtt&Mng in CIBaitc vocantur , quo fit , vt non tam
liimc nominis, quam forma; varietate moti , duas figuras
demus. Sunt vero pofteriora colore albo cum luteo
pallcfccnti, pediculo breui tenuique , durabilia,
- r . ,-.-.r,.:n5 Aiunt vocari etiam Accepimus etiam no-

•rtiiiiicuj'. mine <£^mc(ij(ing.06t.zo. in ^irc^cn carne dulci, foli-
luig. diore. Hofpcs errorem elle ait in nomine. Se ipfum-
metefie ©vuCimg.-dclatunr Montbclgarduiii medip
Maio adhuc durabat vtrumque.

Malum turbinatum 'dulca

Torna facerdonm dido»
quibusdam.

pr.rccdcnti, pediculo Jongiori.
Verumque exprefEmus.

magnitudinis
lore alba, Se quibuf-
dam partibus fub-
lutca.Sept.iD. Caro
alba, dura , dulcis,
necdum tamen per-
fccfte matura.In gcii
nobis datum nomi¬
ne gmintUng, quod
idem clfc putant.
Dulce erat , & du¬
ri u fculum miniis
Aiunt diirdurare.

valde magna inucniri aiunt.In oppido

fuf/Mng vocant, alias ionantibns granis, 8c

durare aiunt ad Quadragclimam. Quidam etiam

itinv

Mulum preci:Jl.m dictum.

id eft.prccio-
fum Pomum
in Ducatu
VVirtember
gico vocant
circa fontem
Adm.

Angulo-
fum eft , ex
luteo albidu,
quar dam c-
tiam vna par
te rubent, pe¬
diculo bre-
ui. Durant
vfquc ad A-
prilcm, carne

fatis tcncra,dulci.Ex horto noftri hofpiris,qui fe fo-
lum habere putabat. Habentur tamen etiam in
<?u|r.^ffc(. SSnite. vbi ®i'i£(»iig, id eft, dulciufcula vo-
eupnng. eant. Hofpes ille nofter rapaces veritusmanus, pau¬
lo tempcftiiuusfub Augufti finem collegit. Illud
autem quod ex <2Dai&c accepimus maius fuit ifto, ni¬
mirum vncias quatuor altum, cralfum quatuor Se
femiflem.Octob.4. adhuc bona.- Se Mombelgardum
delata integritatem fuam feruabant vlterius.

SSrciffujftiijg vocat a latitudine, ita vtpr£di(fta nomina
omnia fint Synonyma vnius Pomi. Varietas tamen linfl'
nominum Se aliqua etiam formar mouit, ve duas fi¬
guras fieri curaucrimus.Ac pofterins,quod
vocant,denub itadclcripferimus.Magnumeft, latu,
dcDrellum, pediculo breui, nonnihil angulofum ,ex
pallore luteo albicans. Sepr. zo. guftatum faporc
dulcoratu, tenerum. Qiudam yoanttSipnatfMin.
Delata Montbelgardum ad finem Ianuar. nondum fcrl,n *•
putrida erant : carne tenera, dulci. Quod vero
&(yftcrtinq nomine datum in 3,5 ,Montb. aduettu ad
Febr.mcdium durauit, carne dulci.

Pomum Orbiculatum VValdenJiuin.

©dkiMiiifl n^fFci,id cft,rotudum Pomum,cx QBaicc’,ex ©4ci&im5
albo luteolum, afpedhi elegans.Sepr.zo. carne tene-
ra, alba,dulci. Habentur etiam in tBofi, & ad lanua-

•Sdimcifl.

ung.

SttSpffr

ling.

Mala liquefient ia & fluor* dici a duhia.

^cfcm/iwingjquafi dicas, facile liquefccntia Poma,
forte quod ob carnis teneritudinem facile inore
diffluant, ex «Scii & Q&aifcc, nonnihil funt angu lofa, ex

rium durare aiunt.Montbelgardum delatum ad me¬
dium Febr.vfquc durauit.

albo & luteo pallida: pediculus non itabrcuis.AIi- Fragrantis odoris prarcox Pomum angulofum
quan m _ icuntur durare. Sept.zo. guftata, dulcia dixit vulgi confenfus , quod fub Augufti menfis fum^cid*-
qui em, e non ita grata, carne tenera , alba. Eius- principium maturum, Mombelgardirnenfis inferri dulee
■Jm^rnCriS ajUT* C^am *n 8C® nomine confucuit,quod vola interdum comprehendas, aliis

1 e , onorum,dulcc quoque Se durabile.Intcrdum altero tanto grandius, thorulis ab vmbilico fecun¬
dum

DE MALIS-

dum longitudinem decurrentibus, angulofum, qua
folcm fenfit , confufa flauitie rubcTcens, extera ex
herbaceo pallefcens : carne tenera, fapida, acorem
temperante, fufliciente dulcedine.

Speciofum Mali genus, quod concullu ftrepitum
bmm io- intus contentis feminibus edicit. Quinque vel lex
r"1, yncias longum,quatuor latum , vndique fere angu¬
lofum & inxqu ale, modice fcffilc,ftriis rubris paflim
decoratum, quxdam vna tantum parta.Sunt & qux-
dam minora. item qux vno latere tota fere rubra, op-
pofico fla u a , meditl ftriis & fanguineis veluti guttis
' jubilo miniis decorantibus. Vmbilicus profundus
elt,angulis vndique ceu monticulis obuallatus. Pc-
ciolus tenuis,brcuis,& non vnciam longus. Adaper¬
tum Pomum, vel per medium fe&um cauitatem o-
ftendic amplitudine notabilem: fornicatam dicas:
concamerationem, in qua, Pomo commoto , femina
ttrepitant,vti didtum. Decuplo plus feminum cape¬
ret , quam cotinet.Caro Hyeme demum mollis, dul¬
cis, arata. Aprili adhuc duransjfapidum, edule tame
Sept.licet carne durum. Qiiardam etiam rite ledta &
adferuata durant in ALifatcm. Mo.ntbelg.5c Purgan¬
di CriUaut, Lo thar. Pomme Loaaenc vocant , omnes a
foniru.Moncb. etiam dicuntur Pornmss de Cb arato u>
Leguntur Scptembr.M ontbelg. in Pomario Princi¬
pis.

Pomum Angulofum , albocitrhmn , fugax.

Trientem aut quincuncem altum, tribus vix la¬
tius, angulofum : cute albocitrina luteum , odoris
gratiflimd fragrantia commendatum , qua vel velles
& reliqua interpofitum afflaf.carnc molli, fapida vi-
liosa.Pcdiculo brcuiflimo,5: penitus fcrobiculo im-
mcrfoiVmbilico profundo faus.Montbelgardi men-
fe Augufto matura, diu non durat,cauitatcs magna;,
grana multa, hinc fonora, fifcparcntur agitatione , a
fuis pediculis albis, vel vbi exlxccantur.

Halum X a nm at um , a talo grand
taion didam.

Elegans afpc&u Pomum, ca parte, qua auhxfit,
veluti mammam habet, aliis recta protuberantem,
alias incuruam & veluti pendulam. Immediate fuo
hxret ramo, absque pediculo, rubris ftriis variegatu
parte vna,oppolita flauum, figura fubouacu, li mam¬
mam demas. Acidulo &c vinofo guftu. Matura Sept.
vix durant vitra folftitium hybernum. In horto
Montbclg.

raium ci- cambour in Lotharingia didta poma Prxmagna 5c
our- pulchra, cx flauo viridantia , abfque vlla vel ftrix,vd

rubedinis nota: fed pundtis quibufdam fulcis ara¬
neolis confperfa,fubrotunda,fcd latiora, quam altio-
ra. Caro vinofa,grata.In horto prxdidlo.
talum cfli Aejhua dulcta vulgb di6ta, tota flaucnt ,fi elcgan-
um dulce, tem illam purpurillam,qua vt plurimum circa pedi¬
culum donata funt, adimas. Scdllin funt, ex rotun¬
do leuiter comprefta, mediocria magnitudine, cute
lxuiflima. Brcui 6c tenui hxrcnt petiolo. Guftu dul-
cillimo Lac melleo, fuccofo. Matura Sept. non du-
rant.ldeo Aeftiua didta.Suiltcnim horaria. Ytauul-
la, vt manducari folita.

Pomum eri- Pomum cri flatum nobis dictum, magnitudinis me¬
llarum. diXjfublongum, vncias circiter quatuor latum , tres
craflum, cute flaua, plurimis pundtis dc maculis ni¬
gricantibus notata , cui in vno latere crifta plerum¬
que parua, fecundum longitudinem donata:pedicu-
lus cdtortusjbrcuis vnciam fere femis longus : Caro
fublutca firmiufcula , grati, acidi fapoiis : Decembri
erant e fu bona, durabilia videntur. Hclicuria nobis
delata fuere.

Mala Curti- Celeberrimum hoc Pomi gentis eft totius Euro-
^!dllU dl" par,ftc didta , quod cx curto admodum pendeant pe-

n

diculo.Iam fupra ex Ruellio deferiptum cft nomine
Capcnduorum : fcd minus tantum. Nam apud nos
Motbclgardi duo habemus genera ; Maius & minus. Msiora Sc
Maius tres vncias latum, duas altum, ftllile, led non Minoia'
ita comprelfum,vt miniis. Cutis fubcrocea tota ma¬
culis paruis ac verrucoiis fcatct. Odore funt prxiua-
ui, carne quoque firmiufcula, fcd miniis, qu&ra mi-
norujflauefcente, faporisprarcipui & maxime com¬
mendabilis. Facile durant in Oporam vfque, fi dili¬
genter legantur &adfcruentur. Quosdam etiam ad
biennium diligenti cura feruafle nouimus,quou Ba-
filicnfibus haud adeo infolens. Minoia fune ca ipfa,
qux Curtius Capendina vocauit , & apud Gallos in
maximo honore elic tcftatur. Quidam cftc volunt
Mattiana illa Romanorum, vt annotat Dal.apud A- An
thxncum. Alij Ceftiana elic putant , vt & fuprk mo- na aut cc-
nuimus. Coluntur Montbelgardi diligenter in hor- ftiana*
tis.prxcipue Illuftriffimi Principis, de lialilex funt
frequentiftima. Habentur etiam Monfpclij & in I-
talin. Sed arboris fummitates facile congelantur a f-
periore Hyemc.Habetur etiam prxmagna 8c fpecio-
fain Megtti-Dartigon lll.Ducis V Vir. arce.

Curtipendulorum faecum Medici fagaci indicio Y,rcs & *
in Syrrupum ad Mclacholicos dc Cordiacosaftcdlus
concinnare prxeipiunt. Eorundem vfusclt au nobi¬
lem &: preciofam illam confectionem Alkcimcs,
quam Monfpelluli parari vidimus , & alibi Pharma-
copcei quoque dihgentiorcs eorum fegmeta decor¬
ticata faccharo vel mcllc condiunt, delicatis de ae¬
grotantibus expetita , horumque vfus prX aliis om¬
nibus prxftat. No (ili i£«y«nm'cr«j>iffci vocant. Galli Ca- Nonuna'
pendtt vel Carpenda.

Ppamanduodttri , (qilinur.c vicus eft e vetuftiflimx Malum Cur
vtbis reliquiis exortus, fab dominio Ducis VVircfib.
in Comitatu Mohtb.)Pomi quoddam genus habe- fjucue.
tur,Ci«/’.' equene,qaafi curtipcdancum,aut curta cau¬
da dicas, forte ex infitione, Curtipcndulx Mali cum
alia quadam, comparata, cilmde facie & guftu quo¬
dammodo ad ca accedant4. Specioliora tamen , de al¬
tero tanto maiora, quxdam vndique flaua, alia ru¬
bella area decorata(quod in Curtipendulis rihnqua
obferuauimus),pun6tisarancofis refcita. Vmbilico
filnt magno de profundo, pcciolo brcuiffim.o , vt ap¬
prehendere manibus non fit.Durant ad Martium
Aprilem vfque , quo tempore fatis integra ac vegeta
nobis exhibita, nomine prxdidto. Sapor acidulus, vi-
nofus,gratus,&a Curtipcndulorum, qua: proprium
quendam habent vix exprimendum , diuerfus. Sub-
ftantia carnis flaucfcens,xquabilis, miniis dura, qua
illorum, lpfum vero Pomum odore flagrantiis, cft.

Malus non florida difta.

Elegans hocMa- “.‘‘Lfa”
li genus e Regio il- tata,
lo Illuft. E.C. Wir-
tembergica: horto
Stutgardiano, 'i ra¬
dice ( quibus abun¬
dare /olet) au ullis
furculis & ftoloni-
bus, in E.C. hortum
Montcblgardenfcm
tranfplantaiiimus.

Et iam in pulchras
arbulculascxcreue-
rc, qux quarto an¬
na, loco florum, in
fine Aprilis & initio
Maij, protulerunt
foliacea 5c mufeo-
fam quandam con¬
geriem viridem, vel
florum velut rudij

,* LIBER

mentum quoddam, vel fane diftindtum h reliquis
floribus Pomorum omnibus , viridans «Se calyculo
longo quinquepartito riibhirfuto , vt eleganter in
figura exprcllum. His inter folia conftitutis, & vehit
eVinu eorum emerfis , Aiccedunt fingnlis fere annis
■fructus fcu Poma duas vncias alta , totidem lata,an-
gulofit , vt quxdam pene quadrata videantur , pedi¬
culo breuifflmo, colore luteolo, carne tenera , acidu¬
la, fapida admodum , quod norunt & vefpx , & alia:
mufcx,qux Iulio & Augufto,quo tempore apud
nos matura funt, ea arrodunt. Solent carere femini¬
bus. Meminit Theophraftus in tertio de Cauf™.'««-

Malus Ver- .if.cjuJC T- ‘i Qtpucif dpJ\UtU$[j;i ,Soi ic.v ii) a :~j llOC cft,

na Thcop. yctnx aqua feruenti rigata melior eua-

dat,de frudlum edat fine nucleo. Ac hxc noftra fane
inter vernas haud temere reccnfcri queat , quod
velin frigido hoc climate ante alias plerafque, nem¬
pe Iulio, fructum perficiat, quid fiat in regionccali-
da?Et Theophraftus quoque alibi Mali Verna: me¬
minit, qux lunio fructum perficiat. Ethabuiflcthic
Scaligcr, in quo lubtilnfmum ingenium fui m
exerceret, cur melior fiat calentis afpcriioncrcnr fru-
dfrim edat fine nucleo? Sed prudens euitauit hos
fconulos. Qjid ii femen non friat, aut falcem non
integrum atque perfectum , quod neque florem in¬
tegrum vel reiiquarum Malorum more , formatum,
edat? Hxc cauia ex interiore principio defumpta.
Eli enim flos fructus principium, & prxuia quadam
dilpoficio. Sed cur non fert florem : aut talem, qua¬
lem carcera:? Dic tu, qui es Philofophus. Non autem
Mj)us fi„e florere ipic Gefncrus quoque in appendice fatetur,
fiotc Gcin. Malas, inquit, prope vibem noitram(Tigurum)non
floret, &. fru&ihcat tamen. Eiusdem &c Camerarius
in horto videtur meminiffe, quando ait : Malus ar-
Camer ?o . bor exiguis admodtim 6c pallidis floribus prx dita:
-.i-, mna frudfcum fert, qux vocantur Poma nanaud cft, pumi-
1 ous" n° la. Habentur etiam fine femine interiiisin frudtu.

S:d huius noftra: Mali fructus non adeo exiguus
«► eft,vt patet ex deferiptione. Forte arbor ipfa, qua:
c x i g u a, rc dt i us diceretur nana.

Malum paruum Ita licum.

Malum p.:r- Allatus nobis ex Italia frudtus exiccatus , Sorbi
tum ltalt domcfticx fructum magnitudine xquans.colorc fo¬
ris parci m punie ro, partim glauco , perquam rugo-
f is , vmbilico paruo , pediculo gracili , confiftcntia
folida, faporc dulci, fubacido , cum aftridtione qua-
dam.Tranfuerfus feftus , quinque loculos membra¬
neos radiatie ftellx inltar oftentat , quamnotam,fi
cum guftu coni ungas, facite coniicies Malorum ge¬
nus quoddam efle paruum. Et iam ex aliis, «Se potif-
fimum ex Thoma Platero, fagaci Medico , intellexi¬
mus talia in Italia exficcari,& ad exteros etiam effer¬
ri, qu aha & nos accepimus Monlpclfuli inde impor¬
tata, qua: etiamnum inter naturalia noftra adferua-
miis.Dc hoc Pomo forte feribit Amat. Comment.in
Diofc. Malicorium Granatorum putamen eft.fiue
Malicorxu. cortex, quanquam recentiores. Malicorium tantum
parua illa Poma rubricantia efle velint , qux ipfa
aftringcndi vires habet. Hxc ille. Brcuius&oblcu-
rius, quam vt aliquid allerere audeamus. Suboritur
enim dubium , an de noftris paruis Pomis loquatur,
vel dc paruis Pomis Granatorum?

Habet prxtcrea exterx regiones quamplurima^
prxftantillima Pomorum genera , quorum quxdam
vt nomine ita &: fpecie , a prxdiclis noftris indubie
diftindta funf.verum quoniam cum iis nondum di¬
ligenter fuerunt collata,nc confalio forte, & ledtori
oriatur txdiujd: iis nuc tradere fuperfedcmus.Atq-,
hx funt Pomorum differentix , non quidem omnes,
fcd hadtenusa nobis obferuatx. Quis enim poflit
omnes? cum tanta lit hodie hortulanorum induftria,

P R I MV,S

& curiofitas habendi, vt non folftm aliunde paflim
tranflatis, nouis numerum adaugeant, led varia illa
& multiplicium inter fe fpteierum mangonio, infe-
dtione atque commixtione hodie eftedhim fit,vt
nunc non cantum fecundum diuerfas regiones eua-
rient,fcddc oppidatim & vicatim iisdem regioni¬
bus , dixerimus prope etiam per hortos ac donios,vt
nullus fere hodie lit, qui non fuacura clle velit li¬
bi, quod defit alteri. Tem ^ &

Dicamus nunc dc tempore & loco. Florent Mali LetusMaio
diucrfimode, pro fpeciei & regionis varietate. Ver- rum 1,1
nx & prxcoccs citius, tardius lerotinx. Similiter &£
de frudtuum maturitate cenfendtim. Florent apud
nos &c in Germania fere fub finem Aprilis , & initio
Maij. Et quod rarum fit , in his prxfertim regioni¬
bus , Alftatihus longioribus, quxdam bis florent,
quod anno 1599 &1605 euenit, & fpcciose in horto
E. C. Montbclgardenf. in quem varias &nmhipli-
ccs,ex Gallia, Germania, I.otharingin, aliilque regio¬
nibus conquilitos ftolor.es «Sc furculos cranfplanta-
li curauimus , magnam etiamnum fpem facientes
copiofx mcfTis futurx. Ita pofteritati ftudcndiim,
etiam in iftis. Maturant fructus frios Poma , ac Ver¬
na quidem fcu prxcocia, apud nos Iulio & Augnfto
mcnlibus, rarius, citius.rcliqua Septembri, aut etiam
tardius.Scrotina ad Hycmem vfquc ad matrem pen¬
dent gelu maturcfccntia, vt dc Amerinis de Scantia-
nis fcnbitPiinius. Immb quxdam funt, qux ne in
arboribus quidem maturantur , fed in hyeme de¬
mum repofita , & diligenter in cella aut alio loco
frigidiore adfcruata;in ftramine,vt folent noftri.

Amat quxuis fere loca Malus , fi feruendora exi¬
mas, fcd maxime temperata, aut etiam humidiora:
non tamen frigidiffima, qualia funt montium cclfa,

-niue magna anni parte opcrta.Non amant i procel¬
lis de ventis vehementioribus percelli, fcd flatu tepi¬
do, prxfertim Zephyro , aut edam paullb frigidiore /
afflati. Ergolocacis conuemenua funt colles de-
prclIiorcsA' prata rigua.quibus in locis paffim in to .
to Gallico & Germanico tradfu confpiciuntur. Ra-
riu sin interiore Italia , & Galloprouincia, ob cccli
fertiorem. Abhorrent etiam loca maritima, nec vf-
piam nobis vila in eiusinodi locis : ac ne in vicinis
quidem commode coluntur. Iam fupra ex Thco-
pfirallo diximus, montibus Sc planis gaudere. Lob.
dc Pena volunt lapidiora Poma nafei in locisficcio-
ribus.Tamcn adhibendus modus.Nam vt Poma non
amant imbrium vbertatem, ita lane nec loca calida,
vt annotat Seal. apud Thcoph. Sunt quidem, inquit
idem, Mali iny£gypto,fed nihilo melius. Ergo tem¬
perata loca quxrunc ,qux tamen nonnihil ad calo¬
rem dc ficcitatem vergant, vt nafcantur fapidiora.

Lv d.Ro M.Nauig.l.i.c.f),f.i9i.Damafci funt Po¬
ma omne gentis fuauifluna.

Pomis noftris haud ablimilis frudtus ferunt arua
vrbis IndixTarnafari.LvD.RoM.l.^.Nau.c.t).p.z55.

F.B roch. I11 locis ter. fan<ft. difcr.p.32’. In terra
fandfainucniuntur raro Poma , fcd aDamafco illuc
deferuntur •, qtix tamen adeo Solis ardore decodta
funt, vtdiu con/cruari nequeant.

P.M arty R.J.4. Occan.dcc.^.p. 5o.vniuerfaterra
Tajadc Maja appellata , cft arborifera , \ bique her¬
bida ac perpetuo Vere Autumnoque gaudet. Albo¬
ribus toto anno frondet, de Pomifera eft.

Io. Bavii. In Burgundia oua Pomaque ne a fri¬
gore congelentur, vt audio, in ftramen auena- nonCCungc-
ceum recondunt. lentur.

Porro quod vires attinet. Hippocrates in fecundo
dc dixta feribit: Mala dulcia xgre concoqui, acida vjr^Isal<&u^
ver6,eaquc matura, citius. Succus eori m fiftit vo-
mitum, & vrinam cict:5c ante vomitum odoripfo-
rum eundem prohibet. Mala fylucftria (dc quibus
poftea fpecialius agetur) aluum iiftunt. Reliqua

vei^

DE MALIS- 25

ipcto cofta, comefta , magis aluum moucnt. Verum
ad Orthopnoeam, hoc cft,refpirationcm, qu.T erecta
ceruice fit , & fucci ipfomm , & ipfa quoque haulta
profunt. Ha?c Hipp. Nos vero in tali cafu dulcibus
malimus vti.qu&m acidis. Mali omnis folia,au£lo-
rc Diofc. & flores , & germina , aftringunt, maxime
Cydonia. Et ipfc fru&us crudus quidem aftringit,
maturus autem non fimiliter. Qua: vcibpcrVcrin
vigore fune Mala,bilcm inducunt, etiam neruofo
generi incommoda funt, ac inflant. Melimela al¬
num molliunt ,&lumbricos expellunt, fcd ftonia-
cho incommoda funt,& ardorem inducunt. Appel¬
lantur ab aliquibus Mala dulcia. Qua; Epirotica ap¬
pellantur Mala& Romanis orbiculata, ftomacho
commoda funt, aluum fillunt, vrinam prouocant.
Debiliora tamen Cydoniis funt. Porro ad id , quod
aofc.codcx Diofc.ait, lumbricos expellere , Marcellus in Grarco
no labora- viciani latitare putat, quando ait , e:<^ cVnv«V«, & a
Barbaro,&: a nobis ad ventris animalia & lumbricos
pertinere creditum, parum fciicfvt credimus, inter-
prctatione,fi rem & vocem afflimemus. Nam ( infit
ille ) dulcia ha:c Mala funt, melli fque faporc, a quo
A» dulcia iiomcn inucncrunt , nec videntur polle ventris ani-
md^vc/-1 malia facile pellere: nili forte deieclam hoc cibo
* ibus con- aluum ea etiam fcquuntur. Illud Diofcoridi &. aliis
trant' feriptoribus omnino non conucnit . quod ventris
animalia Sne'=« appellentur, qua voce nunquam vete¬
res vfi funt , pneterquam in beftiis venenatis illis,
qua;i£tu morftive venenum relinquunt: Serapio¬
nis a:tate tamen harcerat etiam cius loci ledio cc
intcllcdus. Sed cur non conueniat ( vt Marcellus .
putat ) Diofcoridi «V«3*c vocare , cum idem fe¬
cerit Hippocrates, vt tcftatur Galenus in Gloffis. Sat
veneni inferunt, quando putridas febres accendunt,
Super eas interficiunt hominem. Deinde per acci¬
dens Poma dulcia interanea ciiciunt , aluum nimi¬
rum laxando, vt lpfcmct fatetur Marcellus. Quid /i
defeendentem Pomorum dulcedinem fequantur
odore ille di vermes, & deinde mutata fcde,a natura
promptius ciiciantur. Quid li Sc Icrpcntis fpccic
quidam in homine nafcantur , quales & Parxus de¬
pinxit? Sed ad Galenum accedamus. Malus, inquit
ille , non omnis eiusdem eft natura:,vcluti nec eius¬
dem frudus: quippe qu ardam Mala dulcia funt,
quadam auftera, nonnulla acida,alia extremi, exo-
1 uta aquea , & fane in ifiis aqueum exfnpcrat , vt
mentum.1 3 temperies eorum fit tum humidior, tum frigidior:

in acerbis autem terrenum frigidum:in aufteris ve¬
ro tum iftud , tura aqueum frigidum , ficut in dulci¬
bus aqueum temperatum. Sic quoque fucci, corti¬
ces .foliaque inter le diffident. Itaque li a ulteriora
, Vulnera, fint, atque acidiora, vulnera illis glutinare poffis, tum
in phlegmonarum principio influxionem repercu¬
tere, ac ftomachum , ventremque exfolutum ac lan¬
guidum roborarr.at aquolioribus mediocres phleg-
monas incipientes glifeentes remittere. Porro
quod plurima Pomis omnibus excremcntitia frigi-
daque iniit humiditas,vcl hinc liqueat, quod eorum
omnium nullus omnino fuccus durare, ac vctulla-
tem ferre poflit , «nim acefcant corrumpanturque
vniuerfi. Qua de re, proutin alimenta veuiuntPo-
ma , pcrfpicue quid indicandum fit , docet idem in
fecundo de Alim. Genus Malorum non cft limplex,
quomodo nequePyrorum, neque Punicorum. Quo¬
dam enim funt , qua: faporem habent aufterum, alia
acidum, alia dulcem, nonnulla etiam ex iis milium,
apparentque S: dulcia fimul & aflringentia. Pra:-
tereaalia quadam cum dulcedine manifcllum ha¬
bent acorem. Adhxc, alia cum acore acerbitatem.
Iuuenias autem interdum, & qua: hos tres fapores
fimul habeant euidentes ,'adeo vt acida appareant &
dolcia,accrbitatifque habeant nonihil. Perfpicuum
autem ell , quod adftringens , aufterum acerbum.

tria ha:c nomina faporis, qualitatem vnicaro ligni-
ficant. Quod vero acerba quidem in eo ab aufteris
differant, quod valentiusadfhingant(commune au¬
tem ipforum genus eftadftringcns ) cx 4d.de fimpl.
facult.didicifti. Memor igitur illorum fcito , Mala
quidem qua: adftringunt , fuccum habere frigidum
& terreum : qua: vcib acida apparenr, frigidum qui¬
dem, verum tenuium effe partium: media autem
temperatura ellc dulcia, qua: tamen ad calidius ver- Dulcia‘
gunt : quemadmodum, qua: omnis qualitatis funt
expertia,ac vclut aquofa,ad frigidius inclinant. His
igitur vteris pro vincenti in faporibus facultatc:au-
ftcris quidem Pomis ciim ventriculus vel propter ca|,ndus.U US
calidam intemperiem , vel multam humiditatem
fuerit imbecillus : acerbis autem, cum duo liare au-
<5ta admodum fuerint : acidis, quando fuccum craf- Acida,
fu m, qui non magnopere frigidus fit, fufpicaberis in
iplo ellc colledtum, quandoquidem fuccus frigidus
non acida, ftrd acria poftulat. Vtraque certe, & acria
& acida fuccos craflos incidunt : in eo tamen diffe¬
runt, quod illa quidem cum calfactionc.hxc autem
cum refrigeratione idpra»ftent. Pcdpicimm qubd
aflringentia quidem, quantum inipfiscll, alui deie- ftio!'ucleic
dliones femper cohibent: acida vero , cum fuccum
crallum in ventre inuencrint , iplum incidunc,ac
deorfum fubducunt , ob idqiie dciedliones hume-
dlant. Quod fi ventrem purum iniicnerint, ipfum
magis fillu nt. Porto fuccus dulcis, cum fine acrimo¬
nia & craffitie ,hoc ell, cum folus pJane fuerit, cele¬
rius quantum in ipfo elt, dillribuitur : quod fi acri¬
moniam aut crafsitiem habuerit , citius fubducitur.

Eli autem 6c aliud fucci genus, non in Pon*is modo,
verum etiam in aliis amnibus,quod aqueii &t!quali- Al?liea'
tatis cxpers‘appcllat,vt antea quoque diximus;quod
ftomachum quidem minimum iuuat , in medio au¬
tem ell memoratarum facultatum, quemadmodum
& aqua ipfa. Ineft autem Pemojciusmodi id vitium,
quod, cum ad mandendum iplum aut voluptate,aut
vtilitate adducantur, quando neque guftu iucudum
ipfum , neque , quemadmodum aflringentia , robur
ventri inducere , neque fluentem ipfum fillcre com.
periunt , merito contemnunt : quemadmodum & a-
pud nos quidem in multis Ali.r locis, fuibus iplis
proiicimus, appellantes , quod tenera Pia- riaranifino.

tanorum folia ( vt iam fiipra di£tum in differentiis^
guftu quodammodo reprarfenter. Caiterum optima
genere Poma non funt ante colligenda,quam in ar¬
boribus maturuerint : concoflu enim funt difficilia Pomaim'
& frigida, tardeque permeant,&praui funt fucci : vt xia.
interim omittam , quod fuccum etiam habent frigi¬
dum ac leuiter crallum. Qua: verb belle matura in
Hyemem & Ver proximum adferuant,ea firpein
morbismaximum afferunt praffidium , vel cataplaf- Catapiafma
matis modb cum farina admota, aut in calidis cine¬
ribus mediocriter affata, aut pulchre inaqua bul¬
lientis vaporibus perco&a. A cibo pnEterea ftatim a cibo da
dare ipfa conueniet , nonnunquam autem & cum da’
pane ad ventriculum & ftomachum roborandum
iis, qui deiedfa funt appetentia,tardeque concoquut,
quique vomitu, diarrhoea ac dyfenteria infeftantur. D^arrllaa.
In lninc vfum acerba funt apta. Parata enim,vt iatn D/fentciy,
iam precepi, mediocrem retinent adftri£lionem,cum
li mediocriter aullera fuiflcnt,in eiusmodi apparatu
adftridlioncm omnem depofui flent, ob idque limilia
iiseuadunt,qua:ab initio funt aquea. Haclenus
Galenus. De quare paullb aliter fentire &con-
fnlcre videtur Ariftoteles. Qja;rit namque cur Po- Qiaxftio^
mi prius elitata non ita repletionis mole refpon-
deant , quam fi pbft ? An quod ceteris efculentis,
grauiiis Pomorum genus Iit? Iccirco ante cibum
ingcfta,fuo pondere in imum delapfa , fuperne loci
capacitatem defumpturis cibis relinquant ? At con-
trk fi poli edantur, innatant, &'partem inanem occu¬
pant

*4

LIBER

pant, quoniam prompte dcorfum ferri haudpof-
func. Videtur igitur Aijftoteles probare , vt ante
cibum fjmantur. Etfaneiplc ccipondet cftedus.
Sumpta enim Poma ante cibum , facillime aluum
foluunt : at Ii poft cibum , nihil tere aliud quam in¬
flant , Se flatus excicando mol ftiam pariun ftoma-
Toraa aquz eho , vt proprio p riculo didicimus. Poma fane
imcfta na- funtfungola Se fpongiofa, qua: imedaaepa? inna¬
tant, contra Pyra r fidunt , vnde Poma difficulter in
ventriculo concoquuntur. Et Hippocrates : Sa¬
num ( inquit ) Se languentem vexant Poma : quo¬
niam his deuoratis , coipus humorem haurit. In
Autumno veto repleri noxium eft , non ob latieta-
tem tantum , verum etiam quod viiiofi humores in¬
de nafcantur, atque flatum quoque excitent.

Paulnsquoquc Algineta non omnino confcntit
Galeno, is enim vult Mala omnia frigida elle, at¬
que in iis exuperarc humiditatem , multoque magis
illa,quz fuapte natura huius habitus fint. Nempe
Se c rtcris omnibus magis przftare , ac in cis aquam
minime nocere , quia i ubtilior , citiusque excerna¬
tur, quo fiat, vt minus noceant , nec vique adeo cor¬
poris particulas tentent. Qiizrit. autem Alex.
no“ AphrodilcuSjCur Poma noceant ? quoniam, inquit,
fiigida lunt,ac humida. Ergo dicere debuiflet tan¬
tus Philofophus,non /impliciter nocere, fcd frigido
tantum, humidoque ventriculo. Calculum etiam
Animi dciiq S*Sncrc Pl ohibcntur, fi ad faturitatem edantur. Ad
animi vero deliquia vtilia funt,& cordis debilita¬
tem. Qju? ant .m nondum ad maturitatem per¬
neri rinc,uoxium patiunt fuccum, morbos creant>&
honoris caulas adferunt. Melioris autem fucci,
qui maturitatem induerint, ex eodem Paulo. Co¬
lumella pr.rter vtilicatcm oeconomicam nihil habet.
Malaliccata Mala, ait, m duas vel tres partes diuifa, & in Sole po¬
lita, donec aielcant , non minimam partem cibario¬
rum per Hyan m ruflicis vendicant : nam pro pul¬
mentario cedit licuti ficus, lftud vero diligenter
apud nos prvftant attentiores ad rem : & decidua
quzquc Poma Piraque in fcgmtnta confccant,ad
Solem aut in furno torrent , Se in aliquot etiam an¬
nos adi. ruant, non line rei familiaris compendio,(i
fcqu. nti anno frugum non fit pronentus vo¬
cant G im.6c quarrters Galli. Plinius de Malorum
Mala verna, vuibus lic habet. Mala vema,accrba,fton.acho in¬
utilia funt : aluum cogunt, Se veficam circumagut:
Melimela, ncruos lardunt. Coda meliora. Melimela & re¬
liqua dulcia,ftomachum ( vcxant,adde ex Diofc.)&:
ventrem foluunt,Iiticulofi,a?ftuoIa, fcd ncruos non
Valeriana, la?dunt. Valeriana non! parum commendantur ad
pulmonis de iccinoris affrdiones : qua? Domitianus
orbiculata, efitalle fertur , de quo fuprk. Orbiculata fiftunt al¬
uum & vomitiones, vrinas cient. Sylueftria Mala
limilia funt vernis acerbis,aluumque fiftunt. Sane
vmuc Mi- adluincyfum immaturisopusefl. Fit vinum e Ma¬
lorum omnibus generibus. Diphilus apud Athen.
inquit, rec.ntia -Se immatura Mala prauum fuccum
generare, offendere ventriculum, reliquis cibis inna¬
tare, procreare bilem, morbos inuchcrc, horrores ef-
ficcrc.Ex iis que matura funt, fucci laudabilioris efle
Dulcia. dulcia , exccrmqjc minori negotio , quia nihil ad-
ftringant : acida fucci deterioris efle. aluumque
magis tardare. Quorum autem remiffior dulcedo
cfl,i)la lane ori placere cum eduntur, Se ob aliquan-
Orbicata. tulam aftridioncm ventricu lo prodefle. Orbicata
( lic enim vocat q libus adftridio iucunda eft cum
dalccdine,vcmriculo conferre , Setania, Se Plaiai.ia
quz nominant, fucci bonitate commendari , Se pro-
pterca quod excernuntur facile : fcd ventriculum
nihil i unare. Philotimus quoque feribie , verna
Mala Piris zgrLis coqui , fiue vtraque nondum ma¬
tula lint,fiu iain ad maturitate prruencrint. Quod
\d facultatem fpedat, acidorum de immaturorum

5 R 1 M V S

fuccum reliquis acerbiorem efle , & aliquanti' htm
igul, id eft, mordacem, illaquc fuccum prtrftarc cor¬
pori, quem radentem aut lancinantem (jwowV) vo¬
cant. itaque Mala Piris in totum difficilius coqui,

6 fi quis pauciora Mala comedat, in illis confici' n-
dis plus laborare : fi plura idem Pira fumpfcrit , mi¬
nus. Radentem, qui ex ipfisjgignitur , Praxagoras
luccum appellat. Quz quidem a ventriculo tum
Pira , tum Mala percoda non fuerint , ea craffiorem
fuccum przbcnt. Eft igitur a nobis demonftratum,
in vniucrfum coqui difficilius Mala, quam Pira:
tum etiam qua; acerba funt, folcre craffiorcs fuccos
gignere. Celsvs ftomacho aptillima ex Pomis,
dicit Malum Orbiculatum , aut Scandianum vel A-
merinum. Ex rccentioribus probatur nebis Tra¬
gi diligentia, iplis etiam Medicis phaleratis annula-

tisque imitanda , qui e vinofis Pomis Eleduarium Elenuarium
non aliter atque e Cydoniis przftantiflimum confi- ° Pomis-
cie, quod & palato qn^m gratiffimum eft , de in ar¬
dentibus febribus qu&m accommodatiffimum.Nam
fltim rcftinguic , Se langucfcentcm appetentiam in-
uitat,a?gris quandoque gratius, quam alia? quarcun-
que fcplafiariorum confediones. Acida ( inquit Aei<W
ille ) Poma ventrem inhibent, vrinam pellunt, vomi¬
tiones erudationesque ftomachi cohibent, id quod
lylueftribus potifsimum adferibendu fuerit. Omnis
generis Poma in claltes, fapores fecuttis , digerit.

Dulcia Poma , vt feribit Dod. minus frigida funt ac Duici»-
humida, carnis fu a? foliditatem ha?c coda retinent,
alimentum conferunt amplius, ac minus humidum,
quam cztera Pomaiminus facile per ventrem etiam
defecndunt -.Acida frigidiora funt, tum de humidio-
ra. Horum codorum fubftantia diffluit , nec foli-
ditatcinfuam retinet : alimentum parcius fubmini-
ftrantjidque crudum ac frigidum. Ita vero Se faci¬
le decito delabuntur, vt etiam remorantem aluum
promoueantjprelertim ante alium cibum affiimpta.

Acerba aut auftera Poma , vt funt fyjucftria , ac im- Acerba»,
matura, frigidiora funt : fuccum ingenerant crafsio- syiiTeftria
rem, ac omnino flatulcntum. Miniis nocent, fi ci¬
to ac velociter defeenderint. Si harferint, flatus gi¬
gnunt, ac colicos adferunt dolores. Qua? inter h<jc Mrdij fapo.
medij funt faporis Poma , ac non raro duarum aut
trium qualitatum curtum relerunt, vincentis faporis
facultates pnrcipue obtinent , aliarum vero partici¬
pes funt. Przftant autem femper crudis Poma co¬
da, quorum malignitas fzpenumcro non modbpcr Corrtftl°-
ignem em edatur, fcd Se additis vel aromaris,vel aliis
corrigi poteft. Proddfc autem poliunt Poma ven- ventriculi
triculo calido : auftera vero etiam calore languen- calor-
tem ac refolutum roborare. Succus Pomorum o-
doratorum,ac medij faporis,compofitionibus non¬
nullorum medicamentorum impenfius reficcan-
tium inditur ad eorum nimiam qualitatem remit¬
tendam , vt funt Serapium ex Pomis Regiis faporis, serapium
Antidotum ex granis Cocci baphici , & fi qua? funt dc Ponm-
alia. Dc Srrapij conficiendi ratione & vfu , multa
habes apud Pradicos, fpcciatim etiam apud Ama¬
tum Lulit. Conficitur vero & cum c^ismodi Pomis
vnguentum ex adipe porcina Se a*qua rofacea, cuius ^heiem*
ad nitorem faciei Se aduerfus cutis afperitatcm vfus
cft.Etiamfi aute facilius concoquutur dulciaPoma,
fi tame,ait Matth. in calidiotis temperameti ventri¬
culum ingerantur , facile in biliofos conuertuntur
humores. Succus e dulcibus Pomis exprcfliis cum
liquore ftillatitio Buglofsi miftus, contra melancho- MelacholU,
liam prodcft,fanguinemobfcurum clariorem reddit.
GESN.h5.ep. ad Conr. Forcrump. 117.6. Poma non
nifi dulcia Se coda edat interdum mulier melan¬
cholica. Acidodulcia bene matura , per Hyemem Acidoduk
Se in vernum vfque tempus conferuata, non impro- cia‘
bantur : zgrotis quoque vtilia, tflm elixa , tum afla.

Omnibus autem fere Pomis commune ejl,quod

fuccus

'LIBER PRIMV S

tnunt. fuccus cxpreflus admirto pauxillo Croci ebibitus,
\-nts. veneno aduerfatur, & ventris animalia pellit.Pu-
Ctionibus laceris Camerarius Cataplahna inducit
i itto U- ex pomo dulci , cui thus contufum inditur , vt fi-

mulalfcntur. Idem adpuluetis Pyrii empyreu-
1 $(ho- maextinguendum,pomumdulccin Plantaginis
latifoli^ aqua coquit ad tabitudinem , dem cum

Ila6tefa£to cataplafmate vulneri inducit. Parci ex¬
perimentum eft , ii Fullo vermiculus ( quem
(DJjremmttcl huc 0|>ren<JriibeI Germ. vocant,

•mts i» Galli perce-oreiUe ) irccpfit in aurem , -applicetur
e mediapars Pomi dulcis, cuius odore llle&us pro-

wlorutn clibit vt rodat, &C auris liberabitur vermiculo. Nos
}tmano jn quotidiano vfu lubemus, & magni facimus ex-
perimetum quod epomisin aquacoirtis paratur,

& pulmenti fpecie oculorum inflammationibus
imponitur. Poliunt fccxladte coqui vel caprino 1 ne illis cueniat , quod Clarindx quondam Prin-
vel muliebri, vel exaquarof.euphraUutaliaaqua \ cipilfx Mantuana:. Quippe Adilon Prine: ps Ita-
frigida. 'Cuius rei tertis eftArnold.de cur. morb. j li* nefeio qua Zelotypia commotus erga D. d’A-
ad dolorem, inquit, oculorum, cilorem, ardorem, | Itgres Gallum, diu multumque, nuxunlfqiie fuin-
& ex calida caula humorem, Malum benematu- ptibus modumintoxicandihunc qu*rens,tande
rumadieertis feminibus in aqua diligenter coqua- huncin%enit , vtper pediculum Pomi virus im-
tur , tundatur, & addito Ia&e mulieris fupra pan- perceptibile inderet , Pomumque prxripux ele-
num lineum extendatur, clauflfque palpebris fu-

fexagenarins & amicus lingularis, vt lingulis pa¬
rtibus, quotiefeunque offerebantur , aii quot m-:-
la innoxie voraret. Aftmco fanc periculo didi¬
ci fungofam pomorum fubftantiam ventriculo
frigidiori atque etiam inteftinis haud elfe com¬
modam , nam prxtcrquilmquod diu in ventricu¬
lo obhxrefcit , flatus excitat atque dolores. Qua:
res tandem effecit, vs & coCtis , & crudis in to¬
tum abftincrem. Pyra flue cruda flueco€fca Ha¬
lius fero, meli usque digero. Summe recreabatur Malum
pomis Domitianus Imperator. Ad fatietatem Mam -
enim pranfus non temere quicquam rtiper cceoa
prxtcr Martianum Malum, terte Suet >nio , &
modicam in ampulla potiunculam fumpfit. Mo- Cautio.
nendi principes , iipcxfcrtim qui infidus obno¬
xii, ne temere & inconflderate comedant Ponn, Hijton.*

dati line¬
nt m pomo .

i f eruat.

ornorum

dulce.

'orttets

■fus.

f amu.

gantix offerret. Acis Pomi venurtate potilis,
qu^mdolo commotus abrtintrt ab cius morfu ac
prxiictx principilfe offert. Illafubito comedes
paulo polt multis cruciatibus fatigata fr aciaque
mifc re interiit. Fertur fanc l!l. Charto; h.V Vir-
tembcrgicuinfuifle Pomo intoxicarum. Modum
inferendi venena Pomis vel adhuc arboribus rtiis
hxrcntibus , nec annotare labet, nec Criptis pro-
dereintegrum Facili inuenict modum indendi
cui veneni parandi virus notum , nec odore, nec
fipore aut colore fc prodens &c:

N-vinc quod reliquum elf, fi velimus indicium v-na pn<
ferre de vino Pomorum , [ ddrs ] habenda ( terte morum. *
Nic. Abr. e Framboiflere ) ratio gurtus, xtatis,& C tire.
compofltionis. Guftus non folum pendet a Po-

_ _ mis ex quibus paratur, dulcibus, aut acidis, aut a-

nfUmmation.bus cita- cerbis : verum etiarn ab xicte. Succus enim con- ramtmm
feruatus mutat cum tempore faporem ,poftquam fmccHS%
defxcattis acquirit al u;n, quimh. bebat primo.

Vinum Pomorum dulce, propter dulcedinem, vinum

queprouenit a colore temperato, mediocriter .

calefacit , & minus exteris refrigerat , plus nutrit, „
eftq; falubrius,potifIimu n iis, quibus ventriculus
frigidus ert & ficcus. Acidum vero flue confe&um Acidum.
fit ex Pomis acidis, flue fuccelfu temporis acidum ; ,res'
redditum fit,qu:a valde aquolum & nonnihil ter-
reftre, adliringens .& corroborans , nihilominus
tamen tenue fk penetrans. Angulare eft pro tem¬
perando calore veniricuh & hepatis & fanguine
femido &: biliofo : ad vomitum compefcendum
& defluxiones biliofas , ad (edendam fltim, ad in¬
cidendum humores craffos & vifeidos. Afperum, .
quia valde frigdum, & flccum.non vtile nili cum \”um
fucceflu temporis , vbi acerbitatem derelinquit,

& magna frigiditas & Accitas j mutata in minore
frigiditatem cum aliqua fatifniditate mixta, vt dul¬
cedine aut aciditate. Roborat quodammodo ven- ytre!
triculum languidum & relaxatum, compefcit ni¬
mium vomitum , & omnes alui fluores, ledat pal¬
pitationem cordis & lipothymiam, concoCtio-
nemiuuat potum ift fine partus , diluture pauca
aqua, vt minuatur pondus & dirtributionis tar¬
ditas. Quod xtatem attinet Vini Pomorum. In- ^elAS
falubre nuper paratum , adhuc turbidum & non p_ecens m.
defxcatunr.lxdit ventriculum, excitae dolores ca- cuum.
pitisjobftrudfiones generat. Vetuftum & accf- Vetn(lun.
cens non minus nocuum prxdi&o ,id igitur bi-
bendum , quod repurgatum &c mediocris xtatis. VwJt p,
Cur Pomis , Medicus quidamhaud vulgaris, iam j Compofltiqhis habita conflderatione,id femper morum.
Tom, I. ^

pra oculos ponatur. Ego tamen feliciter flepius
hoc medicamemu n expertus fum etiam fine la¬
cte. Hydropicus Alciticus corripiebatur anhelan¬
di diflicultace, fuffocationis periculum prx fe fe¬
rente, caquc non tam inter comedendum , quini '
opr foranum , vel dum obdormi fcere conaretur:
acisfedariflbi [cx Schcnck. Obf.] ftatimfymp- ;
torna hoc aflirmabat, quamprimitm crudi Pomi 1
fru Aulum vnum atque alterum deuoraret. Hinc
Gefn. in vitiis pulmonis, 8c dyfoncea Malum
alium , excauatum & drachma Thuris repletum
foslicicu fuccelfu comedendu dedit, Gomendan-
tur&Pomorum cortices fleej i& iccenfl ad cor¬
rigendum acrem tempore pellis. Ipflus vero ar¬
boris folia ci\m artringendi & refrigerandi dote
polleant, incipientibus

pfafmatis fpecie con tufa atque concecfu vtiliter
adhiberi poliunt. E floribus aqua ftillatitia elici
poteft, qua abluta fxpicule ac in multos dies
facies , ^rubedine &c maculis rubris fcupuftu-
lis liberatur , vt feribit Tabernamontan. Para¬
tur etiam eadem arte aquaexipfis pomis adCoB-
liacos&Dyfentericos affedfus vtilis.Tragus quo¬
que annotate cereo cortice Malorum codto, ad¬
dito alumine colorem luteum confici ad tinctu¬
ras. Rultica cens Silcliacae tufls & aqua per-
\fotut e po~ r r ° n • c ►

9IS fulis ponns , atque exprellis potum connc.t,

quem^fpffclttancf vocat : Schvvenckfeldius. I-
dem & in aliis locis parari folet, drapud Helue-
tios noftros , etiam Ane aqua. Et quod ad Ma¬
lorum quoque hiftoriam faciat, mirum quod an¬
notat Curtius audiuiflefe ll prxclaris viris, apud
Tholofates hominem non plebeium fui Ancoram
(Anrtpa- quo A poma cruda apponerentur, ftaiim defice-
thia tum re fdlitum: nonnunqaam etiam cum vitx pericu¬
lo, ni illi extemplo (uccurreretur. Nos quoque
quibus afferrent M ala faftidiuvn plures nouimus.
Sed hafum rerum caufas neque nos Icimus , ne¬
que fcire labores tu. InAgnem antipathiam ad-
uerfus Poma obferuauimus in Nobili 111. E. C.
VVirtemb. AlAito. Ita enim horrebat Pomorum
odoratum ,vt ne ferre quidem polfet habentes:
qua arte fpeciatim egofBauhi nus] vt eluderem ca-
fci amorem,quo i ple deleCtabamr-ego vero hor¬
reo flmili antipathia Poma, poftulabara, illo pete¬
re cafeo. Ita mutua vtriufque cautela res caiquc
aduerfariadetiitata. E contra timmire delecrta

Vinum ex
Pomis ftlu
Timorum
dele itus.

Mali C-/

Jiunt Ja-
turuix.

Ve poma
tongil.it a
ad [nam
redeunt

naturum.

Dcfcrlptio

lfI historiae plantarvm,

melius 5: filubriusS:conco&ufacil;us,quodpa- { plex illa ramorum ,& furculorum incondita dun-
racum ex Pomis bene mature (uo tempore coi- j fura , agreflem Sc incultum habitum facile often-
itis & fine aquaiea enimad- ! tat. Sed Scftolones tam e caudice , quam radici-

le&is,non diureferuatis & fine aquaiea enim

mixta, naturalem lapotc adimit, ac in caufa efl, vt
accfcat Se facile corrumpatur, & non diu alfcrua-
ripoflit. Omnium pe (Timum ex Pomis fylucftri-
bus cum aqua compofi tum.

Poma montana,authore Scaligero, maxima ex
parte, pro cibis, fucco funuaptiora : campeflna
dilutiora , minus fapiunt, celerius corrumpuntur:
minus alunt propter aquex materio: meptitudi-
nem : ficati montana propter terreftrcm ficcita-
tem. I: genere prxferunturodotatiora.guflu a-
romatico , dulci aut fubacido vel vinofo , tempe-
ftiue leda, rite alferuata. Malos, quxfrudus
fu os tanquam fteriles , dare recufant , fercundas
effeceris, fi plumbeo circulo earum caudicem al¬
titudine pedis ik terra ffcri&im conduferis , ante
florum aduentum , Se cum Mala cceperintadolc-
f ere, fduto vinculo eas libertate donaueris , vt
rcfcrtMatth. Et (i vfu veniat, vt tota arbor de-
gvauata pondere fcetuum , laborare videatur, ita
vt nonnunquam etiam rami fcindantur. Sicut ca¬
nit Ouidius:

Affice mruatos Pcmorunipor.dcre raiuis,

Vt fi<a,qtvd peperit, vix ferat arbjr enm.
tunc rami oneri impares furcis fuppofitis ful-
ciuntur.Ita namque ipfe:

Pomaque Ufijfenr matrem r.[fi fubdita ramo
Luno a l, 'duranti furia tuhjfet opeui.

In Italia fic Maladil genter leda , & feleda repo¬
nunt. In vas vinarium vel aliud paleis interfe-
runt, nc fc mutuo contingant. Tum vas optime
obturatur, nc ner penetrare queat , & in loco fri¬
gido collocatur. Hac ratione ad Quadrageli-
mam fc Pafchatis felium vfque, [inquit Aug.
Gafus] tam vegeta Sc recentia adferuantur - :x ii t
modo ex a' borc leda cflent. Vide etiam qua: pofe
hi floriam Mali fylu. tradita Ariir. Si vet o Poma
quandoque congelentur , ca [ vt fcnbit Leu.
Lemn. ] in frigidam aquam detnerfa, ad naturam
fuam redeunt , totaque illa glaciata concredo li-
quefdt ac refoluitur.

DE MALIS S YLVESTRIBVS.

montana Mala.

mala.

SC liger cxPIatonisTimaro alicubi feribit , fati-
uas omnes arbores olim fuille feras, neq; a fii-
pfis, ni ficui tu differre, translatamque Malum a-
greftem ex feris locis, cultu mitefeere , quod non
hercc, inquit, fi natura cllet flerilis. Vero tamen
cor.fentaneum efl:, Deum Opt. Max. folum Sc v-

niaiinreium om< ium Creatorem , tales homini r

condidilTc arbores, <juib.& fini iccoinmodi veta i |«lgflptl«CO!r.niar», tmim^uta»«lditqttidem

bus luxuriantes, vt negledum cultum, ita & pro¬
pria rigiditate fylucftrcm naturam produnt. Fo- Folia, j
lia, quam fatiux, magna ex parte minora, conftri-
diora : flores fatiuis iimiles , fed fere minores,
egregie odorati, interdum fubrubelli. In frudu
differentia prxeipua, qui paruus , Sc raro Iuglan-
dem jequans, magnitudine fere Mefpili, fed figu¬
ra rotundior, longiufculo ac tenui pendet pedi¬
culo, cortice feucute viridi, tandem Scflaucfcen-
te : quorundam etiam pulchre rubente. Sed nec
fubftantix mollitie, nec faporis conuenientia vn-
quam ad fatiua accedunt , ac ne quidem ad in fi-
ii. ar nota: acidiffima vel auftera. Tanta pollent
a.dftringendi ficui tate, tantaque acerbitate , vt e-
fui plane inepta, nec vnquam fiant apta. Deeo-
ruLu fuc.opoftca dicetur. .

Malus fyluc-flris Plinio , Se Herbariis fere om- Nomina 3
nibus, feu Malus agreftis ,'-o7a.©- ayei*. Theophr. Synonymi
friidus SC etyzioutihd. , ficilt Sc Diofiior.

Tlieocr. ^csucodePat vocat , id efl
Nec de fv-Iuedribus cantum praecipere Diofcori-
dern, quando ait, ad adllringendum immaturis o-
puseflc, quod ex Plinio Baibarus verte, fed in
v niuerfum dc omnibus acerbis , Marcelli fenten-
t:a efl. Dodon.fylueflres Malos eas dicit , qua:
cultura: expertes funt. Seal, cultu tantum differ¬
re ait,Sc e lyluis in hortos Se viridaria cdudta. cul¬
tu mitcfccre, GermT:eIn;6p{fcl- Gall.P invie ftu-
nage, quorum genus quoddam Car.Stcph .Efiran-
guiilserj.voc&t, quafi llrar.gulatoiia dicas :ob ve- for/if ' 'i
henventem enim acerbitatem guflantes velut
flrangulnre videntur : quorundam etiam tanta
vis vtaciemgh.di >rumperftringant,vt Mermol.
ex Plini o tradit, obi i S: conuitio dicata. Anglis
in Meridionalibus (£>ty.btrc , in Septentrionali¬
bus fcxtarbtrc/ authove Turnero. VafconesA- ' ,terc*'
uerca vocant, vt annotat Seal.

Veteres dc Malorum agrcfhum differentiis ni¬
hil annotarunt, quantilm ha&enus quidem ob-
/eruaucrimus. Et quamuis ,:nquit Curtius, inter
fe magnitudine , facie , aut colore , nonnulli fque
etiam aliis inuicem diferepent, per genera tamen
non diftinguuntur. Illis sn:m nomen tantum v-
numremanfic. Ac diligentior Tragus fylucitria
Mala r.o vnius generis eiTe tradit , Se tria annotat
cuia; fibi maxime probari ait , nempe ea qua: vo¬
cant ^opffcl : polthxc/ bte 0clen l)Cla:

Hiclthlvt/ poftren-b qu;c 4o;rmcltin0 vocat. Ta-
bernamontanus ha s habet, i. Malus (ylu.maior al¬
ba, lTei£0ro£ (jolcjopffcl. Mala fylu. ruben¬
tia ,=Bolp;)i6cFUnfJ. v Malus fylu. minor , flem

fed more fuo , deferiptiones nullas. Gcrardus
„ull,;d:buc^^;^=um^d i Anglu-,ftf,MJ«s<yiu.rabcns !rK. «cr ^
Sc fanclis &.grauifHmis quibufdam placuiffe no- , or »*eb (Brabirce. i. a us y ue . a. a.

I

olfet atque enutriri, cum homo herbis & fru&i-
us nutriri c’

uimusjlonge aliam olim fylueftrium
fc conditionem, quam ca qua: nunc effc , &ante
diluuium vniuerfale , vel vnicum Pomum om-

fruo-umfiiifi , »i:e or ffiiabtree. 5. Maltisfylu.

‘ minor, TI;c 0d:metIcr(Brab trcc. 4. Malus diu
] racina fy lu.£l)e fft)ofir»0 Icanc (Brcbtrec. [ 1 ab.

.1 Vi IU.U1U Ji uiuuui vm- ‘ ' ' ■ J. , r rr \ ir

nem Indiam qualis nunc efl: , immo [ vt quidam ■ Icon. pag.iooz.Oenome .1 0. uncpjft • erum
ait] omnem Pharmacopolarum medicamina fua- i miramur ci\m figuras omnes quatuor na eat ex
uitateac viribus fu pera fle. Id adeb ex hac re in ? Tabem. & fine defer, ptiombus quoque , cur
mentem venit nobis, quod fciamus Malum a- quartum genus,quod cujtum efl,[iP.i etiam Ta-
grcflem, quemadmodum & eiusftudlum , ita dif- ; bern.] faciat Sylueftre. In no kns regioni us ct-
ferre a Mitium genere , vt merito velut diflinda 5 iam aliquot proueniunt fpeciesfylueltr.l omo

fpecies haberi poflit, fiifque deque habentes,na-
turane ipfa, an culturx neglectus fit in caufa.

Efl enim Malus fiuc Pomus agreftis, miniis fe¬
re procera quam fatiua, tortuofior, ramofior,
ftrigofior: materie, vd putatur, firmiore. Multi-

Florent cum exteris fere , Sc paulo etiam tar¬
dius , quemadmodum & tardius maturantur,
nempe Oftobri,vt Sc Gefn.annocauit.

Proueniunt fere in tota Germania , tam planis

quam

\ m* Vtr~

ISA.

lares &

u ce ut o
itemus.

Ruptionis

mungotua.

[LIBER

»

quam montofi s , 5c tam montanis atque fyluofis,
quim campeftribus,&: frequenter fecus vias Sc
femitas. Thomas Hariotin hiftoria Virginia: in¬
fula: fcribit , Poma fy lueftria ,feu vtille vocat Po-
mes fduuages , fimilia Anglicis ibi nafei.

Etfi de fylueftrium viribusinter fatiua quxdam
fparfimdidafint,tanienlibcthic fpecialiora qu^-
aamadfignare. Sylueftria Mda, autore Theo-
phr. odoratiflima funt Sc acerbiffima , cui ex par¬
te etiam fubfcribit Hermolaus , qui odore acutio-
radicit vibar.is, quod concelferimus qu;dem,fed
non odoratiora, nifi per fylueftria Poma, monta¬
na intclligas , vtTheophraft. intcliigipofte vide¬
tur, tum non erunt /Impliciter fylueftria. Diofi
cor. fylueftria Mala vernis fi milia fcribit,&: aftrin-
gere. Et addit , oportere ad ca , qux adftridione
opus habent, omnibus immaturioribus vti, quafi
infinuare velit, immatura fylueftribus elfe vi Sc
facultate fuccedanea , vtreuera /e res habet.J Om¬
nibus porro /ylueftribus fuccus vehementer au-
fterus eft & acidus, ex quo & hic Moncbclgardi
&paflimin GaIhis,vbiproueniunt,fuccum Qm-
phacinum praelis exprimunt , quem repo/itum
per annum aut etiam plures afleruant : nam vim
acquirit ac*i,iquo in cibis vtuntur, cius loco ,exi-
ftimantes fpeciatim piftes ex eo codos firmiores
fieri Sc fiipidiores , quod Sc nobis probatur. Vcr-
dius vocant. Pic.irdi etiam potionis genus ex iis
parant, quo vtUntur vini loco. Piquctte vocant,
tale parant etiam Montbelgardenfes & Vicini
Burguudijvocant Picajfe , magnos v/us habens in
re coquinaria ad s 'u^dy/uena Sc intindus varios,
potiiT.ad coquendos pifces,quos fua adftridione
Sc acidicate firmiufcula carne reddere nouimus.
Ipfa autem Poma aluum fiftunt immatura, cod-
vero monent, vt feribit Curtius : quorum fiicci fi
fumjntur,redam fpiritusanguftiam leu.mt. Sto¬
macho inutilia, aluu Sc veficam circumagunt, ner-
uos ledunt. Vcilia/unt ad impinguandos lues,
quod in defedu gladium apud noftros fieri folct.

Supere flet ,ne alicuius obliti videremur quod
ad Malorum hiftociam pertineret , vt aliquid ctia
adderemus de Mali morbis, vt vermiculatione,^
aliis :vt & earum purgatione, & fatu , de quibus
Theophraftus , Sc ex eo Plinius /atis copiose feri-
pfit, Sc Scaliger fuis annotationibus illuftrauit.
Mali etiam quomodo inferendx,& quando, quo-
iliodo putandx , colendx , qua ratione cauen-
dum ne fiant caduc?. Sed ne in immenfum
noftraexcrefcathiftoria , Sc vt Ledoris compen¬
dio confulamus, eundem ad Plin. Colum. Pallad.
Petrum de crefcentiis , Conradum Hcrefpach ,
Ruellium ,Sc alios, q.ui de haere ferip/erunt ab¬
legamus. Apucl cofdcm inuenias, Mala quomodo
col!igenda,reponenda& tonferuanda,autetiam
condienda.

Car. Stephanus fpeciatim aceti rationem pa¬
randi docet ex malis fylueftribus. Item qua ratio¬
ri c Mala rubra facias. Item dulcia quo modo fru-
difera reddenda, & in ferenda: ut Malus in Coto¬
neam , fatiuain fatiuam , fylueftrisin fylueftrem:
vt Mala faporem quatuor diuerforum habeant
Malorum : ut fiant dulcia Sc acida : Pyra Sc Mala
in eadem arbore : que omnia diligentiflimc per-
fequitur. Denique Colcrus quoque niagnadili-
gentia in fuo diario Oeconomico, Sc quxdam e-
tiam mirabilia prodidit. Quomodo curandus
Morbus Germ. Viat tei didus ,id eft, vipera,qui
Malos infcftat.Vc Mala fiant rubra cum fanguine
Lupi pifeis : Quomodp Mali inferendi Alno
Sorbo aucupari x , Cerafo , Salici , Populis
tyrum Sc Malum inferta eidem trunco , v-
Tom. I.

namquamque fiium ferre frudum , fed Mali fur-
culumnon diu fiium ferre. Item inferi Malum
in Braflicam Sc Vicem , Sc alia multa , vtilitatis &
iueunditatis plena, qux hic curiofius perfequi
non eft noftriinftituti,quod in alio Opere forte
agemus. Varios modos recondendi Sc referuandi
Poma habes in cap. de Pyris,quos Sc ad Malos
referre po/Iis.Aug. Gallus cenfet non prius colli¬
genda Poma vel Pyra , quam ter aut quater prui¬
nam fenferint,q> de byemahbus intelligendum.

DE MALIS SYRI/E ET GOMORRHAS
Cap. II.

M Agnum quidem Sc admirandum, quod au-
tores nonnulli , inter quos Iulius Solinus,
grauis certe autor , de Pomo quod in finu Iudex
Gomorrhx gignitur,memoranr : quod licet ma¬
turitatis prxfe gerat fpeciem, mandi tamen non
poflit. Nam fauillaaam intrinfccusfuhginem,
ambitio tantum extimae cutis cohibet, qux vel le-
ui tadu prella, fumum exhalat, Sc in vagum pul-

uerem fatifeit, &cinerefcit ,vt oculis tenus pla¬
ceat. Id vero multi e no «SjsTlieo log!s,in mefflo. P'ltio di»i-
riam &vkionem criminis pofticx Veneris, quo n *■
incoIxregionis*Pentapoleostamfceditcr Sc com¬
muniter laborarunt, elle arbitrantur.

_ $•

DE MALO COTONEA. Cap.

COTONEA MAI.VS.

i8

HISTORIAE PLANTARVM*

'3efcriptio

Lignum,

MAIus Cotoftea , pufilla arbor eft, ligno con¬
torto , intus pallente 8c albicante firmo fa-

Cortex.

hl/u.

ftiret.

tis & iquabili , cortice obtedo mediocri non ri-
mofo nec valde fcabro .inferna parte fuffufeo, fu-
perne fubcinereo, liuiore atque glabro.Folia ge¬
rit Malo vulgari iqualia , nulla in ambitu crena
incifurive dilleda > prona parte cana lanugine v-
bertimobfita , fupinavero viridantia &liuia fe¬
re, rarius [ & non nili tenellis foliis ] lanugmofa,
qui lanugo facile affrictu digiti deraditur : flo¬
res non multi fimul vt in Malis , fcd in furculis
Angulares , Rofis fylueftribus perfimiles , quin¬
quefoliis fubrotundis , ac femuncia latioribus,
carneo colore praeditis conflantes , in quorum
medio flamina multa purpurafeentia apicibus
luteolis ifloriaatem toti fub fu nt quina folia ex
fr»Utu. viridi canefcentia , villofa , qui poftmodum fru-
duum py thmena foliatum efliciunt. Sub illis la-
nuginofum quid extuberat, futuri frudus rudi¬
mentum, quod cadentibus florum foliolis incre¬
mentum capeflit , doneefrudus perficiatur , ma¬
gnitudine Mali , figura varius , turbinatus , & to¬
rulis eminentibus tubcrofus, paruus , magnus,
„ mediocris,denfalanueincrafili obdudus : pulpa

Semru. m & „ , , , r r

melina, odora, adltnngente,& fubacida. Semina
inipfoPomi centro, quinque cellulis diftindis
continentur, cortice fpadiceo, medulla alba, Pyri
feminibusnon multum diflimilia, vifeido quo¬
dam lentore lubrica , quem in aquam deieda de-
r*Ux ponunt, & ipfammucilaginofamreddunt. Ra¬

dix copiofa,fufco cortice veftita, alias reda , afias
oblique ada , e cuius fummo multi ftolones vir¬
gati fefe exerunt.

s.uJo. Seritur auulfione, infitione, viuiradice , ramu¬

lis & taleis. Ipfc verb frudus ex arbore pendens,
incuruatos trahit ramos , prohibetque crefcere
parentem, vtPlin. ait : habetque hqc arbor om¬
nium Malorum infima , omnium Malorum maxi-
C ofon/aW ma> vt Gotopiusannotat. Democritus Cotoncii

Cedrium h- . r • ■ rr ■ r

gur*m cuiufuis animantis effigiem reprifentare promit¬
tit, fi in formulis inftulptis claufum adolefcat.Dif-
ferentias portet defcnbemus.

Malus Cotonea , quo nomine primus Cato ap-
pcllafle traditur, & Cotonea firhpliciter, aliis Cydo¬
nia^ Cydone Cicci oppido, vnde primum adue-
daputatur.vnde Serenus:

Aut qua poma Cydon Cretas mi (it ab oris:

De qua re pofte^ fufius agitur.Platina etiam Co¬
ponia vocat. In officinis Citonia. Grxcisy.vfov/©'
vt Thcophr. & y-akla. , citeris. Gerra.

0uittcn,oberf:uttcnbAU»n/ Belg.0ucfippclbooin
0.ucperrcboom. Gol.Cotngnier 3Coignacier. Ic. Co-
tognaro. Hifp. Codmero. Ang.0mnce trcc. Frudus
xv Jhviov , Cotoneum 8c Cydonium malum.
Lonic.putat Cotonea dici , quia lanugine [ qui,
vt ille aic,Coton Gricis eft ] reda fint : [ & vt C.
Bauh. fcribit.jquia Cotone feu lana teda videan-
tus. Verum apud nullum hadenus probatum
Authorem legimus, Coton vel Cotonem , aut
Cotonacftc Lanuginem,fcd barbarifmo ei voces
ex Gallico & Italico mutuati videntur , quibus
Coton goflipium eft , quod nec ipfum quidem
quis proprie lanam dixerit. Aliis Codymalum,fi-
ue Cydomalum,vtCretenfibus,vtdiceturpoftea,
quod Galeno y&t & per excellentiam di-

citur u>i\ov x?1 tIttus c. i. & apud Dio fc. y.i;\ivoy3 me-
linuip vnguentum Plinio, quod ex Cotoneis pa¬
ratur^ vinum quod f/.uKmy3 Sc yjuJhstiuv vocat. Iu-
lius Pollux iftiuum Malum. Virgil.Malum canum
'ae/©?«57XfcV. Edog.z.

Ipfc ego cana legam tener a lanugine mala.

Et alibi: Aurea Mala:

tjuirnnt.

Nomina.

Arbor.

Cctonia.

Cjdor.ttt.

Malum <£•
fhuum.

M alum
cur.um.

— Aurea dura»

Mala ferant Oncrcw.,&c.

Et Eclog.;.

Quod potui pueri) , fylueftri ex arbore Iccii,

Aurea mala decem mi/i , cras altera mutam.

Et rurfus.ro fcida Mala:Eclog.S.

Sepibus in nofiris , paruam te rofeida Mala
( Dux ego ve/i er eram ) vidi cum matre legentem.

Alter ab vndecimo tum me iam ceperat annus
lam fragiles poteram a terra contingere ramos.

Qui quidem Virgiliana nobis videnturde Malo
Cotoneo intelligenda , & perperam a nonnullis
ad Mala Punica referri.

Aurea poma manu,&c.

dicit Ouid. Metam. io. ua\a h y/cvrtty&v. Mala au¬
rea & coloris aurei dicit Seruius, vnde Martia¬
lis:

Cecropio fatur at a Cydonia meile.

Frifius ad Eclogas addit:Gricis xpona. u.f^a.3 aurea
Mala, citri na Mala elfe em -2lrt ber fiirtcncn/
febdn (Eiolbcfecl. ta KvJblvia. Diofc. Ob huius fru¬
dus &formofam fpeciem , & amplitudinem in
arbore tam parua nafcentis, ac tenui , Tryphon
Medicus apud Plutarch.^.Sympof.Malum ab Ho-
mero didtam f ailFe ly\d.oy.efm/ commemorat,tam- ^
etfi deMaliCicrii frutftu id potius explicandum
putet Dal. Quod autem Mala aurea , Cydonia
fint, multi probare fatagunt, ex Herculis ftgno,
ante aetatem noftram Romi defollo , manu tria
malacotonea tenente : vi litu r nuncRomiin cu¬
ria Conferuatorum. Curtius. Nota autem eft fa¬
bula dc Hefperidum hortis ab Hercule fpoliatis.

Herbarii fere omnes pndidis vulgatis nomini¬
bus tam Gricis quhm Latinis vocant: Sed in de-
fignandis diftingucndifque Veterum differentiis
non bene conueniunt, vti patebit. Arab .Saffar- s*ff*rrcl.
gei 3 vt c-ft apud Serap. Germ. 0uittcn / iiittta-
nen / 0uittcnapffel ober Furtcnapffcl . Qjjj-
bufdam etiam CBolbvaptfdjquaft aurea mala. Gal.

Cotng3Sc Pomme de Coirig. ftal. Pomo 6 Melo Cotogno.

Hifp. Codoyoas ,Membrillos & Marmellos. Anglic.
0umre/& 0uir.tetre,qui tamen pofteriori no¬
mine appellantur. Pyris ft milio ra dicit Turne-
rus,qu-im Malis Cydonia. Belg. 0ucappel/ &
0tk*pcrc/quod pofterius cotoneum Pyrum de-
notat.Bohem.FbauIe.

Porro de aureis & Hefperidum malis multi MuIu *u-
multa.Dodtiffimus Goropius vult nihil elfe aliud
quam Cydonia Mala. Qui igitur Aurea malae VrjfZe.
fint ex Plinio difeamus , qui inter Cydonia ScU
Chryfomela vocat , qui citeris colore priftant.

Satis perfpicuum.efte puto Cydo niorum genus il-
lud, quod aureo colore maxime eft infigne, aurea , ,

Mala elfe , idcirco Mala Hefperidum , oftendam ifcndum.'
tamen quid Propertius de Virgilii aureis Malis
fenferit : cuius iudicio qui ftare nolet, is cadat in
quot velit errores. Eius verfusfunt ad Lyncen:

Vtque decem po/fent corrumpere Mala puellamgrc.

Telix qui vilis Pomis mercaris amores.

Quis hic non videt , viliaPomafuilTe, qui aurea
Virgilius vocauic. Minime vero ex AlTyria vfque
& Media adueda. Non elle autem Scandiana , aut
Matiana, aut Melimela, idem in eo carmine dari
demonftrat, dicens :

Illis pompa fuit3decujfa Cydonia ramof&c.

Succinat Propertio Palladius.

Cum pra/let cunttu fe/ulua Cydonia pomis, &c.

Eadem & Columella habet , qui Plinium pricef- Ma[d He
ferat, 8c Chryfomela vocat , vtiam didum. His (fendum
igitur autoribus qui nondum credit aurea 'He- «ure*.
fperidum mala , magnum inter citcra Herculis
ornamentum , Cotonea mala clle, eum dignum

iudi-

LIBER PRIMVS-

i alum
•ner/ Sa-

> Uoc.tr -

i ydtnt*

‘x exteris

•ner/

tata-

\ruthton.

ydorua
ihet *c a
uione.

\djmala.

ominis
tto exet-
t vs > es¬
uritur .
eneris
! alum.

tei* er
tala.

itrmol.

‘rror.

iudico, quem Pomona pafcat. Sic legimus Poma
Veneris donum elfe gratiffimum. Hinc Phi¬
letas:

M?;a<£ A/tai/ua-K Juy,iv olto MoTUfayi

Qua de caufa Theocritus:

M cv yjsXTmtGi A/avviroio /pvKa.osav.

Hinc & illud na^ci iihtupsjf Ji /xaaa &c: Ad quem
locum interpres Malum Veneri Sacrum dicit.
Hinc & illud apud Euftachium, nefcio an ex Ana¬
creonte :

M »hcL ipuTtf TtTa Tfvyuffj'. 5CC:

Etillud Ariftophonis cx Nephcl.

Mu/ w iW TropvtJiu .8\nQeir Scc:

Quamobrem non otiose ab Homero fa&um,
quod in Phxacum hortis dixit
vtiamfuprjfdixinius :& iccirco Malum ii Paride
datum pulcherrimi. Quod vero non generatim
qua&iis Mala Veneri xque grata fuerint , fed Cy¬
donia, pra: exteris omnibus Stcfichoiu s fatis in¬
dicat in Helena,vbi commemorat in regis Curru,
multa quoque Cydonia conicdta Fuille. Ita An-
tiphyli epigramma quo Struthion ( Cydonii fpe-
cies,dequamox)ad Venerem (uamifit.fic incipit:
It-nKov lyp &c -.ItemZonar in Epigrammate

quoda apvyvov to Ji pt-nkov. Philipp9 u.i]Koy J\ i/fowo-
ey&c: Virgilius eadem ipfa cana dixit, id eft alba
lanugine.vcftita , vtiam ditium. In Saxqnum
vero hiftoria legitur , Veneris in ipforum regio¬
ne fimulachrum fuilfe , quod tria aurea Po¬
ma teneret: quires cum Cypria Malo ab Ovi¬
dio deferipta egregie confentit. Porro Cydonia
& Citria nomina nec Grica nec Latina videntur.
Nam quod i Cydone Creti vrbederiucnt , id
faciunt non tam quod ita fit, quhm quod, nili id

ex allufione vocum inucniflent , nihil haberent,
quo nomen referrent. Quod Ii a Cydone no¬
men traxillct, nemo puto id melius f ire potuif-
fet, qu^mipfi Crctenfes. At hi hxc Poma non
Cydonia fed Codymala vocant -.cuius rei teflis eft
Hermon in linguis Creticis. Apododotusitem
& Sofibius Codymali nomine Cydonium intelli-
gunt. Ncc Veneris apud Ouidiuili narrationi

eonuenit aureaMala primum e Cydone Cretica

venifle : Allemanis hoc 2sfitrc vocatur, & eodem

nomine apud Cymbio smembru muliebre intei-
Heitur.Iam quicquid dc Veneris Malis apud Anti¬
quos legimus , id ad Cotonea Mala referendum,
vt modo oftenfum. Et apud Graecos,

non, vt vulgus Grammaticorum opinatur, a quo-
uis Malo traxit originem : fed a Cotoneo. ^

Theocritus , & Ariftophanes vocant^** &
vti& Virgilius , quod Cydonium dic:-

tur.

Vidimus Mala Veneris pudici Symbolum
principio fuiffe. Quid? quod ipfa tellus , fe¬
cunda omnium mater , Mala aurea pro nuptiali-
busdonisloui&Iunoni contrahentibus protu¬
lerit, vt in Aegyptiacis fuis Afclepiades prodit.

Cydonei 5c Coto nei,inquit Goto pius, nomencla¬
tura ab eo vocabulo, quo nobis muliebre mem¬
brum notatur, deriuantur. Item: Malum quod-
uis Pomum dici poteft: (eddum folum ponitur
pro Cydonio maxime accipitur. Hinc oleum
Melinum. Item : Hermolaus , fi reiM memini
Nerantii nomen deducit aNarantia , e qua vult
Herculem aurea Mala portaife, quod quia Virgi-

Jio & veritati repugnat qui Cotonea docet aurea
Mala vocari , vanum exiftimo. 1 lactcnus ex
Goropio. Tranfeamus ad differentias , non idcb
ommentes , fi quid occurrat quod ad nominum,
& differentiatum, ipfifilque adeo rei incelligen-
tiam faciat.

Tom. I*

Cydoni*

'itera.

OolurrteU •

correct
Struiki a.

Cbryfome-

l*.

Candsdso'
r *•

N e tipo li¬
tari*.

Plin, emen¬
datur.

Mu (lea.
Mulusa-

SjlueJlr/a,

Strrsthit-

rncla.

Stfit/hta.
P hau ha.

Theophrafl. Cydonii meminit quidem, verum
non diflinguit, fed ait Cydonium Malum aliqua-
do fieri ex ftruthia. lib. z.hift. pl. cap. ^ ly
KuSamy. Scdcxipfius verbis facile colligere eft,
eum ftruthia pro nobiliori, & fatiuahabcre,Co-
toniam vero quafi ab ea degenerare. Diofcor.
exprefse Cydoniorum duo genera facit. Vera
[ectoffaot] rotunda, parua &c odorata: quivero
Struthia [feuvt alii legunt Struthea] dicuntur
magna quidem fune , fed minus vtilia. Colu¬
mella tria: Siruthia3Cbrjr/jmeU , [quidam perpe¬
ram Chryforricliana legunt ] & Mvjiea : qui om¬
nia non folum voluptatem, fed etiam faiubritate
adfe runt. Plinius : Cydonia iqcuruatos trahunt
ramos, prohibentque crefccrc parentem. Plura
eorum genera: Chryfomcla incifuris diftin&a, co¬
lore ad aurum inclinante. Qux candidiora, no-
ftratia cognominata , odoris priflantifiimi. Eft
& Neapolitanis fuus honos. Minora ( Ieg. Ma¬
iora ex Gal. & Diofcor. ) ex eodem gene re Stru¬
thea, odoratius vibrant , ferocino prouentu:pn-
coci vero Muftea. Strutheis autem cotonea mlita
fuum genus facere Muluianum : qui fola cx his
vel cruda manduntur. Sunt pr^cerea parua Syl-
ueftria, $ Strutheis odoratiflima , in fepibus. na-
fcentia. Galenus quidam Cotoneorum dulcio¬
ra, ac minus accrhaelfe feribit, qui in AfiaStiu-
thia vocantur. Idem alibi Cydonia a Struthiis,
qui etiam Struthiomcla v.oca:,manifelte diltin-
guic : Cydonibnimque fuccu n min iis elfe fuaue
alferie, Sc maxime adltringencem. Achen. Stru¬
thiorum meminit & Phauliorum , cie Cydonio¬
rum , horum genus quoddam Struthia elfe in-
quiens , PHaulia. Nicander Thyateirenus, vt
idem fcribit^Cydonia Mala Scruth a vocari tradit,
fed ignoranter. Refragatur enim quod Glaucus
memorat, dum ait : elfe prllfanti/lima Cydonia
mala , Phaulia, &Striithia. Cydoniorum malo-
lortim Stefichorusin Helena meminit.

Multa Cydonia tum mala iaciebanc in feliam

ieSL , ■

Multa etiam Myrti folia, rofarumqufe ac VioJa-

rani elegantes coronas.

Alcman:

Cydonia Mala Cantharus alferuat , qui ma¬
gnitudine funt mammii paria. Philemon in Ru-
ltico , Cydonia mala Struthia vocat. Hermon Codjmdi*.
in GlofEs iudiciariis Codymila vocari traditmala
Cydonia. Polemon libro quinto fui operis ad Ti-
mium[alii Contra Timium Dal.] hoiis genus
elfe Cody malo n ait. Alcman vero cum inquit,
Struthium minus, vel Cody malum : Apollodorus sti-urbinn*
& Sofibius Cydonium malum interpretantur. A'

Struthio differre maltivn Cydonium Theophrafl.
hillorii libro fecundo palam facit. Hic Athe-
neus,qui paulo poft addit, Androtionem inGeor-
gico Malos Phaulias , Struthias etiam vocaremon
enim malum in Struthiis decidere ^ pediculo
( Phauhis namque ac Struthiis id commune.fuit, Phauli*.
qu6dfru6his a luo pediculo non difcedetet.Dal.)

Vernas aute MalosLaconicas &Siduntias lanugi-
nofas appellare , quod earum vel fructus , vel fo- ^unntt
lium lanugine pubefeeree, vc annotat Dalech. Er- nugmof*m
go habes ex Athenio ,^i ifruvia. ,tpcsv\td. , s-p«9e<i'.,Sc
quomodo Veterum quidam has voces accepe¬
rint.

Sedindefignandis differentiarum nominibus
nonconfennunt. Diofcor. enim Struthia vocat
illa qui funt magna. Plinius verb minora, nili
mendolus fit codex, Sc pro minora legendum fit
maiora. Nam «Sc Galpnus maiora Struthia dixit,

Ex Athenio verb nihil certi colligas , qui aliorurtf

I G 3

ghryfome-

la.

Difcrimen

inter coto¬

nea cr

jlruthia.

Cotonea

Mala.

Cotonea

Pjra.

f 'P(.

5o HISTORIAE

tantum placita rccenfet. Notat tamen Alcman- I
mim Struthium minus dixilfe , ex lententia A- j
pollodoridc Sofibii. Hermol. dehabet : Gene¬
ra eorum Chryfomela, hoc eft aurea mala, inci-
furisdiftin&a. Noftra candidiora funt , odoris
Neapolit. prxftantiflimi. Neapolitana ex eodem genere mi-
p,tru.i nora, odore vibrantia , prouentu lerotino , qux
struthia. Struthea nuncupentur, ficut qux celeriter mi-
Mufiea. cefcunt&prxcocialuntmiiftea. Vides eum Pli¬
nii ledtionem & fententiam fecutum. Aecius:
Struthea, inquit, dicuntur, qua: magna funt &:
fuauiora,minu(^ue acerba. Eiufdem fententix «5:
Theophrafttis fuifie videtur ante hos omnes.
Nam vbi dc arborum degeneratione feribit , ait
ex Struthiis fieri Cotonea, quemadmodum Py¬
ram vitiatum migrat in Pyraftrum. Eiuldem fen-
Baib.not tentix & Mar. Virg. eft. Nam poftquam Hcrm.

Barbarum reprehendilfet,quod-raa/>;S7i'* , id eft,
qux vera Cotonea lunt [id enim « tK»Siyc/ fignifi-
cat] verti (Tet Alethina,quafi genus quoddam pri-
uatum indicaretrait : nullibi hactenus id ii fetn-
uentum,quodnecipfe inucnillefe telletur : Nos
[addit] ex communi eius vocis in Grxcis figni-
ficatione vertimus : probari quas vera Cotonea
funt: nam Struthia cognata magis, quiim eadem

tudine Sc odore. Metruria Pyri & Mali diferetis
appellationibus indicat : qux rotundiora &c mi¬
nora funt , a confimill figura , Mala : qux vero
maiora & oblongiora, Pyra appellans. Licetque
in his variare Antiqui Scriptores videantur, vna
tamen omnium ratio eft, &qux tota huc refera-
tur : mdicatque id Thcophr. Iib.i. de Piant, i-iift.
qui cum de plantarum degeneratione in aliud ge¬
nus ageret , inter extera dixit Pyrum inPyra-
ftrum degenerare, Scdulce Mdum in acidum,
Se ex Struthio , id eft , maiore Se oblongiore Co-
toneo, Cydonium fieri minus, Sc feflilis rotundi¬
tatis Pomum, quale Diofcoridcs dt^Sivoy dixit , Se
in mcdicinx vfu magis probat. Hxc itaque Mar¬
celli lententia eft. Sed mirum quomodo fatiuum,
tur<*erum aut nobilius in verum degenerare poffir. Aut cur
^ verum dicatur id ,in quod aliud nobilius autprx-
ftantius degenerarit? DiccndumiDiofcot.idcm ad
vires maxime refpexille : ideoque verum appel-
laiPe id quod minus eft , quia maiorem habeat ad_
ftridtioncm , qux in hoc pomo defideratur , Se
cuius etiam nomine in medicina celebratur :dei n-
dequod acutiorem vibret odorem, vti putatur.
Porro in differentiis defignandis non conucnit
inter Neotericos.

Ruellius tria apud fe inueniri genera feribit:
quxdam minora , rotunditatis in orbem circina-
tx , odoratitis fpirantia, qux peculiariter cognea
vocat. Alia grandiora, amplitudine pinearum nu¬
cum , pauciori lanugine canefcentia , colore tam
intus,quam exteritis aureo , odorem non tam la¬
te la&antia , qux cognace* quafi Cotonacca vul¬
go vocari tradit. Alia medio habitu,fibiCotoneo-
rum nomen detorquentia.

Cordus in aflignandis Cotoneorum differen¬
tiis a feipfo dilfentit. Nam apud Diolc.ait : qux¬
dam maiora & Malis fi mi lia clfc : quxdam vero
minora,Se Pyri modo turbinata, maioraque etiam
dici. At in Hiftoria fua fic habet : Coto-
neum , fiue Malus Cydonia fiue Cotonea, vnum
maius, alterum vninus,id eft Struthium.

Tragus Cydonea, Cotonea & Chryfomela i-
dem dicit. Struthia vero vult elfe maiora ,
Futtcnapud Actium : alia dici Muftea Mifcella,
'Me hmcU- Mellita 3 Sc Melimela in Diofc. qux intclligitde

iittum

ttneum-

Cojnea-

Cognacea.
C otor.e.t
Qmplictter.

Corii er*

PLANTARVM.

meile conditis, quomodo condiendi docentCo-
lumella,& Palladius. Quod vero Cydonii genus
fit Phaulium Athenxo , ingenue fatetur fe nefci-
re. Mirum tamen quod idem feribit, Cydoniorum
genus vnum tanttim in G?r nania extare , Sc id inCerm.
paffim vulgatum , quod & nullo negotio prouc-
nire (oleat. Forte cius tempore maiora nondum
erant conquifita. Vc Se ea hodie habenturin lau¬
tioribus Germaniae hortis vt poftea (pedalius do¬
cebimus appoficis deferiptiombus.

Curtius licdiftinguit :Struthia, fiue vtalii vo- struthea.
lunt Struthea, Diolcoridi, Galeno Se Lquacibus
magna fiant, Sc fuauiora. Nam minori placent a-
cerbitatc , minus tamen vtilia , ferotino prouen¬
tu. At ex hoegenere funt fylucftria , odoratiffi-
na, in fepibus crcfcentia. Chryfomeliana liue
Chryfomela,incifuris funt diftinefa, colore in au>
ru n inclinante, vnde illis nomen, de quibus Vif-
gilitim intellexi iTe volunt, aurea Mala vocitan¬
tem. Cydoniorum Malorum tria in Italia inue-
niuntur genera. Palma illis qux peculiariter Ma¬
la Cotoneacognominanrur , prelfa, incifuris in- Cotonea
tcdecia Melopeponum modo , colore ad aurum PreJI*-
inclinato, lanugmofa & longe exteris odoratio-
ra. Proximum locum fortruntur,qux maiore ad¬
modum corporis mole proueniunt , Diofcor.Sc Struthia.
Gal. Struthia vocata. Hctrufci hxc Pyra Cotonea
vocant :quippe quodforma magis Pyra, quim cer,~
Mala referant. Pulpa ac fucco exteris prxualent,
colore tamen , fuaueolentia ac viribus cedunt.

Poftremd Plinio Miluiana fuht , qux nonnullis Miluiana
notha dicuntur, quod tantum proueniant ex Co¬
toneis Malis, qux Struthpis inlitx fuerint , vel ex
Strutheis ,qux Cotonearum furculos receperint.

HxcMalis grandiora , Pyris vero fiue Strutheis
minora vifuntur: forma verb , ac facultate inter
vtrumaue media.

Caftor. Durantes : Tres fpecies in Italia , Me- MeUcoto-
lecotogne parua , qux pluris fiunt. Secunda lne-
Struthia Sc Pcrc Cotogne, maiora minus efficacia. co,° '

Tertia ,Miluiane Baftardc. Cxfalpino Coto- Bnflnrde
neorum duo genera : quxdam orbiculata, «Sc v- O rbtcuU-
trinque deprelTa , Mala cotonea»di<fta : Quxdam
oblonga, vtplurimum in vertice tenuiora, quafi
figura mamma: amplioris molis , Pyra cotonea
vocantur. Priora Diofcor. vera: pofteriora Stru¬
thia.

Satisconfidenter Anguill. feribit , omnes fpe¬
cies a Plin. traditas , noftro adhuc feculo cogno-
(ciin Italia, eaqux coftis diftindta Melonum mo¬
do , Grxcorum elfe Chryfomela , Sc Latinorum
Aurea mala. At aliter Lacuna, qui Membrilos vo¬
cat : Legitima Diofcor. aut Chryfomela Plin. vult y
e(Te parua lutea, rotunda, valde odorata. Aliam 2,
differentiam elle Pyris fimilia. Tertiam diditam i
Plinio cotonea Miluiana. Hxc e fle Cydonia fpu-
ria, nafei ex infertione verx Cydonix infertx m
Stuthia,aut e contrario.

Gefnerus quoque Plin. fecutus Struthia dicit
•ea, qux minori fint amplitudine , ferotino pro¬
uentu, & odorarius vibrant. Maiora vero efte ea,
qux Struthia dicuntur des Coignajfes. Malum Coignajfes i
Muftcum e Cotoneorum genere prxcocius Se Melimela
celeriter mitefeens, vnde Sc Melimela appellcn-
turab Athenicnfibus , hoc cft mellita Sc dulcia
Mala, itemque Mifcella , quod fiant exinfitione Mifcel/a.
furculi Mali dulcis & communis in Malo cydo-
nia Se ab his diftindum ponit <pcw? dov etiam ^ewhlv_’

de genere Cydoniorum apud Athen.

At in horto idem Gefneius Magna VVoifello
dicit elfe Pyra cotonea Struthia.Galeni videri air,
pulcherrima Sc maxima. Camer. Cydonix Mali

LIBER PRIMVS-

frudus vadi generis effc ait. Sed qualia fint ca
genera non explicat. Tabern.priter vulgata e t-
iam Miluiana habet, &£ajfiutfutten vocat, hoc
eft, fpuria Cotonea: Item in Icon. &hift.Pyra Cy-
utten^ donia , Suffcnbiren: Ac fecundum quidem ge-
;ren- nus pingit frudu ad pediculum lato & ventrico-
fo , &qui definatin obtufam pyramideip , fed ni¬
hil defcdbit , aut docet. Deinde inter Pyrarefert
Pyra cydonia, qua: tamen a Cydoniorum hifto-
ria neutiquainfuillent fepauanda. Icon.Tabern.
qui & in vldma edit. Macthiol.appofita falfa eft:
non enim plures flores limul fert Cotonea , vtin
abern.V ea affictum. Melior erat Matthioli prior. Nihi-
cr*nUs lo mcliiis Gerardus Anglus Pyrorum Cydonio-
tAttiHr. rLim Xabern. figuram capite proprio habet, 8cpo-
ffea Malum Cydonium Tabernamontani ponit
pro Pyro Cydonio. Sic boni ifti viri poft tot
Herbariorum deferiptiones ,di ftindiones, repe¬
titiones Si dixerimus fere inculcationes , adhuc
nefciuntfub quo veulentur Casio , & qui lucem
afferre huicdifficulcatidebuiflcnt , milcent qua¬
drata rotundis. Explicemus rem paucis, & quid
nobis videatur de Cydoniorum didindione &
differentiis. Ergo Cydoniorum duo gener a fumma :
lyortenje & fyluejtre : hoc fui fpontis eft, nullo
fruens cultu,dcquomox.

r ortenfia. Hortenfium alia maiora , alia minora , & tertiu

quod Mifcellancum vocant. Nam hodie

non videtur cognitum. Mifcellanea vero nihil
aliud exiflimamus cfTe,c]uam ex variorum fur cu¬
lorum de Malorum aut Pyrorum genere inlitio-
ne prognata Poma, fiueiam Melimela dicas ,fiue
Muftea, liue quouis alio nomine*vocitcs. Solerij
fane opinio fuit Mullea Cotonea , fme prxcocia,
in Dclphinatu vix cognofci. Reliqua duo
tantum hodie in nortris regionibus coluntur , c-
tiamque a nobis , quorum talis forma.

•Oefcriptio Minora quar omnium vulgatiflima, pugnum
Minorum. vixa;qnant , namquatuor vncias raro fuperant,
circa pediculum turbinata, iuxtaPythmena latio¬
ra & quodammodo fertilia, angulis torofisine-
qualia, & veluti per longitudinem fulcata, colore
primum quidem virente, fed mox maturata latu- '
re aureolo, copiofa lanugine obduda, odore gra¬
to quidem , fed vehementi , 3c qui quorundam
capita ita procellit, vtipfis dolorem moueat,prx-
fertim fi conclaui aut Mufxo inclufa habeantur.
Caro flaua, firma atque quouis Pyro compa¬
ctio r.

'M ttorum Maiora vero, vtprxdida tantum magnitu-

jcjcripno- (jinefuperant,ita& figura variant ab iis, & inter
fe quoque. Omnia vero circa pythmena viden¬
tur angurtiora , circa pediculum vero alias acuta,
alias fertilia, immb Scvtrinque fertilia vidi mus, vt
in figuris infi nuarhus. Pono Cortice hic longe
liuiori contecta, exiguo , autfere nullo cotone
obduda: dilutior etiam eorum color, liue flauum
fpedes ,fiue cx flauo viridantem : Caro minus
firma, quam minorum, nec tam vehementem, vt
illa,de fe odorem fpirant. Hic ftruthea putamus
Veterum, illa vero Cydonea {impliciter dicta, &
«.hrfttva. Diofcoridis, fi modo nobis fint eaipfa ve¬
ra genera Cydoniorum quq a Veteribus deferipta j
funt. Cordus ait maiora iuxta pediculum latiora
elfc, ciica pythmena anguftiora, quod non fem-
per refpondet , nam etiam contrarium obferua-
uimus uti didum. Hic Delphinatibus dicun¬
tur gros Perus Coings : Prouincialibus , gros Co-
dons.

locus & Hxcduo genera, quxmodb defcripfimusho-

Tcwpus. dic in vfu funt : & minora quidem per tota Ger¬
maniam fat frequenter habentur , in hortis, pra-
Tom. I.

5*

tis, & vinetis queque. Neque vilis defunt inftru-
dionbus hortis, vt Gefner. annotauit. Haben¬
tur & in Italia & Gallia, ahifque circumiacenti-
bus locis. At vti Tragus ait, vnum tantum ge¬
nus Cydoniorum in Germania extat , iScidpafi-
fim vulgatum , quod & nullo negotio apud eos
prouenire folct , licet iis quoque aliquando pe-
regrinumfuerit. In telhgit autem parua.Strutnca

vero fcu maiora haud ita vbiuis obuiam funt , &

primum quidem in principum tantum hortis ha¬
bita, indepoftea ad alios quoque dimanarunt.
Camer.fcribit Lugduno delata in Germaniam, Sc
ex Heluetia. Nos vtrumque colimus in horto
E. C. Montb. Habentur &Ca(ilei. Sed pricipu?
magnitudinis & elegande habetur in horto E. C.
Stuckardiano , item in horto arcis (B6ppm$cn,
furbinata& non turbinata,vndc copiose mittun¬
tur Stuckardiam in aulam. Obferuauimus etiam
vtrumque genus Patauii,MonfpefTuli , Nemau-
fi , Geneuq &alibi. Amant in genere loca frigi-
diufcula tam plana , quamdechuia : humidiora,
qukmficciora.

Florent Sole ab Ariete ad Taurum properate, Tcmpuf.
hoc eft circa Non April.& Kalendas Maii, varian¬
te etiam norum,ficuc & maturationum tempore
pro natura loci. Poma maturefeunt Septembri Q
& Odobri menfibus : qui li cruda quis per hye-
memaireruare velit ,feorfimh penfilibus vuis re¬
ponat, nam vuas acerrimo fuo fapore adeo vi¬
tiant , ut ei ltatim marcore conficiantur, vt feri-
bit Camerarius. Palladius putruit Cydonium
malum nullam infidonem admittere : fic enim
canit.

Cum prajlet cunttis fefilua Cydonia pomis ,

Alterius nullo creditur hofpitio.

Roboris extern i librum ajpern.it a fuperbit :

Sit tant um nullo crefi ere pojfe decus. ]

Sed propriis pandens cognata cubilia ramis
Stati contenta fqttm nobilitare bonum.

Pofteris tamen obfeiuatum & aliorum coiugium
ferre. Monardus feri bit, Perfica arbore in Cydo- Perfica
niam inferta, Cydoniam enafei. Hxcvt.quemif- Cydon.
cella diffindam a prxdidas omnibus efficiet fpe-
ciem. Malus item, Pyrus, Prunus, Armeniaca,&
aliqui fimilcsCydoniisinlitx , delicatiores eua-
duni,teffe noftri feculi diiigentiftimo Italorum
Geoponico, Aug. Gallo. Sed an Cydonii fur-
culi pndidis arboribus inferti ad frugem perue- Sati A
niant , nondum obferuatum. Rami recentes,vcl
bimuli Nouembri vel Februario Luna crefcente
depadi , breui tempore frudus ferunt , eodem
tefte. Id apud nos fieri portet Martio. Rami in¬
ferti poliunt exfdndi primo vel fecundo anno, &
plantari Februario vel Martio Luna noua , & fru-

Idusfuo tempore ferent gratos. Cydoniafrigido
Sctcrreftn temperamento prxdita funt, ac pro¬
pter vincentem adftridionem miniis citeris Ma¬
lis humedam .

Diofcor. Mali omnis folia & flores , & ger- vires &
minaadftringunt, maxime Cydoniq. Ergo fn- vfus.
gida funt primo ordine, & ficca fecundo. Cydo¬
nia vero Maliftomacho commoda funt , & vrina Stmttci)U,:
cient. Affata mitiora fiunt. Vtilia funt coeliacis, yrinum
dyfentericis , pedore fuppuratis , vel podiis fan- ctunt.
guinem fpuentibus, (vt mox declarabitur ) bilem Ccehaca.
fnperne ac inferne excernentibus , maxime cru' y^mituJ'
da. Sed &: cremor ipforum , in ftomachi aut ai- Orthopj
ui fluxionibus commode bibitur. At crudorum „oe*.
fuccus potus, orthopnoicis prodeft. [ opbawaiyJ s Diofc.corr^
malimus legi cuue-motY.is : quamuis Serap. quoque

priore modo legiffe videatur, cum ait: Succus c5- s'pu™„

fert afthmati: ac Plin. quoque fcnbat fuccum
C 4

HISTORIAE PLANTARVM;

itio.

Menjc

thopnoicis c»nPcrre , qui tamen prifis dixerat,
cryda prode (fc fanguinem excreantibus.] deco¬
lo fouentur viriui Sc fedes, fi procidant. Qua:
mellccondmntur vrinam moucnt,melautem fi-
bi conftimgcnteni illorum vim, Sc fpifTantemad-
feifeit. Q ui cum meile coquuntur , ftomacho at¬
que ori gratiora funt , fed minus adftringunt.
Cruda cataplafmatis adiiciuntur ad cohibendam
-4TMi aluum , aut fi ftomachus xltuet , aut in vomicio-
xtts. nes effundatur , ad mammarum inflammatio-
.lydof tlo- nes, prtedutos liencs>& condylomata. Fit vinum
miteh. ex ipfis tufis atque expreffis : Sedqub perduret;,

Vmu/n cj~ ■ , ■ , ‘ • 11 i

tlsn quindecim lextams lucci,vnus mclusau ungitm,

alioqui in acorem degenerat. F;t oleum ex iis ,id
Melinum vocant , quo vpimur quoties adllrin-
O/. McU- gente oleo cft opus. Flos Sc viridis & ficcus ca-
taplafinatis additur, & iis tonuenit, qui adftri-*
*nflsim o- «ftionem defiderant . inflammationibus oculo-
culor. rain,reiedkionibuf(jtt€ fanguinis:contra citam al-

s*ng.reie- uum,&mcnfium impetus in vino bibitur. Porro
ad illud quod Diofc. ait : vtilia effe pectore fup-
puratis.fcu vt in Grico legitur i, eu7miM?c , qua:
vox purulentas excretioncs denotat : annot.it
Marcellus Virg. in Antiquioribus Sc melioribus
Diofc. lectio Grzcis non iusn/ixo/fjed aIuoTT/xi>K,id efi, fangui¬
nem expuentibus legi , quemadmodum Sc ver¬
tendum cft : cui legioni St Plinius fubfcribit, qui
ait : Matura prodefie fanguinem excreantibus,
&c. vt dicetur mox. Atque hoc non idem cft, vt
Barbarus exiftimatiit. Ad inteftinorum difliail-
Dyfenteri <«• ntem [ cftergmehjs’ ] Mala cydonia Hipp. dilfecat,
difledtaaqiia macerat, cdmque aqua colorem ha¬
buerit, potui exhibet. Galenusrex omnibus [ in¬
quit] Malis, folus Cydoniorum &: Struthiorum
[ vtpote qui propter vincentem adflridionem
Succus co- miruis citeris fune humidl ] f aecus coitus cuin
aut. meile durarepoteft , tamctfi ipfc per fe non ita
durare queat. Item alibi : Cotonea eximium
quiddam , quod in aliis non inueniturhabent.
Nam priterquam quod ad finitionem fortita
funteopiofiorem, fiiccui eti «meorum diu durdt,
fi quis ipfum cum meile coitum alleruet : cum a-
liorum Pomorum fiiccus , fi reponatur , ace/cat.

Cr H ermol.
Perflo tor-
rifisur.

Ventricu¬
lus .

Febris.

Sromachs

dolor.

Lanugo

C arburu st-

lus.

■Alopecia.

rint inhumidis nata. Minus vtilia Struihia,quam-
uis cognata : vtili/Iima ver6 qua: cx Sicilia ve¬
niunt. Nuncconfidcratione dignum , ancodta
cotonea, vtvultPlin. amittant conftringentem
facultatem : quemadmodum & matura, quod Se-
rap. ex Diofc.fcnbit , quod tamen nufpiam apud
Diofc.fcriptum legimus. Remitti adftrnftionem
concedimus -.amitti, nequaquam. Quod Plinius
quoque tradit Hydropicis prodclfe, quomodo id
pnftent, nifi roborando, non videmus. Potio-
rem eorum vfiim dixerimus ante hydropem , nifi
quis vereatur , ne augeant fiia adftridhone ob-
ftructiones,qu6dMedids diligentius examinan¬
dum relinquimus. Eluchafesex verfione Heronis
Tab.2. CotOnea tradit, fumptaicibo conftipare,
nocere partibus , priterquam li inungantur in
balneo cum oleo,vrinam moueue. Et Tabern.30.
ait.odorcm eorum refrigerare & cerebrum robo¬
rare.

Phylarchus|[vt‘fcribit Atlien. ] memorii pro¬
didit lcthaliuni medicamentorum vim Cydonio¬
rum Malorum odore iucundo hebetari, Pharia- S icihun.t.
cumque venenum [pharicum Diofc.] iniedtum .
caniftro [Twpo/£7Zf->] adhuc olente cydonia Mala ,
in eo repofita, euanidum fadtum , maleficam vim
fuam amifille : itaque mixtum Sc in potu exhibi¬
tum, quibus infidii ftruebantur , nihil attulilfe
noxi; caullamque poftea eius rei cognitam fuif-
feillius inquilitionc Sc inueffcigatione, qui vendi¬
derat. Comperit enim hoc accidiife , propterea
qubd condita in co calatho Mala fuillent. Celti¬
beri Veratri fuccum, quo fagittis illitis feras im¬
medicabili vulnere conficiunt , fi vbi cydonia ye*™,**
Mala fuerint , reponatur, elanguefcere , Scmale- malign^a-
ficam vim fuam exuere vfu deprehenderunt , tem.
eitmqtie recuperari, li venenum per aliquot dies
fufpenfum maneat, vbi alui excrementa egerun¬
tur. Ex hibernis malis cydonia fu eoum acerbio¬
rem generant. Struthia pauciorem mimifciue a-
ccrbum, Sc a ventriculo fuperantur facilius. Plu-
tarchus vero in fuis prxeeptis connubialibus tra¬
dit, Malum cydonium plurimum ad odoris fua-
uicatem conferre , vti antiquitus , fponfacum
qu:a multam habet fiumiditatem. Permanet & I fponfo non prius includeretur, quamMalumco-
Struthiorum fiiccus, quando paratus rcel^ fuerit, I toneum dcl.b, filet. Innuens primam gratiam, ab \jo< va
qncmadinodum & Cydoniorum. Verum hic mi- j ore, voCequefponfidemanarc oportere,&bene rum.
n iis cft fuauis Sc fummopere adfteingens. Quare kcompofitam, aptamque Sc fuaucmefTe debere : Sc
ad ventriculi maximi exoluti robur vti eo ali- j vtidcm in Problematis fcripfit , primus hormn
quando pofITs. Plinio Cotonea codta fuauiora, ■ complexus nihil trifte , aut iniucundum habere
cruda tamen duntaxat matura proftlnt fangui- 1 debet. Adhuc etiam noftra tempeftate quibuf-
nem excreantibus, ac dyfentericis,cholericis,cce- | dam locis obferuatumeft, vt vir nouus, &noua
hacis.Non idem poliunt decodta, quoniam amic- ; fponfa ante primos congrdfus bellariis cx coto-
tunt conftringentcm illam vim fucci, Imponun- ! neo malo vtantur ,authore Curtio , addit etiam yeKe7tu^
tur Sc pedori in febris ardoribus , & tumdeco- hic fuo prxftanti odore lethalium venenorum
quuntur in aqua , ad eadem, qui fupra /cripta vires retundere, & eorum vehementiam hebeta-

funt.Ad ftomachi autem dolores cruda decodave
cerati modo imponuntur. Lanugo eorum car¬
bunculos fanat. Coda in vino , Sc illita cum cera
alopeciis capillum reddunt. Qui cx iis cruda
Vrma dif. mellc.condiuntur,vrinam moucnt. Mellisautem
f cultus. fuauitati multum adiiciunt , ftomachoque id vel¬

litis faciunt. Qui vero in mellccondmntur co¬
da, quidam ad ftomachi vitia trita cumrofaceo
foliisdecodisdantpro cibo. Succus crudoilim
Ucn. lienibus, orthopnoicis, hydropicis prodeft. Item
Onbopna.t. mai"mis,condy lomatis, varicibus. Flos Sc viridis
Mamml ^ f'I:cus inflammationibus oculorum , excreatio-
CcnJjlo- nibus fanguinis, menfibus mulierum. Fir&fuc-
m<ir* cus ex his mixtis tum vino dulci , vtilis Sc caliacis
Varices. iSciecnori. Decodo quoque eorum fouentur,fi
Ifen/*”*' Pl‘oc^ant ^ interanea. Fit Sc oleum ex

far, his, quod Melinum vocamus , quoties nonfuc-

re,(icut[ vtipfe ait] venenum uendentesrem ita
fe habere deprehendunt. Ad narium etiam o -Nanum'
dores Mala cydonia olfacere bonum , vt ait A e-f*,or'
gineta. Celfus cydonia ftomacho idonea dixit,
quod eum adftringaot atque corroborent. Vri¬
nam fiftunt , aluum adftringunt , quodquidam
interpretantur, [vtinquitidem Curtius,] fiante Contrat-
cibum fumantur. Si vero pbft, ventrem ciunt, *r,et'
maxime dulcia,qux minus adftringunt, & vomi¬
tum magis compefcunt. Credibile tamen, alumn
ciere per accidens, adftridionc fua &mole cibo?
detrudendo, Sc promoilendo ad exitum. Alioqui
fi adfatictatem edantur difficilis con.codionis
fiunt. Si 2Utcm dentibus terantur, Sc manducen¬
tur, vini fumum compefcunt , vt illius vapore ca¬
put lidatur minime.

Mirum eft , quod multi referunt , mulierem

pra-

LIBER PR1MVS-

prxgnantcm qux cydonia mala crebriusefitaue-
'dns' in- rit , parituram effe infantem &induftrium atque
htui W ingeni0fin-n , vti refert Simeon Scthi i qui &ipfe
c*tur' fcribit, poft cibum fumpta ventrem mouere:fed
quibus iit imbecilla facultas ventris retcntrix&
cxcretrix valida, eos plus cibi inde capere.
ior^n- Matth.de Gradibus in ardore vrintE cum vice¬
re, & fine eo a Cydoniis canendum fuadet , quod
inter diuretica abauthoribus[vt Io.Mich.Pafcha-
fio , qui ex eorum eiu Regem Neapol. Alphon-
lum in diabeten incidiife fcribit] referantur.

Diofcdane ovfvvx£ dicit. At qui idem & styvtrrmd
<Sc sv-rw/j. dicit, qux contraria funt.Nifi quis forte
nobis hic obtrudat proprietatem aliqua occulta.
Videndum igitur, an effedus refpondcat. Quan-
quam non videamus quid prxflare queat occulta
illa facultaSjCui contraria; fint qualitates manife-
fte. Malimus iis vti in Diabete ac fluxu feu midu
fangunolento. Interim perpendant etiam dodi,
qua ratione Cotonea reda ccruicefpirantibus&:
hydropicis conferre queant, vt Brunsfclfi ex aliis
fublegens prodidit.

Hollerius lanuginem Cotoneorum ad hxmor-
rhagiam commendat.

Efl; & feminibus fua prxftantia. Ea fiquidem
cum aqua rofacea madefada ac mollita, lento
crafsoque humore ambuftis igni , & lingua: gu-
leque ardori [ Germani bic Breune vocant ] illi¬
tu medentur , quod remedii genus vel vulgo
hodie cognitum nouimtis, &Tragusquoquc in
tdtr feripta retulit. Succum ex optimis Cydoniis ex-
p re ifum bibunt mane Hifpatai ad peftis prxfer-
rjuet Cy - uatioftenij&jquod admiratione non caret , fu-
‘ doremprxfertim fenibus prouocat. Poteftidem
contra anginas Gargarizari.

Ex Cydoniis quoq; deflillatur aqua cuius, non
vt vulgo fit,in quibusvisfebribus vius elle debet,
obleruatione Camerarii.

Porro quamplurima ex Cydoniis tama Vete¬
ribus’ , quam a Recentioribiis parantur, & ad me¬
dendi vfum , & ad palatum. V eteres vinum para¬
bant , quod Melinum fiue Cydonites vocabant:
Melomeli fiue Cydonomch ,quafi vel Cotonea-
tum dicas: hydromelum, Cydonites fiue pulme-
ta e Cydonio , Melimum oleum , Melina Empla-
ftra, &c vnguentum Melinum didum, quorum

fi1/*-

mina.

nbnjho.

(Iit. Jtti

'ydon.

quaedam hodie ex vfu receflerunt, vt Vinum Cy-
i. donites leu Melites, cuius parandi rationem Diof-
• cor. hanc prxfcribit. Ex Malis Cotoneis exem¬
pto femine concifis, minas duodecim in mufti
metretam ad dies triginta immittito. Deinde ex-
ctus yiret colatum reponito. Paratur &fic. Pbftcontufa &
€XpreflaMalaCydonia,adduodccim lextarios fuc-
ciipforum, mellis fexcarius vnusadmifcetur, &c
. fi c reponitur. Adftringit, ftomacho commodum
eftjdysctericis prodefl:,hepaticis,ncphriticis, S:in
vrin^ difficultate. Palladius duos alios modos pa-
radi vini Cydoni tis habet, hos. Abiedo.corio ma-
4 laCydonia matura in breui (limas ac tcnuiflimas
particulas recides, & proiicies durum , quod ha¬
betur interius -.dehinc in meile decoques, donec
ad menfuram mediam reuertatur,& coquendo Pi¬
per fubtile confperges. Aliter.Succi Cydoniorum
fextarios duos, aceti lextariurfl vnurn femis , &
mellis duos fextariosmifcebis&: decoques, donec
tota permiltio pinguedinem puri mellis imite¬
tur. Tunc triti Piperis atque Zinziberis binas
vncias admifeebis. Plinius vini e Cydoniis me¬
minit quidem, fed modum parandi non tradit.
Hydromelum Diofcor. quoque, quomodo fiat,
docet. Melomclitis ex Cydoniis parati metreta
vna (Plin. Cadum vocat: funt Congii decem )
ad duas metretas aquxdccodx admifceatur,&:in

H ydrtme-

frm.

ardoribus fubcaneinfoletur. Et huius vis eadem,
qux fuperiorum cit. Duos etiam preparationis
modos tradit Paulus quos ex eius feriptis peten¬
dos Ledori relinquimus.

Melomeli feu Cydonomeli parat Diofcor. Malis ^ ^
Cotoneis exemptis feminibus in mei plurimum ru(.
coniedis, vt plane coardentur. Fit gratum poil i.
annum,vino mulfo fimilc,conueniens ad eadem.,
ad qux Vinum Cydonitcs.Columella fcribit, Mcl
in quo condita fuere Cydonia, Melimeli appella-
tum fine noxa polfe interdum dari febricitanti- f',"‘
bus: intclligea pituita corrupta, aut in quihus
metus efl: defluxionis in nobile aliquod vifcus.

Sed placet etiam eiufdem Columellx deferiptio-
nemadiicere. Nihil cetrius , inquit, aut melius x.
experti fumus, quam vt Cydonia matunflima,in-
tcgra,fine macula, & fereno ccelo decrefcente
luna legantur, &in lagena noua, quxfitpatcn-
tiflimi oris, deterfa lanugine, qux Malis inclt ,co-
ponanturlcuiter,&Iaxe,ne collidi poflint. Dein¬
de quum ad fauces vfque fuerint compcfita,vimi-
neis furculis fictranfiierfis ardentur, vt modice
mala comprimant, nec patiantur ea, quum liquo¬
rem acceperint, fubleuari. Tum quam optimo
& liquidi/limo meile vas vfque ad fummum ita
repleatur , vt pomum fubmerfum fit. Hxcratio
non folum ipla Mala cuflodit,fed etiam liquorem
raulfei faporis prxbct. Poflet & hodie parari , & ,cic do
0.uitrett l)onig/ mei Cydoniatum appellari, que-
mad. & mei rofatum.

Melini olei atque vnguenti cor.fediones habes M cimum
apud eundem Diofcor. & Aetium , 6c Melinum ol*um ^
Emplaftrumapud Galenum:qux cum ad Medicos
•Scpharmacopceos potiflimum pertineant, exinde EmpUjjri*
defumi poliunt. Nam & compendii nobis ratio
habenda, ik ea interim exhibenda, qux & rei
MedicXjtScccconomicc ex equo prodclle poflint.
Prxfcriptaigituretfi multas maximafquc vtilita-
tes habeant, tamen hodie pleraque ab vfurccel-
(ifl’e vfdentur: Et eorum loco a Rccentioribus re-
(eruata fequentia,vt miua Cydoniorum , qux ni¬
hil aliud eft, quam decorticatorum Cydoniorum
& ex aqua & meile vel Saccharo, addita etiam par- don.
te vini, ad fuauitatem dccoda caro, atque Con¬
dita. Vel ex fucco fit Cydoniorum cum vino co-
do, addiro meile optimo, defpumato.

Doineflici noftriCydoniorum & imloru cur-
tipcndulorum partes xquales fumunr.decortica-
ta,&infrufl:a confecta ex aqua addito meile vel
faccharo & modico vini in cralfam &c fiuuiffl-
mam confiftcntiam decoquunt, & in fcatulis vel
fidihbus vitreatisadferuant, magno vfu ad ple¬
raque predida,potiflimum alui fluxiones diuer-
fas,&: ventriculi robur. Alii ex mero vino deco¬
quunt , & addito Saccharo vel Melie ita pa¬
cant.

Condiuntur & fegmenta integra , Cydonia Con¬
dita in officinis vocant, ad eofdem vfus.Segmen- Cydoni*
ta ex aqua pura coquunt, coda reponunt : aqua eondira.
vero qux eorum vim magnam exforpfit , cum
meile ved Saccharo i nfyrupi confidentiam deco¬
quunt: tum prxdida fegmenta cinnamomi ftu-
ftulisin ea defixis in eo fyrupo condiunt. Dia-
cydonium Officinis didum fic paratur. Cydonia D-
recens ab arbore decerpta [ vt vultMach. } de-
corticata feminibus repurgata atque concifa (imple*.
in aqua coquuntur, in qua folutx fuerint Saccha- *•
ri librx tres, agitantur conterunturque piftillo
ligneo inter coquendum, quoad fpiflitudinem
mediocrem acquirant : tum demum ab igne re- *'
motadecodio in formulas effunditur. Vel Sac¬
chari albilib. i j. Succi Cydon, depurati lib. iij.fi-
mul decoquuntur ad fpi&tudinem, pofteaque in

’ Mtu* Cy-

';4 HISTORIAE PLANTARVM;

f°

lur

pyxides effunduntur : hanc vulgo Gelatinam vo-
'Diacjd It*- cautScdiadydumum lucidum. Aut fic meli iis. Seg-
ftdum. menta diutius ex aqua elixa, donec tabcfcant,per

* linteum colentur, fine comptcfiione :( vt clarius
fiat) dein cum Saccharo coquaturin fyrupicraf-
fioris confiftentia,vtinfcatulaseffufum & formu¬
las melius Coeat. Res eft vifii pulcherrima , &
prxeipue fuauitatis , apud prxeipuas totius Euro-
px nationes haud in poftremis deliciis habita.

4' Suauiuseffeceris,fifucciPomorum Curtipendu-
' lorum depuratorum aliquid addideris cum modi¬
co uini albi : aut fi ipfa Pomorum fegmenta de¬
corticata cum Cydoniis decoxeris, & vti prius

5 perfeceris. Ex eo quod reliquum eft, attentiores
ad rem, fortius cochleari exprefTo, cum Saccharo
aut meile craffius & vilius Cydoniatum coficiut:

6 fi n vero tam lucidum illud, quameraftum fimul
Vires. mifceantUK, & cum faccharo, vti prxdichim , per¬
coquantur, Cjdomat umvulfrtre ditium, quod Gal¬
lis in frequentiflimo vfu, fit: quod ante cibum
nucis magnitudine fumptum , aluum cohibet,

oft cibum vero foluit, Sc nihilominus ventricu-
um roborat , & vapores caput petentes cohibet.
Hi fere fimpheiterfunt modi parandi cydoniati.
bu«ydve~ Galeni quoque temporibus in kvfu fuiffe Vide¬
re/-**». tur, qui in Syria cduliu n componi tradit , quod
pUcent* u*f, id eft , placentas ex Malis cotoneis

ex iulis appellant. Id adeb durare vt parinx recsnt.-s i-

7 pfo plens Romam adferrentur. Componebatur
autem ex meile , & carne Cydoniorum lxuigata
fimul co.5tis. Uluflr.nofter Princeps DuxVVirt.
aliquando dedit Cydoniatum album Mano ma-
iada didum,in Lufitaniafadhim.

Medicorum vero, quorum eft ad multa refpi-
cere, fuit aliquid in hoc genere fupra vulgus fape-
re. Ideo diacydonium compojitum , vcldiacidonites
cumfpeciebus, vti vocant, excogitarunt. Paratur
autem ex fegmentis Cydoniorum in vino coftis,
& meile defpumato igne lento denuo pcrcoftis,
addirifque cinnamomo , caryophyllis , pipere?
galanga,aliifque aromatibus , pro diuerfa vten-
tium intentione , ad roborandum ventriculum,
appetitum promouendum , co&ionem linian¬
dam, vomitum biliofum ,pi tui tofum que nimium
fiftandum , ad priftinum calorem coloremque
corpori reftituendum , difiipandosflatus , & alia
eiufmodi, fi i frigida caufa oriantur :fin vero a
* a calida , Cydonia cum aceto decoquunt , additis
iis qux refrigerant , vt prxter fuccum pomorum,
caquoque refrigerent. Ita Mefues docet ad fto-
machi & Hepatis robur , &ad vtriufque vim re-
tentricem confirmandam ciufinodi diacydo-
nium cum variis aromatibus parare. Paratur &
Mima tvn- compofita feu aromatica, ratione prxfcri-
F°J’ 1 pta,inie6tis tantum aromatibus : Alii facculo ex¬
cepta aromata in ea tantum macerant , cuius i-
dem vfus qui prxdi6torum. Galenus quoque
meminit alicuius medicamenti, quod non ex Ma¬
lorum fucco folo & Melie conftat , fed & piperis
albi quippiam habet , & zingiberis & aceti: quod
& alibi fufiAs deferibie , 6c poft ipfum Aedus,
quod tum ad appetentiam excitandam his, qui¬
bus ea languet, tum ad concoctionem iis, qui pa¬
rum feliciter concoquunt, prxftat, quod denique
ventri robur conciliat. Nec inconueniens eft illa
compoficio, quam Matth.habec. fi demas rhabar-
barum. Ad quid enim rhabarbarum mifccbimus
cum vehementeradftringentibusferit tantdmx-
grismoleftum irritando ad expulfionem vi fua

purgatrice.Cydoniorumfuccushbrxpondere,in

quo corall. rub. feminis rofar.rub.& rhabarb. cu¬
ique drachma, cum Hypociftidis & Aeaci* bt-

Cjdomu
Xt*/u ulb/7.

Dixcjd.

eompoj.

Vfiu

fOj'
Compof,

r£u

Compof,

filAtth.

nis fcrupulisad tertias bullierint, magno eft ad
biliofas vomitiones , & ad dyfenteriam auxilio.

Datur bis quotidie, mane & vefperi , horis dua¬
bus ante cibum, fed xgris iam purgatis frequens S yrup. G;-
quoque hodie eft vfus iyrupi , qui e fucco Cydo-
morum in Pharmacopxorum officinis paratus
habetur, aut fi non habetur eidem fubftitui po-
teft Gelatina,in aqua,vel vino diftoluta,pro ratio¬
ne fcopi.

Nec his contenta Medicorum induftria : cum
enim viderent alterando & roborando fe pluri¬
mum hoc mcdicinx genere prxftare , & infuper
etiam morofiorum palato blandiri , vlterius pro-
greffi, ibi etiam placendum exiftimarunt , in qui¬
bus nihil miniis, quiim placendum , fi neceffitas
non compellat. Huic igitur , aut xgrotantium
genio cedentes, quod Cydoniorum fuccum ac-
' que fiibftantiam familiari/fimara ftomacho ad-
} necterent, qui fere purgantibus ledi folet, medi¬
cinas purgantes adieccrunt , & diacydonium la-
xatiuum di<ftum, feu purgans confecerunt : cutis
diuerfx habentur deferiptiones apud Recentio-
res , abis fcammonium tantum addentibus , vc
Cholagogum,& turbethum cum Cnico , vt phle-
gmagogum reddatur: abis omnia fimiil.vtvtrum-
queprxftet: ex quibus nobis maxime probatur
Ferneliana, qux talis eft. Pulpx Cydon, expura. D Ueyd.
co6tx & cribro tranfmiflx lib.j. fem.fucci Cydon.
lib.fem.facchari albill.Iib.ii. Coquantur in mellis
craffitiem, infpcrgendo fub finem cinamomi tri¬
ti vnc.j. zinzib.maceris , caryophyll. fingulorum
drach.ii. diagrydii vnc.ii.dofis a drach. iii.ad vnc.
fem. Tenues aquofofquc humores paulb mode¬
ratius atque facili tls ^ diftantioribus locis proli—
cit : his vtile ac tutum , qui articulari morbo
laboran t, rtec admodum vehementi febre ia&an-
cur.In fccrctis hodie fecrctorum fuorum buccina-
rores verius, quam gratiofi Medici (quibus nihil
fecreti ede par eft, quod non in communem ve¬
niat vfum non tantum , fed & vMau ) ha¬
bent diacydonium purgans lucidum & non lu¬
cidum, vtrumque fapore & fuauitate commen¬
dabile , & nihilofecius fufficienter fuo fungens
munere, qux in gratiam ftudioforum medicin?
libenter communicabimus , ncpofthacprx illis
habeant faltem in hoc illi ampul!atcres,quod co¬
ram iis,de iftis glorientur ,quafi illis Colis , ceual*
tera quxdam HelenxNepenthes contigerit.

Accipe Eled.diacyd.'lucidi,vtprius docuimus Diacyd)
parati vnc.xx.fcammon.vnc.ii. vel eius loco dia- Purgdud.^
, grid.paulb magis:infudatur fcammoniu bis in fpi-
ritu vini: deinde coquatur fpirituscolletftus cum
prxfcripto elcdtuario ad confumptionem fpiritus
vini.Vltimoadde Aq.rof.vnc.x.vel xii. Coquan¬
tur ad iuftam confiftentiam. PofIis,fi aromaticum
voles efficere, cadam opera cum Scammonio,ali-
quid cinamomi, piperis, & caryophyllorum con-
tuforum infundere, aliave pro vtendifeopo , fi
loco Ele&uarii diacydonii lucidi, fumas idem cum
corticibus citri, aut cum carne cydon. vel malo¬
rum curtipendulorum, vel vtrorumque paratum,

& procedas, vti iam diiftum , fiet id quod non
lucidum vocant, claritate prxdicto inferius , non
fuauitate. Poflit edam qui volet radicem Me-
choacam,autTurbethumcontufum fimulinfun-
dere: vt ita fimul etiam reddatur phlegmagogum.

Dolis prxdicftorum drach.ii. Sed vt ingenue fa¬
teamur, eorum vfus non in omnibus tutus : tan¬
toque magis ridendi, uel potiQs deplorandi (ma¬
gni alioqui nominis Medici vifi ) qui illud in dy--
fenteriis exhibere fune aufi , fed quali cum fuc-
ceftu & llfi norunt & nos. Sunt etiam qui Anti-

monii

LIBER PRIMVS-

monii vi truni in fucco macerare audent, vt redda-
tcye/.' c 6 tur purgaas, ScitainDiacydonium coquere cum
ttm- Saccharo , quod eius guftus magis celetur , qukm

fcammomi : & ho^pro infigni fecreto habent.
Sed habeant quantum velint : non inuidemus.
Fuimusprolixmtes in exaggerandis Cydoniorum
viribus flinerfifque eorum prxparandis modis,
cura ob eorum prxftantiam atque nobilitatem,
tum verb ob communem eorum vfum, quem ha¬
bent & in arte , Sc in vita ccconomica.

DE COTONEA SYLVESTRI.

COtoncaMalus fylupftris , fatiux per omnia
fimilisexiftit,a qua ramis diftat minoribus
tantum , caudice alfurgens magis redo,iuxta ter¬
ram minus fruticofo , fed Angulari frequentius:
eadem numcrofioribnsfcatec floribus, & largius
s frutificat. Frudus fero perficit, qui etiam fatiux
frudibus multo fune minores. Nafcuntur in Da¬
nubii Petro/Is ripis,^: collibus, plurimum que Ta-iZ I
pra Ratisbonam Sc ICeilheymium oppidum , vf-
que ad Petraeas fuiccs,per quas Danubius labitur:
frequenter inter petras atque in vinearum fepi-
bus,autore Cordo.

ina Mala Cydonia fylueftria,odoratifIIma, in fe-

Syuony- pibusnalcentia,Piinio. Atque de his Virgilitun
quoqueinte}lexiffe,funt quiputent.Curtiusfcii-
bitjfylucftriaclTe de genere Struthiorum , quod
mirum ert , fi struthia Cmt maiora ,vt ex Dofcor.
& Galeno oftendimus , atque Sylueftria vel ipfls
paruis Sc vulgat: flimis magnitudine cedant.
Cordus Cydonii tertium genus , fu a fponte pro¬
veniens vocat apud Diofcor. Et in hili. Cotoneam
Mulum fyluejlrem. Cam. Struthia & Cotonea /ylu.
Kue^ay/a yjy.pef' -L iyel *. Ge r m . VT J I b C aMittcncn.Gal.
Coings fauuaga. h.Gotogno /luu urico.

Eftadftringendi vi multo efficacius exteris Co¬
toneis. Cordus.

Quomodo Malus Cotonea ferenda fle , &
quando : quomodo colenda, putanda, inferen¬
da habes apud Plinium hb. 17. cap. 19. Colum, de
arb.cap.i^.5: de re ruft. l.n.cap.45. Multa prxcla-
re quoque de his fcripfit : Car. Stephaniis in Ina
Agricultura : Sc Collerus in fuo diario ceconomi-
co : 5c nos antea quxdam annotauimus.

35

Iut in Pyrami-
dem faftigiata,
in qua tamen fi¬
gura multum e-
uariant , carne
quam Malorum
denflori ' , fatis
fucco fa , fed ple¬
rumque acero-
fa,prxfertim cir¬
ca media: vbi fe¬
mina foris ni¬
gra , intus alba
qualia Mali, cel¬
lulis coriaceis
diftinda conti¬
nentur : pedicu¬
lo fere quamPo-
morum longio¬
ri. Colore mul¬
tum variant.

DE PYRIS.

Cap. I Y.

D-fcriptio T">Yrusfatiua cralTo coque redo &fimplidaf-
furgit caudice, altilis quam Malus , fed mi¬
nias fit patula ,ramisiifque plurimis, furredis po¬
tius qu^m latcrorfum extenfls : Cortice quam
Mali fcabrio re, materie firma ,fatifque tractabili,
prxfertim ad typos & fculpturas apta, (ex qua
noftiarum harum figurarum pars maior parata /
irem ad tornum & alia, ex pallida ruffefeente, que
ficcata magis etiam rutila fit. Folia circinata fere
vel ex circinato oblonga, eorum figura pro 'fpe-
cierum diuerfltate variante, io ngiufculo pedicu¬
lo hxrentia , fuperne lxuia , virentia , inferne af-
periufcula , albicantia. Flores fere, quales Malo,
Pentaphylli-, albicantes apices purpurei. Frudus,
hoc eff, Pyra , pene omnia turbinata, circa Pyth-
menacrafliora ,iuxta pediculum tenuiora, & ve-

'M.itenes.

& 'aret,
fruftus.

quemadmodum
Sc fapore. In gefccre , nlfciifxam viuidus his color
vtMalisineque cuti tamlxui conteda , fed alias
virenti, al&s araneola , alias viridi aut fuhflaua, ra¬
rius ruffefeente , vtoluriminn obfoleta Sc leuiter
fcabra. Sapor vel dulcis, vel acidus, vel aufterus,
vel acerbus. Arbor caret funis. Radicem habet
profunde adam, vt fcnbitTheophraftus, qui de
Pyro diffuse haec fere habet. . , •

Pyrus infenedutefoecundior redditur. Minus
diu tamen viuit quam Pir.affer feu Pyrus fylue- de Py*.
ftris. Flores profert foliatos : folia orbiculata: fru¬
dum fucco aquofo conflantem, (emina congefla,
putamine inclufa.Corticcm habet ex nemo carne
Sc humore conflantem. Raro ex ramis crcfcit.

Facile amitritfrudum, ob molem Sc pediculi te¬
nuitatem. Plagis debilitatur , ideoque miniis
recidi poftnlat. Yermibus obnoxia eft. Reliqua
qux Thcophraft.habet, fuis queque locis dicen¬
tur.

PyniSjVt annotat Scaliger, interdum pullu-
lat ab imo: verum ex eadem radice nullis progna¬
tis radicibus j.ied radicis brachiata promotione
quq brachia fero tandem radiculas emittunt. Di-
da eft quidem uwoqviK, hoc eft, vniftipes, fcdTTtt-
<>a.C\cLs-iy.}) , id eft h. radice emittens pullum: huic
enim longe etiam fubter terram produdis radici- ^ ^
bus, ftolones enafeuntur. Cultura gaudet, & fi- gaujee
ne ea nequit proficere. Salfis offenditur. Frudus
verb cius habet quod efui fit aptum Sc genera- Cur fulp*
tio ni; illi pulpa, huic femen. Ac pulpa quidem Pyredm*?
non tantum ob cibum data eft, fed etiam ad femi¬
num prxfldium : qua? etfi coriaceo amidu dona¬
ta flnt, melius tamen & felicius intra pulpam
vel putridam etiam, tota confcmmtur hyemc ,
quam exempta. Eademque ratio valet, Sc in Ma¬
lis^ in Pomis, &in vniuerfum in frudibus omni¬
bus quibus Pulpa data eft , vel aliud quoduiso-
perimentum ad feminis tutelam. Pono eidem
Theophrafto frutificat Pyrus ex annotinis furcu¬
lis , germinat ex cacumine Sc latere: (erotina eft,
quippe quxhyeme magna exparie fua perficiat
Poma : quoddam genus Autumno. In trimatu
ferre incipit , 'Sc interdum ante*, autore Plinio.

Diofcor. feribit Mali Medii i femen fimile elfe fe- *fa!/ Me*
minePyri, vel vtSarraccnus reddit, Pyri femen * Cl*e tn t
habere: Gtxcum habet, oirlay-a. i^ov a-nco eWoV,
quod confideratione dignum. Noftrorum enim
enim Pyrorum femina non multum nobis re (po¬
dere videntur feminibus Malorum Medicorum
vel Guriorum.

V* Vya
differant d
Jomu.

Etymon.

VelopZ-irf -u
<4fta dtft4

lidipiett.

Q(hnt-

*££M-

heb.

AT omtncla -
t'U

5« HISTORIAE

Pyra, inquit Plin. a Pomis hoc differunt tan¬
tum, quod vfque adeo orbiculata non funt , ne¬
que perfedx rotunditatis, led turbinatioris &
oblongioris formq ac figura: : quod mihi non fa-

tisfacit quum plura genera Py rorum non (Int mi¬
nus orbiculata Pomis. Pirus , vel Pyrus , vtrum
rediusfcribatur, nondum conuenic in ter autho-
res. Qui Pyrum kribunt , a Pyramidis figura de-
riuatum volunt, quod in exacutumfaftigietur, cu¬
ius fententix quamplurimos eofque grauifllmos
in lingua Latina videmus cflfe auchores. Ita apud
Poetas legas, & apud Herbarios plerofque,immb
apud ipfum quoque emundilTinu naris in lin¬
gua Latina Scaligerum.Columclla & exteri Geo-
p. unici modo Pirum habent , modo Pirum, fcd
Gaza lioBio Grxcus pa/Iim & lemper Pyrum &
noltri feculi dedidimus Latinus Hadrianus lu-
nius. In Pyramide nihil ventriofi , licut in Pyris
omnibus. Adhxc in veteri noftroPlnii codice,
fempcr Pir m legitur. Et omnis literaturx gna¬
rus Hermolaus vbique etiam ita fcribit. Si tamen
quis aMea fimilitudine , quod e lato in acutum
lpedet, &in mucronem turbinetur, 'tradurn vclic
PyttmLper nos licet. Qujd fi Pirum ^ Grxco de-
dudum fit dempta litera A & interpoiito R , ik
ex thov Ia dum fit Pirum. Ita multas voces Lati¬
nas mirabili tranfjuofitione aut mutilatione a
Grxco dedudasefte, norunt dodi, &fir.nmus il¬
le Scaliger abundedocuilfetin Originibus , nili
fata diuinum illud opus pofteritad inuid. flent.
Goropius a Germanico tradurn vult , Pyri no-
mcn, inquiens, quali b -™>deriuaretur , per JlrAoV
Icribunt, fed mea lententia aliunde nomen duxit.
Nos Pcer vocamus, b VVeer , propter pri.nam fyl
ueftrium naturam. Pyrus vrbana dicitur , &cul-
tiua, hortenlis, edomita Hermol ao , ad differen¬
tiam lylueftris , quam quidam volunt cultu mi-
Cefcere,dc quo poftea.A.V/©- Giecis,vtThrophra-
fto & Diolc.Athcn. Theocrito & aliis pleiifque &
a-rnv iple frudus , a quorum proucntu copiofo
Pcloponefusquoqueipla quandoque dicebatur
Apia, v t Ifter alferit in rebus Argolicis , licet qui¬
dam ab Apia Phoronei filia terram eam ita nomi¬
natam putent. Apud Athcn.dicitur & & l

«T/©-, pro eodem, nempe pro fmdu. Et apud
Plutarch.in Problem.*-»/©- dicitur qua: ta¬
men vox proprie Pyrum fylueftrcm denotat
Theophrafto. Curtius Ik Dodon.arborcm d-xiJ)ov
quoque Grxcis dici fcribunt. Scribitur Scdn^tQ-
& Dodonxo,A Tarentino in Geoponi-

cis, d.',TTi<hiY. Hermol. ait frudum quoque Adi-
pion vocitari, quam tamen vocem nulpiaminue-
nimus, forte Apidion dicere voluit. Poecx/unt,
inquit Hermol. qui Pyrum Ochnen vocant , fyl¬
ueftrcm Achrada.Et Had.Iunio quoque ox>‘» Py¬
rus eft quemadmodum & dxp*s: (lua; tamen vtra-
que vox Thcophrafto Pyrum agreftem denotat,
vti didunt dmQ- enim & oxvn apud eundem fi-
muliunguntur, quamuis Gaza Pirum folum re-
ponat.Conftar.tino quoque in Lexicoo^v;; Pyrus
agreftiseft. Eft igitur drsnQ* omnium Pyrorum
hortenfium nomen generale : vnde tradurn ada¬
gium J.dr.io TKTrm-n&s , Apio mollior , vel , vt alii
vertunt, Pyro maturior , quamuis aliqui de Ra-
phanoincelligi velint, miniis Icite. Hcbrxi t.fte
Elix Leuitx nomenclatura, Egg<wvocant.Sclauon.
XfbWf«fru»d».Arab,H«»^ te funt Pyra,
vt eft apud Scrap.Cirmetrefeu kenietri. German.
23iren & £tm/25irnbaum.Gall.P0mir3P0ire.Ital.
Pero. Hifp.Caftil.&.Portug. Pera & Pyras. Catal.
Peres. Angl.pear.Belg.perre &pccrc. Eohcm.
■6r»gFy. Vngar.^crmelj?f4. Fruftus Hetbariis

PLANTARVM.

quoque omnibus Pirum dicitur & Pyrum, vti di-
dum,de quibus Virgil.

Infere Daphtn Pyros carpent tua Poma nepotes.

Item :

Ornufquc incanuit albo flore Pyri.

Multiplex Pirorum differentia, atque nomenda- Di/front*
tio varia ,qua Malis ncutiquam cedunt. Theo- Thetph.
phraftus duo Pyrorum fumma genera agnokit,

Iatiuam & agreltem, uonov , iy o-xf^ '■ Gaza Pylum
reddit 3c Pyraftrum. Verba lunt : -m dyU
$(■>•/ (M/.°cC.co r:'-eL,*i'.v d,x:CL* &71** i hoc eft, fylueltria
longioris fiintvitxhorcenlibus, veiut Pyrus fyl-
ueitris,quam fatiua. Idem dtsi ■&; latiuas dicit , <k
■%X?a{ fylueftresincelligit, quamuis vtrumque a-
libi Pyrum fine dilcrimine lignificct , vt annotat
Scaliger. Inter Pyri latiuxlpeciesTheophraftus Py** Pbo*
habet, Pyrum Phocenfem , quam ait mutilatione q 1
fieri meliorem Pyrum Caryx, quoddomcfti-
cum eire fciibit , & lanugine tam lalla obdudum,
vt nifi abluatur aqua, edi neuciquam polfit. Dio-
korid.quoque aliam Iatiuam facit, aliam fylue-
ft rem, quod facile cx iis verbis colligere eliquan¬
do ait : >, q d.X’dS i zi ; a. yfi* ct.~n* , C^aJlu; vrt^cu-

vcu\jh. Auxj'. iuiy o L'/y CisasTiXarioav d.-n*. Hoc eft , A-
chras Pyriiylucftiis fpccies eft, qux tarde ma-
turelcit. Vim habet adltringcntiorcm Pyro. I-
dem tradit,multa Pyri e Ile geucra, led omnia ad-
ftringere.

Diifi.ile vero indicare eft, an vtramque intel¬
lexerit Ariftoteles, aut qualem, quando a.t:

<n ^cu =7oi vr : lus Pyris pinguelcit. Videtur camcn
intellexi lie fylueftria Pyra, quibus etiamnum ho¬
die in dcfedu glandium lues figinari folent.

Qiiando vero idem prxcipita^ctcTt^ feri iuxtaa-
pumaluearia, videtur latiuas lntcllexille , atque
ica Gixcam vocem promikue vfurpalle : quamuis
vtriufque flos apibusgratillimus fit, nequcmul-
tum rtkrac, veram vtrobiqueincclligas , nam &
fatiuisPyns cg.cgielaginabuntur lues , 1 1 quis *
dare volet > 6c licitum tit Pyrum agreftemiuxta
aluearia lercrc , fi quis non magis delectetur fidi-
uis. Non dubium tamen Ariicotclem vtramque
agnouiilc.

Cato nomir.at Volema, Aniciana ,Tarentina, Semcntma!,
Mullea, Cucurbitina. Idem quoque inter prxdi-
da Scmcntinorum meminit, & M. Varro , Sc Ma¬
crobius, qux fic vocaii a femente arbitratur Cur¬
tius, quod per lenientem maturclcant.Columel- ColumJ.f.
Ia multiplices d.fferentias recenfet. Curandum/^»A«.
eftinquu, vt quam gencrofilfimis Pyris pomaria
conlcramus. Ealunc Cruftumina^RcuiajSigninaj^A^

-t- c a ° ? na. Repta.

Tarenti na,qux Syi ia dicuntur , purpurea , luper- Stgnt„K
ba, hordeacea, [ Plin. hordearia vocat j Aniciana, Tarentina,
Ncuiana, Fauoniana, Laccritana , [aln Latcrifia- Purpurea
na, alii Laterana habent] Dolabeihana, Turra .f»p'rb*.
niana , Volema , Mulla , Praecocia , Venerea , &
quedamalia , quorum enumerationem ait elle Neutana.
longam. Virgil. hxc celebrat. Tauoma-

Lruflumtis Syrufque Pyns^granibufque V demis. ”*■ L*tcrt-*

Macrobius vt Mala, iia&Pyra diuerforum qui-
dem nominum elfe dixit : fed qualia quxque ef- ren„it.
fent , non adiecit. Seruius Crultumia ab oppido Cruflumta.
nominata , rubere quadam parte : Syria, nigra:

Volema Galiicalinguabona & grandia interpre-
tatur : quod fi verum eft, iniit Goropius, vox com-
pofitaeft, a Dol^ciin, id eft, ^ plena domo. Alii
Volema dida volunc , quod Volam impicant,
vulgo Libralia: de quibus, vt Sc ceteris differentiis, _ .
ficPiinius.Quxdam e Pyris libralia appellata, ara- *

plitudinem fibi ponderis nomine alieiunt. Et Libralia’,
paulo poft alio capite. Eadem caula [nempe cele¬
ritatis, quod prxcociafint & decerpipropcrent]

rb*.

flitmi-

LIBER

idode-

tbtl-

4.

ijieia-

•rtana

rta-

, itiantt.
er mna

vcfan*

\rapza.

irco-

trdi-

trc-

in Pyris taxatur fupcrbis cognomine. Paruah^c,
fcd ocyBima.Cundis autem Cruftumina gratifli-
ma. Proxima iis Falerna , a potu , quoniam tanta
vis fucci abundat. Ladea hxc vocantur: in iifquc
alia colore nigro donantur,Syria.Rel;quoru no¬
mina aliter in aliis atq-, aliis locis appellantur. Sed
confeflis vrbis vocabulis autores luos nobili taue-
re Decimiana , & ex eo tractum quod Pfeudodc-
cimianum vocant. Dolabelliana longiftuni pedi¬
culi. Pompeiana cognomine Mammola, Liceria-
na,Seueri.tna:&quxexiis nata funt Tyran ni: i-
na , ('TurranianaColum.) longitudine pediculi
diftantia.Fauoniana rubra, paulo luperbis maiora.
Lateriana, Aniciana Poftautumnalia acidulo fa-
pore iucunda. Tiberiana appellantur, qua: maxi¬
me Tiberio principi placuere. Colorantur magis
S o 1 e ,g rand e fc u n t q u e : alioquin eadem ellenc,quq
Liceruna. Patris nomina habent, leriftima om¬
nium Amejina, Picentina, Numantina , Alexan¬
drina , Nam d. ana, Grxca,& in iis TarentmalSi-
gnina , quxalii a colore Tellacca appellant, licut
Onychina, purpurea. Ab odore , Myrapia , Lau¬
rea , Nardina. A' tempore , Hordearia : a collo.
Ampullacea : Sc i Corio , Coriollana. Bru-
tx gentilitatis Cucurbitina, aciduli fucci. Incer-'
ta nominum caula eft Barbaricis Venerifque,qux
Colorata dicunt. Regiis que minimo pediculo le(-
filia, Patriciis, Vocomiis , viridibus oblongifquc.
Praeterea d-.xic Volema Virgihus h Caconcfump-
ta: qui& Sementina & Muftea ( Mulfa Colum.)
nominat. Pars hxc vitx iampridem peruenit ad
culmen , expertis eunda hominibus. Turbi¬
natior Pyris figura. In iis ferotina ad hyemem vf-
quead najrem pedent, gelu maturelcentia,Grx-
ca , Ampullacea , Laurea.

PRIMVS-

bitx figura, G. Poire Courge : Dal. At Had.Iun G.

Voire de far te au, ou de Campane. Venerea G. Potre
Acciole. B. Venus pcerc. Regia, G.Poirc Carmaign - '

lc. B. 0(tpccrcfcn/im)"pcIpccrc. Voconia, G. Pot¬
re farreati. Onychina, G.P/*rc ctnfte Madame,^-
fi femur muiiebre dicas. Hxc Phn. purpurea in¬
terpretari videtur, quod onyx tegumentum con- 0/r^:x
chy 1 1 1 fi t , v t a 1 1 D: o (co r. p u rp u raru m ope rculo
fi mile. Pruna onychina Columellx fic purpurea
exponunt. Ego vero, inquit Dalcchamp. quia A-
labaftriccs lapis. Onyx didtus eft, o ny ciri n um hic
interpretor Py tum, alabaftro colore fimile, vulgo
Potre cuijfeMadame: purpureum hiegenusabO-
nychino diuerlum e ite reor , non autem O 'ychi-
ni vel epitheton , vel interpretationem. Eodem

modo apud Columellam Onychinoncxponcndu

arbitror. Scaurianorum mentionem facit Marcel-
j lus, VC aut illic ex Plinio legendum fit Seueriana, E~!f'

Qnjcl.ir.
Py rttm.

1U5, . Xtui pl:.j

aut ex eo apud Plinium Scauriana , Poftautum- ^

i t— * i j r..r. Rs nolr ..u:

H:s Plinii Pyrori^n differentiis Dalcchampiits
Had.. Iuniws curiosa diligentia huius fcculi

fere»-

itat cum
(jrijecu-
Pirii col-

) rdea-

ojcatcl-

ruftume-

ana.

tX. l IUlUPJ WVll.V.OCl - . .

quqdam Pyra accommodare fhxduerunc. Sunt &
nunc (inquit Dalech. ) quoque variis Pyrorum
g metibus fuahx- noftratibus nomina. Superba,
petite Mvfadelle. At Hadrianus Iunius Mufcatelli-
numvulcefTe Plinii Hordearium , ab odoris fra¬
grantia Mofcatellinum recencioribus didum,
quod perpeiim [aitJSupeibum vocat Grapaldus.

G.tf lofcatdbirn. B. Olofcatclpccre. G.
Pare mufquette. Supetbutn vero idcmH.Lm. vult
eife id Pyri genus, quod Belgae tJDatterpeerc/ tyt*
pcefcn / bircfgcu / appellant. Bafilexlane tDftp*
fL-rbirn,ideft aquofaPyra vocant Pyri genus par-
uum , & ocy Bimum, quale Plinius ait cite Super¬
bum. Cruftumeniana ,Gal. Potre perle, grati Bi¬
mum ,&ex parte rubet , Seruio tcflcBelg. ©int
3acobs pecre. Falerna, ii potu ficdida, quoniam
vuarum modo magna fucci vi abundant, qux a-
pud Falernum proueniant , vnde Vinum Falernu
olim celebrati Blmum.Gal.IJer^rfwiof/e. Belg.J^rd^
fd;c SftngeWeelcn. Pyra Ladea , Gall. Blanchet-
te. Pyra Dolabelliana, Gal. Potre mufet,Bclg.£nt
cfelfiijcbrarpccre. Hxc longitudine pedali Her¬
molaus dicit. Pyra Pompeiana, vel Pomponia¬
na, Gall. Boncbreftien. B. iafeHpcerc. Fauoniana
Gal. Groffe Mufiadelle , id elt, Mufcatellina maiora,
dida putant, quod Fauonio flante ftatim formen¬
tur. Lateriana, Poire prettofi. Tiberiana, Gal. Pa¬
res fores. Signina, Gall. Poirecbat. B. Kietpccrc.
Myrapia , Gal. Caliiau rofat. ( Hxc Had. Iun. vult
eHeMufcatelliaa vulgo dida, vtmodb ante di¬
dum. ] Nardina , Gall. Poire A’argent. Hor¬
dearia, G. Poire deS, Jean: Dalech. At H. Iiinio

qu^ fint, paulo prius didum. Ampullacea, P oiye
d3angoiJfe,-B. $£n$elfchc tftfeltree. Coriolana. G.
Voire de ialoujie. Cucurbitina, ab oblonga cucur-
Tom. I.

i nalia. Dal.cadem fufpicatur , qux acidula poft cen,

I memorata ab eodem Plinio, hiuldcm fententix po/f**-

H. Iun. acidulo fapore iucunda. B.TDeboutc. Vo-

lema, Macrobio Volumia , quod volam manus
impleant, Virgilio & Plinio dida putanturlvt ait
Seruius.' Virgihus etiam Grauia vocat.Dal eadem
putat qu? & 'Libralia paulo ante dixerat Plinius.

H. Iun. vult e fle Semen tina Catonis , vel Mullea.

Dlflcmfcl;e fmoutpecre. Sementina
i Semetinis feriis [ qua voce Varro vticur lib. i.c.

a.] qux inclinante xflatefationiscaufa celebran¬
tur. Pirum vero Librale H. Iun. ell av.Ktwv^v LiyAi^
dmov. pccre. Gal. Poiredebon chre-

Jliett : Poire dc inire, Budxo. Pyrum Amerinum, Amejjna,
feri Bimum omnium maximeque durans. Belg.

©int C^omaa pcerc.

Lubrica fane res ell , huius feculi frudus , polt
tot temporum intcrualla ,in tantalocorum dilla-
tria,pofl tot rerum mutationes, infitionumque
viciflitudines , referre ad prifei illius xui frudus,
aut eadem putare. Laudanda tamen eorum dili¬
gentia & conatus eorum , qui illud tentant , vt fi
non eadem, at fane non plane diflimilia hodie
nobis elfc conflet , vel fpecie , vel guflus fuauita-
te: qualia nos infra, partim ex aliorum , partimex
rroflraobferuatione fpecialiiisdelcribemus, deo¬
rum quidem plur.ma, quorum modb fada ell
mentio & his etiam longe plura, A: Plinii forte fe-
culo nondu cognita. Vt ceflet idc luo ceu edidi*

proclamareTPattem hanc vitx iampridem perue-
: nifle ad culmen , expertis eunda hominious,nec

quicquam amplius excogitati polle.

: Memorabile verb quod idem tradit: tot fe mo-

i dis infitam arborem vidifleiuxtaTiburtes Tulias variotfu-

i [Tiburces Tiliam Vet.] omni genere Pomorum cjmfertns
1 onultam,alio ramo nucibus, alio baccis, aliunde
! vite , ficis, Pyris, Punicis , malorumque generi-
I bus. Sed huic breuem vitam fui fle. _

! Gruilumia, fiuc Cruftumina ^ Cruftumio Thul- Crujtumi -
I cic oppido d.ftafut.Ex parte enimrubet.Glatio- "*UmU
i la nunc in Italia vocari exillimantur. Picentina Plcenti„a>

| olim Romae celebrati Bima , quibus cont#nd?rct sig»in*.

; Signina & Syria, fi Iuuenali credatur Satyr. ii. sJrif'

! Signinum, Synumqtte Pyrum de corbibus uj-

dem :

■ Aemula Picenis. , C oroeU

Syria nunc apud Italos crediintur, qux Coreela Tarert[nut
1 vocantur: alii putant dici Tarentina. Nonnulli Ttflacca.

\ etiam \ Colore teftacea.: Iam fu pra diximus Ser- N/^.

I uium Nigra interpretari. Gratca Grxcuia vocat 0™.U.

Macrobius. In nomine quoque iunt, & a Gur-
i tio citantur , prxter prxdida, Lolliana , Meuia- Tlllhatt
| j-ja3 ^.forte Neui^na Coltuaa. ] Tulliana ,Septitia^ sepwsan*

HISTORIAE

Titt*n*. ria.; fera fime. liem habet , Titiana, Turriana,
TAnn*rL. * [ Turrani an a fortd Colum. jAntiana, [Aniciana,
Praciana Cato.] Prxeiana, Valeriana & turbinata. A cau-
Vulat.iHA faealculofa dteia, quod vitium cfl huius generis.
Turbm.it * Solus, quod fGiam, Ciritorum , Ceruifcorum ,Ti-
Pho uLu' mo^orum>mc,'njnit Macrobius. Antiphon in li-
APtm Uo*. Agricultura, Phocidas quoque inter Pyro-

d*. rum genera recenfct, vt refert Athen. Reliqua
quar idem Pyrorum nomine proponit, Amamali-
des Sc Epimclides, Pyra non fune, fed illud Ame-
lanchicr Herbariorum , hoc Mefpili genus , de
quibus luo loco. Qua: vero Ariiloteles Apem
bloadas nominatjiniitii generis intelhguntur,in-
M*croby quit Hermolaus. Qux Citor/, Virg.& Plinio Vo-
•M<rentt* Icma dicuntur, Macrobius, Volcmia dicit , qui Sc
Ccritia & Ceruifia , Sc Calculola , Sc Lolliana, &
Lauinia Sc Mdefix &‘Myrtea & Orbiculata &
P: ? iana , Sc Rubilia ,Tuliana , Tidanaque no¬
minat. Item Mefpilaceum Sc Valerianum indi-
cauitjCloatium fecutus.

H*c fere funt, que de Pyrorum generibus dif-
* ferentiis ^appellationibus ex Antiquis Scripto¬
ribus promere debuimus , Sc qua rationeRecen-
tiorum quidam huius fcculi Pyra vel eadem cum
iis e fle putauerint,vel falcem ad ea referre fludue
rint, quamuis nullum Veterum nomen , quod e-
quidem fciamus, apud nos remanferit , quod Sc
Curtius fatetur. Genera tamen aliqua fiiperelfe
Veterum minime ambigendum putat , necinteriille: forfi-
rr *an c^larn nulla , ficut nec alias arbores , verum
fcrtenuU d. tan tu,n domina immutata , qux non prxtereun-
<la,vt non tam antiquitatis obferuacores , quiim
noflrxxtatis amatores efle videamus.

Foetet 0»- Neque prxtereundum c fl, Pyrorum ^enera,
dtryrori nunc quoque nomina ex eifdem caulis , vt anti-
?.Ua> acccP:|Te.A tempore, ab authore vel cultore,
ituum no- * oco, O<aore,colore,fapore , figura & fimilibus.
min.i d+- ^ noflratiuui, hocefl,naflri feculi Pyrorum

f ro.npt*. vindemiam celebremus , primam (portulam lm-
PolCante Curtio. A tempore enim vel praecocia
vel ferotina appellantur , addita interdum cuius¬
dam diui appellatione , quar ex tempore folet ce¬
lebrari, vtloannina ,quxfeflinantius , Sciri fefli-
vitate natiuitatisDiuilohannis Bapciflx matura
funt. Huius amem generis plures differentia: ,
quq omnia perfequi difficile. Sequuntur &Lau-
ft«w. rentiana,& feritis Martiniana. Bergomatia vc-
Martian*. ro Bergamum Italis oppidum in/igniuitfua pere-
g«naciorr«. Nunc in Gallia in pretio habita ,fuc

No» omnia 1

rorum
ferent ia.

Lauren-

tiana

yfm* ton/rji
Ardores.

’ Turoni a: 1

. kj.ua:
Pfeudoe -

Jua.

PLANTARVM.

inuitent. Sunt Romi & in ipfa Italia, qua: Papa-
lia vulgus vocat, ampla, fucco fuauifTimo qui¬

bus dotibus fic cognominata, non alia ratione,
quam in exteris fructibus Regia. Chriftiana in
Gdlia celcbrantur.ferotina harc, vti in annum du¬
rent, ampliffima, cucurbitx figura, herbaceo co¬
lore , fubnigro , fucco dulciflimo , vti etiam cum
fenuerint , cruda per orbiculos in latum tenuio¬
res dillexfta , addici aqua rofacea, Sc faccharo e
dantur. Per fummos enim caloresrefrigerareper
hibencur , vt xgris etiam contra ardores prx
beantur. Pretioliffima apudTurones nafcuntur,
vt non ingrato munere aliis elargiantur. Sertana ^rtana
etiim in Gallia laudati flima. prxfertim vero apud
Belgis. Parua h.ec funt , oblonga, colore rubro
& albo, fenus eduntur. Edua etiam & Pfeudoc-
dui item fatis clara , ab vrbe G filix liccognoini-
naca: ferotina funt , fatis ampla , colore nigro,
non n fi fub cineribus codl a edunturjfucco abun¬
dant. Ao amore verb di&a. qux, fi mauis , Ama- Amabili*
bilia vocabo, vt exteris acerbiora fint , fi cruda e-
dantur : vifu quoque minime iucunda , /ed efu
omni alio iucundiora,fi decoquantur. Durant&
inalterumannum. Apud Hifpanos vero, pretio-
fa funt, qux regia & comcfea vocantur. Vnoct- Ccmefi#'
iam generi interdum plures appellationes , etiam
fub vno idiomate per plura loca inditx funt,
quod in vno genere oftendilfe faterit. In Gillia
prope Lugdunum agerForcnfisdnflusell. Ineo
vicus Verrerfanus, ditionis equitum diui loannis
Hierofolymitani, fiue Rhodiorum. Eques autem
huiufce religionis, Sc vici, dum viuerct, dominus,
e Rhodo aliquod infici Pyri genus illuc deportat,
primiim apud Forenfes Pyra Vcrriana vocari cce-
p£re,apud exteros, ab agro Forenfia. A Burgun- verrian*
dis ver6 Lugdunenfia \ loci^vicinitate. Neque Korenfil*
dubitandum eft, aliam apud Rhodum fprtiride- Lu£dune>y
nominationem. Hxcenim odorati/lima, & fucco
fuauiora, prxcocia , & citb fugacia , forma cucur¬
bitina, rubeo Sc albo coloribus.

In villa Iacobi Regii,[inqi!icDa!cch:yiip. ] pa.
gi quem F ontaines vocant, haud procul Lugduno J

Ini, Pyra nafcuntur, e quorum medio corpore
folium cxericur , ea fimili ratione Pyrophylla
vocari pollent, qua Melophylla apud Plin.cap.de
Malis. Nec prxtereundum , quodScaliger f qui Pyrum
Sc ipfe in Gallia vixit] fcribit , in Vafconia Pyrum
Ce vidille, tam belle humanam faciem reprxfcn- lentans.
rans , vt pro humano capite allatum fit a pallori

co fannnW “ xiaoua > uc~ rans > vt P™ humano capite allatum fit a pallori-

Zb!cCoVZSrT:tOmf°V0T‘ Co!o‘e ' busldeiusloci . deqno amemgencre

fiue crul;^ “ a T rc erat’ Pcr ^ Anwmnum Pyrorum fuerit, aut qualisl^ons vel coloris, ne
D*mttAn4. Ab“lh”“jrnV“,!Ue cfulpri" ^erbul°quidem docet, quod lane tamfagacem

, I,_c ■ , tfiore difta Dameiana : prxeo- 1 & cunofum feriptotem decuiflct-Idem alicubi re-

M„„„. croc-o Varhn " Paltf' j”, ™j-’CO * CX alccra 1 fcrt > in fuo tuburbano Pyri quandam ejle fpc.
rhumd maque' fj f , * d“la*m*,1 tentm- ciem, coios fruftus non iflotisparteincipiatma-

Sf1fcVberanirdBC,^ro- 5urcfcere 1 fcd 4 pediculo , contra quanXtma- %
va ijai.ia, pret,ola, & prxcocia,(atis grajidia, ^ co- - -

oie iucunda croceo. A colore rubeo , npne et-
Rube P.tna. lam Rl’bel!ina di dia, & ab auro Aurea , alperiore
ca r n e ,du rior eque, nec priufquamgelu experian¬
tur, edomiti duritie , mitefeunt : ferillima hxc
funt. Rofatis rolxodor nomen dedit. Callianis
odorprxcipuus, orbiculata , ex parte rubentia,^;
cx alia viridia , molli carne. A figura bicipitia,
quod gemino capite vifantur. Singulari funt com¬
mendatione, fucco grato, qui etiam palatum nio-
rofum recreet, minime calculofa. A natura vero
Scrangulonea. Hxccnim manfa , tanta acerbi¬
tate difDlicent,vtdeudrari nequeant , & firangu-
lare videantur , vnde ficdida : pulchritudine ta-

Jt Optra.

C a /ha na.
Bliipitta,

Strangulo-
r rea.

ryrum a

»rt* part,

— , . .^uiLiiucuaine ca- glexillc vide,

men praidita , colore rubro , & maturitatis indi- 1 ticere placet.
■Cium prxbcntia , vt praetereuntes adlcgendumf

eccv.vvcv- a pcuauiu , contra quam natin a- Jiam pa
liis. Pulchra mchercle &fubttlisobferuatio , qui mi*tureP
deprxhendicur,qua parte Pyrum maturefccrcin- rt,ncifu>
cipiat. Sed quale & hoc fuerit Pyri genus , ne
verbulo quidem docet. Forte illud accidenta-
rium fuit, m vnico illo Pyro, aut qubd magis ob-
uerfum fuerit Soli, aut qubdVefpa vel inufca qu^-
dajn ea parte fubintrarit , qua Sol poflea meliiis
penetrare atque adeb ad maturitatem promoue-
re potucrir,vtin Fico fieri videmus.

Ruellius quoque quxdam in Gallia prouc-
nientiadeferibit, quorum partem iam fupri me¬
minimus. Quia tamen ea cxa&iilspaulb deferi-
bit , ne ipfius diligentiam , vel /preuilfe vel ne-
glexiflc videamur , cum aliis ab eo obferuatis fub-.

Francis gratifEma Bonchrejliaaa , [ Bomhrejhcn ]

cogno-

LIBER PRIMVS-

\:hrcr

fchata

Chia.

•at a.
mitia.

urentia cogfiomi Ac j fton ob liocfohim , quod in exi mia
fuauitate librale pondus xquent, fed quia in ce-
' ' Acritudine canta , vtaguflatu vel ipfo ore 'flatim

et>qucfcant,&perenncnt,geft:atumquc colerent,
adNeapolim vlquc delata, Carolo oftauo ibi res
gerente, a felici illa Campania iis datibus adopta-
ta.Proxima magnitudine {antiis Mariana , vulgo
diux Marix Pyra didta, [ Pjires de nyjlre Dawe] a-
quofa dulcedine fuauia , miraque teneritudine
placent, fed fugaciora multo. Minima omnium
funt M:tfcata><\\ix nomine alio Chia , Pjires tmfca-
iklles , putres de hio] vulgS dicuntur, baccas cor¬
poris mole non excedentia , quina, fenave , fxpe

f>lura, ab vi^ origine longis dependent pedicu-
is, odorata, mofchi iucunditace , ob hoc nomen
contraxerunt. Condiuntur faccharo a falgama-

nis,vt in fequencem annum prorogentur. Media
lilioaa. magnitudine fune C allio tu, [Pjires de cadi na:i ] car¬
ne iucunda , dulci , odorata , friabili ,'^priltantia
Pyri, Grxcum nomen vulgus emendicauic, quafi
dixeris meliora. R. far is odor nomen dedit quod
Rofas oleant [ pjires d’ea:i rufe . ] Bicipitia, [ pji¬
res a dettx tejies ] quod gemino cipite vifan-
tur,Engulari funt commendatione, corpore luaui,

, non lapidofo, fucci grati , palatum etiam moro-

\ i oh ana,

recreantis. Turbinatiora omnibus CertoLia-
na,<^uxCat/ipanicaalio nomine dicuntur. Ea in
meta: forma mucronantur.Tiyemem toIerant,dii-
rtorc corporis callo , mira fuauitate , luceo pauco.
Ea prunis tolla fugacium ad veris exitum fu p-
pleut inopiam. Condiuntur 5c laccharo adieda
Cinnamomi portu.icula, veccenas claudant Alia
item Marrimana [ poires de S.Marnn ] qua: ad h yc-
I artinia- mem vfque in parente propendent , hiauigullu,
firmiufcula carne, qux non .-ili coda fere man-
duntur.Vbi gelicidia lensen. ,teneiiora multi : a
,tora. etiam hybernas merilas Emunt. Qux icirtjrA,
[poires dejin or'] Gallice rto.nmantur , quod auri
puri colorem referant , afperiore carne , duriore-
que, nam prius quam gelu experiantur, edomita
i duritie mitefeunt. Ea diuc;fKme durant, quamuis

i fliua f- jn eo gCllcle xftiuainueoiantur & prxcocia. Ma-
\r amota gnoPC1^ commenda ntur Bergamsta , feri patrum
i rangnU- rioftrofum memoria capta, & fapare & lucco
a. prxftantia. Non funt omittenda Pyra qux vt
pulchritudine & rubro colore & luteo, quafi ma¬
turitatis indice , prxtereuntes inuitant ad car-
ptum,manla tameo tanta difdicent acerbitate, vt
deuorari nequeant , fed demorfa protinus re-
fpaantur,ob id Strangulanea vulgo dicuntur, [pai-
res d‘cftrangiiHLn.] Carol. Steph. pyrorttm depar-
fc s.Rsoule main,& de fr.R utde [ prxter citata ] Gallis dido-
yum, meminit.

i romm /- Matthiolus ItalixPyra reccnfens,! letrufei no-
ftri inquit. Antiquorum confu.etudincm lecuti,
vanis nominibus, a diuerfis inditis caulis lua Py¬
ra vulgo appellant. \Mttfcatelle,i.Guign; le.^.Ciam-
poline. 4.R oggte. ^.Ghiacciuote.6.Spiii(f.7.0iadrane.
8. Carouclle.y.Papali.io.San.Nictilo.u.Durelle.ii.Zuc -
t aie .if.Campane.i^.V emar eccie.i^.Gentili.16. Porcine.
ij.Semcntine.

\afalpini Horum quxdam ScCxfalpinus habet * &qux-
hrorJtff. dam alia, (ed breuircrdelcribit , & Plir.ianis ac¬
commodare conatur. Inter xftiua , inquit , fur t
uter b a a Mofcatula , ab odore Mofchi appellata , pai ua &
dulcia, ex viridi flauelcentia : forte apud Plir .Su¬
perba cognomine : parua hxc fed ocyjTIma. Pau¬
lo poft liiccedunt lundila appellata , quia mcnle
Iunio matura ntur, paulo Molcatulis maiora, colo¬
re virentia, lucco fa multum , qux videtur Plinius
Falerna vocalle a potu : quoniam tanta vis lucci
abundat. Hinc turba fcquitur , led iniis Glaciola
Tom. I.

untola

falerna

7 lactola.
nile*.

prxferuntur in acutum longius produda pyra¬
mide, ladeo intus colore ivndeladea vocat Pli¬
nius. E cRitdia, turpi quidem colore , ledfiporc
exteris dulciori, Glaciolis cralEora, breuioraque.
In genere Autumnalium Saneritina vocamus cial-
fa& breuia, rubentia. prifcrcim qAia Sol alpidG
lapore lubacida, qux appellatio etiam apud Ca¬
tonem & Plinium repentur , quia in tempore le¬
nientis maturantur JPtheriana eadem, quod Tibe¬
rio principi placuerunt. Uyemaia magna expar¬
te craffiora funt, exttris vtiliora , quia per totam
hyemem aileruantor , & pleraque gratiori etiam
lucco condant , qua m tugaci.i. Iu his Carjuell.t
cralua, 5c oblonga, breui pediculo , colore ferru-
g neo : quxPl.nius Teftacea a coloTe appellatu
feribit, vtnosingenere malorum Telia voca¬
mus , colore lini. Ii. Sunt Papaha grandia , &
breui pediculo leffilia : qualia Plinius Regia vo¬
cat. Sunt Bergamjttai magis dep re lia & Bronchia,
oblonga , omnia colore viridi. Sunt C rcurbitina
Ee etiam a Plinio appellata , ingen:ia,lcd ignauia.
Multa alia funt nomina apud nos , quemadmo¬
dum apud Ar.t quos,&c. H.ydenus Cxlalpinus.
Ex quibus conltat Plinii &ant:qu tacis nomina
apud it.ilo* !k Hecrulcos[ vbi hxc IcribitCefalp.]
nondum e Te deleta , fed in hanc vique diem per-
manfiire,ctiam apud ' ulgus. Force ^c ea i,da funt
Pyra , ab Antiquis celebrata. Nui li Fieiiscu-
lum. Napus, Morus t5cfi milia Antiquis celebrata
perpetua fircce/Eon e ad nos peiti gere , & qui-*
dem eaipla Ipecie , vzh nemine dubitatur , cur
non Ik eadem Ipecie Mala vel Pyra ? Sed perga¬
mus.

Aug. Gillus, nationcTtalus , in opufculo fuo
Geoponico It ilice conlcripto, lixcltalie & L0111-
bardix Pyra cctccc.!. peri m fiarelluu, nucura Maii
hne: quxlicetgullui valde grata Ent, Medici ta¬
men (pernunt , quia vfx collecla ftatim corrum¬
puntur. i. peri canali eri, PyraEqucld ia , Iuuii
principio matura : digna hoc nomine, quia 6cgu~
itui grata, $c nihil infalubre habent. 3 .penghiac-
ciatioli, prxdicla lequuntur , cruda elui gi at (li¬
ma. 4. His prxtereun tibus fcquuntur, peri cico-
^«.•«.'jPyra ciconiarum, pulchra quidem , led non
bona. 5. Paulb poft his fimilia, fed. minus pul¬
chra , verum fuauitate gullus <Sc odoris , qui mof-
chum refert prxllantia. 6. Mox Pyradidta peri
degramclla, magna, copiolo grato fucco abun-
dantia.y.Pyra n-iolchateliina maiora, non minora
cqucftribus, quibus fapor& odor mofdi!,& fua-
uilfimus. 8. Pira Autumnalia, d:6fca peri Berga-
moti , qux faporisiucunditate , forte omniaalia
luperant, ‘verum diu non referuantur , nili colli -
gantur nonnihil immatura , commode repo¬
nantur. 9. Pyra Autumnaliadidla peri garatu Ili,
prc t!ofacruda,&co6lapoE natalitia , verum ar¬
bori infelii vermes, qui lubtili ferro perquiren¬
di. 10. Pyra Autumnalia didla baz.au arefibi, ma¬
gna funt, grati laporis, durabilia. n.Pyra Autum.
b.ni Chrifiiam , quia bona cruda tk coela , hortis
vulgaria, n.peri garn.tgnuoh , omnibus placent,
quia grata cruda , & durant adhuc toto menfe
Martio. Hxc funt Pyra laudata Venctiis,& vici¬
nis vrbibus. 15. Pyra Ipinula, peri dijpina, magni-
facio, quia quotannis abundant : grata codlaS:
condita meile vel laccharo. Earum arbores prx cc-
teris excrelcunt.&fm&u turgent. Hadlenus de
Pyris Italicis.

Necftix GermaniedeelTe vokrt Cordus, quo¬
minus eam ii variorum Pyrorum prouentu con¬
celebraret. Eius igitur diligenti x fequentia de¬
bentur. Iplorufti frudluum, qux Pyra nuncupa-

P i

Tcfiacea.

rapah.t.

Regia.

Bergan.ot-

ta

Bronchia.

Atittipuora
Pira ena-
nura e.\ta~

sittg. Galli
Pirorum l-
taLcatalog.
M ojcatc/li-

Eiju e fria,

Ghiacciauo-

//.

Cicognmt

Cicognim

Peri da
gramella.

Mofcateh'1-
na maiora.

BergamoU;

Pen gara-

utll \

Pen Ba-
x^auarejchf

Peri boni
Chrifham.
Peri garz.i-
gtiuoh.

Pen di
(bina.

Pirorwfi

diJf.Cordbt

HISTORIAE PLANTARVM.

mus infinita funt genera , ex quibus aliquot in
Germaniaprouenientiadefcribemus : adiettis e-
tiam Gerrrianicis eorum nominibus, qux camen

Prdfofit a-
n a. |

Lardi na.

Globo]*.

Cannabina

fecundum diuerfas Prouincias variane.

i.propjtbiru, id eft, Prxpofitana exlatabafi,
iuxta pediculum in obtufutn mucronem defi-
nunt , longitudinem habent quadrantalem , lati¬
tudinem vero paulb minorem, color iis eft in
viridi pallefcens, viridibus maculis ceu punctis
confperfus -.guftu adftringunt, & fiicci abundan¬
tia fitimextinguunt , maturefeunt Autumni ini¬
tio ,Sc cito putrefeunt , propter frigidioris Sc a-
quei fucci abundantiam. Habentur copiose Ifle-
bii prope Herciniam Saxonis.

z. 0pccfbirn/ id eft, Lardina , in medio craiTo
ventre intumefeunt , $ quo fubito in mucronem
delinunt , longitudinem habent tribus vnciis
maiorem , latitudinem vero quadrante paulo mi¬
norem, colore funt pallido, & Prspofitanorum
modo, viridibus punitis confperfa , guftu admo¬
dum miti & fuaru , &: porcini adipis modo in ore
liquefcunr,vndc etiam nomen inuenerunt.atque
fucci abuo dantia fitim reftinguunt, cum 'excorti¬
ca n; ur luauem fpiraut odorem , maturefeunt Au¬
tumni initio, & Prspofitanorum modo facile
putrefeunt.

5. 3&aulbt*rn/ id eft, Globofa, globi fere rotun-
ditatem habent, n fi iuxta pediculum in obtufum
Sc vix cuidcntem turbinem faftigiarentur , longi¬
tudine duas vncias vix, Sc raro excedunt , latitu¬
dine vero longitudinem modice fuperant, colore
funt in viridi pallefcente, fapore Sc odore Laridi-
ria a»mulantur, cum quibus etiam maturefeunt:
facile Sc hic putrefeunt. Habentur Iflebii.

4. «kanffbirn/id eft, Cannabina, Globofisfi-
rniliafunr, fed paulo maiora , colorem habent vi¬
ridem, maculis ceu pun&isdillindhim , fapore
globofis refpondent , non tamen adeo inoreli-
quefcunr, fimul cum illis maturefeunt , & facile
putredine corripiuntur. Habentur Sc hxclfie-

c-tmpan* (JJlocFcn bim / id eft, Campane, a fc/Tili bafi

rJr*‘ in anguftum veluti collum coarcfancur , h quo
deindein obtufum ceucaput definunt, habent-
que omnino campam figuram, vnde etiam no¬
men inucnerunt. Colore funt omnino flauo,
punitifque maculofo , longitudine quadrante
paulo minora, latitudine vero duas vncias non
alfequuntur, odorem fpirant non infuauem, ma¬
xime excorticate, guftu Cannabinis refpondent,
pariterque cum cis maturitatem confequuntur,
& facili putrefeunt. Iflebii proueniunt copio-

Re/alia: ^Nunhjabirn, vel Kecfclbirn/id eft, Rega¬

lia, grandia funt & ventrofa, longitudinem ha¬
bent interdum quatuor vnciarum , latitudinem
vero pauib minorem , colore funt exfio , ea au¬
tem parte, qua Solem acceperunt, leuiter rubc-
fennt. Guftu adftringunt , Sc copiofo fucco eoq-,
fuaui,&aliquantuluin vinofo fitim fedant.Matu-
refcuntSoleinlibramingreiro , nec adeo facile
putrefeunt.

Turgid* 7- ‘BAwifsbivn. , id eft , turgida , duplicisfunt
differentis , vtrumque tamen genus Regalibus
proportionalitcr forma refpondct, fed quantitate
illis cedunt , differentia in colore eft :vnum fi-
quidem genus, csfium habet colorem, alterum
incsfio rubentem , fuccum hebent Regalibus
guftu limilem, fortius tamen adftr.ngunr. Matu¬
refeunt cum Regalibus. In Saxonia magnus eo¬
rum eft prouentus, maxime Hildefheimii.
Eonnana. 8. 23oorjcbim , id eft, Bonnana , a Bonna op-

pid > , Rheno impolito fic appellata mdc in ax.
lias regiones tranflata funt , figuram habent fere,
globolam, nili modice in obtufum mucronerrt
iuxta pediculum definerent , longitudine funt
quadrantali, latitudine paulo minore. Color iis
ab vna parte viridis aut pallefcens, ab altera, qua
Sole tadla fuerunt, rubens : guftu modice adltnn-
gunt , fucco abundant copiofo , eoque fere a-
queo , aiftu vehementer os refrigerante. Matu¬
refeunt Sole ad Scorpionem properante. Abun¬
dant Marpurgi in Haflia.

9- 0d)malQbtrn/id eft,sTr£t-mV/6t,fic didh,quod
adipis aut liquaminis cuiufdam inftar, in ore li-
qttefcant , fruttus funt fere in ima parte tumidi,
ac paulatim iuxta pediculum in anguftum collum
definunt, vtciicurbits : longitudine-quadranta-
li, aut plerumque maiori, latitudine vcrbfextan-
tem excedunt femuncia. Colorem habent in pal¬
lido larium, odorem fpirant iucundum : guftu
autem ftrenue adftringunt , non fine admix¬
tione praecipui Sc vinofi fap<?ris, non fatis matu¬
ra, nec bene confe&a dentibus , Sc nimis auide
deuorata, in faucibus aliquandiu manent & an¬
helitum remorantur , alioquin matura ac ben£
manfa in ore adipis modo liquefeunt. Mature-
fcunc antequam Sol in Libram tranfeat. Haben¬
tur in Haflu,prxfertim Francoberg^, vbi magnus
eft eorum prouentus.

10. 3uncffv*Wcnbirngro£/ id eft, Virginea
maiora , turgidis fimilia funt odore &c forma,
quantitate vero paulo minora. Guftu efficacif-
lime adftringunt, adeo vt fauces exafperent , at¬
que labra in anguftum, inftar virginei ofculi con¬
trahant, fuccumnabentaqueum , veluti vino au-
ftere mixtum,Maturefcuntsftatis exitu. Brunfui-
ci in Saxonia copiose proueniunt.

n. 3u,,#fitett>en bim flein/id eft , Virginea
minora, a tumido ventre in anguftum collum de¬
finunt, longitudinem habent quadrante paulo
breuiorem, latitudine vero fefquiunciamaliquan-
culum excedunt: colore funtpulchro , veluti fi
quiscereumrubentiacpuniceomifceat : infuper
et ani pundlis confperfa funt, guftu adftringunt,
limulque facile in orc refoluuntur. Maturefeunt
Autumni initio.Islebii maxime coluntur.

n. ‘foamclfjtvcnffe / id eft, itvMyt&if, nomen ab
eo inuc nerunt , quod vcruccum ventriculos tu¬
more smulantur, &cra(To veluti ventre turgent,
longitudine quadrantem squant, Sc fiepe etiam
excedunt , Jati.udine vero quadrante minora
funt. Colore funccsfio , eo autem latere , quo
Solem afpexerunt, fiibrubente, Saporem habent
valde cum gratia quadam Sc vinofo fucco adftrin-
gentem. Maturefeunt sftatis exitu. Habentur
Simefufisin Haflia , & vicinis pagis, ibique reli¬
quis Py, is prsferuntur.

15- iidttJcnbim, id cft,Leonina,a prsftantia fic
appellata, ea in Tunngia Sc vicinis locis Haffiati-
ca nominantur , infignes funtfr udhis, inter om¬
nes Autumni doces principatum , propter dura-
cionem Sc faporis fuccique bonitatem , obtinen¬
tes. Sunt autem inferius tumida & plerumque
insqualia , longitudinem habent quadrantalem
& frequenter maiorem , latitudine vero fextan-
tem non raro excedunt. Colore funt csfio fub
viridi & modice rufo. Saporem habent adftrin-
gentem , cumprxcipuafuauitate. Succo abun¬
dant, copiofo, vinofo , odorato , &a<5hi refrige¬
rante : vnde fitim confeftim fedant, quin & ipf«*
Pyra vehementi Sc aromatico odore mirum in
modum sgros recreanr. Maturefeunt Sole in Li¬
bram ingidlo. Repofita in longum tempus du¬
rant.

Virginea
mater* t

Virginea

mtnoYa^

xetvyasizj.

Leonma'

Hejii*ta*i

LIBER

rant , abundant in Haflia , maxime Marpurgi, Ea¬
dem Francobergi, ©d;<£rer£birn/id eft,Tonfo-
riana vocantur, i tonfore quodam qui ea primus
eo tranftuht,

14. s0amjelbim /id eft, pendula, Steatapiis figura,
colore, & quantitate aqualia funt, pediculo de-
pedent longo , vnde etiam nomen fortita funt,
guftu a Steatapiis differunt , non enim ita vinofo
conflant fucco, nec adeo adftringunt, nam fi m-
plicioremfaporem habent , nec ex tot qualitati¬
bus compoiitum, cum ii idem tamen fimul matu¬
refeunt. Coluntur & hic in Haflia.
^.fcTtarcfarct^cn bini / id eft , Margarethana , fic
di&afunt , quod circa feftum diux Margarcthx
mattire(cant,;Solein Leonem ingrediente:in ob¬
longum collumfafligiantur,longitudinc quadra-
tein , latitudine vero uix fextantem ajFequuntur.
Colorem habent in cereo rubentem.Carne con¬
flant tenera , fuccosaque, guftu vehementer fua-
ui , & in ore facile relolubili , odore funt admo¬
dum grato. Abundant Bruu/uici inSaxonia.
t irr.tPmtcrbini/ id e#,H/emalia,cx rotundo mo-
emit '' ' dice turbinatur, longitudine quadrante minora
funt, latitudine vero fextantem parum fuperant.
Colorem habent viridem, (ubftantiam vero durif-
fiinam , vt vix dentibus cedant. Guftu ftrenuc
adftringimt refrigerant , fucco aqueo fimul-
queauftero fitim feaant. Maturefeunt fero in au¬
tumno, poft omnes alios fru£tus,poftquam prui¬
nis &gelu tadlafuerunt. Habentur Francober-
gqin Haflia.

ea. ly.lMiocficribirn/ideft , odea, h. duritie nomen
inuenerunt,ex turnido ventre paulatim in breue
fieangultumcdlum definunt, longitudine fex¬
tantem, latitudine vero fefqui unciam raio exce¬
dunt. Crdorem habent fubruber.ee n , fiib flan¬
tia funt adeo dura, vtemda mandi non queant,
fed co cta ta n : ii m, Gu i t u v a 1 d e ad ft r i n gu n t, m a -
turefeunt autumni initio. Coluntur Francober-
gatin Haflia.

i8.21ucj(tbini/ id cft,Anguftana , fere rotunda ef-
■igujl.ma fcnt} n,ji in breuem mucronem delinerent. Lon¬
gitudine fextantem' parum excedunt , latitudine
vero paulo minora (unt.Colorem habent flauum
interdum in pallido rubcntermguftuadllnngunt:
cum peculiari fucci/uauitate , maturefeunt tem-
pcftiue Augullo menfe,vnde etiam nomen inue-
nerunt. Eadem fugacia funt nec diu durant. Abu-
dant in Haflia vbique.

^ ip.-Som^bim cfro0/id eft. Mellea maiora, in ob-
*-c*A longum definunt turbinem, longitudine qua¬
drante femuncia minora funt : latitudine vero
fextantem fere alloquuntur. Colorem habent in
flauo cefium , & fuperficiem non adeb glabram,
guftu adftrir)gunt,fucc6que abudant luaui,matu-
refeunt Autumni initio, aliquandiu durantes.Ha-
bentur VVittembergijinfupcrioriS ixonia.

Mellea zo.^cm#birn]flcin / id eft , Mellea minora , tur-
ntnora. binata (unt, longitudine fefquiunciam non exce¬
dunt, latitudine vero paulo minora funt, colore
habent fubrubentem ,faporem valde dulcem &
fuauem, vnde nomen invenerunt. Liquelcunt
facile in ore guftandum , maturefeunt paulo poft
Auguftana. Abundant in Haflia.
zi.lTlufcatdlerbim/ id eft ,Mufcatellina , parua
admodum funt & turbinata , longitudine vnciam
paululum exceduntjlatitudine vero vncia paulo

PRIMVS. •

dum Ipirant. Maturcfciintluniomenfe.Colun-
tur ftudiose in Mifnia.

11. ©cb^fbirn / Melleis maioribus fimilia /,Zn,nA-
funt quantitate , figura & colore, paulo ta¬
men oblongiora & anguftiora. Saporem ve¬
lo habent vehementer fuauem , modice adftrin-
gentem, facilequc propter carnis &r fucci tene¬
ram mollitiem in ore refoluuntur. Maturefeunt
Sole ad Libram properante. Habentur Franco-
bergi in Haflia.

23.VP*qcbirn/id cft,Cerea,inferiil$ ventrofa funt , ^ereA‘
^uperi us in turbinem definunt: longitudine qua¬
drantem paululum interdum fuperant,latitudine
vero fextantem raro excedunt. Colorem habent
flauum aut cereum , vnde nomen illis inditum:
ab ea etiam parte, qua Sifiem receperunt, grato
& maculofo rubore intuentes ad comedendum
feinuitant. Saporem habent fuauem modice ad-
ftringentem: carne conftant miti , facile in ora
liquefccnte.Maturefcunt SoleinVirginem ingref-
fo, fugacia funt, nec diu durant. Habentur Mar¬
purgi in Haflia. K

z4.Koflbtni/iflcft,Roftia,in medio ventrofa funt, Rofli
dc vtrinque in anguftum definunt, longitudine
quadrantem femuncia excedun t , latitudine vero
fextantem cum femuncia xquant. Colorem ha¬
bent flauum , cxfiispundlis confpcifum : guftu
funt admodum miti & fuaui, ac facile inorefc-
quelcunt :eadcm propter nimiam mollitiem mi¬
nime durant. Maturefeunt autumni initio. Co¬
luntur Iflebii <5e vicinis oppidis.

• 1 n • 11 Cinere ai

Z5.^lfd;cnbivn / ldelt, cinerea, nomen habent
quod cineris nlbdo mollia fint, dc facile in ore
diffluant. Roftia , figuta , colore carnis, fubftan-
tia & fapore, l^iulantur, paiilo tamen minora
fiint ,magifquein vnam partem verfus pedicu¬
lum turbinata , quamuis interdum Roftiorum
modo in medio ventrofa faant.Maturcfcuntcum
Roftiis,colunturIllebii.

zt>.0rincfebim/ id eft, ttZtiusl, fic diifta funt,qubd 'rj“' -

alicuius potus inftar fitim arceant, in medio tu¬
ment Sc in obtufiim muci^ncm delinunt, longi¬
tudine fextantem pardm fuperant,lami,idme ve¬
ro fextantem fere a-quant. Colorefunt omnino
flauo , rubefeunt tamen ea parte , qui Soli expo-
fitafuit. Saporem habent fuauem , carnemque
teneram & largo potabilique fucco abundantem,
maturefeunt cum Roftiis , & fimiliter vt illa,
cito putrefeunt. Coluntur in agro Islcbia-

Mttfcafcl-
d h na.

Cuatal

Z7.tfycrbfni/id eft, Ouata, a figura nomenjnue-
ncrunt , qui illis eft vtrinque, breuisoui inftar
turbinata, alioquin etiam apotimis proportione
& forma non multum differunt , paulo tamen mi¬
nora exiftunt: colorem habent flauum , pumftis
confpcifum fapore Roftia xmulantur, fimiilque
modice adllringunt : odorem fpirant admodum
fuauem , maturefeunt cum potimis , citoque pu¬
trefeunt. Elabentur & hiclslebii Sc vicinis op-

pidi"s- Tai «t ina

zS.pfal^rJrarifd) birti / id eft , Palatina , qui in
Haflia VHoebirn vocantur, fugacium omnium
generofiflima funt,iqualiterplimmquein tur¬
binem definunt, longitudine quadrantem, fe¬
muncia dempta iquant , latitudine vero fextan¬
tem raro excedunt. Colorefunt inter croceum,
puniceUm & rubentem medio, carne tenera.

minora. Colore in viridi rubente, faporem habet fuccofa , fapore fupra modum fuaui , & veluti
fuauiflimum & aromaticum, veluti modico muf- i aromatica. Odorem habent tam integra, qu^m
co condita eirent,vnde etiam nomen fortita funt. incifa fuauiflimum, quem nullum Pyrorum ge

Facile in ore Iiquefcunt , odorem quoque iucun-
Tom. I:

1 nus bonitate fuperet. Maturefeunt Augufti

D 5 ‘d

+i HISTORIAE

exitu, Sole in Virginem ingreHo. Habenturin
Rhenano tra&u,Francia, HalIIa,&: multis aliis re¬
gionibus.

Xcmbace*. 0pwbctt>ft»i / fiue Kftutenbirn'/ id eft,

Rombacea , Roibiis figura , colore , & magnitu¬
dine /i milia Tunc , paulb tamen anguftiora, fub-
ftantia vero Sc fapore ab illis differunt , duriore
fiquidem carne conflant, ideoque diutius du¬
rant : faporem habent adflringentem fimiilque
fuaucm. Mature (eunt cum Rofliis. Inagrollle-
biano coluntur.

zelari i°‘ outferbtm/ id eft, Zucharina , longitudi¬
ne fextantem paululum excedunt , latitudine ve¬
ro eundem vixaut raro attingunt: colore funtvi-
ridi. Carne conflant tenera, facili , inflar Zucha-
ri,in oreliquefeente , guflu fiiiui & dulci. Matu-
refcuntcumouatis nec diu durant. Coluntur in
agro Isbeliano.

31. p&cfclctmffybtrn/ideft, Pachlemiaaa.Zu-

Tutclermu- charinis quantitate & figura fi milia funt, colorem
habent viridem «Secte fium , fuperficie aliquantu-
liimfuntfcabra,carneconftantdura, fuccofa k
adflringente, maturefcunt cum Zucharinis , & fi
iivuria ablit,non facile putrefeunt , fed aliquan-
diu durare poliunt, ficutpleraque alia , quar dura
carne &: adflringente fucco conflant. Coluntui
agro Illebiano.

j. , .. 31. %ixfymc$bi*nl rotunda & ventrofa funt,

bnn. '(j'~ verfus pediculum in longum, anguflum & val¬
de attenuatum mucronem definunt: longitudine
triente femunciabrcuiorafiint, latitudinis vero
diametro fextantem excedunt , quamuis etiam
minora nafcantur, colore funt flauo, carne con¬
flant tenera fuccosaque , guflu fimul Palatina tk
Potimareferunt.Maturefcunc Autumno, durant-j
que fere donec Sol Sagittarium irgred.atur. Ha-
bcnturVVirrcmbergx.

33. iNnauftbirn/ fiue ©elbe fjcmgbirn/ idefi.
Tumida, Mellea flaua, latam habent bafim, at-
que Turgidorum inflar tumida & fubrotunda
hiTvt.iuxta pediculum in bretiem , obtufum ac ro¬
tundum iTiucroncmrlefinunt , tam longitudine,
quam latitudine , fextantem cum femuheia in¬
terdum excedunt , fed raro, colore funt flauo at
pun flato , circa Pythmena plerumque Melleo¬
rum maiorum colorem & afperiutcm affcclanc,
carne conflant fubdura , fuccofa , & circa femi¬
num receptacula lapidofa. Saporem habent in¬
ter Mellea maiora , 5«r Leonina medium , eflque
hic admodum gratus. Maturefcunt Autumno, &
nonnunquam fere vfque ad hyemaleSolflitium
durant.Coluntur VVirtembergie vicinis locis.

Cgnobiumt 34- 2Moflcrbirn/ id efl,Coenobiana, inarquali
ventre turgent, (k iuxta pediculum turbi nantur,
longitudine quadrantem attingunt, ac latitudi-
fietquoquc non multum cedunt, colorem habent
flauum, & viridibus puftflis confperfum , fub-
flantia eis cfl fubdura , & aliquantulum lapidofa.
Guflu mediocriter adflringunt , & modice gluti-
nofa cum fuauitate exiflunt. Maturefcunt cum
tumidis, illifque fi militer durant. Habenturin a-
gro VVirtembergenfi.

VttrtA* 35- ©H0bfrn /id cfl, vitrea, rotunda fimt,&
modice turbinata , lougitudine fextantem cum
tertia plerumque vnci.T parte ajquant , latitudine
vero fextantem paululum excedunt, colorem ha¬
bent in flauo modice virefeentem : caro iis efl te¬
nera, fuccofa, guflu adflringens, fuauis & vinofa.
Maturefcunt cum Rofliis, paulo ante Autumni
initium. Islebii copiofus eorum eft prouentus,
vici n lique oppidis:durant vfque quo Sol Sagitta¬
rium ingrediatur.

PLANTARVH

36. Sirdjbtrn >id cfl, Tcmplaria, oblongam
&ouatam habent figuram , magis tamen qu&m
ouum in turbinem delinunt, longitudine fextan¬
tem xquanc , latitudine veto fcfquiunciam alU
quantulum excedunt. Colore funt ab vnaparte
in flauo viridi, ab altera autem , qua Solem rece¬
perunt, rubente. Carnem habent duram , modicd
acetofam,ac vehementer adflringentem. Matii»
refcunt ablatis exitu , diuque durant. Horutn
quoque magnuscltlslebii prouentus.

37. &tuttenbini,id ell,Cotonearia,Ccenobia- CttoneAri&
norum modo mxquali ventre tument , iuxta pe¬
diculum in breuem mucronem, veluti turbinata
Cotonea , definunt, pariterque tuberofa exi-

fiunt. Vnde etiam nomen iliis fatlum efl : fex¬
tantem cum tertia vnciaj parte, tam latitudine
qu^m longitudine excedunt. Colorem habent
viridem, carnem vero duram , fuccofam , guflu
modice vinofam & mediocriter adflringentem.
Maturefcunt Autumni initio, durantque vfque
in hyemem. Habentur Illebii. ]

38. p&irf$birn , idell ,Parifiana, inferius ro- PAr,f,ttRit \
tunda fune, Sc |fipiiis in mucronem defi¬
nunt. Longitudine fextantem cum femun-
ciaa-quant. Latitudine vero fextantem non ex¬
cedunt, autrarb. Colorem habent ab vna parte
flauum, ab altera autem, qua Solem fcnLrunt,
puniceum. Caro iis efl fuccofa, guflu cum fuaui¬
tate adilringens. Maturefcunt cum pncdi<5lis,du-
rantque in hyemem vfque. Copiofus eorum efl

m agro Illebiano prouentus. .

39. VPcybcrflcrben/idefljThelyphonajtotun- 0K*
daeifent, nifi iuxta pediculum in breuemobtu-
fumque mucronem fafligiarentur, fextantem tam
latitudine , quim longitudine plerumque exce-

du-ic. Colorem habent flauum , &iuxtabafim
croceum.&puniceispundlis confperfum. Carne
conflant dura, aliquantulum lapidofa , fucco, gu¬
flu modice acetofo & valde adflnngenti , quem¬
admodum Templaria , cum quibus etiam matu-
refcunt.Durantinhyemem vfque.Coluntur in a-
gro Illebiano. J

40. ‘Xolbini/ idefi, Brafficana,magna,fubro- ^ra-r'c*n**
tunda & turbinata funt, longitudine quadrantem
xquant , cui etiam latitudo eorum refpondct, fi
femuncia,aut tertia vnciic pars detrahacur.Colo-

rem habent in viridi pallidum , ab altera parte
modice rubentem & pundis confperfum. Carne
conflant duriufcula, fuccofa, guflu aliquantuliim
acetofo & fortiter adflringente: quemadmodum
Thelyphona, cum quibus etiam maturefcunt, Sc
fimiliterduranc.Iflebii coluntur.

41. fiolpcncr , id eft, vafta : magna , ventrofa, y^ft^
inxqualia ik turbinata funt , longitudine qua¬
drantem cum femuncia interdum excedunt, lati¬
tudine aurem longitudinem fere xquant. Color

iis eft viridis. Carnem vero habent fuccofam, gu¬
flu vinofam, modice acetofam,&BrafIicanis for¬
tius adflringentem. Maturefcunt Autumni ini-
tio,diiique vfque in hyemem durant. Frequens
eft eorum in agro Illebiano prouentus.

41. 0affTbirn/ideft,Succulenta, vaftisfimi-^^*^
liafunt,paulo tamen minora, minufqueinajqua-
lia, colore in viridi flauo, carne conflant folida,
quarincifacopiofofucco manat, eadem manduca¬
ta fere tota in fuccuin tranfit, nimium enim quid¬
dam remanet ficci, cum deglutitur fuccus,qui gu¬
flu frigidus, fubacidus, vinofus,&adftringens
eft.Maturefcunt Autumni initio , diiique durant.

Habentur VVirtembergx.

43. i£terlm.0e/id eft, Oualia,a forma ouali no- QxaIia.
men acceperunt , mediam habent inter Potima

Sc.

LIBER PRlMVS '4

£z ouata figuram ac magnitudinem, color ns cfl: autBcngcnbtren vocan t forte ad Ciuftamma &
flatius pundifque fubruflis in fu (eo confpcrfus.j Falerna Barbari referri poterunt. Sunt cnimfz-
Carne conflant dura, fuccofa, guflu acida , vino- I porisiucundiflimi fuccofa admodum Sc fugacia,
fa Se afhingSne. Maturefeunt autumni initio diu-
que durant. Proueniunt VVictembergq,

~ . . ~ r- >,ffe

atlirn-

rbinrt* 44’ Sr llfdbu n/ id eflyTurbinata, figura turbi¬
nem , quem pueri funiculo inuolutum in terram
proiiciunt vt vertatur , x.nulantur: longitudine
quadrantem attingunt, latitudine autem fextan¬
tem fcmuncia excedunt. Color iis efl in viri¬
di pallidus , multis viridib. maculis fcupundtis
confperfus , carne conflant felida , fuccofa, guflu
valde adflringenti, aliquantulum acetofa Sc fua-
ui. Durant vfque Sol Aquarium autPifcesfupera-
uerit. Abundant in Mifnia.

45.Bratbtrn cjro0/ qua: etiam jrc^elbtrn/ id efl,
qux frigendo fune, omnium fere maxima fune,
nonnunquamenimmmam cum dimidia pendet,
figura funt globofa,interimque turbinata. Se fre¬
quenter inxqualia , colore inter viridem , palli¬
dum mfftimque medio 3Sc ex altera parte magis
ruffo.Carne conflant cum fuauitate fucci adflrin-
gente,|aliquidacetofI participantc.Proueniuntin
Mifnia , prxfertim Leifnichii & Coldicii-
, 4<'>.(5rMvd)cn/acolore nomen inuencrunr,(iqui-
dem cineracea fimulque fubuiridia funt , fi¬
gura globofa paruaque, vnciam tam latitudine
quhm longitudine squantia , afpcdu a fylucftriu
quibufdatn nihil differunt , guflu funt tenera, mi¬
tia, dulcia Sc fuauia cum adffcridione aliqua:durat
poli Solflitiumhyemale. Proueniunt in Mifnia
Lipfcnfi agro.

47. (5elbrotcbfni / id cfl ,Punicca oblongam py¬
ramidalem figuram habent, quadrantem longitu¬
dine paulo minus quam fempet attingentes, lati¬
tudine uero fextantem. Colore funt ab vna parte
citrino,ab altera croceo Sc puniceo. Carne con-
ftanttenerajguflu adflringcntc , fuaui , fubacido
& aquofo , maturefeunt autumni inido, & vfqu
ad Sojflitiumhyemale durant. Proueniunt Hil
dcsheymiiinSaxonia.

48. (0ranltn#en/ id cfl , Prafina , fatis magna
funt, fiquidem quadrantem nonnunquam lo n-
gitudifie excedunt , latitudine vero fextantem, h-
guram habent oblongam & pyramidalem , colo¬
rem viridem, carnem fuccofam , non fegniter gu-
Xtuadflringentem.Maturcfcunt autumno ineun-
te,& vfque poft Solflitium durant : prouentus
eorum Hildefheymilmagnns.

ffydrapia. 49.£Paffci'nbim/idcfl,L\ydripia.quantitatc Pra¬
fina xmulantur, figuram habent ventrofam in
medio,&vtrinquein mucronem delinunt, iuxta
pediculum oblongiorem acutio renique , prope
pythmena vef6 breuiorem S: obeuiuuem, Colo¬
rem ab una parte pallidum, pundifque confpcr-
fum , ab altera rubentem, & per oram pallore di¬
lutum. Carne conflant fuccofa.guflu aquca,cim
fuauitate aliqua. Matura fiunt, cum Prafinis nec
vfque adeo durant. Proueniunt Hildefhey-
mii.

conaria. ^0.Ke#cIbini/id cfl. Conaria pinei coni figuram
liaber.t , e latiufcula enim bafi in mucronem de-
finunt , longitudo eis quadrantalis , latitudo au¬
tem fextantalis, colore funt ex vna parte viridi,
ex altera vero rubefeente. Carne conflant fuc
cofa, guflu auflera , matuiitas eis contingit Au¬
tumni initio, $ quo tempore vlque ad hyemale
Solflitium durare polIUnt.Nafcuntur Hildeshcy-
mii. H a fiam Cordus.

Tragusicidem apud Germanos nafcentium ho¬
rum meminit. Pira inquit , que Gcrm. HXcfdycv.
Im g/ 0d;mftli3bfren/ ^lctfc^>t>ivcn/ Botfsbircr*

1

■aftTJ/t’

Vracocia.

Regularia-

Vlrafani.

Trtfidif'-

feremix

Virorum,

At Piraprxcociafeu xflma qu* & ipfa non vnius
funtgeneris,ciimin illis fuccofa,alia cxuccarepc-
rias,ad Superba Barbari pertinent, quo loco Sc ea
habenda funt , qux German icerim ober pfaf>
fcnbtrcn/ hoc eft, Pira dominorum aut facrifico-
rum vocant. Inter ea vero qua: Autumno proue¬
niunt, Ke^clsbircnvocataprimas obtincnc.Hec >•
forte Dolabclliana Veterum fuerint. Sunt & que Dolds ’
Latini Pomponiana & Maramofa vocmt,vtinte- ‘
limea prxteream, qux Germ. rftuivcnbfren/ ;

i&irdjctibiren / tPintcrbtrcn / £eoiif)art3bircn/ n°"
0d;i|fcr3bii'cn/ tPaflenbtfcn/ HluQinrfBbtrcn/ m ammofa
ffcnnlcfeu/^nofcatctteibirlin &c: At vero Piro- &r-
rum ilis nomenclaturx,quas I-Jcrmol. Barbari pu- Hcrm- &
tat Tragus, Bzrbarition funt, fed Plinii, ex quo
Barbarus tranfenplit , more fuo , non citato Pli¬
nio.

Gcfnerus in horto. Pirorum genera diuerfa di- Gefneri
citLindauix, e quibus prscipue commendantur ^jfrr.
Mufcatellina. Maturefcuntin fine Iulii, Superba,
Ch:a,Myrapidia,prscocia.Item Vriginea[3un^ superba,
frfcii ifenbivlc] grato & dulci faporc , qux ficcata chia
placent, & maiora que Regulana(KejJelabiren) Myrapi-
eCuiaRhxtomm adueda. Hsc quidem apud
f. J_ Tiguri ] rara clfe , ficut Sc Libralia ^ pondere
vfiaaitimxv. & amplius quandoque inxqualia,
tubero fa, fucci plena. Sed hsc dui feriiari non
poliunt. Item alibi : Pira Mmnis,4octhvbu'endi-
da ,4^crrcnb:rn/ @d)urb'irn / qux Tigurinis

(5rautVcniJfrcler/Pira Strangulanca.oC fyitu lltii,
matura Octobri. Sunt Sc Ccllbrccn / tPinscibirn/
tTlaifinebim / ©rdnbim / iflanf?birn/aSebi-
z o Medico Argentmenfi nominata apud Carol.

Steph.

Tabernamontanusiflarecenfet. i.PiraRega- Tabem
,Kc0albini. z.Palatina,^fUnbbim. 3. Pix- dijferenna.
cocia, JVubint. 4.Iacobxa,3*Got>sbfrn. 5. Cy¬
donia , Suttcnbtm. 6. Rotunda , @d>abebirn.

7. Superba . Sra^clbirn. S.Pmfina , Braulm^;
y. Prafina hyemalia , VPintcrbim. 10. ilhifca?
tdlcrbirkin,Mufcatcllina. n.Saccharapia,
eferbim. iz.Trochapia^dlcjaiterbim. i;.Scc0^
bini. i4.&od?clbirn. i^.0ciblui0er. 1^. Pedi-
ularia , /fcfigbirn. i7.Strangulatoria, ©trenet^

Itiiq- aut Kirtersbint. Sed quis ex (olis & nudis

iflis nominibusinrellig .t, que Sc qualia fint illa Ta rmjpv

Pira, Sc num rede fuas hguras accommodant, ln-

.]u linisifla non traduntur, Sed peregrinis. No-

cas igi tur Bteuiter ap p o ni p ar fui ile t.

Caralogu Piroru Sdcfiacoru hunc dat Schueckf. Silef* P/-
i. SileliacaPira prxeocia, ^rubimen. z. Auena- rorum ,e»-
i.ii ^ftberbirnert. 3. Farinacea , tncclbirncn. cenf°-
4. Mariana , nbtrncn. ^.Mufcatellina,

UufcatcUerbuneii. 6. Mellea , M .lapia ,
u^bimen. 7. Saccharia,^ud)crbimcn. c.Lar-
dina , 0pccf6trnch. p- Nobilium 'Junrfev?
birnen. 10. Hyemalia ferotina, tPinterbirncn.

: r. Scrangulatoria , 0trcn^clin0c/ rour^ciibe-
Bimcn/ Kitrcfbirncu. iz. Adipofa , @d)mcer^
btrncn. 13. Hydrapia , VX>ft(T«< birnen. 14. Pira
Coccineo fucco &a(pc6tu ,Blutbtrncn/ quorum P ira Coa,
poflremorum ante ipfum meminit Camer qui (nieu c«r~
prxt cr alias Pirorum differentias quas Norimber- ^

gs habeant, efTe etiam feribit, quas eleganti ru- tremiax^
bore carnis interioris placeant. Item, quxeome- tta.
fla ventrem fubducunt. Ex didis qusdamin hor¬
to Lufatix coluntur, &prxtereaifta,nifi nomi¬
nibus tantum cuarient. 1. Vtlontyebirn , id efl.
Monachorum Pira. % gapfjfeQum. ?.Scacr^

I> 4.

44

Pira hen- '
trem la¬
xantia.

T urneri

ha.

Cerarii
Pirorum
Angito, e-

b irn/Sdjoltjenbivn/qux & Parifiana vocat,quo
rum &fupra mentio facta.^.bunbtfrt. <f.romtfc^c>
bitu. 7-bftd)6trirn. S.^sappcrsenbim. 9. fdjon-
•ber^erbim. io. Faulbirn.Rotunda,&:c.

Colerusinteralia,nondum dicta , fl>*lbbirn/
^afcnbirn/jflppcnbtrn habet.

Turnerus Angliis non modo fax Prouin-
cix Pyra quaedam celebrare voluit^ fed &: Prifcis
Angha Pt- reftituere nominibus conatus eft/icpote. r.Pyra
Superba. fhperba Plinii, id cft proub peares/ parua celerri¬
me maturefeunt. t. Falerna alicubi Anglis
DoUbettTar- rypc&Yce/ aut oiovffpcarca vocantur. Dolabel-
'”*■ liana longo funt pediculo , non memini quo no-

^Aucumna- m,nc aPud AnSIos appellentur. Fauoniana ru¬
bent, pauli) maiora fuperbis. Autumnalia , Se¬
ptembri primum maturantur, guftu fuaui , acido.
Angi, pcarce of t^e autumne. Volema, Anglis
vulgo rnarbene, fi adftri&ioncm habeant , &: to-
Aa rubeant 3 durentquein Febr. aut Martium vf-
quc. Nomcnvidentur adepta aduratione: ide-
nim Germania warfen vocat, vnde noftrum deri-
uatur. Serotina ad hyemem vfque in arbore fua
pendent,gelu maturantur. Eafuntpartim tva x?
bens nobis dida,partim Germanis tvtnterbiren
nominata, qux & Anglice svmtcrpcarcs appella¬
re liceret.

Gerardus itidem Anglus tutids vulgi appclla-
bonibus hxrendum exiftimauit , & in Anglia
numeratio, hxcprouen ire tradit. 1. Pyra prxeocia. «Efjctfcrt?

mctrmcj-pcftre. z.Iacobxa. 0.3amcepcarc. 3.
Rcgale,(tl)cpcarc Koyall. 4. Palatinum. (The
2$ur#omotpeftrc. 5. Pyrum Cydonium , <E^e
0,uince peate. [hoc Tabcrn.p.997. Malus Cydo¬
nia didum. ] 6. Pyrum Epifcopatum, tty c Toifst
cpopgpcarc. [Tabern. Fodjelbirn. ] 7. Superba,
Euc Catharinx, rl)c Bat^erinc peare trcc. 8. Py-
rus Hyemalis, t\)c fljintcrpcarc trcc. 9. Pyrum
ftrangulatorium maius, rf)e Qccat (fl;oFc peare.
io. Pyrus pedicularia, tj>c £ott?fie nril&c pcarc.
in Pyrus Coruina,tf)e droiocpearc trec.[Taber.
Setbfmcfer ] Nihil hic quoque deleri bit , figuras
exjTabern. habet, nec tamen omnes. Mirum vero
cur tres ex his fpecies f/Iueftrcs dicat.

Habes Pyrorum differentias tam a Prifcis quam
ilRecentioribus[quos quidem nosinfpexerimus]
propofitas,& non pauca annotata, que ad Prifco-
rumcumnoftris collationem illuftrationemque
faciant: xquum eft , vt && nobis obferuatorum
Pyrorum fyluufam prodamus , quamuis quxdam
forte & ab aliis iam prius di&a fmt : dicenda ta-
men,vt conftet, & noftris regionibus ea largitam
naturam, & vtfpccialiorilemmate adhibito, Le¬
pori clarius patefeant , cxorfi a Mofcatcllorum
genere, quod odore , fuauitate guftus atque pro-
'Aurhonbus uentus prioritate prx aliis fuperbiant. Hactenus
virlrum Vnicum.e°™m genus tantdm didum a fingulis
differenti*. ^ de hs tradiderunt , nos eorum aliquot diffe¬
rentias obferuauimus.

i.Pira Mofcatellina minima, valde parua , exrafa

HISTIORIIAE PLANTAPvVM;

Cerari.

net.

Pira MOj-
c at elima
rntnim. a.

domeflica vix fuperant, rotunda , loagiufculo
pediculo,odore prxfuaui , fapore vino Mofcatel-
linofeu Apiano fimili.Bafilex mufcateller birlin
vocantur. Abundant Lugduni , vbi poires tnufca-
deles petit es vocantur: vnde etiam Guil.Rouilius,
Typographus infignis aliquando furculos ad nos
rnifit, quos Gencux inferendos curauimus : Item
Montbelgardi in horto E.C. Vefuntio miflos ab
amicis. Habentur & in Al/atia , fpeciatim in Gcb-
, vrillcr.

tythtbr*. 2" Clareuallxad Dubim, oppido ExcclflC.VVfr-

temb.pnncipio Augufti guftauimus. Pira admo¬
dum fapida Si Mofchum haud obfcure redoien-

tia,prxdidis maiora , vncias duas fere longa, tur¬
binata , parte Soli obuerfa faturi rubentia , altera
flauentia, pediculo vncialongiorc, carnetencra,
albida & nonnihil flaucfccntc. Pira Iefu vulgo Pones Ae ]
vocant. Montbelgardi iifdem figura & magnitu- Ic!::s-
dine Emiha habent , fcd non funt rubra, verum ^ or:,;‘ v-H
albicant potiiis,guftufuauia, & didis non admo-r/f
aum diflimilijficut nec odore.

3. Maiora Mofcatellina in horto E. C. VVir^ Mefcardlil
quem Montbelgardi celebramus, habentur no-.»-<^w^
ftra cura inferta.

4. Serotinum Mofcatellinorum genus , ma- |

gnitudine variat, alias tres vncias alcum,& pluf- ”1’/,'' J

\ 1 . -y* ... i. Si Ul -t?/. /. .T — j

quam auas crallum , aiias vix duas vncias altum, Ua.
fefcunciamcrairum, pediculo vnciali , cortice ex
leui rubore flaucfccnte , pundtato , carne medio¬
cri ter folida, exalbo in buxeum vergente , gru-
mofa, odore mofchi fragrantifEmo , fapore dulci,
vinofo.T ugax eft hoc genus , neque di 11 alferuari
poteft. Habenturin pretio in horto arcis Grand-
uillx , Montbelgardo vicinx. MignotusMcdicus
Burgundus dicebat in Burgundia , fpeciatim op- p ra a
pido ViUaffan dicto , poires d'or vocari , id eft Pira reol.t. ‘ 1
1 aureola: & Luteti x poires ffamfdon, id eft. Pira A- Amiti pira 1
myli* Efuigratiflima funt, Septembri matura.

5. Habetur Piri genus Montbelgardi , quod
Calueium vocant -.rotundum eft, fatismagnum, tedtLln?
minimi fugax , mofchum redolens , quod mani.

bus contfcdatumeciam odorem ingeminat, fua-
ue & fapidum. Noflra cura inferti liicculi in hor¬
to E.C. quorum partem quoque Illuftr. Principi

Landgrauio Haflix, omnis virtutis, & rerum et-

iam natur* ftudiofiftlmo mi/imus. Vocant vulgo
poires caluier, & poire d vin. Aiunt durare vfque
ad Maium, nec ante commodi edi, coda tamen
efui ellc fuauiflima. Duo horum genera deferipta.

Aliud enim quod non ita Mofchum redolet, fcd
maius , tenerius, quod commodius edippteft
crudum, rotundum <ScfefIilc,colorcfere cum pi¬
ro Campanaceo : Menfe Nouembrimihi nonin-
iucundus efus. Hoc ma;us vocant Caluier ba-
Jlurd.

6. Bafilcx & in Alfatia paruum queddam Pi- ^,rtt F tenor
ri genus fatis frequens eft , qUod f>eft»f>irle / hoc ria%

cft, Fccnaria Pira, ficdida, quo ipfo Fcenifecio
maturefeant , nempe Iuho menfe. Mofcatclli-
nis quodammodo fimilia , ftd in oblongum ver¬
gentia, cute luteola, pediculo longo , carne dul¬
ci, folida, fic fatis. Variant hxc eodem nomine.

Aha parua, crocea, pediculo breui, odorata, iu- 1
eundi faporis, carne folida. Alia carne molliore,
inore liquefeente, lutea, prxdidis maiora , mi¬
niis odorata. Alia denique longo pcdicu!o,car-
nc grandi nofa , externe fiaua. Conflderandum
an aliquodhorum genus fit id,quodLugdunen-
fes PiraSancti Ioannis vocant,- de quibus etiam
fupra.

7- Vcrdcttc Burgundis Pira obferuata nobis
in Dampierrc arce Montbelgardo non longe
diftante : matura Septembris initio, viridia, vn¬
de nomen, non pulchra, fuauia tamen, & odore
& fapore , & aliquid etiam Mofchi inter come¬
dendum redolentia.

8. Vinofum didum nonnullis Pirum elegans vir* 9/W
t, paruum, non totas duas vncias a-itum , pau .f*P*r"*

16 magis vncia craffum, cortice partem maximam VVetnb,rni
cx flauo rutilante ,cxteroquin flauefcente,carne
fapida, vinofa, mediocriter firma, & circa mem¬
braneos feminum loculos, granulis multis gru-
mofa. In horto Montbelg.matura Augufto. Qui¬
dam Vmete vocant,^ vinofo fapore. Germ. tvem^
birn dicere poftis.

&

' C stricta^

LIBER P R I M V S*

Hydrapia.

In Rauraca
in loto tra-

I rapta. i du Alfatico

Aquoia Pira
dida3c6mor-
la, tanto luc¬
eo fauces op-
plet, vthaud
vane vulga¬
to Idiomate
tPafferbim
didta pu¬
tes. Minora
paulo Galli¬
naceo ouo ,
qnxdam etia
aqualia, circa
pediculu tur¬
binata , op
polita parte
feffili. W ora¬
rius hic fru-
dus , &c to¬
tius duratio-
nis tempus
vix mcnftru-
ura , Iulio &

Aagufto diuifum. Quia eundem plane putamus
frudum que T lniaivaffcrbtni vocant in Ducatu

VVirterab. ide o ex iis pat-tam figuram hic adii-
cere placuit.

Virum Ouatum.

Elegans hoc Piri genus in deliciis habent Bafilie
(es , &c totus fere tra&us Alfxticus , quod i ngur
jEycrbtreiiidcft , ouatum Pirum vulgo nuncu¬
pant. Oui enim fpecic vttinque turbinatum, & »r
medio ventricofum. Maiora aulennum ° u n n
facile: aequam. Cortex ex viridi liue chlorofl i
ue fce n s ,p u n dis araneolis & ferrugineis con fp c r-
lus , vmbilico prominulo , pediculo longo. Car
nis fubftantia mollis ,fuccofa, fbp.d i, ex dulci vi-
nofa , & veluti in orecolliquefccnSjnon fine pr^
cipua , Sc ipfis propria quadam fuauitatc. Sub
iulii mentis vel Aug. initium matura. Facile
fracefcunt , & tandem putrefeunt. Rarius hxc
occurrunt apud Montbelgardenlcs habentur ta¬
men. ArgentincnfesetiamBcftcbim appellant,
quo nomine tamen aliud Piri genus habetur Ba-
filex ,quodiam dclcribemus.

• n. Haud temere optima Bafilienfibus vulgo di-
Zfi- cuntur Pira, quemadmodum & Argenti ncnhbus
\finm. corumque vicinis, quod guftu luauiflimo elfe pu¬
tentur. Carne quippe funt molli in ore facile dif-
folubili : & quamuis aliquid granulo fi habeant,
nihilo tamen minus guftu, ( nr-feio quid comme
dationis prx reliquis Piris prx fe ferente ) maris
quam mo (catelli na quadam dulcedine f auces de-
ledat. Magnitudo iis p.?ne oui maioris vel an feri¬
ni , (ed vmbilico tenus felHlia fere , oppofita par¬
te turbinata , pediculo vnciali vel maiori. Aefti-
uafunt,& fugacia. In Vineus Bafilienfibus ha¬
bentur , haud alibi temere ita obuia.Maturefcunt
uarum Iulio, & Augufti medium vix attingunt. ^

,raBAfl. n.Crcubclbim/ Bafil.ideft , vuarumPira vulgb
dida videntur a tempore , quo matura funt. Cum
vuis enim maturefeunt circa vmbilicum angulo-
fa, ventre fubrotundo,fuperne leniter turbinata:
cute teda flaua, Sc ut alia mulca, flignaatis crebris

45

pundata , pediculo i|£im Pirum longitudine fa¬
cile xquanterFragrantis odoris, guftus fipidi, dul¬
cis , carne primum firma , fuccofu tamen , Sc qux
mox in mollitiem illam abeat , putrilagini prxuia;
obque talia eo magis a vulgo in deliciis haberi
foliia . Vix Nonas Septembris atcingunc,aut cer¬
te cum iis cuanefeunt. v

13. Lugdunenlibns Poires Br adimar t dida, medio-

eris funt magnitudinis , longa, ventre circa me- L„£d>tn.
dium protuberante , parte inferna quodammodo
turbinata , aut certe minus fellili, toca lutea cuce,
pauca tamen aliquid habent rubedinis, carne co-
ftant fatis odorata, dulci, tenera, i n qua funt qux-
dam fibre lutex , & circa feminum loculos non¬
nihil gragulo fi. Matura funt Iulio menfe.

14. In Mafmiinflcr oppido , vbiprxnobile Mo- pira chi-
malium fanum vel Abbatia , quam vocant , Pira rothecalu.
habentur vulgo =8:nf4>cnbtrn/ quafi Chiro the¬
carum Pira dic is , forte quod Chirruhecarum o-
loracaruminftir , ob elegantiam odorilquc fua-
utatem manibus geftari tradarique lolcaht.

Pediculo hxrent vel iplo Piro longiori , circa que
turbinata parte oppolin,aliisfeflil. i, alias in gib¬
bum protuberant a. Tam ait. cudo, quam latitudo
luarum fere vnciirum. Cxterum laturatiori ac
quodammodo finguinea rube. 1. ne magna ex

parte unda, non Ii ic granulofis pandis, odora-
ci.fipoi e grato cum quidam aditridionc. Augu-
tifrudus cft,fub cuius fine n mollefcil : fcd mox

corrumpuntur ob carnis teneritudine m.

is. Meminimus iam fupd lmiiis PiricxDalech. Pira Ser -
Ruellio & Curtio , qui pofterior lolus deferip-
donem pofuit, Sufpicxmnr autem idem elfe cu 11
Sergamotiisame defcriptis. Et lane,h quod aliud
Pirf gsnus , hoc odoris fragranti i prxeipua nari¬
bus placet. Mediocra fiant ,ro*u id.a fere, tantil-
dm turbinata, circa pediculum imprelU Sc ferd
umbilicata , cortice tenuiffimo, ftigmatis punda-
ro ,alioqui viridi , e dani fi matum lint. Pediculo
hjerent vncia longiore , latis fitTno. Caro tener¬
rima , grata , faeculenta , fapore quodam modo ,
nufcatellino. Odob. medio grati (lima , & cruda
Sc coda : verum fub ci neribus cali lis tantihn co¬
quenda, alioqui grariam amittere putantur. Me-
cis Gallorum in agrum Montbelgardcnfem tranf-
plantai a ferunt. Habentur etiam in horto E. C.

Menfe Martio etfi iam gelu etiam palla, erant ad¬
huc bona. Surculos Epamandoduro & ex Lotha-
ringia imporcatos in hofto Montbelg. inleri cu-
rauimus.

16. Colmarienfibus vulgo hota , Germ. pfafc
fcnbirit dida, prxcocia, Iulii principio maturet
cunc.Ex longo lati (que gracili hxret petiolo. Ipfa
vero inferiore parte felIilia,fuperioie turbinata,
duas vncias longa, totidem lata, vna parte ma¬
culis rubris eiufdemque coloris ftriis fat,uratio-
ribus intercurfantibus donata , altera luteola.

fijauiiTune olent, & carne funtprxfuaui,dulch ac

•molli: verum circa feminum loculos aliquantum
acerofa. Fugacia, mne ducatus VVirtembergici&
circaTontern Admirabilem , loufquc y i tinis Pira tei
lebremus .

piraRegia Bollenfium:

Soniflabim/idcft, Rcg'» Pira in agro Bollenfl
Ducatus VVirtemb.difta, forte h guftus gratia,
parua glnbofa fere , ex viridi rubentia , punctis
notata. Magnitudinem figura exprimit quem¬
admodum & fequentiura fere. Sepe. 17. non-

4«

HISTOR [AE PLANTARVM?

dum erant matu¬
ra, fed dura valde
lapidofa. Intra o-
6fco dies mature-
fcunc , & breui
mollefcunt. 0&-
25. adhuc bona&
fapida. SedNo-
uemb. fine mol-
lefcere Sc fracida
e Ile incipiebant.

fpach etiam maxima obleruauimus J ad trjjsyn*
cias alta , totidem crafTa. 0&.i4.fapida,dulcia ,6c
qua: cruda edi pollent. Putamus idem quodBafi-
lex &c Rcinfeldx Qtaffdbiim vocant. Durant
adhuc Iajiuar.guftu dulci lucculento.

Pira Bobemica v

Pira Angelica •

,1

BoS>cmifd;.BohemicaPira, turbinat^vcntrio-
fa, luteola ,& albicantia, puniftis notata. Matura
ftne Aug.Sept.medio fraada,dulcia, fapida, odo-
rata,ctiam fine feminibus, fapore aromatico feri.
oept. hnc incipiuntmollefcere.

Pira decerpta .

SrntfflfJbirn in Boli, paruaiefTilia,crafJiora,
quam altiora : coloris obfcuri , pallidi , & nonni¬
hil inxqualia.Mollefcunt facile , &citb face fiunt.
Guftufuntfapido. Medio Septembri adhuc inte¬
gra.

Pira Brumali ac

fracida,bo na, fidatis.

Brcd)birr , quali
decerpta dicas :
Parua,ex luteo ni¬
tida ,& altera par¬
te rubore multo
perfufa , inferne
ie/Iilia , fuperne
turbinata.Diu du¬
rant. Sept.17. licet
femina nigra , car¬
ne tamen dura
valdd,ficca,fapore
alpero, non ingra¬
to tamen. Odt. 17.
data in Boli lutea
iam erant , fedpo-
ftea licet, lapido¬
fa. Montb. delata
Deccmb. medio ,

-\rrV'

J\eifFa4>trbitn, quafi Brumalia , qubd non
prmsmaturcfcanr Mimis funt procedentibus
leJil.ti, lutea .alicubi rubeniiacum fundis & a-
Ipentate quadam ad taflum. Durant vfaue ad
Januarium. McdioSeptemb. guftu valde afpero
intus lapidea. Sunt quidam picturi m.nora’
/ubrotunda. In VValde & in Zeli. & i,-

Pira Coriacea.

£ebcrt irn/ Coriacea , in Boli, haud durabilia
nec admodum grata, nifi fint mollia, facile autem
mollefcunt. Lutea vna parte , ab altera rubent.
iS.Sept.guftati qtixdam mollclccbant,auftera ta¬
men cum aliqua dulcedine, vtcunquegrata ,^ra-
nhlofa.Montb.delata ad finem Nouemb. integra
adhuc.

Pira Leyuuarne dicla.

HcyW&vnebirn ira Boli. Figura ferefimtouab,
fuperne tamen magis turbina tailutea , carnefatis
l hda, dulci. Septeqnb.J7. bonaadhuc , necdum

mollia.

P ira La*

LIBER PRIMVS'

47

Vira Laterum*

giejJclbirn/Pira laterum , a colore lateritio , &
quod diu durent ita dicta, ad oualem accedunt
figuram altera tamen parte magis turbinata,alre-
ra fere leffili. Magnitudine variant, vti figura: do¬
cent, maxima & minima exprimentes. Aiunt du¬
rare ad Oporan vfquc.Od. z^.guftu adhuc aufte-
ra. Montb.dclata, fub Ian. finem integra, auftera
#arnc,duraquc dubduld.

Pira Picea glohofa.

( quafi piceos globos dicas) vocan¬
tur in ©4n'erbad> pago Vvirtemb.Globi figuram
qu&m proxime semulantur, interdum etiam noni-
hil torofa : ex luteo virclcentia , infigniter ab v-
naparte rubentia , punitis albicantibus multif-
que etiam firiis rubentibus intercurrentibus.
Montb.delata Ian. excunte adhuc inuiitx duri¬
tiei. Aiunt durare vfquc ad quadragciimam,nec
edulia fieri priuiquamnigrefeant. In Kirchen ctiS.
tPiutcrbircu vocant, id eit, hycraalia pira,& no¬
mi ne prardiito.

«(xrienbtrrt/
Herilia aguftus
forte praiftan-
tia ,in Boii, ei¬
de cum 0pccf*
birn forma, fed
media parte
minora. Color
quibufdam vnL
formis , luteo.
Ius : aliis alter*
parte rubens y
intercurfanti-
bus Itriis. Caro
mollis laporis
aciduli , grati.
Facile mollcf
eunt. Matura
Aug. fine. Inte¬
gra adhuc Sept.
ltf.Forte eadem
quae fiipra ex
Trago citauimus, qui & =0crrcnbim & pfaffcn*
birii / id elt, dominorum iScfacrificorum Pira vo¬
cat, & ad fuperba Ajuiquorum refert. Sed quia
non udcnbit, difficili eftiudicare.

Pira Cj doni At a.

4*

HISTORIAE

PLANTARVM.

Anttcnbtrn/ id efi: cydoniataPira , quod ob-
fcmat.i cydonii odorem fpirent , quorum etiam
formam quodammodo refcrunt.Ex tt?albe. Alias
romcrifi icr, quafi vinum veneno inficientia dicas,
incognita ratione nominis cydonii more nonni-
h 1 apgtiJofum , coloris aurei , altera parte rutilo
tirxfhim. Aiunt raro durare ad None nbrem.
Scptiio.bene maturum , carne tenera & granulo-
In tamoo, dulci gr.itoque fapore. Polterius adpi-
r.lr-ro t.intdin maius, eodem nomine obla¬
tum i.r Zeli. Aiimt & maiora reperiri , cotoneo-
que perquam iimilia)&. aliquando ad lan. durare.

Pira Hy em alia.

VPtntcrbim/ Hyeirulia Pira, rubra, fubinde et¬
iam alicubi lutea. Aiunt durare vfque ad Apri¬
lem. Maius hicdcpidlum eft ex Boli , ab vna parte
pulchre rubens cum pundlis albis. Aiunt etiam eo
maiora haberi. In fird>cn vocant draftjcnbtm/
quali muliebria dicas : Efui iucunda, odorata , fa-
pida, Stutgardix parabtfjbirn/paradili Pira. Ex
Montb.delatis quxdam mollia Nou.cxeunte red¬
dita : alia in Febr. Enem integra incorruptaque
permancbant,Fracida , carne granulofa. Non vi¬
dentur eadem, qux fupiaexCordo deferipta ,vt
facile patebit deferiptiones diligenter cor.fide-
ranti.

Pira Fr Mifortiana.

vfranefforrer btrn ,FranckFortiana in Boli &
Zeli, turbinata ventriofa , valde rubra : matura
Aug.fine & *?ptemb.principio,oblongoipeti;olo.
Facile mollelcunt , boni odoris &faporis , velut
arom.nici cum dulcedine , nonnihil etiam fune
granulofa. 0<ftob.i4.adbuc fapida, licetfracida.
Idem genus Piri habetur etiam in tPalbcn , vbi
cum prxdicto nomine etiam KottbiiTi , rubra Pi¬
ra vocant. Habetur & eodem nomine Montb*
nuper ex Germania importatis furculis inEta.

Pira quatiam fugaua.

LIBER PRIMVS-

19. Krincfelfcmbim/quod non facile Latine
exprimas,cx Zrnebingen: parum turbinata, Ccl-
filia.Iutea.Sept. 8.Caro fatis dura &granu!ofa,fa-
pore cum dulcedine nonnihil auftcro,fed aroma¬
tico. Alia etiam erant molliora in Boli, & dulcia
valde. FugaciafuntPira.

Pira Angelica magna.

3°* Angelica, {eu A gelorum Pira Bollenfibus
difta, fupradelcriptis longe maiora, fuperne tur¬
binata, & interdum non nihi' reflexa : baii lata,
feflili, alioqui ventricola. Lutea funt , faporc aro
tnatico , fubauftero , grato tamen. Durare aiunt
ad Ian. Nobis integra adhuc 15. 0 ctob.

Vita fer otina VV aldenfum.

ju @pa^tbicd?ern/quafi fero decerpta, vel de¬
cerpi folita VValdeniibuidida , inarqualiter an-
gulofa, lutea , vna parte nubentia. Bollenfcs&
Zeli entes tXHlfcbred?ernbtrn vocant, ac fi e fylue-
ftribus decerpta dicas. Aiunt ad Feb. durare De¬
latum Montb. durauit ad Febr. Sed fracidum.

Vira ferotinn viridia

3z.@pa£ti0 (Brunbirn/Serotina viridia Pira
ufdem V Vakienlibus , pulchra , magna, ventri-
cofa,fefTilia , leuiter turbinata, turbine nonnihil
nutante, vel ad latus inclinante, Colore virefeen-
ce. Videntur alicubi veluti in duas partes diuidi.

Tom. I.

3$- 4oflU0bim / domeftica Pira Bollenfium,'
Mediocria, turbinata, fed inequ.dicer , ventre in
vna parte magis protuberante, feililia , in torulos
velcofias eleuata , lutea. Matura fineAug. Se
principio Sept. Cito fracefcunt. Sept. 17. Saporis
boni,fubdulcis , carne non admodum molli. Si¬
militudinem habent cum ^aufebirn , fed meliora

HISTORIAE PLANTARVM;

li.xc dicunt. Septemb.iS. oblata in tFalbe maio-
r.i, ouam hoc dcpidum , (cd minus tubcrofa, ncc
ita inclinante turbine , ,b vna parte pulchre ru
bi-ntia,afperi s pundis Referuari polle aiebant
adhuc qumiLcirn dies. Huus generis maximum
integrum d .cSepcemb.?^.quod nondum fra-
cefccbat. Altitudinis craflimdtmfque eratqua-
tm >r digiconm & ferus, atque ad finem Octob.
vfque manllt mcGirupum.

Pollcrior eicon eiuidem generis Piri efl , licet
cmnnulli tvcm0ifftc; bim dixeri rit,fcd falso.Na
&inVPalbc lupraicripto nomine nobis exhibi-
tum-,acque plane idem eft cum co. Durant vfque
-tdlan. 1

Pira Pugillaria Boli cuji mu.

te. Verum Autumnus eius anni erat tardior.

34- vfmifrfcim , Pugillaria B dlenfibuschda , ad
modo defcriptadomeftica accedunt , Rd duplo
funt maiora, magnitudne pugni , vnde nomen.
Sc/filia funt, nccmultum turbinata: paulo tamen
magis,quiim figura exhibet : valde ventricola , &
ventri quibuldamab vna parte mag>s prominulo,
quadam tubcrofa & angulofa fere vt cotonea:
quidam videntur vclut bipartita,vt figura ofter.-
dit. Color ex luteo pallefcer.s , ad virorem incli-
nans.Vbi maturuerunt, magis luteus , faal e fra-
cefcunt.Aug.fine maturefeere incipiunt. Sapida
funt carne , cum leui aufteritate, molli , valdeque
dulci. Scptemhny.Pulchra nobis oblata ex horto
Pnfedi pagi (£ant*r didti , in Ducatu VVirc. fiti, ?
lub n imine £&d>ofcn 23iren/id efl, Clibani Pira, 1
apncedentibus haud abfimilia fed maiora. Od.
i4untegra adhuc.

Pira Zellenfuditta.

35- ^dncmbirri / qtiafi Zcllenfia. Ex (Brublin#/
pago VVirtemberg. magna, in iqualia, tuberofa,
cute tenui, lucida, polita, lutea, vna parte etiam
ru ente cum pundis , non multum turbinata,
turbine parum inclinato, valde ventriofa. Carne
latis molli, lapida, dulci. & nonmh.l etiam aqueo

apore. BonaOctob. 14. Eodemnominein Zc-ll
data, vb, frudum fugacem dVe perh.bebant. A-
Pta qua: in fegmenta csfa , ficcataque in vfus

1 Ann° l*°°' ,bidem C0dem nomi-
f . I °aob-Pnncipio carne ad-

U fatis firma , fapore duld cum aufterita-

Piraaquofa maiora.

5<a%i7rrbrai,a<po<i Pira in Kirchen i oppida
V Virtensberg. lu vocata , ficque & alibi appe1.-
lan ferunt , Piris Spccfbiro dictis aiqualiaittirbi-
nata vna parte, altera leflilt, ventricola .fatis x-
qual1ajIutea.Septemb.17. nondum erant mollia.
Amne depidto hoc longe etiam reperiri maio¬
ra. Durant ad Scptcmb. finem , carne dulci
grata.

Pira decorticata VV aldtnfiuni.

i --Sd;di»mm VValdenfibusdi&a.quafi decor-'
ticaca . decorticare enim fdleclcit efl , forte i
cutis teneritudine , quod quafi nullam cutim ha¬
bere, & decorticata elle videantur. Ouata feri
fimr, & nonnihil ar.gulola , lutea , cute tenc-
ra. Differant a fupra deferiptis Aquofis Eafi-
lienfibus Sc Vlmenfit us dnSis , quod‘ha;c maio¬
ra lint.magifque angulofa. Sed non diu quoque
durant.Sept.rc.caro fatis tenera, (ucculenta , dul-
ciSjfapida.Sepc.fine omninb fracida.

Per»

LIBER PR1MVS- v

adftringente , cum modica & obfcura quadam
dulcedine. Coda tamen vel perfe, vel in iure,
mollefcunt , &acceptabili gratia in menfis come¬
duntur. ProueniuntMontb.in horto Puntipis.
Legunturpoft Autumntipi.

4i.£eitfc^biriiinBoll,&:tt>aIbe&ZeII, qiwfi
Canina dicas : [£ettfd> enim quibufdam Ger¬
manis capis eft] pulchra Pira , longa , turbinata,
inferne fcflilia, non vndique xqualia, luteola, ali¬
cubi , & viridia cum quadam afperitate, pediculo
aliikslongo, aluis breui. Figura longum exhibet.
Aiunt & maiora rcperiri , dc ad hycmem durate-
Torrent integra in fornace. Segmenta edant
concifa liceant. Sept. 18. Sapore grato, licet adhuc
fubafpero, femina tamen vel tuin matura, nigra.
Od. medio admodum fapida. Videnturpotius
putrefcere,qu^mfracelcere : Nam exMontbelg.
delatis 23. Odob. vix integri quicquam reftabatj,
adeb euaferan^t putridainterim tamen fapida.

P ira longo pediculo ,

f*f*

ob/ole-

'olorti,

jejue

mat*-

fero -

38. Perelegans Piri genus, & magnitudine prx-
ftans , in lautioribus cjtn buida. , lupeiioris Aila-
tise hortis jfpeciatim in iiiuftri illa Malfouienfium
Abbatia habctur,quo i pe ntagonum a Hgura,qua
fere donatafunt pleraque , libuit appellare. Aug.
friaturum , magnitudine pugrii,circum!cnpcionc
pene ouata, fi angulos de.nas , Pediculus vrucias.
duaslong is, tenuis pro fructus magnitudine, cu¬
tis flaua,& qua parte Solem refpeiit,ruffa. Ca¬
ro alperu latis Segranulola , guftu lubadftnnges,
dulcis, & qu? paucis diebus mcllelcit. Odore
-prxftat. Lautiora perhibentur codta, quam cru¬
da. Sulpicio eft,idem elTe polfe cum prxcedenti,
quoddepidum apud fontem Admir.

39. In Strenui «ScNobilill.D. h Richach horto
Montbelgardenli haoentur Pira , lex vncias alta,
vtnnque turbinata, in medio vcncriola , lic fatis.
Medu-parce obfcure ruffefcetuu^reliquaobfole-
to colore ex flauo luteo & luffulco mixto. Tota
exterum maculis lenticulatis oblita. Septembri
leda dura adhuc. Sapore acidulo , ad ftrin gente.
Fugacia tamen funt: qilxdam enim paucis diebus
computruerunt.

40. Hoc nomine ( ©pccfbircn/ id eft , Lardi-
na Pira ) iamfupra defcnpta funt ex Cordo , qux
etiam dclcriptioLardinis Bafilienftbus didis Pius
fatis conuenit, nili quod apud nos non Autumni,
vtille ait, initio, maturefeant ,led lulio aut certe
Aug. pnneipio , vi.de etiam Montbelgardenli-
bus Poires de Mulvii hoc eft, Mellis Pira dida , a
tempore, quo matura funt. Alioqui celeriter fra-
cefcunt, & Autumno iam euanuc-re apud nos.

41. Pira Serotma ruffa pediculo hxrent fefeu-
ciali , mediocriter cralfo. Magnitudo fere qualis
•Angelorum Piris, vna parce turbinata & nutan¬
te, altera qux circa vmbilicum, qui profundus la-
tis,feftlli. Tota velruffa funt,& quali ferruginea,
vel in pallido virore rubris maculis dense obte-
da ,inxqualia,dura, lapofe acerbo. Menle Fe¬
bruario adhuc illsla, dura5 rugola , carne acerbai

Tom. I.

4 3. Pira \ pediculo longo nomen indepta^artrfi
fiflcr Wirtcmbergenfibus, in Boli, Zeli & IPaU
be,& locis vicinis prope fontem Adm.& verfus
Vrachum dicuntur. Ouata fere funt, ledi nxqua-
li & tubero la luperficie , colore viridi, pallelcen-
te. Pediculus non raro longitudine ipfa Pira lu-
perat. Sept.17. nondum erant matura, arborie-
tiamnum hxrentia , acerba valde , lapilli lepue du¬
rioribus farda. Integra manere perhibent vfque
adlanuar. In UMlbc &Kirchen Oclfob.iz.flpida
erant. Montb. delata, durarunt adlan. finean. Fri-
burgi Brifgoie , Kattcrt & iTTctifJbirn / a pedicu¬
lis caudam murus referentibus , appellantur. Ma¬
tura erant Septembri. Eadem exiltimamus.qux
Pendula Montbelgardenfes indigitant. Pira pu¬
gillaria, minora tamen Lardinisdrdis, longo per

51 HISTORIAE

dkulo, quaque fureulo committuntur, crafTo hx-
rcntia, cortice ex viridanti fufco , rugofo , carne
dura, auflera Sc fubdulci,candida,nondum omni¬
no matura Septembri.

Pira loqgo pediculo fiaua.

dxlblangfhlcrbirri * hoccft, Lutea, Iongoque
pediculo Pira Bollenfibus dida, fatis accedunt ad
formam ©d?lcfifd?birn / nifi qubd pediculi l®n~
giores : odor etiam differt, tardius maturefeunt,
alioqui oualia fcr£. Color ex albo fubluteus, non
vircfcens,vtinaliis,^ longo pediculo Jlangflilcr
vocatis : alioqui nonnihil angulofa, vtilla.Pedicu-
lus Piri fere longitudinem xquarefolet. Montb.
delata,grati adhuc faporis , licet iam frascfcercn t.

Pna Regalia, feu Magnatum.

Etfi Pira Regalia dida iam fupri ex Cordo dc-
feripta fint , quia tamen figuras paratas habeba¬
mus, placuit & noftram deferiptionem appone¬
re. Kc^elebirn Bollcnfibus & VValdenfibus,
quemadmodum &Bafilienfibus , Sc paflim vbi
obferuauimus dida magni fiunt : Nam Sc care
venduntur, & ad Aprilem, &quorundam dili¬
gentia etiam ad oporanvfque durant. Magnitu¬
dinem vulgatam maior icon oflendit, rarius mi-
nora videntur , videntur tamen , vt prior figura
docet. Superne turbinata funt , inferne feflilia,
ventricofa, nonnihil angulofa. SuntSc quodam
non ita longa, interim tamen craffiora. Colore
funt fubuiridi, & ex praffino ad exfium vergente,
guftu dulci Sc prxfuaui Septemb.fine,quo tamen
nondum perfede erant matura. Pulcherrima ha-
be.nmrin '&ircbm£etm, oppido & pidis maio¬
ra. Ioh. Lutz Pharmacopceus Kirchenfis indu-
ftrins&lUufl.Exc.Celfit^nullifecundus, ex ho-

plantarvm;

rum Pirorum fiicco Eled. elegantiffimumfuauif-
fimumque, Sc ad modum eius quod exfucco Cy¬
doniorum paratur, confecit, elegantibufquc fi¬
guris efhgiatumAbietinis excepit fcatulis. Od.
fine valde fapida funt & lucculenta. Montbelg*
delata , fub finem Februarii nullam experta erant
corruptionem.

Pira boni Cbrifliani.

His valde accedunt Pira Boni Chriftiani di-
dta, [ nam veraque habemus in horto Montbel.
Principis, & diffindis hifce nominibus] qux de¬
mum circa Felium Pentecolles cruda efui apta:de
quibus fupr^.

E x Regalibus funt quaedam ferotina dida,'
©pafit ^crfclebirn vulgo di da, quod tardius ad¬
huc inaturefcant , funt angulofa valde &inx-
qualia. In exteris fere conueriunt cum proce¬
dentibus. LubetSc horum geminam [ qux cum
aliisquibufdam Pirorum Sc Pomorum eiconibus
Ili.E.C. VVirt» liberalitate parato erant] figuram
fubiicere.

Pira Regalia Serotina. 0pft{)t Kc0c^irn-

LIBER

Pira dorfalia, cade/nquc Libralia dicla.

48. Pira Bollenfibus & circa fontem Adm.Kit:*
cfcnbirn&-21reb£cfcnbtm/ adorfo& natibus,
quorum mufculos & lacertos aliqua parte refe¬
runt ) id e 11 , dorfalia & natium Pira difta , prx-
magna lun t & Ipcci ofa , vc ex figuris facile depre¬
hendi poteft. Tota fune inaequalia > & quodam¬
modo tubcrofa , colore oblcuro , virenti fere.
Aiunt ad lun. durare, Aliis etiam vocantur VU
Tqm,

PRIMVS.

mcrbtrti/ aliis Pfunbt^brrn ; PridS Vlmenfia
fonac , poftcriiis libram pendentia : funt enim
ponderola. Aliis etiam 2\urbabirn/ Cucurbiti¬
na refte dicas. Odtob. 14. fapore adhuc auftero.
Adontbelg. delata ad finem anniduraucre. Ea¬
dem mfi fallimur , in Brifgoiain fplendida illa ar¬
ce III. Equitum Rhodienlium nebis vocata
fenbirn / & Pira S. Catharmx.

49. His affinia funt Prxmagna illa Pua,qux Spon¬
dere libralia Burgundi vocant. Pleraque enim li¬
bram pendent , & intercum etiam magis. Craffa
funt, Vencricofa, feffilia, vmbilico profundo , vix
alciora , quam craffa. Diameter eft fex vel feptem
vnciaium.Cute quoque funt craffa , vndique ma-
culispullisobiita.O&ob.lc&afapore funt aufte-
10, cum quadam dulcedine , nondum tamencibo
apta: Carne firma , fucculcnta.H.iberuur in hor¬
to Montb. Principis, ex furculis e Burgundiaac-
cerfuisinfitionc comparata, de quibus etiam 111.
Principi VVilhelmo Landgrauio Heflix mifi-
mus. Eadem poftea in horto egregii viri Io. Vvild
j Tabellionis E. C.VVut. comparata. In Lotharin-
ia vt aiunt, Pi-ires de ifi.onces vocantur , id eft, fe-
ecim vnciarum Pira. Durantad oporan vfaue
re&e repofita , & fuauicas eorum iequenti de¬
mum effate prxeipua.

50. An libralia Piinii? Pomi quodammodo fi¬
guram habent, adeb rotunda funt &fc/IIlia : E'
magnorum Pirorum numero , Aurantii mali ma¬
ioris magnitudine, vt quidam inter ea libram fe¬
re pendeant , communiter mediam. Totaangu-
lofa funt, & lenticulatis guttulis vndique afperfa,
vna parte rubra , reliqua flaua, non fine punctis
viridantibus. Vmbilicum profundum habent,
cui anguli torofi eminent, ficut in malis Cydo¬
niis. oppofita pars, qua pediculus breuis &craf-
fus cft.Fragrantiflimo ore nares percellunt. Motr-
bclg.in horto nobililhD. a Rylchach Septembri
leguntur. Sapore funt prxdulci, grato.Carnedu-
rmfcula , neutiquarn tamen lapiclofa.

Pira Strangulat c na.

(

HISTORIAE PLANTARVM-

S-uftlbim.

Mambirr.

btr».

5?. Vafidi adcbhisadftringendi vis, vt cruda
come it* , pncfcrtim i dclicauoribus,cos in ftran-
gul itionis metum coniiaant : quapropter cruda
«edi vi. v potiant, abfque m*Icftia. Optimatamcn
funt coda & exliccaca. Bollenfes ©ufclbttn vo¬
cant. Non diu durant. Sub finem Aug. macure-
fcunr. Quidam vocant VTlansbirrMd cft, virilia
Pira.Reperiumur &maibfa,'tum alibi, tum Bafi-
lex, vbi 'ixamnubirn , [ quali Canthari Pira di¬
cas ] vocantur, a figura. Ibidem in fl-gmenta
concidunt Oeconomico: rei ftudiefic macronx,
atque ficcantvel toriefacunt ctia.nque integra,
&interdum in aliquotannos alferuanc. Haben¬
tur enim li.rc Pira torrefacta prx aliis optima.
Tubi ngx quoque pro ti emunt. Eleganti flaucdi-
ne placent. An vero lmt Strangulanea fupra ex
Curro 6c Ruellio deferipta, difficile iudicare eft.
quod figuram non d »ceant. Sed quia rubrum co¬
lorem in iis commendant , forte ab his diueria,
qux omnia aut certe magna ex parte lutea funt.

52. Pira acuminata.

Sfttzjitrn.

Spigbtm VVirtem-
bergenfibus, id eft, A-
cumi nata Pira, ex figu-
rx ratione vqcata vi¬
dentur. Etenim ii quod
aliud Piri genus, certe
hoc ad Pyramidis figu¬
ram acccdcre, non ob-
fcurum. Lutea funtjia-
bentur & hac figura
maiora. Prxcociafunt,
& fugacia. Septemb.iy.
moilcfccbar.t Caro a.
liooui latis tenera,fapi-
da, dulcis.

Vira Campanae e a ilontbdg.

fanacra

Montbelg,

Pt/reClo-

che.

Pira curta.

Stumfff.

Itng.

5;;. Sunt & noftris .rque-Burgundis fua Campa-
nacea , a Campanis[Cordo didLis ] Piris,vt nobis
quidem videtur diuerfa , licet figura & nomine
coniieniant. Ille enim fua omnino flauadicit&
facile putrelccrc looftraobfoleti coloris funt , &
ad aridorum foliorum , emicante tamen viridi,
non parum accedcncia. Diceres viridem ferrugi¬
neo confperfum. A pediculo longiulculo & par¬
te turbinata ita inlatum fe pandunt , vt mamfe-
fto argumento nomen indepta videantur. Quin¬
que vel fex vncias altitudine xquant , latitudine
vix quatuor. Nec facile putrefeunt hxc noftra, vt
illa Cordi , fed diu durant , & demum nscnfe
Noucmbri edi fuauia : nlioqui hyeme coda fuga¬
cium vices lupplerc poliunt, cum Ccrtolinis vel
Campanicis Rutilii. Leguntur ex liorto Mont-
bclg.PrincrpisjScptemb.fine ,quo tempore,car-
ne firma , non multum fuccofa , adftringencc , remenr
cum quadam dulcedine, qux omnia fpem faciunt
longioris duratioim.Pcirr tlocbe vulgo vocant.

54* InThan &: Entzen Allatix fuperioris op¬
pidis, habentur Pira, qux 0tumpffiin0 vocant,
quafi, curta vel manca dicas : volam quxdam im¬
plent, alia etiam minora funt, aliquid commu¬
ne habent cum ouatis di itis JEycrbtni , adeo car¬
ne funt molli , dulci, atque fuaui : verum non v-
trinqueturbinata fimt vtilla , fed ad pediculum

tantum, vt cucaPythmena lata & fbffHi2>rubeB-
tia, pundata, pediculo alias breui , aliis longius¬
culo. Ex his maiora pauca aut nulla habent femi¬
na, quafi hocum materia in Piri alimentum Sc ac¬
er ementum clletabfiimpna.

55. Rouge Vacun Lotharingi Pirum vocant, RuyKA
nobis ab hortulano radicatum , fpeciofum ma-
gnitudi ne & figura , quatuor ad minus vncias al-
cuni, duabus latius , turbinatum , fed turbine ob-
tufiori , pediculo laterorfum [ quod peculiare
huius Piri elfe. videtur ] inferto, cortice fcabro^
dilute croceo, fed vna parte fature rubro, ac q .ia-
fi /anguineo. Carne firma admodum eft , fucco
dulci , odor. ito , fubadlhingente : Nouembr.
nondum edule, efi enim hybernum Pirum dii.-
que durans. Decembri guftui apta ccepta, molle-
fccbant,fapore 5c odore fuauiffimo,verum grano-
fa lapilli fvc abundantia-. In hort.Ill.E.Celf. V Vire.

Alo ntb.in ferta. .

51T. Pira fucchatinadida , jucfcrbiren oriun- pC^A 'l \
cur Leobcrgx Sdefiorum vrbe, in prxdiofubur- J
bano, afpcdu non miucurido , finis /anguineis
cum virore afperfa , Pyra SpccFbiren di <5ta ma¬
gnitudine referenti i , arbore decerpta faporis
paulo acerbioris, lapidofa , quatuor vero dein¬
ceps, vel quinque dierum fpatio ita mitefeunt,
vtSicchari infhr commanfa in ore liquefiant, i
fapore nomen indepta. Surculi alio tranflati in- ]

fitionc nulla traducuntur, qux caufa fubfit,vccu-
fiifne ? an alia ratio ex Sole petenda? an vero
primi plantatio artificiofa , naturalif/C, in dubio
efi. Hoc genus Piri tradere videtur Schvvenck-
feldius inter fiirpcs Sileliacas fine deferiptione
his verbis:Sacchofapia sficfcittrcn. 1

In nomine funt & aha mulca apud Affatos, vt r
Creufclbium Mallocpmi , Pira Riparum [forte a CrsufiHnrm
figura ] Kubjirn , & alia qux nondum a nobis ‘R*^//Vfc 1
deferipta lunt item Sdnlrbirn/ (Sei^lesbirn/
(Brsmmmobei* foftybtrn/ftugbirn / ivci^ufcr^
Imcjbim/ccc.

In Burgundicisoris fere hxchabentur, de qui- PiraBur-
bus omnibus accerfitos furculosetiarain horcura z»ndtc*
Alantb.llI.E.C/niencurauimus, vtconftetpofte- <rA’V °ene\
ritati,poti(fi:mi:n Montbelgardiacx,de noftra di- a.°-

ligentia 6c iuuandi ftudio.Nominafiint hxc. Pi- ^',7' '
ra nigra, poirzs noircsPita di&a de Roufel , optima
coda. 4 Pir iS. Liurentii. 4.PiraAuguftim,en-
f\s,poircs d'Ao>j }, ex Barmontarce Burgundica, 5.

Pira Sacchari na viridia : poiresverdes fuccrees : ex
B a renone. rr.Piraporaa, poiresp^nnies : exBar-
monc: forte eadem cum Po^u-Piris. 7. Pira ma¬
gna dida d‘arbe : ex Barmor.t. 8. Alia magna di-
daj poires magnets : cxBarmonr. 9. Pira horten-
fia,poires de cjitrtil, cx Grange,arceExe.Ceffitud.
VVircemb. io.Piia operaria, pnres ouuneres : ex
Grange. n.Pira Charic :ex Gr. u.poires de Gra-
morit: cx Gr. i;.Pira Germanica , poires d’Allema-
gne. i4.PiraCampanxfimiIia, pvires comme clo-
cbe. 15. Pira campanacca alia, poires de eloebe , vtra-
que ex Gr. forte alterutrum horum efi id quod
paulo ante defcnptum. itf.Pira dida poires de pa-
r emetit , quafi apparcncix dicas ex Gr. iy.Pira
{hcanguhtoria, poizes d^ingoi ffe , forte eadem cum
antea deferiptis. 18. Pira domini , poires Moti-
ficur : cx Clareuallx oppido Exc.Celfitud. delata
cx Taramaife, & alia multa aliunde illata, prxter
fupra deferipta. Faxit Dens Opr.Max. vt poficri- c^r
tas admirandis ifiis illius operibus aliquando
cum gratiarum adioaefruatur. w m plro.l '

Sed fatis iam facis Pirorum oftentationi indui- r"™enu-
tum, nec tamen omnia dida : Ecquis enim poflit

4

LIBER

m tanta nominum infitionumque confufionc?
Hoc tantum voluimus, vt Germanix opulentiam
cumltdix, Gallia: ( quas & ipfi aliquando /ui$
p.ilTIm locis vidimus , Sc gullauimus ) atque An-
glix Gazis coferremus>& curiofis ingeniis, quibus
anguli llluflrium harum nationum hodie perflrc-
punt, etiam hac inrefatisfiat. Nunc ad reliqua
pergamus.

,s St Satiua Pirus amhorc Theophrafl. pauca admo-
pus. dum in locis calidis , vt in Aegypto, Sc vitiata ob
■utHM temperamenti contrarietatcm. Eadem in plano
e’ melior prouenit tam materie, quikmfrudu. Lo¬

ca fpecialia ex fupradictis fatis patent. In gene¬
re omnes Ixtum filum amant. Gaudet iis Italia.
Nihil frequentius Germania: , Galiix , & prxfer-
timSeptentrioniis plagis, Belgio, Northmannix,
re Anglic> vbi Odrc Sc Per e admodum fuaues potio-
nes nes vini vicarias faditant ,vt annotat Lobclius.

•• Florent menfibus Aprili Sc Maio : Aeflate Sc Au¬
tumno frudus maturefeit. Qux tarde floret, tar¬
de frudificat, Pirus Trago ante Malum cum Cera-
lo plerumque Sc Pruno florem fert. Pirus etiam-
<i non pluat , fcd fiat Auftrinum coelum , aut nu¬
bilum, amittit florem ^primos frudus» fi cum
de florueri tales dies fuerint , cx Theophrafl. Sc
P. inio. Item: qux cito occidunt, velocia fune , Sc
tamen antecedunt diuitiis, vt Malus & Pirus. Ma¬
go apud Plin.

\0„^ Pira non eodem tempore omnia feri iubet,quo-
■>»). niam non xque floreant. Eidem oblonga, aut j
rotunda ab occafu [ab ortu Dal.] Vergiliarum ad ,
brumam. Reliqua genere media; hyeme, ab oc¬
cafu Sagittx , Subfolanum aut Septentrionem
fpedlantia. Serendi vel inferendi tempus, Accul¬
turam habes apud Gcoponicos, potiflimuvnapud
Carol.Stcphaniim, qui docet quomodo inferen¬
da vt citius vel tardius proueniant, vt frudifera
reddantur, Sc acquirant odorem , ahaque multa
prxclara. Communis quidem Icalix ratio feren¬
dis vel inferendis Piris autumnum tribuit, itavt
brifln im xv. ndc minus diebus antecedant, vt tra¬
dit Plinius. Et Scaliger Pirum & Malum Autum¬
no potilis feri fuadet, quod hybernas impreflio-
nes mclids tolerare valeant, qu^m xfliuas. Hxc-
que forte ratio cur Pirus calidis regiombus,vt zE-
gypto male habeat.

Denique Pirus, vt &MaIus ,in montibus bre-
uis,nodofa ,fpinosaque:in planis amplior pul¬
chrior vifu, meliorque tam materie , quiim fru¬
ctibus. In Calabria tamen , regione cahdiflimi
copiofam haberi Pirum vel ex Horatio difc -
'ya Vsl. mus, vt dicetur infrh. In hiftoriis Indicis legimus,
nnfi*U ininfiilaPalmxita proficere Pira, vt & (ederim ad
triginta vncias ponderent : Eorundem etiam me¬
minit Caidanus , fedquod genus Pirorum fit,
non docent.

lirw & DiofcoridiPirorum genera omnia adflnngut.
ifus Quare conuenientcr adduntur Cataplafmatis re¬

pellentibus. Decodum ficcatorum , & ipfa cru-
iluus da, aluum fidunt: i eiunos tamen cfitata lxdunt.

Quam fententiam Ac Plinius confirmat. Pirorum
omnium , inquit , cibus etiam valentibus oncro-
iculla. fus ,xgris quoque vini modo negatur. Decoda
eadem mire falubria & grata , prxeipue Cruflu-
mina. Quecqnque vero cum meile decoda,flo-
machumadiuuant. FiuntCataplafmatae Piris,ad
difeutienda [leg.repellenda, ex Diofcor.] corpo¬
rum vitia : Sc decodo eorum ad duritias vtuntar.
Ipfa aduerfintur Boletis atque fungis, pelluntque
pondere, & pugnante fucco. Quoa poflerius
Diofcor. de Piris fylueflribus feribie , (de quibus
infii ) quemadmodum fif h^c. Pirorum ligni
Tom I

Ligm ci-
tiu.

Pint iume-
tis mole j} a.

PR1M VS* «

cinis contra fungos etiamnum efficaciiis proficit.

Mala , Piraque portatu iumentis mire grauia fune,
vel pauca. Remedio aiunt elle , fi priiU edenda
dentur aliqua , aut vtique offendantur. Condun¬
tur verb Pira , vt vux , ac totidem modis. Piris
vt Sc Ponis, proprietas vini , fimiliterquein x-
gris medentes cauent : H^c-Plin. Idem & Plu-
tarchus refert, & Lucianus in Aflno aureo. Quod
vero de iumentis ait , confideret ledor , an ratio¬
ni Sc experfentix fitconfcntancum : nififorre i-
deb molefta fint, quod ferant id , quo frui ne¬
queant , odorque identidem illiciar ea, etiam ad
molefliam vfque. Neque enim facile credideri¬
mus odorem per fe iis moleflum.

Galeno Pira efu llomacho grata funt : quin& stomachi
vim habent exiccandi : atqui fylueflribus magis g[,*'*rum
exiccandi vis ineft. QuqdeMilisdiximus,fiom~
nia ad Pira Sc Punica transferantur, nihil nouo a-
lio fuper his fermone opus esit. Nam in iis quo¬
que alia auflera tantum , vel acerba apparent, ve-
luti quedam acida , quxdam dulcia , quxdam de¬
nique ex horum millione compofita : funt qux j

nullam penitiis huiufcemodi qualitatem exupe'-,
rancem habent: quo fit: vt cum aquea fint ache-
betia , nulla roborandi vi polleant. Talisigitur
omnino Pirorum vflis, quaks Malorum. AtPi- m enati,
ris , prefertimque grandibus, que apud nos Me-
n ltx vocantur , aliqua alendi facultas donata eft.
Proindceaf.-dain tenues orbiculos, ficcataquc
reponunt. Quibus codis per hyemem Sc Ver,
cun fames ell , ciborum parum nutrientium vi¬
ce vefcuntur. Et in libris iiinpliciiim : Piri folia,
inquit, pariter ac turiones auflera funt : frudus
dulcedinis quiddam obtinccaqucx : ex quibus
clara quoque temperies efl, i nxqualis fecundum
parces: Nam pars vna terrea efl, alia aquea,cxte-
rthn vtraque frigida, tum alia temperata.Proijide
Pira efu flomacho grata funt ,Sc fici m prohibent.

Illita autem deficcant , & modice r .-frigerant.

Nam ego iis illitis vulnus glutinafle memi-

Ftli\

Sl07nAchfff

Wlm.enun-

\ilitrur.

IContr a

[nvgot.

Serapio ex AbenMefuai. Proprietas Piri tani
domcflici quskm fylueflris efl , vt fi coquatur r
quodcunque eorum cumfungis, cmendentillo- * ^
rum malignitatem. Maioribus vis potior , quim
paruis , migifque nutriunt Piraquhm Cydonia.

Succus Pirorum infpilfatus cohibet fluxus bilio-
fos ,Sc ventriculum fanat, fcd colicam caufarefo- Co/w*
let. Remedio efl, fi pbft, hauriatur vinum mel¬
lis paratum cum aromatibus.

Albei tus Icribit Piri radicem h mulifre portatam
Conceptum impedire: Frudum idem pofle , fi
iuxta , vel fupra fe habeat. Id etiam k nonnullis
creditum , i latentibus in parturientis ledo Piris,
autilluctranfportatis, parcum tardari , autdiffi-
ciliorcm fieri. Sed hxc fabulis , quam experimen¬
tis funtfimiliora, quibus Alberti fcriptafcatent.

Illud vero fimilius , quod alicubi Plinius ait:
iis qui bupreflim hauferint, prodelfe Pirorum ge¬
nus omne comedifle.

Sunt, inquit Curtius, qui abfolut£, primo or¬
dine refrigerare Pira dicant, & fecundo deficcare:
alii verb matura calefacere , humedare Sc moue-
re. Quod lane intclligendum 'erit ex faporum
vi , ac natura , vt dulciora calefaciant. Qua:,
autem inter dulcorem Sc aciditatcm natura?
iunt compofitx, parum caliditatis Sc ficci tatis ha- yires piT9»
bent,vt omnium denique vires ex faporum ge- rum ex(<g
neribus metiri fir. Ante cibum verb fumpta,ven- toreme,lh
trem fiflunt, maxime cruda. Grana, quxm illic ***}/*•
funt, peculiari quadam proprietate putfnonis vi^
dis medentur, udtenibus ofticiuqt. ,

V I 4

R.idiX.

Coaceftm

All>ertm

notatur*

Inter Pira , v tCcIfo placet, potiflimiim fragi¬
lia conferunt Stomacho , qualia fune Cruftumma,
velMeuiana, & Tarentina & Signina. Sitim re¬
primunt. Qua: Pira, quia nobis delunt, fubftituc-
fotiTf? mus a^a> eadem dote donata. Pirorum fu ccus at-
qu» dilutum litim fedat. Eorum folia & rami pari-
teraudera funt. Nam arboris partes omnes, non
eiuldem temperiei funt, vt alii terre ftreSjaiix ve¬
ro aquex,vtrxque enimfrigidx.

Matthiolo Pira acerba terrea: funt natura: , aci-
Mo(ch*tel & aclllcx : dulcia medio modo fe ha-

l,na bent. Mofchatellina aliaque odorata , ad modi¬
cam caliditatem inclinant, parumque admodum
adftringunt. Quxcunque autem dulcia non funt,
aditringunt dcobllruunt : Sc fylueftria quidem
SylutflrU. nwgis fatiuis : acida & acerba dulcibus: ficcatare-
ytmtncu- centibus. Ventriculo vtiliafunt Pira , fi poftrema
L.or. *n Paftu comedantur. Co<rta crudis proflant.

Cordi robur addunt : fitimextinguunt. Ad ven-
Vomtfut. tiiculum imbecillam vomitionibus obnoxium Ht
HtliH-r. Elefluanum cx Piris qutbuflam , illi fimile,.quod
ex cydoniis conficitur , de quo latis multa dixi¬
mus in capite de Cydoniis. Vulnera congluti¬
nant, fylueftria potiflimiim, & coifta. Ex foliis
Kteri frte Pui vel Piraftriinldfltts apparantur ad vteri Sc ani
0.1 procidentiam vtijes. Dyfcnccriris & «iliacis in
cbo conueniunt. Arida ac reficcata Pira , flue
sl',;;:. cocta iiue cmda edantur, ventris fluxus fedant,
xm. J ck (anguinis quoque fluores fiftunr : ad mulie¬
bria profluuia accommodari polliint, dulcia Sc
vnctuoh fapons plus quam cirera nutriunt : a-
quofaexigui funt alimenti, pate^ etiam alunt a-
cerba Sc auftera, velut & acidiora. Crudis femper
co£tavtiliora,& ad corporis nutritionem mclio-
ij. Quxdam vero & adeb acerba Sc auftera
funtvtnonnificodlaedi queant. Horum aurem
& nonnullis tam copiofahumidttas, vtfiiper pru¬
nas, vel fubiplis coqui expediat. Alimentum de¬
nique Pira omnia amplius & copiolius , quim
Mala iiuc Poma conferunt, fcd hoc lpfum frigi¬
dum quidem ac reprobum : ex Dodomo.

Fbrit. Piri flores, inquit Porta Neap. frigidi funt &

humida: naturi, quia albi : quod fi verum, ex iis
aquadeftillaripoteft, conueniens ad cftidhis a
caulis contrariis. Idem feribit Pira quemadmo-
Clr dum & Cydonia , quia Cordis figuram expri¬
munt, mirifice auxiliari affeffibus cordis, qui ve¬
ro flaua fint, aut coloris crocei , qualiafere funt
verna, bilem generare, ob coloris lignaturam , ex
qua rerum caulas atque vires dependere novus
ille Philofophus opinatur, de qua re nunc non
cft difputandi locus.

Cxterum errant Medici crtrn Pyra febricitanti¬
bus vtilia iudicant. Febres namque omnes pu¬
trida: ex obltrudione ortum ducentes,adrtri<rtio-
nem habentia Pyra , Aug. Ferrar. tefto , recufant.

Supr^drdum, ex Serapione Pira cruda choli-
camcaufare/olere,atq; hoc euenirc videturpro*
pter flatus, quos ingenerant : ideo confukum,vt
iis haurtus meri fuperbibatur , qubd flatus diffi-
pet,& Pirorum frigiditatem emendet. Huc fpe-

<rtat antiquum illud Dyftichon: r

Fert Pira nofira Pints,Jine vino funt Pira virus :

Si Pir a funt virm, fit maledicta Pirm .
e Pi- Pinguedinem quandam corpori, prxfcrtimo-
dorata atque coda conciliare, funt qui ferrbant.

Noftn fub cineribus codis & decorticatis ali¬
quid focmculiinfpergunt,vt ficccenas claudant.
Iidem quoque ex maturis , fiue deciduis Iiuc col-
iedis : fed bene mundis fuccum exprimunt, & ad
iapx conliflentiam decoquunc, qua: etiam rtoma-
«10. ad lupri icuptos vfus flt gratior , fi abquid

HISTIORIAE PLANTA RV NL

coriandri aut feniculi addas. Poffunt Sc condi¬
ri, vt Cydonia , in legmenta concifa Sc Ele&uarsa ^‘et- -c p*
ex fucco parari , haud fecus ac de Cydoniis di-
dum , cuiufmodi perelegans induflrium Phar-
macopoeum paraiTe fupr^ retulimus.

Veteres & vinum e Piris parabant , quod ^

Grxca Pirorum denominatione, Apiites vocatur, Apijtts. „
& Latine Piratium. Paliadius fic. Contufain
facco rariflimo , ponderibus vel prxlis compri¬
muntur. In hyemem durat , fed prima xftate a-
cefcic.Acerbmn eft , ftomacho tamen accommo¬
datum , inteftinafque deftdlationes compelcit.

Multis etiamnum hodie locis , in primis vero in
Vafconia, Anglia ,Northmanr.ia , ex Piris, fele-
dis potum confici Cidre <5c Pere illis nominatum cidre
laporc fuaui, quem vinj loco bibere iam antea rc- Pere. .
tulimus, Camerarius in feripta retulir.

Fiebat olim & acetum e Piris aufteri faporis, Acetum ^
vel fyluertribus. Matura in cumulo per triduum Pirts
adfcruantUT , deinde in vafculum mittuntur , cui
pluuialis , fontanave aqua infunditur. Apertum
vas per triginta dies relinqurto , deinde quantum
ad viuin fublatum fuerit, tantum ad copiam aqux
reddito. Vides quim ad rerr* attenti fuerint Ve¬
teres i nos i ffca hodie omittimus , nec aliud fapit
nobis, quam quod i vino.

^ E Piris quoque , vt refert Hermolaus , antiqui- Luju^men J
tus liquamen ad feminarum ieiunia , quod C-i-
ftimoniale dicebatur , fieri folitum, hac ratione: J

Pira maturiflima cum fale integra calcantur,& v-
bi carnes refolutx fuerint, in capulis vel vafculis
picatis condiuntur. Po,ft menfem verb tertium ea
fufpenfa liquamen fundunt, non iniucundi fapo¬
ris, & albi coloris.Tradunt & Nigellam , cum fa¬
lluntur, addi folitam. Qux vero pofliteffe fapo¬
ris fuauitas falis cum Piro? fatemur nulli cupedia
eius hadenus palatus noffcros illedos.

Aliud prxiidmin , &in contrarios plane vfus,
nempe ad fedandam immcnfamf-.mem , qua ali¬
quot millia hominum mi fere perierunt, quxfiue-
runtin oblidionefua , Lugaunenfcs Bataui ex e j
foliis Pirorum aljifque, qux varie prxparabantjVt^"
refert Stratius in Hifloria tumultuum Belgico-

Inconuiuiis Grxcorum Pira fecundis menfibus
inferebantur, aqua merfa, vtmitilfima quxque le¬
gi pofTent.Quin CJc Calabri, qui ( vt feribit Cur- Mos c™. '
tius ) Piris abundant , Pira hofpitibus apponere C3ru"* 1
confue,uerant, deinde faturos, bellariorum vice, cd,ubrord J
domum auferre iubebanc. Quod li reculalient,
eadem porcis oblidebant , vnde Horatius in E-
piftolis:

Njh (juo more Piris vefii Calaber iubet bojpes,

T u mefecifii^'jcupletem,vefcere fodes.

Iam fatis efi, at tu quam um vis tolle benigne:

Nm inut/a feres pueris munufula panus.

Tam tene. r dono, quam fi dimittar cnufius.

Sertiari Pira Democritus adfirmat^qux illitis pice
furculis fufpendantur. Alii in fapa , vel palfo , vel ^dsZ.
dulci vino, vel mullo merfa cuftodiunt cadis ple- ri0ncs<.:t.
nis. Plutimi inter fcobem obruta feruarunc. Alii nx-
liceatis frondi busluglandis inuolutarecondunt.

Alii in vrceis fidtilibus in vino vel murto demer¬
gunt, & operculato vafereponunc. Al« vinaceis
difereta, ne fe contingant, obruunt. Pira feruan-
cur in fidilibus picati* muerfis obruta inter fero-
b es. Alii Piris fingula vala f>dilia affignan t, & o-
percula eorum picata , dolio iterum includunc.

Aliqui arena in ferobe fubicirtaita fic ca operiunt,
mox terra. Ahj in floeds , capfis condunt, quas
luto paleato illeuennt. Plurimi Pira inter paleas
aut fiumenta obruta feruarunt, qua fererationc

hqd.

LIBER PRIMVS-'

fcodie a ftoftns feruari folcntin cella vioaria , vel
conclaui fornicato repofita. Diutius adfeniabis,
fi mutuo /ibi non incumbant, ac fc ne contingant
quidem. Adhuc diutius fi ex' filo fufpenfa pen-
deant. Alii ftatim le&a cum tenacibus fuis pica¬
tis vrceis condiderunt, & oribus vafculorum gy-
pfo vel picc claufis , ip/a fub dio obruta fabulone
tegunt, quem modum hodie quidam profecre-
to habent. Ahi Pira qua: fe non contingerehtin
J meile fcruarunt. Aliqui aquam /alfam cumccc-
t perit vndare calfada , de/pumant : & ei poft iam
frigida Pira feruanda demergunt : tunc exempta
poli; tempus exiguum condunt vrceo, & eius lito
ore cuftodiunt : vel diu noduque in frigida lalla
manere patiuntur , poli in aqua pura biduo ma¬
cerant, deinde fapa velpaflo, vel dulci vino mer-
<ndi fa /eruant. Sed Pira qua: huic negotio deftinan-
>us. tur,ii cadiuis diligenter eleda integra d benteile,
placido die , crefcente luna , manu decerpta , ve¬
geto Solis calore. Dura tunc& ahquantilm viri¬
dia vale claudantur , quod tegatur operculo &c
inclinato deor/um ore, breui obruat ur fcrobe,lo-
co luxta quem perennis' aqua deliuit. Item qua:
dura funtin carne Secute prius in aceruo polita,
vbife mollire coeperunt , m fidile picatum po¬
nuntur, & operculo luperucniente gyp/b linun¬
tur : vas breui ferobe demergitur, loco qui quoti-*
die Sole tangatur. ExPlino. Noftriifto cotiler-
uationis apparatu non egent , /ed ferotina &
hjremaliadida,iaradidaiau»nc facile adleruant,
ita vt quouisfere anni tempore haberi poffint &
foleant integra. At vel in gra velinf grnenca
Concila & granis purgata Sole liceamur : vel fi
non liifhciat, in furno , poli uiam exempti fue-
rintpanes,dcinde faecis aut c hs excepta in ficco
loco , ne fiant mucida , in annos etiam adleruant,
non fine compendio ceconomieo.

* eon~ Pira vero vel ante Columella: tempora condi-
tVtte- rc confuetum eiat, vt ex eo patet fie Icr.benteiPi-
ra a\m immatura j no.i tamen percruda legeris,
diligenter i rlpicito, vt fint integra , fine vmo aut
vermiculo, tum in fidili picata fidelia componi¬
to, & aut pallo, aut defruto completo, ita vt om¬
ne pomum /ubmer/um lic , operculo deinde im¬
polito Vyp fato.

Illud in totum prarcipicndum exillimaui , nul¬
lum e fle pomi genus , quod non pu/Iic meile fer¬
uari. Itaque cum fit hac res falutans arrotanti¬
bus, cenfeo vel pauca poma Piraque in meile eja-
itodiri , /ed feparato generatim ; nam li commil-
ceas , alterum ab altero genere corrumpitur.

•Qui plura dc haere , quemadmodum & dc Piri
.ailtu, in genere, & in fpeae volet, Confulat Co-
Itltneilam, Conftantinum, Palladium, Petrum dc
Cre/cent. Conradum Here/pach , & Carol. Ste-
phanum , & Colorum in /iio Diario oeconomico.
Vnicum illud Gra taro li quondam Medici Bafili-
enfis haud ignobilis, experimentum addamus. Si,
inquit, fu/picio eft nc vinum aqua dilutum fit

In eos enim dicitur, qui rem perdifficilem aggre¬
diuntur, vt annotat Curtius.

DEPIRASTRO SEV PIRO

S YLVESTRI.

l0Ica

irtum a-

ua tmx- Pirum in vino impofitumindicabir.nam fi fiipcr-
^ natauerit, merum efl vinum , fi fundum petat,
mixtum aqua eft.

A ruo Memorabile eft 8c illud, quod eft apud Suet.de
'trangu- Claudio Ca:f. Drufium filium Popeij impuberem
*tus Dru- amififtePiro perlufumin ftihli/neia&ato, & hia
tu oris excepto ftrangulatum.Nec praetereundum
& illud quod de Vulpe traditur , eum Pirum, mfi
carneus cibus defuerit, non edere , atque illud
difficulter, & non nifi in fame .Vnde apud Plau¬
tum ^ Tranione di£fcum, idque adagialiter in Mu-

ftellaria. .

Xamfai ile vinces , quam Virum vulfes comejt.

Pirus Sylueftris minus procera fere eft arbor* 'Dafcriptic
qu&mfatiua : verum furculofa admodum Sc
ramorum extremis /pinofis, caudice rimofo , &
hiulco cortice, materie rutila, & qu&m /apua: du¬
riore, ideoque di/cos Sc tabellas ex ea confidunt,
quoniam vtin molli retunduur , ita in dufo ferrd
a.;uitur, vti/cnbitThcophraftus. Primtim emer-
guntflores, inftar vmbella:, ex eodem furculo flore:.
inulti , lanuginolis pediculis infidentes , quinque
foliolis conitantes,aibis,ratundis, cochlearis mo¬
do concauis,mter quorum fingulainterccdit fub-
ledli hirfuti vrabilici radius , in viridi canelcens:
apicesin medio multi, purpurei. Folia florente T0ha.
arbore /ubtus & in ambitu canalanugine oblita,
foliorum Coto nei inftar, fiipern e virentia, fplen-
didr : aliis vtrinque glabra , lucida , fubrotunda,
craffiufcula Fructus non vmformes , fed alias fr'Hltus.
rotundi dc modice comprelli , aliis ex rotundo
leuiter turbinati dc longiufculi , auften dc acerbi
valde , nec edules , donec fracc/cant , quod fere
fit Odtobri, femen intus continentes Pomorum
feminibus fimillimum. Extima alioqui facie Piri
lpeciem facile reprefentat. Verum i radice fta¬
tim nmncrolos emittit ftolones valde fpinofos,
cortice rubicundo veftitos ; Copia dc rigiditate
/pinarum facile di/cemuntur i ftolonibus Malo-
rum fylueftrium. , v. . M \

Theophraflo Piraiter , quam Achiada vocat, MbrAt..
aculeos fert in ramis ; facilius germinat , quim fa,-
tiua : cum enim pluribus minutioribufque inter¬
nodiis diuidatur, principia illa germinandi agilio¬
ra, propenfioraque ad germen, operacodi am¬
bientis redduntur. Nec non & ficcicas nonnihil
coferre videtur : fic n.minus humoris relinquitur.
Quodautam minus clt humidu.ad motum prom¬
ptius : quapropter & germinatio fylucftriumci-
tior- quemadmodum fatiuarum melior. Piraftro
longior vita, quimPiro. Tard^ admodum ma¬
turitatis eft : prius amittit folia , qu^mfrudluiu

percoquat. - A V r*-

Rehftit frigori propter denfitatem. Doniefti-
ca ex femine fata, .vitiatura oritur Piraftrum.Pira-
ftrum autem Pirus fieri non poteft.Cuipoftrema:
fen tentis contradicere videtur Scaliger , qui fcrl-
bit Pirum fylueftrem e fyluis in hortos aut virida¬
ria culiu mitefeere. Theophraflo fubfcribitRuel-
lius , Piraftrum, inquiens , Pirum fieri prorfus rc-
cufare. Scaligero vero Porta Neapolitanus : PiT
rus, inquit, feris translata loci? adhibito cultii
deponit agreftera illum habitum finuil cum acu¬
leis , quos adulta tuli flet , fimulque & laxatur il¬
la denfitas,qux verba ex Scaligero tranfcripfit:
ncc tamen omnia : nam addit Seal, qua: videtur iii
eius popularibus, vnde tranfportata fuit, ad na¬
turam meliorem. Porro Piraftrum mitefeere duo-
I bus modis intelligi poteft : vel infitione fatiusiri
fylueftrem, qua ratione ex fylueftri mitem fieri
apud hortulanos translatitium eft ; vel exipfamec
arbore culta : abfqj infitione alterius, quod voiiw>
i fle videtur Scaliger, de qua re amplius cogitan¬
dum. , Nominat

Pirus fyldeftris feu Pirafter,*-;^*? AriItoteli,synor.yma

«fcOfltcf'©-.

Achjradts.

Contcftura
in Aelia¬
num.

O £»e.

Thrsfyi

etftutut.

Nomina

Jinguar.

Diffcrccix

5S HISTORIAE

Theophrafto &plerifque Grxcis. Etft vero Dio-
fcoridi (pedes eft &yeU vel ttyelat d-m* , ta¬
men Theophraftus multis in locis fimpliciter Pi-
raftrum Achradam appellat. Cordus quoque A-
chradis- vocabulo quemcunque Piraftrum figni-
ficaricenfet : funt enim diuerfx eius diffcrentix
Et tam Pirus arbor, qua1.© fructus eft Corna-
rio. Dicitur & **p*«T&- , vt feribit Curtius : & Co¬
lum, alpera (yluis Achrados , cuius etiam meminit
Ariftophancs. Quid autem Achyrades Ailiatio,
quas in cibo primum Tirynthios habuifle memo¬
rat, nondum compertum, [inquit Hermol.] Nili
quis non Achy radas fed Achradas , hoc eft , Pira
fy lucftria ineo legat. Nam , idem author inquit:
ante P anis vftim Argutos elitafte Pira , vt Ache-
menfes Ficos : Glandem Arcades : Indi Arundi¬
nem : Carinam Palmulas : Milium Sarmatc: Tere¬
binthum NafturtiumquePeifx.Achyra certe pa¬
leam flgniiicat : nec video qu^m fit verifimile pa¬
leis qnemquam vefei potuifle , quaft veterinum,
etiamli Arcadasradicibus herbarum & arborum
foliis recenti ius ante glandis Faginex vfum a Pe¬
lago traditum , viditalle creditur. Idem Herm.
Achudon Pirum fyluaticam , Achrada dicit, Sc a-
pudquofdam , vt &apud fe rrbana fertiliorem
prxdicari Nicandro Ca. y.%1, vt citat H.Iun.quo no
mine putatur vfus fuilfe Virgilius in j.Aeneid.

Vicium infelicem b aceas Upidosdque corna.

^ X heocr.Schol. quomodo in 'oxyn pro fylue-
ftn Piro accipitur , apud eundem & apud Poetas
quoldam alios , atque adeo apud ipftim quoque
Theophraftum, vt iam fuprididum. Had.Iun.in
luo Nomenclatore mutato P in ^ feribit dici. [nili
fit mendum fcriptiirx, nam ita feriptum apud nul¬
lum alium inuenimus : dixerat tamen idem iam
prius *xp4,vt hac radone ipfum legillc haud vana
Irt coniedura ] Aliis oyxvn. Ita oyXveu , a.^ >1 u-
■ ntAyitk Epigrarr.Grxcorum. Veraque vox «WW
ZyXCiY V eidem Theocr. annotat , hoc c-ft, h. fuffo-
cando.V ndc forti noftrum Zngfl, & Lati norum
imyijiu , qualis cuenit iis,qui Pira lylucltria co¬
medunt Sc flrangulatoria. Goropius diceret v-
, tramqucvocemtraftama Germanico. SicThra-
lybulus ciim deberet fententiam de re confulta
matndicere, ll Laccdxmoniorum legatis munere
corruptus, fimulauitfePirafylucftriacomedilTc,

Sc pra: anguflia oris nonpoffe loqui , vt refert
Zvvingcrus in luoTheatro.

Gcrm.if in lUilbcr birnbaum, tBilbcbirn/bote-
birn/&f4wbirn t.oniccro.JfrlbbimSilefix.Belg.
Jtnibcpccreboom/uulbcpccrcn. G»ll. Poirier ku-
Jiird, JifMuage.iul.fero/eluatico.Hilp.Giiiidapcro

O Per:. Ctano. Angi, milb peare trcc. tThoufc pere
trrc/ioorppcare trcc.

Ex Diolc. verbis facile e/t colligere i pium plu-
res Piri fylueftris /pcciesagnotlille , quando ei
«X «s lpecics tantum Trago Pirafylne-
itria varii geireris funt , incer qui minuriffima
quxdura &lipido'/alunt.Gcrra.(3xifiboBcn.

Tab. Pira (ylu. trium generum facit. i.Pira fyl-
uellmCmpBdter^iilgWm. a.Pira fylu. maiora,
£rropm>lqfc:;u.;.P[rafylii. minima, flcinbolnbir^
lcirt/(beffbo;icn.

Gcrardus Anglus ita d.ftinguit. i.Pirum ftran-
guiatonum minus rl,c fmal fahpcave. 2. Pirus

PLANTARVM»

feldio , maiora Sc minora. Apud nos Mont-
belgardi in lyluis aliquot diffcrentix obferuan*
tur, potiflimum in fructibus confptcux , maiores,
medix, parux,rotundx,turbinatx : pediculo lon¬
go Sc breuiori : lapore etiam differunt,quidam a-
cerbiorcs,quidam magis edules.

Paflim occurrunt in Germania, & locis circum- L®cusfc
iaccntibus,prxfertimin /yluis, lepibus , &adar- £^n,Pus
uorum margjnes. Item inmontolis. Neque his
curet vallia & Italia. Quin Sc in regione Grxcix
Apia d:da na Cei Achrades , vnde & Apii vocen-
tur,Scaliger feribit. Et ex ‘Theophrafto , Pirum
fylu. in calidis male haberi, vt in Aigypto , vbi et¬
iam mites Piri Sc Mali nihilo mcluis. Nullam
prorlus fylueftrem ibi in Pirorum genere , qubd
germen nc.queant emittere: mitem autem raram.

In Heluetix montolis &afperis frequentes ad¬
modum funt. Vix ante Octobrem frudum per-
fidunt.Florcnt cum exteris , & plerumque etiam
antc.Diofc.& Plin.tardiflime eius fructum matu-
refeere feribunt.

Pirus fylueftris authore Theophrafto natura v,rcf-
eft terrena, acerba, folida. Di o fco r. A chias lyl- &vfus*
ueftris , vim Piro fatiua adftringentiorem ha¬
bet , & ad eadem conducit. Adftringunt Sc fo- Toh*.
lia cius. Ligni vero ip forum cinis efhcaciflime L,Zm c,n*
his auxiliatur , quos fungi ftrangulant. Aiftnc
Fungos , ii fylueftriaPira cum eis coquantur, in¬
noxios fieri. Pirum fylueftre, inquit Plin. conci¬
ditur , fufpensumque ficcatur ad fiftendam al¬
lium, quod & decadum cius potum prxftat.De- All4t
coquuntur Sc folia cum pomo ad eofdem vfus. XH*'-
Galeno quoque Pira fylueftria magis, quim reli¬
qua adftringunt & deficcant : Sc proinde fa n£
maiora vulnera glutinant, fluxiifque repellunt. v<

Folia Piri fylueftris, xque ac domeflici, ad vulux dd?**'*
procidentias , aliaque mala vtilia funt, notante
Trago. Prrafter, tcfle Curtio , eafdem cum Piro
fatiua vires habet, verum longe efficacrores.Fun-
gi quoque innocentiorestutiorefque fient , fiin
Piraftri vel fructu vel folio codi fuerint. Profqnt Jd'
etiam conciaeofdem Pira confeftim fumpta , nec
non etiam lixiuia ex cinere eius arboris fada, Sc
cum falc,po/ca,vcl nitro epota.

Sed eruditis atquein arte verfatishocloco con-
iiderandum relinquimus , .an tutus fit vfus Piro- mhUconf'
rum fylu. cum Fungis, vt non noceant, vel vtn c-firrers».
cumentura tollant. Nam quis credat ab iis vene- tr* CJU°-
natam qualitatem in Fungis malignis retundi:-1 runfam °-
Imo cenfemus Pira eordmve folia , etiam cum fa- f,moxe,n'
lubribus fungis prorfus inutilia. Quipoe Fungi
cuiufcunque tandem generis fint , qub citius a
natura deliciuntur Sc extra corpus pelluntur, eb
falubrius , quum ventriculum grauent, aut lanci¬
nent vexentve,ac vtDiofc.aitj&hr^i/CT ^rcirT^f rrvif-
un{ iciy.i-m? cj.yyfpcu; , omnes fpi ritus via quafi L-
queo interclufa prxfocant.Ac Pira Sc eorum folia,
potiffimum f)-lueftnum,cum polleantadftridio-
ne non parua , ac certe ne modica quidem , fed
magna, fuperius ventriculi os coardant, quomi¬
nus per vomitum reirci queant, fimili ter & aluuni
conftringcnde eorundem cxpulfionem difficilio-
lem reddunt, contra Aph. Hippoc. Qub natura
vergit, eb ducere oportet. Atqui natura in iis,qui
alTump/erunt venenatos Fungos, vel etiam non

fylu.rfcc f i' niS fa,,umPIeru,u venenatos Fungos , vel etiam non

Serarim ma.tlpc «ilbr ccdptuc trer' ‘ I ven‘jn2tos copipfuls , conatur eoa per vomitum

v“ guras Pirohim fatiuorum T I ° auKm ““ | vc,aIuumreiicerc.Emmucrblane.fi aiiquisPiro-
luerit inter iVlueftres &-V afafrn*mon“n* P»- | fylacftnam eorumvefohorum adaffiimptos
vel differenna Jd «1 tfs ianS°s po«Itthunc poulEmtlm eife pu-

quimus caula ,ipii exculandumrelin- j canius rn iis, qui forte ais eorum elu in

fuccur-

LIBER PRIMVS'

5J

fuccurrendum oleo citata vomitione. Mirifice et¬
iam iuuare Iixiuia farmentitia, aut e Piraftri ligno
parata. Vnde miramur Matth. in hxc verba pro-
' rumpere aufum : poftquam tantam cum palato
te~ fungi gratiam iniere , vt ab his abftinerc homines
sium non poflint, faltem difeant velim , vt feipfos a
tm morte vindicent, Fungos nunquam cfTe fumen-
dos,'nifi prius cum fylueftr. Piris decodi fuerint.
Quod fi fylucftria defiderentur , ex domcfticis
ea fup plere pofTe, qux exteris aufteriora haben¬
tur. Hxc ille. Qua vero ratione, quave temeritate
hocdicat,iudicent docti. Nos tutiora certioraquc
fedamur. Ad dignofeendum autem , an mu-
Ilum aquam habeat, Pirum fylu.in hoc comiciunt
quodfi aquam habuerit, in profundum demer-
gitur,quod antea de Piro domeftico ex Gratorolo
diximus. Res in vtioque experimeco cil facilis.A-
quaftilladtiae Piris fylueftribtos, fxpe bibita fa¬
cit ad fluorem immodicum hxmorrhoidum : Ca-
i e Pi- mer. E fucco in dyfenteda vtiliflimam credit
Gefn. Fit & Potionis genus cx Piris Sylueftribus
additis etiam Malis & prunis fylucftribus, omni¬
bus contufisjper fe exprc/Iis ,aut affufi aqua,mu-
floflmilem potum parant rufticiin HafTia , auto-
rcCordo. Necin H.iflia modo , fed alibi lo¬
corum parari folec , quemadmodum &hoc. Prx-
diclacontiifii , additis etiam granis Berbens in
doliolum coiiciunt, aquam affundunt , vt bulliat.
Tum vini loco bibunt . prxfertim pauperes. Sed
iis, qui ad Colicum dolorem procliues funt minu
conducit ciufmodi potus. Prxftat vinum Galli¬
cum , Burgundicum vel Rhenanum. No ftri etiam
ex Sylueftri Piro fapam faciunt , cuius vfus vadus
ad condiendum, loco mellis & Sacchari.

I funt Pirorum forma , fic vt non immerito Pira
dici po/Iint: parui vc Pira mofchatella , nec maio¬
res, non nunquam edam minores extremo polli¬
cis articulo, fi ad vngu£mrefecetur, externe rube-
tes, interdum pundtulis albis notati , interne lu¬
tei : in quibus femina eadem qux Piris, iucundi semin*,
faporis. Vbi matura funt, facile dceidunt,agitata
arbore. Ahquandiu k colle&ione alFeruantur ,
deinde, vt extera pleraque Pira,fracefcunt. Arbo- ,ocUj-,
res has vidimus primum Polluillx in AIfatia,deiu
etiam VVatuillx in horto D. i Flachflander , prx-
terea Maffocouii in horto 'Baronum a Polluiller,
vbi inferta etiam fuit Piris fylucftribus , nechanc
alibi notam comperimus , licet quamplurimis de-
monftratam.Inde accepimus dono furculos,quos
Montb.in horto Pnncipisinferendos curauimus,

&ian1 aliquot arbufculas habemus, qu?tamen
nondum floruere.Floret Aprilis fine 8c ad Maii
medium vfquc. Anno 15 Ex inopinato ve- TempHs.
tufta & elata eiufmodi Pira potulit in horto E.C.

VVirt. prxdi&o , qux matura Iunio. Magna ei
fimilitudo cum Sorbo alpina, ex qua forte per in-
fitionemeius origo.

P1RVS POLVVILLERIANA.

rjptio

Piri genus
puloherri-

PIRVM LANVGIN E SALSA THEOPH.

MEminit Theophraft.Piri cuiufdam generis in Defcriptio
Caria nafcentis , quod lanugine tam falfa
obdiuftum dicit , [xyov/ a/?? Vavun-eM vocat,] vc
nifi aqua ablutum & abfterfum , edi non poftit.

Piro autem extra infidet hxclanugo : non vero
intus nafeitur: (quod & in filiquis quibufdam fie¬
ri Rucll. ait, qux falfx fuperficie tenus appareant,

& fi nt.) alio qui' ne poft ablutionem quidem edu¬
lia futura.

f

mum, &: rarifli
muni habent
| Genero fi D.B."
rones aPollvvil
lcr , quod Kct
bivie vocant, cu
ius arbor el
procera , vtPir.
magn$, ramis aci
coelum furredlis
cortice ceu exte¬
rarum Pitomrr
vellitis. Foli-
P i rorum folii'
diflimilia, intci
Piri & Mali me¬
dia, ad Mali ta
men magis ac
cedentia, vel po¬
tius Sorbi Alpi¬
ne, fcd minora, oblonga, infra incana densaqiu
lanugine pubefeentia, fupra quoque pilofa, feci
minus multo, atrouirenda, fplendida , ferrata
flores e furcillis, vt in Sorbo Alpina,craflis , mult
fimul iundti , adij-o.vfque interdum, vmbellam
aemulantes , odore fatis iucundo , ex pedicu¬
lis, parum longis , quadrantalibus, ex oculis pro¬
deuntibus, partim breuibus , vncialibus , fe-
muncialibus , cx longioribus exortis. Flores
finguli quinis conflant foliis , vt in Piro , fed
minoribus , nec ita candidis, ad luteum inclinan¬
tibus: apices > vt in Piris , rubentes. Fimftus

DE SORBO.

C A p. V.

Sorbus prol Def«>pt‘«

1

f

ccraeft ar¬
bor & ramo-
fa , cortice ru-
gofo , velvt
ait Matthiol.
fcabriufiulo ,
colore ex fla-
110 albicante,
radice rara ,
crafta , /olida
atque defeen-
dente. mate¬
rie rubente ,
folidiflima at-

Yohal

que compa-
<fta. Folia pin¬
nata pediculo
vnciali, fepte-
na, aut noue-
na, foliorum
vncialiumian-
guftorum , in ambitu ferratorum , coftaper lon¬
gitudinem decurrente, hirfutorum,fupina parte
virelcentium , prona canefcentium, comygatio-
nc , impari que vno reliquis confimih alam clau¬
dente, omnibus ad coftam incanam villosamque
alligatis conflantia , facie quodammodo Rhois,
fapore acerbo. Flores eidem furculo cum foliis Tlor&*

69 HISTORIAE

infidentcxpcdiculis vnctalibus & fextan talibus,
fimul multi iundi,quafi in vmbelix formam, albi-
Yrnfi?(4- frudus Pirum mofchatelhnum paruum q-
quat, turbinatus, vmbilicatus, magis minufve ru-
bcnsjprouc Solem fcnfit, Seal, rubiginofum dicit,
carne tlaucfcente & ante maturitatem adeo au-
fterofucco, vtftcangulct.[teftc Cxfilp.] colore
in rutilum tranfeunte , at vbi vclutifermcntatio-
ne quadam cmollitafucrit , [vix mutato interim
colore , quod tamen in Piris fit ] dulci latis &
vefca non fine adftridione.Semina Piri funt com-
prefla latiora , medulla alba , ciufdem fiporis,
Icon folliculis membraneis inclufa , tria numerauimus.

Figuram optalfemus aptiorem , fed iam coempta
Thscph. dt- erac cum Fucbfianis.

/ enftto . Thcophrafto Sorbi arborproccra eft , reda,

concinna coma, ouata:quippe qux magna expar¬
te nucis Pinea: figuram referat , ni fi. quod impe-
MAtoiej. vcrtice fii0 caput. Materies folida, fpi lia, co,-
lorata, valida. Radices haud multas, ncc alte
defeendentes habet, validas tamen , crailas&in-
•Toli/i corruptas. Nafcitur radice , auullione , femine.

Folia Lauri tenuifolix figuram imitantur, fed am¬
bitu ferrata , fed non multum ,nec in extremum
tam acute mucronata, verum rotundius orbicu¬
lata -.prolixo , ncruofoque pediculo dependent,
fingulaque in verfum condita , alx modo , tan-
quain e> omnibus vnum fit , ad ncruofum vfque
pediculum, velut in lacinias diuifa. Ea vero licet
denfa, & a fc inuicem diftantia, fingillatim tamen
non decidunt, fed fimul tota illa pinnata conge¬
ries : minor quidem& pauciorum foliorum , in
'reccntioribus , qux per fummafunt : Omnibus
Ha. in extremo pediculi folium eft impar, ita vt eun¬
da difpari numero abfoluat. Flos candidus, par-
Tru&Ht. uus ,raccmatim e pediculo dependens. Frudus
Vermes, quoque, cum copiofiis eius prouemus , velut in
racemum coit, quod plures Sorbi ex eodem pen-
deantpetiolo , vt faui quodammodo effigiem i-
mitcntur. Frudus immaturus adhuc i vermibus
eroditur, & magis quhm Mefpila, Pira , & Piraftri
Frudus,quamuis fit omnium acerbi fli mus. ( Hxc
T heph. re- verior eft Thenphr.ledio. ) Ipfa quoque arbor
vermibus infcftatur , atque ita fenefeens arefeir.
Vermis ei peculiaris eft , rufus , pilofus , ( de quo
fpecialius agetur in opere de infc&is.&e. ) Noua

PLANTARVM»

dem. Diofc. quoque |y* Sorba nominat , q\*at
Hipp.Sc etiam Gal-3*. Ex quo authorutnconfen- -
fu innotefeit Pollucis error, qui oa ulimn* idem p0uU(tter
e fle credidit, vt annotat Confiant. Had.Itfn. quo- ror. -
que vtramque vocem, hoc eft , 'U & Ia pro frudu
ponit, & eamet quoque pro arbore. At qui di¬
ffinde loqui malunt, iis o» Sc ovn arbor eft : ooa ve¬
lo & oa frudus ,ficut didum. Sic Hermol. Sorbi
arborem , inqi i , Grxci Ocn Sc OientFrudus Oa
&Va vocant, Latinis tam Geoponicis, vt Cato¬
ni, Varroni, Columella: , Palladio , qu&m Herba¬
riis Sorbus de arbore , Sc Sorbum de frudu. Mo¬
nachi in Mcfuen haud inconcinne i forbendo di-
da putant , quod caro matura forbetur. Et fine SJ^*^
fracidorum illa pulpa vix commodius, qu\m for-
bcndo.alIiimitur,ne fimul cutiin,& fi quid intus,
feminum aut calculoli , deglutias. Goropius ve¬
ro, Sorbus , inquit , Latini noftro quoque nomi¬
ne hadenus appellant. Nam @artl»yn, acidum
vinum notat, e quo Sorbum. Melius forte Ik G.-r-
man- 0iiipcn, quod forbere eft, deduci poffii. Po:rSA mn
Guiland. ad Gefnerum in epift.Poma inquit mor- m.
tis inPromncia Peru Occidentalis , an Sorba efto
ignoras ? At Garcias & Acofti negant Sorba pro- j
uenire in India, quicquid dicat Rhafis. Gudura ur*%
ex Rhafi apud Serapionem dc Lacca, id eft ,Sor-
ba,autS6ruas , aut Sorbe, vt Itali dicunt : cx eo¬
dem Acofta. Ruell.Oe Grxcis,didaGallis Corma Corm*]
vel Sorba. Idem £c Tragus. Dicuntur ufdem etiam
S orbes. 'Sorbus domeftica, Caft.Dur. & Lob. qui ofln* j
dubitat, an forte fit Oftria Thcoph. Sorbus legi- Thetph'. j
timaCluf -Zlfdpnfyn Auftriacis. 33ercFmyc f«.

Hungar. Sorbus cfculenta Camer. Sorbum o-
uatum, Ahglic. 0orbappel Turn. qui Frudui Pi-
raitri conferens copiose prouenire ait in Germa¬
nia fuperiore , vbi frudum vocant 0otberc,
0orbop|yt'I/ v-^pierlcin: nos (addit) ab iis nomen
mutuabimur, dicemiifque 0orbappcl. Germanis
caam ©pordpfteV & %Zf<fyro$lcin/ 0porbirn/ &
topctcrlmtj / authore Cordo. Et Corn. Sorba
Germ.noca lunt, & Malorum & Pirorum generis
cfle'ccnfemuir , alii 6porupffcl/ alii 0porbirn/
quafi Mala aut Pira Sorborum. Trag. 0periver^ MaU'.
banm: frudus 0pamcI/6pecrlinrF Idem feri- r,r‘t

mediocriter frudificat

• nam trima continuo pa-

rit. Autumno ,ciim folia amiferit , germinabun-
dum quiddam protrudit , pingue & turgidum,
quafi iam parturiat germina, atque ita perhye-
mem durat. Caret aculeis Sorbus vt &Mefpiluss
Adoiefcentior cortice, vcftitur Ixui , fubpingui,
colore cx flauo albicante. Annofa vero fcabro ,
nigroque.

Ariftoph.

In montibus funt Sorbit [utu.ojy.v?.*.] /ponte plurima
nafcentia.

Theopomp.

, Matura Sorba [ y.tfoal/. vka J Mjrti b aceas , edunt &

plurimos fructus.

Crates,

Certe funt tmptfiu* mamnn , velut Malum 6'
Sorba.

Atnphis,

Vt Mora Mom fert » vitet vt Robora
Glandes, Comar ufijuc Sorba.

Miramur autem Natalem de Comitib.apud Atlie-
neum conuertilFe^^Wov in Sorbum.

Nomina Arborem Grarci I, & ^fruftum vero fm & ova.

Synonyma Apud Theophraftum enim Sorbus eft

«ifieretix. arbor,quemadmodum Sorbum, id eft frudus: ;
°1{ j Sorbi Frudus. Dicitur etiam o,

bit Hebrxis ,'teft'e Aruch Monftdr, Toli/tb dici,

Fuclif. ©poropjfclcprruptam apud Gcrm. vocem
putat pro feoibppfjxl. Eius pidura turbinatum
frudum exhibet, quem ait Gerrn. ©porbim cor-
rupta voce dici, pro forbbirn/vcl faurbirn / vt fit
i quafi aufterum Pirum. Io. Agrie. Vulgares Sorbas

■ quibufdam ^frlcsbecr. Lomc. prxter prxdida
nomina Germ. etiam illalnmnafcn dici tradit.

quali Elephanticutn feuleprofum nafum. Delphi-
ii itibus ce PzoLunc.Curmisre, Solerius. Ital. Sorbe,

Sorbo, Sorbolero , Anguiil. tamen feribitin Italia
communes ede fub nomi ne.' Sorbole. Hifp. Sertial,

Sorbas. Lacuna diftindius : Sorbus Scrual Caftil.

Seru.i Sentas , Catal .Serttes , Portug. Sorba tk /r-
tteir d.Bohem.Sscrbmy.Belg.forbcnboom. Supra-
feriptis tam Grecisquam Latinis reliqui fere Her¬
barii omnes vtuntur.

Sorborum genera duo facit Theophr. lib.y.c.u, DifFcren.
Fre ni nam fru diferam , & marem ftcrilem.Cxte- ti e
runi frudu d.ftemnr, quod alix orbiculatum, rlije Theoth-
oblongum, alixouatum ferant. Sed & fuccoipfo
differunt, quod orbiculata magna fere exparte
fint odoratiora j dulcioiaque , ouata fxpeacida,
miniifquc odorata. Sunt ergo
u:ciJh. Idem 6'c lyluaticam agnofac,& que matu¬
ritatem adepta , vrba na fit fuauior , cultum verb
admittere negat. Sorbis Plinio quadruplex dif- *
ferentia: Aliisenimrocunditas mali, alus cu.-bi-.

LIBfcR

titi* Piri , aliis enata fpecies , ceu malorum ali¬
quibus. Harc obnpxia acori, odore tc fuauitate
*otunda praecellunt: exteris vini fapor. Genero-
£01ma,qaibus circa pediculos tenera folia. Quar¬
tum genus Torminale appellant, remedio tan¬
tam probabile. Matthiol. Sorba alia fatiuacf-
{c. tradit, alia fylueftria. Satiuorura duo e fle ge¬
nera, marem & foeminam , Hifquc differentiis
pleriquc, qui de Sorbo aliquid tradiderunt , di-
ftifiguunt. Atnosprxter prxdidas differencias
ctjam alias Sorbi nomine circumferri deprehen¬
dimus ‘.Sorbus Aucupari* dida, Sorbus torminalis,

& Sorbus Alpina, de quibus infra ordine agetur.
Hic tantilm de vere di6t<^ Sorbi differendis agi¬
mus, quamuis Plinius eidem adiecerit Tormina¬
lem^ Lacuna duas tantum differentias dicit , ro¬
tunda aliis Sapidiora , Sc longa \ Matthiolus quo¬
que, orbiculata, fucco odoraticre,ouata vero &
rto Piri faciem referentia ,guftu elfeafpcriore : Hxc
maris, illa foeminx arboris credi tradit. Noftra-
tia Sorba ( inquit Io. Bruyer. ) ante maturitatem
Malorum colorem repreprefentant : quibus &
ouata fpecies aliquando , 6c aliquando turbinata:
fed odor nullus. Lugdunenfes nomen Sorboru
C% retinucrut.Galli.x vero maxima pars Coronas ap¬
pellat. Copiofiffime proueniunt in qiubufdam
Gallixtradibus. Nam& eorum arboribus fil-
ax fcatent.

& Sorbus vt Scribit Theophrafl. folum frigidum
nt amat & humefhim, in quo etfi viuacior fit, & dif¬
ficile perdatur , tamen etiam in montibus nafei-
tur Plinio tefte , aquofis montibusgaudctSor-
fcus , i tetnque frigidis. Matthiol. Sorba frudus
in Italia vulgatiffime habemur fere vbique loco¬
rum in campis , vineis & viridariis. Decerpuntur
immarura , & in manipulos colligata fufpen-
. duntur , autfupra ftramen reponuiuur , donec
17 ’ mollefcant , vt Mefpila,non ante non poliunt
«omedi propter eorum afperitacem. Gaudet
Sorbus, tefteTrago alfiofis montibus & lapido¬
sa terra, tradui Rheni, ncc non fyluis Medioma-
tricilmad fluuiosSaram &Blifamdidos, fatis ad-
modu familiaris , vt vel hincluce clarius fiat,Sor-
bum frigidos tradus natura fua magis amare,
qu^m feruentia loca. In montibus Helueticis
frequens occurrit, etiamque circa Tigurum vt
feribit Gefncrus. Amat loca humida, montana, &
frigidis proxima , &folum pingui/limum. Coli¬
tur in hortis viridariis & vinctis. Nosinhor-
to Montbelg. plantandam curauimus allatam
Horburgo ,Richenuilla & VVattuilla. Bafileam
venalia important ex Alfatia, rnenfc Odobvi. In
fylua dida prope Otmarfam cum frudu

fubcroc#o obferuauimusmenleScpt.Magne con-
fpiciuntur arbores in ter V Vatuillam &: P olluilla.
Vidimus & Lugduni in hortis quibufdam. Non
feruntSorba, fi Plinio credimus ante trimatum,
ex vllo genere. Floret mcnfe Martio, Septembri
maturat frudum, Aprili florentem vidimus Mon-
fpclii. Sapida & bona ex Lothar. delata degufta-
uimus Noucmbri Montbelgardi.

Sorbus feri polfet , led Tragus infitionem ma-

Cl° gis probae. Inferitur autem, inquit. Malo Cydo-
xiix. Piro , Cynosbato feu fpinx albx , & Sorbo
torminali. At Gefnerus, Sorbos tradit, & Cornos
in meliores arbores fui generis inferi po(fe,quof-
dam credidilfe. Item in Piro, Pomo, Se Cydonia:
fed id nunquam verum e fle, aut poffc iure fieri,
comp rehendere po tuifle. Rediufqu e , i nferi po f-
ie aut debere putat in Oxyacanth.i (ideft,fpi-
na alba ) quemadmodum & Mefpila. Menfe la-
nuar. Feb. & Martio , locis frigidis : calidis vero
Tom. L

PRlMVS*

Odob.& Nouemb. Sorba feruntur* egregie,ita vt
matura in feminario ipfa poma paagantur : auto-
re Palladio , quiteftatur fe expertum multas ar¬
bores cx Pomisfponteprogcnitas, crefeen-
do , Se in ferendo extitilTe felices.. Colum, pofl
mediam oieflem vfque ad Idus Feb. feri prxeipit.

At Palladius Ian. & Feb. nicnfibusjdemque me- infuionis
fe Aprili Sorba in fe : &in Cydonia, fpino alba, modi.
vel erunco vel cortice: de cuius infitione ita ca¬
nit.

Sorba fuos partus merito maioris bone Jiant

Seminis , & pulchro curua labore nitent.

hac arbos fpitu ituros mucronibus artus Sorbus fpU

Exuit , ac libris mitibus arma tegit.

Anredque annexo mifcere Cydonia fatu.

Gaudet, & externi dona coloris amat.

Confiderandum quam arborem Palladius per
Sorbum fpinofam iutclligat : talis enim nulla ha¬
ctenus nobis obferuata, nec eft, quifevidifle
prodiderit. Sufpicaiemur quidem Sorbum fpi¬
nofam Palladii ellc Mefpilum noftrain vulgarem,
nifi hxc potilis videretur Hypomelis eiufdem,
de quo ampliusinquirehdiim. Per Mefpilum ve¬
ro apudPalladium intelligimus Atomam. Idem
Sc alibi agreltibus Piris Sorba inferi polle mo¬
net.

Fuerunt Sorba olim in gratia, qualem his cum Rcpofuiot
Armeniacis Perficis non minimam tribuit Co¬
lum. Ideo Caco villicam iubea: cibu (ibi & familix
curare, vt Pira arida: itemque Sorba: eadem quo¬
que in fapa fic Varro Sorba dilleda , & in Sole
macerata,ficutPira,vbicunq-,pofita fuerint in ari¬
do, facile durare feribit. Leda duriora, acpofua,
vbi mitefeere coeperint , fidilibus vfq-, ad plenum
claudantur vrceolis , gypfo defuper tedis , & bi¬
pedanea ferobo loco licco merguntur , ore
peruerfo,&: defuper fpiflius terra calcatur. Itcin
leda perpartes necantur in Sole & feruantur in rt rfcen:
vafculisin hybernum. Cum voluerimus vti, aqua tt*
feruenti macerata reuirefeunt flipore iucundo. Sorb» f$c-
Aliqui cum pediculis fuis viridia leda fufpendut ‘a’
locis opacis&ficcis. Alii Sorba in fapa allerunt
diu pofle feruari , notante Palladio. Poflint & re-
pofita atqueflccacain vino ebulliri , &advfum
conuerti,

Diofcor. Sorba dum luteus color eft, antequa Vires &
matura plane fine dille.da ,& Sole ficcaca mandil- vfus.
tur , vt aluumfiftant. Sed & farina cx iis moli- Alut
tis , fi polcntx loco fumatur, aut decodum eo¬
rum, idem prxftat. Galeno Sorbus adftringcn- Xempcra-
tem obtinet qualitatem, fed multo imbecilliorem mentum
qu&mMefpilus : proinde fane etiam efui iucunda
eft, miniifquc quam Mefpilus ventrem confttin-
gens. Iis parce eft vefcendum non aurem afflue-
ter. Non enim iis vt alimento , fed potius vt me¬
dicamento indigemus. Siftuntaluum Sorba fic-
ca, Plinio nam recentia ftomacho & aluo citx Siom^hm
profunt. Vnde Martialis.

Sorba fumus , molles nimium durantia ven¬
tres:

Aptius hac puero , quam tibi , Poma dabis.

Nam (quod ad interpretationem huius DiftycJii
faciat ) folent fere puerorum ventres efle mol¬
liores , idcb puero potius , quim feni Sorba de-
uoranda fuadet. Paladius:Fit e maturis & vinum,

& acetum. HmcYirgil.

hic nodem ludo ditbunt & pocula Uti
Termento atque atque acidis imitantur Vi¬
tea Sorbis.

Acnobisquidem narratum bonumparari acetu,
iniedis Sorbis immaturis in vinum. Q. Sercnun

AdjlrmZd
deures
Sorba con¬
dit*.

EleH.
Sorbi f ad.

fomitum.

Siccata.

Vt con/er-

axnda.

Alutpro-
f.uutum.
Ant pisci J

Djfent.

Tenejmtu-

Virga.

«* HISTORIAE

quoqac id puerorum firnundam a^um Sorba
commendat : cum ob dentitionem laxior eft.
Proderit & puera, quos dentit origo f ut igut
CeijUnt.ts coxijfe nuces ,& Sorba vetujia.

CI em.CIcment.Sorba condita confortant ftomi-
chum, excitant guftum , & frequenter compe-
fcunt fluxum vomitum. Accipe Sorborum fere
maturorum fine cortice & oflibus lib. 4. coq. in
fuffaqua, in qua bullierint Rofx & Balauftia. Po-
llea accipe huius pulpx lib. 5. mellis vel facchari
lib.i.fem.coquantur ad fpiflitudinem. Sorba, in¬
quit Tragus, quocunque modo prxpmata , medi¬
cinis aluum fidentibus adhiberi poflunt.Quidam
Autumno in Clibano, in Aar Pirorum hos frufhis
torrent : alii in quatuor partes dillecant , quas in
aere flccandas fufpendunt. Nonnulli meile con¬
diunt. Aln recentia in vino dulci codto feu fapa
conferuant. Particulx arefaftx vel inpuluercm
rediguntur, aut calidaaqua molliuntur, vc-1 deni¬
que vino decoquuntur. Tufa & cum foliis fuis a-
quadccoda,alui profluuiis, & fcdi procidenti
profunt in folio aut defeflionibus. Balneum pa-
tattim ex Sorbis immaturis, contufis cum foliis
& in aqu» co6lis, compefat Dyfcnteriam, Tenef-
mtim & «lios confimiles morbos. Sorbum imma¬
turum apprime conftipat , maturum vero, vt feri-
b:t Amatus, adeo parum, vt merito Sorbum ma-
furu'ri non conJbingercautconftiparcfit dicen¬
dum. Dod. tamen adftrirjgentcmeis tribuit facul¬
tatem, fed v didiorem duris quam raoihbus. Por¬
ta id.-i> Sorbum aditringere vult, quod fronde fit
dura, vires e» lignaturis quibu/Ham colligens. I-
pfa quoque ligni materies folidiULma ac compa-
cra :n{ (Viucad mqnfas paranefas, lignariis Fabris
P -rqti.im libenter expetitur , quemadmodum &
vi) g.r a bubulcis ad flimulospaiandos,tefteMat-
thiolo.

PLANTARVM,

SORBVS avcvparia.

C a r. VI.

Defer

iptio

Tol: *

A Rbor efl a-
-Miquantum
interdum pro¬
cera, fbpitere-
<£to,ramofo,que
cortex tegit fpa-
diceus pun <Ais
notatus, cui a-
liusfubiacet Ju-
teus, putidus, a-
marus : [cortice
fufco.inquit Hi-
ftor.Lugd. qua-
bs fer<* eft Alni]
folia pinnatim
digefla , Sorbi
domcflicx ma¬
iora , quatenus
obferuare Jieuir,
eodem modo
ferrata, acutjora,
rigidi , non to-

t r ,, r x 1 » ^ mentofa, aut pi¬

lei*, vt illa , fed glabra , fupr* virentia , infd can¬
dicantia , hec ita vani ludunt, vt aliquando ex;
flimauerimus diuerfas plantas , donec in eadem
arbore diucrfitas nobi* agnita. Suntenimei in-
teidurr. quxdam foiia.nonmhil vtrinque hirfuta,
& vuinquc eiufdem coloris fere, mollia, profun-

dius incifa , potiflimum in arbufctlrs zdolefctni
tibus, faperc amaricante. Flores vmbellatun
cohx^ent multi , candidi, odori : quibus fucce-
dunt baccx , acinis Sambuci aquatici pares, ex
flauo miniati, fapore acido infuaui, in quibus fe¬
mina aliquot oblonga. Oculi huic magni;, longi,
atropurpurei, quorum fquammis intertexta efl
incana lanugo.

Sorbum aucuparia m voci canimus, quod ad au¬
cupia conferat, illiciendis auibus. 1
Ruellius, noftra , inquit , Fraxinus ma^na cx
parte flore caret & frudtu. Vidimus tamen fre¬
quenter baccas ex quadam Fraxinea arbore ex
rubro nigricantes , quibusper inopiam frudum
annona: rura vefcantur; Ea arbor efl Fraxino ali¬
quantum humilior. Iccm a^bi : Ornus Gallicum
nomen non inucnit , vulgo tantum Frefnx cam-
peftns voce cognita arbor. Lucio Columellx
Orni fylueftres Fraxini funt. Idem ait Lenti fcum
Scbinon dfe arborem Sorbi folio. Sed plane reii-
cicnda opinio Ruellii. Frefna enim eiuscampe-
. s nec Ornus efl, nec Fraxini fpecies, tantoque
inconfulmis ab eo factum , qubd ei vires & vfus
attribuat alterius arboris : neque placet duas ab
codefcriptionesvniiis plantx propofitas, quafi
ellent diuerfx. Lcnrfcum Ruellij meriti roiecit
Matth.Qux autem Rueliio fi t Lcn tifeus illa igno¬
ta, ignoramus , nififit Sorbus aucuparia , quam
,.e Dodon. confundit cum Lcntifcoin Hiflor.
Gallica, Lentifeo tribuens folia Fraxini. Cordus
Quintum Sorbi genus dicit aucuparium cogno¬
minatum, pomo guftu auftero. Aucupes Ge r-
maniDocjclbccr vocant, & addit : Ruellius Or¬
num e fle credit, fed alia ab hac efl Ornus.In mar¬
gine : Sorbus aucuparia , JEbcrafr]) & 0.mtfd>eL
becr Stolbergx. Et alibi: Ruellius Ornum pu¬
tat : fed ad nullum aliud genus arboris , qu^tn
Sorbi mento referri debet , acerba vi. Tramis *

(Dro^cr tTiclbaum: An Melix aut Fraxini fpecies

arbor cuius memime Ruellius ? Michael Hern in
Columella Lcntifeum vertit m«lbaum,(ed Len¬
tibus cum hac arbore non conuemt. Folia Sorbo
magis exigua. Sohrii indicio Sorbus humilis Ve¬
teribus incognita. Fraxinea arbor Trago &RueJ-
ho , ad Fraxinum non efl referenda. In Sabaudw
dicifur Titticl , & T anelle. Matth. Sorbus fylucftris

&proprie.Dod.FIift.Gol.Fraxiniiecund.i fpecies,

Theophr.gnuw./* : Gitzte Fraxinus bubula : Plini
& Colum, Ornus & Fraxinus fylueft. Gernum'

SITalbsum.Belg.I-aiicrefcbcn&e.ujilfter.rdem

in Hjft.Lat.ad Sorbi fylucftris genus rcferr.Etali-
bi& eodem opere. Ornus Lat. & non rarbfylu.
Fraxinus. Piin. & Theophr. Fraxinus humilior
Ornus & ottivii y.o.ia , iiue montana Fraxinus. Sed
har Dod. opiniones minime placent , ob ratio¬
nes paulo pbft dicendas. Turner. Sorbus
prima. Angi. Nonhumbris Koiur.c rree / Vel
tli^icfcn trcc:Anghsmeridjon.0.uicf beamctrcc.
Idem cap.de Orno ,negatOrnuiu cire. Etalibi:
de Orno inquitcontrouerfwm eft : Aliis eftSor-
bus aucuparia tabis Ornus quidem eii , fed non
Fraxinusmontana ,vt Trago, tjui Germ. vocat
4?anbudKn/vcI:fjactenlm4 Alii Germani ,[&
quidem lac. Decter Pharmacopoeus VVirtzbur-
genfis ] referunt Ornum, Germanice proprie ap¬
pellari tyalbucfcfjerm / aut iutlbxefdtcnhauru.
Atfinquit] meoiudicio Ornus non eft Sorbus
aucuparia, fed Fraxinus montana. l omc iTicci^

| baum/(i5rofimedbaum/Fraxino h milis, fi c dicda,
quiafoliaafperfafarina aut pulucrc. Idem duas
eius proponit figuras , vnam nomine SEfd;cns
baumfiue Fraxini , alteram titulo VTiecIbauni.

Vertlm

Plsuti

B/tfesi

Semina.

Nonjiua
Synonyr
& auch
rum fen-
tencix.

Ornus.

Frefn.t c,
fe?

Lenti[cus

Schinos,

Rttcllmot

Dod.noj^

Ru?l/.rei

Pr*h.

Melia'.

Mtch.Hei

Lenti festi
Sorbus ht
milis.

S ab audit

Traxmus

Fraxinstt

humilior.

Erax. ;
taua.
Dod notx

Sorbus pr
ma T urn

Sorbus .
cup.

Tagus fe.
pium.

liber PRIMVS-

i bus

t leeh.

[reh,

rt> fiet-
1*

ic. rt- Verum non bene Fraxini loco pofita. Necquic-
iene^ quam nos farinacei aut puluerulenti obfcruaui-
mus in Sorbo aucuparia. Re&itts ab altera par¬
te candicantibus foliis nomen tradtum putaUet ,
quod tamen nondum ailerimus. Gcfnero ornus,
groffer ITUlbaum / IDtclaffl) / vt ille interpreta-
nus’ tur. Ornus aucuparia. Eidem alibi, Fraxinus au¬
cuparia qui Sc Sorbum aucup. Bello nii vocare fo-
XJpUS lebat. Lob.&Penx Sorbus (ylu.alpina:Ga!l. c or¬
bus mer Smiiage. Caft. Dur.idem. Hiil. Lugd. Sor¬
bus Torminalis, (ylucftris arbor a (equanis Tor-
vugne nominatur , magna nonunquamlpe&atur:

& addit, Plinium quartum hoc Sorborum genus
conftituerc. Et alio loco eidem : Sorbus fylu.
Lugi. Matthiol. Torminalis vera. Atque fic, ne careret
tur. multitudine, duas icones pofuit unius arboris, &
quidem lodsdiucrfis : nec videmus cur veram di¬
cat Torminalem, Sc Plinii quartum genus: quan¬
doquidem Plinius cana dicitfoliis pene PlataniA
quo folio hxc , de qua 6c illa Sc nos agimus, mu.
tdm diuerfa : vtfufpicionem nobis imiciat , ei ner
Platanum nec Sorbum Torminalem probe fu ille
cognitam. Clnfio Sorbus aucuparia. Gcrm. Vo?
0clbeer / vel Vlla^bccr didla. V ngaris IDorocbctv
fmyc.Nec (addit idem) cur Dalechamp. Tormr-
halem cenfeat . vllam video caufim , cilmeius ru
brrs baccis nemo Vefcatur, fed folis Turdis aliif
quefyluicolisauibus, Galiinagine prxfcrtim ex¬
petatur. Cxfalp. Sorbus fylu.in Alpibus , baccas
ferens rubentes , fimtles Sorbo Torminali. Cal
ccolar. Sorbus racemofa. Camer. Sorbus aucu-
palis : & aucuparia Thalio. Tabcrn. in Icon. Sor¬
bus fylu. tPilbfporbim/ tPilbcrfpcrwcrbaum:
Et in hift. Sorbus a. (ylu. Schvvenckf. Sorbus
montana aucuparia. sEbcrefcycrtbflUm. In du
catu VVirtemb. circa Boli, vocant -Zlbelebecr/
Sc ©perbeeren : Quidam Sc ©rmcfbecr. Ir
Rhxtiauocant tPulefiijc.Burgu -di , rl giulhn.

Cre(cit Viiginoiis & opacis (yluis, Sc in valli¬
bus , &fecus ripas torrentium, quibus maxime
locis gaudet. Thaliusfcribit pafllm in Warcynia
Saxonothoringica prouenire. Proucnit etiamin
altifTimismontibus ,vtin monte Baldo quem &
Fra&um vocant autoribus Gcfnero 5c Calccola.
rio. Floret Maio Sc Iunio. In Silefia quoque [»t
annotat Schvvenckf.] arbor noti (lima, montibus
propria: vbi flos in Corymbis Iulio , frudus fe
quitur primum viridis , deinde ruber, qui perfi¬
citur Septembri. Coli tur etiam Goppingx in horto
Ill.E.C. VVirt. Iacobus Cargillus Medicus do dti(-
fimus & aliquando conuidor nofter Sc amanue-
fis,teftatitrin Scotia in infigniter proceras arbo¬
res adolcfcerc :baccas venales nonnunquam in
forum adferri. Proucnit etiam in montibus Alte-
ticis , Burgundicis, in monte Silene, prope Ge-
neuara :circa fontes acidos Gtiesbachianos > in
$Ttund?cnflctn prope Bafileam.Noflra cura etiam
plantata fuit m hortum Montb.
rires & Aucupes Germani'frudu eius auibus infidian-
fus. tur. Baccx a Merulis, Turdis & eiufrmdi auibus
d aucu- hyeme magnopere quxruntur: nos etiam baccas
l<t% eiusinuenimus iningluuie Attagenis [Inafeltyun
vocant ] & Turdi vifciuori,quem Croftcln vocat,
itemque Merulx , qux Bcrcjamfel dicitur. Sapor
de tamen earum tam ingratus eft , vt guftantem ca-
perare frontem cogant :vnde in morofos &qui-
3 ac carum bus frons nubila,didcrium vulgi apud Scotos,in-
emferam. gratiores elfe quam fint Sorbi aucuparix baccx,
yti referebat D. Cargillus. Aiunt lignum vtilc ad
clauos , qui rotarum molarium alas retinent. Fal¬
luntur, inquit Turnerus , Londinenfes qui pro
«porticibus Tamaricis, Sorbi didfx VPjjtcfemrcc
Tora. 1.

bcus &
empus.

idag.

orbo.

Cf

corticibus vtuncur. Baccx Mattbiolo adftringunt,
ficcanc Sc repellunt, qux per hyemem ad auoupia
afleruantur: ea enim Turdis gratillirha funt , vti
didum. V illicis virgx eius, quod folid^ robuftx-
que fint materis , pro (limulis boum expetun¬
tur.

DE SORBO TORMINALI , ET CRATAC-
go Theophrasti.

t:

Gap. VII.

Orminalis
_ autemSor-
bus figura dif¬
fert h vulgari.fi-
quidem folia ,
fambuci aqiiati-
cx folia xmu la¬
tu r : acuti ds ra-
men Sc arguti ui
incila atque fer¬
rata , pedis an-
ferini forma ,
excurrente in
fingulos angu¬
los nemo,vtrir-
que pene gla-
bra,potiflIraum
autumno:appa-
rent tamen pili
in pediculis vn-
ciahbus Sc (e(-
quiuncialibus ,

tepore fubadftcingente , interdum etiam in iis
quxdam tubercula. Florum difpofitio , qux in
vulgari, ex pallido candidi/Cordo fauacei , can-
didi) quibus fuccrefcuntfrudus rotundi vmbili ca¬
ti , quales Oxyacamhx vulgaris , coloris ferrugi¬
nei ,pundulis albidis notati, cum funt molles te¬
poris primum aufteri , tandem vbi mollefcunt
acidulo, grato : in quibus callus vel crufta bina
vel terna femina continen* Piri feminibus fimi-
lia , minora,pene triangula, coloris fere caftanex,
nonnihil fubauftcra , medulla alba. Cortice te¬
guntur rami fpadiceo fublutcoue, adftringente,
amaricante : caudex vero albicante , lxui : ( Cor¬
dus flauo cortice veftitam , Sc Piro xqualem ar¬
borem dicit ) Materies alba , duraque. Oculi im¬
bricatas conorum fcandulas xmulantur, rotundi
fere, non acuti, vt in Sorbo Alpina.

Hanc arborem quidam Crat^gUm Theophra-
fli dicunt : quapropter qux ad eius delcriptio-
nem faciant, ex eo hic conlignanda.Ctatxgus in¬
quit, quam &Cratxgona vocant, folium habet
Mefpili , (fit r-w/W) nempe Aronix Diolcor. An¬
thedonis Thcophrall. [eius enim foldm folia de-
(criplitTheophrafl:. non aliarum. Dal. ] rigidum,
[mwov : quam vocem &:dc Anthedonis folio v-
furpat](ed maius , latiiis , longius, cius modo
laciniatum : [legendum enim : t <A' y^Ay^ov iyot
uoTTif Kct/.ttvo : non vero $ JV ynfc.yuo/ m 1'yw Scc : vt
vulgati codices habent.] Arboripte, haud valde
procera,neccralla. Materies varia , folida , flaua,
cortice tecta lxui,ficut Mefpilus. Communiter
vnicam radicem kn profundum agit. Faidturaha-
bet rotundum, magnitudine Cotini [ Athen. /Jv-
)/©-'habec : vulgati codices , w-4-/w©-] qui matu-
refeens flauefcit , [ ^ctv^oV ylrc-nu , non vt Ath.^aV]
Sc quodammodo nigrefeit : ) (uccs

F i

Dcfcriptio

Flores'.
Fructu £.

Materies.

Oculi.

Cr a fagus
Theopbr.
Dejcrtptio
T heopbr.

T licoph.

Jilt.

tf+

HISTORIAE PLANTARVM.

Me/p.Jilu. qualis Melpili.Vt proinde Melpiluslyl-

Nomina & We?5*S videri polllc.

fynonyma, Magna eft authorum diuerfitas de hac arbore
authorum- aliquid fcrrbentium,in nominibtis.Theophraftum
que fen- arans Athxn. in mendofis exemplaribus v.?<tny>v
itntir. haber. Efi vero idem Theoph. xp i-m-p; vel y.oa.731-
ydv, vti patet ex loco citato, Porrb Sorbum de qua
Genus 4 hic agimus Plin.quartu m genus torminale appel-
tormmmc IaCjre,n3(|j0 tantum probabile, affiduurn prouen-
tu mi-iimu 11 que pomo, arbore a reliquis Sorbis
d.flimili , foliis pene [ plane alii.] Platani. Plinius
[ i nquit Dii.] Sorbi (ylucftris, quam Aucupariam
Herbarii vocant, Sequani vero lignatores Toririi-
Tcrmt^nt. ^ne > 3, qUa„ VcraTorm:nalis eft, nufquam memi¬
nit : Crjrxgi vero folia cum forte vidillet3ef ftri-
rlsnnoi diai Sc negligenter defcriplit , Torminalifque
Sorbi clTe credidit, njnquam alibi fada Cratxgi
( t mentione , pr.rterqnam cap.8.1fb. 17. vbi Cratar-

n gum , que m Cratxogonon fcu Cntxogona vo¬

cat, inconfidcrate Aquifoliam [7&0 d^eiat ] Italo¬
rum clle tradit. Genus id Sorborum Androma-
cho di dum volunt iti/jniuh [ vim cohibendi ha-
bens] quamuis nonnulli legant isi&tyov lrbr.9. *ri
7s r - G deni in curatio ne dyfenterix. Idq-, iPlau-
to ligni ficatum volunt in Poenulo.

Adj£.itc Hem nubi tam video prjpter te •vinitandum Sor-

Soroo. bili.

Nempe Torminali : tormenti fcillcec multa , &
cruciatus elfe perferendos. Quo etiam fignificatu
vulgo Gall.pih/xj d'Mignjfcs , id eft , Pira anxietatis
dicunt.

'msliil”" Cordo Sorbus tornwults.qui addit Romana au.

cholitate Pliruum quartum (latuere Sorbi genus,
quod torminale vocat.Theoph.e Mefpilotum ge¬
nere putat, nccimmeritb : remulatur folio veram
Mrffiligc- Mcfpilum , proprio nomine eam x;timi^r Theo-
*“'• phraft.appellat.Germ. SElijcnhaum: fruiftus&rlra.
bccr.

Tr”B° in Hift- Gcnn.&cgcl/ )Efd>rdgcI, eft,

' [ Sorbus fylucftris] ft)iIfi'6pci'Wcr[)«um , videli¬
cet quartum genus Torminale. Et in Hift. Lar.
idemd at, & Ruclliumfurefententire fulfragari
«ftatur.Ac nemini t quidem Ruellius Sorbi Tor¬
minalis cr Veterum lententia , vertam an hinc
arborem, de qua hic agimus , vel aliam intellexe¬
rit, nefeimus , nec apparet ex loco a Tcago cita¬
to.

Anguil. z^ua^r .Cratatgus 'eadem planta eft
Zn“""' cum Sorbo Torminali Plinii. An Bellonio Sor¬

bus tormina!is,quam Galli Alijier nominant? So-
lcrius: Cratxgus Theoph taft.Prouin cialibus Alt-
Atjuifo-iu Parrr, Dclph. .lirer, cd Plin. Aquifoliafolio deci-
fobo Jeci- duo.Cratcegi Theoph. fruiftus dicitur a Dioft.E-
' ] pimclis. Idem Soler. putabat Sorbum tormina-

r fem Plm. eifc Philyram faeminam Theophr. ad-

dcnsdici Delphinatibusrrr/ier, de qua poftea.
Athen.xi verba de Cratregone funt cap. de Ccra-
fo, qui a eande m exiftimauit cum Theoph. Cerafo.
Zfti. l^°b.Conib. dicit Cratxgonem vulgo dici Mttgd-
1 ler : quam autem plantam intelligat eo nomine,
nondum nobis condat. Vix putamus ipitim Ma-
chaleb putaife. Gualth. Ryff.Epimelis, Vnedo:
AmMudu «fKMMA/JVr. Comar. Melpili ...genus & Epimelis
H,f Diofc.& Gal. cui & Vnedo dicitur. Calenum fc-
Mjffbgc- cucus Paulus. Sed Plin .Vnedonem, qureGal.de
; W». ^ul0 EP,m'!ls eft , cum Memecylo Arbuti fru-
Pln, <rr„. Su confundit.Gal. .n gloffis notac.Hipp.^x,'-
J.K di «fle Epimclidas i Diofc.appelUtas. Hipp.i.
com.net. de morb.mul. Verum Cornar.opimo-

nes nobis non placent, vt apparebit luis locis.

TurnetoSorbusTorminalie.piin.folio Platani:
Angl.elt Icraijc tree,quali_dicas forbustrcc. Qiii

rei herbarii ftttdiofi funt, [ vt faifcitPtuer.Japud . ,
Gallos Lugdunenfes Loton eam elfc arborem ^ .

exiftimarunt , quam vulgus Alyfiamcognomi- '' '** I
nat.

Match.in Diolc. Sorbus lylu.aitera.SorbusTor-
minalisPlin. non cfl T ait ille ] Cratrrgus Theoph.
vt cxiftimauit Anguillata tCratxogo folium Mef Angui Ut,
pili prolixum, maius, latius, oblongius, nec ferra- Frrl>- i
tum : huic Sorbo ligni materies nec verficolor,
necvalida,nceflaua, qualis Cr.-.rxogo elTedcber. , .
Miramur verb apud quemThcophcaftumvela- *"
lium quemuis authorem MatthioI.lcgcritCcatso-
gon.

Du Choul nafeitur ad latera montis Pilati, r;i;A eA
Treilly vulgo dibta arbor, quam Tiliam fasminam
nonnulli vocant,all'j Sorbum Torminalem , alii Lotus. S or
Loti fpeciem elfe dicunt. l.torm.

Gcfnero Sorbus torminalis , in diuerfis locis. ynt^Q \
Itemin Cit. PI. Vnedo Epimclidisfrutftus eft, di-
aerfus a Memecylo Arbuti fru&u.

Lonic.Sorbum torminalem diiftum putaf.quia
medetur tormmibus.bj ifl/bas (5r itnmcn/ vc ille Lonicersu
ait: Verum ledlori coliderandum relinquimus, an not'
intellexerit Lonicerus , quid fint tormina, quafi
vero Colica: medeantur Sorba,& non potius Dy-
fenterix. Cift.Dur.Sorbi fylu. alia foedes. Dod.

Sorbus fylu.& Plin. torminalis. Lob.&Pen.Sor-
bus torminalis, folio Aceris, vitis, aut Populi ai- m'
bx. Cluf Sorbus torm.Plin.& Herbariorum vul¬
go, Germ.-ZlMaebcr: Vngaris,}3Arfoc5ca fa.

Hiff.Lugd.Cratxgus Theophr. Hypomelides des PuiUd)
Palladii quidam e(Te opinamur. Arborem hanc
Cratxgum elTe Theophrafti non obfcure quis
exiftimauerit,etfi reclamante M tthiolo: oratio torm” * !
namque Theophrafti ficis apte exprimit plantam Mutthjtoel
hic adpiutam. Mitthiolus Sorbum torminalem
elfe putat, cui Plinii anthoritas vtcunque fauere
videtur. At Plinius hic dormitafle videri pofTIc,
nufquam enim is alibi neque Sorbi fylu.qux pro- fn '
cui dubio torminalis cft , meminit, neque Cratx-
gi, arboris vtriufque crebro ab amh<«r;bus me-
moratXjprxter quimeo loco, in quo Theophra¬
fti Cratxgum, quem Cratxngonum fiue Cratxo-
gona [ vt i am prius diiftum] vocat , Aquifoliam
elfe Italorum perperam feribit. Quare ficilefuit
Plinium pro Cratxgo , Sorbum Torminalem no-

arboris aliam figuram, & fic duas vnius, propo¬
nit, Sorbum fylueftrem fiue Torminalem Mattii.

& Cratxgum Theoph. vocitans.

Cxfalp. quoque Sorbum torminalem ait vide¬
ri e fic Cratxgum Theophr. folio Mefpili,idefi,^- '

z^aroli Italorum : Sc cum Mefpilo magis conuc-
nire,qu^m cum Sorbo , quod frudlus ofCcuIum
habeat.

Camerar. Sorbus torminalis fiue Cratxgus
Theophr. vt peritiffimi quique volunt. Goro-
pius in Sorborum genere ait efie torminalia di-

dda, quod torminibus fiueDyfenterixmedean^

Tabern.in Icon. Sorbum torminalem: in Hi fi.

Sorbum torminalem tertiam vocat.

C.Bauh.fubfcribitiis qui Cratxgum Theophr.
dicunt. Bafilex & locis vicinis fiHfdjbtrle/ , alii
belubirlc vocant. Burgundi &:Montbel.arborem y r
Anier^jr Aigretier frudum verb Anotes.Teit Sc Vi- Sorbi?
fcum,vbi obfcruauimus.

Nafeitur vt plurimum in locis montanis, folo Locus &
pingui, autinterdum etiam /axofo, inter Fagos lo- CCmPu%
cis fyluefiribus,quamuis in hortos tranfplantata
nullo negotio proueniar. Plurima proiienitad
Hercyniam fyluam,& circa lenam autore Cordo.

Frequens

LIBER i' R I M.V S-

«*

dari, in quibus femina aliquot (panicea? Pirife^c,
mi nora,medulla albi,eodem p£ n e (apore, conice
quodam duriulculo obte&a, vtin Sorbo tormi-:

Aiiguillara haud inddigeas Botamcus , hanc

InBurgundia quoque &«5omitatu MomwiHiiu» putat cfie «fer, fcu Atiam-adJitqueeuislgr.mn nynll>”®
locis nroucnicl quemadmodum & in horto Prin- adeb elfe durum, vt.r, Apcnmno icatur MataU
cipis noftra cura lata : adferuntur Mentbelgardu i lo , quafi Metalle.Scc I pot, placet hanc Arbo m Av!„,„

iPfcquens in Heluctia. Virnnenfi (altui & plcrif-
queAuftriarSe Pannonia: (ylueftribus frequens.
teftcClufio,Frn<ftns maturus Sept Bafileam co¬
piose ex vicinis fyluis imporcatur , pueris & mu¬
lierculis expetitus cibus ,vbi. mollis, litis fuauis.
InBurgundia quoque & Comitatu Montb. multis

ripcio

]proAiiaintopu,ati.muui^u^^ . ; -7?

collignd in fiffis Coryli. baculis. ' j cum Phellod. y - de q\u fuo. lo^- *n '*

Maturi fraflus &iarn fracidi eam acerbitatem, j hift. Fontis admir. imprylTum eft Acet pro lAua.

quam crudi habebat ex parte deponunt, &(uba- j AriamTheopliraft.quoque ptitartlob c Pgu,

eidam acquirant , ncc iniucuridara, relifta ta- , ( mlt quodsfddant efhgie Alni .-quortun tamen
mrn ctiamnum aliqua adftridtione in callo, qm i figWanon placet]n« non Camwanus & Tahera.

Cisinert. Aluumadftringunt, ficutMelpila : eo . Verum- qtneqmd dicant Ana Theoph efft non
tanquam lingulati & pnlcnu remedio contra poteft.NecClOffds , dbftifllraus Herbat s,co- StrW fl.
tormina (DyEntetiani) vtuntur ,qui Hercynios i rurnfement!* <ub(c; ibCTeaulus-, qui Sorbi Wit» »w
montes accolunt tudui. vei teftatur Gurdus. Ha- | dic, , nonnullis Ara* Theo.^pui^m^otbus ^^

dem vim cis & M.xtU, iol. ti ibuit;, additque eadem ; Alpina ve! prW* i l r V V*

n 1 1 Hcluctus Jhlijbtrte 3 <ZZpdi30irle / vnjtr jt&0<

U)cnbiHc': aliqifibiis Auftriacis
ber&isliii?» Clui- reribcrfperbAurrt, Tab.cmus fi.

.TUtirioft placet-Sequaiiis Sc Auernit -AliJietiUm-
tuitcnfibiis Gallis cirirr vocabulo ex Anadctor-
to, Hift.-tugd. Burgundi , des Anates vocant, Sot-
bitbrminalis altenungchiis in Alpibus , Ccfalp.

Bruennus (cribit , in tradlu Sigotomo Anrelns
contermino Alyfiam vbtari. In annotationibus Quin*.

1 noftris inuonimus , dquibuIdamOcnatiam did. ^ u ^
Conferant flitpiiUri periti Sorbum hanc Alpinam
__ . _ cum f icu vdcaii Theopbtaltj i quam poftea pofut-

Aln a n” ( dea-1,1 mox', cuius lignum terte An- ! muscap.de Dmlpyro. Lorus &

Aliu a n, (.aequa "lOA/c < j _ ,ir. 1 Gaudet prqaltis higtdis- -montibus nfdemque Xcmpus.

Syluofts Vt in monte il,N<* in Abr-uzzo terte An-
tunlUn Anglii frigidioribttsfyluofisftequeiitem
videas: in VicnAcnfi faituSc (denique ahis Au-
ftri* VPannonie locis inter laxa S. rupes : in
montibus Norimbergenlibus , ratius calidiori,
bus nec nili AlpiutniugisNarboncnfis, Scue-
n^&Sabaudia: ,vt tradunt Lob. &Cluf. Nobis
feliciter prottenit & etiamaura viget in horto
Montb- quidquid dicat Hirt. Lugd. cultum otn. nip.\,ugi'.
niiib dedignare aere(puere,nec tn hortos trans-
tatam proficere. Occurrit etiam haud infrequens Tempus.

m Heluetids&Burgundicismontibus&nonlo-

& ' ea interdum i pagis. Celebratur quoque tn hor¬
to Patauino. Florete folct Maio,& fruirttun per¬
ficit Scpt.&Oftob.

Sapor mollium fruduum non ingratus , nec vires &
perinde afttingens vti Torminalibus .immaturis Vfus.
Montbelgardenies& Burgundi auidd vefcuntur
vbi mollis euafit ftudus. Legunt maturam radi¬
ci & condunt. Neque fcnim fugax nimis c-ft.fcd

imhyememvfque durat fi bene alleruetur : Suaui , .
dulcedine gratus Ttilfesnon altterquam Zir-zt-
phibacca lenit ,fautum adiutwt, crudos humores
pulmoni infarSos coquit. E' ligno firmi &foltdi
fiuntbscoiU-vDal. tefte. Fiunt & optimi Carba- <-«•&»» v

nes ex ligno, dc qui diu retineant ign em, vt
aiunt: quod fine dubio ligni duritiei

UCIIl vim W» «lAiunui-»' io-*-.) - -

polle omnia qua: Sorba domelHca , (cd incmca-
ciora haberi. In Comitatu Montb-lg.Jufos ex li¬
gno parant optimos, & quanto poliunt dumo
arbores conquirut, ad eum vfum. Retulit Mer-
cator quidam Gallus , ncdines quos elegantes &
magnos venales habebat, heri ex ligno arboris
Ahfier in Yuri oppido Ndtmaivdix. Erant inter
cos quidam ,<lbi , & di qua parteluffiifci, quos cx
ligno pr -pe rad.ceitj eor.feflos mcebat • Alii fub-
flaui , & quodammodo ad Buxum accedentes, fcd
tinctilia: mangonio. Veru n cu.n Aiif&r vox (it j
^quiuoca, tam. id Sorbum Torminalem, quini ad
Al i' i a n ,( de qua mox } cuius lignum tefte Ab-
guillara , eftdur ftimam, nolr ius pro certo allc-
rcreex vtra illarum.tiantpeftines Torte ex am¬
babus.

DE SORBO ALPINA.

Cap. VIII.

F Rigida cce-

i -

< li amafra
gregie adole-
fcit , redo
robufto cau¬
dice a tqv cor¬
tice rubente,
poti (limum
extremorum
ramorum, ma¬
terie albaSc fir¬
ma. Oculi pri¬
mum cmergut
fublutei, acuti,
(quammati cu
fimbria nigri-
cantc.Folia Al
ni , ex oblon¬
go rotundata
rrgofa, pron.
parte incana
lupina viridia,
ferrata, faporc
adftringence , pedieuhs breuibus , lanuginofis.
Flores conferti , Sorbi torminalis modo, vmbfcllac
quodammodo inftar, cand.di , odorati : quibus
(uccedunt Pomaparua Auellana minora , rubra,
pauca quadam lanugine obdu <5ta , ym|jilicata,
pulpa luteola, fapore acerbtf primilm,qu^ tamen
mollia reddita gratiore tepore mopunt comme-

. l

adferibendum.

HISTOR [AE

DE MESPILO, EPIMELIDE, VNE-

SON? > A M A MELIDB ,HomOMBLIDE , Oiv.O-

Cur l'ere-
rum j en-
ttntlx pro¬
mittantur.

Thttph.
Mejjnlerii
differenti*
fcr de/cr,-
f rienes.

Se tamas.

Anthedon.
Theeph.lo-
eui carrett.

A It ut tbeut

redit.

maJidc &: Hypomclide: Veterum deleri
ptiones differenti* & fentefiti$,& Rc-
eendorum in genere.

TJT DE MESPILO ARONIA IN

SPECII, (^VAM VERAM MeSPILVM
Veterum elle cenfemus.

C a p. I X.

QVia plurima dubia de iliis Veterum appel¬
lationibus pailim apud auchores occur¬
runt, in diuerias lenienti as diftrafios,confuItum
nobis vtfmn , eorundem & Reccntiorum qUo-
rundam fentenuas pnmumproponere: ied in ge-
ncre, ne cogamur multoties eadem repetere
<]UX tamen fpecialius fuis explicabuncurlocis, vc
&con!Iet Ledon , fubquoccclo [quod aiunt]

Theoph tru Mefpjli facit genera, ex lententia
laxorum : Anthedon, Satanios , [ Pim. patrios,
habet] &Anthenpides : Hiil. Lugd. Anthedc-
noeides,quaii legiRer Setanios fni-

ctum fert maiorem , candidiorem , laxiorem , &
nucleos intus molitores .continentem. Reliqua:
minorem, odoratiorc-mque.guihique magis ad-
/tnngentem, vt diutius adfemari po/Tint. Mate-
ries quoque his denfior &: flauior : extera fimiles.
F os omnibus Amygdali , non tamen ruber, vt
Illi, Icdpropemodilm viridans. Anthedonhaud
procera elt arbor, ( legendum cnim.afSaAi,

C°ntr;lqu5m Pliri. Secundem /ecutusGa-
21 ’ qm amphilimam & magnitudine pncelien-
tem arborem rlirnm- io - _ ... r >

Ah Ut.

Vermes

Mefitis.

Ditfcdtf-
f e r. & de¬
fer tp.Mefi.

Arant*.

Spinojd

M efp.tr t-
eoecoj .
Eptmelif.
Setantts.

Cratigut.

'Me fit k

21 ’ qm ampl, lunam & magnicudineprxcellcn-
tem arborem dicunt, iq orbem comata , folio
multis n lluris diudo [ melior enim lefiio
no n vt vulgata haben t, , & peius quo¬

que Gaaa.^nv.] quod Apium circa extremaimi-

tamr,fcdd.ui(unsmaioribus[^W,non,,^-

m.j rigidum, neruofum, Apio magis /cabrum,

[ >.!3©7iw,non A«ro'7ie„,vt Gaza. ] oblongius A
vndique laciniis iinuatum. Fntfius autemtenu,
& longo hxrct pediculo , qui antequam folia de-
cidant vehementerrubet [ hic namquemebor
lefiio Gaza omnia peruettit. ] Radice nititur nu-
merofa profundaque , ideoque diuturna &non
cuntumaci Ligno cftfpiffo, lol, do , minulque
putredini obnoxio. Nafcitur & femine &auul-
iio ne. Morbus harum arborum, vt fcnclccnces a
vermibus erodantur : qui grandes, & reliquarum
arborum, vermibus diilimiles. M.mis tanaen eo¬
rum Rufius vermibus obnoxii , quam So^baaut
1 ira.Caret aculeis Mcfpilus. Floscandidus &Ce-

lubetr°X,rnLK' HXC felli ThcoPi»1'-de Mdpilo

t.Diofc.vero.Mefpilus arbot, inquit, quid qui.
bufdam Atoma vocatur, fpinofa eft, foliis Oxya-
canthe : [ fic enim legimlls ex Vctufto quodam
cod.ee cum Lacuna aIij cu,m
habent,] fi ufium fert exiguo malo fimilem , fua.
item, tnaintus continentem oflicula, vnde qui-
dam vf ,uvm, ,d eft , triplici grano praditum nun-
cupanc, lerb maturefcit. r.Eft& alterum Mcfpili
genusin Italia narcens.quodEpimelida nonnul¬
li, ali.Setanmm vocant . Arbor eft Malo fimiiis
foliis , mfi qubd minor eft. Habet autem & hac
frufium rotundum ,efculcntum, vmbilico latiore
preditum, quique tardb maturefeit. Cratinum
Theoph.foho Mefpilt dicit , cuius [ Cratmgi fde
fcnptionem pofutmus cap.de Sorbo torminali
Idem ait Mcipila ede terrena: acerbi & Folidi
natur* , ideoque Hyerai maxime poife refiilere.

vl antarvm;

demum arbore fua decerpta maturefeere , etfi
non eadem maturitate, .quam in arbore acqui¬
runt. Sed aha, qua cibo reddantur idonea, hue
putredinem maturitatis hoegenus liceat appella-
le, vt in Drupis aut Oliuis.fme alio aliquo modo,
tt alibncx toto pene frufiu, , qui guftufuaues
funt bene olent,vcMefpilum, Pirum?&c.

i imius Melpilorum differentias ex Theophra-
ti verbis fupraferiptis transfcripfiffe videtur.Ma-
orum i irorumquegenet. [.inquit ] iure adnu- M.-r, ,[
rentur Melpila atque Sorba. Meipili triagene-
ra, Anthedon, Sctanu , tertium degenerat ftam-
e ' -Anthedoni /Iimlius eft, quod Gallicum vo- - ,e,o
exue Setam* maiais pqmum candidiulque , acini ttt
moliioreligno : citeris minus pomum, fedodo-
re pre.hntiijs, & quod diutius feruerar. Arbor i-
piideamp hiumis. [ fufpeftahic videtur lefiio,
vepatet ex fnpri araro loco Theoph.] Folia ante-
quam decidant, rubefeunt, radices multi atque
alti.&ideoinextirpabiles. Non fuit hicarbor
m Italia Catonis IUO. Item Putamen Nucibus &
Caltanci detrahitur: at inMefpihs manditur.

Galenus de obfolet.s Hipp.vocibus,
inquit genus quoddam eRe Mefpili, pluri.
imiminIcaiianafcentis,vtDioic.ait: quidam au- ■'■Wi
aiunt elfe Poma pania iylueftria.

Hem : Mffpjluin alii tricoceon nominant , quod
tnaintusin vniuIrRim gerat grana, quorum v-
numquodquearbous eft/emen , ceu ea qui m ,.l f
Maiisinueniuntur, ipfius Mali & vinacei ipfius
yms. ttinff.iimpl.Epimelisacerba planta eft, vt-
quedixerit qui/piam, Pomus fyluettris. Vocatur
autem ab Italn rpft.cis Vnedon. lugens eius ,n

Caiabru prouentus.Frufius cius acerbus quidem

eft, nihilominus tamen ftoraacho ingtatus,&ca.

aPl‘ieL‘riC”S doIor,eS- AJmia 1 ei eft

. q ipiam quamas. Et alibi : ex plantarum ^,rei &
agreftmm genere eft frutex qui iSxowiJ'» fert. nmt'rm.
Appellatur autemis frufinsin Italia Vnedo ,fto-

machoquenocet Sccapm dolorem affert, acer- a

cedmT Co 3 U ’ e“m cx,gBa 9u^am dul- /,2
ecdinc. Cornis qmdem &Camrubifrufiu , &

fiusan U V &'^u,^A''<?[ficautcmComarifru-
fius appellatur] ruft.ci paffim vefcuntur , reli¬
quarum autem arborum aut fruticum fru&ibus M^o!“
no n admodum vtuntuc.Cum tamen fames rc^io-
nemnoftram aliquaodninuafiflit , effetque ma/
gnusglandmmacMerpilorum prouentus ruftlci
lnfofnsipfacohdentes , hyeme tota &c Vctepri
mo oro trunlentaceiseduliis funt vfi
Atbenius fertbit, Puanoneire Amamalides
t vulgo tmaUrtciner & Amhauz.clln Gall.Dal 1 vt
quidam arbitrantur , fed alterum genusfeudus ^ ,

«mons, abfque nucleo. [ Nuclefvice B
habet l iro omnino fimilia , quifortaiEs cauf»
a mn, cur quidam Pirum elfe crediderint.] Arifto.

menesin Jiaccho: J

. Anntfw,'iHq-j,t)in Chie gemrdri AnwmMli,}

AI insuas difcrepareAfuaniotcs cHe^fchybdeS
i hh.j.Georg.monftrat, ctim deinfula Ceoloqui.
tur, quam ait optima Pira educare , & quas in Io¬
nia vocent Amamalidas, carentes nucleo , grati
Iapons,duIces. zEchliuslib.,. debmitibusSaSuo-
rum, ii modo veri illius eft hoc opus, Oraomcli-
dasiplasnomin.it. Pamphilusiibro dc linguis Sc
nominibus Ep.mdidas Piri genus [ Epimeli* 0nmiui
DJofc Mefj).!1 genus eil, vc pacet ex fuprMoco d*.
at.Jelie tradit. Antiphon in libris de Agricul¬
tura, Phocidas quoque inter Pirorum genera re-
ccnCct.Thr.c Atben.

Palladio Hypomelides Poma fune [vtMartia-
lis alferic J Sorbo fimilia. Mediocn arbore nafcun-

'LIBER PRIMVS’

ty.pameU-

'es.

tutrurx.

epolicio,

,trcr.
r-ip. in-
rpres no¬

ti irnelis.

romnU-

stme/is,

nedo.

amarus.

umtlis.

tfpilus.

cfcor,

tur,& flore candiduIo.[DuIcedo huicfrudui cum
acuto fapore commifta eft. Seritur menfe Deccm-
bri, nudeisin vafculispofitis. Menfe autem Feb.
Hypomelidis planta , fed pollicis magnitudine
robufta transfertur breuiilimo Scrobe, foluta ter¬
ra, plurimo ftercore , fed munienda eft , quia cito 1
arefeit, fi radices eius ventus afflauerit. Terram
qualemcunque non refpuit. Amat loca tepida,
aprica, maritima, &fxpefaxofa. Poma cius aut
in Picatis, Sc minutis vrceolis , aut ferobe Po¬
puli, aut in ollis inter vuas vinaceis obruta fer-
uabuntur.

Serapip : Zarar , id eft, faciens appetitum. In¬
terpres yorba vertit : fed perperkn.Nam dc Mefi
pilo ibjdoquitur adducens Diofcor. &Gal. verba,
arborem dicens fpinofam , Pomum nominari
Triconium, additque, in Italia aliam elfe fpeciem
Zaror , quam multi vocentEpimelida.

Hermol. in Diofcor. Alii [infit ] Homomcli-
das vocant, vt Afclepiadcs , non Pira, fed mala
fylueftria Sc montana : qua: Theocritus Oromali-
das appcllaueritjCum ficu maturefeen tia.

Dubitati non debet, [ vt feribit Corn.] quin
alia arbor fit <yfoiu)Kit , qux vna cum frudu fuo in
Italia Vnedo appellatur, &alia Arbutus, cuius
frudus Memecylon Grxris dicitur atque hoc
propteren, quod diuerfis locis eorundem mentio
fiat , Sc hoc ab iis Autoribus,(ncmpc Gal. & Pau¬
lo) qui aeque acPlin. in Italia vixerunt rquanqua
Plinius innuat potius ,qu^m exprimat, duo Vnc-
donis genera elfe , vt videlicet alterum de Vne-
done accipi pofiit. Sed tamen mox leuicer fatis
diditum confundit , quum ait: alio nomine Arbu¬
tus vocatur. Quare certum eft ipium exiftimalfe
Arbutum &: Vnedonem Latinis elle , quodCo-
marus A; Memecylon Grxds,atqueid,vtopinor,
obfimilem vim , quxde Memecylo & Vncdone
proditur. Verum ex Galeni 'verbis oftenditur
Vnedonem Epimelidis frudum elfe, Memecy¬
lon autem Arbuti. Neque refert frudu um Sc ar¬
borum appellationes fingulatim inter fc in fuo
genere confundi. Quin&lib.2. de alim. idem
Galenus manifefte interComarum arborem , cu¬
ius frudus Memecylon appellatur, & inter arbu-
ftumautfentim potius, qux Epimelidas fert, &
in Italia Vnedo appellatur , diftinguic : vt certum
fitduo diuerfa genera Vnedonem Sc Memecylon
elfe, quorum ewnuntv Galenum fui Ile ctedo : Pli¬
nium vero,vt non adeo circa has res curiofiim,ex
Grxcis tantum transfcripfi flc,& in his, velut mul¬
tis aliis , eos non aflequutum elfe.

Porro Diofcor. alterum genus Mefpili in Italia
nafei prodidit, quodab aliquibus ihunhts voce¬
tur, vt ex eius verbis Epimelis Sc Vnedo dc ge¬
nere Mclpilorumfint, Arbutus verb Sc Comarus
ac Memecylon fui generis, & ab eis diuerfa.

Quid vero fit Epimelis Cornario didum capi¬
te de Sorbo torminali. Pollux Mcfpila Sc ta.
vocari feribit , vt annotat Rob.Conft.reperitur Sc
ea vox apud Platonem , tefte Curtio.

Ergocx didis patet Mcfpilorum tria genera efi-
fc Theophrafto» Anthedon > Setaneios > (velSeta-
nios) Sc Antbeuoeides-.DioCcotididuo, Aronia qux
Anthedon eft Theophraft. vtvult Dalech. Seta-
nium fiue Epimelis : Antcnoides is non meminit,
quanquamin exemplaribus m. f legatur in hunc
fenfum: Mefpili alterum genus in Italia nafeitur
quod nonnulli Epimelida vocant: atque adeo al¬
terum quod Setanion , vt hxc tria fint Mefpiloru
genera Diofc. Aronia qux Anthedon eft Theophr.
vti didum : Epimelis qux Antenoeides , &
Seram os. Quoniam igitur Aroniam VcterUm Me-

Ipilum elle , noftra eft fententia,, placet de <
mo loco agere.

67

apri-

MESPILV S

VETERVM.

MEfpilus A-

ronia fo- Defer i

ronia 10- Delcnpt.’
Iiis ad fpinum
albam accedit ,
funt ea tamen
maiora, craflio-v
ra , in tria ple¬
rumque fegme-
ta primaria tiiui-
fa , aliquando in
plura , pro fun¬
da, altioribus in-
ci furis Sc rario¬
ribus fubdiuifa^
quhmvt ferratae
dici poflint. Ra¬
mi & folia non¬
nihil pilofa funt, Fohk.
magis tamc his,
illi. Frudu fert
rotundum , ru- F rufius.
brum, vmbilica-
tum , Mefpilo vulgati minorem, in quo huclei
terni, Gcrafi nucleis paulo maiores triquetri, du-
riufculi , oblongi. Frudus (Curtio) longiori pe¬
diculo pendet, qui antequam decidat, rubet , fua-
uiseft& exiguus , vno intus oilc. Arbor ipfa,
tefte Matthiol. mediocris proceritatis , corticeae
materia Pruno haud abfimilis:fp:r:shorijda,nan
tamen admodum acutis, floribus albicantibus", ra-
cematimcohxiemibus. Frudus Sorborum craf-
fitudine, oblongi, rubentes , vulgaris Mefpilis
xquales, fed ardiore vrribilico. Pluribus haede
planta egit Cordus , diligentiffimns fua xtate Bo-
tanicus in iuuentutc Romx mortuus , cuius , qui
vult confulere poterit annotat, in Diofcor. lib. 1.
cap.170. &171. de Mefpilo. Mefpilus Aronia,

70 /e quod ab aliquibus dicitur Nomina
Diofcor. Theophraftocu-^Jw/ z JiyfpWiQw&ot sy.n°ny-
Scc: Sic enim legendum efle , iam fupra nu 2U<-Cl°'
didum. Mefpilus Gal. qui aliis Tricoccum ap- prones?
pcllari ait. Mefpili genus Anthedon Plinio. Se- Adoni*.
rap. Zaror, Sc Pomorum triconium. Nos apud Anthedoni
EluchaftemTab. 2. per voces Dacrie Sc Zarole 7/>‘^CeJ>S'
Mefp. Tricoccon intelligimus. Auiccnna, vttra-
dunt Monachi apud Mtfuen, confundit duo ca- triconium.
pita Diofcor. de Mefpilis. "Zaror ScZarur equiuo- A^ic. no¬
ce dicitur dc Lazarolo , Sc de Mefpilo, quod pro-
baturper Serapionem & per Ha!i, cui Zaurum
rubrum eft Mefpilum tricoccon. Abfolute ver 6
pcrZaror in telligitur La^orolum diftum , fiue Al-
zarolum tara Arabibus quam Italis, quibus Sc Ltt\*r6\
Mefpilo Aronio , Az.z,arolo , Tricocco , Sc Eomolm- *m'
periale , tefte Anguillara : qux voces omnes Tri¬
cocco Diofcor. cenucniunt : Cuius fententix
quoque funt Monachi Sc Cordus, qui proprie
Mefpilum dici ait ,eaademque Anthcdona,Scde-
lerius.MefpilusTricocriaSyluio. Hunc confen-
fum Marcellus quoque confirmatjdicens : quam
Diofcor. genere nutro Mefpilum arborem fecit,
Theophraft.fceminino dcfcnpfit. Primum verb
Mefpili genus Diofcor. arbor peregrina & in¬
cognita Italix Marcello videtur, Sc fui generis ar¬
bor fpinofa.Sed, vt Marcello forte incognita fue- Mar'eHM*
rit Sc peregrina, non ideo toti Italix. Galli? tame ^
tempore Ruellii forte primflrn innotuit. Eadem
«nim elfe videtur, quam ficdefcribic. Apud GaL
F 4

'Mjrob.sl.i-

Paliurus

Africana.

s>f «-

•Aurguit;

es HISTORIAE

los paucis ante anais frutex inuenitur , qui atiam
arborefcerepoflit, folio per ambitum laciniatim
fmuato,rotundo, molli, ramis Spini,quemalbum
Cognominant, modo aculeatis : baccis rotundis,
xubris,Myrteis,longe maioribus, guftu iucundo,
qui Sc vinum fua fuauitate commendet, condiun¬
tur, & grato ori cibo. Cccpit mea memoria pro¬
pagari, infita quantum reor, albo Spino. Qui co¬
lunt in hortis velut alienigenam , & adue nam ar¬
borem, Myrobalanum appellant : hanc etle pu-
tauerim[ inquitidem ] nullis fere notis reclaman¬
tibus , Paliurum Africanam, eam prifertim qux
non liliqueiur. Hxcille. At quid per Paliurum
qux filiouetur, vel non fibqueturintelligat,non-
dum agnofeimus : neque cur Galli Myrobalanum
vocent. Tanto imprudentius ii bi confuluit
Gu.ilth. Ryff.dum in luo ad Diolcor.com.eadcm
Ruellii verba fuo nomine de verbo ad verbum
repetit, addkquefibi videri Paliurum Africanam.
Certe neutram noucrat : additque nefeio quam
ineptam figuram , qux nulla fui parte refpondet
deferiptioni Diofc. vel Ruellii, cuius verba tanta
iecuritate pro fuis recitarat. Sic Lonic.etiam ine¬
ptam prxoi&am iconem ponit pro Paliuro Afri¬
cana & Myrobalano Ruellii. Sed videamus quid
Manardus in cpirt.hb.io.de hac tradar. Pomafin-
fit] qux miliftis peregrina funt , nec in noftro
hoc climate [Ferraricnfi jha&enus, quodfciam
Az.arola. inuenta : vulgo Azaroladidta : qux Antiquos vo-
Mejpilxs i. caflt Me/pila colligo , acadMefpiligcnus i.Diofc.
D,<uc' perunere , quod Anthedon vocat Thcophraft. &
Plin. Diofc.Aronium, [ nili fort9 codicum vitio
vel in Diofc.Anthedon , vel in illis Aronium le¬
gendum] Azarolum vere rubens eft , bene den¬
tibus attritum vixfiiccum emittit. Male Auicenn.
Zartir & alz,drur appellat Triangulum Latino¬
rum , cum ita nullo modo dici poflic, fed potius
Trigranium. Azaroli nomen aeri rutum videtur,
quodarborNenpolim cx Hifpaniatranfporcata,
in qua longo tempore Punico idiomate Philofo-

Anthedon

Aronnsm.

A^arC:

‘tmde.

Avont*
A introi*
a,ba.

T rtepecus.
y r stratui
Trsojjvs.

phijc&Mcdicinxftudia viguerunt. Di&a igitur
primo Alzaror: deinde audita Italica pronuntia¬
tione Lazarola vel Azarola fuit denominata.

Matth.pro Mefpilo Diof agnofeit qux foliis fit
Pyracanthx, fiue Oxyacanthx,& Azaroh vocatos
fru&us nullis prorfus notis reclamare feribit , i-
deoquccofdern effe cum Aronia, Azarolum vero
ex Arabico idiomate Zaror detortum putat. Cur-
tmsquoquc Diofc. primi generis Arorum facit,
&. Amb.Zmim Reccntioribus quibufH&m , aliis
Azarolam albam dici , cui deferiptio Thcoph. ap¬
prime conueniat, vno intus offe. Quiavcr6,ex
Diofc.triaintusfintofliculaddeb Tricoccon, qua-
<s- fi trigraniuna, aut crioltum dici.

Amatusy.f <r-irjjAo)' & ttprly/ct diftin&c. Dod. vero
+c.itTn>.G.' a 'rsiKoy.y.oy dicit: Lac. Aronia &Tri-
granta.. Et alibi Grjtcis«eVwA.(G^& pasTnKns eidem.
Galen. quoque um-mo-oy nominat , nec alterius
mentionem facit. Ad hancrefcrendx <o?3 1J&1 &: av-
Smrotifttf Theoph. Amatus prxterprxdidta Arabi¬
bus etiam Alzarum dici ait : Italis A^drolo frutto.
Pomo di rege, id eft Poma Regalia Gal .Nejfles. Ger.
Ri llefpcl. Sed in Gallica & Germanica appellatione
errat, non enim huic Mefpilo conueniunt. Aro¬
nia duris fpinis armata, etiamque Diofc. Lacunx.
Aroma, /fi- Mefpilus Tricoccos eiufdcm Diofc.Lonicero. A-
gncula Tricoccon quidem Diofc.dici fatetur , ve-
rilm addit eundem frutftum , in plerilque locis
quinque haberegrana. Sed fallitur, qubdAro-
niam vel Tricoccon non diftinguati vulgari.Non
igitm temere ornatur Goiopius cricoccaMefpUa,

PLANTARVM)

Sc noftratia fub eodem nomine comprehendi,
quum quamplurimum differant.

Gefnerus Mefpilum Aroniam vel tricoccon
eandem putat cum Conario Achenxi, idemque Pal;urUJ't
ait elTc Paliurum Afric.Ruellii. Mefpilus Aronia cort-mm.
vulgo Monlp.Powerz.. Ital. Afaides : Oxyacanthx Locus,
perquim fimilis arbufcula in fylua Valena, vt de- Oe/cn/rip
feribum Aduerf. tribus ii Mpnfpelio leucis fpon- Lo1*'
te orta, folia edens fimillima, fed latiora, frudum
rubrum, quadrupl6,tripl6ve maiorem, Aueilanx
parem: fuaucm guftanti : nucleis ternis, durmfcu-
lis, Septembris initio maturis. Caft.Durant.MeC* Mefpilus i]
pilus prima. Cxlaip. Azarolus vulgo apud Theo- Az,*rolus.
phraft.& Plinium Anthedon , cademque Aronia Anthedon.
Diofc.Noftra tamen,vtpote magis domeftica, api¬
nis caret, vt tcftatur quoque Thcoph.vbi de Sor¬
bo loquitur , quod quidem huic generi conuenit
non vulgari Mefpilo. Confiderandum tamen an
vulgans Mefpilus maiori fruftu non careat etiam
(pinis.

Hift.Lugd. Mefpilum Aroniam fiue Tricoccon.
fiue AnthedonemTheophr. ex fenteritia Dalech.
dicit graphice depi&am a Theoph. eius quoque
prxeipuas notas Diofcoridem liceris mandalle. Il¬
lud tamen obferuandum \ Theophr. nonfpino-
fam dici, a Diofc- ver b fpinofam. Fort£ hxcdiffe-
rentia a cultura: ita vt cultam forte tradatTheo-
phraft. & cuinco Cxfalp. Spontaneam vero &in-
cultam piolc.&Macch. ^plrMi

An Pirus illa fatiua Hift. Lugd. fpinis armata, f*nua<]u*i
Lugduni fatis frequens, quam ideo Parier d’Efpi- d*m ipic+s
ne vocant •, fk fcu&um Poire efpine , qui magnus ArmAtA'
eft, viridis, qui in feram hyemem prorogatur &
durat, guftus fuauiffimi , prxiertim cum in pruna Locus,
coflus apponii ur.infperfo faccharo. Surculos ex
Neapoli eo delatos fliiile olitores aiunt.H^cpro-
fedtb Pirus efl , cuius fpinas cum aculeis Qxya- Pjru/fpi„iA
canchx comparat Theoph. nec immerito : funt e- j« Theoph .
nim inter fe prorfusfimiles. Verdm quiafruAum
magnum diae & viridem, eo ipfo ab Aronia hac

Animus

taxat.

nojm
Mef filus
f rtcofcus.

noftra diucrfam c-irefbrtc concludcndum.Mefpi- ArmLA-
pilas folio Apii C.Bauh.Cxtcri fere Herbarii om,
nesMcrpilum Aroniam vocant. Gcrnj. VTclfJ)

W^Pr"r a , Locus*

Mefpilus Aronia in Italia Matlhiolo authore tempus.

Neapoli vbi copiose fericur , in hortis , viridariis
ac vineis. In Sicilia copiofids habetur, vnde Ro¬
mam delata , vbi nunc pluribus Cardinalium &
nobilium hortis colitur. In Italia quoque & qui¬
dem non ita pridem apud Lugdunenfes peregri¬
nari cccpit, nec dum omnibus adhuc nota, e Nea¬
poli profedhjVtfcribitCurtius, Germanixhacle-
nus fere incognita, quemadmodum &inHifpa-
nia vniuerfa, quantum quidem Amato cognitum.

Etiam paulo ante dnftum in fylua Valena prope
Monfpelium prouenire. Sata in horto Montb. r .
non ad frugem peruenit. Palladius Februario in- n‘lll0‘
fercreprxcipit, de cuius infitione fieferibit:

Aemula dura Piri defpecti tnalafaporis
Mefpilus admijfa germine tuta fubit.

Er geminis fefe violentior inferit annis ,

Atque allidas r errent robora f&ua manus.

Septembris initio frudtus eius maturus , vtiara
diclum. Ramum & femina habemus inter noftra
naturalia.

Mefpilus Aronia Diofc. & Plin. adftringentis v,rcs-
eft facultatis , idcoque ftomachum adftringunt ^tom*cbu*'
frudtus eius fiftiintque aluum. Hippocr. eandem Ajmjtuxj#
vim tribuit, & acerbos dicit. Idem Amamtlida*
cum hordeo tnmeftri tritas, in vino nigro biben¬
das dac>in afovbbus muliebribus. Arboris huius

[Aro-

',ondita.

Malaci*.

Jefcript.

'oli a.

'istresl

'•rudi us.

:fuad.i.

Sapor.

Nomina
synony¬
ma & dif¬
ferenti x.

fd. Ju w. no¬
tatur .

Xlamt-

'chiot

julir.ura

LIBER PRIMVS-

[ Arotiiit] fru&its admodum acerbus eft, inquit
Gal.vixqueedi poteft, ventrem ftrenue coercens.
Quin &in germinibus & folio acerba hic quali¬
tas non pauca repericur. Item *, Mefpila multo
▼alentius adftringunt qulim Sorba. Proinde ven¬
tri fluenti cibus flint vtiliffim us.Sed his parce vef-
ce-ndum,non affluenter , vt Vuis ac ficubus. Por¬
ro vbi maturitatem fenferint, gultui haud parum
placent, quo fit vtab Italis pro deliciis non foliim
cruda expetantur in cibis ,fcd iis etiam Saccharo
mellequeadferuata edantur. Eadem etiam gratif-
fimus (unt cibus vtero gerentibus, earumq-, mala¬
ci q fabuemunt, tcftc Matthiolo.

DE MESPILO Y VL G ARI.

Gap. X.

Me f pilus.

MEspilvs
vulgaris

paruaeft arbor,
foliis quam Po¬
mi longiori¬
bus, angultiori-
bus. Laurinis fe¬
re parib», [.Mat¬
thiolo Cerafo-
rum] inferne in¬
cana lanugine
pubefeentibus ,
rewy uys&emm fuperne quo-
Qf que nonnihil

Ij&ry-dPS** pibffls , fcd lacu¬
lati iis virenfi-
b», alias ferratis,
alias non ferra¬
tis. Flores An¬
gulatim nafcun-
tur candidi , cx,
ruffo pallcfcen-
tes Caefalpino, Gotones mali: quibus mccedunt
poma exigua >fulua, perquam acerbi faporis, Piris
lylueftnbus paria j hirfuta jcxangufto principio
in vmbilicum latum excauatuinqucdefi nentia, ex
cuius fupercilio emicant quina folia oblonga,an.
gufta , acuminata, qua: florem antea tegebant. I n
lingulis autem Pomis quina Lre oflicula com-
prelfi, triangula. Caro dura , alba,adftringens
valde, qua: tamen fracida reddita acidulum fuaue-
que acquiratfaporem.Matthiolus figuram habet
cuius folia ferrata, breuiora, rariora : rami albi la-
nuginepubefeunt.

Videamus quid de hac noftra vulgata dicant
autores. Mitr-rb» arbor pleri (que Herbariis voca¬
tur, fi modo fit hxc, autrefh* referri pofltt, vt
plerofque hac appellatione quafl prxfup ponere
videmus: aliquibus edam (xlwihos vocatur : fed
quoautorc. Had. Iun. fasV? nh:vy a.\mbn (/.tffwhfy ^
t /iKoxKcv indifferenter pro Mefpilo ponat , non
addi t.Sunt tamen quibus Mefpilus Anthenoeides
Theophraft.efte putatur, & Plinii Gallica vt So-
lerio, ficaliis multis, atque adcoSetanios &Epi-
rnelis. Diofcor. plerifquevti patebit in progref-
fu.

Hebrqi Mefpilnm tefte.Elia Gamifchiot vocat,
k quinque nimirum ofIiculis,vt feribit Tragus. Et
apudEluchafen Gulbraira Arab. nobis Mefpilus
eft , quotum figura male ponitur pro Nabach.

Dubitat Hermo 1. an Mefpilum Veteres cum Sorbar}
Sorbi arbore confuderint, quandoquidem altifli-
mis connumerat Theophraft. quod certe Sorbo
quam Mefpilo nunc vocata? magis conuenit, nili
quis noftratem Mefpilum, non tam Mefpilum
quam Chamaunefpilum appellandam forte cen-
feat. Certe Iulius Pollux Mefpila ait & Sotbayw*,.
quoque appellari. Noftrates Mefpili inquit Mar. Surba.
Virg. quinque nucleis farda; Sc nullis fpinis ar¬
mata:, Epimeiides ideo nos credimus a Gr^cis
dici , quod feliciflime in Malo inferantur: viden-
tiirque cande habere caufam : Similes huic in aliis
Scriptoribus in hac aut fimili arbore aliquot ap¬
pellationes, vt Epimeiides, Hypomelides,Ha- r-fypemdia
mamclides & Omomelides, des.

Ruellius Mefpilum Grarcorum , ait elfe Mcfiie-
rum &c Nefit erum Gallorum : dubitari tamen an «fibras)
cum Sorbo Veteres confuderint. Nos quidem
iam capite de Sorbo mouimus dubium , an Pal¬
ladii Sorbus de qua feribit libro de infitionibus,
poflit elfe noftra Mefpilus vulgaris nec quicqua '
adhuc inuenimus, quod repugnet. Serapionis
enim interpres Zaror Sorbum interpretatus eft,
addens interim verba Diofcor. & Gal.de Mefpi-
lis , vti di&um de Sorbis. Sufpicionem auget,
quod fpinofam fuam Sorbum facit Palla¬
dius, qualem lan£ nullam nouimus. Sed rurftis
ab eadem fufpicionc nos retrahunt, qui de Hy-
pomelide feribit in Decembri ; qua: noftrx Mef¬
pilo vulgari conueniunt.

Mefpilum Tragus Cratxgum fea Gratigona Qr*t*ga$\
Theophrafti putat : depingit foliis non ferra¬
tis : addens longiora cilc foliis Lami, minime
ferrata. Cornar. primam Dioft. V erum ea mol- Corri.not,
tum h noftra te differt ,in qua femina non funt fi-
milia feminibus Mali, vt de priori fua Mefpilo
feribit Diofcor. * . ,

Altera Melpili fpecicsCordo : Grecis Epime- £p,%e™Z'
lis & Hamamelis quod iuxta Malos fnleat nafei. Hamam*.

Gal. Epimelida Vncdoncm ab Italis rufticis^
appellari tcftatur , fcd male illi Arbuti vitia afli-
gnat:Cum fonfkt experientia Epimelida [quxr,r'
Mefpilus in Germania etiam vocatur ] ftomacho
non inimicam elfe, neque capitis dolores facere;
frinfhim interim nemo comedere aut deelutire
pofiit, antequam rtiollefcac; adeo enim fauces ad-
ftrmgit.

Porro qua: Germ. tlcfpehi vocantur, vnedo-
nes funt Cordo, hoc eft,[ v t ille lnterprctaturjE-
pimelides frudtus non proprie vocata: Mefpili , vt
ha&enus omnes credunt. Eum errorem non pu¬
tat alium ante fe deprehendifte.

Porro fi fecunda Mefpili Diofc. fpecies , noftru
erit Mefpilum , vt Marcellus, Manardus & Braf-
fauola fenti u n t , n eque co n tradici t Mu ndella , re-
ftabit tamen [inquit hic] nobis adhuc incognitu
quid Epimelis Gal. fuerit. Ipfe enim in 7. hmpl. Epimddu.
Memecylum, Arbuti, quxagrxcis dici- G*L

tuiufru&um elfe feribit: Vnedoncm verb Epime-
lidis : de quibus fine & Plinium diuerfis locis °nef
confuselocutumfuiftcapparet, vt retfte Corna- “*
rius in primo de Comp.med.annotauit. Illud etia
nobis non conllrat, quonam in loco Galenus Pau-
liifquc Arbutum fiue Comarum , quod idem eft,
rem /an e Mefpili vtroque genere diftindtam, no¬
mine vero .Se cfligie limilem , Epimelidis voce
appellauerint,vt Manardus voluit, cum aliter po- M*n*r.
tius fentire videantur. repreh.

Curtius quoque fatetur. Exdefcriptione ora-
gium tam Theophraft.qu^mDiofcQr.aut Plinii,
nullam noftrati Mefpilo conuenire,maxime verb rjje $et*rA
cumPlin. ex ampliwmls arborem dicat. E'con«

J-pimelts.
M et pilum.

Z.trtr.

Epirnelis.

ZAuritm.

Etefpulum

<**l2Are.

S e tam a.
Lprmelu.

Vnedo.

MJtth net.

Vtntuoccus

Epirnelis. ■»

Cui »ot.
M efpilus
alba.

Sit.tninm.

Mefp. G al¬
lita.

Mefprius
fer ruro fo¬
lio.

Epimtlif.

HISTOPvlAE PLANTARVM-

70

tra Monachis in Mcfuen , Mefpilus Setanialiue
Epirnelis eft vulgare Nefpilum , fcilicet vt illi
aiunc, Mefpilum Italicum de quo Dio icor. Sera¬
pioni alia Ipecies Zaror, quam multi vocant Epi-
mclidcm. Hali Abbatis filio Zaurum vel Zarura
citrinum,eft vulgare Nefpilum Italicum. Per Ne-
fpilumin Italia , abfolute intelligitur Nefpulum
vulgare. Anguil. Nefpolo Setaneo &fimpliticer j
Nefpolo,in Italia vulgatiflimus.

Matthiolus : NoftratesNefpiIi non funtDiof j
prima Ncfpilus. Qux vero Mefpili aliquibus Se- i
tanix & Epimelidas appellantur, vulgaribus no- j
ftratibus collatx, nihil inter fe di dentire compe¬
riuntur. Quapropter nihil mirum Diofeoc. alte¬
rum hoc Mefpili genus , copiose in Italia nafa.
Verumtamen Galenum Epimelidis appellatione
aliam arborem h noftratibus Mcfpilis diuerfam
fumpfilTc , liquido condat , quoniam hb.tf.fimpl.
feribiteiusfrudum acerbum clTe , &c ventriculo
noxium. Epimchda autem ^ rufticis Itali® V-
nedonem nominari. Hocinfuper illud confirmat,
quod Gal. de vtroque Mefpilorum genere feor-
Him diuerfis capitibus tradiderit. Hxc Matthiol.
Nec timen citat Galeni verba de fecundo, nec v-
bi exltetilie locus hadenus nobis conftarc po¬
tuit prxeer locum deEpimelide Vnedone^o-
lim pinxit Mefpilum folio ferrato : nunc non fer¬
ratum pingit , quali non vtraque fpccie habea¬
tur.

Amatus in Diofc. Mefpilum fecundum genus
vbique , inquit, vulgatum eft , Pcnticoccum di-
dum,Setancum. Epirnelis a Diofc.dicitur, quan-
quam Epirnelis apud Gal. Vnedo fit frudus Co¬
mari. Io. Agrie. Mefpilus cum quinque lapidibus
eftfortaflis fecundumgcnus Mefpili, Epirnelis, &c
apud Hip.& Gal. Amamelides nuncupatum. Co¬
marum & Memec/lon Thcophrafti,Galenus fal¬
so Epimelida vocat : Eft enim Arbutus , de qua
fuo loco. Idem fcribitinCorcopal Indix Prouin-
cia Mefpilum cire colore albo,Mali magnitudine,
de quo nos cap.de Guaiaua.

Dodon. Mefpilus a. Grxce ohutt.tr ,eademque
Diofc.quibufdam S/toV/oi», Sitanium aut Setanium:
Maior fpecies Gallice Neffle cultiuee : Brabantis
potcu iTtcfplcn, uAtmlx» Theoph.eidcm.Sub Me-
fj?ili voce haud alterius quim Tricocci meminit:
aitque Satanion Theophr. conuenire cumMef-
pilo vulgari.

Goro pius in Vertumno. Mefpila noftratiaeo
funt fapore vt non vnum tantum fcd complura

etiam edere foleamus.

Lob.Sc Pen .Mefpilus Diofc.de qua cecinit Po-
litianus:

Regum imitata coronas MefpiU,&c.

Item Mefpilus domcftica iifdem ,edit. Belgica,
acvtrobique foho non ferrato pingunt, ficutdc
Catncr.qui &c crmviw &c za.TUY/oY dici aitj&cam,qux
maioribus eftfrudibus,Gallicam.

- Cxfalpinus verb aliam plantam Gallicam facit,
in exteris cum Dod.confentit,ficut &Cluf.&:alii.
Quidam tamen cautiores Mefp lum noftratem
feu vulgarem appellare maluerunt , metuentes
forte ne quid temere in re dubia pronunciarcnt.

C.Bauh.Mcfpilum folio ferrato cum hoc titulo
ad nos mific. Sorbus ex qua Epirnelis : Epirnelis
Galeni, Mefpilus a.Diofc. Vnedo rufticorum Ita¬
lorum. Iaemin Animaduerf.in Hift.Lugd. Mef-
pilum Setaniam ftatuit noftram elfe vulgarem,
cui folia nonnihil per ambitum ferrata tribuit.
Tragus tamen minime ferrata dicit : &fane Ger¬
manica ferratis foliis non eft. Quare Matthiol.in
puioribus icon. Trag. Lob. & pod. foliis integris

1 pingunt. At in epitome fua exhibet Matth. foliis
fetratis qualem & nos in Italia collegimus. Dal.
ab fisdiflentit , qui vulgarem Mefpilum cxifti-
1 mant Setaniam ftue Epimclidcm Diofc.folia ait
j non habere Malo fimilia, nec minora, qualia E-
! pinielidis elfe dicit Diofc. quin potius Lauro li-
milia , & foliis Mali maiora , frudum non rotun¬
dum elfe, vc Epimelidis , fcd oblongum , inferne
graciliorem , fuperne latiorem fiue turbinatum,
ex rufo liuefcerc. Ex vnica autem lacunofi vmbi-
lici nota in Mefpilo noftrate valde perfpicua,
quam etiam Epimchdi Diofcorides aflignat,indu-
dos fuilTe Herbarios, verifimile elle, vc crederent
Epimciidem elfe. Epirnelis autem fiue Setanios
Diofc. & Gal. ftue Mefpilus Anthenoidcs Theo-
phr.ahaclt arborDalech.de qua pbft.Cluf.contra
afterit, vulgarem noftram Mefpilum elle Diofc.
Epimciidem quam Sc maviov appellari ait.

Lubetfubnedere qux olimManardusde Mef¬
pilo vulgo vocata fcripftt.Pomum id, inquit, con¬
tinetur fub fecundo Mefpili genere , Sctanion«Sc
Epirnelis vocato : de quo forte aitTheoph.Seta-
nia frudum grandiorem,candidiorem,Iignumque
intus mollius habentem,&c. Mefpilum noftram
magnitudine ita fuperat Azarolum.vt ad iufti Ma¬
li craflitudinem aliquando acccdaticoloreque eft,
fi non plene candido , ad candorem tamen plus
quam Azarolum deuergente , maturum facilius
foluitur , vt fudu etiam ab edentulis fuccus eius
pofftt forberi : lignum intus mollius.

Marcellus Hermolaum carpit , quod Tn/ffuW Marcellus
piatet.wn£;i{ , acinos molliore ligno conuerterit, nor.
quum -srvpioJ nucleum,non acinum fignificet. Sai
Hermol. taxari in hoc non poteft , mft, pariter & CUJ'
Plin.accufctur,qui lib.is.c.io.cifdem omnino ver¬
bis locum illum Theoph. in fuam transfcripftt hi-
ftoriam. Avic.lib.z.cap.15;. Zarur fiue Alzarur fe- Zitrur^
eundum genus vocari a Grxcis dicit Tefelinon & A^arurl
Scntalium pro Setanio & Epimelide , facere capi- Tefelmon.
tis dolorem elfe malum ftomacho:qux ratione SenMhum*
carent , bonis Authoribusaduerfantur,nec expe-
rimento comprobantur. Ea enim quxadftrin-
gunt, quum vapores deprimunt, caput potius
muant , & vi illa adftringente ventriculum robo-
ranc.Caufa erroris Auic.fuilTe putatMonar. quod
Comari vel Arbuti frudum , rem quidem a M eft
pili vtroque genere diuerfam , nomine verb fimi-
lem [ nam & ipfa Epirnelis i Galen. & Paulo dida
eft ] cum Mefpilo confundit. Cur vero Coma- MAnAr^
rum ftue Aibutum Manardus efhgi'9 quoque „or
cum vtroque Mefpili genere fimilem dicat, non
videmus : nobis plurimum differre videtur. Illud
etiara confiderandum an Gal. & Paul, non male
Epimelidis nomen applicuerirft Comaro , [ fi mo-
db idem elfe voluerint : nondum enim pland
conftat nobis. 1 Et cur non potius fecuti fint Dio-
fcoridem. Q^uo etiam loco Paulus meminerit Se-
tanex,ft id non fiat lib.7. fub Epimelide, fub lite-
ra E. nondum inuenimus.. Idem dicimus de Ga¬
leno a quo Paulus defumpfit. Vt aperti quod
fentimiis exponamus. Exiftimamus fane cum
Cordo, Epimelidi fiue Setancx , nefao qua incu¬
ria attribui vires quibus caret, nempe Arbuti fiue
Comari , quxforte melius Latinedida Vnedo^

Plin. quam Mefpilus Setanea , vt quidam volunt.

Non propterea cxcufamus Auic.qui perpendere
debebat vires Mefpili Setanex fiue Epimelidis.

Illud addimus.fi Comarus^ Gal. Sc Paulo Erime-
lis di da eft, vt vult Manardus , ad quid illa repe¬
titio in vtroque, vrius plantx duobus locis, nem¬
pe fub K. &fubE. Paulus quoque non maeis
qukuiAuic.excufari poteft. Apud Gal. forte lvre- Gal forrea

pfic

Ifarcelh

tot.

Bpimelu.

inde

Nomina

piuetf.

inguarii.j

ifculws.

biffcrcn-

ix.

\ufg'a/4
)4efpilt.
\Itf pilus
tino/a.

\J ejp . non
7 ino/a /tu
■taior. 3

Ic fefpUui
> rb.ma.
VIcjpJjlu,

Vf e/pilus
me nucleo

ZKafsu.

!.ocus &
f empu*.

rirct &
fui

LIBEiR

pfit error culpa ttahsfcribentium, apud quem de¬
leri velimus, qux dc Vncdone fcribic , de dolore
ftomachi,capiti.s,& qualitate aliena. Marcellus \i-
dciUT 7rv[l/jjcts {'■a* a KOTZ&LfMoc eft.TUlclcos mpllio-
res apud Diofc. tribuere priori Melpilo , prxter
noftram Sc Manardi fententiam. Prxterea no-
ftramMefpilum dicit nullis fpinis armatam, quod

PRIMVS 7i

que fero maturari , quod ob duritiem fero fiat x,
quabilis eorum caro ad/ucci reprxfen talionem»
vc ex eo his noftrisaccommodarc videtur Scalig.

Et funt fane etiam Mefpi/a noftra ( quemadmo¬
dum & Sorba ) utriufquegenerisfrigidx & ficcx
fere qualitatis,a!uoideo ifftendx vtilia. Eiufdem- dlm fl\*
que temperamenti funt folia. Et queeunque de *Mi;

o _ ~1. : - J: n . / _ . « » » r i 1 ‘ .* ... . folia.

tamen Theoph. fyx Anthedoni fme primxMef- Sorbisdida funt, de Mefpilis quoque intelligi

pilo tribuit.

E a Grxcis diota videtur , quod feliciter
ifi Malo inferinar quafi 'fki 77JV utjhlas , id eft , in
Malo adoptata creuerit,vt annotat Marccl.

Lat. Mefpilus G,#?afpclbaum /Ptcfpelb&um/
frudus flafpelcn & tlcfpclu. 'Hung. ETafpuIya,
Belg.l^trfpclboorh/VlTifpel. Ga\.Nefplier,Nefflter.
Neffle.ltol.NeJpalaruyNefpola.Aliud vero eft Az,aroh
Neapolit.& Italis plcrifque , vt liquet ex fuperio-
ribus, ctii nonnulli confundant , atque iple adeo
Had.Iun. Hifp. Ctlhd.Mefpero aut Niefpero. Catal.
Nefple.Patag.Nefpcreyra. In Hifpania vulgo vo¬
cant ^ftmilitudinecampanularum ; qui¬

bus vtuntur ad nodurnas vigilias , tefte Lacuna.
Bohem,JftyfpuIe. Angi.tTfcblcr tree, vel openav
trcc.

Nomenclator Tubing. Aefculeum VtffpcU
fiaum vertit: ledvndeiftud nominis lublegerit,
nefeimus.

Porro vt de fpceialioribus etiam huius diffe-
rentiisdiftindius aliquid dicamus, annotat Ruel.
i» Gallia duo genera Mefpili obferuari , vnum,
quod rarioribus horret fpinis, pomo paruo ; Al¬
terum grandiore pomo , ita vtMala reliqua ma¬
gnitudine perxquet , fine fpinis , quam mutatio¬
nem videtur crebro infitu in hortis (ubiille. Nos
quoque & vtramque agnofeimus , St colimus. Et
in minore vtriufqucgenerisfolia nuper admotiu
ohfcruauirmzs , ferrata &non ferrata , quod non¬
dum annotaueramus.

Gcfrerus diftinguit inter Vrbanam atque Syl-
oeftrem,huiufqUefrlidumaitelIe odoratiorem.
Vnicum tantam genus putat Tragus, fed cultu
differre. Matthiolus fcribic Francifcum Calceola¬
rium Mefpila ad le mififle: nulla intus officula co-
tinentia. F^b. Columna quoquememin:t mino¬
ris Mefpili ex genere Sctane?, quam Neapoli
exoffem appellant *. de qua capite prxceden-
ti.

Mefpilus vulgo dida paffim hodie coliturin
hortis Germani?, Galiix,ltalix,etiamque Anglix.
Nos & maiora & minora habemus in horto E.C.
e iamque infitas in Oxyacantha , [ fpino alba di-
dajfrudu amplo, cuius folia partimnon ferrata,
partim ferrata. Qu? non infitx funt, fpinofx fe¬
re funt ,&p.iruos edunt frudus. In Germania
etiam fponte prouenit, fedfempcr vicinam habet
Malum, autore Cordo. Floret Aprili & Maio. Fru¬
dum pferficit Sept.fine , aut etiam tardius:dccct-
ptaqwe demum mollcfcunt, jk clui fiunt grata.
Non magna alioqui indiget cura in plantando,
nam afperis & incultis locisgauder. Sicinter Ar-
gentinam &Badenfes thermas inferiores in lyl-
uis fua fponte luxuriat, ac omnino eos fere tra-
dus amat , quos & Sorbus quxrit. Sed maior &
prxftantior,nonnifi cultura comparatur , inferi-
turque apte Piro fylu. aut Cynosbato [ id eft fpi-
no albe] vt annotat Tragus. Bafileam ex Al/atia
maiora importari folent NoUembri adhuc integra
&c edulia. Obferuatumeft fapidiora melioraque
futura fi legantur, poftquam pruinam vnam aut
alteram fenferint.

Theophraftus Mefpila tetreftria dicit , ideo-

poffunt , autore Trago. Comefta Mefpila vulga¬
ria conferunt vomitui , dyfentqrix &• omni flu-
xioni ventris. Si decodo immaturorum colluan- Dj/tme-
tur os & fauces, reprimit fluxiones in fauces den- ri*
tes atque gigiuas. In/e flu s reprimit menfes mu- F/ux,0/3efr*
lierum. Paratur quoque ex Mefpilisficcis , fucco
tofarum , Giryophyllis, pauco coralio, & nuce c* tapUf.
mofchata , cataplalma quod' applicatum regioni
orificii ventriculi , potenter compefcit vomitum
ciborum. Puluis glutinat vulnera rccentia,repri- Puiuts
mit fluorem fongu:nis;deniq, conftringunt , cor- Vulnera.
roborantjccftipat ,frudiis & folia. Nuclei pulue- sputam
rifati& poti cum vino albo in quo decoxerint rad. /*"V-
apii fatiui , mirabiliter pellunt calculos ren u , vt Cak*l*s'
fcribitMacthiolus. NecMatt.tantum, fed &Corn.
in puluerc m detrita olEcula,ram ad renu quam ad
veficx lapidem atterendum commendat. Et Agri¬
cola, liccc (inquit) frudus aftrmgatj feminum ta¬
men puluis lapillos vehementer ex renibus eiicit,
vrinam cit , & veftcx lapidem comminuit. Braf-
fauolus folo huius puluei;is auxilio magnam vim
lapidum e renibus cuiufdam calculpfiie expulif-
fe gloriatur. Inaltero veto adeo renum lapillos
comminui (Te, vtinpuluerem redadi fine dolore
exierint. Ex Herbariorum cictu quamplurimi,
ealdem eis vires attribuunt , calculos conterendi.

Nec Herbarii modo, fed Pradicorum pars maior Reproba i
eadem commendant 6c pafiim in fuis libris calcu- tur opimo
lofis prxfcribunt, atque ita qua primum data por- eorum 'i*
taeft, ceu impetu quodam, rutmr omnes,magno,
mehercle,& artis fk rationis ludibrio. Nam cedo,
det aliquislapillos contritos, vel per fe vel cum a- conmmue-
l is adftringentibus , quiscredat qualitatem ad- r* credunt
ftringentem qux manifefte in iis eft , tale quidda
prxftare polfe , cum potius conftct talia nephriti-
cisdc calculofis valde elle contraria? Rurlus de¬
tur cum aliis non adftringentibus, fed aperienti¬
bus & diureticis ,vt [Matthiol. imitatione] cum
decodo Apii , quis rationis compos non videat
contrarix qualitatis mixta, fibi inuiccm obelfe, &

Te imitub retundere? At inquies experientia hoc
docet, qux cemm magi ftra , vel decem refutan¬
dis rationibus fufficiati At quotufquifquc quxfo
mortalium fir,aut prudens eJle pofnt,qai pro ve¬
ro & indubitato allerrere audeat eueniffe illud (Si
forte contingat iis fumptis reiici) vi & virtute nu¬
cleorum Mefpili? Quid fi forte fortuna calculi
relidantur paullo ante allumpto cafeo, num pro-
pterea ei hanc vim tribuemus? licet forte magis
rationi confentaneum hoc ellet , quippe in quo
propter fal partes quardam fintattenuantes & ab-
ftergentes. Sed quid occlamatur vulgo , cui nec
in decernendo neciudicando modus. Aliter do-
dis &. peritis Medicis perfuafum nouimus.Agyr-
tis & gloriolis hominibus , talia fila fccreta 8c ne-
fcio qux talia(quibus fere hodie fcatent pradica-
tium libri) fabulofa relinquamus,fe digna.Enim-
ucro fanc pluris fecerimus ad calculum apii ra¬
diculas vel fceniculi femina ex vino albo dccoda,

& epota, qu^m immenfani nucleorum Mefpilorii
vim. Dodonxus frudum ipfum Mefpili
vulgati ob nimiam acerbitatem yj.xoropuL%oy dicit*
ac ventriculo ingratiam , ldeoque capitis moucre
dolores, vt Gal. fcribic: q.ued qu,idcjn verum, fi

71 H I S T O R 1 AH

adhuc durus Sc priufquam mollis tenerque redda¬
tur, edatur. Mollior fa&us minus adflringit, nec
ventriculo xque moleftus eft : cito tamen cor-

rumpitur,vtqui iamfemicorruptusexiftat,quani-

obrem &c parce admodum hoc frudlu vtendum.

'jvfr/piU Hxcille. Noftrica cruda adhuc, necdum fracida,

fed maturitati proxima condiunt , quo modo pa¬
rata ftomachicis , & calidis ventris in sedate pro-
fiuuiis conducunt. Eadem per gelicidia,non con¬
dita quidem, fed acerbitate domita in palVo vel
mulfo coquuntur , adiedlo Cinamomi momcn-

VecotlH*. COi cibatu vefcentibus gratiflimo. Sunt qui pati¬
nis ex aqua decoquunt, alii ex vino. Omniumv-
fus ad coercendum alui ruentis impetum. Aqua
in qua coela quatuor aut quinque Mefpila ma¬
tura , grato efl fapore , & colore fimilis aqu? ex
Cinnamomo paratx, roborat mirabiliter relaxa-

Li^num- tum ventriculum , tellc} Lacuna. Galli, inquit
Ruell. plurimum ligno ad venabula &c aurigarum
flagella vtuntur. OptaTemus tandem Petrum
Pigray in Chir. dixi fle , an de maturo , vel potius
immaturo Mefpili, vel vr ipfe legere videtur Me-
fpidi frudlu intellexerit, quod fcnbit,fruflus fri¬
gidus & ficcus tertio cum adftriclione. j

LATA G VIN EAi ,MESPILVM

OSSI C V LO LEVI , SPADI-

cci coloris.

PLANTA R V M.

quo fcribic : Mefpilo Sctanio non erat valde ab Ci-
niilis , eiufdemque pend magnitudinis, capite ta¬
men non plano, vtiilud,fedin anguflum contra¬
cto , vetullatc rugas contraxerat , & fatis fragili
cortice co n Itabat, fufeo, nullius fere faporis ,qui
tamen orc retentus , nonnihil adftridlionis cum
pauca acrimonia coniundta poflidcre videbatur:
quina introrfum oflicula Mefpili inflar contine-
bat:(ed maiora, & non rugofa vt illa,verum vald£
leuia,& fplendentia,fpadiceique coloris, Sc nu¬
cleum continentia.

MESPILO VALDE SIMILIS FRV-

CTVS SINE GRANIS.

T^Rudtus Exoticus per Mercatores Amflelreda- Dckripcic»
Jf* menfes delatus in Iauana nauigatione , quem
Cluf.Exot. -ib.a.c.i^. icone exhibet fub numero
S.acfcribit. Mefpilo valde fimilis erat Odauus
frudtus,vncialismagnitudinis. terfus, & politus,
fulci coloris, adeo autem fragilis , vt paululum
comprelllis difrumperetur, valde leuis, materiam
continens fragilem Sc fpongiofijn , valde falfi fa-
poris,in qua nulla grana obleruare poteram : co¬
rona autem illa fuperna fu raraum frudlum occu-
pans,ahs carebat,quibus Mefpilum eflprxditum.

Huius icon cum prxcedcnti eft num.i.

Cap. XI.

F Rudius exoticus quem Wilhelmus Pardui-
nus c VValachia mifit,[inquitCluf. Exot.ltb. ;
MtJpiU- i.cap.ii.]cx Guineaallatus efl, quo fe :! nauta do- ,
Delcriptio naturn fcribtbat officuli Mefpili appellatione:

quod fane ab illius forma non erat valde abfimi-
!e,prxfertim prxgrandium Mefpilorum, & leuc,
Scfpadicei coloris, in medio nonnihil tumens, &
paululum ab vno latere feabrum £c fubalbidum.
Honcrtiflimus vir Francifcus Peninus fimilia et¬
iam mittebat anno 159S. recens allata ex Guinea
ab ipfius folio Petro jalferentc mali, efui apti fe¬
mina clle. Is autem in fequente annoGuineam
denub profedlus , paulo diligentius hunefru- j
dium obferuabat, vt ineunte anno ifico. intelli- .
gebam. Porr6,ipfo referente Lata [fic illum fru- '
dium appellabat ] exigui Pyri eft magnitudine, !
magtstamen rotundus coloris cx aureo flaui, in¬
terdum etiam rubentis inflar pomi , tenui cortice !
prxditus,qui detradlus, in tenuia flamina fili mo¬
tio abit:fapor cum dulcedine adftnngcns , ita vt
os valde refrigeret: eam ob caufam Lufitani iftic
degentes in febribus ardentibus exhibebant : i-
pfam pulpam efle dicebat, coloris aurei Saturi ad ,
rubruminclinantis.lentam nonnihil & vifeidara.
Singulos autem frudlus, quina oflicula continere
furredla,quemadmodum Mefpila , eaque fepara-
tim tenui inuolucro tecla , Serico crudo candido
fimili. Nafci in arboribus Pyro fimilibus , huma¬
nam tamen altitudinem non fuperantibus , cuius
folia ex atro viridiaelfent , pyrique foliis magis

orbiculata.

MESPILO NON VALDE ABSIMI-

L IS PRVCTVS.OSSICVLIS SPADICSI
coloris fplcndentibus.

Cap. XII.

Eefcript*0 Pud ClufiumExot.lib.i.c.r^. frudlusdepi-
.xl.dtus tertio loco t milfusaPetroGareto, de

MESPILO SIMILIS FRVCTVS
Americanvs.

OBfernauitLERIin Brafilia in maris ripa mul¬
tas arbulculas frudlus ferentes Mefpilis no-
flris fiuailes, quorum cfus pernitiofifTimus. Syl-
ueftrcs fi videant Gallos Salios peregrinos, mo¬
nent vt hoS frudlus vitent, dicentes Ipuchi , id eft,
non funt boni.

CHAM^MESPILVS.

Cap. XIII.

IN ter ficcas^cfctiptia

noflras plan¬
tas, ChamxmeT
pili nomine ra¬
mos habemus
fruticis cuiufda,
craffiores quam
vel Cotonaftri
vel Diofpyri ,
cortice nigrica¬
te ftriato obdu-
dlos : folia ple- Folia.
rumque indide
plura oriuntur,
non vt Coto-
ncaflri rotun-
da,fed oblonga,
alia palmum
longa , fernun-
ciam lata", alia
fefcunciam aut
vnciam lorga//<,rtf/>
femunciam lata , vtrahbetin acumen definentia,
per ambitum ferrata, vtrinque glabra, neruofa, a~
trouirentia, pediculo fatis breui hxrentia. Flores
denfi velut in vmbellam , Sorbi alpmx more , di-
gefli, pediculis ianuginofis , modo breuibus , mo¬
de

LIBER PRIMVS

do longis , in extremis ramorum hxrent : quibus
frudus fuccrefcunt eodem difpofiti ordine, Sorbi
torminalis frudibus fimiles, oblongi, rubri , qua-
tum ficci oftendunt, vmbilico mediocri : in qui¬
bus bina grana continentur oblonga,
mina & Huius frudu6 &fruticis primus, quod equidem
ionyma ^-jarn us9 meminit Gefneflisin epift.ad Fabricium,
ficfcnbcns : Baccx illa: rubra: rotunda: vmbilico
quinquepartito infignes , quas mififti non fune
Cotoneaftri fed Chamxmefpili , quam ego fic vo-
caui & defcripfi cum operibus Cordi. Quae eius
verba hiepofita bene conucniuntcum Chamx-

:us. & mefpilo : non item caqux apud Cordum, vbi Co-

Impiis, toneaftri deferiptio. Cluf in Pann. fcribic :quam
cr,fl,° Gcfnerus Cotonaftrum vel Cydonaginem &|
^ Diofpyron,&; tPilbfu.tten ( quaii dicas Cotonea ,
fylu.)in cpiftolis appellat, a Vite $. Idxa Theoph. j
quas Pcnx & Lob. Amslanclner, diftinguere vide- .
tur , ciim illius baccas rutilas elfc au ficcas , carne
&c fucco nullas, feminibus intus quaternis, trian¬
gulis. Eum fruccem Iegiffe arbitror in Snealben
iugis,Iulio florentem, & frudus rudimentum ef- j
formantem cubitalibus ramis, lentis, nigro corti- j
cc cedis & nudis, quorum fummitates delinebant
in breuia germina incana , quinis aut fenis foliis ,
prodita, Malo fimilibus, fuperrx* virentibus, in- j
ferne nonnihil candicantibus, in ambitu ferratis, j
guftus amaricantisiinter qux veluti vmbellaflof-
culorum occultabatur quinque foliis conflatium,
coloris purpurjfcemis , qu«-rum deinde fedesin j
exigua mala extuberabat, Illum ipfum quem lc-j
gcbat ramum depidum exhibet , hoc titulo Co- •
toneafter forte Gcfneri. In poflr. hift. retinet j
\f Agri- hunc titulum, Sc addit: An vero Agrionjelca Bcl-j
ttleuBell. Ionii ,quamlib. i.cap. 17. in Cretx montibus in- i
ueniffefiribit, exiguorum malorum. Piris forma;
fi milium feracem? Ei fan e aucuvtJJ'/ Athenxiquo- ,
dammodbconuenire videtur. Ecipfe Bellonius >
eodem loco, Allobrogum Amalancter , flue Cre j
tenfiumCodoma!o,ab Agrimeleadiftinguit.Hqc

ille.

Figma-Clufii refpondetChamxmcfpilo noftro,
non item Cotoneallro Gcfneri, cui folia non fer¬
rata. Conuenic etiam noftrx Chamqmefpdo ,
quod ait, folia in ambitu ferrata, cum tota adeo
dcfcripuone:qux itcmcap.iz.in Pannonicis: Cha-
mxmcfpilu in cpiftolis aperte a Cotoncaftro dif-
ferre docet Geflicr.Sitamea quod res eft,fatcri li¬
ceat, fufpicamur non bene notamGcfner.Cham^-
rju/. nor. mefpilum : & plantx ,quam pingit Cluflus haud
conuenirc polliint Cotonaftri, Cydonaginis &
tPilbfuttcn nomina : nec etiam Dyofpiri, qux
cft uitis Idqa \ ipfius Clufii. Agriomelam diuer-
fam fufpicamur, nempe eandem cum Vite Idxa
1 1 Alander tertia. Amalmcier vero , vel, vt habet Bellon. Ma-
?£•//. lancier eft forte Cotonifter.

Porro eiufdem h nobis depidx Chamxmefpi-
li ramos perelegantes habet D.Cafp. Bauh. Mi-
flt ai nos quoque D. Rentzius Medicus
Fontis adm. dodifT. ami< us nofter An¬
gularis pulchrum ramum , nomi¬
ne Vus Vrfi Cortufi in monte
Baldo collcdum , vt
ille allerit.

\rft.

DE COTONEASTRO.

Gap. XIV.

COtoneafter _ r . .

Gefnei'1fru-D£r£,,ptl°
tex eft ramofus,
cultu tamen ar-
borefcens,cuifo-
I haMaliCydoniq,
auersa parte can-
• dicantia & lanii -
ginofa, aduersa
vero neruofa &
virentia, minime
' per ambitum fer-
r rata flnuataue,

: pediculo breui
, appenfa. Flores .

! r 1 , , T lorei.

concatu , herba¬
cei plures itindi
cohercnt,quibus
fuccedunt fru¬
ctus in extremis ?**&**.
ramulis, veluti in
oxyacantha Mat-
thiol. flue fpino
alba, bini , terni, vel plures, parui , compreffi , ex
rotundo oblongi , in vmbilico quinque partitis
fediunculis infigniti , cortice vbi mature icunt
primo rubefeente, cui tamen obduda cft lanugo
cineracea :fapor iis acerbus, oflicula intus conti- .

nentur terna, aut quaterna, oblonga, hinc angu- °!s,eU ' •
lofa,illincplana ,auriufcula , qux tamen denti-
busfacileconterunturjmedullam claudentes al¬
bam. Frudum Cluflus dicit colore foris initio
fub flaucfcen te, deinde rubro , carne intus pailida,
fungofa , oxyacanthz fere fapore , quina oflicula
flue femina concinente.

An Bellon. Malancier Sabaudix, & Cretenfium Nomnai
Codomalo? & Synony-

Cotonaftervel Cydonago Gefner. qubd folia ™3-
flnt Coconqa: Mali fere. Frudus, baccx Cotona- cj^ran“
ftrigidera. Alibi tamen fui oblitus : Baccx illae codomal»:
rubrx, inquit, vmbilico quinquepartito non l»nt Coconx •
Cotonaftri fed Chamxmefpili , quam ego fle vo- fi*r-
cani & defcripfi in operibus Cordi. Verum Coto-
naftrum ipfemct Gefnerus mihi [Bauh.] aliquan- chanutfti.
do demonftrauit, necdum video, nec ipfe docet, h,s.
qua in re differat afuo Chamxmcfpilo. Diligcn-
tioresrem inueftigent. Deferiptio fane & figu¬
ra Chamxmefpili optimi conucnit cum Cotona-
ftro : quod vt pateat clarius, placet eius deferip-
tiGnem in medium adferre. Chamxmefpilum ^

( inquit ) fruticem nomino , quod & valde humi-
lis & frudum ferens Mefpilaceum proueniat. aefnM-
Frutex cftlignofus, cubitalis fere, foliisocym i/criptio.
fubrotundis pene, parte Alpina incanis vel albi¬
cantibus, & modice lanuginofis, fere inflpidis.

Baccx in eo fi ngulx aut binx dependent, elegan¬
tes afpedu, cocci colore , magnitudine qua fru- TempBs;
dus Polygonati , vmbilico in fex partes diffedo,
vt in fpina appendice flue oxyacantha, cuius etia j_0cus.
faporem refert , hoc eft , infipidum. Caro imus
Accior, ‘colore fubluteo : grana terna parua ceu
vinacea. Maturefcunt initio Iulii. Ramuli cor¬
tice fubruffo veftiuntur , &: minores ex eis inftar
viminum lend funt. Nafcitur iuxtaBadam & in
Albio. In Bernenfium agro Melpi vocant. Lice- Mefptlut
bat etiam givev^ncfplcn/id eft^ Mefpilum terre- lerrefirfs.

Tom. I.

7+ HISTORIAE

pirus ctr - ftrefiu vel Nanam appellare. Itali, ni fallor, Pirum
hm*. ceruinatn [ vuigb Peru Cerum»] nominant : vtex
ramulo quem Aldroandus mille , facile concipio:
chAmxmt- et<’ Bellonius cura apud me Chamaemeipilum

/filus.

hanc videret, fimilem potius Piro ceruinx, quam
eandem exiftimabat. Nafcitur & Italorum Pirus
catuina in Alpibus : ramulo quem habeo cum fo¬
liis nihil differt : fruclum non vidi. Bellonius Cha-
m,Vpjrum nomi nabat. Mi hi reclius Mefpilis adnu-
meranda videtur.ldem alicubi in obferuationibus
M elutu ier. fuis Gallicis , hunc fruticem Mclancier appellat.

Gejn.not.

Cb-trr.&me-

(pU*,

Eunnymus

AtftUA.

Lob.

chamxpiri nomen non laudo, Chamxapion po
cius dixerim. Huc Gefnen verbd nobis ftifpicio-
nem iniiciuntanne cum Chamxmefpilo confun¬
dat plantam , qux quibulHam diolpyros & Amc-
Unibier dicitur. Nec bene diftinguit a Chamx-
mefpilo folio ferrato. Erroris occalio dicetur po-
ftea.

Lob.& Pen. Atbufculus frutex vc folio Mali,
Bacca Oxyacanthxaut Pyracanthx , in afperis
Mindenis Narbonnx & faxolis ad Baldum Vero-
nenfem. Quidam apprime dodi Chamxmefpi-
lum ipfis fuadebant : alii Euonymum Alpinam fa¬
ciebant, Horum tamen figura nonplacet,in qua
duplex genus florum , vnum nempe cum folio¬
lis longis conuenitDiofpyro : alterum Cotonea-
ftro:folia etiam Cotonealhi. Veremur ne duas
confundant plantas. Noller quoque pidor, ne
non cafligatus abeat , ramos nimis pinxit crallos,
neque flores & frudus adeb feliciter expreflit.

Camerar.Chamxmefpilus, quibufdam Epimc-
lis;Sc alibiiMefpilus altera humilis. Chamxmefpi-
kisSimiero& Thalio.

Dalcchamp.Epimelidem efte arbitratur Diofc.
& Theoph.Mcfpilum Anthenoidem nuncupata:
peculiari nomine Italis olira Vnedone appellata
rui fle exlii btt ex Galeno. Hippocratis <tuapi\tf&sy
cafdeincir«,quas Di ofc.Epimelidas dicit etiam ex
Galeno. Item eidem, Epimchs altera , Cotonafter
Gelncro ,& plcrifque Herbariis. Eius ramum
fruduonuftum cum ad Dalech. ille mififlecEpi-
melidis genus efTe mdicauit. Prior figura quam
Hift.Lugd.ex Dalech. obferuationibus exhibet,
eadem eft cum ChamxmefpihGefneri icone : alia
icon, qux florentem exprimit & frudum non
maturum , Dalechampio Lugdunum allatu^ra-
imis cx Rimbert. An vero licEpimehs , iudicent
dodi Botanici. Nobis non fansfacit eiusopinio.
Nec placet Hift.Lugd. duo facere capita , quafi E-
pimelis Dalecham.& Cotoneafter ditfuences fint
plantx , ciUn fint tantum diuerfx icones huius
piant*.

Dalech Clufius : Quam Gefncrus [ inquit] Cotonca-
Hifl.Lugd. ftmm Cydonaginem & Diofpyron & iVilb^
f turei» eodem loco appellat i fua emfdem Myrte-
melide diflingucre videtor. Alt nobis Gefnerus,
vtdidum, non videtur bene diftinxilfe has duas
plantas, fcd nomina confudilfe. Icon h Clufio
pofita lub titulo, Cotoneafter forte Gcfn.non eft
Cotoneaftri Gefnen.Idcm Cluf.in Pann. cap.leq.
Gefnero[ inqmt] Chamcmefpilumappellarcpla-
cuit, quem alii Recenciores fcquuti funt. Verum
in epift. fatis aperte docet i Cotoncaftro diftcrre,
cui maiores baccas, non adeo rubr£s nec adeo ro-
tfindas tribuit. In poftrema hiftot. pro Chamx-
E imehs mcM° Gc^neri nouam habet iconem, ac addit.
Anthenou 4U1 Di°fc. &n**A//* &C Thcophr. Mefpiluni

des. efte cenfent. Epimclida fane Diofcor.

s et Amum quam & GT7V.VW appellari tradit vulgarem no-
Mefftlur. ftram Mefpilum ellc. Anthcnoidcs veri) Theoph.

[quam Gaza Gallicae appellatione expreiTit] qua¬
lis lit , non facilQudicari polle. Sibi porro videri

Mr jp z.
humilis.

Ef irnelis.

MeJp.An-

thenoides.

Vnede.

HAmame-

lu.

E tmefts i.
Corenca-

fler,

repreh.

€ efn.net.

Cluf ni

PLANTARVM.

hunc fruticem plurimas notas habere cum ^m.^rus.
fiuc Arbuto Diofc.qux a Theophr. Arbuto diffe-
rat. Idem Cluf. pro Chamxmefpilo Gefneri eius
Cotoneaftrum deferibit» Nobis vero minimi vi¬
detur Arbutus fiue Comarus Diofc. a Theopbra-
fteo differre, multo minus Cotoneafter elfe, ii
Chamxmcfpilus eft, vt Cluf. nominat. Error inde c?f’aSt'
prouenire videtur , quod apud Diofc. quidam le¬
gunt Comarum efte folio Cotonex, lice: id Diof.
non fenp ferit.

Frequens eft hic frutex in omnibus non modo locus &
Alpibus, fed montibus etiam quibufdam , Vien- tempus,
nx Au (trix vicinis. Incuntc Vere profert flores.

Augufto maturat frii6tus,vt teftaturCIuf.Epime-
lis Dalech.vt tradit Hift.Lugd. in Alpibus, Apen-
vnino,&in excelli montis iugo.qui apud Allobro¬
ges D.Ramberti ccenobio imminct,copioiius na-
• fcitur,nec non in niuofis montibus., Nosobfer-
uauimus in Rhxticis mentibus , &in monte Sa-
leua Ge neuenfi um : In Aqu xcida mon te Bafilicn-
fiiim [vulgo VDafJcrfafl ] vidimus Augufto , cum
fru&u maturo. Dolx pulchram arborem obfcr-
uauimus in horto D. dc fteHefintaincfi orentem A-
prili. Sed & DD.Iacobus Zuingerus , lingulatis
amicus nofter, & omnis naturx atque fcicntixdi-
hgentifJimus cultor in horto luo coluit fatis clc-
gantulam arbufculam. Ramum nobis cum aliis
multis naturalibus reliquit infigms ille fui fccuh
Pharmacopocus Valerandus Donrez cognatus
nofter : ( qui fua omnia familiariflime Gefnero
communicare lolcbat ) cui hxc erant adferipta.

Diofpyros quorundam , Chamxmcfpiius Cordi, D' fpJr0i-
Agriomelca Bellonii : Lotus arbor Co n ftan tin o : ;

Amalambier Gallis. Atque hineforte lapfus luprd[0/^
oftenfi.Eaenim norn;na,qux Valeranduscxaho- f'»de occ.,,
rmn potius quam fua [ vti videtur] lententia ad- f/ errorv ,
fcripfit, qualia funt, Diofpyrus, Agriomelca, Lo- GeJneri
tus arbor Conft.neu tiquam Co con caftro co n ue- “irSu

niunc- . ‘HjfmJm.

De huius fruticis viribus, nihil hadenus, quod Vis &
equidem fciamus , fpecialius proditum. Lob.& 'Lcnipera,
Pen. prxficco guftu dicunt , nonnihil tamen cali¬
do, acri & adftringente.

DE CYANO A R B O R E A.

C a p. XV.

T'

I n

Dwfcr

RadJ-ario -
nis locum
fibi vindicat lo¬
liorum fimilitu-
dr> arboris cu-
lufdam , cuius
ramum ad ferua-
bat ex Candia
aduedtum Cafa-
bona , quem
Cyanum arbo¬
ream nuncupa.- Fj[j
bat: cuius foliu,

[ quod apud D.
Rentzium vidi-
mus ,1595. eiuL
dem Cafabonx
munus ] q\iod
immediate ra¬
mo adji^rebat,
vt ille dicebat
ad Cotoneaftri
Gefncriani folia accedit , colore fubtus argenteo.

fupC:

'5.

LIBER PRIMiVS-

75

fupcnns virente , fimbria alba, latitudine & pro¬
portione quam icon reprxfencat, qux & vtram-
que folii faciem oftendit,cumcoft? diuifura.

Diligens Philiatros D. Ioan .Henricus Frolich.
Bafil. anno 1608. duo mihi folia obtulit. Vnum
magnitudine noftrx iconis , cum pediculo longi¬
tudinis vncix vnius&femis. Alterum in omni¬
bus erat multo maius.

Periti confiderent, quantum k modb defcnpca
differat, planta ab Hon. Bello ex Creta milfaClu-

fio,quam ficdefcribit:pulcherrimusfrutex,cuius
femina etiam mitto, ad duorum cubitorum altitu¬
dinem aifurgic , in orbem diffunditur, perpetuo-
que viret. Folia habet longa, rotundiufcula tamen
inftar foliorum Mali,firmiora, Ixdffime virentia
(uperne, inferius vero alba quadam lanugine ob-
du&a, vt argentea videantur, cauliculos albos,
lanuginofos, quos folia vtrinque ambiunt, in
quorumque extremitate flores cernuntur fpccie

■ ji0 . tliyrfi, vt in Sapo naria vulgari difpofiti,fed figura

Cyani, colore phreniceo , calyce tamen longiore
qu^m Cyani, fquammato , albo & rubro colore
r' pKcdito. Flores in pappos refoluuntur. Semeri
longius quam Cymini, calicefque fiint perennes.
In aldftimis praecipitiis inter fixa prouenit. Quo
nomine autem vocetur, nondum fe fcire potuifi-

feait.

DE DIOSPYRO.

Cap. XVI.

criptic

fAut.

iony-

auro

rent-ia*.

<H J(l*A

PVlchcrcfi: frutex, & qui multos \ radice fla.

timftolones edat, homine etiam procerio¬
res, cofquc ramofos, cortice inte<5los fpadiceo.
Foliaprimo pullulatu ex oculis plura Innui pro-
ueniunt , incana lanugine filbtus pubefcenda,(u-
perne viridia , qux adultiora deculfa , penitus v-
trinque glabra funt,Piri foliis fimilia , magnitudi¬
ne viria3vriciam aut fcfcunciam longa, latitudine
fcmunciali, aut etiam plufquam vnciali, per ex¬
tremum rotunda, circumquaque crenata, pulchris
frequentioribus neruulis obliquis & medio redlo

donata. Flores inter lanuginoforum foliorum ru¬
dimenta oriuntur plures iun£ti, candidi , e quin¬
que foliolis longiufculis compofiti , inodori fere:
quos baccx excipiunt violacei vel nigricoloris,
vmbilicatx, quinque laciniis coronata ,' fapore
dulci, fiiaui,in quibus femina plura [ dena aut in¬
terdum plura Clufi] oblonga , nigricantia, Piroru
feminibus fimilia.

An Ficus IdaraTheophrafli'* Quam fiedeferi-
bit: Ficusldxa fruticola cfl,ncc procera fed craf-
fa,vt vel cubiti fpatium in ambitu habeant fruti¬
cantes rami, ligno contorto ,lcnto,inferiils Ixui,
enodi, {uperius in orbem coiriofo, colore tam fo¬
lii, quam corticis liuido , figura foliis Tilie fimili,
molli, latoquc, magnitudine pari. Flos Mcfpili,
& cum Mcfpilo floret. Fru&usquem Ficum vo¬
cant , rubet , magnitudine Oliux, fed rotundior,
gufiu Mcfpili. Craflas agit radices, vt Ficus vrba-
na,lcntafque : Arbor hxc non putret , cui cor fo-
lidum, & abfque medulla. Hic ille.

Flos & frujftus fatis accedunt. Folia potifli-
mum difficultatem iniiciunt. At do&i norunt,
Theophraftum pleraque fua cx relatu aliorum de
plantis prodidi fle tvttartb facilius cum ratione
conie&antibns venia fit dafida.Non enim ftatui-
mus, fed confidcrandum relinquimus Doctiori¬
bus.

Conferant etiam periti addu&am Thcophraft,
Tora. I.

deferiptionem cum Sorbo Alpina , de quafupc-
riiis traditum.

Athen. Ficus Id$x meminit ex Theophraft.de
Ficorum generibus loquens : Id?a inquit , rubet,
oliu? magnitudine , rotundior tantilm, fapore
Mefpili , Alexandrinam hancibi vocant (at hoc
Theophrail.noai de Ficu, fed de Lauro) craflitu-
dine cubitali ramofam , materie validam, lentaro,
fine ladle (hoc de fuo addit) cortice viridi ( at
Xpdu& TK iTZiKlQV effe dicit ) folio Tiliae , fed
molli. Profc&o (inquit Seal. ) vanos mortales.

Nihil Ficus obtinet , non colorem , non folium,
non fruchim. Floret hxc: non floretFicus:poflrc-
mb lignum diffimile tum conflitutione , tum na¬
tura. Bellon. Agriomelea : in Creta fert parua A£ry0m^
Poma, Piris fimilia : in Gallia repericur tantilm iettJ
in rupibus Fontainebleau , Regix arcis dictx.
Gef.Diofpyros eruditorum circa Riuarium lacum D,pfpjro£
PiraS.Ioannis: Bcrnenfes Jrliibircn : Videtur ad
Sorborum aut Mefpilorum genus pertinere. Sic "*n
deferibit : Arbufcula foliis ferme Rofx , venofis, Sorit ^
frudu rubente , vmbilicato , magnitudine & fi- nus
gura Cerafi , per maturitatem ad fubcceruleum Defert^
primum, deinde nigrum colorem tendente, flori- >8‘
bus albis. Cubitos alta quatuor aut quinque:
quanquam etiam odo cubitos proccrx intienia-
tur, trunco non crafliori bacculo.Idemalibi:Sor-
bis etiam cognata videtur Dyofpiros, fi frudum Dicffjrvu
rcfpicias , nam foliis plurimum aiffert.Et alibi fpe-
cie & figura omnino vitis Idex dicit, adebvt vel
Lotus Alpina dici mereatur. A' Germanico JUujs UtusAlf*
birlc / etiam Pyraftrum Iiixam , vel pctrxam vo- na
care poterimus. Et rurfus alibi : Fruticem quem er 1
Chamxmefpilum nomino , Itali, ni fallor , Pirum cham**
Ccruinara ( vulgi) Pero Ceruino ) vocant : vt ex meffstus.
ramulo quem Aldron.ad me mifit facile concipio, p,rus Cc1\
etfi Bellonius cum apud me Chamxmefpilum hac u,na‘
videret, fimilem potnls Piro Ceruinx. quam ean¬
dem exiflimabat. Nafcitur & Italorum Pirus cer¬
vina in Alpibus. Bellon. Chamxpirum nomina- Ch*msptZ
bac , quam vocem non probo. Chamxapion rum
potilis dixerim. Verilm exiftimamus Gcfnerum cham4*\
tunc cum fuam deferiberet Chamxmefpilum, qUa
eadem facimus cum Cotoneafbro (vtiam diximus
in prxcedentibus) non diftinxiffc bene Diofpy- Gefnjiot.
ron quorundam,feu Pirum ceruinam,a fuo Cha- Pirus Ca*
mxmefpilo :& red£ monitum fui fle ii Bellonio. H,n*-
Erroris caufam diximus cap. de Cotone.dlro. Et
alibi: [inepifl.vt prxcedentia pleraque.] Quem
Itali fruticem Pirum ccruimim vocant, ego quia
antiquumnomen non inuenio ,Myrtomelidem, M tBjne^
aut Petromelide tanti fper nominabo: Idem feri- i,j
bitDiofpyron in Creta Codimalon, Bernefifibus Vetromelh.
vfltibirlc,Tigurinis tPilbFuttcnctt dici. Sed po- Codsm*x
fterius hoc nomen , quod cotoneam fylueftrem on‘
fonat, ncutiquam probamus, quod nec folia, nec
florem frUdumvc fimilem habeat Cotonex. An
vero fit Codomalon Cretenfium , nos latet : & Gefiierm
tamen non effe exiftimauerimus. Si confideren- rtprth.
tur Bellonii verba, forte apparebit noneffe.Ne-
que iis affentiri poffumus , quiDiofpyrotiTheo- nane '
phraft. faciunt. Baccx funt podiis Myrto fi-
miles,qukmCerafo, vmbilicatx: nec durum con¬
tinent nucleum, quxduo requirit Theophr. in.
fua Diofpyro.

Cum effemus Patauii, Nobilis Botanicus Cor-
tufus appellabat Vitimld^am Anguillarx. Qui- yitkli
dam circa Lugdunum Meleques vocant. Ben. A-
redus ,Piraftrum. Lob. &Pcna AnieUnchier Gal- Amulas*
loprouinciq montanx : An eadem Alifier Gallo- eh,er
rum fit dubitant. Amelanclm vulgo , quafi mei-
\ leas dici baccas, propter faporem. Auelanqun
‘ Q x

Anclar*

%uei.

H rirr.ume-
Iss.

Homo melis.
Myrtome-
lif.

Al.rterrmf.
■Lob. &
Te» repreh,
Viris JUaa

DifFeren-

I ocus &
tet»pus.

« historiae

Lingua Gottacum.Dalech.Athemi dJjLCUJ.Vh.lS &0_
ptunhif. Myrtomelii Cordo. Etiam Allobrogum
vuleus Aiv.e.AncIrier , perinde ac Ciuvhi^cy, id eft,
Melicum pomum dicere vellet, aut Hamamelida:
Nantuatenfcs, Msttrcrnier , qui vox ex Alaterno
videtur ede deprauata , cum tamen Alaternus ef-
fe nonpo/Ec.Non eft vt quidam autumant [Lob.

>, & Pcn.] Gallorum AHJter. Vicis Id ia;;.Cluf.Tertia
[mquit] ab Italis vitis Idia Theophr. ccnfctur.
Ruftici montani Auftriaci Jlicc fcnbcr vocant,
aut quod mufex cius frudlum ob dulcedinem ap¬
petant,:^ quod ncglcdlaab auibus , mufcis in
pabulum cedat. Simlerus ^flubtrltn, hoceft , Pi¬
rum petream, ni falIor,appel!at. IdcmCluftus ait
Gefncrumhuicin cpiftolis varia tribuere nomi¬
na, [ li modo hanc intelligat] quam paulo ante '
diximus. In poftr.Hift. addit Cluf.Daiechampium
Epimclidemi vocare , ac Cotonaftrum Gefncri
. cire putare. Deinde alio loco a '(mutjhif feu o’ucuv~
ha Athcn.eiurdcm Dalcch. dicit. Sed in co fallitur
Cluf.quando Cotonaftrum Dalech. eundem cen-
fet cum fua Viteldxaj. quandoquidem dux funt
diuerlar plantae.

Gefnerus duas fpecies dicit , vnam foliis obtu-
(is: alteram acuminatis : cuius diligentis fuccre-
fccnsDalech.duas figuras poftnt: vnam latiorc,al-
teram anguftiore folio , quamuis rcucra variatio
tantumfit eiufdcmfpecici , vt nobis quidem vi¬
detur.

Locismoncanis , prxruptis & /axofispotiffi-
mum gaudet. Nec vlius eft locus paulba/perior
montani Galloprouincix,cui defit huius fruticis
prouentus. Sic Hclueticis, Auftnacis, Sabaudicis
ac Burgundicis , aliifque montofis variarum re¬
gionum locis prouenire folet. Floret Maio aut
cciam Aprili. Frudfcum maturat Iunio & Iulio
menfibus. Speciatim perelegans prouenit ad fa-
cellum quoddam, vix binis Bafileadiftans leucis,
in viuo laxo cxfculptu , quod ^uvnfcrerfraiven
irn Qtcin vocant, in rupe proxima. ; Eam ali¬
quando delatam ex monte iuxta Oppidum &:
Caftellum Clari Vallis, in hortum tranfplanta-
uimus, fed curam refpuebat : Gefnerus quoque

plantarvm;

MALVS PVNICA.

PVfiica Ma- Dx-fcrip;

lus in iufta
etiam arborem
cxcrcfcit, ramis
tenuibus angu-
Iofis brachiata,
quos arrrunc
(pini rigidi ali.

3uot,cortexob-
ucitrubefccns:
in his folia in-
condita , Myrti
vulgaris imula >
vel etiam maio¬
ra, non ita acu-,
ta , ex viridi in>
leuem quadam
rubedinem ver¬
gentia , aucrsa»
parte neruofa*
odore graui ,
pnfertim fi ma¬
nibus contre&ata naribus adm°ueantur. Ex ra¬
morum lateribus flores emicant punicei , quin- flores#
quefol:isconftantes,quorummedium occupant
complura flamina Cytsnoinfidcntu ,fiue calyci,
qui puniceo etiam colore fulget , vncia longior,
corticofus, in plures lacinias mucronatas /ace f-
ccs ,qui vmbilicum poftea pomi fuccedcntis co- fruHuP.
ronant. Eft aurem Pomo magnitudo varia, omni
fere ampla , & maximis fere Malis i qualis , ro¬
tunda fere, nifi-qubd vtrinque leuiter comprefia.

Cortex mediocriter crilfus , duriufculus , fragilis
tamen, ante maturitatem viridis aclxuis,pbftpu-
niceus & rugofus , qui tandem edam ad fpadi-

ceumacced.it, intus luteus, guftuadftringerr»,nu-

merofis acinis plenus, vino abundanti ebriis dul¬
ci ahiis , alias acido , interdum medio , fauorum s^jutrl
modo di (politis , carnofis membraneifque dilfe-

(frfusfc fac.
Sstmtcbus.

S (Cf>4.

uuima,icucuiaiurcipucDat : ueinerus quoque pimentis ceu parietibus intergerinis circumfe-
cuulfam in horto plantare fruftra fe conatum j ptis, amaris, modo candidis: niodh putpurafeen- r
feribit. E femine aut tenellula aliqua pl.intula in I cibus : ipfis vero granis gygartorum vitis fitriili- "***
locum fui naturi competentem , forte melius j hbus,qui conflant ligneo cortice &nucIeoama-
proueniret. 1 ro , non tamen fine adftri&ior.e. Alit hortus

Suauis eft eius fruclus,& ita aptus ftomacho,vt Stutgardianus Punicam, flore quidem illam mul-
qui copiose etiam ingefterit, non grauetur, vt ciplicato , fed longe minfts denfo quim fintBa-
tcftatur Gfcfnerus. Iam fupra dictum faporeefte lauftia, a quibus & cy tinus di fpefeit longus , vc
dulci>& prope modum melico. Virgis in fcopas Puniciiamdefcriptx,quemadiifl&apices,quibus
vinctis vtuntur, ad arcas verrendas, authore Lo- Balauftia carere videntur.

j Malus Punica Theophrafto non benb proue- r^eof>^
; nit femine, fed cx virga , quin & cultura vno cau-

' * - - - - dice, citeris abfciflis felicius adolefcic. Au&ufa- 7scJ:

np MATCV n,rvT/^. cilis eft : Innocentiflima arbor , quia paucam nec

1ALO PVNICA. numerolam agit radicem, paucoque eget nutn-

mento, cito fenefeit: rigationes tamen amat, Se
LAJ* XVII. vmbras. Caudice eft breui atque contorto, me-

Dia. • , dulla carnosa, ramis aoileatis,foliisanguftis.Fa-

IdLiuT' vll V*111" ^neri vulgat». Miis j cile araittit flores , qui>d tenui ac debl.pet.olo
bores- ordinic n (V • Vo naCUra mn(^a: ar' aFpenfi hnt: (upra debilitatem fertilillima arbor
^a per eou mi?r r 'T ^ ,\VC, rcllclua : illinet, nec ^'tant
r^lPin !?n ? ^ranfiCU & J>4^^ifcifrioneminquam,&fiffionem.Mu-

A 0 ara c'!gnocam fere mediam, do- cilatione durior redditur. Frutftumfert,ex hauo
ra.fl,CrCdan,tTC I0Cica ,&iP6 Po- - & cortice conflantem : femina^ongeftaZa:
C.faln p n 01 Plc cn a' Nam & docliffimus , mine inclufa tfucco acido, alias dulci. Flos huic

ss; E,du.db^!

« ! nis vilis prodit , [legendum enim i» yhw.iw , non

j yhtwy.iav: non enim glaucis acinis reperitur, vt Sc
Cilalp.annotat ] ex enucleatis dura, &plerum-
j aueacida.Huic frigus npn nocet rdulcefcuntfuiL

io fter^

77

LIBER PRIMVS

tb ftercore. Punica Aegypti & Cilicis mutato fo- I fl uente multo fanguine, quem terra ebibit, nati
io meliora redduntur : Euadunt enim alteri dul- 1 iit arbor mali Punici cum Pomis , qu$cum

Na-

M.ifosPu-
lUCit

IAJ IllClItllcl tlUUUIHUI ■ C.UUUIUII. v'“““ - - - . ' "

ce s & Tinnii, alteri fine nucleo , magnoque aci- na (egi liet , ac in finurepoluilLt, conceperit A- /a„gMne
uo apud Pinarum amnem frudificnnt, \ tym , f. credere fas eft. Nos vt.hora feftamur , & »«,.

Porro vt & de dignitate huius arboris aliquid qui ad Punici naturam decuradampropius acce-
dicamus , fuit olim Malum Punicum in (acris He- dant. , .

breorum ceremoniis , lege etiam plurimum ho- I Punica malus f 'a Tbcophraflio. &Diofcor, Vel &° “ c

.titiiJur.iio 5 b '-vl f . i . .. g , \ C| t

notatum. Nam facerdos factum tabernaculum | vfalii malunt p.a : quibuidam «pow. Hores *»•
ingreffurus , vellem gcftabat , in cuius imo mar

77/0/: Pomi cortex Diofcor.&: Malicorium La¬
tinis. Sylueftris Punica: flos yfy&hcwuov eidcm.Ba-

& Syno¬
nyma.
Malui Ph-

gine. atque per ambitum alternatim Mala Punica, - uiua.

3c tintinnabula pendebant , non (ine myftica ra- ! laudium Latde quo poftea. Arbor ipfa dicitur &
tionc , vti nos docuerunt /acri interpretes. Fuit ; 2/Jty nonnnllis:S/5r54s-t>/x&c/'^dixit Hipp. Alt bi ta-
etiamapud Ethnicos in illorum diuinis percele- ! men p/o>?V yMzeiivr habet. Nicandro quoque Zidti
bre. Celebre fuit & eo ipfo Hacreum templum in- jdidtur,
fulae Euboea-, m quo Iunonis fimulachrum ex au¬
ro & cbore , Polycleti arte fadtim , altera manu
Punicum , fceptrum altera geflabat: quam Puni¬
cis gcftationcmPaufanias fecrctiorem tlicic>qu:\m
vt ▼Ilius fermone explicari debeat, Hiftoriis quo-

1 Ipfum vero Malum a.Carthagine, vbilauduif-
fi mus proueniat, nomen accepille volunt: a gra¬
nis verb qua: intus continetur, Granatum , quam- Craruttuni
uis alii Granata etiam a regione H.fpanix dida
! velint, alii ab vrbe Granata : fed male , inquit La-

que nricipui iftiuutionis vel apud .pfos etiam cuna, ab ea vrbe Granata di&a putantur, in cums
R.cgcs fui Ife docetur. Dirius rex, cum ingens finibus pauca prouemuncin videant quid faciat,

erano- quitemcre&t ex mera coniedura de libi ignotis

vi ‘<pi

Punicum geftaret, rogatus , cuiufnam rei grano'
rum illius numerum deflderaret , refpondit tot
Zopyros, hocefts tot uiros piobos , qualis fuit
Zopyrus D..rm famdiariflimus, quamuis hanc hi-
ffori/im paullo aliter recitet Herodotus. Efimis,
inquit, Darius mala Punica, fimul ac primum Ma-
vd *- lum aperuit, h fratre Artabano percundatus,nun-
' quid tmtumdem hominum (ibi optarct.quantum

illic acinorum eflet? refpondit, fed malle totfibi
, . fore Meg abylos, qu^m Gcxciam flibditam. Is c-

Z- n'nl ems exercitus dux fuit. Milonem Croto-
I xemflu niatem ferunt ititer ea , qua: fortitudinis egregia
facinora peregit , malum Punicum manu ita con¬
tinui Ile , vt necvllo conatu eripere permiferie ,
nec ppmum '.pfum premendo c iljifum lit:quod
ta.ocn ama fiam cum eo colludentem nullo ne¬
gotio fcciflc perhibent: ecquid enim non po/ilt
amor?

L -eris Noraefl Gixconim fabula, qua Itipiter Cereri

\uU. ^ Plutone rapta: , reflitinionem ptomiferat ,
fed ea lege ac omine, vt ii nihil apud Inferos illa
deguftj flet: fed huiufmodi conditionis haud re¬
perta , trihus (vt Ouid. ait in 4. Faftor. ) vclfep-
tenis ( vt idem ait in <5. Metam. ) Punici granis
ie unium (oluerat. Hoc autem detexit Aicala-
plius Orphnes fv Acherontis , vel , vt alii vo¬
lunt, Stygis filius quare in Aucm Bubonem mu¬
tatus. Ad multas autem matris querelas, illi po-
flrcmum indultum eff , vt fex menfescum illa ef-
fet , toudem cum viro Plutone. Scdidnonfi-
tbuU nc quadam mythologica ratione fidium , vt alia
y(iu<t pkraqueGra:corum figmenta. Proferpina enim
plu-.ttto jpfa j Luna eft , qua: toto anno fi-x menfibus cre-
th,fo.*d fcitjfcxctjatn deficit: videlicet vt per Ungulos
'n* nienfcs quindecim diebus creflcns apud fuperos,
apud inferos aurem deficiens clle videatur. Sed
cui Punicum malum introducitur potius prx aliis?
An quia acini cius , quam minimum nutrientes,
iciunio tame exterom ciborum ferendo fufticere
alontm qucant,faltem ad tcmpusJita laudati (limum pro-
fdiior» hamus morem Italorum , fuis xgrotantibus,qui-
..ihflrut. bus quidem ieiunium prodelle poffit , vix aliud
vulgendum prxfcnbctiu , quam Punici acinorum
cum aqua folii torum , vel eorum tantdm liquo¬
rem , quo (imulae famem &fitim egrotantis fal¬
lant, atque adeb caufe morbi ficx, calidx quidem
alterando, frigidae & craflx, incidendo, attenuan¬
do , & nutrimenti defedtu ,. confumendo refi-
flant.

Non referemus hk fabulam ex Arnobio, quo

qui

<5e peregrinis tradunt vel docuerunt. Vt tamen
dicamus obiter : potuilTct &»frud:ds (da bonitas,
non multitudo , nomini originem dedilTc i lo¬
co, (i modi) talia rbi nafcerentur quod oblenient
diligentiores. Sed quid iuuat nominis originem
aliunde cxpilcaii,cdm vpiberrima (uppetatin ip-
fo Pomo , &iam ante Catoms & Varronis tem¬
pora ita inde fuent nuhqupatum? Nempe Gra¬
natum a granorum farcVu diftom putamus.

Rboidia & Apyena mala Thales in lib.qui «afei RhoniU
in fcribjcur, vt refert Stobxus. Boeticis sspyen.t.
autem S;da. Nam &: Sida terra Boetica dicitur, sid*.

Qito argumento Aihenienfcs ab Epaminonda
•n Side regionis quarftione vieti memorantur.

Nempe referente Athenco , orta incereoscon-
tendonc , quid Sidam -appellarent: Epaminondas
I a dextra protinus qonditum depromens malum
| feifeitatus quonam modo malum hoc vocitarent:

| refponderunt Rhoam. Sed nos , inquit, Sidan.

Ineo traftu, de quo fuit contentio , plurima: funt
Mali Punicx, mdeque pricipio npmenefi inditu.

Sic Epaminondas caufam obtinuit. ProSidas
tamen aliqui Sidam Iegut: Sic Achenienfes regio¬
num (ines appellabant. Epaminondas ita caufam
luam obdnuit. vero DiofcoCicft mali Puni¬
ci eorum , Sc putamen. Bccotis quoque

Punica Sidas nominari idem Athen. feribit. Eft

Rhoidion , exiguum Punicumapud eundem.
Empedocles Obfigona vocabat: «kjx.sv l^ywci te Oppgona.
ailtu iliurjpcpxofti [irii.o. : tardam ea vocc maturita¬
tem indicans. Nam nifl frigus , Solis feruidam
vim,hume£tam & imbecillem reddidcrit,eius fru¬
ctum haud commode concoqui tradunt. LtTheo-
phraft. hanc arborem melius ac celedils f cetum
fuum in vmbra maturaie prodidit : vero
di6taquidam volunt , a florida Sc viuida vi : alii a
cortice crallo de quo nunc non eft difputandi lo- T ■ °'-
cus. Geoponici alias Mala Granata alitis Punica
Mala vocant.

Plinius quoque Punicam Malum quibufdam .
Granatum appellari feribit. Qux pofterior fane G™n*titT*
appellatio hodie frequ^ntior elt, tam apud vul¬
gus, quhm apud officinas, atque in ipfis adeo
Pradicorum libris. Quas ambas tamen indiffe¬
renter vfurpant Herbarii. Punicum tamenfre-
quenter appellantes. Notandum vero apud
Theophraft. vbi agit de Sida [ quam Dalcchamp.

; Nympheam putat] eiufque caput Malo Punico

1 confert , femina vcibdiffimilia dicit, pro 7aTrp/^s-

modo ex Agdeilis virili membro fe priuantis ef- legendum clle f e/V , non 7 > m Ga.za g*** rot ,

Tom. I. t G i

1

\ «

i r i

■

i !

>k -

HISTORIAE PLANTARVM.

M alogra-

T7.lt A.

Jit mox.

RCman

Patrium
Pmui: x r.o-
mcncLuu-

Rhicinum.

CArrr.ua.

Aureliani

lecti» <o< r,
Amhutacui

Cyttnu*.

V>aUuflia.

tSuixuj.t.

Cytini.

EaUufljii.

Ctnl not.

legit.Leflionem illam Athen.inftnuat, atque iple
atfeo verborum knfus , reique natura. Nam co-
tusncuidcm Sidae caput Malo Punico limile dicit
Theophr. grana verb intus conclufa mali Punici
granis difllmilia : quidam etiam Malogranata vo¬
cant.

HcbrxisR:W3«L,tcft:e Trago. Chaldaeis R imm-
na. Arab.N Scrap. k man : funt tamen qui de-
prauate feriptum putent pro Rumtn. Alii vtrum-
queponunc,&K;/;;^.vqiioq; pro eodem. G.(Dva?
xiarbanui/ Okanaropffcl tTtaric fcjlatjbalenem;
6pjfcI/Belg.(oranacrappelboom, (Branat appel.
G d.Pvmmi-.r dt greiudc±:grcnadicr , Potnme degre-
ttade & M/gr. ime. Ital. Pomo granato, mela grano,
granata r Ahlp.Gran iden.granad.ts R /?/w;.’.tf,Caftil.
granad^CatcY.wagftana.P anug.Rjmam

Sed operxpretmm eft etiam partes eius paulo
fpea ulnis explicari , quod plcranimque vius in
Medicinalit maximus.

Sunt qui primum arboris germen erumpens
Rhicinum vocitent.

Polium Apulcius ampullaceum dixit , forte
quod fit quali calathi effigie.

Plerifqucaurhoribusfitiux flos ,Cy tinus dici¬
tur, y.jrr/Q- uJV n cuius captu & ambitu futn-
rumpomum iara tum continetur, & quali conce¬
ptus at i norum, &c fertus ad maturitatem claudi-
tunhcGrarcisdi&us : enim illis linus , ven¬

ter vel cauitascft.

Aurelianus Cydnum Ampullagium vocat,ab
ampullx (imilitudinc quadam , quxledlio magis
probatur , quam qua: alio loco ex tat , Ambula-
cium,nmliorc M.Iunio. Sylueftris florem , Ca\ojj-
s7:/,Balauflium cfle volunt potiffimiimDiof 5c a-
lii.

Plinius verb ab Hisdiilcntiens primum Pomi
partum ,cumiam florere mcipitCy tinum vocat,
tamiatiux , quam (ylueftris. In iplo verb Cydno
ante, quam Malum ipffim prodeat ,Balauftia vo¬
cat. Alii vtColumella & Apulcius balaula : alii
Baiauflium vocauere tantum caducum, ex Graco
extorquentes, vt annotat Curtius. Sed & fuam
opinionem habet Cordus. Nam poftquamDio-
fcor.norainax& fignificationcs propofuilfet : nos
[ inquit] arbitramur alio modo differre. Cytini
funt Punica: tenelli frudus, qui ftatim poft flo-
res decidunt- Quod Diofc. fcnbit Cydnum flo¬
rem , intelligimus de parte qux frudus rudimen¬
tum eft. Hxcetiam Balauftii nomine in Pharma-
copoliis cognofcitur. Balauftium vero eft flos
lylueftrisPunicx , qui decidit fponte , quoniam
intcrpediculum& floris folia non habet caput,
ex quo frudus fiant. Tales abortiui flores in
multis arboribus & herbis videntur, prxlertim m
cucurbita &cucumeratis. Poliunt tam in fylueftri
quavnSatiua Punica St Cytini & Balaultia nalci.
Hac Cordus apud Diofc.

In hiftoria verb fui oblitus , eandem cum Dio-
fcor.cantatcantilcnam : flenlis flores Balaultia:
SatniarCy tinos dici affirmans. Et lane multas
Malos Punicas vidimus in diuerfis regionibus,
tamfatiuas, quam lylueftres* nunquam tamen
animaduertere potuimus diuerfos flores, hoc eft
deciduos & non deciduos in eadem arbore , cu¬
curbitarum modo , ncc edam ferentes Balaultia.
liis vidit Balaultia infatiua Punico nalci , cur non
indicat ? Icimus quidem Plinium citra diftindio-
nem tam fylueftds quam fatiux florem Balau¬
ftium vocare , atque ita etiam indilcriminatim i-
plas edam Officinas Balaultia nominare atque v-
flirpare, quippe quibus Cyunorum appellatio de

laduorum flore fit incognita : led an vere ac di-
ftinde illud dicatur, de eo ambigitur: in qua ta-
mcnrcpodus Diolcoridcm fcquendum arbitra¬
mur.

Cortex liue putamen mali punicx Diofcor. & Cortex 1
Gr.rci2/c/>:v, vel in plurali GalenoiPlinius $c s,a'u,a’ I
cum fecuti funt Lanni,atqucadeb officinx,Mali- J

corium , quod vulgus ex eo corium parare nouit: |

ob id Malicorium Medicis dibtum putat Plinius: Cortex Pf\
ImmbinquitDalec. quodMali putamen Sc tan- iitx'
quam corium lic cortice durius, nucis inuolucro
tenerius : quin & corrupto ex Grxco nomine
Pfidia,& cortex Pfidixpallirniifdem officinis di¬
citur : funt tamen qui putent Arab. Plidias dici:
potuit & ab iis corrumpi vox Graeca : cautioribus cortex r A
cortex granatorum , enJblnQ- y.apvue Ni- nxtoru». j

candro : aliis vt Io. Agdc. ciSu ftiot,vel rsy.ua poiuy. Cmum
Marcellus Med. caliculos Punici vocac. grunat. I

Sunt Sc Acini &granarubra, in quibus fuccus,
quem vinum Granatorum vocant , quorum nu¬
clei Axini femina Celfoj Acini tuni¬

ca Varroni.

Membrana acinos diferiminans Cicus vel Ci- Sur/J I
cum Varroni. Capitula Mali Punici Celfus Cyd-
nos vocauit lib. 5. in deferiptione emplaftri Rhy-
pbdis.Necillud tacendum Cydnum Diofcoridi c-
tiam improprie dici Hiofcyami : proprie enim
tantum mali Punica: eft.

Mali Punicx fummx & gcneraliflimx diljTcren- cruiJ‘ I

tix , Miris, vel /acina agreftir.Sc tertio ca qua 2>V-
laufhafert itidem lylueftris. Agreftem illam vo¬
camus , qux paffim fua fponte fruticatin fepibus
Narboncnfibus,Tpinofiorfatiua. DeBalaullifcra
agetur poftea. Mitium alia - v.oyyy. Alhcn.di-
dfca, fcu durum nucleum conti nen : alia 'lonipUun,
cui vel nulli, vel certe quimminimi, !k vix ef¬
fatu digni nuclei : vtrumque genus agnolcic
Thcophraftus& Plinius. Sclcrococca fiporc di-
ftinguuntur ^c magnitudine , funtque vel dulcia,
vel vinolaTbcopbrafto : Diofcoridi ,du!cia,acida,

vinofa : Galeno dulcia,acida &auftera.His plu¬
ra adiecitPlin.^c quinque facit fpccies :dukia,a-
cria, [auftera Galeno Imifta, acida, vinofa, qux
tamen tria genera facile ad tria Diofc. polline re¬
duci. Reccndorgstria quoque tnncutncclebrant
prxtercbr^Kc'. dicfta. Sapore quoque diftincfta,
dulcia,vinofa;&: qux Muza, quali uio* : EtMonl-
pcLetiamnum hodie Mezanas vocant. Perperam
vero apud Plin.lib.u.c.6. noucm e fle genera feri-
bitur , cftm hoc nulpiam apud vllum authorem
extet. Ergo ex eodem, pro noucm , vox quinque
fubftituenda,vcl lane vtraque omittenda.

Noftro hoc tempore Galli Prouinciales &Nar-
bor.cnles dulcia celebrant, acida , & acido dulcia
qux nos vinolaputamus Diofc.Hxc vulgo V.t:ani * A,A}V‘
vocat Hetnuia, quxquc alibi Gbiam , Sc alibi di
Mezo fapore Italico idiomate appellantur.

Sed &magnitiidinediftinguuntur:dulciaenim
funt multo maiora & Ipecioliora, tcftc Lacuna.

Quin & Cxfalp.dukia vt plurimum ellc grandio- C aUicocc*
ra faibit , & granis maioribus , vocac

Theophr. qualia proueniunt apud Pinarum am¬
nem. Qmbus verb paruus nucleus incft,his natu¬
ra protinus vuam Sc vinum , non equidem mu-
ftum aperuit.

Perhibentur etiam dulcia exteris magis Icabro
efTecortice. Samia &Argyptiadiftinguuntur E-
rithrococcis Leucococcis,authorePlinio. Ma- ,irr
gis enim placet hxc lebtio ,quam illa, Ery throco- cocca.
mis & Leucocomis , quam tamen plcrique fecuti pl,n locua
funtjexcepto dobtilliiwo Dalcchampio. Vt fen- & r

fus^ ,c'

LIBER

tus fit Sami wum<Sc Aegyptierum Punica alia ru¬
tilis e fle grants-alia candicantibus vel albis.

Athen. Punica fic diftinguit : Hx Punicis grana
funt aliis dura,aliis tenella & moiliufcula, qua: A-
pyrena vocant, quorum & Ariftoph. meminit in
yrena. ^grjco]js ? gr in TsJon fencfcente. Apyrena Pli¬
nius dulcia dicit lib. 25. At in i$. vocat,
non quidem dulcia , fed quibus blandiores funt
acini , natura candidiore , minufque amaris di-
Ttamor- membranis : talia fieri ait Ceiiciana,muta-

,fis. to folo., qui ei u Idem mutatione dulcia in acida,&
viciflim, hccin illa ttanfinutari fcribit. Seneca
lymon. autem apyrinon dici vult, non cui nulla fit nu¬
clei durities , fed quibus minima, de quibus Mar¬
tialis.

Non tibi deLjbi . h tuberes , & Apyrina ramis :

DeNomentanis fed damus arboribus.

Amatus Poma Granata lignofo acino carentia
y uvi 1* j_[j{panjs Qnyharilui , Italis Alufi vocari fcribit,per
qux nos Apyrena intelhgimus.

Cxfalp. traditin dulcium genere reperiri Puni¬
ca adeo paruo olle , vt eo carere videantur,
qux forte & ipfa ad Apyrena referri queant.

• : Seneca in epiftolis : fic lapiens imperturbatus
dicitur, quomodo Apyrenadicuntur : non qui¬
bus nulla ineft duritia granorum, fed quibus mi¬
nor.

Non prxteteunda hocloco Punica apyrena
\yrc»a Scraligeri. In Agro Babylonio funt Punica Mala,
fefiptio non magna j cortice valde tenui. Quo ablato
manduntur , vt Pira. Non enim veluti noftra
diftinguuntur carneis dilfepimentis , nili per¬
fert»//.»: q^am parum in imo medio. Duorum fun t gene¬
rum. Partim dignum pyrena habent adeo tene¬
rum jVtmenfumpro nihilo habcatur.Partim nul¬
lum habent. Sunt igitur vera ficut fi-cfa,
Manucodiata. Prior autem /pecies «Vi>3^-©-,ficut
«VaVW Vclperrihones,& Cypfefii. Apud Bceotiis
'ticum Thebas, atque in tumulo Mecceni Crcontis filii
9/uineii Punica nata ( vt fcribit Paufanias ) cuius pomum
fanguineum intus colore reprxlentat. Hadenns
de differentiis.

acus & Amathxcarbor lolum Cretofum, macilentum:
Lura. fed in pingui quoque protienic.Regio ei eft apta,
qux calida efi. Ettamen vmbtasamat, rigationes,
& frigus non nocet , vt ait Theophraft. Sed in-
telligendus de frigore moderato# Nam fiinten-
fu n frigus non noceret, etiam in Germania &
Septentrionalibus regionibus proueniret ,
quemadmodum incalidis. In Gcrmanianonni-
fi magnatum hortos nobilitat, &id rato , Iiyeme
curiose reponenda ne vi frigoris Ixdatur. In parte
Afcicx, qux Antiquis dicebatur Punica , fub qua
comprehenditur Carthago Sc Tunelcius fruiftus S
optimus & copiofiffimus ptouenit : in finibus
Granatx parce, quicquid fetibat Matthiol. nam
hacin parte maiorem fidem habemus Lactinc Hi-
fpano. Optima habenturin Regno Neapolita¬
no & Valenrino. Et hodie quoque Malograna¬
ta fuppetunt in Brafilia,ex orbe noftro illata , vt
ex hiftoriis Indicis difeimus. Coluntur in hortis
ltalix& Gallix Narbonenfis omnia tria genera,
faporc differentia : fpeciatim Patauii , & Yeronx
perelegantes vidimus, a iVrati di S. Io anne de
Monte . Geneux in hortis colunt, vbi facile a fri¬
goris vi deperditur, quemadmodum & apud nos,
nili caueatur.Pulchellam tamen arborem in mul¬
tos iam annos colimus,, vix floris geminas pro¬
trudentem cftatibus calidioribus. Stuexardix
an E.C. horto pulcherrime florent Iunio & Iulio,
inter quas quedam flores plufculis foliolis con-
(latites exerunt , vti perhibet hottijlanus. In ca-

PR1MVS- 7?

lidioribusregionibiw citius floret. Platero ma-
gni nominis Medico , amico noftro, etiam frudfcu
ad notabilem,magnitudmcm producunt Bafilex.

Ftudurn maturant tarde & vix ante Autumnum:
forte citnisin regionibuscalidioribus.

Grxci fabulantur 6c hic, more luo : fiita nem¬
pe primum Punicam a Venere , in Cypro.

Sylucftre genus in planis &: maritimis proue-
nit, in Gallia Narbonenh & Prouincia paflim,
guftu valde acerbo vtMonfpeliiin fepibus. Non
temere in montibus vi Ia e ft arbor Punica: colles
tamen non plane relpuit. Patauii etiam ad aquas,
crefeit. Perdit facile ante maturitatem ftudtum, &
florem quoque roribus nimiis atque pruinis: qua
de caufa infle<5tunt ramos eius,ne fubredli humo¬
rem infeftum excipiant atque contineant.

Malum Punicum autore Palladio, vfcre, vique ^acio.
in Calendas Apriles rcifte feritur : Locis quidem
temperatis , Martio vel Aprili : calidis vero & fic-
cis , Nouembri. Seritur plantis dc matrum ra¬
dice deuulfis. Sed quamuis multis generibus fe¬
ratur, meluis ramus eius cubitalisinciftis manu¬
brii craflitudine, &capitc vcroqueacuta falcelx-
uigatus , ferobi vehit obliquus immergitur ,
prius tamen porcino ltcrcore & in capite, &
in imo oblinatiir , vel in crudo lolo. malleo co¬
gatur ad inferiora defigi. Melius prouenict ,'fi po¬
nendus ramulus gemmata iammatte fumatur.

Sed qui in ferobe deponit, fi tres apillosin ipfa
radice conftituat ,prouidebit , ne oma findan- 1 *

. * pr0ue7n.it .

tur. ‘

Lemnos inc.olx,teftc Bellon.Ncrii flores fpar-
gunt & obligant ramis Granatorum , libi pci fun¬
dentes vim ellc iis floribusimpedicntum deflu¬
xum florum : affirmant etiam impedire, ne fin¬
datur poma. Nosiftavixfupeifticione carere pu¬
tamus^. Sine perlibenter liic aliquem Philolo-
phura hariolantcm audiremus.

Curandum inprimis virgulta inuerla deponas.

Nobis etiam cx femine prouenit in horto Mont- Ne poma
bclgard. Creduntur acida fieri, fi rigentur aftidue:
namficcitas iniis fuauitatcm prxftat ac copiam.
Circumfodi autumno & vere debet, fidum pen- ejJA
dentinmaire Poma , furculos lemcl vel iterum
intorferis, ad ver vfquc integritate vegeta cufto- vt Vegeta

dientUt. /eruentur

Diophanesinfuis Georgicis fer/ptum reliquit, ^ '
rubra creari Mala , fi glandium cinere radices afi.
pergantur.

Democritus tc flatur Punicam Myrtumque
mutua conluetudinc mirum in modum oble&ari Vt ruhrit
quod fi inter fe focietate ac confortio fruantur, creentttr
fertiliores reddi': radicej quoque edi aliquanto &

dillentintcrliallo , mutuo complexu exhilarari. Mym
Sine nucleis nalci Icribit Africanus, fi dempta, s^mpathU
vt in vite , medulla , furculas adobruatur, 3c dum
comprehenderit, amputetur quod emcrgit.Cinis „^ntlr.
cumlixiuio circa Punici truncum frequenter in-
fufus, lata & frudno Ia reddit arbufta. Vt Ut*

Aflerit Martialis , candida in his grana fieri , fi Punt~
argillx cretx quartam partem gypfi milceas, y ^puniclc
& toto trienio hoc genus terra: radicibus eius ad- fiant c*n.
i ungas. At da.

Idem tradit mirx magnitudinis poma protu¬
berare, fi olla fi(5lilis obruatur circum arborem, in pu i
eaque ramus cum» flore claudatur, nerefiliatad ptnt
palum ligatus : tum operta olla contra incurfus a- gtta.
qua? muniatur, autumno patefacta (U£ magnitu¬
dinis poma exhibebit.

Multa in punico ipfe aflerit Punica nafei , fi . ,

Tithymalidc Portulaca; fucetis bene commiltus
G 4

8o

HISTORIAE

arboris triinco antequam germinet atUi natur.

PLANTARVM.

In Acinos totidem granatis numero in fingul s

rumenm.t- afiiirnac Aphricanus, etiamfi magnitudo variet,

iij .tjua.i.t n v irKnrf> lp^SOflir.

tu m corpus excruciant , &: ad oculorum inftam-
mado nes. Nam vlcera celerius ad cicatricem ad¬
ducit. Acidorum nucleus in Sole ficcatus, &ob-A /’ --

tiat‘ro‘1?- m°do eX eadem arbore legantur.
j< /ra.-i.t . Vane , vc Grxci produnt, inferitur,in le , & a-

lnjitio. liis arboribus. Martialis inferi polTc affirmat de
ramorum connexione, vt medulla vtrinque diui-
fafeiungat. Caudex itaque flexilis, qui poffitad
terram vfquc deduci, obruitur , ita vt ramulorum
connexione medulla vtrinque diuifa le iungat.
deinde vinculis dillri^tus -ligatur , ne poffit in
fuamfedem refilire, demum a nurcA fufninditur.
Sed infedto trunco furculus quhm rccentiffimus
llatim debet infigi , ne moi a exiguum , qui e It,
ficcet humorem , alia tamen (citu non indigna
quUm exteris, ratione. Nam in Punica furculus
uf\,lVt. iam oculis* gemmafccns accipi debec,in aliis vero
prius quim germinent. Lxtaturbxc Myrti.con-
iugio, vr reiert Didy mus : idcb infita Myrto Pu¬
nica , multo plurima poma largietur. Salici item
& Citrio , vc idem tefiatur inferi confucuit. At
hu c& Grxcis contradicit Palladius, qui fcribit,in
in [c t.t w- ^ ranCl\m i n feri nolfc circa Apriles Calendas. Yn-
t _ £, ' de hi eius verius:

Punica tivii aius vnquam dignata fapores
MaUjicc extremu ajfjdata comis.

Ip fatuas angent mutato femina gemmas >

F.t fil/i agnato picta vbore placent.

Qui plurade his volet , legat Palladium ex quo
lixc pleraque defumpta , bc Columellam. Item
Rucilium ,cjui de bis mulca prxclara ex Veterum
monumentis congeffit. Confulat etiam Plinium
tk rtl.quos Geoponicos, tam Pnfcos quam Neo¬
tericos. •

\-'T.s o v- 'i jnc vires perpendamus ex Diofc.G.d. Plinio
&aliis, Punicum malum refrigerandi atque cxfic-
candi fecundo ordine facultatem habet. Qi^arc o-
yinia Venerisimpetus excidunt , eorum inpri-
mis, qux frigi dx temperaturo: funt.Nam non ea

. 1

foniis irfperfus, ac cum iis etiam dcco&us, aluum . f |
ftomachique fluxionem fiftit. Aqua vero ccelc-y**,

‘fti maceratus, fanguinem excreantes potu iuuat, bput f-h ?. I
&: ad infelfus dy fer. tericorum,profluuiaque labo- tajfentenx I
rantium accommodatur. Poirb fuccus ex acinis u>'i" *‘l’

ipfis, vt Diclc.ex acerbis vt Plin. exprcllus li co-
* .. . • , . - , Vl-era or/4

quatur melh admixtus , perutilis fuerit au oris, ^ genua-
genitalium & fedis vlcera , nec non ad digitorum h.iv,
pterygia, nomas , & qux in vlceribus excrcfcunt:

iiemquc ul aurium dolores & narium vicia: ma> A o/-m
v ; , . ... . Aurmnt

xime vero h ex acidi punici granis exprimatur, yo ja/0l.
cauirqaie boc medicamentigenus flomatice Plin. N anum
Majaalii fubcrudiora triginta confringunt, &in v u /.«
doliumconiiciunr , vinique nigri ac aufteri con- s,J‘,"^ttlce
gios tres luperinfundunt , quo poli trigintadies ment.fA '
ad Dyfentcriam vtuntur. Diuiditur etiam ma¬
lum, &ccelefli aqua ternis fere diebus madefcit.

I Ixc enim aqua cceiiacis frigida bibitur.[hocD:of-
cor.de acinis Punici. ] Contra Leporem mari- Contra /e .
numhocmodo: Acinis detra&o cortice tu fis, fu c-PoreM n,,t'
coque decocto ad cercias , cum croci & aluminis
fcifli,myrr!ix,tfc mellis Attici Iclibris. AliiSc hoc
modo faciunt. Punica acida multa traduntur: fuc¬
cus in cacabo nono coquitur mellis criflitndine,
ad virilitatis & ledis vitia. & omnia que Lycio, aut sedis
hy p o cy (1 i d c c u r a n t u r, a u re s p u r ul e n tas , E pi p h o - pudendt
ras incipientes , rubras maculas. In manibus ra- ^,cera-
mi Punicorum ierpentes fugant, Antore Plinio. r“j“fxu'

A.

C antra
VcuLtern.

quod ante cum fcripfit Nicander. Sed hoc ob Eptphor

occultam potitis [ vtGrciun. de venenis exilii- macula.
mat] qui n inaflifeftam qualitatem habent.* Mi- fuerint
frim Diofcoridembuius.il on meminiflc,aim
facile quicquam eorum , q;ix de herbarum facul¬
tatibus Nicander memoria? prodidit , filcntio
prxtcrieric. Porro dulcis Punicx fuccum, forbi-
tionis modo fumpmm , bonum colorem facere, Bonus colo»

demin omnibus vis exuperar. Ncmpccxfapo- author /Egi neta. Acris etiam potus ventrem cit,

D„.-tV . rumdifcriminc vires adaugeri vel minui oportet. I bcbilemflauamf.neinolefliaeuaai.it, vcntticu-

Nam dulce minus refrigerat :auftcrum valentids, I lumque roborat. Adueifus vulnerum dolores, & injUmint
Sf"?/.h l.us ficciufquc cft ,& ftomacho magis amicum, maxi- -inflammationem prodefl. *

ajl:. ,i

Atyri

ttte. & ic-
ctrts.

Trucfa.
Sil»> jlh

mc xftuarti auxiliatur. Acidum quoque dulci
nugisfiigcfacc; ac maiorem etiam incidendi fa¬
cultatem poffldct. Ealdem quoque in adftrin-
gendo facultates ex faporum d. florentia habet,
qux eximix in omnibus funt-. Dulce pedtus ad-
iuuat, fucciquc boni eff, nonnihil coloris habens.
Subdulcium vero appellatione apyrina veniunt,
vtd.ora tinllationcs tamen pariunt, coloremque
gignunt , quamobrem febribus abdicantur. Acria
vrinam ciunt,& ad morbos flaux bilis, & ad ven -
'cr %cn triculi ieconfque caloref plurimum paofunt, at¬
que ad ftomachi lancinationes , qux propter ma-
hs humores cuciniunt : ori ingrata , gingiuafque
Jxdunt. Vinofa medias fortiuntur vires , ftoma¬
cho pro, 'urt , duntaxat pauca } citraque faticta-
tem , aluum hftunt : canentur in vomitionibus ac
b.lcm reiicicntibus, nec acinorum carne, ncc fuc-
co vtflia. Omne verb malum Punicum boni fuc-
ci efl & iucundi fiporis , & ftomacho accommo¬
datum , fcd vix vilius alimenti authoribus Diofc.
N Gal. fy neopi auxiliatur etiam , vt Rufius ait.
Pomum vero iri olla rouapofi tum , indito oper¬
culo ;acin furno toftum , poft contritum, & in
vino potum , aluum fiftit , tormina difeutit &: t i-
neas pellit. Alii contufum & ex tribus vinifie-
minis, ad heminam vnam decoquunt. Dulce au-

Tq*m»i to

/W

\iluus Tot-
mina. 77-

Hippoc.vprb /cribit acre Punicum quid xftuo- A^re PuuU
fum habere, vino fum minus, aulici um magis re- l“/n-
frigerare. Acris v§ib liquor cum meile oculis illi-
tus, acutum vifum reddit, maxime autem fi vul -Ad Sifum,
nerauciit. Cum polenta cardiacis bibendus^of- CarJ/.tca.
fertur fuccus : vt propterca Hipp. & ftomachi ar¬
doribus, ob deprauatonjm multitudinem humo¬
rum dandum prxeipiat. Acidi cummaftichc fre¬
quentius fumptus , naufeam fcu vomitum com- Ar/tufc‘*.
peiatjiecorifqueinllammationcs a violentia fe- jcCQr(S i;jqt
dat: idem adftnngit, ficcat &inundat.Cum cibis
fumptusfuperfluitatem in ventriculum defluere
non finit : vtilis etiam ad fcemin.mnn fluxiones.

Ad fluorem enim muliebrem rubrum , aut mali FiUQr
Punici dulcis aflati fuccum cum vino nigro propi-. i,eyrtt^
nat, aut radicem , nut malum ipfum m vino nigro
decoquit, bcdetra&o cortice, quod intus eft , tri¬
tum cumpolentx polline ex vino nigro potui
exhibet. Si adultior inf ins , vt /oluatut venter,
mali Punici acidi nucleum mei¬

le & hordeacea farina ammixta. Sic quidem le¬
gunt exemplaria omnia, fed^aL-.at cum Cornario
legit Fcefius. Idem cx malis Puni cis vi no fis
otvaJltts ] fucco detradto, eo polentam fubigu , ac
ficcatxleindc tenuiter tritam ex vino bibendam
dat.Sic 6c mali Punici dulcis allati' drachmam tt i-

temcodlum &: tritum, atque illitum, mirabilem, ! tam ex vino propinat. Eiufdcm etiam interiorem
multiplic^mque prxftare effectum aiunt, tum ad j partem pari aqua: portione admixta, in potu of-
capitis nacuraliumquc vlcera, tum ad ea, qux to- j t crc. Corticem quoque & malicoria ex vino rro.

pinat.

LIBER PRIMVS-

iuer/sse
orem a

■ncum,

intra

opes.

trpans.

ttjalp.

pluatur

dt*l~

tnum

ranato-

rtmus

igdus.

dius.

'rus %ires
ebrts.
torri at n ut

Uu,fi,-

’ trium

'runate-

um.

'yrupus
r an aror ii.

pinsit. Sed hxc non videntur nobis inter vteros
purgantia reponenda:fufpicamur tranfpoficos ti¬
tulos & multaconfufa.

Aranei inuris morfui acinorum dulcis dcco&ii,
emplaftri modo appolitum aduerfatur. Scopes
inquit Aelianus ,Punicx grano pereunt. Adda¬
mus & hoc ex Theophr. Punica inquit , natura
efthumida,minufque calida quskm Laurus. Dul¬
cia citi iis putrefeunt quam acida 5 nam luccus eo¬
rum dulcis facilius mutationem recipit, quoniam
imbecillior acido. Ex malisPunicis contufiscum
fuis corticibus exprimitur fuccus, qui purgat bi¬
lem flauam vt feribit Cxfalp. Quod forte alicui
videatur mirum , prxfircim cum conftct eorum
corticem valde adltrmgere , & ^Veteribus , ficut
& ipfe fuccus ad varii generis fluxiones com¬
mendari > &vbicunqueadfcricHonc & conden-
fitionefit opus, vti patebit.
Sedinuitabiturle<5tor}adafTenfionem fi fuccum
dulcium maxime intelligat, , aut acrium : fi con¬
fideret in cortice non efle tantum adftri&ionem,
fed amaritudinem quandam ,in qua vis purga¬
trix efle pote A , quemadmodum & i n Rhabai ba¬
ro. Nec dubitamusefle illud experimentum do-
8:1 flimi viri & exterorum fagaciffimortim Medi
corumlralix. Ideo placuit experimento adjun¬
gere rationem, que duo funt maxima tutiflimaq;
artisMedicxfulcra. Quando vero Plinius feribu
de vinolis .caucri xque vomitionibus ac bilem
reiicicntibus, videtur contra Diofcoridcm face¬
re, qui ait, mederi acinos vomitionibus. Ver¬
ba lunt : kci/jav i Xj piCput vrupbjj "t^mtt Apud

Pore. Acini mali punici vere dentes repr^fencar-.
ad gingiuarum vitia , & dentium firmitatem, va¬
lere eius decoctum, tcftantur Autcres. Vtvox
corroboretur ac clara reddatur, experientia com¬
pertum efle feribit Bapt. Codronch. maxime ex
vfuelTefi grana media vinofa, £ Diofcor. difta
Punica (cu Granata , faccharo albifTimo infperfa.
fle fimu! calefa&a &in ore retenta, illorum fuccus
paulatim glutiacur. Ex Turn. Punica acida pro-
funt cavdialg'x, ex bili nato animi deliquio, in¬
flammationibus hepatis , appetentix excitanda.
Syrupus Granatorum grauidis mulieribus vtilis
vt ventriculo & iecori qftudndbus.

Fit & vinum e Malis Granatis hoc modo, tra¬
dente Palladio. Grana matura purgata diligenter
in palmeam fificliam mittis ,6cin cochlea expn
mis,flclcnte coques, vfque ad medietatem ,cum
refrixerit , picatis & gypfatis v (culis claudes.
Alii fuccum non excoquunt, fcd fingulis (exta-
riis libras mellis fingulas mifcent > flrin prxdidti-
vafculis ponunt & cuftoffiur.t. Diofio .Rhretcs
hoc vinum vocat, a GrxcaPomi appellatione :ex
apyrinorum maturorum acinis exprelTum fuccum
(impliciter, aut ad tertias decoque ,poflearepo-
■ ne. Efficax eft ad fluxiones internas>& febri cum
alui profluuio exortam4, ftomacho accommoda¬
tum. Aluum adftringit,& vrinam mouct. Con¬
tra pcftem quoque vtiliflimurh. Hodie acini ma¬
turi diligenter n cortice & membranis purgati
prxlo comittuntur , ac exprimuntur : mox virum
faecis ad id accommodatis percolatur, & in vafiu-
lisid excipientibus delideie finitur, defcccatum
reponitur affufo oleo, ne vapefeae aut acefiat.
Sic Itali & Galli medici fues Pharmacopceos pa¬
ratum adfemare iubent , in prxdi6fosv;us prx-
cipue vero ad fitim febrientium. quibus frequen¬
ter exhibent Itali vel per fe , vel admixta aqua a-
hquaconuenicnci deftillata , aut fimplici fonta¬
na.

Habetur &: Syrupus e Granatorum fucco pa¬

ratus ininftruflioribusltalix, GaHix& Germa-
nix Pharmacopoliis ; fed male faciunt qui indiffe¬
renter dulcia cum acidis mifcent. Redte igitur a
Cordo fa&um, qui vtrumque feorfim conficien¬
dum prxeipit, quod diuerns morbis, morborum¬
que accidentibus medeantur. Syrupi quidem _ ^
dulcium vfus ad tuffim , & pleuritidem. Acido-
rumvero,ad fitim, febres biliofas , aut etiam pi - granato-
tuitofas fi magnus calor adfit : ventriculum &c vi- rum<btresl
fiera magis corroborat, vomitiones & animi de- Vtrcjaodi!
fe&ioncsfedat. Vtriufque deferiptionem habes
apud Aetium ,flcinDifpenfario Cordi. Paratur
quoque ex Punicx floribus,hoc eft , ex internis
Cycinorum , puniceis , ac tenuibus foliis Saccha-
rum, perinde ac ex puniceis rofis , admirabilis fa¬
cultatis, ad vtrafquevceri fluxiones, fifemunci?
pondere fumatur ex vino rubro auftcriufculo,auc
ex Punicorum acidorum fucco, aut ex aqua in
qua fertum, quod Grxcis roy.aput vocant, extin-
dum fuerit. Prxftac quoque magno fane prxfi-
dio , ad Gonorrhxam , ad Coeliacos & Dy Lente-
ricos: quo medicamento plurimg adiutx funt mu¬
lieres , qux diuturna vteri fluxione laborarunt,
vtteftatur Matth.

Punicx flores ,qui&Cytini vocantur autore yn.ej q.;
Diofc. & ipfi quoque adftringunt ficcant & co- nm (eu*
bibent : cruenia vulnera glutinant &: quas Puni- Floris 3r*-
cum ipfum proflant vtilitates. Eorum decodkum nvtorHm'
ad gingiuas humore flaccidas dentelque mobiles derues"*'
colluitur, &c ramices ex inteftini prolapfuCata- Ruptwu.
pia (matis indicum agglutinat & reftringit.

Sunt qui tradant toto anno lippitudinem non
paffixros, qui tres, quantumuis exiguos Cytinos Lippitudo'.
deuorauerint. Ex iis velutcx hypociftide fuccus
elieitur, ad eadem valens ad qux Hypocifiis. Ga- s?ccu* Cjl
l-T.us Cytinoscortici facultate fimiles dicit. Mo-^. //?/
rum miras obferuationes dicit Plinius , plurimo- dtssJcce
rum experimentis. Qux verb Diofior.de lippitu- d an eum.
dine tradit, ea Plinius paulo friperftitiofuls pro- Flmfuper-
ponit, ideo Audio omittimus. Dicamus meliora
ationi congruentia. SiccaciCytini, triti que, ex-
crefientes carnes cohibent : ginginis & dentibus cingiu
medentur: vel fi mobiles fintdeco&o fucco. Ipfi vkera. ’
lutem triti, vlceribus , quxfirpunt, putrefiunt-
ue, illinuntur, & oculorum inteflinorumque in- t,tnts-
flamraationi. Aduerfantur fcorpionibus. Scorpunm-

Ipfi quoque cortices vimiadltiingcndi prarci- Malicorii
puamhabent,&quos Cytini prxbcnc vfus. His (en Corticis
cx acerbis magnus vfus. Vulgus Coria maxime gran*tor»
proficere illis nouit;Succo vero efficaci ores funt.

Etenim refrigerant,&ipfis etiam Cy tinis & acinis
virtute valentiorcs. Spilfandi vim efficaciter ob¬
tinent. Viinam cieri iifdcm ^ medicis affirmari
traditPlinius,quodfalfum. Diofior.quidcmaci- plm.m &
da dicit magis vrinam ciere, quam dulcia : Nihil
verb tale dc cortice. -Expetitur grauidarum ma¬
laciae, quoniam guftatu moueatinfantem. Hoc
Diofcor. de Mali fucco aut cortice potius. Ex
vino autem dcco&us & impolitus , perniones fa- Pernionis '.
nat. Fumo eius culices abiguntur. Culices.'

Quin & nucleos ipfos acinorum experiri non
piguit. Tofli tusique ftomachumiuuant, cibo ^cteorf*
aut potioni infperfi : de quibus plura antea ex stomachtn
Diofcor. Iifdem ebibitis, aqua, qux cutem fubie-
ritficcatur. Radix deco&a fuccum remittit,
tineas necat, feu latas ventris txnias,eafdemque
expellit. Sylueftris verb radix, quam tenuiffim^
trita phalangiorum idfibusimpontaprodeft.Quq R^icU
verb rubro cortice funt, denarii pondere potx Jjlu.
fomnos faciunt. Termite Mali pumcx,venenatx Termitb
beftix, ac firpentes etiam fugantur : propterea, ufut~
ftibadia, toros , attegias, hac peliilenti lu?

HISTOR [ AE PLANTARVM»

pntaftlfindicari. Ex Plinio & Curtio. Scribit
Conft.in libris dc cognofc.morb. Malicorium vi-
7/we‘*‘ no decodum ac potum omnes ventris tineas e-
sijctridcs. necare ,*naxime eas , quas Afcaridas nominant, J
addens omnibus malis Punicis peculiarem vim j
tineas ventris enecandi inefle. Idem contufos
flores, &inpuluerem redados aciciuno ftoma- ;
cho /umptos, vnicc ad frigidam facere tuflim , &
C*t*rrh*s. catarrhum aderit. Corticis cum ipfis granis con- i
poljfut. tuft fuccuSjfi inipifletur , Polypum narium delet:

reprimit enim carnem (upercrefcentem, tenel¬
lam abfiimit:incft enim in cortice cum adftridio-
nc amaritudo quxdam,vt annotat Cxfalp.

T*lmrum Nec dubium foliorum contuforum , autleco-
dorum magnam quoque eflc vim ad multa prx-
dida, prxfertim ad lotiones, i nfeflus,infuliones,
vbi adftridioneopus. Aftillud nobis nemoper-
^ Audebit , quod Euchar. notat , Granatorum ma-
Aitj ntt. lorum cortices, fi edantur , cor roborare & palpi¬
tationem cius tollere.

Porro vt& in Pharmacopolarum gratiam ali¬
quid addamus, qui in multos dies Punica afleruare
Vt Punies conantur : Punica mala , vt|Grxci tradunt, adhy-
msu le- bernos vfusreferuanda leni manu, ne taduafpe-
ftnd.% p- ^orc vitientur, aut vulnus fentiant , interlegi de-
sdj*r*‘td*. ^enc^ nam illa putrilagifiis originem adferunt , &
in coda pice mergi, refrigerataque fufpendi. Co-
„ lamella fuadet Punica & in genere omne Po-

fuupedicu- mum, quod in vetuftatem reponitur , cumpedi-
ln cr rs- culis fuis legendum eAe , & fi fine arboris noxa
rni* Ugen- ficH poffit, etiam cum ramulis , nam ea res pluri -
mum ad perennitatem confert. Multi cum ramu¬
lis fuis aroori detrahunt , & creta figulari cum di¬
ligenter mala obruerunt ,in Sole ficcant : deinde
fi rimam creta facit, luto linunt , &afliccata frigi¬
do loco fafpendunt. Palladio Punica feruantur,fi
picatispcdiculisordinatafufpendas. Longo cu-
.d,M cu~ ftodiuntur cempore,fi in feruentem aquam intin-

Ftodisntur . _ * r

gantur,flcprotinus erepta, jn arena liccacompo-
nantur,aut Tritici cumulo m vmbra dum rugas
contraxerint recondantur. Aliter. Leda integra
in aqua marina, vel muria feruente mergantur,
vt combibant. Poft triduum Sole ficccntur , vt
fubdio node non maneant, poft in loco frigido
fufpendantur. Cum volucris vti aqua dulci pridie
macerabis. Feruntur hxc poma recentia x-
vt rugsts mulari. Item fi tadu inuicem feparata paleis ob-
reccrtubnt lllantur. Piures modos habes apud Palladium &
/W fimt- ColumclIara,qui & cultum Punicxdiligentiflime
dcfct1bitlib.t2.deresufticacap.44. quem confu¬
di scids le- Acida Punica mitefeere & dulcia fieri , feribit
miteftsnt. Matth. fi fuillo , aut huuaano ftcrcorefoucantur
arboris radices , & vetere vrina fxpius irrigentur.
Vf floret^ Si florem arbor non continet , vrinam veterem
mndectdse cumparj aquae menfiira temperare >5c ter per 4 n-
num radicibus infundere efficacifllnaum eft re¬
medium.

DE PVNICA BALAVSTI-

r E R. A.

PLacet de hae fpecialiiis agere , tum quod di-
uerfa fit Evulgata , & nunquam frudum fe¬
rat, tum qubd a Theophrafto Botanicorum Pon¬
tifice maximo & vetuftiffimo manifefte diftin-
guttur» vti patebit : tum denique qubd ^Diofc.
Baliuftit fylueftris Punica: eflc dicantur ,
qux tamen i noftris fylueftribus
differunt.

BALAVSTIA HISPANICA.

PRo Hifpanicisimportantur plurimftm Balau- ^efcrlf>lio
iria,qux Pumex cuiufdam flores funt ampli, Bslsuftl9.
denfiflimo foliorum purpurafeentiura fardu fti- mn*.
pati , guftu adftnngcntes , non Cytino oblongo,
vt in fatiua pomifera Punica , aut etiam Stutgar-
diana- .flore multiplicato infidentcs,fed compreC
fo lato fuffulti , cui color ex flauo purpurafeens,
forium duruinlignofum, in lacinias quoque di-
uifum. Sicca Balauftia nonnihil fimile habent
cum Rofarum fpongiolis.

De his v Lique intelligendus Theophraftus in De^cr^t(0
primo hiftorir rheoph.
fcnbens.ellege-
nus quoddam
& vitis & Pnni-
cx , quod fru¬
dum perficere
nequeat, fed cu¬
ius ad florem vf-
que tantum ge¬
neratio perue-
niat : qui denfus
& plenus , Sc
amplitudinem
quodammodo
Pomi xmulatdr.

Noftrx fen- pMnic*
Centi.x fubfcribit
CxfalpinusiRe-^^”^
peritur , inquit,
in Punicarum
genere ft eri lis,
ledperegrinain
Italia, [ at non eft peregrina fylueftriscommu-
nis] flores tantum ferens , adeo multiplici folio
conftantes, vt Rofx videantur centifolix, colore
laturato.

Eiufdem Hefychius meminit , ita feribens:

QctXcwxoy e? poict; ot&V dfy.lfyv tty.TtulM. Vbi
miramur quid in mentem venerit Conftantino in
lexico hunc citanti Iocum,dicentique Hefychium
nugari. Ipfemet potitis nugatur Conftantintis,
cui Syriacum Balauftium incognitum , nihilomi- conjlant
nus animo fugillandi prurit. Rede didum «T/©- r.et.
foiu, vt diftindum oftendat a vulgatis Punicis.

Incogicanter vero Plinius [ & merito aDalec. pfa-act$
reprehenfus] feribit : Cytini flofculos alifii a fc
balauftia vocatos. Nam tam fatiux, qu^m fylue¬
ftris Punicx florere incipientis, [ delinentis le¬
gendum fiifpicacur Coanar. ] primum partum,
Cydnum vocare videtur: balauftium vero flofeu-
Ium vtriufque, antequam malum prodeat, in ipfo
erumpentem Cytino. Confundit igitur Balau¬
ftium cum Cytino , hic enim flos eft fatiux Puni¬
cx : Balauftium fylueftris ex Diofcoride. Nam fi
quis Balauftiorum figuram confidcrauerit,deprc-
hendet, ea non Cytino aut oblongo vafculo fi-
mili tuberculo , vt fatiux flos , fed dilatata veluti
fuabafi foliola fua compledi , atque in eo rofx
non admodum diffimilia.

Cordus quoque fimili errore lapfus, quando Cerdui
ait:Punica fylueftris, fatiux per omnia fimilis eft, nor.
inculdor tamen, fpinifque horridior, cuius Balau¬
ftia ac Cytini in fadua Punica natis efficaciora
funt : Punicam, inquam, malum, ferentem Balau¬
ftia non diftinguere videtur a fylueftri vulgata.

Monfpelii fylueftris frequens, & tamen frudi-
fera : fed Balauftia non fert. Stutgardix in horto
111.E.C. ejf malus Punica infiudifera, cui flores

funt

i >

LIBER

iliru quidem pleni , fed non tales nec tali figura
aut fpecie, quales Balauftiorum. Nam &Cy ti¬
num habent, /eu Calycem oblongum, de quo
fuprik.

Gal. quoque licenter, vtriufque florem Balau-
/lia dicitcum Plinio, qui tamen ferendus , quod
ex profellodc iis non egerit, potuiflet tamen di-
ftinguereexDio/coride.

Matchiol. fcribit Laudati/limos /atiuarum flo¬
res, colore perquam rubro ex Creta & Cypro hoc
*tf. nor. a:uo Venerias importari, a/pedu quidem fpecio-
fo , &. viribus citeris prxftantiores. Sed & man¬
gonio fieri in Italia peregrinis nondiflimiles,non
tamen vfque adeo prxftantes. At /ane non vi¬
demus quomodo exCy tinis fieri pofllntBalauftia:
debebat Matthiolusdcmonftraredifcrimen inter
vera & mangonio fadi,/i talia noucrat, aut fiant:
fu/picamurcnim ei non fuille nota , quia non de-
fenpiit , aut certe non elle Balauftia.

Iimina Balauftia (ZcMawrtct Dio/cor. & Grxcis :

>no- verbo tractum nomen putat Cordus.IialatijuCo-
‘ft in' lum.Inuenimus Balaufi /cribi. Quidam /im-
r‘ plicitcr B.tlauJlij dicunt, alii flores Balauftiorum:
quibus nominibus omnes Herbarii vtuntur. G. 1
ftulb (Btanatdpjfdblufic: vel vt alii, fimplici ter I
(Branurbluf?. Belg. bc blocm oftbloeyfd ran
• eencinvilbcn (Branactappdboom. \t.Fior di po¬
mo gr an at r.Scd Dodis a Grico mutuato nomine,
BuLtiiJii. HlCp.Flur dei granado. Angi. <Tl)e flores
cf rljc itnlbc pome^ranate trec.
ilcren- BHauftiidifteremiamm /olus, quod equidem

/damus , meminit Dio/cor.colore difcrepaniiunr.
Balauftioruminquit , complura /unt genera : rc-
periturenimeandidum , rutilum & colore ro(a-
cco: Grqcum habet : Oribt al’i

vtrunque legunt. Qui ad nos importantur /unt
fere colore ro/co: candida nondum vidimus nec
c/t inter Herbarios qui /e vidifte ftiibar.

:uss Rauuolflius fcribitdrc.i Tripolim prouenire

in fepibus Granatos /ylveftres cum pulchris flori¬
bus plenis. Proueniunt, inquit Anguill. & in Sy¬
ria circa Alepuminfylueftribus fpon^c : non cre- ’
frit in Italia. In hortis quibufdam plantata vilitur,
vt Ferrarii in Nigro/oh, Arminii , Pharmacopcsi
Julii Moderati. Venerias magna copiacx Syria,
Cypro & Creta importantur. Cordus tradit,na-
fci i n Aphricaacin Hifpania freto vicina /ponte,
Regno hocob id Granati cognomento gauden¬
te. Nos ficca habemus elegantia & e multis /e-
lc cba. Habentur & in plerifquc Pbarmacopoliis.
Siccum ramum Patauit vidimus apud Cortu/um,
■nicapo- vulgat0 non valde abfimilem. Hortus Stutgar-
^ eno‘ dianus, pulchras alit Punicas malos , & intereas
ntinmillas flore pleno, minus tamen, qirimHi-
/pahicasian ex Hifpanica Balaulti/era lata , ne/ci¬
mus.

Balauflia Mali Punice cy tino fimilia funt,&:cx
JSS iis quoque/uccuselicitur hypociftidis modo. Vis
ei adftridioria , eadem c/Kciens , qui hypociftis
& Cytinus,amorc Diofconde.
icmpcra- Curtius tradit &; potenter adftringere , mira
iiuum cx(]ccan(Ji & refrigerandi facultate. Vnde are-
T tertrigt- fadum & contutum , & intertriginibus reliquif-
•/. que vlceribusinledum , celerrime ad cicatricem

\(ccr*. ab/que ero/ione perducit, & deftillationescohi-
rftUano. ^ . ^uo pj-^fidio ad /anguinis cxcreationcs , ad
Dyfenterias , &c ventris profluuia, & vtcri nemo
yjen/e- Iere medicus eft,qui iugicer non vtatur.Plin.mc-
dicis idonea /unt Balauftia. Sunt,& tingedis vefti-
'lut bus , quorum color inde nomen accepit : nempe
“rljlUg. puniceus, qui &BalauftinusScaligero. Aduer-
u. fantur Scorpionibus. SiftuntpotumenfesfcEmi-

PRIMVS’ 85

narum: /anant oris vlccra, (vlcera capitis Diofc. Tinttur» i.
o.x*>z*i) tonfillas , vtiam , ftomachi /olutiones, AeiHtrIut
gentialia, vlcera quacunque in parte manantia.

Siccauere etiam experti, vt fic quoque experiren- Tonftlll
tur ,inueneriintqiic tu/orum farina dylentericos Fu*.
amortereuocari,&aluumfifti. Po/Iint & plerif- stomtchm,
que ante didis de Granatorum v/ibus acccom-
modari , cflm eadem facultate polleant fere , qui
illorum Cortex.

DE A R B V T O.

C a r. XVIII.

Arbutus : Comar us Theopbr.

Vix alio co-

modiiis Defcripuo
referas Arbuiu
quam quidam
arborem dicut:
plurimum ta¬
men eft frutex,
quatenus cb-
feruauimus,c6-
t ortis ftoloni-
busfeabro cor¬
tice intedis :in
quibus perpe¬
tui viroris fo -Foli*
i.a. Laurinis /i-
milia, & paria
fepe, cra/Ia, vi¬
rentia, per ex¬
ternum tantil¬
lum purpurat
egntia, circum¬
quaque crena-
ta. Flores tanquam ex amento racematim pen-^^-
d uli , pulchri /imilesfqre floribus Lilii conualliu,
concaui , albi , odoris iucundi: hos excipiunt fru- f rutini'.
dus, Fagis, fimiles , fed multo maiores , exadd
rotundi, acoroli, ante maturitatem lutei , maturi
autem rubentes , fapore valde grato & dulci pra:-
diti. Semen non bene obleruauimus. Glufius Sente»*
ait Milio non multb elle maius, inque frudus
meditullio concentum, nihilominus tenui obdu-
diun elle membrana.

.HancTheophraftusComari nomine fiedeferi-
bit. Comatus, qui Memxcylon fert cfculentum,
non eft admodum magna arbor. Corticem ha- j-heophr.
bet tenuem. Tamarici limilcm : folium inter Ili- Mcm*ey.
cem & Laurum medium. Floret men/e Pyanep- l»»-
fio"ne[quem GazaCornar. &Dalec.Iulium ver-
tunt, cum potius Nouember fit aut Odober : ^r^*'
Carfelp. ) Flores prodeunt ab vna appendice ex¬
trema parte racematim, Sc quifque fimilis eft
Myrti bacc? oblongq forma 6c raagnitudine,non
foliatus, /ed velucouuraexcalptum , ore aperto.

Quum defloruit , etiam retinaculum, [«-psVav^/f ]
quo adhiret perforatum eft. Quod defloruit,
tenue eft, ficuc verticillum circa fufym aut Dori¬
ci columni capitulum. Frudus annuo fpatio
maturefciCjVt /imul contingat Ik hunchaberi , &
alterum flore fponderi.Idem alibi dicit eius corti¬
cem radjeis fpeciem habere , perpetuo virertj
Sed quando ait: cW?©- folia inferiora dimittit, ca¬
cuminibus pcrpccub virentibus, Ga^a vnedinem
reddit ; forte legit Porro tria habet no¬

mina Theophraftusj quaft Cr^cJ^nt-geneta

«4

HISTORIAE PLANTARVM.

tyyttpjjf.

ftinda , vtScaligcr&Ca:falp.aiunt:xo,«d£«'' ? clux

Arbutus eft noitra : tLPpd^vl/jj »^c 4na P°^ca ’
KovuwteiaM, vt acuriflime legunt &uell.& Seal. vel
- habet

V pedo.

Coggrygian, qua: tinae n param commune

aret totidem elle genera & apud nos. Alio fio- Arhun^m-

Diffcren

ciar.

cum prxdidis,fi folia demas, de qua fub capite de
Cotino.

Cxfalpinus etiam modicam quandam differen¬
dam obfcruauit in frudu: nam quidam pari» ma¬
li amplitudinem impiet, rubore magis nigricante:
mollior & fuauior,in mediterraneis proueniens:
quidam Aucllanx magnitudinem non excedit,
flau:or Sc afperior , in maritimis tradibus magis.
Virgil. horridam arbutum dixit.

Diofcoridi Comarus feu Arbutus , arbor eft.
Cotonea: malo aflimilis, tenui cortice , ficcnim
Qfojc.cmea. legendu n.ncmpc A5^TOaA9.'oy,non A^rnlpuMoy: non

enim folia Arbuti funt tenuia, fed cortex frudum

proferens Pruni magnitudine , nucleo carentem
[ etTi/sW] quemMjmxcylon vecant, quique vbi
maturuit fubfuluUs aut rubicundus confpicitur:
in efuacerolus. Patet iuque fatis liquide, vt equi¬
dem arbitramur , Atbucum elTe V eterum adya-

DioJc.de-

fisrtptto.

NominaSc

fynonymai

authonim-

que len¬
tenti®.

Cotntrut.

Arbutus.

Qui Arbuto mali Cotenei afllgnant folia, in¬
quit Scal.non norunt alterutrum. Etenim ^ Lau¬
ro ad Ilicem li tranfeas,Arbutuminucnies,6cSu-
bcr.RecbiisTheoph.Lauro & Ilici contulic. Dio-
fcondes vero illa fua collatione quofdam in fufpi-
cione.n conieat , qua crederent Arbutum eius Sc
Theoph.d fferre.

Ergo Theoph.Diofc.Gal. exterorumque

Grxcorum. Lat. Arbutus. Frudus ciusu^tofituAev,
velvt alii leguntuefa^vAoV, alii uiucukv aov. Sarrae,
apud D i o fc. 'Aiu&y.vKovY legi t, & memacylum vertit,
f< d quo authore non addit. Dic turque xJ>yaf@-3
&in m.ifc. genere apud Adi. cdm fit foemin. apud
Memacjlo. Thcpph. Hinc apud Arrift ph.inA-

uibus,vt annotatConft. Scal.lcgitujusuW.e/. A-
then.ex variorum Scriptorum authoritate ^iuaJ-
xuAcy. Sunt denique tam e Grxcis, qu^m Latinis,
qui frudum & Menixcylum,& Comarum , & V-
nedonem vocitent. Fructum verb Virg. Arbutum
in ncutro,vt Georg.i.

— —Cum iam glandes3at(jue Arbuta facra
Deficerent f/lua.

Etin fecundo:

- Dant Arbuta f/lua.

&t de arbore:

Et <\u& nos rara viridis tegit Arbutus vmbra.
Horatium tamen Arbutum fcem.gen.pofuilTc vo¬
lunt, hoc carmine: -*w*

Impune rutum pernemus Arbutos
Qiutrunt Utentes

Arbuta pafcuntur apes dixit Virgil.4.GeoJg.

Arbuta matura Lucretius .

Ouidius:

P»... ....... V..V g...... .. - j- <*v - rj

mine Arbutus voCatur. Iuba authoreft , quin- QQTnArus
quagenum cubitorum altitudine in Arabia elle Alemei^
eas. H&cPlin ■ Verum quando ait : folum hoc Po- Arbutus
mumfimile frudui terra: gigni , non rccordaba- m.txtm *
tur [inquit Dal.] Adrachnes frudum, quem fimi-
lem Memarcylo Theoph. elfc tradit , frudui quo¬
que terra: nempe Frago fimilem elfc. Idem Pli¬
nius Vnedoni folium mali Alfyrix feuMedxs folio muli
tribuit, eandemque inter fylueftres arbores Grx- m cdu*.
cixcum A.lrachnerecenfcns, perpetuifoliam di¬
cit. Ergo Plin. quatuor has voces , Vnedonem,
Comarum, Memxcylon, Arbutum ,vni arbori ac
frudui tribuit. At vero Vnedonem frudum Ar-
j buti non effe , fed Epimelidis arboris G-d.fcribic
| bis verbis: ex fyiueftrium plantarum genere eft,

& frutex qui ^(/a/M fert. Appellatur autem is Et „mei^
fiudus in Italia Vnedo ,ftomach6que nocer , Sc f nea».
capiti dolorem adfert, acerbufquc eft admodum,
cum exigua quadam dulcedine. Cornis quidem,

& Canirubi frudu, & glandibus, & usy.^xciAoff [ fic Memecyl*
autemComari frudus appellatur,] ruftici paflim
vefcuntur : reliquarum autem arborum autfruti-
cum frudibus r\on admodum vtuntur. Ex quo
Galeni 1 ico apparet eum diuerfumelTe k Plinio,
cui Vnedo, vti d,dum. Comari frudus eft : Gale¬
no autem Epimelidis, vc &infexto de fimplici-
bus tradit, licet eafdem vires attribuat vtrifque,
hoc eft, Sc Comato & Epimclidi : eundemque fe-
cutus eft Paulus

ArbutOtn.

Arbuteus

fatus.

Montana

Arbuteos ficrus3montanatjuefrdgd legebant .
Idcra de arbore:

C>uorum forte authoritate motus Dalech.apud plf r A

Pomdcjiie onerata rubenti Arbutus.

Vallx Arbutus ea eft arbor, qua: Pomainftar Ce
raforum ftu Fragorum fert. Plinius de ea tradit
diuerfis locis : Alia, inquit, acinis caro , alia Mo¬
ris: alia Vnedonibus. Aliud corpus eft terrcftri-
bus fragis,aliud congeneri eorum Vnedoni:quod
folum Pomum fimilefrudui terra: gignitur. Ar-
bor ipfafruticofa : frudus anno maturefeit : pari-
tdque floret fubnafcens , Sc prior cogitur [ co¬
quitur M.colligitur Vet.]Masfit an foemmafte-
P omum ia- nlis, inter authores nonconftar.Pomum inhono-
honorum rum,vt cui nomen ex argumento fit vnum tan-

p'nedo.

Terrtji

f r ■*£■*■

r»edj tljmc(jcn£jj> X)uobus tamen hoc nominibus ap.

de.dulHsl

Plinium feribit hunc mfeite & negligenter yty.ai -
y.v Aiy frudum Arbuti 3-nC Koud&v , cum Vnedone
frudu Epimelidis confudille binis locis : ncgli-
gentius etiam Me, nxcylon frudum cum Coma-
lOjfiue Aibuto arbore fua. Et addit Dalcch. Vne-
donem frudum elle Epimelidis. Nec tamen fibi
conftat.Sed huius Aia: opinionis oblicus,autfotte
Palinodiam canens apud Athen.in notis fuis mar- Epimtlit .
ginahbus annotat Aibuti frudus ede Vncdo-
nes.

SedanteipfumdixeratCornarius,Plininm V-
nedonem,qux Galeno &c Paulo Epimelis eft cum
Memecylo Aibuti frudu confundere , & addit a-
libi : Galenum manifefte inter Comarum arbo-,
rem, cuius frudus Memccylon appellatur, dem¬
eer Arbutum aut Sentem potius, qux Epimelidas
fert, & in Italia Vnedo appellatur, diftingucre:vc
certum fic duo diuerfa genera Vnedonem & Me-
mecylonefle, fcd nmen iifdem viribus prxdita.

Fatetur tamen , haud facile elfc pro nunciare qui$
fit frudus Arbuti ,Memecylondidus, & qux ar¬
bor illum proferat .non dubitare ramen fe hanc
in Germania nafei , & iis, qui lyluas ferutantur,
notam, & frudum adeo in vfuefte : fibi tamen
nucleo carentem nullum talem frudum cogni¬
tum. Sic deignocisdecermc bonus ille vir , & Commoti
nullius authoritate motus , Pliniireiicitfcnten-
ti^m, approbans Galeni.

Eidem fubfcribit Lonicerus , nec alia fultus ra¬
tione. Quin St Conftantinus , hifque fubfcribit
dcSarracenusin fuisScholiis ad Diofc.aicque falli
Plinium quando ait, Memccylon V nedonem vo¬
cari.

Ac verb ne Plinio quidem fui defunt adftipu- ^
latores, iique viri maximi ,& in re Herbaria non tennude-i
contemnendi Scriptores. Hermolaus fan^ omnis ftnd/tur.
bonx literaturx alumnus Pomum huius arboris
[‘Arbuti] ficComaron &Mimecylon Grxcis dici
ait : Latinos Pomum & arborem quoque ipfam J

_ r Vnedonem & Arbutum. Suncque, inquit, qui

pellant Grxci,Coraarum & Memccylon; quo ap-, duo genera conftituanc ,Theophi;aftunifort8 fe- Arbftftdh*

CUti,

i Ion.

',nvt.

LIBER

i ,«wO'€«ci: Comarum, id eft Arbutum, Mimccylon, 1
Meft, Vnedonem, kTheophrallo Neliam voca- j
tnm : defluo Sc hoc cortice : foliis qfloque. Sed
ima tantifrn parte deciduis , virente perpetuo
w^com3. Montana fraga nominantur a Poetis, vt i
terrcftribus diftinguercntJDiffertCornarusaCo-
maro : vtin Paliuri mentione diximus. Teftan-
dum cll & illud , Grammaticos Gricos ede , qui
fru&um Arbuti, Acylon vocari tradant falso, cdm
Memecylon eum dici conflet: Acylon verolli-
gna glans fit. tite Hermol. Sed Cordus libere,
nullaque circuitione vius, Galeao inquit, non
aflentimur , Epimelidi , Memjcili vitia aiferiben-
ti : proculdubio infinuarc volens vel diuerfa die,
vel faltemaoniifdem prodita viribus, de qua re
infra. Amatus quoque, nonnulli ( infit ) diff«-
rentiamfaciuntintcr plantam iftam quumfrutef-
citj^ccamqu^ in arborem crcfcit, inquamfen-
tentiamTheophraflu-uire&animaduerto , cdm
Comaron , id eft, Arbutum ab Vnedone arbore,
lib.i. de bifl. Piant, vbi corticum differentias enar¬
rat ,diueifai« facit:qna-quam tamen idemTheo-
tida, phraft. nunquam de Vnedone ferraonem pri-
aatim, quod equidem oblerjjaimim, habuerit:
Gal.tamen illum imitatus, vno in capite de Vne¬
done frudhi fermoneferitralia vero de Arbuto fi¬
ne Comaro , vt lib.7-V'dere efl.Poflea addif.Mea |
tamen lententia, Vnedo ab Arbuto fiue Comaro jj
>td6 & m nulla re differt, quum eadem fit arbor jfpccic, |
& vtrinquefru&us Vnedo ,fiue Mernccylusdi- |

camr. Sedin eo timen failitur Amatus-qnodait, j

Thcophrailum de Vnedone priuatim egilfc - &

mdros,

'>HIUS.

Imttroj
dem ar-

rtaitit

2RIMVS- «5

plcrifque do&is perfiiafum fcimiis , quis dicat
eius frudum noxam atferre capiti? aot ltomacho
cfTe moldlum , quem tamen plerique Medici
ftomacho familiarem dicunt?

Non pritereunda opinio Conftantini, qui
peritioribuscoQfidcrandum proponit, qu.c fit ea
arbor, de qua fic feribit Palladius in Decemb.Hy- ffjf orneUs

pomelidesPomafunt(vtMartialisallerit) Sorbo Pa a

limilia : [intelligit Conii, magnitudine] medio¬
cri arbore nafcuntur, & flore candidulo. Dulcedo
huic fcudui cum acuto fapore commifta elt. Om¬
nia hec probe Arbuto conuenrunt. Repugnat
vero quod infiA ait : nucleis (eri, 8c Poma aller-
uari.Dcnique etiam Solerio Arbuti frudus nunc
Vnedo, nunc Memicylum, nunc Comarum vo¬
catur. Qyod vero Ruell.fcribit , Galenum & P au-
lum. Arbutum, Comarum , Vncdonem arulticis ^r\,urus_
Italii, ftrip fide, neutiquam verum : quin potius r»eJo.
illi elatis & manifeltis verbis Arbutum ab Epime- Comarum
lide , cuius frudum Vnedonem dixere, diffi nxe¬
runt, vt liquet in prscedentibusded an bene do- Ruen re.

diorum iudicium eflo. Nec placet quod eadem preh.
putet , quamuis eandem Galenus & Paulus illi
vim redaiderint:difiicile Equidem probare a fo-
lis viribus. Multa funt viribus fimilia, qui tamen
nec forma, nec genere eadem.

Sed quid de Arbuto Atharneus? nimirum ceu
in alium nos ducens hortum. Af lepiades, inquit,
Myrleonus arborem quaodam Chamiceraium ch-tm.ue.-'
nominans, in agro Bithynii gigni aic , radice par- rujui.
ua: quin & arborem ipfim non magnam, fed Ro-
farura arbori parem: (lic etiira legit Natalis de

* UV.UJI1L uuu IV. 11» r I - L J. , ,,

Arbutum ab Vnedone arbore facere dmerfara: j Comitibus,o'’v.-''-n7^J';i lysv.pro eo quodin noitio

■bntus.

Nam ne meminit quidem vnquam Vncdonis \
Ihcophraflus , fed Gaza , illiusinterprcs , Vne- t
dor. em dicit vvhelcw , & arbutum muct.&i. Vnde |
Seal. Habes, inquit, eiufdem genetis ^cu- !
whw. Arbutus Latine arbor cll, huclus autem i
Vnedo. Ac Neleiam apud Theophr. Vnedoueiii !
vertit quidem Gaza, fed an bcn£ nefcimus : Et
enc Nelia fit Arbutus , aut cius fpecies , nondum
nobis conflat, nec nullus efl , qui explicct,quam-
uisCluf. etiam dicat yj»A««tv apudThcophrail.etia
fignificare Vnedonem fed cur hocdicit? autcu-
\elit%ne- *ai: autoritate? aut quid efl v> Theopbrafli?
'oClaf Forte re&ifis legas pj\6cti',i d efl , Malum cum
htjnor. Confl.

Porri» Gazam reprehendens Scaliger, quod a-
'■AZ.J nec. pud Thcophraft ufutuK»ht>v Pomum, nimis com¬
muni lppeUatione fit interpretatus, addic : Vne¬
do eft. Et in exerc. Cardinum reprehendens,
quod putaric Ederim & Arbutum effe idem pof-
fe.fubdit: Eft Arbutus fatis grandis folio Lau-
ri,crifpiorc > & ad Suberinum haud ita parum ac¬
cedente, A' Calabris, nili me fallit memoria, Ce-
ralus Marinadicitur. Huius Vnedo fiuifttls.Co-

_r . I niaron & Memecylon audis apud Thcophraft.

ilia Cnle apud Gsl. falso Epimclida. Arboris vocatur aPy-
renaris.

Eandem fententiam fequuntur Lob. &Pena
inadu.Camcr.&alii. Dod. veluti fluauansex
aliorum potids fententia loquitur quim declarat
fuam :Atbutus , inquit, quibufdam Vnedo Gai.
fubdil tamen : frtlftus qmbufd: m (ai n«miw , Lat.
Vnedo &Mema:cylon Gal. fed profe&b iufpeifta
nobis videtur Galeni fententia , quemfeimusin

jtaliafuifle peregrinum ,ide6que'Plinio qui Italus

fuit , cici ds falli pocuiffe. Si autontatem fpea-es,
ytrinque fere par pondus i At profcSo , non
G"! placet Galenus Epimelidi Vncdonis fa ultatesAc

vitia tribuens. NtjrafiEpimelisfuMefpilus , vt
Tom. f

Memxct-
■ lon.

. Nattalis
error.

s.wd. re-

rch.

ider/t.

irbuties.

ler.tjus

M urina

Jnedo.

Zptmelii

& vulgaris codicihtis mendose legiuir,aMa T,7/Voi', [aCH}

qnam priore icclionein etiam Dalechamp. fcqut- emenL
tar) citcra frudlum omr.inb Ceralo lmiilem,quo
largiore fi quis vcamj:,non aliccr quam vini potu
caput dolore ,&gUaiueefle. Hic quidem Afcle-
piadem /aipfiffe putat d-c Memicylo , id cll Ar¬
buti fruflu: ( non de Sorbi ftuelu, vtNat.dc co¬
mitibus vertit) Talem enim trudium , addit, arbo¬
rem illam gignere , & qui plura feptem ex ea po¬
ma comederit , capitis dolore vexati.

Theopompus huius fru&us meminit hoc verfu.

Mjrtt baau vefiuntur , matiirifque Menu- MemxcjU

tjlis.

EtCrates:

Longe formpfiffimi funtmammi , quale efl N*' d' co'
Malum , aut Memicylum: nimirum rotundi , "*[ retreB*
globofr, paruuli, colore fubiutilo nitentes, qua¬
lis eft Mcmaecyli. Amphis : Quid vides , Morus
Mora fert, Ilex acylos. Arbutus Memicyla.Mira-
ramur qua conjidentiil Natalis de Cqniitibus
Ius locis citatis apud Athen. y.iueuK-j^ov in Sorbum
cenuertent. PriflitilRc rctinuille Gricamvo-
ccm.

Porro Arbutus omnibus fere Herbariis recen- Linguaru.
tioribus didta: Arab. EI utiladib : vel vt alii feri- norain
bunt, diuilim , Hutil Adtb. Qui Germamanice
45a0spffclbsum / & Bclg. SAccfsppclbcon,
vocant,vt Hdfricus dc alii, latis id licenter f sciunt:
non enimlunt Poma vel Mala fepium, vt illis no¬
mina fonanc: nec in Germaniaproueniunt.Pra:-
ftaret nominare ftribbcersbaum /id eftFcagotuin
arborem. Goropius (cnbit Comarum dicfan,
i Cimbrorum Com-ar. Sed qus Etymolog.ie
ratio; Gd. Alhnficr ,ituctas .irbrrrx : lui Alba¬
no : & Rojfello de lecrcris tefte, Arbatri alihs K imm-
wi. Hifp.C.aftil. hlndromlo : Cscal. Arbus iPortug.
Medrmhejra aut Meironbo. Angl.dlibutrce / vel
StraiDcabervyctrcc / qtiafi di^as Fragum arbo
ream.

F ru.rteni
* rlorenni.

H

HISTORIAE PLANTARVM;

Tum no:.

An Arbu¬
tus Theoph-
tu dem epux
Diofc.

Fortuf.iea

Theoph.

Arbut

Andrticlot.
An*uil',&
CluJ. len¬
tentia reti-

D/ ofc.net.

8<T

Turnems putat Ouidium fuprb citato verlu
Fraga arborea tSctcrrellria coniunxifle, fed falli¬
tur, vt nobis quidem videtur : Exiftimamus enim
Arbuteos fr udus , & montanaFraga elfc Syno¬
nyma.

Sed nouas turbas nobis mouet Anguillara,qui
putat Arbutum a Theoph. deferiptam a Diofcor.
Arbuto differre , qubd Thcoph.dicat , folium Ar-
bui i inter Ilicem & Laurum : Diofcor. vero arbo¬
rem fimilem Cocon ex , foliis paruis. Oftcndit
[ inquit ] hic Diofc. non efle diflimilem arborem,
foliis, ramis, Sc trunco malo Cotonea;. Itaque
fort£ intellexit de Portulaca Theophr. qux folia
habetminora, Sc fimiliora folio Cotonex , nec
non reliqua. Quam ob rem dici cfoflet, Arbutum
Theoph. ac eam qui hodie Italix familiariffima
cll , vocatiirque Ari utr i & Comari in ditione Pa-
tau.na, ac Portulacam clle Arbutum Diofc. qux
hodie vocatur in Grxcia Andrac 'os.

Huius fententix , inquit Clufius, non pofTum
non fi ib feri here , cum hadtenus mihi obferuata
Arbutus nihil cum Cotonea malo fimilitudinis
habeat. S;c bonus interdum etiam dormitat Ho¬
rnius. Necanimaducrtunthi viri , alioqui ftir-
pium peritifUmi , Diofcoridem , dum Arbutum
Cotonex malo comparat, non de foliis, fed de
cicfccndi modo,arbonfqueforma,in'elligcndum
eIIe.D3cit;;-srT''<pt/Mey,quod folii angufliam deno¬
tare videtur, no paruitatem: quamuis non defint>
cui > i-- '■ -v>.om legedu cefeat , vt fpecialiiisdicetur
poltea.Preterca non dicit Dioffolia AtbutielFe fi-
miha Cotonex, fed arborem , cdm tefte Thcophr.
Adrachne fit folio Arbuti fimili, nec vllamfimi-
lirudincm Cotonex folii attribuit. Diofc. autem
dicere arborem elfe fimilem Coto nex, non mira

tut apud fe [in BcJgio ] creuilTe ex femine ,
nonnullis in fidilibus ali, & cum aliispcrpetu*
fronde virentibus diligentifEme feruari. Scribit
Bclloniusin montis Athos , tantopere prifeis ce¬
lebrati , vallibus vicinis , Arbutos [ qui vtpluri-
mum aliis locis fruticent ] in vaftx magnitudini-
ms arbores euaderc. Spcciatim etiam prouenit in
ylua Aigremont dida , prope Monfpelium , in
nontibus Calcaris frudum ferentem & floren-
cem fimulobferuauimus menfe Septemb.& Odh’
Lugduno,& Monfpelio, accerfitasarbufculasin
hortos Stutgardianum & Montb. E.C. VVirtem.
plantandas ctirauimus. Lutetix & Bononix qui¬
dam magnatesin hortis aliquando colebant. Cre-
uit Camerario ex femine incuslatente , in ipfo
frudu, non ex paruis granis, qux frudui , vti Fra¬
gis exterius adhxrent. Floret potiflimflm menfi-
bus Iulio & Aug. *

Obferuata etiam florere Septembri , aut etiam
tardius ; poftquam integrum annum frudum de¬
tinuit atque concoxit,tandem maturat. Tempcra-

Arbuti frudu s Diofcor. ei^vpaJi s eft,hoc efl,in niencum»
efu acerofus , vel, vt alii vertunt, velutpaleas lin- ^ Vlres‘
gux offert, ventriculo incommodus,&: capitis do¬
lorem inducens. Plinius ait Arbutum frudum ,

ferre difficilem concodioni , Sc flomacho inuti- Sfom4c M
lem.Gal.eadcm dicit qux Diofc.&prxterea,arbo-*
rem cum frudu qualitatis efle accrbx. Etalibi: vi¬
tare oportet non foliimin dolore capitis per con- Cap. dolor )j
fenfum flomachi oborto, fedomnibus etiam aliis,
circacaput obortis alfedionibus , Arbuti frudus
Memxcyla dictos. Et rurfus alibi pttunuj\Q- glan¬
de Querna ad omnia cft deterior, exiguum qui-

. - dem habent alimentum , verilm pauci funt fuefi,

ivuii : folet enim interdum fimilitudines minus &flomachuralxdunt, ob id fuum funt pabu- ffom

Diofc. ex: h-

Arbu.

proprias habere : quanquam fi nulla e flet alia ii-
niilicudo,hxccflepoflct, quod vtrxque arbores
Vtplurimum parux maneant, ac h radice multos
emittant ftolones, ita vt fpeciem fere frutias pre-
beant vtrxque. Certum cft Theoph. &Diofc.in
•dcfcnptione frudus ; quem vterque Memxcylon
vocat,ficut&Plin.conuenire: vtftet inconcufla
cbam cx peritiorum iudicio, fententia , Arbutum
Theophr. & Diofc. vnam plane candemqueelFe
TDio eesUt Arborem. Rede igitur Matth. Etfi [ait ] Arbutus
Diofc. reddatur malo Cotonex adfimilis, magis
tamen putauerim ab eo arboris proceritatem re-
prxfentari Cotonex, quim folia & caudicis corti-
ruc c ,le- . ccm< Vel depiauatus fortaflcfvtmagisfufpica-
tur] cft hoc in loco Diofc.codcx: quandoquidem
Serapio, Diofc. ipfiustcftimonio, Arbutum non
deferibitin vniuerfum Cotonex malo fimilem,
fed eam tantum proferre folia malo Cotonex
minora : Nec feribit tenuia habere folia,x«7P7B?vA-
; vt vulgatahabet DiofcJedio. Siquidem , vt
Dr f palimelt. Arbuto folia in funt Laurinis & Ilignis

, , / /«- craffiora.Probatur igitur Matthiolo kt-rntpKojcy le

Locu:

Ium ,& eorum quidem nondomefticorum, fed
qui vitam in montibus degunt : his enim nutri¬
mentum abhis&fimilibus, frudibus plurimum
accedit. Iam fupra ex Athenxi fententia diximus,
cum qui plures feptem Arbuti frudibus comede¬
rit , capitis dolore vexari. Mihi faae fpeciatim
[Baulnnoj quoties comedi, dolorem caufarunt zTolor
ventriculi, Clufius annotat fe longe plures quam trnult. ^
feptem ab aliis deuorari obfeniafle,ciimper Bx-
ticam & Lufi taniam profi«jfccretur,& femel mul¬
tos edi Jfc fine vlla noxa. Vcrdm quidem eft non
eile adeo grati faporis velutfraga , fed interim
dulci, cum proprio & peculiari quodam guftu a-
cerbo, quem vix exprimas. Quod fi vim habeant
capitis dolores mouendi j necelfe fuerit eam efle
ab occulta aliqua proprietate potius quim mani-
fcfta : nili forte quibufdam ventriculum mole-
ftando, etiam caput in confcnfum rapiant per ac¬
cidens. Scribit tamen Amatus,huncfrudum no fi
ita noxium in Hifpaniaprouenire , quum cum
multi auidi iis, quam par fit, comedant , & tamen
in nullum corporis detrimentum incurrant: ideb

& & tenuis fortuna; hominibus admodum expe¬
titus, Vlyflipone, & aliis quibufdam locis venalis
} mulierculis in foro proponitur. Idem Amatus
ex Arbuti foliis & floribus aquam vitreis organis
elici tradit , eamque feruari tanquam facratifli-
mumaduerfus pellem & venena antidotum. Et

TolU :

gi ttim apud Diofc. tum apud Oribafium : cui ad-
fl pulatur etiam Sarracenus , ldque exlecftione Sc
auchoritate Theoph.vtiamante diiStum.

Amat. Arbutus loca montana : Hinc Ariftoph.
apud Athen.

ln monti b*s fronte MettiscyU mfiuntur fermultd. I

Crefcit : $( in fy.uis Italix & Gullix Narb. Abun- I Rofellus prxfcribit radices Arbuti aduerfus pe-
ditPifis,Sienx,&Genux,circaNcapoIim& in flem. Eam verb aquam flatim ipfo morbi initio ^
lvuv-nbusEuganiis. Copiose, inquit Cluf.in in- 1 propinandam. Curtio adftringendi vi pollet &
culeis Bceticx Sc Lufitanix inter Myrtum , Ci- arbor &fruiflus. Folia etiam Coriariis exnetun- nx R^d‘xi

cur,& haedis quoque tefte Virgilio. FrucFuetiam Tempera/
delccflanturTutdi, &Merulx,quo fit, vt hoc illi- Cori*r»s.
ciojhyame vifco,retfbus,aut aliis decipulis facile
capiantur. Ex lignb carbones optimi fiunt, quip- *r **

Fi

ftum, Sc alios frutices, Temperquefer£ s aut flo
rens, autfruft i onuira confpicitur, imb inter-
dumSr flore &fruifbu abundans : folet enim de¬
ciduo dore novum germen extremis ramis pro-

LIBER P.RIMVS-

pe foii4iffi«ii,vh’tes ad argentum excoquendum.
Ai&uto pafci apes fupra ex Vngil. didum. Apud
eundem di (cimus Crates olim ex Arbuto fieri
folitas ciim aic : Arbutea Crates & Myftica Van¬
nus Iacchi. Alii legunt Vallus.

ADRACHNE THEOPHR.

C a p. XIX.

COmaro fa¬
cie proxi¬
me accedit A-
drachne , ideo
eiurdem hifto-
riar immediate
fubiicienda imi¬
tatione Theo-
phrafti. Nobis
vero quia foliu
tantum e II , &
ramuLvifus a-
pudD.C. Bauli,
inferuict hoc
loco defcriptio
Do&iflimi Me¬
dici Hon. Belli,
apud Crctenfes
Celeberrimi ,
quam Clufius
proponit his fe¬
re verbis. Potu-
laca fcu Adra-
chne TheophraPti , fruticis potius , quam arboris
modo prouenit : perpetua fronde viret , foliaque
habet Laurinis adeo fi milia , utfolo odore digno-
fcantur : nam Adrachnes folium odore carettcau-
dicis & ramorum omnium cortex adeo lamis , ru¬
bens &fplendenscft,vtcoral!ii rami elfe videa¬
tur. Aeftatc rumpitur cortex , Sc in tenuillimas
bra&cas decidit, quo tempore neque rubens,
neque fplendens cernitur, fed medium quemdam
inter pallidum cineraceum colorem acquirit.
f. Florem & frudum bis , vt Arbutus profert, &
hunc quidem adeo fimilem, vt alterum ab altero
nullo modo dignofeere queas. Differt tamen ar¬
bor hxc ab Arbuto : quoniam tantum prouenit
cl' " in montibus, neque folium ferratum habet, ne-
que corticem caudicis fcabrum. Ligni materies
fpe- duiilTima cft, fragilis tamen, quia fledi non po-
i/iorde. teft. Folium vero quod habemus, fubftantia qui-
syno. jcm Laul-j folio ffmile eft , fed figura fubro-
tunda ,& altera parte , nempe dorfo fcabra , &
quodammodo ad incanum vergente, oppofita le-
ui & fplendicante. Neruum medium ceu coftaaa
fibra: vtrinque laterorfum ordine quodam ftipat,
nec tamen ad folii ambitum vfque excurrunt. Pe¬
diculum longiufculum habet , & veluti ex pradi-
dxcoftar atque fibrarum concurfu compadilem.
Sed operarpretiu cft eius potidimum audire ver-
\tfcripuo L,a,cjui primus hanc arborem dcfcripfit.Sic autem
'’eoPh. ait Theophraft. Virent perpetuo ex fylueftribus

wLi Adrachnc, [ vulgata exemplaria cty^J-xw habent:
priorem tamen ledionem etiam probant Hon.
Bellus &CluC] Arbutus &c: Et mox tAndrachne
& Gaza vertit Vn edo, forte legit

fo'i:i inferiora amittunt, fummiautem rami(nam
affidue ramos gignunt) femper virent. Adrachne
quoque folio Arbuto [kouJ.^] fimilis eft, magni¬
tudine haud procera, cortice albo, Sccircumrum-
pi foli to,’. ( nki$)y>jh>w ) Frudum Arbuto fimilem
Tom. I.

Sf

parit : maturatur prim iis cum vua duIcefcit,pofte-
lior cum floret. Bis enim frudum dare videtur ,
excepta Adrachne , qua: tamen & ipfa , veheme-
tiiis prelEi, aut germine luxato , moritur- Itaque
verius forte , excepto Subere, dixerirmhanc enim
& iuuari potjus , cortice detrado,affeuerant,fci-
licet tam externo , qiiifn carni proximo, ficut
eciam Adrachnem. Germinare incipit cum Vrba-
nis alboribus , folium habet fimile Malo Medica:,

Sc pene xquale. Plin. vero fic de ea tradit.Adra- Adr.idrii
chnen omnes fere Gra:ci portulae? nomine inttr-
pretantur, cum illa fit herba, & Andrachne voce¬
tur , vnius litera:diuerfitate. Crcterum Adrach¬
ne , cft Splueftris arbor, neque in planis nafcens,
fimilis Vnedoni, folio tantum minore , & nun- Vnedoms
quam decidente : cortice non fcabro quidem , fed fofo.
qui circumgelatus videri pollic,tam triftis afpedu
cft. Bifera cft a:que ac Apharee. Quando autem
ait circumgelatus , appareteum legille }jy, i-
/^6!',cum pqtius legendum fit ex. Theophr. ^p-
iyiyvbvQuov , circumruptum : quam etiam ledio¬
nem Gaza fequitur «St Hon. Belli obferuatio con¬
firmat.

Idem Plin.alibi : Cortice in orbem detrado, plin. emtr&
non offenditur Adrachne , fi nonfimtil incidatur
&c corpus. Hcrmol. libere tradit ralsA Adrach-
nen Portulaca: nomine quofdam interpretari ,
cum illa fit herba & Adrachne vocetur. Idem ta¬
men Hcrmol. ledionem Plinii, qua legit x»;> - H
vti/A-sv hoc cft, circumgelatum veriorem putat.Sed nof ' '
non eft amplius putandum , quando experientia
Theophrafti veriorem dicit , vt patet cx obferua-
tionc Belli. Corticem quoque candidum Gaza ei Hermol.
reddidit, quia a=-j;coV , vt cxfftimat Hermol. lege- k&it.
bat:Hermol. veroA^gji', id cft , fquarofum, fca-
briimque legit , Plinium fecutus. Nec, omitten¬
da hoc loco alterius loci apud Theophraft. cor- Theoph.
rupti emendatio .• quo loco legitur, to J* i, uc-tfti-
wicTfi/ , iiov dv^ff-x^h vnhc-iA yJtxapQ- Scc. emendan¬
dum Tjj/pp/Vrw, vtintelligatur : velindan-
di cafu fequentes voces legendx, & ita (cribenda::
oiov nam exeo loco «St de

cortice loquens Plin. dixit : Qnibufdam etiam ca¬
dit, vt Malo Vnedoni: quare male tranftuht Gaza G«z.a'
inquiens, Quibufdam etiam cadit ,vt Portulaca:, preh.
Vnedoni , Arbuto. Vbivero Theophraft. habet
Malum Medicam fiue Perficam [ quam «St Plin.

Allyriam ] folio elfe $ o.S'%o.xirn ,vel vrin vulgatis
legitur, ctvffetxvnr :Plin. lib. iz.cap. 15. habet V-
nedonis. Et quid quafto Portulaca: ( que a.vJ'$lxj}1
eft ) vel cum Malo Medica, vel cum hac arbore
commune? Quod aduertens Gaza Adrachnen
apud Theophraft. Pottulacem reddidit, eruditius, p0tvUcd
vt decernit Hermol. qukm felicius: quanquam
equidem non videamus quid eruditionis in ea
voce elfe poflit, qua: nufpiam apud nullum mor¬
talium feriptorem extet ,nifi quis dicere velit iu-
risretributionePythagoricam Gaza: fuilfc cordi.

Etenim quia in Adrachne roN demptu animad-
uertit,quod habet Andrachne:[Portulaca ab ipfo
conuerfa, nec male] a:quum duxit, vtferuata le¬
ge lationis etiam licerula aliqua careret didioLa-
tina. Ideo Potulacam dixit Adrachnen: Portu- cazA C<?
lacam, Andrachnen. Adeo Pythagoreorum illud cum di/pe-
a,rmrc-Tov$&7ws feruare noucrat Gaza , etiam in vo- f*tor py
cabulorum difpenfationc. Magis nobis rplacet t^iaior,C(ti
vox Adrachne, cuius fpecimen quoddam etiam- jf0JJ1ina'
num hodie extatin Creta, vbi And re cies vocant, Andred eu
fi Dalechamp. credendum, & dfpJ.y.ha. tum Cre- Andrucla^
tenfibustum Vniuerfas fer^ Gixecite , fi Bello , vt Theophr»
equidem par eft. Sic& apud Theophraft. vbicu-
que de arbore agit, pro «tV/pc/^v^legendum st/3*-
H z

n

HISTORIAE plantarvm»

gya. Quam !e£tionem etiam fequuntur,Ruelliusi
Curtius, Cornar. Conflant. Scalig. Dalech. Gor-
rxus, Bellonius,Clufms, & Bcllus.Quamuis An-
rortuUc* guil.in epift. fcribat Andrachnen fiue Portulacam
arbor. arborem Theophrafli , qux hodie in Graecia cor¬
rupto vocabulo dicatur , eandem elle

Andratblot cum Arbuto. Diofcor. diuerfam facit ab Arbuto
Thcoph.

Vctiirn cum cx praecedentibus fatis pateat
quid fit Arbutus Diofc. quae eadem cum Arbuto
Theophrafl. non opus hic pluribus Anguillaram
conuellere , fi retfte legeretur apud Thcoph. An-
drachne , edam ille ferri po fiet , dicens Arborem
Portulacam.

Dodon-AVpax^ quaedam arbor fylueflris eft:
nondum enim ei innotuerat. Ex Plinio tamen fa
-cile didiciffet non temere Gazam quoque Adra-
chnen legilfe, iis nempe locis , vbi Portulacam
reddidit. Gcteris Europaeis linguis, hadlenus fere
incognita arbor.

locus Frequens prouenit Adrachne in Creta, monti
bus Leucis , Si alibi inter faxa, tcfleBellon. In
Helicone edam frequentem e fle Paufanias tra-
Sapor. dit , vbi fiuauiffimum pomum ferunt. Eandem
multis locis in fua peregrinatione obfcruauitBel-
Ionius : feribitque iter facienti Halcpo Antio¬
chiam, in tumulis nafccntem fibi confpetftam,
•cuius ramos fuo frudtu onuftos, quilibet eorum,
qui comitabantur, abllulcrit, vt in itinere ederet:
maturus enim erat , elegantique fuo colore fin-
gulos ad edendum inuitabat. Racematim autem
cohaerebat , magnitudine Si colore frudtus Rubi
Idxi , molhfque , vt Arbuti fru&us . Eadem, vt Si
Tempus Apharca, anno bifera, priorem frudlum perfi¬
cit [inquit Thcophraflus ] cum variat vua, [ >Sp-
» pfini“S > cum pubefek ] alterum cdm floret

rum , vel fale conditum v ulgariter edunt. Alte^- D^cryni
rum genus eiuidem eft magnitudinis , foliaque
habet Malo minora , fru&um verb priore maio¬
rem : cuius decodlo cdm fantalis aduerfus febres Ad febro
vtuntur Canarici Medici. Crefcit 1T1 fyluis & locus.
montibus procul ^ Mari diditis.

Charameis vulgo, vocantur in Canara,Decan, Nomina
Arazaauali, Arab.Perfis Sc Tureis Ambela, autho- CD*r*”‘e,t
re Acofta:ex quo Si Hiftor.Lugd. habet nomine Araz.aa-
Charamei.

E primi generis , quod fecundum aquas nafei- Ambel*.
tur,arboribus,feliguntDccanini Si Canarini eam, v^s'
qux longius marinis abeft. Huius radicis cor- De[e^UJ
deem [ cuiladeus fuccus ineft] quatior digito
rum longitudine fumentes cum drachma finapi /»<*•■
probe terunt, &afthmaticis exhibenf.valenter e- *flr‘
nim purgat per aluum,& vomitum. Quod fi im¬
modica ftibfequatur euacuatio , Carambolas fiu-
dium vnum viridem edunt , vel aceti Canarini
hauftum fumunt [ quod nihil aliud eft , qu&m a-
qua decoctionis orizx vno aut altero die referua-
ta, donec acefcat , Canarinis aceti vices prxbens.

Si medicum vfum prxftans. ] Sz , fi profluuium Acetum *
non ceffat,xgris caput frigida abluunt. Magnus Ca*/‘r"2U‘
eft horum Charamcis vfus in illis Prouinciis , Si
ad orexim ciendam edere folent immaturos , ma- orexis . j
turos , (alitos, vel fale Si aceto conditos, vt ante
didtum, aut aliis eduliis quibus aciditatcm con¬
ciliare volunt, admifeent. Sed quis noftrisdelica-
tulis in nimio profluuio aufiteaput frigida Iaua-
re.Autqtix huius medelxpofiit elle ratio?

JtfCCUS.

Qitma.

IAMBO LOINS INDICA.

FOLJO ARBVT1.

Cap. XXL

Lignum eius mulieribus ad opus textorium v-
Vfw tile,authore Theophrafl. H. Bello veru tefle.ru-
fticis Cretenfibus igni ftruendo feruit , Si ad ver-
ricilla conficienda mulierum fufis appendenda.
Eiconem ciufdcm diligentix debemus Clufio
tran fini (Tam.

CHARAMEI ACOST>€ FO-

liO Piri.

Cap. XX.

ET fi Piri fit
foliisexotica
hxc arbor , ta¬
men quia per¬
petua fronde vi¬
ret , placuit A-
drachnes hifto-
j rix ex Acofla
fubiicere. Huius
: arboris duo sut
genera : Vnum
Mcfpili magni¬
tudine , foliis
5 Piro fimiliuus,
diluce virenti¬
bus, fruduAuel-
lanis fimili , ad¬
modum flauo,
eleganter in
multos angulos
dcfinenre,fapo-
re Omphacii , &

grata aciditate , quem vel immaturum y cl matUr

IAmbolins incohs [ inquit Garrias] nafcit.ur Defcripcio
fponte frutex quidem in agris Indicis, Myrti ef¬
figie» fed foliis Arbuti. Fert is frudtum maioribus Sa^or
Oliuis perfimilem. Sed guflu admodum adftrin-
gentem. Muria conditur Oliuarum modo. Cxte*
rum neque hic frurius , neque Iaca admodum fa-
lubres ab eius regionis incolis xflimantur. Eiufi
\ dem arboris bi floriam & Acofla refert. Hufiis at- cmex-
j boris materies, inquit, cortice integitur fere eiufi.
dem cum Lentifci cortice , folia Arbuto fimilia Feh*.
iiabet, fed Myrti virentis foliorum fipore : fru- fruUut.
<5lus Cordubenfibus Oliuis maturis fimiles , ad-

flsjngentis guftus , Si fauces contrahentis. Nui- jsrom-na
lum vfum in medicina obtinent, fed eduntur cum "

, Orizacodla: nam appetentiam excitant. Vulgus
j JrfHj&a/ohw appellat, quo nomine Si Hifl.Lugd.ex
' Acofla proponic.Cluf.Lw/^LwM vertit.

CARANDAS INDICA,

ARBVTI FACIE.

Cap. XXII.

C Arandas di £la Indicis Arbulcola eft Arbuti Drfcriptio
magnitudine, foliis fimilibus,copiofo flore,
odore Periclymeni : fiudtu exiguis Malis perfi-
mili, nigricante per maturitatem , gratiffimo vua-
rumfapore , ex quo a nonnullis vinofus fuccus Sueeus
exprimitur. Frudtus autem virens magnitudine noJ'»s.
eft nucis Ponticx cum fuo putamine , interdum
maior , fuccnm nonnunquam exltillans vifcidutn
Si ladteum. Editur ^ nonnullis fruilus maturus yfui»
jtumfidc. Solet tamen, cum viridis efl, muria aut

'^4

- Hs-
oU »

LIBER

aceto condiri, $c ita idferuari , ad excitandam e-
Ungucfcentem appetentiam. Nafcitur tum in
concinenti, tum in Balagate, vocaturque C Aran¬
dus. Autor Garcias.

M. Fumee in hift. gen. Ind. occid. meminit ar¬
boris cuiufdain iz,nbar incolis diitx: confideran-
duman hxc eadem?

Cluf. /ane annotat Carandasfere fimilemde-
/cribere Ouiedum , Auzuba di<5tam,in hunc mo¬
dum. In Hi/paniola infula , valla eft arbor pnl-
chraque, materia firma & vtili , Auzubanominc,
fruitu quidem longe fiiauiflimo , vt funt Pira A
piana,f mufcatellina vocant ) (ed qui la&eofuc-
co eoque vifeido 6c glutinofo abundet, qualis eft,
qui in ficubusimmaturis,iccirco moleftushis,q ii
eo vefeuntur, nifi prius friiftu n ir; aquam inii-
ciant, &la<5teum fuccum digitis exprim int,qui in
aqua fidit. Arborum proceritas differt. Ergo in
eadem fit vel.diuecfa arbor, illarum regionum ve-
ftigatoribus decernendum relinqu.mus.

CORV CANARICA, ARBVTO
vel Malo Avile^c similis.

Cap. XX.

riptio /^oru , auft>re Garcia , frutex eft in Arbuti alti-
J* V^tudinem adurgens., aut paulo minor: foliis
Mali Perfice, floiibus candidis, Perdymeni odo¬
rem xmulanribus.

riptio Acofta verb p.uilo Ip^cialius deferibit, his fere
i. verbis : In Prouinciis China, Iapan, Malaca , &
i|S- Bcng.ua, pixter Macer arborem, [de qua nos fuo
loco] nafcitur Se CoruiiPJqnacum Macere facult >-
v Ait tibus. Eft vero hxc arbor pu nilx Malo aurea: fi-
1/ 3//.C milii» cui etiam pecfimilia habet folia, fed qux me¬
dium ncruum crafHorem habeant , aliis oito alit
nouem in latera excurrentibus. Flos luteus e/t,
of. odoris fere expers : radicis cortex diluto virore
prx litus e If, lenis & tenuis , qui h frangitur aut
e“* vnlnetetnr , nullo lacteo fucco manat, lentiore
J ‘ & nugis vifeido , quim qui ex fuperiore fluit.gti-

\r <& Itu inii, pido, amaritudinis tamen alicuius partici-
I er*u.. pc, frigidus 6c iiccus, plus tamen ficcit itis , qui n
frigiditatis polHdcns,in quo ordine Medici illius
promneie etiam conftituunt.
nina • Garcias : Corujingua Qa nari cadi itus. Lufita-
iyno- ni Indiam incolentes Herbam Malauai icam no-
,J- minant, quoni mi M il.tuarenfes cius vfum primi
>a docuerunt. Aeolia : In Malabar Curodapala tte.

Curo :In Canaria Corii: Brachmanis Cum. Hift.

, otia- Lugd.Coru.Calt.Dur.CoruCanari?: Portugal.
Herba Maluarica.

|,s & Hac planta, vti feribit Garcias, cuiufcunque
gcnerisdyfenterias prx^ntilTime curant Malua-
1 nteria renfes, euacuata primum magna ex parte peccan¬
te materia , alioqui facile in eundem morbum
, rurfus incidunt. Vfuseft corticis radicum primum
or exllccati , quoniam recens ladteum liquorem ex
ftillat , quem initio calidum putauit : fcddegulta-
npera- cum : infipidnm & frigidum inucnit. Quamobre
acuni obeius efferus frigidum tk {iccumcoftituit, plus
tamen ficcitatis , quam frigiditatis obtinentem.
Puluerem huius radicis contufiein ollulam deftil-
latoriam imponunt , ac fero ladtis macerant : dc-
j i de additis Ammeos, Apii , Coriandri ficci , &
cumini nigri feminibus tritis & torrefietis, vncia-
quqvna butyri non falici , ignis calore eliciunt
aquam ftillatitiam , cuius quatuor vnci<j , cum a
> a fiil- quxrofiautaq. e pedic. rof aut plantag. duabus
ynciisxgro propinant. Quod fi opus eft, adii-
Tqitl I.

PR1MVS- s»

ciunt puluerem paftillorum ex herba Malauarica
confedtorum. Formantur autem ex iisdem rebus, PalflilU
e quibus fit aqua, dempto butyro. Inficiuntur He>b*Ma>
etiam clyftcres cx hac aqua confecti, magno cum /jlfcret,
fuccellu : fed frigidi , quoniam regio calida eft. ^

Quod fi necefle fit, eam aquam bis lingulis die¬
bus propinant, mane videlicet hora fexta, & ^
meridie hora fecunda. Tametfi vero Garziac
femper bene fucceflerit huius aquxvfus , fatetur
tamen Maluaricam herbam ab ipfis Malauarenfi-
bus prxparatim , magis prefentaneam opem ad-
ferre. £a vero paratur ex iildem , 8 quibus didta
aqua, rebus tenuiffime tritis , & fero , aut iufculo
orizx probe co«£tx maceratis. Sunt qui fuccum cx ^rxpa.
ex planta virente exprimant , cuius feptem vncias r*no.
mane exhibent, & totidem fub vefpcram , fi ne-
ceflitas vigeat. Sed quoniam amarus eft fuccus Succidus.
& ingratus, ab eius potu ferum propinare ad os
eluendum (olent. Quod li Maluaren fes fortiori
adhuc remedio opus e fle vident. Opium admif.
cerefolenc tametfi idfemperftrenue negcnt.Sa-
lutare eft item hoc medicamentum ftomachi de- stomachut
bilitati : tum etiam vomitus compefeie , cum aqua
Mentha: &Mafliches puluere fumptum. Vomitu*.

Porro dceiufdem viribus , &: p reparationis
modo , paulo /pedalius Acofta quoque fic fcri-
bit. Huius virentis corti cis fucco, licet admodum
ingrato,plurimum vtuntuc incoli cum Gentiles,
tum Chriftianijob admirandos, quos probet ef-
fciftus, in omni genere profiurui, cum in Liente¬
ria , tum in Diarrhoea Se Dyfencetia h quacunque ProFu;*t*-
caufa prognata. Lufitani tamen Medici metho¬
dum in eo exhibendo feruant. Vcuntur etiam eo
fucco vcluii priore : fed prioris cortex longe prx-
ftat. Diftillanc verb atque vtuntur in hunc mo¬
dum. Conicisin puluerem triti , unc.odto : am¬
meos, apii, coriandri ficci, cumini nigri nonnihil
toftorum & in pulverem redadorum, fi ng.drach. ? '
tres : Corticum Myrobal. chebul. drach. feptem!
butyri vaccini non (aliti vnc. duas : ladtis acidi,
q. /uff. ad pulucres iftos€Xcipiendum,furnunt,m
deftillatoriam ollam vitream [fi delicatioribus
paratur] autin vulgarem [vt maxima ex parte
fit] imponunt, & ftillaiitium liquorem eliciunt,
cuius quatuor vel quinque vncias cum aque A- Jrec^
uellanxlndicx, vulgo Areca nominata:, aut aquq
e pedic.rof vnc. duabus propinant alui profluuio
laborant' bus, (interdum , fi necefficas vrgeat,
trochifcos de charabe,vel de Lemnia terra admif-
cent) femelin die, vel bis, fi opus iit : illico au¬
tem pofteius fumptionem , Orizam cum oxyga¬
la exhibere folent. Clyftcres etiam exeo confe- „

<5ti , prxfcrrim fub noftem iniiciuntur. Lic8t ve- ^ "
ro hic liquor admodum commendabilis fit, longe Macer
tamen prxftantior eft Macetis cortex viridis, licet
mulib ingratior, & fumpeu difticdior. Vtilisetia
hxc eft radix Coru feu cum Orizx decobto fump-
ta,fiue inunita aduerfus hxwiorrhoidas & an\H£mor-
fcilfuras. Foliorum eius cum Tamarindorum fo-^^V.
ilis decoitorum vapore crura tumentia vtilitcf
fouentur : ipfo autem deepito madentes panni pedum t»-
commode in tympanite applicantur. mar-

_ _ _ _ _ _ ter.

brindones indici, frvctvs

RVBENTES , ACIDI.

C A

XXIV.

IN Goalndix , vti refert Garcias, eft fruitus qui- D
dam , Brindones vocatus. Is foris aliquantulum
rubicat, intus vero fanguinjs modo rubet J guftu
H 5

Vfus.

90 historiae

admodum acido. Inueflitut interdum foris ni¬
gricans [ qui color maturitate conciliatur ] nec a-
dco acidus , vti fuperior , qui tamen non minus,
quilmilie incus rubeat. Multorum palato fapidus
eft hic fructus , meo vero [inquit Garrias] mini¬
me» ob nimiam ariditatem. Eo tindores vtun-
tur. Cortex vero adfcruatur , atque mari alio
tranluehitur, aceti conficiendi gratia: quod a Lu-
fitanis quibufdam etiam in Lufuania fidum
eft.

Placuit ita hxc exotica hoc loco infcrere, tum
quod poma quoque ferrent, tum quod ad ante
defcriptarum arborum , maxime vero Arbuti na¬
turam & finnlitudinem quodammodo accede¬
rent.

DE MALIS MEDICIS SIVE PER-

SIC1S , qV/E ETIAM CITRIA DI-

cuntur , Veterum & Rccentioium
fententix & differentia:
in genere.

Cap. XXV.

Infhtuti

ratio.

N'

Locus na¬
tali*.

E eadem fxpiiis repetere , & Veterum placi¬
tis ledtoremin diuerlis locis obtundere co¬
gamur, prxfertim quod difficilis aclubrica fi t il¬
lorum dogmatum ad noflri feculi obferuationes
accommodatio, lubet ca fummatim proponere.

De iis itaque Theophraft. primum confuli par
eft. Omninbjinquit.plaga ad ortum fpedans at¬
que Meridiem, vt animalia , ita & plantas prx ex¬
teris loris peculiares ferre videtur, vt Media re¬
gio &Perlis, cum alia multa profert , tum quod
malum Medicum <5c Perficum vocant. Habet hxc
arbor fidiumfimile , &penexquale Adrachnx
[non eLrfpeixMrvt vulg.habent, quid enimMalo
Methcx cum Portulaca? Ridendi vero etiam ii,
qui (sfd.xwr, ideft , araneorum telq,fi diis placet,
fimile, legendum cenfent.] Aculeos quales Pirus
[ S,~nQ- ] aut Oxyacanthusffcdleucs & admodum
valdos.Pomum alioqui non manditur, fcd odore
ptxllat, quemadmodum &folium. Ipfum vero
Malum vellibusinterpofitum; inoffenfas [»ww ]
A d Venena, conferuat. Vtile etiam,alni Icthale quis pharma-
' cum hauferit&: odoris halitum eommendat:quip

Malum
Meate it £

Perficum.

Iciipri

Thtoph.

Ad oru ha-
htsttn.

PtiV NTARVM.

mnis anni temporibus frodifera , aliis atque alii?
malis viciffituaine perpetua fibi inuicem fucctc-
fcentibus. Ipfum vero Malum oblongum eft, ru-
gofum , aurei coloris , cum grauitace quadam o-
doratum, femen habens Piro fimile, [ dinto (o /&>V.] Pirifep
Sic ille. Aftfane vix vllam ,immb nullam penitus .,
videmus fimilitudinem feminis Citriorum , aut
cius differentiam, cum Piri feminibus. Iftud etiam
quod paulb anteTheophraft.dixit, Pomum non
mandi, non leuem nobis prebeteonieduram eius
Mala Medica feu Perfica effe Aurantianoftra ,vt M-,la Au
fpccialiiis declarabitur poftea fuo loco.

Medicorum didorum Malorum aliquoties
meminit Varro & Palladius : ille Libycam citrum
nominat : hic fpecialius & Perficum & Citreum Citrus
Sz Affyrium, atque dehocparticulatimficait : Af- ^c,t
ferit Martialis apud AiTyiiios pomis hanc arbo-
rem non carere , quod ego in Sardinia & in tcvri-jica.Citre
torio Neapolitano in fundis meis compcri, [ qui- Ajfjria.
bus folum & coelum tepidum eft & humor exun¬
dans ] per gradus quoldam fibi femper poma fuc-
cedere cum maturis fe acerba fubftituant , acer¬
borum verb aetatem florentia confcquanttir , or¬
bem queridam -continux fcccunditatis fibi mini-
ftrante natura. Ergo Malus Allyria etiam i re¬
gione dida , vti Theophrafto Perfica &z Media ab
eadem.

Diphilusetiam Perfica pruna vocat. Perfica

Ariftophanes verb Grammaticus a Laccdemo- Prun*-
niis Oxymela Perfica ^ fapore , vtconiedura eft, Qx mela
acido , quibus & deos coronent. Probus autem p-rjic.*. *
inMcdia Rhododaphnen vocari feribit, propter Rhodo - ]

Lauri fimilitudinem , vtfofpkatur Curtius & na- ‘iAfihne, \
fci in Italia, non tamen eiufdcm facilitatis^

Eandem Virgihu» ( eicbra. it nomine Felicis
Mali Medix, hoc carminet

Media fer: trijies foccjs, tardrimqne ftporem
Felias mali :quonm prafcntius vllam
( Vocula fi quand . (jh>a infei ererijucrca ,

Mifcueruntque herbas , <7 n*n imi. xiaverba. )

Auxilium ven? : ac membris agi: atra venena.

Jpfa ingens arbos 3faite.iu]::c fimiliima Lauro :

Et ifi nat alium late iactarer oi.tr em*

Laurus erat : fili a haud vilis labcr.ua ventis'.

Flos apprime tenax’, animas , & olentia Medi
Ora fjitcnr Hh,& fenibus medicamur anhelis.

Felix ma- \
larti Media,

Lauri folio?

Sempcr 0/4J

Oppius apud M icrobium Cirrum etiam vo- Oftrut.

■ ~v

S Atl^.

Cultnrn.

pe fi quis interna [rdlm&fr : vid.num legendum 1 catam arborem putat, & de illa verfum hunc Ho-
v. Nam corticis guftti potifiimum , non pul- ( meri exponendum :
pe , aut feminis , halitus laudabilis redditur ] in 1 aUua-m fi limia cryolirra.

iurc aut alio aliquo humore concoda in os cx- , Alii Thuion nomum dicir&Sviv eidem, Tbuio». J
preflerit & forpferit , fuaucm reddet halitum. Se- j xcroJboAi , Ruellio :fed id quoque de ligno poiclt

men exemptum, Vere fulcis [f / f ■sr^arai] feritur di- j audiri. Quidnam vero id fic , cuius cius florem ap-
Jigentiflime cultis , rigatur deinde quarto aut ' prime tenacem effe Virg.fcribit , habes diligenter
quinto die. At iamimiufciiU redditi, tranfplan- ! explicatum h Viclorio c.S.;2.0brcru.

tatur rurfusin molle riguumque folum, nec valde )
tenue : tale enim amat. Fert poma omnibus ho¬
ris , aliis cadentibus , aliis florentibus, aliis naatu-
refccntibus. Floribus hictantftm frudtus cnafci-
tur.qui, vti diiftum, [ in Iib.i.Hift. ] vcluti fcapum
aut ftylum quendam extantem, [ colum votant ]
in fui medio liabent : Quem qux habent ,faecun-
de: qux vero non habent, infcecundx funt. Seri¬
tur etiam fictilibus in vafis perforatis , veluti Pal¬
ma. Hxc vti dictum , Perfidi Medixque peculia¬
ria funt. Mali Medicx germinare ,florereque fi-

mul , aliis tamen atque alsis fui partibus poliunt, r _ l _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _

„ nec ideo maiorem quandam & exteris magis pe- i Adag.] relegans, inquit: HegefandrumDelphum

%"a["*per ^‘i^cmforciunturfacultatemjfiquidemid agere • in fuis Commentariis eius didtionis memmilTe,

fica.Ctdrc- P°“UT)t p erpetub.H^ T beipb.de M alo Medita. . "

KitU. Qt- Diofc. -ra 3 *! ‘TtfiiyJ. , » ZlJ'seun*.c t;

sn*.

Fructum huius arboris aureum Malum dictum
volilnt, inquit Scal.cuius meminit Orpheus, cre- maU*m,
pundia Bacchi dc fuppclleiftilem infantium enu¬
merans:

pWiS©-', zj 4

ti-vhx Tt xivcix ya-Xct Tip ialtirifuy xr^pu/oi.

De Citro Pomo, inquit Athcn^us peipnofo- CJ}trl,n>*
phiftis oborta eft magna qux(tio,an cius mentio- UQ;/r-

nem Veteres fecerint? Myrtilus enim nos id per- jrtn-
fcrutantes,vclutadcaprasfylueftres [ a an? n\ au- resmenno-
ymnu-if dyf*; , quali tem obfcuram , Sc inuentu nefgtermr.
perquam difficilem inueftigaremus : vide Eraf in

f fcd locum in prxfens memoria non tenere. Huic
repugnans Plutarchus, At ego , inquit , affero.

Romanis omnibus nota funt. Eft emm p» [ nunquam Hegcfandrum ea voce vfurafuiffe,pcr-
. ledis.

LIBER PRIMVS-

lum

'verto*,

dicum-

ficum.

eum.

ophr.

dicum

•Perficit

dum,'/-

i '•h

fle dtla-

. it nuru

Zedro.

'eclnum,

'pina
ithen. a
Kfid.

ledis , vtinucnirem , totis eius Commentariis:
cum ex amicis quifpiam alius ita fe habete affir¬
maret, cuiufdam feriptoris non incelebris adno-
fcatiombus & Icholiis addu&us: quare iam tepus
cft, teflem alium tibi , 6 Myrtile , perquirere.
Tum /CmilianuSjIubam, dixit, Mauritania rege,
virum dodiffimum, fuis de Libya com.fada citri
mentione] fcripfiltc apud Lybias id vocari ufl-
iirTriztw, [ Medica & Perfica Mala hxc Theo¬
phrafl. vocat: Medica Virg. Dal. ] inde Hercu¬
lem in Grxciam tranfluliire,aurcaque vocata eius
arboris Mala, ob coloris Ipcciem. Afclepiadcs
lib.6o. Rerum Aegyptiarum memorix prodidit
inlouis AHunonis nuptiis arborem illam a terra
edita fuillc. Hos ficloquentes Democritus cora-
modumintuitus : fi quid horum, inquit, Iuba
narrat , valeto cum libris fuis Libycis , prxterca-
que Hannonis erronbus,(Carthaginenfium Da¬
cis, iuffi ambitum Afiicx explorare Punicis rebus
florentibus (ilb nauigationis Commentaria
ille fcnpca reliquit : Dalcchampius ) ego vero
pernego Citrii nomen extare apud Veteres : at
ipfarcs deferipta prorfiis ab Erebo Theophnflo
in plantarum hiftoriis, credere me cogit , Citrium
efie quod oratione fu a ille fignificat : Verba
Theophrafl. antea citata funt. Variat vero A-
then. in eo i vulgata ledione, quod folium Muli
Medicxnon tantum folio Adrachnc , fed etiam
Lauri & Nucis Si uilqdicit, quod apui Thsoph.
non legitur. Prxterea Athcn. rationem reddit ,
cur veneno hau it > conLr.it , quia potus e
vino fuccus , aluum deturbat , A: venenum exigit,
quod Atinium non habetur in Theophrafl:. His
fnbdit Athen. Theoohr dti verbis impuKas, & ca
p e r p e n d c n s , q n x l v • p fi c d e o d o r e , A: 1 . > ! 1 i s , d _ 1 i -
gnatum ab eo fmlfercor malum, quod Citrmiv.
vocamus. Vcftrum autem neminem m almua-
tionem trahat, quod ille prodidit, po.mirn non
mandi, quandoquidem adufquem moieam ano¬
rum noflrorum nullus comedit, fed cum vcftibus
in arcis reponebatur, vt res quqdam i ngentis pre-
! tii, & thelauro digna. Quod autem ex A fi. -e fu-
penore (Media, Perfia,) plaga in G'v:um teue-
raflirps cadefccnderit ,fcriptu n ii Coimus Poe¬
tis mue rutu r, qui de i piius Pomis,ct'im aliquid di¬
cunt, de Citrii s Malis videntur id tradere. Anti-
phanesin Boeoti o:

A. De opfriw quidem fluit trn cfi quidquam
apud vos dicere , Tanquam infhtiab'1 ssifid htc accipe,
6 virgo , Mala. P. Pulchra ftne A. Pulchra quidem ,
dii bini. Nuper femen hocperucnit Athenas , a mag-
noPerftrumregc. P.AbHefperidibus credidi > fic mihi
Lucifera propina fit : Aurea ha Mala tria effe in¬
quiunt Tantummodo. A.Paucum efi quod pulchrum,
crvbiuis inhonore.

Eviphus in Meliboea prxpofitis iambicis illis
verfibus, Antiphanis ffcylp ac elegantix maxime
propriis, fubdit : Etvbiuis.

Inhonore: pro his obolum, quod multum non

eft,

lmpcnf m numero : Rationes poflcgo fuppu-

tabo.

His fi quis reluctetur, & quod Citrium vocamus,
locis a me citatis indicatum minime fmlfe conte-
dat , clariora teftimonia proferto, quibus fenten-
tiamfuam tueatur. Phanias tamen Erefinsiniicit
* nobis fufpirionem, Citrium a Cedro
ro tefelay ] tanquam Cedrium, nominatum fui (Te.
Cedrus enim, vt ille feribit, libro 5. de plahtis, cir¬
ca folia fpinas exerit : id autem in Citria malo vi¬
deri, nemo efl qui ignoret. Athenarum tamen
.putant quidam apud Pluniamh^c rc&p non le-

gifie, ideoque futilem e (Te coftie&uram illftjsrme-
liorernqucelTehancle6fionem,<wcr'T5pTa‘ <pu*x&, no
autem m?* vel <&} tu puM* : vt fenfus fit, foliorum
loco fpinas habere Cedrum, quod efl: de oxyce-
dro veriffimum. Sed fi noftra Citrus vel Malus
Citria efl: genuina antiquorum, re&e ab Athenxo
didlum d.vflySas t^csvtttiTtt hoc enim ( vt re¬

dire Daiechamp.& alicubi Seal, annotant) proprii
fignificat, foliis minime aculeatis, fpinas in ramis
ac furculis exerere , quod de Cappari &c Tribolo
dixit Theophrafhis , & nos xque in Citriis , Me¬
dicis ac Aurantirs malis noftris videmus. Quid fi
quis dicatCitrum re&ids dedudtam a Cedro, pro¬
pter odorem, inddque di dtam Cedrium? Sed ni¬
hil aftruimus.

Videamus potius quid Plinius de his tradar.
Pc regrinx [inquit ] &c Cerafi Perficxquc , & om¬
nes quarum Grxca nomina aut aliena: in prxfen-
tia extern -.s perlequemur , & falutari maxime orfi.
Malus AflTyria , quam alii vocant Medicam, vene¬
nis medetur. Folium cius efl Vnedonis, inter¬
currentibus fpinis. Pomum ipfum alias non man¬
ditur : odore prxeeilit foliorum quoque, qui
tranfitin uefl. s vniconditus, aredtque animahu
noxas. Arbor ipfa omnibus horis pomifera efl,
aliis cadentibus, aliis maturefeentibus , aliis vero
fubnafcentibus. Te n tau ere gentes transferre ad
fefe propter remedii prxllantiam fi&iiibus in va-
fis,d'ato pcrcauernas radicibus fpiramento : qua¬
liter omnia tranfitura longius, feti arcliflimd tras-
fernque mcminilTe connenicr , vtfemelquxque
dicantur. SeA non nili apud Medos, &in Peifiae,
nafei noluit. Hec ell autem , cuius grana ( corti¬
cem Dalechamp. &: redius.) Parthorum proce¬
res incoquere diximus cfrulentis. commendandi
halitusgratia. Nec alia arbor laudatur in Medis:
A: Citrus arbor , it Gr^cis Medica dicitur. Mirum
tamen cum Plinius iam addudlo loco falutarem
maxime dicat Medicam arborem, ( Citriam fiuc
Aflyriam vtique intclligcns, vt A: indicat Dal. &c
verborum feries ipfa fatis infinuat) dicere Malum
ferre exeeratum aliquibus odpre A: amaritudine,
aliis etiam expetitum, domos etiam decorans, nili
eadem id licentia fecerit qua Virg.de eadem dixit:
Media fert triftes fuccos A:c:vt paulo ante di6tum.
De eadem quoque feribit. Macrobius ex Oppio,
in libro de fylueflribus arboribus , his verbis: Ci ¬
trea item Malus ,& Perfica altera generantur in
Italia, A:in Media. Et pauli) poli, dc Citro lo-
quens , ait : Eft amem odoratiffimum , ex
quo intericdum vefti , tineas necat. Fertur
autem venenis contrarium , quod tritum cum
vino purgatione virium fuarum bibentes feruat.

Vides hic [vtille ait] A: Citreum vocari, & om¬
nia figna pomi, qux de eo Virgilius dixit , licet
nomen citri ille non dixerit.Seruius tamen, Apu-
leium in hbr:s,quos dc arboribus fcriplit , citans,
aliud arboris genus citrum e fle ait.Ncc Solino in¬
dicium citrium.

Et Galenus : , inquit , Malus Me¬

dica, cuius frudlus non amplius Malum Medicu,

! fed ab omnibus citrium nuncupari adfolet. Nar¬
rat Pamphilus in linguis, citrum apud Romanos
appellari.

Ha6tenus Veterum placita de Medica , A (Tyri a
A: citra Malo, earumque frudlu potufimu9,uerum
quamnam intelligantex citriis aut Medicis hodie
nobis vocatis, nondum quis temere concludat,
quauisad noflra citria magna fatis ber e accedant,
qux tantum ab.eft , vt hodie non comedantur , vt
; de fuis tradunt Veteres, vt ea hodie prx exteris
I omnibus in maximis deliciis habeantur : vtilli,(i

\ H 4

Afalttt A[-

fyrta

Medica,

Citrus at '
bir.

Citrea
Malus.
r„fc.
Malus, i

m 'T' 4

Malus

TAedica.

M alunt
Medicum!
Citrium.
Citrum'
Ausorum
ludicu o ’.de
Veterum
placitis .

'Sitt/fc.

'Hefperici*
malum ..

Juream
malum-
Hermo' .nv-

„V upttale

N 01 >rt art¬
iebatur.

Jpulei opi¬
nio.

Crttum.

Pamph.not.

Locus.

Ci/romela.
Menja ci¬
trea.

Oramm.tt .
error.
Citrus a-
ha Vlin.

Malus

Medica.

Jtrogi.

M alus me¬
dice a-

Cedrame-

la. Citro¬
en fla. C i.
(rea mala.
Cuna,

4ranlia.

HISTORIAE PLANTARVM.

adhocrefpiciamus,dc Au raficiis Pomis videantur
intclligendj , mfi quis malit probare rationem A-
thenxi, nonideb abftinuilfe Veteres aCitriorum
e fu, quod non fuerint edulia, fed quia in alium v
potius

fum, tanquam rem magni pretii > potius adfer-
uanda duxerint. Hodid faucibus Sc ftomacho o-
mnia proftituta , ettamquc margariti & aurum, fi
modo fuflicerent. Manet tamen ea difficultas ex
Diofc. qua femen Piri Ci tro melis inelTe fcribit:in
qua comparatione vel falli , vel faneliccntiolnis
pronunciare potuit , nili mendum lit in Codi¬
ce.

An vero Aurea vel Hcfpcrica malacognita fue¬
rint Columell^Se quo nomine haud obuium in¬
dicatu , meminit ille quidem Aureorum malo¬
rum ad Hefperidasin i.cap.lib.z.de re ruit. Sed
longe alio fignificatu per aurea enim mala fe¬
cundum antiquam confuetudinem , Capras &
Oues quas Hercules in Griciam exportatur, in-
tcJligifcribit.Ea enim inquit, fu a voce Grxci ap¬
pellarunt toJXct.Habes ergo Aurea mala quaternis
incedentia pedibus.

Sed quid Rccenriores quoque fcribant nunc
videamus.

Ac Hermolaus quidem nouas nobis iniicit dif¬
ficultates. Nam is , poffquam ex Iuba dixilTet,
primum Hefperidum & Hefpericum malum ab
Hercule tranflatumin Griciam , & Aureum ma¬
lum vocatum, addit: :fibi videri de iisVirgilium
incellexifle,cumdixit. Aurea mala decem :[ fcd
hic opinio refutatur cap. de malis Cydoniis. ]
Nuptiale pomum intelligi hoc volunt , qui edi¬
tum i tellure fabulantur, nuntiato Iouis&Iuno-
nisconmibio. Non mandebatur [inquit idem ]
pomum Thcoph. itate , fed ne Plinii quoque, [vt
arbitror.] Plutarchi certe auorum memoria gulta-
bat nemo, [ vt iam cx Achen.di&um, ] Nunc a
Palladii fer^ temporibus promifcuum expetimus
eoe ni s. v

Quanquam Afflens negauit eandem clfe ma¬
lum Aflyriamfiue Mndicam , quod Citrus exi¬
guum e flet genus arboris , Medica vero, vt Maro
Icribit, ingens.

Pamphilus Citrum Critum a Romanis etiam
dici, parum peritus homo fcripfit.

Nunc tranflaiitia &triuiahs fere arbor, vt plu¬
ribus generibus Citreta Itali! fere tota germi¬
nant fceliciter, quamcunquc imaginem redden¬
tia. Hic ex infitionc Mali quoties proueniunt
Ciuomcla proprie dicuntur ab aliquibus.

Menfe Citrei Veteribus & Plinio decantati,
prifcrtim Ciceroniana, non fuerant ex hac Ci-
tro:decipiuntur Grammatici , quicunque id arbi¬
trantur.

Plinius : Alia, inquit , [Citri] eft arbor eodem
nomine malum ferens , exeeratum aliquibus.
Quod &. fcnfille Macrobius videtur : hodieque
Mauritani malum Medicam ,& pomum eius Atro-
gi vocznt, \Trogetc vocabulo parum deflexo : a-
lioquin7?4)>«7ii-, non, quia mandi pollet, fed y&f
eiwppa.w, quia mandi non poflir, appellatum cen-
fuerim. Malum quoque Mediceam in Mauritania
fuiife certum eft, cum plena fint Poetarum omnia
volumina.

Marcellus apud Antiquos non Csdromcla fed
Citro mela, quali Citrea mala legendum efle vult:
nihil enim Citro efle cum Cedro : & & Romanis
Citria hic vocari, iampridem receptum efle.

Non line ratione dubitat Manardus,anTheo-

phraft.permali Perfici & Medici aiborem Citra
ferentem intellexerit, an vocata Arantia: necfci-
ri hoc polle ait , quia proceritatis arboris non

meniinit,qux his magna, illis ita pauia, vt arbutte
potius videripolfint, quam iufti arbores. Sei
nec figuram pomo dedit, quxin Arantio oibicu- C-v.Hv j
laris, in Citro oblonga eft. a!:s •. |

Virg.in Georg. & verfibus quidem fuprapro- c'/‘r \ J
pofitis , fub Medici arboris nomine ferentem1^ ,// ' I
Arantia defcripfifle videtur. Ac Diolc.codem no- dna Ag¬
mine vfus , non eadem cum Virgilio, hoc eft , A- f uorum ..v|
rantium,fed Cierium intellexit. Gal.proculdubio a

i ntelligit quod Diofcor. carneiii quippe edi dicit, ^)/; I
licuticorcicem,quodde Arantio intelligi nequa- tiemm.t |
quam poreft, carnem vel non habente , vel fi ha- ■> «4 J
bet, non talem, qui mandi poflir.

Auicenna de Citro eadem feribens , qui Dio-
fcor.& Gal.oftendit,non de alia re fcripfillc^quhin
de qua illi.

Ruellius Virgiliana & Pliniana de malo Medi-
caferipta , omnia cum Theophrafto conuenire
tradit.

Palladii diligentia in Italia primum coaluit:
liuncfolers imitata poftencas eam GalliiHilpa-
nixque communicatu' t. 'Differcn-

Culcus [ vt idem ait ] mangonium in plures di- ri*.
geflitformas , ita vt remiffiori fapore vehemen-
tiorique :itemdilutiori'faturatiorique colore dif¬
ferrent. i. Quxauii colore relucent Poma Au- \

rcngia vulgus appellat.i.Qux ex viridi in luteum
languefcunt Citreala Sc tandem Citrula nomi- Citreda.
nantq.Que ouata fpecie turbfnatur& luteo colo¬
re nitent Orr4«ff«/./,priuatim Citrea vocanc.^S1
herbaceo colore virent Limones dicunt. 5. Si pri-
grandia modo Melonum orbiculata /iicie tur¬
gent Poucena vulgo , qurfi :ere,i , vel potilis Ci- Poucena.
trea jionu dicunt. Citrum porro dnuui generum Citnduo.
idemferibit ; vnumCedrr, ex qua mcnfi dedo- w
lantur : alterum Citri eius cx qua malum Medi¬
cum prodit.

Ac paulo ante oftenfiim, Cedro vel Cedrio ni¬
hil cum Citrioellecom nunc , tk. ex illa, non ex
hac tabulas para- 1, vt (pedalius doccbicur fuo lo¬
co. Quivero Veteres de malo Medico feu Per-
fico fcribwnt, odorat^elle, vcftes confemare, ve¬
nenis refiftcre, perpetua viciflitudine florere . at¬
que fuccrefccre , de nolhace Cero dici , cuideru.
tiils efle ait Ruellius quam vt probari defidcrec.
Porrbfipius iam citata illa nomina , Medicum
malum, Allyriuni, Perficam, C trium, Cedroma-
lusi , & Citrinum grande oblongum &c. pro-
mifcue ab authoribus Rccentioribus vfurpantur.

Sic Cordus, primi flis iis nominibus: fune huius
generis, '[inquit] Limones , Poma Adami&A-
rengia. Habetur xnigmat:cum de his malis car-r
men,quodeft :

Medica mala quidem nec mala, nec medica.

Botanicorum dilige mi (Iimus Clufius ex H;- J'Ia*oru,n '
fpanorumfententiaiic tradit. Medicorum malo- ruVdlff.-
rum fune varia genera : Alia enim H.fpanis Odras renrii
dicuntur, alia Limons s, alia Lwi{ti,z\\a.tfuranias} alia Clu/Io.

Ter amat.

Qux Citria fiucCidras fert, Cidreradi&a, bre- c,,r'* de-

ui trunco eft, longis ramis firmis , craflis & acutis Icr,?‘19'
fpinis,foliis magnis , latis , & per ambitum ferra¬
tis aliquantulum. Fruttum fere magnum tk ob¬
longum, Mclopeponis amphtudineminterdum
iquantem , cortice per ihaturitatem flauefcente,
dcnfa carne, candida, firma & eduli, nullo fere
interiore fucco : odor mali fragrantiffimus : flo¬
res fune candidi , fipiuftu!^ forinfecus purpnra-
fccntcs, odorati. Semper hic aut floret velfru-
ctuonuftaeft. Suncqui frinftumnalcencem figu-
linis formis varias figuras exprimentibus indu-
dunc, atque ica-celinquunt donec ftuttus maturi¬
tatem

iranda

LIBER

tatem confcquatur : tum demum formas aufcrut,
vt malum natiuum colorem adfci(cat,iucundo (a-
ne fpectaculo.

Citrix fere fimiliseft,quam ipfi Limnerdm ap-

fiellanr , cuius fru&us minoribus citriis pares, ob-
ongi , fatis den(a carne & multo fucco acido prx-
diti, nullis aut perpaucis intus acinis : folia 'citriis
breuiora , flos purpurafcens foris , fpinx minores
& brcuiores , quam in Limer a. Huius generis re¬
poliuntur etiam dulces , minores tamen , & ob-
fengisLiw/* fimdes. Audio & eius genus prx-
gnans reperiri, alium frudum minorem in fe co-
tinens, incolae fua lingua Limones prennados vo¬
cant, verum id genus non effc mihi confpe6tum.
Doiftiff. vir S.dcTouar ex Fortunatis Iniulis de¬
latum fcribebatin Indice Iui horti ,quem ad me
mittebat anno m.d xcv.& aliud genus le alere to¬
tum fere carneum , quod varias figuras reprefenr
tat, camob caulam ab Hi/panis Limones de figuras
appellari. Quartum autem genus omnium ma¬
ximum confpiciebam Hagx Comitis apud Bata-
uos anno m.d.xciiii. IU. Heroinx Principi de
Chimay ,a Do&ilE uiro Bcrnardo Paludano Me¬
dico mifliim: id enim citrii mali grandioris magni¬
tudinem xquabat, corticem vero miniis den(um>

& auri inftar fulgentem habebat: grumos etiam
intoriores minus acidos , quam reliqua genera.
Quamipli Linieram nuueupant, magno caudi-
' cc aflurgitjgrumofque haUet tenuiores, longos,
firmis, longis, virentibus (pinis armatos, folia per
ambitum nonnihil ferrata , florem candidum,
fru&umpaulb minorem Ltmoncr a > oblongiulcu-
lu.m, vbi maturuit flauelcentem, cortice tenui, vt
nilnififticcum fere contineat, eumque aci oi (li¬
mum. Semper flore & frudtuo nulla confpicitur.
Aliud porro cius eft genus per omnia fere iimile,
ni fi (pinis careret , vel eas perquam exiguas ha¬
beret & illius frudus rotundus edet, fu mina par¬
te quafi corona aut vmbilico mlignitus. Vtriuf-
que acini fcu grana oblonga funt.

Aurea Malus reliquas huius generis magnitu¬
dine fuperat , Malo vulgari non inferior fertili (o-
lo,tametfi humilis interdum rcpcriatur : firmos
habet ramos, (pinas paucas &brcues, folia viri¬
dia , minime per ambitum (errata, flores candi¬
dos odoratiffitnos: frudum, UaraniasHiCp&ni vo¬
cant , maturitate aurei coloris, fucco pieditum
aut dulci, aut vinofo, aut acido, in quo giana
frequentia , rotundiora , quim in Limonibus.
Habet etiam hxc arbor fui generis pumilionem,
quiinficione vel inoculatione propagatur. Li¬
beralior efi: hxc ferendis floribus & malis etiam
in frigidis regionibus, modo rite curetur.

Ex eo genere ,quod dulci eft lucco,Hifpali apud
Chartuuanos ( Hifpani las cueuaf nominant ) tras
Bxtim flumen , binas arbores confpexi ,que fru-
i5lum ferebant carne multo firmiore praeditum,
Armeniacorum fere modo ,licit fimiliter Came-
rulis diftin&um & faeculentum , vt reliquorum,

' cuius cortex vn& cum carne & fuccola (ubftantia
mandebatur : corticis color infigniter aureus eft.
Hifpani Naramaaxel vocant. Aliud infuper ge¬
nus , cuius fuccus acidus , vnicum granum conti-
nebat.

Qux vulgb Poma Adami dicuntur, ea Galli
Tonares , Bxcici Toronias , Lufitani Iambeas appel¬
lant. Arbor ipfa interdum humilior eft, citrix per¬
quam fimilis, magna tamen ex parte celliorcm
Malum auream xquat : breues habet fpinas, folia
Limonerx : florem candidum , odoratum ^iru&u |
rotundum, triplo maiorem Aurea malo, matuii- |

tav ftauefcentem , cortice imjquali, denfo , cralfa

aAiLt-

PR1MVS-

& fungofa carne, qux a nonnullis cum cortice fi-
mul editur, Xucco breuibus folliculis vt& mali
Aure? comprehenfo, (in reliquis enim generibus
folliculi fiue veficulx fuccum continentes oblon-
giufculx funt) granis fubrotuiWis.Nonnulli Ajf)-
riummaliitnv pcant. malum.

Cxteriim prxter Amantiam malum eduli corti¬
ce, decem mali Medici- genera apud Hilpalenfes
inueniri ex altero Indice , quem anno m.d.xcvi. * *

erudidimus vir dc Simon de Touar mittebat, in-
telligebani : accipiebam enim ab illo femina illius
quod Hifpani fcamboas appellant, deinde Limones
de carne, Limones de figura, Limones prennados7Limo-
nesponcies , Limonos centies, Limones dulces , Linias
dulces, Limas agrias, Limones de Luite , vel Limas dei
Emperador , quoniam, inquit,ab Imperatore Ca-
rolo v.ex Vngaria in Hifpaniam primo delata hxc
planta fertur , cuius quidem opinionis fidem au¬
gere videtur , quod vitra extera mali Medici ge¬
nera , hxc frigoris patientiflima exiftat. Eft auteni
eius fru&us edulis multo fuauiore guftu prxditus
qu^m An arant i& caxel , fuccus vero eius maxime
ad acidum dulcem accedeas , ideoque omnium
mali Medici generum acidorum fuaviflimum.

Omnium porro folu perpetuo viridia funt , mul¬
ti (que veluti foraminibus,!! Soli obiiciantur per-
tu(a, inftar foliorum Hy pcrici , iun&ura quadam
pediculo inhxccntia : fola mali aur«x folia fccun-
dtlm iunfturam unquam appendices habent.

Corn.Citriorum generis erte &c Poma Arantia
ftatuit. Eiuidem generis & Limones fiue Limo- rant>a-
niamala , omnibus fere perfualum efle, ipsaque Ltmone^
adeo citria Hifpanos Limones appellare. Sufpicio
tamen eft , cum cirrum & Limo nem vulgo ditfta Qttrtx
Poma confundere , tantum abeft ne differentias corn.mfl
tradat, quod (e fecifle putat.

Monardes putat Aurantia e Citria , primum A urantin)
acri vel acida , atque adeo inculta, peramaros & a-
cetofos fiu&us proferente , prognata : ficque &
alia citriorum genera infitione multiplicata fuiffe, Qjtrorum
vndereperias tot genera Limonum & alia, qux dtfftrtnus
citro nec Limonibus conucniant ,Zamb.as,Tr-ron-
gas, Limas, Limones, (NcbniXenfxs vocat cidras,Na-
ranias,Toronias, Limas, Limones,) qux omnia,,
inquit, nccPrifci cogneuerunt.

Et Lacuna -.MancanaMedica Hifp. qux fub fc
comprehendunt Odras ,Limonls , Limas ,Toronias
& Nar ani as. Diofcor. cognouit tantim Citrum : tus &u, Cl.
Linum ,Tim a, ScToronia: carent propriis nomini- tnorum
bus Gr?cis & Latinis. Valentini vocant Nar ama, differenti 4

!d eft Aurantia,Toroma,\ketToroma(it (pedes di-

ueriaj&Cidnfitisfimdi s* Lima.

Raimundus a Vinario, Malorum Medicorum Torom
nomine Arantia^Limones & citria comprehedit.

SicTurn. Malus Medica, qua: & Aflyna, & Ci- c“lr‘‘-
trus . Angi, f irron rrec: fub qua comprehendun¬
tur & Arantia , Angi. ©nmtjc ttee / & Limonia
Angi, ftimoii ticc.

Dod.itadiftinguit.i.Malum Medicum ac citrm.
z. Medici alterum genus Limonium. ,. Ancran- MeUtcum'
tium aut Anarantium. 4. Ailyrium vulgo Ital. Lo-

Arantium 4

Lob.& Penx,C edrus Theophraft. Diofcor. Me- '*Jbr,um\
dica Mala, fiue cidromela: Arantia, Citria , Lima 8c
Vomunt Ajfyrium • Antiqui ( inquit ) k (olo Medo
Medicum, ab odoris fragrantia Cedrum & Citriu Cithyor,:
dixerunt, quafi Cfthyon odoramentum Diuisli- SjlueflrA,
bandum -. tametii hxc in Africa fit fylueftris Sc
Olbi? Galloprouincix adeo familiaris in afflatu
orx maritimx : vt femperuirentium lucorum a-
m cenitate & Pomorum fcetura perenni ncutw
quam inquilina videatur.

Cirrus.

Ltmon.s.

7/$Ht!U.

L/moma -
trum.

C ffrum
mirabile.

Defcrtpch

C 07 fex.

Sute ut.

s4rbr>r.

foli.i

h i*.

TSffcrrp/io
Alt /turdi-

m historiae

Casfalp. fic diftinguit. Citrus fruftu grandifh-
mn, quem Cierium vocant , aliquando magnitu
dme Melopeponis. Ltmon Citro fimilis. Au-
rantia arbor Limonc maior. Melangula,quam a-
lii Citrangulam vocant , frutice & fructu fimilior
Cirro.

Ponzirus ambigit inter Limoncm & Auran-
tiam.

Aug.Gillo, Congencrum fru6tuutn quinque
fpeaes. Cedri , Laium , Aratui , Ponit d' Adamo , -Li¬
ni lunem. [rufius minor vulgaris, medius inter Limo-
nem&Pomum Adami. Meminit & Limonoiirri,
fcu Limonii cedromali , prognati ex mfitione
cirriae in Limonia : peritiores tamen inferunt Li-
monias citriis , vt fpecialius docebitur poftei.
Eciamnum alterius generis Staffcgguti dicti, figu¬
ra mirabilis, arbore minus frugifera, de quo etiam

FLANT ARVM.

Hxc fu nt Veterum Sc Recentiorum de Malis
Medicis, citriis, atque Aflyriis placita, & differen-
tix, confuse potius, quam exadte diftmftx [ ex¬
cepto Clufqui omnium diftindtiflime de ii,s pro-
didilfc videtur ] cum omnes ^ plcrifque fub Me-
dicoiainnonunc & titulo comprehendantur, ne¬
que tamen haftenus pro certo conflet, quodnam
eorum fit Medicum Theoph. aut citrium Diolc.
&GaI.

Proponamus nobis obferuatas differentias or¬
dine quodam , vulgi nominibus, vehodiein vfii
funt, mfignitas-. dc quarum cum Pnfcorum col¬
latione quilibet ftatuat prout libuerit.

ftum habeat; Flores emittit tucnadiJKrnos i po¬
mum oblongum , interdum rotundum , aliquan¬
tulum rngolum , colore aureum , odore gratum.

Arbor non multi proceritatis, folio Lauri con-
fimilis, aculeos habet acutos , vehementes Sc ri¬
gidos.

Curiofiusdefcripfit Cordus his verbis. Qtrijs Seja-rpu*
atbor eft fruticofa, veluti Coroneus, ramos habet Qwefr.
viridi glabroque veltitos cortice , ferendx foe-
tuimi moli valde impares & ad terram pronos,
ideoque fubie&is per tranfuerfum hnftilibus,fur-
cifque fulciendos. Folia Laureis fimilia , denfio-
ra tamen, multoque maiora , & adluglandis ma¬
gnitudinem accedentia , oblonga , vtrinqueacu-
minata , egregia: viriditatis fplcndonfque , prx-
fertim fuperne , inferne enim pallidiora cxiftunr.

Tota hyemc arborem fuam exornantia , odoris0^»
acerrimi, late fpirantis, qualis in MclilfophylJo
fentitur, cum grauitate quadam cimicem imitan¬
te. Spinis armatur fub omnium foliorum anne- sf,nx-
xibus , longitudine vncialibus , redtis , acutis , ac
viridibus. Flores , virentes gemmarum caliculi
emittunt oblongos, candicantes, & quorum du-

CITRIA MALVS CVM FRVCTV

MAGNO £T MEDIOCRI.

PRxcipu.l C-
tiamnum
hodie apud ple-
rofque Citrio
malo dignatio ,
quod alias tur¬
binata Limonis
r uma, fed mole
multo maius, a-
lias figura melo-
nis,ac vel maiori
etiam par, dilu¬
te aureo cortice
tuberculis afpe-
r.xto tectu. Suc¬
cus huic qu^m
Limoni paucior,
nobihor,acidus:
puluinatus cor¬
te*, carne multa '
albida, nullo pe- j
regrino lapore |
ingrata. Aibor ipfi haud magna, folio Laurino, i
odoa no, foraminulento. Ramifpinis riguLufcu-j
lis, flexilibus tamen, & non valde infertis armati, i
Flos albidus, odoratus, perpetuus , duobus mo-j
dis progcncratus , cum colo , qui fcecundus : qui;
colo caret, infcEcundus. Raro hxc arbor fructui
caret etiam apud Magnates Germanis , vbi coli- ;
tur. Talem Se Cl.Fclix Plat.aliquando coluit, qui \
&fru&usmaturos,&ahosfubr.afcentcsJ& flores i
nonam prolem fpondentes oftentabat.

Citrus, inquit Monard. [ in epift.ad Quadr.] !
qux mala Curia ferebat , Veteribus humilis eft, !
omnibus nota, omni tempore pomifera , femper J

i fru-

plcx cftgcnus , videlicet fterile &fru£tiferum. stenle&A
Sterile nullum poft fe tuberculum producit. Fru- FruFl,fcr%
(ftiferum vero , prxeerquam quod a tergo fructus
rudimento fibi annexo comitetur , etiam in me¬
dio aliud infigne exerit penfuni colo inuolutum , ;

xmulans,quodThcophr.quoque nouit. Fructus ***
florem fcquun tur fi nguli , longitudine non raro
dodrantali, figura ouata , fuperficie rugofa tube-
rofaque , colore primum viridi , in maturitate ve¬
ro aureo fcu citnno :nccfoliim ouata nafcuntur
figura, tum etiam globofum confequuntur habi¬
tum, vtrumqueciufdem eft odoris ac foliorum fi-
milis. Cortice ambiuntur guftu amaro , feruido, Car<t>cofr .
fimiilque tenui , cui fubcft caro ctrtilaginexdu- rtcJs‘
rxque corvfiftentix , colore candido afpedtu , at¬
que aectofo faporj , condita: capitata» Braflicrc
truncos referens : In medio malo cauitas quedam
elt, fucco vehementer acetofo , fuis membranis
i contento plena, cui immixta flint oblonga
‘ muncialiafcmina, vtrinque fere acuminata , cute
Toris flaua ftriataque , intus candido duplicique
| nucleo conflantia : quibus amarus, tenuis 2c me¬
diocriter fer uens eft fapor prxfertim curis : nu-
I cleus enim dulcedinem quandam admixtam ha-
: bet.Radicibus nititurcopiofis Sctenuibus. Radi*.
j Latina <Sc Graeca Synonyma Cstriijnali fupraNomina
i pleraque djiTta funt : Annotat tamen Had. Iunl Synonyma
j y.nfiov zo/./.vy.:K:v quibufdam dici. Particu-

| laritcr vero qua: huius fpecies fint nomina viden-

|d“m' i ^

Scrap. Atrog. id c\\.yCitriim. Gal. Fructus huius Pomum
arboris nominatur Grxcb Pomum aqua. Auic. ci- q»*.Ci/rin

trum , id eft jn&lum Medie::»!. Bellanenfis in marg. MaittJWe".

Aldtrungi, fcu At rugi , vol At r ungi. Scalig. malum *

Medicum Theophr. & Citrium prxtcr femen to- c unum
tum efculentum. Curantem Seal, cftria potius ad efatUottm
mala Medica referat, quam Autantia , vide cap.
de Auramiis ex Scaligeri verbis, cuius tamen ra¬
tio non vfquequaque nobisfatisfacit. Curia mi- ,

nora videatur refpondere deferiptioni Diofcor. DiolT\
quamuis fimilitudo feminis cum femine Piri non¬
nihil claudicare videatur, vr ante dictum. Manard.
citrium pio/c.Gal.Serap.& Auic.^c Eluchas.C/rrirf

prxgnansfcccundaquc, vt trium annorum \

Cord. Medicum malum , Ajfyrium , Per ficum , Ci-
trcuniiCedromalum , & Citrmum 4 colore corticis:
in cedro non nafeitur arbor. Citrus eidem.

Trag. eadem nomina dat, & prxterea addit,
efle Plin.Theoph.&: Yirg.& coniicit ex Aflyria ad

Iudxos

LIBER P RIMVS'

??

'itu. Iudexos Mala citria fuilTc oiim allata. Variat,no-
nunquam (inquit) grandius, quandoque magis
exi quum apparet, effigies caperata rugis, prxlon-
ga : mterdum rotundior rodor plufquam ineun¬
dus, & qui Martias Violas fere referat.
r • Hebrxi Uadnr arborem clfe volunt cuius fru-
2 dcx\slthrogim,vv\zb Citra dicuntur, quam vocem
r tn Paraphraftes pofuit. Utidar autem proprie pul-
't <& chrum»formofmn& decorum fignificat, ficut St
rum. feptuaginta verterunt xApiroy Zuh* d?cuoy3i d tiucftum
arboris pulchrum. Similiter St vulgata editio ha¬
bet: fumetifque vobis die primo frudum arboris
pulcherrimae Quia autem citrum-. (peciofiflimus
frudus eft, idcb pro citro arbore Hadarinterpre-
rum tatur, atque eo fruduetiamnum hodie lud^i
in fuofefto celebrando vtuntur , & ex Maflilia
Prouincixaccerfunt. Celebratur autem odaua
Septembris ea dies cum magnis folemnib9, voca-
turque Cbag Arafa , id eft Fejtum Pahntrum, in quo
)gtm. fumuntnr frudus quos Ethrogim» id eft, Citra vo¬
cant , & (patula: Palmarum ad innuendum, quod
Deus deduxerar eos per defertum in deheiofam
terram. Circumeunt etiam (eptimo dies fepties
altare, portantes Palmas , in memoriam depopu¬
latae Hiericho ex annotat. Pauli Fagii. Ex his
( addit Kyberus ) facile liquet Hebrxis E tx.badar
Citre un arborem, frudum vero eius Chaldaeis
?• BfivgfeuEr/irogfignificare, quae vox nihil , quod
ad (iibftantialesliteras attinet, (nam in pundis
tantum, qux Hebraeis, Chaldaeis & Arabibus vice
vocalium i nferuiunt*, apparet, fed lcuis mutatio,)
)g. ab Atriig Serapionis Arabico nomine differt.Vn-
de cum Arabica & Chaldaica lingua ( qux Iudeo-
ruin a reditu ex Babjlonc vernacula fuit ,vt mul¬
tis noui teftamcnti vocibus patet) in hac voce co-
fentiunt, nemo in polterum dubitare debet, quin
'°£‘ Er brog Chaldsorum citrum fit, maxime cilm Se¬

rapio fub voce Atrog ea dicat , qua: Gal. 5t Dio fc.
de citro i ani ante eu .1 ferio (erant. Decuit haec ad-
dua hoc loco, qubd & ad hi floriam St dignita¬
tem citri facerent , ne tantopere in (acris celebra¬
tum literis, in 'fiia hiftoria qua: debuit clfe am-
pliffima , (iio honore priueretur.

Cxterum qux Cor narius de Malis Medicis
n.Tiot- tradit, ad Citria Mala , de quibus hoc loco agi¬
mus , potifl. referenda videntur :fufpicamur ta¬
men ei non cognitum deferimen inter citriura
minus & Limo nem.

Anguil. quoque eius fententix eft, citria hodie
r didaCifwwi ,elfe Grecorum St Aurea

,irZ Mala Athen. Medica Dio fcor. Medica & Perfica
Theophraft. Aifyria Plin. & Hefpericum Vete¬
rum.

Agricola ad Theophraft. Amatus ad Y.irg. re¬
fert, & ait : eum exa&e St arborem &t frudum ci-
iri fupra allegatis verfibus defciipfiJle. Prioribus
etiam (ubkribit Loruc.

GRyff & C^falp.Dod. Medicum St Hefperidum
d:cit. Antiquorum pilis fatis citati nomina huic

Citra io,/-

turea

ila.

iufmodi funtquxex Liguria Hadriatici Aegeiquc
pelagi infulis adferuntur. Alia his paulo minora:
alia vero Limonum magnitudine, at paulo maio¬
ra , amifmodi que in lacu fienaco comportantur.

Harc principem in cibis locum obtinent: Namet-
fi «Steris pumiliora (int, maiorem reliquis in ore
ineunt gratiam. Atqui qux grandi»;: a (unt , ctfi
(peciofa magnitudine excellant ,cum tamen infi-
pidaguftu non multum pl aceant, in cibis recen¬
tia non xque atqjilla prxftant;venlm,qu6d pulpa
copiofiore conftent officinis expetuntur,Saccha-
ro vel meile adferuanda.

Cardanus (cribitin Lombardia ad pondus li¬
brarum decem quandoque prouenire , licet raro .

Sunt qui exiftiment magnitudine potius & loco
natali variare, qil^m genere, quod usconfide-
randum relinquimus qui ea loca,vbi proueniunt,
inhabitant.

Quicquidfic, earum differentiam perfpicue do- citri tres,
centPena & Lob. in Citri tribu [aiunt ] Medi- Varietates

cumDiofcor. Malum tres amplexum eft varieta¬
tes: vulgatius eft (imilius Limorio , oblonga olh 1

effigie: (ed maiore , cute rugofiore, magi (que ca- Dcleftus,
perata, odo ratius eft, medicatius , antidotis com¬
mendatius : Pulpa St fucco in acetariis multo gra- ■ *

cius, inm autem que dicuntur , illis du¬
plo fere maiores funt , callofo carnofo corio,
pollicem interdum crafto , oblonga cucumeris
aut Melonis eftigic , fuperficie concolore Limo¬
nio auteitrio : puluiUis & torulis rugofis papilla-
tira extuberante ,vt citri fapore condito, &r crudo Ajfyriurttl
grato. Tertium A (Tyrium, Adami vocatum, de
quo poftea.

A ug. Gallus has differentias facit. Primum Pul¬
chrum Lombardiumu.Magnitm C*nuen(e:^cum P»l^rum
glande. Piimumgenus delicatius & magis ear- *’ **
diacum,intcr omnia qua: in Europa nouimus plu-
ris Jit, quo maius, logius, collis elatioribus. Arbor Cenuemfe,
eius fru&9 fert modo paucos modo plures, inter- Citrum
dum forma rotunda, interdum fine cofta, inter- rum
dumdiuerfarum & monftrofarumfigurarum.Ge-
nuenfe genus valde grande eft. St (paris duL
cioris, fed nonitaiuctwidi, nectam grati odoris.

Ci trium cum glande prxftantiffimum omnium,
ied minus: ideo minus vulgare : quafi vtilitas
in magni tudin e p o fi t a fi c v e 1 n imi ero .

Si citria h<^c line illa Antiquorum, ia fupra fatis
indicatum, in quibus proueniat regionibus. Amat
vero Coelum calidum, hibernis miuriis minime
obnoxium , quod fi nadhim fuerint, aut fub pau¬
lo tolerabiliori criam diligenter colatur, flores,
adolefcentes, maturefeentes , maturofque fru-.
dusfimul producunt , non folumxflate, verum
hyeme. Magnus eft huius arboris maloriunqufe
cius in regno Neapolitano St Hifpania prouen-
tus. Seritur etiam in Germania, fed fruftra , nihil
enim prieter folia producit, vt teftatur Cordus.

Vidimus & florcntcm,&fru£tus ferentem Bafile*
in horto D .adtinis noftri St eiufdem vrbis cor(u-

cum glan*
de.

Locus. _

tribuunt quoque Tab.Cafp.Bauh. & plcriquca- j lis primarii , HieremixFefchii , in pulchra &: pe-
lii nerbarii qui id nominibus Veterum diucrfis I releganti arbore , de cuius fru&u maturo decerp-
condecorare ftuduerunt. 1 to euam comedimus. Erant magnitudine Ltmo-

Vulgata nornina (unt , Citria, Citrcd3 Citrorne- ! nibus fi milia ,vidcbantutque primi generis Mat-
\a. Gcrm. (Titrondpffei/ CJitroiicn / Citrtnen ,Ci- I tliiol. &. Pena?. Guftus tamen (uauitate Italis &c

wumju- trl)lsten > citronaten St 3ubenapffcl/id eft,Iud^o-
tenm. rum Poma, qui quotannis in fefto Palma: tenen¬
tur habere. Belg. (fitrocrt/(fioromcn.Gal.cim».

It.CedriStCirrjni. Hi(p .Cidras. Ang.(ftti*Otitrc.

Bohem. ^itrtnoKJeyftblf A. ^

a- Huius obferuatuf qutedam differentix : Non- quidem illis cedant , hortis, (i plantarum cultum,

. crcn‘ nulla enim,inquit Matthiol.in tantam excrefcunt , copiam, artificium topiarium, ^dificiorumque
magnitudinem , vt Melopeponcs adxqucnt , cu- magnificentiam fpe6les : non item fi aeris & ccel^

Prouincialibuscedcban?,quemadmodum Sc car¬
nis teneritudine. Alioqui in Germania frigore fi-
derata facile perit , iccirco diligenti cura a Princi¬
pibus a frigore cuftodiri (olet prxfertim Scuckar-
dix &Ca(fellis, in vere Regiis & qui nec Italicis

9*

HISTORIAE P LANTARVM»

genium. Quapropterillata in cauxdia auc cella¬
ria, vel findio ad hoc extru&a exlignis a*dificia,in
multos annos riuunt : qualia lanc vel Ferrariae
& alibi circumiaccntmm locorum in eundem v-
fum,ipfis etiam Italis erigi folitis nouimus. f

Cum Fruftificat liibftrudtis iugis haftilibus,
furcifque fulciendam fuadet Cordus,ne malorum
pondere increlccnte detradta fuccumbat,ac fracta
profternatur. Verum hoc in Germania timen¬
dum minime eft , in qua vix frondes abhyemis
faruitia vindicari queunt, quantumuis tepidis fpe-
cubusfoueantur.

Porro in Galloprouincis quibufdam tradtibus
maritimis, tam frequentem obfecuauiraus, vt in¬
tegra Citreta potius eaque peramcena iudicaue-
nmusjquam multo fludiovel curaconquifitas vel
cuftoditas malos ci trias.

Tempus. Florctdiueriimode Pafcauii, Februario floren¬
tem vidimus , & quidera cum floribus purpura-
fcentibus in sedibus nobilis alicuius. Item Romae
tam flore quim fru&u ftipatamMaio. Denique in
calidioribus regionibus raro floribus aut frudtu
viduam videas:: nobis (ane talis nunquam vifa,
qua’ non vtrumque iugiter oftentaret.

CITRVM MONSTROSVM

DE MAXIMIS.

Dtfcriptio

Citri maioris
arboi

_ orem vi¬
dimus Stutgar-
dia in horto lll.
Duc. Wirtemb.
qui hyeme tegi¬
tur , &cumhy-
pocaufto calefit,
camque floren¬
tem Anno 1599.

, Ex qua arbore
( pofteaMontbel-
j gardum vique ad

1 nos mi/it II1.E.C.

decerptum fru¬
dum ,monftrofae
raritatis, torulis
cannulatum , cal¬
ceum Polonicum
aut Turcicum re¬
ferentem: in acu¬
men enim defi-
f ( . nens, aduncum,

futium rccuruura , lacunam largiorem oftendit

parietibus vtrmque prominentibus, d medu Ia’

cuna colb longa furrigitur elanufcula, declinibus
an parietes orcumiedos lateribus. Merebatur fi.

iu^lcridtrute,concm-^eies--‘'

Forte huius aut confimilis alicuius varietatis
meminit Aug.GaUus in fuo lib.de Aedcult.lcjlice
confcripto. Memini [inquit] vidilc Curii alte¬
rum genus quod prouenic Staffegiati, quod pro¬
pter d, aerias formas v, fu mirab.le : *qud bonum
atque pra: cedentia genera : verum cdm arbor

paucos frud:usproduCat,rarb plantatur. Noliruia

Juc depi&um frudum integrum exiccatum adfer-
pamus inter noftra naturalia.

Marantha quoque hic filentio prstereundus
d.Zen/ mu us ex Theophrafto plantatum
d,ff=tent, as enumerat, qux cultu vel adhibito
vel neglefto non faciem folilm variant , fed in a-
4i*scjuip /pectes permutantur Tradit enim

inter alia lib.z.Meth.cognoCr.firapi.c. n.q*©4 ia«-
la Medica operofo cultu ita efformant , vt 8c m#-
ris& famini fexudiftinguant : rem certe admi¬
rabilem, & vifuiucundiflimam. Maris enim po¬
mum adnatum habet quoddam veluti infanti»
genitale , eiufdem cum pomo corticis & coloris;
Faemina: muliebre pudendum ad veram eius effi¬
giem efformatum videtur , quo fimile magis fcul-
ptor non fingat. Mala citriaad formam peponis,
aut cucumeris, aut cydonii, aliorumque quorun-
dam fiudhium ita effingunt ,vt nihil ampliiis pri-
ftinx figura: , praeter colorem & fubllanciamreti-
nere videantur. Mala etiam Medica <Sc L/mun-
culos vocatos Sc dulces & medii faporis ex acidis
conficiunt.

LIMONIA MALVS.

TAra ver 6 Li- ?e/crM
leonibus fa-
cies paulo alia
qu^mAurantiis,
adCitria infpe-
cie ditfTa pro-
puls accedenti¬
bus, color palli¬
dior languidio¬
re croco tingi*
tur. Forma Po¬
mo oblonga,
turbinata, rugo-
fa & tuberculis
incuqualis , fed
min usquam Ci-
tria, minori quo¬
que, a quibus 8c
ia eo differunt, Quod/ffi
quod cortice rat a l*
pulpoio tenuio¬
re minufq-, car-

nofo j/Ucco au-

temvberiore donantur, eoque acidiore : femen'

non multum abfimile amaricat .- folium autem rdui
non gemellum, vt Aurantiis , fed fimplex, lon¬
gius, latiufque,crenatura,fcrtatumve, foraminu-
lentum tamen illis confimiliter.Spinx de hic quo¬
que repcriuntur.virorqucillc perpetuus. At flo- rlmt. I

res purpurei /unt.

Coraus paulo fpecialius fic deferibin limoncx r'fT
Citri eft genere multb tamen minore ac frutico-
flore atbufto , pluribus ab' vna radice virgis ex¬
euntibus, cum large fiudificat, fubiedis haftili-
b usae furcis fulcienda eft. Arbufto , cortices ra¬
mos, vcftiuntpiioruminftarvirides. Folia mul- •

minora producit, Piri cotonerquefoliis xqua-
ha, rotundidra tantum, denfa, viridiaacglabia
Spinis armatur veluti Citnusatque Arangius, mi¬
nime tamen redis , fed aliquantulirm hamatis,
multoque pluribus quim illae , quo fit vt eius vir¬
ga; ac ramuli aduncis aculeis quandam Rubi ima¬
ginem referant. Flores Cierio figura non diflimi-
les profert, paulo tamen minores. Frudlus vero
Citreis ac Arangiis afpedu , odore ac fapore non
dilJimiJes.

Eorum quadruplex ad nos peruenit genus Ddfeien
1. Primum anfermioui formam ac magnitudinem “f/
habet , odore inter Citriam atque Arang.am ma-
lummedio. i.Sccundum globofum , mir.dfquc <«„/.»
prxdicto, vtroquecapire veluti eminente vmbi- OW^».
licoinfigne, extera fui patre ttiberofum. ; Ter
dum oblongum eft , gallinarum ou, quantitate,

6 1 4-Quarmm teruo squale eft. Sed glo- *

taliim.

LIBER PRIMVS

57

'/ora.

nara.

mia.

eclnt.

bofiro & fiipcrficic magis xquali. Omnibus
craffi ar, ac aurei palloris cortex , qualis Arangiis:
odore vehcmes,guftu amaras, feruidus ac tenuis,
‘o R^oliquum corpus caro efl , rara cauernosaque
per longitudinem membranis quibnfdam jnter-
fepta,cui mixta funt citriis fimilia, figura, odsre
aucguftu femina, minora tantum. Succus per to¬
tam carnem diffufus eft largus, faporis vehemen-
l/K. ter acctofi , ac dentes hebetantis. Radicibus ni¬
titur qualibus Citius ac Arangius.

Matthiol. maiora 3c minora facit, fucci fuaui-
tate differentia, & Corticis craflimdinc. Nam qua
grandiora funt, & fucco & cortice carneque lon¬
ge funtcrafflora.

■da. Amatus feribit, Hifpaniam ferre Limonia aci-
da, dulcia, & medii faporis : figura item varia :
quxdam enim, vel Cxfalp. tcftc,cortice funt cr.if-
fiori,oblongiora afperioiaque , citris magis fi mi¬
lia, vt qui in Gaicta nafcuntur: alial^uiori cor¬
tice renuiorique , fucco acidiori.

Probantur qui cra(Io conice co n flant, te ne-
riorique , fucco dulciori , quos dulces Limones
vocant.

i mimum Quoddam prxterca genus in Hifpania habe

•■ttsU/jf. tur minimo fhi&u , vix nucis amplitudine , odo
re citeris priftantiori ,excelfiore arbore.
edronatt Aug. G illo , Limones quidam communes ,qui
tamen &ipfi variant pulchritudine & bonitate:
quidam dicuntur cedronati , quia pulchra cedro¬
rum forma, fed minores, quamuis in citrias ai bo-
res inferti. Genus eft quoddam Genui nafcens,
mones delicatiflimum, dulcedinis Arantiorum , cu n fo-
leant Limones elTe acidi. Arbor multis producit
non fpinas , potifCmum iunior. Inuenitur tamen in
\noja. Maderno non fpinofa, quorum magna commodi-

i marum us> Prarterquam enim quod fpim acerrime pun-

cerefolean: , habentaliquid venenati aut mali-
iclcitus. o

gm , pri aliarum arborum fpims. Limones me¬
liores, quo maturiores ac teneriores fucculemio-
I tneutn- refque.Hinc citeris, etiamque reliqui Italii Lo-
■s. bardi ci Limombus prxftantGenueLs, quia diu¬

tius relinquuntur fupra arbores, nec ita cito col¬
liguntur, non nocente frigore ,vt in Lombardia.
/monta. iimone£ quamuis eiufdem bonitatis cum Li-
monibus, rarior tamen carum vfus, quia pulchri
tudo minor.

domina Limonia [voxhanc arborem aut fructum de
: ^no’ notans,] haud temere apud vllum probatum au
torem vel Gricum vel Lat num ipuenias , v:de-
itart. nat. turquepofterioris fcculi elfe inuentum: tantoque
magis mirari fubit qua autoritate Matthiol. Gre-
cc (WjJXct dici fcribat,nifi forte h f • d i e in Grq
ciaita vocentur , quod tamen ille non docet. Ple

id edici

nque

& hanc ad Veterum Malum Medicam refe-

teruaa apprime defideratur.

Gaudent Limones eodem celo calido cura , ac Locus,
cultu. Quapropter in Hifpania , Italia & Gailo-
prouincia frequentes habetur, &ad Lacum Be-
nacum fi re vbique viridarii habentur, tam his,
qu^m reliquis Malorum Medcora arborib* con-
iita, vbi in eam fefe attollunt proceritatem , qui
aliis in locis Salices Mc Vlmi, vtCalzoIarius telta-
rur : totoque tere anno fluctibus onufti fpc&an-
tur. Ex pricliAis locis terra marique vehim¬
ur in Germaniam , partim recentia , partito
muria condita. Coluntur & Stutgardii in
E. C. horto, vbi Nouembri frudtibus onuflas
vidimus, & nos ipfi aliquando arbufculam colui¬
mus in horto. Pulcherrimas colit &fuamet manu
magna mduftria infecit D. Fel. Platerus Balilei»

In ruderibus Cairi prope Boulas, Limones fyluc-
ftres, frudu nunquam maiore ouo columbino
meminit efTcBellon. In Zeilam Limones proue- L/monet.
niunt fua fpecie,pufilli,qui nullum prope capiunt PuftUi duk
incrementum , fapore dulciflimo. Sylueftrium {eSm
Limonum arbores in Syria , Aegypto, Africa fre¬
quentes , po nis admodum exiguis , acidiffimis,
vt refert Seal. Meminerunt quidem Amatus,

Cxf<lp.& A. Gallus, vt ante demonftratmn, L:-
moniona nd licium , veru n paruos non tradunt.

Cxfalp. minimos feribitin Hifpania proue ni re, Puf‘ll,s
verum quo fapore fint non indicat. Jf*uut.

An huius generis parui Limo nes, qui in dolin-
Iisinterdum importantur ad nos muria conditi,
cum carnibus &pifcibus coquendi , iucundi fa-,
poris.

v*hze' runt. Medici Mali genus , Limones Cordo:Limou
cx citri genere eidem. L mones & Limonia om-
nespenc Herbarii cum vulgo & Pharmacopceo-
rum officinis vocant. Citrei fpcciem dicit Ama-
\Mjfe- tus, &RyfF. Mali Medici tk citrei fecunda fpe-
■,es. ciesDod. Ant. Mufa ait , Italos vocare Citrium
Curium Malum. Cifalp. vero & Aug.Gall. non citrium,
Malum. jc:[ Limomam C trio fimilem dicunt. Etfane Li¬
mor es hodie di&ifrudtus, vcUPrifcis non de-
feribuntur, vel fub nomine citri comprehendun¬
tur, vt iftimnt Agricola.Gerrn.£tmonen/&imori.
hmenes Belg.&moeri.Gal.L/wsrt.It Ltmone.Hifp.Limonz.as
ncn '-fe Angl.ilimontree.Boh .Jimaumy. Porro Lirno-
Afa/ajft- nes hos proprie diftos nott cflepofTe Medica vel
dua re- Perfica Theophrafl. & antiquorum , ex eo fatis
ttrum. paterearbitrarnur,qubd facillime putrefcat,ideo-
que veftibus interfeci ?d arcendas tineas commo¬
de non poife, quod tamen in Medico Malo Vc-
Tom, I,

ARANTIA MALVS. *

ardifo-

PAar<

rum noftri

feculi, vbi id
folum & C co¬
lum concedit
delicii funt,

Mcdicoru ma¬
lorum fpecies*
itcrnx fron¬
dis virore, Sc
frudhium vbe-
re quotiis tem¬
pore luxurie,
aliis primum £
floribus elu-
cfantibus, aliis
adolefccntib^,
aliis maturis ,
atque his qui¬
dem fi mul om¬
nibus plerun-
que placcnterj

NotifTima vero reliquifq-, vulgatiora funt Auratia
dicta, quibus aureus ille &: rutilus cortici s fulgor £)efcrjp
nomen dedilfe potuit. Hic aliis magis orbicu¬
lata , nonnihil comprefTa, parum rugofo &fora-
minulento luteo cortice,interius tamen albican¬
te, non multum fpiifo , ( fceminas vocant ) vel Mas <2r
crafTo,( mares didtitant) amanfUmo euidenter
calido teguntur , qux tamen ante maturitatem
i viridis tegit cortex. Sapor fucco pro maturatio- sapor.
i nis progrellu aut generis varietate, acidus, dulcis,
j aut medius, feminibus iqualibus multa medulla
fanftis, amarus. Folio peculiaris forma, femper vi- Jf,M’

| enti,& nyperici inftar infinitis prope moduu»

sS

HISTORIAE

flet.

fornminnlis peruro , quippe quo 1 gemellum vi
der/ poilic, maiori Laureo, acuminato , neccrena-
to, alio ceu corculo fubiccto. Flos vC&frudtus
fragrantis odoris , [ qui Cordo cimicum virus
nonnih 1 redolere viderur] coloris candidi , ftar
lmnulis multis medium oblidentibus , pulchrior
qidim in citro , dc odoratior , intus fubcitri-
ruis, per oram vero limbi purpuraicentes. Ar¬
bori qua: multo maior qui u citri , cortex viridis,
fpin.t rigida: fed rar$. Monftrofa natura: ludentis
in Auranois nobis obferuata luxuries , qua: tan¬
tarum deliciarum conlcia non lat habuit fpinis
arborem armalle, nili dcfrudfcui cornuum terri-
tamenta adiungeret. Solet dc hxc fuperfcetare ,
Nomi na & tluernat*1T10^Llrn & malus citria d: Limonia,
fyuonyma. Aurantiadida volunt ab auri colore : alii ab

oppido, in quo abundant: Orange fane Gallorum
xquiuocum eft dcad Pomum hoc,& ad oppidum
Galloprouincix. Sed aliud eft oppidum Achaias,
Arantium ^ quo dicfa volunt: vel Arania a Gente
eius nominis in PerITa. In officinis tamen Aran-
tiaaicuntur. Hxc Manardus putat elfe Virgilii
Medica mala dc Auic. citrangulum.Hier.Bninl. h.
citranguli. Brunfel. citria , Arantia didta. Cordo
Medici mali genus Arangia , ab Italis N arantia: dc
arbor Arangius eidem. Trago dicuntur etiam ci-
tridyiiedica. Aure a,&Hefpcrica mala : In Nicand.
ir<tx?nlt ^ exiph. a)? Ac;- to y.tj disco/ : t o vs^omt^/ov , eidem : a
qua voce Germanica appellatio pomeran^en
quali Poma nerantzia dcriuata videtur. Amatus
ct am Rancidum vocat: dc Auic. c.trargulum di¬
cit : Alii & huius dc Mcluei citrangulum. Corna-
rius ceu prxtorio quodam edidto dc citriorum

- genere Poma Arantia vulgo didta,M atiana,& Ce-

Kanctdum. Jlianamala a Plinio & Galeno dici , in comment.
c^/lianum oftenfum tradit. Motus autem hic ma¬

xime ad hanc opinionem capellendam , quod ea
frequenter Galenum cum malis Punicis comun-
gere animaducrterct.

Aft vero , cum Theoph. dc Plin. dicant malum
Medicum non comedi , quod vel maxime de Au-
ranti s dici pollet , qux non comeduntur nifi in
condimentis , ex Suetonio vero conftet T. £1.
Domitianum non temere fuper ccenam prxter
Matianum malum fumplSfle, non lit verilimile,
fui (Te malum Aurantium , nili forte habueritdul-
cia, aut totg edulia, de quibus mox dicemus. Sed
Auran na Plinius ip(e eam opinionem ei eximere debuit,
n°n 'JJ* qui ait, $ Ccftio Ceftiana,ficut k Matio Matiana,
quemadmodum & alia , ab inuentoribus,* \o-
manis fuiile cognominata. Quare Gal.cum cx au-
thoritate Apollonii tradit in capitis dolore exe-
brietate ceftiana mala Romi lic appellata , in ci¬
bis co&a conferre , Aurantiaintelbgerc non po-
tuit, tum quod Apollonio dc Galeno incognita
fuiile cenlentur,tum quod ea nunquam cotta ex¬
hibentur, [vtDalcch. annotat ] laltcm non per
fe ,& quatenus cibus , fed quatenus iyCety^ca fcu
condimentum. Eandem tamen opinionem Cor-
narii dc Montuus fecutus videtur,dc Agricola.

Inter Citri a referunt Fuch. Manard. RyfF. Iou-
bertus , Saracenus & alii multi. At Dodonxo
finKtA yidiw, malus Medica, cuius primafpecies
Antiquis r. , Aureum malum , dc malum
Help eri cum , Neotericis Anarantium dc Aran¬
tium, ab aliis Aurengium.

Loniccroi-omancrantzia , genus Citri , Po¬
mum aureum Hefpendum Poetarum.

Lobcl.& Per. Citri & Cedri Theoph/pecies.
Ha-Uun. x i~„, Athen. &.«*»«,’, Nicand. Schol.
&Tum. Q_ui aded [ inquit ] Aurantia volunt
differre a atriis, legantiilud Nicandri in Alexiph.

Aurantia
Aram a .
Ar.tutia.

Medie a

Arangih.

A arunt! A

Jtal-

Citria.

Aurea.

Hefpcrica.

Neraruii.

Cora, no t.

(hry{m

lum.

Aureum

malum.

M alum
7i effieri e ii
Jurensi i*

PLANTARVM.

7q y.yj/iyJv ynAev, rc yipaJJ^ioy. Neralia etiam , Sarace- 'Neralia.
no, qux eadem Aurea vel H.fpenca. Arangia I

qu bufdam, aliis chryfea: Pomum Arangix Hift. Lhrile<jk
Lugd. Aurea vrirgilii C. Bauli, de quibus nos fu-
pra alio loco. Idem fufpicatur elfe Martianum
Suetonii in Domitiano. Cxterum plxrique Her¬
barii dc Pra&ici Arandi velAurantii nomine de- N.tnonum'
fignant.Germ. pomcrariRcn. Gal. urange 3pomwe 1

(1‘orange. Bclg. Uranie appcl/ appcl van aranien.
lul.Arancio. Hilp.fJaranzi.iSi naratijosy mdaranz
Angi. 0ran£fc rrcc.

Sed dubium hoc loco ventilandum ex Scalige- An Krar '* I
ro. Medici mali Theophr. vfum nullum feribit in- fu med/eij
ter cibos : iccirco [ inqu’t ille ] quxfiuere docfio- Theopb.l
res, vtrum elTet de quo Icriberet, Aramiumne an
citrium. Nam citrium prxeer femen totum efcu-
lentumeft. Non animaduertere [ addit] folii fi¬
gura tolli refpondendi cunctationem. Non enim
c-ft Arando Lauri folium , fed peculiare quod¬
dam , nempe duplex. Hac ille. Quali vero appen¬
dix ille folii impediat , quominus folium dicatur
Liurino fimile, quemadmodum reuera eft: non
qubd i nde velimus a/truere , clTe reuera Medica
Theophr. mala , qux nobis Aurartia dicuntur:
nam «Sc reliqua citriotum genera folia Lauri fimi- -I

lia habent, Rd vt conftet Scaligeriana fubdlitate
nondum fublatam re'po: derdi cundtadonein . Arantia I
Er iam rurffis Scal gcri;m.\cl . burn aliquem fub- eurfofmt
tili tatis proft ftorem fine cundtationc refbon- eJJe med/cal
dentem perlibenter audiremus : Aurantia vel in »‘«Urh'A
multos annos cxiccata, fuum tamen odorem non f r
amittere , non facili conumpi, & velcorrupta,
tamen tandem ficcari , Sc odorem feruare , ideo-
que veftibus interponendis ad arcenda noxia a-
ptiflima effie. Citria vero etfi liceantur quoque,
qualia & nos habemus, elle tamen euanida,ideo-
que nec odore nec vfu commendabilia.

Porro plerique Herbarii duas Arandorum dift- Aursncio-

ferendas agnolcunt, acida &: dulcia. Matth.triain run\^a'c.
Italia genera nalci tradit: acida, dulcia , & vino-^^lx'

lenta fiue mufta,qux &Cxlalp.& Aug.Gallus re- Oulaa.
ferunt, & vinolenta medii faporis vel mediocria Vinolenta,
nuncupant : hicque addit , non dignofei Dofte
nih comedendo. Periti tamen Medici & Hortu¬
lani optime difcernuntex foliis & corticibus fru-
«ftuum. Semper vero meliora funt Genuenfium
Lombardicis : quanquam hxc fi non colligeren¬
tur propter frigus ante perfedtam maturitatem
non differrent , quemadmodum nec Limones.
Piouinciales ad Genucnfes bonitate quam proxi¬
me accedunt. Seal, feribit fe in Prouincia Narbo- Acida &
nenfi , eiuldem arboris Arantia nonnulla acida, dulcia ex
quxdam dulcia deguftaftc , eodem tempore, qui- e*dem ur’

bus tamen n.hil defuerit ad pcrfe&ioncm. Et
quamuis iam alibi fcripferat,neque Arantium, ne¬
que citrium , neque Limonium diffi ndes fru&ufr
edere in eadem arbore , nifi illud fiat per infitio-
nem , neutiquam verb per propria dc connata
principia : hic tamen rationem tribuit materiei
diueriitati, qux non xqualiter coqui potuerit. At¬
qui fi non xqualiter coqui potuit , quomodo al- Seal re*
tcrutro nihil deelle potuit ad perfedionem ? Si treh'
diuerfi fruiftus non nafcuntur in eadem arbore,
nifi per infitionem , [quod facile concedimus}
quid opus ex coiftionis gradu rationem petere,
qux nulla eft in hoc negotio, cdm abunde fup*
petat ex mixto dc gemino cx eadem arbore diuer-
forum frudVuum principio. Dicamus itaque dL
uerfi faporis Arantia , quxScaliger ex eadem ar¬
bore guftauit, aut ex infita fuifte, aut cadere illam
<sGo5t7iv3 non pofle diucrfos frudfus ex eadem fpe-
cic arbore prognafei : cuius fententix dc nos fu¬
mus*-

liber primvs.

i>9

raasudcoqueex infita arbore diucrfa decerpfilfe
Scaligcr. quamuis illud neutiquam inlinuct, mi¬
ri ih verb etiam fi e i« telligare rideatur.
n (u' Grxci, autore Monarde , Aurantias Poma aurea

vo«mt. Perfuafumishabetperinfitionem adve-
tfd. nilTe complura genera, &fic rnagnificatum elfe
infitionis vfiim ,vt aliqux corticem habeant dul¬
cem , quxcot$ comedi poffint. Quanta diuer-
fitas fapotum in eis dcguftetur communi relin¬
quit iudicio , fatelfc concludens , conflare multa
fieri polle per infitionem, quq in monumentis
Antiquorum non memorentur. Enatam clle Au-
rantiam ex infitionc Citri arboris in Malo punica
u,a idemalferit. Ethinc Aurantiam Malo Citrio non
abfimilem Icribit, Sc cum Malis Punicis in rotun¬
ditate & colore , cortici ve latis conuenire tradit,
.um quinimo Malis Punicis vrgente neceffitatein eo-
■tZ. rum penuria fubflituendam cenfct. Id nondum
*«/**■ conftarc aitan Aurant:xfint Citranguli ab Aui-
cen. &Mefue commemorati.

Gaudent Aurancia iifdem locis Sc regionibus,
quibus Mala medica vbi pallim abundant in viri¬
dariis & hortis, maritimis pr^lertira tradibus. A-
bundantin tot., Campania, Apulia, Calabria , Sc
aliis regni Neapolitani locis, quemadmodum in
Germania arbores domiferx. Iildem Icatet Sc Li¬
guria, Galloprouincia , & totus Bsnaci lacus tta-
dus vbi paulo curiofids coluntur , quini locis
prxdidis : parcius etiam fundit GalliaNarboncn-
fi s , prx fertim fu p e ri o r. Frequentius vero hodie
edam tn Gallix Septentrionalis Sc Germanix ma- I
gna.um hortis colitur , quam vlliim reliquorum
Citriorum genus, vel qubd communiores hnt, 1
vel quod cadi mitioris genium paulo facilius to-
\rnti* lerenc. Quapropter Stutgardic in horto 111. C.
ures yVirc. magna copia prx aliis exoticis arboribus
\r'irt coluntur , vbi menfe Nouemb. pomis grauidas,
Jrl ' tam maturis, quim immaturis, magna copia , iu-
cundiflimofpedaculo, dulcibus, acidis, (ubacidis,
magnitudine variantibus, cortice tenui , cralTo,
amaro, eduli, magis Sc minus acri, vidimus Sc gu-
ftauimtts , vk>i & toto anno abundant. Aceovf-
que eas habendi cupiditas excreuit , vt Sc nobi¬
les , Dodores plerique , ipsiqtie adeo pharmaco-
pcei colere incipiant, in multis Germanix Sc Gal¬
lix locis. Nos etiam piares coluimus , infitione
& Citu, nam ex (emine facile nobis proueniunt,
tam dulci, quam acido. Sei hic Montbelgardi ad
frugem nondum perucnere. Dodor Platerus
Ba/ilcx plurimas habet frugiferas , &infrudife-
ras, quas (yluellres vocat ex (emine natas, Sc hu¬
met manu (qua induftria eximie pollet) inferit,
&frudiferas reddit, quxflumquc haud contem¬
nendum inde facit. In horto Principis in neitetE
cheim aurea mala pulchra,rugofa Sc polita matura
tar.t* Septembri obferuauimus. Scribit Lobel. in Afri¬
ca fylucftrem &Olbix Gtlloprouincix adeo fa¬
miliarem in aftlatu otx maritimx , vtfemperui-
rentium lucorum amcenitatc & Pomorum fatu¬
ra perenni , neutiquam inquilina videatur. Re¬
cordamur fane doduna Sc infignem Pharmaco-
pa-um Io. Rolfelot Montbelgardi 111. C.VVirt.
inferuientem narralTe nobis,(cinadolefcentia(ua
pene fame perii Ile quondam in Hifpaniis agente,
ntta inter fyluas Arantiorum fylueftrium. Tantam
enim earum futile ariditatem vt in plures dies of-
fenlos cuuaJ)a (eu llupore detes mafticationi om-
por ab ninbineptoshaberet. Sed vt hoc obiter monca-
U} Au: mus , facile mederi potuijfet manfu Portulaca , id fua-
W dente Anfl.&plerilque Medicis. Aut fihxc de¬
fuit panis calidus , cafeus, nuces Pme^Auellanx,
Iuglandes,(al aut mei calefadu affricatum , amur-
Tom. I.

ca in xn eo vafe coda ad mellis /piffitudinem , o-
leum immaturx oliux infricatum , vices eius fup-
pleuilfent.

Floret Arantia Aprili , Maio , tardius aut citius Templi*.1
pro loci conditione, pnjcipuq commendationis
odore. Flores decerpti etiam per maria in longin¬
quas regiones perferuntur aqua quoque quam
Naffam vocant, fuagrantiffimi odoris, exnspa- ^7"*
rata arte de (lillatoria. Apud Germanos hyeme N*jJa- ^
diligentercontcgendx , & extrudis in eam rem
xdificiis atque hypocauftis fouendx aduerfus
hyemis iniurias.

Non tacendum hoc loco, quod mirifica fubtili- Mirabilis]
tate, acutillimus prx.licat Scaliger. Arantii,in- s caliger i
quit , quod gelu periilfet , triennio poli effoffi ra- ebferuano.
dicemmirati fumus , nonfolilm viuere,fedetiam
Ixtiffimam. Sed fi (uperuixit , Sc quidem Ixta,
ergone perierat? Atqui, dicet ille, arbor perierat,
hoc elh truncus cum ramis Sc foliis , non item ra¬
dix. Atqui, inquam non igitur perierant, fuper-
ftite vitx etiarnnum fonte, cx quo priflinus vigor
promanare podit. Nondum igitur tota perierat
arbor. Sic bo nus quoque interdum dormitat Ho-

POMA AD A MI.

PRoximaAu-
rantiis funt
qux Adami nu-
cupant poma , fi
frudum fpedes
orbiculatum il¬
lum quidem Sc
auieuraxquabi-
Ii Aurantiorum
fuperficie , fed
multis numeris
maiorem, &n5-
nunquam ad
vmbilicum ve-
luti ambefum >
colore magis
fuluo,quam Ais-
rantia, & odore
ignauiori , carne
Citris (imili , fed
gfciftu infuaui ,
multo interim
fucco pragnan-

tem , fapore Aurantiis affini. At vero folium in
Limonum aut Citrioru familiam cooptare iubet,
vt cui nulla (ubie6la pinnula : nam pori , quibus
pertunditur, omnibus communes funt, veluti&
fpinx,vi orque pertinacis vitx folii. Flores Citri.
Omnes partes (atis bene Sc eleganter expreflic
pidor.

Hanc Sc plerique ad Medica Antiquorum refe¬
runt. Pomum verb Adami didum volunt,quod
in fuperficie ceu infixorum dentium veiligiaha-
b?re videatur , quafi ab Adamo primo nomi¬
ne commorfumfuilfet, quo nomine & ab Italis
agnofeitur.

SicMatthioI. Adami poma vulgo vocata, nos
Lomie dicimus, & Pomi d' Adamo. Aurantiis duplo
triploue maius , rotundum , cortice non admo¬
dum craiTo, inxqu ali fi (Turis quibufdam apparan¬
tibus , perinde ac fi dentibus demorfum edet,
vnde illi nomen , quod putet ignarum vulgus ,
hoc illud elfe pomum, quod ab Adamo in Para-
difo demorfumfuit. Medici mali genus , Poma
Ii

Dcfcriptiti

Quo diffe¬
rat ab Au-

Sapor.

Io horum'

M eehea

anttcjuorn

Etjmon

NrtBWna

& Syno¬
nyma-
Adami Po -
ma Lomit4

Medici

mah geruue

15» M IS TORI AB

Adimi. Cordo. Antftus quoque Citri fpectem fi-
' “f- cic. tomum Afrriitm quartum , etiamque Medi-

’ SZi cum Pomum Afljrriunt , Adami vocatum,

'ittUcum. MaL: mdic Diof c.tcrtt* variet m Pen.& Lob. Ma-
\ talus A(- lus AflyriaTabern. «Se Gerard. Poma Adami Hift.
fart* Lugd. & Neotericis plerifquc. Solcrius Limes
Ltrnes Me- vocakat. An Casfalp. MeUnguU , quam alii O-

F LANTA RVM>

l<Cttrlnga- tr gulam? ocant : frutice &fru&ufimilior G-
U. * tro, ingenti fructu , omnium maxime tubero fo & |

crifpo : colore pallido , fcd rotunditate & fucco
interno Aurantix: cortice quoque fimiliter fun¬
go fo , fcd tenero & dulci , cum leui quadam ama-
T onz.tr sm. rjtu<jjne Ponzirus afnbigic inter Limonem &
A urantiam : non enim oblongus , vt Limon , nec
omninb rotundus , vt Aurantium : vtrifque am¬
plior : cornee erado & liui, colore ad Aurantium
vergente, duici cum quadam amaritudine , fucco
intns Limonis. Confiderent periti ancitrangula
CxlaIpini,non fi n t poma, qux vocant Adami: &
Ponzirus differentia quidam citrii maioris. Ica
{altem deferiptio infinuare videtur.

Momina Germ. 3bflm»dpffef. Gall. pommes d’ Ad<xm&
hnguar. poncjres iifdcm telte Lob.Hifp.& Lufit. Az,amboa.
Locus. Angi. CJjc-ZffyyTiandlpplctrccGerardo.

Non vbique hic obuia, in Lufitania tamen &
& Hifpania colitur : itc;n in Calabria , authori-
bus Amato & Cordo. Ad Bcnacum lacum toto
anno fere perpetua fronde virent & florent, tefte
Calzolano. Vidimus nos Lugduni aliquando , &
in horto H!.C.VVirt.Stmgardiano,vbi arbor pul¬
cherrima, magna ferens poma, nec pauCa.
uats ma- Quod in genere de loco omnium malorum
~ Medicorum didtumfic , abundant ea hodie al’
genere. Golffj Antogil,\ bi multo maiora, quam in Lulita-

nia r 'item in infula S.Helenx. In Brafili-i aliis
no ui orbis partibus, k Lufitanis ex noftroorbe
illata, multiformia mala Medica hodie fuppetunt,
vtdifim sexhiftoriis & nauigadonibus Indicis
Hulfii, M lfFei- & aliorum. Citrus apud Medos &
Perfas inprimisffequens , deinde Palladii dili¬
genda in Italiam tranflata fuit : poflea vero in
vftim deuenit , vt nemora 5c campos occupa-
Jl I edicam ' ,

otium Mirum , quod feribit Scaliger apua Theqphr3-
( ■ * nsn ftum : Arbor Medica tota Graecia [ fci.mus enim ]

Stnitf, nulla vificur. Haec enim eius funt verba. Et in In¬
dice in eius annotationes in Theophr. Ius repeti¬
tur, imlum Modicam in Grxcia non videri. Quod
fi verum efl [dc quo tamen vehementer dubita¬
mus] frutlri fane & prifeis in Grxciam inue&a
creduntur, vt in praecedentibus dictum. Mifari
porro fubit, quare non fintibi , aut efTe poflint,
prxfertim cum ncc terrae fertilitas , nec coeli re¬
pugnet temperies. Sed ludicium penes eos eflo,
qui Griciam incolunt, aut pcrluflrarunt. Nifi
forte barbaries Turcica , qui iam anteScaligcri
In Creta ^ccil^a *n Graeciam irrepfcrat , eafdem vel negle¬
xerit, vel penitus exterminarit. In Creta fane,
tcftc Bellonio , maximi funt arbores Arantio-
rum, citi iorum , pomorum Adami &Poncerio-
rum. Grici , eodem referente , fuccum expri¬
munt, dolia eo replent, vendunt Tureis Con-
S ueet <ofuA ftmtinopoli 8c aliis locis,qu6 deuchunt.Eo enim
Turea frequenter vtuntur loco Omphacii.
luitura^mn Opeixprettum nos fadruros exiltimamus [ ii
Urtt .x \fe- antequam dc viribus malorum Medicorum aga-
rft eorum, mus, aliquid dicamus dc eorum fatu , cultu, infi-
tionc , & 11 qui talia funt, qui ad eorum con-
frruationem facere poflint , idque jn Germano¬
rum & Septentrionalium potiflimum gratiam,
quos hodie tanto ftudio eas arbores colendi &
propagandi ardere videmus. Prxcepta igitur da- 1

bimus ex probatifTImis & diligefttiflimis earum
cultoribus, potiflimum, Varrone, Palladio , Aug.

Gallo, & obferuationc nollra.

Ergomenfe Martio citri arbor quatuor modis
feritur, femine , ramo, talea, claua. Amat terram
rarioris naturi, ccelum calidum , humoremque l0cijs.
continuum. De Medica inprimis obferues, ne m
terram nimium aridam , fcd temperatam femen
demittas. In iugerum vnum , fi efl: natura tempe¬
rata terra, feribunt opusefle Medici fefquimo-
dio. Idferiturita, vt femen ia&etur, quemad¬
modum fciiicet cum pabulum ik frumentum fe- Satto m
ritur. Si igiturgranis velis ferere, ita facies : ter- noram, i
ram in duos peaes fodies, cinerem mifccbis, bre-
ues areas facies, vt vtrinque per canales aqua dif-
currat. In his arcis palmarem ferobem manibus
aperies , tk tria grana deorfum verfo cacumine
iundfca confhtucs,& obruta quotidie rigabis, vt a-
nimata femina melius adolefcant. Citius proce¬
dent , fi beneficio aqui tepentis vtaris. Natis
germinibus femper proxima herba runcetur. Po-
ceft hinc trima planta transferri. Acres medul¬
las mutant , fi femina per biduum mulsa mace- I

rentur. Si ramum velis ponere , non amplius Ra/niJ*-
fcfquipede debebis immergere , ne putrefeat.

Claua feri commodius efl: , longitudine cubi- tto. |
tali, vtraque parte liuigata , nodis Sc aculeis rc-
cifis : fed integra fummrtate gemmarum, per quas
fpesfuturi germinis erumpat. Diligenciores A: fi¬
mo bubuloadlinunt vtrinque , quod fummuin
eft,vel marina Alga vefliunt, vel argilla fuba&a
ytnufque extrema cooperiunt , atque ita paflina-
to folo deponunt. Talea & gracilior &breuior r.t!ex/4'*
efle poteft, qui fimiliter vt claua mergetur. Sed /w. 1

talea palmis duobus fuperfit, claua omnis obrui¬
tur. Non debetaliisarboribusannedi. Infpa-
tio nondcfideratinterualla maiora. Calidis, fed
irriguis & maritimis maxime gaudet locis. Sed fi
quis hoc genus , vtinrcgiane frigida nutriatur,
extorquet, loco vel parietibus munito, vel in me¬
ridianam partem difponat hanc arborem.Sed hy-
bernis menfibus tedam Uramine velet agrefti, sit*Q
aut aliis tegetibus vel (portulis muniat i frigore.

Iuuari creaitnr maxime circumfiticucurbiti fla¬
gellis, quarum cineres vtilern quoque citri arbo¬
ribus materiam pribtnt. Gaudent affiduafoflio- vj poma i
ne, hinc proucniur.t Poma maiora. Nifi qui an- f»atar. f j
j da funt, rariflime debemus abfeindere. Illud quo-
que fcicu dignum , quod- arbor citri fimi lis erit,
qui beneficio inoculationis coaluerit. Diuices*

& qui dantoperam genio , fornicibus concame-
I ratis ad Solem fpedantibus, reporumt, aut etiam
: fornace intus exflruda, fouent. Vbi iftas reful-
ferit, fornices apertos, Sole fimint illuflrari , &C
; eius tepore foueri : omnino acri nuda & libera
I reddenda , fed eatemis vtfccura fit. Nam hic ar¬
bor, potiflimdm citrus ,vtpotc fuapte natura.tc-
nerior, fi paucam glaciem experiatur , fjrderata
contabefcit. Talea, liue claua eius calidiflimis re¬
gionibus, & per Autumnum ponitur. Frigidiflu
mislulio iScAugiiflo politas, oc quotidianis ri¬
gationibus animatas , vfque ad poma J$c magna
incrementa perduces. i fo»

Infcritur frigidis locis Maio : calidis Aprili» ^ K
non fub cortice , fed filfo trunco circa ip fas radi¬
cesce quo poftea (pedalius. Iifdem temporibus
etiam feritur.

i Calidis regionibus partus non alternat, necre-
ftibili , fed perpetuafertilitate pomificat: aliis pu-
‘ befcentibus, aliis adultis, aliis maturitate caducis.
Sicgradatim fuccedunt Poma. Maturis fefubfli-
; tuunc acerba, lwc florentia confequuntur, orbem

quenjr

LIBER PR1MVS-

MtlO

iiodic

quendamcontinux facunditatis fibi miniftrantc
natura , qux hanc fceturam non interpellat.

Inferuntur etiam ex Piro , vt quidem volunt,
& MoroSc Punica: Malo :fed infici furculi qualo
defuper omnino muniendi funt , vel fidili vafcu-
lo; De latu Scinfitionc hos verius condidit Pal¬
ladius.

Nec non & Citri i patiuntur mutua rami
Pignora , qua graitido Cortice Morus alit.
Pomaque pa/luri blando redolentia/ucco
Annatis mutant fpicula nota Piris.

Poftcritas quoque iemine ferit, fcd voluptatis
potius gratia, quam vtilitatis:tarde quippe frudus
producunt. Plantandi potius baccelli cuiufcun-
queprasdi dirarum fpecierum, longitudine palmi,
politi. Ad quatuor digitos deradenda exterior
cuticula ,&tcrrx infigendi, preleruandi a magno
xftu & frigore. Spatium lit palmi interfingulos,
quos oportet extra terra ad duos aut tres digitos
eminere : lapitis circumfodiendi. Facilius pro-
l f ucniunt, li propagentur. Arant fe tamen minus
nda feliciter, quia ligno lunt firmo , quod non facile
radicat. Ex igitur feminandx,& quia tardius fru¬
di fi eant , inferenda: Pomis Adami, Citri, Limo-
nix: ita&plures proferunt frudus , & citius, &
meliores.

Hortulani Italic nunc diligenter defigunt bac¬
ellos Pomoruai Adami propter inlertionc , quia
commode prouer.it , earumque frudus ca; teris
hodie fere rarior. Qui Curiam infirere vult,
melius faaet, fi nobiliores ignobilioribus inferat.
Sunt qui Citrias Limonibus inferant: peritiores

tamen inferunt Limonias Cittiis, quia fR frudus
Tnm' nafcuntur pulchriorcs,quos Limonocitros vocitant |
Icaii, quique ventriculo mchds conuen-iut, quam
Limones,qui vehementer refrigeraret. Inferun¬
tur ciam Citri «SeLimoncs Arantiis : iicque plu¬
re s feruntirudus quam in propriis truncis, & r ri¬
gori magis rcfiflunt. Ad Lacum Bennatum in i
parteS* I-dtanaArancix arbores ferunt hyc nem ,
non tedx. ArchiprcsbytcrdeMaderno in Ciere¬
tis fuis arborem .habet Arantiorumagnoru.n, ex
vnius fi fluta: infirtione comparatam. Habet e-
tiam Limomas quamplurimas , quxxqueacA-
rancieetianon tedx per hyemem frigus ferunt.
Frudus tamen cius loci ad bonitatem G.nncn-
fium & reliquorum locorum maritimorum kalix
ncutiquam accedunt, vbi haud ita frigoris iniurias
pati folent. In deliciis habentur prx aliis Arancix
medi i fap o r i s , q u o ci rea lio di e fx pi us i n fe ru n tu r ,
quam dulcia & acida. Quoniam v ero Arandorum
Pomorum Adami arbores hudiferos flores
copiofosfertint, Citriorum autem multos infru-
diferos,Limoncsctiamplurcs,ideohx duc in¬
feri folent Aranciis,& Pomis Adami.

Inferuntur autem per feutum , olearum modo:
nimirum non fub cortice, fcd fi fTo trunco. Di.li-
gentidres infertos furculos cera diligenter obli¬
nunt, ne aer aut humiditas aliqua, penetrare pof-
fit. Veium adimendi omnes oculi fuperflui,etiam-
que fupeiuementia Germina. Sic relinquatur
ramus fupra inoculationem , ci appendatur vai-
culum terra plenum,ita adaptatum vt radices age¬
re poflit in eo fequenti anno plantari,
ifcvtio- Infertioncs autem fieri par cfl interlunio, men-
s tun- fibusprxdi dis. aut etiam tardius, dummodo li¬
gnum lit faeculentum. Mundandx arbores fine
Martii & principio Aprilis, vbi frigus celfauit.
Tum defiguntur bacculifeuclaux : & ramis vaf-
cula applicantur cum terra , parte per vafculuin
tran frnilla. prius fcariflcata vt promptius radi¬
cetur.

Tom. I.

!ert;o-
, modus

itionum

ij modi.

Qux granis fit fatio , tardiflime ad frugem per¬
venit, fpeciatim Aranciorum, non ante duoderi-
mum annum , edi rede curentur. Citri & baccu- /J*,™

Iis uel taleis fate frudum ferunt tertio aut quar¬
to anno. Limones quinto.

Terra fit pinguis, petris vacua. Locus vbi con-
fitxfunt a Borex affla.tu fit immunis. Ex fimis
prxftat equinum , ouinum ,'fed bene putridum,
quo obruantur & muniantur contra frigus. Aefti-
uo tempore fiepius rigand?, fingulis menfibus
circumfodiendx : Magna diligentia putandx col-
lcnd^que fpinq ,ne arbori. noceatur. Hieme fic-
cas cllc oportet , antequim recondantur.

Periti hortulani ,& ad rem attentiores , mc- Florej
tuentes ne flores hyeme pereant ,prinfquam Ci- rM^-tment4t
eros tegant, vt qux frigoris magis impatientes, fretuum
flores , fiuduum rudimenta 8c teneras fummita- ejumdocoU
tes tollunt, & fale condiunt atque aceto , adei- l'&cnd*<
bum tempore quadrageiimali , & toto anno.

Cauendum ne vllo ftillicidio rami madefeant:
vrgente frigore , accendatur ignis in loco vbi re-
pofitx funt, ex lignis ficcis , aut carbonibus, mfi
,'dfit hypocauflum Interdum mitiori cceloe.vi-
ftenteaperiendxfeneftiXjVt fluantur in aliquot
horulas,potifliinii!n circa meridiem , rad is So¬
laribus. Ex Limonia rarius & minus decerpun¬
tur flores quia plerumque frudifera : Arancioru
vero & Pomorum Adami femper. Arbores lix jetafar^
fupra fidem durare putantur, aiunt in valle Sal.»- borumCi-
diana de cii caLacuni Bem acum extare nonaginta tn*,um
& centum: Rome quoque Arandorum arborem & Medt-
in templo S.Sabinx aD. Dominico fatam tradunt ‘2<'r7nn*
quxeriaranum delicxtiffi.ua ferae porfu : Pollet A£) do-
crgocllea.co. cirute r annorum. Frudus ii de- minuo fa.
mu:n perfedi credantur, qui per annum durarunt ta-
1 n ■> rb o re, & q ui n ull u n fen (erunt frigus. Minus
probantur qui flia fponte cadunt. Aranciearbo-
iv s vix amittunt fifiia ,rcliqux facilius , potifli-
nium Citrus qux exteris delicatior. Verum pri¬
ni) vere facile recuperant notia ac etiam flores 3c
frudus.

Vt caneas nc flores feiant inanes, prxeidendi Negores
rami f ipcrflui , cauendumque ne vitra modulu ferant m*-
cxcrcfcant: ita copiofos edent ,& flrcundos. Di- »es.
gitis tutiflime ramulorum multitudinem decer¬
pes potiflimum vere, & interlunio, ldque ordine
quodam, quo apparent : ip fas etiam gemmas a-
bundantiores demes.

♦ Quum tranfplantandx aut transferend^. Vere XranfplS-
quoque faciendum , conhderato etiam litu eo- utio.
dem, quo erant antea poficx, fingulis partibus,
fibi confactas coeli plagas refpicientibus.

Magno fane harum arborum damno, prqfertim
in vafis.repofi tarum, negligitur litus ratio cum s,tUS*
educuntur. Si tamen Septentrionales rami exte¬
ris effent teneriores , etiam conflictum fitum mu- ^grxtr*r
tari, haud improbauerimus. Tran (plantatio fiat
potiffimiim ciica vefpcram in bona terra , quo c- nis
ciam tempore probatur rigatio, (i lit opus: In Bn- Ajodtts
xiano agro quidam meridie plantant &: Soli etia Bnxienfjii
expofitis locis, non tamen mutato ficu, in vafisli-
gncis aut terreis , qui etfi non tam miti fluantur y0„ltJ
Cado vtRiuierani , cultura tamen Sc diligentia 'Cultura^
interdum meliores pulchriorefqj habent frudus. diligenti*
funt qui caplis vtantur e ligno Lariceo , quod
melius refi flat aqux,fufltil tus altitudine palmi, ne
terrx corruptela aut flui inficiantur. Latir.udo &
longitudo capfarum fere vhix vnius &fen;i.s e(fe
folet: terram quotannis renouant , admixto (ter-
core columbino , gallinarum , equino aut etiam
cloacarum. Circa D. Marcinum fub porticibus &r.
teebs collocant , nc pruinis Ixdantur , ita tamenj

1 5 '

-.•i.

H I S T O R l AE

vt Sole fiuantur. Ad diem D. Catharinx repo¬
nunt in domos , vt k frigore conferuencur per
hyemem. Vrgente fummo frigore accenditur i-
gnis carbonum: cum opus eft etiam rigantur,
Menfe Mart io paulatim educuntur, vt aere fruan-
tur liberiore £«. Sole etiam. Circa D.Georgium o-
mnino aeri exponuntur , fimilitcrque rigantur,
fi videatur opus. Edudfcis aut educendis ad qua-
cuor digitos (upei t!c:e tenus detegitur terra , Sc
radicum luperKuucs fibrae exfeinduntur. Arbo¬
res quas colunt i :i vaiis terreis , funt praecipua:
pulchritudinis , & afpedu mirabiles ob infignem
fcecunditatem.

If, w r Vi fu ftupendum , arbafculam , cubito aut fef-

terret, chI- quicuoitonon altiorera, in vafc cubito nonal-
*"r*. tiori, cuius fundum palmo non latius, cum maxi¬
mis Citrus dnuita n , tantaque copia, vt plures
lintfrudusquam folia. Citni itaque, Limones,
Arantii, Limo ii, ponendae in paru a vafa terrea,
fed profunda , cum nauca terra valde pingui, &
arcenda: a Boreali vento. S;c fructum ferent in¬
tra triennium , exceptis Aranciis, qua duriori li-,
gno*.

Vt autem citius ferant , inferuntur Citriis Vel
Vr Aranei: potilis Adfomi pomis, fi eque ipfa etiam Arantia
cicuts ferat euudcnt maiora.

. - Vtdiu conferuentur , tertio vel quarto quo-

iduentur cluc anno eximendae , & tollenda terra ,fecandx
radices , vtad tres vel quatuor digitos tantum re¬
linquantur longa: : detur terra noua, qualem an¬
tea diximus : diligenter prxfcindantur ramuli lu¬
xuriantes : arceantur a nimia ficcitate 6: calore,
&ftatis temporibus rigentur. Sic & bonas & diu¬
turnas efficies , neque fpemfui fallent Agricolx.
Dicamus etiam aliquid, de Mangoni j.

DcMan- Feruntur acres medullas mutare dulcibus , fi :
Joi"'nMc* ^Cr Cri£*uum acllu mu^a femina ponenda mace-
tli'. rentur, vel ouillo la de, quod prxftat. Aliqui men-

i t fc Februario truncum obliqilo foramine abimo
•$*»t dulces terebrant, ita vt altera parte non exeat : ex hoc
humorem fluere permittunt , donec poma for¬
mentur : tunc foramen tuto replent, Sic quod
eit medium ficu dulce confirmant. Citreum &in
arbore poteft per totum anonm propemodum
cuftodiri. Melius fi vafculis quibufeunque clau¬
datur. Si pubefccns malum fictili vel vitro clau-
pLrlctd- c*aCur5 per incrementa formam vafis contrahet, &
\Ant. tanta magnitudine, quanta vas, extuberabit, ^d
hoc autem Pomum videtur incumbere : fed cane¬
tur foramen, per quod aerinfpiret, fi fubado gy-
rt non t*- pf0 pomum oblinas , noxis omnino non pate-
”*** bit.

vt hemmn Africanus fcriptum reliquit modum , quo vel
aut anima- humanam , vel animalis alterius induet irnagi-
l» mduant nem,fi gypfo vel luto ficcefcen te hanc obducens,
mucronis acre bipertito , videlicet in anterius &
poffceriusdiflecucris , vt ea iterum apte poflint
coniungi, pofteain fidilia pofucris: cumque po¬
mum ad dimidium peculiaris incrementi perue-
ncrit, iis formulis claudes , diligenterque vincu¬
lis diffringes , ne obuoluti pomi peraudu fidiles
typi diuellantur: & fiue Citrium,fiue aliud quod-
uis mali genus fuerit, breui has exprimet effigies,
nec non has animalium figuris reprxfentabit,
quorum & habitum & imaginem mentiri pla¬
cet.

Si rubra Citri poma voles efficere , furculum
vt r»bra^ Moro inferito , &c malum rubrum dabit. De Ci-
fiufit citri* Cijorum &Limonum cultu confufe etiam Iouia-
numPontanumin hortis Hefperidum.

Rrfopno- Si velis legere atque feruare mala Medica om¬
nis generis, node Luna latente debebis cmnra-

P L ANTA RVM’

mis foliatis carpere , & fecreta a fc inuicem difpo-
nere.Diu integra a putredine prxferuantur, prx-
fertim Citria, li reponantur loco non nimium fri¬
gido aut calido, in vas in quo hordeum bene ex- v/dr^cni
iccatuin. Cauendum tamen ne fe mutub contin- {eruentur.
gant. Sotion rei rufticx celebris author , iubet
poma Citri fubada gypfo fiudiose perlini, vt
toto anni curriculo , inoffenfa integritate , ‘illxfa
omni vitio feruentur. Citriamala non^putrefeere
promittit, qux acernis Hordei fuerint obruta. A-
liifingula vafis lingulis claudunt ,vel gypfo adli-
nunc, & opaco loco ordinata cuflodiunt. Plcri-
que in Cedri ferobe , vel in ftraminibus minutis,
vel in paleis teda feruant.

Notanda & hxc antipathia , quam Citriis acci¬
dere feri bit Fracaft. quod fcilicet infperfo in eo¬
rum cumulum pane putrefeant. Attrahere enim
panem eorum humiditatem , qua de caufa necef-
fario paulatim flacccfcant.

Sed qux vtilitas tam diligentis culturx redun- Vcilita- ei
dat in cultorem? Maxima lane : Nam ctfi dele- euhu»,
datio ipfa, dc tam faluberrimarum arborum cul¬
tus, pro vtihtate fit habendus , vfura tamen inde
diligentioribus & copiolas colentibusreditnon
contemnenda. Multx primum acquiruntur pe-
cunix ex venditione arborum, qux multiplicari
poliunt : florum Citri pro acetariis,pro clbndieh-
dis aceto, ruelle, & laccharo: florum Arandorum,
pro pretiofiflima aqua Naphx,quam vocant: fru-
duum immaturorum, pro condituris :Arancio-
rum pro globulis & corollis, qux grati admodum
odoris : maturorum pro conuiuiis , pro xgroris
& medicamentis: corticum Arandorum pro bo¬
na finapi confcdura , & aliiscondituris, vtpanc
aromatico, etiamque corruptorum propter fuc-
cum & femina : Aranciorum feminantur, Citrio-
rum venduntur Pharmacopceis. Solent verb
Meicatores emere hos frudus menfe Septembri
6V Odobri.Separant maturos ab immaturis. Im¬
maturos vehunt in Germaniam , Hungariam,Po-
loniam, ac etiam Mofcouiam , qui fuam interea

acquirunt maturitatem, & crudi edi.poffunt, in

quibus locis magni venduntur. Et hac ipfamct
die [ Odobr.14. ] qua hxc commentamur huc
Montbelgardum attulerunt geminx differentix
Arantia. Iralicanonpcrfede matura,&Prouin-
cialia fatis matura : hxc ciues , illa Pharmacopmi
[ maturiora refpuentes,qubd diu feruari non pof.
iint] coemebant , dicentes maturitatem acquifi-
tura fuo tempore rede cuftodita. Tum fibi futu¬
ra Aurancia , cum defuerint aliis. Maturos,qu^m
certiffime poliunt , diuendunt Itali hortulani
Pharmacanis ad condituras. Vidimus vnicam ar¬
borem Citri, fatis tamen elegantem , Bafilex cen¬
tum florenis diuenditam. Ipfa etiam folia qui-
buldam in locis venduntur , qux cum cibis deco.
quunt ad odoris gratiam. Denique nihil Iric quoi
non vtile & frugiferum fuo cultori,quouismod,o
clTepoffit. ScribitCalzolarius , ex vnotantuiij
terrx ingero malorum Medicorum circa Lacum
Benacum diuerfi generis arboribus confito , cen¬
tum & quinquaginta, & quandoque plures etiam
ducatos,annuatini colonos recipere.

Iara quis vfusin Medicina, quanta commodi¬
tas, quxgratia? Charta priiis deficeret , quam
omnia perfequi pollemus. Fas fit tamen , inltitu-
tx noflrx Methodo fatisfacientes,ex probatifli- vjrf$ &
mis quibufqucaiithoribus malorum Medicorum fus. *
omnium vires tS: vfus recitare. Malarum

Iamfupr^exTheoph. diximus, qux fit Malo- medinrmd
rum cius Medicorum vtilitas. Diofc.malum Me- fn£?,ere
dicum in vino bibitum venenis rcfiflit > aluum

f

io*

i acia A

[ipcra-
| itura.

I ITT.

enx.

luci a.
nxchus

\ertme-
7 r*;«>
mirab/-
anttpu.

;>>• fi0

' ;hs.

pettgo.
r dxica.
\muus.
ut fiu-

■tfhtta.

OXit.

cieret.

LIBER P RIM VS-

fuBdiicltWecoiio aut fucco colluto liiauitatem
oris facit : cfturvero maxime a mulietibus contra
malaciam , quam picam vocant. Arcis quoque
ueftiariis impolitum eas ab erofionis vitio vindi¬
cate creditur.

Galeno Mala medica in femine (xJVVtoV^/p-
(ut, fuccofam medullam , femina ambientem in-
telligimus) quidem vincentem fiabcnt qualita¬
tem acidam & fi ccam, vt ipfum tertii fit ordinis
peficcantium refrigera ntiiimque : in cortice vero
itidcdeficcatem temperiem funt fortita, non pa¬
rum tamen habentem acrimonia: : Proinde defic-
cat hic fecundo cxcelTIi, non tamen frigidus eft,
fed aut temperatus ,aut paulo infra.

Cortex Aetio in tertio exccfiu excaleficit > de-
ficcatquein fecundo. Variat tamen calor corti¬
cum pro ratione amaritudinis : eftque Arancioru
ceteris calidior : Citriorum temperatior.

Porro caro Mali medici, Galeno crafTi fucci
eft , £/ pituitofa [ id eft pituitofiim humorem ge¬
nerans] frigidaque. Nam & ipfa editur ficut &’
cortex. Semen omne edi ineptum eft, tum humi¬
lium illud & acidum, de quo modb di£lum,& nu¬
cleus qui in co inuenitur,idquod reucra femen
eft. Hic amarus elt, £: digerendi videlicet ficcan-
diqtic facultatem obtinens, fecundo quodammo¬
do ordine a temperatis recedens. Folia denique
exiccandiac digerandi vim obtinent.

Plinio Citre contra venenum in vino bibun¬
tur, vel ipfa vel femen. Faciunt oris fiiauitatem
decodto eorum colluto , aut fucco exprelfo. Ho¬
rum femen edendum prxeipiunt in malacia prx-
o-nantibus *. ipfavero contra infirmitatem ftoma-
chi,(ed non mft ex aceto facile manduntur. Item
alibi : Citreis odor acerrimus , fapor afperrimus:
Rurfus alibi : Malum execracum aliquibus odore
& amaritudine, aliis expetitum, quod fane veri f-
fimu dTe5Nobililf.matroiieaRyfchach exemplo
nobis compertum, quippe qux diuturna ventri¬
culi imbecillitate & naufea vexata , pro remedio,
quod illi opportunum & falutare (nec fine ratio¬
ne & experimento quotidiano ) putaba;mi3,cor-

ticis citri vel crudi vel conditi , non aliud ei pr$-

ftantius vomitorium fuit: quippe cuius vel odore
folo naufea concepta, paulo po(t multoties eru¬
perit in vomitum. Quod de femine ait Plin.ad-
uerfus Malaciam :id de fucco potius aut cortice
intclhgendum,exDioft.

Serap.ex Abcn : Magna vis carnis citri ad re-
' ftringendumcalorem ftomachi : fucci illitu, im¬
petigo tollitur. Eiufdemdecodlum cardiaca: con¬
fert, appetitum excitat, incidit bilem flauam
&z craftam , vomitum compefcit, fluxumque ven-
' iris. Calorem hepatis reftinguit, & a proprie¬
tate quadam triftitiara abigit , prxfertim eius fy-
rupus. At fu ccus eius pulmoni nocet & neniis,
propter nimiam fuamacetofitatcm. Granarefi-
ftunt venenis drachmae pondere fumpta ex aqua
tepida, Selocoinfe&oimpofita. Ventrem etiam
emolliunt.

Porro de Citri feminis temperamento fibi neu-
tiquam conflare videtur Auic. quod lib.z.fux me-
dicinx , calidum : ad in comment.de viribus cor¬
dis frigidum Sc quidem in tertio ordine facit. Di-
cendum:il!um priore loco locutum de feminis in-
uolucro : pofteriore de nucleo quem tamen non
temere frigidum dixerimus tanto minus ordine
tertio. Attamen fic quidam euadendum c.enfet A-
uicenniftis,quos vocant. Alii Corticem Citri ca¬
lidum dicunt ordi ne primo , ficcum in fine fecun¬
di , in quo si Gal.di dentiunt , qui temperatum di¬
cit , aut certe temperato proximum. Mona.rd,

fane femen calidum dicit in tertio gradu , & com¬
munem theriacam aduerfus venena, acidum ver6
fiiccum frigidum & ficcum in tertio: robur adde¬
re Cordi , & fcorpionum , ferpentumque ictibus
&morfuirefifterc. Cum lingua in tantam mo¬
lem incrcuerit, vt ore retineri nequeat , fricanda
eft citriorum acido fucco , aut Malo punico , do¬
nec multa faliua defluxerit. Citri cortex eft ex
veris theriacalibus & & Ixtificantibus, cui accedit
flos & folium, fed fubtilioris funt fubftantix. Ca¬
ro Citrorum inflat , fed folia inflammationem
compefcunt. Quare cum paulo tardioris fit dige-
ftionis , facilis conditam fumere : Etli veto cor-
cex quoque difficilius coquatur ob fuam duritie,
additus tamen cibariis cocodtionem adiuuat.Qui
citrum deuorare vult , folum comedat per fe , 8c
extra alios cibos. Qui ad colicum dolorem pro- ColicUj
eliucs funt , caueant ab eius fucco. Ex eod emfa- dolor
dum Collyrium I&erum oculorum obllergit. A -meri*! : o «
eidus cius fuccus nocet quidem fed in fyrupum culorum.
concinnatus,prodeft gutturi & pulmonibus: fub- pulmones--
audi, picuitofo infardluoppreflis. Incidendo e-
nim fputum &blennam excretu faciliorem red-^^v,
dit. Succus acidus Citri Idlero confert, & chole-
ram morbum fedat. Semen hxmorrhoidibus con- rho/des.
fert, in quo etiam eft vis purgantiua.-fuccus corti- purgans,
cis viperx morfibusaduerfatur bibitus:ipfe vero
etiam cortex einplaftri forma impolitus. HiJlon*&

Athen. experimento nm dudum mnotiut,ium- tjm Cl(ft
Dtum Cierium ance quoduis alimentum , ficcum aduerfus
pariter & hpmiduin omnibus venenis refiftere, %cnt»a.
quemadmodum fc Catis nouifle feribie, ^ fuo ciue
id cdodtum, em Aegypti mandata fuerat admini-
ftratio. In maleficio deprehenfos quofdam ille
id :erpentum motfus damnauer.it , quos oporte-
o it eiufmodi bcftiis obiici. Prodn&is illis , & ad
theatrum eur.tibusdcftinatum latronum fuppli-
do ,in via forte cuipona quxdam mifericordia
commota, quod in inanibus tum habebat. Ma¬
lum Ci trium dedit. Acceptum vcib illi comede¬
runt *. &■ pauli» pbft ingentibus ac fetociffimis an¬
guibus obliti .commorsique ab afpidibus , nihil
Irefi funt: qui tandem cum illorum cuftodem mi¬
litem iTUerrogalfet , num quid bibiflent aut edif-
fent, vt id compcrit quod acciderat, nimirum
abfque dolo Citnum illis traditum fuiile , poftri-
dic alteri rurfum dari iuffic , alteri minime: percuf-
ftis hic confeftim periit , illxfo altero qui Citrium
comederat.! ndeq-, multis & expertis cognitu eft
Citriu aduerfari venenis omnibus. Quod fi quis
Citrium intcgru,& quale natura eft, cum femine ,
in Attico meile coquat, donec liquatum tabefeat, Aduerfus
& cius liquoris matutino tempore hauftulum fu- **•*»***
mat, tutus em h venenatis omnibus medicamctis. mcn(Ms

Scribit etiam Thepompus Clearchum Hera¬
cleorum Ponti tyrannum infinitos veneno fuftu-
lifie, fed longe plures, fi populum proflantis
Citrii vis lacuifret. Ex quibus patet Citrio prxei-
puam efle ad arcenda venena 'facultatem, quod
ad futura, non etiam iam fumpta quidam arbitra¬
tur: alii conrra : vt perfpicuum fit amuletum , &:
prxfentifTimum contraiam ebibita. Rei veritas
folo conflare poteft experimento.

Igitur cum vino contra venena bibitur, vel fe¬
men ipfum, praeferri m vero contra /corp tonum
iclus , & etiam appofitu,vtididum. Perfemen-
fes educit, fed embryonem in matrice enecare Embrjo
creditur. In aqua decottus cortex , pedibus i n.Fcb. pcfhr,
tumore vtiliter additur. Arcet peftilentia conta¬
gia omnia quocunque modo vfurpatus. Proinde
] recentiores medici ad febres peftilentcs fyrupis
*ex iis confc&is , prxfertim ex Cierio, felicitec

•H>4

historiae plantarvm.

vtuntur, fympusde acetoficate Citri inflamma-l infantariis in graui partu propinant, maxime cum
*• cun tionibus &*ftibusfaccurat, & valet ad omnes pauxillo aqua: Pulegii. Sed in hunc vfum longe

«/■

Sy de cor
tice Cur/.

morbos biliofos , &qui aliquam malignitatem
prx (e ferunt. & ad fitim extmguendam.Eft etiam
alter non incelebris fyrupus qui e corticibus Ci¬
triorum aut Limonum conficitur , cuius vfus eft
ad cerebri Sc cordis affe&us frigidos & pituitofas
C /tuorum ajgritudines. Pro quo,fi defit , Citri orum condi-
cond.tur», culilvti p0tcris # qux & facilius ftomacho obedit
quam cruda, ventriculumque nihilominus corro¬
borat , quamuisin cibo Itali cruda prxferant,pre-
fertim cum carnibus allatis efitata. Condiendi
modum cortices poftea docebimus,
limonio- Limonia vero cum guftu omnibus reliquis fpe-
mm ccrop. ricbushnt acidiora , ideo fucco & frigidiora &
licctora e Ile probabile eft. Valent ad eofilemv-
lus,ad venena tamen, vt miniis efficacia, ita ad
iduantes morbos potentiora habentur. Et hos
quidam comedunt , fcd integra & afperfo mulco
Ce. haro, fcd neque hic facile obediunt co&ioni,
quia cortice qukn lpl.i Citria funt duriore, licet
mul o tenuiore. Condiuntur &: parua integra ad
varios vfus, etiam medicinales.

Syrupusde filcco Limonum magni fit ad cal¬
culum & obftructionem renum , item ad fitim tk
xftum, in febribus ardentibus. Cordi robur ad-
dit, prxlerdm vero orificio ventriculi , bile qua¬
cunque obfeflb : ideoque haud -infelicius imbe¬
cillitates, lipothymias, flu&uaciones, vomitus &
fingultus, febribus ardentibus fuperuenire fblicis
curat.

Arantia, quia diuerfi funtguftus , diuerfarum
quoque elTe virium cenfendum: dulcia in omni¬
bus partibus excalefaciunt, exterorum verofuc-
cus refrigerat : acidum non editur. Paulus ta¬
men, & Acrius Antiquos fuccum tantum deglu-
tire,’& corticem orc folumdccinere,& carne vef-
cifolitos , feribunt. Nos vero hodie acidorum
fuccotantumvtimuraddelicias, cortice vero ad

Partus.
Oleum e
cortuibml

_ Aqua Ci- 1
’ " ‘J- J

Condita.

'Sjrttp*

Arancio-
lum temp

Aqua Li- I
monum. I
lucus. I

ethcacius eft oleum e corticibus confe<ftum,quod
& cordi amicum eft , & in multis morbis vtililli-
mum compertum. Peftis tempore , vtile eft ab¬
luere faciem,manus, axillas , pudenda, aqua flo¬
rum Citranguloium : eadem Sc fudores mouet,
authore Platero.

Deftillatur etiam aqua ex ipfo Citrio pomo to
to, guftu fuauis, admodum cordi &: cerebro con¬
ferens, cuius vfus eft in febribus putridis & mali¬
gnis cum conferuaacctofitatis Citri.

Huius femina vt & Arandorum & Limonum
cum cortice ad 40. vel plura comefla aluum fol- PMrg*»f-
uunc, quod & Diofc.notauit: & BralEiuolain tra¬
dam de purg.med. verum elfe aileric.

Aqua vero qux e Limonum ficut Sc Citrio-
rum fucco per B.M. vitreis organis elicitur, excel¬
lens efl: ad decorandam mulierum faciem , qua
plurimum vtuntur in ltalia,in potu exhibita pue
iis lumbricos perimit , fed & excrinfecus vitiligi¬
nes, vbicunque fint, & totius corporis maculas
emcndat,varos delet, Sc acaros interimit.

Syrupis admiftain febribus acutis & contagio-
fismire fuccurrit , id quod etiam prxftatfuccus
recenter exprefl‘us,vncix pondere potus , author
Matth.

Flores Arandorum fedulo decerpuntur ab vn-
guentariis ad varia odoramenta conficienda. A-
qua vero, inquit Dalec.qux inde elicitur ad peft
lentes febres cum exanthematibus corpus obli¬
dentibus. Nam fexunciarum pondere haufta,
putres humoresab internis ad exteriora attrahit,
per ludores, quos valenter euoeat, cordique plu- Sudor ficu.
nmum confert. Succus Limonum cxviijo Creti¬
co hauftus mirifice calculos pellit. Aliqui fuccum
Arandorum vino commifcent,ita citius inebriare
credentes.

Porro ex hiftoriis Nauigationum difeimus ad
Scorbucum hodie in Indiam nauigantibus nul¬
lum prxftandus remedium malis Aurantiis Sc Ci-

Impet/OOM

M acui*. J

* Febre/. I

Exanthe-
" mata.

j Calculus.
Ebr/etac.

Syup. 4- ' oblbnia.

rant & Tanto calidiorem corticem Arandorum elfe
condu.cort. ftatuendum, quanto exteris guftu amancantior ! triis, vt quidam edam lolo efu crudorum diutur-
deprehenditur. Paratur & ex horum fucco fyru- j no curati perhibeantur. Quidam cortices Aran-
lermes. pUS :&cortices condiuntur, verminantibus pue- tiorum prxfcribuntad furfures Sc lendes. Mo¬
ris optimi futuri, nili amarorem rcfpucrcnt. Se- ^nard. Nonnulli tanquam magnum arcanum, a-
mina quoque v ti liter iifdem dantur. Ex femine !qux ftillatitix florum maliAurantii tepidx qua-
terrxcommiflb arbufcule primo anno prodeunt, , drantem prxbent : nam vomitum, prouocat , &
quxin acctarii modum comeftx, admodum pala- occulta facultate veneni vim exdnguit. Infigni-
to funtgratx, ventriculum infuper corroborant, , ter vtile aduerfiis venena Arandorum in Citro
joci hamor- & appetitum cxcitant,authore Dod. dnfertorumfemen.

rho/d. Ad accrbiflimos hxmorrhoidum dolores mi- | Porta Ncapol. nouafua philofophandi ratio-

rabile clt experimentum Amati, & eft tale. Aran- 'ne, vult mala Medica, potiffimum Cierium ideo
cinm excauatum oleo rolaceo & pfeudonardi feu j potiffimum ad cordis acritudines prodelle, quod
reple , & ad cineres cali- j eiufdem figuram reprefei

Arctari*
tx foh/s.
Vt n tr/cu-

lu4

lauendulx didx femine reple

jfentet : Item quodimite-

dos lepefafium applica, & innoua , tur fiiperfffitationes lepotutri , idcb cotum virtu

Furfurei'.
Aurantto -
rum aqua
\omttura
moutt.
Semen ad •
uerjus Ve¬
nena.

V/res C/-
tr/orum *
figura je/t
charae? e-
tjmo. ‘

Somnus.

Florum $■
fut^rqu.-

mirum. Succus ex Aranciis dulcibus exprelTiis,
potu fomnum prouocat , pouflimum vero cum
fucco violarum in Pleuridde& limilibus morbis
calidis.

Sdllatitius quoque liquor ex floribus Arando¬

rum paratur,rarb aut nunquam fere ex aliis. Aran-1
tiorum quippe flores odore primi , pomorum A-j
dami fecundi , Limonum tertii, Citriorum lem-
per vltimi, vtferibit Aug.Gall. quod mirum. An
quia nobilior pars abit in fructum t nam Si Citria
exteris odoradora, fi recenda. Ea multo fuauif-
fimx fragrantix,& prxeipua diligentia fitNeapo

teselTc mutuas : denique quia fliui fint cortices
Citriorum & Arandorum, ideo flauam bilem re-
ftinguere. Atmehercule , fi quia flauus eft re-
ftinguit cortex , ipfa eiufdem pars , qux maxime
flaua, maxime reftinguet , qux cum fitacris&
amara , non nobis perfuadebit Porta bilem re-
ftinguerc.

Oleum quod ex Citriorum & Aurantiorum
corticibus exprimitur forte eft , vt Auic. feribit,
nos ignex pene qualitatis clle comperti fumus,
qubd facile patebit ei qui corticem recentem
iuxta candelam prelTcrit, vc exiliant guttulq in

Oleum dr *
t/cum.

Ii & Lucx,vtteftatur Camerariuijvbi Nampha& ftar roris, videbit, ftrcpitum & fcinduulas flam.

■ meas exticari ac fi pulucrem fulphureum adhi-

builfct.Suntqui exiltiment eodem modo exprel-
fos cortices in oculos, clarificare vilum. Sequi-

A*ha Na- Angelica aqua nuncupatur, aliis Naphx. In ofti-
* cinis & aMedicis communiter aquxflorumCi-

trangulorum appellatur, Lacunxde Azahar. Ad
inulta ytilis propter odotis fragrantiam. Hilpani

tur quidem dolor breuis

fed mox oculi clario¬
res.

C laritAt

LIBE R

tm fio- res, &vifus' penctrantior reddi videtur. Oleum j
* fudfcum ex floribus debilius ert ad omnia, ex eo¬
dem Auic. quod tamen hodie fere non eft in vfu.
ncum At oleum ex corticibus Arantiorum extortum, &
'ifibrki. Cttriis ftillatum necandis lumbricis &: teredini¬
bus idoneum , terte Oliuo in Mufio Calceolarii,
is Po- Fiunt &cx tenellis deciduifqtie Arantiis glo-
ru,n buli,quivcl ornatus vel odoris gratia de collo
Iami fufpenduntur, quod frequens hodie in Gallia, vbi

ik fceminis omnis pene conditionis gcftantur.

' Scribit tamen Dalcchamp. Pomorum Adami fuc-
^,es cum ad ea omnia valerc,ad qua: Limonia, quauis
minore eflicacia.Peculianter autem valent adSca-
biem, fi per medium fe£la , tk tenuiffimo puluc-
re afperfa, deinde ciner#feruente calefa<5ta, cor¬
pori fcabiofo affricentur.

torum Folia M alorum Medicorum ficcandi difeutien-
ty\>jus dique vim obtinent : quamobrem variis medici¬
nis addi polfunt, vel per fevfurpari, vbi tales
vires poftulantur.

{fatum Palladius Rofatum fieri docet fine rofa , hoc
y. modo. Folia citri viridia fporta palmea mitfi in

nt murti nondum feruentis vafe depones , & clau¬

des, & exemptis quadraginta dleous meile addi¬
to, ad modum rofati.ciifti placebit, vteris.

Rertat vt modum condiendi Citria breuiter
doceamus. Condiuntur autem Limones fere in¬
tegri, fcd minores : Caro Citri: Cortices Citri , &c
Arantiorum : Arantia integra: flores Citri & Ara-
' . tiorum , fcd hi priualent. Cierium exempli gratia

[ftdiertdi fjccondiacur> Recens per longitudinem in qua-
udiii. tuor partes fe&ura , mundetur- ab acetolitate &
femine. Cortices macerentur in aqua addito fa-
le cralTo > per dies feptem : ita falis vi & acrimo¬
nia quafi conftrin&iores apparebunt : hinc dena¬
ta omni falfcdine &c ablutis, affundatur alia limpi¬
da & dulcis, fepe mutando, & gurtando donec
perfeSte dulcorentur , omnifquc falfedo abierit.
Tum accipe mellis boni, part. j. aqua:, part. i j. ea
quantitate vt coepcriantur cortices, & in vafe ter¬
reo, fcd vitreato aocoquantur , igni lento , horis
duabus: deinde eximantur cortices &refrigefcat.
Sequenti die ebullito & defpumato prius melli
ju idicto inficiantur rurfus, «Scferueant bullitione
vna &rccondantunn vafacum firo Syrupo , qui
ad perfettionem coelus elfe dcbet.Hunc modum
rifcribit Allice nna ,& etiam aromata addit: ha-
etque etiam alium modum ?ifto laboriofiorem,
cum Saccharo & meile, prius in aqua a frigere
hyernis aliquandiu gelatis corticibus , quem con¬
fidat Ledlor ,fi volct.Commendat ad debilitatem
otbihtM fiomachi,& ad iuuandam degeftionem. Hodie
•omdihf. fcr^ condhintut Saccharo clarificato, cum Syru¬
po & abfque eo : priores cortices conditi fimpli-
citcr:pofteriores, Cortices conditi ficci a feplafia-
riis appellantur, eodemque modo dc Limones, &
Arantiorum cortices condiuntur. Horum fpccia-
tim vfus pracftantifllmus ad quafuis frigidas affe¬
ctiones ftomachi.

xn mtchtu Cum Monfpelii ageremus , obferuauimus na-
j ngtdut. ues ^urantus onuftas adue&as, & multo minori
pretio diuenditas , qukm vulgaria Mala. Aliquan¬
do 14. pro vno afle regio coemimus. Lugdunum
quoque tanquara ad celeberrimum totius Gallia:
Emporium magna copia conuehuntur ac inde in
varias prouinciasdiftribuuntur. Quum redundat
vel corrupiincipiant: cortices detrahut pro bella¬
riis faccharatis: fuccum diuendunttinCfcoribus fe-
rici: co enim vtuntur ficut Sc fucco Limonum.
Huic tanta vis, vt corallium edam dilToluat.
Litterx oc- Succo Amandorum feribuntur liter? occulta:,
tuter- qui igni admoti manife flantur. Limonum acido

PR1MVS* io%

fucco tam elegantem purpuram coi&fexui rofaru
conciliabis, vt nihil fupra. Variat &c in eandem
elegantiam conferuam florum Violarum , alio¬
rumque diuerforum , vt quifque pro libitu ex¬
periri poterit.

Cum ego [Bauh.jiam ante 40. annos in dira
& faeuifilma illa pefle qux Lugduni 5000. homi¬
num extinxit, publico ftipendio medicinam fa¬
cerem, & frcqucndflime Mala Aurantiaprifcri-
bcrem , horumque fuccum , tanta eorum an¬
nona: caritas oborta, vt fi ngula teftili carius, ter¬
na aut bina etiam non rarb aureo diuendereft-
tur.

Vidit Ioach.Curcus Venctiis fucco Limonum,
lignum Indicum , Guaiacum appellatum , emol- rif?imx
liri, vt ex Saccharo deinde condiri poflet. Idem corpora •-
quoque fuccus calculos renum potenter frangit. mollit.
Antiquitas (ex fentenda Manard. ) non vefceba-
tur Citro , fed odoris caufa in vfu erat, & magna Cbmmid*-
hominumcura ex acri dulcem cibum fieri docuit. tus non ct 4
Alexipharmaca edam virtute pollet, quanquam b/*t.
Marcellus dubitet an femen, aut pomum fit:quo-
niamDiofcor.relatiuum , tam ad femen, qukm ad ' >ar'

pomum refertur, fed Plinii doctrina monitus, tam pomo Vel/e -
femini ,qu£m pomo attribuit virtutem.Theophr. mine .
vero totam vim integro pomo artignauic , cuius
veftigia Paulus fecutus eft: Contra omnia venena Vtre*
eft prxfentaneum remedium. & contra idlus ani- f,A e e *
malium venenatorum. Ad dmerfas regiones pro¬
pter remedii prxftantiam deucnerant Citria , 5c
cum non vefcerentur propter odorem , medica¬
menta tantum erant in vfu , quod Plutarchus
retulit &Athen ius affirmat. Tunc enim inculta
erat arbor & maximam amaritudinem & acetofi-
tatem Citria habebat, vt non abfque ratione Soli¬
tius Plinii Jimm , min amaritudinis elfe feribae,
quod homines magna cura peruerterunt, &C6-
flantinus Cifar docuit : naminouillo la6le femi¬
na, priufquarh ponerentur,maducrunt, ficautem
ad dulcedinem mutata funt. Et non amiferuntin
totum fuam amaritudinem , nam cortices huius
primi ,intenfam amaritudinem adhuc poffident. "

Nonantem omnia Citriorum genera amaritudi- immixta.
nemintenfam nobis habere videmur, quinimb
feribunt de Arandis, quibus cortex dulcis in Zei-
lam Infula.

DE CARCAPVLI.

C a p. XXIX.

EGrefli ex DcfcriptJ
hords & vi¬
ridariis Euro-
piis , Exotica
Pomaria quo¬
que Ipc&emus.

Primo fefe fi-
militudinrs cu-
iufdam prqto-
gatiua offert
Carcapuli, qui
('autore Acofta)
vafti magnitu¬
dinis arbor/ru- F ruBm.
dium feres Ma¬
lo aureo , cui
cortex eienv
p tus fit, magni¬
tudine &fornu
fin^ilemjex gru-

Cortex.

Supor.

Nomina 8c
Synonyma

Locus.

Vires. &
vfus.

Ad proflu¬
via
ilibus.

Appetitas.
Ad mulos
Ad j e eun¬
das

Ad gene¬
rat Indis

Partus.

Suffufe.

Locus.

Arbor.

Differen¬

ti*.

iofi historiae

conflantem ,[ fcd non feparabilibus abinuicem,
vt in malo Aureo] tenui , Ixuique St fplendenti
cortice tedam , non admodum ficco , colore pal¬
lido , at vbi maturuit aureo : guftu admodum ail-
ftero, fed quadam adftridionc grato.

Carcapuli Malabaribus , Garcapuli Canarinis,
Coftx ex quo & Hiftor.Lugdun. habet, in appen¬
dice.

Bry fratres in iconibus India: Or. Carcapuli, in¬
quiline, in Infula Sunda crefcit ,fruduscft fuauis,
magnitudine Cerafi. Ergo differt Carcapuli eo¬
rum ab hac, in eo, quod frudus dicat magnitudi¬
ne tafitum Cerafi : verum figura eorum quam
proponunt, non multum differt ab hac.

Eo vtuntur [addit Acofta] in cibis, magnaque
apudincolas illius eftlaus in curationibusded in¬
ter omnes , qux experientia comprobata: funt,
primas obtinet profluuii alui cuiufcunque gene-
risconftridio , in iis prxfertim qui nimio Vene¬
ris vfu hoc malum contraxerunt. Editur vero
aut ipfe frudus maturus , aut eitis frudus cum
oxygala fumicur, aut illius cxiccati puluis. Cum
oxygala autem mixtus St coda oryza,mirifice ap-
peticum deiedum reuocat. Vtilis etiam eft eius
fuccus , St exficcati puluis, in oculorum caligini¬
bus St fuffuiionibus. Familiaris eft frudus pul¬
uis obstetricibus, puerperis enim exhibere folent
ad pellendas fecundas, &ad purgationes , atque
ladis vbertarem prxftandam : tum etiam ad faci-
litandum partum, magna, vtaiunr,cfticacia. Suc¬
cus eius cum aliis plantis mixtus , vngui maioris
digiti pedisimponitur , eodem latere quo quis
aut caliginem , aut fuffufionis initium in oculo
habet, vtil^mque elTe perhibent. Transfertur hic
frudus ficcus ex Malabar in alias Prouincias.
Carcapuli frudus , teftc Linfchott. in Iaua ad lit¬
tus Sunda crefcit , aliquot intus continens lapil¬
los. Guftu eft admodum auftero , magnitudine
Cerafi.Ipfa etiam arbor Ccrafo noftro fimilis eft.
Huius frudus , eodem authore , varix funt fpe-
cies &: differentia:. Aliqui enim funt albi, aliqui
fpadicei , aliqui incarnati > qui prx exteris guftu
funt commendabiles.

MELO CORC OPALI : ARBOR

CYDONII FACIE*

Cap. XXX.

Befctiptio /^Orcopal Indix Prouincix eft , inquaCydo-
^ ^ nii magnitudine & foliis arbor prxgnantcm
gerit frudum , Melonis figura , eodemque fulca-
Grana tum modo. Intra quem terna quaternave grana
acinorum vux facie , acore Cerafi. Melo hic £ee-
dendoeft,& ad medicinas vtilis.

Theuetusin Promontorio Comari fcrtiliflimo
tradit arborem Malo Cydoni* magnitudine &
Ctrtepal. foliis fimilem, cuius frudum Corcopd vocant , e fu
gratiflimum, guftu fuauifHmum,quo etiam xgro-
tantes vtuntur, quiaprauos humores per aluum
Vfu* cxpurgat.Hift.Lugd.Melocorcopah Scaligeri vo¬
cat. Verum confiderandum relinquimus an hxc
arbor non fit eadem cum prxdidis.

ARACYNAPPIL , AVRANTIIS

PARVIS SIMILIS FRVCTVS.

PLANTARVM,

perforatus, trahfmiflVimque filum , appendebat
fchedula, cui erat inferipeum nomen manuD-
Paludani Aracynappil , quod fi non fuillet appen-
fum,cgo nihil aliud iudicaffem , qu&m parua mala
Aurantia , funt enim eo modo orbiculares rugofi
St nigricantes, fapore eodem. Maiorem reler-
uaui,minorem reliqui Ill.Principiffx.

A VR ANTIO SIMILI FRVCTV

ARBOR.

Cap. XXXII.

PAlmaris [ te- Dcfcriptio
fteClufioE-
xot. ] ramulus
anno 1595. vifus
apud C.V. Palu-
danum, e regio¬
ne Nigri carum
allatus , qua-
drangulus,rugo-
fus nodis diftin-
dus fragilibus,
bini femper ex
aduerfo innafee-
bantur huic ra¬
mulo fu rculi , fu- „
n , Surculi.

ftinentes breui

crafsoquc petio-
lo fruihis i ca!y- Fruam;
ce veluti qua-
tuorfquamis co-
ftante prodeun¬
tes , vncialis vc-
plurimdm magnitudinis, orbiculatxformx , ru-
gofos,nigros, inftar Arantii parui reficcati : intus
plenos fungosa quadam pulpa [ cui commixta
parua nonnulla grana pene vt in ficubus] adftrin-
gentis initio faporis . Nulla porro in eo ramulo
foliorum veftigia apparebant, vt dubitari pofUc s-1Por-
an hxc arbor ex illarum fit numero, qux pediculo
flue ramulo fuos flores St frudus profe¬

runt, vt aromatici caryophylli.

FRVCTVS BRAS. OVALIS FIGV-

RvE INSTAR LlMONIS.

Cap. XXXIII.

FRudurn cx Brafilia allatum afferebat Palu- x^eferiptio
danus , vttcftatur Clufius Exot.l.i.c.y. pene
ouali figura, inftar mali Cierii feu Limonis. Su¬
perna tamen parte magis mucronatus , tres vn-
cias longus, eius ambitus fex vnciarum erat : du¬
ro lento tamen cortice prxditus, intus verb pulpa
nigra continebatur, qux propter vetuftatemin
pollinem prorfus refoluta erat. Cxterum hunc
frudum ledum fui ffe arbitror, antequam maturi*
tatem adeptus efiet , quandoquidem rugofo erat
cortice , plerifque locis veluti in lacunas con¬
trado.

CITRA INDIS LIGNVM.

Cap. XXXI.

Defcreptio

Cap. XXXIV.

INter frudus Exoticos III. C. VVirt.fel. record. T^Ruftula olimad nosmifitColdenbergius,li- ~ r ■ ,
Swtgard.i5o3. fuerunt duo frudus vterque j Jf gniarboris,quxCirrnIndisnominetur,pedi- CUp'

nibus

LIBER PRIMiVS-

nibus contexta Faginis, tranfucrfis micis interlu¬
centibus, odora, colore fubrubente, fapore non¬
nihil aromatico , cum quadam lalfedine , quam
accidenta riam fufpicamur.

'trm Idem Coldenbergius difquirendum propofuit,
numeflet Veterum Citrus arbor , qua menf^ pa¬
rabantur ,de qua nos infra filo loco. Huius vero
odor & nomen hunc locum flagitabat.

PIRI FACIE AGNACAT,

lipcio TN ealndix prouincia , qux fub terra Laborato-
J[ris eft verius IfthmumDariem , arbor eft Pyn
facie & magnitudine perpetuo folio vindiflima,
nitidilEmaque fuperficie. Frudus quoque Pyri
Ipecie, Icd colore viridi , etiam cdm maturus eft,
medulla intus concolor, dulcis , pinguis, butyri
tum. fapore. Validos adeo efficit ad coitum,vt propius
At' miraculo ftt cius efficacia. Agnacat illi nomen eft,
Scalig. exerc. 155.

TIANCHE FLOSCVLI INDICI.

C a p. XXXVIII.

^Lofruli autorc Cluf Exot. delati parBatauos
1 ex muigatione prima in Tanam , qui an in ar¬
bore nati effent, an in aliqua alia planta me laret:
led charta, in qua inuoluti erant, Tiancbe inferi-
ptionem habebat : candidus ne vero an flauus
fuerit flos, dubium, nam ex reficcato difficilis erat
dignotio, prxfertim tam breui momento percun-
ie natiuo colore : calycem autem habebat e qua- £)efcripti®
tuor ve Juti Iquamis compadum 8c breui petiolo
prxditiun ,in quo flos erat quatuor foliis longio¬
ribus 8c calycem (uperant;bus conflans , an-
guftioribulque quam calycis fquamx, deculFidm
compofitis .protuberante in medio vrnbone , vt
in malorum aureorum 5c citriorumfloribus:odon
[fi quem habuerat] euanidus , quemadmodum
&Iapor , propter ficcitatem : ab incolis tamen in
aliquem vlurn adleriiatos fuille, verfimile eft.

MANGOSTANS.
Cap. XXXV.

ARBOR VIOLARVM INDICA.
Cap. XXXIX.

Eiptio

.

INter celeberrimos frudus Indix recenfent in¬
cola: quendam, Mangoflans nuncupatum, guftus
fuauitate commendabilem. Eum exigui mali au¬
rei magnitudine e fle ferunt, cortice cinereo, [ alii
£ viridi nigricante] pulpa, quq Malorum aureo¬
rum pulpa: fimilis fit , fcd qua: cortici nor adhx-
reat. Naicitur hic frudus in pufilla arbore , Malo
vulgari fimili. Foliis eft Laurinis, floribus luteis.
Hunc frudum dulci Ifi numefle perhibent , non
tamen adeo vt fua dulcedine naulum moueat.
Garcias & Clufius.

MO.GORI FLORES , ODORIS

ILOR. MALI AvUEifc.

A Rbor eft Indica , & flores fert, exoticis rta-
i /"\_que,coronariis accenlenda, ex Garcia.Inln-
j dia Pharmacopola: Violarumloto vtuntur flori-
' bus cuiuldam Arboris diuerfie plane facultatis a
no liris violis , quorum tamen vfum non admittit vfut
.Garcias, nifi in iis medicamentis , qua: foris ap- ^
plicantur. Syrupum vero violaceum eorum loco
confici iubebat e violis conditis ex Ormuz aut
i Lufitania delatis. Plura de iis nondum compe-
j rimus.

DE BELI SEV SIRIFOLE BENGA-
lensivm: Cydonia eorvm-
dem Garcix.

Cap. XXXVI.

CLalfi fux quoque debentur, qux relpedum
& cognatione habent.Tales funt flore s Mo-
gori didi Indis Mali aurea: floribus multo odora-
tiores ,quo um flillatitius liquor eundem apud
iftos vfum obtinuit, quem apud Hilpanos florum
Mali aurc$ aqux.

CHAMPE FLORES INDICI.
Cap. XXXVII.

ET quoniam florum incidit mentio , dicantur
& h. : quorum in Indiis magnus vfus , Chain-
pe vocantur, odore grauiori quam Lilium album,
ex eodem : qui forma aut ttirpem cui mnafeitur
nondeferibit. Sunt verb odoribus adeb dediti
ndora- illius regionis incole , vt plxrumque cibo abfti-
de- neant , quo habeant vnde odores fibi comparare
'tmt' polfint : ideoque non immeriti) , inquit Garcias,
proniores in venerem clTe cenletur. Munera qux
& tenuioribus offerri folent Regibus , prxdidi
funt flores, & Rolq noftrates, quibus folent cubi¬
cula Regis infternere.

Cap. XL,

«

FRuduumita Bengalenfibus didorum arbor, , .

eft magnitudine Olex,aut amplior/oliis Per- fo//^ip la
fiex mali eiuldemque odoris, floribus paucis & Flores.
ftatim deciduis : frudu perinitia tenero, colore ¥ rufius^
ex viridi nigricante , cortice renui , magnitudine
exigui Mali aurei : fenfimvero maturelcens fru-
dus audior fit, donec plenam iam maturitatem
confecutus,in Cydonii mali magnitudinem eua-
dat. Cortex autem den fatur , exiccaturque,& in -
durefeit, veluti putamen Nucis Indicx, quam
Coccum vocant. Garcias.

Appellauimus,inquitidem, hunc frudum Lu-
fitanica LingHa }Mitrmelos dcBengala ,id eft , Ma-
la Cydoni a e Bengala: quoniam faccharo condita
primum ad me perlata funt e Bengala , cum hac cie Benr.u
inferiptione : Vtilia funt aduerfus alui profluuia. U
Ceterum legitimum huius frudus nomen tum in CJ~
Bengala , tum in reliquis , vbiprouenit rcgiQni- rc*

bus, eft Sirifole &Beli : Sirifole quidem nomine y?**,*.
vulgo cpgnitus eft : Beli vero appellatione medi- sirifole.
cisauntaxat,quiin fuis Icriptis hoc vocabulum ^e!t-
fele inuenire aiunt. Intellexi autem ab amico qui ocus'
frequenter in proximas fyluas venationis cauli
excurrit,hunc frudum non modo in Bengala na-
Ici, fed eius multas arbores in continenti huius
prouincia mueniri, C*Durantes quoque Mar-

\

\

«o* historiae plantarvm.

erifift’a:. mclos de Bergala, Bcrififulos & Cotognos Bcn.

Vires & g,!cnrC‘VOC.U.

v/-us. Fiudu maturo rufpa Huc medulla eximitur,

quam in taleol is fcdbm facchato condiunt. Air.
tener adhuc & immaturus n uria adferuaturin v-
fum. Solent Gnzaratcnfcs Medici vti hoc frudu
tenero adhuc & immaturo , aceto vel factharo
jU/fr: condito, m inueteratis alui proflumisfi/lendis:
adftridioncm enim illam femper confetuant
tametfi maturi.* Retulit mih; [Garriar verba fur.t.j
ciariflimus vir Dymas Bofque , Valcntinus Me¬
dicus, rei herbaria: peritus , fe , cum caftra Uluftr.
Principis D.Conftantini in India pro Rege fe-
qucrcturin I.ifanapatan , magno & admirabili
PjfeaterU fuccetfu vfum ede in profliganda dyfenteria,quse
vniuerfum eius exercitum affligebar, cum ad ma-
rura non edent vfitataremedia. Etenim nunc ex
huius frudu & faccbar.V, miuam parabac , quam

argris daret , nunc pulpam cius emplaftrimodo
ventriculo & a!uo applicabat : modo pulpam
faccharo exceptam , vt in Cydoniis folet, argris
cxhibebatiinterdu frudum alium infperfo faccha-
ro : nonnunquam cortices exempta pulpa deco-
C Ijfieret. quebat, atque id dccodumper clyftetes iniicie-
bat. Si nilcm vero effedum pratbebant, qualem
balauftiorum aliorumque adllrirgentiunrmedi-
camencorum;quibus v t: folemus, deco&a prxfta-
re /olent.

Otferuatto. Ac filcntio prartereundum non eft, quod ea¬
dem caftra fcquenti contigi de refert. Dederat
Serao Aethiopi bina eiufmodi Mala affanda , vt
cuidam militi dyfenteria laboranti edenda pne- j
berct : verum dum affantur, crepuerunt : itaque
pulpa Aethiopis faciem , pedus & brachia ficad-
ufllt, vtpuluere tormentario vftulatus videretur:
quod contigiifc puto ob pulpa: lentorem vifei-
ditatem iimul &adfhidi©nem qux femel accen-
fa vehemeniids vrit, qua n ficca aliqua materia,
quemadmodum ferrum incenium magis , quim

lignum aut ftupam vrcre videmus.

ARBOR FRVCTVM MELONIS

PACJE PROFERENS.

C A P. XL.

Dcfcriptio /^Eifabiced Arbor , in Infula S. Mariae Indica
V-/proueniens,ex quacrefcunt fructus, Melo¬
nis facie,corcice duro atque l gnofo , pluriQia in¬
tus continentes grana,vifcida,lata,aluum cientia.
Linfchott.

GVAYAVA INDICA , FRVCTV

MALI FACIE.

C A P. X L I.

Defcriptio ^Vayatusfroauj.inquit Monardes quem
Toli*. Vjlndi & H /pan ita vocant, arbor eft rac-
flore*. diocris magnitudinis , ramis fparfis , folio Lau-
Cino, flore candido , Aurea: mali floribus fimi-
li, aliquanto tamen maiore , odorato. Facile
nafeitur quocunque loco feratur, adeoque lu¬
xuriat & ferpit , \ t in terra viliorum numero
habeatur , nam plurimorum agrorum gramen
quod depafturielient greges corrumpit, nimio,
Tr«fiu< vti Rubi , implexu. Frudu s nofti is Malis fimi-

OW-. Iis cft> COrUln m*gnif“dine. qu*ab HUpanis Ca-
muefas vocantur , virid.s initio, & per rr.atnrita-
\c'M aureus, pulpa interiore alba, interdum etiam

rof 3. D-uifus
quacuor conca-
ni cratio re saut
vafcula habere
confpicitur , in
quibus femina Seminjk
reconJuntur ,
Mefj-ilorum fe¬
minibus fimilia,
colore firicojdu-
riflima, omnino
offea , medulla:

& fap oris exper¬
tia.

An de hac i-
pfa arbore Seal,
ad Card* quan¬
do aif.Guaiauam
Malorum no-
ftrarum conge¬
nerem faceres
fi notam tabui des. Efl enim arbos , tura fru- jryor\
dus, Mali facie :fcd color frudui cand dus , in I

quo femen nigrum, minutum, rotundum ,exi m:t
ipfum ex lllaru.n natura. I

Confiderandum quantum differat etiam ab
his frudibus, Mcfpilum Indicum Scalig. de quo c«rrc/|
ait : Corcopal Ind x Prouincia eft , in qua Me/pi¬
lum colore a bo, Mali magnitudine. Ouit do et¬
iam quardam dcfcnbitur- qua: eadem videtur cum
Guaiaua,vt & Hift.Lugd.cenfet.

Varia, inquit G MTiara,Guayauanosgenera,ea-
demque varietas cft in frudu , qui plerumque
1 Pomis Hifpanicis, Camuelas appellatis , fimihs •£»

! elt, modo rotundus, modo aha fbrma , omnino
viridis, foris coronatus vtMefpila , intus albus
autrubefccns, in quatuor partes diuifus quem-
admodum Iuglandes,&in lingulis partibus mul- t,e'
ta grana continens. Maturus f.pidus eft, imma¬
turus vero afper & adftringcns Soiborum modo, s
In nimium maturo color perit 8>c fapor , verme C.
que generantur. Club feribit Guaiafl* arboris
ramulum ad femififfeeruditiffimum Simonem de DefcriA
Touar, addito ipfius arboris frudu , fed prorfus r*m/ c'
nigofo,&vcilleputat,immaturo, quem pluribus lMn*'

deleri bit.

Idem Cluf.apud Garriam. Fragofus tradit in
fua Rhapfodia [ & alii ante eum ] in Guatimala
frudum nafei Guayauasab incol s nuncupatum,
non minus adftrin gentem , quam pridida Cy¬
donia Bengalenfia,eumque ad fimilem morbum
[nempe dyfenteriam,quiincoIis eius regionis ad¬
modum familiaris cft] propinari lolcrc , fed prius
toftum.

Petrus Martyr de rebus Oceani & noui orbis Nomi-J
tradit Guaiauam Darienfes colere , arborem qua: diuerfdj
frudum ferat Citriorum generi, quos vulgb Li- nlmqui
mones appellant , fimili fapore,acri ,dula com- auc,lorJ
mixto. Dubicamus an Scaligeri fit Guaiaua, qubd fc“tcn,;'
minutum femen dicit in fua : An forte eiufdem
Mcfpilum fit album, iam fupra dubitatum. Gua- Defcripi
yauosGomar. Guayauas Mcnar. Guaiabos M.

| Fumee. GuaianusBenzoni , qui arborem tradit
l Perfici aut Armenii fpccic, foliis vt Lauri , fed
j craflis & longioribus , celerrime fenefeere.
Frudum eius Mefpili fimibtudine fed multb craf
fiorem , pendentem in arbore maturefeere , nifi

I maturi ds decerpatur, vermes gigrerc. Hos fru-
dus multa femina & grana claufa habere. Pur- Deieft
pureos candidos prxflare , &; optimi faporis
cftc.

Liafchot.refert, crcfcere in lnf«la Iauie , S.Ma-

nz:

LIBER

r ix di&a , frudum quendam noftris Pomis fimi-
lem, colore anreo, lapides intus continerem qua¬
les Mefpildrum.

Hift. Lugd.bis habet locis diucrfis. Primo fub
nomine Guaiaua Scalig.fccundo in app. nomine
Gnaiauas Indorum & Hifpanorum.

Vulgaris eft pet totam Indiam: frudhis tam In¬
dis: quam Hifpanis celebrati.

Frmftus edi {olet , prius dempto cortice palato
gratus eft, fanus & facilis concoctionis. Viridis
in alui profluuiis vtilis cft , nam valde adftringit.
Prxmaturus aluum foluit, At medius, hoc done¬
que immaturus neque prxmaturus, li afletur, va¬
lentibus &: xgris confert : nam ea ratione paratus
finior eft , gratiorifque faporis. Prxftantior au¬
tem is eft, quem domefticx & cult$ arbores ferut.
9r“m Foliorum deCodo Indi vtiliter tumentia crura la-
L ‘oh. uant: eodem Lienis obftrudiones tolluntur.Fru-
>ho dus frigidus elle videtur: Proptcrca febricanti-
* bus allatus datur.Monardus.

• pro-

Locu*

DE GVANABANO SCALIG-
Cap. XLII.

fcrlptio /'“■'Vanabanus, qualem vidimus apud 111. no-

f VJE

> rtex .
'ululU.

IvcUi.

por.

• ecripttl
I rbortJ.
ol/‘i Au-

tntn.

domina

(vnony-

So.t

Buhob^b.

icurb.

bor.

^ _ llrum Prine. V virt.fru&us eft Cucurbit? for¬
ma, cubitalis fere longitudinis, pugillaris craffi-
tudinis, cuius cortice Cucurbitino minimum du¬
ro detrado > medulla in conlpedum fe dat, cx al¬
bo tantillftm pallefcens', non ingrata aciditatc
praedita, in puluifculum vctuftatcfatifcens,cui fe¬
mina immerguntur pertinaciter hxcentia , turgi¬
dula, renum figuram imitata , cortice fi vngue ra¬
datur obduda mtidiflimo, coloris nigri, quibus
nuclei infunt candidi, callofi, faporis ftrobili dul
cis, tenui pellicula obuoluu. Cxtcrum granaad-
huc medulla inuoluta, filis appenduntur tenui¬
bus, quanquam femina fola nequaquam obferua-
uimus fibris illis annexa.

Arborem , inquit Alpinus de Baob.ib,qux hos
frudusf-rt , vidiin quodam viridario , foliis ma¬
gnitudine ac figura Arandis valde fimihbus.

Scali^.ait fuam Guanabanum arborem Pini fti-
pite, proceram , folio magno, oblongo. Frudum
Melonis magnitudine , Cortice coloris viridis,
fplendore Cydonii , digitalis craffitudinis : Car¬
nem intus candiditn , dulcedine ladis coadi, fe-
rLina con tinere fafeolacea.

Bern.Paludanus, Medicus infignis , & omnis
. naturx fine xmulo perferutator fagax , frudum
hunc rnifit 111. E. C. VVirt. cum hac inferi-
-tl4*rutb.*n. pCi0ne : Guanaban , Alpino didus Boabab.Alpi-
nus ctiam Bahobabdici tradit, frudum magnitu¬
dine Citri.

An Cucurbita arbor Petro Martiri hb.dercb.
occan.oc noui orbis?de quaait:In Xaquara habot
cucurbiteas arbores ad potus ferendi vfum. Ens
vocant H bucro. Benzo : Patere [ inquit] in Ni-
caragua, qux Cucurbitx fpecie e certis arboribus
per omnem Indiam enafcuncur : in {.litationibus
geftant cucurbitam lapillis plenam.

PR1MVS'

prehendit, quod non in duodecimum librum
cumMammei frudu rctulcrit:itcmqubd eius pul¬
pam liquorem appellarit ,fa*do errore.

Gefnero. Guanabanus frutttis forfan Scaligcri
Coldenbergio. Scaligeri Guanabanum dicunt
Lobcl- Hift. Lugd. Scholaftices hiftorix arom.

Ind. Guanabani medulla & femina Clufio,Ico. Plane.

Idem Clufiapud Garciam , Guanabanum inquit, cu¬
ius meminit Seal, puto cfleeum qui fuperioribus
annis ex Aethiopix Moz,ambique Antuerpiam al¬
latus eft , frudus cralfus &c.

Huicfimillimum frudum deferibit Thcuet. c.
io. lib. fingul. Americx, foliis tamen ab hoc di-
uerfis.Sed 2c alium frudum apud CanibalesThe-
uetus &alii tradunt, cuius hiltoria non male no-
ftrofinquitCluf.) frudui quadrare videtur. Ma-
rakA^Tomara^a nuncupant de quibus nos po- Tom.tr\ *
ftea.

An M. Fumee hift. gen.Ind.Gallicx:Cucurbitxin Cucurbita
Nicaragua qux matiucfcunt 40. diebus , quarum arbor'
magnus vfus viatoribus ad ferendam aquam? j_ocus gj

Porro Guauabanum ab Ill.noftro Principe E. templis.
C.VVirt.cum^liis quibufdam exoticis dono acce¬
pimus. Item a Peritifiimo ftirpiumRobino hortu¬
lano Regio, Lutetia. Alpinus feribit in Aethiopia
nafei. Seuimus aliquoties, fe d fruftra. Cluf tamen
ex fatis plantulas foliis Laurinis fimihbus An-
tuerpixprodiifle feribit, quq tamen fubfequente
hy eme perierint.

Bahobab frudus, Alpino , recenter ab arbore V'rcs ®
excifus ,guftui admodum gratus cft,in Aechyopix
inflammatis locis, acido fipore , quem contem¬
perant diuites faccharo : fmm valenter extinguir,
mulcumque refrigerat. Ibi eo vtuntur ad omnes
calidos effectus, febrefquc omnes putridas, prx-
cipuequead peftilcntes, tum cius pulpam cum
faccharo comedentes , tum fuccum expreflum
cum faccharo potantes , vel ex eo paratum fy- SjrupuL
rupum accipientes. Cayri etiam quo loco re¬
centes frudus non habentur eius pulpa in pul-
ucremredada vtuntur, qux cft veluti terra rubra,
-ndftringentiacidoque fapore,guftum ferens qua¬
lis in terra Lemnia obferuatur : eftquc apud mul¬
tos familiariflimus illius vfus ad pefliferas febres,
tum adfputum fanguinis,ad Lienteriam, Dyfen- S putum".
teriam, cruentiimque hepaticum fluorem, nec l*»gumit.
non ad vteri menfes firmandos. Ala eiufce terrx
in fubtiliflimum pulucremredadx drathmicum
aq.plantagjdifiolutam , ad eadem exhibent , alii
decodo,aliiinfufo vtentes. De eius fucco eadem
fere feribit Paludanus in fuis obferuationibus.

ipt.

C*rd.re*

prth.

ABAVVS AETHIOPICVS FRV-

CTVS BELLO.

Cap. XLIII.

FRudu quemdam peregrinum nomine Abauo £)cfcr
amicus Cayro rnifit e Zcila Aethiopix empo¬
rio , extra Erythrxum mare fito allatum : magni¬
tudine mali Citrii mediocrisjdcnfo duroque cor- Cort(X
ticevt Cucurbita veftitus, nullis excurrentibus
fulcis, fed tantum extrema cius parte mucronata, t*.

_ qua arbori adhxret pediculo craflo & firmo , ful-

TraditOfonius in^ua Hift. Portug. Brafilia- \ eorum rudimentum cernitur, in quibuslanugo LunugC.
nos pifcitores pellere pifces in magnas cucurbi- ’ quxdamineft, quemadmodum in Cydomisma-
tas cauas. Brafilianorumdiuinatores ferrecucur- lis viderclicet, reliquo corpore lxuis:altera non Puta-

in mucrone,fcd in obtufam rotunditatem definit,
vt primo afpedu Cucurbita ficcaappareac colore
fufeo : pulpam continet fubrubram, friabilem, vt
facile in pollincm refoluatur , acidam,ori gratam,
adftridionis expertem, per quam fparfa funt fe-
mina renibus animalium fimilia, feminum Ana-

I " k

bitam cui facies humana -.imponere ignem : her¬
barum vaporem excipere naribus , vnde quafi e-
biii reddantur. De qua re vide plura in hiftolia
Nicotianx. Confiderandum verb an ilice cucur¬
bitx ad Guaiabanum fint referenda.

Scaliger Guanabanum vociuns, Cardanum
Tom. L

1,0 HISTORIAE

gyridis armula, duro cortice, qui rubente quadam .
membrana tegitur, qua dempta, (emina fufca , ad
nigrum inclinantia, &fplendcntia cernuntur, in¬
tus medullam albam continentia, edulem , Auel-
lana: guftu : veriim femina ex vmbdico fibris
non fufpenduntur [ licet per pulpam multas
fibrx reCtx excurrant] vt femina /rudius quem tu
Cluli [ inquit Honor.Bell.] Guanabano Scaligcri
fimilem ex Mozambiquc allatum fpedlandum
proponis. Conucnirc autem multum mihi vide¬
tur cum fru£tu , quem Guanabano fimilem ex
- . Thcueti America defcnbis folio Fici : fed hic Ion- 1

tJt/r'*'-* g- minor efl. Afhnit.ncmctiamhabetcum Baho-
bauum & b/tb ab Alpino deferipeo partibus internis,fedfor-
BAhabMb. ma differt: nam Bahobab vtnnque mucronatus
ell, pulpamque continet [ vt ille feribit] non aci¬
dam tantum, vthic, fed adflringentem Lcmnix
terror inflar,qux nota in hoc defideratur. Plantae
ex femine enate deferiptionem graphicam fecun¬
dum omnes eius partes habet idem Honorius
Bellus ex quo petenda.

PLANTARVMa

n apparentibus , fecundum longitudinem diftmd
d dius, iuxta pediculum minus cralTus, & in extimo

- mucronatus, cortice dcnfo &craflo prxditus, fra-

- gili tamen , fi nimium comprimatur , & breui
s quadam lanugine , feu flore virefeente [nifi vbi
x det^rfus erat ] obfito , triunciali pediculo , mtcr-
u dum tamen [ quemadmodum in alio fruftu lon-
■ i ge meo minore obfeuabam] cubitali , ciaffitudi-
n ne digitali , valde fibrofo. Multos habebat hic

- fiudtus interna parte netuos , ab infimo , fiue a
x parte qux pediculo inhxferat, ad fummam fru-
-/ cius partem excurrentes , & fibras in latera fpar-

- fas, inter quas pulpa fiue fubflantia fatis friabilis, ^

- alba, guftu acido, in qua latebant femina exilium

s renum formam referentia, duro fufeoque puta- semr,

- mine tetla, nucleo albo, non ingrati faporis, pre-
t dita : fed & tenues quxdam fibrx veluti cincinni
c per albam illam pulpam fparfx erant, etiam non-

- nullx ipforum feminum vmbilico inhxrebanc , vt
s ex cis fufpcnfa viderentur, quemadmodum in bi¬
nis aut ternis huiufmodi fruflibus obferuabam.

Bttbttb.

Alpinus

Dcfcript.

B AOB AB, SIVE ABAVI CLVS.

Cap. xl Ii.

E Leganti (TT
hic eft& ma¬
gnus fructus
quem Londino
ad me mittebat,
anno 1591. Iac.
Garetus [ inquit
Cluf. in Exot. ]
h nautis qui ex
Aithiopia redie¬
rant redemptu.
Hunc verb,tam-
etfi nullum no¬
men additum ,
fimulatque con-
fpicicbatur. Cl.
V. Profperi AI
pini Baobab efle
iudicabam : per
omnia enim fere
rc-fpodere com-
periebam cum
fruftu que ea ap
pcllatione depin
gi curauit [alte¬
ram pifturam
ramum cum fo¬
liis exprimen¬
tem , non ma¬
gnopere moror]
licet huius fru¬
ctus hiltoriam
fatis negligcn-
tcr deferibere-
videatur , exce¬
ptis his qux de
cius facultatibus
funt.

Hic autem
quem k perito
p:6tore exprimi
curabam , maior eo que exhibet vidcbatur,vt qui
pedem Romanum lor.g is cflet, decem & fex Vn-
tiasin ambitu craflus , fulcis quibufdam, fed vix

An vero fubflantia illa fiue pulpa quam continet,

■ humi da fit dunirecens efl', vt Alpinus fuo Baobab
tribuit, me latet , fiquidem nullum recentem fru-
dtumconfpicere mihihadtenus contigerit : certd
rubram elle non arbitror , cum in binis quos ha¬
bui frudtibus candidam & valde friabilem repe-
rerim: verum quidem efl, in vctnflis magis fu-
fcam die, qualem in eo frudtu quem C.L.V. Ho¬
norius Bellus Abiiuo nomine ad me poltcamitte-
bat , deprehendebam , fed onuiium pulpa vtefl
friabilis, non lenta, fic etiam acida efl. Itaque ni-
hil I mirura,fi Aithiopes vtunturadextinguendam
fitim,fitque vtihs ad ea que Alpinus c.de Baobab,
lib.de plantis AZgypci tradit.

Sed in co quod pulpxfaporem, quem ipfe aci¬
dum fatetur, cum terrx Lcmnix faporc compa-
rar,fallitur, mea quidem fententia :adftringit cer¬
te lllahabdque omnes eas facultates quas ipfe
illi tribuit, additatem tamen nunquam in illa de¬
prehendi , tamctfi fclcftiflimum , ab aliquot Cx- Ttrrm ,t
farcis Legati s, quos Turcaxum Imperator, tali mu- Lemnt*\
nere atqucaliis, finita legatione difcedcntcs pro-
fequi folctjdum in Cxfaiis aula viucbam aliquo¬
ties acceperim , Augerio Bufbequio videlicet.

Cardo Rimio,Dauide Vngnadio,& Sifiido Pray-
nei'O.Friderid,[qni fux legationis tempore Con-
flantinopoli obiicj fratre , cfun eius farcinasre-
ccpilfet : nec etiam vllam ndflriiftionem in huius
frudlus $CAbauo pulpa percipiebam. Cuiufmodi
perrb foliis fic praedita illa arbor in qua hic fru-
Ctus natus, ignoro: diuerfa tamen efle ab iis arbi¬
tror, qux Alpinus fux Baibalifcra arbori tribuit
&adpingit, nifi recens femine natam confpexe-
rit. Nam Bellus Abaim plantas habuit femine na- j

tas , vt cx quarta cpiftola ad me data, apparet,
quarum prima folia mah quidem Citrii foliis fimi-
ha fuilfe fccibebat, nullo pediculo fubnixa, at vbi
caudex pedalem altitudinem na6tus fui flet, in ra¬
mos fpargi coepi fle, foliaqueadquifiuifle longio¬
re pediculo prxdita,& illa non fingulaiia, fedini-
:io bina , deinde terna quaterna , & tandem qui¬
na cx eodem pediculo prodeuntia , quemadmo¬
dum in Pentaphylli , Lupini, Caftanex equina:
foliis videre licet , quorum medium folium reli¬
quis maius efl, deinde illi vtrinque proxima ^reli¬
quas notas ex prxdidta eius epiftola petere ne fic
graue.

Et fane, eius ^£4/10, ab hoc , quem exhibeo,
fructu differre non arbitror, tametfi is quem illa
appellatione ad me mittebat , extimam partem
non mucronatam vt meus fed obtufam haberet:

pulpa

LIBER

Mlpatamc prxter colorem [quia forte vetuftior]
Smilis fubftantix , friabilis, tc femina prorfus fi-
milianecdi/Iimili nucleo praedita : eius autem
}©ngitudo vncix odo cumfemiirc,craflitudo vn-
cix duodecim.

Icfr Sed alium ciufmodi frudum, quadriennio aut
quinquennio pbft \ iam dido Gtreto accipieba,
cuius longitudo vnciq cfccem, crafTitudinis ambi¬
tus vncix nouem duntaxat, vt etiam in eadem ar-
bore fruduum magnitudo fxpcdifpar : hic pul¬
pam omnium canduhffimam habebat, femina aliis
fimilia pleraque (pulpa attritia & in pollincm
comminuta) ad vmbilicumjt fibris dependentia, j
, e Similem prxtecea fruduna apud amicum con- j
fpiciebam e Gorgadibus anno ^Chrifti natiuita- |
te i5oo.allatum,&t a Lufitanis iftic habitantibus, ,
vt intelligebam , calabacera appellatum, proptei
fimilitudinc qua cu cucurbita habct:fcd is minus
craftus erat dio, quem propono, &: graciliore mu- j
erone prxditus , non diflirailis illi qui m fcholio ;
ad caput i. fb.z. Hiftori? aromatum Garcixab
orta pro Guanabano Scaligeri forte politus : pedi¬
culi autem longitudo binos pedes Romanos x- '
quabat. . |

An porro affinis non eft fiudui cius arboris
cuius Theuetus cap.io. lib. Singularium America:
foln 'i meminit his verbis: Tres funtinfulx ad Aetliio-
'yThe‘ pumpromontoriumjC^wr ^inde vulgo appellat,
h in quarum vna, arbor inuenitur folio noftratis
u*m fici ( an redeobferuarit folii forman ncfcio)fru-
•ururh. du Cypriis cucurbitis haudabfimili , duorum fe¬
re p'dum longitudine , 8c crallo. Nonnulli eo
fructu vefcnnturvt Melonibus : continetverb fe¬
mina fibx magnitudine , leporinis renibus fimi-
I, v His quidam fimias alunt , alii monilia ex us
collo aptanda conficiunt: ficcata enim& bene
matur» afpedu pulcherrima lunt. Ca rerum Aba-
uo folia, qualia i rvplantis femine adquilicis, libi
nata . Bellus cum frudu ad me mittebat, madpo-
fita tabella exprimenda curabam , fingularia , ge¬
mina, quina, & illa quidem contractiore forma,
tjuam natiua qux accipiebam.

S AM AC A.
Cap. XLIV.

PRIMVS-

quinque, (ex, feptem , plus, minufque ramis hx~
rent > ad quorum exortum flos lingularis breuif-
fimo pediculo hxret , quadrifolius. Succcdit fru-
dus inftar Cucumeris ,fedventriofior. Alpinus

habewconem fatis fimilem planta* nomine Bao-
bab, de qua nos cap. de Guanabano egimus. Sa-
maex tamen folia rotundiora.

ARBOR CVCVRBIT1FERA.
Ficvs Nigritarvm.

Cap. XLV.

TN infula quadam inhabitata, prope Caput viride
I dictum, arbor quxdam crefcit, folia habens no-
fiatis Ficus fi-

Dcfcriptio

Folia.

milia , frudum
longum , bipe-
daneum,aut cir¬
citer , cratium
ad proportio¬
nem , vt ad ma¬
gnas longafque
Cypri Ciutsrbi-

tas accedere vi¬
deatur. Quidam
hunc cfitant,
haud focus ac
nos Melones
no Bros. Intus
femen tft, reni
leporino figu-
ra fi mile, magni¬
tudine faba: :
Theuetus dc
Francia Antar-
dica.Flift.Lugd.
Ficus Nigri tarum Theuesoin Americx lingula¬
ri tatibns, & Cofmographia : cui arbori fimilis fe¬
re, fed foJjo valde diucrfa Quicdi Higuero. Ea¬
dem cap. de Guanabano Ouiedi , hanc Guana-
bano Scaligeri fimillimam dicit, foliis tamen di-
uerfam : ead^mque & Clufius dicit, ante ipfam.

Quidam authore Thcueto fimias hoc frudti
nutriunt: alii ex eo proh e maturo riteque ficca-
to moniliacollo appendenda conficiunt ,'prxci-
pux elega ntix.

Synonyma

F i ens N /-

grumum.

Higuero.

Guanab.

Sc.tl tg. p-

milu.

Vjus.

jcfcriptfo

SAmacx no¬
mine arbore
Indie dcpid&,&
tabulis xneisex-
fculptam,in hift.
Indix orientalis
exhibent Bry
fratres. Sed pre-
ter figuram &
nomen nihil ha¬
bent : nec nos
qukquam aliud
de eo nomine
apud qu equam
obferuauimus.
Frcdus, qui ar¬
bori adpidus,
Guanabani figu¬
ram reprxfenta-
re videtur qua-
uis folia difcrc-
pent: quam ob
icm hanc eidem deferiptionem tantifper tubii-
cere placuit, donec aliquid fpecialius de eadem
addifeamus. Folia funt arboris ludx foliis fimilia,
Tom. I,

HIGVERO OV1EDI.
Cap. XLVI.

Higuero O- Dcraipt'w
uiedo ar¬
bor eft prxgra-
dis , veluti Mo¬
rus nigra frudu f ruflm,
ferensCucurbi-

:^rotundx, in-
:erdum vero
[iblongx fimi¬
lem. Ex eo pa¬
teras & alterius
generis vafaco-
liciunt. Mate¬
rie eft robufta,
atque apta fedi-
bus , fubielliis,
ephippiis aliif- vfau
que operibus
fabricandis^Ma-

i- w i- M at crus-

li etenim Medi-

cx aut Punica
K i

»• HISTORIAE flantarvm;

materiam efle diceres : cortice facile deliberatur, excauatum Mayzo ahifvo feminibus aut lapillis

replent : Maraka & Tamaraka nuncupant. Ax-

Folio eft longo, angufto , per extremum latiore,
a quo ad pediculum vfque paulatim anguftius fit.
Indi flonnunquarriprx aliorum fiuduum penu¬
ria hoc vcfcuntur, hoc eft, eius carne, qui cucur¬
bita; carni, cum adhuc viret , fimilis eft. Corticis
color & forma cucurbita:. Maximus eius frudus
libram aqui continere poteft. Minimus vero pu¬
gnum uon excedit magnitudine. Vulgaris eft hec
arbor in Hifpaniola, reliqui (que inluhs,&Indix
Americani continente.

In hac tabella exhibetur vni Mamei arbor , de
qua diceruus H.n.g.lib.lcq.

CHIVEF THEVETI..
Cap. XLVII.

Dcfcripc.

NI.; ritarum ficui fimiliorem , f vt feribit Hift.

LUSci.’

.] non tamen eandem,memorac Th
uctus. Fructus.a.hicinilnfulaZipangu prouenit,
magnoMeloni pascui nomen Cbiurf, quod Syria-
Ficum (ignjficat. Siuuiffimus eft , cum man¬
ditur Manni modo in ore liquefccns. Semina
intus continet , qualia in cucumere noftrorcpc-
ritihtur, cortice cum maturuit croceo. Folio arbo¬
ris eximie viridi, cxquilue rotundo , aureo num¬
mo Gallico pari.

ANON O V I E D I.
CAp. XLVIII.

Dcfcnpt-

ANon Ouicdi arboreft , cuius frudus ma¬
gnam cum Guauabano fimibtudinem habet,
c-.im forma, tum carne & femine. Sed & ipfa A-
r/ differat non,s arb°r Guanabani arbori fimillirna eft, cum
.. ;uL«- magnitudine tum Forma & Folio. Duabus vero
b*nu. in rebus d flerunt : primum quod huius frudus
minor FtcGuanabano , corticique color luteus,
qm in Guanabano viridis elt, deinde, quod meo
quidem ludicio gratior fit palato Anon , qullm
Guanabanus, vtpote firmiore carne. Vtrumque
magno m pretio Habent Indici Americi , & dili¬
genter in luispridiis coluntiEx Ouiedo.

Lucus. Clufio M angas plus fimilitudinis habet cum
Anon Ouiedi Iaiaina ciuldeui.

Nomi

borem Hift.Lugd. Choync.

Frequens eft in regione Amcncanorum,quai»
Morpionem vocant.

Frudus CHoyne, authore Theueto, non cft*-
dulis, quantumuis afpedu elegans. Americani a
priterquamqubdcx eo pocula conficiunt , ad
priftigias mirificas vtuntur. Excauatum enim
frudum repletum Femine Milii, autaliis , bacillo '*/7ier,n
affigunt in terram adado, circumquaque plumis m’
ornatum. Quo modo finguli Familii duos aut
tres rderuanc, idque magna cum veneratione,
rati miFeri idololatri , vbirrudum hunc puKaue-
rint, Toupan [ id eft (ui Dei : Sic $ Fuis Paygi , Feu
diuinatonbusperlnaFi] colloquio (clc frui , qui
arcana reuelet. Pociftimtlm vero etiam in eo¬
dem errore verfantur eorum didi Prophecx. V fi¬
de & diuinitatem quandamfrudui attribuerunt,
necquicquam quod in ftnftis incurrat, adorant,
quam tinnulum hocinftrumentum.

BRYSATHAER CHIN/E.

Cap. L.

AD Chinarum finurn marini arbores ftupen-
da (unt vaftitate : tanta, inquam, vt in eis im-
menFi magnitudinis auibus Itabulari liceat. Ete¬
nim tam grandes Funt , vt cis etiam grauiora ani¬
malia integra (uftollantur , atque auferantur. Has
arbores vocant incoli Brufathaer. Frudus ferunt
Auguriis non minores: aut.hor Scaliger : eaddm-
que etiam (cripfit M. Ant.Pigafctta m itinerario
(uo, tclte Hift.Lugd.

Defcrir.,

Frut 7ur>

VHEBEHASOV THEVETI.

LI,

Cap.

CHOYNE AMERICANA.
Cap. XLIX.

. '«1

T^St Americanis Morpionem regionem inco-
entibus arbor , ipforum lingua Choine dida,
frudum Ferens magnitudine mediocris citrulli.
Forma otn flruthiocameli : Folia Laurinis limilia;
Thcuctus.

Laius eadem de hac arbore & Frudu tradir,
& adnicfiudum efte magnitudine capitis infan-
tis,ncn edulem, cortrfce duro , quem perforant, <5>:
cx co Faciunt inftrumefttum , cisdidum Maraca,
& pateras ad potandum,aliaque vafcula.

Clufius Frudus huius apud Cambales -1 The-
Ueio tS. aliis traditam hiftoriam , non male Gua-
tubitno quadrare videri tradit , prxlertim li inte¬
riora , quxk nemine [ inquit ] ‘deferibantur, de¬
mas : idcirco num Femina contineat Phafeolacca
incertum : ipFa arbor folio Lauri eft : lrudum

VHcbeha-

fou miri Defc:f
altitudinis eft
ai bor,cuius ra¬
mi alii alios
(ubeunt, Folia Folia'.
habet Braflici:
fingulosramos
onerant fru* Fru/lu»
dus pedem
longi. Fert &
eadem gummi Gi*m* T
rubrum.

Hift. Lugd. c

Synonyr

quoque Vhe- ^ellt^
behafou vocat, arbor.
ex Theueto.

A^i Higuiefo
in nauigatio-
num hiftoriis
Arbores circa
Peru, qui mei¬
le adeb feferte,

vt pertufo cortice aut trunco quinque aut (ex
rxftillcnt menfuri mellis limpidi/Timi & optimi?

Dum in America elfctTheuetus, Fex millianbus
ab eo loco quo (ubfiftebat, obFeruatamfibi hanc
arborem tradit, quam eminus artificio potius
qu^m natura arbitraretur qui(piam efiidam.

Ad

1 Locu$ |

m

LIBER PRIMVS

Ad huius fru&am (refert idcm)quemego qui-

. dem viridem vidi, innumera: apes conuolanc , cx
eo alimentum petentes: receperat in foramen
ciufdem arboris, vbi mellificio & cerae incumbe¬
bant. Harum genera duo :alix noftris magnitu¬
dine funt pares, qux non mfi cx fuaueolentibus
floribus vidumquxrunt , & mei quidem optima:

t ni- nota: conficiunr.Ccram vero non vfque adeo fla-
uam ac noftram. Aliud genus dimidio minus ,
quarum mei bonitate fuperat:iam dictum, quod

* fylucflres illi Hirti vocant. Et diflimili ab aliis vi~
du utuntur, qua: meo quidem ludicio caufaeft,
quod ceram carbonis i nitar nigram faciut, & qui-
dem copiose, prxfertim ad flumen Vafes&Pla-

1 4l. te: vbi animal quoddam inuenitur , Heyrat no¬

mine , hoc eft beftia mellis, quod vndique has
arbores quxrit, vtmcl quod apes did? coficiunt
depopuletur. Eft aucciticolons ferruginei , mag¬
nitudine Aeluri , & quod vnguibus mei norit ex¬
trahere , ita quidem ne ipfum apes , nec iple has
contingat.

liictus Magno ifticin pretio cfthocmel ,vt quod fo-

* Icant fylueftres «jgrotantibus exhibere, miftum
farin$ recenti, quam e radicibus confueuerunt
facere. Cera: vero apud illos nullus alius eft
vfus,nifiadcongIutinandaspennas, quibus ca¬
pita coronat: aut ad obftruendas arundines ma¬
gnas , quibus plumas fuas inferunt , qui maxi¬
mus eft Sylueftrium illorum thefaurus. Frudus
vero Vbebebafju , quantumuis ab apibus frequen¬
tetur, non tamen eft edulis, propterca quod non
facile maturefeat , fed apibus (olis, quantum qui¬
dem ego animaduertere potui , in alimentum
cedit.

ARBOR F O FIO LAVRI , F R V-

C T V CVCVRBIT^ EX GVINEA.

Cap. Lir

'criptio

A Rborem
inquit

ClufExot.) cu¬
ius iconem da¬
mus ab honc-
ftiflimo viro
Petro Gareto

tiut.

acceptam cum
eiufdem fiu-
du anno 1 601.
Iuglandis arbo¬
ris celfitudinc
aquare nec dif¬
fundi cortice
tedam clle fe¬
rebant , Folia
Laurinis habe¬
re fimilia , ad

quorum exor¬
tum frudus in
ramis na (cere¬
tur , initio qui¬
dem viridis, deinde vbi maturitatem adeptus , e-
ius coloris quem in eius hiftoria dicam. Erat por¬
ro frudus Magni mali inftar ,& orbicularis pene
forma: : nam duda a pediculo per longitudinem
frudus mefura ad alreram parte pediculo proxi-
mam , decem vnciarumfuiflc reperta eft, quam,
ea qux frudum tranfuerlim per medium ambi-
bat,vixfupcrabat:leuis erat pro (ua magnitudi¬
ne , & crafto iatifque firmo cortice proditus, foris
Tom. I.

Ixui & fplendente , ex flauo fpadicei coloris , in¬
terdum etiam nigris maculis confperfo , interna
autem parte fuliginofi , 8s nihil continens prxter
nigrum quemdam pollinem. Certe quum illum
initib confpiciebam ( mittebatur enim primum
folusnullaadditaicotie)Cucurbitxgenus quod- CucuryUx
dam peregrinum elFe cenfebam , prxfertim ob pmn^fra.
corticemCucurbit^ cortici non valde diflimilem, 'ctus.
tam etiam propter leuitatem : fed confpeda ico¬
ne fuis coloribus exprelfa,in qua arboris ramus,
cumfrudu& foliis, opinionem mutare non pi¬
guit. Hxc funt qux de ifta arbore & cius frudn
intclligcre potui poft longam difquifitionem:
qux bencuoluitiledorem boni confultorum ar¬
bitror.

c

Dcfcriptib

LAGENVLAE AMERICAE.

C at. LIII.

Vius arboris elfec hic frudus Exoticus, quo-
_ ,ue nomine diceretur Clufium latet. Erat au¬
tem orbicularispene formx, binas vncias longus,
tantudem fere cralftis, duro, Ixui, fpadicei coloris
corticepreditus: an nucleum aut femina conti¬
nuerit ignorat, fin autem habuerit, exempta fuif-
fe oportet: Quia binos accipiebat a Iacobo Ga¬
reto extima parte funiculo traicdos tk. quodam¬
modo conne¬
xos , foramini¬
bus per qux
funiculus , qui
eos connede-
bat , traiedus
erat , nigra ce¬
ra obturatis, &:
infima fimili-
tcr parte, qui
videlicet pul-
uis quidam ex-
albid» adeine-
raceum tedens
( quo pleni e-
rant) miedus
fuerat : falfus
ems fapor &
linguam velli¬
cans , quo ve¬
ri fimile eft
incolas vfos ad

flia edulia condienda , ptopterea fecum
cricumtulilfe, Garetus fignificabat , e mari Au-
ftrali, quod pacificum appellant Hi /pani vulgb
Mar dei fur, allatos elfe.Et ipfc aliquot annis ante,
cumadhuc Cluf.Viennx viueret, fimilem mife-
rat, fed lingularem, tk longe maiorem, cumque
inanem, fumma parte apertum & funiculo traie-
dum. Sibi porro perfuadet , has lanegulas iis
cucurbitulis, efle perfimiles, quarum Americus Cucurit-
Vefpufius Nauigatione fecunda meminit agens
de moribus eius gentis ad quam appulerat. Ait 7
enim fingulos viros ex collo pedentes pufillas 1
ficcatafque binas cucurbitas geftalfe vnam plena
herba quam mandebant , alteram farina quadam
candicante gypfo cominuto fimili , e bacillo quo¬
dam in ore madefado , atque in cucurbitam fari¬
na plenam immiflo , farinam e^emifle , qua her¬
bam quam manducabant afpergcbant, fubinde id
repe ten tes lilludque facere exi fti ma iTe, vt fi ti m fe-
darent, quia aciua recenti quam bibere poflent*
penitils erant diftituti.

K 5

»4

Dcfoijx.

Truci te).

Cortex.

rulfx.

Grana.

C ururbitA
genus.

Defcriptio

feha.

IvhcThs.

H I S T O R ! AE

FgVCTVS INDICVS PYRIFOR-

M IS GRANIS INTVS NIGRIS,
Cucurbitini generis.

Cav. LIV.

REdimebat
[ inquit
Clufius Exoc. ]
Fran#ifcus Pe-
ninius , ciuis &
Pharmacopolis
Amffelredame-
fis , frudum
quendam exo¬
ticum anno re¬
parato falutis
humano 1601.
ex India , vt aie¬
bant, relatum ,
cuius nec nome
nec in quo ar¬
boris genere
natus elTet, in-
telligerc potue¬
rat : quia tamen
eius formo e-
rat,qualemante
vidi ile non memineram , pro ea quo mihi cum il¬
lo s it vetere amicitia, commodato impetrabam ,
vt broucm jliius hiftoriam concinnare portem,
quam in Exoticorum librum inferrem, & eius ico¬
nem, in tabella exprimi curarem. Erat hic frudus
pene quinque vnciarum longitudinis apediculo
ad /Gi nummi mucronem, ambitus qua partecraf-
fior frudus nouem vncias cumfemiiTc explebat,
apcd.cuio fatiscraftb fenfim tumefeens , deinde
a medio corpore paulatim in obtufum mucro¬
nem delinens [ vt cx icone facilius obferuari po-
telt ] fhfco duroque cortice conftans, &: nucleum
aut pulpam, cum feminibus in globum conge-
ftam continens, ftrepitum enim agitatus edebat:
qualis autem inellet nucleus aut pulpa , ignora- J
bam cum hoc feriberem, quandoquidem illum a- '
perire verebar, quodmeus non eUet, propterca j
integrum illi reftituebam. Poft aliquot tamen !
dies fructum ad me remittebat in binas partes 1
tranfuerfimfedum , vt internam partem etiam j
defcnbcre portem , quam valde leuem & exigui j
ellc ponderis compericbam, cineraceique ex fu- i
fco eoioris , continentem pulpam fpongiofam,
nigram, mollem , acidiufculi faporis , in globum
compactam, in qua latebant aliquot grana, nigra,
pene orbiculata, comprella tamen , &c magis lata
quim longa, in binas partes fcdilia , quemadmo¬
dum Cucurbitarum & fimilium femina , fic vt
Cucurbitacei generis alicuius plant^ frudum clle
mihi perfuadeam.

GVANABANVS O V IEDI, FR VCTV

SQVAMMATO.

C A P. L v.

Vanabanus Ouiedi procera arbor eft,& for-
VjhnoCa, folio fere Mali Medica, quam Limo-
niam vocant, virente : frudu pulcherrimo, medio-
ens Melonis magnitudine , qui tamen interdum
in capitis pueri magnitudinem cxcrefcat. Cortex
huic frudai viridis, & qui certis quibufdam fqua-

mis diftindus videatur , *t ftrobilus IsuiorihiiS
tamen, neque ita tumcntibus,quarrdoquidem to¬
tus cortex tenuis fit , neque craflior , quam in Pi¬
ris. Caro candidiffima faporifque delicatiflimi,
quae facili pinguedinis ladis inftar in ore refol-
uitur. Per eius carnem fparfa funt femina magna. StvtM i

Frigidus eft hic frudus, & per aeftus vtilis.Nam vir£S j ,
tametfi quis integrum Guanabanum dcuoret,fus.
nullum inde fentiet nocumentum . Infirma eft li¬
gni materies.

Clufiusait, cum Dorionibus plane conuenire
Guanabanum
Ouiedi , quem
per vniuerfam
fere Americam, T i
fi ue No u una Or¬
bem nafei tra¬
dunt. Diuerfus
eft ab eo cuius
Scaliger memi¬
nit, dc quo pau-
16 ante.

Generalis Hi-
ftor.Indic.author
tradit Guanaba-
ni frudus corti¬
cem viridem Sc
tenuem effe , vt
Piri, fuperficieq;
fquamulis di-
ftinda.

HicGuanabi-
nus , inquit Hift. ^non)Ji
Lugd. plane conuenire videtur cum Ouiedi Gua-
nabano & vterque diuerfus elfe 6Scaligeri.

JH.F«»/£*,Guanabanos,& Guanabano, pulchra
arbor , fr udus craftiis vt humanum caput, cutis
fquammata Scc.Guanabanus Ouiedi Clufio. I

AnBenzonis Guanabanus arbor modica &gta-
cilis , frudum ferens cordis effigie, corio viridi & i_cai/n .
fubtilijfquammarumin morem veftitum , intror-
fus candidum.

Extant etiam paulo diuerfie ab his forma: or- r aneun
biculares eius arboris frudus , crocei coloris &
prioribus illis longe meliores, omnes verointus
acinos exiles fpadicei coloris gerunt. Videntur
quidem nobis liare, priefertim prioris varietatis dc-
fcriptiojhuic Guanabano Ouiedi fatis bene con¬
uenire.

DVRIONES ACOST^E Cap. LIV.

TNter celeber- Dcfcripl
Jfrimos, [inquit
Garrias ] Indi*
frudus recen-
fentur a plerif-
que Doriones
in Malaca voci-
tatufrudusMe-
lopeponis ma¬
gnitudine, den-
fo cortice ro-
ftratifque tu¬
berculis pluri¬
mis obdudus,
vcluti is quem
lacca Coa vo- lf*cc* fat
eant, [ de quo u'
fuo locg J foris
virefcefts, intus
ver6 concame¬
ratus: feminaq;
exigui oui gal- Semi»^
Ima-

plantarvm;

Alia Icon Bry fratrum.

w

m

n

m

10

ffi
w

npcra-

ntum

UBER

iinacei magnitu¬
dine in lingulis
cameris conti¬
nens , coloris Sc
faporis cius con¬
dimenti , quod
ex Amygdalis
con tufis , FaiSte,
farina , aqua to¬
facea, &: faccharo
fit, hlanger blanc
vocant Galli,non
tamen ita molle-
fcentiaaut gluti-
nofat in nonnul¬
lis vero non can¬
dida fu nt,fcd pal¬
lidi coloris. OfTi-
ctilum hxc in fe
I continent , Mali
Perfici officulis
perfimile, fed ro¬
tundum. Folia
huius arboris

medium palmum oblonga , acuta , falfo gu¬
ftu, colore viridi dilutiore parte auerfa , interna
vero parte admodum virefeentia. Flos e candido
fiauefcens. Arborem Iuglandis modo praegran¬
dem elTc aiunt , foliis Laurinis.

Calidus,i n quit Acofta, &humidus eft hic fru-
Vires £tuS , & quiedete volunt , pedeleuitcr compri-
'arum mere & frangere folent, propter (pinas quibus
r‘ obfituscft. Qui nunquam hos fructus ederunt

cum primum illos olfaciunt, videntur putridas
Caepas odorari: fcdpoftquam deguftarunt , prq
reliquis cibis bene olere &Iaperecen(enr. E(t ve-
rb in tanta exiftimacionc apud cos, qui gulae dedi¬
ti funt , hic frudus ,vt putent neminem co polle
ttimm. (^turari,propterca varia dant illi epitheta. Tanta
tamen eft huius frudtus in Malaca. ab un dantia,
ttifMthia vt finguli no pluris, quim quatuor maraucdis vc
m Beteie neat prxfertmi menfibusIunio,Iulio & Augufto:
nam reliquis pretium intenditur pro hominum
arbitrio. Admiratione porro digna clL Beteie cu
hoc frudfcu antipathia , qua: profecto tanta cft, vt
. fi quis in naitem Durionibus plenam, scdefve aut

i uno»'*"1 i . , r 1 „

ox4& rc. concamerationem , vbi oblenientur, aliquot Ue-
tedinm. tele folia reponat , corrumpantur & putrefeant
omnes. Et fi cui ex Durionum immodico efu ven¬
triculus inflammatur fk grauatur, folio Beteie fu
pra ventriculum impofito , fubito mitigatur in¬
flammatio, tumorqite tollitur. Et, fi i Durionum
efil ingerantur aliquot Beteie folia , nullam no¬
xam fentiet,quantumuis multos ederit. Inde fit,
tum etiam ob eius guftum fuauem , vt vulgo di¬
catur, neminem eorum efu polle fatiari.

Eiufdem fru&us & Linfchottanus meminit,
Duriacon vocitans , in Iauacrefccre , magnis ar¬
boribus , quales apud nos Pomi arbores. Guftu
quidem fuauiflimo, fedinalfuetis primum aduer.
fo , ob odoris ccpacei , adufti aut putridi vehe¬
mentiam. Extimam faciem CaftaneX cortici affi-
milat, fed aculeis hunc eiTe paulo maioribus &
quadrangulis, Aiueos communiter intus habere
tres, parietibus intergerinisdiflcptos, in quorum
fingulo triagranacepaceafacic , & horum vnum-
quodque rtirfus alios tres nucleos contineat.Ha-
beri inter meliores, lalubrioreSjfuauiorifque to¬
tius Indic,' fed non diu durare. Reperiri etiam co- :
A°cus- piose in Baly &Malacca.

& Syno- Vocantur Duriones in Malaca, Garciac : cum

nynu. quibus GJuf.ait, Guanabanum Ouiedi plane con-

PRIMVS?

uenirc*. At ex vtriufque hiftoria facile patet redte
intuenti,resellediuerfas. Caft..Dur. Iaccamag-
giorc3\ t vult C.Bauh.Duiio Coft^.dn Malay o(qu£
eft prouincia vbi gignitur ) Duriaon : ipfius flos
Buaa : ipfa arbor Butan.Dttrt nes Linfchottano. Durf^y
Hift. Lugd. Duriones Acoftc , &: forte Darian Sca-
ligeri eidem, An Seal. Durian? Meloni Corco-
I pali iimilis , Taprobanae fru&us, qui Durian di-
' citur.An Dorioans Bry fratrum in Icon. Ind.Oriet.
qui addunt hos frutftus totius orbis exiltiman op¬
timos, &'in (ola Malacca reperiri.

ERINACEVS FRVCTVS INDI CVS
Cap. LVII.

FRrudus qui¬
dam nafcitur
m Infula Baly, Dcfcnpr.'
magna , copia,
magnitudine
Pomi noftratis.,

/el potius Piri,
i liquidem infer-
1 ne rotundus fu-
perne turbina¬
tus , cortice mu¬
nitus afpero 8c
echinato , vnde
ab Holandis
@4>fVetn!0cI/id
e (t .Echinus por- Eihiha.-
cinus vel fuillus Porcinas'.
, vocatur. Condi - yfus-
cus hic fructus
.Hi mwmMlflill, dulcis eft , fapi-
, dus , 8c nauiga-
tionum Indica¬

rum commodum fubfidium . Diu durat. Crcfcit
’n celfis alboribus, racematimcohacrens, vti bac-
cz in racemis vitium. Ex hiftoiiis Indicis.

IACA INDICA.

Cap. LVIir.

T Aca arbor eft Pcfcriptii
ifrfj/gf' ldn India prx-

'Jmttteon.

M

Wm

m

granc^s> IruOHS.

in lummo cau-
dice non in ra¬
mis ferens, prae¬
grandem, magni
Melonis effigie
interdum maio •
rem , virentem
foris, intus verS
flaucfcentem ,
multis fpinulis
inftar erinacei,
fed mollibus ,
obleptum.Con-
tinet autem hic
fnnftus in fe ma¬
gnas qtiafdam
nuces, duro pu¬
tamine tecftas.
Cortex frudtus
guftu Melonis,(ed difficillimq,conco£tionis,rtem-
pe qui plerumque foleat,ita vt afluuntur, excer-

K 4

f

HISTORIAE PLANTARVM,

H

►-

A

•

fi

1

m

ly

Locus.
Aloa dc—
/criptio.

fruttm'.

Cucurb .

rix.
Barca,
rapa
Gtrafal.
P ratium.

n'* Nuces vero intus nata: torrentur aut elixan-
tur, abiedoque putamine [qui nullius eft vius]
Caftanearummodo , quibus funt perfimilese-
duntur.Nafciturduntaxatin maritimis.Grfrr/iW.

Acofta vero paulo aliter fic : Vafta elt arbor,
foliis palmaris amplitudinis prxdita,dilnte viren.
tibus, neruo cralfo & duro per longitudinem ex¬
currente. Malum fert non e germinibus, aut fo¬
liorum fede,quemadmodum alia: arbores , fed ex
ipio trun co maipribufqi ramis nafcens , longum,
craflum , obfcurius virens , cralloduroque cor¬
tice tedum , omni ex parte culpidibus
fcpto , qus in fpinam breuem, viridem, ni¬
groque aculeo proditam delinunt , admodum fi-
wcuro. milcmDurionis fpina: , fed minime acutam aut
magni tud. pungentem, tametli minitari videatur. Horum
frucluum minimus eft maxima: cucurbita: ampli-
Locus. tUvj*ne «qite etiam maior, prolertim in Malabar,
vbi proftantiores nalcuntur. Nam qui in Goa
proueniunt, minores &c peiores funt , atque ma-
DifFeren- gisinfipidi. Cum maturus efthlcfrudus.bonum
odorem ipirat. Eiiifque duas differentias con-
fticuunc. Vnu n Barca appeUatum,& prxilantio-
rein : alterum Papa aut Gi r.tfal didtum , minufqne
bonum : deprehenditur poliremus ex mollitie:
quoniam fi manu apprchendas,digitis cedit. Prx-
ftantiffimi vero frudus pretium quadraginta ma-
rauedis non excedit, hoc eil.paulo plus regali Ca-
(lellano. Per longitudinem (edi hifrudhis .intus
candidi, & dcnla carne prxditi apparent, ac veluti
Cafanca. in capfulas aut receptacula diuifi,plena Caftaneis
s‘v°r' longioribus &craflioribus quamfimDadylifi-
ucPalmulx, cinerea tunica redis , & intus albis
Caflan earum vulgarium modo .guilti terreilri &

afpero, fi virides edantur, multolque flatus gene-

rantibus. At fi vti Hifpanicx Caila nex.aiTcntur,
guflufapido & Venerem excitantibus, ob quam
fblam rem plebs frequentius vti folet.Sunt autem
fingulx hx Gaftanex pulpa flaucfcente , & ali¬
quantulum lentainuolutx , & pulpam Durionis
nonnihilreferente, tamctfi ab eodifferar. Grati
faporis cil.prxfertim qux in htea Barca cognomi.
nacacontinetur , optimi Melonis pulpx admo-
dum fuuilis.

Defcribitur etiam paulo diter ii Linfchottano
apud figuras xneas , his verbis : Iacx mirabilis
naturx ex trunco altiffimx arboris nafcuntur
frudus.ad littus maris : Vbi arbor in folia &ra-
J Vabptp. mosfc fundit, nulli funt frudus. Magnitudine
nn forma, aurem & forma Melopcponis fere funt, ad Ana
im accedunt, colore tamen fubuiridi. Tunicisau.
temdiflindus ell interior nucleus, colore inter

albcdinem&fl.iucdinem,faporc mellis. Tales fe-

ic tunica: centum numero in vno pomo repe-
riuntur. Eflautem duplex genus : optimum vo
£ , - catur Gira/al, illud quod eil fimplicius eil cbamla-

‘ ’ fil. Arboribus & frudibus eadem forma efl, fed
ex guflus fuauitatc difccrnuntur. Hac if/r.Vcram-
quefigtiram ponimus vtnonpanlmv,imntes:iu-
dicent qui arborem iplam cominus infpcxerunt.
Scahger videturde eadem planta & frudu fen-
Catbi Sia- bere, his verbis : Spinofa ell arbor in Malabar,
fe- cuius folium non pingunt. JpiaCacbi, eius frudus i
(binaria . Ciccana dicitur, longitudine pedali , humanxeo i
xx craffitlldinc.Pondus fidem fuperat.Cortici co- i
lor primum viridis: maturefeensin luteo fufccfcir
corpus firmiufculum, comprelfioni tamen ita
cedit , vt frangatur. Temporis quoque iuapee i
natura impatiens. Haud enim ita multb pbil
Piata auri quam detradus fit.fit rugofum. Totius forma vr '
firma. Pinei nucis.Intus cmm Camerulq membranis di ■
IKnguuntur.vtm Punica. Pulpxodor/uauiffi. ■

raus.Sapor miftus ex Melone Mofchato , Perfico, Sapor.

Vfus.

Ad y ener e

Duriam ir
pulpa.

Arancio dulci, &mclJe. Intus poma duccnaquin- P6mat>
quaginta ad tercentena vfque , Ficorum tum fpe-
cie,tum dulcedine, fine cortice , vt aiunt. Mem¬
branulis tamen diftingui necdfe eft , quibus fe-
grcgenttir: vt ouorum vitella : In his pomisfru-
ticulus eil alius, figura caftanea:. Qui ad eundem, c « j
quo caftanea, modum inter coquendum crepitat: * **
efculentufque eft. Etiam bobus in paftum datur.

Exit e trunco frudus, ficut & lumeiz.,i deft, S/co- sycomo-. '\
moro, inter fpinas, frondes. Interdum , quod m0(l0' -A
magis mirum eft, £ radice, fubtus terra, vnde pro¬
dit. Hic longe prxftantior , regibus dono datur.

Legitur menfe Decembri. Tcmpwje

ln Calecut, inquit LudouicusRomanus,repe-
riuntur nonnulli frudus quos cultores laceros
appellant. Idem vult eundem frudum idemelTc
cum L/c*, atque eo nullum proftantiorem dignio-
remque fcribic,eiufque deferiptionem fuse tradit.

Vocatur hic frudus in MalauarLio* : in Canara
&GuzarateP/t»^: intus nuces velut caftanere: synon*'1|
Garcias. lacera Lud. Romani , cademque Iaca pandX, J
Clufio. Iaca Malabarenfibus. Guzaratcnfibus
Panax, Canar inis, Pan a fu. Arabibus,Panax,&Ia-
ca.PerfisFunax : Eius dux fpccics,vna dida Barca, Pan‘*fu" ) \
altera Papa vel Girafal, Acofta Iaca minor , inCa- Funux' 1
nara P<i/7<*x,Durant.

An Scal.arbor Cacbi, frudus Ciocara. Hiftoria
lane Lugd. huius lententia: eft, & addit , eadem
prorfus fcripfilfe Lud.Bonon. in Itiner.fuo, qu^

Scaligcr. ac nafciin Calicuto.

Eadem Nic. Coftin.in Icine. nifi quod non
frudusait bubus pro cibo praiberi , fed eorum
cortices. Proterea arborem grandi Fico fimilem

ciTe, foliis diuifis Palma: modo , ligno buxeo , ad Mater,ej*

Defcripne

Lmjchot.

multa vtili. Eadem Hift.Lugd. alibi de hac ar- Hifl.Lug 9

bore tradat, fub titulo, Iaca Acofta: , vtique hanc
diuerfam putans, a Cacbi Scaligcri.

Iam liipri di dum, qua ratione Caftanea: intus >

lacitanccs , gianiter comedentes excitent ad Ve- Jp'rc‘
nerem.Scnbit tamen Cofla, nullum vfummedi- US’
CLlmprxberc idutxelfe concodlionis, & admo¬
dum gtauare ventriculumiacquevt illarumlndix

Ptouinciartim Medici dicunt.fi in ventriculo cor- N°xm

rumpatur, noxios & venenolosliumores genera-
reiqulque frequenti iis hocfrudu vefcantur, faci¬
le in pcililcntcm illum morbum, atque funeftum
Marxi incolis vocatum incidere. Morx»

murblUg

IAMBOS.

lamh j

Ca,

Acojla.

LIX.

MfAgna’ vt

fcnbic

Gaicias , apud Defcrlptii;
Indos in a>fti-
matione eft is
frudus , cuius
nunc mentione-
fa duri

fumus,
primum e Mala-
ca[rbi plurimus
nafciturjpaucos
ante annosilluc
tran flatus. Eft
autem is frudus
oui an feri ni ma¬
gnitudine , aut
paulo maior, cc -
lore ex candido
purpurafeente ,
pulcherrimo o-
dore rofaceo.

Vd,

lpus

Vel , vc verius
Umbos Linfchjttans dicam , fimdis

eft hic frudus
magnis Gallis
recentib. [ quas
poma de Cuquo
nuncupamus ]
cum in odore,
tum in colore:
guftu fuauifli-
mo , fed h umi¬
do. Nifiverb
( annotat Cluf. )
Garrias gallas
iftas maiores ,
qux in Robore
paffim perHif-
pania&Lufita-
niarii, nafcun-
tur, incelligat
per Bugualbas
grandes quid
frbi velit, igno¬
rare me fateor.
Cxtexum eas

exigua pila palmaria maiores nunquam vidi , co¬
lore pulcherrimo rubicantes , dum recentes funt,

& odoratas. Vel forte prxgrandes illas Iuglan-
des vult, qux vulgaribus duplo maiores funt:que-
madmodum vulgares fuo operimento nudatas
Bugalho appellare videtur.

Porro ipfa Iambos Arbufcnla , ex eodem
Garcia ,in Pruni magnitudinem a tfu egit, folia fe¬
rens fnagnam fimilitudinem habentia cum cuLu-
dc ferrea maioris alicuius lancex, viridia ,afpedu
pulcherrima. Flos ruber , odoratiflimus, guftu
acido. Fumis nititur radicibus hxc arbor , quo¬
niam admodum fertilis eft. Pofl quartum enim
annum frudifera , nec femel duntaxat fert in
anno vtplerxquc omnes fere arbores, fcd plu¬
ries fingulis annis nouos edit frudus.
t dtfe. Arbor, inquit Acofta , qux Iambos fructum
U *u- prrbet,va(ta eft, maximam Malum auream qux
in Hifpaniis nafeitur arquans , multis ramis in Ia-
*’ tumexparfis multaniquc vmbram prxbcntibus
brachiata , afpeduque pulcherrima : caudex ma-
x iorefquc rami cinereo cortice integuntur : folia
pulcherrima funt, Ixuia, palmum aut amplius lon¬
ga, crallioravcrb per longitudinem, multis au¬
tem obliquis venis in latera excurrentibus, parte
fuperna faturachts, inferna dilutids virentia : flo¬
res cx rubro purpurafeentes , viuidi admodum
coloris, multis flaminibus in medio proditi , afpe-
6tu pulcherrimi , guftu capreolorum vitis fimih.
aus Frudus magnitudine elt Piri , quod a Rege co-
N gnomen accepit, eiufque duo funt genera : viius
r uk enim adeo obfcure rubet, vt niger videatur , ma-
,C>tn gnaque ex parte olTiculo caret , & fui bonitate
prqftat: alter ex candido rubefdt,& ofTiculum
continctalbum , durum, non admodum rotun-
1, culum dum , ofliculi quod in Perfico malo eft, magnitu-
'fia- dine jlxue ,& candida hirfutaque membrana te-
dum : qui licet fuperiori bonitate cedat , dignus
tamen eft hominum etiam delicatiflimotum pa¬
lato : vtriufque odor fuauiffimam rofam refert,
frigidus &humidus eft , & admodum tener, cor¬
tice adeo tenui & molli tedus, vt cultello auferri
non queat. Alte fuas radices terne infigit hxc ar¬
bor , & poft quartum annum fit frudifera.
Frudum fxpids eodem anno perficit,& nonnun-
quam fine flore & frudu confpicitur , cum iidem
rami flonbus>frudu viridi & maturo femper fere

LIBER PR1MVS- «f

onufti fint,decidentibiifquequotidie flon bus[lic
vc folum rubro colore tindum quandoque videa¬
tur] noui fubnafcantur , frudufque alii primum
enafeantur, alii niaturelcant, aln um maturi coL
ligantur, fuccofa arbexre maturi facile decidunt,
comprehendi vero rami ad frudus colligendos oficulum
facillime ab arbore reuelluntur. C ypanfit.

Linfchottamus ad figuram xre exfculptam an¬
notat Iambos oJEculum habere, vt frudus Cypa-
riffi : fed quid libi velit fatemur nos ignorare.

Cyparifli frudus nullum habet officulum , nili
forte ipfam incelligat nucem : pixcereaquia eius
figura non parum differt ab Acoftq , vtramque Synonyma
proponimus. /*»*«•.

Iambos in Malaca dicitur etiamque Hifpanis, Iamy0/ ,,
Garcix. Limbos frudum Malabares & Canarini Tuph*
lamboli vocartf. Luiicaniiftic habitantes- lembos: Tuphat.
Arabes Tupha : Indi Peifq Tupbat: T urci Mnu-.La-
ficani arborem lam/itiira, Acofta. HilI.Lugd.quo-
que 6c Linfchott. lambas vocant.

Frudtus ante reliquos cibos initio menfx edi
folene, atque interdiu. Condiuntur etiam tum
frudus tum flores , atque ita affcruantiir.

CAR AMBO LAS ACOSTAE.
C a p. I.X.

n Arambo-

Dcfcriptio

-t — fruilm-

G.ucia , frudus
eft in Goa m,i-
nwgnitudine
minoris ouj gal¬
linacei , m qua-
tuor vt videtur,
partes diftin-
duSjflauefcens. .

1'lerjOs de-
fcribit Acofta. ‘ColoneA
ArborCotoncx m*g».
magnitudine
foliis MalUpaU-
Io longioribus,
coloris viridis
faturati.oris, &
euftus amarica¬
tis , floribus rlore*'
parilis quinque
foliolis confta-
tibus, ex albo rubefeentibus, nullo quidem odo¬
re gratis, fedafpedu elegantibus , & guftu oxali-
disacetofo. Ipfe vero frudus maiufculi oui galli- Bru&Ht»
nacci magnitudinem xquat oblungus,flauefcer s,
atque velutiin quatuor partes diuifus, fulcis illis
paulo altiusimpreflis, magnam gratiam addenti¬
bus. In meditullio continet femina tenera fapons
ariditate palato grata. Synonyma

In Malauar Caratnbalas vocatur, in Canara & C*r*mb»-
Dccan Carnarii.: in MAdo Balimba. Garcias. ^

Acoftx vero Carambole Lufitani«:Decaminis &

Cancri nis Camartx : Perfianis, Chmarock : in
Malayo, Bolimba: Caramboles Acoltx H.Lug- ch*m*-

diincnf- . . tLu

Nullus eius in medicina vfus ,prxterquam-
qubd in febribus quotidianis exhibetur , ex e-
ius fucco , cum aliis idoneis, fiunt Collyria ad Feyret

oculorum lippitudines utilia:plerifque benefapit 44 ecules.

hic frudus, prxfertivn qui vinofus eft faccharo
conditur,gratifIimufquecftPalato. Eo vero utor
fyrupi acetoli loco. Garcias: Cofta vero fcribit
multi ufuselfe in medicina & cibis: namque ma*,
turum exhibere inbiliofis febribus & faccharq

n8

HISTORIAE FLANT ARVH

febres bi-

Dnditumfyrupi acctofiloco praebere : Canari-
noseiusfucco cum aliis medicamentis ifthic na-
fcentibus, collyria parare, ad oculorum nubccu-
Ai fecun- Intollendas: Obftetricepi 'qux illis Dayadici-
dtr.M cr tur) vidit fru&u ficco &in puluerem contrito,
fetum mor. & foliis lietele vtcntem,ad fecundinas a partu cx-
pellendas, foetumque mortuum educendum. E-
ius etiam muria conditi frequentem ede vfum,
cum gratiffimi iit faporis *k appetentiam ex¬
citet.

Defcriptio

Synonyma

Ambare,

Amba.

Clui nor.

Ambures

simbere/h.

U*’b.

Amb*o.

Vires & v-
itu.

AMBARE INDICA.

C a p. L XI.

AMbare Indis
didta, crada
magnaque ett
arbor, folia ha-
bet Juglandis lo¬
bis magnitudine
relpodentia, fed
non eius form$,
dilutius virentia
& multis venis
elaborata , qux
diis magna gra¬
tiam addut. Flo¬
res exiguoscan-
didos, Fru&us
nucis Iuglandis
magnitudine, di¬
luti iis virentes,
& cortice quam
illa leuiore: o-
doris grauis &
guttus acerbi ,
dumadhuevirert : 'coloris vero flaui in maturo,
gratioris odoris & guttus grata aciditate com¬
mendabilis , medullam continentes cartilagi-
nofam Sc duram, e duris r ervis oblique inter¬
texas conflantem : lUc Acojia. Brevius Garcias :
Frudhis in India nucis magnitudine, maturus o-
doratus , fulvus: immaturus cartilagineo quo¬
dam integitur cortice virefeente.

Amb are Indis, Garcix. Clulius annotat Lud.
Romanum hunc fructum Atjib.i nominare ,
& caudicem M anga. At Acotta dittinguit Ara¬
bam ab Ambare , ideo nos Ludouici Rofnani
Atubam non huc rcdtuimus,led ad mar.gam liue
Ambam de qnafcquenti libro. Acottx, Amba¬
re arbor Canariris : & fru&us A mbares , Per¬
ii s Ambere/h : Tureis Harb. Lufitanis Ambu¬
res. Catt. dur. In Canaria Ambre , & frudus
Aiabares.lndis Ambare , H. Lngdunenf Ambare A-
coftx.

Propter frudus gratam aciditatem eum Om
phacii ttu agrettzinodo cibis admittent : matu¬
rum ex fale & aceto edunt: excitat enim edendi
appetitum Indi aduerlus biliolos humores uti¬
lem elfc perhibent, Sale 5c aceto conditus diu
confemaripoteft.

C A C H O S.

Cap. LXII.

Defcriptio ( ’ Achos Dafcitur arbufti modo : infignl viro-
Mxhittf** V^>re prxdita ett , folio rotundo & tenui :frti-
UJrnci/4. $umfert Malo infano funilem , altera partefeffi.

lem, altera turbinatum, cinerei coloris,grat*faj»o-
ris, & acrimonia: expergis , minutum admodum
femen continens. Inuenitur duntajt.it in Pe-
ruuanis montibus: Monardes: qui libi huius
plantx fc.ncnapud Indos Caelio» vocatae milium,
teft.itur.

H. Lugd. Cachos : Magna: ett apud Indos x-
ftimationis, ob inlignes eius facultates. Nam
vnnas ciet, calculum e renibus pellit , quodque
prxftantius ett, illius vfu calculum in vefica com¬
minui ferunt, li mollis adhuc lit, vllifquc medica¬
mentis comminui queat , eiufque rei tam multa
proferunt exempla, vr admirationem pariant.
Nam ea eji mea opinio ( inquit Monardes ) vefi.i
calculum baudquaquam expelli pojfe, folamque exem¬
ptionem illius remedium ejfe , nullam autem medica¬
mentum adeo efficax cjfe , vt eum confringere valeat.
Aiunt tamen illius lemen tritum , ex aqua aliqua
ad cara rem vtili fumptum , calculum in lutum
dilloluere, quod excretum denuo concrcfcat, &
in lapideam duritiem conuertatur. Adolcfcen-
tera vidi , cui hoc obtigille Icto. Is cflm velicx,
calculo torqueretur , idque a lithotomis, qui cal¬
culum deprehenderant, intelJexittem,& ex lym-
p tornatis qux patiebatur agnofeerem, hominem
veris initio ad fontem , qui de petra cognomina¬
tur, ablegaui : vbi cum duos menfes hi fi flet , \
calculo liber rediit , &omne Imum, quod paula-
timciecerat, denuo in lapidea fragmentacon-
cretum fecum m charta detulit.

DE MORO.

Cap. LXIII.

Is inclitis Pomis inferenda fuit Morus, & ip-
fa Pomifera', fed qux vc vulgatior , alijs Po¬
miferis fequentibus , ob affinitatem nominis fuit
prxmittenda.

H

MOKVS NIGRA.

MOro dici¬
tur cau¬
dex fatis erilius,
contortus ac
nodofus : alti¬
tudo iuftx ar¬
boris, rami pa¬
tuli, cortex ru¬
go fu s, cralttis,
lentus. Mate¬
ries robii fta,&
meditullitiis
ttaua. Radices
numerofx, ma¬
gna: acrobuttx,
non tamen alte
defeendentes ,
fed fefe diflun-
detes ,fIMatth.
credimus. Folia
ex rotunditate
m acumen defi-

nentia , int<
•er ambi tum ferrata, i
luta, fapore fubdulci

dum vitiginea , finuata, p
du nonnihil afpera , hirft._# —
vifeido. Pro floribus Dod. autore Iuli fiint ,
entes, lanuginofi: Frudum fert breuiffimo
diculo hxrcncem, maiorem &]ongiorem qv
Rubus, glomeratum fimilicer , fed acinis mi
rotundi?, primum quidem yirentem frautteri

Lucu?, i

A' o/nimM
, Vires.

1'nn.t, n i

CalculM

Opinio lia
nurdss H

refia 4

cstlo. «

Hifiorim

Defcrij i
nigras* : I

Materin ■

Radix, 'il

F oh\ ij

"Plorer, '1
Pruclnt. i

LIBER PRIMVS'

IX}

poft rubentem, acidum &adftringcntem, per ma¬
turitatem nigrum , fanguinco dulci fucco madi¬
dum, manus & os inficientem. Matth. ait , modi¬
cam vbi maturuerit remanere auftcritatem.
criptio Morus alba tota delicatior efl,vta nobis quidem

e. ©bferuatum, qu^m nigra , eaque propter bomby-
cibus-alcndis magis expetita : folia teneriora, an-
: , guftiora,firmaque , oblonga magis , non minus
Nigra: foli js ferrata : aliquando vitiginea , fed tam
concinna aiuifura , vt Gallici fcejptri lilia artifici
' pidoris manu fida ad certamen prouocent. Iulos

longiufculis pediculis haerentes, plures Ixpefi-
mul profert , vt in ramo fpontanea: Mori ex Italia
delato oblcruauimus. Frudus, non, vtprarceden-
tis , niger , fed per maturitatem albus , faporc
(Matth. tclte) melleae dulcedinis , quo fit vt mini¬
me cum nigro facultate conueniat , minor etiam:
r ante maturitatem viridis & fubuiridis , aufteriuf-
culo fapore. Radix in ingentem fefe diffundit
longitudinem magis quam nigra , fortafle quo¬
niam amplior, altior, proceriorque femper quam
nigta habeatur.

rntn s 'Zvx.tLutvn Theophr. vocat , nomine a Ficu deri-
tiko, quam fimilem dicit -digypti.r, folio, magni¬
tudine, totaque facie : materie fpiffam &lentanj,
validam , ad opera facilem , qua: vetufrate nigre f-
cat, vt lotus: medullam eius nigram Sc duram:
tarde germinare , citoque amittere filia : frudu
cllcparuopro magnitudine arboris , Ixui, diluto,
ex humore & cuticula conflante, fucco vinofo :
flore lanugineo , frudibus infidente. Frudum,
quia nudus , humidus, tenuiquetedus fit cuticu¬
la, prompte vel leuiter it fole tepefadum perfici,
V' /t'~ C1U1PPC <lu* a(t tui perfedionem minimo egeat
\Cim :* calore. Valida namque vis quaedam conferti m &
celeriter prorumpere folica, frudum percoquit,
ficut & in germinando fit. Longa enim proroga¬
tio ac vclutcundatio germinis colledum maxi¬
mum facit. Hinc fit, vt germina congefla magno
cum impetu prorumpant, etiam cum llrcpitu quo¬
dam, vt quidam perhibent. Itacsncoftio cius celeri¬
ter perfici fiolet. Eodem namque bis modo cticni r , ficut
frumentis , qiut hyems diu retinuit. Qua vbi /ernei la¬
xata fuerint , celeriter auge ficum. Adde, quod Mo¬
rus frudum non vniuerfim , fed particulatim per¬
coquere foleat. Idcb& longo tempore in arbore
manet, [alijs nimirum tranfeuntibus aut caden¬
tibus , alijs maturefeentibus] Sc maxime cum i js
humiditas illa tenuis & aquea.Hisigiturdecaufis
prxcoxMori fructus. Cxterum vt Mncflortra-
dir, ferb germinat hanc albor, ob frigiditatem loci:
Cito maturat, propter tenuitatem : Jiet t b2
yna y. Placuit ita reddere, non propter fuam imbe¬
cillitatem , ficut Gaza , quamuis eundem fecutus
fit Scaliger. Nam quid hoc efl dicere, debilitatem
ede caufam citre maturationis : quam reditis cau-
fr.m dixerimus fcpotins germinationis. Et res ipfa
refpondct. Succi tenuitas proptiorismaturafonis
caufa, quemadmodum craffitudo tardioris, vtin|
Cidoni js, Piris hycmlibus, Prunis filueflribus,
Mcfpilis& alijs id genus videmus- Neque repu¬
gnat vocabuli fignificatio , quam, fi lubet Gram¬
maticis, huc vfque extendent vt &tenuitatemde-
notet.

Diofc. ynfstf n Svy.etft/yitia arbor nota : alij tamen
legunt f/.cptct j) ^.vaauivtct , Morus Sycaminea, vel
» Morus (impliciter.

Sujim Hipp. vt explicat Gal. in eius vocibus:
Cui &: 'ZvnoyiyQ- id efl ucoid. Frudus ipfe to
///yovTheoph. quod fk(o.lpov, Morum.

whw. Morus Palladio & PUn- ipfa «bor, quifrudum

1 1. r.ot-

tcrea.

ycamfnea

uiter carnofa Poma refert : Moris, inquit hic, fuc-
cus in carne vinofus : trini colores , candidus pri-
mb , mox rubens , maturis niger. Innouiflimis
florent, inter prima maturefeunt. Tin^unrma-
nus fucco matura,eluunt acerba. Minimum in hac
arbore ingenia profecerunt, nec omnibus, nec
infitu: (alias infitis.) Nec alio modo, qu^m Pomi
magnitudine. Differunt Oflenfia Sc Tufculana Diffirtnti^
Roma?. Nafcuntur & in Rubis, multum differen¬
te callo. At nos parum differente callo, ad rem ac¬
commodatius legi cenfcmus, licet necHermol. rlm.eeri
nafutiflimus alioqui Plinijledor, nec ipfe adeo rtit.
Dalech. eius commentator alijue veterem corri¬
gant ledionem. Idem Plin. Moro vinofumfuc-
cum tribuit. Et alibi : Pro cute in animalibus,
cortex in arboribus efl. Mirum, his in Moro me¬
dicis fuccum quxrentibus,feie hora diei fecunda,
lapide incultus [incifus,alij] manat, altilis fradus
ficcus videtur (nempe cortex) -quanquam hoc
Plin. non de Moro, fed de fycomoro tradere de¬
bui ifet, vt fentitCorn.de qua re plura fuo loco.

Ad Rubi Mororum differendam Officina? hodie
fere Mori arboris frudus Mora Celfi vocant. MorsCtlfi
Morum arborem, vt feribit Curtius, nonnulli &

Gra:co nomine deriuant, propter frudus nigri- Morietj -
tiem :f<etvfoV enim nigrum eft. Grxcis prreter pra:- m0B-
dida nomina, Si IvkU &C2.vkH, Moros , ab Hip¬
pocrate, nifi mendum fit, Pomum Sycaminon :

Aitio frudus Sycamina &Sycomora. jfifchylus

tamen ,autoreIulio Polluce , Sycamina ea voca- vomumSy-

uit,qua: tantum ex Rubo colligerentur. c*mmon.

Primas frudus germinationes, fcufuturapo-
ma,Ricinos,vel,vt alij malunt Cytinos,Grsen vo- pjcmK
eant. Ahj Mora oblonga, vel Iulos teretes ar- Cjtmi.
bitrantur. Nigram celcbiat Virg. Eclog.6".

Sanguineis frontem Moris, & tempora pingit.

Fabulantur Poeta;, Mori fcuduspriusalbostan- r rttmt ^
tum fui ite : poflea vero Pyrami & Thifbes arrian- rhjsbesfdm
tiumlanguinc tindos , ac rubeum colorem mu- buU de
tuatos, dum vterque fibi ipfi fub Moro apudfon- Mctamor-
tem & Nini fepulchrum , prope Babylonem ma- Mtre-
nus confciuiflent. Sic enim Quid. Metamorph.4.

Canit :

- — _ Arbor ibi niiteis vberrma pomis Mora ni -

Ardua Morus er at , gelido contermina fonti*

Efpbffc;

Arborei foetus afpergtne cadis in atram

Vertuntur faciem , malefattdque fi inguine radix

Purpureo tingit pendentia Mora calore.

PoftThilbe ad Morum :

Signa tene cadis , pnQofique & Initibus aptos

Setup er habe fornis, gemini monumenta eruor ii.

Dixit : & aptato pettus mucrone f sb imum ,

Incubuit ferro 3 quod adhuc a cade tepebat.

Vota tamen tetigere Deos, tetigere parentes.

Nam color tn pomo ejl , vbi permaturuit, ater.

Athcn. Sycamina , inquit, cflm fimpliciter omnes s ^

appellent Mori fructum, Alexandrini foli MoTa no-
minant. Sycamina quidem, nofi intelligo frudum
^Cgyptii ficus , quem nonnulli Sycomorum vo¬
cant. Apud AEfchylum in Phrygibus Hedor.

Sycamina mora vocat :

Fuit vir ille Moris maturior.

Idem in Creflis fic nominat : &in Camieis :

Candidis enim Moris, ac nigrum fuccum futi- c.tnd>dA
dentibus ,

Venujloque rubrica colore rinftis omifla fiunt
eius regionis arbores.

Sophocles :

Primum quidem cernes candidam qua floret fpicTL

Deinde teres atque pumceum Morum ^

Spica

An Mtrus
alba Anti-
muit ignota.

SJ'*-

•Sjctnution.

tto HlSlORfAE

Spicam autem vocat fruclus arboris Mori rudi¬
mentum fp:cx fimile.

Nicander in Georgicis tum arborem ipfam vocat
femper Moream, vt Si Alexandrini, tum etiam de¬
clarat, cius frudum priufquam reliquarum om¬
nium confpici.

Ac Mure a pueri/ ublett menta tenellis ,

Ova primum ftiauem [ruit <m m >r talibus offert .
Parthenius Sycamina, qua: Mora vocant nonnul¬
li, Abryna ( «Siay* ) nominat. Demetrius Ixion
( vel in , Vel CV SukUtw r/j

tTpfV/) Sycamina 0*«: Mora eadem elfe voluit his
verbis: Veluti M ira, quxfanguine manant , Sc
Ficis meliora fune.

An vero Morus alba antiquis incognita fuerit,
vt quidam (u (picantur ex iam citatis aliquot locis,
maxime Omdii, & ex Athen. facile diiudicartpo-
tefl,quainuis apud reliquos Veteres , maxime
Theophralt.Diofcor.Gil .& Plin. &c Geoponico9
nihil dc ea hadenus obferuauerimus.

Herrnol.Syir/* apud Hipp. Morum arborem de¬
notare aperte teflatur.

MediaCofncdia Sycaminon vocat Si pomum
& arborcnv.fcd pomum neutro, arborem mafeu-
lmo genere , vt apud Iui. Pollucem notatum le-

PLANTARVM.

N ondinun w
amica.
Mora C el-
(i. Mora
txcelfa.
Mora dt
!<«■

D i tferc li¬
tue.

Plinio ea¬
dem nigra
& candi¬
da-

M orui ni¬
gra Morus

alba Cha .
msworus.

Vtriufcme

fulgar a
dijcnmcn.

Pumila

Morus

Penafy

LtbjiSt.

Inuenias& Modon feriptum in Hipp.proMoro,
fed id culpa librariorum, vt idem Hcrmol. autu¬
mat. De Syce autem Hippocratis infra inter vi¬
res. Amatus non miruait Morum albam antiquis
( excepto Ouidio) incognitam, quum poftero le-
culocx nigra Moro Populo inferta alba effeAa
(It , cui Si fubfcnbcre videtur Lacuna: qui Si Mo¬
rum hominum amicam dicit, ac locis delectari
quq homines frequentant. Idem Mora alba vul¬
go MoraCeiii dici feribit , qui aliis (vtlfidoro)
Mora excelfa. Mefucs vero pro Mons Cclfi , ha¬
bet Mura de feni.

Differentias duas tantdm plerique faciunt , Ni¬
gram & Albam : vtramquedefcripfimus. Cxfal-
pinusputat , Plinium candidam & nigram ean¬
dem accepille : quali candida qui hodie frequen-
tifU.na efl, & optima ad Sericum prxftandum,pe-
regrina quondam fuerit in Italia ,vc etiam befeo-
la > qux. cius frondis paftu fericum reddit. Idem
annotat Moro lignum flauum , aliquando Si Bu¬
xeum elfe : folia luco minora, rotundioraque,mi-
niifque finuata. In tenellis quoque germinibus
laAeumineflc fuccum quamuis parciorem, quim
inFico. Non florere enidenter, fed fruAum na-
fccntembinisfquam mis tegi, quibus decidenti¬
bus, veluti flofculorum apices totis fruAibus in¬
fidere : qui fa:i£ obferuationem merentur.

Camer. quemadmodum &Pena&Lob. tres
differentias agnoucre , Nigram , Albam , & Cha-
mimorum, quam Camer.fcribit in duodecimum
annum in horto cultam , ncc vnqifam tamen fru¬
dum protuli Ile. Sed non placent Pen.& Lob.in
f iis deferiptionibus, quando lic tradunt : Vulga¬
tior Morus, S:rotmos flores editcatuios,hirfutos
Si folia Alni, maiora, rotundiora, nigriora. In al¬
ba, minora, imbecilliora, ambitu finuata, albi
Populi, aut Sambuci montani , albida, flaccida,
gratiora, fed Mora multo infipidiora, candida ni¬
tent, ad naufeam potids quam ad alcndu nata, ca¬
duca, fatue dulcia, tota arbore minore , quini ta¬
men pluris faciunt coloni ad velleris opus. Iidem
in margine '.Pumila , quam vocant Chamimo-
rum , non nifi modo , magnitudine , pro totius
rata parte di flat. Sed valde claudicant eorum fi-
militudines,quas Populum albam Si Sambucum
montanam cum Moro alba habere tradunt , cilm.

longiflimc petiti videantur, maxime Sambuci
mont. ex qua vix vllam animaduertimus fimili-
tudinem. Deinde Albamminoremdicuntvulga-

ta.Matth.contra, altiorem, proccriorsmque fem-
per albam dicit : Et fane fateri non eilvidiile nos
nigras eius proceritatis , quales magno agmine
ferie quadam pofltas vidimus extra nobile Ne-
maufiim.

Murus arbor , morum fruAus, vtrumque a Grico
dcduAum apparef.nam ul^sv o£ (chylo & Euflath.
Ihad. 5 iruAus dicitur , f *ope«t arbor:apudPollu-
cem etiam pro (criptum ,uoei«t > vt annotat
Conii. Di Aura igitur uo£«r,a/7n> 'rstf/.l&V} id ell,exi-
tio,infortunio , velfupphcio , qubd exitii quon¬
dam caufla fuerit illis qui exfeindebant. Non
defuere tamen Grammatici , quibus [ literam pro
literaponendo , vel Attice fULagpr Ki vt arn-
tyamv di Aa putabatur Morus, quafi minime fatua,
quod diu morari confucuerit, antequam germi¬
na protrudat, metu frigoris rediuiui : quapropter
Sijaptcns arbor dida. liacha Hebnis Samuelis 5.
[licet Pirum tranflulerit vulgatus Bibliorum in¬
terpres, fed reclamant omnes Hebrii] aut Schick.-
;;;*i/;,vtalihfcntiunt, tcflc Trago. Serap.& Arab.
T«r, qui Si Timt vtrumque nominant tam arbo¬
rem , quam fruAum. Gcrm. VTlAitlbeerbaum;
Hlaulocer,/ foite quia ^faar.xo/ tb ui&r , oris affe-
Aibus commodus licfruAus ex cuius fane fucco

Synonj
Jmg. _ s
Erjmi /

S apitnvk

bor.

A a: ha. r'l

Tur. j
EtymottX
Cerm, .1

conuenicntiflima parantur scf«t77jai. Scirpus ta¬
men alicubi & VHorbccre dici , i quo forte &ab

vtendi modo illud tTlaulbccre detortum. Bclg.
tTlocrbcfycboonr.^nocrbcfie.Gal.Mc«rier,w^«rc*
Ital .muro gei fa,Sc gei f moro. Hifp.Caflil.wdM/ &
fructus muras.C.\tu\.?njrcra & wor4f.Portug.w0m-
ra & m ros. A ngl. iTluIberrc n cc. Bohem. iTlo-
ruffe.Hung.^cbcry f\t.

Amat Morus calida loca , fabulofa , & plerum¬
que maritima, lunat Morum temperies cadi mo¬
deratior, & locus planior , qualis cfl ager Narbo-
nenfls, Italia Lombaidica : ncc temerem Monti¬
bus vifam Morum Plin. feribit. Annotat Tragus
vtrumque genus [ in Rhitiis Alpibus .inucinri,
quorum alterum atros , alterum candidos ferat
fruAus. In regi -nibus vero qui Rheno adia-
cent , vnum duntaxat reperiri , nimirum nigrum.
Alba vbique fcatct m Italia ac etiam Hifpania ad
alendos bombyces tantum fata. Nigra etiam vbi¬
que aut in hortis aut viridariis, ac in genere amce-
nos amat traAus. Humor affiduus Moris prodef-
fe non creditur. Frigida etiam valde abhorret.
Baillci ficin Alfatix oppidis njgras colunt in x-
dium areis, proceras ,patulas Si elegantes : fed al¬
bi multo rariores In tractu Germanico, nuper
tamen IlluflriffDucis VViitemb.&c. mandato in
Ducatum VVirtcmberglcum magna copia ex I-
talia inferri Si propagari , bombycum nutriendo¬
rum caufa, capti. Adeo flagrat fapientiflimi
huius Prine pis mdefeflum fludiutn , in ornando
fuo. Ducatu , vt ne defit fuis quod adefl aliis,
eoque eius magnificentia fere res redaAa , vtad-
fit iliis , quod abeft multis , Si vix paucis aliis na¬
tionibus concclTum , vti pafllmin huius hiflorix
ferie patefcit.Nos quoque vtramque colimus iam
^ multis’annisin E.C.horto Montbclg.

Serotino germinatu floret matuiatque celeri-
tcr fruAum Morus , quae nouiflima vrbanarum
germinat, ncc nifi cxaAo frigore , ob id diAafa-
pientiflima arborum. Magna in hanc vis Soli,
nam cdm coepit, in tantum vniuerfa germinatio
erumpit, vt vna no Ae peragat , etiam cum ftrepi-
tu,vtpoflTheoph. Plinius quoque ftfriptum relin¬
quit. Sed cum primi* fol*a dimittit. Trago non

Locus; i

Duci* r 1.

yyin e m
Jludiumm
tanda
mania. H

Tcmpu»i|n

LIBER

fcinrirm ob tardum illum ortum,fed quod folia fiu
tenella ab ortu ftatimrugofa producat , Sapientia
fymbolo notatam putat hanc arborem, fcquc obfer-
uaflefcribit, non protrudere folia , nili exacfto
iam frigore & pruinis, iis maxime qua: perniciem
adferre pollen t.Quodfane vel «V «SVtb 7n>/a/intel-
ligendum , vel in locis temperatis. Alioqui apud
nos & contrarium eueniiTc obferiiatum , &prui-
nx fuperuentu folia iam emerfa contabuifle. Sed
hoc rarius. Ergo vtplurimum menfe demum
Maio,germina emittunt : Frudlum maturant Au-
gufto,vt Dod.obferuauic. At nos citius , nempe
IulioBafilex,imm6 medio etiam lunii matura Ic-
gimusMonfpelii , nec tardidsin Auftrix Italixq*
locis plerifque» Auenionenfi & Veronenii a-
gro plurimiim gaudent. Cxterum hancarborem
tardiffime fenefeere Veteres prodiderunt.
de fene. Morus, inquit Plin. talea tantum feritur , quo¬
niam ramo eam ( in Vlrao feri : alii: vet. inferi)re-
ligio fulgurum prohibet. Scruandumin eo ante
omnia , vt talex ck feracibus fiant arboribus: ne
curilx,n^ue fcabrx, aut bifurex : neue tenniore-s,
ea c}**- ( cluo^ & Theophraft.& Colum, de arboribus ta-
Ip. ,ie. lea ferendis in genere prxeipiunt ) quiim vt manu
r. impleant: neue minores pedalibus : vt illibato
cortice : atque vt fe&ura inferior potiatur femper,

8c quod erit ab radice : accumuleturue germina-
'ea fe' tio serra , donec robur planta capiat: quxeondi-
tiones deleges vniuerfalitcr arboru talea feren-
L darum iunto. Mororum lationis tempus ab Idi¬
bus Feb. vfque ad xquino<5tium vernum Colu-
ionis mella defignat. VcBerytiusautoreft, feritur au-
r/pM. tumno ramulis ficilnoium modo terrx defixis,
cti arn a ue v ere. H ab i tio ra fi un t ter ra i p fi s circu n -
halino- fitaaflidue lirculata, non in profundum, fed vf
fiant que ad fuperficicm radicum. Mora etiam femine
>‘t plantari poliunt, fi quis ipfum Morum prifts dif-
jenune. /oluerit, & grana eius cledti in terram demiferie
ac rigaucrit. Prxftat tamen plantari i claua &
ta‘ea nam ex femine nata degenerant. Quidam
taleis & cacuminibus fefqutpcdalibus , vtraque
parte Jxuigatis, melius prouenire tr Junt, fi fimo
oblinantur. Locum in quem palum demcrferiK t,
cinere terris adimito tegunt, fed non amplius
quatuor digitis operiunt.

uitura Fodio ne gaudet & ftercore. Putria in iis &
arida poft triennium fiintputanda.
ranfplan- Plantam li robufta, transferes menfe Oclob. fi
C10, tenera, Feb. & Martio. Scrobes defidcrantaltio-
res interualla maiora , nc altera vmbris prematur
alterius. Circa Cal. 0<5lob. Morus ablaqueanda
elt, & radicibus vi ni veteris recenriflimx Feces in
fpcrgendx. Amica eft Morus & Vitis.

, . Feraciorem prxcocioremque fieri arborem tra-

u dtderunt, fi perforato hinc inde trunco, linguh
cunei Terebinthi vel Lentifci adigantur,
ifcrtio. In feritur, fi pi i Lis Geoponicis credendum, Ca-

ftanex &Fago. Item Fico fub Cortice. Infita Vl-
mo comprehendit , fed parit magnx infelicitatis
argumenta vt iifdcm perfuafum. Berytius apud
Conii. Cxfarcm feribit, fi Populus alba inferatur
aut inoculetur in Morum nigram, alba Mora na-
v dlb.t fcitura. Sed Quiqueranus de laudibus Prouinciq
■ Inri *' a’c>fi (ll”s Morum nigram Populo albx inferat,in
7 Morus Morum albam facefccre. Quin & Io. Agrie, vul-
■igrufatef- gbMora alba fieri tradit per infitionem fupra po-
Utin ai- pulumalbam ,nouumquc effe inuentum, cuius
i ™ - r.ot Antiquiores non meminerint, in quo fallitur. Sed
* quicquidfit, tam Veterum, qu^m Recentiorum

fabulam putamus, neque eft,qui fe expertum tra¬
dat. Et GeoponicorumClarilt. feriptor Palladius,
qui de Mori inii tionibus fequentes verfus cora-
Tora. I.

5 RIMVS- m

pofuit , huius rei Populi albx ne verbulo qui¬
dem meminit : refert vero & alias quafdam arbo
res, quarum coniugium admittar.

Mutua quin etiam Woris commercia Ficus
Pra/lar, & oblatum Robore germen alit.

Fraxinus huic aui da confert fua membra furori.

Et metuit fetus fparft eruor e nonos.

Proceras Fagos pdma hir fut a vir entis

Gaftanea, daris afpcra mala comis

Inficiens monftr at piceo mgrefeere partu > '

Et fucco paf. it turgida poma notio.

Obfeqtdtur Moris blando Terebinthus odore ,

Et geminis veniunt munera mifta bonis.

Res ell experimenti : experiatur qui volet. Vt c-t*s
Morus ii tardius folia producat pro bomby-yi//., pro-'
cum alimento, nouilunio fimum radicibus eius trudat.
adhibeatur.

Mori foliis deficientibus Vlrai folia & Vrticx Succeda-
germinafubfticuendafuadctCar.Stcph.Quidam nca‘
dc Laducx folia prxbcnt &Endiuix, fed mitiori¬
bus tantum, nam egregie depafcuntur : fed fi ni¬
mium des, aut paulo maioribus, aluo fluida faci
le diffoluunturac pereunt , vtipfimet experti fu¬
mus. Qyidam & Rubi folia tenella dare luadent,
fed his neutiquam dele&antur. Mori albq foliis
nos nigrx fiibllituimus, nec line fuecellu. I lec ea ¬
dem quoque ,vtpotc magis pulpofa conucniunt
adultis : fic etiam ferico pondus maius acquiiitm:

Sc craffities, vt annotat Cxfalp.

Colligenda potius vetera folia, quam nona, ma- Deleflus']
vbi ros deciderit : aut fi madidafuerint diliucn-
ter prius abllergenda aut ad ignem ficcanda.-Nam
nimia huniditas obeli bombicibus.

Cxterum Mori culcitram, adminiftrandi mo¬
dum, quemadmodum & bombicum ferici archi-
tedlricum curiose Sc diligenter dcfcnpfcrunt Car.

Sceph.& Hiero n. VidaCremonenfiseiegantifli-
mo carmine. Sed his adhuc fpecialius curiofius
Aug. Gailus,in opere fuo Geoponico Italicx con-
feripto.

iMorain vitreo vafe diligenter condita pluri- Repoficio?
mo tempore durant , proprio fuo vino demerfa
diligenterque operta, autorcConflantino. Mo¬
rus femper maximi fit, in iis regionibus vbi feri-
cum paratur, vtLuc?,Genux, Granatx , in tota
pene Lombardia , Auenioni , nuper Turoni
Gallorum , &t hodie Stuckardix quoque.

Qiii mufeas vitare volunt, non plantent iuxta
domos.

Hipp. autore,faniem cruentam ex vtero edu- Vires S
cit Mori, Gal.& Cornar. )' radix cum meile vrus-
'ubdita , &pollearofacco illinita. Sane nili in- s^ma tc*
eruenifietautoricas Galeni, ( quem merito tan-
quam fidii Hip. interpretem fufpicere debemus )
av/.ijf voce mallemus Ficum intelligere , qu^m
Morum.Ficus enim a Diofcor. & aliis r-Wdicitur. ra mHtfpi
Et fi rem & rationem ipfim infpicias non temere
noftram reiicics conieduram. Ficus quippe no-
ftro iudicio , melius forte id prxllabit ladlis fui
acrimonia, quim Morus. Videtur &ipfe Hipp.
propter radicis acrimoniam illitura pollea prx-
feribere ex oleo rofaceo. Et Galenus alleriQn ra¬
dice Mori rcftringendi parces vincere. Quod fi
ita ell, vtreuerael!ccenfemus,quaquxfo ratio¬
ne proliciat vteri fordes purulentas? Sed hanc
noftram fententiam libenter doctiorum fubiici-
mus cenfurx. Hoc Glcem prqftitille putamus , fi
Hipp, non Ficum intcllcxilfe videatur, id tamen,
quod intendit , eius radice vel ramo haud inefti-
caciils prx liari po ire , qu^mMori. Isprxtereafi
prxgnantes bilis vexet, ptifan? fuccum dat Rhoe
rubro inlperfo j aut eo qui ex Moris paratur

rn HISTORIAE

Idem ad faciei maculas helidas didas >intcr alia ,
Mori folia admouec. Vlcecibus, fi tordida fue¬
rint infuium & fomentum ex Mori radice adhi-
Adna-fu* bet. Apud Nicandrum in Antidoto Aconiti,Mo-
Motut/tm. reicula; mortario tufx vino ac meile co&x
prxfcnbuntur aduerfus Aconitum. M~;eftor
apud Jheophraft. calidam cfle Morum prodi¬
dit..

Materia vtilis operibus, qux flexu confiant,
fjfn/vj/#- aut flecSbi poit^ilanc ; eique hac in re primatus da¬
tur. Sternam , idem Theoph. tradit cife ar¬
bitrantur ac validam , ac vetufiate Loti modo
nigrefeere : ideo furculascx eacircofquc faciunt:
item nauibus tomacula : fimiliter & auricu¬
las Liburnicis , &: tcftudincs atque firma¬
menta.

fruftM Q- Mori frudus, vt feribit Diofc. aluurn foluit, fa-
jitt, cile corruptionem fentit , Sc ventriculo inimicus

Mm*” fl**~ cft. Ha:c eadem ipfius fuccus prxfiat. Dcco
xMmf-tctf &us autern xrco vale , aucmfolatus, adftringcn-
Sfluxto'iet' tior redditur. Admifto mellis exiguo, facit ad ftu-
xiones, nomas & tonfillarnm inflammationes
in- Sed augetur cius vis adie&is, Alumine fciflrli
j..vn, K u'la, Myrrha iV Croco : infuperque frudi;

Tamaricis , Iride ac Thure. Immatura autem
Moraficcatacontufaque,Rhois vice obfoniisad
C4.U.H*. mifcentur, Cceliacolque muant

Radicis vero cortex dccodus in aqua Sc potui
alnum foluit , latas ventris tineasexpellit, «Sc iis
Purr.ws. auxj|1JfarqUi Aconitum hauferint.
yermes Folia trita cum Oleo impofita , ambuftis ign
stvibi.ftjt. mjdentur. Co&a vero in aqua pluuiacum Vitis.
F uajs. Ficiqux nigra foliis, capillum tingunt. Succu

foliorum Cyathi mcnftua potus, iiphalangiode
morfis opitulatur. Corticis autem in foliorum
dccodo dentes aptiflime in dolore colluun¬
tur.

Mfjus Cxterum radix circa melFem circumfoda d
incifadat fuccum , qui quodammodo concretu
D‘ ' r tlen’ poftridie repcritur.Is ad dentium dolores eiHcax
slccr" 'c rn. ; tuberculad.fcutit , aluumque purgat.
due Quod hocin loco Diofc. fiiccu dentium dolor

Concretu* . coferre feribit, idMontuus,& poft eum Schenck
, ita tradere videtur. Vt dens putris line ferro citr..
u trcu • dolorem eruatur , capfulam cx gumrm arboris
Mori imponito.

Galenus eadem fere cum Diofcoride hnbet fca
Phi^a. 7/. fpecialidsdidudaj&aliisquibiildam adauda : ex
cuius etiam verbis perfp^cuc eft intelligerc, quo¬
modo y^yji-lua.yy. (int «5c quomodo non fi nt: Mo¬
li, inquit, frudus, maturus quidem ventrem fub-
ducit, immaturus vero vbi aruerit admodum re-
Djfcnferi*. ftringit. Itaque ad dyfenterias accommodus cft ,
& affectiones cariiacas, &quafcunquc alias fluen-
tes.Conrunditur autem ac obfbniis commifcetur,
veiuti Rhois,frmft9:aut fi cui ita videatur,cx aqua
Admini- aut vino bibat. Porro quod maturorum fuccus
ftmndi «7«. ad ftomatica medicamenta fit vtilis propter eam
videlicet qux illi ineft, adltridionc nemine latet

plantarvm;

cidcrint& fumpta primis epulis fuerint. Quod
fi fumpta pofi alios cibos fuerint, aut etiam
i prauum fuccum m verriculo offenderint, celcrri-
I mc vni cum aliis cibis corrumpuntur nouo

s remotu*. pratercaacj aJja complura particularia qux me¬
diocrem pofcuntadftridioncm,competit. At im

matura Mora, prxter acerbitatem, etiam aridita¬
tem forti ta funt , &tota adeo arbor in omnibus
filis patribus mifiam aliquam vim obtinere vide¬
tur e:: rcftrmgentc & purgante compofitam. At-
pjdices tamen in radicis cortice purgatoria cum quadam
f»rgantts. amaritudine exfuperat , adeb vt&l.uum lum-
bricum interficiat, in alii* autem partibus rcftrin-
gens vincit: in foliis tamen & germinibus quo¬
dammodo media vtnfque temperies eft. Jpfa
porrb Sycamina celerrime pertranfeunt, cibif-
§uc aliis prxeunt , fiih ventriculum purum in.

quodam corruptionis genere & quod verbis ex-

plicari nequeat , vt in cucurbitis accidit. Om-
nia enim hxc, fimodb celeriter incorrupta fub- uentriu
federint cibis fugacibus minita funt noxia: fin
minus, corrumpuntur non aliter, quim Pepo¬
nes , quanquara hi quoque, fi celeriter fubdu- j-emp,
cantur, nullam magnam noxam adferunt. Tem- (end,‘
pus autem vtendi, vt Peponibus, ita & Moris
cft , cum corpus ventriculi fqualore scftuat , quo
tempore necelfe eft quodammodo hepati quo¬
que idem accidere. Cucurbita: quidem &Gucu-
meri tum maturo, tum ante maturitatem ,adha:c
•A' Melopeponi, nulla adftnngens qualitas ineft:
Sycaminis ver6,&potiffimdm,cdm nondum ad¬
modum, maturuerint , qualitas eiufmodi confpi-
cue ineft: immaturioribus autemineft fimul &
acida. Proinde nonnulli ipfa ab arbore destta- siccat.
hentesac ficcantes reponunt, medicamentum ad
fyfenterix ac diuturna: Diarrhex curationem DyfetuM
tilefibi futurum. Quod vero celeriter Tub-
lucantur forte accidit propter folam fubftantix ^ura J
bumiditatcmaclubricitatem, forte etiam pro-
pter admiftam qualitatem quandam acriorem, re.U.n
qux deie<ftioni excitandx fatis elle poffit, quan¬
doquidem qualitas adftringens non modo ad
fiibdu&ionem nihil confert, verum etiam fuapte
atura ventrem conftipat. Conie&ura itaque
eft. Mora exiguam in fcipfis habere facultatem
eiufmodi, qualis magna medicamentis purganti¬
bus ineft, cuius beneficio non modo facile fc-
cdunt : fcd corrumpuntur etiam fi diu in ventre
manferint. Quod li corrupta non fuerint, om¬
nino quidem humc&ant, non tamen omninb
refrigerant , nili fumpta fuerint frigida: alimen- pAt -m
tum autem corpori prxbent minimum, quomo- trui„A
doPeponcs>non tamen, vt ii,vomitum excitant,
nec ftomachum Ixdunt : f Uctenus Gal.

Audiamys&PJin. qni poftquam deMoriyi-
gyptix viribus egi flet fubdit: Nec apud nos fuc-
o vius minor. Aduerfaturaconito & araneis, in Aduex I
vino potus. AI u uni foluit, pituitafque ac txnias «r*»ein
& firailia ventris anfmalia extrahit. Hoc idem Tat,u'
prarfta t& cortex tritus. Folia tingunt capillum
cum Fici nigrx& vitis corticibus fimul codis ira
aqua cariefti. Pomi ipfius fuccus aluum foluit
protinus. Ipfa poma adprxfens ftomacho vtiba,
f Diofc.inutilia dixit] refrigerant, fitimfiriunt. Si
non fuperueniat alius cibus, intumeftunt. Ex im¬
maturis fuccus fiilit aluum. Fit ex pomo pan-
chreftos ftomatice , eadem arteriace appellata, p‘tucr,x'
hoc modo : fextarii tres fucci ex Pomo , leni va-
pore ad craflitudinem mellis rediguntur:Poft ad¬
ditur Omphacii aridi pondus denar.ii. Myrrhx
denar.i. Croci vnius, fimul trita mifcentur deco¬
cto: fic enim legendum ex vetuftilFcodicisautho-
ritate, tefte Corn.] Neque eft aliud oris , arteria:,
vuXjftomachiiucundius remedium. Fit & alio
modo. Succi fextarii duo, mellis Attici fextarius, ! *

decoquuntur vtfupr^ diximus. Alim.

Huic apud Galenum Hierefimilis eft cx Moris j.
compofitio. Succi Mororum heminas fex ad ftri-
gmenticiam fpiflitudinem coquito. Deinde tritis
Croci drach. j. Myrrha: drach.ij. Oraphacii drach.
j.Alura. fciffi obolos lij. Mellis heminam vnam
addito. Hxc ad vuas, tonfillas, ac omnes , qua: re¬
pente oriuntur in or® inflammationes c*>nue-
niunt.

Aliam cx Moro ftonuticca idem Gal. cx Aa-

dio-

LIBER IRIM V S-

>15

tr<t

uones-

noron

i.

vatice.

id.

•u- Pe-
erit.

eium

'leni*.

l*ns.

tbrum.

morum
■nitor H

morum

dt.

dromacho recenfe*T. CxteiTun Plinio nent: quam
Confentit Horatius, inquienti ,intumefccre Mo¬
ra comcfta, nifi alius fiiperueniac cibusfe vt his de¬
clarat vcrfibus:

-—-ille falubr eis

Aeflates peraget, nigris qui prandia Moris

Finiet, ante grauemqua legerit arbore Solem.
NccDiofcoridi confentit Diphilus Siphnius Me¬
dicus apud Athen.ficfcribens: Sycamina, qux &
Mora nuncupant , fuccum mediocriter bonum
generant, parum alunt , celeriter excernuntur,
hoc e ft, ventriculo grata funt. Peculiari
vero facultate ante maturitatem lumbricos ex¬
pellunt [ hoc Diofcorides de cortice radicis feri-
bit.]

Pythermus , vt inquit Hegefander, memoria:
tradidit , amo fuo Moros annis viginti frudum
iion edidiffle , & popularem morbum podagram
itafuilfe gradatam, vt non folum viros , fed etiam
pueros, virgines, eunuchos, mulieres is morbus
corripuerit : quin & eam egritudinem adeo ve¬
hementer fxuiilTe in greges.vt ouium partes duas
ille morbus afflixerit.

Mira funt prxtcrca, inquit Plin. quxprodun-
turi.Mori germinatione , prius quam in folia ex¬
eant, finiftra decerpi iubentur futara poma cici¬
nos Graeci vocant [ Cytinos Hermol.] Hi terram
fi non attigere, fanguinemfiftunt adalligati, fiue
ex vulnere fluat , fiue ore , flue naribus, Gue har-
morrhoidibus : ad hoc feruantur repo fi ti. Idem
prxftare & ramus dicitur , Luna plena defradus,
incipiensfruftum habere. Si terram non attige¬
rit, priuatirrfmulieribusiadalligatus lacerto contra
abundantiam menfium. Sed veremur nefuperjhtio
emfmidi r eme dij generibus Jit pro facultate.

Vciliora funt qua: fequuntur. Folia Mori trit*,
aut arida decoda, ferpentium idibus imponun¬
tur. Ad idemquepotu proficitur. Scorpionibus
aduerfatur e radice corticis fuccus ex vino aut po¬
lea potus. Succum cxprelfum maturi pomi im-
maturiaue miftum coquebant Antiqui in vafe ce¬
reo ad mellis craflitudinem. Aliqui myrrha ad-
ieda & cuprclTo: vel, vt alii malunt, paflo,prxdu-
rantes , vas Sole torrebant permifeentes fpatha
ter die. Hxc erat ftomaticc , qua &c vulnera ad ci¬
catricem perducebant.

2. Alia ratio : immaturi fuccum exprimebant,
ficcato Pomo multum fip ori obfoniorum confe¬
rente. In medicina vero contra nomas, & pedo¬
ris pituitas , Sc vbicunque opus ellct adftringi
vifcera. Dentes quoque colluebant eo^. «.Tertium
genus fucci, foliis Sc radice decodis , ad ambufta
ex oleo illinenda -.imponuntur & per fe folia.Ra-
dix per mefTes incila, fuccum dat apti (limum den¬
tium dolori, colledionibufque & fuppurationi-
bus. Aluum purgat. Folia Mori in vrinamadcfa-
da, pilum conis detrahunt. Placuit hcec ex Plinio
ad verbum tranferibere , quamuis pleraque &&
Diofc.tradita videantur, ficut & ipfe Veteres citat
Plinius : funt tamen & quxdam a Plinio fuperad-
dita,qux exfeindere ex Plinii verborum feric no¬
luimus. Et quoniam iam aliquot Diamoridefcri-
ptiones ex Diofc.Gal.& Plinio propofuimus,mc-
litb & eam adferibendam cenfuimus , qua: hodie
in Pharmacopceorum Orficinis parari folet cx
deferiptione Nic. Florentini.

Succi Motor.Celfi lib.fcm. Succi Moror. Rub.
lib.j.Mell.opt.dcfpum. Sapx vnc.iii. Cordus loco
fapee fuccos Mori Rubi laxi & Fragorum, pari
Angulorum cuna liicco Mororum pondere addit.
Vius addepafcentia oris vlcera,addentiu aftedus
ficgingiiiarum noxas, atque ad omnia oris vitia
Tom. I.

cum'aq.conuenienti fucco veldecodo gargarifa-
tus non fine magno profcdu.Poteftetiaftj omni ¬
bus fere fuprk feripeis morbis diuerfimodd ac¬
commodari.

Aegineta autor eft, Mora impense humedtare Temferam
& mediocriter refrigerare: Neque tamen ha: Fa- _

1 1 ■ n ■ i- 1 Curtius

cultacesaccroitati & acidi tati, vt Curtius putat, not
eorum tnbucndx , cum vtraque illa facultas cer-
refuis alicuius natura: potitis fit focia , quamhu-
miditatis. At immaturis vtramque ineffle non ne¬
gamus. Succus illorum , Cyathi pondere contra
phalangiorUm morius auxilio eft. Sub dio vero inorj>~.
in vino decodus &c bibitus, ventris defiuuia Venu pro-
compefcitjvcl Sereno hoc tcftante his verfibus . fuuut.
Arbore pyrame a cortex direpta liquetur
Axejub ttrbercojic nigro mixta Lyao »

Immenfitm poterit potu retinere fluorem.

Bayrus ad defluuium capillorum radices Celfi ex- Deflt/nium
corticatas atque combuflas coquit cum oleorofi “'pdUorum.
&c vngit.

Conflat (inquit Matth.) alba Mororum aftrin- ^i\,AfrUm
gentem facultatem longe minorem , quam nigra <s itu •vires .
eife adepta ( etfi Diofc. &c Gal. alborum non me¬
minerint) & multa &perfpicua, fed paululfflnm-
fipida dulcedine : in maturis nulla adflringcndi
vis plane percipi pote A. Quare nec ita vt nigra in
medicos vfus alfumuntur,quanquam magis nigris
alvum fubducant.

Schuenckfeld. annotat foliax aceto ambuflis p ^ -

mederi Camer.Anno 1559.tanta.1n arinonxpcnu-
niara Italia: loca quxdam prefliffe, vt pauperiori- obferuatid>
bus turiones Mororum in alimentum cefflcrint.

Ex Mori etiam materia , autore Marcello , para¬
tur Italis igniarium , fi , (vt fere matutino tempo- Igmarianp*
re fit) extindis ignis hcfterni reliqui js omnibus,
inflauiandus iterum focus fit. In quem vfiim mu¬
tuo eius ligni attritu flammam excitari dixerunt.

.Eandem vim Mneflor apud Theophraftum Mo¬
ro tribuit, quod ad excipiendum ignem aptiflima
videtur ob matarix lentorem.

Tradunt & paftorum religidne olim confecra- in farit
tam, nunquam nifi fanguirieo eius Pomi fucco
tindis corporibus, Pana numen fimm precibus Taflor‘

& votis ad fuam firique gregis opem inuocan-
tium. Supercft infignis iUe foliorum vfus, quibus
quadraginta fere diebus a vergiliantm exortu vf-
que ad (olftiriu pafti vermes ferici plaftx , velleris
nunc omnibus notiffimi quo principes quondam
&magiftratus ornabantur , vt efflet poteftatis
honoris infigne : nunc autem promifcuo vfu ad
plebem, Sc vtinam non ad meretricium luxum
pelluccntem tranllaturn, vel in agris etiam forde-
re coeperit.

Plinius id veftimenti genus fccminis olim tan¬
tum in delici js habitum haud oblcureinfinuat :
nec puduit tamen has veftes vfurpare etiam viros,
leuitatem propter xfliuam. In tantum a lorica
gerenda difcellere mores , vt oneri fine etiam ve-
fles,vt merito cum Seneca rogitemus : nonne vi¬
dentur tibi contra naturam viuere, quicommu-.
tant,cum foeminis veftcm ? Nec fine ratione Ti¬
berius olim, vt refert Tacitus , promifcuas vi*
rorum & feminarum veftes accufabat.

Porrb fiue nendi , fiue texendi varium fcrici
artificium , immh fi ipfaraanimalculorum admi¬
randam infpicias naturam & varietatem tam vi-
tx, quim operis, nullibi Tagaciorem naturam , in-
duftriam magis deprehendas artem: ac fi vfum
& reditus, qui inde manant fpedes , haudvand
tantopere Italis atque Hifpanis hodid etiam
Gallisatq-, Germanis optabilem haberi coeptam,
vtlint, quiin re ruftica Morum etiam vitibus
l A

HISTORIAE PLANTARVM,

Oieis adeo praeferendam cenfuerint, quoniam
in Italia veftig.-l prxcipuum iamdudum efie coe¬
perit. annonamque rihdo herclc minns, quam
vitis tk. Olea audeant.

Praefertur tamen ab omnibus , copia A: teneri¬
tudine foliorum magis [vt inquit Marcellusjquam
bonitate Morus candida, prifeis natura: cultori¬
bus atque hiftoriographis, vti videtur, ignota , Sc
in Italiam non nili Iero tranflata, quando, [vt iam
pnus monuimus]nec Theoph-aut Plin.necin dif-
opii na ruris tot Latini auttores aliquid de ca tra¬
diderint : non rei <fluri in augenda domini re tam
facilem fivnu! & honcflam quaiflus rationem, fi
quod tam 1 te nunc.patet tractare Sc exercere , ca
qua nunc cxcrceturratione , &ipfi quoque didi-
ci itent. Fm Ile tamen ferici,& quidem bombycum
opera fi6ti,apiid ipfos vfum maximum, vel exPli-
«ij hillorijs abunde patet, fed longe differente

ab hodierno conficiendi modo , de quo ipfcmet
conluli potefi. De bombycum hiltorin ,& folio¬
rum adminiftrandi ratione fpecialiori hic tractare
fiiperfcdcmus , cum breuitatis caufa , tum vero
quod iltud negocij iamdudum mihi [Cherlero]
datum nouerim in hiltoria mea Infedtorum.

Non omittendum qnodPortain nouafuaPhi- Mor* i
lofophandi ratione , a lignaturis petita ,annotur,/. - ■
Mora in lomnijs vifa vulnera poi tendere ob co- V‘,d d
lorem. Immaturum , hoccil , nondum perfere '
maturum, quia rubeus fit, tunc prx. ipue afirin-
gere ac fanguinem reprimere : maturum vero,
quia nigrelcat , folucre alnum: quos effebtus vt
concedimus, ab ijs coloribus tanquam caulis pro¬
duci : immb nec 'ny.u»pi& quidem ce n femus vel fi- port.tK
gna infallibilia.^ Dicemus & hec pc«Wt#' quidem
vere ac proprie cenferi polle, quibus tenuere fides
in arte fit habeda. Sed hxc alteri9 funt tractationis.

IN ficco noftro Herbario folium habcmusSyco-
mori , paulo palmi latius, longitudine aliqua-
to maiore , in obtufum mucronem definens.
Tolium. nonnihil finuatum, quod fecundum longitudi¬
nem percurrit neruus, vnde obliquein latera ve¬
na:, propaginibus fuis quoque donate, porrigun¬
tur, quale ad figuram Ficus Cypria: adpingi cura¬
vimus. Sycomoru ficcam pr^terca vidimus apud
Celeberrimum Virum D.Vlyllem Aldroandum,
Profeflorem doAilI. Ac rerum naturalium peritif-
fimum , Medicum Bononicnfcm , cuius figu¬
ram exhibent Bry Fratres in arneis tabellis effi¬
giatam.

Ex totius arboris infpectionc defer iptionem
deditRauwoltf. vcfequitur. Tam Cypria quam
j lAuWe/Jrj Aegyptia Ficus fylucftris, leu Sycomorus, procc-
defcnpno. ritate crafiitieqiic Morum albam adequat foliis
quoque conlimilibus donata , paulo tamen ma¬
gis rotundati*, m ambitu nullis inci furis ere rata,
ferrariiue : Fru Attis ferunt no liris Ficubus non
ablimiles , dulciores tamen , cenchramidum ex¬
pertes, boritateque inferiores: qub fit vt mino- I
ris cfli mentur , nngnaque cx parte in pauperum j
V fu s cedar; «fmenditl. Vtraque fp.cics caudice, 1
folio, fructu admodum cll finnli :abfque co quod ;

rthuic fruAtus inferius potitis eft in ramis maio¬
ribus ipsoque etiam caudice, ita illi, iidemna-
fcunturnonin ipfis ramis, fed in priuatis furculis,
foliorum expertibus , fpithamam longis, plarrum-
que admodum conferti. Frtlclus ferunt ha: arbo¬
res ter quaterue quotannis, paruos,ad cinereum
colorem vergentes, cx oblongo rotundos , Pru¬
norum in flar, coto fere anno in arbore fua inue-
niendos.

Alpinus fic deferibit. Maxima arbor ramos la-
tiffime fpargens , foliis Mori craflioribus , candi- crtpnn\
dioribus atque afperioribus. Infitionem Fici fu infitior
pia Morum plures Aeeyptii airerunt.Truncus,ra- ex
r . > l \ i c i r 'for* ■

nu, cortexque,fruAlus , lac , foliorum afpentas ^rM[x

colorque Fici apparet : loliorum figura & magni¬
tudo Moro refpondet.Fi uAtus tarde, neque per¬
fecte maturefeit, atque faporem aqueum Ac iu-
cundum habet : nunquam multis fruAtibus caret,
qui caudici adnafeuntur, minimeque ramis : ne¬
que fruAtum producit harc arbor, nifi pritis mul-,
tis verberibus fxpc lacerc.ur , fic vt caudicis cor¬
tex vulneretur , vnde exiguus furculus Ficus fert
modo ternos, modo quinos , modb feptenos A:
plures cciam.Ex feminibus ner. nafcitur,fcd ramis
propagatur.

Adhxc

LIBER PR1MVS-

“5

Ad li$c Leo Aphric. lib. 9. Ficus Aegyptia , in-

<&V-

colisdictaG<4w/^,arbor £c Folia fimilia exteris
ficubus: Veriiin arbor eft infignis altitudinis Sc
craditudinis : fiu6tusnon fert fupra ramos nec
in extremitate eorum ,fcd tantum ad radicem ar¬
boris , vbi nulla folia : (apor idem , qui ficubus
vulgaribus, crafli & violacei odoris. Confide-
randum an bene deferibatur Ficus Aegyptia k
Leone foliis fimilibus Ficubus , quandoquidem
alii aliter tradunt.

Xuyjy.iv: v Aegypti propriam, &: Ficum Cypriam
deferibie Theophraft. ex co ad verbum pene
Plinius in hunc modum. Et in Aegypto multa
genera , qux non alibi. Ante omnia Ficus , ob id
Aegyptia cognominata. Arbor Moro fimilis fo¬
lio, magnitudine , afpeitu. Pomum fert nofcra-
] rnis, fed caudice ipfo. Idque ipfum Ficus eft prx-
j. dulcis, fine granis interioribus, perquam fcecun-
y/ur*. proucntu 3 fcalpendo tantum ferreis vngui-
bus : aliter non maturefeit. Sed cum fa&um eft,
quarto die demetitur, alio fubnafcente &c : In
Theophraft autem quqdam emendanda : nam
pro tv/ec leg .<</>* Jiv jy*ex Plin. & ad ro , ad¬

dendum ouoirv, ex ipfo fenfu.

>fh. le* Quod vero Theophr.dL ait Ficum Aegyptiam
i prob*- fruftum ferre non furculis, non ramis, fed caudice
ipfo; quamque fententiam & Diofcorl fequitur:
Athen. aliter habet, fic: yioH > &piny ann nT Xj * *
arrn jyf.p&iuy. vbi , st u&yatd, teneros ramos
vocauit. Gal. veroini.de alim. fac. cap.}}. omnia
hxc alitw,& forte corruptus codex elL

Teftatur Galcnusfe arborem vni cum frudtu
in Alcxandria vidiffe , fru&om quidem x-onfimi-
lem Ficui parux albx, eumque in medio Mororu
a cicuum locari polle ait. Vndc etiam nomen
fit»indcptus , a fimilitudine videlicet, quam ad
vtrumque frudum habet, vnde Sycomorus di-
lomoni catur. Infuper etiam ridiculos eoseffe ait , qui
) mon. Sycomora didta putant, quod fatuis Ficubus,hoc

eft,7o ie miliacxiftant. Quibus ver-

ift.ntt. Eis palmam eft Diofcor. abeo notari , quem bc
ipfum de Sycomoro tradentem audiuilfe par eft.
Itmrut. Sycomorum, inquit ille, aliqui etiam Syca-
;r xmwos. minum vocant : cuius frudus Sycomoron quo¬
que propter ignauum infirmuraque faporem ap-
1 pellatur. Eft autem arbor magna , Fico fimilis,

n*' ctr ‘ largo fiicco abundans : ( tdaJo 7n>/ >/ Tnxvxyxw ex
I ’ Theophraft. vulgata quasdam imhx/Myw habent. &

Sarrae, teftatur, in vetuftis codicibus mk&xyMt le¬
gi, ficque &Serap. & Ruell. legi fle videntur : &
idipfum etiam Plin. innuit, quando aliis multo
ladc, alias largo fucco abundare Ficum Aegyptia
dixit ) foliis Mori. Frudum & ter quateruc an¬
no profert , non e fummis ramis, vt Ficus, fed e
caudice ipfo, capri fico fimilem, groffis dulciorem,
fine granis interioribus : quique non maturefeit,
nifi vngue ferroque fcalpatur.

Athen. Sycomori feu Ficus Aegyptix frudum
indigenx, vbi ferro leuiter fcalpferint, i n ip/a pia¬
ta relinquunt : tandem vero vento iadatus, ca
cura intra triduum maturefeit, odonifquc fit ac
cfu ineundus , prxfertimque fi Fauonii fpiraue-
rint. Et ante Diofcor.Athen. & Plin. dixit Theo¬
phraft. macucefccrc nequit, quin fcalptus fuerit,
id quod ferreis prxftant vnguibus.

Cur vero citra fcalpturam eius frudus mature-
fcere vix queat idem Theophr. declarat alibi,fcd
olso quoque perungi debere ait poft fcalpturam,
idque nifi fat maturitatem adipifei non pofle,
propter aftlue vtiam pabuhifiquidem fcalp tu ali¬
quid humoris proficitur.

Quod ad fcalpendi modum, Theophraft. Plin.
Tom. I

luetur

& Athen. ferri tantum meminerunt, vel vnguis
ferrei :atD;ofcor. & vnguis (impliciter , & ferri.

(rr^X1 % ) f^d parum referre videtur, huc hu¬

mano , fiue ferreo fcalpatur vngue, modo fcalpa-
tur, qu id & alio in ftrumenti genere fieri queat.

Sed fola fcalp tura non fuflicit , fed &oleoinun-
gi oportere aliquoties inculcat Theophraft.quod
Plin. non obfcruauit , ita parum confiderate feri-
bens: fcalpendo tantum ferreis vnguibus &c :
quamuis nec ipfe etiam Dipfcor. vel verbulo folo
meminerit olei ,nec Athen. qui tamen pleraque
ex Theophraft. mutuati videntur, aut certe om¬
nes hi ex aliquo vetuftiore.

CxteriimDiofcor. eam Ficum qux in Cypro FicutCy-
nafeitur, ( quam Cypriam vocauimus) ab Aegyp- pri.t ex
tia fpecie differre ait -.quippe, inquit, qux Vlmus £>,°(c-
{rrlixift) cum fit, folia Sycamini [ Sycomori Corn.
vertit] refert : frudum verb Prunorum magni¬
tudine^ & quim Pruna lpfa

dulciorem. Cxtera omnia antedidis fimiliafunt.

At Theophraft. hanc Cypriam Ficum paulo aliter ^ y
deferibit. Nam arboris caudicem, cui frudus ad- ClJ°Q^r,
nafeitur , Populo albx ( rf x&y.) ) fimilem facit:
folium (riimxta.) Vlmo. At Plin. in hoc tantum
i Theophraft. diferepat. quod non Pruni fed Sor¬
bi frudum dicat cfle magnitudi ne. Sed a magni¬
tudine exigua differentia, modb paruum, aut me¬
diocre tantum Piunum cum Sorbo conferas m.i-
iufculo.

Vides itaque Diofcor. cum Theophraft. Cypriam ylmigent*
Ficum a Sycomoro diuerUm facere , haneque in¬
ter Vlmorum genera referre. Plinius difiungere Mortl^_
videtur, quando ait: Mora in Aegypto & Cypro -t plint0
fui generis , vt diximus, largo fucco abundant Mora Cy,
fummo cortice defquammafo, altiore plaga fic- fri.
cantur, mirabili natura. Athen. quoque fepara-
tim dc Cypria Fico agit, lib. j. qui iam de yfigyptia
lib.i.tradiderat. Nihil vero aliud, qu^m Theoph.
citat verba, qux cum iis , qux (upri ex Plinio ad¬
duximus pene coincidunt. Verum Athen. cum
Theophr.in hoc tantffm differt a Diofc. qubdhig
arborem Vlmo firmilem elfe tradat , ille folium
tantum. Sunt tamen qui apud Theoph. pro
legendum cenfeantT£X««t , eo fenfu, adultam Po¬
pulo fimilem elfe. Le&ioncm tamen vulgatam
Diofc.confirmare aitDalcch. quod non (implici¬
ter verum , quippe qui arborem ipfam , non fo¬
lium, vt illi, fimilem Vlmo dicat effe , ficut di-
<5tum.

Cxterum haud fupine hoc loco prqtereundum,
quod &cap. fuperiori de Moro obiter monui-
muSjPlin.lib.icr.c.jS.Moro tribuere, qux Sycomo- Plm.nor.
ro competunt, quando fic infit : Mirum, hic in
Moro Medicis fuccum quxrentibus , fere [ vere
M. ] hora diei fecunda lapide incuffus [ incifus M.
incuffb vct.] manat, altius fractus cortex ficcus
videtur. Quodfane Diofcor.manifeftc de Syco-
moro refert , his verbis : Liquorem vero fundit tomorM}.
arbor [Sycomorus] primo Vere ,priufqukm fru-
dtum proferat , lapidis iiftu fummo cortice def.
quammato : fi enim frangatur altius , nihil quic-
quam emittit. Spongia aut vellere lachryma col¬
ligitur, quxficcata&in paftillos coaifta,fi6tili va-
fe reponitur, ex quibus Diofc. verbis facile Plin.
reftitui poteft. Sed diuerfimode hic locus apud

/ 1 _ . / i , -t . JrlOaM/

ipfum quoque Diolc. legitur, vut&y Jiv<P&v tw x.af~ i,£en(if
7 n<popc~y ovtfeffSM-.Ddlcch. nempe ladteum fuccum Dioj.tll..
ex arbore tenella colligitur priufquslm fiudtum
ferat. Plin. pro v*etg^V, aut sapGhytyoiyoy feu joSiyw»
aut tale quid legilfe videtur , quando diei horx
fecunda: mentionem facie , qux in matutinum
tempus inciderat , vt danflimi Scriptores anno-

L 5

r HI STORIAE PLANTARVM,

Ctrn, Cei-

f~-

Mtrofych.

Sjromoraa
in (aera
fcrtptura
clara.
Sjcam.

Morus

JfftT-

Ftcusfigyp.
Ficus rha-
raenif.
CieumetK.
Aceric (pe¬
ctes.

Bellon. des¬
criptio.

Ficus rha-
r aenis.

Illi

eant. Ruell.primo Vcrc arbore tenera, fu c cum.
eximi vertit apud Diofc.tanquam iaprter pro no.e)i
legiflet. Vulgata exempl.habentxc^Troee^lr» viaplv.
Sunt qui facilem lapfiim a n i m s d u c rtente s^V t<T,
n usi- , si tfiQ- /impliciter repofuerint. Sed vetufti
codicis ledio plaufibiiior , quam &; Sarrae, fecu-

tUS : Tfjv ■/.aicroz^w 'iapQ- mparn.

Porro vero fimilius elfc putat idem ex adulta,
quam ex tenella adhuc nouellaque arbore tan¬
tum fucci emanare , vt facile fpongia aut vellere
excipi poffit: quippe cum noucUj; necdum adul-
t.e arbores vix amplius liicci habeant, quhm quod
ad ipfarum incrementum fatis ellepoflit. Sed mi¬
rum, Virum alioqui dofliffimum modeftiffimum-
que cb fecuri catis delapfum , vt de atbore libi in¬
cognita , iiue nouella liue adulta indicium in re
propria ac ei Specialiori ferre iit auius : mirum et¬
iam eo obliuionis eum lapfiim , vt non recorda¬
tus Iit , quod &a fe annotatum , hanc arborem
Tbeophrafto ouiiLt™-, vel vt ille apudDiofc. legit
ex vct.cod. m jyj. „ dici , vt iam non amplius du¬
bitandum iit, inciiionevclin tenellas [ quales, a-
litct quimipfe cenfet , fucculentiorcs fere m v-
niuerlo alborum genere ad proportionem elie
folent ] vel in adultas faifta, tantum effluere fucci,
vc fpongia excipi queat , nec tamen deficiat ipli
pto incremento. Quippeii multum reddee , mul¬
tum etiam trahet, vt patet in frequenti eius fru¬
ctificatione.

Corn.Celfusde Phrenitide traftans , in qua
quidam fomnurn moliuntur, alii addit , vel Amo¬
mum vel Sycamini lachrymam fronti inducunt.
Hoc nomen apud Medicos reperio. Sed cum Cic¬
ci Morum Sycaminum appellant , Mori nulla la-
cliryma eft . iic vero iignificarur lachryma arbo¬
ris in s£gypto nafcencis , quam ibi Umijch ap-
pellant : qux;poflrema verba Hiitor.Lugd. apud
Celium. fuppoiititia effle ccniet, ex cuiufdam glof-
iemate , qui Celium stellet liberare ab ea dubica-
tione, qua hatiitabar inferta textui.

Porro Theoph.feu Diofc.Sc

Gal. apud Lucam Euangeliitam etiam
dicituriSllpra vnam aicendit Zachxus ,cum vei-
IctChnftum videre. Eidem, quhdfruiftu caren¬
tem vidiffet Chriitus , maledixit, vt nepoithac

, ferret fruiftupi,& mox exaruit , vthiftorienos

docent Euangelica-. Idem de hac arbore ihrmint
Bellon. Ravvolfi. & alii qui illas regiones perlu-
itrarunt. ItemMatth.

Quin &D.lHieron. Sycaminum arborem Sy-
ryx peculiarem dicit: eius etiam meminit Efai.c.
<j.& Amos 7 .XvyjtuiyiQ' al}uTTi'a. , Morus vFgy p tia,
Xvxruaesf,.; -v/.v aiyjn-niL , quod nomen etiam Ce¬
ronia: arbori improprie attribui tur, autore Thco-
phrait. Appellatur vulgo Syris Ficus Pharaonis,
coitibus Gefn. Bellon. 6cRob. Cor, it. qui SzGicu-
TOf/^iiidemin Syria dici teftatur.

Aceris fpedem, [inquitBellon. ] Obf.lib.i.c.i.
quibam Sycomorum exiifimant, licet Syconio-
rusrara fitplanta, qux nunquam viia fuit, nec
lylueitns nec culta , nec in Grxcia , necin Italia.
Quales vero in Palxftina confpiciunmr,ramos in
trunci (ummo geruntin fcrtj fpeacm.-patulc itlnt
admodum, folus agminatim luxtafe inuicem po¬
litis, trunco crafflo.

Idem tradit, luxta Cairum , in horto quodam
Materco dlfto Sycomoros quoque haberi , quos
Ficus Pharaonis vocitent. Fructus eorum.inquit,
iimiles efflent noffris F, cubus, nifi externis efflent
mbn , magnitudine oui , & perpetui fere fidi &
aperti. Sicci nihil valent, fune enim duri, exfucci,
granoii , gullu mgraro & fatuo , iis prxfettim qui

i his non fune aflueti. Recentes magis probantur,

! qui tamen nec ipli, fi' quod rcscfl fateri velimus,
maxime commendandi videamur , quamuis in
adEgypto magni fiant ex iis reditus.

Dod. gloriatur Sycomori ramum cum frudu ^od
ac foliis ad fe milillc Corttifbm , quod nohis far e
non fit verifimile. Nam quomodo i anu; m fi udi-
bus ac foliis onuflum accipere potuerit, faremur
nos neutiquam intelligerc , ciim iam prius ex
Theophr. Plin. &c aliis atque ab ipfo adc<? Alpino
tcftc oculato didicerimus , frudus caudici adna-
fci,minimcque ramis. Propius igitur confidcran-
dumftlitac infpiciendum Dodontco , quid a Cor-
tufo acceperit. Botanici fumus , non plauftra \ el
currus, vt truncos feramus pro ramis aut furcu¬
lis.

Puzterea mirari fubit eundem in poftr.fua Hift. Alter n
retinere fiditiamillam fuam iconem , quam iam <rrwr-
olim foliis ferratis , & ramis frudibus ilipaus , et-
iamque minoribus iuxta folia, exhibuerat.

Arborem .Algyptiam elfe fatetur quidem A-
matus , fed in India quoque procere crcfcere tra¬
dit , Sc ficut ab iis , qui ex Alexandria & India ad
nos funt reuerfl , acceperit, fimilcm elTe Moro.

Multi [addit idem ] Ficum Adatni appellant, quia Ftcus A.
in ea Adamitm peccalle credunt. At Indite Hiflo-
riographi Ficum Indicam a Sycomoro diuerfam
tradunt, de qua nos paulo poft.

Quod de Adamo dictum, etiam Lonicerus re-
fert; de quo nihil certi alTererc poflumus.

ScdLonic. ficut & Lacuna figuram fiditiam Lo,ue- £
Matthioli commentum habent ,qui ait , imagi- L'!<u”, ,J
nem Sycomori libi a D.Aldroando miflanr Acin
primis comment. pinxerat ex deferiptione vel fiio
potius cerebello , folio omnino Mori , quam fe¬
cundo in Diofc. editis comm. tanquam fiditiam
i cici.it , aliamquc fubftituit , quamque Sc ros ex¬
hibemus primo loco : fed valde veremur ne & i-
pfa aliquid fiditii prx fe ferat, prxfcrtim ciim Al¬
pini eiconi qui arborem ipfam vidit non rcfpon- _ „ ,

deat. Nobis fane olim Patauii a PbarmacopcEo (0,J(S , dr.
ad Aquilam pro Sycomoro exhibitum , quale Fi- rantur.-
cui Cypria: ex Ravvolfhi Hifl.defumpta: adpingi
fcorfim curauimus.

Camcr.ad Hi/tor.Matth. Germ. pingit portio¬
nem exfig.Matth.decerptam,& alteram Sycomo¬
ri Cypria: Ravvolffii, quibus addit figuram folii
limilis ei quod Gefnero a nobis communica- Gefnerm
tum fuit.

Pena & Lob.fibi amicos &fludiofiores quof- Penx Z
dam ambuloncs Monachos qui hanc arbo- Lohd' 1
rem in Syriam profedi viderint, ita oratione re-
prxfentaile tcftantur , fimiliorem multo Moro, Similior-^
quam Ficui : fronde Apocyni aut Mori, &cogni-
tu facillimam de frudu , qui caudici , aut imis ra- F,cu>’ '
mis prope alas h^reat, media inter Ficum & Mo¬
rum conftitutione & figura , pulillam Ficum x- r
quante, granulorum tamen intus experte. Crar.u- fiZal“f\
hs etiam carere tradiderunt Veteres: & Alpinus ftutfttgl
atque Ravvolflius ipfi qui nt/V asstW/c/.Vs/ idem "
tcfcantur.

At Bellon. contrii , Sycomori fmdus plepos Bc!lin- i
g r a n i s , Cec h r a m id e s , r ;/^ /ert f Grscis didis,ellc

conceptis verbis tcilatur , vt ex eius deferiptione
paulo ante allataliquet, propter qu.T & ingra¬
tum & odiofum vctufboiem exiccatumve fru¬
dum clle ait : in quam rem ftudiofi peregrinan-
tes diligentius obferuabunt.

Alpinus tradit fabulofum effe, quod dicit Mat-
thiol. truncos ramofque huius aiberis nunquam 1
liccari,ni prius m aquam proiiciantur, &moren- rePrehe,r\
tur aliquantulum. Verdmiflud Matthioli imirn-

tum

LIBER PRIMVS-

tum nori eft , (e d ante eam Theoph. fk Plini feri-
pferunt materieta eius ftagnis mergi , quod cius
ficcari fit, qua: tamen verba alii aliter accipiunc &
interpretantur, Plinium igitur potius vel Theo-
phralt. reprehendere debuit Alpin.quam M.tt-
thiolum, nili forte Mattii, nimium dixerit m eo,
quod ablquc inicdione in aquam nunquam lic-
cari tradiderit: de qua re nihil adhuc nobis corti
conilae.

Illud notandum in Alpini figura ^Matth. di-
uerfa Ficus non adhxrere trunco fine petiolis.
Vtra nunc verior fit figura Matth. an Alpini , iu-
dicabuut , qui vtramque cum frudibus vide¬
ri n t.

Caeterum confidcrandum an aliquid. cumSy-
l comoro commune habeat Thcueti arbor ,
quam is in regione Catay nafei refert, qua: Pb^tel
dicatur, frudum edere magnum. Muza: Aegypti?
frudui parem, led paulo breuiorem; quam ob
us PhA- caulam nonnullis Ficum Pharaonis didam : fo-
«//. liunr habere Plantaginis , fcd paulo Ipi/Iius : fru-

ofUn- dus ligno inhaerentes. Arborem odo cubito¬
rum altitudinem vix fuperare. In qua tamen
deferiptione quardam a Veterum &: Recentio-
rumdefcriptione diuerla funt. Vtramque fpe-
ciem ab Antiquis traditam agno fat , additque
irioticA eam 5 ft111 'n Cypro prouenic Ficum (ylueftuem
rypttdca aut Sycomorum polle vocari Cypnoticam , vt
‘traonicA prima fpecies Aegyptiaca aut Pharaonka.
lon.lin- Curtius dc Ficu Cypria diuerla tradit. Theo-
lr- phraft.& Plinium eius interpretem iolii Tilias led
latioribus atque mollioribus dixilfe,ait: radices
agere, vt Ficus vrbana , eradas & lentas : molli

comorus, Diofc.ffi/xoy.w©-',aliquibiis etiam
u<v:&. Theoph. Sycaminus A jgyptu. Sycami¬
ni folio FicusCypria Diofcoridi : quibufdamSy- *icut CJ’
-omori genus : Riuuollfius eius iconem propo- ?>ht
• uit , quam exhibemus. D alechampius extlli-
nat Ficum Cypria n Dio'c. & Theoph.dfe arbo¬
rem Sebellen qux Myxa fert. Sy camina & Sy- se^ffen.
comora dicuntur dc Rubi Moris , vc videre elt ex Mor*
Curtio & D. Hieronymo, vt fuo dicitur loco.

'Scribit Amatus eos toto errare cado , qui Syco-
morum exillimant efife Ficum agreftem in paric- **CHsaZre'
cibus frequentem. Sycomorus non ell eadem l‘s .
cuna luco Aegyptia , vt male vertit Gaz ^ , Pii- SJ?tl
nio (uflragando. In Italia male olim. diccba-
:ui arbor Az.idaracht. Lotum inquit Ani¬
bus , Cerafum hyemale appellare folent quan-
quam non defint eorum ahqu i ,qui Sycomorum r,u^f-
vocent: led falsb.Nobis videntur loco citato mul¬
ta conuenire, cuin Lauroi-cerafo , vt ibidem a no¬
bis demonllratur. Acerem minorem Sc maiorem i Laurocera-
qui bulliam male vocari Sycomorum dicitur alibi. Ius-
Geln. .la-ibit Arborem Iudx quibufilam dici Syco- Alcermmer
morum.

Nafcitur plurima in Caria, Rhodo, lodfque L»c
non multi Tritici feracibus, vbi prouentu fcecun-
da refcibilique iuuamentum adfert cum annona:
caneas premit. Diofc. Circa Tripolim copiose pro- t
ucnire ambas fpccics Rvuuolfrefert.Item ad Tur¬
earum monumenta in lullratione mones Liba¬
ni. Prouenic iSc Alpino cclle in arenofis fterdibuf-
que Aegypti Iocs,cito aklcit,diin:fliu*equo,quod
mirum videtur, viuit.Quxdain Sycomorus in M t-
tcrcavifitur in cuius trunci caudate credunt v‘irgi

Arbor /ud&

medulla came : cor autem folidom, minimi ptt- , neiu.beatiffima iram Herodis Hicro(olymafui>ie-
trefeens elle : quare maceriem prxualidam, ac fi- j tf.Chriflilm fcruatorem nofamn adhuc pileruium
ne Lite : Mcfpilo fimilem habere florem : fm- ; occultaUc. Abundat ca Syria nec repermir in Un¬
itam oliu* magnitudine fecundum Theoph. ro- ! lia, fi Arguil. credimus. Auchorc BcHon. locus
cundiorem cantum, fecundum Diofc. Pruni : Gu- j vbi Chriltas maledixit Sycomoro , eft in Bctha-
ftu effeMefpilaceo , dulciore tamen , tk Aegy- j nii : is dixit libi vifas in Paleftina non longd a
ptix Fici aut exterorum omnium generum lua- Carbaicara vbi erant diuerfacuri ,in pl^itie o?d:-
uiori. Hac /ane eius funt verba , mutatis tantdm ; ne difpofitas quo dilponuntur iuglandes noftrs-
modo &c calu. Qux omnia demonllrant Cur- | [es. Irem alibr Icribic: IncoIxCairi quia vexan¬
tium non diftinguere Ficum^d^am.dc quaTbeo- tur ardote Solis coguntur vmbras quxrcrc arbo-
phrjftuj.l.j. c. 17. de ficu Cypria. | rum virentium , acideo colunt Sycomoros multis

SvrJuBer:1, 5.vyl'an®',y.sp!rvy.@-,Sycamoriis,Sycti- m locis & plateis.
minus , Morofycus > vel vt Celliis diceret Mirificas, ■ Quidam, vt annotant Aduerf. fruftrafuntco-
fuui Aegyptia . Marcellus putat polle etiam vo- nati Italix Hifpamxque tum Europcx , tum In-

cari ^vMuaepy . vtfit, quafi_/?«,/r^ Ficus, proptej:
fapons ignauiam, qua: lententia iam fuprk explo-
fa eft: nec quenquamhabtenus inter probatos
autores Grxcos vidimus qui per u Icribat. Sy-

dicx inquilinam facere: nam ne germinauit qui-
dem: tamctfi in fyluis Syriacis perfamiliarem eL
fe , vel Propheta tcftaturAmos, qui (c opilio¬
nem dicebat, ik legere (blitum Sycomora illic

1 e tristi a-
t.

umetij-

met^.

comorus Hebraice dici poftet T beena baeba : fk aut locis vicinis : nec pauci funt hodie , qui ean-c>l/#,/0 JH
iuxta Marcelli feripturam, Tbcen.t lejilutb : fed Fi- ■ dem inibi illuc peregrinati viderunt. Cy- rijcanjttlro.
cus Aegyptia iildem Tbeena mi^raint: Sycomo- I pri a folum natale &c ipfa fpecialiusinfinuar. In rumdeSy

cquiuoca
f ortts.

rus Cypria Tbeena bacha copher , vc annotat Lomc.
Arab. Miwicu,, lumcis , Altumeiz Gunnezei , Gieu-
mez.eifylumeiA.yGiumeiz.i, vtdiuerfi diucrftmode
(cribunc. Alpin. etiam Giumez. habet. Rau-
uolft. teftatur Moris & Arabibus hodierno ad¬
huc die retineri nomen Mummza , vc circaTripo-
lim,qui «3 c DDilbefeyjJenb ainti , Germ. vocat. Alii
2te0yptifc^e fey0c«baum/ aut U tunlbcenfcy^
£fcn,2(bam0 fcy0cu. It. Fico , Fico de A-

dam,Sicompro. Gal. desS\ciinu>rcs,Figues d’ Ad *m
oud’Egypte. Hifp. F mguera de sAd,tm, Figo de A-
dam. Boh. Morujfe.

'S.vKfuma. Iiue Molea DioLor. ea creditur , qux
Latinis Morus dicitur:.uitoreGcfnero in catal.Go-
ropio,in Vortumno , &c Rnb. Conii, in Lex. .-.v-
i&utAtJ. Hipp. vt vult. Bened. Curt. mft men¬
dam fit Pomum Sycaminon, Aecio; frudlus Syca¬
mina tk Sycomora. Eft & Sycaminos , fiuc Sy-

Iudxa nafei abunde (aero: teftantur litera:. Cau-f,w
tum eft , autorc Vlpiano I. C. cum de extraord.
criminibus difterit. Ne quis Sycomorum per
.Aegyptum excidat. Hxc autem maxime in Nili
aggeribus plantata hos filis radicibus colligit, per Vires & v-
quosNili incrementa dilpenfan tur Sc coardtan- ks.

S torHAchus

Pomum Sycomori tradente Dioft. aluo vtile vfres^'1'^
eft, fed perquam exiguum pr.xbet alimentum, flo- Vulnera.
machoquc aduerfatur. Lachryma cius vim habet Serpenti»
emolliendi , vulnera conglutinandi , &ca dilcu- morJ,iS-
tiendi, qux a:gr e maturantur. Bibitur etiam ,
nec non S: illinitur contra ferpentium morfus, sromacln
in fcirrhum induratos lienes ftomachi dolores^t dolor-
que perfn6tiones,(9e/xiiy.) Celeriter veto teredi¬
nem fentit.

Frudtus Sycomori , inquit Gal. nullam habet
acrimoniam : exigux tamen dulcedinis eft carci-
L 4

n.8

HISTORIAE PLANTA RVM.

Tempe-

Ardor fio-
/n.uht cum
febre.

Aduerfus
l erpentts .
DyJ enteria
Pani &
tumores.
Vulnera.
Capttu do¬
lor CT au¬
rium.

Scomma
tn Jjttam.

Sylla Syco-
morsu.

Tebrit.

Situ.

Arthritis.

Noxa.

Noxa.

ceps, eftque facultate , vt Mora, humidior quo¬
dammodo ac frigidior. Quin potitis in medio
Mororum ac Ficuum iiire quis ipfum collocarit,
indequc nomen ipfi arbitror e fle pofitum. Et in
14. meth. K. T. in curatione tumoris ex crallo va-
porofoque fpiritu , mirum in modum commen¬
dat Emplaftrum J>* Svmuftr, cuius deferiptio eft
apud Paulum >£ginetam.

Athen. Sycomori frudtum probe maturum,
odoratum, ac c/u iucundum dicit. Eundem ob
lenem refrigerandi vim, eorum quos febris v-
rit flomacho impolitum cum rofaceo , non pa¬
rum ardorem icgrotamium mitigare.

Paulus defrudtu Sc lachryma eadem tradit
quacDiofc.

Succus Mori Aegyptii & Cypria:, vt tradit
Plin. aduerfatur venenis ferpentium, prodeft dy-
fentencis,difcutitpanos,omnefquc colle&iones:
vulnera conglutinat , capitis dolores fedat , item
aurium: fpleneticis bibitur. Illinitur & contra
perfrictiones. Idem Plin. fruCtum prxdulcem
dicit : Et Cyprio fuauitatem Fici tribuit.

AtBellon. vtiam prius monuimus ingratum
potias dicit,nec maximC expetedum , forte quod
fatua illadulcidinefenfum non excitet, cademquc
fiiftidio magis quim noux voluptatis tiullationc i
edentes impleat , adeoque inertiVfaporis elTe.vi- t
deatur. Vtin hunefenfum trahendum videatur j
quod Plutarchus de Sylla & ab eo obfcfTis Athe-
nicnfibus ait : qui intra vibem claufi , & muris !
hominisignauiar maledicentes uc irridentes, nuc }
metellam quafi mulierem appellabant, nunc , hoc (
fcommate impetebant tSro a-i/Metc i

7« 'TrttrAof/iuov id eft, Sylla Sycomorus eft polenta j
maceratus: ignauorc adiunCfco alio, hominis igna-
uiam ingeminatam infinuare volentes.

Thcuetus feribit FruChis Photol fiue Ficus
Pharaonis prxter exteras dotes ad fedandam fi-
tim & febrium ardentium <^ftus refrigerados per¬
utiles e Ife : ac folia arthritidi mire conferre.

duitate Dei ad Marcellum libro, h. capite 5.
pei feribit. Lignum cuiuldam Ficus Aegyptii
tradunt, non vt ligna extera in aquis natare , fcd
mergi*& quod eft mirabilius cumin imo aliquan-
diu fuerit, inde ad aqua: fuperficicm rutfus emer¬
gere , quando madefaCtum debuit humoris pon¬
dere grauari.

SYCOMORO SIMILIS.

In infula Mayo, ( qui vna eft Viridum , graduum Loclu>
quindecim eleuationis poli verfus Septentrione)
multa: arbores patuli & Iongiufcule a fe inuicem
diftantes confpiciuntur. Similitudinem quandam Defcrip
habent cum Sycomoro , foliis veftiuntur paulo folia.
minoribus quhm Ficus : frudlus fuerunt Ficubus FrUf7n*
adfimiles, paruos, luteos, fine granulis aut femi¬
ne. Trunco, ramis, cortice, fru&u , fucco -la&co
& foliorum acrimonia plane fimiles fun tFiculaus.

Frudlus earum .nunquam ad perfe&am maturi¬
tatem peruenit. Arbor cft admodum frudi fera,
vt haud facile inueniatur abfque fruClu. Non
proucnicexfeminefeufrudlu,ledex furculis aut
taleis in terram depaCtis, vt Mori noftrates. Lin-
fchottanus.

Tempe «
ram.

Aluum la¬
xant.

T umore t .

Vfus ficuum, tefte Alpino , in cibo flomacho
efl noxius , ipfumquc laxat , labefa&at atque fub-
uertit. Ii vero Ficuf vtiliter comedunt , qui vel
itinere, vel Sole incalucrint,refrigerationeque o-
u”k"'' ' Sr 1 fruC

Vinum Sy
tvntrttttm.

Ttin. ill.fi.

F I C V S. C A P. L VI.

pus habent, & humeftatione : frudlus fiquidem
hi frigidi temperati exiftunt.multumquehumidi:
aluum facili lubricant, atqucrclaxant : tumores
omnes cahdoi atque duros, cmplaftri modo im¬
politi fanant.

Idem Alp. ait Diolcoridem tradere, fuccum Sy¬
comori non ignobilem ad peftem vfum habete.
Neceffe elligitur alio loco hoc feribere Diofcar.
quim capite de Sycomoro vel Ficu Cypria , nam
h^c verba, huncue verborum fenfum apud cum
hadenus non legimus.qui Sycomori frudum ad-
uerfus peftem depraidicet.

Fit fc vinum e Sycomoris (evw/a.sl^rdidum)
eodem modo quo Catorcbites, de quo cap. de
Ficu : fed in acetum acrcdegenetat.quoniam non
ita pracualet vis eorum , vt manantis liquoris dul-
cedo retineri pcftit.Dtufcor. Eiufdem aceti mc-
mmit & Plm.qu, poftquam de Sycite vino locu-
tus fui flet.fubdtt: E Cypria Fico & acetum fit prx-
cellens, atque Alexandrino quoque melius. Per
Alexandrinum autem acetum non aliud intelli-
glt.quam id quod ex Sycomoro paracur.qua; Ale-
Xadnar plurima eft,v «ivel ex Diolc.ledione patet.

nquit Rhaacs , calidi funt ventriculo
mali.naufeam excitant, fubtil, oris natur* quim
Ficus , 'citiuiquc defeendum. Per Iamcn Syco-
morum incelligimusapud Rhazem. 7

D.grum certe notatu , qllod D. Auguftmus de

MOrusSyco- Dc(c.,.
moru,hxc

Ficum familix
poft fe

nexu
trahit. Huius
caudex licet fit
vbi grandefeat
& contortus vi¬
deatur , parum
tamen eil fir¬
mus, vtqui tum
vitigineo , lxui
tamen cortice,
inferne cinera¬
ceo , in ramulis
viridi fit veflitu-

ChAnutficHs.

tus, tum ligni
parum, medulla:
verb fungofx
plurimum obti¬
neat. Materie
namque confiat
molli , rara , am¬
pla intus cauita
ce, cuius inane
craffa fungosa-
que medulla , fi-
cut in Sambuco
fere , refertum
cft. Ipfaalioqui
arbor mediocris
Sambuci magni¬
tudinem nonnu-
quam fuperat >
plurefq; ab vna
eademque radi¬
ce initeit 'dolo¬
nes crafllcudire
variantes &prc-
ccritate. Radi¬
cibus intitut
multis, longis,
firmis, lentis , e-
uulftt contuma-
cihus^ultisca-
pillamentis fi¬
bratis, colore fla-

LIBER PRIMVS!

nj?

ufsatque Ruta: radicibus fknihbus, maioribus ta¬
men multo, vt Cordus annotat: Abundant cor¬
tices (icut& folia adeoque frudusipfi nondum
maturi ladco copiosoque fatis luceo , glutinofo,
odore ad Rutam accedente, quemadmodum &
reliqua: cius partes, fapore fubacri , qui tamen
in frudu paulatim in dulcem excoquitur fuccum.
Folia confpicua’ funt latitudinis ,crafla,in lacinias
pier umque quinas profundas diuifa , minus acu¬
tas , quamPlatani , afpera , pediculo mcdiocri-
s' ter longo , qui abruptus lac fundit. Flores, vt
omnes ha de tuis tradiderunt,non fert, fed flati m
parua fructuum rudimenta , quos grofful/s aut
grofifos Latini vocant .Pifoaut Fabx xqualia , ea
paulatim increfcunt, donec Piri mediocris figura
ik magnitudinem conlcquantur-Cum ad mediam
magnitudinem peruenerint, intra fe flores [quod
fortalfe mireris] concipit figura confertis ftaiyn-
1 nibus Kmiles, colore in candido purpuralccnr s,

vndique e carne exeuntes, atque ad mediam fru-
dus cauitatemfe dirigentes :quam florum ob-
feruationem atque deferiptionem primo Cordo
diligentiflimo nature botanica: vcftigatori accep-
tam referimus , ac nos ipft aliquando rem ita fe
habere , obfcruauimus. Vt in hac planta, duo
Ipedanda veluti miracula euenirc natura: iludio-
fis obferuandum fit: vnum , florem intra frudu n
recondi: alterum, maturitatis caufam i p funi f ru¬
dium meditari, interuentu caprificationis, de qua
infra.

Frudus ex furculis , Piriformes nafcuntur , bafi
latiore coelum fpedante , pulpofi & molles , viri¬
des, fed viroris quodammodo obfoleti, aut cx vi¬
ridi rubentes, fufeiue, quidam etiam per maturi¬
tatem ad flauum inclinantes , melleae dulcedinis,
carne pallida aut fubrubca, innumeris granis lu¬
teolis qu? MyxsttuiJ'*! vocant refperfa , cx quibus
tina. feminibus nihil producitur , autore Camerario
odorem etiam fpargit haud inuicundum , libiq;
peculiarem.

Eft & humilis , fcfquicnbitalis altitudinis in
tmxjims C3Ctej.js priori fimilis : Chamxficum vocant.

Videntur fan£au-’orcs,cum Philofophi& Geo
ponici , & in vniuerfum natura: plantaria; conful-
ti Scriptores , humanitatis it:m cultores , quos
vocant, ac ipfi adeo Poeta: de hac planta veluti
certatim ingenii fui dotes pofteritati reliqui Ile, vt
vnde lice ordiaris, vel non ordiaris eorum placita
propoli curo dubitare facilius (it, quam decernere.
Conandum tamen , ne hac Autorum multitudo
materixqueeeumeffis Sc 'dti oeU , in i pfo narra¬
tionis procinduhxfitationcm atque ipfam adeo
•tVoetVrpeperifTe videatur. Sint igitur veluti
quadam Poetarum figmenta.

Fingunt hi Syceam aliquem e Titanibus furite,
quem quum lupiter infectaretur, Terra mater fux
prolis miferta , in tra fe occulit : ac in eius gratiam
tw *rb. in syceam arborem , hoc eft Ficum commutauit.In
cuius rei memoriam , vrbi in Sicilia Sycca: nomen
inditum volunt. Sic ipfa antiquitas non potuit
alio magis munere ipfam plantam commendare,
quam ipfius ^ fuis Diis origine.
tilich*. Laccd^monios Sofibius tradit , Dionyfium
colere Sycriten cognomento, Milichius etiam di¬
citur quandoque : nam Milicha pro Ficis vfurpaii
animaduertimus, Melichcn pro ipfa planta.

Apud Naxios certC iimulachrorum facies nunc
vitigineaconformatur , nuncFiculnca, prout vel
Bacchus dicitur, vel Milichius, vt teftantur A-
then.6cCxl.Rhod. Alii de eius inuentione aliter
arbitrantur, vttamen femper ad Deos fuos refe¬
rant.

Locum vbi primum intienta vi raqne fuir.Grq-
ci "S-vw vocant, & Athenienfcs oJbv Upat tnr.ilw , Fi
cum facram vocant ( & hinc frudus Hege coria ? „.raCrn
iidus ) quxEleu fi nem ducit , in qua Phycalum, H
angufli agel'i, i uxta Marathonem, dominum, Ce¬
rerem apudCephifiim hofpitio benigniflime re-
cepille ferunt. In cuius gratiam, & accepti bene¬
ficii nonimmemor , illum furculo ficulneo do-
narit, qui primum in Attica coaluerit. In cuius
rei memoriam , ad eius tumulum prxcl.num flat
elogium , omnia referente Paufania , quod ex
Gteco ita conuertit Caldcrinus:

llicfitus eft Heros, Cerer em qui in te eia recepit
Pbytalus: bric quondam primus eaduliia p. m,t
Mjnftranit, Vicos rumen dixere priores,

Pbytalm € ternos indeforhtus honores.

Sed vtiiiorafedemur, ipfam naturam ciuspro-
p i us co n t c m p 1 a n te s . rbeopL

Theoph.fparfimFicUS meminit , qux tamen
vox apud eundem anceps & multiplex elt,6c non
antflni diucrfas Ficnsdiffcrcntias, loco,faCic,aut
] uaiiis alia nota d ffcrentescomplc&itur. Sed ta-
cs etiam, qux nihil mifius fere , quam Ficum rc-
pwefentant, vtex ipfiufmet verbis ac dcfcriptio-
nibus colligere eft.

De Ficu autevn '(impliciter dida, eiufque fru-
dificationc,imp!icara fane ,prxfertim rem ipfam
non cognitam habenti, recer.fione agit, quam ta¬
men facilius intelliget qui totum eiufHem varia¬
tionis decurfum perlegerit causafque diligenter
perpenderit cx cap.i. lib.-5.cauf &diuerfiseiuf-
dem operis locis. Nos rem paucis ex noftra &
fummi Scaligcri obferuationc fic explicabimus. Tria Fo
Tria Ficuum genera fert Ficus. Vnum valde cum genera
prxcox quod idcirco vocarunt Grxci uov, ^°£remHS
: quafi prxcox, prxeurforem , prxcoquum Gaza. 0 *'

' Atque is quidem edendo eft: Bolas vocant Vene¬
ti : Vaftones F l erones : Colum, communi voce,
priorem fructum :Vhn.pracoces. Aliud genus po-
ftea prodit, cuius dux funt fpecies-: vhaquxma- Fieut.
curatur. Ficum dicimus , Grxciouwv : altera qux Jborfar}
lemper cruda eft , & prius cadit, qiDmabfolua- GrtJ£t-
cur: vocatiirque Plinio aborfiu. Alio nomine Sz
Grolfus dicitur. Grxci, quia referunt indomita
natura fua Caprifici frudum , eadem qua illum
donaruntappellacione lohujifor dicunt , cum qui¬
bus apud Thcoph. Itetu iidem fant , ex fententia Olynthi
Scaligcri. (fhiwSte vero proprie eft <svm>v *o&v 19 '*■ ,na HC(C‘
kk £7J TTcmuucPe jv fiue TnirH&v , Ficus immatura, La- tm
tinis hic vel hxc Groffus : efferturque proprie de
Fico domeftica vox vtraque tam Grxca quam La-
tina (impliciter: alioqui cum adiedione, vtgrof-
fi Caprifici , itis ctyelas tnninf ohuvdot. Tamen ple- Urinet.
rumque confundunt Authorcs differentiam , in-
differenterque ab ipfis vfurpantur iea&t >y oktw- caprificttsi
5d/ qui & eetvAKit dicuntur, vt multis tcftimoniis
confirmatConft.in Lex. Alioqui okuubof, etiam
ficum (yhiefttem,d.ye^oM ovkI/m , Lat. Caprificum a-
pud Authores fignificat : qux nominum 5c vo¬
cum confufio magnam huic hiftorix peperit ob-
fcuritatem , quam nos partim iam didis , parcim
ficendispro virili diftuffille fperamus. Ipfe,verb n'ffert
tiam Theophr. inter Ficum fylucftrcm & Capri- \capriju-i
ficum manifefte diftinguitin Hiftor.a.quando ait:

>“ (euqils ii) it y pia. avy.n Nc. Cxtcnim iidem grofli, fi
fcalpantur, aliquando maturefeunt, admilfo Sole:
quemadmodum e legitimis non pauci manent
crudi , neque perficiuntur prSuenti frigoribus.

Rurftis ex Ficubus,quxdaoi Ficos proprie didos
tantum ferunt : quxdam groflbs feu O-
lynthos tantum: [ Ikuftbovs , qui nihil aliud funt,
quim Fici immaturi , grolfuli didi , qui ad matu- t ■ -

Grofli fitte
Oljntbt.

Cuhcv-

ficui dif.
feren/taCtt-
tonu Var¬
ronis Co¬
lum.

Differenti*

Plfnh.

Ri.

ffijforia de
Catone
ficu Car -
th agmen [i.

>3®

HISTORIAE . FLANTARVM.

nucem no» pertingunt: Gaza Caprificos pene
Icmper vertit, Olynthus nimirum cum Iptnoic,
quos caprificos proprie vocat T heophr. confun-
'iens , non fine plurimorum tamen auchoritate

vti fi i '.Ium prius :] quadam vtrumque : quadam
etiam Prodromos : [ prxcoquos vocant] qua¬
dam non. Deinde variant fruclumivt quarundam
grofli etiam fint efculenti. Variant item in officio
ieu ferendi modo. Nana nonnullx conllanter
tales funt : aiiqtlx non, fed mutant. Mutant au¬
tem vel quia nunc ferunt efculentum , ahiis non.
Notat etiam a calore fruduum differentias,
loco natalium, vel fi tu. Qtioldam fupra folium,
quofdampoft,quofdamfubrus nafei. HaceJIcunl-
4« implicat* Thcophrafticxreccnfionis. Qu*
groffos ferunt [ ujyroslfu ] tresfaciunt differen¬
tias : non ferunt nifi groffos : ferunt albos : fe¬
runt efculentos. Alia: verb quatuor : ferunt Fi¬
cus : ferunt groffos : ferunt nigros : ferunt groff-
los tum efculentos tum non efculentos. Acfane
fiia natura efculenti non fun tgrofli, fed fiunt vti-
les per accidens , quoniam : rufeuntur in tiilis

culices, dequarefuo loco. Notabis pnterea dif¬
ferentiam variationisin ferendo duplicem : vel
enim non ferunt aliquando , vel non bonos fe¬
runt. Item triplicem differentiam fitus : fecun.
dura frondes, & infra, & ex tamis valdi eradis:
fu ff" cz U fd-Ergo ex ficubus prius gignun¬
tur Prodromi , deinde grofli , tumFicus, vbi&
temporis differentia conideratur.

Ficoruna itaque differentias cxipfa natura , na-
fcendr modo atque tempore defumpfilleTheo-
phraffum apertum eft. Cxteri verb Authores
tam Grarci , quilm Latini generum Ficorum in¬
gentem receniucrunt numerum,quantum in alia
arbore reperire vix fit. Reipexerunt autempri-
tcrprxdidla etiam vel ad diuerfitatem figura:, co¬
loris ^magnitudinis :vel ad regionum , in qui-
busnafcuntur, varietatem, vel denique ad Au-
thores ipfos. M.Cato habet Afmanaa,Herculanas,
Saguntinas, bybernas, Tranas , Telianas atras Plin.]
pediculo longo : quibus omnibus praemittit First
marifias. His adiccit Varro Chias , Calcidicas&
Lydias: Item alibi Sc Sabinas memorat. Columel¬
la Ficorum genera fapore atque habitu diffare
ait, &prattcrdida habet linianti. Sulcas, Calli-

firutias.Topias, Rhodias, Libycas, Hsbernas : omnes

etiam biferas & triferas flofculos. Quid autem fi-
bi velit Columella cum hae voce [ flofculosjnon-
dura omnino percipimus.

Idem tradit Fici corticem feu librum ( vt ille
vocat) humidum , fuccofum & validum cile , &
la&isplurimilm fundere.

Ficuum differentias varias tradit Plinius libri.
15.C.18. Inibi enim meminit Aigyptix : Cypri* :
LydixiCalliftruthix: Africana: : Alexandrin* ,
Nigr* : Rhodi* -.Tibstrtin*: Liuii: Pompei*:

Herculane*: Albicerat* : Arati* alb* : Porphy-

ritidis : Popularis, Chelidoni* quam Athenien-
IcsErythromelinam vocant : Serotin*: Om*,
Fcc.fuper quibus Plinium ipfum confulere, haud
graue erit.

Meminit Cato Africanarum, Herculanearum,
Saguntinarum , Hybernatum & Tellianarum.’

. ed i Catone, inquit Plinius, appellataiam tum

Afr, cana, admonet &Aphtic*, ad mgens docu¬
mentum vio co pomo. Namque perniciali odio
Carthagmis flagrans, nepotumque fecuritatis an- 1
xras, cum clamaret omni Senatu Carthaginem i
delendam .attul.tquodam die in Curiam prxeo- i
cem exeaproumca Ficum oftcndenfquc Parri
bus. Interrogo vos, inquit, quando hoc po"

mum demptum putetis ex arbore! Cum inter
omnes recentem dic conftarac. Atqui tertium,
inquit, ante diem icitote decerptum Carthagine;
tam prope a muris habemus hoftcm:ftatimquc
/iimptum eft Punicum tertium bellum , quo Car¬
thago deleta eft: quanquam Catone anno fe-
quente rapto. Quid primum in eo miremur*
Curam ingenii, an occaiiouem fortuitam , cele-
ritatemque curius , an vehementiam viri .’ Su¬
pra omnia quiddam eft , quo nihil equidem duco
mirabilius , tantam illam vrbem , de terrarum

. . ’ '•vvtclt.UHHtlU

orbe per c xx. annos tcmulam (vrbis cernulam. p*c,„ ]
vet. ) vnius pomi argumento euerfam : quod mtn.-o
non Trebia autTrafymenus , non Canna: bufto
iulignes Romani nominis perficere potuere;
non caftra Punica ad tertium lapidem vallata, ?i(U /,
portarque^ollina: .adequitans ipfe Anmbal.Tan- culta, i
co propius Carthaginem pomo Cato admouit:

( aciiit D. adiri monuit. Vet.)

Prolixus Idem,ncc non parum perturbatus in f‘ctef q
Hiftorica relatione Ficuum duarum Romanis fa-
erarum : Quarum alteram Ruminalem appellatam
dicit, eo quod fubca arbore Lupa Rumam, id eft r;
manunam Romulo & Romo dederit: Alteram ve- u,
rb Nautam , qu* ab augtire Attio Nauio Rora*
incomitio quidem fata: fed ibi fpontd nata, vel
illuc fponte tranfiffe credebatur.

Quidam exiftimant Ruminalem Ficum didam
quod fub ea pecudes xftatis tempore, frigora ca- 1
ptantes : herbas ruminare confueuerunt : An Ta¬
citus per ruminalem arborem intellexerit, conji-
derandumiquandoquidem longeua fuit arbor. Fi¬
cus autem breuiflim* vit*, THeophralto autore.

De RuminaltFicu h*cOuidius.

Arbor erat ,r emanent vejligia: quaque vocatur
Roimila nunc Ficus, Rumina Ficus rrar.

Cxteriim Ficis ( Plinio ) fuccus dulcis : odor nui-
Ius : [quem reprehendens Seal, male eum ait ne- s‘-‘bgt
gare Ficui odorem: eft fane etiam ficcis odor, reer'
quamuis tenuis atque exiguus ] folia latiflima,
maxtma & vmbrofiffima , Sc ideb fupra id po¬
mum, eidemque ferius folium nafeitur quam po-
mum. infigne proditur in quodam genere Cili fZJfh
cix, Cypri Helladis, ficos fub folio , groifos vero
poft folium nafei. In Eaconico genere maxim* Laconi.
fune. Inferiore Iui parte fertiliores funt Fici , ma-
rifc*,Oneficritus traditin Hircaniafertilesadmo.
dum cife Ficus, vt fint qu* modios cclxx. lingulx
ferant pr*grandes.) Nullo flore exhilarantur, na-
talefque pomorum recnrfus annuos verficolofi
nuncio neque Fici neque Caprifici promittunt.

Dixit tamen Plin. loco iam fup ra citato pr*coces
ficus cum venientium flore maturefeere. Nos
flotem, vel flori reipondens aut analogum , ex
Cordo prodimus.

Difficile autem fuerit, fimul & inutile ,vtC*- ,, ,

falp. xftimat Plinianas Ficorum appellationes,
noftris, hoc eft , huius feculi Italicis accommoda¬
re, vt Aphricanas iis, quos vulgi Hetruiia, Bru- Sra/dij'
Iciottos vocat , inter nigras : Aratias , /eupotius/w
Auratias a colore aureo, inter albas iis , quas qui-
dam Citreas cognominant, inter prxcoces : nam
poft groilos pnmje maturantur. T/ci?.\

Diofc. pra:di(ftarum differentiarum nullas no¬
mine tenus tradit , /cd ij», hoc eft , Ficorum in

in genere, Ficus fylueftris , Sc Qt.uoSwy Ttcmfyii

-nvuo iopviot KcL>.xUflu\', Grolforum, inquam, quR:

& nonnullis Erinei nominantur, vires eradit. Gro'u 1

DeFicu inter alia habet Athcniuslib. iii. Di-
pnofoph.cap.3. Nulli quicquamconcederem in
lermonibus ad Ficum pertinentibus , etiamfi fu-
fpendi oporteret, quoniamFicubusmirumin mo-

dun

LIBER PRIMVS-'

:vvt c-
tm d *
but

lleant*

dum furu ami c«i , ■qatfediuifii de hiiquimih»
inciderint edifTeram. Ficus, 6 viri amici, fimpbcis
viti principium extitit , quod atccftari videtur
locus qui ab Athenienfibus Sacra ficus nomina-
turjin quo primum Ficus inuenta fuit, atque fru-
dus hinc didus Hegetoria , quia primus ad vidum
manfuctum inuentus fuit. Ficuum multa fune
nm 'gc- Genera de quo Antiphancsin Homonymis. Lau-
Atbtn. dans enim agrum Atticum inquit:

(4‘ Oualiafert,o Hipponicc, i (i a regio,

Excellentiora quam vniuerfiu orbu,mel ,

Panem, Ficus.Ficus emm,ita me amet luppiter ,
Abunde gignit.

ti- Iftrusin Atticis prodidit , vetitum fuifTc Caricas
exportare in Attica nafccntcs , his indigem vt
foli fruerentur. Ciim vero multi furtim auehere
deprehenderentur , delatores qui apud indices il¬
los accufarent , vocatos principio fuifle Syco¬
phantas. Alexis in poeta:

Sycophanta nomen ^rank viris
Decenter haud nunc ponitur:

Nam qui foret bonus , & vrbantufis debuit
Indicatis Fi cubus mores approbare fuos.

Nunc autemflagitiofos ciim fic nominent ,

Dubitare id cogit, cur id fattirn fit.
is id» fi Indicatis ficubus , inquit, nempequi contrale-
gum authoritatem clanculum afportabantur: mo¬
res fuos probabant , id eft, fidem fuam , probita¬
tem, integritatem. Philomneftus lib. de Smin-
'bdot* ; thnsRhomis feribit , Sycophantam inde nuncu¬
patum fui ife .quod illi s temporibus e ficuum mer¬
catura, vini, olei, tributa colligerentur , ac porto¬
ria, Se muldarentur qui ea non roluiftent , e qui
bus in adminiftrationeReipu fumptus fieret,
itaque coactores qui exigerent , & eorum pro-
uentum fuis rationibus oftenderent , vt credibile
eft,appellatos fuifle Sycophantas , ad idque mu-
mls delectos fu; ffe ciues fpedatiffimos ac optima:
fidei . Laconic$ ficus meminit Ariflophanes in A-
gricolis his verbis:

smtes Ficus omnes ego feram prater Lacon icas.

/. Infefia namque funt ilU,ac tyrannica :

Nec enim pu filia forent , fi animosi plebem odio non
profequerentnr.

Vel, nifi plebi odiofi foret ca Ficus , ideft, domi-
i4s pufil- nandi ratio : Sic Dal. explicat. Ficum fcilicet eam
pufillam vocat poeta , quod exigua Se humilis
plantafit. Significat Se Laccdimomorum hofti-
lem animum erga Athenienfes , ac eorumdomi-
natus crudelitatem, &{iimmum abolendipopu-
lans poteftatis ftudium. Alexis in Olynthio , cftm
Phrygii ficus mentionem facri,ait :

Et diuinus cibus, amat re data mihi delicia ,

C arica fictis ,

Thrygia munus.

ibdles.fi- phibalearmn Ficuum meminere Comici multi :
r‘ quin Se Pherecrates in Crapatallis:

Febricita, 6 mi fer , nulla de re fidicinis :

Ft nunc per afiat em Phibaleas ficus comede:
Illifque fatur meridiator.

Deinde Sfhacelvm cxpeclato,ardeto , vociferator
Tclcclidesin Amphidyonibus :

Qufon pulchraFicus,Phibalea quidem funt.

Eft autem Phibaleos, Attici locus.
lehdoiua chelidoniarum meminit Epigenes in Branchia:
[Raucedifono.]

Deinde paulo pofl adaenit Chelidoniis
’ cubus onttfta confertim quadra.

Androntion , fiuePhilippus , fiue Hegemoft in
befidorts Georgico ,hic Ficuum gcnera'ficreccnfet: In pla-
-'?r!iuf' nis&campeftribus ferere Chelidonias Ficus ex-
to-l-e* pedit,Capnficos,Leucermcas, Phibaleas:atquo-

uis loco Oporobafilidas [ Monipel.hoclie vocant oporobdfitf’
Ficus regias D.] Horum enim generum cuique
fua cft vtihtas , maxima vero Coluris , Se Phory- P\u
niis.Fruduofx funt & inprimis vciles, biferi, La- Meg.rrux.
conici, Megarici , fi rigentur. Rhodiorum me- Rhodi*
minit Lynceus in Epiftolis 5 ea comparans qui *

proueniunt Athenis priftanriffima cum Rho¬
diacis. Eius hic eft oratio : Athenienfium [ ieivttt,
fylueftres ficus ] certare de bonitate fic videntur
cum Laconicis Rhodiacis -vt Mora cumFicubus.

Id ego , nonccetiatus , vt Athenis fit, peruerfo
iam guftuob fatietatem, fed ante ccenam , cum
appetentia intada & nondum occupata eft, com¬
paratione fadaperfpexi. At quas in pulchra Ro¬
ma Calliftruchias vocant, fi quemadmodum ego,

Lynceus guftalfet, beftia eiuldem nominis longe
fuiffet perfpicacior in huius contentionis iudi- ficuum
cio, adeo Ficus illi antecellunt omnes qui in v- prafiantif-
niuerfo terrarum orbe generantur. In pretio funt fim *■

Se alia Ficuum-generaRomi nafcentium, nempe
Chii, Liuiani ,[ forte Liiiii vel Lydii : ambd-
rum meminit Plin. ] ei quas Chalcidicas vocant chalcidici-
[Plinio Duracini a duro Corio D. ] 3e Apluica- Duracina.
ni, vt teflatur Herodotus Lycius in opere/ dc
Ficubus.Parmcno Byzantius in Iambis, e Cauno,
quod oppidum Aiolicum eft jhmdans , vt excel¬
lentes, ait,

Per longa maris fpatia ego accefii , nec tamen ficuum
Cauni ar imfafi em [ fcm*. baiuli onus]’ adnexi. c.tuni •

Caunias e Caria ficus celebrari peruulgatum eft.
Toxahariim ficuum meminerunt Heracleon E-
phefius,Se Nicander Thyatirenus, citatis verfi-
bus ex fabula Apollodori Caryftii , cuius eft titu¬
lus, Mendica veltiaria.

Gater um vili m admodum fuit

Ft ai • d m,&improb m,adeo vt me puderet:

Aha (]:‘;dcm regiones Toxal i as ferunt

Ficus, mea vero etiam vites. ^ . ,

n InfuIaParo eximiigignuntut Ficus , Himo- ^Amnu'
n i as [ cuu wia, , tanquam infedas fanguine : fan-
guineas ] incoli nominant : congeneres Lydiis, , ,
quas oh rubrum colorem [Plinio Lydii pnrpu- J
rei funt] eodem quoque nomine vocant. Earum
fic meminit Aifchyius:

Paron mi fiam facito, & Ficus illas, & mannam

Vitam. [afiSduas nauigationes.]

Hi certe Ficus tantum a reliquis vulgaribus dif-
crcpant, quantum apri caro ab altilis porci & vil¬
latici pulpa. Leucerincos Ficus fpecies eft , illa
fortaflis cuius albus eft frudus. Eius fic meminit
Hermippusin Iambis:

Scorfim vero e Leucerinco Caricas.

Hermonax in Gloflis Crctenfibus genera Fi¬
cuum enumerat, Arnadea, dcNicylea. Philemon Jm<*de*1
in Atticis vocabulis quafdam Ficus Regias voca- Ntcjle.*,
ri tradit, &c ab illis regias caricas nominatas fuifie. ^!yra
Huic idem narrationi addidit maturas Ficus voca¬
ri Colytra [fortaflis quafi Mxuqpcc , idcftjlcues:
funt enim maturi Ficus immaturis feipfis leuio- cijefidei
res D. ] Seleucus in Gloflis refert, Glycifidcn
quandam vocari , figura perquam fimilem Fico,

[ Pionia Glycifide eft fico fimihs, vel filiquis,
qui femen continent , vel appendicibus glandi
fi milibus in radice fosminar. Emendatus locus cx
Plin.&rDiofc.D.] h Medicifque obferuatum fuif-
fe, in cibo fumptam ,rubrafceminarumprofluuia
fiftcrc, ac valere contra malum mentis, &infa-
tuationes : id quod Plato Comicus ait in Cleo-
phonte. Pamphilus hybernas Ficus vocari tradit
ab Achiuis Cydonia, idque feriptum abArifto- ernA*
phanc in Gloftis Laconicis. Hermippus in Militi- Qirace^
bus Coraccas Ficus tamquam Corutnas :ob ni-'"

ehdriti*
Ar.tr i 4.

Stfe

Pertentum

dtf/CUtyl

Rcgti.

Rtf/a

Orrl

Uda

Hjlttd»

UC.

Sjeea.

^ HISTORIAE

uredinem puto D. ] earum quandam /peciem vo¬
cat his verbis:

Pbtbalettram poti fimum, ant C or actarum,
Theop. lib. i. hift. piant, feribit, Ficus arboris ta¬
le quoddara genus cfte, quale id eft > qued Chari-
tiam flue Arateam nuncupant. Hac Athen. Nuf-
.quam verb apud Theop. haec leguntur, (& mutila .
effc videtur baec ‘pretio D. ) Quam verb idem
F ichsiAaa. Athen. ex lib. $. ciufdcm autoris Ficus Id^x adfert
deferiptionem, & inter Ficus recenfet, non huc
pertinet, fedalib, de quavidccap.de Diofpiro.
Prxcects. pra?COCibus Ficis idem Theop. lib. 5. cauf. ad

hunc modum feribit : Ficui humidus aer &. cle¬
mens, cumelicitur germinatio, &. ea de caufa pr^-
coccs Ficus : Idem progreflus inquit , quafdam
Ficus, prxcoces frudus-gignere, vt Laconicam,&
Leiicomphalian ,quafdam minime. Seleucus in
Gloffis,Ficus fpeciem quandam vocari
V rimar e*. ^ j primariam,quia praecocem frudum pa¬
riat ante exteras.

Ficus bifcrx meminit Ariftophanes in concio-
natricibus :

Vos, qua fi 'fitmp feritis Picus bifera pii a .

’ Antiphanes in Scelerijs :

luxtd bifora?» Ficum, inferne esi.

Theopompus lib. 50. hift. feribit, Philippi regis
principatu, circa Bifaltian, Amph»polin,& Gre-
ftoniam Macedoni?, medio vere ficus |>oma , vi¬
tem , vuas. Oleam , quando ipfam florere par eft,
Ol itus edidi dt fle, omniaque tunc ex voto fuccefi
fi fle' Philippo. Non me fugit;( inquit Athen.)
aliis quoque nomenclaturis Ficorum fpccies ap¬
pellari , Regios , Regios ficos, Cirrhocadadios ,
rt- Hvladios , Sarcelaphcos , Lapyrios , Picridios,

0 car‘ Dracontias, LeucophiaSjMelanophias, Creneos,
Mylaicos Flauos tanquam excauatos : fylue-
ftres: carne cuti ccruorum fimili : amariufculos:
obtortos draconum more: nacura nigros, & al¬
bos, fontanos: molae inftar rotundos : Afcalo-
niis fimiles: ob fuauitatem deuorandos. D. )
Tryphon, lib.2. hift. piant, de Ficuum appellatio¬
ne differens, inquit, Doifonem in Georgico
narrare , Syceam vnum ex Titanibus , terra: fi¬
lium infequentelouc acceptum a matre fuille, il-
lamque gnato arborem cmififle , cuius frudu
obledaretur, & aleretur : prxtcrea nominatam
ab illo Titane Syceam fui (Ic Cilici x duitatem: at
Phereriicus epicus pocra , Heracleotes genere,
appellatam fu i Ile tradit h Sy ce Oxyli filia. Oxy-
lum cnimOrix filium concubitu Hamadryadis
fororis genuilfe Nucem, Iuglandem , Cornum ,
Oxyam, Acgiron, Vlmum , Vitem, Ficum, quas |
Hamadryadas omnes vocarunt, illariimque no- :
mine multas arbores nuncupatas fuifle , ac ideo
Hipponidcm dixifle :

Nigram ficum vitis foror em.

Porrb is color nonnullis fanguineus putatur.
Horatius pullam dixit :

Suamque pulla ficus ornat arborem.

Coroneas Strabo habet, quae exdem videntur
cum Coriariis vel Coriaceis Atiftoph. ante dictis.
Duricorias Sc Plautus celebrauit :

Ficus nobis attulit , duricorias, pracoces.

Chiam Martialis ob falis viniq; lepore pungente.
Infanti melimela dato , fatuafque manfeas ,
Nam mihi qua nouit pungere Chia ftpit.

Et alibi clarius.

Chia feni fimilit Baccho , quam Setia mi fit,
ipfia merum fecum portat , & ipfa fialem.

Marifca, tefte Curtio, Grxce &Vun©-Fefto & Ma¬
crobio dicitur. Nam Grxci magnis & amplis re-
bus,fylkbam Bu , afltieti funt prxponere, vtBu-

ades.

Nsgr.t
Sanguines, .
Pull*.

Coroi

Duricorii.

Clux pun*
gens.

jfartfiea.

PLANTARVM.

pedo ,BuIimx.Sunt etenim magftx, quamebrena
inter omnia Ficorum genera, has tar.tflm Sene¬
cio commendabar. Nempe is folum grandia ap¬
petebat , vt propterea Grandionis nomen libi
alfumpferit , autorc Seneca. Prx pinguedine vc-
rb rumpitur , femenque oftendic. Quodpatefc-
cit idem poeta.

Donafii , Lupe, rus fub vrbe nobis.

Non Boletus hiare , non marifica ,

Ridere -

Marifca etiam morbus eft, ficdidus <i Fici fimili-
tudine , qui idem & Ficus dicitur , de quo Iuue- morbu
nalis:

- - Er podice leui

Caduntur tumida medico ridente marifica.

Eadem ratione Grxce etiam aiuacts dicitur. Co- Coci*
danas, fiue,vt alii vocant Codana , qux inter
minores numeranturluuenalis habet:

- Quo Pruna & Cottana vento.

Miflltabantur olimin ter Saturnalia & xcnjcla,va-
fc turbinato. Quod declarautf Statius hendeca-
fy liabo.

Nufiquam turbine conditus ruenti

Prunorum globus atque Cottanorum.

In vafculis etiam mitti folebant, quorum forma
metx inftar erat. Quod difticho comprobat Mar¬
tialis:

Utc tibi qua tortavenemut condita meta ,

Si maior af orent Cottana , Ficus erat.

Fico autore Hermol. circa Elephantium agrum p/rjw .
folia nondefiuunt. Similiter &: in Tylo caduca tutfti
non funt. Calliftriitias& Ficiis,& P affari as voca-
ri Capitolinus autor eft in Clodio albino. Inue- n t-
nio Pfydalia vocavi quoddam carum genus ab
algore, nifi quis malit ab Atticx regionis infula
P.ydalia. Sed an Calliftrutix fine, qux Plinio
frigidiffimx dicuntur', parum conftat. Sunt qui
Pfydalia intelligant , qux recentes non fintqui-
dem,non tamen fiecstx. Phibalex didx quoque
Hippocrati. Iulius Pollux Chelidonias dicendo, p^:'
Atticas inquit, intelligimus , quas Laccdxmoncs '
Chelidonias appellabant. In Ficorum genere, cana
caricas peculiari arbore fc-rt Syria, &: minores eius
generis, quas Coitana appcllant.Habfentur &Cau- Coit*-.
nix,omihalcs M.Craffoin Parthos bellu molientia Ct*unv

In audione vitarum Luciani, dc Epicuro qux-
rit licitator , quibus eduliis deledetur: refpondet
Mercurius, dulcibus vefeitur & mellitis , iy/jdht r« ifihadt
addit, -tkV ;Vvct - Subiicit licitator ^«As-arsV
vJiv , uvnmfuu yj nuiy n.\av« tfS Kff-eu tffl/.

S«c Paulus y&zUw pro Ficu arida vide tui vfur-
pafle, quando faibit, aut drach.odojfam-

fuchi drachma , tritis cum oleo, donec cerati fiat
| fpifntudo vtitor : quo loco Kg-fnin nihil aliud efle
videtur, quam qux /^«V quoque Grxcis dicitur,
vel cx dodill.Dalcch. fententia.

Apud Cic.i.de diuin. legimus: Quum M.Craf
fus exercitum Brundufii imponeret, quemdam in
portu Caricas Cauno aduedas vendentem Cau- Cauno
#^daraitailc,qux res inferius fpccialius dccla- ttrom;
rabitur.

Caunix porro fuftt ex Cari $ oppidulo , vnde CaH„.
nomen Caricis apud nos , vt aperceconiicitHer- c*ric»
mol. fiuc itaque i loco,fiue aliunde nomen ha- de.
beat carica , Grxcis & Latinis vfurpari conftat. Anti0Ci
Anriochenx verb Carice, quas 6cTriphyllos vo- 1 n? ■
eant, vt inquit Strabo, ab Antiochia Phrygiae
nomen habent. Omniahxc [&: mulca cx fu pe¬
ritis didis] L. Vitellius in Italiam Tiberii princi¬
patu tranftulit.

Plato in legibus &. Ficus & Vites quafdam
eommetuorac , quafi nobiles : eriamfi nobile:

LIBER! PRIMVS.

'53

fThobile a geficcofb , vt inquit Arifiroteles, cliiioL-
fumcft: fortalle illa genera incelligens , qu.c di.
^gt euntur Aegilides inter Ficos : & racemis Mijo-
„,Ni- ftraticos inter vuas:qui duo Athenis mixime
ttu. commendabantur , vt racemus Hippo ni us in
Rhodo infula. Thracefinas ad lienem probari
apud Aerium legitur.

H a&enus Ficorum differentias Veterum , qua
potuimus diligentia, perfecuti fu nus , Sc notis cu
ipfis autoribus illiiflrauimus. Mirum vero alicui
haud immerito videatur, e tot generibus, ne qui¬
dem folam appellationem (quod nobis quidem
co n ftea ) rem a n fi Ile , ni (i forte fux o rigln is : n e q-,
jntio- enim nunc aliter vocamus quam Hifpanicas,Maf-
j.ffcre- filienfes, Ligurinas, Cimpanas,8c ita de aliis,qu?
patrio fuo nomine defigeuntur, vtidemiudicium
cum Plinio faciendum fic, quamuis euencu con¬
trario, inquienti : fubiere tot Ficorum nomina:
atque genera , vt vel hoc foiuin illiman¬
tibus appareat , mutatam e (Te vitam. Annotat
tamen Murhiol. plnra elfe-genera in candican-
tium&mgrefcentiutn difcrim:.nc,fed differentia¬
rum nomina nulli tradit. Quidam etiam, inquit,
Piri faciem repxa?fent^nt,alii fediies funt,alii vero
inter bo s medii.

Differunt etiam colore Ficussquippe quod alie
albi, alii nigri , alii purpurei, alix virides, alii
fubrafx,alii d allidi, Sc ali q variegari colore (pe¬
dentur. Celebrantur in HetruriaPifani,Brigiot-
ulnot. ti, Grafcelli,Balignanefi Sc Perugini. Anguil. ait
multas e Ile Ficuum fpccies, (ed omnes notas eflc

venti a
| ira.

IIILULIIJ 1 .\-UW ItV. W UIIV. J .LV.UJ

in Italia : Nos etiam aliquot differentias tam in { da.

Ficus , nec minus, quam in natura , in feriptorer
ho: integra Sc incolumis fbruari , Sc qua volupta¬
te fanicatem Sc menfis noltras quotannis auget,
xqua felicitate m i-dicinam etiam inftruere. Secu¬
rus ni mini n perdodusillc M ircellus de quiflto- Marcet.
neor/ , follicite tj SiWi perquirit , cum iflud [ <m,] »ot
fi noftro iudicio aliquid tribuendum , neuciquam 'in F ,cus.
lier, ratum Sc indubitatum. Quod fi vero maxime “tatur*
res ita fe haberet , quem malum materii habitum
qtiifo tribuet Lauro tantopere omni itio ad-
uerfiis iflus fulmineos celebrati , coque etiam
ipfis adeo Imperatoribus orbis facre ? In qua ta¬
men re fi quid ariolandum , rationabilius forte
dicemus proceras arbores fulminibus elle oppor¬
tuniores , manifefliufque in iis noxam imprelfam
apparere, quam in minoribus, qualis Ficus, iit ra¬
tionem illam Ph/ficiscelebratam Sc dodtis notam
nunc taceamus. Hoc tamen certum in facris pa- s *crts ?**"
ginisSca celebratis Ecclefix doiStoribus imprimis %r^tA py.
commendatum Ficum. Apud Hieremiam cap. 4. ats,
oftenditmihi dominus Scc: Duo Calathi pleni Fi¬
cis Scc: Calathus vnus Ficus bonas habebat ni¬
mis, (inquit Hieron.) vt folent Ficus elfe printi
temporis ( videtur inteliigere prxcoces) ^'Ca¬
lathus vnus Ficus habebat malas nimis , qui co¬
medi non poterant, eo quod male fint.Scc: Qui- piatum y„_
dara interpretantur in lege Sc Euangelio , Syna- terpyet.it 10,
goga Sc Ecclefia Scc: Myjhc *.

Talia mulca habent D.Hieron. Sc D.Angufli-
nus aliique Ecclefii Patres, quo.d monui (Te tan¬
tum hoc loco fit fatis, aliquando publican-

.

IW itKJS
‘bratx,

i

ICA,

frvpr

\rum.

doryn,

Proumcia Sc Gallia Narbonenfi , qukm in Icalia
obferuauimus-.vt magnas illas quales Geneui na-
fcuntur , Sc in horto Scutgardiano , funtque mul¬
to MaffilieniibusScProuincialibusmaiores, hae
tamen nobis fapidiores videntur. Vulgati vbi-
que fere nota? funt. Ac parui illi lutee , quas Sc
in Italia Sc in Prouincia celebrant , fine dubio re¬
liquis omnibus excellunt.

Caricarum feu Ficcuu ficcarum hodie tres fpe-
cies ad nos in Germaniam communiter importa-
tur,vt annotat Cordus : fi modo fpecie differant.
Flaui in fparteis corbibus, quas Germ.Sorbfei^
efen vocant- Alii etiam incidis Laurinis foliis
commixtq, quas a foliis £aubfci$cn appellant.
Tertium genus ex Prouincia adfertur, quas Maf-
filienfes dicunt;, in minutis Sc turbinatis fparteis
corbibus: hx panax quidem funt , fed fuaaitate
prxftantes: Wl&vfiliffyefcigcn didi. Sedhodie
etiam, quia noftris faucibus nihil inguflatum vo¬
lumus, etiam magni illi purpuree. Genuenfes di¬
di a lautioribus inflitoribus in Germaniam im¬
portantur.

e Porro fuccus maturefeentibus ladis : perco-
dis, mellis : tadus omnibus mollis , fed maturis.
Lac, inquit Macrobius, proprie ficorum dicitur.
Ficus taquam non Pomum fecerni b Pomis apud
idoneos aucores Afranium Cicero nem que repe-
rias. Sqnqfcunt, ficus in arbore , anufquedellil-
lant gummi modo lachrymam [vtPlin. feribit ]
ficcaturque : tales dicuntur Gncis non mi-
ni\squtkmF icuspajfn. Athenienfes y^euas vocant
earum folliculos , vt Varro glumas.

Fuerunt ex Veteribus , qui Ficum nunquam
fulmine percuti aflerere non dubitarunt, quod
Marcellus non nifi amaritudine, Sc malo materii
eius habitu, fieri polfe autumat. Qui enim hu-
iufcemodi funt, inquit ille, iniurias cadi illas non
fentiunt, quales phocarum Sc hyenuum pelles,
Sc in arboribus aliqui etiam alii traduntur. De¬
buerat ob has caufas nocentibus libi repugnare
Tom. I.

Eli Sc Ficus tellera abundandi ladis , vt Go-
ropius annotat in Vertumno. Lac enim pro¬
prie, inquiente Macrobio, ficorum dicitur: quod
etiam fentit Ouidius Faflor. 1.

An tibi dum Lactens h&rebit in arbore ficus.

Ficum autem b facunditate duflana volunt, auto- F i cus $ncU
ribus Varrone Sc Quintii, ne Gncis omjaia con¬
cedere videamur.

His ScSuw/ipfe (Minius ScSyconfru- %non.
<5tum Lacinedicit) frudlus Sx.\ris&. Jk , quanquam lu'b'
per hanc vocem no ueliam fere Ficum intelligant,
autore Iui. Polluce : nam /V^a J\c aridi Fici funt,
aut Carici interdum. Inuenias apud iGricos
recentes Sc veteres quoque dici. Ipfa ar¬
bor & 2uk.«, prima longa. Attici Ficum ipfam

ysdftLjj quoque nominant, vti diclum. Arbor
Hebriis Tbeenab Hierem.^.Fici aridi Lat.c aru<e, Tbeennk
HebriisDfyWrf/;, Dejcelatb 3Tbecmin3Defelim ,tefle ,tiUor'
Trag. vid. i.Samuel.30. Scz. Reg.20. Cordus re¬
prehendit Marcellum quod Carie? vocem male
in Diolc. contextum pofueric : habere eniraCa- MarceU» t*
ricas ficus fuum peculiare genus, vt exPlin. Sc notatur.
Hermol. colligere cft. Germ.Jrci^/ifetryenbAum.

Bclg. T))‘jj|)c/t)yr3^enboom.Gal. Figuler. It. F ichi.

Hifp. Higjs,Higuer *. Angi. Jhijctrec. Boh.Jruf{lc^

pei, Arab.Sin3Fin,feuTin. Carici vulgo ficci, Fi - T,efi‘?ei

rr • r 0 1 . Prodroma.

cus p ajj&: tetradi f} &vcu hpigr./tj-pe^o Qitrua p.

^«V<wEuflath. Ger. £)urre fcigen. Bejg. I0obc^ jchade-.
ftyeVygfycn. Gil.Figues fiches.Figues de C are fine.

It. Fico di Ouadr age fima. Oufd.i. Faflor:

Ouid vult. 1’ alma fibi , rtigjfaque Qaricaldixi.

Habetur quoque apud Hip. Caricum medica -Groffus.
mentum duplex, aridum Sc liquidum , fed neu- Olj»fbos.
trum Caricas recipit , neque a Caricis nomen ha¬
bet, fed a Carum gente , quibus erat in mujto
vfu, di(5lumfuilfe tradunt. Groflus , quem Sc im¬
maturum frudum vocari diximus ommQ©-, <p>ix »'■>
ip/yetKtf, Ameria;- Germ.CEiruiic fci0en/\?n5eiti0c
farJcfi,(f5rocnc "Dy^^cn/ bic nod> nictrypc 31111.

Ga l. Figite q:ti nejip.is cnc^mneure. It. F lorofio, bole
M

'5+ HISTORIAE

Ver eris. Hi(p. Uigo a:>no maduro .

Lmfdcm arboris nominibus i nfignitar Cbatna-
fic*& &a cum cius fructibus, qux ce humilis ficus,
quam in ollis & hortehs ocnfilibus alunt. An
vet o a vulgata differat ai 'ter, qti&m magnitudine,
nondum «allcrimus. Docti is. Medicus Chifilctius,
apud quem in horto Vc-funtii vidimus [Ac apud
D. Abbaten de pulchro fonte] Ficum nattam voci¬
tat. Denique nfrita fmt.ipud Antiquoscommen-
d.itione Fici^, vt Ac fecundum locum habuerit a
vite : Et cius partes omnes peculiaribus fint
nominibus dehgnatx. Infum lolium Op/sr pruri
Grxei vocarunt propter eius afperitatcm quo
conuoluto anguilla pileis facile detineri queat:

. vnde adagium , rv itu) ty^vr ve, id eft , Folio
•ficulno anguillam , nempe tenes , dirigendum in
verfutum aut verfatiicm hominem , quem alius
arctiore nodo retinet atque Bnftringit Sunt
qui exiftiment frondes etiam ficorum ea voce in -
figniri. Ficulnus ramus, Pomi

fundu vmbilicum. o/ <A' dmm ^ er w&
oy.<p&?.c:'. Folliculus Fici, iicuci frumenti Varroni
Gruma dicitur. Granum Ficarium , Frumentum
frume tum phnios ■Kzyy.pa.uts Theoph. & Gal. Germanis qui-
bufdam Luy/en dicuntur , quafi pediculi, h foni-
tu , quem eundem cum pediculis prcfli effi¬
ciunt.

Prouerii 'ut Produntur Ac prouerbia de Ficu. F icumpoji pt-

Jeficu. fcem: Legumina pojicarnctn: alii tamen pro Ficu,
Nucem dicunt , Gallinaceos Amantibus ficum ne fer t -
to3 Ajfentan nefio, licum, ficum: panctu, panem
dico .

F/r/fcr etra. Ficum atram infcclicem pontifices pusabant,
fodicem , albam : tcftc Hermolao.

Sed antequam reliquam hiltoriam pertexamus
de C apnficj pritis fpeaalids quardam tradenda.

F oli uni
Trium.

Adugtu

RamKs

Crude.

F ion des.
folliculus
Gruma.

DE CAPRIFICO.

Quomodo /""'Aprificum , fylueffrem Ficum tradunt ,
differ. /ne V — yqudnivis [inquit Cam. ] non immerito docti

Cupnjuus quidam difcrimenfaciantinter Ficum fylu. &Ca-
j^lutllrif. P:i^cum* Nos 'ta ccnfemiisi Sylueffrem clle
J"t<i ■ ’ incultam, Ac vel natura, vel negleftu fterilem,aut
cate n u s faltem, quatenus fructum non perficiat :
Caprificum veru cam, qua: Caprificatur, qux ta¬
men Ac ipfa fylucftris lit , ira vt reipfa quidem
conueniant, fed ratione tanuWrudtus Accul¬
tus differant. Qu;d? quod ne afatiua quoque
fpecie differat Caprificus vel ficus, fylu. quod
ex grano fati ux n. fcatur Caprificus: vt dicetur i n
progrellu. Hxc vero fentencia diffin&ioris Ca¬
prifici, a ficu ly Iu effri ipfius etiam Theophr’ eft,
qui in z. de cauf.c. 3. de Caprificatione Ac Caprifi-
co[quam n r.™ vocat, & Gaza femper Caprineum
reddit ] locutus, ait : clle vero quxdam loca qux
Caprificatione non egeant, abfurdum noneff,
quippe qux tfempenem idoneam (nuy.nfdvjha-
beant tam alimenti quam aeris. At humorem
totum hoc genus (lub. eorum qux caprificatione
egeat.) nimium clle, vel cxrpfis (ylucffribus,{x, if
a-jtc.).' t(oy dyziar : ex ipiis erraticis vertit Gaza)
conltat. Cruditas (dveft* J enim illa non nili ea
de caula fit,- [nempe ob alimenti copiam j Aceas
ergo fident caprificare , vt polEm permanere.
Vides vt s.y.df mtclligat incultas ficos non
autem Caprineo* r IdcAduit ii, «WJ**, ^<a.
G ux lententia, Ac doctilfimi Scahgeri eff Ac vero
1 i:eof’h raffuna quoquena lentuc ftatnit, quam-
iiis exldeiu 111 lequefctibus quoque

PLANTARVM.

videatur appellare : vt non temere Scaligcr, quo¬
nam igitur modo i-rnd(vat}

Porro Caprificum longe validiorem tradunt,
quam ficum : nullis fere vitiis obnoxiam, vt c-
tiam fico infita groffos fuas tueri credatur : mate-
lie flexili:nunquam vtin ca maturefccre pomum.

Cordus Caprificum vrbanx per omnia fimilem
d;».it: incultiorem tamen ,durioremque :grolTos
feirc , quales vrbana , fed nunquam maturelcefi-
tes : liquore manare , quam latuia acriore, tam
gnftu, quam odore: Dc ea Theophraff. paflim
multa: ex quibus prxeipua hxefunt: E?nd:.t
Caprificus feu ficus fylutffris incuijtevcrc ger¬
minat, montibus propria eff , fradus fuos non
maturat nec perficit, fed ex putredine in iis parui
gignuntur culices, qui alimenti gratia aduolantes Cui .
al-os ficus appetunt, Ac crebro morfu aperiunt ;
hjnc fit vt feperfluo humore abfumpto , adaper-
toque fruAtu facilius Solis admittatur vis, vr.de
melius Ac a Sole, A; apropri.i natura vegetante
percoquuntur,- quod nili fiat,grofll earum deci¬
dunt, nec ad maturitatem perueniunt. Atque
liccipfa quoque racio cur culicesgignantunnenj-
pe quiafrudtus maturari nequeunt: Ergo inter,
uentu putredinis culices in iis gigni, vt Ac in cete ¬
ris putreicentibus folent. In hunc finem caprifici
ramicum ipfis Olynthis ficis appenduntur, vt
culicum opera ficus tueantur , nedecidant, fed
maturentur, eo quo diximus modo. Aut etiam
mxta ficos caprificos conferunt, vt culices inde Cap
prognati prompte Ac facile aduolare Ac ingredi tio\
queant.In (amnio autem ficeti limite conferende,
vnde culices ad ficos fecundo veto deferri queant
In Italia autem non egent ea Caprificacione,quia
(ponte heus maturantur.

Laudantur potidlmiim Caprifici nigrx , Ac lo-
cis oicx faxofis , quod tales permulta contineant
grana Cuhcinusgignendis aptiores habentur ril. C“:‘
Lnx, verficolores dc lobuftx: qux minusaptx,
albxfuntdc imbecilles. Vbi plurimus eft puluis
ibi & plurima; validlflimxque Caprificus ut-
eunt.

Hxc fere fumma eft hiftorix Theophrafti de
Caprifico & Caprificatione ( quamuis multus lic
Ac copiofus, m caularum eius peruefti^tioncj
eamque paflim inculcet.) quam Ac Plin.°perele-
ganter tradidit his verbis ; Caprificus vocatur d
(ylueffn genere ficus> nunquam maturelcensjecl
quod ip(a non habet, aliis tribuens : quoniam eff:
naturalis tranfitus , atque e putreicentibus iden¬
tidem generatur aliquid. Ergo culices parit : hi
fraudati alimento in matre, putri eius tabc.ad co¬
gnatam volant : morfuquc ficuumaebto , hoc.
eft, auidiore pal^u aperientes ora earum.atque 1-
tapenetrantes , intus Solem primo lecum indu-
cui.t , ccrealelque (fcccundas ) auras immittunt
ioribus apertis. Mox lafteum humorem,hoc eft,
lnlantiampomi.abfuraunt; quod fit dc (pontd!

( natura: vi , (ed longiore temporis (patio ) ideb-
que Ficetis caprificus permittitur ( permifeetur
D.) ad rationem venti , vt flatus euolantes in FU
cu sierat, Inde repertum , vt illatx quoque a,
liunde , & inter ie colligatxinucqrentiirlico:
quod in macto folo & aquilonio non defidera-
cur : quoniam (ponte arelcunt loci fitu , rimifque
eadcm,qu.T culicum opera, cauli petficitmcc no n
vbi multus jauluis ,qu6d cucnit maxime frequenf
t.vtaappofita. Namque dcpuluen visliccandj,
(uarimque laiftis ablorbeitdi ; qux ratio pulucre

& capuficat.or, e hoc quoque prsftat , ne decri '

dant, r.bftimpto humore tenero , dc cum quadam
rragjluacc poudcrolo.

Ex

)«%>■
i \^nu«

f,r..

tfnficA
mis rem-

LIBER

Ex didis itaque patet caprificationem nihil a-
liuJ elTe quam medicationem quandam ( fic li¬
beat ex Plin.cit. verbis dicere ) qua putrefccnte
caprifici frudu culices geniti in vrbanx frudus
euolant , frudumque morfu aperientcs,eiufdem
maturitatem promouent & accelerant. Adaperta
namque media Ficu fuperfluam dcpafcunt culi¬
ces humidiutem , vtfubt-ado quod exuberabat,
a calore natiuo reliquum poflit excoqui : deinde
vtiuuari queat hic calor ab externo , cui patere
queataditus per apertionem illam, ad expeditio¬
rem , perfediordmque co neo dio nem & tnatura-
donem.Qaprificari ( inquit Sipontinus ) eft adhi¬
bita caprifico , ne Fructus propinqua: Ficus ante
maturitatem decidant, prouidere.

Non potuit, imb nec debuit tantus Philofo-
phusScaliger , quin fuum acumen in hoc tam in-
ligni naturxopere ( propemodum dixerimus mi-
• raculo*) exerceret, quod vtpifEmprxftititin fuis
in Thcoph. editis dodiftimis & quouisxmulo
ftipcrioribus commentariis, ita his potiftimum
veibis fuccindis rem fane quam fubtili/Iime con¬
cludit. Propofuit natura Caprifici frudum per¬
ficiendum, rem vilem admodummon poteft.ver-
tit operam illam plebeiam ad operofiorem fun-
dionem, quippe culicem : quemadmodum con-
tingithommibus nequam, quibus poenitentia c(t
fcediorpeccato. Dicendum, naturam omnem v-
bi nada fuerit materiam , adiungere formam ido-
neam.Neque eft culex Ta/ijpjj^aut accelforinm o-
perx qux parabatur ad caprificum : led xquale
propohtum naturx , vt ex materia caprifici culi¬
cem generet , opus caprifici frudu nihilo mi¬
rus. Nec miretur quifpiam quomodo in capri¬
fici auditate fieri queat putrefadio : contraria
namque iunt. Eli quidem cruditas cellatio eius
caloris quiintendebat fradus maturationem. In
hac hniufce operx lufpenfione lubit externus
calor, qui fit author putrefadio n is. Calore enim
extraneo, quando prohibetur , nccclFecft

fieri putrefactionem : atque hincgener&tiofiem
culicis, qui poftea maturationis fiatprorrtotor,
ficutdidum: de qua re (ego Cherl.) fufius in Hi-
ftoria dc infedis.

In Cea ( Chio ) i n fui a au thore Pii n . cap ri fi d tri- _
feixlunt. Primo fcetu fcquens euocatur,fcquen
ti tertiusihoc Fici caprificantur. Hodie etiam in-
colascius infulx didum caprificar li modum re¬
tinere Dal. ad Plin annotat. C prificorum(inquit
idem Piin.) laudantur maxime nigrx, & in pe-
(- trofis, quoniam frumenta plurima habeant. Ca
prificatio ipfapoft imbrem. Inprimis autem ca-
uendum, ne ex remediis vitia fiant : quodeuenit
nimia autintcmpeftiua medicina.

Thcophcajftusauthor eft meliores quodam lo¬
co nafei ficus, fine vlla caprifici ope , quas ojJtfi-
vasa. prxdicari commendabili venundantium in¬
dicatura ac fymbolo , quippe non pallas caprifi¬
cationem. Eam ob caufam nonnullos abiicere
: confilium caprificandi :eafque plus probare, qu?
culicum pertulione fuerint expertes , luo fucco
latiores, quae commendatio excellentiae verletur
in opinione hominum. ElTe etiam quaedam loca,
qux non egeant opera culicum, causamque trw.-
utTfioM ftatuit aeris ad alimentum. Vt neque ex¬
cedat in h umido, quod eftin Grxcia: neque in ca¬
lore, quod fit in vEgypto : fedxquabili vtrinque
temperatura. Maxime vero deteftatur humoris
copiam. At in macro lolo non quxri caprificatio¬
nem : neque in Boreali , quia ficcus ventus.

Quxdam funt in ftirpium genere , inquit
Ariftoteles lib. i. de gener, animal, c. primo, qux
Tom. I.

PRIMVS-

res , qux frudum ferunt > & quxdam quidem
qux non fcrunt,fedfcrentes adiuuant illas admi-
randunv.vt inter Ficum [ovk!/ju] St caprificum [ lea-
ytoy.

Mirum vero ( fi noftri in hoc negotio iudicii Caprifica-
valet ratio ) caprificationi quam vocant, non pof- nonis fuue-
fefubfticui aliam quandam apertionem qux vel daneumx
cultello fiat vel vngue , vel quouts alio inftru-
mer.to commodo : vel fcarificationem. Nam his
artibus Sc lucci abundantis pars ab fumetur. & ex¬
terni caloris beneficium admittetur : nili laboris
moleftia ficuumque multitudo txdmm caufare
folita, forte abfterreant. Malimus lane quoad
nos, fi luo lucco Ixtas elTe non detur , eiulmodi
apertione maturatas , quam tot culicellorum ro-
ftellis perforatas , & fuis forte etiam excrementis
inquinatas, dcguftare. Sed de caprificatione plus
fatis.

Cxterum caprificum multi quoque claffici
Scriptores memorix commendare dignati lunr.

Nam, vt annotat Athen.LeiV Fici, id eft, agreftis,

feu caprifici, meminit Euripides in Scirone , vel
adfigere s ’<•/«, id eft, caprifici ramos. Epicharmus
in Sphinge : sp/ra/f hxc nullo pacto fimilia lunt.

Sophocles in Nuptiis Helenes frudum arboris
nomine, figurate fic dixit:

Immaturus erinu&jd eft, immatura Caprificus

Cum fts,nec idonea

Cibo3ahos orat 'une tua capri fic as, [i sivisti .-.]

Conuenit hoc adagium in temerarios adolcfceft-
tes qui fenes peritiores docere conantur, ucvriiranr
i'exv<& s id eft , immatura caprificus nimirum ille
dixit, p ro m 7ii smy temvp idclt, immaturus caprifici
frudus. Lepide profcdb Alexis in Lebete:

Quid pr at er ea nos dicere opus eft i frequenter
Ficos

Oni vendunt in Caniftris , inferne quidem

Duros & vitio fosfemp er

Occultant , bonos autem & maturos fuperne
oftendunt:

Deinde qui mercatur, quafi tales emat ,

Fretiitm numerat , edque fraude , pecuniam in
buccam abftrttfa

‘Caprificum (tu. tec/o ) ille dat , itirarit fe cum fi¬
cos vendere.

Agreftis Fius arbor mafe. gen. iea®- appellatur,
frudus neutro , itiyoy. vnde Homerus OoyfiL ii.

Huic adeft Erinus procerus 3 foliis patulis. £riniu*' 3

Amerias feri bi t gro ifo s vocari ep tvta&r. Plin. quo-
que Caprificum dixit pro Caprifici frudu. 1 c- caprificut
rent.in Adelph. Illic vbi etiam caprificus magna profrutt».
eft.

Caprificum a carpendo didam volunt, quod
muros , faxaque ac parietes carpat, quod Martia-
lis infinualfe putatur, Epigr. lib. io.

Marmora M effata findit Caprificus.

Qui tamen Sycomorum , Ficum agreftem, parie¬
tibus frequentem elFe autumat, toto errant ccelo.

Eee*eoV Plutarcho & Paufanix, quod in Ermo Erine^ ,
Thellalix, vel vt alii volunt , Achaix municipio
primum apparuerit ,vt Phocioni placuit. Alii,vt
Phauorinus , Fici fpeciem, ab Erino vrbe Dorica.

MdlinorumlinguaTffll^^steftantePaufania, <Sc
Herodoto: quod & Apollo Ariftomeni &Theo- Tragts-,
clivati, dc falute confultantibns fignificauit. *V«
v$tj.y<Q-J minat vtclitf t /A/xocpeoy Vitap^KiTt uiostiynv p04"
acu.

'S.ov.n tLyefo. j etiam Gixcis dicitur : Aliis o\un5@-
ztcztes Lycophronis interpres , Ficum fatuam di¬
xit. Frudus Polluci setvet vocantur. Lat. Caprifi¬
cus, Ficus fylu. Ficus agreftis , inculta : errata Ga-
zx. Germ. «nlter fcygcnbaum > Belg.XPilrf
M 2,

fljiithi.

Crsjb.

Pbucx.

\

Seyccu I-

/*u.

IcCSS.

Tempus
& Xtis,

'!< HISTORI AE

bc VvQfboom. Gal. J-ignicr fatiuage. It. Vuau Jel-
ttsricdjFtchi faluatichi.-Hdip- Cabr abigo.

Caprifkari.oAtu^«t£«y etiam dixit Theo-
, phraft- propterca qubd o\uu 9« frudus fit capri¬
fici. Caprificatio ieua^yof.

Ipfos crisirt1;roffos fiue grolTulos oau.^V tk i ti¬
nis vocant ,dc quibus in procedentibus abunde
dictura : nimii ura gro libs proprie Olynthos e fle,
hoc cft5 primiuuas Ficus.

Apud Mactob. GrolToS legas, Ficos effe quo
nunquam maturefeunt. AIu fic diftinguimt , vt
Ficus primo fi , deinde pbeicx , poftea Sy-
con,poftremo Ifchas , vt annotat Hermo!.

Nicol. Nicolai lib. z.c.8. nauig.narratin Chio
Ficus diuerfo & contrario efle naturo , quas ta¬
men oporteat habere, Ficus inutiles reddere,
altas vtiles , mirabili modo qui ibi narratur.

Ficus in toto Euro pxo tractu temperatiori ca-
lidioriuc obuia , ne Gerra anio quidem vfq-, adeo
infolens habetur, quippe quo 8c in lautioribus
magnatum hortis colatur, & non raro frudum ad
maturitatem perducat locis etiam pluTculum ad
Septentrionem vergentibus. In Hifpania ,It ilia
& Gallia Narbonenfi copiose ncc fine lubfidio
vitc:prouenit,vbi fyluulas verna &: autumnali fce-
tura bifero Ficus perelegantes videas. In Bralllia
quoque, illata ex noftro orbc,autore MafFeo. Lc-
ui n . H ul lius ferib: t fe in i n fula S. Hcl e n c I ndi e, vi-
diflein Ficuum arboribus nomina inferipta An¬
no 1510. & 1515. Ficus autem ibi fatas per Lufita.
nos.

Quod Ficus omen fecifTe ait Plinius. M.Crallo
in Parthos exercitu moucnti,id ita fe habet.Craf-
fo nauem expeditione illa confcendenci , cum
Cauneus Ficus venales quidam vociferaretur , di-
xille vifuseft,C<.‘mn? eat. Romani enim olim,vt
auruncare pro anerruncarc , domum pro diuor-
tium dixerunt , fic& Cauneas ,, pro cane ne eas.
Cic.a. de dmin.vt fupra monui :nas:Cdm M.Craf-
fus , inquit, exercitum Brundifij imponeret,
quidam in portu caricas cauno adueilas vendes,
Cauneas clamitabat. Dicamus, fi placet, moni¬
tum ab eo Grallum caneret n s n et.&Cc: Vid.Scal.in
Feftum , voce Aurum : & Ioach.. Camcr. in Plau¬
tum.

Ooterum StucK jrdio in horto principis ma¬
gno coluntur arbores Ficus magnas purpureas ad
maturitatem guftumque fuaues perducentes,
quemadmodum &Heidclberg«em horto Eledo-
ris : Item Bafileo in priuatorum quibufdam pro-
fertim D. Placeri hortis,fed vtrobiqtiehyemecd-
duntur. Apud Mompelgardenfes rarius perfi-
ciuntfru6him. Frudus in his partibus, maiores
Monfpelienfibus , fed fuauitatc inferiores.Extitit
in horto Montbelgardenli inter alias etianum ve¬
tula iam ante multos annos lata ab III. Gcorgio
&c:E.C. Wirterab. Patre f. m. quo iam fopitis 1
frigore perempta , k radice tamen ftolones emit¬
tens femper reuiuifeebat. Caprificus Germanio
incognita, inquit Cordus , Romo frequens pro-
uenitin uctuftorum odificiorura ruinis & muris.
Monfpeffuli & in agroNarbonenfi pa/Etn prouc-
nit Caprificus totoque fere anno abundat groffis:
in Italioi tem multis locis crefcic. Horat. iubet
fepulchris Caprificos erutas, flammis aduri Col¬
chicis.

Efl: porro breuiflimo vito Fictis , longioris ca¬
prificus, authore Theoph. caufam tribuit fcecun-
ditatieius : vnde & Phn. citb occidunt , quia ve-
loces, & tamen abundant diuitiis : omnia autem
celeritas fenefeunt profcccunda. Quin & proti- j
uus moriuntur aliqua , ccclo omnem fccundifa- j

P L AN TA R V M»

tem eblandito, quod & maxime vitibus euenit.

In trimatu ferre incipiunt, oflendentes &

Seriusfolium nafeitur, quhm fructus. Serotino
Fici ante qu&m fructum percoquant , folia deper¬
dunt. Germinat fub ardurunrpoft Ver , quod
tempus commune omnibus cft, profertim edo¬
mitis, ac procipue Fico &. Viti. Eo melior futu-
r u s i n t e lligi tu r fru du s , qu e 1 x : i 11 s g e 1 :ne n a n te-
cefTeiit, contra qu^m exteris arboribus. Frudus
omnis fere vrbana Ficus, vt & Cordus tefletur,
bis producit : oltatis initio vnum : autumno ve¬
ro alterum , vtrofque fimul fouens, fed diuerfo
tempore perficiens. Monfpeffuli Iunio Sc Iulio
maturas comedimus , Iulio etiam Bafileo. Romo
Maio.Qua ratione floreant, fupra dictum.

Ficos marifeas M. Cato in loco cretcfo & apri- Sario,
co feri procipit: Africanas & Herculanas, Sagu tr¬
anas, Hybernas,Telanas, atras pediculo longo,
tnloco crallo & ftcrcorato. Loca calida amat, Cu,- 1
quia denfa cius materia non efl; : hineque fit, vt,
in locis frigidis [intcllige valde frigidis jficcta fie- r'
ri aon poffint, tefle Varrone. Ficum,inquit Co¬
lum, frigoribus ne ferito tlocaaprica, calculofa,
glareofa interdum & laxofa amat. Eiufmodi a-
grocito conualefcit , fi ferobes amples & ido¬
neos feceris. Ficorum genera etiamfi fapore & rtfau*
habitu differunt, tamen vnomodo , fed difpaii r*tult-
differentia agri feruntur. Locis frigidis bc Au¬
tumni temporibus aquofis, prococes ferito, vt
ante pluuiam frudum deligas. Locis calidis hy-
bernas ferotinas ferito. Ac fi voles Ficum quam-
uis non natura feram facere , cum guoiluli minuti
erant», frudum decutito. Iterum alterum edet
frudum , & in hyemem feram diiferet maturita¬
tem. Nonnunquam etiam , cum frondere cccpc-
rint arbores, cacumina Fici acutifEmo ferramen¬
to lumina amputare prodeft. Sic firmiores arbo- ytrtr J.
res & feraciores fiunt : ac femper cortueniet fi- res j, m
mul acfolia agere cospcrit Ficus , rubricam amur¬
ca diluere , ite cum flercorc humano ad radicem
infundere : ea res efficit vberiorem frudum , 5c
fardum Fici pleniorem meiioremque. De Fici fa- rtfu< V
tionecontrouerfiaorta efl. Theoph. cx cius fe- ?l-ruoie)\
mine interiore ,id eft, minutis ciusgrmis [ viy- ‘

vocari diximus j capriitcum nafii. Sic8c'atr*'
pleriquc GeoponiciScriptorcsrradunt, cx femi¬
ne fatam omnino degenerare. Cicero fatetur cx
femine nafci,in Catone maiore. Ex Fici', inquit,
tar.culo grano tantos truncos procreat. Et Corif i.
Cofar.Plant2tur,inquit, Ficus commode affudus
ipfiusgranis. Alii vtPlin.&RucII. Ficum omni¬
bus emergere modis, proterquam cx t.rlta fcu
ramo &L iurculo.M. Varro ex (emine vix nafei pof- Ex r
fe fciibit,his verbis : Fici femen naturale intus in
cr. Fico, quam edimus, quo fu ut minuta grana , e
quibus paruis, cnafci coliculi vix queunt. Omnia
enim minuta & arida, ad crc Icendum tarda. Qua¬
re furculis potius vtcndum,qt^m femine ad fice¬
ta facienda ternique obruenda , proter fi aliter
nequeas , vt fi quando quis trans mare femina
mittere, aut inde petere vult , tum cnimrefticti-
las per Ficos , quas edimus maturas perferunt, &
eas cum inaruerint, complicant,, ac quo volunt
mittunt, vb: obruto in femtnario pariant. Sic pe- o nano A»
nera ficoium Chio ac Chalcidico & Lyd o SeA-Fu,, . /
fricano. Itemcoteratranfinarir.a in Italiam per- h*mpirh
lata. Hoc Varro. Colum. Fitulnt a cacumina inm/,c'
tumentia locis frigidis & httmidis h Calene*?

Martii vfque in decimum Calcnd. April. vtiliUi-
me poni tradit.

Specialius de Ficorum fatu & cultura differit
Pelladiusin hunc modum. Calidis locis Fici plan¬
ta

LIBER PRIMVS-

157

taradicataN membri mefife , temperatis Februa-
rio,frigidis melius Mucio vel Aprili ponenda cft.

Si caleam vel cacumen ponas, vlcimo Aprili, cum
ei fe viridior fuccus infuderit': Planca? in fcrobe
dcpofitxUpides fubllicuendi fune, ad radicem fi-
'**• mo cetra m.fcenda eft. Si loca frigida funt, plan¬
carum cacumina diuifis canna: internodiis defen-
\onefh dantur a frigore. Si cacumen velis ponere, triful-
cum ramum bimum vel trimum ab aultrali parce
decidas , Sc fic obrues , vc diuifa cacumina cerra
| ^ mceriacente veluc tresfurculos reddant.

Taleam fic ponemus vt carcera, cui leuiter ab
infima parce aiuifq lapidem mergemus in filio.
Ego, inquit Pallad.menfe Feb. vlcimo, vel Martio
in Italia plantas grandes Ficorum per paftinatum
folum difpofui , Sc co anno poma peperere fupia
comprehendendi felicitatem, veluc tributa red¬
dentes.

urum Legenda: funt planta: , in quibus frequens no-
^ dus extuberat. Steriles creduntur , qua: nitida:
^ funt, 8c oculosfuosperlongai.ntemodiadiftu-
lerunt.

Si plantam Fici prius nutrias iu feminario , &c
maturam transferas inferobem , poma genero-
\m* fiora producet. Aliqui multum prodelle confir-
rofiora ma!lC plancam Fici diuifo Squill? bulbo inter-
r* ‘ fitam, ftri&amque vinculis collocemus. Scrobes
amat altas, incerualla maiora , terra: genus durum

gracile & ficcum pro veili fapore pomorum.
Prouenic &petrofis &rafperis> tamen poceft Jo¬
cus prope omnibus feri.

Qua? in montanis Se frigidis locis nafcuntur,
quia minus ladis habent , ad ficcitatem durare
noft polTunc. Vfus illis in viridi eft, melioris ma-
‘hit gnitudinis &c faporis arguti. Qux «afeuntur in
campis , &c locis cahdis,& pinguiores funt, &in
fi ccitate durabiles.

Si genera numerare velimus , immenhim eft:
fufficit, quod omnibus xqua cultura eft. Illa di-
ftantiaeft, quod in caricis melius alba feruatur.

1 cart- In locis nimie frigidis prxcoquas Ficus feramus,
vehus qua: cito veniant , vt ante imbres genus hocpof-
kntur, fit occurrere : calidis vero,& cftuofis eas, qux le-
rb maturant.

Mr*' Gaudet afidua fofftone. Per Autumnum pro¬
derit, fi ltercus admoueas , prxeipue de auiariis.

Recidenda funt in ea, qtixant putria aut ma¬
le natareperies , Sc e aratione pueanda eft, vc in¬
clinata per latera poflic expandi.

\c"sft~ In locis humedis Ficus faporis obtufi eft, cui
circuncifis contra hoc radicibus aliquantus cinis
debet affundi. Aliqui inter ficarias caprifici ar¬
borem ferunt, vc non fitncccfte per lingulas ar¬
bores pro remedio eadem poma fufpendi.

*• Menfe Iunio, circa folftitium caprificandx funt

is rem- albores Fici, id eft ,fufpendendi grofli ex caprifi-
•nfiea- co,lino, velut ferta, pertuli. Si hoc defit Abrota-
todus fti virga fiifpcndatur,aut callum , quod in Vlmeis
tine- foliis inucmcur , aut arietina cornua circa radices
C7 e~ arboris obruuntur , vel truncus arborisu quo loco
’ mcn ' turuet, fcarificanduseft, vt poflic humor efflue-
fubflt- re. Cum folia incipiunt producere fici, vt tru-
>, dummultum & pinguem ferant , in principio
?rutt» germinis cacumina fumma decutimus , vel illud
tum cr lant^01 cacumen,quod ex arboris medietate pro¬
cedit.

Vt Ficus citb maturet, fucco cqp<j longioris cum
oleo , & Pipere mixto vnge poma , quando groft
[ fi incipiunt fubrubere.

Ficus ex Didymi traditione , referente Con-
ft an tino Cxfire , duobus anni temporibus , Vere
& autumno coinmodifllmi feritur : Vernam ta-
Tom. I.

men facionem magis dcficUrat, quippe cum arbor
omniumfere tenerrima & delicatiflima fit,gehd-
dia & glacies horret, veni 6-fque mirum in modu
formidat, quod cum ruunt aut (xiruntftrtus lu¬
patur. Ego tamen, inquit , Iulio menfe toto pla-
tasdifpofui ligans, tfc ti\insferens,& poma in ar¬
borem magnam adoiefeentes peperere. Calidio¬
ribus tamen locis folo paftinato neque admodum
irrigato pangi debent: fiquidem aquarum copia
genitiuam earum pulchritudinem natiuiimq; de¬
corem tollit , &: corruptioni reddic opportunio¬
res.

Plantatur & alio modo. Si quis maceratas fi -Ah*firen-
cos tcfti obducat jfi equentique liget rore ,com_ rat,9‘
plures emergent arbuf.culx, quas oportet trans¬
ferre in ferobes, vbi in hoc feminario nucriueris.

Si vero viuiradices quis deponat , eas fcillx im-
millas plantare oportet.

Quidam muria macerantes plantam pangunt.

Prxftat autem , fi ramos plantaturus es, vtipfos
in bubulo ftercore riges.

Alii cum planta calcem viuam iniiciunt, & non
fallit neque fruftratur ipfos plantatum.

Alii rubricam oblaqueatis radicibus iniiciunr. Ne i» al-
Siin altitudinem luxuriari nolis, clauam in caput tum cxcre -

ferito. Scire expedit fenefeentem Ficum fertilio-A*'

, r y et hU ter-

remeuadere. tlllor

Ficum Plin. omnia Lnfitionis genera admittere
feribit. Inferitur in Morum <Sc in Plantanum, te-
ftc Leontio. Inferitur autem non folum vere ,
quemadmodum ali q arbores , fcd etiam xftatc vf-
qne ad folftitium hytynale,* velut etiam Florenti¬
nus prodit. Aprili menfe ..tradente Palladio. Fi- ruptionis
i cum inferere debemus inter corticem , vel fi no-

• ucllx arbores funt, fifto ligno , quod ft.uim ope
riendum cft &c ligandum ne ventus introeat.Me-
lnrs comprehendunt, fi circa teri amrecifam i n fe¬
rant urar buft a. Aliqui & Iunio menie inierunt.

j Varro circa folftitium.

i Surculus legendus eft anniculus,inutilis enim Surculi

• creditur maioris vel minoris xcacis. Inoculari Fi- deletlus.
cus folet locis ficcis Aprili , led hucnidis melius
Iunio media/ite , OcVobri menfe locis tepidis.
Propagari &c ramis poteft. Inferitur autem in Ca-
prifico,in Moro , in Platant) , «1 k. oculis &c furcu¬
lis. IdemPallad. de infitionibus.

i Perfundet Muris tetrum mature colorem
| Ficus, & mu a fis (lat fua iura Cumis.

j Se quoque miMttir pingui gr and cfier e fucco.

Er filitum gaudet vincere poma modum,
lnjignes filus Piat anos felicia menfis
Brachia gaudentes vitis honore Comas,
lngrediens pingui fe cortice maxima Ficus
Ser nat , & optatos implet adepta fimis.

Nunt ficulnea cacumina obruuntur vtili ter, cum
tumefeunt, vt plantas faciant, fi earum copia non fructus fe -
abundat. tut

Vc etiam varios fructus vna Ficus cxhibeat,ra- u‘" ’
mos duos nigrx , 6c albe Arborum inter fe ita vin¬
culo ftringes atque torquebis , vc germina mifce-
re cogantur, li c vt obruti Sc ftcrcorati , & humo¬
ris rigatu iuti, vbi prodire ccepeiint, germinan¬
tes oculi aliquo inter fe annexu conglutinentur,
compadum germen in vnum caudicem coale-
fcat, qili bicolorcs frudtus pariet : fed bimam
transferre plantulam melitfs , autore Leontino
qui eundem modum prxfcribic. Quidam tu. uls
eiuftnodi coitum moliuntur. Ficaria granaex d -
uerfi coloris ficubus linteolo illigata Ierunt, &
deinde fuo tempore tranfplantant.

Si in oculo. Fici quid ftribatur. Ficus feriptas
germinaturas dicit Democritus.

M 5

Vt ft tsciiM

7,0» «Ity

ctant.

y/ jicuj

flu. man-
Juefcat.
Vt Grofii
non dect.
dant.

rt-fcu,
purgantes
frttftus fe¬
rat.

Vt prxcoCcs
jant.

Vt f eu s Si¬
ndes con-
feruandt.

Alt us mo¬
dus m cu¬
curbitis.

Atius.

VtJ caric.

conlcr.

■andx.

HISTORIAE PLANTARVM,

Vt /rufius non abiiciant idem caueri /pondet, (
fi caudex eorum Mororum /iicco fit illitus : nec
amittere Jvclut' argram pomum , fi radix eius /ale
& algis marinis obducla fit, aut fi gro/Ii ex ipfa
amuleti vice fu/pendantur : aut fi quadrantali¬
bus Luna: rubrica caudix :oblinantur , velintor-
taex caprificis ferta fu/pendantur. Q uapropter a-
liqui in fingulos ramos ipfios inferunt , ne illud
fingulis annis facere cogantur. Continet etiam
fruflum picuSifi circa Pleiadas ferobes circumfo-
deris,& amurca cum aqua xqualiter mixta trun¬
cum perfuderis.

Ficum /ylueftrem man/uefacies affirmante id
Africano , /i putatos ramos vino Sc oleo madefe¬
ceris, Sc rigaueris per /eptem dies. Gro/fi /eu im¬
matura Ficus non decidunt, fi arboris radice inci-
fa, quaternos falis fextarios inieceris,& terram in-
fuperagge/Teris.

Democritus tradit fi quisFici efu , aluo deie-
ftior.cm moliri cupiat. Elleborum nigrum cum
Tithymnlo triruni, radicibus arboris, qua: depo¬
nitur inferi debere, ficcnim inde enatas Ficus
purgatrices futuras.

Praecoces Ficos, hoc e/1, ante tempus mature¬
scentes idem fieri promittit , fi columbarum fter-
cus & Piper & oleum mxta adieceris.

Florentinus in Georgicis fuis , praicocem Sc
Tlieriacam Ficum fieri ait, frudlu ex antidoto
Theriaca illito. Pollere idem affirmat aduer/um
ferarum mor/us pomum , quod antidoto Theria-
ce pubefeens fuerit delibutum. Si vero ante
tempus Ficus edere velis, columbinum ficrcus Sc
Piper oleo mixta olynthis &gro/Iis idem circum¬
linenda findet.

Ficus po/l maturitatem in arboribus manere
non poliunt , quemadmodum ab j pomorum fru-
61 us ,fed /ponte cadunt : poliunt tamen , fi
Africano credimus recentes feruari, quales in ar¬
bore erant, hac arte. Quum opercula vini doliis
obditurus es, ollam nouam accipito, aut aliud
vas non rotundum Sc oblongum, fed potius , ex
arbitrio quadratum , fundoque fultum. Huic
immitte recentes ficus minus maturas, cum fuis
pediculis vmbilicifue, hoc eft , particula qua ar¬
boribus fuis dependent Ic&as , fedlcuimanu,at-
que ita vt di/lent inter fe, ollamque diligenter
obtura, &in dolium vino plenum vtinnatet im¬
mitte, tum dolium tege & occlude. Hx Ficus
permanent quales fueruntinie<5h:,nifi vinum a-
cc/cat. Con/eruantur recentes Ficus etiam hoc
modo. Ex recentibus cucurbitis eximere opor¬
tet ex lateribus, eas partes qua: fpleniis fimiles
cxifiuntjcafquecxcauarc veli: t thecas aut vagi¬
nas. Deinde in fingulas, lingulas ficus impo¬
nes, Cucuibitamque exemptis fpleniis obturabis,
Sc in loco vmbrolo fufpendes, vbinec ignis in-
fpiret reefumus. Sca, vt ante di&um, legenda:
cum petiolis, quippe qux diutius durent inte¬
gra?. Alii fic in meile difponunt ficus, vt neque
fc inuicem : neque vas tangant , dein indito o-
perculo finunt. Atque vitreum poculum, aut
aliud quodnis pellucens , ficubus leniter immer-
/um /uper imponunt, Sc obdufto cera fpiramen-
toita relinquunt, ficque immarcc/Iibiles minere
promittunt.

Si in tegete, qualo vel cratibus’ inditx Fici cal-
? fa&o furnopoft exemptum panem propendeant,
& in fictilem ben« picatam fideliam condan¬
tur, diu /eruabtinturillxfx.Sed eas cum pediculo
ex quo depef. dent decerpere convenit, Sc mu¬
riam cum oleo feruefadtam in Sole irrorare , Sc in
vas mittere , idque luto oblinire , neftem tamen

vnam antea rori exponere , ac poftea vnfi com- ^
mittere. Alii cratibus expandunt , toto Sole fic- j„s%
candas , Sc recipiunt no die /ub terra. Alii pin- Alitsts
guiflimam quamque viridem Ficorum eligunt , Sc
arundine vel digitis diuifam dilatant,atque ita in
Sole arefeere patiuntur , quas deinde bene ficca-
tas meridianis teporibus, cum calore Solis emol¬
li tx fune, colligunt : & vt eft mos Afris atque Hi-
/panis, inter /e compofitas comprimunt in for¬
mam panis redigentes : tum rudus in Sole a/fic-
cant, & ita in vafis recondunt.

Modum Campanix con/uetum tradit Palladius:
ac varios etiam habet Columella , quos breuitati
confulentes hic prxtermittimus. Ex didtis au¬
rem patet , Ficus olim iniunceis capfis, arcis Sc
cadis re/eruatas fuille: hodie [vt ad nos impor¬
tantur ex Galloprouinda Sc Italiajiniunceis /por¬
tis reponuntur.

Sed & de Ficus morbis quxdam dixiflfc conuc- flct
niet, vt & huic rei culturx modus prxf«ribatur.

Eft itaque ei, authoribus Theoph.Plin.& Geopo-
nicis tam Grxcisqu^m Latinis , peculiaris Vermi-
cvlatio. Beftiolas iftas vocant Ccraftas , ftridu-
lumanimalculum,de quofufiiis alio opere. Prx-
terea K?rt/(^-,/cabies, cochlex. Crados eft , cum
marcefcuntrami , quos priuatim Cradasin Ficu cTchlci
vocari, fiipr^ diximus. Item parelia , fed aliter Patel»
quam in Olea, quoties videlicet radices imbrium
fiiperuentu quali deglabrantur. 'Eandem Scvreda
afficit y.ewQutf : Sc tabes iy.Ttxnyc Theoph.didta,eft-
que: quafi quidam ftupor rigorque. Frigore Sc
gelu alfiofis annis contrahitur. Illi etiam vt Sc
plcrifque aliis arboribus infcftx funt formica; Sc
Sideratio.

Dicamus Sc remedia quxdam. Ergo nc ver-^*"
mes patiatur, fuadente Palladio ramum Terebin¬
thi vel Lcnti/ci taleam cum plantis Fici cacumine
ponemus inucr/o. Vncinis xreis tollendi vermes
ex Fico. Alii amurcam , alii veterem vrinam abv
laqueatis radicibus mifcent. Alii bitumen & o-
lcum , aut folam calcem viuamlatebris vermium
linunt. Si formicae moleftx funt, rubrica, butyro,

Sc pice liquida mifta circa truncum debet induci.

Alii Coracinum pi/cem contra formicas in arbore fr[\
fu/pendendum fuadent. Si fructus fuosvelutx- c*Jh»\
gra proiiciet, alii rubrica aut amurca infiilfa mifta
aqua arborem liniunt , vel cancrum fluuialcm
cum ramo Rutx fufpendunt, vel algam marinam,
vel fafcem Lupinorum , vel radici terebratx cu¬
neum figunt vel /ecuri arboris corium /epiiis pro-
fcindunt. Quxdam etiam ad idem diximus fu-
prl Scabiofam Ficum curabis fcilla i uxta radices
eius plan ata, aut rubrica aqua diluta circum trun¬
cum ipfius oblita. Ficus \

Ficus arbores vt perquam pumilx habeantur, rmU
Sc in vafculis /upcrfeneftris /pedtentur & viatori-
bus ita docuere mangones referente Matth. Ab-
fcindito Fici furculum verno tempore , paulb an¬
te germinationem, prominente iam corculo , Sc
fnbinde contorto manibus cacumine , in quo vis
vafe terra referto furculum ipfum ferito cacumi¬
ne muerfo , circa quem hordei miliique nonnihil
infpergito , & terra deinde obruito, dertii/Ia ex¬
tra tcMurcm rc/edia parte. Fit enim hoc mango¬
nio , vt inde ramuli enafeantur paruuli , qui cr-
cum vas fefe fundentes , breui admodum tempo¬
re ficus optimos edant, pumila perpetuo manen¬
te arbore.

Sed tandem ad vires. Sunt qui huic fru6tui Vires;
prxeipuum honorem, inter eos, quos horartos di- v*us>- '
cimus, deberi affeuerent , vrpote cuius fuccus mi¬
ri iU vitiofusfic^ &qui magis alat euam quim,

vtu,.

LIBER PRIMVSl

>39

vua, fucco etiam prxftantior. Vfque adeo apad
prifcos exiftimati, vt Ananius, o£y& t« xpumvx P™'
«AVsj*, id eft, picos auro vtiliores meliore fque di¬
xerit : Et Homero ingeniorum fonti , wglm
yhvx&fculfjuibleu ety\a.oKitf7ioi. Sic & Tryphon Ficum
magnopere laudauit. Atque adeo Ficum in maxi¬
ma admiratione fuilfe apud Gricos argumento
eft , quod & hi , & maximi quique viri eandem &
(criptis , & appetitus famulitio profecuti line.
Hercules virides ficus ac recentes cum bubula e-
'di Ile fertur. Plato Philofophorum ille trifmegi-
ftus & Philofophus,fcd ne mireris , quKoevrjx x-
queac <p/\oCc7?it , haud miniis, inquam. Ficuum,
quam vuarum amator, cognominatus fuit.

Sed,vt fpecialuis eius vires infpi:iamus,Hipp.
'desre~ ciim contingit, vtmenfesdiu retenti derepente
*' affatim prorumpant , tunc huic ita fc habenti
Groftiim ficcam [ txtwSov ] contufam cri¬
bratam, in linteo ligatam inftibditrtio apponit, &
imo ventri refrigerantia admouct , ea cautione,
neinhorrefcat. A medicamenti etiam potione v-
teros Grolforum decoifto , poftea etiam acerbis
colluit. Grolfos quoque hybernas inaquamin-

ieftas lento igne coquit , deinde percolat, & af-

fufooleo, vteros colluit. Idem pro fubdititio
purgante & emolliente caricam coquit , donec
grana interiora [ -ra; Myxp^y-^cu ] deponat , id cx-
prefliimliuiflimc tritum in vellere [ lv « eJv] cum
forium. ynguento rofaceo fubdit. Si tandem Cx partu,
aut inflammatione exulcerati fuerint vteri, Grof-
fos hybernas [ ^.e^eeiv»?] affusa aqua de¬

colas excolat & deponit , deinde oleum tepi¬
dum affundit & permifeet. Duabus ad fnmmum
heminis colluit, & purgat. Vlceribus autem pur¬
gatis eoldem ita corroborat. Grolfos hybernas
terit & affusa aqua per dicin totam macerat,& o-
leo affufo colluit. 'Sed hac cdlegijfe hic fnfficiat , qui
plura volet , apud Hipp. legar.

Fici maturi, amore Diofc. recentes ventricu-
xa”t> lum hedunt, aluumque foluunt: vt etfi hic fru&u;
in maxima fen tendar u autoritate fit, nihilominus
peculiare ac commune fere pomorum omnium
probrum hoc effugere minime potuerit. Sed
contracfta ab iis alvi fluxio facile cohibetur: pa¬
pulas euocant, fudorcfque mouent: fitim fc-
dant, caloremquereftringnnt: Siccx verbfunt
alibiles & excalfadtori^ : fitim magis affcrunt,al-
uoque funt vtiles : at alui ventriculique fluxio-
nibusfpeu^T/.ywoK] contrarii : gutturi autem arte¬
ria:, vcfici ac renibus perutiles : necnon & iis
qui ex longa valetudine decolorati funt , Anhela-
oltr pol- foribus, Comitialibus atque Hydropicis. Fer-
dus. ucfa&i cum hy Ifopo & poti, qua: pectore con-
fthmn. tinenturcxpurganc.veteristuflis aediuturnis pul-
'ydrops. monum vitiis conueniunt , aluumque molliunt
cum nitro & cnico tufe ;deinde manducata:. Ipla-
rumdccodumarterix ac tonfillarum inflamma¬
tionibus gargarizatu prodeft. Quin & Cataplaf
matis cx hordeacea farina mifcetur , itemquein
mulieribus fotus cum Fcenugncco aut ptifana.
Citcrnm cum Ruta coftx , ad torfiones colicas
infunduntur. Cotte, deinde triti ac impoliti
duritias difcutiunf, parotidas & furunculos e-
molliunt , panos maturant , efficaciufque addita
Iride , nitro aut calce viua. 'Crudi quoque fi cum
antediitis tundantur eadem efficiunt. Cum mali¬
corio : pterygia repurgant. Cum atramento fu
totio , medentur igrefanahilibus malignifque ti¬
biarum fluxionibus, (vlceribus PJ.) Quin & in vi

terantur, & liquido finapi excepti auribus indan¬
tur, fonitus cinnitfifquc fanant. Porro tam fyl- Tinnitus.
ueflris, quam fatiui Fici ladteus fuccus coaguli _ ^
modo lac contrahit , coagulatumque aceti modo L,t^h ff‘
dilfoluit. Idem corpora exulcerat , ora vaforum
referat, allium foluit & vtcrum relaxat ciim trito
amylo potus : [ nw a.av>,o> : ita & Pii n. legi fle vide- y ter ut.
tur.Melius ^'catuj.^XKjrationabiliufqUe.Menfes Mtnjes,
quoq; ciet appofitus cum oui luteo aut cera Tyr¬
rhenica : Podagricorum cataplafmatis cum farina p0(pitgrit]
Fosnugrici & aceto vtiiis: Lepras vero.Lichcnas, Lepra.
maculas -i Solis ardore cotradtas , vitiligines, pfo- Liehcna.

• ' • i Vitiligo.

v Itera capi.

fas, vlceraquc capitis manantia cum polenta ex- v,f‘
purgat. Inftillatur pl?<ri , percuffis a fcorpione, „7

r a. i ? ■ ri r ... Vk*

venenatorum ictibus <x. canis morfibus auxilia- t(i-

tur : dentium dolori prodeft lanaexceptus , &:in iflusfynen.
eorum cauis additus: denique formicofam verru- Dentium
cam tollit, carne qui in ambitu eft adipe circum- d°lor'
lita.

Hic eadem prxftat fuccus a teneris 'fylueftris F/r/p*'W-
Fici cauliculis ,quandiii ladtao liquore praegnans res.
eft, nec dum ocuP egerminauit. Tum enim hi tufi
exprimuntur , & fuccus ficcatus in vmbra reponi¬
tur. Porro & liquor & fuccus ad exulceratoria Exulcerat,
medicamenta vfurpantur, Decocti vero cum bu¬
bulis carnibus ficulnei furculi efficiunt , vt hi fa-
ciluis percoquantur. Lac quoque fi dum coqui¬
tur, fpathi vice ficulneo eiufrnodi furculo mouea-
iur,maiore illud vi priditum efficiunt.

Grofli, qui & Evinci quibufdam dicuntur, co- Grolforum
'6tx & illiti , collectionem omnem , ftrumafque Vls-
emolliunt. Crudi vero cum nitro 8c farina impo-
fitx , formicationes thymofque tollunt. Qqin &
hic eadem ipfafolia poftunt. Cum aceto nutem Z<. \-olta.
file illita, vhera in capite manantia , furfures & rlccra cap.
epinydtidasfananc. Iis quoque ficofic fcabrique S.abrttiesj
genx perfricantur. At nigri Ficus foliis ramulif-
que vitiligines albi perunguntor. Faciunt quo-
que aduerfus canum morfus cum meile, & ad vl- Jus.
cera quifaui/Gracis vocantur. Grofli cum rlccr* ce -
papaueris fylueftris foliis olFaextrahunf.fuiuncii- F ru\
lofque cum cera difcutiunt.Citerum cum eruo ac litus^cn(rK
vino impofiti , contra muris aranaei motfus &c
fcolopcndri venena polfunt. Fit & e cremato¬
rum tam fylueftris quamfatiui Ficus caliculorum
cinerclixiuium. Sed cinerem plurimum diutifil- , .

, ' n J LlMIUIUM

me que macerari oportet. V tue porro clt ad me¬
dicamenta cauftica, & partibus prodeft gangrxna
tentatis. Nam expurgat &confumitc]ui excref- Cauflicunt
eunt: Vfus eft, vt eo imbuta fubinde tpongia fu- Gavgrxna&
perpoliatur. Interdum & infunditur , queinad.
Dyfentericis in vetnftis fluxionibus,necnon
& finubus cuniculatim depafcentib9,iifq-, magnis
Etenim purgat, conglutinat, carne replet &oras ^etufla.
committit ,iqueaccmplaftraqui cruentis vul- ylccraca -
neribus imponuntur. Propinatur & ad fan- #*<• ^

guinem in grumos concretum i itemque contta
pricipitationes, rupta atque conuulfa cumaqux cretHS
cyatho recens excolatum, admifto olei exiguo. Cafus ex
CtEliacis,ac dy fen teris per fe Cyathi menfura da- alto.
tum auxiliatur. Neruorum vitiis & conuulfis ex
oleo conuenienter illinitur : quippe quod fudo- j/erul cor^.
resmoueat. Bibitur & aduerfus gypfi potum, „«/y7.
phalangiorumque morfus. Eofdem porro efre- Sukorijicum
£tus exhibent lixiuia reliqua, prefertimque quer- Centra
num: omnia vero aftringendi v, pollent. Ihxclc-
mu Diofc. De qua poftrema-eius fentenciainfr^,
poft vites ex Galeno fpedaliiis trademus. Piin. Vires ex
quoque teftatur. Ficus fuccura lacteum coaguli phmo.
no defemefadi , addito abfinthio & hordeacea] vfum prxbere acetique naturam habere, Scplera-
firina, vtiliter hydropicis illinuntur. Cremati & que alia Diofc. dc Ficu placita confirmat diuerfis
Pernloia s. cerato admiftipcrnioncs fanant. Quodfi cruda- j locis , additque Lac eius pilos detrahere, paljpe- ]• V'**7*

' 4

tpula.

edor.

't

i flamma-
ooru.

Ourtties.
ar an culi.

Pterygia.

Hydrops.

Plin illuti.

Medicatu

Febres.

Athletari*

cibus.

Tertus.

T ufiis.
Pituita.
Tumores.

Vermina
Pleuritis.
Pertentu,
monta.
Vleera fi-

y Pterygia.
Hydrops.
Phn not.
CQrrcfl.

Carbuncu¬

lus

Carcinoma

Phageds.ua

Cicatrix.

Lujacfir.

Super fi it.

Ventris
S/lcerx
Sf.Jij [ub-
fiuutum.

Vleera ocu¬
lorum.
Caprificus.

Dentium
ds'or.
Mirabile
fgms com¬
pendium.

'4° HISTORIAE

brarum fcabiem emendare. Fici matura: , eodem
teftc, vrin am cient, aluum foluunt, (udorem mo¬
lient papulfifque. Ob id autumno infalubres,
quonia (udantia huius cibi opera corpora perfri¬
gefiunt. Nec flomacho vtiles : fed ad breue tem¬
pus & voci contraria: intelliguntur. (Dal. necfto-
macho contraria: legit:) rectius forte, inutiles:
Voci autem contrarias eile, expcrim.ento repu¬
gnat: forte, nec voci legendum. ( Medicatas vo¬
cat, quarum maturi tas, vt fin t prxcociores, capri¬
ficatione acceleratur, de qua re in fupetioribus
plus fatis.) Iuuenum vifes augent : fenibus me¬
liorem valetudinem faciunt , minufquc rugarum.
Sitim fedant : calorem refrigerant : ob id non ne-
gandxin febribus conftridtis , qua Jlegnas vocant.
Sicca Fici floraachum Ixdunt : gutturi & faucibus
magnifice vtiles. Natura his excalfaciendi. Si¬
tim adierunt. Aluum moJliunc : rheumatifmis
cius & flomacho contraria. Vefica femper vtiles
& anhelatoribus ac fufpiriofis. Iodnocis ,f re¬
num , lienis vitiis. Corpus & vires adiuuant :
obidante athietx hoc cibo pafiebantur : Pytha¬
goras exercitator, primus aa carnes eas tranflulit,
[ilJarumque e(u carnem & habitum corpotis au¬
geri docuit.] Recolligentibus fe k longa valetudi¬
ne vtili/Iimx:omnib. quxmaturfidaautdifcutien-
da sut lmponutur: efficacius calce aut nitro admi¬
tto- Coai cum Flyffopo pedtus purgant) pitui-
tam, tu/Uni veterem. Cura vino autem ad fe-
dem Sc tumorem maxillarum, & furunculos , pa¬
nos, parotidas decodtxillinuncur. Vtile & de-
codto earum fouere foeminas. De*coctx quo¬
que exdem cumfcenogrxco vtiksfunt pleuriti¬
cis Sc peripneumonicis. Tiliarum vlcetibus,
cum aeris flore. PcerygiiscumPunico malo. Am-
buftis cum cera. Hydropicis codtx in vino &
cum Abfynthio & farina hordeacea, nitro addico.
Aluum filtuntm^pducatx. ( Secumipfe pugnat
Plin. nam prius aluum mollire dixerat : Legen¬
dum ex Diofc. A luo vtiles funt, svxo/a/a sV/v, vel
aluum cient. D.) Carbunculos extrahunt in vi¬
no codtx &impolirx. Carcinomati, fi fine vice¬
re elt, quam pingui/Iimam Ficum imponi, pene
fingulare remedium efi: item phagcdxnx: Cinis
non ex alia arbore aciem purgat acrior, [de lixi
uio ficulneo id Diofc. Plinius vero > nifi pro acie
vleera legamus, de oculis intclhgcre videtur, quod
Diofc.de vlceribus feripht ) conglutinat , replet,
adftringit- Bibitur & percu£fis,prxcipitatis, con-
uulfis,rupcis, Cyathis fingulis aqux & olei. Da¬
tur tetanicis & fpalticis : & fi quis cum oleo per¬
ungatur , cxcalefacit. Item cum cera Sc rofaceo
fubadtus , ambuftis cicatricem tenuiflimam ob¬
ducit. Lufciofos ex oleo illitus emendat , den¬
tiumque vicia crebro fricatu. Produnt etiam , fi
quis inclinata arbore , fupino ore aliquem ^no¬
dum eius morfu abftulerit nullo vidente , atque
in aluta illigatum licio e collo fufpenderit , ltru-
mas Sc parotidas difcuti. Cortex tritus cum oleo
veniris vleera fanat.Crudx gro/Ji verrucas & thy¬
mos nitro farinaque additis, tcllunf. Spodii vi¬
cem exhibet fruticum ^ radice exeuntium cinis.
Bis toflus adiedlo pfimmythio digeritur in pafiil-
los, ad vleera oculorum Sc /cabriticm. Caprificus
e damnum multb cflficacior Fico.Ladtis miniis ha¬
bet': /urculo quoque eius lac coagulatur in cafcu.
Exceptum id eoa dium que in duritiam, fiuuitatcm
carnibus affcrt-Dent u» i dolori hic fuCcus appofi-
tus in lana prodeft. Bubulas carnes additi caules
magno ligni compendio percoquunt. Groffi
lliitx fl rumas Sc omnium colledlionem emol¬
liunt & difeutiunt. Aliquatenus & folia. Qux

PLANTARVM,

molliflima funt ex bis , cum aceto vleera ma¬
nantia, & epynidtidas «Sc furfures (an an t. Grofll

Caprifici inflammationes (inflationes.. cH.)difcu-

tiunt fuffitu. Reliftunt «Scfangui ni taurino poto, Vleera
Se pfimmythio , Sc ladti coagulato potx. Itcmin ”*”*** :
aquadecoctc atque illitxp arotidas fanant. Cau-
liculi aut grofll eius quam minutiflimx ad fcor- meli. \
pionum ictus e vino bibuntur. Lac quoque inftil- O.v/rJ
laturplagx,«Scfoliaimponuntur. Item aduerfus MureA
murem araneum. Cauliculorum cinis uuamfau-™”',
cium (edat. 'Arboris ipfius cinis ex meile , rhaga-^.**,*!
dia. Radix deferuefaita io uino , dentium dolo- 'dolor.
res. Hybcrna caprificus in aceto coda & trita»
impetigines tollit. Illinuntur ramenta ramorum
line cortice qutlmminutiflimaad fcobis modum. Fuus/”j
Caprifico quoque medicinxvnius miraculum ad- nUU
ditur. Corticem eius iam pubefcentem( impubef-
centcm.aiij) puer impubis fi defradto ramo detra¬
hat dentibus, medullam ipfam adalligatam ante
Solis ortumprohibere flrumas. Caprineus tauros
quamlibet feroces, collo eorum circumdata, in
tantum mirabili natura comoefcit , vt immobiles
preftet. Quxfane duo proaigiofa funt miracula,
lieuentus refpondeat, quemad. &illud ante di¬
ctum cx forum animalium carnes perquam cele¬
riter tenerefeere , Sc fragiles effici, qux in Fico pe¬
penderint. Quorum rationeniniuit Plutarchus
in Sympofiacis. Quum inter oblonia Ariftionis
Coquus immolatum Herculi gallinaceum gallum
recentem, tenerum & pene friabilem obtuli flet,
tam citam teneritudinem fico acceptam referebat
Ariitio , contendens lugulatas aucs etiam prxdu-
ras teneritatem contrahere, qux peniiles a cilia. -
fere Fico.

Caufam adfert Plutarchus : namque qubdau- purex .
ram halitumque vehementem ac validum expiret tenereje,
ficus,vifus fatis teflatur Fidem quoque facit quod carnes.»
uulgo de tauris proditur «Sc modo ex Plin. rela¬
tum , quamuis aiio modo : ferociffimus quifque
huic alligatusarbori , mitefeit , tangique manu ac
fiibig; tolerat, Sc efflans iram , animumque veluti
flaccelcentem deponit , tantis viribus pollet ea
fpiritus acrirnonia,vt,ruat licet fxuiatque taurus, c,ur( wty
imperetfurori. Siquidem arbos Fici plus ceteris iTmlau
lade copiofo pixgnaRs eft, fic vt Sc lignum, ra- rus.
mi. pomum eo pland referciantur. Quapropter
cum amburitur, fumus, quem er udat, Sc maximi
mordet «Sc vellicat. Ita Theophrafto , Ariftopha-
nique in Vcfpis , & 7 wl nxns yg/nvcf s srV»

An vero,qubd Plutarchus pu tat, caufa , cur cicur
fiat Taurus, Fico alligatus , (fi modo fit )fit tri¬
buenda acrimonix arboris fpiritus,nondum con-
cedimus.Qualem enim Sc quam vehementem o- xeijcitify
portet elfe in taurum illum fpiritum,quem inno- opmt.Pui
xiumnon ferat modo, fed nec vllumfcntiat, auttar(^- v
falcem non patiatur vel homo, vel animal quod-
uis aliud ? Caufam igitur potius ( Ii res fit expe-
rimenti indubitati ) ad occultam quandam pro¬
prietatem , Sc cuius alia manifeflior in obfcura Sc
miferabili hac noftra litcraiia peregrinatione,
nuha reddi queat , quemadmodum nec aliarum
plurimarum in eiu/modi occultis naturx mira¬
culis.

Sed quam dicemus rationem , cur gallus iugu-
latus fiin Fici arbore pependerit , tencrefcat,
quod alii non tantunfde gallinacea , fed de omni C*rf t"
alia carne tradunt, vel Curtio teftc-. Plutarcfius te”ereJ*
vti didum , rationem reddit auram acrem «Sc vali¬
dam , ideoque coquentem : additque Equos Sc
almos tum maxime bulimo affici, cum aut Ficus
recences , aut mala baiulant. Sed hxc raiionon
fatisfacitpriori quffflioni. EA hxc aperu Sc ma-

cifefia

LIBER

niftfta ad fiiurn effe&um. Amimani* nimirum In¬
dis ficulnei , quale in ficu immatura deprehendi¬
tur, eam vorandi cupiditatem inducit. Mala ve¬
ro id duplici ratione efficiunt , vel propter frigi¬
ditatem 6c aditridho nem, fi immatura fitif.f vtra-
qtic enim harum facultatum famem Sc appetitum
ciere potis eft ) vel quia cito dcfcendunc, Sc ven-
• triculum vacuum relinquunt, fi fapida finr, tene-
\y ra atque dulcia. Ac non eft aperta illa vis Ficus
ad appcnfa n tancumraodo carnem? Quod fi
, paulo diutius ex ea penderet , temporis potius
/patio Ciuiain acceptam ferremus , quippe quo
■ vel abfquc Ficu carnes , Se potiflimum gallina¬
ceas, tam noftratium qu^m Indicorum Gallorum
tenerefeere atque adeo friabiles reddi , tam certo

* icimus, qullm huius cognitionis optatam inter-
i dum ferimus appetitus conuiualis gratiam. Quo¬
modo enim id a fp'rnu vel halitu arboris fimplici
«uenire queat, ( mfi quis forte & hic occultam a-
liquam vim caufari velit ) fatemur ingenua illa,
fed fragilitatis i ntcrim fui confeflionis formula:
nos nclcire.

! . Idem Plutarchus&aliiplures , Ficum fulmine
noniciexiftinunt: caufam tribuit idem amarori
itur &trunci vitio , vtt&liafulgurenon percellantur.
Quod fi verum fit,multiplex profedto, cotra rem
tam horridam , tamque pertimefccnda,& tantum
natura periculum remedium iam nobis innotuit,
cum tot res amaras inuenire fit obuium. Aliud
de haere iudicium in ftiperioribus etfpofuimus.
"Hac Pbilofifhu* fimto.

Magis etiam ad artem accedit, quod ille ipfe
A~ ^ autot quxritin Sympofiacis : ctic Ficus x, y\u-
\las. w-n>rr&j kz oyvif , nafcatur cn «Aiz/cs wjjwt c? Cur,
inquam, cum Fici arbos amariffima fit fructum
tamen ferat dulciffimum. Et fanc haud- parum
torfit hxcquxftto Plutarchum, vltrd cirroque in¬
genii pandentem vela pro confequendo curfu ra¬
tionis & veritatis. At non vidit die difptitator
idem euenirc in aliis plerifque arboribus. Ama¬
rus fuccus Pruni potiffimum fylucftns : at frudtu
maturatione eandem ad gratiam redigit atq, dul¬
corem. In Cerafis nihil dulce. Ac fructus pleri-
que dulces na/cuntur. Amaricans , aufterus vel
infuauis Piri n<in faccus modo > fed partes cius
omnes pluraq; videas Pira dulcia, qui n non, dul¬
ci a, prarfertim probe matura. Concludamus cum
fummo diiputatore Arillotele, omnia ch&ione
duicefcerc. Quantu magis gemina ? interna, in¬
quam, a forma «Se calore animi Fici, Cerafi, Piri
Scc.Sc externa a colore Solis. E^dem rationes, cur
Fici arbor amaciffima Plutarchofru&us ferat dul-
ciffimosquod nobis fuit demonftrandum. Etde-
Ke cuit fortaffis Ie&orem in tam longa Ficuum tra-
■datione aliquot quxftiuncularum ventilatione
recreare.

Nunc Sc exterorum au torum placita de Fici vi¬
ribus perfequamur , vbi prius quidam dc Sycite
vino sdiecerimus.

Obfcurc de eo Plinius: Id verb tenuium e(Te
partium, flatus gignere, ftomacho aduerfari ,fafti-
dium creare, bonam tamen facere aluum , vrinam
cicre,mcnfcs trahere, !a<5tis vbertatem prxftare,at
vi tiofumfanguinem creare , Elephantiafimque &
Zythum inferre tradit Diofcorides , modum pa¬
randi addens.

'utn Aceti fy citis feu ficulnei parandi modum hunc

'tesCa- docet Columella. Sunt quidam regiones, in qui-

* bus vini, ideoque etiam aceti penuria eft. Itaque
Ficus viridis quammaturiflima legenda eft,vtique
etiam fi iam pluuiae incclfcrunt, & propter im¬
bres ia terram decidit ; qux cum fuble&a eft , in

PRIMVS .4i

dolium vel in amphoras conditur , Sc ibi finitur
fermentari:deinde cum exaruit, & remifit liquo¬
rem, quicquid eft aceti , diligenter colatur, &in
vafii picata bene olida diffunditurihoc prim$ not$
acerrimi aceti vftim prxbet, nec vnquamfitum
vel mucorem contrahit , fi non humido loco
pofitumeft. Sunt qui multitudini findentes a- MUrttif.
quam Ficis permifeeant , & fubind :• maturiffiraas
Ficus recentes adiiciant, Sc patiantur in eoiure
tabefeeee donec fitis acris aceti fapor fiat. Poftea
in iunceis fifcellis , vel fparteis faecis percolent,!:-
quatiimquc acetum fcruefaciant , dum fpumatn,

Sc omriem fpurcitiam eximant , aut torridi falis
aliquid adiiciant, qua: res prohibet vermiculos a-
liaue innafd animalia.

Cxterum Ficus aridi, ex traditione Galeni, vim caricjrutn
habentexcalfaciendi ordine primo completo aut temper**
fecundo incipiente : habent verb etiam partium
tenuitatem quandam. Ex iftis duabus idonei ** G*l‘
funt , qux duros tumores concoquanr.ftatim ve¬
ro etiam eos digerunt:atque ipfe per fc illiti eiufl
modi vim obtinent. Sed dc decoctum carum eiid- Decorum.
dem vtique naturi eft. .Verum vbi magis conco¬
quere confilmm cft,miftenda eft farina triticea*
vbi vero plus digerere,hordcacea:panis horum in
medio. Porro fare oportet, quod (pix pinguio ■
res funt, magis poliunt concoquere : qux veto
guftuacno. es, magis tum extergere, tum digere¬
re. Cxterum quod ex iis plurimum in aqua co¬
dis efficitur, fimile eft melli non fulflm confifte-
tia,fed & facultate. At Ficus virides comeftx,pro-
pter adiniita n humiditatem facultatis funt inibe- tes'
cillioris : ftibducunt tamen aluum vtrxque tum
humidx, tuimficcx. Ficus vero Caprifici ieris Sc zaxAnt
digerentis facultatis funt. Sic etiam d.omefticarum Aluum.
groffi, quas oW9f/ vocari diximus : ineft enim il- ^,CU!
lis nonnihil etiam fucci ex Ficu arbore. Ipfa Ficus ?riJ'a\
arbor calida: tenuiumque partium temperaturi
eft, vt indicant 6c liquor eius & foliorum fuccus.

Va/cntcr vterque calidus eft: quare non mordi- sucti tem-
cattantum aut vehemencerabltergit ,fcd <?c vice-
rat Sc ora vaforum referat ,&Verruc.is quas myr-
roecias vocant eiicit. Sed & purgare pote il. Ficus
agreftis , tum liquor tum fuccus ad omnia quam Ad W/t*
fatiuevalentioteft. Sed Sc cradx earumadeb funt cat.
cahdx tenuiumque partium, vt carnes bubulas
duras, fi coquendis adiiciantur , friabiles ac tene¬
ras efficiant. H&c Gal. in 8 .Jimpl.

Idem lib. de alim. Ficus , inquit, tamctfi minus
... . - Trmpe-

praui fucci gignant, quam exteri omnes non mo- rA.,; a-,idS
db fugaces fed Sc autumnales fruc fu 3, non tamen
prorfus id vicium effugere potuerunt. Cxterum
hxcipfis infuntbona, nempe quod commeabi-
Ics fint , Scfacilein totum corpus peruadant pe-
netrentque. Nam abftergendi vi pollent haud
obfcura:cuius gratiapoft ipfarum efum nephritici
multas arenulas excernunt. Cum pon o omnes
autumnales fructus exiguum corpori alimentum Nephri:'::'.
pribeant, minime omnium Ficubus id vfu venit :
carnem tamen non compactam neque firmam
generant, ceu panis &rfuil!a caro, fed turgidulam
&fubinanem , vcluti Fabx. Quin ventrem fla¬
tibus implent Sc ipfe, nec mediocrem profedb
hincmoleftiamintulifTent, nietiamceleremdef-
cenfumeiFent adepte, cuius beneficio cum cele¬
riter peruadant , flatus quem excitant non diu
manet, atque obid minus exteris autumni frutti-
buslxdere confueuerunt. Maturi Ficus imma¬
turas non mediocriter anteceilunt, quod Sc in a-
liis omnibuscernitur fructibus, quanquam non
tantum in illis diferimen exiftat. Siquidem ad
plenum maturi Ficus paulo minus omni prorfus

f

'4* HISTORIAE

noxa vacant. Ficus&Vux, quemadmodum in¬
ter fiudtus autumnales principatum obtinent, ita
fugacibus omnibus magis nutriunt , mihiiniim-
■9lftr#4t/o que prauifucci habent , prifertim cdmexadtam
maturitatem fuerint adepta. Quodque nutriant,
maximo argumento funt ii , qui vinearum fru-
dara cuftodiunt : liquidcm cum duos menfes fo-
Jis vuis ac Ficubus, quarum cuftodix prxfunt ,.
velcantur ( nifi forte panis quippiam cum illis ad¬
dant] obe/i tamen ac pingues fiunt. At caro qux
ex ipfis gignitur , haudquaquam eft firma ac
denfa , quemadmodum ea qux ex carnibus
<fir, fed laxa ac prxhumida :ob id celeriter etiam
cum velciipfis defierint, contrahitur ac confidet.
^"CarUm Carici quidem multiplicem habent vtilitatem,

1 4' fi qu-s tamen largius efitaucrit,ab cis offendetur:
nor. admodum enim probum fanguinem gignur :
Pediculi, quapropter pediculorum quoque agmen eas co-
c tincurum mitacur. Inci jencli extenuandique vim habent,
jv / nam. qua & ventrem ad excretionem irritaitt & renes
^ .,.r;es expurgant. Pecori autem Lienique inflanuna.
//.. tat. mationeobfeflis fiint noxia: quemadmodum &
Aoxaea- fic s, non peculiari quadam eximia facultate , fed
rum. communi ratione dulcium omnium ciborum ac
potuum. Obftm&is illis aut fcirrho tentatis
e :- ‘c fc nihil profiint aut obmnt, fed medicamen¬
tis incidentibus ac extenuantibus St extergenti¬
bus miftx non mediocriter auxiliantur. Idcoque
HfP*1 ob- nonnulli medicorum in didis Lienis ac hepatis
Jiia.no. affedibus exhibentipfas longe ante cibum cum
Thymo aut Pipere, aut Zingibere aut Pulegio,
aut fatureia,au t Calamin tha aut Origano,aut hyf-
fopo : ad eundem etiam modum fi carici cum a-
lio quopiam illorum qux facultatem habent a-
crem aut omnino incidendi aflumantur, non fo-
lum ficaffedis , fed fanis quoque vtiies erunt:
liquidcm iecoris meatus, per quos fertur alimen¬
tum . apertos elfe non xgrotrmtibus modo, fed
bene valentibus etiam tutiflimum eft. Proinde
tendunt»- *loc Pa(^° Ficus cum file extenuante aceto St ga-
ium. ro prxparatas vulgo comedunt, quod id vtileclle
experientia didicerint. Veriiunile eft, ipforum
nonnullos Medici cuiufdam confilio addudos.
Ficus hoc modo primum comediiTe, deinde eam
Exprime» - notitiam ad vulgus dimanalFe. Qui vero cum ci-
tu"'- ; bo aliquo incralfantc Ficus & Caricas edunt,
Lc»£* ‘vtrx non mediocriter offendunenr. Hactenus Gal. qui
vt falubrem vitam degeret , ab omni fugaci pomo
abftinuillefetradit abxxvm. annoxtat.adfcne-
dlamvfqueextcptisexa<5t£maturisFicubus , at¬
que vuis, qua: minus inutilia cfleexiftimauit, vt
Expcnmc- cx m|>d6 dictis abunde patet. Idem ait qubd qui-
tHm cunque amicorum fui paruere admonitioni , vt
ab i77ra£cts fructibus abftineret, fine morbis fiiiflc.

Martialis Epigram.ij. traditum Diftychon non
Tnale & huc quadrare videtur: quamins ille ad Fi¬
cedulam referat, aut allufilFe videatur.

Cum me Ficus alat, cum pafcetr dulcibus vuis.

Cur potius n.mennrn dedit vua mihi ?

Ficedula. Eft autem Ficedula M. Varroni didta auicula,qubd
ficubus vefcatur.ob quam rem etiam av/ahis, aliis
eoxoXts dicitur , Scdu7n\ie, id eft,vucdula, ab vuis
quas etiam pafeitur , quibus nurum in modum
Vue.luU. Fingucfcere creditur. Hanc Rccentiores filso
putant e fle quamcumque Autumnalem auicu-
'Rtcertia- lam ob pinguetudinem expetitam : certa enim
rumtrrer: fpecies eft, corpore grandiusculo quim Lufcinia,
oblongo , colore milio ex rauo , cinereo, pallido,
Pdkfigam Vafconcs vocant : quod ex Scalig.ob-
ieruationibus hic annotare placuit, fedealcgeac
omine, yti nobis non fit fraudi materias comrni-
j;uiire.

PLANTARVM,

Porro Gal. lib.S. fimpl.cap.de Cinere. Diofco- Disfc.
ridemhaad iniuriareprehendilfe videtur , quod Ll*taX
lixitiia omnia adftringendi vim habere prodide-
iit, inter qua: St ficulneum connnmfrauit. Nam" *
cnin Lixiuium vt Gal. verbis vtamur, fit tantum¬
modo 'aejy.ivofM , id eft, cineris lotura : id
certe cineris, e quo fit, naturam refipere confen-
taneum fueiit.Ponb cum cinerum natura non v-
na fit St eadem, fed pro materix combufti diuer-
fitate diuerfa, aliorum quidem adftri&oria , alio¬
rum vero acris St abfterforia , & ipft quoque li-
xiuia pro cineris, e quo fada fuerint , varietate
varia elfe necelfe fuerit. Quapropter dodtilf Sar¬
rae, vt ne Galeni reprehenfioni locus c flet vllus,
fupri adducto loco apud Diofcor. mendum fiib- Diofc.\
ellc haud male fufpicatur , St «Vn tk rv?rW'> y.ojj- Cbr- \
wtcu legendum cfle iudicat.

Non abs re findet Simeonis Sethi paucis ver¬
bis St veluti compendio , tradita de Ficuum viri-
bus adferibere , nili pleraque ex Gal. elfe nt de- *
fumpta.Dicamus quidam ex eo. Fici, inquit, pri¬
mo ordine' calefaciunt intenfo : deficcant vero
medio primo , nucritintque abunde , fed vento
ventriculum complent nili probe concoquan¬
tur. A Nephriticis comeftx , mulcas arenulas e-
ducunt. Pedtus & pulmones iuuant : aiunt in-
fuper contra venena medicamentum ficos elfe,
eos lingulis diebus ieiunus li quis fumat.

Sed vtde Ficorum erga venena vi magis con- AiSjei
ftet,nota elt Miihridatiscompofitio, tantopere a
multis celebrata, de qua etiam Iuuenalis. Saty¬
ra 14.

- — Atque eme quod Mithridates
Compof .it -fi uis aliam decerpere F icunt.

Quippe canae cum Iuglanditim nucibus com¬
manducari , egregie venenorum maleficia hebe¬
tare creduntur. De Mithridatis antidoto plura
habes in hiltoria Nucis Iuglandis. Denique om¬
nium frudtuum quos fyrjyite , id elt , Ligneos,

[ quoniam e materia ftirpium lignea oriuntur , &
quibus diuerfi cereaLs appellant ,vtili£»

fimos cfle ficos etiam Herodotus Lycius in ope¬
re fuo de ficubus [ vt fcribit Athen. ] planum facit
inultis verbis, ac Ficuum fucco recens natos puel- ,

1 iiios optime ali , vcgetofquc fieri , fi illis nu- recedi
trian tur,affirniat. Pherecrates , qui Perfas edidit, tuti <yl
inquit:

Ajpexit no f rum fi qui [piam aliquando Ficum fer en¬
tem,

ctim tempeSltua e fi.

Puellulis , vt nitetur , obtritam in cibum dat, tau-
quam

meditamentum non vulgare Fictu (it.

Herodotus in primis admirandus & mellifluus
lib.i.hilt.ingens bonum mortalitati ficus elfe, ad
hunc modum fcribit : Aduerfus illos homines , 6
rex , exercitum comparas’, qui anaxyridc [femo¬
rali feulubhgaculo ] <S: reliquo veftitu coriaceo
vtuntur : cibantur vero non iis qui cupiunt, fed
iis qm fuppetunt, regionem afpcram incolunt:
vinum, per Ionem, non bibunt,nccficisnecalns
lautis cibis vefcuntur.

Polybius Megal opolites lib.12. narrat , Philip¬
pum Peifci patrem, cum incurfionibus Afiam va-
ftarer, commeatus inopia , quia frumentum deef-
fct,i n cibaria militum a Magnefiis Ficus accepilfe,
idcoque potitum Myunte , ac pro datis ficis eum
locum tribuille Magnefiis.AnaniusIambicus:
lnadibus auri muli ilm fi quis conclu ferit 7
it paucas Ficus, &c,

Ouam u Ficus auro fint pr/fiantiores intellinet.
TamprolixeMagnus dcFicubuscum uadtauilfct»

ad

LIBER

ad hunc modum locutus eft Daphnus medicus
Piiilotimus lib.^.dq alimentis, recentium Ficuum
aicplures elTeinuicem differentias', nempe gene¬
ris , temporis quo proueniunt, Si facultatis: exte¬
rum in vniuerfum , humidas Sc maturas ocyfllme *
diflolui cx ommbus,& quo iris alio frudtu celerius j
coqui, nec alius impedire cibi coitionem : humi- j
darum facultatem glutinofam effc ac dulcem, fub- j
nitro fam tamen: fob la&is exiguam acrimoniam)
deiettiones moliri largiores, liquidiores , prom¬
ptiores, minimeque moleftas : fuccum lallum Se
fubacre corpori fuppeditare cum (ale deuoratas :
at quod prxbent alimentum cito diffipaii. Itaque
] multis Ficuumefu valde autlam molem corpo¬
ris , b re ui po It tempore gracilelcere ac^ex tenuari
fupra modum: quod profedto Uon accideret , li
perflaret alimentum e Ficu perceptum, Sc ftatim
II . _ dilcuteretur.

\Vimc- Reliquis porro fugacibus fru&ibns a ventricu¬
lo facili iis fuperari hoc arguit , quod non folum
citra noxam copiofitis alfis fructibus ingerimus,
fcd etiam quod illis prxfumptis fi Confuetum&
parem cibi modum addamus id nihil incommo¬
det: vnde manifeftum cfl , vtrumque cibum a ve-
triculo confici , Se minore negotio Ficus vinci
quikm alios fructus , nec obftare quominus alius
cibus coquatur. Facultas quidem ea Ficus eft,
i»of*. quam propofuimus. Glutinofam & falfam, cx eo
deprehendimus, quod ob lentorem manibus in-
hxrefcit , Se illas tamen abfterget : dulcem lingua
'it tone oris’iudicio cognofcimus.-; Quod autem fine

mt, torminibus Se perturbatione alui dcieStioncm
x/t' moueat celeriore i.i, copiofiorem, molliorem, vt

probemus , verbis haud multis fuerit opus. At
vero in ventriculo Ficus parum immutatur feu al¬
teratur , non quia difficilis fit earum codlio , fcd
quia confeftim deglutimus dentibus nondum
extritas iSc comminutas: qua de caufa promptior
eft earum excretio.

r f <rom- Salfum quidem fuccum a Ficis procreari , & in

j}" ege- Corpns diduci indicauimus , quoniam, vt eft de-
monftratum , nitrofi funt : augetur lallugo addi-
‘cum£e- to Tale, quo cum fere recentes comedi folent ctifi-
■tni. num hodie in Italia Se Galloprouincia. Ita auge¬
batur olim acrimoniaetiam adietto vel Thymo,
vel reliquis fupradidtis herbis , vel aceto. Ac ve¬
teres efitade Ficum cum fale ,j Thymo atque ace¬
to, abunde colligere licet ex Athenio.

'uafidt* Heraclides Tarentinus in Conuiuio ( vtidem
ffamm refert) dubitat Se percontatur , polt efum Ficuum
imbibe- an aquagelida bibenda fit, an calida. Qui cali¬
dam malunt, illos inquit hoc fuadere, quodani-
maduertant fordldas manus aqua calida lotas co-
feftini purgari, Sehoc exemplo credibile putent in
ventricuIoFicus e veftigio diffoluTprifertim cum
extra corpus noftrum aqua calida ficuum conti¬
nentes partes diftrahat , & in tenues portiunculas
liouatas diuidat , frigida vero illas contrahat, Se
co^at.Hdiuerfo, qui frigidam bibendam fentiunt,
lic ratiocinantur : frigidi potione obeius graui-
tatem ,qux infident ventriculo deorfum protru¬
di : non admodum belle ventriculum habere poft
cfum Ficuum , quia eftuofus & imbecillus redda¬
tur: quamobrem quidam extemplo merum bibut:
aquam porro frigidam in ventriculum acceptas il¬
las depellere.

I Eft autem poft fumptas Ficus largi us Se affatim

h bibendum, ne in ventriculo fub ii flant, fed ad in-

Vtrgtus bi- feriorem inteflinorum partem delabantur.
lendum. Quidam Ficusaiunt edendas meridie non e fle,
\Men/:r qui n tum morbofe u nt , id quod etiam in Crapa-
r*”eile+ ^aHisPlierccratcs dixit.Ariftoplunes inProagone.

PRIMVS- 14?

Aegrotantem veru aliquando ipfum&fiatc cum
vidi (fer.

Vt agro: aret etiam ipfe , meridie Ficus conse¬
dabat.

Eubnlus in Sphirsgocarione:

Per Ionem ita e jt '.Etenim recte non v alebam j) vir
optime i

Vt </:/.c nuper Ficus edijfem meridie.

Nicophon in Sirenibus:

Veftrum Ji quis Ficus meridie r turio a

Recentes, pvfte.tqn.iw efitarit ,ubdormif at , febris /^rJ
protinus.

Cur fu aduenit.

Diphilus Siphnius inquit , rcccntcs ficus Sc pra- Recentes.
uuin Se paucum alimentum prxbere , egeri facile,
innatare ventriculo, Se citius in habitum corpo¬
ris diftribui , quam ficcas.

Demetrius Scepfiuslib. 15. Troinni apparatus 0s(trci,
feribit, eos qui ficis abftinent , effc vocaliores,
ideoque Hegcfianadta ciueni Alexandrinum, qui localiores
hifloriascompofuitjCiim initio pauper cfict exi¬
mium Tragoediarum adtorem Schiftrionem cua-
fille , voceque mirum in modum fonora,quia per ^pITten_
annos odtodecim ficum non efitaflet : ideo Itu -n ijj;cu-
diofis vocis abftinere ficu Grxciiubent. b**.

Notum eft quod de ficis iadtatur prouerbium. Proverbii
Poft pifcern Ficus , poft carnem legumina. Ae J "*•

De quo, quiaextat apud Era f. in adagiis, plura
non dicemus.

Baptifla Pierus vires qualdara ficuum breui nec
! ineleganti carmine complexus eft:

| De illis etiam Eob. Hcllus:

Ergo tot inter opes regnantis fructibus anni ,

Prima locum merito Ficus cr vrta tenent.

Veraque nam fuccis implet melior ibus.& n:l
Ou£ noceant vitii damna ferentis habent. siraum

Deco<5tum, inquit Pau!us,ficorum, plcrique.1 Virati ~Syi/6Um ‘
appellauere:quod Se defruto quoque nomen e(t.
Hippocrates Sycion.

Po Iteritatis obferuationi tribuendum , ficos cu
fermento tritas, admixto fale, pcftem aliaque vl-
cera vel tumores emollire adeo vt intra paucos
dies ab Ice Ilus rumpatur. Eodem tamen medica- pefem.
mento Regem Ezechiam vlum fuilfe (z. Reg. c.
zo.)exiflimat Tragus.

Matthiol. fibi experimento compertum c Te
tradit caricas duas aut tres nocte vna in aqua viti
maceratas Aflhmaticos iuuarc , qui mane eas dc-
uoraiierint. Ad. nephritidem & dolorem coli cilm Altud <td
experimentum excellens di prifentaneum eiuf- *fcphntt-
dem , vc ille ait : Caricarum albi , Gnci anaM. f. ™

coquantur in lib. 1. f vini ad cohlumptioncm ter¬
ti? partis,cum fale pauco inficiatur per cly Iterem,
fordes multas ad flauas educit. Ficuum decodtum
calidum infantibus propinatum , edhymata Si
exanthemata protrudit. Exanthc-

Ficulneoladle vermiculofr) fanantur aures : & mata
ficulneis foliis facile affrictu citanturhemorrhoi- H .tmorrhoi-
des, qui hodie vulgo facillimus & tutiflimus ha- des-
betur himorrhoides excitandi modus. Pra£tici
quoque Si ad prompte maturandos panos cari¬
cis decoftis (quibus tamen vel folis magnam in
co cafu tribuunt vim) addunt radices Lilii, Althee,
cxparum&c:

Si quis ictus, vel demorfus ab animali veneno-
fo , is inftillct tres , vel quatuor guttas laiStis ficui-
ne: fupra vulnus , & mirilm , tefleMia?aldo,inue-
niet picndium.

Rondelctius in Iu a praxide calculo renum non
vult in E nemate addi ficus, quia inquit veficx no¬
cent : qux vero p.oflit elle ratio nec addit ille, nec
nouimus ipfi. Arenulis expellendis opportuna^

i

reduuli. fiipra diximus

HISTORIAE PLANTARVM.

... Galeno. Ficuum frequentem v- | nullique hafitatione feritat Adamum & Euatn f '•«
(i!m pedunculos generare prater Galerum , ; poftin Deum pradapcationem faft.im , cum (c

1 1 m ■ rnrrnmn n t- fi . - i r X- 1- . . . * 1 , ~ .

r - - r;**-'-* 1 v.a.^ir.ni , tiv , r actam , cum lc

I an.us /hgmpta s & Oribalnis , &pofteriorum j nudos cognoulirent, fici [;achi*ius quidem fici de
qu unp.unm, , ipseque rideo vulgus, perfuafam 1 qua ibi trafl:at ] folia confmffe,& fibiipfis penso-
nanccjf cau.ar. a-, referunt, quod malum ge.ncrent mata corifecifle.
fangninem. Quod Ii certum iit eas pediculos |

Superflttia

(us Carda-

Torta fj-
bulojizi .

C och/eari
%x jiculno

ligno
Ierant co¬
thonem
carnium.

Philemon
confpicaius
aftnum ji-
cubus
/t 'ente/n,
mortuus.

Tahukt de
C oruo A
folhms .

C ornus j/.
tui* edax.

Corui fa.

caularc, (nondum enim hoc omnino nobis com-
pertiim nui: mus equidem' caufam referre ad id
quod nimis impinguent, vri didhim , & quod vi
fua Diaphoretica, qua dc exanthemata protru¬
dunt, carneae molis Secutis excrementa in cor-
porisfuperficiem expellunt, iicque occafionem
prabeant generationi pediculorum.

Hactenus abunde de feriis , nunc ex aliis enu¬
meranda natura: aliquot miracula , fi non potius
figmenta. Referunt nonnulli. apud Cardanum
expertumquee-ffe dicunt, folio Ficulneo conta-
dtas verrucas aboleri , fi folium ipfum Tepebatur.
Sed quid fepulcura hac foliorum ? forfan etiam
infepulca idem efficient. Ficus albis in fomniis
boni quid denotare, nigras vero inopportuno
tempore, calumnias & detreirtationes Porta feri-
bit. Hem fomnioram prudentem! Aitidemxfi-
cus quia habent frondes neruis confpicuas, ideo
earum cinis neruoram vitiis & commlfiombus
illinitur ex oleo. O diuinatorem egregium 1 * * * Co¬
chlearia ex ficulno ligno fafta , hoc habent pecu¬
liare,^, nqmt Kecherman. cx Mizaldo ] quod car-
nes ad celerem concoctionem adigant,fi elixatio-
m earum frcpuls admoHeantur. Cur tantus Philo-
fophus vocabulum Ouia non adiunxit?

I-cpidum , quamuis fini Ari euentus efl , quod
Cicero alicubi de Philemone poeta refert : is

lonipicatus ficubus vefcentem afinum , qmc in
prandium parata: erant, tanta vehementia ca-pit
ridere, vtftatim emoreretur. r

Non infuhide nunc fabulam Corui Apollinis
& ahas quafdam Coronidu loco fubii demus.
Tradunt , aut pomis fabulantur Podra . facnfi-
cante Apolline, cornum, qui jn eius tutela effe
dicitur, adfonnspuram aquam afportandam mlf-
inm. Vidit hic ficorum plures arbores, & in his

Iturus nondum maturos: ac in earum aliqua
confedit, exfpeaaturus nimirum , dum eius fru¬
ctus maiurefcerenc: quod vbi euen.t , plures a
Como ad faturitatemvfquecomefefunt. Cuius

moram, tam efus quam maturitatis, vtpote non
partiam perriefus Apollo , quum etiam te alia

ad laetificandum vtineceiTariumfuiiTet, Comum
hac pmrva atque ignominia virus, vc quoad Fici

maturefcerent, bibere poffet nequaquam. Per

illud enim tempus guttur pertufum habet , vc
propterca aquam minime haurire poffit Aliter
alu : vt Ouid.in fecundo Fartorum. Dum lupirer
fertum folemne appararer, cornum, vt aquam
tenet, mifit : qui , vc lam diftum a dum Ficus ma-
rurandas exipetrtalTc t , quas prius roftro immatu¬
ras deprehendi (fer , diu immoratus , &Ioui mo-

ARBOR PEREGRINA, FRVCTVM

FICVl SIMILEM' GERISS.

LXVI.

c

Torm c a, m

; . . ''loiuijtxioiiimo-

-auiammentitus^Nam illi aquarum obieffo-

fvd , riT a a(Ermarat J °b v°d mendacum in
lydus cmlefte commutatus, fi ctedere fas eft.

Eadem authmili incude & hic fabricata fibu-
a' m “S arbor fu, tin qua xE.icus Ioms & aEgi-

rtf en f°rnTSV'du’ qi,3s in ob p8e-

rtdentiam am, irorum, Iolaum,,,, n homines con- I
M^mid^ ^‘'ra,U,;;R'lodlbti,ne,ienit:qu, deinde I
- -- •'U“HeUfinemAc«i« emi- ; matura- ficu, fimdi

' Vius arbo- Dcfci.
iris fir hic
ramulus &Clu-
fium tk Paluda-
num, qui ramu¬
lum deferiben-
dumClufio de¬
dit, latet. Erat
autem cum fuo
fructu in vuz
modum quafi
congefto, refici
catus , durus ,
craffo cortice
redtus , gracilis,

& digitalis lon¬
gitudinis, colo¬
ris ex fufeo ci¬
neracei , octo
fruftus exiguo¬
rum Ficuum in¬
flat , craffo bre-

mque pediculo fiibnixos fummo faftigio fuft,.
nens, fuliginofi coloris , cineraceis maculis con-
fperfos, duros, lc fatis folidos : vt quandam affi¬
nitatem habere viderentur cum Sycomori circa j-
Tnpolnn Syria nafcentis fru&u , defcripto h J
Rauvvolfio, nifi ipfe Paludanus, qui Sycomoros
in /Egyptodc Syria viderat , Clufium ab ea len¬
tentia (ubmoueret. Catetum.fimilemfrudlum i
lac.Gareto miffum Londino,FrancofurIi ad Moe¬
num accipiebar Exoticorum author, non tamen

tam copiose ramo mharentetn , fed lingularem
duntaxar, vel interdum geminum , fuis pediculis
fimul connexum. r

Quum porro hic frudlus ticui vulgari valde
fit fimilis figura, & nonnunquam etiam adeo pu-
iillus , vt Ciceris magnitudioem non multum ex-
cedat: an ad nens Indicas circa Acefinem amnem T,cm'
nafcentes referri non poffit, cuius Theoph.Hift.
plant.lib.i.cap.u. Sc lib.q.cap^. mentionem facit!

Verum is negat copiofum frudtum ferre , & ex
Fabriciana relatione, lingulares interfoiia, vulga.

rium ficuum inftar, nafei deberent. Ari verofru-
iftus arboris Gague-) , quam deferibit Ferd.Ouied
cap.i;.lib.!.i.parc.general.& nat.Hiftoruc.

FICVl SIMILIS FRVCTVS..

en. lxvii.

■pRuaus exoticus , quem Clufio militiae. Pia- Dd

i ceau, non valde abfimilis erat fructui, qui ini-

fi! 1'IT' M DI I Ii tu ■ I. p - if*- .

«te«^prop£CcphifumanUiUmfen,"Moem 1 ZT ficU‘ f“b,tUr, cum foru

C-piiSrum appellarunt , quo Plutonem !anta ' &(hli .a8n,tu<|Ine> & eoiore : ctenun durus ci

I ' , . ■ i c r p ina , ad i ri I cro^de i c c n di ff - fa m a e It * piu rir ‘ us’[eulstiII'en teiuscolor ex fufeo cin
lamas m Attius. Nondum, r.nouiir nohi iL 1 I roac.u,ls nec aLa ratio',

- - srui.uuu

Ion te habeat hoc Curtius

erat

dne-

ratione

'LIBER PRIMVS;

Hi i

ramulo bafcrinfi, vt illi , ignorat idem, quia 1 etiam in arbore fummi : ideoque vntea arbor V** *»***«

Angularem accipiebat.

ptio |N

J[na

pimpinichi arbor

lactescens.

gap. lxviu.

N omnibus continentis Indiae oris, inquitMo-
rdes ,la£leus quidam fuccus elicitur ex arbu-
fcuiis Malo #u m limilitudine : Indi Pimpinichi
vocant : e cuius ramis reci fis la&eus humor illico

* emanat, aliquantulum denius vilcofus .

Huius fucci tres aut quatuor guttae fumptae,
validi ffinic per aluum purgant bilem aquas.
Bibitur ex vino , aut deficcati puluis dcglutitur

pauca quantitate propter nimiam vehementiam.
Illud autem peculiare habet , quod fi quis illo
trif furnpto iulculum, vinum , aut aliud quidiniiciat,

• fu bito eius operatio infringitur & ceflat. S:d eo
cra“ lutnpto , a fomno abflinendum. Calidus efl&
ni‘* ficcus hic hquor in tertio gradu : ideoque vali-

dum nimis & pcrijitiofutn medicamentum , quo
etiam fient & aliis cinfdem generis , vti defitum

eft,adue&o Mechoacam,de quo luo loco.

FICVS INDICA.
Cap. L XIX.

Ficus' Indica
an tore Cl il¬
li o in magnam
altitudine vni-
co trunco eo-
que admodum
cralTb affiirge-
re folet: ramos
deinde in om¬
nia circum late¬
ra expandit,qui
tenues quafi
dam fibras fine
filamenta [qua¬
lia in Cufcuta
vulgo nuncu¬
pata confpici-
mus ] coloris
dum recentia
lunt , xrei fiu •
aurei demittut
Iis vbi tertam

attigerint firmamur > no namque quafi fobolc ge¬
nerant : etenim magnam craflitudinem paulatim
acquirunt, & veluti innouos arborum caudices
tranfeunt, qui nouos rnrfus furatiu fili parte in
latera ramos fi>argentes,nouis denuo fibris deor-
fum miliis fete propagant. Sic alii deinceps rami
in infinitum, vt interdum vnica arbor fuis pro-
„cj pagimbus integrum fere miliare Italicum in am-
htmlo bitu occupet , fitque difficile, qux primaria fit ar¬
bor, fiue omnium illarum prolium parens diiu-
dicare, prxterquam ex trunci amplitudine, qu«e
nonnunquam in matre tanta eft,vt trium viro-
run vinis vix apprehendi queat. Verum non
niodt) inferiores rami fimiles fibras (pargunt , ficd
Tam; I.

denfidimam fyluam efficit. Subeas autem ar -&Mt
bores aditum fibi paraturi incola; fibras iam in
truncos conuerfias , tenuiores ficilicet , exfeindere
folent, atque ea ratione veluti concamerationes.

& vmbracula facere,arcendi caloris gratia ; adeo
enim denfis ramulis reliqui maiores rami luxu- _ ,

, . , . . , , ‘ . - rmuractt*

riant, vt Solis radij nulla ratione penetrare queat: ^
immo concaui illarum fornicum multiplice/que
finus ficinduntimqualiter inde refultantemaera,
qux cilufa ell, vt Echo multis in locis tf r atque Erfjl
etiam fqpiiis humanas voces reddat. Vidit vero
qui hac retulit D. Fabricius Salernitanus, qui ali¬
quot annis in Indiis vixit : Interdum o&ingentos
aut mille viros, quoin numero &ipfe fuit , vnius
huiufmodi arboite vmbra tegi ; atque affirmabat
terna etiam hominu millia (ub tali arbore latere
polle. Folia fert in noucllis ramis Malicotorci fio- priori* de?
liisfimilia,luperns viridia , inferne candicartia,/mfr;<>- .

i . r . , r Coronet fo -

& lanugine , vti illa, pubefcentia , qua mirum in [t t
modum ab Elephantis expetuntur , ideoq; in eo- p 0ha Ele-
rum pabulum cedere (olent.Frutlus extremi pol- phanttt ex-
licis articuli magnitudine, ricubus exiguis fimilis,^"^

, r • o - r ‘ r .• Truttus

colore toris oc intus languineo, gramlque , vti
vulgares Ficus, plenus, dulcis quidem &z edulis,
verum faporis minus grati qu£m illa. Nafcimr
autem interfolia,quemadmodum vulgares Ficus,
hoc ell, in noucllis ramis, qua paitc folia illis in-
harent.

Ioan. Hngo Iinfchot. qui ante paucos Annos
Goa rediit, eius iconem exprimit, led loge ab hac
nollradiuerlam ; etenim non lingulares radices
£ ramis dependentes, verum innumeras, ibafque
adeo multifidas, vt vix arborem aut fuuiccmtam

I varie multipliciterque fcifl.is radices habere pu¬
tem ; hanc ob caufara vaJdd lulpedla ea ell.

Garriam huius arboris nullam mentionem fa¬
cere, latis mirari nequeo.

Indica regio in quit Theophrn Ilus arbore Ficum
appellata gignit, qux e ramis radices demiccit lin¬
gulis annis. Demittit auictn non ex noucllis , fed
ex anniculis , atque etiam vetuftioribus Illa: le
terrx inferentes veluti fiepem circum arborem ef-
ficiunt , vt fiat veluti tabernaculum quoddam,
fiub quo &' homines degere folen t.Radices autem
enaficentes mariifefte a ramis decernuntur : lunt
enim candidiores , hirta:, [ Jcctreta. ] ac'tortuofx,bi-
naque fronde foliata. [ Ipla arbor co¬
mam fuperne lalciuam gerit , [ ^ ^aneulw

7 roMlu),] totaque fornicato ambitu pulchre orbi-
culatiir,& magnitudine vehemeter excellit, quip¬
pe vmbrambino fladio facere fertur : & craffitu-
dine caudicis plerafque vitra quilm fexaginta gra¬
duum [ ^(«aTwyjp.edis ve Ili gi o rum . P lin. paflfuu m]
orbem colligere, magna veri» ex parte quadra¬
ginta. Folium pelta non minus habet:[potius ad ^ ^
fimilitudinem quam ad amplitudinem referenda 0 /u
hxc comparatio. Clufi] frudum admodum par- FruipUfj
uum magnitudine Gceris , Ficui fimilem :quam-
obrem Grxci Ficum eam arborem appellabant.

Paucos vero admodum fru iftus fert :non tantum
pro arboris magnitudine, fed etiam omnibus re¬
bus. Cur autem adeo exiguum & paucum ferat
fru&um jidemTheophrali.caulam reddit hanc,
nempe quod ad germinum efformationem to¬
tum pene abfumat alimentum : nam cum folio
ampliffimo fit,etiam radicum ab eius foliis demif- An>-
farum generatio , nutrimenti caufii videtur acce- ^
dere. Sed forte e diuerfo , vt quoniam in ea quo¬
que pabulum difpenfatur, ideo fructus exiliores
| atque parcius proferat.

I Nec £ Strabone o milia fuit hxc arbor, quam fi str*\> e,

N

H*

HISTORIAE plantarvm;

'Arbor *d-

culum mul¬
ti colu muti*

fionnomifte cxprefTo at lemmate manifefto dc-
feribit, tali. India multas quidem admirabiles ar¬
bores fert, e quibus vn? ramos ad terram pro¬
nos habet , frondes [alii folia vertunt] non mi¬
nores clypco.

Oncficritus, qui curiofifts ea perfequitur, qux
funt in Muficana terra, Indi* auftraliffima , refert
arbores quafdam ingentes effe , quarum rami,
cum ad duodenos cubitos crcucrint , reliquum
incrementum pronum faciunt,deflcxi, quoufque
terram contingant. Deinde terram ingreffi radi¬
ces agunt vcluti propagines : mox rurfusin trun¬
cum exeunt , a quo poftquim audi fuerint , inde
fleduntur,& aliam propaginem efticiunt.& dein-
dealiam , & lic deinceps, vtab vna arbore vm-
braculum fiat, tabernaculo multicolumnio ftmi-
lc. Narrat prrtcrea miras arborum quarundam
magnitudines,quarum ftipitem vix quinque ho¬
mines complodi queanr.

Ariftobolus vbi Acefines Hyarotidi permi Ice¬
tur, dearboribus dicit , qux ramos deflexos ha¬
bent, & de earum magnitudine , vt fub vna arbo¬
re quinquaginta equites meridiari pofllnt. Near-
cus vero quadringentos ait.

Ficum Indicam mirata cft & Alexandri vido-

ria,eo orbe patefado , digna quidem, quiim non
folum ipfc Alexander, ingenii fui nobilitate & la-

ExiliK fo-

Tolt*.
Pelex A-
mxz,e»icxi

Qurfru-

guspxruut

gacitate , atque omnis ciusingens exercitus de
miraretur , fed cattcri quoque quotquot mortales
funt, de qua Q.Curfius in Hift.rerum ab Alexan¬
dro gcftarum tradit [ licet Fici nomenclaturas non
meminerit.] Alcxa d tum Poro rege,& Hydafpe
amne fuperato,ad interiora India: proccflilFc.Syl-
uas autem prope in immenfum fpatium fuifte dif-
fufas, procerifque 6c in eximiam altitudinem e-
ditis arboribus : plerofque 'ramos irftar ingen¬
tium ftipitum flexos in hinnum , rurfus quale
curuauerantergi , adeo vtfpeciesclTet non rami
refurgentis,fed arboris ex fua radice generator.

Plinius vero hanc arborem ex Theophrafti
placitis [ qui Alexandri coxtaneus fuit , eiqiie
adiup-dorum hominum narrationes haud dubie
magna diligentia excepit] dcfcripfifle videtur,
fed tam eleganter , vt , quod Scal.nit, fub ca xfti-
uare potius , qu^m eius hiftoriam legere videaris.
Ficus,inquit, ibi [ in India] exilia poma habet. I-
pfafe femper ferens , vallis diffunditur ramis:
quorum imi adeo in terram curuantur , vt annuo
fpatio infigantur, nouamque fibi propaginemfa-
ciant ciica parentem in orbem, quodam opere
topiario. Intra fepem camxftiuantpaftores,o-
pacam pariter & munitam vallo arboris, decora
lpcciefubterintuenti , proculve fornicato ambi¬
tu. Superiores cius rami in excelfum emicant,
filuofa multitudine, vafto matris corpore , vt
LX.P. plerxque orbe colligant , vmbra vero bina
ftadia operiant. Foliorum latitudo peltx effigiem
Amazonicx habet: qux fuit,authore Xenophon¬
te, Heden folio confimilis , vt fub ca equitum
turm* condantur ] ea caufa fru&um integens,
crefcerc prohibet. Rarufque eft, nec Faba: [ Cice¬
ris Theophr.] magnitndinem excedens : fed per
folia Solibus codlus >prxdulcifapore, dignus mi¬
raculo arboris.. Dixerat autem iam prius, arbores
in India tantx proceritatis gigni , vt fagittis fupe-
rari nequeant. Hxe [addit] ficit vbertas Soli,
temperies cceli, aquarum abundantia [fi libeat
credere ] vt fub vna ficu turma: condantur equi¬
tum. Vt deinceps nemini amplius difpiciendum
dubitandumque videatur , num arbor hxc Vete¬
ribus cognita fuerit , quorum iam tot deferiptio-
Aefj&yix in pauculis diftentiemes produximus.

Hiufdem meminit Athen. fed paucis duntaxat Athon'
verbis ex Thcoph.mutuatis.

Cxterum propofitarum deferiptionum vnius
eiufdemque arboris collatio , perfpicuum reddit,
qualis & quanta fit Ficus Indica. VTum relidhim
nobis eft e Theophr.dubium , qui arboris trunco Dubie
LX. C>,ua 7* adfcripfit,qux gradus Gaza vertit, qu$ Theopi
vox & feliam, fuggeftum,pulpitum &c fubfellium
denotat, vt annotatScal. Sed & paflus menfu-
ram denotat apud Plutarch.in Dcmetr. Vulgata fi-
gnificatio gradus eft, quem Boetiusgraduminter Vulchn
menfuras numerauit duobus pedibus dimidia- Zr‘*dl
to definiens,quo videtur Ojpui Euclidis interpre¬
tari. Georgius nullum feriptorem inuenit qui
gradus vel menCuta vfusfic , 8c ea loci

qux obiicipolTe videt, aliter exponit, qui tamen
Goropio minime probatur hac parte Si de Plinio
Theophraftushntelligi polFet , /Sjjpam non gradus
fed pedes effent vertendi.

Eft & alia difficultas, nam Theoph. folia, & qui Diffici
horum meminerunt ampliflima dicunt, atque a- al‘a
, Ico pelta feu clypeo non minora elle. Clufius lni'
vero ex filpra dicta Fabricii relatione , Mali Cido-
nix vel Cotonei foliis fimilia'dicit , peltx vero fi-
nilitudinis potilis quam amplitudinis gratia con¬
ferri. , .

Linfchottanus qui cx poftremis Ficum Indi- J”’1
cam deferibere videtur nomine Arboris radicum,
foliorum ne verbulo quidem meminit , videtur-
quedeferiptionis fux membra quxdam , aut qui
eius*obferuata Latio reddidit, cx Plinio fuble- Dcfa..
gilfe : fic enim habet. India arborem fert multi- Ltnfh.
plici radice, mirabih afpedhi. Crefcit enim e terra ^ rbon
vt exterx arbores, ac fpargendo ramos radices iis ‘CHmi
adiicit, quibus dcniio fua fponte terrxinfixis,in-
gentem ferie numerofa fobolem trahit , cu ura¬
mus vnus arbori recenti, fcecundo cuentu, Laby¬
rinthoque fimihs, vagis vfqueitineribusfuffici.it. Alhor)v
Ita triginta aliquando paflus vna arbor implet, in
fummam craflitiem produdtis ramis, vt mater ea- i
demque genitrix omnium arbor vix agnofeatur,
ex omni parte copia radicum funium more pri¬
mo afpedtu dependente. Fructum vfibus huma¬
nis aptum non fert. Nam is qui Oliuarum forma ?rucH\
excrefcit, volucres tantum' dele <Sht.l/<ef ille. huariX

An vero vnicum Clulium vel eius recitatorem
Fabricium tam fpe&ats antiquitati , Theophr. “*'■
inquam, Straboni & Plinio.opponerc debeamus, M
fola vnius tcftis relatio id haud ita temere per-
fuadebit. Goropius vero tantum abeft , vt cre¬
dat , folia eius exigua elFc , vt plane fic in ea opi¬
nione, Ficum Indicam cam elfe arborem, cuius
frutftum vetitumprimi parentes comederunt Arbor':'
fub qua fe abfeonderunt , cuiufque ingentibus t* m p
foliis (fic ille ait) perizomata fibi confuerunt,’at- rad,J9‘-
que fecerunt. Vides (inquit) quam omnia in¬
ter feconfen tiant. 1 Nomen ipfum Ficus cum Mo-
fe confentit.Impia eft illorum cogitatio, qui arbo¬
rem hanc fymbolic<ys duntaxat intelligunt , in
quorum numero prxeipuus Philo Iudxus Cof- pmo1
inopaca. Lege qux de ea re fcripfitCorn. Ag ri p - „0/..
pa , & opinionis nouitatem prauitatemque mira-
bcrisjforte 8c ridebis.

Idem Gorop.in Vertumno. Primi noftri , in- Cornix
quit,parcntes,cum ferpentis fraude fedudi veti-
tum pomum comediflent : nomen ci dederunt,
quo cius abominatio indicaretur. Tyg enim dici-
tur per Apocopen Fy^/iy, (Cimbris) id eft, tu abo¬
minande. Hinc]Latini Ficum fere , &Grxcicor-
rupte oCkoy nominarunt. Hi Goropii conceptus
funt 8c opiniones , qux fi vexa eflet Clufii do
foliorum magnitudine fentqntia , per feipfxfa-
cijc in nftijlurq abirent, Diifta

PRIM VS.

LIBER

/ms D; da itaque e fthxc arbor SumW/m Grxcis&
lr“- Theophraft. eurus nomen vulgare fibi excidiire
ferio d: lct Fabricius, quoniam vero ab eo vifam
^■m &dvfcriptamcum veterum Fico Indica perbelle
confentire videret Clufitis ,eo audacius illi Ficus
Indica: no nen indidit, prxfcf tim cum illam ipfam
elL certo libi periuadeat, id quod 3c nos facimus.

G irci an autem illius nulUm mentionem face¬
re, inter tot exoticas arbores in locis Goanx in-
lulx vicinis nalccnrcs , quarum defcripiiones in
Aromatum liiitoria afperlic, non finp ratione pro-
i: fedo miratur Ctufimdatctiirque fu.amiconem.cx
Fabricii narr.tione , quam concinne ex ipfiuse-
tiam mdteio fieri potuit, adumbrari curalle in ftu-
diolorurti herbarix gratiam. Extat & alia in dia¬
rio nautico itineris B-.tau.in Ind.Orient.in tabel¬
la hutanaruni , qux ad ipfam arborem facta , fi au-
toribus credentium, ex qua & nofvra defumpta.
Annotata lunthxc Arbor admiranda: Ficum lndi-
r*~ cam vocant: Arb ore de Rans :-Arbor radicum Indu.
tDortclboom.Belg. Germ. 3nNanifd> fcigctuf
batiin/ vti Gefn. &Taber. appellant.

Nafcitur, vtidichim, in India , circa Acefnem
amnem.Theoph. Pliniuscirca Acefneauu e maxi¬
me nafei tradit , hacloquendi ratione viique inii-
nuans & alibi prouei ire. N.nu Strabo inMu-
ficana terra lodix auflralifJima creLcrc feri bic , vt
dictum. Clui in infula Goa lodlquc vicinis, ldque
ex rei tione Fabri' ii.

De viribus nihil aliud hactenus tndicum,quani
f iliacavumElephartis expeti : fitidus non edu-
lciselfe, maturiores tamen auibus c;bo elfe.
rje Cxteunn qu >muis M n^lc Ouicdi non exigua
A j cognationem habere videatur cum Ficu Indica
quod multi cius rami deorlum quoque vergere
videantur , & poftea radices figere , al ofque rur-
fusiamos (ut lum verg ntes producere : verum
quia arbor /iliquata eft , magnas Scfpeciofas pro¬
ferens fiiiquas ,noftri memores ordo is i dhtuti
comranduisde.ea trademus poft Gafiiam foluti-
uam, inl.bro (i)iquo(ai um ,quamuis Hift.Lugd.
epdemmet capite huius & Ficus Indicx hiftona
coniunxerat quemadmodum Clufius : Feiuman-
di Lopez Mangiu nos t : Icgauinuis ad caput de
Mmgle quod eft in lib.io. nout. hifter.

ENSENDA FICVS INDICAE MODO

NASCENS.

Cap. I.XX,

cripu° yjq regno C.,ngi mirabilis aibor crcfcit En fetida

i dicta nerpe tuo virens , virtut.bus mirandis in- .
clita : ramos proceris incrementis extendit, i j fila
quxdam te; u:a demittunt , qux terrx contadu
radices item generant , in aliarum arborum per-
teawt- netuam feri em fobolc minus quam multiplici.
Jptaes. priori huius arboris cortici linteaminis quxdam
fubelt fpecies qu? mundati plebx in veftimen-
torum v(us feruit. De hac eadem fcribit Cluf.
NeC etiam abfimi lis [Ficui Indic?] ea videtur ar-
bor, cuius, ex relatione Odoardi Lopez Lufita-
ni , Philippus Pigafetta c. 4. lib. 1. Defcriptionis
regni Congo, meminit his verbis.In Loanda in¬
fula, ad oftia fluminis Coanza, Regni
Congi partem perluentis fita , na¬
fcitur arbor, Exz-anda ab incolis
nuncupata , celfa&fem-
per virens &c.

Tom. I,

'47

PAP AIE PER V VI A N IS.

Cap. LXXI.

ANnotatBcnzo hift. fuxlib.j. cap. i3. Apud

IGruuicnfium Mancam, peculiare quoddam . .
fructuum genus (iniigerx Papaie vocant) Ficuum p
fpecie modicorum, magnorumque, quale nufqua
in India, prxterquam ineo regno vidi. Arbor,
qux illud Pomorum gignit, procera & gracilis,
frudus fapore dulci eft.

FICO SIMILIS ARBOR

VENENATA.

Cap. LXXII,

A Rtemidoro , vt prodidit Strabo, fides efl ad- Dcfcr;pti0
^A^lubenda, Arborem in GalliaTranfalpina naf¬
ei, i- ico fnr.il limam , frudum autem Corno fimile
&igncre,vndfe pharetr? fabricantur. Eamfiinci- yfus
das , lxthalehi luccum effundere, ad inungendas
fagittas vtilem. Meminit Cane !k Theophraitus ar¬
boris cuiufdam , cuius frudus fit ilis cornis Cvrnit ^
D i A' [inquit] e-n&r Jivf&v $ c ^ottoV tu-uQ- •nls mtllS frU.

Sed nomen non add t , Sc inter Indicas
recenfet. Ac quotufquifque cx cam paucis ita-
tuataut colhgac , quam is intelltg . t? De i(ta vero
Corni frudu arbore , capite de Corno Mequcti.

Hcrmol.&Ruell. qui eundem Strabonem de
hac arbore tradente citant , frudum < ius (tribune
capitulum Coiinthiacx Columne rc terre : cuius
lade mortifero fagittas tuas illinant.

ARBORES INDICA THEO-

PHRAST. TRES.

Cap. XLV.

POft quam Theophraft. arborem Indicam de-
lcriplill'ct,fubdit aliarum trium Indixarbo- ,
mmdefaiptiones , his verbis: Eft & alia arbor, &
magnitudine infignis , & fuauitate frudus ampli-
tudn eque mirum in modum prxcellens. Eove-
tc untiu Sapientes Indorum. [a, ybetphr:
fuyu Kj , habent vulg. exemplaria: 4Qyr

Gaza lcgiflc videtur : ciy>i -lu-rix'* 1'^01 ’ vertit : i,4flr.
hoe Sapientes Indorum, qui nudi degunt cibo v-
tuntur. Non polfunt vefei & abftincre , vt
rede Seal, annotat. Tantb plaufibiliorledio Ga-
ze. Videbis Herodotum in Thalia.]

Pergit Theophraft. Alia item , cui folium fi- 1;
gura prclongnm, fimile pennis S tru duorum, (rp«-
d/ftwquamuis vulg.hahcantrp^&VOqu? gTeis im-

p o n un tu r,l o n gi t ud i n e duo ru m c ubi t oi?li m.

^ Alia rudus frudu longo, non recto , fed con- ,
torto autflexuofo ,f cv.chKQ-) in cibo fuaui. Hic
in' ventre morfum excitat atque Dyfentcriam:
ideo Alexander, ne quis manderet, edido cauit.
Nomina vero his arborib. r u la tribuit Theoph.

Immo paulo poft Indiae arbores MMvua dicit.

Plinius tamen nomina haoct primxmam poft-
quam & ipfe de Ficu Indica tradidiflet , ita fubdit:

Maior alia , pomo & fuaui te prxcellentior, quo
Sapieptes Indorfi viuunt. Folium alas auiu imita¬
tur, (videtur Plinius prima & fecundam Theoph. pltn n,r*
confundere.) longitudine trium cubitorum, lati¬
tudine duum. Frudum cortice emittit, admirabi-

" — - jq i

HISTORIAE PLANTARVM»

lem fucci dulcedine, vtvno quaternos fatict. At- [
p.-Cy«r- bori nomen Pili , pomo Arum. Plurima eft in i
Sydracis , expeditionum Alexandri termino. Eft
&alia hmilishuic , dulcior pomo, fed interaneo¬
rum valetudini infefta. Edixerat Alexander, nc
quis agminis fui id pomum attingeret. Vbi vides
Plinium (apientum quidem, leunon Nudorum,
quod Gaza fecit, memini ite.

Pa/rf,inquitCurtius,fiue vt alii volunt,Ta/.<,li-
• ' cetTheoph.eius nominis non meminerit. Arbor

India; e i, Fico Indic* maior, pomi fuauitateprte-
cellentior. Indos Pala: foliis relci Arrianus refert,
in quorum faftigio quoddam pingue , Palmarum
inftar, gignant.

Dalech. arborem Palam Plinii ait ede, qm Ta-
roerindosnoftrojpurcnt. Qui vero ij fint, qui
2«.crr..-, ‘ftudputent, nondum occurrit; neque fini vi¬
demus quomodo conuenire po/Et. Dicit Plin.

dulci pomo iTheophr. cibo dulci : [ isul/fa®. j
>?.aai/V.] quod neutiquam videturconuenire cum
Tama! indis, qui ob (ummam aqditatem commo¬
de edi nequeunt. Quidam Mufam elPe putant.
Ouiedus Platanos vocat. Tbcuetus arborem vo-
cari aic P agoucrc : fru dum Pucona. Vtrumque no-
pac«*a. rnen ad Palmi quodammodo accedit. Alium huic
iimilem & vfus frequentiffimi Tlieuetus feribit
vocari Hoyrirt. Ouiedus litania. Sed de Hoynn
intrr carduos,* uafa qui propius ad pradidas arbo¬
ris accedere videtur , nunc trademus.

Hufii cumfntttu.

Dfftripno
Orneis nr
baris.

V Ut ahus
Indsctt.

M V S A.

Cap. LXXIV.

EX' folii Mufa: fragmento , quodadleruamus,
, apparet cITe ampli/fimum : nam & latitudo
Cibitnm facili iquat, cuius medium cofti craf.
iiulculaftriafa fungosa fulcitur, * qua vtrinque
exporrigitur folii tenuis Imuifque inoffenfum ae¬
quor, fibris teneris tranfuerfis contextum : colo¬
re rauo altera facie, altera feri fufeo , quod fibra¬
rum ductus fecu tus, facile diuidas.

Mufam Ouiedus in hift. Indici fiedeferibit
Inucnitut , inquit, hic fradus Platani nomine,
tametii neque arbor dici pnflit , neque vera fit
I latanu» : fed planta quadam huiclndia liaud-
quaquam peculiaris, & aliunde translata fub Pia-
uni nomine. In-

Maja arb.ir.

cerdum autem
hxc improprie
di£ta Platanus in
arboris celfitudi-
neexcrefcitj&ad
hominis crallicic
intumefeie: alias
vero coxa: huma¬
na: cra/Titic con-
fpicitur , pro' foli
natura & vberta-
teaugefeens. Ab
infimo ad flim-
mum folia fert
ampli /lima , in¬
terdum duode¬
cim palmos lon¬
ga , ternos aut
quaternos lata,
plerumque mi.
r . nora. Hxc ven-
torum flatibus
facile multifaria

diflecantur^ex

coftailla per folii
logitudinem ex¬
currente pende¬
re fpc&antur cu
in modum difle-
<^ta. Totaplanta
veluti germen
eft: , aut furculus,
e cuius fummo
cnafcitur pedi¬
culus aut malleo¬
lus brachiali craf-
fitudine, qui vua
producit > vice¬
nos, tricenos, in¬
terdum centenos
| & plures frudhis
i palmari longitu-
dine,brachialiq-,
crallitudine , fu-

ftinentem ,non-
nunquam mino¬
res, quandoque
etiam ampliores,
pro plantx lpfius & (oli fertilitate. Cortex huic Cort
latis craftus, fed qui facile eximatur , continens
pulpam fiue carnem bubul? medulla: perfimilem.
Caudex qui vuam profert, annuuseft, & femcl
duntaxat in vitafiudusgigmt : venim ad radi¬
ces confurguntquinque, fex, aut plures furculi, ZL

qui parentem renouant , & fubfequente anno
fructum perficiunt. Adeo vero fmcunda eft ha-c
planta , vt nunquam intercidat , fed fubinde
nonas proles gignat.vt fructus toto annovberri-
me legere liceat.

Arbor,qua:pomafcrtParadifi[inqui'tCardanI Ps“"

breuiffima: eft vita: : anno enim fecundo truncus 'f**
arcfcit.frudusfcitin botris, vt funt acini vua:,
fed mali magnitudine , ac in botro vno quandoq;
centenos, vnde cifttc magnitudinem refert bo¬
trus: croceo vero velatur amidu , quo detrado
faiftus praedulcis , ac fuamsfubcft. Folium tam
longum fert, vt hominem ftantem icquct: latum
non parum.

Theuetus in Cefmographia arborem Mauze
m AEgypto vocatam defaibit non maiorem ficu
mediocri , cuius folia quinque aut fex pedcslon-
gaiunt, duos lata : fradus in caule coaceruatus,
non iecusac dadyli in Palma , cralfiis Adoneus
mediocris cucumerisinftar, delicaciffimus atque’
luaui.fimiis,quemdomi fufpendunt , vt nos vu.is
penfiles, coque fa:pe /olo tanquam optimo vtun-
turafiroento. Arbor tenella eft & fragilis,adcb vt
nifi maxima truncum haberet coxa: hominis craf-
iitudme parem, minima tibia:, in cremiorum, non
in arborum numero , rccenfcnda focet. Trun¬
cus , authore Garcia , cx fquammofo foliorum

F lorn

cortice conftat : nullis confer ramis , fed e gernu-

neHorcsquofdam coniundim profert, fubrufos,’

oui effigie, Aepal mi longitudine : circumeminent
pediculi centum , interdum ducentos aut plures
heus (uftinentes. r

Deicnbit&Acofta in hunc modum, Mufam ,,
feu Ficum Indicam vocans : dcccm & odo aut
vigmti (inquit) palmorum magnitudine attolli- -W/
tur hxc pulchra & elegans arbor , cuius truncus
ex multorum corticum fibi mutub incumben
tium coniundione conftat , & humam cruris
crallinem adipifcitur, radice rotunda & cralfi
Elephantorum grato pabulo : fol„s nouem pali
morum longitudine , duorum enm femiire latitu-

eline

LIBER

dine , nemo fati* crafTb per longitudinem excur¬
rente, & tranfuerfis fibris in latera fparfis, parte
fuperiore faturis,inferioredilutioribus. Ex huius
arboris fafligio nafeitur veluti thyrfus quidam
florum fimui congeftorumin modum Pinei ftro-
bili, coloris rufi : deinde vnicum ramum fert hu¬
mani brachii craflicic in multos nodos diuifiim,e
quorum fingulis decem aut quatuordecim de-
pendentficus , itavt nonnunquam ramus cen-
tenisautducentcnis ficubus onuflus confpicia-
cur. Hosin diuerfis foecies diflinguunt Lu-
fitani. Illi enim primo Cemrios appellant qui
Vnu\ admodum flauent , laeue» , Iongiufculi , gra-
'*t*- tique faporis ftne , & odoratiores : z. Cbincapa-
nof/vero , qui virefcunt nonnihil ^longiorefque
luntjuquc etiam grati faporis. Laudantur prx-
4 . terea qui in Cofala nafcttntur, Althiopibus Innin-
g* didf. LegitimQm nomen apud Arabes & Pcr-
las ( vt e proflante Medico Perfa in Ormuz nato
r intcllexiftcfe teftaturidemCofl*') effc Motu , non
ch: alUcm M^ufa aut Amuft: arboris vero Detracbt Motu.

Rhafis M:ifam vocat : Serap.Mrfww, id
»> Sic & Auic.apudquem in margine UAn^t vel un¬
xi- ?i annotauit Bellunenfis. Verum neuter horum
deferihit. Sed noflro iudicio , recentiorumque
confenfu , hanc infamintelligunt , de qua hic a-
gimus.

Ex prxdidis,fi Clufi iudicio aliquid tribuimus,
nemo accuratius hanc ftirpem defcripfit , qukm
Ouiedus fub Platani nomine. Acofla peculiarem
habeticoncm, qua; variat iiMauhioli (quam&
nos proponimus, cui noftrumfohum egregie re-
fpondet) & Linfchottani icone, fkhpsiqnoucrc
figura Theutti.

Hift. Lugdun. tres icones proponit : primam,
eavnque geminam, ex M.itth. nomine uufit ar¬
boris &frudus: fecundam, titulo uv [i P ai oneret
Theucti : tertiam pro m uf* fen Ficu Indica Aco-
/lx, qui ait Mufx nudus meminille Ruel). cx au-
thoritate THeoph.& Strabonis.

Nondum tamen pro cerro afferere aufimus,
an Veteres Grarci Muh meminerint: confidcran-
daquxTheoph. lib. z. hifl.phnr.c.7. tradit intpr
v*lms. Palmas, his verbis : Eft& aliud Palma: genus in
Cy pro , quod & folium latius habet feu am i us,
j hjP . rrmltd maiorem. peculiarifquc fbrmr,

magnitudine Mali Punici , figura oblongum , (uc
oph. tl- conrnds grato [ at quilm in exteris, fed
r. radicibus ftmilcfn [nurpifar: D.d. vult legendum
TtttVpo<w$-, id «ft, Punico fimih. Sed ferri poteft an¬
tiqua iedtio, fi modo de hac arbore ,de qua hic a-
gimus , lntclligendus fic Theophraft. Nam &c
ante didam eius radicem ro tu 'dam efTe & craf-
fam.] Itaque non deuoratur, fed comnl.infus ex-
puicur. Con fideret etiam ledtor que paulo ante
lcrinfimusexTheophraft.de Arb ribits Indicis, &:
?sU ex Plin.de r<e/rf.Qux verb ex modo citato Theo-
*• phraft. loco verbatranlcripfit Plinius, eacapite
d cPaIma [quod & ipfe feci c] retulimus.

Marthiol.in Diofcor.Sunt, i n fit, qui palmarum
Im.tfor- generi adferibant plantam in Aegypto Cyproque
genus nafcentcm, quam Veneti inderedeuntes Mufam
et/iuol. appellant, &M«y^fimiliter fru&us. Inclinat ani-
'f*- mus eam elle qux Theophralto in Palmarum ge¬

nere recenfetur folio exteris ampliore &c: vtiam
modo citatum. Idem tradit ex quorundam rela-
b.t ijud- tione foliaarudineaclfe,torrefcerc xflate fui na-
t. tura, vel etiam forrailc Solis ardore, adeo vt men-

/e Septembri eorum colla: prorfus nudx cernan¬
tur , decidente foliorum materia, quod admodu
fit tenuis. Caudex [addit idem] fquamofo folio¬
lum cortice vellitur, Palmx aut Atuftdinisfere
Tom. I.

G er meo.

PRIMVS. H3

modo. Ramos habet aullos, fed cdudice tantum
conflat. E vertice germen emergit materie molli, ‘
longitudine fere cubitali, a quo alia ab origine
ad fummutn prodeunt germina termlm , quater-
, numuc digitorum i nuicem diflantia: e quibas cir-
, cumeminentfrudusparui, cucumeris magnitu- Trutlu»

• dine , qui per maturitatem quadantenus flaue- fP*c‘*l,or
/eunt , cortice Fici , qui eodem modo digitis de- Wcr,P(>0'
trahitur. Subflantia pulpx confillit Melopepo-
num modo, nullo intus ode neque ferri ne: fapo-
recuni quadam infipiditate dulci. Primum gulla-
tibusfrudusinfipiditatem quandamprx feferre
videntur, adeo vt primo llatimguflu non placeat:
verum qui efui aflucfcunt, ij indies magis dele-
dantur : quippe qui quadam occulta faporis fua-
uitate alledi , qux mfi tradu temporis cum pala¬
to init gratiam , nunquam faturi videantur.

Ita libi Mufamdefcripfilfe tradit Mitthiol. qui
ex Aegypto & Cypro ad nos reuertuntur. Sed
quxnam antiquis Mufa fuerit planta quid referat
non habere : fibi tamen videri eam elfe Theoph.

Plantam , quam paulo ante diximus, addudis
eiu (dem verbis.

Matthiolo more luo contradicens Guilandi-
nus in faoTheone:Mufam,inquit,tcrtio ^ Theo- Gu'lanei-
phyaflo inter Cyprias Palmas loco delcribi , male
coniicit,qubdfrudushuiusfapidus non fit, fed, not.
radicibus fimilisi vt non deuoretur, fed fucco tan- Pulma Cj-
tum exprelfo, expilatur. Mufe verre , vel ipfomet rheu'

[Mitthiol. ] telle,longe omnium fuauiffimus ell ' non
lapidiflimufque.

Idem Cuiland.plantx huius tribus tantumin
locis vniuerfis Bibilis, fub nomine Budaim ,men- Buiutm
tionem haberi animaduertit: & ab Aefchylo,an- B,bl-
tiquiflimo Tragico , PbyximLn dici : h exteris fc- pbx,m,m
re Grxcis iuxta atque Latinis Metrgdritam: i Mau-
ricanis Muz, 8c Gemez,. Qui Cyprum incolunt,toT- t*.

Asc T.r TrasstcffiV» vocant , argumento b vulgari A- Mhk,.
fiaticorum opinione dudo, qui Mufam elTecon- Gcme:^-
tendunt eam plantam , qux hominum omnium 1
p ro to p lallo, diui no olim mandato in cibis inter¬
didi fuit:quod imitati no Urorum temporum feri-
ptores, Pomum Paradifi nominant. Rhafis Fi- romump*
cumPharaonis dici memorat, vt idem Guil.ccnfet. T-ta,f
Indi, qui in orientem protenduntur , Melapolan- F,cus Ph'*'
dam nuncupant : qui in occafum, De- \uUpo-
nique lnqudiniinlrilx D. Thomx , AbelUr.Am. Und*.

Camer. annotat , Aegyptiis,apud quos copio- M*'*™*.
se inuenitur, hodie Maus vocari. Antonii Muf?
coniedura ell. Elatem Plinii elfe frudum illum c'
dulciflimum , quem vocant Mufam , vel vt Mau-
ritiani loquuntur Muzam , hoc ell, mitem, qui
h a d e t P r u n o r u m c r a t fo r u m fi m i li t u d i n e m .

Curtius annotat Syria: accolis [apudquosgi-
gnuntur] Poma Paradiliaca vocitari , fatis admi- Pom,*r Pa*

I randaqueefle. rut.rjiAs*.

| Non absrc fuerit &Bonzonem Indicarum re¬
rum hifloriographum non contemnendum , de
hac arbore fub Plarani nomine tradita referre.

Platani, ait, longiores quam craffiorcs fu nt:mi-
nores multum maioribus prxflant. Arbor ipfa fo¬
lia fefquipalmi latitudine, quatuor palmorum 16-
gitudinc porrigit , inter qux ramus enafeitur, qui
centum ac plures Platanos minores fundit:fin ve¬
ro maiores , vigintiquinque aut paulo amplius-
Tenera ell hxc arbor, nec mfi femcl frudum fert,
qui annuo fpatio perficitur , & ex ipfis radicibus
alii ftolo nes fruticant. Vbi maturuit frudus , le- Truthu
gunt: immaturum adhuc & acerbum non decer -enntura-
punt/cdcxcilEam arborem loco calido reponunt: ti0 , ‘iri,$
ibi Platani celeriter maturefeunt flauefciintque.

Corio YeOiuntur obtufx cultelli partis crafTitudi-
N i

'5* HISTORIAE

Jtc : q\iod fiipcreft, pulpa eft ,fapore in dulcedi¬
nem vergens.

De eadem peculiaria qujcdamRauvvolffius &
ipfe illarum regionum oculatus feriptor rcfert,h(s
verbis : Intra Tripolim inter alias , arbores
peregrinar , Mufa didbe, crefcunt , trunco ▼-
nius & lemis > aut duorum virorum altitudi¬
ne ,extnnfecus glabro , nili quod multiplici fo¬
liorum incubitu , arundinum feri in morem,in-
ueliitus fit. Pulchre vitent. In caudicis cacumi¬
ne late expanfa folia vcluti pcnnaceum fertum
aut criftain prxmagnam referunt. Eius enim lon¬
gitudinis funt atque latitudmis , vt hominem in
longum procumbentem in plenum comprehen-
friftrm a- dant. F rudus Citrulli formam referunt , nifi
deJcrf~ qu^>d paulb fintmaiores,extrinfecus heues,corti-
<c crallo tedi , primb flauefcente , mox paucis

diebus poltrcpoiiu nigricante, qui facile, vt in

recentibus Ficubus, detrahitur. Interior fubftan

PLANTARVM,

Meminit huius frudus Lud.Rcm. ftb.naaig.ac
tria cius genera [Makpolanda, Cianchapalen , &
Cadclapalon ] conflituit, de qu;bus paulb an¬
te.

Meminit item F.Brocardus qui Terram Fandam

dcfcnpfit , fub nomine pomorum Paradi/i, quem Pcv**’
per omnia fecucus cfl Carcfan. Iib. de fubtilit.&
Theuct. bb-. lingularium America:.

Lerius vero in hift.fua frudum Paca arbo-**«-

; . “ luuiwu-, eum ene rructui

tia candida , referta, abfque granis aut femine Paradifo terreftri

(111 • f,., A r. • _ . . .

£fox*.

' - - f clllL U..1UJIC

dmcis delapida : fcd facile & cito fatietatemin- j
ducunt, mpxque & naufeampariunt magnam, &
vehementes cruciatus colicos : obid ab Alexan¬
dro exercitui Itio ab eorum efu interdidum. Hac
K auvvolff. Ex qirbus patet eam hanc , quam hoc
loco deferibit, eandem putare cum ea quam prx-
Jiat&fyoljf. cedenti capite arboris Indica: nomine ex Theo-
Pluafto tertio loco po fuimus , eiufque verba ad-

nnvmutp • ' \ t . r 1 i -

rem Paco aire nominat.

Quid fi Palma: genus illud fit , ait Cluf quodr’1^41'
Theophr. in Cypro na Ici prodidit. An vero ea¬
dem arbor, quam idem folium prarlongum ha¬
bere ait , fi mile pennis Struthiorum?

Ridiculum autem , inquit Garcias , cft quod
Icripfit quidam Franci fcanus. Appellatur,inquit, r "
hic laudabilis frudus Mufa, quod dignus fit Mu-
fis, aut quod earum fit cibus. Addit praeterea
•um elfe nudum quem deguftauerit Adam in

Dtion.

Moje.

Alpino autore, Mauz (euMuza dicta Aegy-^;"*
ptiis. Vocatur nunc Ficus Martabanis. InMj_,t„li.'
l.niar ChlncApalunt! : Meliores C enarim. Aethio-
pibus hninga : fcd lix differentia; eiuS fune, quas
mox mviribus fpccialuis d dignabimus.

Etfi ex prididis fatis pateat de locis, vbi na- L°CU!;
Icuntur , tamen &: hxcfpecialids addenda, pro-

rum, vti didtum. De Mufx enim frudtu , nemo in,i' C plerifque a-

prxter Rauvvolffium , ait vllam prxdi Aarum no- pclLnt \bi SmZZ ““ qUlm Gu‘neam aP‘ ,
cendum‘lrClCl VC ^ °*US ^ ^ V ^ rucricinterdi- 1 Paucrcrelbun^TiipoIi^ed^x^cinislocis^tis* S
Dodcin.fcribitMufim mincin SvriaMof-vo ' “^«'"“chuntur.r ferib t Rauuolffius. Iu-
cari, additque Grecis & incoli. Chuftunis acln- - 5"*«x0l,«"o,"n Ocaduas Indicas infulas , a-

dxis alborem cenlcn , de qua i Deo frbi prohibi- \ muhisinnotdt TrndeL a^'Uu £,ufa laIlldm
ta comedit Adam. ‘ mmtisinnotui . tandero vidimus Pataun in x-

Lob'&rPe- AJueif tcftantur folia Multe j °b «*re-

tZ j Hxcplantanon nifi femel feritur. Nam femel Tempe

uh* C«»? pudMatth. IiJeminObfcni trnbint foliis elle in ,^crunclPcd=n,ultos ftoloncs emittit, qniftuo.
CannxIndixm.,„t:beS> qnihus GnmmiEle^ ‘ $ His iraqr.c ftolonibu,

inuo!uiturfefqu’peda! bus, duos pedes longis fi.1'! t" mJr.lca ^inelaut fumnuim bis

v*U r-<-inferr e compt.cl3is. Ia: i fu pra an no- tum- Palam ' fl ^ ' 'V ^ Arabia vicinlfque

uofdamMulamcxilfi u.ir'eP,qU^ rW
gouere vocari dixit : Eudum Pxcona * Ouied pIj • 'Uj antc maturitatem colligendam CollcQ

°‘Cypro, cuius folia in Iralia viYnnn,.- /5-iL... ^ ^ . ‘ n,c„° PeiJclunt, antequair

ntequam ad-

& Cypro, cuius folia in Ita!, a vifuntur cScLn

I Mufa, ytfcribicIUiales^calidaeft, ftomacho v'tcs

folia, qua fimilicerfacchaium condunt in Occi-
Difama, dente, qubdAlgx folia nulla media coda donen-
?r’ ,M,a"E autcm fo,ia coftam perpetuam & craf-
AcuUi- >m habent, per medium folium difcurrentem,a-
liquando aculeis quibufdam i tergo armaram.
Clufins aliquot annis in ea fe fuifle opinione

Mufa A-
rabum

Cluf».

tradit

Tata.

Tiguera

. ' - . . mnjum eameilc

plantam cuius Plinius meminit his verbis tMaior

alia pomo , & fuauitateprxcellentior , quoSa
pientcs Indorum viuunt &c. Nam ferd omnia
pulcherrime ad Mufa: delcriptionem quadrant.
Huc accedit, quod in Prouincia Malauar, qU2 fii_
pra Indum flumen elt , intra Gangem , P?Un no¬
men adhuc retinet , a quo Latini faum Px/< mu
tuat, videmur. Vlyffipone, vbi aliquotplantas
vid, [addit idem] minime tamen frugiferas, no-
men hoc retinet, vocant enim etiamnum Figuera
Banana^ id efi, ficum Bananas ferentem.

c „ . «-dimacic, itomacho ‘

noxia, failidium & nati&.im inducens.&promptd £
mbilcmflauam conuertitur : fcd aluiim lubdu TCn’1
c.t,&gurturisafperaconeslcmt. At Serapio ex n**.

aliorum aurhonrate Mufam inTnedio primi cale- olZ
facientium, & m fine hu mediantium ordinis po-
mt, parum nutrire, & vrilem effe aduerfus pelol ^

ns . nn mnnic flr ...i i ,

Vt Comaret Ullfim ^

cuius Plinius meminit his verbis : Maior frjJL . . n _ .. d : lcn,te aluum>

feflo,

r i * : “‘«‘n ‘-i: icnire aiuum, r

Wgramtatem itomacho parere ,,s , qui eiusfru- st
diu multum vtantur , hepatifquc oblrrudiiones
parere. Idcofi complexio fit frigida , eius qui frui- rtn
tur, iuperbibendum meiicracum,aut oximel.

aut r

— . i 1 “pw.uuiuiiijam oximel, ai

Zingiber conditum. Augere tamenfcfitum in v- -
tero, renibus conferre , vrinas ciere, & ad Vene f’"'
rem incitare. At ex Auic. fenrentia,paucum prx- VZ

bet alimentum, bilem generat & pituitam : pro-""-

deft tamen aduerfus pedoris & pulmonum in-
cendu ftomachum vero offendit. Ideoque bi.
holis ab eius efu , oxymel cum feminibus propi-

LIBER PRIMYS-

uEhts.

urnis.

»c«P‘*

te:

- dif

■IS.

nandum p?t*itoftsKicI'. Idem Sc renibus opi¬
tulati tradit : vnnafquc prouocare.

Garcia tcfte commendantur 11 fru&us , qui in
Martaban pioucniunt : primum enim e Bengala
eo delad fune , deinde fati vt grandiores euade-
rent. Sed quos Cenorins appellant , ixues, flaui,

■ & pleni, odorati ,& palato gratiores. Clnmapalu-
nes Malauaris dicti fu.aucs quoque funt Sc palato
grati, pleni, colore virelcentes. Laudantur c-
tiam in Sophala nati , quos yfiihiopibus ltninga
vocari diximus. Inuenitur etiam in Bacaim aliif-
queprouinciis, genus quoddam amplum, ple¬
num, palmi longitudine. Id allatum Sc vino
deinde maceratum infperfo Cinnamomo, multo
melius fapit, quam malum Cidonium affatum. I-
derafrudhis per medium ledtus, Sciri fartagine
cum facch aro probo fri dius , infperfo cinnamo-
mo/gratifltniuseft cibus. Idem in duas partes
per longitudinem apertus, Sc vtrinque incifus,
deinde infulatus, gratiffimi cft faporis , Sc caricas
fucci bonitate fiperat. Tegulae item impolitus
Sc in clibano co dius , cor reficit, Sc fuauiflimus
cft. Sunt qui cum carnibus elixent , cortice
exempto olla; imponentes cum carnes fere cocta;
funt, diutinam enim coctionem non fert : ne¬
que maturus nimium, neque omnino acerbus de¬
ligendus eft. Sunt qui ctudum edunt, at matu¬
rum , line pane ali ouc aliquo condi mento, graiif-
fimi enim cft faporis, nec minus falub» is Sc facilis
conco&ionis , vt teftatur Ouiedus. Plantam i-
pfamcblle&o fru<5hi,fpontc exicc.tr:: finunt,tan-
quam in po Iterum inutilem : aut amputant,, in
aomefticorum Elephantorum pabulum. Non¬
nulli i n te no ra te nerioraqu e ,an tequ am explicen¬
tur folia, flniumq-, chyrfum P.pcre;Zingibere re¬
centi , allio , (ale , Sc aceto condiunt, Sc Cappa¬
ram modo edunt. Folia v :ro quoniam amphfli..
ma, mollia, fi igidaque funt, fub/ternere ad ac¬
cumbendum i fi xftu folcftt: Sc , imbuitis non
nunquam imponunt, au tore C fta.

Alpinus refert huius fmdbis fubftanciam mol¬
lem elfe , pinguem» lentam , dulcem , atque ap-
prim£fuauenp,cam comcdcrc afluetis, led fto-
niaclium gr atrate , difficulter concoqui , multilm
nutrire , fuccuni generare crallum ac Ictum , quo
vdceraobftruuntur, pricf-ram Iv-par. Opitulari
tamen tuflientibus , Sc Infpiriofis ex calore fadtis:
cins;dcco6to vtilicec vt; incolas ad tuflim ex cali¬
dorum humorumdeftilbitmnc genitam,atquead
pleura; & pulmonum inftammn:ionem , ad in-
liammatos renes, Sc ad vrir x fiificultatem. Aiunt
etiam iidem frudum commenducatum,vel deco-
dfcum affumptum Venerem incendere. Fru-
«ftuum cortices exi ccatos multam vim habere ad
roboranda omnia vifcera iidem affirmant, eodem
Alpino rc-fcrentc , cord.que opem ferre ex ipfis
paratum deccfdum in aquaC<</«/. Vfufque huius
deco&i ad febres peftilentes apudeofdem dici¬
tur valdd vtilis. Puluerem quoque ipforum cor¬
ticum in cordis paffionibus cum aqu xCAlaf diilo-
lutam hauriunt.

AR.BO R POMIFERA.

AN MVSAP
Cap. LXXV.

IN Aegypto abundant , inquit Gabricl Girau-
detin icin. Hyerofolym. boni frudus. Sunt
ibi arbores pomifera: , magne altitudinis, foliis
cubitum longis, &: pedem latis, ferunt poma lon-
ga,fimilia cucumeribus. Pomum fecatur per me-

W

' dium, vel quocunque modo, repetitur in medio
fe dio nis figura nucis, efui funt optima: alibi non
polfimtferre bonum frudum, intra vero 7. dies
putrefeunt. Sunt& alia: pomiferi arbores qua:
ab vna parte morfuram liabent vocanturq, Poma
Adarui, parua funt Sc fimiiia noftratibus Sc efui
commoda.

F I C V S INDICA LINSCHOTTANL

Cap. LXXVI.

FAcil^conceC-
ferimus hanc
Ficum Indicam
Linfchottano
didtam , vel ad
Mufam ante di¬
dam quoque
referendam, vel
certe eius aliqua
fpeciem elfe aut
varietatem: quia
tamen icon hxc,
vri videre eft, e-
^ ,Nr,„ uariat , &ipfc

\ ffl, quoq, Linfchot-

-H ' iffj tanus peculiaria

/•/ Wti L ®<L. quidam de hac
' A ^ tradit, placet ex

Ai - , 1 Y . jL tr A e . us ob < ruat' o-

<7^ Jy:h4/Wl mbus. hiftoriam

paucis conte¬
xere.

Ad figuram itaque ire exfculptam hic tradit. Defcnpd»
Ficus Indic priftantiffima ajhomir.is magn tu-
dinccrefcjtjoliis longis a 1 ftuporem , Sc in varios toh*.
vfus commodjflimis. Frudns vuatum fpecie in trucius.
magnitudinem Cucumeris multiplices caulibus
adhirent. Racemum dun taxat vnum quique ar- r

bor fert, Sc detruncatur tum arbor»qux continuo °J*
breui fpatio excrefcit, Sc nouos fert frudusxom-
munislndorum cibus, & funt prxftantiffimi ex do.
Cononor. Racemus aliquando duorum virorum &*“”*"*
vites implet, vt & S. fcriptura teftatur.
mfd;c *Oy$f)c : Ficus India*.

Idem in hfftoriisnauig. fpecialiusde ea feribit,
in hunc modum Ficus Indix multiplex e It, modo
crafliore, modo tenuiore forma, diuerfis pnftan-
tix notis. Verum eadem omnibus imago ac
color idem ,arborqueipfa eodemmodo viri fta-
curam xquat. Folia habet vlnx magnitudine
tres dodrantes lati , iis Turcx vtuntur chartae bi- Fo/iorutt
bulx vice ad cucullos. Lignum arbor non habet,
fed fimilitudine arundinis truncum. Quod fenc-
fce nte arbore exteriorem corticis partem tegit,
inmodu cribri ex pilo fnfti figuratur, a fp e <5hita-
mencraflius aliquantum: intorfum eadem filia
cucullata ac claufa apparent, in medii hominis
altitudinem tum explicant fefe ac per vices excre-
fcunt: ita vt vetera h recentior;bus fucceffione
quadam expellantur , donec arbor iufto mete-
mento fteterit, frueftumque maturumprotulerit.

Folia in medio crafliorem quo diuiduntur, ner-
uura habent. Inter folia ex arbore furgentia flos
nafeitur , magnitudine oui Struthionis, colore
purpureo, ex eo longiore incremento ramus oro-
dit, non ligni quidem materia, fed caulis brafficx.

Ficus coaceruatos abunde proferens. Primo qui¬
dem Fabarum formam habent , cum adhuc vol-
uulis includunuir,magnitudine medii palmi ,pol-
N 4

Csr/<sr»

H1STOP.1AE PLANTARVM,

licefque tres aut quatuor lata:. Cucumeris craf-
fiticm narcilcuncor. Ramus hic fere femper
C. ii ais habet , plus minufve , qua? vt vui in no-
Kjuew.or» dumcoeantur. Racemi inde quidam ita magni,

fn.'vnir*lo. . » l i i t • °

vc duorum «rorum baculo baiuuntmm onus

nnpIeant.Nondum plane maturi fcinduntur, cftm

inter viriditatem & Rauedinemetiamnum hirct,

'rnticti* com a trabe fafpcnfi, in cra .4.. aut 5- dies c° m-

frurfM. mode maturefeunt. Arbor (ice planta vnicum
duntaxatracemum fert, qui mox tota detrunca¬
tur , ac meofis fpatio iuftis denub incrementis
adolefcit, & fnitftum toto inno ita perpetuum
fert,tantaq-, abundantia, vt communiter Indis in
cibi vius feruiat , guftufand bono. Decorucan-
^,r‘ tur autem, folliculis indar Fabarum exiftentibus,
licet aliqui tenuiore fint tegmine : interius albef-
eunt ,acmorlu farinam & butyrum dulci mixtio¬
ne reprefcntanc , ideo panis ac la&icinii loco fer-
uiunt> firoplici viftu, quo corpus hominis abfq*,
Cibus. alio cibo facile pollet fuftentari , vt in India multi
funt, quibus toto viti tempore particularis ci-
E* ficu dt*- bu« ex ricu eft.

cUm Wtt. P^nmas ac cairtmltniores Lufitani Figosd’or-
t<tnt. ** vocant, quafi hortenfes diceres , (rintque ali-
differeciar. quantuldm craffiores. Alii quas Sercnmsu dicunt
fscushor - minores ac extrinfecus Iiuiores, velut optimi
slronm* not?/uaui odore pollent, acguftu percommo-
CtulolsnA do .Caiolina ficus etiam in pretio funt.
ch/ncxpoli- Citerum maxima laus Cbinctipoimis eft,regio-
"*■ cis Malabar. Flauefcunt illi parum, viriditate ex¬
teriore maxima, largi acproceri.,odorefuaui,ac
Cxncnon- aqui rofacei imulo. Sunt & alia genera. Qui
in Canonorrepciiuntur palmi longitudine , ac
craftltudmepro rata , ob magnam ibi copiam fic-
cancur, ac demptis folliculis perlndiam,mercatu-
ri quodam genere di (trahuntur. Quando matu-
refeunc , aftantur plurimum , quod crude ob acri,
montani , quam in degluticndoadfcrunt , non
perinde grati fi nt. Colore introrfum rubefeunt.
Cmdiu. Citerum allati decorticantur, ac in orbes fcin-
duntnr,adieAo vino cafiiaquc contusa, pnftan-
tia cibi ftiauiflima, etiam (upra Cido nli, mali allati
excellentiam. Vt exteri oblonga fciffione fin-
r^4- dun tur, facch aroque i niecftotofti, condimento
probo, ab Indis furqmopcrc expetuntur. Ex ficu-
bus quippe pricipua plebi fuftentatio.

Locus. Ei omnibus Indii ac Orientis locis inuefiiun-
Synonyma tur,vt & Molambicx , Ormuntii , ad oramA-
b ex , Malabar , Malacci, B e ngalx ,&c. Gufaratti,
vlfJr p - Decanini,Canarini,BengaIenfeseasg«f//i nomi-
fan M^fu. nafU> Malabares P alan : Malacitani Pyfan. Etiam !

in Arabia reperiuntur, quas Mtifa vocaht: Hic- j
rofolymis, D ama(ci,Cayri item habentur , vtab |
iis accepilfe fc tcftatur Lin(chottanus,qui iftisin j
locis negotiantur : perfiiafum inde quibuldam, !
Yrsic?** primum patrem Adamum ex hoc genere frudum 1
f eu mi. cum pCCCato guftafle. '

Rucemus Verilm cum in Teftamenti Veteris hiftoria Ic-
Terr& f m - gi^us, exploratores Tcm fan&i racemum vua-
rumretuliftc , cuigeftando vix duo homines fuf-
ncerent , mihi,inquitidem , huius fru&us recor¬
datio fipe incidit : num talis ille racemus exritif-
fer, qui eodetn more ab Indis ad domum Archie-
pilcopi Domini mei tranflatus,haud falfa illius hi-
ftorii imagine apparebat. Hactenus Liufchottx-

que & Muli tribui przccdenti capite di&unfi
Quin & idem Paluaanus addit h Brocardo in
Terra fandtx defcriptione,Paradifi Malum ab O-
uicdo Platanum vocari , atque vires fupra Mufi
dicatas ex Arabibus etiam huic tribuit, quali ea¬
dem hic cum illa fit, aut certe aliqua eiuslpecies
fupri didta.

Par adi fi autem m ala ideo vocata putat, quod a-
mceno &luauifintguftu , odore item ac colore
probentur , gallum quippe acidum dulcedinem
habere adiunttam: odorem vc-lut rofarum nares
afficere : colorem flauum , pulchre item viridem
oculos pafcerc. Accedere ad pridi&as rationes
figuras Crucis, qui obliqua frudhis fciflione ap¬
parent, de quibus Syrii Chriftiani varia referunt,
ealdem peregrinis ollendentcs.

P ars

Mul

fUn

Cur'

citfl i
dia* 1

dor,

Tt"u

C;

fn

PACOVERA AMERICANA , MV-

, VT VIDET VR, SPECIES.

ARborem Dcfc
hanc , au-
thore Thcueto,
fylueftres Ame¬
ricani Paquouere
fuoidiomatevo-

cant,qucnctin
Europa, nec in
Afia vel Africa
proueniat,quaq»
forte non teme¬
re pn aliis om¬
nibus mirabxhf-
fun7i dicas. Cau¬
dicem emittit
homine non al-
t io rem , crafli cu¬
di ne ea , quam
ambi hominis
adulti manus

Durlcht. Annotat Paludanus Ficus Indicas apud Ara-
-pacona. bes, non Miifdtti a ut Amu/dntfCed M.oris vocari, ar-
P *s}uau*r. borem vero Daraibr iiidsm. ABrafilianisp^o/M
BunuB*. & arborem Paqttouer: in GiiineaBananos , in Ma-

eun^ofcl iabar P‘ltan ’ 1 n Ma,acc? pican> inCanara , Decan,
gue/ii. Gularatta&Bengala Quelli : qui nomina plera-

cx zquo ca¬
piant & am¬
plectantur, fubllantia adeo tenera ,vt cultri acies
facillimi penetret. Folia latitudine bipedanea, ' *
homine fefquidodrante longiora aut amplius.
Eiuldem Ipeciei vidilic le,ait idem,in Aegypto &:
Damalco, Hierofolyma redeuntem , led folia ad
ilfa vix medii elfc longitudinis. Magna quoque
differentia cft /n fructu: nam huius arboris, de
qua hic loquimur, fruClus maximus pedalis cft,
craffitudine cucumeris , ad quem etiam figura fa¬
tis bene accedit. Hunc fnuftum incoli fuo idio-
mate Pacotsa vocant, qui probe maturus prici-
pui eft fuauitatis facjlifque digefttonis. Colli- Co//f ’
gunt ante perfeftam maturitatem, in fuis ca-

lis recondunt , vti nos fruCtus noftrates. Crefcit
in arbore in glomerem leu racemum congeftus,
triginta aut quadraginta fimul proxime fibi inui-
cem lun&i ex furculis e ftipice cmerfis, vt in figu¬
ra appofit3 videre eft. Ecquod in hac arbore mi¬
rabilius, femel tantiim frudum fert, qui magni
partr incolarum cedit in nutrimentum. Hac Tbe-
uetm. p

Lerius Pacs-aire tradit elTc foliis Lapathi aqua- "
tici , longitudine fepedali , latitudine bipedali
aut latiori , nec putat tanti magnitudinis folia
vlpiam extare in Europa , Afia vel Africa : tenuia
eue , ventifque agitata ita difeindi in partes vt
primo obtutu quis Struthiorum pennas exifti-

met Matthiol/addit ideni, meminit Mufi, qui 'Mut*

bene

mtlis..

LIBER PRIMVS-

'nfa Pit-
ffer.t.

bene pi£b eft aliquatenus /imilis paco-tirc
Braftlianorum.

Hift.Lugd. Mufarn Pacoueram Thcucti vocat.
Patet vero tam cx Thcucti quam Lerii verbis no
eandem hanc c (Te cum Mu (a ex Matthiol. depith.
Quin &ipfa quoque icon non parum differt tam
a Mula qu&m & Linfchottani Ficu Indica proxime
prxcedcntibns capitibus propofttis. Peritis time
aiiudic.mdumrelinqtiimus , an ditierfirum plan¬
tarii Unt icones, vel vnius planta: liguri diuerfj.

155

fluit , quemad¬
modum ex Coc=
co arbore.

crip

MALVS AVREA , FOLIIS

PRi£GRAND!3VS.

Cap. LXXVII.

FOhorum amplitrtdo , & qtipd Dodon. qui fo¬
liis ( quod qii' dem fciamus ) exotici huius ar¬
boris hiftoriam tradit, Palam Plinii [de qua pau¬
lo ante] huius quoque hiftofriam hicp'oni poftu-
labant. Ergo Mali aurU Dod. diifhc , vtillc fcri-
bit , ad Mali Punici 'formam accedit. Pomum &
ipfum cognomento aureum : fcd magna & pro-
•cera hic arbor eft, longis ramis valde patula; lolia
etiam prigrandia, tres fubinde cubitos longa &

duoslata,inq 1? ibus c radior esvcnxfccun4tl ion-
gitudincprodu£ti,veluci in Cinara foliis.rru&us
permagnus eft, ad in (lar humani capiti ,forma &
colore Malo Punico (imilis : habet vero oc intus
recondita complurima lucci plenagrana, fed.ob-
h*- longiora & maiora , quim Punici mali , & colore
non rubentia , led auri luteo fplendcntia , fapore
fubncidulo , ori grata. A ano huius deferiptionem
habuimus (inquicidem) fibi hanc Panormi in Si-
cilia vifim retulit in horto cxcellcntiflimi cuiuf
dam Medici: haud dubium autem , quin peregri¬
na (it ,&exlndia vel aliundcilluc o!im aduedta.
Nomen ailtc n hicvcl. b >ris vel fructus bititis
nullam libi aliud cognitum affirmabat, qu^m MaT
h .Turei: atque hoc rromire fritefturh appellari. Po-
tc(l autem hoc nomen acccpilTe , quod grana au¬
ri Iliteum colorem referant.Plini iis huius,vcidem
Dod. pnrat , 'meminit Fib.iz. cap.fT. vbi arborem
hanc Palam : fructum vero Arienam dici refert.
Plinii verba inucnict leftor paulb ante capite de
arboribus Indicis Thcophrafb'. Habet vero hu-
ius arboris drfcriptioh Dod. propofita quidam
quicumMufa coniicniunt, fcd plura qui dif-
crepant,vt conferenti patebit. De ficultatibus
vero (addit. Dqd.) nihil quoque aliud accepimus,
quam quod ipfa auri colore faeculenta grana val¬
de acute febricitantibus admodum eflent & gra¬
ta & vtilia : vt pote qux calorem magnum conte-
perarent, aefuim vehementer fedarent.

ARBORES ALTISSIME PAL-

mitis SIMILES.

C A p. LXXIX.

|N infula paruaS. Marii altiflimi arborea cre-
Xlcunt abfquc ramis, arbur.bus limiles,quas Pal-
ntitas vocant. Hi frudtum ferant , qui externa,
facie frudtui Anati at quodammodo fimilis eft, au¬
reo rrtort conlpjcuuni. Intusgrana parua latent
qualia M.1J1 Granati , qua parte dulci flimi ftint/a-
pons .-reliqua duri atque inutiles. Linlchottanus.

B EN IO INO OBVOLVTVM

FOLlVM M AXI M V M»

Cap. LXXX.

PALMITES.

Cap. LXXVIII.

Almitis nomine arborem depidtam , &tabu-

_ lis meis Iconum parte 4. fculptam exhibent

ripeio Bry fratres in hiftorialndix Orientalis, de qua
feribunt. Palmites arbor eft trunco craflo,e quo
folialongiftimanullopediculo hirent. Iidem in
itinere^olandico anni 1599.a1unc.In infula Don
Galopes, velD. Mauritii prope Madagafcar inue-
nimus mulcas Palmites arbores^ex quibus vinum

Pii

I Enioino ali- Deftriptftx
) quando fo-

i.nifi' Lugduni
detraximus, quo
obuoluta erat
maxima gleba.
Illud quidem ar¬
boris ne*fit an
herbx nihil cer¬
ti habemus: ap¬
paret tamen cx
eo fragmento,
quod penes nos
habemus, hic
depii&ura da¬
mus , maxirfium
fuille, adebque
dc Mufi fort&-
folio maius. Eft
autem colore
ruffefccte , cofta
elata pofteriorem folii partem fecundum longi¬
tudinem percurrente , a qua nerui elati &ipfi,fx-
piiis oppoliti , aliquando imquali ortu, omnes
obliqui prodeunt, inter quos fpatmm intercedes,
vnciamvnum latum eft > interdum tres , fubinde
palmare : aque neruis obliquis vitro citroque dif-
currunt uenulic tranfuali , femuncia aut pauli»

p:u 5 ,oter fe diftantes, aliquando breuioribus in- I ne Roro* in ddigentiflimi Pharmaco»®! horto
terua!lis diflira • quo nomine i Mute quoque fo- lefto] foliola duo emictit cratti .fucculenta ! ali-

. - ‘ 1 ... 1 .-..ir.Jmpm npr mmrlQji npfliK finprnprp d • C P T 's 1 HlllCtO

*5+’

plus i

teruallisdiliitx : q- - * - ,

Ius drflat, qux k colla quidem longitudinem per¬
currente , o hquis i ■ 1 *- s neruis caient, tran(ucr-
sifque, de quibus diximus , venulis deflituun-
tur.

historiae plantarvm.

OPUNTIA VVLGO

R I O R V M .

HERBA-

C A P.

LXXXI.

Defcriptio

TNter natura

^ ...

JL miracula hec

... .

planta mento
accenlenda,qui
bu/cam ficus In¬
dica appellata
ob quadam fru
dius firnihtudi
nem,Fcecplar ta
non folum a Fi¬
cis, fcd a exteris
quoque arbori¬
bus mirabili mo¬
do differat. Ipla
verd quoque in

quodSedi genus emergere d’ceres] mucronata,
e quorum finu coniugali ceu pili quidam candi¬
cantes dc purpurantes , futurarum fpinularum
primordia , fimul exeruntur , quos iion multo
poft folium fequitur iifdem vcllitum,dc hirfutum
totum , nec latum , fed teres fere , quod tamen
temporis progrellu paulatim in latitudinem com¬
primitur, fiiintquc aculei cum tempore etiam fir-
miufculi. Radicula nouellx plantulx fimplex &
albicans ell, Eandem cumprimis foliis iconi no-
llrx adiungicurauimus.

Tradit Matth. parere hanc plantam in Indicis ^att
regionibus, foliorum fummitatibus ftudlus Ficu-
bus noftratibus fimiles,fed crafliores , de qui an¬
teriore parce in coronae fpeciem delinant, colore
ex viridi purpurafccnte. Interiorem pulpam per¬
inde ede ac in noftratibus : verum adeo fucco-
fam fcecundamque , vt l.mguinco fucco Moro¬
rum modo manusjnficiat. Exfldlat & gummi
hxc arbor, luccino flauo colore de iubltanra , fi
duritiem eximas lapidolam, admodum fimile, de
glebulis concretum de Tragacanthi fere in mo¬
dum, vermiculatum , adeo durum vt dentibus
fit. Candclie admotum fiam-
nec-tamcn

Stingui’
nem },n
Git n, ml

magnam euadit

arborem , cui lo¬
lia magnalongi-
tudkie interdum
plufquam peda¬
li, latitudine Icf-
quipalmari , ex
oblongo rotundata , -pollicem craifa , infimaei-
iau c ralliora ciurioraque fupremis

foris mem¬
brana tecta, plurimis tubercula aiperati , e qui¬
bus Ipinulx alba: acut* facile contrectanti adhx-

TheoPh

fructus.

prima fo~
l.a.

rc -tes , infixoque aculeo Hiationem nauuamdi-
fercr.t.s , [ Matth. etiam fine fpinulis vifa teftaturJ
fucco i 'tus turgentia colore herbaceo , tadlu vi-
fcido , laliuofo , qui exficcatus, granulofus aren®
tenuiflim® inftar attritu digitorum dilloluitu::

per quem dilcurruntneruorum plurimorum me¬
diocriter cralforunl reticulati plexus , atque hxc

quidem folia ex aliis foliis iucundo connexu luc¬
ere Icunt, quibus etiam plurimum pro caudice v-
titur, & in brachia diducitur, vtin appohta figura
aperi e demon Uratur. Folia haec cum tempore :m-
cra dantur magis, defiunt rotundiora , immo li¬
gneam tandem fubftantiam acquirunt, praefertun
inferiora, tumque dc fpinas magna ex parteamit-
tunt.Femoris craflitudine obleruatumfuille Gcl-
ncrus monet. Foliorum pinnis infide nt frudtuum

rudimenta multa, fimiliteifpinofa,e quorum vm-

bilico flores emicant Calathi Balaufiii quadante-
nus effigie, fucculentiore magnitudine , multi,
lutei , multis folus vngue latioribus ,rolarum fo¬
liis (i milibus conflantes , quibus marcefcentibtis
frudlus maturatur Ficum magnam adxquans, lu-
perne vmbilicatus, pulpa fanguineo rubore ma¬
nus tingente inferia , gullu fubdulci , led
qukm ficuum inluauiore , [ ferinum quid¬

dam prx fe ferenti Cxfalpin. ] granulis far dia
lentis fere magnitudine , fed fi nuatis de inaequa¬
li ambitu donatis , iifdemque concoloribus
in finu ,-vt cur ficu; icis granis quidam contule¬
rint , non videamus , fapore quodam peculiari,
non tamen ingrato. Gefn.in fruttu grauem quen-
dam odorem elle annotat.Cum primum exit hxc
planta [nam crcuit nobis Montoelgardi, ex lemi-

commmuere \ ix )
mam non concipit fed comburitur
vliam odoris fpirat fragrantiam: mallicatum quo¬
que nullum laporx.ni dia tu dignum exhibet. Ta¬
le alo.HeirzmannOjindultrio Piiarmacopmo Ba-
filicnfi accepimus.

Ecfi vero facile in eorum eamus fententiam,
qui negant plancam modo it nobis deferipeam,
veram die Veterum Opii' t am , nihilominus ta¬
men hic proponentis , qux a Veteribus dc O-
puntia tradita, quia nondum plane conflat no¬
bis, fi ad aliam ,ad quam tamen plantam fine re¬
ferenda.

De e a Th eo ph. fi c tradi t.Fi co I n d : cx [ cuius r
mi in terram curuantur, e 5 que le inferentes rur-
fus radicantur, de qua lupil] fimile quiddam cil,
vel potius quodammodo mirabilius , liquacx
foliis radicem mittat, qualem aiunt circa Opun¬
tem elle herbulam, qux dc cibo grata fit,dc luauis
puftu. Male vero habet Scaligemni , quod tam scalig^
claram tamque lingularem herbam qux dc vfui
dc miraculo fit , non nominantThcophr.mitten-
dumque potius ftulfe cut forem quod a fe non fc-
melfudlumteftatur. opunt

Plinius eadem paiv->s repetit, fic: circa Opun- F
tem Opuntia ell herba, e:inm homini dulcis. Mi¬
rumque, e folio cius radicem fieri , ac lic cam na-

Ficushxceflin Indica, inquit Cardanus,quo-
niam fructu dc foliorum magnitudine Ficum re¬
fert : Eam Mexicani,apud quos frequens ell , vo- N-Uc^jl
eant Nu.htii, arborem icoial : Indi autem inlulx ^opM.
Hifpanx arborem vocant defrudlum Tinias : alii Tuna.
vero Pitbaiam etiam huic generi adnumerant .
Minus autem diligenter dclcribic Tvnam , non fe- ^ ^
melfallons nos , autfupeiTiciaiia infpedlionefal c2-d*
fus ipfe, nec eam cxadle dillinguita Pichaya , de errore
qua inter Carduos. tegun,

Plinii Opuntiam plerifque Ficum Indicam no-
minari Matthiol.teftatur, dc Indis fuo idiomate c^mw
Tunev ocari , cenletque eandem die cum Opun- dem. .
cia Plinii deplanta illa Theophralti circa Opun- Tunt.
tcmcrefcente.Hifpani Hiip/er* (te U India vocant.

Quidam , inquit Lacuna , Palam Plinii exilti-
mant, quod affirmare ron aufim. Nobis fjrnede-
Icriptio Pala Plinii , Opuneix didx, minime con-
uexure Yidetur. Benzo notat Permunis aliifque

A me-

LIBER PRIMVS-

Americacpreuineix incolis Tutint appellari. Ac
Guiland. in epiftol. ad Langium, Opuntia non
rCar- Carduus eft,ait,cui Tunx nomen , fed herba efui
apta.

'• Et in Theone: magnus, infit, error Match.

apparet in Opuntia , quodTheophrafti tcftimo-
i fjei nio to&zuv , non autem arbor, vtip(efal/6 adftru-
}i dt- it, cui vulgus perperam Fici Indicx nomen im-
poftiit. Ea Theophrafto a.vMvu.©- eft : Plinio alio-
yos qui Palx , & Atiano hift. Alex, lib 8. Talx nomi-
\r.iU nibus celebrata , vt alterutrum fere loeum medo-
(um elle necelle fit.

Gefncr. libere dicit Ficum hanc Indicam aliqui¬
bus ridicule Opuntiam nominari: inepte vero ab
rs alijs Carda ran Lndutim proptet fpinularum in folijs
I ’ ceu pcnicillos.

L Idem frudum dodrantalem fere , verrucofum,
i tu. vt Cucumis &: Pomum mirabilc,cui etiam fere co¬
lore fimilis fit in maturitate ex Clufio annotat:
\-Lu ^ conijcithocdleEuphorbium quodlo.Leoin
j ‘U delcriptionc Africx deferibit , id quod Gefner.
laxa- diligentius confiderandum monet. Verdm
Clufij opinio nobis non probatur : non e-
nim efi: Euphorbium Leonis Africani, nec eft
Ficus Indica Veterum hxc planta de qua a-
gimus , licet Clufius Carda nus alii Ficum
Indicam & Carduum Indicum vocitent , quod
t nomen prius etiam Pena & Lob. ei tribuunt in
\or. obleruationibus: rcdiiisin Aduerfariis Ficiferam
r Tuncm Indorum appellant, ad euitandam homo-
r In~ nymiam huius nominis ,Ticue Indica , quod aliis
arboribus tam a Veteribus quama Neotericis tri¬
bui inlupcriovibus patet.

Cxtcrum peculiaris efi: obferuatio Dodon. vel
poti us error delmius plantx flore : fic ait. in ex¬
tremis lolns primum flores erumpunt oblongi,
deinde (rudus iublequuntur: quorum fa fligi a /o-
liofa quxdam in flar corone ambiunt, vcluti ofle-
ait icon quam lac. Ant. Cortufo acceptam feri¬
mus. Hxcillp. Vides quid fit plantx vel partis a-
liquam euisdefcriptioncmex icone condere: me-
lius Afinum effingeres ex eius vmbra, fi iocan li¬
cet. Fallitur Dod qui iuxta iconem luam appin¬
git florem leparatum caly culo lo:go, qui vide¬
tur elle flos Mexicanus, (eu Limini Indici voca¬
ti , cui nihil fere fimile cum flore hiuus piante. Si
hunc ei mifit Coraifus pro cius flore, fane impo-
iuitipfi. Non funt oblongi flores Ficiferx huius
arboris, fed tales quales lupra diximus : quales &
ipfcDod. in flia icone a Cortulo milia adpidos
loliorum pinnis oftendic quamuis non florem,
fed foliofa quxdam inftarCoron? vocitet nefliens
cumelfc florem, & coniedura fua vmbratili vti
malens quamde re fibi ignota feripfille videri.
tsivdi- Cxfilp. hanc a Ficu Indica Theophrafli non
valde ablimilem dicit , & ab ea nequaquam gene-
reuifterre: Nos plane contrarium dicimus : vter
veriora tradat patebic vtriufque hiftoriam dilige
ter confidcranti.

uti*. Hift. Lugd. ait: Opuntiam elle non fine ratio¬
ne quis fiilpicctur. Camer. Opuntiam vulgo ha¬
bitam diucrfam ^Theophraft. Opuntia, Anapal-
*** us' lumdiciaBellonio. Legimus quidem apud Bel-
tfaU. lon.lib. i. cap.44. Arborem didam, Anapala,fem-
per virere in Creta : an vero intelligat plantam a
nobis defcnptam , in tanta breuitate dubitare ra¬
tionabilius quamallerere.Lob.&Pen.in Aduerl.
hl”?!' dicitur Muha feu Opuntia. Tabcrn. Ficum In-
nS A' dicam fpinofam : Germ. 0tc4>lid;r 3nt>ianifd;
Hutncb. .fcirfcn appellat. Schwenckfelt licentiose fim-
pliciter AnapallumBellonii, & 3n^,anif<^

0cn vocat, ab incerto noijune Latino.

W

In Americp infulis Peruuianis,Hifpaniola,Ni- locu^
caragux , Guattimalx, &c toto Noux Hifpanix
regno,ruri ac (ponte abunde arborefcic,tcfteBcn-
zo ne. Peregrina in Europa eft arbor,(ed in Italia,

Hilpama Galliis atque etiam Germania iam ante
multos annos in magnatum hortis & atriis potif-
fimumin penfilibus Adoniis coli coepta.

In Monachorum Gallix Narbonenns Paradifis
multis &fuburbanis ad Monlpclium , r.onmodb
elegantes cult^ , fed etiam negledx plamx mul¬
tos annos viruerunt , vt annotant Aduei laria. Et
Camer. teftatur Neapoli in Monaltero pone Ca-
flellum nouu vidifie altero tanto n.aioremquam
hominem, caudice duro ac lignofj. Tales &nos vi¬
dimus Romxin Bclucdere dicio Paradifo, Pon¬
tificis Vaticano, alibique pafllm Itali£ & Gallix
lautioribus hortis. Sed quid calidiora illa loca di¬
cimus : Coluit iamdudum& etiamnum colitin
lnftrudiflimo fuo horto plures arbores Bafilex
CI. D. Platerus, quouis homine altiores , cui etia.
floruit vti vidimus. Coluimus & nos Montbel-
gardix elegantes , tam ex femine qu^mex foliis
defixis natas. Bafilex gummi profudit planta
fupradidi pharmacopoei, quod antea delcripfi-
mus. Rarius etiam frudum ferunt in Gallia, qui
ad maturitatem perueniar. Maturum vidimus &c
legimus Romxin horto Coruini peritifllmi phar-
macopcEi,vbi floreres aliquot oblcruauimusMaii
fine :Mojifpelii ,Iunio.

Apud nos in hypocaufta &: conclauia repo- emr* ‘
nendx tempore hyeims>& a frigore magna cura
prxferuandx : altoqui ficile puttefeunt , &fri- qu[,hs\
goris funtimpatier.tillimx : attamen & loca ni¬
mis 4fcluIaodit.

Tam viuax ell hxc planta , vt tum fcminulo fa-
to, tum foli >Luau medio tenus dcfollo cieicat
facillime. Vtroque enim nobis prouenit modo
5c aliis pioucnille (cimus. Semine paucis inter-
icdisdiebus creuit : quamuis Camer. os. demum
a(atu die alterum, alterum vero etiam ti ruo de¬
mum menfe fibi prodiilfe tradat, caufatus (xui(-
fime hyemisreliquias,alioqui matumis forte pro¬
ditura.

In Italia & calidioribus Gallix locis felici ue
cre(cit,& hyeme etiam in hortis fub dio relinqui¬
tur : fed vndique ftupis iruoiutam indunt , & ri¬
gatione abftinent. In Gallia Ciialpina nonfrudi-
ficat, vt narrant, nePatauii quidem aut Ferrarix.

Facile tamen crediderimus vel ibi diligenti cultu
ad frugem peruenirc polle. Locis namque cali¬
dioribus, vtRomx ( vt diximus) alibique & in
Grxcia , frudum perficit , quem aiunt longum ef- odor fr di
fe d» c uo? ferine octo , graui quodam odore. Su- itus.
periobusannis , cum diuerfis in locis Germanie
hanc plantam feruare aliqui conarentur, in cellis
vinariis nimirum (vti (olent) omnibus periit. Se¬
ptimo aut o&auo anno frudu profert, qui matu-
refcitautumno.

Sapor plantx,’ quem Sedi maioris fimilem
exhibet , latis aperte , vel Lacuna iudice , often- fus 11 £

d;t frigidam !k humidam elfe. Experientia con- Tempe-
ftare idem tradit, vulnera recentia mirabiliter r*m.
glutinare. Aliquot Ficus romcftx tingunt vrina
rubro fanguineo colore. Vrina (anguinea ignora-
tibus caufam infignemrierroremattulit non fine v^”erA'
confociorum Sc medicorum rifu. Cautio itaque •

fit non edendum alioqui vrinam cruentam ex
plurimorum Autorum obleruatione cau(aturum.

Etenim hoc & Matth. & Pena cum Lobel. Carda-
nus, Gefnerus, Camer. aliique plures qui forte
hocipfis retulerunt , hoc teftantur.

Referunt hoc idem qui Orientales infulas funt

?L er*

Tinftur*.

Purpura.
Qht rrnefi-
num.

C ardxn.
TtOt.

*r« HISTORIAE PLANTA RVM.

pcraagati. Folio diffc&o multus Sc tcnaci/Hmus
humor emanat, intUr albuminis oui conquiflati,
quem vlceribusar.nquis vtiliter adhiberi tradunt.
Ipfi fructus rcfngerant : fucco quoque foliorum
pro aqua vtuntur Indi. Granorum qtix frudtibus
illis continentur ad feneum tingendum vfusefl
♦utorc Gcfnero 5: Carduno.

Scdmoxl b.de var. rer.fabdit idem Cird.mns:
Carterdman omninbex granisiilis fericum tin¬
gatur , haud multum refert quandoquidem xtcr-
mas res , non quae mutantur edocemus: lingula
enim curfu temporum & multa cum regione
mutantur: at ratio perpetuo manet, velut fi
quid colorem hunc rubeum fplendentem reti¬
neat: fubftantia vero & tenui Scdcnfi mcdiocri-
tcr prxditum fuerit , tunc cum vires habeat effi¬
caces, tindturaeferici vel lanarum erit idoneum.
Quod fi hic ( Mediolani ) plantahxc polTet pro¬
pagari, mcliorelTet hxc Chymica quam metallo¬
rum: nam non folum fericum, verum & lanam
hoc medicamento inficiunt, purptiramque feti
Chermefinum vocant. Hxc ille. Sane vero, Oe¬
dipo vel Delio aliquo natatore opuseflet, qui
edoceret, quid prioribus illis fuis verbis vellet: j
vel potius Scaligero aliquo magiftro, qui vel ma- i
le fentientem exploderet , vel inepte loquentem
caftigaret. Quid enim hoc ad rem, quxrere an
granis fericum tingatur: tum dicere, parum re¬
ferre , quoniam res xternas docere propofitum
habeat, non mutabiles : fubfequentibus verbis
quid fibi velit , fubolfacimus tantum. Granis in-
cft quardam adftridtio , quibus colori fucco in
rem cingcndammanans firmatur & qu.ifl ne eua-
nefc.it aut alienetur , coercetur. Perinde a<?alu-
men , galla aliauc eiufmodi , diuerlis coloribus
faturandis & figendis ( vtiliceathac voceChymi-
cis confueta) accommoda. Nobis ita vifum : fae¬
cum fru&us, colorem, grana ritS adminiftrata,
coloris firmationem , fixationemue fabminiftra-
re.In faeculenta namqffradtus fub Itantia cruen¬
tum illum colorem in femine nullum, atque
vero nullum , prxter leuemquandamadftridtlo-
ncm,ha£tenus deprehendimus. Meliora cerdo- -
taque docenti libenter herbam porrigemus. De
tingendi enim modo ex hacplanta hadtenus si¬
tui certi & definiti nobis compertum.

OPTNT LM VVLGO DICT/E

COGNATA FbIUVMINA-

uix Indorum.

ARbufcula in Defcf|
.India fpote
natam, & (Ficui
Indicx vulgo di-
<5tx ) admodum

cognatam, vo¬
cant incolx Ter-

rumiiutncem , ar- pfr
tuumfra&uris& n.u

luxauonib. nr>r- Vires.

P^* r

amicam. Perpe-
tuo viret, & fo-
lioru lobole fuc-
cefliua arboream
magnitudine a-
dipifcitur : iifdc-
qtie plane foliis
[ cum Opuntia
di£fa] fed fru

<5tu minore &
fpinofiore , pur¬
pureum vifeidu
faecum remittente, adque imbuendos pannos
infedturx tenaci ffimx. De eadem & Hiftor.
Lugd. tradit: Indis Ferruminatrix nobis Opun¬
ti Oftocellos dici poteft. Ramos profert foliis
refertos afpedtu deformibus, admodum fpiffis &c
fpinofis,T.v«<e foliis limilibus, vt deferibit autor
generalis Indiarum hiftor ix. Rami ifti folia pri¬
mum fuere, ex lingulis lingula oriuntur, atque ex
his alia, qux demum indurantur, & mutuo fibi
fuccedente foliorum fobole in ramos abeunt , ac
tandem arboris magnitudinem adipi fcuntur,qux
perpetuo viret caudice in imo & ramis cinericiis,
afperis.

Succus fru&us ad inficiendos pannos infe&u-
r^ tenaci flim^: vt didfum folia fpinis exemptis tri¬
ta & cataplafmatis modo impofitafra&a offa mi¬
re glutinant, fed illa pruis locisfuis aptiffi me re¬
poni oportet. Nam admotum Cataplafma ciim
agere in partem ccepit ? itahxret,vt auulfu per¬
difficile nt. Ea vero fanata fponte excidit.

T tntth

Opunm
fiscelle i|

Vfu, c i
mtmftA |
dt.

TINIS LIBRI PRIMI.

*57

GENERALIS

STIRPIVM

LIBER SECVNDVS-

EARVM EST ARBORVM ET FRVCTVVM

qv i POMI QV O QJV E VOCE GENERALIORI COMPRA-

HENDYNTVir.SID EORVM POTISSIMVM, QVM OSSEAM Nv-

cem came obtectam habent, cfculcnta, vel non efciilenta:

&: quorum aliqua cum his affinitas.

MALORVM natura, qua vel carne confiant pulposa & eduli , -oel tali aliqua fubftdntia, qua/nuM
heterogened , qua tamen , aut certe magna ex farte, fit edendo , hactenus dttta : erfi externarum quadam
mixta conditionis trrepfijfe videantur. Ecquis enim omnia ita cxattevelut in cancellos quofdat» cogat , quod
i[)fi n. n datum natura ? Pari fume diligentia per/equamur, quorum offa vtfceribus comprehenfa , nobilius & ve¬
getius pnpagtrtii )ito principium claudunt: feti, vt Hin. ait , vinumque anitum fruttu , ctttn fructus alibi
muniatur vitio : neture putamine e fico. Quorum natura trigemina eji , corpm , deinde lignum * rurfufqut fe¬
men i n ligno, vt Perficis , & qua mox t radentur. S

cum pans magni¬
tudinis ftyio. In¬
ficient aurem Ho-
res fine pedicu¬
lis, ramorum tu¬
berculis adnari , calycibus rubentibus in quinque
foliola acuta fefe’ explicantibus. Poma nonnihil
rotundajdenio villo comentoi ^ex luteo herbacea,
alias pulchre flaua , alias puiiicea arca decorata,
«arne alba vel pallida , interdum flaua , rarius ru-
T®m. i.

MALV S PERSICA-
c a p v t i.

'V s tai magni- i bcnre penitus,aut fanguineis guttis cruentata, fa-
tudinis arbor porc dulciufculo , pertinaci adhadii officulum vix
it Perfica, cau- deferente, in quibufHam tamen fpeciebus facile
dice latis craflo, folubili ( qua: bonitatis nota habetur ) cuius pro-
ramis brachiata, fundis fulcis &: fcrobiculis paflim fe infinuat. feft
cortice rubente autem olliculo crallities inlignis, durities fere in-
Sc fuffiifeo. Flo- uibta,fcd interna facie laruor politus,cxterna mul- NriC[efis
res profert pul- tis Iuleis profimdiufculis nullo ordine canalicula-
chros dilute ru- ta, binis valuis conftans: in quo nucleus- cailofus,
befcentes, odoris oblongus , exacutus , albus , flauefcente cuticula
exigui, e quinque veftitus, qua detradta geminus confpicitur , ama-
folijs latis cora- ricans, non tamen gultu infuaui. Folia oblonga,
politos. Medium Salicis , acuminata, crenata, Amygdalinis,quibus
occupant fiam i- perfimilia, maiora, lapore amaro, qualis in Perfi-
na inulta , lon- eorum nucleis,ingratiore tamen. Materies rulra, Materies !
giufcula , purpu- & circa media fere punicea , fatis firma , ob id ad
rantia , aut alba, tomi artificium prz alijs expetita.

Hqc arbor non multam artatem acquirit , vt e- Aetas.'
nim cito Sc prompte adolefcit, <k ad frugem per-
uenit , ita non multis annis pofi fcncfccns ten¬
dit ad interitum.

Porro an de hac arbore aliquid Theophr. prodi- Tbeophl
derit , haud ica facile iudicatu. Perlica [vertit
Gaza apud Theophr. lib.j.c.^.] in Aigypto dc lo-
, cis proximis fructificat , quanqiiam in Rhodo
j dque ad lio rem duntaxat deucqir. Qu.cc verba
Dalcch. citans de Periico hac noftra vulc efle in-
O

HISTORIA PLANTARVM.

telligefcda , addens : aliquos perperam pro Perli¬
ca legere Perfcam. Noftn exemplaria mpnex h«-
bent.lta Sc Scaligcr ’egit,&: male ait verti a Ga¬
za Periicum. Vult enim duas ellc kx> Videtur
itaque no agnouille ?liud efle -mpruur aliud ■maeia/:

(ane apud Athcn. legitur pro Perlica alicu¬
bi. Monendus eft autem Lc Aor , tres elfe arbo-
rcsjvnam Nucem Pedicam quae noftra eft Iuglas:
alteram Malum Perticam , dc qua hic agimus,
quam forte non male Tn.nas nomine exprimas: Sc
tertiam veram 7nptrt*j> i heophrafti , de qua luo
loco. Diolc. fanc manifefte djftinguir Pcrfeam ,
a Malo Perlica, diueriis locis de ijs tractans. Et
Corna, fupra citato loco Thophrafti , mpelex legi
vult : Er redte , ita enim quoque habetur lib.i.
Tketfkltems cauf. c.a.vbi Theophr. eadem repetit : vt Theo-
rrt>/ ' phraft9 nihil de hac noftraPerfico egilfe videatur,

quantum quidem nobis ha&enus conflat : Er lo¬
cus citatus de Perfea intelligendus videtur : neq;
%r H clu^cclu:im e^primit , quod noftrx Perfici fpeciem
aL,c maturam, declaret, vt mirum lit Dalecnampiu
ex Plinii iola veriione[deprauata tamen] iudicalle
ex Plinio apudThcoph. vel vve-tyUu lcgcn-

du n»Theophraftumq; de noftra Pcrfico locutu n.
Nam quod Plinius, lib. 15. c. 13. feribit : In totum
quidem Perfica peregrina etiam Afix Grxcixque
eifc, ex nomine iplo apparet, atque ex Perfide ad-
ueda. Perficx arbores fero , Sc cum difficultate
tranfierc, vt qux in Rhodo nihil ferant, quod pri¬
mum ab jfcgypto earum fuerat hofpirium. Falfum
eft, venenata cum cruciatu in Pcrhs gigni, Sc pce-
narum caufa a regibus tranflata in Asgyptum, ter¬
ra mitigata. Id enim de Perfea diligentiores tra-
Pim w. dunt,qux in torum alia clt Scc. Hac inquam ver¬
ba tota, non poftrema tantum , vt Plinius ait,fed
priora quoq; de Perfea intclligehda,e.xThcophra-
ito. Tclfcc etiam Euricio Cordo Pedica Sc Perfea,
diucrfa funt diuerfiirum arborum mala.

net.

T res Arta¬
res Par fu a
nemine ca-

frekenjA.

Synonyma

aucorumq,

lententia:.

Sbasacb.

Perficm

M ArfocrAti)

[acta.

Rbadocin a.
Dur Aetna.

C accymAla

O* )malA.
AdrtA Per-

flCA.

Theafh.

zorr.

Diofc. -TTtoaiKtLHnK*. : Serap. Shautla , id eft , Pel¬
licum. Auic. Perlica. Belluncnlis ponit in margi¬
ne Ckituch. Matth. SaucIj habet.

Harpocrati taciturnitatis Deo Perficam faciam
c(Te tradit Plutarchus lib. de liide Sc Oliride,quo-
niam huius arboris folium lingux fimile fit , fru-
■dus cordi.

Perfica mala, c Grxcis nonnulli fe JhtKtru quafi
Duracina appellant : nonnulli , vt Ariftophanes
Grammaticus, in Gloffis Laconicis vocari dicunt,
(vt Athenaeus tradit) Coccymala, Sc oxymala Per¬
fica, Sc Adria.

Idem Athcn. tradit Theophraftum de Perfica a-
gerc , quando fic ait: Theoph.libro fecundo hifto-
ria: piant, dc ijs tradans , quorum frudus non clt
conlpicuus, ira feribit. Manifeltum quidem eft
maiorum omnium plantarum principium, vt A-
mygdali , Nncis , Sc aliarum huiulmqdi , itemque
Punica mali , Piri , Mali , excepto Perfico , cuius
obfcurum eft, ac minime tale. Atqui hunc lo¬
cum nec Dalechamp. neque nos hadenus quam-
uis diu & diligenter quxfitum jinucnimus .
Placet itaque Dalechamp. fententia , locum
hunc corruptum elfe , & cx aliis locis eiufdem au-
toris ita rcltitucndum. Manifeltum quidem clt
maiorum omnium plantarum principium modis
pluribus , vcluti Nucis, Amygdali, Sc aliarum hu-
iufmodi : item Pumex Mali, Piri, excepta Malo
Perfica(ir/2«» tc 7n‘<ru*,) Ha*c enim pluribus modis
minime gignitur. Perficam malum lcil. intclligit
Citri am, quam is & Perficam & Medicam vocat,
vi in fuperiori libro patet, qux femine tantum na-
fcitur, non autem Perficam noflratem , vt Athe-
iia-us videtur exiftimallc.

Quidam Nucem Mollufcam putant, fed male,
vr poltea docebitur unhiA 7n»a/y>j Galeno, qui iam
iuo tempore vulgo ab omnibus Perlicc tantum ap¬
pellari tradit , videlicet omillavoce/^Ai*. Ideo e-
tiam nunc eius frudum ple r iqu e -Ttpr/xcv & Pelli¬
cum fimpliciter vocant. Paulus & Actius
vel, vt alij volunt, Jb^J.y.iay. Sed vix aurorum pla¬
cita atque lynonyma rite exequemur nili prius eo¬
rundem differentias aflignemus , ne diucrfam no-
mcnclaturx lectori pariant confufioncm , ijs non
prxmi(Tis,& quomodocunque explicatis.

Palladius itaque Periicorum genera hxc po-
fuit: duracina, prxcoqua, perlica armeniaca , vel
vt alij volunt Armenia. Galenus tamen vnum
tantum prxcocium , Sc Armeniacum genus elfe
voluit. Nam Armeniaca vocitari , iam delitum
eft. de quibus Martialis :

V d\A wa tenus fncTMHtts prtcvtjHA rMtns:

Epigr. lib. i$.

Nhhc m AdtfOMis,PtrficA cata fhmus ,

Aerius hoc genus etiam Bericoccum vocar :
quod Pomo exteris minimum eft : funt tamen c
Neotericis jfiures , qui hoc genus ad Pruna Ar¬
meniaca referant , quibus Curtius neutiquam ad-
ftipulatur. Neque lane putandum Diolcoridem
ita confuse hoc genus Prunorum cum Perficis
Malis milcuifle , cum alibi Prunorum memine¬
rit.

Plinius autem regionum habere cognomina
prodidit: Gallica, Afiatica,& Supernatia. Sed Per-
licorum ( inquit ) palma duracinis. [Rhodacems
Comar.] Nationum habent cognomen,Gallica Sc
Aliatica. Poli autumnum maturefeunt : xltace
prxcocia, intra xxx.annos reperti, & primo de¬
nariis lingulis venundata. Supernatia c labinis
veniunt , popularia vndique. Pomum innocuum
expetitur aegris : pretiumque iam lingulis tricem
nummi fuere, [alii,tricenis,nummi fuere. ] nulli i>6
maiore : quod miremur, quia non aliud fugacius.
LongilTima namque decerpto bidui mora eft : co-
gitque fc venundari.

Softratus tv 'tu at?) fihtnaav xj Jk-.iuy , Perficam
Rhodaccnxam vocan ait , tranllatamque ex
aEthiopia in ^Egyptum : Nicander in Alcxiph.
Perfeum Mycenis leuilfc , a Cepheo Andromedes
patre dono acceptam : ciufiquc nucleos cerulEe
veneno auxiliari. Vterque fcilicer , quamuis
clallicus Sc vetuftus feriptor Perfixam cum Per¬
fica confundit, vt doftillimus annotat Dalech.
Neque vero etiam placet eiufdem Nicandri in¬
terpres in hunc modum feribens : feiendum eft
Socratem in comment.dereptilibus teftari , Per-
feam quam Rhodacineam dicunt : hac vocc au¬
tem Grxci Perlica nunc etiam appellant : ex M-
tiopia m Aegyptum tranflatam fuilfc. Et Rho-
lus Democriteus in Comment.de his qux *in-
'Trct.Qn Sc dicuntur: Perfas( ait) lcthalcm ar¬

borem habentes in ^Egyptum mifille credentes
perituros multos ab ea,led utilem cotrario euen-
tu illis profuille , protulillcque fiiauillima poma >
qualia nunc videntur : Non placet inquam inter¬
pretatio Scholiaftis Nicandri , exiftimantis Per-
leam Sc Perfex nuces idem elfe cum Rhodacinis
liue Perficis Nicandri,de qua re fpecialius cap. de
Perfea.

Paulus -ne martxci his verbis diftinguit: -rdStwpt-
X.OY.U. Tf xeu tfbfa.xjKvcL [alijlcgunt Ju oy.tu] xct/ A.'.ptiytat
y.fttT/tvo. ruy 7nceiK»y Scc. Corn. vertit : prxcocia &
Rhodaccna Sc Armenia meliora funt Perficis ,
neque enim acefcunt , neque fimiliter corrum¬
puntur: funt autem Sc iucunda. Verum non p-.o-
batur nobis Cornarius , reponens vocem Rhoda-

ccna

Dw 1

Per/fj

A'/.*

Jca.

Difffl
D urA

P)-J!Cl
Per fi
Armr

S tricl

OJi,<

Sabini

prxci\

PofMl

P'rfi!
Rbed.^,
na a. 1

ParfeW

Saftri
Nha '

refre\

Perf4

Rhod\

PerfiiiX

Inter;

Nica.

refra)

Car. fit 1

L I B E R I I-

cena pio Duracena : quandoquidem ipfc etiam
Palladius , probatus Latinus Geoponicus , eo
modo nominauit , differentiafquc fimiles pofuit
ante Paulum in Nouembri cao. 6. quas pauLlb
ante adduximus. Merito igitur reprehenfus fuit a
Matthiolo,vt particularius dicetur cap. de Arme¬
niacis.

Mirum quod Plin. lib. xv.cap. xxiix feribit,

■ nullum fuccum Pedicis , cum prxfcrtim duracina
fucco abundent. Quis vero dicat nullum fuccum
ede Perficis , quorum omnia genera , qua: hodie
quidem habentur , nemo ed qui non fateatur fuc-
culcnta , licet alia magis , alia minus qualia forte
fua duracina intclligit Plinius : quamuis fortafi-
,jM fis Duracina latinis dicta quis putare pollet, quod
folidiori fint carnis duritie Certeris quorum fub-
ftantia tenera dc mollis, vt quid dc co Plinij loco
ftatuamus vix occurrat.

Addit idem alia qurdam ad pcrficottim expli¬
cationem facientia his verbis : fiia dc in odore
miracula: Malis acutus. Perficis dilutus, dulcibus
tpreh. nullus. Sed quid ? dulcibus nullus ? Intelligat licet
vel Poma vel Perfica , non dabunt eius verba.
Non meminerat Plin. ( inquit Seal. ) cum hrc di-
ceret,retum naturalium , qui vel quotidiano in
vfu funt. Vel enim de valde dulcc,5c valde odora¬
tum cft : dc probum mcl quod dulcius , odoratius
Diofcor. Male igitur dulcia ab odoratis excludit.

Pergit Plin.Alijs foris corpus, intus lignum, vt
Perficis dc Prunis. Qurdam flarim a ligno rccc-
l dunt , vt Nuces dc Palmr: qurdam adhaerent , vt
Oliux, Laurique. Quorundam generi vtraquccfl
natura, vt Pedicis. Etenim Duracinis alhrret cor-
pus,c lignoque auelli iieqiiit,cum in exteris facile
leparctur. Quoruda natura trigemina eft,Corpu$,
demde lignum, rurfuiq; femeji in ligno,vtPcrlicis.
\uena Porro Rhodaccna Pauli, Dalech. dicit que Gal-
1 q»*} li Aubcrges . Mirccotons & Prejfes vocant, fic didta
Jhr.t- ^juod vel rofam oleant , vel rofca dc rubro colore
^de pidurata fere conlpiciantur. Duracina vero,quo-
)au rum caro fit durior. Per Prxcocia item intclligit
qua- magna dc ampla : fic dicta, quod e montanis dc iu-
pernis locis aduchcrcntur: Vulgo Abricots. Alex.
rs 9Ctl‘ ab Alexandro Gcn. Dierum Nuces occllatas, qui
busauthorcTranquillo Auguftus cum pueris lulit,
cor.ntr probabilius nucleos putat quos in Perficis Pomis
iitos inlpicimus, quibus perfiepe ludere, noflratcs
pueros hodie videmus. Et Gefin.in Catal. Idem
V*rf>- comprobatjdum ait : Nux perfica, hanc aliqui O-
cellatam apud Suetonia accipiunt £in Pfcr fidp?
ftcin.Dalechampius probat eam opinionem > qux
uAutl vu^r nuccs Occllatas efle Auellanas,vt licet videre
” I.3. H.n.g. Aliam vero longe differentem opinio¬
nem habet Rob. Conft.qui Oflillatis, vel oiliculis
nucibufque cxillimat legendum, vt dcmonftratur
c. dcnuce juglande.

acina. Simeon (ethi. dc «■fat/xex/os. habet.

ocia. Perfica, inquit Hcrmol.ex Perfide aduedia in
acina Rhodo ad florem vfque pcrucnicns. Inde Rhoda-
\ctn.i c'na fortalfc vernaculo Grxcorumfermone didta»
nifi quis lnucrfum nomen putet , quali Doracina:
fic enim Perfica ipfa nominantur a Grxcis recen-
idna. tioribus Paulo dc Aerio , quali Duracina*

'ufea Mollufcam nucem funt qui Pcrficum interpre-
. tati falso fuerint.

'C*^e Perfica fine iliis offibus dc inferipta quemadmo¬
dum dum nalcantur, docebit Palladius.
a. net. Mirari vero fubit cur Hermol. fcribat,Palladi-

um tria tantum genera Pcrficorum enumerare,
cum manifefte quatuor habeat,vt fupraoftedimus,
quorum Hermol. prxcoqua omittit. Sint hxc Ar¬
menia, quxPrunorum generis quidam volunt , an

diucrla , ftudiofifalgamorumdijudiccnt. Hermo¬
lao eadem videri placet.

Macrobius qui Perficumuulgb didam Molluf¬
cam Nucem ellc putat, aperte halluci narus clt , in- Molhjcam
quit idem. * Mollufcam autem Nucem dictam pu- r,’f V ' ^
tabat Macrobius, quod exteris generibus moliior h J"
elfet , cuius putamen facile rumpatur , dequa
Plautus in calceolo :

Mollufcam Nucem fuper citis dixit impendere
tegulas.

Sucuij teftimonio fretus , in Idyllio, quod inferi-
bitur Moretum, ita putauit Macrobius: Ertorif-
que caufa fuit quod iple cxiilimauerit idem die
Malum Pcrficum dc Nucem Perficam. Siccniin
hic Idyllio feu Edulio, quod Moretum inferibi di¬
ximus :

A dmi fi e tu Arca Bafil i cis hac, N;:X part i m,

Partim Per fica, quod n.men denique fertur :

Vrupterea quod qui quondam cum rege Ponti Perfica.

Nemine Alexandro Magno fera psalta bello
bi Per fias retulere fuo, inde retentum
No c genus arboru tn pr alatis finibus Graijs
Dtfferuere, nonos fruchis mortalibus dantes ,

Mollufla hac Nux cfl , ne quis forte infidus erret.

Non enim hic , vt hic arbitratur dc Per fico tene-
niori Pomo agit, led dcNuce Perfica. In Moreto
enim poma tenera poni non foleban-, fed Pcrfi-
cx nuces.Hxc fuitPerotti fenrcntisiqui Macrobii!
reprehendere voluibsinqiiam irem,inquitCurtius,
fi eiufdcm claflici autoris monumentis me do
ceret , in Moreto non poma tenera , led perficas
tantum Nuccs, id cft, Iuglandcs,poni folerc,quod
ex Vergiliano.Morcto non probatur. Ad Hermo¬
lai autpritatem accedit quoque Rucllij , idem di¬
centis, nimirum Macrobium Mali perfici dc Nu¬
cis perfica' conto: io nc lapfum.

MarcJL/s notum quidem Pcrficorum genus
omne dc formam tradit, nondum tamen ni An¬
tiquioribus fatis patere, an huius pomi arbor iit,
quam Dicfc.plurefquc ali; Pedeam dicunt, in AL-
thiopi.alcthalcm, in /Egypto autem filubrcm, de
qua in hortulo cecinit Colum, an qux mallis Per- pfrrea-
lica vbique nafeitur - Ex Nicandri (addit ille) in- J
terprete in Thcriacis credi poccft eandem clfe. Marcellus
Poeta vbi dcCcrufla agit, prxcipir duras Per lex putant nent
nuccs : Nucefque appellat Pcrficorum olla Poli- lCrt & Vtr~
dicate fua nucibus fimilia : Quas hic iple in re ,dem
mediis ccruflam cW appellauit. Ex qui¬

bus manifefte patere putat Marcellus , quam alij pfrficorum
tnoricLv arborem dicunr, Poetice a Nicandro inter- ejf-i.
prereque cius 7n°o-c7(U> vocari. In hanc enim ait in¬
clinare animum cius,etfi id Plinius ncgaucrit, dc *erfet*-
aliorum multorum auctoritati obftet. Lt alibi: I11
Perfca Theoph. plura lunt qu.e noflrati Pcrficx
eadem funrnaliqua nihil noftris idem aut iimilc
habent: inclinat animus genere eandem, fpe cie di-
uerfim noftratem ab Aigyptia efle , de qua tantum
Veteres egerunt. Huiufce rei c-cftis Columella cft.

Confiderandum au idem fenferic Nicander
quod eius interpres fcholiaflefue,dc ex co Marcel¬
lus. Forte Nicander dc Perfea tantum feribit dc no
dc Perficis.Colu.mellam.de perficis feribere exifti-
mamus : Marcello aflcnciri non polfumus : perfi¬
cam diucrfam a perfca ftatuinius. MarccU -

Ruellius putat Theophrafto non indiCta Perfica, nct-
quod colligimus ex his verbis, quando ait: Perfica
Theophralti temporibus in Aegypto dc vicinis lo¬
cis ferebat & c. Sed an dc Pedica intclligendus fit
ex prxcedcntibus pacet.

Dc dirterentijs idem fic ait: Tria Pomorum ob-
feruant genera: (Verum ex Palladio dc Plinio fatis
patuit quatuor ipfis obferuata) poltcritas innu^

Q -1

HISTORIA PLANTARVM.

■ ra.mum
it.

.. V X 71-
..urn.

fca dif-
J.rre a Per *

C b)cea.

Zfyrocottb

nettrn.

Differenti jl

rrag. er

Mntth. fc-

pulare

Duracina .

Supernatiu.

Sabinum.

Iiubra.

si urca .

Candida •

Differentia'
a Japorcat-
yue dele¬
ctus

Durar/na,
Cotonea .

Sanguinea.

N uciperfi-
Cf.

mera pene fecit» Populare u.-lgb notum cft, r (ibe
voeamdo, Duracinum ex re dictum , quod corpus
pertinacius hsercat olli, Galli Prejfti :Lu quo etiam ;
genc;\ reperiutur Pomaqu.r fimgiunco im.co ma- ‘
nus inficiunt. Pi\rcox,Anteperlu:uin officims,vul-
go T recuc i n u m ,q ubd inde ad nos adferatmvsefta-
tcmaairelceiis ; H,oc vt reliquis «.ltminus,icu iu-
cimd-{s-mo,c;rtera prameniens, 'placet laporc, at-
qi.e innoccntiguUu,vrquod impune manditur x-j
gns- Ncc nec lliccoanccguftujticc colore, 1
ied lola ccLricatc prolicuicndi ti illidet a vulgari. I
Armeniaca peregrina lime , de quibus agetur po¬
lle a. Ve tum qua: ex olle ( ex Malis, vtait Curtius)
proLicncnnt , Grafeis Agricultura: peritis j.a.-C/x©-
appellantur.

Cordus Categorice affirmat Perfica nofera dif¬
ferre a Pcrleis. In differentijs quadam parua dicit,
quaid.i n gradia, Se crocea carne,qua: omnibus fa-
poris bo. iitatc praeferantur. Nos ex candidis ge¬
nus dcguftauimus , quod faporc vix ulli cedat cro¬
ceo.

Vulgaris Perfici , ve annotat. Scaliger fpccics
a colore tres. Vna fublutea valde diluta , li cortice
ipeCtes: alba pulpa. Altera tota lutea , duum gene¬
rum : Alterum nariuum , miniis nobile , alterum
longe commendabilius , an arte fit factum, nefeire
le au. Myrocotoneum Galli vocant. Tertia lpccies
tota 1 anguinea e fi. Primam Ipccicm dua: partiun¬
tur dirfei-entim. Marem ac focmcllam dicunt. Ma¬
lis caro ab olle non ablccdit : focmcll® abfccdit.
Piae generalia lunt differentiarum fundamenta.
Sed ipccialiorcs quoque differendas fedtemur, ex
rccciii: orum Herbariorum obleruationi^ms,atquc
etiam noftris.

Comantis Perfica omnibus nota Rhodacena
dici d a fie alibi oftenfium ait. At apud Paulum,
vulgaria Armeniaca, qu® Germ. £?}arittid?en/di-
cir ellc Sim eo n is Serbi Rh odacc na.

Tragus lic difiingm: : Vulgatius Pcrficum dici¬
tur populare: aliud, quod non facile a nucleo fepa-
ratur. Duracinum «Se doracinum : Tertium Super¬
natium: Sabinum Pcrficum totum itlbrum.Pcfcjfica
autem mala primum ex Perfide allata.

Pcriicorum , mqifitMacth. plurimae reperiun-
tuiTpecics : Nam quzedam rubent, alia aureo eo¬
iore Sulgent, alia virelcunt, alia candida lunt, alia
(anguineo luceo madent, alia Duracina , alia Co¬
tonea vocanrur.Adhax quredam habentur dulcia,
quaedam acida, qu.rdam vinofa , quatdam amariu-
lcula,& quaedam etiam auftera. Prima laus in ci¬
bis Duracinis , quod duriore fmt pulpa, A: raro
pertinaciter ha:reant olli. Praxipua autem in hoc
genere illis laus , qua ab aurei coloris nitore odo¬
reque perquam ineundo Cotonea cognominant.
Secundas libi vendicant partes , qua cortice de¬
tracto, (anguineum fiuccum fundunt, non propte-
rea quod lint guftu reliquis fiuauiora , fied etiam
qiua magnitudine Se eoiore fiunt (peciofia. Proxi¬
ma lunt, nec praxii do generi fortafle cedunt, qua
a Nucis iimilitudine Nuciperfica cognominan-
tui , quod Nucum Juglandium faciem reprafen-
tent. Haec enim cum colore Se faporc non rctra-
genter l eilicis Cotoneis , tum etiam non ingrata
dentibu . duritic,gufium mira afficiunt volaprate,
Eli ce genus aliud Pcriicorum in Hetrtiria , ac in
alijs Italia loe.s agricolarum mangonio faecum,
qua ideo Perfica A.m- gu iia vocant, quoniam Per-
Pconira ofliiun v; . ulccs Amygdalarum nucleos
• . , At

h, \ t i-e ait , Nuciptn, ea colore Ac laporc non re- 1
fr.:g :rir Perhcis.Cotoncis , quomodi ' I
glauuiuin 1 aci em lcpiaTcsitant , qua

Hueum i u- |
mimus per- [

pe tuo elfie virides Videtur quoque Matthioli Per-
iico-Amygdala diucrfia a noltra Amygdalo-Pcrfi-
ca,dc qua cap. de Amygdalo.

Comar. Contendit vbique corruptum efle Pli-
nij Codicem ijs in locis , in quibus de Duracinis
Perficis tradat: quin Se Pauli , & Palladi] «SeCon-
ftanrini Calaris libros corruptos elfie : Matthiolus
potius Cornarium hallucinaruin credit, quam li¬
bros deprauatos efie quod non intellexerit , quid
Plinio Se Palladio Duracina, quid Paulo Jrpaxia,
quidue Actio Se Coftantino «Se alijs quibufila Gra-
cis ooJbt/jva extiterint. In Paulo JVc/fi /;•<*, vt vulgata
habet lectio , non ie/xxya, Cornarij modo, legen¬
dum : vrCorn. iplc fatetur,Rhodacene,non effa-
lia, quam Malus Pcrlica, quemad. Rhodlcena ni¬
hil aliud fiunt , quam Mala ipfii Latinis Perfica vo¬
cata. Sed Paulo Jbf.Ax.ia. genus eft pracocis liue Ar¬
meniaci mali,vt ipfc dcclarat.Non vt Corn.noftra
atas vocat quadam Perfica mala Duracina , quod
olle cateris duriore lint,led Antiquos fecuta,quod
pulpa conliftentia gufiu gratiori iefie ofierant , Se
longiori tempore perdurent.

Actius , Conft. Cafar «Se Simeon Scthi , inter
rcccntiores Gracos pluribus in locis manifefte
demonftrant , nihil aliud per Rhodacenem fie in-
tellcxific,quam veram Perfici plantam.

Marcellus Flor.«Se Symphorianus Campegius
in hifiorialibus Galeni campis exiftimarunt, ean¬
dem Plantam elfie Perficam Se Perfieam , fied qui
perlegerit qua Theoph. Diofic. &Gal. feribunt,
has plantas inter fie differre comperiet.

Porro non nobis propofitum hoc loco tueri
opinionem Cornarij , verum illud obfieruandum
exiftimamus apud Paulum non nobis videri Jb?&-
xia genus dfie Pracocis fine Armeniaci Mali , vt
vult Mattii. fied Pcriicorum, quod apparebit, no-
ftro iudicio , iis , qui coiilidcrabunt verba
Pauli.'

Lamna Mancanas Perficas (Perfica mala )mul-
tas habere differentias feribit, vt Dura^tn, Prtfco,
M e. oc.jtc.u / u ur- coque , aliafiquc fpccies , quarum
«.nomina ipfc ignoret. Antiquis Duracinas, priufi-
quam innotuillent Mclocotonea,pluris ficbat,(in-
quit) «Se propter duritiem vocabantur mala Du-
r ac fin : verum cum induftria humana produxit
Melocotonca, famam amifcrunt Duracina. Mc-
locotum rcuera clf Duracinum fpurium , ex infi-
tione Duracini Se Coronea: , maius Se pulchrius
eft legitimo : Duracino autem fimile figura «S«:
fiipore ac pulpa adhserente olli : Cotonco magni¬
tudine, colore luteo ac nomine. Prifeorum vox
de omni genere vfurpatur Hifpanis, videturque,
ex Perfica corrupta Se deprauata. Vocamus ta¬
men Pnficos omnia Duracina cui pulpa adharret
firmiter offibus, nec facile ab eis leparari poteft,
huius Hilpanis celebrantur differenti® , quas
vernacula lingua blancas , armillos , bcrweios}pardif
los & adules vocant. Item alia fiunt extrinfecus
villola , alia glabra : aliis caro firmiufcula Se du¬
ra , aliis ciulmodi, qu® velleui manuum con¬
trectatu in fiuccum diffluat.

Sic Se Amatus quamuis Perficorum varia agno-
ficat genera, vniucrfa tamen ad duo prxeipua re¬
ducit , ad Duracina «Se Pr®mollia. Duracinum
ei quoque dictum quia difficulter ab offibus auel-
litur, non veroa Rodacino, vt quidam fabulan¬
tur. Hoc in Vniucrfa Hifpania in ma::imo ha¬
betur pretio Se merito , quia ftomachp fua fuaui
«Se vix perceptibili llypticirate conucniat, imbea
de caula inter cordiaha medicamenta a nonnullis
reponatur. Pr.rmolle vero vt vile infimi plebis
hominibus relinquitur , Jic didum, quia facile

ab olle

Corn. •

Dorau

RkodA

tdcrn *
Perfti
Dorxe
nus P.
as fu
*»cvu
Corn ii

Mari'

b

tantsf i

Mati

Dora'
non e
rtm p.i
aut a.
maei
Perfici
M ane
ptrfia

Melo .'<•

CJUld-i

D‘S'"\

Amat. N

/ ' A. «.

VrxTT.'

LIBI

ab offe fuo diuellitur : funt tamen nonnulla pra-
inollia Perfica in Italia, intus rubra, qu* Duraci¬
nis non cedunt , grata fapore , ftomiclio accom¬
modata. Haec vero omnia Perfica poma in Porlia
lcthalia & venenofi erant , in yfigypto poitea
mitia faSta Se fuauiftima, qualia nunc viden¬
tur.

Quid fibi velint tum hi , tum antea citati au-
tores , quando vno quafi ore omnes didtitant
Vatit. Duracina difficulter feparari ab olle , Icimus qui¬
dem, fed ucmipfam intuentes , contrarium , vt-
plurimum deprehendimus. Enimucro fane hacte¬
nus in Italia , Galli i atque Germania obferiiaui-
mus magna ex parce pedica , quibus pulpa haeret,
ofiibus caeceris fere efie molliora, ac interdum pe¬
nitus muccofa Se faeculenta : firmiori vero pulpa
cui non adhaeret.

Verfatur vero Amatus quoque in ca haere fi ,
Pcrfcam arborem eandem clle cum Perfica , ccia
apud Diofeoridem, vanitatis infimulans eos qui
contrarium ftatuunt. Ac fane vanifiima eft cius
ratio qua ad fuam opinionem detendendam niti¬
tur : quum (inquit ) de Malis omnibus egit , ( lub.
Diofe. ) fermonern habuit de Pomis arboris Per¬
fea : nunc vero ( fub finem lib. i. ) de ipfa arbore :
Se addit , luo indicio fubfcribere Io. Agricolam ,
Se Ammonium.Sublcribant fane quotquot velint,
nobis polt hac non perfuadebunt , vel plurium au-
toritates. Neque vero confuetum Diofeoridi , hic
de fruCtu , illic de cius arbore agere, vt ipfc in ex¬
emplum trahere conatur. Sed quid opus rationi¬
bus , vbi ipfa rei fuppetit veritas :

Anguil. Perfica notifiima dicit , tam Duracina
trjj_ Durafie. Italis dicta , quam ,*qua Nuciperfica ( Per -
Jiche noct ) qua Aucrrhocs Antipcrfica voca-

rfica iiic.

_ Gcfncrus ex V uoyfello Silefio has differentias
ponit. Maiora & odorati /ra , qualia circa Lacum
Verbanum proueniunr: Perfica H angarie a , qua:
trium gencrum:quadam magnitudine pugni : alia
intus is: foris colore aureo : alia intus fanguinco
fucco , Duracina & ferot ma.

Perfica arbore in Malum Cydoniam inferta
Cydoniam malum cnafci videmus, inquit Mo-
nardes.

Eli: & fpecics quardam Italica, ffuShis maiores
proferens , in horto patricij Tigurini , eidem Gcf-
ncro.

Lob. Se Pena Vulgaris Perfica, folc mutato Se
venenata vi , patrio nomine notifiima..
ucined Rob. Conlt. exiftimat Theoph. lib. 3. e. 7. de
Perfica loqui , quod nobis non videtur, p oJkv.tvla.
f nor. Nicandri Scholiafta eidem Se p*<A6(/yttConftanti-
no, Paulo, Aetio Se SimeoniScthi. Perfica Diofe.
Se Theoph. 1. 4. e. 4 . hilt. ( in quo fallitur, fide his
intclligii, vt intclligcre videtur: nam hac cfi
Malus Medica , quee Se Perfica dicitur Theo-
phralto ) flue 'sfciyj) Alexand. Aphrodifieo in pro-
blem. recentioribus Grxeis po/axW aut poJ^&KW:
Autores Perficarum nomina alicubi diffinxerunt ,
alibi vero confuderunt , cum tamen diucrfas pia¬
tas pingerent. Pcrfcam ipfirn lub Perfica: arboris
nomine voces ipfas commifcens depingit Plin.
"crrntid. lib.y.c.i^Perficx arbori tribuit Plin. qua: Theoph.
<tlp. de Perfea prodidit. Hac Qonjl.

Cafalpino Perfica Arbor eft parua, citiffim^
omnium fenefeens. Eius genera plura : quadam os
habent a pcricarpio explicabile : quardam id per¬
tinaciter adharrens , quod. genus Duracinum ap-
pCIIattir> Figura quoque differunt : nam quardam
orbiculata , rimula quadam in latere : quardam in
4. rotunditate oblonga , quod genus Cariot-a cogno-
Tom. I.

R I I- '

minatur: Colore alia candicant; alia modicO
rubore afperfii funt, prarcipue qua Sole fpcdtan:.
Se intus in ollis contaCtu : alia Buxea e-x toto , qua
a Cotoneis cognominata omnium rardifiime- ma¬
turantur: quardam enim pracoci a funt , iniita fu-
per Amygdalam , , Nuciperfica vocant, nucleo ccia
grato. Aliud eft geniis Pcrficorum quod rcccnfuit
Plin. inter Pruna : Grapei quidam Ethbdaccna ap¬
pellant , forte a rofeo floris colore.

Io. Agricola quoque ex iis eft qui Pomum Per-
ficuminfua terra lcthale dicut, quod alio tran Im¬
plantatum admodum fuaue Se vcnrnculd gratum
reddatur, licet lucetis eius valde corruptioni ob¬
noxius fit , atque ob id initio menlar expetendus* *
Dod. qui Malum Perficam 77 vocat
eadem Iere de differentiis habet qua: Carlalp. Per¬
fica ( addit) nullam terenda lanuginem , fed gla¬
bra, lxuia, exterius interiore carne virenti^ aliis
duriora : nucleus Amygdalo perfimilis , medium
quoddam genus inter Perhenm Se Amygdalum
videtur : vulgo Per/en . ix, aut Perfenaux appellant :
Latine id Nuci perficam fionat.

Camer. Gcnuc.nfia exteris omnibus prafert,
cofqtic taxat qui Perficam Se Perficam malum
confundunt. Sed fpecialiiis H. Lugd. illud do¬
cet his verbis Nicander aduerfus Ce r ulla vene¬
num remedia docens Perfica: nuces pro Perfico-
rum nucleis intclligcre videtur: nam Diotcor.
exhibet. ( Quid fi apud Diofe. legendum fit 7n?~
fftlay ? ) Paulus vero iicut Se Nicander mps-c-!»?
wpja. ad id laudat , ut ipfe Nicander inter Per¬
ficam malum nihil diferiminis nouillc videatur x
Se contra ipfum imprimis difitum cile credibile
fit, quod Plinius dixit : Nicander in Thcriacis
dixit Phalangij genus Per fex foliis innutriri.
Scholiaftes Softracum citat, quiferibit. Perficam
Rhodaceneam vocari , Se ex. Alchiopia in yEgy-
prum tranflatam, fuillc , vtiam aliquoties exdi-
ucrlis autoribus inculcatum. At Rhodacenea
nihil aliud eft, quam Malus Pertica & Rhodace-
na Perfica mala.

Nicandri interpres , inquit Gorraus, Nicandri
vcrfibus fubiungit. Perfea- olEi, Pcrficorum ©fla,
fine nuclei euidentem habent amaritudinem.
Proinde calfaciunt Se detergunt. Eft autem
Perfea arbor a Perfea dicfca.Ex quibus intclligitui’
Nicandri interpretem aperto errore Pcrfcam Se
Malum Perficam eandem arborem putalle.

Scribit Rauvvolffiiis ex relatu cuiusda mercato¬
ris Perfic, Perfica Perfianis nota elle. Se nominari
Hei, qua vt quidam volunt, non ita venenata vt
Perfea fruSlus. Laudant enim nucleos pro an¬
tidoto venenorum. Quod autem parui fiant, ac¬
cidit quia fibi perfuadent Nintrod: Perfica mala
fua magia ita intoxicalle , vt ab eo tempore non
fint edendo.

Perfica Malus Germ. pferficfibatim , Se Pfers=
filtgbaum. FruStus , pferfmg/ pferftfcn t Se
Silefiis , pfevefen. Taba-, quatuor differentias
proponit. 1. Perfica Mala, Pfcrfmjjbaum.
1. 0. 3obaii8 Pferfincf / Perfica pracocia.

3. Kotpferfin#. Perfica rubra. 4. Perfica Cy-
doniata i£unttcnpfcrfincj.Totidcm quoque figu¬
ras habet. Primi Perfici colorem non tradit.
Secundo tribuit colorem luteum , ac minorem
dicit. Pracox fane genus nondum vidimus lu¬
teum. Perfica nouimus lutea ) parua Se magna..
Sed nec quarto luo afiignat colorem. Tum.
Angi, pcdyctrcc. Gerardus Aijgius qui Taber.
quatuor habet figuras fic di ftingfiit Se nominat.
1. Perfica alba, (Lfyc ivyte pt&ti). 2. Perfica ru¬
bra , <Ll)c rebpeaeb. 5. Perfica pracocia,

9 5

C*triot/r.

Cr

Rubent/*.
Buxea,
llotonest.
Nucipcrfi .
ca

Rbodacena.

VerJic.iGU-

bra.

\

Comenfia^

Ntcand&K

Rhodacenea

iihodacena.

Perfica PeK
panis nota
*ommc Hei.

Cur perfica
par ut fiant

Nomina
linguaruni
cum diffe¬
renti js.

i6i

HISTORIvE

putoribus
cbj< ruat a

/ ' :,t eorum
differenti*,
/'er fica mi¬
nima pra-
coc. atb. ].

Pracox.

Anteperfi-

ifauant pead?. 4. Perfica lutea. <T^e yeflore
f»cad?. Bclg. Pccrfiefy / peafc. Gal. Vn Pef-
dner, pefibe. Ir. Pstfic. de Perfiebe. Hifip. Psxr-
Dura/k.. C.aftil. Pri/cjs. Catcl. Prejeibs. Por-
tug. Piffgj. Hung. Bararkfa,

ReJiar vt tiubuobfer natarum differentiarum lem¬
mata fi. b >1 citam :ts.

Perfica minima > magnitudinis paruOrum Ma¬
lorum Armeniacorum , alba , hirfiuta , pulpa al¬
ba , adbiEiente offi : maturaAugufto in Allatia ,
poriffimum horto Nobiliiiimi Reguli tPalb ner a
drciibi iiJCcm. Eadem nobis oblcruata Lwgdu-
ni matura fine lulij , gufiu lapida. Olla funt valde
parua , oculata tame.Dc his Icripfiflc videtur Cor¬
dus his verbis. Perfica minora ab Armeniacis
ditferut, noftratibus per omnia rclpondent , mul¬
to tamen minora lunt , ut ex nucibus a?ftimarc fa¬
cile ejuis potefi: : ejua: cum a vulgarium nucibus Li-
gnofia lubftantia, 6c ficabro caucrnofoque habi¬
tu nihil dificrepcnt, duplo tamen aut triplo mi¬
nores fiunt paruis , &ex Afia venientibus Amyg¬
dalis. Saporem & qualitates vulgaribus cafidem ’
habent. Confiderandum an fit id quod Ruell.
vocat Praecox , Anteperficum , quod dicit guftu
non dificedcre a vulgari : vulgo Trecacinrtm , dc
Gcfin. in Catal. Pra*cocia fieu prarcoqua Perfica ,
rri><n>&v iui(M , hic fru5«tl0|rcn pferftc^ : aaant-
Tr&coquum Peflles » pefibes de Troje. Malum praecoquum
Perfica S . ex Pcrficorum genere » irpttuoKMtf : ab urbe
loan. Trccis, Trecacinum. An item Camerario Per¬
fica pumila, fructu praecoci , dulci admodum &
paruo, apud Norimbergcnles 3o£annc6 pfer*s
ficfi / admodum fiuaui.. Calp. Bauh. apudMatth.
ait: Praecocia dici Perfica S. Iohannis parua,
inftar Armeniacorum , eiusquefere fiaporis. No-
ftra Perfica non habent cum fiaporem , nec etiam
qui de paruis Perficis ficribunt» talem tradunt,
quod adhuc obleruauerimus.

Aliud genus eli carne facile fieparabili h. nuce i
parua , lapore commendabili. In ipfis offibus j
quoque confpicua differentia, quae non ita pro- !
funde, nec tam frequenter fiulcata, fied frequenti¬
bus punctis & foraminulis referta. Ex pago Va¬
lentini > Comitatus Montbelg. matura Septem¬
bri.

Perfica mediocria, tunica vcftiuntur ex luteo
pallefccnte , carne alba , facile ab offibus fiepa-
3 rabili>prardidis magnitudine fuperiora. Ex l-
pamamisdurc.

Eft alborum maximum genus, carne fiapida.

T recacl-
littm.

C..Bauh.

PLANTARVM.

non probata* bonitatis. Horum alia mediocria
fiunt,alia paulo minora:Baliliefies ITaffcrpfeifid:/ Variet*
aqitea Perjiia vocant. Meminimus nobis alicubi
Qcuiftpferfvty/ Perfica porcifia vocitata, quod ple¬
rumque luibus proiici foleant.. Non probantur
hate m cibis, 6z infimae lorris hominibus, (vt fieri
lolet) relinquuntur. Pradidta omnia cute fiunt
tomentofia, quamvis alia minus.

PERSICA EI ISP A NIC A : MEL O-

COTO NE A Q_y O&YNDAM.

.Prifc.t par_
».-» alba

Perfica Me¬
diocria aL
bida

Perfica al¬
ba maxima

nucleis non multum adhaerente-. Habetur in
horto Principis lohannitarum in Heiter/lkeuBri-

Ptrfica lu¬
tea rnedio-

ficoia.

Montbelgardi habentur Perfica mediocria ex¬
terne lutea, quibus pulpa firmiuficula facile abfice-
ditaboffic, laporR grati. Figura etiam nonni¬
hil differunt a caceris, nec ita rotunda funt vt il¬
la, praferrim mediocria alba. Profundiore ad-
hac finu filicata. Abundat hoc genus Epaman-
doduri. Habetur etiam in horto E. C. Mont¬
belg.

Perfica ma¬
mma lutea.

tx flauis maximum genus habent Bafilienfes
Burguudi, fapida &c duriutcuia pulpa , qua: fa-
cilii recedit ab oile. [pia latura Haucdine depro-
pemodum crocca, ce magnitudine iniigni , qua
cotonea fere aiquant, a caircrjs flaui6 mediocri¬
bus facile dilccrnuntur.

t ‘ Eif d*-' Petucorum genus quoddam aqueum &

e 'yfucdUn - lucculenrum , & quod adapqrttim & icuircrpref-
/.<• 7. Ium tacile in liquorem diiriuac. cx acido ac vino-

10 aliquid amaricatis llabeus, pra-lertim circa ex-
tijia.pulpa mordicus offibus adli*rct, vuicaaora

MElocotoneam vocant quidam arbore , cuius
flores & folia Perfica: , a qua tamen nonni¬
hil differre videtur. Fructus aute maiores,tardius
maturefeentes , fed diuturniores , puluinaro ca¬
lyce foris rubente, atque ex vna parte maculis ni¬
gris notaro : pulpa intus Pomi, difficulter os de¬
ferente , quomodo nobis Vclimrionc milia deteri-
prio. Idem fruftus nobis prouenir, pugno mu_-
ior, fublongus , albidus, officulo in ipfo Pomo fa:-
pius dehifcenre , in qmbufdi etiam itainfruftula
diffradlo,ac ii id malleo eller factum, qiiod aipcCtu
mirabile , quomodo id euenerit , fruttu nondum
aperto : carne ipfa teftacco nucamento adha:rel-
cenre,& purpurea arque fanguinea, ea ipfa parte,
qua adha-ret. Os ipfum compreilius , quam ca-
teorum Perficonun , altera praferrim parte, adeo-
que figura ipia euarians, fragilius quoque, fi inte¬
grum lit , nucleum continens qualem caceri.iuxta
quem vifcofus quidam lentor interdum deprehen¬
ditur. Et hoc notabile quod aliquando oblenia¬
tur carnem circa pediculum ita abfcedcre , vt cum
ipfl offis lubftantia infertum , fruitu etiam non¬
dum aperto , contueri lit tacile, iplaquc etiam ajii -
malcula infecta, per eam apertionem fubeuntia,
intus ftabulentur.. Caro firma Sc qua dentibus
trita, ftrepitet.ficut Pomorum,alba, & circa extre¬
ma fubuiridis interdum, guftu fuauis.lapida, vino-
faiCute duravillofa viridantc,& altera parte pur-
puralcente,& punctis fuftufeis maculata.

Totius pomi figura fublonga, dc quam reliquo¬
rum angulofior. Primum hac nobis vita Mont¬
belgardi , ex Bilrgundia milii jb amicis , nomine
Mclocoromqua in hortum E.C. plantata in arbo¬
rem cxcrcuir , qua iam fapius pulcherrima po¬
ma protulit ipfl etiam Principi peculiariter ex¬
petita. Diutius incorrupta feruanrur caceris. Ma¬
tura funt Septembri.

An Gcfnero Cydomperfica mala ex inificione
nata : prifeis incognita. Montbelgardi habentur
quadam glabra parua , carne quoque nucleo ad-
harente qua non admodum fapida. Forte ad idem
genus pertinent , quod antea lucculeiltum appel-
lauimus,nifi cutis Ixuoi: impediat.

Colmaria tandem obfcmauimus Perfica ma¬
gna & Ipeciola, carne vlquc adeo rubra, vt Caro-
tarum inftar tingant , vnde arbufculas & nucleos,
importatos rranlplantauimus in hortum 11. E. C.
Flelicuria etiam habentur in horto r rudecti. Irem.
Maflovij : fed minora Cohnarienfibus , adharcf,
cente pulpa offibus. Huius iconem ex Camera¬
rio , quam & ipie pro Perfica rubra exhibet , de-
fumpfimus , eamque quod pluribus { ii arboris dj
florum fpcciem fpedes) accommodari poffit per*
j ficorum generibus , in principio huius capitis po*

I luimus. .In qua icone partes oes affabri exprdlc
J <unt- Non ffint filentio prartereunda qua: faciem-
: parentis fuccumque adoptionis exhibe. ic , appcl*
i lata ab vtroque Nucipcrlica.qua: & Martialis (uti
, vult Rucllius ) diftycho fuperius adiuclo comen'-

Namque

Defer» j

Obferx\

Tcn.p-

Cjdoi

Perfu
ua gle\

LIBER II-

iff;

Namque vt idem RucH. tradit, Nucipcriica plantas eiufcem generis poni &:c. Et alibi :Menie

'.pus.

arbos clt humilis , prarcocis Pcrlici proceritate ,
folio Amygdala; , fcd maiori : flore puniceo.
Pomum emicat viride , Carnofum, hicculcntum,
nulla exterius lanugine «pubefeens , medio inter
luglandem & Pcrficum malum fipore, dura intus
& lcabra nuce , in qua nucleus , qualis Amygda¬
li, aut Perfici Pomi. Maturcfcit autumni exitu,
diutiusque Perficis statem prorogat , non tam ce¬
leriter marccfccns, fed multo Nuce fugacius cft.
lucundo placet iaporc, leuiter amaro atque in¬
nocenti guftu.

Scatent hac arbore Galliarum plcriquc tradus ,
rura noftra Perficonuccm , aut potius curtato no¬
mine Pcfconuccm vocant . Ea foboles mediam
inter vttumque progenitorem naturam, vtfpcro,
contraxit : attulitquc infitionis , vt arbitror, dili¬
gentia, aut fatorum miftio nouum adulterij genus,
itavt ex Amygdalo fcu Nuce Grazca Sc Pcrfico
progenies inuifa prioribus feculis exoriretur ,
vtriufque parentis ingenium referens , & eihgicm
fimul adoptans : hoc elt Malum quod foris aunu-
la facie Pcrficum pomum mentitur , intus dulcem
Amygdalam & facie &: guftu reprafentat , ipfum
rede veerque parens Amygdaloperficum nomina¬
bit.

Recordamur nos aliquando hos frudus Aucn-
nioni in Gallia deguftafle , videnturque ijdem
elfe frudus, quorum mentionem fecimus inter
Perhcomm differentias , nempe Matthiolo Nuci-
perfica & Perfica Amygdala, Anguil. P erfiche
noci , qua vocantur ab Aucrrhoc Aunperfica : Ca-
falp. Nucoperfca : Dod. Nucip er ficum , PerforiAlix
I tperfca ^ perfenoix.

Nos & aliam noujmus mediam inter Pcrficum
& Amygdalum , frudu hirfuto , ab hac non paru
differentem , de qua polf Amygdalum nomine
Amygdal oper fici.

Porro quia prifei illi feriptores Columella, ma-
nrts^t- xjm^qUC Palladius Tuberes multoties perficis
m' annumerant , hifque nucleos tribuunt : veriiimi-
le cft Tuberes efle de genere Pcrlicorum. Hanc no-
ftram conieduram ctiamnum magis firmant Ru-
cllius <Sc Dalechampius , viri dodillhni , & in na¬
turalibus haud vulgariter verfati : ille Nufiperci-
ca Gallis vulgo Pcfconuccm ( Pcchenoix vocari
tradit : At hic etiam fpccialius apud Plin. lib. 15.
c. 11. tradit Tuberes vulgo dici Pefbes noix , vt quo
\r , • commodius loco antiquorum Tuberes pertraden-
‘rijahe 5 tur, prae illo , non videamus. His alij viri dodif-
fimi lubferibunt , vt patebit j & res ipfa fatis aper¬
te declarabit : quamuis interim non nefeiamus , j

igditlo-

wumA

■ifcrfi-

lea. A-
| ala.

jcorum
Mgerut.i
ilejcn-
lulis <?jX

Septembri circU Cal. Od. vel Februario T^Jercs Tuber»
feremus fobole,vel nuclei s.Rurfus alibi : lanuario tl°-
Tuberes inferuntur Cydoneomunc locis tempera¬
tis perlica olla ponuntur. Vbi rurfus notandum,
inferi Cydoneo.

Inter differentias habuimus Melocdtonea (qutE
fortaflis non incognita fuerunt Antiquis, vt Lacu¬
na ex iftimauit ) ex infitione duracina &: Cotonea
comparata. Dc ijfdem fic Plin.' Aeque peregrina
(ac Medica’) funt zizipha i k i uberes , qua: & ipfa Ziz,iphS.
non pridem venere in Italiam, ha;c ex Africa, illa 7- Mbcres.
ex Syria. Scxt.Papinius,quem Confulcm vidimus,
primus vtraque attulit, Diui Aug. nouiflimis tem¬
poribus, in caftrorum aggeribus fata, baccis fimi-
fiora (de ziziphis, non Tuberibus , hoc audien¬
dum Dal. ) quam Malis , fcd aggeribus prarcipUe
decora, quoniam & in tedaiam fyluc fcandunt.

Tuberum duo genera cidem-.candidum, & a co- Tuberum
lore Sericum dittum. Pene peregrina lunc ilivno
Italie agro Veronenfi nafcentia , qu^ Lmata ap- ‘Locus
pellantur. Lantigo ea obducit, Strutheis Perficif-
que plurima: his tamen peculiare nomen dedit,
nulla alia commendatione infignibds. Ab Amyg- Tempus-
dala proxime florent Armeniaca dcin Tuberes, Tuberes in-
& Prqcoccs : ille Pregrinq, hq coadde, hoc efl: , (vt f“°ne
Dal.annotat)hominis induftria & cultura efleda:.

Tuberes melius inferuntur in Pruno fylucftri , &c
MaLo cotoneo , & in CMabrice: ea efl fpina fylue-
ftris.

H. Lugd. rlinius inter Malorum genera , &

Tuberes, vulgo refchenoix [Nucipcriica] in agro NHcifer^
Veronenfi nafcentia fenata [Mala] a lanugine ob- ca%
ducente nuncapata numcrat.Aic Nucipcriica funt
alabra , quomodo igitur polliint dicit lanata Ma¬
la ? Et alibi , Tuberum, inquit, quos Nucipcriica
uulgus appellatjduo genera eundis fere nota funt:
alterum etiam cum maturuit, ex albo fubuirelces,
eodem in toto pomo colore: alterum , frudu ru-
bro,vcl qua parte Solem fpedat, rubefeente, alte¬
ra fubflauo,qucm elfe credunt fuauioris 6c delica¬
tioris guftus. Hoc videlicet elfe putatur Sericum Differentia- -
Plinijjvcl vt Dal. apud eundem legere videtur Sy- r,i’* dejert-
ricum,quamuis ipfe Plin.fuam ledtionem abunde ^nonimiL.
confirmet , quando ait a colore fic didum , hoc sericum
nempe candido opponens: Tuberis huius memi- Plin.
nit Petronius his lepidiflimis vcrficulis:

Infelix modo crinibus nit ebas ,

Phoebo pulchrior & foror e Phcebi.

At nunc lauior are vel rotundo Rotundus

Horti Tubere , quem rigauit vnda , ruber.

Ridentes fugis cr times puellas.

Syricum.

Daltcham.

quofdam aliter dc ijs ftatucre, vt fuis quibufquc Tuber itaque in mafe. genere a Petronio pro frudu
patebit locis. Adeo vero ieiune & breuiter de his huius arboris ponitur. Martial. lib. 15.

agunt , cum iam citati Autores tum etiam Plinius
( vt in alijs multis , quorum negligentia in deferi-
bendis ftirpibus pofteritatem in eas turbas & con-
trouerfias coniecit ) vt nec quid velint ipfi clare
doceant , nec quid intclligere debeamus inftruant
nos. Videamus tamen paucis quid de ijs tradent ,
nc vel in hoc ledori curiofo , poriflimum herba¬
ria; ftudiofis , quantum quidem in nobis cft , dc-
fuifle videamur.

uber Ar - Ergo Tuber priore correpta arboris genus efl:

«r. & fructus. Arboris vrique quoniam Colum, feri-

bit: poffunt etiam his diebus Cerafi, & Tuberes.

uTube-

Letta fub urbanis ynittunt Apyrina ramis
Et Verna Tuberes, quid tibi cum Libycis} vern

Verna; , id efl domi noftre natq. Et rurfus idem, res .
dc arbore:

Non tibi de Libycis Tuber es, & Apyrina ramis ,

De Nomentanis, fed damus arboribus.

Suet, in Domitiano cap.16. Oblatos Tuberes fer- Caryopcr/p
uari itilEt in crafi:inum.K'«pyows/)(r/x>;,id efl: Nucipcr- NMtlPCrfca
fica Martiali atque Palladio , Conftantino apud
Theophraftummofque inquit , vocamus Noix pef
ches , quas arbores Tuberes a Plinio dici nonnulli
arbitrantur. Dalech.fanc non fcmcl Tuberes apud

8: Armeniaca', atque Amygdala, erterteque arbo- j Plin.P cfihfnjix interpretatur, lient didum.

res, quae prima; florent, inferi commode. Nota:
qua; prima; florent dicit.

Palladius quoque Tuberes feri prtecipit & infe-

Gefncrus arborem peregrinam dicit , fortalfc ^rior pere‘
quia ipfi. non erat cognita. At nimia proledo grui*.
fccuritate MATTH.cap. de Ziziphis negat Co- Ma“ ■ ”ot-

ri, &( mox immediate ) addit, olla duracinorum ( lumcllam fcripliffe dc Tuberibus , cuius locum
quod perlitorum genus tfle ex praced. patet) vel | paulib ante citauimus: forte Plinij imitatione i-

Q 4

T uberes dtj-
f< rre
ph».

T uberum
Jatto <(j- cul¬
tura.

lnfertteTu-

betwm.

Repofmo-

pcrficorum
locus in
genere.

Tempus.

Sacip.

I **

HISTORIA

fiudficere voluir,qui miratur, Perfici Pomi men¬
tionem a Catone non habitam.

Porro a Tuberibus diucrlam Ziziphum efle,
vel ipfa cultura -vtrarumque diuerfo loco & tem¬
pore a Palladio tradita videtur dcmonftrarc. Zi
ziphi autem culturam aquare it in Aprili e. refe¬
rimus in cius hiftoriaf. 6. lub titulo de luiubis.
Tuberum autem , qua: eftin Septembri, ciufmodi
e fi. Circa Cal. O&ob. vel februario Tuberes
feremus fobole , vel nucleis , cuius tenera diligen¬
ter nutriri debet infantia. Sumatur cum radici¬
bus planta diuulfa, bubulo fimo linatur ac luto,
ftatuatur pingui terra «Se fubada, fubditis conchis
«Se marina Alga, terris magna fui parte condatur.
Alij pomis ftatim grana decufla , «Se Sole liccata,
pingui Se prope cribata terra autumno triafimul
ponunt, qua: Feruntur in vnum coire virgultum,
quod aflidua rigatione iuuandum cft, atque folfu-
ra qua: lolum leuiter fcalpens teneritudini robur
inducat. Poft annum deinde , vel aliquanto tardi¬
us, qua; fuerit de femine planta transfertur, «Se hoc
genere frudus efficit dulciores. Menfe Ian. vlti-
mo vel Feb. Tuberum furculus mirabiliter profi¬
cit Cydonio mlitus. Inferitur autem Malis omni¬
bus,!^' Piris, «Se Prunis: «Se Calabrici, melius trunco
filio, quam cortice : defuper fqualo,vel fidili vafe
munitur, repletis prope- uimmitatem lurculis terra
fubada cum ftercore. Profunt Tuberibus , qua:
Malis prodellc memoraui. Tuberes feruabuntur,
fi obruamur in Milio vel vrccolis picatis Se obli¬
tis. Sed ad Perfica reuertamur.

Perfica qualibuscunque locis proucniunt, vt
tradit Palladius : fed «Se Pomis «Se frondibus «Se du¬
rabilitate praecipua funt,fi coelum calidum, lolum
arenofum «Se humidum forti untur.Frigid is vero «Se
maxime vcntolis , nili obiedu aliquo defendan-
rur,mtereunt. Plin.Romanagrauiratc: quid at¬
tinet , inquit, in Pontum abire ? Iuxta Romam i-
pfam Perfica a:gre proucniunt in Tulculano. I-
rem , Peregrinae «Se Ccrafi,Perficxquc, «Se omnes,
quarum Graeca nomina aut aliena. Scatent fane
Pcrlicis tamGermania: quam Gallia:,ctiamquc lo¬
ci paullo magis frigidiufculi. In Anglia vero
in magnas arbores non excrefcut , tefte f umero.
In Italia ^bique copiolae , lcd in Apulia (regione
calidilfima) copioliftima: proueniunt,teftc Matth.
Et Porta Neapolitanus, Perfica, i nquit,tara apud
nos fcecunda funt , «Se l«eta profiliunt , vt potius
Pcife a nobis periific , quam ad nos mififle vide¬
antur. Ex quo patet, calidis regionibus hanc ar¬
borem non miniis fictam , quam paullo frigidio¬
ribus lpcdari. In Germania: «Se Gallis fane,etiam
paullo frigidioribus locis, vt hortis ac vinetis, vel
planis , vel in collem elatis, palfim videas, diuerfi
generis, vt fere nulla hodie apud nos vinea con-
Ipiciatur , qiue ea careat. In monte Pannonia:
ii:yfenber0 diuerfi generis quoque , praftantifli-
ma: , maximarque arbores , autore Clufio. Nos
quoque aliquot differentias colimus in E. C. hor¬
to Montb. lcd facile apud nos gelu conficiuntur,
& difficulter in magnas arbores adolefcunt , ob
frigiditatem loci.

Florent paulo poft erumpentibus foliis, Martio,
Aprili, tardius aur citius pro narura loci. Frudus
magna ex parte Septembri perficitur : Bafilea: ta¬
men vbi magnus diucrlorum generum prouentus,
etiam Augulto matura habentur. Prxcoci a palfim
A ugufto maturantur , de in calidis regionibus et¬
iam citius , vt Monlpclij.

Perfica ante brumam per autumnum feri iubet
Columella. Noucmbri menfe , autore Palladio,
lweis calidis , c.rreris vero Januario Perfici olla in

PLANTA RVM’

paftinatis areis funt ponenda. Sed oila conantur
acumine deorfum verfo , «Se non ampliiis , quam
duobus aut tribus digitis obruantur. Olla vero,
qnce ponenda lunt, aliqui ficcata prius paucis die¬
bus cineris miftionc terra foluta rcleruaut , alij
finevlla cura.

Dum tenera funt germina, fepe herbis circum-
foila liberentur. Bimam plantam rede transfe¬
remus fcrobc breui. Nec a fc longe ftatuciufie
liint, vt inuicem fc a calore Solis cxcafcnt. Abla¬
queanda funt per autumnum. Se fuis ftercoranda:
tolijs. Putanda Perficus in autumno cft, vt arida
«Se putrida tantum virgulta tollantur. Nam li
quid viride rcfecemus, arefeit. Languenti arbori
veteris vini feces aqua: miftas oportet infundas.

Si arbor ardore Solis ficcata contabcfcar,frcqucn-
ti aggeftione cumuletur. Velpertinoiuuetur hu¬
more : obicdis defendatur vmbraculis. Iuuat in
ea Se fpolium ferpentis appendi. Contra pruinas cp,rapi
firercus ingeratur Perfico,vel feces vini,cum aqua F
permi Ific, vel,quod magis prodeft,aqua in qua fa- ^duerfi
ba dccoda cft. Si vermes arborem infefient, eos
cinis amurca: miftus excinguit , vel bonis vrina,
cum aceti tertia parte contufa. Si poma caduca
funt , nudata: radici eius, vel trunco Lentifei, aut rJld
Terebinthi cuneus affigitur , vel terebrata: in me- ^atf§mr
dio,palus Salicis imprimetur.

Si Poma rugola creabit aut putrida, circa imum Ne peri

truncum cortex recidatur , & cum inde modicus rugofa 1

da.

Ve periit
nafcamu

magna.

Contra

Ipicrtjo.:

Infcrtio

Vt Perfici

humor effluxerit , argilla , vel paleato lato plaga
retegatur.

Magna Poma Perficus affert, fi florenti, per tri¬
duum ternos fextarios Caprini kdis ingcileris.

Contra vitia perfici proficifSparrmn ligatum,
vel fpartea fufpcnfa de ramis.

Menfe Ianuario vel Februario , locis frigidis,
Noucmbri calidis perficus iriferatur,maximc cir¬
ca terram lurculis plenioribus, & prope arborem
natis: nam cacumina vel non tenebunt, vel diu
durare non poterunt. Inferitur in fc , in Amyg¬
dalo, in pruno : led Armenia vel praecoqua, pru¬
nis. Duracina Amygdalis, melius adhasrcfcunt,&
tempus statis acquirunt.

Menfe Aprili vel Maio locis calidis,; in Italia
vero vtroque exeunte,vel lunio perficus inocula¬
ri poteft (quod Emplaftrari dicitur) prscifo fupe-
rius trunco , Se emplaftratis pluribus gemmis.

perficus rubefeit , fi platano inferta figatur.

Arbor etiam in herbam inferitur, tefte Coftxo, rnbcfcas,
vt perficus in Brafficam, quam rationem inferen-
di(inquit)stas noftra inuenit. Noftra fane state
incognita videtur, aut falcem non in vfu. Nam
de ea nihil Herbarij noftri. Et difficilis videtur
apprehenfio arboris in herbam. Experiantur cu-
riofi.

Adfirmantibus Grscis perficus feripta nafce-
tur,fi olla cius obruas, «8«: poft dies feptem,vbi pa¬
tefieri coeperint , apertis his nucleos tollas, &'his
cinnabari quod libebit inlcribas. Mox ligatos fi-
mul cum luis offibus obruas diligentius adhs-
rentes. ^ Infcripta perfica nafei putat Demo¬
critus , fi exefo corpore internum os tridui ma-
defeat in aqua , dein aperto fcnfim ligno, nucleus
intus inuentus cortice tenus aeneo ftylo non alte,
quibus placebit literis,cxareru: : dein papyro vel
charta inuolurus, comir. ft s earinis feratur: quod
enim in eo Amygdalo depinxeris , hoc enatum
inde pomum rcpnricntabir.

Rubra nalccntur perfica , eodem tradente, fi Vt perfici
Rofas fub arbore conferas. Altera ratione ru- nafcan^

Ve inferfi
pta narfcil

bra creari promittit , fi poft feprem dies,quam pa- n

ce heri coeperunt, ( nara fpoute totidem fere die- ^

bu:

[Ia»

.< nttj-

[ifitio

ferua-

& V-
'lachm.

mbrici.

itus.

)s com-
nd.t.

LIBER

bus aperta fatilcunt ) in offium internos ventris
finus cinnabarim infundas , mox vt cohaereant,
ftridim obligata fim.ul cum fuis nucibus adob¬
ruas : Sic rubra daturas arbore;, perfica. Si alium
quemuis indillcs colorem , in talem enatam pro¬
geniem degeneraturam, perfica fine ollibus nalci
tradit Africanus, fi in perforatum truncum extru-
funcdulla,Salicis vel Corni palum adegeris. per¬
fici poma dc hac arte fine fuis offibus nafei vo¬
lunt, qui 1'efic allerunt expertos. Brachij craflitu-
dine ramum Salicis folidum, longum cubitis duo¬
bus iubent perforari in medio : plautam perfici
ramis omnibus fpoliatam folo capite relido , per
impreirum foramen induci loco in quo confidit.
Tunc eundem filicis ramum Capite vtroquede-
merfo in arcus fimilitudinem incarnari, foramen
luto , mufco , vinculisque aftriugi : anno deinde
exado,*vbi infra medullam , Salicis caput plantu-
lar lic cohaderit, ve vnitas ex duobus milta cor¬
poribus contrahatur , plantam fubter incidi atque
transferri, terramque aggerari, qua: Salicis arcum
cum perfici cacumine polfit operire : fedhoc lo¬
cis humidis vel riguis cqnucnire. Salices aqua¬
tionibus iuuandas,vc tigni natura vigeat, qux hu¬
more deledatur , dc copiam fucCi germinibus mi-
mdret alienis. Sed laris dc Mangonio. Quomodo
Duracina dc Tuberes inferantur , fuprd didum.
Dc perficorum infitionc ficcafiit Palladius :

Jpfa fuos onerdT meliori genuine r avius
Per ficus, & Pruno fett [a ..r egenus,

Impontrque leues infHpitc pbyllidis umbras ,
T.ttaii difcitfrtior efegrsJ ;•

Difficulter adferuautur perfica , quia non aliud
pomum fugaciusjVt piinius ju : Duracina tamen
palladio feiT.antur,couciit:i muria •>: ox i meile, vel
detradis ollibus ficorum more in Sede liceantur,
ac pendent, idem fiepe k vidifie teftatur, de¬
tractis ollibus Duracina meile condiri , dc laporis
eflciucuridfi Item bene feruanti.r, ii vmbilicum
pomi gutta picis calentis oppleuc-ris , vt lic filpte
innatare cogantur , vale conclulo. Tuberes fer-
uabuntur,li obruantur in milio, vel vrceolis pica¬
tis dc oblitis, quemadmodum Sz in fupcrionbus
docuimus.

perfica mala fecundo cxccflu refrigerant & hu-
medant , nonnullis tertio, alijs etiam quarto : vt
Curtius feribit , quamuis aurpres non citet. Ve¬
rum in fecundo Galenus dc fequaccs fentiunt.
Diofcor. perfica Mala ventriculo vtilia funt , dc
aluuin quoque bonam prxltant,li matura fugrint.
Immatura vero eandem cohibent , led ficcata ve¬
hementius. Sumptum eorundem ficcorum deco-
dum , in Itomachum ventremque decumbentes
fluxiones fillit. Galenus vero tradit arborem i-
pfain in germinibus dc folijs vincentem habere
amaram qualitatem , idc(5qiie folia cius trita $ dc
vmbilico impolita lumbricos necare , dc alioqui
fanc etiam dilcutiens medicamen elfe. Frudum
cius elculcntum,ipfiim videl. pcrficum, humidius
elfe dc frigidius temperie. Idem alibi feribit,
pomorum perficorum fuccum , dc vel uti carnem
facile corrunipijomninoq; noxam in ferre .Quam-
obrem non poli alios cibos,vlrimaquc,vt nonnul¬
li folent, illa offerri oportere, quod in fummo na¬
tantia corrumpantur. Hoc vero quod omnibus
commune cd,memoria tencndum,qua:cuiique vi-
tiofi fucci , humidaque dc lubrica lunt, facilequc
defccndunt ac fecedunt,antc alios cibos aflumen-
da elfe. Ita enim fit vt e: ipf • citius f inducantur,
& alijs prtecundo ipiis quali viam inueniant.
Quod li vero pollremo fumantur , vr alecum alia
quoque corruptioni reddunt obnoxia.

F oll A.

V ultiera.

ummi.
Almflu-

I I- ««*

Valerianus dc iildem perficis fic feribit. rerfi-
cum in cibo eft quide domacho inutile , eo quod
fuccus eius cito marccfcit , d: caro cequc per con-
codioucm vitiatur , veriim minime gr.iuc, dum¬
modo non diu in i arvi imis moretur, dc ad ima
femper exitu celeri fellinee, perfica in cibo ne¬
gant medici membra nutrire. Folia perficorum
licca dc m puluerem tula , recentes plagas vulne¬
rum cruentorum claudunt. Gummi i au gutta,
quam perficorum truncus illacrymat , fluenti alr
uo medetur : eadem mixta cum vino, etiam inve-
lica lapillos frangit ; (vt ille ait) Trita cum aceto* Culatlxs.

impetigines reprimit: decodta cum croco tumo- rr"^:' '0

i Tumor fau*

res raucinm mitigat. Alperum arteriae canalem ajtm
heuiorem facit. Excreantibus fanguiucm miro jfpentas
modo fubuenit. Thoracis obllruclos linus refe- f--* aum.
rat,yitia pulmonis expurgat. sputum

plin.praeclarius fentirc videtur dc perfici s,quam
Gal. dc Valerianus. Is enim podquam dixerat : mmis,
pruna aluum mollire , llomacho vero vtjiliflima
ellcjfed breui momento: mox 1'ubdit: Vnliora
perfica , fuccusquc eorum etiamnum in Vino aut
in aceto expreilus. Nec ell alius eis pomis inno-
centior cibus. Nulquam minus odoris,fucci plus,
qui tamen liti m di mule t. Folia eius trita illita*
Imnorrhagiam fidunt. Nuclei in aceto dc oleo
capitis doloribus illinuntur.

p linio vero refragari Galenum ex fupra citatis Cupiris do-
cius verbis liquet : nimirum perficorum omne lo' r
oenus damnauit vt praui lucci, dc qua: facile cor- p^Jtg
ruinpantur,ac noxam ventriculo inierant. Quare courr,,nu.
mirari fi.bit, ex quorum feriptis deprompient /«>-.
piinius, quod innocua expetantur orgns.N.li for-
tallc dc iplcpro pcrfico peream deceptus acce¬
perit, vt fufpicatur Macrh. quemad. dc rcccncio-
rum nonnulli fecere. Qnanquam , quod, apud
Diofc.diciturde perfea, fructum cibo idoneum dc
domacho vtilcm , ab eodem etiam Diofc. dicitur
dc perficis. Nos tamen plus tribuimus lententia:

Galeni ac pauli ei fubfcribcnti , quam Diolc. dc
plinij, hac quidem in rc.

porro tam Diofc. quam paulus pro remedio Jduerfut
aduerfus Ccruilam praderibuntofla perficorum, Ii Ccn,i‘tm-
rede legatur in codicibus Diofcoridis,qui habent
■~ycs:<a-' tk oV* ifortade- melius vifatiav legas, pau¬
lus dc Nicander habent ‘jriCfffiV xofi ua.

Diphilus Siphnius (vt refert Athen.) libro de

Perfica

iis qua: vcfccnda bene valentibus dc tegris dantur,
ita lcribit : Qua: perfica mala vulgo nuncupantur, i,Ja C}Ull„
dc a quibufdam perfica pruna, fucci lunt medio- m*U.
criter boni, dc plus nutriunt quam mala.

Philotimus libro de alimentis feribit , perfici
mali nucleum pinguiorem efle , laxiorem, rufum
olei multum reddere, raucedinem, dertoremque
excitare : Dcuocata nimirum pituita e Cerebro, oicumvu-
exafpcratisquc amarore luo faucibus , vt Dal.au- \^q'cr.
notat. Oleum nucleorum perficorum confert
dolori aurium frigido, dc morbillis li illinatur.

Folia trita etiam cum floribus , dc exprefjbrum De[or au ,
fuccus haudus afearides expellit purgando. Eo- rtum.
dem fucco fi linatur peden fa-torem emendat, ■dfiar/des.
Succus foliorum indillatus in aurem vermes e-
necat : ex Serapione. ^

Auiccnna. Perfica funt frigida in fine fecundi ^ ^ *
gradus , humida in primo. Leniunt , ied cum ali -
qua addridione. Siccata magis addringunt , dc
aluum cohibent , quemad. dc immatura. Oleum
nucleorum ait conferre hcmicrancq , <Sc doloribus rfemicr.*-
aurium tam calidis, quam frigidis. Matura bona ne.:.
efle domacho , dc excitare appetitum , modo non Dokr
pod alium cibum comedantur. Siccata tardius ^ Jy
concoqui, minufque boni efle nutrimcnti,quam-

C Offui i

* •ifc eram
ffo+u.

Mppetex-

Treutrtculi

i-f.ammA.

t/o.

Cunno
Delta ftt.

Tehrei

tto

Dolor dup-

QuArtanu.

ter fici fo.
res purgit.
Vomito¬
rium.
Hydropi.

Dj)<n te¬
ri A.

Tu fu.

C*lcS*lU4.

T armatu.

J '.spectu,

HemtcrOf

ntu.

Historia plantarvm,

uis plurimi. Vt matura leniunt aluum,ica immatu¬
ra rcllringerc. Addit , cx quorumdam lententia ,
excitare libidinem , libi autem videri illud verum
tantum in corporibus liccis & caiidis. An potius
obflatus,quos ingenerant.

Simeon Sethi tollatur. Perfica quofdam in ter¬
tio ordine refrigerantium humettantiumque po-
(uilfc : alios in primo , alios in fecundo,quod exa-
dlius fa&um dicit. In cqtcris eadem pene que GaL
u;cit , & addit: cos qui crebrius ijs ad latictatem
vtuntur , febre corr;pi,nempc quod celeriter in
ventricnlo concoquantur. Lcdcrc & ncruos pro¬
prietate quadam. Suadet itaque vt & ante cibum
fumantur, S: infuper meracum lliperbibatur. Rho-
dacina cibi appetentiam excitare , prodcRe ven¬
triculo inflammato , Sc genitali femini adijccre:
fanguini tamen ferofoquid putredini obnoxium
preparare , Iqpiulque poli vnum vel alterum men-
lem ob putredinem febres gignere , non quales fi¬
unt ex ijs , qnc Armeniaca dicuntur: illa etenim
breuiores , Sc qu^ facile loluuntur , febres facere:
hec vero longiores , Sc quq diflicultcr foluantur.
Illud etiam obferuare proripit , nc fuperh^c aqua
bibatur, vel cibaria acida fuperingerantur.

Paulus Duraccna & Armeniaca , quemadmo¬
dum 6c rr^cocia meliora dicit rcrlicis. Neque
enim acclccre , neque fimiliter corrumpi: fu nt au¬
tem iSc iucunda. E Contra Eluchalles, perfica in-
quit,(pfcrfi<b) meliora fiint Armeniacis ( tttde?
tlm)quia non ira facile corrumpuntur: crafliorum
etiam funt partium, tardius febrem gencrant,for-
te intra mcnleai auc duos: odoratiora fiuat & ven¬
triculo gratiora quam Armeniaca, cis alioqui fi-
nidia '. meliora que facile ab officulis feparantur,
faciiius concoquuntur: conferunt iuuenibus, cali-
ais, S: fubrilem naturam habentibus, & in febri¬
bus ardentibus.

Amoldus feribit, quemdam diu laborafle dolo¬
re fiontis vehementi quotidie ad vclpcram, fru-
ilra varijs vfum remedijs , tandem illum & alios
multos Curatos cataplahnate cx nucleis pcrlico-
rum optime tritorum.

Vircembergicus quoque Cento Medicus col-
dem varijs modis adhibitos commendat in dolori-
buscapiris , vt contufos cum telis aranearum 8c
oleo rofaceo.

Auiccnnain quartana permittit perfica: melius
fuent, cx lentetia Hollerij , uti conditis. Coquun¬
tur fi recentia fint , nec condita, <Se faccharum in-
lpergitur : ita prodellc poflunt nec nocent. Vino
quoque contra errorem multorum pcriica infun¬
di poliunt.

Perfici flores recentes autorc Matthiolo efu
aluum dcijciunt , iremque vomitiones cient. Hy¬
dropicorum aquas pellunt , fi recentes in acetariis
edantur, led non abfque aegrotantium labore.
Arboris lachryma datur ex aqua plantaginis , aut
portulaca: luceo vtiliter ad cruentas dcicClioncs:
tuflientibus vero & anhdofis, cx mulla, aut tufli-
laginis decoclo , addito croci momento.

Datur calculolis cum fucco raphani , aut Li-
monum , ex vino duarum drach. pendere. Nu-
clej tormina ventris tollunt , ii dcuorenttir :
quin etiam potantes inebriari prohibent , fi feni
lepfeniue prq fumantur. Tunduntur ijdcm & de-
coquuntui in aceto , quoufque liqueicant , pulti¬
cula: modo,ad alopeciam: namque illici mirum in
r odnm cipiilos replicant. Oleum contuforum
fomnum conciliat cum aqua Verbenaca: , & fro-
ti atque temporibus illitum dolores capitis ipfain-
que adeo hcmicrar.eam fedat , id quod & cremor
tacir. Idem oleum ram potum , quam Clyfteribus

infufumColi dolores a flatu genitos , ac etiam a C olui
Fecibus cxiccacis , perbelle mulcet : datur pariter
potandum Iliacis & Calculofis quatuor vnciarum i!,KC4-
pondere. Atque maxime calculofis auxiliatur hoc C‘U<"
modo: lumito nucleos oflium rerheorum L. nuci,
oflium ccraforum C. florum fambuci manipulum,
vini Cretici lib.rres: excipianturhxcomnia fiilili
nouo , & lepeliantur in fimo, diebus decem,
deinde dcftilletur vitreis organis. Aqua qua: inde Atjuu
fluxerit, pota anrc cibum, quatuor vnciaru ponde- Jhllutc <
re , mirum in modum renum calculos pellit. Con-
tufa folia recentia illinuntur vtiliter ventri cx Ad rf
aceto , ad interaneorum vermes. Vlccri vermi- C*lc™
noio canum injiciut quidam fuccu foliorii Pcrlici.

Nuclei p erneorum autore, Dodon. calidi funt JvJi i
ac ficci, aperiunt & extergunt , aduerfiis lienis Cc ren,Pa
hepatis obftruflioncs conducunt : breuiter Amyg¬
dalis amaris facultate ac viribus iimiles. ° i

A prandi j initio memineris ( inquit Gcfn. ) vt
plurimum nucleos pcrficor. fex aiit feptem dcuo- U""\
rare , nam & lumbricos eliminant, 8c alias vtiles Hepuil
lunt valetudini. Ebrietatem arcent pra: fumpti '
pcrlicorum nuclei,ficut &c foliorum exprcllus fuc-
cus jeiuno afliimptus cyathi menfura. Extrahi¬
tur vero cx his cum aqua pulegij fuccus ladti fimi-
hs , quem in ore frequenter Contineri Apopicdli- Apopl q
cis prodeil , faliuam elicit, 6c linguam expedit:
folia perfica amara excalfaciunt quoque ac relic- Fc//or"i
eant: vifccrum obllrucliones aperiunt, ac pur-
gandi potentiam obtinent , qua biliofos ac pitni- :
tofos humores per aluum detrahunt. Dccoquun-
tur in aqua , iero laiftis aut vino diluto. Feruntur Fi0res\
& flores laccharo potiffimum conditi ad alui cx- diti ij
purgationem quoque facere. Gummi tempera-
mento mediocre tft: fcd fubftantia lentum &
glutinofum , cuius beniheio tenuium humorum -
acrimoniam obtundit : phthiiicisac tuflientibus '
in Eclegmate conducit , <Sc ad omnes fanguinis TuJ?H{ I
cxcrctioncs , aliolque fluores accommodarur.

porro quacunque fupra cx Gal.& Simeone Sc-
thi de noxa rcrlicorum dicta funt , ea Amatus de
priemollibus intclligenda efle credit : fccus-enim
ait efle de Diuacinis ,cx quibus optimus fpirat Dur*k »
odor , fltauis, gratus , & fpi ritum recreans : nam rttm 7 '
eorum fapor delica tiflimus efl, cum quadam au-
llcritate perceptibilis , qua mediante flomacho
conducit, & iplum roborat : quibus de caulis poft
vicium accipi poliunt. Imo omnes principes Hi-
Ipaniarum, & viri dclicatiflimi ea poli vidlum co¬
medunt, non nili prius vino infufa,& nullam inde
noxiam cucnire pcrfcnriunt.

Brafauola fub cineribus coClum vnum vel al¬
terum pcrficum 9grot?ntibus fuis , quum eorum
inflat tempus , ollert , maxime laccharo afperfa, perficjJ
quod a nullo alio nec Hifpano,ncc Gallo,nec Gcr- da- j
mano medico,cum quibus abunde vcrlarus cll,vn-
quam id animaduertille idem Amatus reflatur.

Cibum vero dclicatillimum efle & ?gris perquam
gratum &: iam ab alijs quoque medicis Elilpanis,
viris infignibus in vfum tralii ca-pifle.

_ Siccata Perfica vbique fere adferuantur. Con-
dita vt idem reflatur nulpiara clarius aut fapidius, dita. 1
quam Gcnuc parantur,quanquam & apud Ferrari-
cnfcs non pollrcmc not^ concinnentur, quod con¬
ditum Abinzoar libro lui Theifir maxime laudalle
videtur.

rcrfica ad condituram laudatifljma putantur Condi:i|
precocia & duracina. Rite lcclamanu , dccorti- modu*J
cataque tenuiter cum aqua & laccharo vel meile lm
ad confiftcntiain decoquuntur fyrupo debitam , vt TJcunt Jj
fupra in pomis & Cotoneis docuimus. Mirifice
placent ?grotancibus, pr^fertim liti & lingue ari¬
di ca-

i$7

Utor.

LliER

Piraee vexatis, refrigerando corroborant, & in om- -

nibus calidis morbis apprime conducunt. Sed an
tequain coquas dillccanda dc nux eximenda opti-
mcqiie purganda.

Condies Se fic , prclcrtim rubra. Decorticata, :
vt prius,& concifa in ollam vitreatam pone dc de¬
puratum & fitibcicntcr cobium mei affunde, vt tu- jj
peremineat, Se adterua. Eadem ratione ex taccha- ,
ro affufo fyrupo parare poliis. Si cui mellis lapor *
rnofeftus, priiio lauentur aqua fontana, antequam j
$gro exhibeantur, rerlica que condiuntur firmi- |
utcula cllc oportet , dc paullo mha perfedam ma- i
turitatem.

Mefues conditum ex perficis prqfcribir cale. |
perficorum maturorum intus deforis purgatorum, .
dc faeci perficorum aliorum fume firigul : iib.trcs j
facch. alb. lib.duas : tere pertica in mcduilq confi- 1 *
ftentiam coque cum fyrupo, fecundum arcem, pot- 4
fant afpcrgi aromata , ve lignum aloes , fantalum, )
cinnam. cubcb^, macis dee. fed tine aromatibus \
admodum falubre cft , de exptytum , nam ventri-
culi ardorem mitigando ipfum roborat , fitimex-
tinguit , tetrum oris halicum emendat: odore pre-
terea cor ipfum fpiritumque vitalem recreat, per- (
fica aliqui in vino materaurfin frulta dilledfca , at¬
que decorticata, exiftimates ita citius in venas de¬
duci , minus afferre noxe, ac tanguinem nihilomi¬
nus refrigerare ; timili ratione vtimur in cibis.

II-

DE ARMENIACIS, SEV MALIS PRAS

COeiBVS PRISCORYM.

Cap. II. •

Armeniae* MaU m

Defcripr.

M

Flores quoque perticornm quemad. Rofarum
vmctH. florcS, faccharo condiuntur , pueris res vtiliflima
aduertus vermes & omnes putredines , quominus <
illi generentur. Hac cpntenu mane potiflimum
iciunis exhibenda. Ex ijfdcm acetaiium cum falc,
aceto , dc oleo parabitur, quod erit pa\ato grarit-
timum,aluumlcuitcr leniens,bis te rue purgans.

iViarbor, quae
Ar.neniaca dicta
M ila f vt , perii

cx aliquatenus
a i inis » cortice
nigriore, caudice
crudiore, firmo,
ramis magis pa¬
ulis brachiata.

Folia habet perfi¬
ca; folijs latio¬
ra , breuiora , ad
Populnea aut Be¬
tulae ea quodam¬
modo accedet ia,
rubedine fubin-
de fecundum ner-
aos refperia, acu-
_ minata, deticula-

dc pinnulis fubinde ad pediculuraauriculata,
fapore acidulo. Flores ex foleo rubore pallent, * i
Perfica; floribus pcrfimiles : Fruccusverbprarco- prULit
cior; citius maturatur, pruno ecqualis, intus toril-
que luteus, carne loluiiorc licciorequc quam per-
lica, ncc non magis lapida, (quamuis aliqui di-
uerfam Ifacucre vidcantur.)gulhi vinofo , quee ab
oflicuio facile abfcedir, non ita rugofo vt perfi¬
corum, compreflo modice, vt nihilominus vtrin-
rotuberccV nucleum

■, vt nihilominus vtrm- ^
i claudente aci oihculi

■uptts e
tbusPcr-

'£**■

Fontanonus cx ipfis perficis expreffis ingeniose
fatis parauit hunc lyrupum. Acc.lucci perficorum
non abfolurematurorum , lib. duas , coque ad di¬
midias, fine vt fqces fabfideant. Colato adde lucci
Malorum Granatorum vnc. iij. facch. q.l. coque in
fyrupum dc clarificetur faff. quantitate fantali ci-
trini. Huncinduftrius medicus probe accommo¬
dare noticrit in rem pr^fentem.

Ncc fua quoqut vtilicate carent ipfa nucamenta
ollea. Nam, vt nobis pro certo afferuit induftrius
& ingeniofus lll.ducis Wirtembcrg. Architedtus
Hcn. Schickart, exijs in carbonem reda&is lau-
tiffimum dc prxftantiifimum paratur atramentum
pro impreflione figurarum ere inlculptarum.

, Iam fupra diximus , ligni materiem prq alijs

tu ojfiinn
r ficorum.

ad tornum ab artificibus
probat).

dc pro proportione crafliorem , lapore minus
amaro, quam illius, dc nonnihil ad Amygdala ac¬
cedente non line impreflione aromatica. E lt no¬
bis inter naturalia noltra geminum oliiculuin in-
dillolubiii coalitu monftrofum.

Oleum cx nucleis expreflionc conficitur, vro
leum A' nygdalarum. Ex quo T abern.tale remedi
tnltoi- um parat non contemnendum ad tmhores h^mor- que p ..

rhoidum quos ficos & Manicas appellant. Acc. proportionem »lcd minus ; longum, quam pcriici,
Ol. nucleoL.rerlicor.de Amygdal. amari fing.vnc.
j. ftyracis liquide , Bdcllij , fing.drach. j. Milce dc
locum illinc.

Qua; ex floribus perficorum deftillatur aqua, li
’4 * * * **9' ea mane & vcfperi abluatur facies , maculas de-
fuUfit- lct , eamquefplcndidam reddit. autor Rofs.in Ic¬
eretis.

Sed dc fyrupus c floribus pcrficortun a polleris
inuentus hodie in bene indituris pharmacopolijs
paratur, ad plures prtedidtoru effedtuu aptiflimus.
purgat n.' trium vnciarum doli, putredines arcet,
offardtus liberat diuturnus' eius vfus, & inprimis
vermes enecat ac exterminat, paratur intulione
multiplici, vt fyrupus infufionis Rofarum.

Ofiict

Arn*c»iA(A muti a mutui a.

5 p

1

AR m s N i A- Defcripu*
ca maiora maiorum,
cognominaritur ,
qua* paulo mino¬
ra Perficis , fal¬
cem vr plurimum*

i mp refla lacuna
fuicata,?.lccra par¬

te nonnihil inter¬

dum rubentia dc

maculofa , altera

cx lureo pallida ,

carne tenera , fed

callofiore quam

Armeniacis mi-
noribus,diilci ore ,

grata , odorata ,
qua; olli culum fa¬
cile relinquit, A-
mygdalino squa¬
le, latius , Ixuius,
comprcllum, ab vno latere criflatum, IraCtu liaud-
quaquam facile.

sfrbcr,

j#*.

Hos.

• '/ udus,

' ' nfome-

U

! , uocion.
Sviiony-

hrmenta-

n&cojua.

Armenia.

Bertcbcea.

Pruni ge-

Hcrmol not.
Pracoc/a.

J)ifFcrcn-

S. /pernas.
Vulgate.

Abr/ccca.

C.orn not.

Perficarum

genus.

Perjicum 4.

Trecaci-

num.

Xon eJlPer-
fea.

Prscocta
mula.
D.girunt
Pra oiia a
Perfias.

HISTORIA PLANTARVM»

t 9uocIue srbor a prxdi&a nonnihil euariat:
N ain prxtcrquam quoct infitione hxc comparata
ctcdarnr, raro in proceram cxcrcfcit arborem .
Matih. 6; Dalcch. Folia, populi nigra: xmub •
cp.im prxdi&x rotundiora, quaterna, quinave fi-
11 emergunt. Fios albus Ccraii florum figura,
cui liicccdiinr fructus Periicorum quaeante-
nus lpccic aureo colore cum purpura mixto,vnde
Chi) iomcla Romanis nuncupata.

Gal. qu: v; s ■ l&e , Melcan A’nxniccm

vocat , Rribit hiuiis vetus romen dcicerc : vo¬
care enim omnes tu:n frudum tum rrborem .??£;-
yJxy.sot, Prxcocion.

( Diolc. M;?Aa «.uny/ajif ■ puuzl-;' A' nrftu-

y.oy.:tL : Armeniaca , Latine rrxcoqua , vel pixco-
cia vt alij volimt, minora i un t Pcriic is. Galeno
tamen Armeniaca& Prxcoqua diueria fuille vi¬
dentur ,qui 2.de alim. fac. Prxcoqua facit Arme¬
niacis praeftantiora, licet eodem capite de ambo¬
bus agat : addit tamen, qui Prxcocium nomen
fugitant , vrraqucMala Armeniaca vocitant , alij
vero Armenia. Ar-«k',« Aiginetx. Dicuntur d ,&ez-
*>**•«- , Bcricocea , vel , vt quidam fcribant Beri-
coca , aiij Bericoccia.

Palladio quoque Prxcoqua differunt ab Arme-
nijs , vt vulcf Innouus , cui Armeniaca liuc Ar¬
menia Prunorum generis fune , percgrina.Sola e
Prunis odore commendantur , tidem:( nos ta¬
men multa Pruna odorata nouimus ) Armeniaca
vocari delita prxcocia luie prxcoqua tantum
dici ia.n dictum ex Gal. Gr.vci iion prxcocia, led
Bcrioccia fere pronunciant. Qux Yk.ta.cs de Ar-
menijs ct prxcoquis Icrip ierunt prxcedenti capite
lunt annotata , quia pixriquc iimul dc ijs cum
pei iicis feribunr, vt commode ii nobis fi. parari
haud potuerint , nifi inani repetitione Lectorem
obtundere voluiflemus.

rorrb rlinius prxcocium duo genera indicat:
alterum Supernas , amplum & magnum , quod e
Sabinorum locis aduehebatur, vulgo gros Abncots :
alterum vulgare , panium & ftngolum , etiam Ar¬
menium dictum , vulgo des Armcgues > vc notat
Dalcch. Ruellius putat dcvocc Bericoca traCtum
nomen vulgi AbncocA vtrinque ( ait ) poriiis pru¬
ni quam perfici d naturam faciGn referre,
quanquam diuerfi generis cile mulcis placeat.
Cornar. po/aV^ai feu Rhodacena (lic enim le°i
yult apud paulum, quam ledionem tamen fupra
improbauimus ) exiflimat elTc qux Germanis pro
locorum varietate alibi fcTlcic trcn alibi «f artemo
Icn , alibi iTlarifltdjcn appellantur. Idem prx¬
cocia Scthi ac etiam Armeniaca ad Ccrafa refert,
veluti capite de Ceraiis dicetur. Cordus Arme¬
niaca Periicorum generis facit. Perficam quar¬
tum Trecacinum I rago : & Lonic. quidam ( ad¬
dit ille-) volunt reducere fub caput Diofc. Per-
fex: vcrimi deferiprio apud Thcoph. dPlutarch.
facit vt aliam exiitimem.

durn. uiuA-i , quam Gal. Paul. & Ar¬

tius mox Perlicis fubiungit , nccnon Diofcorid.
Plinius larinus Scriptor vocat Prxcocia mala, &

inter Perfica rcccnict. Differunt tamen. Prxco-
cious folia latiora , quam Perficis , citiuique mul¬
co maturclcunt. Periicorum oiia rugoia*, cauer-

noia. Prxcociumplana,lxuiaatque horum fru-

dus totus minor Perficis.

Armeniacorum,vc tradit Matth. plura vifuntur
genera, magnitudine potius, quam genere diffe¬
rentia, quod cuenirnon modo corii dementia &
terrx admodum frugiferx dotibus, fed & culto-
liim mangonio. Omnia vbi maturitatem fenfe-
lmt aereo colore iplendent : iccirco Romanis

| vulgo Grtfmde, quafi Chyfomela dicuntur, ©nque dh-jfiu
pr rcipueqnxm cotradu cum Perficis magnitu- u ,'“tXn
dine ccrrant.Matureicunt incunte xflatc , menfe
lunio ante alios fugaces frudus: vnde merito 1'fZT
Prxcocia dida. Os in quibuidain amarum repe- os .-Tar
ricur , vr in Perficis , in aliis vero dulce, vt in A- tr dula
mygdala. Eli d alia differentia prxdida minor,

A rmcHuc* Hun.. r dida.

Amarus , Armeniaca dicir a Prxcocibus dif¬
ferre, quanquam nullam inter illa differentiam,
ob miniam quam habent fimilitudincm , faciat.

Gelncrus quatuor differentias ponit, i. Malum
Armeniacum vel prxcoquum (Duracinum) com- GrJrtCri’
muiie,^imwrilen/ BariUelt. 2. Mala A rmeniaea p I
ex Hungaria magna d optima,V Voyfello. Ma- co™t\
laArmen. candicantia, gUftuluauiflima, nucleo
oblongo , dulci , vt Amygdala videantur clfe. Armem
Mala Armeniaca alia longe maxima , qux ille
ex illimat dfe vera Vctermn Armeniaca , ex an- h,rmen
nor.ciulHcm VVoyrdii. ArA.'

Do4.MaIa Armemaca quadam parua.ncc rr« - maxtm
nis vulgaribus maiora : alia ad mediocrium per- P*1?**.
ficorum magnitudinem accedunt . vel etiam x-
quant. Ex hac arbore gummi cliluit. Cumum

Rcccntiorum nonnulli hanc differentiam fa-
ciunc , vt quxdam maiora ac inlita Armeniaca f,t«
fint j Gallis tudntpefcbes : minora vero prxcocia,

Gallis i bricots.

I Lob. & penx : Armeniaca malus maior Sc mi-
I nor : Mala Armeniaca prxcocia dida, qux figura I
dc folio referunt pirum, pomo autem ipfo Ala-
ium perficam.

1 Denique plerique Herbariorum duas has dif-
- ferentias agnofeunt , non tantum magnitudine,
i fed & faporis fuauitatc differentia , palmam rri-
• buentes maioribus, quod non folum cceIo folove
\ tribuendum, fed infitloni & cultorum induflrix.

Maiora leu prxcocia , vt Hili. Lugd.vocat,Gallis
dicuntur Gros Abricns, quodinlita tucrint : mino-
ra Armenia, qux in Gallia Narbon. Annegttcs vo-
cantur : Gallis exteris Fttils Abriats, quod fpon-
1 te gignantur.

| Solcrius ait in pliiiij Armeniacorum &z rrx-
i coeiorum hirtoria dubia dic multa, fed qux libi
1 dubia videantur , non addit.

Mauritani Hermtx vocant, feu Mirmix ,Mrx, N™»

I Mefmts , Mi/inii. Gcrm. Ufarcllcn / 6omm(rt l'nS™
pfcrefen / tTlalat jiein/ ffio!t>pfcirifcn/-irmctf a/.T"
ndlcn / tTtalcrlin / iTlollcIm / iOtolfcten/ dlma«
relbatim/iTIanllcn/ 0-3o|)anspfafit^ / BariU
UU / Sommcrpfcrficb / S. 3oI)aiispfcrfmsj/
(fiolbpfcrfmct/ iTlorcIIen/ variantibus nomini¬

bus Sc idiotifmis, pro varietate prouinciaru : In
Colonienfi agro , ipla arbor mirabili voce , Hat*
butnclfenbaum. Gal. Abricotttcr: ipfe frudus,
Abncots , Armegnes, AU4mpcfibej,Pejches deTroyrs,
CAWuignolc :■ Maiora Aiiberges etiam dicuntur
prouincialibus. Icai.Armellim.Baccxht Hc-trufcis,
Moitiache.Armcnidcbe , GrifameU. prxcocia Roma
Albricacbi dicuntur. In Syria Anum F rmchi.

J Barb. Cljryfimela. Hilp. Albiricoques. Caftil. Alnar-
j loques.Aludruoques , & Alumbigas.Catcl.Atbercaes.
j quibufdam etiam Albirchi/ra. Caflilienfium JI-
I xarcoqucs refpondent Diolc. Armeniacis, &Lati-
: norum prxcoquis,autore Lacuna. Bclg. Koob»

| pcerfc/D|-occtl;e peerfic/dibricoquc/dlualltijecre
| fec/Droecr^eperfcfcna. Angl.dlbtccocf trte / fru-
dus dlbtccocfc/rcdius ldt)lye pec^ea/id cfl,prx-
j cocia p eri ica dicerentur, aucore Turnero.

| Recenriores quidam lic diflinguunr : vt Taber.
Armeniaca minora^lcmVnandlcn/illalleyfen/ Mmora
Diofcor. prxcocia: &&\bc ©oinmerpferfintj/
Schvvencf.

LIBER I !■

.tora.

.is.

s& V-

e nti-

trrhos-

um
’*m da-

ulm.

S.chvy.encK'f. fcrihic in Silefia dici : FleiitiTtorcU i
Icit. Hort. Lulat. <Tbe IcjTfcr. -2fprccocfc tree / alijs
«joaev.QMttv aut faciKv/.Kiat Gerardo. Armeniaca ma¬
iora : <Oro£ VTtattUcn/ (Brog i? taUcytcn / perfi¬
ca prxcocijySomitieVpferaFeiw/ (Bclbpferfing/
ITUllilen/dc gcnerefanc perficorum Schvvenicf.
(T()e 0Watcr -Ziprecocfctree Gerardo. Hungar.
«Tontfori baracrP/h. c. Marinum pcriicum. Sed
ditFcrcncix faris explicata in fuperioribus. Lin¬
guarum dialedti , ilfcam nominum multitudinem
i nuexerunt , quas placuit in Nationum gratiam
liic aifignare.

Coluntur in viridariis & hortis Italia; & Gal¬
lia:. Minora etiam in Germania haud infrequen¬
tia funt,fed maiora multo rariora. Scribit tamen
Tum.fe multas huius generis arbores in Germa¬
nia vidiife : aliquas etiam in Anglia. Maiora in
Hetruria cum iplls etiam perficis magnitudine
certant teftc Matth. Eadem Lutetia: abundant,
vbi magna: arbores : item Argentinx. Minora
frequentia funt Bafilcx. Apud nos Montbelgardi
Vtrumquc genus vix immunc , quin lingulis fere
annis aliquid patiatur , prxfcrtira maius cuius
fummirates vtpkirimum gelu marcefcunt , & in-
ffudfciferx redduntur. Tam minora, quam maio¬
ra habentur in Aliutia , fcd hxc in hortis pauco¬
rum nobilium.

Monfpclij Martio florentes vidimus cum fru-
£tu fatis iam magno , Balilex frudlus maturefeit
Iuiiij principio aliquando etiam Iulio , prxfer-
tim maiorum, vt Geneux & Lugduni. In Hifpa-
nia matura Maio : autorc Lacuna. Vidimus c-
tiam Roma: Maio, optima ik. fapidilfima.

Inferuntur optime in prunum. A/bercocc ili Ita¬
lis didta, quorum frudtus Armeniacis fere limilis,
& partim Perficis, non autem foliis. Autore
Aug. Gallo, inferuntur prunis 8c Malis Arme¬
niacis. Frudtus qui inde emergunt admodum ,
delicati funt didi A Ibergeji: qui licet poffint in- I
feri perficis & prunis, melius proueniunt ex olli-
bus autumno plantatis potius quam vere.

Transferri etiam gaudent. Nam vtiGefner.
feribit, Pefficus prxcox vel Armenia cum femoris
cralfitudine truncum haberet , cffolla & trunilata
pulchre creuit, & V ere floruit. De cultura plu¬
ra habes capite prxccdenti.

Armeniaca autorc Diofcor.ftomacho vtiliora
funt quam Perfica. Galeno vero, frudtus humi-
dus eit, & frigidus, vtrumquc in fecundo cxceflTu.
Sunr enim hxc quoque ex genere Perficorum , !
bonitate tamen nonnihil illa fuperantia. Neque :
enim in ventriculo, vt illa, corrumpuntur, neque i
acefcunt , vulgb autem fuauiora apparent , vnde
etiam ltomacho funt gratiora : extera enim illis J
funt fimilia. Prxcocia tamen qux vocant Arme¬
niacis funt prxftantiora. Quidam rcccntiorcs
medici DiolcoridisSc Galeni didx fententix re¬
fragantur, & ea magis quam perfica in ltomacho
corrumpi putant , vt tradunt Matth. «Se Dalech.
quod nos vniufcuiufquc experientix dijudican¬
dum relinquimus.

Oleum e nucleis Armeniacorum cxprcfllim,
mirifice valere tradunt inundum ,ad inflamma¬
tas hcmorroidas ,•& ad vlccrum tumores , ac lin-
gux impedimenta, & pariter ad aurium dolores.
Item potum vnciarum quinque pondere, cum vi¬
ni Cretici vncia,calculos pellic,<Sc colicos in¬
nat. Reliqua vide in viribus Perfi¬
corum.

MYNIACVS ARBOR.

MVniacus ' arbor quxdam ( inquit Petr.

Crefc. I.5. agriculrjix) firaiii* rl-re pru- “pr"„, a.
no , verum magis nodofa , ciulque fructus eft nutu.
magnitudinis communium prunorum, limilis
fructuum Perficorum in forma, valde tamen odo- Pcrfit*.
riferum,& in colore aureum eius pomum: aerem
& terram defiderat,vt prunus, folutum tamen fo
lum defiderat, non argillam, vel cretam. Seri- Sa,ta-
cur femine, menfc Februario, &c Martio : tranl-
piant atur in fc vero, pruno «Sc pcrfico, & forlitan
Amygdalo poteft inferi. Circumfodi debet af-
iid iO, «S c ficcis temporibus irrigari, atque putrida
«Sc arida in ea recidi , atque vt prunus formari.

Minus funt humi da poma eius quam perfica, aut
pruna, magis tamen ltomacho cerebro confor-
tatiua, cum optime matura exiftunt, quod eorum
color, fapor & odor aperte demon lirat.

Nos lolerriflimis naturalium indagatoribus
confiderandum relinquimus: An Armeniaca
Malus?

PERSEA.
C a p. 111.

T>El'

1 e it Piro limi¬
us, in latum dif-*
tufa , perperua-
que Coma virens,
ramulis ex viridi
pallefccribus. Fo¬
lia Lauri larifolix
habet, parte fu-
perna uirenria ,
inferiore vero ci
nerei coloris , fir¬
ma , neruis ali¬
quot per obliquu
difciirrennbus, o-
dore& fapore co-
mendata , cum
adftridtione lin¬
guam mordican¬
tia. Flos Lauri
fere copiofus, ra¬
cemati m compa¬
ctus, pallidus, fex foliolis conflans. Frnctus per
initia pruno limilis: deinde fucccflu temporis pi¬
ri in modum oblongus , nigro colore , iucundo-
que fapore: nucleum cordis effigie continet,guftu
Caftanex aut dulci Amygdalx haud ablimili.
Cluf.

De Perfia Thcoph.in quarto hift. fic fcribit.Ar-
bor eft in Aegypto Pcrlca dicta, afpedlu procera
pulchraque : foliis floribus «Sc ramis totaque adeo
figura Piro fimi lis, nili quod altera petpetuo,(ne-
pc Pcrfca) altera deciduo fit folio. Frudtus co-
piolos profert, omnique tempore maturum edit ,
nouo (emper veteri lubnafeente. Maturat per-
fedte iub Etefiarum flatum : reliquum crudiorem
tollunt dc reponunt. Elt magnitudine Piri, figu¬
ra oblongus , Amygdali fpccic , colore herbidus ,
nucem incus quemadmodum Pruni continens,
led multo minore mollioremq.Caro ci dulcis ad¬
modum Aciucunda, «Scconcottu facilis. Nihil c-
nim moleltiamm affert iis , qui multum comede¬
rint. Arbor ipla radicum tum longitudine vtum
P

Sjfof.

Yruftus
Pruni &
Piri fuci e.

Nucles**
cordu effi-
£tc

Synonyma)

aucoiuque

placita.

Piro fimi*
lu.

Trucius.

Amjgdali
fpece
N ux Pru*

Lignum.

Tam. L

Locts«.

Ter/e.t.

Phulitftam

Cruxoctiu-

ftum.

Quibmdum

letulu.

Nicutt der
exfltcxttor.

Yerfc*.

Struho c-
mend.

Perfet*.

Verfu.

Teyftijt.

Y rufius Fi.

rs.

Muter i es.

Thn. emed.

P/in. re-
frtb.

Nux.

Yrutu.

™ HISTOR 1AL

«rxffimdine, 'tum etiam multitudine firmitateque

PLANTARVM

excellit. Materie eft robufta , afpcttu clegins
Loti modo nigra, cx qua fimulachra , grabata Sc
mcnfulas Conficiunt. Harc arbor in Aegypto &:
locis proximis frudi fera , in Rhodo ad Hore dun-
taxat pcrucnit. E: ii per loca ita procedas, fru-
difi care quidem eam compcries , fed parcifllme :
nec enim alibi quam in AEgypto largum ftiauem-
que frudum producit.

I f?poi«Dioic. arbor cft in Aegypto frudum fe¬
rens cibo idoneum, in quo phalangia QraajcaUftA
nomine reperiuntur , prefertim vero in Thebaide.
Hanc arborem prodidere nonnulli iu perlide qui-
1 dem exitioiam cllv: tr.mftaram vero in Aigyprum,
natura mutata cibo idoneum fructum protulille.
Quod de phalagio cranocolapto air,hoc ance eum
tradidit Nicander in Theriacis , qui ait papilioni
iimile effc, &in perfea inucniri. -urna Ariftot.lib.
de coclo,vbi ait, «U7n\§/ xj <p»‘irix*.e /u rfptricu , cvx-a!t-
■7T, &c. poJbtKftiK, Suid^ Rob.Conft.qui Sc -a fpmtJ Sc
wijoe/cU' lcribit : ^t»«7tt/&Tc Tnpaior Athenio diuerfis
locis: acutrobiquc annotatDalech. perficam hanc
arborem inn i; gi,vt cx textu ipjfo fit veri im de.

Inter Dioic.l. poofititia nomina cue apud Mar¬
cellum habentur , itgirur , pc ricam pariter Gre^cis
rerfeam nue perficam dii.

Dc eadem locurus eft Strabo Gcographiqvlti-
mo,l eriec perpet xim comam m‘buens,& fructufti
riri magnitudine, figura oblonga, Amygdalq mo¬
do putamine inclulum& corio.

De eadem intelligcndus idem autor , quan¬
do eodem libro feribit: perficum Sc in India
& in j£thiopia folum na Ici , arborem ma¬
gnam , frudu dulci & grandi. De p erfea inquam
hoc audiendum , non dc Pcrfico, vt nobis quidem
videtur : quamuis in uulgato noltro legatur Pcr-
ficus.

Legitur 6: 7nprt~ti Sc apud Thcoph.T!»9-f(n
Vero apudNiCand. in Alcxipn. vbi Pcpcc os vo¬
cat p.ttp.1) >hoc cft nucem’. Videtur( inquitDalech)
Nicander aduerfus ce rufe venenum remedia do¬
cens Perfcc nuces pro Perficorum nucleis intel-
ligcrc. Sic&Diofc. contra ceruffam ?n>e/y.av Iri
exhibet. ( nili forte legendum fit vt iam

alibi monuimus.) Paulus tamen, ficuc hic Nican¬
der , weruf naius* ad id laudat. Videamus nunc
quid dc Perfea tradat rlinius. Aegyptus, in¬
quit, & Pcrficam( PcrfeamThcoph.) arborem fui
generis habet, limilem riro , folia retinentem.
Fertilitas aflidua ei , fubnalcentc craftino fru&u.
Maturitas Etefiarum afflatu, pomum longius pi¬
ro, inclulum Amygdale putamine, & corio colore
herbido : fcd ubi nux ilii , huic pomum differens
breuitate ac mollitie: & quamuis blandiatur pre-
dulcis iuauitas , innocuum. Materies bonitate,
firmitudine,nigritia quoque nihil differens A Lo¬
to. Simulacra ex ea faCritaucrc,non eadem gratia,
quam fideli materie, vt cx arbore quam Balanum
appclla«i:mis, magna cx parte contorta. Noualis
itaque tauriim cft. Que pofteriora pl in. verba fic
legenda ccnlcr Dalcch. factitauerc. Non eadem
gratia eque fideli macerie ex arbore Scc: contorte.
Ec lane videtur hcc lciftio ellc planior & plauli-
bilior. Mirum vero plinium dc perfica tradere
qua: Thcoph. de perfea , cx quo tamen indubie lo¬
cum hnne tranlcriphr. Idem facit quoque alibi,
quando a:c : rcrfica: arbores in Rhodo florent
tantum. NamSc hoc Tlieoph.de rerlea, vt patuit
in praecedentibus. Verum quando idem plin.aic,
ubi nux iili , h-.u'c pomum: videturuoluiff
mere iila Thcoph. verba:' v« d 'Ivt!.-

cxpri-

y .TcS T9

xcxxuutiW. Nucem quemau. prunus, intus habet: i

Alij vertunt nucem Pruni magnitudine , vt anno¬
tat Dal. Alioqui quid fibi velit ijs verbis Plinius,
haud ita clarum, vt alicui forte videri poflit.

CircumlpcCliiis idem rlinius alio loco perfeam
diligentioribus dici ait , nili ibidem quoque quse-
dam diceret dc perficis , qua* Thcoph.de perfea.
In hunc enim modum tradit : per ficte arbores fe¬
ro & cum difficultate tranliere, vt qua; in Rhodo
nihil fcranr,quod primum ab /Egypto earum fue¬
rat holpitium(ha»c quoq; Thcoph.dc perfea.) Fal-
fum cft, venenata cum cruciatu in rerfis gigni, Sc
poenarum caufa a regibus translata in jfigvpcum»
terra mitigata. Id enim dc perfea diligeiitiorcs'
tradunt , quae in totum alia cft. Myxis rubentibus
fimilis,ncc exrraOrientem nafei voluit. Eam quo¬
que eruditiores negauerunt ex perfide propter
fupplicia translatam)fcd a perfcoMemphi fatam.
Et ob id Alexandrum illa coronari vidtores ibi
inftituiffc, in honorem ataui fui. Semper autem
folia habet & poma , fubnafcenribus aliis. Vi¬
detur autem hoc loco Nicandrum &Softratum
fellitatis infunularc , qui iftud prodiderunt, vt fu-
periori capite monere coadti ruimus , qubdpleri-
que rerlicam cum perfea confunderent. Eo itaqi
remittimus ledorem, nt car.dem decies repeta¬
mus Cramben. Per diligentiorcs autem, piiniuia
intelligere Thcophraftum dubium non eft.

porro Gal.quoquc lib.i.Tfr xalt st rerfeam

a fe vifain in Alexandri.i folum ,& in nulla Ro¬
manis fu bdira gente. Quidam, addit, perfion il¬
lam vocant, aiuntque in perfis lethaleineius fru¬
dum effc , qui in AEgyptiorum regione innocuus
exiftat. Er alibi : de rcrfio feribens , (poftquam
prius perfici mentionem feci flet , vt conftcr cr-
iam Galenum diucrfas feciffe arbores ) Vidi Sc
hanc, (infit) plantam in Alcxandna, qui Sc ipfa
magna arbor exiftit. Narrant autem quidam fru¬
dum cius adeo viriolam m Perfis effe, vt in cibo
acceptus interficiat. In Aegyptum vero transla-
tum,ad cibum idonepm fadum effc, vt qui eodem
modo vclut Pira & Mala edatur , quorum ctiaru
magnitudinem habet.

Plutarcho perfea arbor inter omnes Ifidi gratifi-
fima eft , Sc in ALgypzo maxime celebrata , quia
frudum fert cordi fimilera , folium vero lin-
gua:.

Auic. AlUbucb. id eft,Perfea:dicunt quod cft Al-
fadar. Hcrmol. Perfeam inquit arborem ^Ethio-
pia Sc AEgyptus habent fol.x. Perficum AEgypti
Plin.appdlarc quodam loco maluit : Fortallc hac
inrelligit cum textilem perficam in Atgypto plu¬
rimam nemore Thcbaico fuiffe feribit. Quidam
pro Cuci capiunt palma: fiinili. Dc Cuci vero a-
gemus l.j.inter palmas,capitc dc CuciophtffaPal-
ma.

Ruell. perfea arbor fui generis jfigyptia, Stra¬
boni celebrata. Cornar. quoque agnoicit cx Pli-
nijloco perfeam a perfica differentem. At Nican¬
der (inquit) in Alcxiph. perfeam Sc Malum Perfi¬
cam , pro eadem arbore acccpifle videtur: Sc con¬
firmat eius interpres , citato ad hoc Softratc , qui
ipli fuffragetur , vt videri poffint rlinij verba ad
Nicandrum redarguendum pertinere. Nobis fa-
ne Nicandri verba magis videntur demonftrarc
perfeam Thcoph. quam perficam.

Tragus Sc Cordus aperte diftinguunt : icemque
Scaliger , qui in hxc verba prorumpit. Gal. in i.
yj-T*. r cW ita fcripmm reliquit : ab fefe vifam Pciv
leam in terris impeiij Romani, pra:terqua:n Ale-
xandria: nullam. Qua; verba fi habuiflcnt in me¬
moria fpicileguli noftri, non animum induxi lient
difputarc, Sc quaerere , diucrfi.fne locis eadem ve-

nena-

Aii.-si

error.
Periit n
■■ '»>

rntltSi

Pcrft

< ver/ti

A juq;

Nicao\

erSa/?;

OtlAlM'

VOrJt

tcrJjQf

V etteu
juib.

Cerdti

k,e f>\

Att<d>R
Alfxd. f

P erjt

v er ficu
P erfe.

tihs.

Per fu
P er ficu
uerfa. r
V trum;
confum
Nu.

LIBE

nenata,& non vcncnlta queat die. Quo perfua-
dcrcnt nobis,Pcrfeam dictam, cum cllet Venena-
ta ,& Perficum, vbi non cftet. Nam fi Alexandri¬
no in agro tantum vidit Pcrfcam Galenus* quo
tempore Perficus ellet in Grtecia & in Italia plu¬
rima: quid actum agant ? vel Plinium lcgiflent,
qui aperto bello impugnat hanc infeitiam. Nam
quod afferunt e Diofc. tam Perfea: quam Perfici
frudum cllc ventriculo commodum , tantum a-
bclt vt eorum foueat pertinaciam , vt ijs ipfam
quoque fubruat occafionem definiendi : quando
■ ui illi duas, non vnam clfc vident arbores. Sed quid
// * opus cfl verbis?Perfea Piro fimilis: Perficus Amy¬
li, gdalo. Perfea femperuirens , Perficus non. Perfea
'jrtic&v afciv 7mrcuyi-i\ Perficus autumno tantum. Per¬
fea Pomum oblongum : Pcrfico rotundum. Illi
color viridis : huic aureus aut flauus : Illi nucleus
intus minor Pruno & mollior: huic maior, ac du¬
ritia pene inuida. Illius materia valida : huius
mollis, & nullius vfus. Illi nigra: huic uulgaris, vt
alias multas differentias procreamus.

* Bellum vero fubterfugium Agricola inquien-
tis : Pcrfeam nemo mirabitur a nobis ignorari ,
qui apud Galen. legerit, nullibi fub Romanorum
imperio eam arborem praeterquam in Alcxandria
a fe vifam.

G. Scilerns medicus Auguftanus, infit Agri¬
cola , Perficum & Pcrfcam eandem arborem ad-
i 1 nitebatur adftrucrc:poftquam eandem fententiam
adferere deprehendi Io. Rodcricum Lufitanum,

* fubfcriberc placet: Idem pr^terca exiftimat Colu¬
mellam in hortulo de Perfea fcripfille , verum nec
hic in hortulo de Perfea fcripfit , nec ille cum fuo
Rodcrico re de fentit.

Redius Scaligcr cum nondum fciret quidef-
fet perfea : NeccfTeeft, ait, aliud clfc pcrfeam,
J quim noftratem perficam, contra Nouatorum te¬
meritatem : nam & is aliquando dubitauerac an
poflit non efle diuerfa. Poftquam vero rationes,
quas fupra diximus infpexiflet in fententiam
abiit.

iUin. Gefncr.in epift. ad Occonem feribit nefeire fe
*: coti- quo nomine vernaculo Acgyptijs vocetur perfea,
audiuifle tamen Amygdain vocari.

7 ' Hadr. Iun.in emblematibus cx Thcoph.rdrfcae

defcriptionc(inquit) deprehendere licet perficam
noftra: perficoelle congenercm,fpccie tamen dif-
fidentem. Sed non placet idem perfea: arboris fi¬
guram ponens quam qui vidcat,&: perfeam norit,
q aut delcriptionem Veterum confideret ad libi¬
tum fadam libere dicat.

re- Sic & Porta Neapol. cum fua cordis lignatura
piduram nobis dat planta: nunquam vifa* : fi rem
ipfam nouilfcr, aut Veterum crcdidiflet placitis,
non tam ex figura aucupari tentaifet naturalium
vires , quam ipfarum vel qualitate , vnica rerum
j adrice,vcl, fi quje cflet, proprietate occulta. Vo-

i luit nimirum , hoc libi nonum tribui aucupium in
natura: facris: quantitati, vel infimae adeo qualita-
tis fpecicj , figura:, vel proportioni deberi , quod
i alij quacfiuiflent in patibili qualitate , vel manife-
fta,vel fane nec ipfi quidem mani fella.
tli. Suam quoque hic agat perfonam Matthiolus.
dum in Marcellum fibi vix alium quam popula¬
rem inuehitur,fic potc:Pcrfea: arbor Aigyptia eft,
(vt putat Marcellus Virgilius Florcntinus)noflras
r td‘ Italica malus Perfica, fcd planta plurimum. Olim
in fuis primogeniis operibus, non annotaucrat
vbi vidilfctfuam Pcrfeam : tandem vero prodit
& imaginem fuis coloribus ornatam fibi dono
datam fatetur Tridenti , pcrOdoardum Polo-
*uim mcdicu: qui Syriumtec iEgyptum peragraf-

R I I- m

fet. Sed fi vera & geiluina eius icoil Perfea?,qilam
proponit: cur olim inuentorem vel obferuatorem
fuo fran danit honore ac merito ? Merebatur fane
tam rara planta , Sc conleffioncm veri indagi
nem vltenorem, propter eius didicultates, quibas
Matth. feculo obruta dodiifimis quibufquc vide¬
batur , fcd habeat ille fuam figuram , ik quidem
eamfolana , folus : quippe quam puram imagina-5
liari amexiftimamus : ik ad defcnprioncm Theo-
phrafii (atque vtinana bene) cfiidam, nobis nulla¬
tenus acceptandam, donec prodeat nouus quidam
patronus, qui nos doceatcontrarium.

Aliam Iconem exhibuit C. Bauh. cxclufo no¬
mine Per fex fecunda: & Plinii, qualis ik no-
ftra.

Rob. Confi ; in Lex. annotat fine Rbodacr-

SuidctpecAcy.W^ dici, edamque Arifioteli mo aiar, nea'
lib. dc Mundo.

Lob. 8c Pena: Perfea , qui diucrfam quoque k
Perfica agnofcunr. Hift. Lugd. Perfea America
Matth. Ei alibi Perfea America Cluf. cum fru-
du. Sed prior figura nihil e!t aliud qnLn me¬
rum figmentum Matthioii : proinde ad eam ni-
hil attinent , qua: ibi Perfea: nomine traduntur.

Pofterior figura qua: Cluf ij eft, Pcrfcam quidem
refert , fcd appidiis Cuciophora: frudus Perfea?
nonefi, vt ibi lignificatur , fcd peculiaris , atque
diftindus etiam ab ipfo Theoph.fadus , dc quo
nos capite proprio.

Gcln.in epift.ad Occori.Perfeam inquit ,arbo- Cttnyl.e.
rem nofti vernaculam elle ./Egypto ? fed quo il- rm
lis nomine vocetur nefeio. Audiui tamen Amyg- Ans)l--: • f-
dalam vocari. Frudus dicitur Piro fimilis, & os
habere intus & prunum. Ioan. Placa Medicus,
vt tcftatur Clulius, incolis regni Valentini Matnay
dici afferebar , tametfi qui nobis Americani de-
fcripfcrunc Hifpani, aliam ab hac diucrfam arbo¬
rem hoc nomine infignianr. Multis poft annis
a Simone de Touar Medico Hifpalenfi non Ma-
cd Aquaidte vocari cdodus fum»

An vero, addic Cluf. haec arbor Veterum Per- Jguac.-iti.
fea fic nec ne , difpiciendum eft. Plinius Pcrfcam
fimili modo , iifilemque fere verbis deferibit, vo¬
ces ipfas commifccns , quas tamen alio loco a-
pertiffime diftinguit : qui fane locus eorum fen-
tentia apcrtilfime refel]it,qui Pcrfcam cum Perfi¬
ca malo eandem efle volunt. Arbor quam ex¬
hibeo flore & folio Laurum magis refert quam
Pirum , frudu etiam oblongo eft, qui Myxis(qua-
lem illi Plinius tribuit ) aut oblongis Primis fimi-
lior fic, quam Amygdali s,&: colore (vt Placa refi -
rebat ) nigro , non herbido. lraquc,vt verum fa¬
tear, tametfi nonnullis cum Perfea Thcoph. de-
feripta notis ha?c noftra conucqiat , mihi tamen
ca aptius quadrare videtur ci, quam Plinius de¬
feribit , &: Plutarch.in Algypto nalci tcftatur Ifidi
gratillimam , quod frudum ferat Cordis imu¬
lum, folio lingua:. Quibus verbis Clufius vide¬
tur velle diftinguere inrcr Pcrfeam Thcophrafti,

&eam quam Plin. ik rlutarch. dcfcripfcrunt , de
quo indicium efto peritiorum.

Lcdores quoque Solerij cofidcrenc opinionem, Soler-i ct:-
qui uult Mangani line Atuba efle Veterum pcrfeam, n‘°-
de qua re capite proprio. Inrcr cius vero (cripta
hxc legimus, pcrfcam cum perficis confundit Go- :—

lumclla. Plinius fiue fiia, fiuc -typographi culpa, *a ’
male legit Perfica. Matth.Pcrfeam libi non vifam
figuram ementitur.

Dida iamfunt loca cx Veteribus in fuperio- Lccu*.
ribus. Clufius feribit, valde raram clfc hanc a ibo- /

rem : namfolo Valentino regno vnicam arborem
vidiflc, inmonaftcrio D. Viminis cui cognomen
p x

historia plantarvm.

'ires &
Jus.

de Icfu , primo ab vrbc Valentia lapide,ex Arme-
nia,vt fcrcbatur,eo delatam.

Vere florentem confpexit idem. Autumno ma¬
turum frudum ferre intcllixit a D.Io.Placa Medi¬
co & profeflbre Valentino,qui ei loco dido com-
monftrabat. Simon deTouaro Med. Hifpal.fimi-
lem arborem in fuo horto alit. Periion , inquit
Athen.gignit Arabia.

.Pcrfex frudus,autorc Diofc. cibo idoneus eft,
& ftomacho vtilis. ' Arida folia trita & infperla
fanguinis eruptionem liltendi vim habent. Perfex
folia , vt feribit Gal. adflringentem vim modice
participant , adeo vt queant etiam nonnunquam
vtilirer fanguinis eruptione aftedis partibus im¬
poni. Paulus rerfex radicem inter menfes du¬
centia rccenfet. Apud neotericos , Europxos lal-
tem , quantum nobis conflat , nullo adhuc expe¬
rimento celebratur.

PERSICAI NVCI SIMILIS FRV-

CTVS NVCLEO

venenato.

C ap. IV.

Vires &
vius.

CAthxretica , vel, vt verius loquamur, feptica

Victu,

Perfex n
tt fmilts.

-eft huius frudus facultas, quo Indus quidam
Althiopiflam ( vti refert Monardcs) cuius crura
malignis & inueteratis vlceribus fcatebant , in
puluerem redado atque infperfo curabat , exefa
carne putrida. Eundem puluerem cum clychnio
ijfdcm impofuit vlceribus, ad generanda carnem,
ik. vicus ad cicatrice perducendum. Eft is frudus
in infula Margarita dida admodum vulgaris,qu.o
etiam in cibo frequenter vtunrur , magnitudine
Mali Allyrij vel Arantij , nucem Perfici mali ofli-
culo fimiiem continens , cuius concremati puluis
k u lcus (Ilam °b duritiem cremandum , alioqui diflicile

%cmn*tus. attritu) ad ea qua? modo didaveilis eft. Nucleus
Pulfa edb- qui intus continetur adeo noxius eft& dcleteria
Itt. facultate prxditus,vt flue homo,fiue bcftia eo vcf-

catur , prxfcntaneam mortem libi moliatur , cui
nullo remedio occurri poteft , tanquam fublima-
tum aut corrodens aliud medicamentum fiunp-
filfet.

Hxc pauca a Monarde prodita rcuocant nobis
in memoriam,qux Diolc. Plin. & Gal. feribunt de
Perfca venenata vel lxthali , qua: adhuc pauciora
dc dubij plena.

Huc forte etiam referenda qux Rauuolft. feri¬
bit : Pcrfianum quemdam mercatorem indicafle
fibi dc venenato frudu Perfca: , eis noto nomine
Scphx : propterea ab ijs negligi. Confer etiam
qua: dicuntur dc Manga venenata.

M A M A Y ARBOR.

Cat. V

Defcript.
F oltnm.
Lignum,
rufius.

A 771.1-

C af ane a
f. scies. M li¬
met.

Exafiu fru¬
ctus dejers-
ftio.

MAmay ab Hilpanicts hiftoricis deferipta
(cuius iconem lib. praecedenti cap.45.fub ti~
tulo,Guanabano forte limilis Higucro, damus) ar¬
bor eft formofa , fimili modo virens vti luglanS,
alta lataquc coma, fcd qux aliquantulum in pvra-
midem dcimat , Cupreffi modo , Folium longius
quam latum : materies ligni fungofa : frudus ro¬
tundus dc magnus , carne Malum cotoncmn refe-
rens,fed lapore Perfici duracini: huic inllmt terna
quaternaque olla , interdum plura fimui iunda,
valde amara : Gomara.

Vt Scahger vero tradit , M.wiei Caftanex tum
facies rota , tum magnitudo. Idem folium , fed
maximum. Frudus non foluin ingentis Perfici»
fcd etiam maximi Cidonij fuperat globum. Nu¬
culas duas habemus , quas intus fert : quarum al¬
tera penexquat Perficum,altera longe maior. Ex
qua potes , addita, aut circumicda pulpx corpu-
lentia,totum ambitum animo metiri. Pulpa rubro
colore eft : Corium frudui fuluum. Sapor Perfici,
non>vt Cardanus feribit , Piri. Qnod&: reflatur
nucleus. Olet enim Perfici nucleum. Quod verb
Cardanus aic : Nuculam clle triangularem : ve¬
rum quidem eft , fcd minus accurate pidum. V-
num enim e lateribus adeo eft obtulum , vt dor-
fum potius,quam anguli acies clle videatur. Vna
planicies illa, non dux:Lxuiflima, IplendidiiTima-
que pars hxc, colore ferrugineo. Tertium latus
planius , 8c ad vtrumq; caput cuneatum. Roftcl-
lum quoque alteri prominer geminum : fcd infer¬
ne producitur magis. Eius figuram quod referret,
nauigium prifeum fculptum vidimus. Quod ve¬
ro idem Card. feribit, in nucula nucleum ferrugi¬
nei coloris , verum non eft. Potius ruber eft.Eius
nempe coloris , cuius vel China , vel Air,vcl Bcn
rubrum. Odor , qualem diximus , Pcriici nucleo
proximus : item fapor, verum longe dilutior. Vbi
guftaris : tandem , licet lente , ac fero, palatum a-
cuit , ac pungit parum. Intra medullam hanc,
quam alteram medullam araariflimam Card. pro¬
fitetur, nullam inueni, nec vero fimile eft. Si ve¬
rum eft , -P/f ‘tfzs.TTov eft. Hac Seal.

Ovtedus tam arborem quam frudum paulo a-
literdefcribit, fic:Mamci arbor eft fpcciofiflima,
magnx Nucis iuglandis proceritate, foliis pari¬
bus aut maioribus craflioribus , altera parte viri¬
dioribus , palmum longis dc ad proportionem la¬
tis. Huius frudus eft omnium qui in infula Hi-
fpaniola dida proueniunt guftui fu a ui (li mus ,
quandoque perfede, quandoque imperfede ro¬
tundus , pugnos duos magnitudine xquans, ali¬
quando minor , cortice contegitur fuluo, modice
alpero, Pirorum fylucftrium ritu, ni fi durior craf-
fiorque eflet. Sunt qui vnum , alij duos tref-
uc concludunt nucleos, in pomi medio, interfti-
tiis diftindos, acinorum ritu membranula tenui
opertos, delibratx caftanex colore , quorum pul¬
pam,!! fccueris , indicabis caftancx,prxtcrquam
lapore fimiiem, fed interior acinus follis eft ama-
( ritudine, delicata tunicula contcdus, quam inter
dc priorem illam membranulam caro line pulpa
intercedit fere fulua. Perfici Duracini guftu , aut
meliori , non tamen tam fucculenta clt , neque
tam odora, rulpx ifti digitalis eft craflitudo
in maioribus, minor in minoribus pomis.

Bcnzo huius frudus lemma & varietatem pau-
ciflimis verbis comprehendit. Mawei arbor
mediocris Nucis magnitudine , longiore quihn
latiore folio. Frudus eius in Hifpaniola infula
rotundi, in continenti vero longi &cnflliores , dc
guftuiucimdiofc funt, tres quatuor acinos fcu in¬
teriora ligna habent pulpa in Ipadicenm colo¬
rem vergente , tenui cunica, ftiporc aliquantum
dulci.

Mamaj , Gomarxin hiftor. gen. Indix. Item

u_

Cardt

not.

A limi
enor.

Arld^

Ha du
tto.

frit e

Vno uj

* ‘f f ■

lites.

Caff

for a..\
Inter*

"M

ru,f*

Clufio. Mamei Scalig. Ouied. Hift. Lugd.
ram quam exhibemus ex Hift.Lugd.defumpta eft,
nec videmus magnam fimilitudinem cum Cafta-
nex folio, quale ei Scaligcr tribuit : Gomara au¬
tem dc Ouicdus tribuunt Iuglandis. Haud mul-

Sync

| rb felicius, Ji- figuram fpedes, qualem tamen illi
i circumfcribunt. Quod !i etiam vera dicit Ouie-
! dus interiorem acinum clle fellis amaritudine ,

ectaninum ftabic Cardini teriten • i , alteram me¬
dullam interius latitare amartfli uui : nec recte
k Sf aligero repra Ir. nii.s, dicente vero id non die meis cft ;i.rbor alia apud Diri ennenfes , qutefru-
fiT.iie. Fumc\r i n hili. Ind. O.vid, Gallice Afu-- J dum produci: aurei mali magnitudine : laporc>
pi?i> dici fruclum cum nucleo IcrfC'. »r-n Mi - mclon-- <»*-*ciirioiA haud infuauiorem»

defert-

,z.

| acin

L.

tf .t ne»

' ‘ruro cb-

M angas Acofldi. Mangas alia icon i
Linfcliattani.

SCalig. autore : Eli in Malabar
Magna dicta arbor , Piri facie*
cuius trucius Perfico par , aut ma-
ioricorcicis color viridis immaturo.

Augufto mcnfe cum maturitate re¬
cipit luteum : funul acquirit Iplcn- \rucius
didum nitorem. Caro ,vt Pruno, Gcrfcopar.
melici faporis. Os intus licut A-
mygdalo. Immaturum cond uut, vt j^sinp'rk-
oliuas.Mmba nomen. „0t

Acofta vero-, qui Mangas fiue
Ambam ncutiquam Piri folio de¬
pingit ,ex quo noftra prior Icon de-

Maturitatis tempus a quadragefima illis ad
Auguftu durat ingeti paflim numero &vtiliprctio.

Ludouicus Bononieniis in lfin. Goetiam in
Calicuto nafei tradit, iicut & Munflerus in fua
Colinographia. Syn&nymi

Atxba dicitur frudus : Caudex Magna , ( forte clujnota-
Manga legendum ) Lugd. Romano. Cluliusvero
non refert , ad Mano a iiuc Ambam arborem hanc ' ‘°'

... r i i T Mangas,

Lugd. Romani, led ad Ambure. Manga arbor Mane*.

fumpta , :ie ddcribir. V • ita hxc cft arbor , &
multis ramis pi ve dita , frildu.nqiie tert magna cx
parte anlerino ouo maiorem, nonnullis interdum
India: locis binas Lbras aut amplius pendentem :
in eadem vero arbore pcrlxpe colore difterentes
iffci frudus confniciuntur : alij enim diluti virent,
aiij (1 ruent , quidam e tiam ex viridi rubefeunt :
gvvu admodum l.iporis odoriique eftj& quando
non clt corruptus , Duracinis Perlicis(qux a car¬
ne firmiore hau.icjue Mclocotonea vulgo appcl- Scaliger. Frudus conditus Arnba. Mangas Indis, Adon.

- | Garcix ,

&c Caftori dur. Cluf. in annotat, ad
Mangas frudus in memoriam mihi } Afang.tr,

W.rmstd
'e o fii K-

brvgat

‘iicgris

lantur) prxftat. Antequam probe maturus fit gu- .

ftu adliringcnte cft, vtea pars qua: ofliculo vici- Garciam . - 0 . — . ----- — . --- ,

nioteft * accibior : fcd maturus*dulcis & lapidas. j reuocat laiama Ouicdi , quamlib.i. fua: hiftotix •
Praeduro putamine, vndiquaque tomento aut du- | deferibit, cap. 13. tametiiplus limilitudinis ha¬
ris fibris tranfuerlitn & oblique excurrentibus o- j bere videatur cum cius Anuu de quo lib.8. cap. 18.
nerto tegitur nucleus longiulculus Sc craffiufcu- Coftx Mangas, in Canirin .<4w;l>0 :a Pedis 6c Tur¬
ius , magnitudine Ilignx glandis , candidus, & j cis Aniba huius aliud genus line ofliculo : & tcr-
candida cute tectus , gullu amaro, dum crudus cft. 1 tium lylueilre Manga brauas. Hiftor. Lugd. di-
Inucnitur etiam huius genus line ofliculo, palato j ftindis capitibus longe diflitis locis dc hac agit,
admodum gtatum. Aliud eius gentis filucftre rc-^ Primum lub nomine Manga & A mba. Secundo

' fub titillo Mangas , cum figura Acofta: , quali di-

Sc prioris loci ne vcrbulo

HiJl.Lugd.

TiOt.

I»»/*

‘uulum.

peritur, Mangas brauas nuncupatum: dilute viret,
aliquantulum fplcndct,ladeo lucco abundat,pau-
caque carne prxditum cft: nam c rallo cortice fo-
lummodo integitur, ofliculum prxdurum & car¬
tilagineum, Cotonei tame mali magnitudine eft.

Per univcrlam prouinciam Malabar, copiose
proucnit hxc arbor, domcftica liue fatiua minor,
breuioribus & crafliorjbus foliis. Pueri his fru¬
dibus, aureorum Malorum loco,fcfc mutub pete¬
re conlucuerunt.

Io. Linfchottannus ad fuam figuram xre cx-
fculptam hxc annotat. Manga cx arboribus depen¬
dens , ad fimilitudinem arborum Iaccx, magni-
rudine Perfici funt , colore viridi, Sc ad rubo¬
rem accedente. Ofliculum habent maius , led ad
efum nullo vfu. Interior Maga: color ad flauedi-
nem accedit , magni in India vfus , vtoliuarum
in Hifpania. Poit Ananas gullu funt maxime
luaui : orizam cum hifce ftudibus coquunt , eft-
que quotidianus mancipiorum cibus.

Amba, inquit Lugd. Romanus finiillima cft
arbor frcqilentefquc vt piro frudus : qui intra

ucrfx Client arbores
quidem meminit.

Noua nec haden9 dida fua opinione prodit So- Terfesi»
lerius.quid aute? Pcrfca,inquit,in Calecut Magam [e Magam
dici&hudu A;«W,delcripta a Lud.Barth.libo.ta- So!e~

me i nobis dubitatur fint nc ide. polleri noftriin- &

ucftigent. Porro quod locu& tempus attinet, Gar- tempus,
cias vtrumqjluculentcr explicat, his verbis.Tanta F rudus
cft huius frudus fuauitas , vt cum in foro proftat,

Orinuz incolx , apud quos frequens ell cum aliis
plurimis frudibus , reliquis negledis , hunc flbi
emant.

Colligendi tempus cft in regionibus' calidiori-
busmenle Aprili: aliis regionibus fcrotims,Maio cst^ard^
Si Junio : Interdum tamen Octobri ( quem ipfi tens.
RodJph vocant) & Nouembri.

Cxtcrum pro regionum natura Sc diuerfitate,
variat etiam faporis bonitate hic frudus. Pri¬
mas tenet is qui in Ormuz nafeitur. Secundum
locum obtinet, qui in Guzarate prouenit , prxfer-
tim is , qui per excellentiam Guzarateus nuncu-

corticem occ

jcultantur vt amygdalae amarae. Con- j patur, magnitudine quidem reliquis cedens ,la-

poris tamen 8c odoris gratia iis luperior, exiguo
intus olle vel nucleo. Tertium bonitatis gradum
P 5

diunrur in Cadis vt apud nosOliux: fed funt
longe meliores. 1
Tom. T.

W

11

mm

111 ii

r;I ' -r -

• 3 ' \

A» rr.rc
i V er f arum
■/CiwVW/fi,
V.us &

Vfus.

Clbuf.

Tcmpe-

ram.

Cfitcula a d
alui pro¬
fluvium.

quatuor libras cum dimidia penderent. Scdin-
rcr cps fuauior mihi vifus elt , quem proferunt
Chacanna, Quondor, Madanager Sc Dultabado,
primaria: vrbes Regis Nizamoxa. Boni fune i-
tem ij frudi us , qui in jjcngala , Pcgu & Malaca
proueniunt. Habeo in meo prxdio, quodeftin
Bombana arborem huiufinod i frudtus proferen¬
tem , qua: bifera eft. Nam Maio mente fruCtum
fert, taporis quidem Sc odoris gratia excellen¬
tiorem. Autumni vero lub finem aliam fiipcriori
eo iplo comendabiliorcm , quoniam prxter tem¬
pus folitum nateatur. Hxc Garcias. Cofta
quoque autor eft, in multis prouinciis nalci , vti
in Balabar, Goa, Gazarate , Balagate , Bengala,
Pegu, Malaca, aliilque India: locis: at in Or-
muz reliquis procellens. In Perfla funt fructus
I I ac didti illis,inquit Rauvvolf.rotundi, rubetes,
magnitudinis fere Indicorum Melonum. Con-
fiderandum peritis relinquimus, anMangas tan¬
topere ob fuam bonitatem commendata poflit ef-
le Wac Perlis dictus , per mare delatus in Per-
iiam.

Garcias autor eft , colore hunc frudtum
elle ex viridi rubelcente , Sc odore gratifli-
mo . Exempto corcicc editur aut line vino,
aut gencroto aliquo vino maceratus, veluti Per-
lica Duracina. Conditur etiam faccharo , inter¬
dum & ac ero , Se oleo , Sc lalc, iniperlis in cius
meditullio Zingibere & aliis. Interdum editur
cum lale , Sc nonnunquam elixus. Frigidus vero
eft Sc humidus , quemadmodum Perfica. Eius
olficulis allatis alui profluuia filti aiunt, quod ve¬
rum cile deprehendi. Nuclei vero recentes lum¬
bricos , de ventris tineas necare dicuntur , quod
rationi conionum elle puto ob eorum amaro¬
rem.

AMYGDALVS, DVLCIS
Amara.

Cap. VII.

Qualitas.

Nocitmen-

(a.

M angat*

br.iu.ts

Ventuum

y vannum.

Terfle a' po¬
mum beut-
7- arum

Vcrfo*.

TA m arCta Dcfc*
foliis Amy¬
gdali elt cum
Perhcx foliis II-
militudo , vt dif¬
ficulter diltingui
poifint : oblon-
angulta , a-

cuminata, crena-
ta, valde obfcuro

Flos ^°H*\

flos.

Truci:,

Ofiicta

VrvcroColta tradit,cditur hic fruCtus in lami¬
nas feCtus,aur fine vino aut cum vino maceratus.
Conditus etiam faccharo,vt commodius adferua-
li poflit,atque interdum cultello apcritur,& in e-
ius meditullium Zingiber recens, Allia, linapi, lal
cum oleo Sc aceto inlperguntur , vt vel cum oriza
edant, vel oliuarum conditarum modo.

Saliunt etiam , Se clixant , atq; in forum vena¬
lem proferunt. Frigidus Se humidus elt , tametli
vulgus calidum conftituat,Se multas mordicatio¬
nes in eorum , qui vefcuntur , ventriculo parere
afHrmet. Quin Se indigente medici calidum faci¬
unt, Se vituperant, dicentes lerpigincm, Eryfipe-
las,biliofas febres , phlegmonas,Se fcabiem gene¬
rare : quod forte accidit ab cius in ventriculo
corruptione : fcd eo tempore quo inuenitur hic
fructus , propter immoderatum ^ftum, in fimiles
morbos incidunt , etiam nonnulli qui illo abfti-
nent. Toltus llignas glandes fapit.

amarore, maiore
autem lentore
prxdita.

quoque non abli-
milis , nili maio¬
re candore parti¬
ciparet , folia
prxit : magna
quoque eorum
limilitudo cum
floribus Maloru,
Pomum Perfico
non inepte compares , fcd comprelfum Sc in
arcum tenfum, puluinato callo , minus fpilfo , e-
duli, aciduloque dum tener eft , {ponte , in matu¬
ritatem tendente fruCtu dehilcente , Sc facile ob
ficulum lxue lupcrficialibus fcrobiculis peruium
relinquente,: putamini alias fragili, alias duro ,
nucleus ineft dulcis, cuticula tenui ruffa, veluti
puluifculo relpcrla obduCtus, tam in culinx quam
lcplafix vfum : vel amarus ofticinis magis expe¬
titus. Lachrymam quoque plorat in gumini con
crefcentcm arbor ipi.t. Gemellum nobis obfcr-
uatum Amygdali ofliculum, quod inter natura¬
lia noftra adieruamus. Radix qux ex medio
trunco defccndit, autoreThcoph. prxgrandis eft.

Se alte dcmilla cito germinat.

huvyj' etkla. Sc ApujyJitkiJ Diofc. pro arbore , Se
dMvyJbuKij ykuy.oietj itfdcfuj.Q-- , Amygdalx dulces ancon I
Se cfculcntx, vt Interpretes vertunt numero plu- c*ue F
rali. Hippocrati antiquiffimo Medico fructus

L.ibcrA

Synonl

Genus fylueftre M angas brai>ai , adeo prxfentis
eft veneni, vt indigens illis fefe mutuo perimant.
Nam fi quis paululum edcrit,iilico moritur. In¬
terdum oleum adraifcent , ad exacuendam cius
vim , vt celeriorem perniciem adferat. Sed quo¬
cunque tandem modo fumptum , adeo celeriter
perimit, vt hactenus nullum fit repertum Antido¬
tum ad iilius vim compdccndam. Cum ve¬
nenata M angas conferri poliunt, qua: ante
dicta funt, de Perfica* Pomo, fimili fru-
Ctu venenato , Sc Perfea Veterum
Si Rauuolftij vene¬
nata.

dicuntur eu etuvyJelkeu 1.2. de Dixta. Item 1. 2. lea.
de morb.in febri fingultiente , Amygdalx. Lib.
vero tertio de ICtcro : i&pv& ■Sars/st '

Nuces Thaflix dccorticatx habentur : ex quo
loco videtur apparere Hippocrati Amygdala Sc AmJi
& Nuces Thaflias dilfcrre. Ideml. i. de morb.
mul. Amygdala prxfcribit : Sc 1. 2. Amygdala a-
mara depurgata, aliquoties. Apud Thcophraft.
quoque paflnn etuuyJkktleghur pro eadem. Ab Mm' 1
aliis tamen A uvyAlr.y) tam pro arbore quam pro
fructu feribitur : aliis pro frudtu tantum, qui Sc Ius. 1
pM.iyJkho'/ dicitur. Et »7 JuCyJakQ-' pro eodem
apudLucianum. Amygdalus arbor. Nux pluri- Nuxp.
Dia dicitur : Vocatur Sc Nux Grac^Sc NuxTbafia , Ma-
Sc fimiliter Tbafia.Anr.ua vero etiam vjo-ja n/gf, N x c
id eft. Nuces amarx Archigene autorc apud Gal. ‘
bttolw ■OTxfay fit mentio apud eundem. Ita Sc
Cloatius voluit Amygdalam eandem elle cum Nux l
GrxcaScThafia. Amcrias vero Amygdalum My- fi*-
ccrum vocari tradit.

Copiose »

Porro , Theophr. de Amygdalo multa fparfim fruftifi, 1
tradidit. Abunde fructificare , idcoque citofe- cub jet 9
nefccre : led xtate grandiore reddi faecundiore : ^ \

Non plagam tantum fed & feiffionem ferre : Stil- 'c : ]

lare

♦

LIBE

lare gumini, interdum copioflus frudificarc.quam
producere folia, qua: etiam noiinunquam ob fru¬
ctuum multitudinem cerni non polline , quonia
natura fe totam ad fruCtuum generationem dirc-
iuja, xerit. Damnofam dic arborem , quoniam iSeyiri-
•’ bus iit robuitis. Se radicem habeat nuuicrofam.
Cultu tranlire ex amara mdulccin > ldque trien¬
nio pbft : tarde folia amittere , florem foliatum,
quarundam fubmfum : fructificare ex annotinis
furculis: Eius extrema gprmi nare non poifc ,nifi
id rato Se praeter natu ra confuetudinem eueniat.
Quin & rami praigrandis ciuidcm germen raro
erumpere. Amittere maxime fuos fructus ante¬
quam matutefeant , quod&ncmi debili hatreat,
& mole grandi ufcula fit vt facile a ventis decu¬
tiatur. Quandiu virens ac recens elt Amygdala,
aquofi fentitur, flccelccns autem piuguiufcuta
redditur. Non diu «Jurant quemad. nec iuglandes,
quia raro lniniineque compadto putamine obte¬
gi1* Seritur avulfionc, feniine degenerat : cultu
mitefeit.

Idem autor Amygdala? Corni tribuit folium ,
nifi quod pinguius craffiiifque fit ; Et alibi fcri¬
bit, frudum Thercbinthi in India iimilcm. elle A-
mygdalis , etiam magnitudine. Diofeor. Pteonite
’ a filiquas ,_[ ac C«'-] lin.iles dicit.

I Corn. Celfus Amygdala amarae nuces amaras

| d.tla generaliori voce nuncupat:hc enim Pautinus eius
Commentator explicat.

De Amygdalis lic Plinius. Tertia ab his [ .mel-
lanis ] natura Amygdalus , tenuiore feci .1. ili iu-
glandium lumino* operimento : item fecundo pu¬
taminis. Nucleus diitu nilis latitudine» e': aeriore
callo, [deamaris hoc verum, non de dulcibus,
dal.]H.i?c arbor «an fuerit in itaiia Catonis tetate,
dubitatur , quoniam Crarcas nominat , quas qui¬
dam d in luglandium genere icru ;nt. Gra?carum
vero Nucum Caro memini: e. ei. Per quas Varro
■ 1- uc.6. AmygdnI i inrelligit, vt facile colligimus

ex diucriis locis alijs,prsEltr:i:n i. r. e. 5?. cum ait:
Quidam Nucibus Grxeis in aqua tritis perun¬
gunt canum aures, oc inter digitos, quod mufcc Se
ricini , 6c pulices folcant ( li lioc unguine non lis
vfus) eos ex ulcerare. Item l.gc.i.-T. Apes morbidas
fieri tradit, propter primores vernos palliis, vt flo ¬
rum Nucis Gia?ca? atque Corni,indequc Ca-iiacas
cfj rc. fieri,atque vrina pota refici.

Miramur vero Dalechampium in Aiis ad Plin.
annot.ad l.zj.cdMixc Varronis loca citata ad Nu¬
it* CCS Iuglandes referre. Nam per nuces Gra?cas
neutiquam Iuglandes clfc inccliigendas ex iplo
apparet Varronc,qui l.i.c.ifi.cas nominat Iuglan-
des, Se quid per eas intclligat Cici s aperte demon-
llrat, vt oftedemus in luglddis hifloria. Locus ubi
meliiis proucnirc aiLNucesGrccas,optime coucnit
Amygdalis. Prxterca Amygdala vtilia elle aduer-
fus mufeas ricinos S: pulices, vcriiimilc cfr. Iu-
glandcs fane non florent vel iulos ferunt cum
Corno : Amygdalus autem etl prima qux floret
poli Cornum, <5c fepe limul cum ea. Idem tamen
Plin.manifcile,vbi de Amygdalarum viribus agit,
nuces Grxeas nuncupat

Cmtcrum non miner nobis occafio dubitandi
qua? fuerint nuces Gr^cq Columell^,quam Plinio,
qua? Catoni. Colurn.de re ruit. 1. 5. vno &c eodem
capite , nempe nono,mcminit Nncis Gra?ca? iim-
plicitcr : Se Nucis Graice ac Audlan? Tarentina?
(qua ratione nimirum tales facere oporteat ) Iu-
gfandis & Caftanexioc in fine ciufdem cap. Amyg¬
dalee. Item lib. arborum e. ia. eadem fcribit que-
mad. de de Amygdala e. 15. Columellam tamen
per Nuces Grecas intelligere Amygdala id forte

dcmonflrac,qubd Palladius, qui Nucis Grejea? non
meminit, in Ianuar. tradit de Amvgdaiis , qua?

Colum, de NticeGra?ca : nempe de maceratione
facienda in mulfa, Se de laciendis Amygdalis nu¬
cibus teneribus. Repugnare tamen videtur, quod ^
lue eodem cap. feribat de Nucibus Grxeis & A-
mygdalis , quod tamen, vtipfi non infolcns,for-
tallis excufari pollet, fi exculationern non refpue-
rct nominum diucrliras. Item qubdPaliadius, vbi
Icribir de teneribus Amygdalis , non eundem do¬
ceat modum faciendi , nec nominet Tarentinam,
ac omittar Aucllanam Tarentinam. Item quod
pollca alio rapite nempe de Nuce -luglande doce¬
at , quomodo Nux iuglans facienda Tarentina.

Sed nirfus, que antea ex Varrone adduximus loca
facere videntur pro cafenrenria, qua? ftatuit, Nu¬
ces Grecas Columell^ elle Amygdala. Sed de hac
re dodtorum ello iudicium.

Conlulamus Athenamirr. Carya [inquiri id
cft , Nuces , Se Attici , Se alij Scriptores communi Nates.
vocabulo fr udius omnes operimento duro tectos
appellant: Epicharmus vero, vt nos per excel¬
lentiam Amygdalas vocat jtamjfoTfdyoya, Kcl.tua.,

[ quidam -calidas nuces interpretantur] id cft, C-ipjrotro-
N nces qua? pro bellarijs folia? menfis apponuntur. r,ux-
Philyllius : C #hetft nas

Sorba ,Nuees , 'AmygdaU.

Heracleon Ephe/ius fcribit , Se Amygdalas , Se

quas nunc Caftaneas appellant ,’ Nares vocatas Nuces;

fuilfc. Carya , id cft. Nux arbor., legitur pud Nn\ arbori

Sophoclem. Amygdalas Naxias Veteres celebra-

runt : nec immerito : quandoquidem in ea infula

gignuntur egregia?, ve mihi perluadco i inquit A-

thenqus.rlnyniclius:

Deures molares omnes ntpr.iiavt
Nec Naxum quietem Amygdalam frangere
pufiiW.

Herodianus Alexandrinus autor cft Amygdalas
dictas fuilEc , qubd fub virenti cortice illarum vu- “ff-

~ . , r .%>/>■)£ drtlH.

raraen-acuta.r.y»^, l.e.multo fc.inhcaru f<vc-
luti dilciflum atque filfum. Neutro genere Amvu-
dalum etiaiu dicitur Dipliilus,

Bellar: </, Myrti bacU.fhtmititAmjgdaU.

Sed de vocis tono atque accentu , vbi ftatuendus
fit , ambigitur. Pamphilus quidem cenier , cum
frudum lignificac.vkimam fyllabam graui notan¬
dam elle, ve in hoc dandi calli iUuoyMkir. at cum
pro arbore ufurpatur , eam fyllabam circumflexa
lignandam elle, A^vyfUtrn. Ariftarchus a*qud fru¬
dum & arborem cum acuto in pcnultinia pro¬
fert. Philoxenus in vtroque Cgnificam circum¬
flexum addit. Eupolis:

Nai pa iLl duiyj' tb.tiM : id cfl , Per Amygda¬
lam tu me perdifti.

Anftophanes. Agedum , has 4ivj,J!«Aa{ fu-
mCjCaputque tuum laxo frangito.

Phrynicus: e«ui/; tuflis remedium opti- Tufiu re.
murn etl. mcdmm.

Quidam in vltima cum gtaui duuydxras ptonmi-
ciant. Typhon in opere de Atticis accentibus,
frudum d^vyjO.Kvjv cum grani tono in vltima , ile rlmjgdaU'
genere foern. dixit, quod neutro TUuvyJkrm nos
efferimus: arborem autem «VvjJVxw , vltima:
fylabx circumflexo tono adiedo , quia pra-tcr
f rudus intelledum, ea vox pofleffionem demon-
ftrer, cum illa nota &Tpccie. ayejAxf nam¬
que aibor Amygdalas frudum parit, alit,fouer,&
lanquam fobolem fiiam habet deruetur.

Porri huic tam anxie accentus & feriptioms
inquifitioni Atheuxi optime quadrat quod Ga¬
lenus de alimentis alicubi fcribit : Qui fe Atticos „„
appellant , alij frudum genere foeminino Amyg-
P 6

M acer aba¬
ce/

C .1 rjocattt-

4«,

Amygdale-
c tacte.
Muccros.
Magna A.
mygiLdt m

f*£'* &

fui foi-ulit
ijraeliticu.
•■ijitrtiafio.

Antygdal*

nux.

Virga ng-

Cffa.

pulchra te-
parat/e.

tilia cnm.
paratt»

Secti

fiebr.

/autj y l .

Vah.

't6 Historia

dalas enunciari oportere cbntendunt: alij neutro
Anryr^i ila : nc id ipfum quidcm,de quo tantope¬
re contendunt , intclligcntes, vtroque nomine a-
pud viros Atticos feriptum efle.

Pamphilus in gloflis apud eundem Athen. ait :
fj.xy.tiy.ZzTi/ k Laconibus vocari KctpjoKa.7cly.TljM (Nu¬
ci frangulum : qua voce vfus cft Plautus,nimirum
inftrumcntum, quo franguntur nuces Amygdala’,
Sc reliqua ) pro Amygdalocata&e, quia Lacedx-
monij vocant Amygdalas.

Magna vero huius arboris xftimatio, etiam in
lacris literis , bc apud populum irraeliticum,quod
in hanc ipftim., Aaronis virgam iiccam, ineffabili
metamonphoft permutarit rerum Creator fum-
mus,vt Num.17. legimus. Quam virgam ita flori¬
dam , ludaicus poltea populus in luis nummis,
quos fidus vocant,defignari curauit. De qua re c-
leganter D. Auguflinus,vt omnia,in opere luo de
mirabilibus lacrx Scriptura:. Aaron,inquir, vir¬
gam inferto nomine acceperat. Craftino mane
Aaron virga gemmulas Amygdalini floris often-
dit , quopatcbatAaron prae omnibus in facerdo-
rium Dominum elegifle: nec tamen in hoc con¬
tra naturam virga monflratur aliquid cffccifle.
Sicut itaque virga Aaron germinauit in populo
ludxorum, ita crux Chrifti floruit in populo Gen¬
tium. Qms autem ifte eft frubfcus quem attulit ?
Amygdalas, inquit.Amygdalx fratres,nuces funt.
Qm trubfcus primo quidem indumento amarus
cft, lequenti munitur ac tegitur,rertio lumcnrem
pafeit ac nutrit. Nam quia (aeramentum laccrdo-
tale cft virga nucis : iccirco arbitror etiam Hicre-
miam, qui vnus erat ex facerdotibus ex Anothot
vidifle virgam Nuceam.

In Canticis Canticorum , Iponfa dicitur de-
fccndiflc in hortum Nucis, vbi etiam pariter cum
Nucibus facerdotalimm quodammodo pomorum
copiam perferibimr inucnille* Ait feriptura:
Ecce germinauit virga Aaron in domoLcui,&c.
produxit frodes & protulit flores bc germinauit
Nuces. Et alibi , de vilitate trinitatis bc incarna¬
tione Verbi. Virga Aaron poft alterum dieni in-
uenitur fubitb prodtixifle flores & frondes bc pc-
perifle Nuaes , &c. Virga ergo potuit contra na¬
turam Nuces educere , Virgo non potuit contra
natura: iura Dei filium generare ? Dicat igitur mi¬
hi Iudxus incredulus, quemadmodum arida virga
floruit 6c fronduit , & Nuces protulit ? Virga Aa-
ron,Virgo Maria fuit , bcc. Nux trinam habet in
fiio corpore lubftantiae vnionem , corium, teftam
A: nucleum, bcc. Non autem intelligimus , quid
velit D. Auguft.quum ait : qui fruefus primo qui¬
dem indumento amarus cft,bcpoftea lignum in
tcfti : nam iftaNuci iuglandi potius conueniunt
quam Amygdalo. Nifi per auiarum iutclligamus
non edulem corticem acerbum,quem ille <£7*-
•X^^ir.vs amarum dixerit, tanqaam non edulem:
quanquam & tota Amygdala tenella comedatur,
etiam cum extimo cortice. Sed in Theologo de
«Ic re medica aut herbaria non nili ‘'l/a.Kc.yiaj tra
dente,*/ cxabta non poftulanda.

Sciendum porro cx D. Elyeronymo quod vbi
nunc 70. Interpretes pofucrunt t; , 1-

pfum verbum lic apiy Soced , quod in Hicremix
principio cft : ledibi in Nucem verfum eft, hic
Amygdalum , bcc. vide Saccd. Et placuit qui-
dcmpaucula hxebe ad Amygdali cncomiu.n at¬
que hiftoriam facientia hocloco in medium ad-
ferre : qui plura volet , confulat ea de re Theo¬
logos : nos qua: naturx funt hio-potiflimum pgr-
iequimur.

Arabes Ltu? vacant tam dulcia quam amara

PLANTARVM.

Amygdala, vt eft apud Serapionem. Bcllun. apud
Auic. Amygdala conuertit : quidanl etiam
Lau^i feribunt.

Cxterum quod fupril de Nuce Grxca obiter
attigimus, hic denuo in quxftioncm venit. Nam
etli Columella videatur diucrfa ftatuillc genera.
Nucis Grxcx, Iuglandis, Amygdalx, bc libro 5.
fcorlim Amygdalx feracitatem profecutus fit, per
Grxcam tamen Nucem tantum Amaram Amyg-
dalcm eum intellexi Ile fulpicatur Ruellius : Num
primam (inquit) Nucem Grxcam gemmafeere
fatetur, quod Plin. de Amygdala confirmat : qui
cx iis qux in hyeme Aquila exoriete concipiunt ,
florere primam omnium Amygdalam mcnfc la-
nuario prodidit. Martio vero poma maturcfcc-
rc. Eandem antequam deponatur, in aqua mulla
nec minus dulci maceradam Lucius cenlct, vtiu-
cundioris laporis frubtum, quumadoleuerit,prx-
bcat > bc interim melius atque celerius hondeat,
quod de amaraNuce vt amarorem exuat intcllo
xirte Columella facile crederetur : nili diucrfls
locis rem eandem repetat , bc quidem tunc vlur-
patjs. Nam nili Nucis Grxcx vocabulo Amyg¬
dalum complexus fuillct, prxtermilfa cius fationc
non explicuillet, quomodo fertilis redderetur,) n-
quiens : Amygdala fi parum ferax luerit forata
arbore lapidem adigito , bc ita librum inolcfcere
finito.

Kt/.ovty 'tt/.doV Nux amara Celfo, id eft, amarum
Amygdalum , flue Amygdala amara Rob. Conft.
Placotomus apud Eob.Hefliun de valet, tuenda.
Amygdala amara, tradit alias Nuces amaras dici.
Dauid Kybcrus in Lexico Nucem Grxcam liuc
Thaliam Amygdalum interpretatur.

Amygdala dicitur Scbahed Hicremix , id eft,
Hcbrxis , autore Trago : qui addit , Catonem
Amygdala Grxcas nuces vocafle. Verum cx lo¬
co liipra a nobis citato vix eiicias Catonem per
Nuces Grxcas Amygdala iutellcxiflb , nili allaui
habeas coniebturam. Addit verb Tragus eius
verba aliquos priuatim de amaris intclligerc.

Quin bc Cordus bc Loniccrus aperte dicunt A-
mara Amygdala alio nomine Grxcas nuces ap¬
pellari.

Anguillara vero feribit per Nuces Grxcas in-
telligi oportere Amygdala cum luo cortice, quum
virent. Mkabilis vero eft cum fua cenfura, quan-
doait in cpiftola quadam : de Amygdala Diolco-
ridem agere capite proprio , cap.verb de Pxonia
Nuces Grxcas dici : quod nec vllus vnquam cx
eo nos docebit capite. Fieri poteft, Yt inter¬
pres priore loco Amygdala , pofteriori Nuces
Grxcas conuerterit: Verum quid hoc ad Dio-
feoridem ? Pofteriori loco nihil aljud de Amyg¬
dalis habet , quam hxc verba auvyJb!\cif ouotvr.

I nunc , bc interpretibus fide , fua licentia ean¬
dem vocem diucrlimode conuertcntibus, prxfcr-
tim propriam, bc hoc tale iignificanccm.

Goropius in Vertumno feribit nomen etiam
Amygdalis commune cllc : Iuglandcs non ma¬
gis nocere capiti , quam Amygdala : qua ratione ,
indagari poterit inter vires Nucis Inglandis.

Monachi apud Mcfucm de rc medica & Phar¬
maceutica ftatuunt : Vbicunque (impliciter feri-
bitur Amygdalx , intelligendas elle dulces : ad
compolitionem autem Diaphccnici amaras cllc
capiendas. Lcuin.de Biblicis plantis: A.migdili,
inquit, frubtus Zirzxis Amandel Amandcl : Dul¬
cium Amigdalarum commeatu lacob Patriarcha
filios inftruxit.De Amygdalo Salomon in Eccleii-
afte. Idem lacob virgas cx Amygdalo pofuic ante
ouium oculos. De Aaron Virga iupra. Denique

Herbari}

Lahzj

A' nx C

ca forr.

amaru

A Tu* \
ra.

Amjg\
.< /juru
Nux «i

" /1
1

Scha^

Iitltr.A

Nux v
ca.

Angui-t

net.

Iaterfr,
luent/, \

Caryc , I

Amygi\

lus m
eru ht.

L. mrom

V 113.

r.rcn-

t

D/.

i'*.

IdaL.

ros.
i., Ius
rotun.

ra.

i?.-uu

I res.

•rx.

ygdsl.t
i/h pu-

onyms.

mi‘u

i ugtne
en na.

f-Xtuta,

L I B

Herbarij omnes Amygdali vulgato nomine tara
ad defiguandam arborem , quam frudum ipfum
vtuntur.

Germ. fcTlartbelbaum: WUnblen & iTtana
bclFernen. Belg. ^manbclboorn, ^fmanbcl.

Gal Amandner , Amandres , & Arnende. Ital. Man-
diola. Mandole. Hifp. Caftil. Altnendro , Almon-
dras: (Vatal. amellos : Portug. Afnendosts. An-
glic. <Tl)c-Mmorib trec. Bohcra. fcHanbhj. Vn-
garice , vt refert Clui. iTIonbolft / amygdalus di¬
citur.

Quoad differentias : aurores pene omnes fu-
pra citati, tam Graeci quim Latini , alijque dul¬
ces agnofeunt Sc amaras , tanquam praecipuas dif¬
ferentias. Aliquorum tamen diligenda etiam alia:
obferuatae lunt, qualis eft illa de qua Athcn. feri-
bit , prseftantes nafei in infula Cypro, diuerfiab
ijs qua; alibi proucniunt figura : lunt enim (in¬
quit ) Sc oblonga; , Sc in fumrr.o reflexae.

Seleucus in Linguis feribit dulces Amygdalas a
Laccd xmonijs vocari Tenivs : ampliores verb nu¬
ces , Myceros : At Anien as , Myceros Amygdalas dici
tradit. Gefnerus tradit, ellc etiam Amygdalum,
nuces rotundas ferentem : Sc aliam Pcrlico inli-
tam , ( de qua nos poftea ) in horto Matthis: Cur-
ci)*

Tragus tria facit genera : putamine duro : alia
molliore : tertia amara.

Matth. dulcium plurcs facit differentias: ma¬
gnas, paruas, mediocres , comprelTas , rotundio¬
res : quaru u nonnulla: duriiii.uo integuntur ope¬
rimento : aiix fragili : fune item qux duplici con-
ftent nucleo. Nos c: omnes lias differentias oblcr-
uauimus , ec in naturalium noftro thefauro ctiam-
num adferuasnus : His adde Amygdala lanugine
carentia , d~ quibus poftea. Amygdala; minores
vulgaribus per omnia hmiles funt , quibus edam
fapore & facultatibus rcfpondent : multo tamen ,
hoc eft, triplo aut quadruplo minores Sc ad pro¬
portionem gracilem continent nucleum. Ha;, ex
obferuatione Cordi , quoque duum funt generum:
vna enim amaras, altera dulces producit. Adfc-
runtur adhuc putaminibus fuis inclufc cum Gal¬
lis Afiaticis alijfquc medicamentis cx Afia aduehi
folitis.

Amygdala; fragili Sc flexili putamine multipli ¬
ci ratione a vulgatis differunt. Primo putamen
nullis foraminulis habent punctatum aut £eari fi¬
catum, fed qhodammodo fulcatum potius,cui cx-
trinfecus venula; alba: ex carne feparata refidux
adhxrent. Latitudo vncialis fere, longitudo vn-
cia maior , cortex quauis luglandc aut Amygdala
fragilior , exteris tenuior, nihilominus pulchros
& bene iucculentos intus continet nucleos,nefcio
quid in ipfo etiam gufcu,fi rcdle indicamus, a vul¬
gatis dilcriminis, habentes. Lcuiflimo digitorum
prelfu vel quamuis huius generis puer decennis
facile frangat , quod in exteris vix mallei vi prx-
ftet. An hxc forte fit Nux Grxca Tarentina Co¬
lumella: ? Nux tenera Amygdali Palladio. Amyg¬
dala putamine molliore dentibulq; fragili,Trago.

Lanugine carentium Amygdalorum meminit
Cxfalpinus, his verbis: Amygdalorum fructus te¬
nellus , antequam os induruerit, cibis gratus eft,
lubacidus : laudantur in hunc vfum , qui lanugine
carent Sc grandiores funt : huius gratia inferere
folent fuper Prunum

At maximi generis nuces quas habemus , duas
vncias longx,yncialatiorcs,Sed ad proportionem
comprcflx confpiciuntur , tales quoque nucleos,
nempe longos Sc comprclfos continentes. Extrin-

i R ii- m

fccus alicubi ftriatatefta apparet, crifta per ambi¬
tum eminenti & acuta.

Mediocria vncia longiora,latitudinc inferiora,
lxuiori prxdidtis putamine, crifta minori, obtufi-
orique, minus frequentibus pundtis notata, inte-
rim ventrio/iora , eius generis putamus, cuius nu¬
clei paffim in officinis proflant* Huius generis ge¬
minam habemus , tam fabre vindtam , vt nates
puemli pulchre rcprxfentent.

Minimi generis Amygdala, minus reliquis om¬
nibus comprclfa , fed tere ad Cylindri rotundita¬
tem accedcntia,triplo longiora quim lata , medi¬
ocribus quam maximis putaminis lxuore fimilio-
ra , pulchellum fui generis nucleum continent.

Poft differentias locum teneat dele&us. Amyg¬
dalae tam dulces quam amara: probantur flauifii-
mar, plenx,integrx,non confradfx nec erofie , ta¬
men lcucsjdurx Sc ficcx, quantum illis datum eft,
ob id fragiles , intus albidiffimx. Ex his dulces,fa-
porc delicatx , prope indicibili in Caftancam to¬
llam & panis puriflimi bene coci i qualitatem in¬
clinantes, odore ante efum nullo , aut perquam
exiguojinter edendum autem iucundo,quales Ve¬
neriis omni pene tempore , potiflimum circa Au¬
tumnum habcmur:quo tempore nos ibi eomedif-
fe meminimus. Tales aut his forte meliores ad¬
huc , Monachi celebrant apud Mefuen , quando
aiunt , ex dulcibus meliores ellc Apulicnfes , qux
Ambrofinx cognominantur , fortafCs a faporis
fuauitate. Ex amaris,magnx,fucculentx, integrx
atque recentes praeferuntur.

Amygdalis,vt feribit Thcoph. locus gracilis, fe¬
rentis atque apricus longe commodior eft,(fcu, vt
ait Palladius, durum, ficcum, calculofumque fo-
lum,coelumquecalidilfimum) quam humidus, ad
alendum Sc augendum comparatus : nam fi altus
fit atque pinguis, nimia pabuli vbertate lafciuien-
tes ftcrilcfcunt : funt tamen qui inter vites feren¬
das cenfcant, tanquam innoxiam Sc alimento me¬
diocri contentam , & fimul quod mature frudtifi-
cct , nec late inumbret, minime graucm. Sed hi
non redte exiftimant. Vmbra enim,iSf ferus fru-
dluum prouentus , non tam in fellant, quam radi¬
cum vires : rapiunt enim alimentum fuo amplo
difcurfu, implexuque enecant.

Porro in Creta horti abundant Amygdalis: In
Italia familiaris eft: In Gajloprouincia Delphina-
tuquc confitx funt planities patentiffimee : Ex
quibus dulce illud oleum,quod Sc nobis interdum,
inmenfa butyri vice crudum expetitur, Lugdu¬
num, «Scinde in diuerfas prouincias importatur.
In genere dicendo , Loca amat Amygdalus regio-
nclquc calidiores , arque iccirco vberior adolef-
cit in infulis : prqfcrtim qux pluuijs intempeftiuis
non infedlantur: & ob hanc Sc frigidam coeli
temperiem , difficulter nafeitur aut frudtum facit
in Belgio,tefte Dod.In Anglia maturant interdum
nuces, autore Lob. Circa Argcntinam complures
funt. Repcriuntur in tradlu Rheni non paucis lo-
cis:fed primas in Germania nafcqntibus tribuunt
in Spirenfi agro natis. Camerario tcfte,in Germa¬
nia hodie copiose proueniund, Laudatiffimxque
Landauienfes.Tumcrus feribit in Anglia quidem
dfc,fed nullo frudluum memorabili prouentu. In
Allatia haud infeliciter bene cultam proucnire
nouinms. Quicquid fit prxftantiores femper
Germanicis Prouinciales Sc Narbonenfes , quae
Lugduno ad nos aduehuntur, folidiores Sc mi¬
nus rugofx. Sic videas Geneux prouenientes
Prouincialibus -multo clfc rugofiores. Bafilex
paucis hortis colitur, fed tamen ad frugem in¬
terdum peruenit

A mygdala
mediocria.

Dclcftus.

Ambrofimt)

Locus.

A mygdala*
non snter
‘vites /er en -
das.

Deleftus a
regione.

i?S

HISTORIA! PL ANTARVM?

AmjgJalsu

felitcftrts.

Amygdala
tenere ter.
tice.

Tempus.

Satio.

J e uniar.

RauuolfF.tradit circaTripolim in lepibus fyl-
ueftres prouenire Amygdalas, quarum frudus
ccpicse circumferant Mauri pauperibus diucn-
dendos. Nos quoqt.e Amygdalos aliquot coli¬
mus Montbclgardi fcd facile gelu Caftigantur,
quominus ad perfedam frugem peruehiant. Ar-
gentinx vidimus apud infignem mercatorem A-
mygdala ex Italice Genua delata ita tenero corti¬
ce, vt facile digitis attererentur : nos nuces plan-
tauimus MontD.in hort. ll.E.C.

Ex his quxhycmc , Aquila exoriente conci¬
piunt , floret omnium prima ( autore Plinio) A-
mygdala , menfe Ianuario. Martio vero Pomum
maturat. Sed de Italia fua loquitur. SicCar-
falpinus & ipfe Italus. Floret inquit, Ianuario:
Martio fert matura, id eft , elui apta. Mirum
intra menfem matura fieri Amygdala. Placet
ledio Plinij, non maturat, feribentis. Palla¬
dio Sc Columella: maturant muria Oliux. Ma¬
tula clle aliud eft , tcfte Cic. qui lib.de fened.
fcribit,Poma ex arboribus fi matura decidunt. Si
quis tamen dicat tenellos frudus qui cfuiapti,di-
ci polle maturos , per nos licet : modo concedat
improprie id dici. Si autem Plin. Sc Ciefalp. per
maturat & matura fert , intelliguwt ita matura
Martio, vt decidant , id notatu dignum , prarfer-
tim quod Matth. tradit. In Apuleia Siciliaque
optime copioliflimeque florere vere , legi Augu-
fto. Efto,Ver fit in Apulia Ianuario , vtpote re¬
gione calidiflima : at Augufto demum legi ibi ,
cui regioni nulla Roma vel qu&uis alia Italis ci-
uitas comparari queat cadi calore,nihil aliud eft,
quam dicere, citius Roma: maturari non pol¬
le.

Circumfpede Do donxus : Floret, inquit, eo¬
dem quo Perfica tempore : fubinde Iulio ad
perfedionem perueniunt Amygdala. Florentem
nos vidimus Monfpclij lan. & I cb. vbi abundant
dulces pariter ac amara: : Patauij & Lugduni
Fcb.Sc Martio:Gcneue April.principio: Sc ita Ba-
filese , aut Martio , fi mitius fit cadum veris : aut
Aprili, fi fecus. Ita vides pro climatum diuer-
fitate variare florendi tempora , quod nunc femel
'pro femper (vt aiunt) di dum cfto. Flores Pata¬
uij vfque adeo Pomorum floribus fimiles obfer-
uauimus , vt facile cis , qui prius non viderint,
imponant, nili tempus florendi diucrfum, & cor¬
tex Perficorum cortici fimilis , diferiminarent.
Omnia vero Amygdala puluinati calycis operi¬
mento tamdiu obteda manent > quoad maturef-
cant: tum demum abiiciunt , haud fecus ac Iu-
glandcs , id quod Autumno locis minus calidis
neri lolet. Florem paulo pofl excipiunt folia,
Salicishaud admodum diflimilia. ■

Porro AmygdalxjCtiainfi non pluat,dummodo
aer Auftrinus nubilufque fit, amittunt dc florcs,<3c
primos frudus, fi in flore vel pofl: inciderit,auto-
ribus Thcoph.& Plinio.

Nunc de latione Sc cultu aliquid dicendum.
Magus apud Plinium Amygdalas ab occafu ardu-
ri ad brumam feriiubet. Idem Sc Grxci tradunt:
nam verno latu difficilius comprchcndit,quod ar¬
bos ea prxcoci partu germinet. Pangitur auulfo
•ramulojvuuradicc, & femine. At autore Palladio,
feritur lan. dc Fcb. Item locis calidis Odobri Sc
Nouembri, femine Sc plantis, qua: dc maiori radi¬
ce tolluntur. Sed in hoc genere arboris nihil yti-
lius cfl, quam feminarium faccre.Nuces vero qu^
leri debent, pridie liquido fimo macerantur : aiij
aqua mulla ruadcfaciunt , in eaque nodem (olam
clle patiuntur,nc germen extinguat mellis morda¬
cius. Cacumina in terram recte figuntur , fieve

lignoliorpars furfum (pedet. Tradunt vegetiores
cnafci,fi m Icrobiculos, quibus obiuumur,Fcrula
i conijciatur.Scd ipfa Amygdala, ad ponendum, Sc
! noua legamus, Sc grandia.Surculos qui vel arbori
! vel terra: credatur,pra:cipit Paxamus e media ar¬
bore, non lummatim legendos nonnulli tamen ra¬
mulos qui dc cacumine (umerentur, non infelici
1 iiccc Illi dep o fu c r un t .

Nucem graecam Columella circa Calendas Fe-
bruarias , qua: prima gemmafeir, feri iubet, in a- quando
gro durojcalido , liccoquc: nam in locis diucrfis fi renda.
nucem dcpofucris inquit , putrefeit. Antequam
nucem deponas , in aqua mulla , nec nimis dulci
macerabis , ita iucundioris faporis frudum, cum
adoleucrit prxbebit , Sc interim melius ac celerius
frondebit. Ternas nuces in trigonum ftatuito,dc K* '*CM
nux a nuce minime palmo abfit, Sc anceps ad Fa - jruJu/J
uoniumfpcdet. Omnis autem nuxvnam radicem Serendi*
mittit, Sc fimplici ftylo prorepit. Cum ad Icrobis modus./
folum radix peruenit , duritia humi coercita re-
curuatur , Sc cx fummo duorum ramorum ambas
radices emirtit. Nucem Grxcam aut Aucllanam
I Tarentinam hoc modo facere poteris. In quo ^
ferobe dcftinaueris Nuces fercrc, in eo terram renn„J
minutam pro modo femipedis ponito , ibique fe¬
men Ferula: repangito. Cum Ferula fuerit enata,
eam findito, Sc in medulla cius fine putamine
NucemGrxcam aut Aucllanam abfcondito>& ita
adobruito. Hoc ante Cal. Mart. facito vel etiam
inter Non.& Id. Martii.

Magus, autore Plinio, operofus eft. Amygdala
in argilla molli meridiem (pedante feri iubet:
gaudere Sc dura calidaque terra: in pingui aut hu-
mida mori, ac ftcrilcfcerc. Serendas quam maxi¬
me falcatas Sc c nouclla, fimoque diluto macera¬
tas per triduum , aut pridie quam ferantur, aqua
mulla. Mucrone defigi, aciem lateris in Aquilo¬
nem (pedante: Tcrnasfimul ferendas triangula
rationc,palmo inter fc diflantes: denis dicbus(de-
cimo quoque dic)adaquari donec grandefcanr.

Cxtcrum nihil teque degenerat quam Amyg- Ncflert
dalus : nam negleda, amara efficitur: nam princi- fcat.
pio alterato,finis quoque altcratio fequitur : hinc Cultus#
quoque fit vt negleda in fylueflrcm tranfeat , au¬
tore Theophrafto.Hoccauebis fi paxillum (-tott*-
tot ) vel cfauiim ligneum potius adigas , lachry-
mamque diutius defluentem auferas reliquumque
cultum impendas.

Amygdalam ctiam,dum frudum parit , neque
rigandam, neque ftercorandam, prxterquam ari*
dis, neque purgandam, neque vlla cura tradan-
dam exiflimanr, lcd ah omnibus iis abftinent,nc
plus xquo validior reddita frudum in flore amit¬
tat. Quamobrcm agrujn quoque minus pin-
guem quxrunt, Sc fi pofl hxc frudum parere non dalus f,k
poflit, radices nudas ac detedas hybernis frigori- #***'/#§
dus abiiciunt,& reliqua coercendi xo-

x«Vaf,) genera, ac imminutiones , 'quas diximus,
adhibent. Bonum erit in hoc cafu interdum,
nimiam quoque nutrimenti vbertatem detrahi :

Nam omnino his fere duobus remedij generibus
indigent Amygdali, vtvel detrado nutrimento,
vel ablaqueatione caftigentur.

Alij quoque ne degeneret Amygdalus , frpius Nt(
transferri, aut adultam inferi prxeipiunt. Nam neretw *
vt idem Thcoph. prodidit Thafij Amygdalas a-
dultas inoculant. Ex mollibus enim prxdura: lrmula',.
pofl fatum redduntur: quod idem vel in reliquis ne cauci
Nucibus fieri poreft.

Menfe Decembri, vel Ianuario, circa Idus A-
mygdalus inieritur, locis vero frigidis & Februa¬
rio, autore Palladio. Si tamen lurculos condias ,

ante-

LIBER II-

>7?

>< tyg-
ft (it it'

in fit.

fas

anreqiuw geruamcnt , vtilcs fune, qui defummi-
rare lumunrur. Inferuntur &c fub cortice , & in
trunco. Inlerunrur in fe,& in Perfico : quidam
Ce Pruno inierunt. Palladius.

PhiSis odoratos prim&uis floribus artui.

Difiifi Pruni cortice fixa tegit.

Pomaque permutat velamine Perfica mi flo ,
Duritiemque docet tegminis effe loco.

Id modicam tornat fi liqua tendente figuram
Et frondes pulchro ditat odore feras.
Cajlanedmquc trucem depulfis cogit echinis
Mirari fr udius, lama poma fui.

Amygdalus fi parum ferax erit, forata arbore la¬
pidem adiicito, dc ita librum arboris inolefcerc
linito Columella. Copioiiorem frudlum dari *
adfirmat Theoph. fi ferreus palus adigatur arbo¬
ri, imprclToque foramini querneus inferatur pa¬
xillus quo modo in eam animaduerti volunt,
perinde quafi arbor iniuria lafciuiat.Palladius te-
dx cuneum terebrat^ radici immergere fuadet,in
eundem finem.

Locis frigidis vbi merus eft de pruina, Martia¬
lis dicit hoc remedio fubucniri. Antequam flo¬
reant radices midatur,& albi lapides minuriilimi
miftis arenis congeriitur, dc vbi iam tempus vide¬
bitur , vt debeant germinare, cffolli iterum lapi¬
des fubmouentur.

ti te- Teneras nuces Amygdalus creabit fi ante flo¬
rem radicibus ablaqueatis per dies aliquot calida
edul- ac[ua ingeratur. Ex amaris dulces -fiunt, 11 cir-
cumfoflo fttpitc tribus digitis ii radice fiat caucr-
na, perquam noxium defudet humorem: vel
medius truncus terebretur, & cuneus ligni meile
oblitus imprimatur : vel li circa radices fuillum
ftercys, vel vrinam affundas. Idem tradit Afri¬
canus. Thcophraftus vero palo denfo humorem
nimium & abundantem educi iubet, fcd ea lege
ac omine cx amaris dulces cuafuras , liid biennio
aut triennio facias. Plinius circumfodi tantum
iubet , iSc ab ima parte circumforari, vt defluens
pituita abftergeatur.

Amarefcunt li a pecore rodantur > ideo ab ijs
feruandx, qui iftud nolit.

Cum in feminario Amygdala difponimus , fi
ficcitas intercelleritjter in menfe rigemus, & her¬
bis nafcentibus circunfodiendo fepe purgemus.
Terra feminarij hetimen debet habere admi-
ftum.

Putanda: funt Nouembri menfe, vt fuper-
flua 8c arida, dc denfa tollamus.

Democritus alium modum praecipit , fi ferax
non fit Amygdalus, nempe teda: prxpinguis ada-
(5tum terebrata: radici cuneum, ilimfo prius huma¬
no lotio mergere.

Grteci allerunt, dc inter eos idem Dcmocritus-
nafei Amygdala inferipta, fi aperta tefta nucleum
tjctn- fanum eximas, &: in co quodlibct fcribas>& inuo-
lutum luto & fuillo ftcrcorc charta rc-ponas. Sed
fatis dc Cultura dc Mangonio.

Amygdala, vr Florentinus & Palladius tradunt
ad legendum maturitatem fatentur , cum fuerint
Ipoliata corticibus. Hxc fine cura hominis fer-
uanrur in longum : fi difficulter corium dimittet,
paleis obruta continuo relaxabant. Item decorti¬
cata, fi aqua marina laiiemus, aut falla,& candida
fient, dc plurimum durabunt,
cs & u. Amygdala*, autore Hippoc.xftuofx fiint,verum

probe nutriunt. Atftuofx quidem funt propter
ar» vi- pinguedinem : nutriunt autem propter carnofi-

/Jolor.

hlutts.Som*

peram
Langutntt
rei t it io.

rminr.'

\™yz-

I

iidi pu-

myg.

infert-

ofitio.

itu Au- .

ichU fa-

Diofeorides : Amygdajas amarx radix , fi trita

decoquatur maculas in facie i Solis ardore cotra-
Ccas tollit, lpfa quoque Amygdala illita eadem Menfes.
prxftant : appofira vero menfes cient, & capitis Cap. dolor.
doloribus auxiliantur, fronti temporibufque in-
dutla cum aceto oc rofaceo. Valent dc ad epiny- EP,n)c‘ ,deS
elidas ( feu pullulas nociurnas) ex vino , itemque ~
ad putrefeentia vlcera, herpetas canu.nquc mor- vietrtt
Ius cum meile. Porro comefla dolores adimunt, uerpct.u.
aluum emolliunt, fomnum faciunt , vrinamque C anum
cient. Profunt eciamnum adfanguinis rcieilio- murJl
ncm,fi cum Amylo dc mentha fumantur. Ex re¬
nibus vero dc pulmonum inflammatione labo¬
rantibus, conferunt cum aqua pota, aut in cclcg-
mate cum refina therebinthina. Vrinx didicul- vfma.
tate afte&is atque calculofis in palfo opitulantur: Sanguinis
itemque eclcg.nare cum mcllc 8c ladfce hepaticis,
tufli,& coli inflationibus , Nucis auellanx j nagni-
tudine. Quina: fenxue fi prxfumantar , ebrie- tto
tatem arcent. Enecant dc vulpes cum quapiam rnhadifi*
efca deuoratx. c^iulut

At gummi ipfius arboris adllringit, calficit, & f£eLtHa.
contra fanguinis reiectionem potum auxilio eft : Tufis.
cum aceto vero illitum , impetigines in fumma Colica
cute tolli:. Tulli diuturna: cum vino diluto po- *

tum medetur : calculofis vero cum pallo bibitum
prodeft. Cxterum dulcis oc cibo idonea Amyg- senenum
dala, quantum ad efficaciam fpeilat, multo qua.n Gummi te*
amara eft inferior : attamen &ipfa extenuandi,
vrinafquc ciendi vi poliet. Amygdalx vero qua:
virides cum fuo putamine dcglutiuntar > hmnida impingo.
llomachi vitia emendant. Tufa

Olei Amygdalini parandi ratione idem Diofc. Calculat.
hanc tradit, quod aliqui Mccopion vocant: Amyg- 1 'ulcls vl*
dalarum amararum repurgatarum & arcfa&arum yftrta.
choenices quatuor in pila ligneo piftillolcuiccr in Amygdala
offam contundito, affufifqucaqiue feruentis he- findat eum
minis duabus finito femihora: Ipatio humorem
imbibere , tunaque pollea maiore vi terito, ac 0le/im/r.‘
inde tabellis comprimens exprimito , quodque di- p.ir.<*.u ru-
gitis hxfcrit concha excipito. Tandem magmati
iterum afperfa aqua: hemina, quam combibere
flueris , idem facito. Singulas porrb heminas red¬
dunt quaterni choeniees. Eft autem eificax con- QietAm
tra vuluarum dolores dc ftrangulatus , aceoruiv- g“i, w.
dem locorum tum conuerfiones tum etiam infla- Dolor v*4»
mationes : itemque ad capitis dolores , aurium¬
que argritudines , fonos incertos atque tinnitus,
luuat & vitijs renum laborantes , argre merentes a uri» mu*
atque calculofos, fufpiriofis item lienofifque pro- h.
dcfl.Quin & maculas tollit c facie fi Sole vftis me- Vrina AtffU
detur, & cutem erugat, admixtum melli, Lilij ,
radici , ac Cyprino rofaceoue cerato. Hebetem /fjlhma. '
etiam oculorum aciem emendat: denique vlcera [ tents ob-
quoque manantia <k furfures cum vino expurgat, ftruftio.
Plinius fere eadem rradit qua: Diofc. addit tamen Maeula fui
quxdl vel dc fuo , vel Cx alijs exlcripta. Amygda- Cy!fus:
la: ( inquit ) amara: radicum dccoclum colorem t IceruJ
hilariorem facir. Nuces ipfie foidrtum faciunt &c furjurei.
auiditatem. Vririam & menfes cient. Capitis do- fg*d>ces lti
lori illinuntur , maximeque , iri febri : Si ab ebri- sumit r
ctate cx aceto & rofrCeo & aqure fexcario. Et fan- citpttu dou
guinem fiftimt cum Amylo 2c Mentha. Lethargi- lor-
■cis comitialibusque profunt capite perungo. Epi- UlkfrSus»
nydidas fanant : c vino veteri vlcera putrefeen-
eia. Canum morrfiis cum meile. Et furfures ex fa- cZii mori
cic , ante fotu praeparata. Item iocmoris dc renu f»s-
dolores cx aquapoix; &firpc ex eclcgmate cum
r-fina terebinthina. Calculofis ik diflicili vrinx
in pallo, & ad purgandam CLitemin aqua mulla .
trita:, funt efficaces. Profunt c.flcgmatc iocinori ,
rufii , & colo cum Elelfiphico modice addito. In
meile furnitur Nucis aueilanx magnitudo. Aiunt,

uurum.

D olor i npi-

f3o

HISTORIA PLANTARVM,

Vulpium

Venenum.

Duluum

qu:ms fere praiumptts , ebrietatem non fentire
potores : vulpefquc , fi ederint eas , nec contin-
Sar t vicino aquam lambere ,mori. Minus valent
inrcmcdijs dulces , & ha tamen purgant, & vri-

Merb,

Vt

nam cient. Recentes ltomachum implent
lJ G,*m ^lls Gracis cum Ab/mthij iemine ex aceto fump-
1 i morbus regius limari dicitjir: item illitis per-
ic vitia ledis & pnuarim condylomata. Idem tui-
n Sz fanguinis reicdionis profunt.

Idem Plin.dc Oleo Amygdalino has tradit vires.
Oleum Aimgd. purgat , mollit corpora
erugat , nitorem commendat
tollit c facic.Prodeft& auribr

Vtti. i [edis.
Oiet Cures,
'urgat.

Vermiculus

aurium.

cutem
varos cum meile
cum rolaceo Sc

Dolor cap.
tzr oculor i*
Viter a.

C ondyloma.

meile , &c Mali Punici germine dccodum,Vcrmi-
culofque in his necat , Sc grauitatem auditus difi-
cutitjlonos incertos & tinnitus, obiter capitis
dolores tk oculorum. Medetur furunculis, Sc a
Sole vilis cum cera. Hulcera manantia & furfures
cum vino expurgat: Condylomata cum meliloto.
Per fc vero capiti illitum , fomnum allicit.

Vt VCrUm fateamur » non placet , quod fcribit
ssmJtrajatt- Aniygdalas amaras ianguincni fiftcrc : quod
£u,ncm £- multo minus exiftimamus iicri addita Mentha,
fiant. vt ille vult, quamuis idem quoque fentiat Diofc.
Corru rltn. ln vtnfquc enim nulla aftridio aut frigiditas , fcd
^ /0jC' calor Sc facultas aperiendi. Quod 1 1 languincm
fifter. ’ ' "

Etdcfimpl. mcd. Galeno attributo opufculo
hxc leguntur : Amygdala cfi & fuauis Sc amara, Ik Snp
vtraque viribus fiiptica : magis ramen funt in vfii
medicina* , Sc aptiores amara* , cb quod fubtiles
magis. At pa.,116 ante cx eodem Galeno traditum
< nihil plane adltridionis habere amvgdala : ex quo [

patet librum hunc clTe Ipunum , non .genuinum
; Galeni. Hunc poflcriorem locum icquuti Germa- tr»ic\
j ni plcriquc fallo fibi perfuadent Amygdala ven- >/!,tr '
i trem ftringere. Eoquc res venit vt muliercula? me-
dicaftra , qua* hoc a non multo lc dodioribus
hauferunt annulatis rogatifqj pecoribus, ignoran¬
tia: auimt infinuare ipiis contrariii peiiuudcrcco-
nantes : led mundus vult decipi, decipiatur ergo.

Porro quod de facultate Amygdalarum aduc r~
fus ebrietatem fupra cx Plinio ik Diofc. adduxi -
mus , quia id non parum momenti apud quofdam
potatores habere videtur , friant, fi in fua ar¬
te confirmari velint, eiufmodi effectus caulam yw|
elle amaritudinis vim exiccantem , &: humidita- ebrii. 1
tem difeutientem , vtj vult Plutarcbus in fympof. r'f‘W
lib. i. quadi. 6. quo loco refert apud Drufum Ti-
bcrij Calaris filium Medicum quendam , ( nimi- Me*\
rum voluit ex arte bibere ) qui alios omnes fubin- ^ ■
dc bibendo vincere /olirus erat , antequam pota- i*n
rct , quinque fexue Amygdalas edentem fuiflc de

Vtcera pu¬
dendi.

jrent , reprobanda* Client in canum moriibus : t prehenlum : ac deinceps id facere prohibitur
vtiles eiicnt in ooferudionibus. i vino facillime fuperatum fuille , immo ne tn

tum , k

, - peratum fuille , immo ne tantil-

Hippoc. 1. i. de morb. mul. Si ptxgnanti pu- j lum quidem ad compotationem perferendam va¬
denda lupcifie.ai io ac feruido v lccrc aficda fint , luiUe. Bellum vero mchcrclc Medicum , qui quod
Amygdalas tritas Sc medullam bubulam cum aqua ! natura* contrarium deprehendit , ne arce deltitu-
luercprxcipit ,& modica farina addita puden- I tns videretur, arte comnarandum. vrl Gnirirfv

Tufis ex
prafoe, cn

Ephelis

Ob/lrxifio
te cor is.
Luterum
dolor.

coquere pracipir , & modica farina addita puden- j tns videretur, arte comparandum, vel fani tatis
da ili inire , Sc aoua cottis Myrti baccis perluere. , morumque adeo iadura,nondubitauir. Vriium
Idem 1. 2. ad tu lfim cx prafoestione vccripralcri- i non eiicnt hodie , qui ne Amygdalis quidem ad
bit Amygdalas amaras depurgatas. j eam rem egerent. Eandem hiitoriam cx Plutar-

Amygdala inquit Gal. qua palam amara funt , , cho citat quoque Ath en. qui tradit prarfumpras
omnino extenuadi vim polhdenr, Epbeiin expur- i Amygdalas bibendi appetentiam fummopere ex-
gant ik excreationibus cx pedore pulmoneque j citare. Eupolis :
ratiorum lentorumque humorum impendio con- | Da quas manducem Naxias Amygdalas :

ferunt. In iccorc crailorum vifeoforumque hu¬
morum in extremis vafis impadorum obltrudi-
ones abunde expurgant expediuntque. Quin & la¬
terum dolores ab huiufmodi caufa natos , & Li¬
enis , Sc Coli & Renum. Porro &c ipfa arbor vni-
ucrfa fimilem fortita vimeft. Nam huius radices
hcjuu h.ibc- coda atque illita ephelides purgant. Quotquot
reumarttu. vcr^ punr Amygdala dulcia , Sc ipfa lcuiculam a-
maritudinem podident , qua tamen dulcedine
fuperante occultatur : exterum id temporis fpatio
clarum fit. Qualitas autem dulcis moderate calida

e umaritu.
elimem.

Nulla ad.
; ffrtclto .

Da vinvm quod bibat» e vite Naxia.

, Ipfe quoque Dioic. in Eupor. mullum Amygdal.
I amararum Cyathi vnius menfura ebrietatem ar¬
cere tradit. Nouimus tamen, qui amuletum illud
aduerfus ebrietatem in vfu habentes, nihilo fe-
ciusa Baccho obruuntur, ac nimia fui remedij fi¬
ducia decepti , ita proflernuntur , vt nec manus
nec pedes fuo amplius fungi poflint officio : vr
cogitare necellc fit :

Victfti tandem Bacche , Viciffi.

Diocles apud eundem Athcn.lcribit nutrimen¬
ti multum Amygdalas fuppeditare(hoc fup.Galc-

cft. ^ _ ^ _ ^ _ _

Idem alibi. Amygdala , inquit nihil prorfus ha- ! nus negauit ) iucundas elle ventriculo, caffaccre. Lenio . 1

i' lAcuaTAr. Sic

up.O;

. C. , o - - - - - —

bent facultatis adftringcntis: lolaenim tenuandi quia oleofum quippiam habeant:

facultas ac detergendi m cis praepollet , qua tum legit Rucllius. ‘Quidem legunt ftyx^e : alij
vifccra purgant , tum humores e pulmonibus ac : alij i&vydSis. Ruellium fequitur Da-

thoracc fputis expcdforant. Quadam autem ipfa- lech. quamuis certum fit , vt idem quoque anno¬
rum facultatem habent fuccos crallos ac lentos tat , illos qui plurimum nucibus vrantur, rauce-
incidcndi adeo exuperantem ,vt mandi pra ama- jfcere , humc&ata illarum pingui liquore tunica
rore ncqcant : oleola tamen ac pinguis qualitatis, interiore gutturis. Amygdalarum tamen minus
vt Nuces , participes : cuius caula, ik ipla proce— ‘ opcrofii codlio cft. Qu^amobrem citra noxaip

dente tempore fiuut , vt illat,oleola. Miiior tame
cis incll hac qualitas , quam in Nucibus: quo fit
vt tardius , quam Nuces , oleola fieri cernantur.
Ventre non Ex ijs fane* intclligi porclf , quod neque ventri
foluunt. ^ fubducendo coferunt, neque corpus multum nu-
Non multi rrjunt. Qua vero qualitatem amara habent pra-

nutrtunt-

Sputum.

multas edimus.

Diphilus fcribit. Amygdalas attenuare, prouo-

care lotium, purgare, parum nutrire : recentes ac

virides praumn luccum gignere , & eum paucio- mu»/. I
rem : hccas aurem inflare ik innatare magis : te- rrma&m

— t - - - r — ncras, plenas , albas , ladtcas meliorem luccum c,t?fr r

pollentem , ea ad pus & fuccos crallos ac lentos j gignere : ex hccis Thafias & Cyprias, quia funt £ pr*j\
cx thorace d5c pulmonibus expuendos plurimum teneriores promptius excerni. / - r

conferunt. ' Mncfithcus Athenicnlis libro dc eduliis , feri-

Rurfus alibi : Amygdala amara Mundificant bit: Amygdalas Sc Nuces Perficas caftanciscilc
6: renuant , & aperiunt oppilationes hepatis , ik deteriores , cx his tamen Sc careris eundis nu-
adiuuant ad Ipucndam humidicarcm ex pedore cum generibus in vniucrfum edendum nihil clTe
Sc pulmone. quo<i

quod non fit igne codiun , prarftr virides Amyg¬
dalas. Siccas enim pingues clfic , quarum nocen-
tillimam pinguedinem abfumat ignis. •Ceterum
Diocles Icnbens nutrimenti multum Amygdalas
fiippcditare, cum Galeno , dicente , non multum
nutrire , llc conciliari poteft. Parum nutriunt ,
fi comedantur cruda cum cute nucleum imme¬
diate integente, Sc non optime mafticata : vique
adeo compada Sc denfa eorum fiibldantia efb , vt
obfcruauerimus in multis portiones Amygdala¬
rum deuo ratarum, ac dentibus non bene attrita¬
rum, integras reiedas. Optime vero, tritas , vt
teruntur pro lade. Amygdali no Sc aliis cibis ac
wQcuqiw , facile crediderimus cum Dioclc polle
multum alimenti fuppedicare.

Mnefithcus quoque fortalfis confiderans inco-
das rciici Amygdalas, dixit eas, & Nuces Perfi¬
cas Callaneis elle deteriores. InCaftancis lane
pulpa non ita folida&r copada: nec oblcruauimus
vnquaincodas fruftulatim reiedas vt Amygdala.

SimconSethi eadem fere de viribus qua: Dio-
fcor.& Plin. habet : Is tradit modice calidaS' elfc,
{acis nutrire, attenuare &c incidere. Amaras dul¬
cibus elle calidiores : cbticratcm eius dici auer-
tere. Oleum Amygdalarum dulcium, quod ea¬
dem ratione vt amararum exprimi poteit : (modu
familiarem docebimus pollca:) modice & tempe¬
rate calidum elfc: iecoris obftrudlones aperire Sc
auertere : Pulmoni etiam Sc pedori vtile elle ,
quod poftremum noftra experientia multorum
commodo fiepilfime exploratum.

Serapio ex Aben Mcfuai , foliorui* & florum
Amygdala: exprellbrum fi.ccum epotum alcatidcs
cum purgatione deturbate feribit. Eodem col¬
luta inguina fcctorem amittere, inicduni auri¬
bus necare vermes. Oleum nucleorum ( lubaudi
amararum) conferre dolori aurium frigido, Sc
morbillis conferre illitu.

Mcfucs Oleum Amygdalarum dulcium magnis
extollit laudibus, afperitatem gutturis, pulmonis,
Sc partium ceterarum etiam externarum lenire,
duritiem omnem ac ficcitatcm iundurarum Sc
partium aliarum emendare : impinguarc.confer-
rehcdicis, femen augere, ardorique vulva: Sc v-
rinae inicdum commodare. Et eft lane medi¬
camentum vere ivTrdeiSW» & ad multa eflicax,blan-
dum, gratum, Sc vehit quidam typus aliorum o- j
lcoru «reneris eiufdem : Icimus quidpoflit in coli-
co dofore, ab induratis fecibus, ab humore acri,:
in quibus tuto Sc maximo fucceflii multoties ‘
exhibuimus. Sed recenter oportet elle exptef-
fum : datur abvnciis cnbus ad libram femisplus :
minus, vel per fc, vel cum iurc carnium. In con-
ftipata aluo, mite, tutum Sc probatum experimen¬
tum , etiam renum dolore diuexatis. Eli etiam
infigne anodynum , Sc vnicum ptopemodiim in¬
fantium medicamen. i

idem Mefues oleum Amygdalarum amararum j
i. tradit obftruda aperire,flatus refoluerc «Sc dilfipa-
rc,ctiamin aurium tinnitu , Sc eiufmodi aurium
morbis,afperitatcs lenire, nemorum mulccre do¬
lores, durities mollircjpanutn faciei delere. Aui-
ccnna feribit pilulas fieri ex Amygdalis Sc
oleo Amygdalino ad famem diu tolerandam, Il-
hid confidcrationc dignum , quod apud Auic. le¬
gitur gummi Amygdala: adllringerc Sc caleface¬
re, quod nobis quidem vero miniis conlenta-
ncum videtur, quamuis ineoipfum adeo Diolio-
ridem fecutus videatur. Facile conccllerimus
adllringerc per accidens, nempe glutinando , vi-
fcido liquamine in humore aliquo dillolutum,
Tom. 1.

qua ratione cfyfcnterids quOqJ prodefle putamus.
Sed de hac re doctiorum cilo iudicium , aut qui¬
bus cfl in hac re aliqua experientia.

Non omittendum quod Trallianus tradit A-
mygdala Sc Pillacia in hepaticis dyfenteriis ca-
ucn dcbcre,eb quod facile corrumpantur,^: oleo-
(a iinr,prolripteque in bilem mutentur, & excre¬
mentum afpcrius reddant, vt hinc venter magis,
crebri ufquc iriterur. Ideni alibi praecipit de pu¬
rulentis: fi aliius non Iit citata luccunl Amygda¬
larum, fin autem fit citaca nihil proruis de iis
exhibendii. Quo (ane loco, (quamuis bc alios iain
fupra exDiofc. Sc Plinio citauerimus huc facien¬
tes) facile refutare polfis noftrorum Germanoru,
opinione.qui exillimant adllringi aluum vlu ladis
Amygdalini. At nos vix cxiltimamus conce¬
dendum. Tralliano in hepaticis Dylenteriis caucri
debete Amygdalas, eo quod facile corrumpan¬
tur dc oleofe lint , prorupteque in bilem muten¬
tur. Nobis enim videtur ca qua: difficulter con¬
coquuntur, non facile corrumpi Sc in bilem mu¬
tari. Nec oleofitas tanta ell in Amygdalis non
rancidis , ques id pneflarc polfit. Cremor qui¬
dem eorum facile acefcit, fi loco reponatur ca¬
lido : non propterea in bilem vertitur. Sunt ta¬
men qui moti autoritate Auic. dicentis Amygda¬
las ob fuarn vnduofitatem commonere choleram,
fibi perluadent non tutum cremoris Amygdalini
vfuin febricitantibus, & iis qui llomachum bilio-
fiim habent, facile inflammari, mittere ad caput
vapores, vulnerato capite iis non vtendum , exci¬
tare dolorem capitis. Nos incremofe vnduoli-
tatem illam non obleruauimus , nec qui cqUam
nocumentorum iam didorum , licet in febribus
Sc calidis morbis fepe vli limus , Sc vtamur ipfi
in dies, etiam in nollro corpore. Quod (i etiam
vel tantillum eiufmodi vitiorum iis incilet , aqua
vel (imple x, vel hordei dccodum, quo cum parari
iubemus, id facile emendat. Sed diligentibus me¬
dicis illa deinceps curiofius examinada relinqui¬
mus: qux ipfi obferuauimus , annotamus Sc ia
publicum conferimus *. aliorum oDlcruationcs
non fpementesi fi ratione Sc experientia confir¬
mentur. Ridenda profedo Sc eorum fincentia,
qui ladeum cremorem e dulcibus Amygdalis pa¬
rari folitum dari minima debere anheletis c-ete-
rilquc pedoris & pulmonum vitiis laborantibus
contendunt,. quod falsb libi perfuadeant cremo¬
rem hunc omnino adftridona: facultatis non ob-
fcure elle participem. Amygdalarum in cibis v-
fium genitale augere iemen volunt, quod profedo
vix alia fieri queant ratione, quam quod multum
nutriant ea qua fupra didum ratione eft. Etenim
femen excrementum benignum vltimi alimenti.
Nam nec magno acriue calore , ncC flatulenta
qualitate (qua: dua: etiam caufe femen excitare Sc
ftimularc (olent) illud pra:ftari certum eft.

Tragus Amygdalis adllridionem non tribuit
quidem, fcd tamen addit. Amygdalae in cibo v-
furpatse praefertim fi pultes ex iis conficiantur,
adhibita aqua, in qua candens Chalybs extindus
fuerit, aluum lubricam adftringuunt : At id nos
Chalybi tribuimus non Amygdalis. Succus A-
mygdafe amarq!exp relitis coxendicum dolores le¬
nit, tefte Sereno.

Amygdalis , inquit Matth. plerique vtuntur &
ad roborandam venerem , Sc ad reficiendas vires,
quamuis Galenus non inultum alimenti luppedi-
tareferibat. iEgtotan cibus nutricibus , Amygda¬
lino lade , cum aqua cardui bene didi exttado
dies aliquot infantes iullentari poliunt. Amyg-

Cauci o?
Alia CaU-

Getmanc*
rum errot
denuo re¬
futatur.

dttla fimeti
Augeant.

Qua ratiei
ne ad/lrtn -
gant Amjg-
d.ila.

Ad Cscnere^
Ad Wtff .

*Si

HISTORIA PLANTARVM-.

dalx tlulces mafticatx gingiuarum dolares col-
lunc. •

Virides A-

r-./duU.

E.trwr.tjuc

Dulces >-

myid

Oleum.

Aurium ob-
flrulho.

T iruntHt.

yrins diffi -

tultftt
C McultiS.

Quorundi

arror.

Virides Amygda!x,fi:o integro operimento , co-
mcftx,vt tradit Amatus,bonum faciunt ftomachu,
de filii ab humiditate emendant. Quia vero Hipp.
xftuclas dicit ob pinguedinem, ideo Auic. dixit
Jam e earum commouerc Choleram ob luam vn-
chiohtatcmiad quod aduertant (infit Amatus)qui
indi/crete febricitantibus Amygdalatum porri¬
gunt , aut /altem ijs qui ftomachum biliofum ha¬
bent, ne magnum ad ferant xgris nocumentum.
Sed de hac rcpaullo ante iudicium nortrum dixi¬
mus.

Dulces Amygdahr, tefte Turnero, cerebri fub-
ftantiam augere creduntur , macilentis vtiles. Ea¬
rum oleum ad Conuul/ionem a /iccitatc laudatur:
amararum vero oleum, vno gradu, eo quod ex dul¬
cibus exprimitur , calidius eft, accommodum au¬
ribus qbitru&is , flatu difteliris crailiu/culo , tin-
nicntibusjfurdaftris, verminantibus. Experientia
compertu n eft , hoc oleum prx exteris omnibus'
oleis, auribus efle conuenienti/fimum. Amygdala
amara,fumptacum vino dulci, vt Mufcatellino,aut
arte fafto,quod 3*ttard Galli vocant.vrinain pro-
uoc.it,ac vrinx difficultatem tollunt, profunt labo¬
rantibus calculo & arenulis , tefte Dod.

Lacuna refert Amygdala dulciadinicultcr co¬
qui a ventriculis debilibus , mittere ad caput va¬
pores, iacoque reprehenfione dignos efle medicos,
qui in omnibus naturis <$c morbis xgris prx/cri-
bunt Amygdalatum , qubd facile inflammentur,
iliii admilceantur femina Melonum aut Cucurbi¬
tarum & papaueris. Nos vc-r6 Lade feu cmulfi-
onc Amygdalarum dulcium ex dccoclo Hordei
deglubiti, in calidioribus affectibus pro potu vti-
mui: Addimus etiam interdum femina Cucurbitx
ac Melonum, eriamque papaueris albi & laducx,
ii vigilix vrgcanr.

Brucrinus de re cibariaiMirum, air,cur obefto-
res heri vcfcentes- Amygdalis nonnullis Ut tradi¬
tum, cum lcuitcr alant. Sed mirari delinet , lico-
gitauerit tales vel cllc famelicos <Sc proinde firmo
»‘tomacho,vel line in quxftione adhuc cllc vtrum-
que ab eo politum : vel denique Amygdalas non
primariam cllc impinguarionis caulam , neque
limpliciter verum elfc,leuitcr alere, quamuisGal.
id icribat. Sunt enim 6c multi alij ,qui contrari¬
um ftatuunt.

Parxus in fua Chirurgia , in fradura capitis
non vult Ixfos vti Amvgdalaro, dicens Arygfiala
excitare dolorem capitis. Dc hoc quoque ante cii-
dum. Ncc videmus, qua id ratione fieri queat.Sx-
pc accidenti alicui hec vel illa a/Egnatur cai:C,
qux nihil minus quam cius caula eft. Ratio
inlpicicnda, non negligenda experientia , fi cum
aliqua ratione commicta /it. Alioqui ne experien¬
tia quidem fuerit.

Harchius in fuoEncfriridio Amvgdalarum vi-
rcsquafdam paucis ver/i culis Complectitur :
Dccoftum faciem dea; at captnfque dolores
Sanat , at infejfi/ mcnftrua pigra det :

- Concidunt f.nmu t frvcht*.

Quoniam vero compCffJtionum aliquot inhis A-
niygdalarum viribus meminimus , placer prxei-
puas aliquot hic in gratiam ftudioforum adijcc-

F-de/vr/t r.x
Acredulis ,
emjoue V/.

Prima fit Eclegma illud Mefuei , phrhificis fa-
lubcrrimum: led etiam hcdicis & aliter conliim-
ptis quod , <!s: tuffim lenit , ac intemperiem
miiltCn /icca n pulmonis & thoracis , & tuiTim
inde /iccam. Recipit autem Am-gd.' dulcium &
amai. lcnjinis lini rorrefadi, nuclcorym pineo¬

rum , amii .

. trrgacanthi , gummi Atab. ficci &
rad. glycyrrhizx ana drach. vnam & dimid. fac-
chari , penidior. ana drach. tres: excipiantur
mellis lucci fceniculi limul codorum quanti¬
tate fuiiicienti.

Ex Amygdalis Amylo Seplafiarij hodie de¬
licatis , «Sc deliciarum mancipijs placentas , Mar-
cipan vulgo vocant , conficiunt, quas confultius
erat xgris' exhibe rj , quam nodurnis compota¬
tionibus , quod fere fieri folct , inferuire. Melio¬
res his delicatiore/que fiunt ex Amygdalis cum
faccharo & aqua rolata. Tabidis conuenientiili-
mum eft fequens.

Amygd. dulcium exortic.vnc.ij.pinearum vnc.
ij. pallui, enucleat. <3c decorticat, pulpa; dadyl.
ana vnc. j. & f. gummi arab. & trng. ana drach. j.
Amyli vnc. ij. pulpae capi elixi vnc. ii ij : frudus
macerati cum aqua cuin reliquis tundantur, &
laccharo paulatim a f per io fiat malTa : indeque cil-
iufqs figura: panes fcnilm ficcandi. Addere pores
& lemma cucurb.ce melonum cum femine papa-
ucris li magis refrigerare volcs.Priftans quoque
cit Palla regia Metuei ex ijfdem parata : Nec ta¬
men dicenda, ne potius ad pompam, quam ad
lludioforum compendii! & hiftorii huius gratiam
id prlftitiile videamur. Videat apud iplum, qui
volet. Lubet tamen Lactis Amygdalini modum
docere , propeer exoticos , ad quos forte hi no-
ftrs lucuDrationeSjfi Deo ita viiutn Jaterit, vtme-
! teantur , peruenient , apud quoiquc forte non eft
! invfu.

Amygdal. dulcium a cuticula purgatarum ,

| ( quod ht aqua tepida , lionferuente, ne oleola
fubftantia prouocecurin aiftum , ficque lac non
i bene album fieret ) quantam voles , vnc.iij vel
liij: addi polliint femina melonum & cucurbitaru,
itidem decorticata ad vnc. j. fcm.la<ftuc.&papau.
albi(prsfertim li refrigerate magis voles, lumnu-
ue placidum^ non violemjlm , quod fit opilti,,
accerferc , ) fmgul. drach. j. vel ij. contun¬
dantur ut mottarto marmoreo, quod omnium op-
rimutn ad har.c rem,lenfim afiula aqua cocta , aur
decoftionis hordej, vel etiam fero lactis , pro ra¬
tione lcopi , traijce per linteum , & in loco frigi—
diufculo referua : nam cito acefcit. Poifis & cu
folo hordearo dc Amygdalis parare.

Ha:c qua fcquuntut defumpta ex Gefn. libello de
laede & operibus lactariis obliuioni tradenda non
funt. Natura: lac imitatur Amygdalatum, quod
tum ad delicias , tum ad lanitatis beneficium a*-
tasnoftra ftequentiffime parat. Amygdali cir¬
citet libri pondere calida refoluuntur, vt facilius
cortice ipoiientur, deinde cum pane excauato
tunduntur. Tufi ac diflolutz recenti aqua ia
cacabum perfetaceum fundutur , & procul flam¬
ma in carbonibus agitati cochleari, propter fu¬
mum , coquuntur. Sacchari adiicitur fdibra.
Parum coituri amant , liquidum enim hoc fer-
culttmmagis quam ip illum placer. Sunt qui &
aquam rolaccam addant, idem ibid. Cafeus ex
Amygdalino latfte.Amygdalinum lac otiis tempe¬
rato, falitum decoquito, de li libet crocum adiice,
aut alia quilibet aromata : tum denfatum igne
cochleari diligenter permifecbis , & impones fe-
taceo, vt quod liquiaius eft defluat , tandem fac-
chatatum conuiuis appones.

Si etiam lac ccerulcum facere volueris, A-
mygdalium cu cyani floris fucco para loco aqui.
Huic deinde oryzam aut far incoquere licebit.
Aliud Cibarium ex Amygdalis, lac coagulatum
referens. Amygdala tufa per feraceuin’ transferes
cum aqua , deinde calfacics ad ignem fcir.per a-

A liui

M>*\

Tak

Amjh

Cafel

Ulit..

- mi-

LIBER II-

giraado rude, «nifccbi^quc ius pifeium, liuc de pe
dibus vitulinis aut ouinis gelatum , ac vtcris Iri- j
jefado. Nos non poftlimus nobis perfuadere i

ex floribus cyani tantum fucci poftc extrahi. Co- ;
lerus in libris de coquinaria multa praeclare para¬
te docet ex Amygdalis,qucm confule.

Nec tacendum quod Theoph. feribit Amygda¬
la: arboris cinerem lixiuiuque vt acerrima,ad for¬
naces artclquc aliquas commoda materie vtiles
efte. Dalech. quoque annotat, Gummi Amygd.in
vfu multo efte ad pannos fericeos oblinendos
(vulgo artifices id aiut, djttner l’e4t/3d are luftrum)
firmiores vtfint, ac minus corrugari laciniatiquc,
& minus obterantur.

Dida: fu nt vires , dicantur 6c noxa:. Tradic
Marcellus Virgil. felem non vitra feptem aut o-
do Amygdalis amaris hauftis torqueri ccepifte,
& vclut furiofum circumadum toto tandem
corpore di ft.cn tum pcriiilc, non vitra horam a ci¬
bo illo protrada vita.

Matth. quoque non folum Diolc. fententiam
confirmat de Amygdalis amaris lethalibus vulpe¬
culis : Sed nos idem quoque accepimus verum
efte, abinduftrio Io.Lutzio i pharmacopceo Kir-
chcnfi in Ducat. Wirtemb. qui narrabat ex ma¬
gmate expreflionis olei Amygdalarum amararum
in plateas ciedo , mortuas aliquot gallinas, qua:
id comedillcnt , quod olim quoque monuerat
Matth. in hiftoria Germanica. Mfclius itaque
pofthac fuis rebus confulent , li iftud magna mu¬
lierculis & delicia: ‘deditis virginibus aut adole-
fcenribus dono dent, quod eft prieftantius ad ex-
terfionem manulim &. faciei , loco laponis , tam
ex dulcibus, quam ex amaris.

puo

fiyma

AMYGDALOPERSICYWj

Cai^. VIII.

ARbor eft inter Amygdalum & Perficum am¬
bigens, materie, folio , frudu. Folia enim
oblon'-^, ferrata, pediculo plufquam iemunciali,
virentia, fapote amaro. Flos quinque conftat
foliolis rotundis , colore carneo i vngue Angui¬
neo, ftaminibus multis piirpurantibus, ex vmbili-
co caliceue quinquepartito rubente. Carnis pul-
uinus, deniior &: copiofior quam Amygdalis: mi¬
nus copiofus quam Perficis. Os licet Amygda¬
larum, vt perficis tamen rugofum: nucleus qualis
Amygdalis. Teneriorem frudum , antcuuam
dureicat putameni condiuht. Nucleus vero e-
dulisvt Amygdalarum, a quibus vix gullu di-
fcerni queat.

Vifa nobis primum fuce arbor iri horto nobi-
liflimi Viri Iacobi Waidner a Freudftcin in iHar^
tenfchuuiler fuperioris Alfati* , ex qua oflicula
plantauimus Montbelgardi. Noua progenies ,
qux ex Amygdalo feunuce Grxea & Perlica fa-
&a, feu Amygdaloperficum , Carol. Steph. A-
myvdtlo Perjiciu arbor Grxeis haud nominata Gc-
fncro. Confideret tamen Ledor qux de Nuci-
pcrfico dida funt in fuperioribus. Amygdalopcr-
licus,cuius exterior pulpaPerficum pomum lapit,
jiuclcus interior Amygdalu Camer.Amygdaloper-
iicum nunc inAifatiafrequcns,cnius oijcus cortex
perfici inftar rugofus, & nucleum Perficum folct,
grati faporis : forte Perfico primb infita. C.Baub -
term. SEmbsum !>»lb t11an6el?n»tpf«f.d>.
GaUffW»* Pefibicr.lt.MMiUvU P
Mandicla me^o Per fi-
eo,

T«m. I.

AMYGDALAM REFERENS
frVctys hirsytys.

C A P. IX.

Scribit Cluf. in Exot. A lac. Girefe accepimus
frudum qui ita Amygdalam referebat vt •
jprimo afpcdu Amygdala eile videretur : led lon¬
gi villi quibus erat oblitus , diucrium efte okcnac-
bant.

Iluius exhibet figuram in tabella lub numero Dcfcrjprl(i
quarto , Erat alitem inquit , vncia paulo longior,
minus vncia latus , fufeus , vndique villis oblitus
( nifi vbi attriti S: deterli cfaiiti) in dorlo autem
longioribus , cbloris irltcr Iuleum & fpadiccum
mixti , cortice vero adeo tenaci , licet tenui , prx-«
ditus, vt magna difficultate aperire poflenv.nuclc^
um enini continere , ex Ipuiruquern motus age¬
bat, intelligebam : erat vero Amygdalee luo puta- ph.if&oll

mine exemptx par magnitudine , vnb tamen
tere imuolus aliquantulum , vt Phaieoli formam
verius exprimeret , quam Amygdala: , qaique iil
binas partes feparan poterat , tenui. candicante
membrana tedus ,ob vetultdtcm Cariolus,vtquis
ellct eius fapor diferrierc nequirem. Solet
vero interdum is frudtis adferri muria- conditus, Murta
formd pene exigui cucumeris , fed multo latura- du*.
riore viriditate prardicus , qui muria exemptus,
paulatim fbccefcit,& pulpa eandem in pollincm
cum cute refoluta nucem relinquit , eiuhnodi v 1-
lis tedam , vt bbfcruabam in ea quam ab iplo
accipiebam anno 1 6 o i. binas vr.cias cum fe nulle
longam , vnciam autpaulb amplius latam; dium
autem frudum anno infequence MangJ. elEe de¬
prehendebam: de quo conlulendi Garciascap. 9.
lib. 11. Chriftophorus a colla cap.43. & meum in m
illud caput lcholium : .

Adferebar mihi Annb 1599. Erancifciis Rodi- £C^as
gucz , Bengake regno oriundus , ex Bantamla- y0/Ja
useimoerio, Mangas arboris illic nafcentis ali- rtccr^Ji.
quot folia , cum frudus ciufdcm atboris nucleo.

Erant verb ea folia denfa, qubdammodo cuta-
cea , inftar annotinorum Lauroccrali fol.orum,
noucrn, decem interdum plures vncias longa , bi¬
nas cum lemifle vel ttes lata , in ambitu non feJ>
ratai oblongiufculoque macrone prodita, craflio-
re neruo illa per medium lccundum longitudir
nem fecantc, d quo vtrinqiic fedecim vel leptcn-
dccim crafliulculae vena: in latera excurrebant,
tcriiiioribus aliquot venulis vix apparentibus in-
tcrfcprtt : ea manducata acrimoniam habere de¬
prehendebantur, quia forlitan reliccata.

Miror autem neque GarCiam , qui hanc arbo- C

fem in fuo prafdid jiabuifte feribitineque Chrifto-
phorum a Colla, qui plura cius genera facit , &
plantas ipfas ad viuum expreftiile non vno loco
gloriatur, foliorum formam declaraftc. j4mjgd.il b

Nucleus porro longioris Amygdala: fuo crafto farm* r.t*-
Operimento repurgata magnitudinem habebat, dtm.
membrana tedus, cinerei coloris, lubftantia au¬
tem pene indar nucis Fdufel fiue Areca conflans,
in qua nullam amaritudinem , imb ne alium qui¬
dem manifcllum laporem deprehendebam, nili
in reficCato (qualem accipiebam) eutmuillet. Ad
lcriptiun erae valde commendari ab inco¬
lis. ,, Truciut

Eiufmod i autem frudus immaturos Sc adnuc mUnn c :??-
tenellos, muria conditos,poftca adfercbant quot- dm
quot nauigationemiriftitiiebat in Indiam, quibus
ui reditu cum aliis cibis vefcerentur, teneriorum

cucumettt murii etiam cafnditorum loco, vt mb-

Qc1-

• ?ai At HISTORIA

listu pIcrifqjGermanica, locis,hmilcs cucumcrcs
nxnlis r.dp onere, atque etiam in Vngaria,cum ai-
#jis carnibus. Mihi autem donabantur fifniles bini
irudtus cx illis quoslacobus van Ncckanno i£cj.
referebat, eranrquc ciiuerfa' magnitudinis: vnus
enim quatuor vncias lnogus aut amplior , tonde
ambitu corr.pk&cr.s , qua parte craiiior : - Alter
paulo minor : vterque tumui eiufdem forma: bre-
u:quc &: crailo pediculo prarditus, crrdLoriumma
parte pediculo proxima, gracilior infima, & mu¬
crone nonnil.it curuo : aperti membranaceum
inuolucruir. continere depr Jicndtbantur obion-
s*por. gum , longiori Amygdalee fuo puluino liberata:

pene fin:ilc,quo nucleus eunde forma: tectus erat.
Retinebat adhuc hiefrudus , licet muria condi¬
tus, tantoque tempore adicruatus, latis gratum o-
dorem.

PL ANTARVM>

AMYGDALI FACIE FRVCTVS

EXOTICVS HIRSVTVS.

C A P. X.

Deferiptio.

V<Ue.

I)Ercgina raritate perelegans hic frudus A-
mygdali lt:o puluino non exuti Ipcciem facie
externa naud oblcurc rcpixrientat , cui Se figura
liciatis conucnit : quippe qua; oblonga, corn¬
is rclla., altero latere modice iinuato , ex quo tu¬
berculum barbatum eminet, oppolito arculatim
gibbo. Nucamento caitcroqui cft firmo , .duro,
loris vilus dense oblito, paliiuis &lubr; urnis, qua¬
les fere pili porculorum , vinlulicoquo adhadit
■confpicuo latis, & Perfteorum iimili , a quo per
frudus longitudinem falcata: linea* protendun¬
tur. Fructu aperto, corticis facies interna peni¬
tas glabra , lamis Se eburneo nitore cofilpicua.
Sed nucleus qui intus latet, figura phalcolacca
cft cauitatem adimplens, proportione micam cn-
NhcUhs. to rclpondcns , qt i geminus membranula qua¬
dam per media dilpeicitur, leu pariete intergeri-
no : membrana tamen communi Se nigricante
. h conneditur. Nuclei lubftantia fiubdura qualis
em ran* glandium vetuftiorura ,extrinlccus coloris fulci.
Super. interius fului : fapore mcdullolo, fubdulci. Ex¬
hibuit nobis frater C. Bauli.

Hunc eundem frudum anno itfoS. accepi ab
Illuftr. Principe Sibylla Anhaltina Wirtemb.
q' iem^ tunc i.c defcripii : erant aurem duo : vnus
y illoius Amygdale iirailis, comprciTus , fonorus,
lo.io apparebat contineri,nucleum : alter idcm,ni
fallor, cum preccacnti, cinereus, oilolus nonni¬
hil, a quo era nt-derradi pili, vel villi potiusjcor-
tice 1-lcstp, fragii:, fub quo erae tenuis membra¬
na , qualis in ouis , exalbo cinerea , ieparata a
eo: :ice , modo dido, «Se a nucleo epntcnto : nu¬
cleus, ri fallor, erat compedius, phallolum ali¬
quo modo expri mens , pa.i t i . i nigricans , partim
rubefeens, qui in duas, parces dirnndcbatur, vide¬
batur de rus , qui tamen facile deraderetur, lapo-
re:n nullum mani felium animaduerti. Hi mi¬
hi videntur iidem dfc, cum Manga, iiuc Am\»A an¬
te didis.

m

tamen, Mediociis
cft altitudinis:fo- Fe'/*
lia pomi nigriora
glabra , crenata :
fiores vtinlyluc-
lcri,cadidi, maio-
xes : caudex fatis
cralFus , firmus, 4
materie rubclce-
te aliquatum , fcd
pulchre rutila cir¬
ca interna, pree- j
1'ertim vctuftioru,
dura mediocriter
de tradabili.(Cte-
falp. materie fra¬
gilem dicit, quam
bene , norunt qui
lignum hoc Lv-
pius tradant, nili
forte ramos ex¬
tremos intelligat)
cortice fulco, fcabro : ex quo reludat gummi J.*
fuluum, pellucidum, ori gratum, Frudus nihil
aliud funr,quam fucculenta quadam pulpa , tenui •
tunica obduda, magn itudinc,colorc, callo, lapo-
re, infinite propemodum variantes : Os com-
preilum, magna parce oblongum, dentibus fragi- svl
lc , nucleum fubamarum gufttl continet. Pruni d,Q\
autorc Theophrafto radice nituntur longa, liu-
mcrola , robuftaac mori contumaci.

Prunus Diolc. arbor nota cft : is Go<

meminit Syriacarum , Se maxime qua: in Dama- >n
fco nafcuntur. Se lylucfirium ac gummi arboris
Pruni.

Lft Se fu a Prunus, fiu vj>vwy.n}.lz. Av^voto,
quamTheoph. licdclcribi:'. Alia quaedam A r- /v.v
bor JyEhypti] Prunus eft, proci ra, hmdu, natura
° nitudinc Mdpiiis- iimihs, nili quod i

DE PRVNIS
C A p. XI.

Deferiptio 'VT Otior eft Prunus , quam vt longa feric ver-
horum iit copiose dcibibencia, Picamus

Se m,p

cicura rotundum habet. Florere incipit ir.cnfe *
lulio , fructum maturat circa brumam. Folia
non amittit,: [invulgatis Lgicar $v>Mv f i .!r, j
quam lectionem Comatius il ; ; i , vertitquc,

tolium ipli manet. Seal hic lenius cx Gruitis
verbis extorqueri commode nequit : fcquimur Can
itaque Plinijdc Gaz.-a lectionem, quam & Dilech.
approbat.. Ite «t.V^W.VJQui citea Thebai¬
dem habitant, ob luculentam huius arboris co¬
piam, fructum liceant, & exempta nucula tua- Tit>
dunt & in mallis cogunt. Idem Thcouh.de Pra- r*"- [
no fparlijn didr.fupcr fructum iplitm. florem inii-
dcnrem emittere.lemen habere ligno opertum vel
cruita. Ha:c Theoph.de Coccymclea nue Pruno,
qui & I.?, meminit wp.W, in qua humor in la-
chrymi modum gignatur de qua voce infra ccc-
pioiius hoc iplo capite.

Plinius de Pruno afigyptia paulo aliter feribir,
lic: ibi [circa Thebas] de Prunus xEgypria, non
diilimilis fpina: proxime dichr, [.Egvpaxl pomo ‘
Mefpili, maturelcens bruma,ncc folia' dimittens.
Lignum in Pomo grande , fcd corpus ipfum na¬
tura copiaque melium initar incolis. Purgatum
enim tundunt , feruantque cius otiis. Vt mi¬
rum nobis videatur quidDalecharapio virodo-
diilimo venerit in mentem, quod ad hunc Plinij
locum citatum adnoraret hate verba. Vide o*U
Theoph. cap.ul.q. hili, qui natalibus cum Plinio
conucnit , alia re nulla prorfus. Que h.tx
quae 10 oicitamia eft ’ Tantum meh.crculc abeft ,
vt nulla prorfus re conucniar praeterquam natali¬
bus , vt r Unium hunc locum cx ipfo Theophra-

fta

Cee-

•e*.

*/cc-

LIBER

lio trarifcripfillc indubie adkrnare aufimus. In ,
hoc tamen euariat Plinius a Theophrafto. Hic
Me (pilo comparat : ille Ipinx dlgyptix : hic nu¬
cleum rotundum, ille lignum grande dicit : re¬
liqua rcipla eadem , verbis tantum difetepantia.

An vero Coccymclea Plinij feu Thcoph.iit My-
robalarus emblica officinarum , vt & Chryfoba-
lanus Galeni Haua , vr ex quorundam fententia
annotat Dalcch. fuo loco patebit. Prunis, in¬
quit Plin. iliceus aquoius : foris corpus , intus
lignum.

Alibi vero diligenter perfequitur differentias
his verbis. Ingens turba Prunorum, vcrficolor,
nigra, candicans. Hordearia appellata , a comi¬
tatu frugis eius, (quod curti Hordeum meritur ea
maturclcant.) Alia eodem colore feriora maio-
raque, Aiinina cognominata a vilitate. Sunt Se
t nigra, ac laudatiora cerina atque Purpurea. Nec
luna non ab externa gente Armeniaca, qux fola Se
odore commendantur. Peculiaris impudentia
eft Nucibus iniitorum, qux faciem parentis fue-
cumque adoptionis exhibent, appellata ab vtro-
que Nucipruna. Et hxc autem , Se Pcrlica,Se Ce¬
rina, ac fylucftria, vt Vux , autumno cadis con¬
dita, vfque ad alia nafcentia xtatem libi proro¬
gant. Reliquorum velocitas cito mitefccntium
(maturcfccntium Dal.) tranfuolat. Nuper in Bce-
tica Mai ina appellari coeperunt Malis inlita , Se
alia Amygdalina , Amygdalis. His intus in li¬
gno nucleus Amygdala eft : nec aliud Pomum
ingcniolius geminatum eft. In peregrinis
arboribus didta funr Damalcena , a Syriae D amn¬
ico cognominata , iampridem in Italia na¬
fcentia , grandiore quanquam ligno , Se exi¬
liore carne, nec vnquarn in rugas liccata, quo¬
niam Soles lui defunt : ( quanquam Soles lui non
dcfint : ) led Pruna omnia poft Catonem ccepillc
mamfcftumcft. Cerea quoque Virgil. celebrat
vnic.

Sunt autumnali Cerea Vr una die.

Et in Ecloga i.

Addam Cerea Pruna, &hunjserit huic quoque
P rno.

Columella :

Armenii/que & Cereolis Prunifque Damafei.

Et Ouid. in fua Metamorphofi,

Prunaque non folumnigro huentia fucco ,

Verum etiam generofa ,nouafque imitantia
ceras.

Galenus Iberia Se Damalcena celebrat , vti pare¬
bit in viribus. Palladius ea Damalcena di¬
cit, qux fuo feculo ficcabantur in fole per crates
loco licciore dilpclita. Talia etiamnum hodie in
officinis Damalcena diCta funt: A aua.7y.ljjA xoxtl-
ytixov Athenxo tamquam ab alijs diuerfum ( alij
tanquam exteris prxftantiorem ) qux gignuntur
in alijs regionibus. Pruna igitur hxc funt Se alijs
Se Hipponacti memorata, vt refert idem Athen.

Coronam habui e Prunis atque Mentha.

Alexis;

A. Quin & in fomnis videre vifus f m mihi
Pramuim •vidoria. B. Quale id erat dicito.

A. Aduerte iam animum.

In ftadio concertatorum me quifpiam
Nudus accedens coronare vifus efi corona tortili
Primorum. B. Dij boni. A.Maturorum.

Idem rurfus

arum
*<* con-
ttomm
Irjvmii
in*.

I I- >s?

Talis ejl prorfus eius facies%

Nicander :

fAtfKoy o Xox.xjuy©~ tyKtw. C :CJSV-

Malum qu jd , Cucullus vocant.

Ira vertunt. Annotat Dal. xoxyAw-"' : qitbd gtfan»
dcfccntibus cucullus e fuis latebris prodeat Se
conlpiciatur: led quid commune aut limile Pruno
cum cucullo t Clearchus Peripateticus feribit ,

RhodijsSe ficulis Pruna vocari tydCo^a. , vt apud BraJ *'
Theocritum Syracufium ?

Ramos Brabylis graues & m terram curuos.

Et alibi :

Quanto Malum Br abyto fuauius.

Eft autem Brabylon fructus , Pruno vulgari ambi- Br^tn
tu minor, eodem fapore , fcd paulo acrius. Hxc
quidam referunt ad Prunum Damalccnum. Da- sjUejire
lechamp. reprehendit Athen. qu6d ro /frArepov OmAjeen
inepte vfurpet , pro rfuqwoTepoy , vel o%tm?ov. A-
ccrbius eft Prunum fylu.acidius DamafC.Sel cucus rru^„s
in linguis , vt idem tradit Athen. eadem cfle ait spodi m.
yA.J'-va C-J-Qyra., xoxxw.nha. t* «A*. DiCta porro sut Coccjmeha
yddpva Vellit txcUoJwa. l (Zpd&v\a VCloquia ducunt
aluum,quafi @o$eit id eft, cibos depellentia; pe,jlC/t

& ha. quali 'xnhtt, id eft, Mala ,'vt Demetrius I-
xion prodidit in Etymologia. Theophraftus,

Prunus inquit, Sefpodias, qux vcluti Prunus fyl-
ueftris eft. Araros Coccymelqam vocat iplam Adnk.
arborem : Coccymalum vero eius frucfum. Aii-
ftophanes Grammaticus in Glollis Laconicis feri¬
bit a LaconibusPruna vocari e;t).!«?v«t7rtr-c7^,id eft,
acida Poma Perfica , Se a quibufdam Adria. NeC
folum xexr. vun^ta. arbor dicitur , led Se r.oxxvy.»^
rQ-, autorc Polluce. Suidas m xcyy.vy.uKa tra¬
dit vocari S.p/jt qux tamen re&ius dicas Ar¬
meniaca, de quibus fllO loCO. ^ ^ ^ Btricocca

Pruna multi, vt tcftatur Curtius Grxee s u,d.unot.
vocari arbitrantur. Nos vero eam vocem in hac Ochra.
Iknificatione apud nullum probatum autorem G”j*b,»a.
inuenimus. Onychinae autem ab vnguis colore
vocantur eidem, enim vnguis cit. Sunt Se yrcclc_
vcrficoloria , Se inter has differentias quaedam
prxcocia, alia ferotina : quxdam item lignum ^ued;J}<-
ftatim dimittunt, & hxc inter pretioliora haben- rem,*
tur, Se huius dotis in multis generibus nomine
eft: Cxteris vero carne lignum adhaeret. Primi ety

Goropiuse Penu fuo Cymbrico nobis aliquid
noui imporcat. Pruna nos (inquit) Pruimen vo¬
camus , quali ptmrrmnnen/idcft , Moraeuacu-
antia. Latini itaque Prunorum nomen noftrati
lingux acceptum terre debent. Hermolao tcfte:

Koy.cu»*®-' Se y-ov.xoy.nhla. , feu ut ille feribit , Coe- ^eJc0
comelea Se Cocomclos Grxee diSta : Pomum e ecomelot
ipfum neutro genere , arborem mafculino media
eomcedia pronunciat. Folio Arbuti deferibitur , Gaz*
fi Theodorus Gaza audiatur : fcd hoc Plinius
Theophraftum fccurus,non Pruno fcd Coggigryx
vocatx tribuit. Decepit hominem , vel corrupta
lettio , vel nominum affinitas, funt Pruna onychi-'
na Columella: , nigris laudatiora.

Et quia Pruni Etymi mentio incidit non infulse Onychina'.
nobis Lonicerus in xoxxny-^la f deriuationem ori- Koxjw^u-»
ginemne inquirere videtur. Equidem, inquit,***-
haud fatis indagare huius vocis,;»xxvu«As*,etymon
j poflum , vt rej refpondeat. Ex compofitione certe,

| jio*.#©- granum eft , y.i ihw Malus , aut yvr la i Ma-
j lum , vnde Pomum potius Granatum erit. Verum,

I hiftoria Se natura eius non refpondet. Aliud enim
I eft oo/* id eft Malum Punicum, aliud Prunum.

VidiftinvnquAm omafumfuratum , autfphnem j Propemodumeb inclinat aanmus, vt per barbara-
tnquinttum cnimemo , mtturorumque Pru- j lexin putem hama eile ex latmc- co-

norumfportMU ; quendj vocabulo , vt fupra contigit ui Armcmaeui

Tom. 1. C!- 5

| ,: \n

CojflHH-

lum.

iS HISTORIA

malis , qua Praecocia Romani vocant , quam vo¬
cem non rede adfcquentcs Grarci homines , vt fic
in aliena lingua, dixere ‘Wfcy.iy.K/a. & ■ojMtojoc/*, vt
y.',KKifjLu>Ja. , veluti Coquimalum , hoc eft malum
coquens & digerens : dtijcicndi enim alui ei vis
ineft praecipua. Hinc Se in Alia , vt Galenus ait ,
arborem ^ frudum Ts&uttw appellant , qua* vox
item non latis feliciter , tranllata eft. Prumnum
enim Aliaticum in medio redundat, quum (impli¬
citer t -Jrwj. Prunum dicendum erat. Atqui latis
Qoccjmelex eft ys kkvuv? i&v vel Gal. tcftc , cllc Prunum. Coqui-
ejl vrurwj. malum igitur prima fua origine didum Prunum ,
poftea G racis y.cy.xvurrM : «Scinde nonKvutfU tew di¬
ctum putat Loniccrus , quemad. a Pruno latino-

PLANTARVM-

Prumnus .
rrumnmm.

rum , Aliaticum illud m-.uvov corruptum.

Coee tm
Ium .
Prune
T heoph.

Tf*VHe

Ordoerunt,

Sujtnum.
Seu/ not.
Linguatu
nomina.

Anus Ar*b~.
D omtrun.

Prunu

jpeesfA

DifFeren-
eiae

fucuiru-

1 0.

vero acciba ffint 8c auftera

At Cordus e contra Pruna, «Se Germanorum ,
p ne ferti m Halforum praunen a Pruno dedudu
putae. Quod vero Loniccrus de pruno in genere
ait vel Prumno cllc xaxy.vu«Mcc-,minus fideliter ex
Gal. dixille videtur, qui non omnem vel indefini¬
te, Coccymcleam, led fylucftrcm, vtJyy& in Alia
vocari tcftatur. Quid ii xtx ruuntor didum quis
ftatuat, quod malum lit, granum vel femen vnum
in fe continens : id cll. Cocci inaluin.Irr.mo quid
li jpfi etiam Theophrafto dicta iit ? is lane
in nono hift.cap.j. Jtcy.pveld tu , hoc eft, lachrymas
fundentes arbores, qua concrclcant (gammi vo¬
cant ) rcccnfer: >, JiCyeowy inquit W-

thttuwov , U7~ iP ryJ 'TTuiJ r~? : J »'■ Juy.ov&itf Hf
jiie-ne, xaSn.&f i\a.7V{, 7r,vx::ry rr cur^H, m~\jQ^y &uvy-
Jk*.ffe,KipAj*i irrsr»r9 Sec. Vides ipfum immediate
contingere ciufdem fere natu ne ac generis arbo¬
res , Amygdalum Ccralum, Prunum. Nam Se
Gaza Prunum vertit, «Se Conftantino in Lexico
irf"vn Prunus eft arbor Theophrafti ex loco citato.
Vnde non mirum fi lubtilifinno Scaligero mirum
videatur, ni noftra vox inde emanauit , li tamen
canoftra fit Prunus , inquit ille. At quominus
fit : nihil impedit : immo ex eo ipfo loco vel ma¬
xime patere videtur cllc,Gummi enim fcu Iachry-
mam fundit , & Amygdalo & Ccrafo affinitate
proxima eft. Addic Scaligcr : Sufinum Veneti ,
Se Thufei : nefeio an ePerfis > etiam apud

Galenum : At de fylueftn Coccymclcahoc Ajid-
ticis dici paulo ante monuimus, o^uimcaot xyrnt
Laconibus, Had.Iun.

Jfias3 id eft. Pruna, Scrap.Belluncnfis apud A-.
oie. Pruna in margine annotar D-.mran dici.Sunt
qui&: Avos fcu Hagiat iifdcm dici tradant. Hebr.
Kafibap, tcftc Elia Lcuita , vti citat Tragus.
Germ. pf Aiutitn «S: Friedjcn: quibufdam vt in
Haffia etiam pratinen, quam vocem a Prumno
dedu&am putat C ordus, vt modo dictum. Ex-
ficcata etiam Pruna, qua: ex Hungaria,Bohcmia,
Auftria,TranlIyluania& Morauia in Germaniam
importantur, omnia communi vocabulo
feben vocantur. Minora fere fri cd; eu vulgo :
& Ccreatr pi£Iin£t.Gcimanisdia;ntur,vt patebit
in differentiis. Eadem appellatio arboris , fi
addas cuique dictioni arborem : bau»n,«Scc. Gal.
Pruni er: Prine. Montbelg. des Beloffes. it. Pru-
ne3 S ti fine. vel Sua ni . Caftil. drnoloyCirucio aut
Andrino : frudus Qxrutlas aut Andrinas : Catal.
Prunas. Portug. Amexicura : fructus Anuxas , a-
lias Awexcdi. Belg. priiyitie. Angi, ploum
rrce. Bohem. 5ilu>ci0hpccflFy* Hung. ^tiua

fffi-

Differentia vel a fapore fumuntur , qua: potif-
AJul°A- ^mac^evicicmr»Sll^d ex ea facultas dependere
videatur. Sunt enim quadam allium liftencia,
ffint & foluentia , alia mediam quodammodo na¬
turam funr fortita. Quacunque dulcia fuur,al-

uum loluunt : qu;

eam cohibcnt.ln neutram jjartem valde inclinant,
acidodulcia vel acida , led hac liti febrientium
maxime conucniunt. Sunt rurfus alia magna ,
alia parua. Magna vulgato idiomate fere pftafi^
inen/parua veru , Isnccbcu appellari conlueuc-
runt. Colorum ac reliqua: differentia ex enume¬
ratione patebunt.

Ergo vt ad Prunorum differentias rcccntiori-
bus obleruatas propius accedamus , ordine quo- dijfeA
dam hrgulorurn diligentiam infpiciamus , cxorfi Culi’
a Rucllij , Gallis Pruna potillimuffi concclc- />run
brantis. JSj

Prunorum itaque , apud Gallos innumera: fere
differentia*. Prima laus Damafccnis tribuitur ,
nigra cute* , carne fuauj , rotundo ligno, exili nu¬
cleo. Secundas partes libi vendicant Pertig.na
cognomine , lbenca , vt credo vocata , quoniam
primum ex Hifpania venerunt »vt inquit Aedus,
lucci dulcioris, duriorifque carnis,fuaui guftu: ea
qua parte Solem fpcClant , purpureo nitent colo¬
re ,aducrfa parce candicant vel fubrubent : y:ra-
que prclla digitis internum os dimittunt. Alia
coloris ccrs ex candido in luteum pallcfccntia, r-a ’
qus C ere U . vel Cerea etiam apud Gallos voci¬
tantur: Alia maiufcula , mollia, purpurea. Pedi¬
cularia vulgo a vilitate dicta y ijs lues rura faginae.
Afimna non ab re putauerim quoque dicenda. Afu.\
Commendantur maxime quoque qua* Prumdatty- Pmn
lry i longitudine digiti ,vtputo dicta , purpurea,
luaui carne, ouata pomifpecie, inlitionis man- nt
gonio noTquam non nalcentia. Alia Neberdiana >
icem Juliana , aliquanto feriora , coeruleo eoio¬
re, cumularim in parente intorto furculo .pen¬
dent, dum palTa contrahantur, in rugas.

Eadem fere & Curtius habet : 1'cd nouisanno- Cur >
tatiunculis locupletata. Se ab his quxaam diuerfi
alia. Quadam grandiore, inquit, lunt ligno, qua¬
dam albo, alia purpureo, catcra nigro lunt colo¬
re : omnia tamen parua. Hac enim reliquis
rraftantiora , intus paium crocea , minimum
luceo abunduntia, vt edentes ad fitim prouocent,

! quibufdam Panfinadicumui;. Hac autem gene- parh.'
j ra (inquit Curtius) tempeftate Plioij no fuerunt,

! aut poftea hoc nomine vocari cccpcrunt. Arme -
maca, qua vulgus Armelina vocat, minima funt, Arm^
: purpurea , grata odore. De his Columella in
■ carmine paulo ante citato , Hifpanica liucn, in-
1 grato afpectu, led miro dulcore pradita,oblonga,
ligno incus exili ac longo. Nonnulli a regione
citerioris Hifpania: Catabmea malunt appellare. QatJ
Iuli ana yexo qua apud Turonenfes in Gallia na- iuls\
Icuntur, dulcillima, colore nigro. Dcliccata ve¬
ro per totam Galliam venalia deferuntur , agris
etiam expetita coifta. A dactylorum vero forma
Dattjlica dicta: prsgrandia hac albi purpureique
coloris reperiuntur. In honore lunt, ouata in 0u 'f'
longitudinem figura. Quadam verb Hordeacea
antiquitus, vt lupra diximus, dida a comitatu e- u ard¬
ius frugis, candida, «Se eius coloris alia feriora,

maioraque Se propter vilitatem Alinina dicta. In A

pretio vero nunc lunt, qua Perduona dicuntur, a-
li j lberica dicunt , quod primum ex Hifpania ve¬

nere. Sic enim vocari Symphorianus Champe-
rius medicus doctillimus teftatur. A Perdice,
lcilicctaue, dicta funr quod quemad. ea intec
aucs cibi fuauitatc cateras excellat, fic hac intet
Prunorum genera. Serotinahacpurpurco colo¬
re, forma non grandioris, dulcimmi laporis,
CiL-pere nunc Se deiiccari,vt lu limis non cedant,

A bonitate enim regia fune dida, amplitudine au- Re&
ccm pblt Datljlud lunt etiam parua, nigra , ouali Mu

figura

figura, plurimo Taceo, (i quod aliud genus abun¬
dantia, quare Attii ra a vulgus vocat, ac Ii fuccum
mcicrc videantur, Aliaquxdam vfque adeo par-
ua funr, ve magnitudine Pruni lylueitris frudum
parum cxccd nit, nigra, rotunda Se feriora. Sunt
Se Acidula, nigro colore, luceo etiam abundantia
verum non identidem. In extremum Autum¬
num durant, vt hyemem attingant.

Clearcbus Rhodius Se Siculus, Theocritum Sy-
racuianum Brattyla pruna appcllade lcribunt,qux
«ScM idrya & Badria Athenxo dicuntur, vt di-
Rumfupra. Frudus quidem hic minor, guftus
vero idem, ni aliquanto cllet alperior.

Ioubcrtus Pruna Pertig^ma, P runtdaftUa, D*-
mafeena & Imperialia vocata prx exteris cdmcn-
dat.

Solerius Alihina fcu Pedicularia Plin. Gallis

LIBER II. x?

pediculum, vt Dspiafcena colore flauo : Catclana
colore lubuiridi, alia colore nigro. Multa: alix Catclana,.
Tunt inexplicabiles differentia: , uario cultu. Se
ftudio inferendi inuentac. Eft Se fyiueffris Pru¬
nus, Sec.

Peculiare ( addit idem Cxftlp. ) in fructu Pru¬
ni , quod deHorefeens, li multi imbres contige¬
rint , conuertitur in longum quoddam corpus
inane quod Tuna vocant. Idem ex Theoph. di¬
cit Pruno foliucffe Arbuti : ac peculiare ei frudu
in pappum perire: qux Prunis noffris conueniaftt ,

(i pappus hic non Lanuginera,led inane corpus li-
gnificet. Tuream didum. Quod ad primum , vel Aliut.
j non rede nouit Carfalp. Arbuti folium , vel certe rtr
j non bene contulit , atque adeo hac collatione a-
| liquem i:i fulpicionem conijcere polfit , ip/i ncu-
I trumprobe cognitum. Qgoad polterius : bellam

Ture* pratr
tu Siitinn*

C ttfalp, r*r
frthen .

Delphinatibus Prntics Bouaulx dici feribit > cfle- ! fane vero interpretationem vocis pappi , quam

' ' r ‘ II 1 r ■ /' n T T)^ v » i rt < M r . U 1 * I _ _ " ^ ^ ~ } .. . r\ v* f Ci

que forte Hiberica. Idem Pertigoma Rucllij;
lufpicatur effe magna Galeni.

Nicol. Abr. a Framboificre de fan itate tuen¬
da : In Francia excellentiora Pruna funt Dnna-
fccna trium generum. Nigra,rubea, Se violacea.
Secundum locum obtinent Dadyla ob fuauira-
tcm. Magni Hunc in Prouincia pruna ex Bri-
gnolcs : multi etiam fiunt Pruna Pardygoinia ob
magnitudinem Se gratum leporem. Pruna Rci-
mcnfia xftrmantur ob pulchritudinem potius ,
quam bonitatem : color enim exruleus vifu de-
lcdabilior, quam fapor guftui gratus : eis ineff
minimum aciditatis Se aditridioais , incolis di¬
cuntur N obertet.

Sunt etiam apud Reimenfes alia Pruna , dida
des Vign.ns , quae comeduntur plcrunquc priuf-
quam matprclcant. Propter inlsgncm aufteri-
tacem Se acerbitatem illi iis tantopere deledan-
tur, vt (oleant ponere in iulculis,loco vuarum a-
cerbarum.

Hifpanix celebrata pruna , vt tradir Amatus,
hodie Pruna Damalccna prxeipua habentur, Sy-
t racufana abHilpanis noiufaaca, nigra, rubentia,

1 '*/**"'* vel in totum alba, ad citrinum tendentia, oblon-
1 ga, boni faporis : Citrina multi Cerea appella-
‘,e‘ re non dubitant. Multi quoque ex omnibus Pru-
• ni fneciebus prxeipue laudanc,quam Salmaticen-

A inai . { . . 1 , 1 1 1

les Andrmas ob colorem nigrum vocant : rotun-
i da funt, fapore. acido,ori grariffima , qux matura
febricitantibus apud Salmaticenfcs D. Alterctus
non line optimo fucccilu concedebat. Lacuna
K * y. vero feribit inter Pruna Hifpanica prxeipue co-
\h.tehs. mendari diRa De Monte. Secundum locum obri-
*,nM- nere qua: deferuntur ex S. Michacle. Inter ifta
; fcqui rotunda, quas vocant Andrinas. Ab omni-
|r afetrht lauciai-i Damafeena.

Periit Jlremtu nunc Italus.

»a Ita- Prunorum , inquit Caelalp. rotundorum quq-
dam mali amplitudine, flaua, dulcia, odorata,quq
nuiit primo maturantur : cognominantur autem a
htudtne jvlalis. iis minora , Se aufteriora , quae Augu-
Ro maturantur , Pruna Augtijlana vocata: Se Al¬
bana la inter pretiofa. Alia nigra, duriore car¬
ne, fcd gratiflimo fapore, vulgo Pcrdicona cogno¬
minant. Grandiora iis funt Attinii ana, acluc-
ci bonitate p recellunt. Simili lpecic conftant a-
riaquxdam, vt etiam fallant, fed in fuauitate fa¬
poris quamprimum difccrnuntur, vr qua: A [ma¬
na , Se qux Jubi a alicubi vocantur inguRabilia.
Paulo minora iis &: oblongiora Viridacca, fic ap¬
pellata, quia dulcia lunr ante perfectam maturi¬
tatem, dum adhuc viridia funt. Harc maturitate
perfeRa ad ruffum tendunt, fed dulcedine minus

Lombari
c''.> pi un*

M agna

dUiti*

i

III Ionie.

(h:

tnuU

hcouu.

'hma-

fce.
fl* itu.

Theoph. per n' toV^ «dS cxprelTit. Si

j Carfalpinus annotaflet obferuationem dodtillimi
: Hcrmolaj , comperiRet id a TheophraRo de Pru¬
no non dici fed de alia arbore, r. m fepius ob-
, feruauimcs , fed quo iure is vel alius quiuis ap-
i pum vocet , nondum agnofeimus. Vitium eft fru-
; (Rus T rut ■ non illi par nec ordinarie o.nni tru-
Rui enenit, ve de fruRu eius arboris, de qua
Theoph. feribit eum in pa:-pt tu abire , tradir.

’ Quod ii verum effec de Prunis , iile fua Pcrdicona
' non tantopere commendallct.
j Seclperlequamur reliqua Pruna Italica ab Au^.
j Gallo oblcruara. Pruna, Br.gne vel {.fine dicta
Lombardis optima funt, & bonitate Damafeenis
fucccdunt , qua: quamuis cqccris minora , pulchra
1 tamen funt , fipida Se fana , tam cruda quam co-
! dta , poriftimit.n R cum pullis Se auiculis dcco-
| qu intur. Aluum ioluunt coRa parum in aqua , Se

I' ita mollia comcfta, cum multo faccharo. Sunt(Su
alia magna. Se dulcia admodum , qua: probe ma-
j tura aluum magis lubricant, omnia cruda vel co-
j Ra in aqua tepida macerata fitim reftingunt. His
fuccedunt dicta Brogne Agjjlane, qux non pulchra,
longa tamen Se cralla : fana funt cruda , Se coRa ,

&hcca. Pruna diRa BrjgHoHigrujJij rotunda non Pruna
poftremas tenent, li prefertiin bene matura Se 4+

decoRafub cineribus rolijs inuoluta , decortica-
taque Se faccharo alperfa comedantur : vel etiam
Se melius , cruda dccorcicaca , & in patella cum
faccharo lente coRa. Inter Pruna , qua: dicun¬
tur Bngne Myrabolani , alba , nigra Se lutea falu-
bria efu fune , non coRa. Brogne Cdi elatie diRa ,
bene matura prxferuntur cruda , exteris omni¬
bus , albis , nigris , viridibus auc rubellis , dulce¬
dine Se fucci gratia prxftant : corroborant magis.

Se prx alijs litim extinguunr , decorticata a febri¬
citantibus in ore retenta lingulari funt folatio ,
mitigant luminum ardorem , Se reftituunt nonni¬
hil appetitum. Sunt etiam alia Pruna Italis vul¬
go dicta Ago jl ane btanebe, Settembrme , Maj}' mia-
ne , pcrnicone tGierufalemc , Se alia inulta fuauita-
tis & Salubritatis non contemnenda:.

His addamus quorum meminit Alpinus , ( nili
iam fupta feriptorum aliquo nomine diRa lint ) nJmafce*
Se cum daRylo oblongo, magno Sei crallb confert, na ^nde
Pruna alba, qux luliomenle in agro Baffananli *dt*e&*
maturantur. PmmmcM

Maethiolus quem , velut Italum , decebat pul¬
chras iftas merces Italicas nobis Germanis prx
alijs celebrare , ne y»d quidem de ijs habet : fed
poftquain palmam tribuiffet Damafeenis , qux
liccx ex Syria Venerias imporcantur : fecundas
tenent ( addit) in Germania qux ex Pannonia SC

Pruna

crajja

Prunt mj-

rakoU ma

Catclana

grata. Alia in longitudinem extenuamur iuxta TranRyltiania conciduntur in quorum genere
* O- 4

>85

HISTORLt PLANTARVM.

qua: minulcula funt, maiorem cum palatoineunt
gratiam in vino decocta, & faccharo atpcrfa : hoc
enim modo parata primifque mer, fis lumpra, de
ori grata funt Se aluum commodiflime citant,
nam dulcia lunt Se line adftridtione. Verum li no
gultaric aut noucrit alia , qua: ex Germania prae¬
dicaret , deinceps Germani ipli audiendi fiunt , vt
quam Germania hoc fru&u ditefeat, intclligant
pruna etiam exteri : Matthiolumque interim exculent ,

• Germini* c:ui Prunorum differentias inexplicabiles Fere di¬
xit , quod non regre confitemur li intellexerit
omne.s.

9*mafceKA Trago itaque multa fiunt Prunorum genera , in¬
ter qua; primum apud Germanos quoque locum
obtinent Damafietna vocata , Theocrito Brabyla,
Athenaro Badrva Se Madria cognominata. Ger¬
mani Qamdfccnc n pflaMi7Kn/I?nbr0uctfd?cn
vocant. H*cinPharmaccpoliis cxiccata haben-
ri(u, tur , quemadmodum etiam magna illa Hugarica,
ab ipfis Hurgaris Damaficena , de a Germanis
COvcfJc ~.wctf4>cn vel <£t!Ctf$cn / & T rigeris
fete Pft<mrrcn vocata. Quidam his pro Da-
Tert/gon*. maficcnis vtuntur, au tore Cordo. 1 'inde po-
Cerex. nuntur, a Trago, purpurea, qua: ex H pania ve¬
nerunt. Iberica de Perrgona vccata. Germ.
0panmfc£c pflamrcu. Hinc Ce ita ficu Cereo¬
la. Germ. (Cui IViccbcn/ Tntt 0pi(hn0 didta.
PruutcLt- Cordus annotat Brabyla quofidam priuitim in-
fryl*. terpretari fricchcn. Quarto ordine collocanda
fiunt oblonga illa Se Ce ri.lca, alias Prunida&y-
la, Germ. TUiv latnf pflaumcn/ bbtt? 0ptL
Itncf/runbtiE ulfien Pflar.imn no ' inant.Qiiih-
to loco exigua illa (nec enim nuce auellana ma-
PAru.i A «- iora fiunt) de Autumno prouenienda Pruna, Ger-
man* Flcmberbfl pjtsiimcndidta. liare Balilicn-
fics ^iparrten vocant. Poftrcmb fiunt Se alia ge¬
nera, vtpotc nigra illa qua: vocant , (Jrofi
pfluumcu : & rotunda illa, magna Se dura Pruna,
qua: Autumno appetente maturantur , German.
0d;aaffpflai:incn/ Latini Alinina de Pedicula¬
ria nuncupant. IJAcTragw.

Eadem fere de Lonicerus haber , additque fru-
r>,/r dtus Prunorum Theocrito dici Brabyla.

JJtjjcreniiX s

Dod.\ Dodon. vero vult dici magna lllaPru-

C rHacl. na dulcia ccerulca, Lat. Pruna Damaficena: Had.

I un.

Iun. j8pct.3>;>.ci' Theocriti lcribit , Hynw JUiuctrr.tviy:

'Damafcc- German. 23lctv 0piflm0/ 0.uctfid>en. Bclg.
n.* 2Maurc pruymc/ oft pruymevan Qaitiafc. Gal.

Truna Prunes de Davus. Secundum Dodon.genus fiunt
rujfu - prUna vulgaria ruffijqu^ Hilpanica vocarur.uLu-
Eubr^^r teola , Latine Cerea & Cereola Pruna ? Ha:c
nina, Had. Iun. Hofpfiftum, German.de Bclg. Teifte
rofpruymc vocat. Dod. vero quartum luum gc-
jius ita nominat. Pruna rubra Se rotunda qui-
bufidam Latine Alinina Pruna, Gal. Prunes de ibe-
Mmmx ual. At Pruna ahnaria vel alinina vilia dicit
jeu rana. Iunius, 5c maiora. Belg. pifiprnyme. Omnium
minima Pruna rotunda Dod. Nana H. lunio.

Pirt.,
M o>

P ><.•;!

qu*dam

Ger. IxleinejjcrbffpfiaiJm. Bclg. tfYooffcn/paU

Bcleir lofen. Gal. Creuhes & d‘auotm , Sic vnulquil-

hot de*nti que patria fiua prificis acaommodare ftudens, non
tamen aduertit libi non conucnice cum eo qui i
cft ante fores.

Alia qua-dam adhuc habet H. Iun. arque Pii- i
nij de prilcorum nomenclaturis accommodata, de I
iam prius quoque dicta. Sic Prunum Hordea- j
rium Plinij candens dicit, Bclg. Tirrc Piuyne. !
T)ecitm*z Prunum decumanum : Belg.tficrpruyme. Da- i
mafeenum vero , Prunum palfium vocat , de rugo- {
Dama/ce- ^lim* arn~-r.-y, , Bdg. PruyiHC TDuft !

m*m. 5sdon;afc. itai. Prunj ftuj Hiipan. Pruna
/“*•

Dodor.teus quoque addic : Theophr. &. Pliriij
iEgyptiam Prunum incognitam e Ile : nollram
artarem in Germania , circa Damalcum Syri-:
vibem natis Prunis carere. Pannonica fine Hun-
garica laudat oblonga de dulcia, led magis ta¬
men Morauica, ad aluum leniendam commen¬
dat , praeferam Branaz nata , qua: Morati i a: olim
Marcomannorum Prouincise , vrbs cft primaria :
hac etenim vbi reliccata fuerint, ori luauia pala¬
toque gratillima , aluum citra molertiam ica faci¬
le ciunt, vt dcicctoria vi Cafliam de Mannam
poft fic relinquant , vt Thomas Iordanus afiir-
mat. Noftra artas quadam Galliui a patria ap¬
pellat.

Pcrficquamur catcrorum Germanorum dillc- cpMu
rentias. Gefincrus itaque has habet. Prunum qua ^'P\
fructus magnos, purpureos Se acidos lapovc fert, 'j"1
Lindauia0cn0|i vocant, Tigurini BocMjobcn Qfn
(quaff capri tcfticulos dicas) vel pftaumcit. His />/**
fimilia etiam cerei coloris miniis frequentia a- ^tr(i
pud Tigurinos reperiuntur. Pruna Cerea vel f>arH
Cereola magna fiubdulcia. Pruna parua , ficro-
tina, cereola , qua Tigurini de Helueeij ncficio
vnde -^tpaitcn appellant : Inter vrbana minima
tardiltimc cerea fere maturcficunt Septembri
Pruna pracociora parua, vcrlicoloria , a tcniPo
re quo Aucna metitur apud Tigurinos didta0ai= ,,u-
bcrrricd)cn/ pallim illis abundant. Pruna pca-
politana,oblonga, dulcia ( ni fallor ) alba dePn- M;k.
nicca,Lindauia. Pruna Hungarica , qua vulgo
Tuuefia vocant, ^ivccfchcrcn, duorum generum: //■«»
maiora de oblongiora : Se alia minora, rotundio¬
ra, dulciora Lindauia : Bafilca probe perficit
frudum. (FanScltYied cn vocant) Pruna Hunqa-
rica praftantilfiima , Damafeena forte Vvoificllo.
Eiufinodi Veneriis mittuntur aliquando Augu-
ftam magno pretio , cralla decarnofia , fiubacida.

Hac vel oblonga Neapolitana , aliqui Impera¬
toria liuc Augufta cognominant , quod iis Impe¬
rator Auguftus oblectetur. ( Itali tua ab Argu¬
ito mente, quo maturcficunt, Augufta dicunt , de
quibus fiupra.) Auguft e Pruna alia Hungarica ,
aurei vel cerei colaris : magnitudine odi gallina¬
cei : aut etiam Anatini, carnota, grar illimi fir.po-
ris. Aliud pruni genus , m a turcici t circa finem
lulij ,cui fructus parui coerulei, dulces : Blatio
Fricd^cn. Pruna minima, fiubccurulca , acida

rr.tr

fttra

I).

Prttrii.
n ime
Prun,i

parum humida, Tcmrricchcn , maturelcunt Au-
gulto. TciftFacd^cn, Pruna alba , tardius ali¬
quando matura:omninb alba. 2?ora IjdMc, par-
tim candida, parrim rubella, aluum puto magis r*>A
fioluunt: Se harc aliqui alba vocant , led minus
proprie. H*c Gefisrus.

Tabernamontanus quatuor fiumma Prunorum Txbe, l
facit genera: : Vulgata, quorum quatuor diffe- D,ffr[ I
rentias confitituit , nigra , rubella , alba, viridia ,
qtixdam etiam flaua de rubra, i. Pruna Myro- \
balana, qux antequam maturcficunt fiunt viridia,
poftea rubeficunt , tandem perfecte matura atro- Aue» x
purpurea fiunt : fiucculcnta, odorata, nucleo par-
uo. 3. Auenaria loabcrfl)\cfycn vulgo dicta ,
primo generi fimilia , fied fructu paruo acidulo,
lubaftringcnte lapore, grato tamen. 4. Flaua*
oblonga, nucleo exacuto, vulgo cerea,

0clbe pflaimicn ober 0pi(lin0 dicta. His ad- 1
dit qira:dam alia fied iam dicta : quamuis de hxc .

4 . 1 r , nutor,'

lorte iam magna exparte memorata lint , nec vi-
lus fit iam dictorum , dicendorumque ancorum, /f0/f
qui non alterius quaedam habeat, cciamque di- rece»j\
uerfiarum regionum. Scopus tamen nofier cft , vei auton![

Pt.tux'

Qerep\

fiupra quoque in Pomis diximus , non tam natio-

numquain iplorummct autorumi qua tamen fieri

id

*r-\

t8^

,t:'j

W-

u au-
l .liht.

JS-

hitid*

LIBER

jd ponf: breuitete, duferantias referre q.iaeerli
iicpids interdii n repetuntur, nullas c.uneii eft,qui j
non fui idto.naris appellatione., nddat, &diucrf.t
aliqua annotatiuncula iliulcier: urnulae, vc coi-
fcnlus &c dilLmfis luco: i ii circa eas lectori ob
faciem politas, melicis inaotefear : nec deiit no¬
bis in Vniuerfdi , atque adeo fpecialiflima hac
hiitoria, quod adiit alteri : Adiit vero etiam no¬
bis, quod deiit aliis ne quis deinceps aliquis no¬
bis veteratorie obiiciat TU.vT0K1y.ar , quam tamen
etiam faciie enicare pollet, qui omnia exa&r co¬
gnita haberet. Alioqui lectori fraudem, fibi dede¬
cus parabit, q iniquis hoc tentauerit. Quad ii
placuimus huic vel illi nationi, cur non atque pla¬
ceamus & alteri ?

Sed pergamus, & ledo ri atque rerum diuerli-
tatcs,quam autorum placita o'o oculos ponamus:
ita enim demum h.c opus omnium Herbariorum (qui
tubis propofit as ejl ftopiu,) quantum quidem jieri popt,
vices /upplcbir.

Camer. inter Pruni genera varia , potiflimunj
Hungarica,Morauica,& qua; vulgo Myrobalanos
dicunt, itemque Graeca , quas poltrema Vcrdana
a viride colore in Italia vocantur , &C aliis praefe¬
runtur, concelebrat.

Schuuenkf. fw. diligentia Silcfix Pruna
vfitata rccenler haec. i. Pruna domcftica.
i. Prima H ungar ica maiora , Pruna Bruneniia,
Pannonica , Bruitner Pflaiuneu/ T0n0erif4>c
Df. a ume ll. Omnium funt pratftantiftima , ori
grata. Hungarica minora, Csucctfd^Fen/
flctnc pftaumcn/ dulcia funt, Sc ori gratiora.

4.. Annaria , lSo-p.pflaumcn/ magna lunc , ru¬
bore perfufa,' viliora. 5. Cerea minora , prae¬
cocia , vScclc pfUuttfcn. CDecle topiflintjc.
6. Pruna Cerea maiora. ^lor&nncn / Vi
ruucfcil : hortis inftrudioribus faltem nota:
maxima funt. 1. Prunidadyla oblonga 6c coerulea,
2Matt>c l&ngc pflaumcu/ Bilfeit pflaumen/ .

\vc 0ptllin0e/Blawe VTI&runcFcn. Ex femine
Prunoru Cereorum maiorum haec nafei ait, quod
profedo nobis nunquam perfuafcriu. Confiderent
igitur Agriculturae fludiofi, an cx Prunorum Ce¬
reorum maiorum femine , hoc clt, a fpecie di-
ftinda, poftic nafei alia fpccies , nempe Prumda-
6tvla ca- ru lea , quod nobis non fit verilimile.
g/ Pruna canina, pflefjmlm/ wcifjc

njlcuntltu'. parua funt , pallida , nonnihil rubi-
cantia, dulcia, 9. Parua autumnalia , feroti-
na , Auenaria , ^erbftpflaumcn/ Friecben : Sil.
Sippftrten/ minora funt & caerulea, hortis rufti-
cortim nihil frequentius , ex quibus addita fa¬
rina edulia parantur haud ingrata, lalubria : ve¬
rum recentium vius nimius Dylcntcriam pro¬
creare folct. 10. Pruna parua vinofa , min*
pflcfimlm/ iTftvrmcFcl/ vulgo viridia hint, vinoii
laporis. Condiuntur faccharo febricitantibus
orata. Colcrus annotat prunis Facd>cn didis,
rufticos Sileliat liberos & familiam fuam hyeme
alere, quorum variae differentiae aeque in lyhns
proucniant fk agris , quam hortis , caque adeo
quae fyluis nafcunrur elui gratiifima &z lalubem-

ma clfe ( 0*r narurlid; ?u efjcn ) quafi dicas

• optime natura conuenire, ventricu¬
lum claudere , bonum generare
{anguine m , In Mifnia dici
iCarmcfel. Pruna
Onychina.

1 e:

PRV.KVS MYROBALANVS

DI C T A.

' Vnt quid er

Volta.

Flos.

Vrsttlht*

urc.ru,* diefc r’,e'Wilui“
x Pruna lY-yroba-
lana cognomina¬
ta , trium generii
nomine lolo cx
Auguft. Gallo,
mA qualia tamen vix
I huc pertinere ar¬

bitramur. Me~
iids rclpondent a
1||\ Gcfnero citata
k* addico paruo le¬
mmate. Clulius
vero haec dili*
gcntiflime , vt
pleraque fua ,
deferibie , his
verbis. Facile a-*
dolefeit haec ar¬
bor, &invaftam
excrcfcic ampli¬
tudinem , maiocefque cius rami lubinde in alios
diuili , -opacam admodum praebent vmbram :
caudex multb laeuioregratioreque oculis cortice
praeditus eft, quam reliqua Prunorum genera : te¬
nuiores rami, graciles admodum, tenerrimo cor¬
tice velliuntur.

Folia quodammodo media inter Prunum & Cera¬
tum , tenella per ambitum ferrata funt. Flos can¬
didus , tenuior , quam invulgari. Fructus , cuius
alternis annis feraci ilimus eft rotundus , oblon¬
go tenuique petiolo inter folia pendens , alpcdu.
mcundus , per initia viret , cum maturefeere in¬
cipit , ruber 1 maturitatem adeptus purpura , ni¬
gro commixta nitet , carnem lucculcntam &: pa¬
lato gratam ac nuclcu non admodii magnum ha¬
bet. Floret cum alijs eius generis nouo Vcrc , fub jewfm
lulij finem & Augufto fructus maturitatem adipi-
fcitur Nondum vulgaris erat , cum eam defer ibe- Locus,
r.et Clulius : fed qui habebant , cx Cadarej Pala¬
tii horto naifti erant , vbi omnium primas coub
pexit eius arbores tres ingentes , vnde primum
co delatas , incertum. Nonnulli e Conftantino-
poli , alij e Gallia genus duxilfe arbitrantur.Ccr-
ccea arbor qus Biturigibus Gallorum Myrobala-
norum Chebulorum nomine oftenditur , huic mL £
perfimilis clfe videtur , vt cx eius folio inde dela¬
to , & Clufto a Cl. D. Io. Pofthio Palat Elcd. Ar-
I chiatro donato , xftimatum. Idem Clulius apud
Garciam lcribit , iftud folium Perficae folio fimi-
I le non clfe , fcd Pruni aut Ccrafi folium potius
j annulari , atque nihil aliud fe comperiffe quam
i Pruni genus. Forte Tabem, vel is a quo accepit
[ Iconem,hanc Prunum etiam habuit pro Myroba-
lano , vt cap dc Myrobalanis monebimus.

Nunc in eodem Csfiireo horto illius genus a- pruni
litur cx fuperioris nucleo natum , quod minore robaUns.
frudu 6c dulciore pulpa eft : in exteris nihil a fu- 'K-irutA4‘

1 periore differt. Cur huic generi Pruni , Myrobi-
| lani iit appellatio data , fatetur fe nelcire , Clu-
j flQs : nam , inquit , nec fructus limilis eft neque
; ofticula , qux reliquis Pruni generibus fimilia
; habet i licet parua , cum legitimorum Myrobala-
norum olTiculis iiue nucleis, qux canaliculata
I funt 8z ftriata , quicquam commune habent.

jU*-

•pf

HISTORIA

h™** Bru- Idem 6ftfs,mc«i»it Pratorum Brunenfium
'"l* Morauia: eorumque pulpam cum Laurocerafoiu
pulpa conferens , vrrtraque dulcem «3 c cdulcmdi-

G*l*tc*ft* <"1^* ,

J In Pannonicis vero GalarenAa nue PeranaPru-
/>* rruHt* neolafcriptH prodit , quas oblongi ufcula albaqu
dmt tyU. dicit.

AMYGDALINA PRVNA.

Ac

pAAuU

Cpe/t Indi-

Mygdalina Pruna Lobel. inhiftor. Btlgica
oblonga dicit , Dadylorum aut Amygdala¬
rum inihr. Amgdalina Pruna etiam in Piant, ico¬
nibus dicdaBelg. -clmanbel pruyncri ofl i Hbany*
prnynen.An verofint ea, quibus Plinius in ligno
nucleum Amygdalae efle dicir, &cx Pruni &A-
mygdali iniitionc geminata,allcrcre non aulimus:
Quemadmodum nec an Prunidadyla Ruellij >
Curtij 9 Tragi dc Silefix fupra dida.

Pomaria quaedam cultiora * Gallica quandam
Prunopcrficum colunt, cuius frudus carne Pruni
cft , cute fubu iridi Pruni , fed nucleo Perfici. Pen.
& Lob. Eiufdcm meminit Cam. apud MatEh. ex¬
terne Pruno limiliadiccns , nucleo Perfici.

De Prunulis quibufdam Indicis Icribit Benzo
in hift. noui orbis his verbis : Ad linum Caraqua
procedimus. Cereis quibufdam Prunulis velcc-
bamur, queis quum parum carnis inciler, lignum
fcu os interius fimul comedebamus.

Ha&enus fere tim a prilcis quam rcccnriori-
obferuata, dc aliqua tamen parte nobis etiam co¬
gnita recenfuimus , qua potuimus fide breuitate-
que : rcftat vt «Se a nobis obiter obferuata , 8c for¬
te nec alijs ignota dicamus, aaiedto vnicuiquc
hatonbus more noftro , fuo lemmate.

Solent curiofiores dc lautiores PharmaCopoei ,
Pro deiicacioribus , elegans nec minus vtile ac fa-
frmsA En*, pidum quoddam Pruni genus ex Galloprouincia
'tma. ad nos importare , quod Pruncs de Brignolcs>
Briolina Pruna yocant. Ea detrada cutc , dc vua-
Tum pallarum modo , vclut in vnum glomum
compada, ficuum inftar aduehuntur, aut in fca-
tulis. Colore funt dilute rubello , ad flauedincin
tamen accedente, carne firmiufcula,qualis corti¬
cis Citri conditi aut Cydonij mali , lubacida at¬
que vi nofa febricitantibus cruda , vel ex aqua Ic-
uiflime coda,mire expetita , nullo olficulo : quip¬
pe eximunt incolae qui reponunt. Figura Caricas
pingues egregie referunt , fi colorem demas. Ea¬
dem cum oiliculis accepimus : oblonga erant ,
ficut dc ofiiculi, qui durimmi, nucleum continen¬
tes modice amarum,gratum tamen.

Harc Scal.Nucipcrfica vifus eft appellare quando
apud Thcoph. alicubi fic feribit. Pcrfea Pruni fa¬
cie , de qua olim dubitabam ellec ne noftra Nuci-
perfica, quam Vafcones Brignols vocant. Pruna
Briolina Lob. tcftc hodie in Prouirtcia falubrintis
& laporis ergo optima habentur. Idem cum
Pena 111 Aduerl. Damalcenis olim omniuni pra:-
ftantifiimis inquit , Bngnlcnjtd hodie in Gal-
laprouincia palmam proripuerunt bonitate ,
falubritatc dc fapiditate. Diftat autem Bri-
gnola 50. mil. Gallicis a Maffilia tefteRauuolftio
qui eadem dc ad fitim dc ad febrientium lifum
< valde probat.

Autor poftrem.hift; Bellorum Gallia; feribit ,

J 'rirnelixt pro Cortice Citrij condito quciu petebat Dux
Gmfnmor- Guifius» data Pruna Brignolina , ea ipfa hora, qua
*’ "UTteL ,T!0rci er,l!: rracicntius : cx fulpicionc haud

■ W vana necis inflantis veluti Lypothimia qOandam
pra-fenrirei.

‘Vmtrptrjf.

Brifutls.

Jrignclttt-

P'

PLANTARVM.

C. Bauh. apud Mattii, eade» Pruna dc Trn- r*!
ntoles vocat. '/'*

Pruna dida vulgo Lugdunenfibas Prune dou latis “
magna, breui haerear pediculo , orbiculata, xk
vno latere per longitudinem fu!cata>aur vefti-
gium hlfura: habentia, rubra ac vclut fuligine coe¬
rulea afpcrfa , guihi dulcia , cuna quadam aridi¬
tate, carne faris dura, quae haud dimculter a»
olle feparatur , Matura lulio.

Iifilem Pruncs Arme fines appellata, erudietis
minora , eiuiclem ferine coloris ,oblongiora,odo- r*b*\
rata, dulcia cum quadam ariditate , carne ‘irini-
ufcula , ab oiliculis lacile leparabili , qux parua ,
comprcfla , lamia , dentibus facile confringuntur/
Matura lulio.

Sunt nobis Montbelgardi in horto E. C. NJfirt. D'*m
Pruna qiue dicuntur Damafcena : ourpurca , val-
de rotunda , quibus pulpa ab ofliculis meile abfcc-
dit , funtque ca ipfa , nili fallimur qua: Lugduni
dc Damas vocant , maiora iam didis Armelinis >
purpurea, rotunda , ex breui pediculo pendentia,
coerulea quadam nebula rcfpcrfa , rota concolo¬
ria, etiam adhuc immatura, valde acida , olficu-
la continentia parua , rotunda , fimilia oiliculis
Ccraforum. Talia vidimus Ceruinij Pago Pafla-
uantind Septembri optima. Ex hoc genere exilii—

; mamus elFc , quee licca apud fontes aridos Griti-
bachianos vidimus , parua , rotunda , ab oiliculis
facillime abfcedente carne. Aiebant Argentinam
Turono vrbe G allue aduehi.

Pruna Lugd. Dtmaft dicta , Dnmafcenis mo- D*r*\
do didis multo funt maiora ciufdem tamen colo- ?*r?i
ris ac formae breuifllmo adluerent ncfiiculo ipfa-.
que caro firmiter nucleis : acida funt, nuces o-
blongx , fatis tumida: , maiores quam Prunorum
DAtC) . (

Perdiioine Gallico idiomate dida iam modo
deferiptis minora, rubra fuligine fiibccerulea
adumbrata, rotunda ferc,carnc dulci, fatis folida,
officulo mediocri minime adhaerente. I lare Da
mafeenis quodammodo llmilia, paulo maiora ta¬
men, nec ita rotunda , & vtrinque per longitudi- \
hem fillura vel fulco notata. Florum furculos
Montbelgrin horto inferi curauimus.

Pruna Dnr es Lugduncnfibus appellata, D ima- fruxu
fcenis magnis a:qualia aut etiam maiora minus C‘JU'
rotunda, nccciuldcm coloris, fcd rubri, nebula,
coerulea obdudi, pediculo faris breui , carne fir-
miufcula, dulci, 6cab ofiiculo prompte feparabi-
li: Tunica inueftiuntur dura &ficca. Ollicula,
breuiulcula, ncc magna dentibus fragilia, matu¬
ra lulio. Milii nobis Lugduno furcuii Montb.
in horto E. C. interendi cum hac inlcriptionc».

Pruncs dnsesygroffes cottmte atifs>\d cft Prunidadyla
magnitudine oui :'poflinc forte elle eadem ana
Prunidadylis purpureis Rucllj, Curtij , Tragi Zc
Silcfiae.

Meretur rara ha:c Pruni fpecies Curiofiorem
etiam deferiprionem , fiue arboris formam , aur cijU
frudus elegantiam prsfiantiamque fpecies. Viia
nobis in horto D. Chaffigneti Adfinis noftri , Yc- r,dttn^\
funtij. Haud procera valde cft , fed egregie pa- CtrftJui
tula. dc in quamplurimos ramos brachiata, corti-
ceteda fulfufco, & circa extrema cx pullo ci- $e(,M ,
nereo mixto. Folia lata, figura pene ouata , fed,
principio anguftiore, paulaum in amplitudinem,
vetgente, ambitu leuiter crcnata, fature viridia,
aducrfapartc,&quafi atrouirentia, aucria dilu¬
tius. Flores denlo agmine ftipari, albidi, fed lfii- F Ure*. /I
nus , quam reliquorum. Frudus digiti longi-
r udi ne, virentes ad perfectam vfque maturitatem*
qux yix effatu digno momento ad citrinam qum-

191

re-

>u»u-

£d-

re-

ru¬

ri pttr-
4 fero-

(Ast-

t pur-
> ojh-

LIBER II

Jam flauedinem inclinant, fipore pre exteris fua-
ui ac dulci,cutc obteda dura <Sc membranofa , vt
melius pacer inconditis, pulpa rccenribus hrmiu-
Icula, &. a nuce contenta iibera. Nux hxc feuof-
flculum aliquid peculiare prx exteris habens,vo-
cia longius, gracile, copreflum, lcuiter incuruum,
vtrinque acuminatum , nucleum gracilem , nec
valde amaricantem continet.

Hac arbore nihil fruduofius : fruduum nu¬
mero ipfa vincente folia, ingenti nihilominus ca-
terua humi iacencia : nec extremis cantum furcu¬
lis, fed craflioribus etiam ramis immediate hx-
rentcsquamplurimosobferuauimus. Magna his
gratia in cibis, flue crudis huc decorticatis cx
laccharo Sc vini modico aquauc rofacea codis, j
Sed modicum addi melius,quod ipfa per fe cale- !
fada fatis fucci fundant,&vc natiuapeculiarem-
que fuam fuauitatem non amittant.

Prxcipua gratia conditis. Condiuntur audem
faccharo' integra, etiam cum officalis: fed non
perfede matura clfe oportet, maturitati tamen i
proxima. Sic firmiufculi caro etiam conditis, !
mirum quanta gratia atque , dulcedine. Habet
quidem Dadylicaalba Curtius, qua* ita forte vo¬
cat ad Purpureorum differentiam : Sed hxc ciuf-
modi viriditatis fpcciem ac colorem habent, vt
alba dici non jnercancur : cx viridi tamen albc-
fcunt , ptxierti.n probe matura, fed de Curtij no¬
bis ignotis noftrum flatuere non cft prxfcrtim
Ciam lua non dc-fcribat.

Pruna dicta Lugduncnfibus , Prunes bl^ncbes,
longa funt fatis magna,lutea, cum quadam rube¬
dine, carne fatis molli, acido dulci. Oflicula lon-
ga,comprelIa,ab vna parte ad fphxricam formam
tendentia, iicut «5 c ipfa Pruna.

Pru.ies de Rjjy magna quoque funt , rubra vel
potius punicca, rotunda fere , valde odorata,car-
nc dulci, tunica Licis dura <Sc acida. Caro faci¬
le abfccdit aboflibus, qux magna & afpera. Ma¬
tura lulio.

Montbclgardi habent Pruna Augufto matura,
rotunda, fatis magna , rubelli coloris, carne ofli-
culis hxrentc non ingrata. Plantari curauimus
in horto 111. E. C.

In horto .iam dido abundat Prunus, frudu
purpureo , fatis magno , ferotino , fublongo , aci¬
do , carne ofliculis adhxrente , qux noitra cura
plaatata. Hxc funt ea qux Lugd. prunes D’ Aouft
dida ex poilremis maturefccnt , fimilia.Damaf-
ccnis , minora , qua: etiam viridia plane concolo¬
ria funt , vt videantur matura.

Pruna purpurea vel coerulea magna , nonnihil
fublonga , oUiculo nudo manente, maturefamt
Augufti fine. Damafcenorum genus quoddam elfe
videtur, olliculo incuruato. Montb. in horto E.C.
fatis copiofe prouenit. Talia obfcruauimus Goep-
pingx in Ducatu Wirt. vbi copiofe coluntur &
exiccancur ad vfus medicos (k culinarios. Hunga-
ricis non cedere videntur, vocant gfocfcpfcit.
Eadem nobis vifa in U>iferijtcicj / horto 111. Co¬
mitis.

Aliud pruni genus prxcox in horto Montb. ha¬
betur , quod ciid matureicic , colore purpureo.

Pruna fublonga, parua , alba , vncix , digitiue
latitudine , interdum non maiora , facile nu¬
cleum linquentia , acidodulcia , optima &c delica-
tifs. cruda &c exiccata. Hrc ex diuerfis Burgun-
dix locis conquificain horcum Montb. plantata
funt. Maturantur fere Aug. principio.

Pruneolorum cereorum vulgo 2 tparten didoru
arbor plerumque vulgaribus Prunorum arboribus
minor eft,#iIuG caudice fpcdes,flue ramos tk folia.

Vrun* par-
»>/ ftrj. UHj
firmius.

Pr?cipuu vero eil fniduu difcrimen,qui autumno
primum maturefeaut, colore cereo , cui glaucedo
aliqua afperfa, non multo maiores Prunis illuc—
ftribus , pediculo fefcunciali hxrcntes , faporc
dulci , olliculo facile a pulpa fcparabili , cui ab
altero latere crifta fecundum commifluram non¬
nihil elata. Hxc Bafiled acceriita , vbi in lautiori¬
bus hortis coluntur , in hortum E. C. Montb.
plantari curauimus. In pago Raupach Beifordix
vicino copiofe coluntur , ik in magnas arbores
excrefcunr.Maturefcunt Scpt. In Ducatu quoque
Wirtemb. potillimum circa fontem ad.n. haben¬
tur prxdido nomine.

Anno 1607. principio Septembris offendente
Char. fratre C. Bauhino vidi pruna valde fpecio-
fi , magnitudine fere paruorum Perficorum,
cum fulco in medio , qualem habent Perfica , co¬
lore funt rubra, carne firmiufcula, faporis grati,
lucundi, fubaciduli : pro proportione fructus
paruus , a carne feparabilis , aiunt plures in hor¬
tis haberi, ac inter alios honorandum noftrum
affinem D11. Fcfchium Confulcm meritifllmum*

Hoc genus Pruni cxiltimo elfe PrunidadyU Clu-
fij. U \ctenus de generibus & dfferemijs Prunorum.

Prunus in genere , folo Lxto gaudet , ik humi- Iccus &
do : Cocio tepidiore melius adolcfcere putatur, lcniPUk
quamuis & frigidius polfit fuftinere.Non temere PrunoruIR
in montibus viia Prunus, inquit PI111. Locis gla- Ne %ermi*
redas & arenofis , nili iuuetur ixtamine , caduca <*/<>/* f,«*4
Poma ik vcrmiculofa non grandefeunt : autor
Palladius. Gignuntur hodie in omnibus cogniti
orbis regionibus , fed potillimum vbi terra fit fo-
luta hortcnfis. Quapropter paucos videas in
Europxo tradu hortos paullo cultiores , in qui¬
bus non Pruni aliquod genus reperiatur : quam¬
uis Tragus feribat. Pruni varia genera tarde ad
Gallos ee Germanos commigraue : funt tamen
hodie apudcpfdcm vbiquefere locorum notiiij-
ma.

Pruna omnia , poft Catonem coepifle manife-*
ftum cfTe , ait Plinius : fpecialia loca in diiferen-
tijs dicta fune : Damalcena tamen ficca terra &i
ccelo calido gaudenr, vt Pamphilus feriptum reli¬
quit.

Florent plxrumque cum Cerafo, Aprili, aut
etiam citius. Nos Prunum etiam vidimus floren¬
tem Septembri in pago Admcourt , comitatus Mor-
bclgardici , Anno 1580 , & denub non vno in loco
An. iyjo : quemad. & hoc quo hxc comcntamur,

\6o ;. quo ik frudtus vidimus magnitudine auel-
lanx : Ex quo patet promptitudo germinandi flo-
rendique huius arboris, fi vitra confucrum tem¬
pus Xitiuum extendatur. Frudtum diuerflmode.’
maturant, Iui. Aug. &?Sept. menfibus , vt parti¬
cularius didtum inprxcedentibus. Monfpelij ob-
feruauimus Prunum habentem magnum fructum
dc florem fimul menfc Aprili : eftqae contumacis
vitx Prunus.

Pruna Columella poft mediam mefFem , vfquc Satloais
ad Idus Fcb. feri prxeipit. Plinius vero ltalix fe- cemPus‘
rendi tempus Prunis poft mediam hiemem & I-
dus Fcb. indixit: oportet autem Prunos diftantio-
res fere re Piris , aurorc Thcoph. fi oflibas feratur,
vt tradit Pallad. autumno , menfe Nouembrj folo
putri &: fubado, duobus palmis oba^mtur. eade
ponantur menfe Feb. fed tunc prius lixiuio funt
maceranda per triduum , vt cito germinare co-i
gantnr. Ponuntur & plantis, quis cx caudice
menfe Ian.exeunte , vei Feb. circa Idus fumemus
radicibus limo oblitis.

Extirpandx funt ioboles a radice, exceptis
redioribus , qux feruabuntur ad planu.. Si lan-

f

HISTORIAE PLANTARVM.

Ne pruna

decidant.

stduerfus

hermes &
formacai .
l'r odorata
nafcantur
Pruna -
Infertto,

Vt purgan¬
tia Pruna
najcantur.

Xepojitio.

Dumafccnu

Vires & V-
fus.

StomatLut
ei lut fluxus

Defluxio.

Cummi.

Calculus.

E-yrhenes'.

thofi. re -

frth.

t)amafcena

lbtrta .

Pbtegmcne.

Cummi.

guidaPruni arbor eft, amurca cum aquaaqualiter
temperata radicibus debet infundj > vel bubulum
lotium tolum , vel humanum vetus cum duabus
aqua: partibus mixtum , vel cineres ex furno ,
maxime farmentonim. Iuuantur frequenti humo¬
re , Sc afliduafoflione.

Si poma decidant , Olcaflri cuneum terebratae
infige radici. Vermes eius atque formicas rubrica
cum pice liquida fi adlinatur , extinguet. fed mo-
dcftiiis propter arboris noxam , ne idem faciat re¬
medium j quod venenum.

Si Pruni lurculi in mofco intingantur, Sc de¬
inde interantur , frudus inde heri odoratos , Co
flaus tradit. Menfc Martio extremo Prunus in¬
teritur , melius trunco filio quam cortice : vel
menfc lan. antequam, incipiat germen lachryma-
rc. Interitur in te , Sc Pcrficum recipit ucl Amyg¬
dalum vel Malum , fed eam degenerem reddit Sc
paruam. Pruni , inquit Gefnenis , inferuntur Nu¬
ci , Malo, Amygdalo. 'Caltanca etiam inferi Tal-
.lad. tradit his verfibus :

Pruna fuis addunt foelicia germina membris.
Donaque agnato corpore lata ferunt.

Exarmat fatus : fed brachia ruberis armat
Ca fanet, Prunus iujf a tenere larem.

Nucibus iam olim inferta fuitfe , ex Plinio patet:
inde Nucipertica enata. Damatccna inferitur iif-
dem horis vt reliqua Prunus , vt Pamphilus ferip-
tum reliquit.

Prunorum furculi fambuco infiti ,Carrhartica
Pruna ferunt. At niti curam diligentem adhibue¬
ris facile pereunt.

Pruna feruantur cadis vino dulci vel nouo flui¬
tantia, operto diligenter vafe.Siccantur etiam in
Sole per crates loco ficciorc difpofita. Hac funt
qua: Damafcena dicuntur. Ali) in aqua marina |
vel in muria ferucn ce recenter leda pruna de- [
mergunt, & inde fublata, aut in furno tepido fa¬
ciunt, aut in Sole ficcari.

Pruni frudus, vt tradit Diofc. cfculcntus cfl,
fed ventriculum male articit , aluumquc mollit. I
At Syriacarum, Sc carum maxime , qua: Damalci j
nafcuntur frudus exiccarus ventriculo vtiliscfl, l
aluumquc adftringit. Dccodum foliorum , ex
vino paratum , vuam, gingiuas , tonfillafque flu¬
xione laborantes ore fubinde colluto reprimit.
Caterum gummi Prunorum agglutinandi vim
habet , & in vino potum calculos comminuit.
Ex aceto vero illitum lichenas infantium fa¬
nat.

Verum Galenus 8. fimp. cum Diofc. non omni
cx parte conuenit : ita enim7 feribit ille : Pruni
frudus ventrem fubducir , recens quidem plus
Aridus minus. Caterum haud fcio cur Diofc.Pru-
na Damafcena ficcara uentrem lifterc dicat , cum
& ipfa palam etiam fubducant , minus tamen
quam qua importantur ex lbcria. Siquidem
Damalcena magis adflringuncat qua: lbcria fert,
dulciora funt. Quin Sc ipfa: arbores frudibus
proportione refpondcnr. Minus enim adflrin-
gunt, qua in lbcria nafcuntur : magis vero qua
Damalci. Vt autem in fumma dicam ; quorum
in foliis aut germinibus adftridio quarclam inef-
fc apparet manifcfta, iis decodis phlegmonae in
Columelll aut tonfillis 'exi flentes, idonee col¬
luuntur. Gummi autem arboris fimt qui dicant
cum vino potum lapides confringere,cum aceto,
puerorum fanare lichenas. Ac fi id prallat, ( vi¬
des diibirarc Galenum, quod Sc nos facimus: nam
fi manifcllam glutinandi facultatem habeat, vt
Diofc. fatetur, quomodo calculum comminuat)

clarum cll incidendi tenuandique illi facultatem
inellc. Idem de Alim. fac.1.2. Raro frudum hunc .
aufterum, aut acidum , aut omnino iniucundum
inuenias , vbi exadam fuerit confccutuS maturi¬
tatem. Priufqnam enim eb pcrucniat, nullus dl
ferme qui non acorem aut acerbitatem pree fe fe¬
rat: cil & qui amaritudinem. Proinde ex hoc Pd
frudu minimum alimenti corpus accipit. Verum />•/,
quum humedare £c refrigerare mediocriter ven- Fe
trem ftatuemus , vrilrs erit , quem liibducit hu-
miditatis Sc lentoris fuj gratia. Prunis porrb a- '
que ac Ficubus conceifum eft , vt vel cxiccata vti-
lia permaneant.

Dam afccn is prima laus bonitatis magna horni- Dc'
num opinione defertur. Proxima iis qua in lbcria
Sc Hifpania proueniunt. ProbarilUma in Damas¬
cenis lunt , qua cum mediocri adflridione ma¬
gna laxaque lunt. At parua , dura , acerbaque Sc
in cibo permolclla , Sc ventri fubducendo miniis •
idonea, cui officio Ibcrica maxime conueniunr.

In melicrato plus mellis habente , abunde verrem
molliunt, etiamfifola comedantur, multo magis
fi melicratum ipfum lubforbeatur. Hanc vim Pu;
Prunorum laxantem multi poette fisis carminibus
commendarunt : quale cfl hoc quo Martialis lulit:

P runa peregrina cane rugofufcnefta
Sume f olent duri , f 'Anere ventris onus.

Sape cibi fpecie , vitio vel corporis ipfo :

Potibus aut duris , refiricla morabitur alnus.
Vinctturq ; mora talis cum gramine Mercuriali'.

V runaque conucmunt , qua mittit clara Dama -
ftus.

Pruni folia, inquit Plin. decoda, tonfillis, Fo
gi ngiui s , vua,p ro funt in vino dccoda , & c fubinde
orc colluto. Ipfa Pruna alnum molliunt , floma-
cho vero vtilillima , fed breui momento. Sic A-
pollonius apud Gal. foliorum Pruni contuforiitt),
dccodum lade permillo ad aphthas colluere pra-
cipit , pueris nimirum ladis vfum cum folijs con-
tufis prxlcribens , ficut Diofc. & Plin. vini cum
foliorum decodo , adultis ile in grauioribus affe¬
ctionibus.

Diphilus Siphnius , vt fellatur Arhen. Pruna
fucci mediocriter boni fcripfit,facilc corrumpi Sc
egeri , parumque alere. ^

Audiamus Mefuen , diflinde .admodum ac Me
Medice de Prunorum viribus tradentem. Pruna ,
inquit , aluum fubducunt , Sc alterant : fed alba ,
flaua , rubra , minus funt mcdicamentofa , quam
nigra : quorum qua u«V«, id elldulcacida funt,
alterant magis. Dulcia vero foluunt largius : ta¬
men vtraque alterant , & foluunt , magis fcilicet Dax
Sc minus. Damafcena vero , &c Anncna , vtrum-
que prater extera prxflant , humida tamen po- Jr"
tius , quam ficca corrumpuntur.

Dulcia calido frigido temperata, aut paulo *eP
frigidiora, humida ordine fecundo ‘.[ulm, id effc ,
dulcacida frigida , principio fecundi.: omnia ta¬
men lauant , leniunt , refrigerant : bilem cducuni:
ob hac duo biliolis tum febribus , tum morbis
alijs funt falubria : flomacho nocent , pauci 'funt
alimenti. Quia imbecilliter foluunt, cisadqunrur
prxfcrtiminfufione , Tamar Indi, Gallia hflula.
Manna, viola condita. Ex horum fucco fit Syrd-
pus Sc ex carnibus Eledarium in eadem filubre. syn i

Armcni truncum Pruni arboris locis duobus Juec‘\
vel tribus palma vnius intcruallo tenuiter perfo-
rant: immillbque fcaramonio lutant , Pruna ob y/j
id purgatoria euadunc. Dantur fucco feu decodo purf
cum faccharo ad libram vnam. »aM

Porro Plinius rradit , tam in fylueflribus quam
lariuis Prunis cife Limum arborum , quem Graci

LicfidTa

LIBER II-

Lichen ri appellant , rha radis & Condilomatis ! adftriflgeris elle falct. AI ioqui dicere Diofeo^i-
niircvri lem. dem cum refpcCbu ad alia Pruna dixille , hoc

APrunis, inquit , Tragus , <cftate potiffimum iplam adeo ridere eft rationem : nam quod mi-
At ignito menfe (quod tum Dyfenteria grailari nus laxat cceteris, tamen laxat, quis limus di-
fere folear ) abftinendum fuerit. Pruna arefadta , cct adftringere ? Nili forte id per accidens pre-
& tofta , aliquanto funt ficcioris natur* , quam lient, ad quam rem fola experientia dijudican-
reccntia, inter qu<e Damafcena & Cereola maxi- dam fulHcit. Contra opinionem vulgi ita fentit prmM
i ne commendantur. Quo fit vt in coquinis ma- \ lo.m. lacob. Federer Cnirurg. Med. Friburgiin
gnorum dominorum fuum quoque iampridem iBrifgouia de Dyfenteria anni iro-n Vulgaris eft fcntcr,am.
obtineant locum.Ex his enim cclcgmata compo- phantaiia fructus hortorum & potiflimum Pruna,

copiole comcfta ieiuno ventriculo , generare Dy-
fsntcriam: Quandoquidem multi Magnates , 8c.
infantuli , puerpera* & alij nonnulli , qui non
comederunt pruna , dyfenteria corripiuntur,quin-

tationibus nodurnis conficiuntur.

Seplafiarij maiori cum emolumento illis vtun-
tur , vt qui ex his Eledt narium Diaprunum appel¬
latum conficiant , quod ad omnes calidas ik lic¬

eas febres vnice facit , quippe cum humedandi j imo eorum cfu curati. Clarum cll diuerfis tem-

& refrigerandi vi polleat. Crediderim magna illa 1 • ° flr' 1 . ' '

Pruna, qux autumno maturantur, & Germ.

0d;aafi:pflaumcn & (Cros Kofpflftumen Lat.

Afinina nuncupant , arida vino bono & dulci de¬
cocta ac vfurpata , calido & ficco ftomacho pro-
delfc , cumque fi durior fit emollire. Homines
tenuioris fortunae arida Pruna viua aqua mol¬
liunt, ijfque in calidis affedionibus ad reftin-
guendamhtim <Sc calorem vtuntur.

Cornarus Diolcoridis patrocinium fufccptu-
rus contra Galenum his infit verbis : Miratur Gal.

Diofcoridem dixille quod liccata alnum liftunt ,
quum etiam ipfa manifefte illam fubducant , fed
minus, quamHifpana. Quando vero etiam ipfc
Gal. pruna in communi ventrem fu bducerc dixit ,
recentia magis , licca minus : poteft & Diofc. Da-
mafccna ficcata,id quod miniis praeftant, omnino
non prxftare dixirfe , fic contrarium cius dc
ipfis pronuntialfe : maxime quum Gal. Damafce¬
na magis aftringcrc dicat , quam Hilpana , qua:

Catalonia hodie a regione appellantur, & ad ad-
ftringendi vim infuper accel Ierit afficcatio. At¬
qui non videt Cornarius cum lito magis & minus

annum re -

poribus &: annis gradatum hunc morbum, in qui¬
bus non erant Pruna vlla, tk hoc anno 1607 , in
quo pauca fuere Pruna aut alij fructus cum nu¬
cleis. Item laudat in uictus ratione tum ad prqcau-
tionem ,ttim ad curationem , etiam mane iciu-
110 ventriculo Pruna , qua: vocat -2Jromatifd>c
jfyerpffaumen.

His lubnedtamus Hiftoriam quam tradit
Schenckius I.4. Obf. 154. Mulier e pago 25 er*
ivalbt me accedit , cuius uenter adeo intumuerat, 0pym j.er
ac fi gellaret fobolcm , aut aliquam molam diu¬
tius retentam : fluxum j.ienftruorum per anni 1
fpatium non viderat. Ego conlideratis omnibus
accidentibus , erilium dc compadum languinem
monftrofum clle in caufa putaui. Exhibui dige-
ftiuum, & pilulas purgantes tam intelliua ,quam
vterum. Hinc illa beneficio alui tantam copiam
nucleorum Prunorum domcfticorum , qua: ante
annum comederat, egeflit ,vt omnibus qui aucli-
ucrunt hoc impolfibile vifum fuerit , illam tam
diu viucre potuillc : reiedis nucleis fluxus men-
ftruorum rediit, ac tumor remifit , tandc.nque

Wefu-

bene valuit, cum antea femper cum morbo con-

neutiquam Galenum cum Diofc. conciliari polle: flidaretur. Lign i ut .

' • - • — — .-.r... c. l: . . i Pruni lignum vulgo operariis ad tornum, ad

Sclopctaru thecas & ad cultroru manubria expe- UgHt m iffm
titur : idque pulchello mangonio prxpararc 110- gomum.
runt , vel cum lixiuio decoctum , vel cum calce
viua ik vrina aut lixiuio affui o maceratum, ad ele¬
gantem rubedinem , li natura non habeat, redige¬
re. Ex tali , pulchella vteniilia parari folent ab ar¬
tificibus.

quod ille comparatione ca vfus fit, hic nequa¬
quam. Nec magna fubtilitas ineo, dicere, id
quod minus pra*ftat , cum co quod omnino non
^radiat , quomodocunque conuerti polle. Minus ■
lic dixeris Rhabarbarum purgare , quamTurbc- :
thumaut Aloe , idcoquedici pofle, omnino non
purgare , quod nullus proculdubio vnquam fana: :
mentis concelferit.

Matthiolus Galenum tuetur contra Diofc. e- (
iufquc patronum Brallauolum de Viribus pruno¬
rum laxantibus.' Refragatur namque Galeno
Brallauolus, quod non animaduerterir Diofcori-
dem de Prunis Damafcenis iiccis loqui, qua’ prx-
terquam quod licca fint, gullu etiam acida , &
adftringenda percipiantur. Qua quidem in rc
Brallauolus fane hallucinatur. Non folum enim
Pruna D.amafccna licca, fed plurima alia medica¬
menta fimplicia & adllringendi & dciiciendx
alui uiribuspradita funt,vt puta,Tamarindi, My-
robalanorum genera, Rlubaibaium,qux primum
aluum laxanr, deinde adft ricta tn relinquiit, quam
prunorum facultatem etiam Gal. agnouit.Quarc j
cum loco citato Pruna Damafcena ficca aluum j
ciere tradiderit , eadem tamen etiam aftridtoria
vi pollere alibi faflus elt. Bralfauolus vero Ga¬
lenum infimulare videtur, quafihxc nefciucrit,
quem tamen Icimus in decernendis fimplicium
viribus, omnium quotquot dc carc aliquid pro¬
diderunt nafutiflimum tuillc. Poliis &. hac ra¬
tione Diofcoridem cueri, quando Damafcena
aluum adftringere dixit, de ficcis tantum (vt i-
pfcmct fatis fc cxplicat)ideoq; ad faporem & ma¬
ni fcftam qualitatem potius rclpcxille, qualis fere
Tom. I,

PRVNVS

R B O R

fruticofa Defcripcio:
eft Prunus fil-
ueftris, fepibus
notillima, radi¬
cis multiplici
reptatu le pro¬
pagans , multis
ramis donata,

Sc minacibus
fpinis horrens,
cortice fubpur-
purco&cincrco.

Flores ante f lotii.
folia cx ramulo¬
rum tuberculis
profert confer¬
tos , niu.o can¬
dore infignes,
teneros , ama¬
ros , odoratos fi
fepes ijs refei-

R

Fulta.

Trucittt.

JCad/x.

Synonyma
a utorum—
que placi¬
ta.

Spodtas

Tbeop.

Mthen e-
xtend.

Sptnm
Vf£il. ;

Prunum fyf .

E/ytnta fj>i~

C»HM6l.

Pruna Jjltt.

P runata.

prunula.

Pacritn.

>54

HISTORIA PLANTARVM.

refertas apropinqucs,alioquili lingulares naribus
admoueas, odoris Iere expertes , ex quinque fo¬
liolis compohtos , in quorum medio fibra: albs
apicibus intente croceis , cum Itylo viridi longio¬
re. His ortu proxima lunt folia. Pruni latius fo-
lijs finiilia , led multo minore, in ambitu ferrata,
lapore fubamaro <Sc adltringenre. Flofculis pari
fertilitate lucceduni' f rutius parui ex rotundo o-
blongi ccraliis vulg atis minores , alterius generis
etiam squales, primum virides , paullb ante ma¬
turitatem glauci , tandem maturclccntes atrocce-
rulei , iniigni adftri&ione prsditi , ofliculum
continentes ceralij dicti olficulo par , aut paulo
minus , fcd longius,lImilcm nucleum amariufcu-
lum continentes. Radice nigra cft, Ispe in tube¬
res «Sc nodos, media etiam radice lete laxat, igi¬
tur /i non retorrida 8c fcabra , fcd Isuis & nitida,
prolixa fcccundaquc fuerit, terram intclligcmus
elle lurcularem,vt Colum. Ik Curtius tradunt.

Hanc volunt cllc quam a-mJiit Thcophraftus
appellat, quando inquit : U^l^aJov Ji «W7w

ttyiim civeuti -rfi/of. iKctT» ^ 7nv/.v,'/jil fiat. Sat7n\cuo-
-mlov Ji Qp'jj!'zuh<& , ^ k:k vur,?J<t. , ^ a7X>J)2r. ZJ1» A'

t ~iv»axf7np jc9xxvi/>;x!rt.Superlipariam cius dicit
radicem, quod elt,vt diceba.nus, reptatu le propa¬
gantem, fed per furnma tcrrx.Gaza lpodias trans¬
fert , magna , prstcr morem cius , hde : cum ta¬
men in citatis verbis ficis fe explicet Thcop. quid
ipli iit ffTToJ) is , nempe orm? dym. y.r/./.vu»} i*,. x elu¬
ti Prunus fylu citris. Athcnsus certe iiunc locum
citans : ( inquic) i.lytt unxit.»*.* i, errro <fi*s

/.~7. r. * — v. . 1 jn vulgatis ta¬

men codicibus Achcn. corrupte legitur wf/a}.
Adnoitri Theophraftei codicis margine dodiili-
mus Dalcch. manu fua adnotauit , Spodias , vul¬
go des Prunelles. Eiufdem lententis fubfcribit
Conitantinus : quam arborem ipinum vocat Vir-
gilius in Georg : 4.

T.diiraque Pirum, & Spinos i am Pruna ferent eis.

De eadem fine intellexit Colum, feribens : ne¬
que enim clt vllu n tamdiu viduum folum virgul¬
tis, vt non aliquos furculos progeneret , taquam
Piros fylucftres Prunos , vel Rubos ccrtc. Na
hsc quamuis genera Ipinarum iint , folent tamen
fortia & Ista , tk grauida fructu conlurgcrc.

Palladius ipinum vocat , &1 Virgiliumco ipfo
loco citat.

Comar. vult hancipini appellationem noni
fpinis e(Te, ac fi ipiarum generis iit,fcd arboris
primarium nomen : alioqm , inquit , fi non arbor,
ied fpinacllct , quomodo Malus in fpinum inferi
podet , vcluti Palladius lib. 5. docet. Noltri ine-
ius frudu , quem 0pmlincf appellant, Latinam
appellationem referunt.

Bellam fane vero Cornarij fabtilicatem , qus
feipfam confodiat. Non a fpinis eft , velut ipfa-
rum generis lit,inquit, Atqui eit de numero arbo¬
rum ipinofarum , & tam eit, vt nunquam non
horreat fpinis : & tamen arbor eit, ciulqucno-
men primarium Spinus. Nec videmus quid impe¬
diat , quominus a Spinis hsc dicta iit arbor Spi,-
nus.

Pruna Sylueftria Plin. qui miratur huius Pomi
mentionem a Catone non habitam , prsferrim
cum condenda dc.noltrarct qusdam & fylueitria.

A'ypioMK/.uu»/Ji Diofco.qua.nuis in ueteri lega¬
tur dyptav Koy./.-jy.HAuv.id eit, lylucftrium Prunoru ;n.
Gal. in Aiia irpSuva., alibi 'etywxaxxu inha. vocari

(pina <?c lentis qus noitris 0cUcbcrn : eadem </»;*
I !• t y la. ht alibi : Syludtrem Prunum omnefe Stnt
re hodie cllc putant eam ipinam , qus 0<flcin>s
boni a noitris dicitur , &. frudtus C d/lcen appel¬
latos profert , & hos etiam Prunula fiuc Pn ntola
Italia appellat , quo argumento vel maxime, filue-
itria Pruna elle ccnicncur. Verum ( inquit ille ) p“*;
ego peculiarem fui generis ipinam ac lentem po- ■
tius , quam arborem , illam cllc indico : & Po.e-
rium itemque Neuradaa Diofc.Gal. Paulo Pii-
nioque appellari tk fructum cius 0d>lcen , Bra-
byla elle ac dici, lib. 6. Commcnt. medicorum
clare oltcndi , <Sc repetam capite dc Poterio. Svl-
ueltrcm vero Prunum iultam arborem cfiTc, uc non
tam humilem Ipinam , tum in fecunda Fuchlcide ,
tum eodem relatorum Commentariorum loco,
commonltraui, vbi Gal dc Prunis apud Aiianos
appellatis agit , velut etiam lib. z. de alim. ait? • -

•Ttlw *y ?/c v.cyy.vutjKav x*^7n< , <£ t?*uvcl ‘tto# »uh yy-

a “57. Ali an i itaque Latina voce Pruna appellauc-
runt iilueitria lola.Nam fitiua xoxhvuh** dicuntur.

Et ljdcm etiam lilueltris Pruni arborem Iblam,
Latina voce ^yuyov vocauerunt , vt Gal. 7. f rnpl.
tradit. Sunt itaque hlueftria , licurinalijs ltirpi
bus , ita etiam in Prunis , omnia qus citra latio¬
nem , in lilueftribus locis , extra hortorum cultu
proLieniunt. Huius aute generis funt & qus Helii
23ilfcn vocant , & qus Mifncnfcs Barbulas capri- - 11
nas. Sed &f,iuus appellata arbor pruna iilueitria B’ir‘
fert. At ei arbori qus Pruna filueftria profert,
iBilfcn appellata , nulla limilior eit quam Prunus
in Aegypto , a Theoph. 1. 4. hilt.dcfcripta, vt pe¬
nitus eadem videri p olfit , li non locus natalis dif-
pararet: quanquam nihil veteta Theoph. in Ae¬
gypto cognitam , etiam in Germania ualci. tUe
Cumano , qui diucrlis locis reprehendit Plinium,

& taxat Diolc. led quam bene , ipfc viderit : 110-
ftro quidem ludicio frultra id onus fulccpit : pau¬
ca enim funt, qus conueniant cum Poterio m no-
ftra Pruno filucftri , vr examinanti ^c conferenti
clare apparebit : Inter alia, vbi lanofi lanugo?&c.
Parum protedo vidit Comar, li 04>Ic|)cn fc
Prunum lilucftrcin no vidit in arborem cxcrefcc-

:L' P"M
eu i'r.4,;

re , quam & (pini nomine Virgilius , inter ma¬
gnas arbores rcccnluit, verfu citato.

ait. Prunuli & Pruneola Latini, cdamqnc nunc ;
hodie in Italia

Cornarus noua opinione prsgnans , in hsc

prorupit verba. Poterion Diolc. Plinio & Galeno

Prunum noftramhlu. non polfeclfe ifigyptiam
Theoph. manifeftum conferenti vtralquc deferip-
tioncs.Rede iraque Tragus : Non fublcribcndum
eorum lententis qui Prunum filucftrem Acaciam,

6c Poterion nominant : Et Gclner. Non placet
( inquit ) Cornarium Poterion facere. Et Cordus:
Poterion Diolc. non efb vr quidam putant , Gcrm.
0cblcl)cnborn : Et Fuchf.Cauc eorum amplecta¬
ris fententiam , qui Prunum filu. Potcrium cllc
putant. Et Matrh. Potcrium non eft Prunus filu. vt
Cornar. abfurdeputauit, non immerito a Fuchlio tfS ”
reprehenfus. EtLonicerus: Qaida volunt 0d)lc^ j
tjcnbom elle Poterion Diofc. Verum non conuc-
nit deferiptio. Et Rob. Conft. Cornarus quem
Amatus fequitur , Poterion nulla ratione conten¬
dit eTe Prunum filuelFrem.

Sic autem ait Amatus : r. Poterion , Neu-
ras , Hifpanis familiaris Carduus , quem Cornar.
0ihlcbcu appellari tradit : Etfi vero his verbis Cara
non directe Scperfe ftatuat Poterion elle Prunum
filu. fcu 0ddcficn/ fcd ex Cornarij potius opi¬
nione id dicat , in sque abfurdam tamen prsccps
cadit fententiam, quod 0d)lel)en Carduum dicit,
vel poterion.

Nihilo etiam rcdtuVi ab co fadtum quod pro t1max
Poterio, vel Pruno fihicltri , vel pro Carduo prtb.,<

• (nam

LIBER II- t«

(nam ex his eribus dno /ntellexifle eum necelfc
elt ) Ribes figura pppoiita.

i*»™. Quod aurem 0cblcj)cn feu Prunum filucftrem
| quam ille Poterion purae Brabyla elfe vulc Corn.

ii Dio/coridis Sc Plinij auroritatem recipit, opi-
aby nionem fuam minimi veracem fateatur nccefle
clt. Scribit enim Diofc. fructum Poterij inutilem
'* '■ efle , Sc Plinius; Brabyla ( in quibufdam codicibus
legitur Brabilh ) vim habere fpiflandi, Coronei
W mali modo : tum frudus Poterij non poterunt
eilc Brabyla.

Contra Cornarium facit &: hoc , quod de Bra-
bylis feribit Plinius in hunc modum. Vim habent
lpiifandi , nec amplius dc ea tradunt autores. Du¬
obus fiquidem locis amplius dc Poterio feribit
j Plinius, Veteres 1'ecutus. Ex Plinij igitur autorita-
te non idem funt Brabyla & Poteria. I deoque nec
frutex 0d>lcf>m Gcrm. poterit elfe Poterion,
ncc frudus eius Brabyla.

Crone mburgius tame feribit Cornarium pro-
io/ babilibus conieduris velle (pinam ©dylebcnclfe
I Poterion Diofc. fed Tragum cotradiccrc. Verum
fiuc contradicat Tragus , fuienon contradicat,
non videntur nobis probabiles coniedurai Cor-
narij, quicquid feribat Cronemburgius.

Idem ■ feribit Matthiolum ( forte legendum
Cornarium , nam hxc apud Matth. non inuciii-
mus ) aduerfus Fuchiium conftanter affirmare
0d;lc|)en neminem viiquam Latinorum feripto-
rum Pumulam ac PruneoUm , fine filueflre Pru-
tu m appellalfe , immo ne Prunorum quidem ge¬
neris exiftimafle , cum Pruna ferens planta , i ulla
arbor fit , non humilis lpina ex Gal. Sc Diofc. te-
ftimonio : lcd quilquis ille fit > qui hoc fcrip/it ,
parum circtim/pede , qua: Plinius dc Prunis tra¬
dit , perquifiuit , qui loco fupra a nobis addudo ,
aperte Pruni filueitris mentionem fecit.

Cautius Turncrus: Latini ( inquit ) /pinum
potius , qidm Prunum nominant quantum me¬
mini : Pruni enim nomen apud folum Plinium le¬
gi. Palladius Pomum /pino , id eft Pruno inferi
lcribit. fed cum Spinus a /pinis fit. Prunus fpinofa,
'A liue filu. liue fatiua fpinus recte nuncupabitur. Vt
j autemCornarij fententiam refutet acute fane /pi¬
ni feu Pruni lilueilris differentias proponit,
& alia quardam fua , hoc eft Anglica lingua tradit,
qux tran/lata huc referri merentur. Quemadmo¬
dum etiam ( infit ille ) Prunorum horteniium va-
ria funt genera , ita quoque filueftrium , quorum
tm' duas faltem noui differentias, i Angi. Bulles tree
ct BuUeficrtrcc. i. Angi. 0Io tr cc et placFtfjom
irce. Prior illa djuum elt generum : vnum in hor¬
tos ttanffertur, Sc in iuftam Pruni magnitudinem
cxcrefcit: alterum infepibus nafeitur, nunquam
arborefeit , fed inter arborem Sc fruticem ma¬
gnum confiftit. Minus autem genus fpinofius clt
maiori , ideoquclpini nomine dignius. Illud au¬
tem genus, quod 0lo tree vocant Angli , longe
adhuc iultius /pini nomen ob eandem caufam
meretur.

At Corn. contra omnium dodorum fentetiam
'•aio negat 0lo tree elfe Spinum aut Prunum lilu.quod
non lit arbor magna , in quam polfit Heri inlitio
( ex Palladio.) Male cohsrrct cius ratio. Etfi enim
Palladius Spinum vnum aptum infitionibus ccn-
feat , non tamen quemlibet idoneum facit. Nam
nec ille ncc Virginegat /pinum quemdam mino¬
rem infitionibus ineptum. Imo videtur Virg. fru¬
ticem 0lo intclligcrc per Spinum /ylucftrem: Vi¬
rides, inquiens , occultant lpincta lacertos. Quo
loco /pinetum a /pina , id clt , Carduo non dedu-
Tom. I.

citur , proptetea qubd fub Carduis non folcant
fefe occulcare lacerta: . Neque /pina apud proba-*
tos autores /igniHcac ^albtfioni ( id elt , Gcrm.
43vi0cnbom ) nili cum adiedione albx , idque in
Columella lolo , quod meminerim. Neque fpi-
netum ab hortenfi Spino neque a magno iilueitri
/pino dedudum e/t; non enim folenc vfquam tam
dcnfe tantoque numero crcfccre , vt /pinetum di¬
ci po/fint , idcoque nec lacertos a Sole occultare
pollunr. Relinquitur ergo verifimile efic , /pine- spinetum
cum a /pinis filu. minoribus, feu Ger. 0d?lcl)cn ^nd<-
deriuatum. Idem pater ex Theocrito. .V/^aa/o-r e-
nim , id clt , fepes habet,feu conlepta aut lepimen-
ta, qua: cx /pinis filu. minoribus fiunt.

Porro quod pertinacitcrdcfeditCorn. Qd)Ua
£cn,( Prunum /ilueftrem) vel Angloru placfbom
elle Poterion Diofc. inferens inde non e Ile Pru¬
num filu. ne Diofcorides dicatur duobus locis de
eadem rc agere pneter cofuetudinem fuam , faci¬
le probaucro non elle Poterion. Non enim habet
0d>let)en ramos longos , lentos , molles, flexiles. ^'.on,tscmr
Etfi enim BlacFrfjorn in cacumine ramos multos 'U/> e.Pcn
habeat , non funt tamfcn ij longi , fed breues , teng‘n
duri , fragiles: frudus aut nullum aut exiguum
habent odorem , cantum abe/t , vt fuaucm habeat,
qux omnia in Poterio requirit Diofc.

C^tcfum quod feribit Corn. Prunum Thco- Pravum
phralto memoratum lib. 4. c. 3. 'hili. ctfeBuUcs Theoph.non
tree / ( que eft Prunus filu. prima noltra)tam in co efle PrJ*n*-
errat , quam in Pruno filu. Brabylis Sc Poterio. ulZlin”*
Arbor fiquidem , cuius meminit ThcOph. infignis ‘
eft magnitudinis , cui folia nunquam decidunt.

Sed arbori quam nos Bu Uce tree/ Germani Hem
Bilfcu vocant, folia delabantur , neque infignis
eft magnitudinis.Nequic igitur clle Primus Theo-
phralti. Quare nec fidem hic merentur Cornarii
coiiicdurq. Sed illa Plinii verba, quibus ait, filuc-
ftrium Prunorum bacce &C:crrorem Cornarii pa¬
tefaciunt, negantis 0c^lc|)en Germ.e/re frudum
Pruni filu. Nam fi in Pruuo filu. nafccrencur fo-
luramodq Pruna magna , nunquam cius fructum
nominallet Plinius baccas , qu$ uox minoribus
tantum frudibus conuenit.

Nihil igitur elt quod Harehius ram fccurepro- Hartbita
nuncict in fuo Enchir. 0ct)lcl)cn Gcrm. poteria
vulgo. Mirum vero talia pronunciarc aliquem
audere , non confiderara prius de/criptione, qua:
nihil minus , quam rcfpondet. Verum , vti fit, vt
vnus erro», pilares poft fe trahat errores, ita Cor- **?•■
nario eucnit , exi/limanti , ne fuccum quidem ex
Prunis filuc/lribus exprelfum ac infpiJfiitum Aca-
ciq loco elle fubftituendum : quam bene dodi vi-
derinr.Sic aurem infit. Ofiicinq Acaciam vacant,
quam cx Pruneoli frudu abipiis appellato,noftris
autem @c^)lc|)cn dido, parauerut,/ucco illius fru¬
dus vna cum carne in mallas coado. Nos autem
frudtUra illum Poterij e/Tc in Commenr. medicis,.

Sc apud Diolc. clare docuimus. [ Sed quam clare
ex procedentibus patet.JProinde cx ipforu Acacia
illis /perandum relinquemus eum clfcdum , qui
vera: adferibitur. Nos autcm,fi fapiemus, illorum
Acacia non vtemur.

Sed propter fuam fnlfiim Poterij opinionem,

‘rei icit Cornarius Acaciam PrtmelLrutn , contra plu-
rimorum dodorum fententiam eam legitima Aea- p™ne!^:
ci<£/ubltituentium,vt patebit in viribus.

Ncc tamen ideo ferendus eorum crror,qui exi- prunn!-l».
/limant Prunum filucftrcm elle Acaciam. Ita vi- non cj]r
demus quo/dam Neotericos Ptadicos, qui tamen cacum.
egregie /e faperc putant , in fuis receptis fcnbere
folitos: Rec. aque florum Aeacie: fiuc enim fcianc
non elfe Acaciam , fiucncfciant, vtroque tamcQ
K a

A Ifur dita¬
tu 't> ejM.lt H-
datr. c ii uj it
Hr occrtjio.

Agrie, cacc:-
mala Pri*.
V*.

Turea pru¬
ni Jylu.

Linguarii

nomina.

Adagium

T rigue-
A/rintt,

Diffcrecix.

Auenurta

matna.

P-irUit

H omdior.
L<trior.

Trima fil-

Utflrta dul¬
cia.

Sttueflru

unita.

Locus &
tempus.

Repoficio.

I

HISTORIAE

modo peccant. Si (ciiint non cllc , vlu tamen olv
fanato. efficere volunt, vtfccure credat pofteri-
ras, ede, cjuod non clt. Efi fatte hic nudus fuccejsio-
minhvt qiu/emd inoleverint * nefas putetur minu¬
ture. sic multa abfurda in officinas irrepferuntl Sin
'nefeiunt, ne ea quidem fciunt, quq iliis egris pne-
lcribunt. Sic Dod.fiuccum cxprellum, inquit, Aca¬
ciam appellant , vnde cc Aeacie Gennaniq ftirpi
nomen fadum.

Recte Loniaerus : quidam qui non bene confi-
derant deferiptionem Acacie/Agriococcimala Sc
Prumna Grqce dictafid clt, Prunum iilu. ] volunt
dic Acaciam.

Porro Prunum filueltrcm plerique Herbarii vo¬
cant^ Spinum Virgilii dicunt, vt Hermol. Ruell.
Dod. Sc alii reccntiorcs, atque de his proprie in-
tclligcndum quod Thcoph. ait , contumacis elle
vitq Prunum.

In iilucftri Pruno hoc peculiare quod deflorefi*
cens limulatque imbres contigerint, conuertatur

PLANTARVM.

fus fuccus rcJiccari , vel ipfametficcata recondi.

Spino lcu Primo iilu. inicritur Pomus, vel poti¬
us Pirus, Ii re de inlpiciamus textum Palladi j. Pli¬
nius feribit Tuberes melius inferi in Pruno filue-
ftri. Pruna vero eidem omnis generis inferi hodi£
tranflaritium elt.

Prunorum filucftrium fhidus , autore Diofc.
poft maturitatem exiccatus,* eadem prqftar , qua’
latiuorum. Cum fipa vero decodus vtilior & ad
cohibendam aluum aptior cuadit. Silueftriurn,
Prunorum bacc?, inquit Plin. vel e radice colrex,
in vino aultero li decoquantur, ira vt triens ex he¬
mina liiperiit , aluum Sc tormina liitunr. Satis clt
lingulos Cyathos decodi fumi. Sic Sc Galeno,
agreftium. Prunorum fructus euidenter aftridori-
us elt,' ventremque lifar»

PrqltanrifTima inter filueltria Pruna , autorc
Xtago,ea funt qu^ & latis magna apparent, & Au-
guito mcnfe maturantur, quod in Pruno lilu.vul-

/;>/(!

Vir

fus.

_ w gari non contingit, illius namque fructus ficut&

fructus in oblongum quoddam & inane corpus, . Hos frigoribus occupatur , antequam maturetur,
quod in Italia Tureas voCant, quales Ic anno , Nili vero illa Pruna mollelcant,non funt edendo,
circa Norimbergaial obfcrualle Camcr. feribit. j propter immenfam ipforum acerbitatem. Paupe-
Eiufdem rei &: mentio fadta lupra in Prunis. j res Pruna iilu. igne quandoque vitulare folent, vt
PrunafiLueflna, "Prune A a. G. 0cj)lc|>cn/ Qcvnz commodius illis velci queant. /

aut

«l.

fcl)(c(;cn/0pinltnrl/ Bilfcil. Ipfi arbor , 0cj>li
^cnbamn/0cldcI)enborn.Bclg.fIcirn:fIecivcn Fla-
dris.Gal .Prunelles , Pelonfes 3Pmncs fau u ages 3Four dei
wo-,etiamquc- Penelles nonnullis, vt Montbelg.qua*
vox etiam apud coldcm in opprobrium abiit a-
dagio vulgato : C e fnt des Penelles: de re nihili, aut
nullius momenti. ItA.Prum faluAtuo.Scin quibuf-
dam locis Italiq, vt in Apulia , Triquc,liue Atri-
ne^,vt P.indcCtarius feribit, vocantur. Hifp. Pr ri¬
tu Angl.@Io trec.Bohem.Tr/^r.Vngar 'ixoteny fa.

Prunorum Iilu. duas fpccics faciunt. Maiora
Gcrman.^Dabcrfcf)lc[)cn /quili dicas Auenaria;
reliqua 0ef)le£cri limplicitcr:hqc pufilla Sc parua
funt. lplc quoque frutex infra arboris conditio¬
nem conltituius videtur, quod fruticibus iimilior,
quam arbori vidcatur,licct reuera arbor fit:horri-
dior vero priore , {pinis rigidior : cx harum fructu
Ht Pr unellorum Acacia dicta officinis. Letior lyluc-
ftris tranlplantatione,inlertione & cultu in gran¬
dem proceram &c domclticam abit , [ li Pcnq Sc
Lob. credendum ] mitiore pomo , fucculcntiorc,
maiore,luauiore. Quod vero Tum. vt Prunorum
hortenlmm, ita Sc lilueftrium varia genera dicit,
id nondum innotuit nobis. Plura enim duobus
didis,non vidimus,nili quis forte cultu relpiciat:
nam alterutru line dubio cultu Ipccioiius eiudet&
mitius vnde tamen non Ipecicrii numerus, fcd va¬
rietas tantum orietur : At inlitione multiplicari
polfe, non negamus. Inter filueltria Pruna, inquit
Catn. funt quq fructu duplo maiore,quam comunis
clt,& admodum dulci. Huius forte duas differen¬
tias conftituit Turner. Vnum quod in hortos
transfertur, Sc in arboris proceritatem excrcfcit:
alterum quod in lepibus maneat , nec vnquam in
iultam arborem afmrgat. Idem ait certum clfc cx
Columella dari Prunum fylucftrcm.

De loco non cft,quod multa dicamusiquod paf-
fim fere proueniant, infepibus, liluc Itribus, liluis,
dumetis, collibus Sc planis. Germani qs agros Iti-
oslcpiunt,& hortos. Montbelgardcn/is agcrctj-
am aDundatiincommoda valde in fepibus propter
nimium reptatum: comodior multo Spinus alba,
verum lente crcfcit. Turncrus nulquam le copio-
fius vidifle tcltatur, quam in agro Sommerlctcnli
Angliq. In Belgio quoque frequens.

Morent Martio & Aprili.Scptembri Sc Octobri
fructum maturant ? qi - colligi poliunt, tk expref-

Refrigerantem & adftringcntem viyi habent.
Melie condita non tantum commelladonibus no¬
cturnis proponenda funt , fed dyfcntericis etiam
& alui proHuuijslaborantibus exhibenda. Ad ea¬
dem facit vinum cx his fructibus confectum, quod
ad I ulium &c Auguflum vfque menfes diligenter
adferuarc conuenit. Earumdem facultatum elt &
decoctum. Aqua e floribus illorum dcltillata k
data ad laterum dolorem lingulari facit experi-
meto. Ea vero eflicacior fuerit,li Hores Pruni filii,
recentes ger noctem vino fortia optimo ma¬
cerari in balneo [ vt vocant] Mario diltillentur.
Hac aqua multis le profuille , Tragus feribit ea-
que laceris , cordis & ftomachi quofuis dolores
(eu comprcllioncs & puncturas dillolui.

Aduerfus vini penduli vitia nihil efficacius Pru¬
nis filueltribus reperitur. pruna antequam blauo
tingantur colore leguntur, Sc in mortario tufa^
pro magnitudine Sc exiguitate valis multa aut
pauca vino inficiuntur cumque probe vina agita¬
tione crebra commixta fuerint, obturatur vas pes
dies 8 vel io : tum intra paucos dies vinum relti-
tuitur. Ceterum poliunt pruna lllu.tula Sc in aere
ficcata ad cos vfus per totum annum confcrimi.
Wirfungus feribit quofdam praHcribcrc aquam
Horum pruni fila, ad plcuritidem , fe tamen non
animaduerccrc polle , quomodo proiic , ciimob-
ftruat Sc adftrihgat hec planta. Nolimus tamen
dicere aquam florum prunorum filu. adftringere:
funt enim valde amari , in quibus nullam adllri-
drionern animaducrtiinus. rrqrerea Cordus in li¬
bello de deftillationc purgantem facultatem huic
aque tribuit. Quod vero Tragus fcribit,prodclle
puncturis cordis, de Ventriculo intclligimus , Sc
per dolorem lateris, cum, qui fit a flatibus: alio-
quinon videtur conuenirc cum vino in Plcuriti-
.dc cum inflammatione. Florum viridium vnc.j.
per nodem in vino albo maceratorum parum mo-
uit aluum. Exhibuimus diuerfis maiori etiam
quantitate in vino maceratos pluribus dicbus,fcd
lenem cuacuarioncni hadenus in impuris noftrc^
rum hominum corporibus prxfti terunt : forte in
delicatioribus plus efficiant , in quem finem Sc le-
uiter bulliri poft aliquam macerationem poliunt.
Suadent tamen Medici Marpurgcnfcs inconfilio
fuo de prccauenda Dyfcnteria, li quis duriore ftri-
dioreue iitaluo, capiat Horum pruncllorum vnc.

feufis

treJ

rn

A V

Trui

Ple

r

nat:

AL

Ad

uen

feru

1

’•*/-

L I B E

dimidii mCufuri vfni .uitcereiiifite miceret,fqpius
exprimendo , atque inde per biduum in paftu bi-
b.ir.

W i trichilis ad febrem epid. cum liiania pro
purgatione praderibit fyr. ex multiplici infulione
Morum Primellorum lilu. dc alibi ait : bene repur-
giri infantes , ii per aliquot dies detur ferum li¬
ctis in quo per nodem infufus fuerit manipulus
florum Prandiorum.

Marchiolo tota Pruno utitn iilu. planta adftrin-
gemi facultate pne liat , quemad. Sc baeex. I le
Coeliacis &: D/fcntericis vtiliter denotantur. Eae¬
dem cum arbufculte radicibus ex aqua vel vino
au flero decoda: , fanant oris lingua: Sc gingiua-
rum vlcera& fluxiones , quinetiam columellae dc
faucium vlcera , gargarifaro earum decodo. Qaa-
mobrem recreantur non pariim hoc medicamen¬
to , qui hydrurgyro perundi , oris vlccribus &
fluxione laborant, addito Lycio , alumine & rho-
domcllc: idem dccodum in dcfellionibus auxilia¬
tur focminis vteri fluxionibus obnoxijs. Aqua e
floribus destillata, haufta inteftinorum vermes
interficit. Succus baccarum ad impetigines vti-
lis cft inflammationes. Idem inflammationi¬
bus oculorum illitus optime refrigerat, pilos illi¬
tu prohibet nafei : &vcl per fc vel cum aqua
Plantaginis fronti impolitus in nares, trl-bus,
harmorrhagias lillit. Ad procidentiam ani facit
illitus Iliceus ad fpiflitudinem codus.

Duo vero in bfatrh. obferuanda: Ptimnrrt, an
flores adftringcndi facultate lint praediti , quod
nobis non Iit vcrifimilc , vti paullo ante ditium ,
& aliquorum experimento confirmatum contra¬
rium potius pneftare. Secundum: an Lycuun
noucrit Matth. quod tam conhdcnrcrpraricribat:
quod ncc ipfum quidem nobis videtur.

Goropius in fuo Vertumno hoc loco Paradoxus
putatur , quando ait : Non abfurdum fi Prunis
agrcllibus quoque ventris dcijcicndi vis tribuatur
eo tempore quo pleno autumno ad tardam deue-
nerint maturitatem =, nihil forte Tamar-Indis fcu
Dadylis acerbis Indorum vel faporc vel facultate
^efllira : Atqui feire debuit Goropius purgandi
facultatem non ex faporc dijudicandam , & hanc
rem experimento potius , quam coniedura decer¬
nendam. Si experientia nouit purgare, curnoil
dixit ? fin miniis , curadflruit. led res cfl expertu
facilis , & pauperiores , quibus frequens eorum
vfus , hoc Icirc poliunt , ad quos ledorem relega¬
mus.

Schunenckfeld. Prunum filucftte totam cxic-
eantis adftringentis efle facultatis ait , quod
poflerius non verum cfle, in Matth. iam redar¬
guimus. Idem ait : flores tantillum amaricare ,
abftergerc , ftccare , cohibere : reficcatos in Dy-
fenteria alijlque alui fluxionibus magni clfe vfus»
Nobis quidem fatis amari vifi funt : an vero co¬
hibeant , ex procedentibus patet. Confiderent
etiam dodi , an flores ficci in Dyrentcria conue-
niant , vt ille vult : fi intelligat abftergendo , ferri
potefl t fi cohibendo , ipfe viderit. Placet qu®d
addic cx fua obfcruacionc , Fradus immaturos
pueris Dyfcnteriam conciliare Gepimme a fe vi-
lum : quod profedo vix alia ratione eucnire po¬
tuit , quam cohibendo noxios &: impuros humo¬
res quibus fopenumero fcatent pueri, adilrido-
ria fua vi , qui alioqui forte egererentur : nifi
quis malit in eorum acerbitate qua inteftina tor¬
quent & irritant culpam rererre.Pcr maturitatem
vero rcficcati codi & faccharo condiri , aluum
adftringunt , & ventriculo vtiliores fiunt. Den¬
tium dolores mulcet cortex radicis niger aceto
Tom. I.

r ii* m

decoctus , fluxionefque inhibet. Eadem forte via
folijs & baccis contufis , & ex eodem decodis : fi
frigid i iit fluxio cx ui no coqui poliunt.

Camcr. tradit incanum mulcura iri vetulius
Prunis lilueftribus cx vino rubro decoduni , Hcf-
nite incrementum prohibere impolitum.

Porro Prunellorum luccus inlpiflatus , Acacia;
fucccdaneum hodie habetur iiiplenique Europa:
ofiicinis. Acacia; loco , inquit Syluius , ex baccu-
lis Prunorum agrellium codis luccunl cxprelLim
teirdlatum , confedum infolacumque v livrpamuS
minimo errore , quia refrigerat , ficcat , adltrin-
aic , vt VcccrU.n Acacia , qu<v in partibus no liris
ignoratur. Idem & Monachi tradunt apud Melue,
dc praeferunt eam , qua: hc ex non pertede matu ¬
ris , vtadflringcntior liat : Vemntamcn , hos fru-
dus non credunt habere tantam virtutis bonita¬
tem , quantam vera Acacia habet. Ili eius tam.cn
defedu poliamus vti. Et Cordus Aeaeis loco luc-
cum Prunellorum filu. lubllituit. Idem in hnc de
praepar.fimpl. componit iucccdaneuni. Quini ta¬
men reiri Matth. paullo moroiius interprccari vi¬
detur , lucius elle ducens , Diolcoridfs prsceptis
inhorrere , qui in defedu Aeaeis, Rhois arbulcu-
\x folia, vel Leritifci foliorum fuccunl , vel hy-
pociftidem medicamentis immilccre prsdpic *
quibus potias fcplifiurids vti debere putat , quam
uippofititio filuellrium Prunorum fucco. Eadem
fere <C Apollo & Bacchancllus uc lucccdaneo A-
caciiK traduiit : fed vicit hodie confuecudo, pra-
dicaiitium confcnfus , & non improbata vtendl
felicitas.

C-Cerum Germani noiHi in delicijs quoque
habent, p ne fer tini nobiles & ditiores Allatu",
vinum quod vocant 0d)leficn,van / cx Prunclhs
paratum, quale fiepe guffcauimus , &£ dulcedine
arOmaticoqiic faporc , quem ii granis contufis ac¬
quirit , haud ingratum-. Pruna iilueftria matura
vel gela fracida coquunt in fornace, &c contuli
in miiftum icu vinum conijeiunt. Probatur in flu¬
xionibus , & aluj profluuijs , vbinon admodum
fiifpcdus lir calor vel febris. [

Pauperes quoque ex Pruncllis contufis & vin¬
demia; exprefl.-e reliduo , additis etiam alijs qui-
bufdam , vt Poitiis & baccis berberis fccundatium
virium , quod L^run vocant , vulgo Leure , parare
ndrunt ,adfiila multa aqua , vt fimul ferucfcantac
bulliant. Gratum ipfis efl , quod vini quodam¬
modo faporem arnuiletur , fed delicatis ix: ad co¬
licum dolorem procliuibus , noxium. Parant etia
cx tolis Pruncllis * ( vbi ea abundant ) contufis
aflufa aqua : tandem vt melius fiat, & coda adij-
ciunt,vt antea diclum , qiiale potionis genus per
hiemem feruatum non inluaue reddi Icimus.

Mu/cuf

Hernt.t.

Succus m .
(prjjahis Ji
t ita & l fica -

dtifieum . i

M odus pti -
rAndl.

A’ntd fuc~
cedxneufiit

via urit PM*
ne llttrum.

iAtu ex
Ytuneiln

DE MYXIS SIVE SEUESTEN»

CaG XII.

IN vfu Medico Sckcftena dida i frudus funt Defcrlptltf
parui s ferotinis Prunis pares, nigricantes, tur- lr Ur¬
binati, in acumen delinentes, (in rugas contracti
qua; in oflic. habentur) calyci infidentes tacile ce¬
denti, qualem in Dadylis videmus,fed longe ma¬
iori, & acetabuli i nitar concauo , cinerei fere co¬
loris. Horum pulpa atra eft, vilcida, dulci lapo-
rc prodita , pertinaciter ofllculo adh.ercfcens,
quod alias tribus collis donatur, alias comprcl-
fum Pruni noftratis oflic ulum imitatur: in cuius
vtrolibetfinc foraminulum apparet , atque ex in¬
feriore quoque , qui vel in geminos, vel temo»

- . R. i

tyx* time/hc,

H I S TOR Iv£

b'uclej

Qe/fiU.i.

Myx* filueftri

jirbsns t/>-
fcrtpno

differenti*.

mucrones acu¬
tos finditur, ger¬
minis ueiuti ru¬
dimentum exi-
• lit : Nuclei tri-
! bus loculis feor-
fim tres conti¬
nentur, oblongi,
triangulares , al¬
bi , Melonum
vulgari magnitu¬
dine & b-rpore,
quique eodem
modo vctuftate
ranccfcunt, qui
non inliiaiies in
recentibus : alias
vnicus nucleus
©fticulo claudi¬
tur. Eligenda
plena , maiora,
pinguia , carno-
ia,q usque fitum
non redolent,
calyci adheren¬
ti teredine fion
arrofa.

Arboris ipfius
duo { inquit Al¬
pinus ) lunt ge-
n.' ra : alterum
filucflrc , Pruno
fimile : alterum
Domcfticum ,
folijs latioribus,
ac craflioribus, a
filueftri diffe¬
rens. Vcraque ar¬
bor fiores lert al-
bos,paruos , Gc-
ranij proximos.
Silueftrs fructus
fert minores, tar¬
de maturcfsen-
tes, imperfectio¬
res ijs ,quos do-
mcftica febeften
profert, qui lunt

HyUx.

Synonyma
aim-tumcp
placita.
Mjxx. Pru¬
rior i* Syrtx
populares.

maiorcs,mcliorefquc.

Serapio Scbcftcn arburtum dicit altum cortice
«lbr ante , ramorum extremorum verb viridante,
tolrjs rotundis.magnis : frudum racematum ma¬
gnitudine Nucis , rapo re dulci, qui glauccfcat
cum maturatur , intus continentem pulpam vif-
colam , granum oliuar.

Hxc etiam profert Cardan.de varict.Myxa, nec
auditu olim cognita Antiquis, iam nunc in Italia,
Viamlque regionibus colliguntur, vt recentia
dcguftare liceat. Arbor cft, vtMatthiolus refert,
pruno hmilis, aliquando minor , cortice trunci
ltibalbido, ramorum autem 1'ubunidi , folio ro¬
tundo firmoque.frudus minor pruno, viridis, fuf-
cuIquccummaturucrit,oira triangula : guftus dul-

cis.led adeo lentus, vt vifcum gultalTe viderer, nec
ab re forfan: referunt enim, in Oriente ex his
fructibus optimum vifcum confici.

Syria: Prunorum inquit Plin. dici polfunt po¬
pulares eorum Myxa: , qua: &: ipfi nunc coepere

cok,rc naf° ZX 15 ’ ACg> pn l,Cr,CJ:

Deliis Graci antiqui nihil prodidi* putantur
lcu poitcr.ores tantum , veluti Pairius / Aerius.

hantarvm.

Pleilus , Aduarius : /nj* quidem t>aulo , uv^ia, au
Aeno & Acfuario. Oft/f» estPWr i,~, ur,,l-n?Q- uh ■“*
B»«n : iu,i,u,n I,,®. . fruCtus mi-

nor pruno, fcd facultate fimilis. Dicfa volunt
Tih- vafer, id elf, a muco lento, e naribus ftil-
labtc : nam & hunc fructum limili lentore refer-
rum cllc.

Sebelkn vulgo officinis , Arabicam appellatio- „
nem magis quam Graeam retinere male, itibus ■
quod nonnulli in Caffiuis honorem fadum arbi¬
trantur, qui mHtis, id cll honorabilis didus.
AkrtbMj* vel Unbciu, fruftus ferens dulces , , ,
quos gentes Pharas nominant febeften , Serapio- J'
ny UuKM» liaaco apud eundem , Sc cft Rnh in A- <”■
1-abi.i. Mnkent .febeften, Auic. Myxa Gr*ci vo- ”4'
eant, non Myxas, quibus limilis eft perficus Ae-
gyptia , nili quod poma Agyprii rubefeunt , Her- rL
molao. qua: poftenora verba ex Plinio fumpliflc Prr,
videtur, quamuis in eo non ita legatur , fed rube- Vfi
dinehmiliaellc, fcu.vtille ait. Myxis rubenti¬
bus. Myxi vel Scbefti Cordo.

Quidam Serica Galeni putant , notante Tra»o J«*
aut Arabes hunc frudum nobilitauifle, Veteribus
minime defcriptum,tradit.

In nominibus habet Matth. u»5,V& febeftina M*.

Pruno proxima febeften , id eft fi Lar. interprete
tis , Au^u^Ia , Amato.

Sebaftos Lacum , qui ait , pofterioribus Bar-
baris corrupte febeften dici.

SiliAjh, m Augufti honorem didos putant Ru-
ell. & Ryff. StliAjton ex quibus in Syria fit Vifcum,
Damafccnum didum, Lonic. SclujU quibufdam:
Hanc vero eam cfle quam duaetvip, Macron Paro- 0
dus in coena Attica apud Athen. appellat , fiifpi- “

cari quidem licet , fed adfirmare non cft ptomp-
tum.prafcrtim cum Sc exemplaria quidam S....L
S" habeant: pef,’, de frudu Dod. «'At» & My- "t

xusGeln. Prunum Aegyptiam Theoph. & Plinii

arborem quidam putant qui Myxa gignit.

Hift. Lugd. duas habet icones : priori titulus ,
PnmiufibcjtimA Matth. alteri Myxjj <uhi ,fiue fi- p'
Ifi-fienA nojlra. At nobis non videtur differentes
eifc arbores: altera icon cft ex Trago.

Pruni Aegyptii Theoph. & Plin. deferiptiones
dedimus cap. pncedenti , cui Myxa non perora- Z
nia conucnirc videntur.

a Sebeifcn Perficam vocem, Syluaticus Mammil- M
lam canis dicit , etii 01^« «V Grteca fi r, ideo Portus c.%
icbcftcn iimilitudincm tribuit mammillarum ca-
num.Gcrm. 6d;frart5c bruftbcr Im. Arbor febe*
fienbatim. loan. Lang. Epift. mcd. 1. ,. Epift.

6t>. circa finem , Myxa a Sebafta Samarite metro¬
poli , vbi olim crefcebant , patrium nomen febefli
retinere rradic.

Pruna in Damafco nata & Myxa vtraque fami¬
liaria luo tempore Italis ait Plinius. Alpinus au- Lc

tor eft , nafei in ^Egypto , toto autem anno in ar- ^
bore fructus cerni : Vere florere, autumno fru¬
dum maturari. Hodie raris admodum hortis &
viridarijs Italii virent : apud Syros quoque pro-
ueniunti *que ac -Egyptios , ex quibus locis ad
nos conferri Matth. reflatur. Aegre vctbfolol-
talico vel Narbonico afluefeit. Noftra .itate in
Monfpelienfis agri vtbecula , vernacule Mallil-
larges nominata , quidair. aluit fed negleda, Sc
non diu illis fuperfuit , & tantum arbufcula fuit .
teilc Lob. Ex Alexandria Venerias defertur Vit¬
eum : Lacuna.

Calabrice , inquit rlin. 1. 17. c. 10. fpiqa eft fil- Iu(<

Hcftns, qui nunc optime &Myxas recipit. Inlj-

^tur Sc lorbis. Vnde Idem Plinius 1. 15. c. ii. My¬
xi & ipfi aunc capere Romi nafei , infiti Sqc-
bisa

nj

LIBER II

i »9

&

E»r Myxis in ^gypco Sc vini fiunt , autore Pii’
nio. Paulus tradit Myxas Prunis facultate cllc fi-
niilcs , quod docbioribus conliderandum relin¬
quimus , cutn pleraque Pruna lint acida nec ea
vifeiditate prtedita qua Myxa. Exiftimaremus
Pruna frigidiora. In Pulmonum affectibus pluris
facimus Myxa, quam Pruna. Myxa: , enim calo¬
re 8c frigore medio modo fe habent. Febrici¬
tantibus ventrem laxant. Conferunt tuffi cum
calore Se ficcitate iundae : Pectus leniunt : ca-
tarrhos calidos fiftunt . contra ftranguriam quam
' acrior vrinaconcirauit, efficaces. Vermes expel¬
lunt , ex Ser*p.

Vt vero Auic. vult * Scbcftena , parum abeft,
quin temperata fint:gutturis afperitates & pedo¬
ris leniunt : iitim fedant, potiffimum vero eorum
femeiv.aluum leniendo foluunt.

Ex pulpa eorum, tcftc Alpino,optimum vifcum
conficiunt Acgyptij : quippe febeffen maturos
contundentes, atque lauantes. Sunt aliqui , qui
mafticando, pulpam ab olfc lingua expuentes,vif-
cum parant: quantitatem horum frud;ium in va-
fe colledam, parum , quoad aquea humiditas ab-
fumatur, bullientes. Vndc Ioub. Vifcum Myxarum
[febeffen ] fiuc collam ex pulpa pro vifco querno
lumi pofTc autumat.

Viico vtuntur omnes emplaffri modo, ad fcir-
rhofos tumores. Ipfum quidem calidum cft , in
primo gradu , atque humidam in fecundo , vim-
que habet attradoriam Sc refol nentem. Rcfoluit
omnes tumores, & emollit omnem duritiem. Ali¬
qui ad tullim ex eo paratos bolos cum laccharo
candido Sc radicis glycyrrhiza: pulucre multis
diebus fumunt.

Fruduum vfus familiariffimus eff ad tuffim,dy-
fpnoeam, Orthopnoeam, Plcuritin,Pcripncumo-
niam,& ad vocis raucedinem, parato ex ipiis de-
codo , quo etiam ad inultas febres vti confucf-
cunt , pra:fertim pedore noxam aliquam pati¬
ente.

Porro Vifcum illud quod ex Myxis Syri ScAL-
gyptij conficiunt, ( inquit Matth. ) Vcnetijs Ale¬
xandrinum vocatur,aucupijs commodiflimum.

Pcfllcnt aurem frudus tcffc eodem deiedoria
facultate,non fccus atque Pruna i tam Gixecorum
quam Arabum tcftimonio,idquodeciam compro¬
batur quotidiana experientia, tamctfi contrarium
ccnfuerit Fuchfius in paradoxis,qui nullam febe-
ftinis dciedoriam effe facultatem contendit, quin
potius caadffridoriavi pollere. Aduarius pluri¬
bus comnhfcet medicamentis qua: bilem cijciunt,
vt videre cft infuo de comp.med.compendio. Vt
inillies fe expertum ait idem Matth. earum pulpa
drach. 10. pondere deuorata , aut ad fummum 12.
eofdem fere pra:bet effedus , quos Caflia vocata.
Vtiliter dantur ex bile febricitantibus. Amatus
quoque reprehendit Fuchfium quod reftringen-
tem vim Myxis tribuerit : deuorata }o. aut 40. cx
iure carnium macerata , prima ftatim menfa,
aluuin commodiffime citare. Elcdarium quod
ex iis conficitur ad ciendam allium facile mu¬
corem contrahit , proinde non nifi recenter
parato vtendum. Mirabile cft illud Porri ver¬
bum , quo fatetur Myxa vel Scbcften dcftilla-
tionibus quidem auxiliari, fcd ijfdemprceftare ca¬
ninam cut.im cuilibet digito circumdatam, res eft
experimenti. Amariora Prunis Myxa dicit Her¬
molaus, quem miramur, nura aliquando guftaue-
rit : neque enim vllain vnquam in ijs amaritudi¬
nem deprehendimus , vt taceamus, Sc ipfa Pruna
amara elle debere fi Myxa fint amariora, amarius
quippe, non nili refpedu amari vere dicitur. Non

male confidunt , qtii hos fmdils pueris dandos
fuadent codftos ex aqua, [poliis portulaca: aut ali¬
am aliquam conueni entem fumere] aduerfus ver¬
mes. Decotla cum Glycyrrhiza, malua §c rad. AI- Vermes.
thte ex vinp dulci , Sc cpoca , dolores veiica: miti¬
gant , Sc gonorrhoeam. Eorum etiam varius cft ^otor ^efi-
vfus ad varios affedus, Sc multas compoiiiiones, conorrhxX-
pnelcrtim thoracem Sc pectus refpiciefttesj ingre¬
diuntur.

HOBVS SEV HOVVS INDICA, PRV-

N I F ACI l;

Cap. XIII

Arbor.

Exfehta
ttrkor pro

INdi Occidentales abunde habent friidas Hotttts £)cfcr;j,rjgi
didoSjPrunorum Damafcenoriim crailitudine, fruauk-
pauca carne,grandiore ligno : vbi maturuere fla- prunorum
ucfcuntjfubacidi faporis. Arbor eum frudum fc- cr«fistudi-
rens, magna cft, folia vero modica : Benzo.

Caluerus apud eundem, Uobus fcu Hi«/«r,iriquirj
procera Sc pulchra arbor: vmbra: quidem lalubri-
rate adeo commendata , vt quoties Indi in mili¬
tiam aut peregre euntes, aut greges in pecuarijS
pafccntes , cubare fub dio necclle habent. Hubum
iemper < vmbra: tantum gratia expetant Sc qua:-
rant: quippe fub ea dormientibus caput nunquaui *bmbrdcffttk
grauari,vt aliarum arborum vmbraculi sierunt.

Mirum prarterca de hac arbore proditur. Si
forte in fqualidis ficcitate campis, aquarum pe¬
nuria peregre euntibusfitim accendcric,arquc illi
cafu in Hobum inciderint , ablaqueato arboris
pede e radicibus cius taleam exlcindunt. Mox
alterum talea: caput ari infcrcnrcs,Yclur gutti aut
ampulla: epiftomium, altero manu elato , tantam
inde humoris vim exfugunt, vt facillime fitimre-
ftinguant.Guttatim videlicet primo inde ftillante
aqua , moxrradim Sc continuo veluti filo deflu-
enre,vt quamuis firibundos expleat. Id fe exper¬
tum fcribitOuicdUs in hift.Ind.

Eiufdem meminit P. Mattir , de rebus Occani Prukis fi
Sc nouo orbe : 1.9.dec.z; Houos arbor Prunis perii-

•1 _ r _ a . O. r ... „ r b ,

Acjsta 'reA-
Ait Ad fi tttti

Myrob.ilfiZ

P. Mstrtif
ude .

milem gcncrar frudum, Sc forma Sc fapore,leda-
liquancb grandiorem : hanc Myrobalanuin cfle
pro certo habent. F.ft Hifpaniolq adeo peculiaris >
vt cius frudibus porci faginentur.

M. Fumee. H^bos frudus cum nucleo, cuius ar- Uobos.
bor alta Hjuos dida , vmbraque grata. Heuoi.

Refert Fragofus in nona Hifpania frudum
Dadylorum modo nafei Houos nominc,Myrabo-
lanis flauis adeo fimilem , vtplcrique eundem c f- m *

fe contendant. Prcealta nafeitur arbore,vt vix col¬
ligi poflit, nili praematurus fponte decidar. Hac
igitur Fragofifcntenria iam cadit P. Martyris aut
eorum fenrentia, qui exiftimant efle Myrobala-
numj

Dc eadem etiam tradit Gomara , in gen. fua
Ind.hiftoria. Uouo> inquit, arbor cft pra:alta Sc pa-
rula, lanam vnbram prxbens,ex cuius cacumini¬
bus Sc cortice odorara ht aqua ad crura roboran¬
da^ fucandam faciem, vtilis:erenim cutem con-
ftringit Sc denfat : in quem vfum balnea fiunc ex
ea etiam itinere defeflis ialucaria.Eius radice vul¬
nerata, multa aqua manat potui apta,frudu flauo»
paruo,& pulpa: parum habente , fed ofliculum i»
le continente fatismagnum. Salubris eft
is frudus , Sc facilis digeftionis , led
dentibus moleftus Sc noxius, ob
fibrarum copiarg.

R 4

20®

HISTORIA

D%rni|Jtyj.

F d,A.

Yicres.

ferendi r
tiO.

Spmoft.

Locus.

Vfui.

IANGOMAS PRVNIS SIMILIS.
Cap. XIV

ARborPruni magnitudine, Iponte nafcitur in
agris «Scotiam in hortis Bacaim , Chaul ,&
Batequala , multis fpinis horrens , folijs itidem
Pruni, floribus candidis,frudu Sorbo fimili,guftu
Prunorum,adilringente & acerbo. Cum primum
emergit, Itrobilo perlinnlis clL Vocatur incolis
langomas : autor Garzias , qui a Hde dignis viris
acccpilfc tradit optimam ferendi rationem elfe ,li
frudus pollquam eum ederit certa quatdam auis,
excretus , vna cum excremento 1'eratur. Facilius
enim hac ratione fatum emergere , citiuf que fru-
ftiferam heri arborem.

De eadem fic Acolba» I engurus frudus eft for-
bis fere fimilis colore , &c immaturis Prunis lapo-
re, quibus & arborem fimilcm habet , [fed fpinis
oblitam] &: folia 3c flores.

Nafcitur Iponte in agris &filuis India:: fed in
hortis etiam colitur.

Frudus, licet maturus , digitis prius emollien¬
dus, antequam cdipolht : attamen adltridionem
illam,haud mediocrem, nequaquam adhuc depo¬
nit : eaque de caufa illius vius eft, vbi adltridionc
opus habent.

PLANTARVM;

I qua decoquunt, donec vini lubclli colorem arqui-
| fuerit. Hoc dcccdo 15 vel 20 die bus vtuntur con-
1 tir.uis cum tcr.ui vidu, qua ratione, vt audio, cu¬
ratur optime moibus Indicus, necis medo fca
quiuis alius qui a frigidis &pituitohs humoribus
pendet, qui huiulrr.odi dccodo attenuantur , ac
prope cxiccaniur. Eundem Americi in moibis v-
liirpant : Eflque huius potio etiam fanis lua-
uifhma.

Hft <Sc id in hac arbore pneflantilFmum , quod
frudum fert Pruni noftri mediocris magnitudi¬
ne , auri colore, nucleum fuauifhmum , agris &
ijs quibus prorfus deieda eft appetentia , vtilifli-
mum.

DefcWptio.

Lignum.

TruduPru-

F.iro frudi*
fert.

Synonyma

j t'fus Ho¬
meri.

Hiuourac .
Cortex edu¬
lis.

SpeciesCua

Vires & v-
fus-

Morbut
Psaus.
Luclcus fu 1

HYVOVRAHE AMER. PRVNI
s Rvcyv.

Cap. XV.

HTuourfhcs America: arbor eft procera, cortice
coloris argentcijligno rubciccnte, gultu fere
falfo,aut ligni Glycyrriza:,qui recens liquorem la¬
cteum reddit. Eius maceratio aut infufio colorem
vini rubelli acquirit. Fructus Pruni noftri magni-
tudine,auri obryzi colore, nuclcii concludens mi¬
te fuauem & delicatum. H$c arbor quindeno
quoque anno frudum profert, quodplcrifque in¬
credibile videri pollet: id tamen adhrmarc adlc-
ucratione polfum * quod curiolius perferutatus
fum , didiciquc a lenioribus Amcricis , quorum
vnus arborem mihi oltenditi&: alleruit, fe toto vi¬
ta: tempore ter quaterue lolum huius frudum gu-
ftallc. Thcuctus.

Idem tradit. Arborem hanc Barbaris Hi aourabe
didam, idem fonare, quod rem raram. Eodem cite
in pretio apud Barbaros, quo Guaiacumapud nos.
Quofdam Guaiacum verum cxiltimare , quod ille
non probat. Nihilominus Chriltianos hoc corti¬
ce Guaiaci loco vti.Suauitas frudus [ addit] mihi
reuocatin memoriam frudum Loti cuius memi¬
nit Homerus in OdylF. cuius magna erat fuauitas.

De eadem & Lcrins Hiuourtc , cui cortex crat-
fitudinis dimidij digiti, efui fatis gratus, potilf re¬
center ab arbore detractus, fpccics Guaiaci, vt mi¬
hi affirmarunt duo Phannacopoei , qui nobilcum
fucrimc.Clus. quoque ait, non incommode refer¬
ri oollc ad Guaiacum Bralilianorum Theueto
Hyuourahc didam.

Lerius feribit filueltres homines vti aduerfus
morbum, illis didum P/aw^qui non minus malus,
quam Lues Vcncreain his regionibus. Vium vero
. corticis , quo Guaiaci loco vtuntur ad curandum
illum morbum Indicani Thcuctus docet his ver-
bis.Corticis huius, qui recens ab arbore luaauul-
fusjladcurn fuccum emittit , quantum facis Iit, in
particulas concidunt , tres quatuorue h«ras in a-

OGEGHE INDICA.

Cap. XVI

IN Congo arbores Ogeghe didar, quaErun®-
rumflauorum forma Irudus proferunt , odore
«Scfapore amoenos admodum. Ex his arboribus
ramos detruncant, quibus ferie contextis Icpimen-
ta coalbantjvt apud nos ex fpinarum virgultis:eti-
am ex iifdcm porticus ac viridaria exlbruunt , vt ^
Sole tuti fint. Ex Hiftoriis Indicis.

PRVNI FACIE FRVCTVS E G VINEA,

1 N QV O SEMINA.

Cap. XVII.

Offendebat mihi, ( inquit Cluf. Exor. ) Theu-
dorus Cludus frudum quemeGuinea alla¬
tum dicebat: Pruni fere magnitudine &c forma
erat , duas pene vncias longus lefcunciam latus ,
infima parte mucronatus , cortice huc ipfocorpo-
rc fatis crallb ,vclun fungofa materia conftanuc,
foris aliquantulum rugolo , lubfulco colore , in¬
terne cauo <Sc pulpam quandam continente in
globum conuolutam , albicantem friabilem , hi-
lipidam , in qua tenella quiedam femina.

PRVNI PARVI MAGNITVDINE

FRVCTVS SONORVS, ACIDVS.

F Rudus hic peregrinus datus nobis eft ex lin¬
gulari Ill.noftra: principis munere vnciam fere
latus , 8c longus itidem , cortice nigro vetulbate
vero pulucrulcnto peneque cinereo , lcui ter extu-
mcfcenrc , peneque comprclla fuperficic latiore,
circumquaque rotunda , huui fere , nili qubd exi¬
gua: feria’ hinc inde per longum di (currentes , in-
uicemque implicatae occurrant viliii , petiolum
fuftinct obliquum latcraliccr infixum , cinereum,
infra rotundum , fuperiiis vero polb alterum inter¬
nodium cinereum atque quadratum , lignofrdci-
ritici : frudus cortex adeo tenuis clt , vt leui co-
prclFione introcedat , fortiusque comprellus dis¬
tringatur rumpaturque. Nucleus viiicus intus re¬
conditus agitatus refultat. Ex fuperna pediculi
abrupta parte videtur colligi , hunc frudum alii
libi appenfum geftalle: cortex apertus interite
rubet veluti Nucleus afperiufculus , lateritioque
colore infedus , molliulcujus , & digitis compri¬
mendo cedens , eandem , quam cortex iplius ex¬
terior, formam habet, leuiter puta comprellam
in fe , fiibtumidam , rotundam , latiulculamquc >
a<j latus duas habet foucolas, maio*c,iiuu.oreuiq,

Dectc
rulth .

.M orb i

sld ni.
moi bu

Deieia

fetem,

Dcfcw

VfusJ

Defer |

Corte

I

Pulpa

Defci-i

C ortui

Struxi

A' iule

que, pbqujidani excrpmcntittd. compacfcaque , I
puliicmlciica tamen , corpufcula , corticis intc- |
riosi cano ad latas adnata : nucleus vel potius j
pulpa in duas aequus partes ditiilibilis ellc vide- J
tur, non adhaerebat cortici externo, inde Ioni-'
tus: huic pulpofx fubftantix fubefl tunica alba,
proxime ambiens olliculum fubluteum , fubro-
tundiijTl, latum atque comprelTum, durum, ad la¬
tus exiguum foramen habet cum Iuleo exiguo per
longum incifo , laeuis cll.

Fructus, inquit Cludus Exot. 1. i.c. i,1, donatus
a Petro Gareto , orbicularis fere fornix , vnciam
videlicet longus , tantundem lacus , paulo tamen

LIBER 11' iai

planior , vtrinque tumens puluini inftij?» alteC
omnino e tenui curuoque oblongo petiolo pen¬
dens, tonui fragilique cortice proditus qui prel-
fus , illico frangebatur, & pulpa n concinere de¬
prehendebatur fungofam Sc friabilem , lubru-
bentis coloris , atque val^c acidi faporis , Tama-
rindorum paene inltaf ( propeerea valde commo¬
dam meo iudicio , ad fedandam & «xcingucn-»
dam litim*) in 'cuius, meditullio femen planum ,
fulci coloris , candicante membiv.na inuoluAun
erat. Vbi natus hic fru&us , quxve arbor ipfuni
tulillet , ipfe Garctus ignorabat.

DE MYROBALANIS ARABVM

IN GENERE.

MfrobaUui lnd<t, nigri, Jtnemclein

■ **

Cap. XVIII.
Myrubalant Citrini .

tiyrobitlaiu Cbebuli , citrini t fi-
vii l es, nigricantes.

MyrobalaniEtnblica, infegmen-
fi* nucleum bibentes, angulofi..

HLyrWA Um* Betteriu, rotundiores ,

A K

A ‘i

balanorum, cortice tenui , nigro* colore ad citri-
lium vergente , fimiles Oliuis. Aben Medies in

Rabum fert Mauritaiipruin
i nue ntum ?eft Mjrob.il amis,
vti putatur, quod fi verum, ab i/s
recentiores Graecos accepiile , di¬
cere par cft. Cxtcruiti hasalij in
tres, alij in quatuor, alij in quin¬
que , vel vc alijs placet in fex ge¬
nera difereuere. Sed alios alijs
gigni arboribus cbferuacum, licet
aliqui cx eadem nafei putarinr.
Placet itaque in genere primum
Autorum de ijfdem placita p Deli¬
bare: vt innotelcat.lcdori illorum
confenfus dcdillenfus circa eas.
Videbatur enim hic locus iifdcra
conuenientiffimus , quod ad Pru¬
norum genera quidam dodi re¬
ferre non dubitarint.

Serapioni itaque Halig , id eft ,
Mirobalani fpccic's quatuor: Ci¬
trini & Nigri Indi vocati : Kebuli
& Seni Citrini.Ex autoritate Abe
Mcfuai <ScAlbafari, Myrobalani
de Seni lunt ex (pcciebus Myro-
lib. de cibis. Mifabolani de Seni, funt ex fpecicbus
Oliuarum Ikc: It cmHunain aif.Myrobalanotum

Halig.

DifiVrctiaf»

Serat>.

C it uni.
Nigri.

C ebuli .
Scrnt.

OltuHA fti'

Kjbuti.

i01 HISTORIAE

lpccies,Kebuli,Citrini,<Sclndi.Errant quidam, qui |
vendunt nigros ex Kebulis loco Myrobaianorum '
nigroium.NamNigri reucra lunr Indi,ficut nomi-

PLANTA RVM>

ponatur ad contradicendum. Caetcriim me ut
promiilis liberem attigero modice. Ait, Myro- r>td
balanos amaras cile : guftum autem adffcringcre. *

nant omnes, & ex Kebulis quidam «periuntur ci- \ Ramorum affert pro caufa raritatem. Arundo

C oloxe

ferunt.

trini coloris,dc quidam nigri, quorum nigredo non
ob aliam canfam ineft, quam propter diuturniore

hutc difftr.
Qjtrutx.
Ini x.
Chcbut X.
Sintx.
Delectui,

quam propter diuturniore
moram , qua illum colorem in arbore contraxe¬
runt , funtque Cicrinis pinguiores, magis amari¬
cant : Citrini vero funr acerbi.

Auic. quoque Myrobaianorum varia,funt ge-
ncra •Citrint- immatura: : Indx Coloris nigri, lym-
jnam maturitatem confccutx , reliquis pinguio¬
res: Cl)t'bkl&t omnium maxima:. Smici deniquemi-
nuta:, leniores. Cicinx probantur maxime flaux,
ad virorem declinantes, graues , magus, dura:.
Chebularum laus in magnitudine ,grauicate in a-
qua fublidence , colore ad rubedinelli vergente.
Zmbltcus. Sinix optima: turbinata:. Emblicus conditus efH-
citatc cedit Myrobalanis conditis : ex eorum ta¬
men cft genprc.

Myrobalani,inquit Mefue , Citrcx, Nigrx,Ce-
Mefuet.dif puta eiuldem arboris fructus quibufdam viden¬
tur, vt immaturi fint Citrcx, maturi Nigrx.Cum-
que arbor ea his autoribus iit bifera, primi par¬
tus funt Citrex &Nigrx : fecundi vero Cepulx.
Aliis diuerfarum arborum frudus videntur , id-
que creditur quod eorum facultates & opera va-
Citrtn* r*cnt‘ Citrinx colore funt multum ciirino,in vi¬
ridem inclinante : graucs,quia magnx , tk carne
multa, dcnfa: fi frangitur , gummofa : offe exiguo.
Ccpul^ fubnigrxin rubrum inclinantes : quo ma¬
iores eo meliores, carne multa:ob hxc etiam gra-
ues , adeo vt in aqua mergantur. Indx funt nigrx,
magnxjcarne denla, graucs, tamen cxollcs, a qui¬
bus notis quo harum imgulx abfimt longius,
cbfunr deteriores. Emblicx preftantiores funt
magnx, carnis multx , dcnfx, graucs, oflium par-
uorum. Bellericx oprimx funt magnx, multa &
dcnfa carne graucs.

Sunt qui cxiltimcnt nullum veterum Grxcorum
4n e teres Myrobalanis aliquid prodidiflc. Nam ccli

Diofc. Myrobaianorum Arabum alicubi men¬
tionem faciat,plcriquc tamen id de Bcnfeu Glan¬
de unguentaria intelligi nolunt. Aliis contra¬
rium magis placet , uti patebit in progrclfu. Vi
detur tamen Autor librorum de Plantis Arif-
Mirebxlx- totcli tributorum , eorundem fiub finem lib.2.me-

Ccfulx.

ft/ltsicx.

Grxtt de
Myrobxt. .
litjuid trx-
didcriBt.

s Arijlo. minille , dum eorum acerbitatis caufam reddere
nititur, cuius etiam lententis fuille aduertimus
doctiffimum Sarracenum , & ipfum adeo fum-
mum Scaligcrum , qui ad dictum locum hsc
annotat uerba. Sic fiatuit autor , inquit: Ar¬
borum Myrobaianorum frudus initio dulces efle.
Verum natura accrbos,& concretione amaros. Id !
cucnire propter ramos arboris ipfius,quoru textu- 1
ra fit rara. Cum ergo maturefcunc:fequitur,inquit,
humorum calor , 6c maturantur frudus*, atque
initio dulces lunt. Rurfus autem per eanden I
illam raritatem (iic enim interpretatur Seal.; uer¬
ba hqc corrupta iret> r,‘ uzoMdtuf 'IkKtt J)<t ibjj
7w*v»Te 7« JiyXpov 7ro:8f)fuperat frigidicasJSc ficcitas
calorem , k huraiditatem. Atque inde alteran¬
tur fructus in acerbitatem. Vincit rurfus calore
Sol propter attradionem lupcrflux ficcitatis in
illo femine ,quod eftin arborum fuperficie: Vin-
citque frigus liccitatem. Et funt frudus uchc-
mentis acerbitatis. Inde afccndit denuo naturalis
calor adiutus a calore Solis exteriore: k uincit
calor , ac ficcitas. Atque ita cuadunt amari
frudus. Sat erat , addit Seal, hxc recitaflc;
tantum , ne vos diutius obtunderem. Quxdam
uidetis ipfimet quam indigua iiat,in quibus opera

Afyre:

tamen qux eff lacchari matrix , rariffima dcc:
Videtis etiam illum cx uctcnbus Grscis, quisquis
ille tandem Iit , y-opa^okclyaii^merninilTc , quamuis
nihil prxtcrea habeat , quod ad definitionem aut
hiiloriamnoftrarum , de quibus agimus* faciat.

Illud feire operxpretium cllet, lintne in principio
Myrobalani dulces, quod apud nullum alium ha-
denus autorem legimus , vt ex citato loco pro
cerro alfererc, agi de noftris Myrabolanis , nobis
haud ita integrum efle videatur , quamuis Scali-
gerum & Saracenum viros Cel.id fimplieitcr atq;
leciire credidille certum fit. Nos interim certio¬
ra fcdabimutjdoncc aliquis nobisprodeat Apol-
lo,qui de ea re nos plenius edoceat.

Inter Grxcos rccentiorcs Actuarius de iif-
dem fic feribit. Frudus nobiles , qui ad nos cx
Aegypto Syriaque deportantur , callo corporis ^ |
compadili, olle intus lignofo, quorum nonnullos
vocamus fiauos, alios Cepulos, (quidam magnos f1.ihm
appellant , alij nigros,) Communi vero vocabulo
hxc omnia genera Myrobalana dicuntur. Eandem
vim ^craffirudine quod EmpelicuiiUeu Embli- ^HJ

<um-\ |

ro

ceno. )|

cum,barbara voce nominant, fortiuntur.

Pofteritas inquit Ruellius Myrobalana in no- Ruclll
ua alia quinque difereuit fafl:igia:ea nonmodb ef- L
fcdu differre obferuarunt , led alia aliis gigni ar- t
boribus. Quxdam dixere lutea, qux ex herbaceo
colore flaiicfcunt , fpiffa, ponderofa, exili nucleo, I

cute cralla. His luccedunt qux k a colore coeru-
leo vulgus Inda nominat,folida, fine nucleis,oliu$
forma. Proxime ltiudant,qux vocant Cepula, ex¬
teris ampliora grauioraque ex fufeo ruffefccntia, J
carnofa. Quartum genus Empclicum vocant , cu- 1
te offibus hxrenre , lapillorum pene figura. Sunt
qui hxc cum Belctzicis Myrobalanis non adnu- BeUtsJ.
merent: vrique fpccie tota diffidere videntur, an-
guftiora multo , colore in cinereum languente.
Beletzica eadem quafi forma fpedantur qua Ein-
pelitica.

Porro Myrobalanum tam Grxci , quam Latini Mjrali
autores , vt annotat Cordus foeminino genere "•“M
proferunt, cum i Balano focminini generis nomi- s'",ru'
ne vocabulum hoc compolicum fit.rofteriores fe¬
re Sc Barbari ad hanc vicjue diem malculinum ge- nifftrA
nus cis tribuunt, quorum tres tantum differentias
verniliores medici tradiderunt: videlicet Indos,
Chebulos &Citrinos : de Bcllcricis & Emblicis
ieorfim,ceu fui generis mcdicanienris dillcrcntcs. n -
Rccentiorcs vero etiam hos duos frudlus Myro- - .

balanis annumerant, quinque eorum diftcrcntias * *ete\
colligentes, quas hoc diffycho comprehendunt. ** mu,
Myrobtlanorum fpeaes funt quinque bonorum, mumer*\
Cttriniis,K.cbulus>Bellericus , Emblicus , Indus.

Quam opinionem etiam f equitur Gabr. Fallopius
traCt.de medic.purg.fimplic.dum inqnit,Mvroba-
lanum nullus Grxcoru noiiit,vno excepto A chia-
rio recenti ffimo & Nicolao Mvrepfico. Species
Myrabolani plures funt,&:feptem poffem ex Sera¬
pione enumerare: fcd quinque tantum funt in vfu
in officinis , primh funt Mirabolani citrini vo-
catidecundo Chebuli: tertio Indi qui &c nigri no-
minanturrquarto Emblici,quintb Bellirici.Hi funt
in vfu ad conficiendos fyrupos varios,infufiones,
bc ad componenda varia medicamenta Arabum,

Rcucra autem neque Bellericus,ncq; Emblicus,
ex carum numero funt, cum nullam habeant in
figura cum Balano ,hoceft glande, fimilitudine.

Ar quoniam fimilitcr Alyrobalauis adfiringunt.

LIBER II

10J

<felle-
. hm
• Mj-
■ 'amt-

r«f-

ntu

m»*

orum

LtrtS

Ve-

penes

ice-

'?ala-

MttC *.
'ihxu.
<.11*

ventremque aliquantulum comprimendo lubdu-
cunt , ac lignolos,vc iplar,kabeanc nucleos , viium
cft. Rcccntioribus hos quoque adijcerc. V.na ik
eadem arbor omnes tres Myrobalauorum dilfe-
reiltias gignit.

DcAcacalide vero quid ik hoc loco ambigi
potefb. No n cognofcitur in hilce regionibus ,
cum in -'Eygpto nafcatur , neque fructus eius am¬
plius atteratur : ni/i aliquis ( Cordi coniectura
eil) cx Myrobalanis Embilicum feu Belliricum
hunc efle exiilimet, quod,vt non adrirmamus , ita
etiam nondum negamus.

Quam Myrobalanum Arabicam , ( aitSyluius)
intclljgat Diofc. cui llmilcm facit fructum Palma!
/Egypei^e , plane ignaro. Nam Arabum rccentio-
rum Myrobalani quinque generibus diflinctae ,
Veteribus indiefa: putantur , ik Prunorum gene¬
ri potius quam Balanorum , id cil Glandium , ad-
fignandx iunt.

Sic Cornar. Myrobalauorum quinque genera
ab Arabibus inucCta , penitus a Veterum Myro-
balanis diticrfaeilc , difertis feribit verbis.

Ac Monachi apud Mcfucn de Myrobalanorum
diftcrcntijs licftatunt. Autores ( inquiunt illi )
non frufira Icribunt Myrobalanos nigros Indos,
quia ex Chebulis lunt Citrini N Nigri. Clv.buli
Sc Citrini veriiiimc tunr cx vna ik eauem arbore.
Citrini funt immaturi, Chebuli vero maturi.
Quod idem loub. Pharm. inSyr. deFumar.com-
poTitio. agnolcit : fatetur enim Citrmos <3c Chc-
bulos ciuldem arboris Irudfcus clle,& fola maturi¬
tate ditferre.

Abfolute igitur per Chebulos intclliguntur
Chebuli citrini. Connumerantur etiam inter My
robalanos , Bcllericorum ik Emblicorum fructus.

Serapionis ik Auic. feni liue Seni) Myrob. non
habentur nec cognolcunrur , nec exportantur.
Myrobalanorum lunt fex genera liue Ipecies.

G il. in S.de mcd. comp. meminit Myrobala¬
norum citrinoruin vocans Chrylobalanos cx di¬
gere n ti b u s r ob o r an t i b u i 'quci

Rytf. enumeratis quinque generibus qua: prifeis
indicta putat, ik ad Pruna potius quam glandes
rcccnlcnda , addit libi vidtrj Empelitica Actua¬
rio quoque , £uti v.i?a\cl ik dici, ik Bcllirica
Bclectzica vocat.

Matthiol. Quinque Myrob. genera 8c facie &
viribus inter fc diftin&a videns , omnino ccnfct
ea adiucrlis produci arboribus , quia tamen or¬
tus carum nobis ignotus, nilnl certi adiirmafc
audet. Planorum (addit) Chebulorum atque In¬
dicorum arborum imagines excudi curauic Andr.
Marinus in luis in Meluen annot. led ignoramus
an genuina? Imt , an adulterina: , pradertim quum
Matiritanorum nullus habeatur auror , qui Myro-
balanoram plantas dclcriplcrit.

Amatus in Diolc. caput de Palma , vbi Palma:
frudtum Arabica: Myrobalano comparat, annotat
Hermolaum , Marcellum , Manar. Lcoiiic. Bvaf-
fau. Matth. Agrie. & Fuchlium intclligcre Glan¬
dem vnguentariam , qua* Myrobalanus dicitur,
quq no lunilis clt Dactylis. Diolcorjdis tamen co¬
pulationem fic defendere conatur. Sunt, inht ille,
Myrobalani communes quinque cx arboribus dil-
fimilibus lc£Q. i. Myrob. citrinus colore , oblo-
gus, intus os habens limile quodammodo cum
DaCtylis paruis, vt non temere ijs Diolc. fnnilcs
dixcrif.li d e ito, non ita iit, qui Chebuli dicuntur
ex tulco ruftelccnrcs , carnoli , pingues, lcmidi-
gitalcs, adeo Dactylis limilcs, vt merito iplis
i)actylos peiiimilcs fecerit. Dc Myrobalanis au¬
tem non Criplit quiade illis nullam penitus expe¬

rientia, n , habuit, & vires ignorauit. % Indici dicti,
nullum os habent, a. Embiici , per fragmenta fere
importantur. 5. Bcllerici fune rotundi , qui , licu-
ti Chebuli, laccharo conditi cx India ad nos im¬
portantur, caput apprime r 00 orantes , vcltiti Ito-
machum ik reliqua vilcera.

Sed lunt,, vti trudit Lacuna , qui exiftiment
quinque Myrobalanos ofFic. idem clle cum Nuce
vnguentaria, quq Myrobalanos Grccis dicitur,
qui error maximus , quia Myrobalanos oihcinaru
nullus Grarcorum antiquorum cognouir. Exilti-
mandum quinque dictas Ipecies in diuerhs arbo¬
ribus: nalci , quamuis fuit qui putent Citrinos ik
Chebulos ex eadem pro hei fci, Solus cx rcccnu.
Grtecis Actuarius fcripik de his Myrobalanis.

Intercos vero qui ecnfcnt Diofcoridi Myroba¬
lanos fuilFe notas , elt etiam Saracenus, vt iam
lupra monuimus , qui in lcholijs fuis in Diolc.
mirari fc latis non polle ait , Arabica: Myrob. det -
criptionem a Diolc. pnctermiilam : cum tamen
cx ea, tanquam luis nota & vlitata temporibus ,
cap. dc Palma , fructus cius limpitudinem dele¬
niat.

Lotiiccrus profedto confiderate, fi Dijs placer,
de grano lie.' ik Myrobalanis agit. Primum enim,
caput facit de Bcr. huc Glande vnguentaria Gra:-
, eorum , vbi de cius lpccie natura Sc viribus rra-
i ctar : mox vero fublequenri capite 1'ub titulo My-
1 robalani , omnia quidem Myrob. genera depingit,
, led prius co demanet capite de Balano Myrcpnca
Grsxorum traCtac , qu.c pro: cedenti capiti erant
addenda. Lectorem ignarum eo ducir vt exiltimet
Myrobalanis Arabum competere , qu.c il-
| Ic cb.it ule N nullo indicio eorundem rigaris fub-
iccit.

I • Cordus in comfn. ad Diofc.ccnfct Arabicas My-
robalanos piofe. clle eos (rudus, qui adhuc in
omnibus pharmacopoiijs myrobalani appellatio¬
ne cognolcuntur, 11011 tamen omnes quinque in-
rclligit , led tres piaecipuas : videlicet indam Ci-
rrinam ik Chebulam , quas tres (differentias non
ita diucriis , fcd vna eademque arbore nalci tra¬
dit . Indam pri num fructus rudimentum clle ,
quam Plin. Adyplbii vocitet , ik C i trinam , ma-
turcfccntcm : .Chebulam vero maturos iam fru¬
ctus. Verum ei alfeiitiri non polFumus , didafque
has tres differentias ncutiqtiam in vna arbore nal¬
ci putamus. Eiufdcm quoque opinioni rcriltir re¬
rum Indicarum folers interpres Garci.as , vcpaul-
lbpoft apparebit.

Rondeietius vero Arabicam Myrobalanum
illam , cum qua immaturum Palma: fructum Di-
ofeoridem comparare diximus , vnguentariam
clle non arbitratur, fcd flauam Catharticam olhc.
Qui peculiare quoddam Palma* genus Adipfon
vocatu n a Plin. Myrabolanuvn oetic. elle volunt ,
hi pcrlpicue a Diolc. refelluntur inquit Dalcch.

LobAC Pena: quoque iudicio,hi Syriaci frudtis,
vulgatius , quam verius, Myrabolani vocantur.
Nam nec ipfi glandes clle volunt , fcd Perficis
potius aut Prunis accenfendos : Quorum .Sclico-
plurcs oriantur differentia: in Syriacis , Arabicis ,
bc Calcutij regionibus, quibus debentur, i Gra-
cis & a nobis tamen ( inquiunt ) quatuor quinque
duntaxat hodie proltanr in ofric. differentite e to¬
tidem arboribus. Nam Ccpulifera ik Cirrinifera
eadem videtur arbor , proditurque a nuperis na-
uigatoribus , Perfici aut Amygdali folio. Ecllcri-
cifera' aurem latiores Laurea: funt frondes: fcd
lndicifcra: (alicis , cuiufmodi etiam E.r.blici vi¬
dentur. Alioqui inter lc congeneres arbores, pro¬
munt ipll (ructus : mediam quandam naturam in-

Ittus non
fcnpjent.

Qonditt.

My rol> rton
ejjh Nuctrn
'v/j*u<nr
Afyrob.iltt-
ntts (jrxee-
rttnj.

D/o/r cooru-
t.tm Myio-
bxlu num.

Lomc not.

Inda.

ii dtp 'os Pl,
Cs r, n.
Qbtbsfln.
Cordus re s

Myrobul.

Dsojc.

Adtpf os.
Differ Lobe*

In.

Perpat.

Tcf arbor et
aun* t P-ses .
Aduetf.
Cepumrr*. '
Beller f, r*,
Indtjt: a

204

HISTORIA PLANTARVM.

Comi ir a,

D e[eftt4i.

Cchul a

tond. mli*.

SeltfrifA

tond.

ter oleam Sc Pranum forcirx. Horum plurimum
duo genera cendiuntur,aut huc condita adferun
rur. Pluris inftirores faciunt horum alterum , qui
Kebulus aut Ccbulus vocatur , omnium maxi¬
mus : is oblonga j3uiilli Limoni aut Pcrlici cfhgic,
compacta, callola , nigraque carne , fapore lu-
glandis condicx. Alter minor eft , rotundior , te¬
nerior edendo , Bellericus vocatur. Kcbulo funt
Cirrini lnniliorcs. Indi nigri. Emblici funt potius
fragmenta quam integra Pruna.

Cafalpinusn oua opinione prodit, exiftimans
Mvrobalanos ex genere Palmarum cftc , fic feri-
bens : Quos vulgo Mirabolanos vocat , quali My-
robalanos , vt aliquando Plinius vocat , quos fert
Palma, probatifhma in dEgypro , qux offa non
habet in balanis , reliquarum modo , eundem vi¬
ridem , odore Mali Coronei tradit , vt Diofcori-
dc: : nam alibi per Myrobalanum intelligit ipfam
Glandem vnguentariam. Adfcruntur autem quin¬
que Myrabolanorum genera : eorum tria os con¬
tinent , folida pulpa Sc cruftola inclufum. Primi
generis funt cognomine Citrini : fecundi Chebu -

Ca/a//>.

rejut.

Embhc.t

faccharo condirj folent. Bcllerici Gallx modo ro-
Nttclei nui- runc^- Duo prxtcrea funt nullo intus nucleo ma-
h m indtets nifefto/cilicet Indi Sc Emblici. Quid li hos Phoe-
tyEmbh. nicobalanos dicamus : nam nullo intus ligno
asj>y.otnt- (peccantur , vt Plinius teftarur. Qui autem os in-
to uaju. tus habent, ad Thebaicos Sc Arabicoi Myroba-
lanos reducamus : de quibus Plinius. Arbores
quorundain generum delcribit Garcias in hunc
modum. Folia Emblicorum quidem tenuiter diui-
fa funt magnitudine Palma; : Citrinorum autem
vtforbi : Indorum vt Perfici. At,me hcrcle, vide¬
tur Cxfilp. fux intentioni parum fitiffecilfc :
Nam li Plin. intellexit Myrobalanos nollras per
casquas fert Palma , improprie admodum locu¬
tus eft. Quorum Myrobalanorum obfccro figura '
vfque adeo fimilis Dadylis ? qux item arbor eoru i
fimiiis Palmx vr Palma dici polfit , vel mercatur ? j
Neminem hadenus inuemmus qui dicar vllam
fpeciem Myrpbal. vulgarium limilem Palma: ,
aur Palmam dici polle. Qux dc Emblicis dicit Cx-
falp. aliter fonanc apud Garciam , ex vcrlione
Xfjrob.A»- Gluf. dicit quidem Myrobalanum Anualc , quod
Emblicum , folijs elfe minutim incilis , palmum
A/i/ duo c*- lon§is 3 non 5 vr Catfalp. Palmx. magnitudine.
falp. errores. Quis itidem dicat cum Cxfilp. Emblicos line li¬
gno elTc : cum fepius ligna liue olla inter eariun
licca fegmenta appareant manifefte , ac ea qux
condita funt , fua etiam habeant ligna feu olla,
feu putamina interna: quocunque enim modo li¬
buerit vocites , modo de rc ipfa conftec.

Dal.ntt. Videtur tamen & Dalcch. ciufdem Cqfalp. fu-
ifTc opinionis : nam ad id, quod Plin. ait Myro¬
balanum Palmx olTa non habere reliquarum mo¬
do in balanis , annotat ille : Colliguntur enim vi¬
rides & immatura; balani , pomo carne fua tan¬
tum obtedo , nondum genito intus nucleo , qui-
Mirob.atrt- bus verbis Myrobalanos Citrinos intclligcre vel¬
le videtur , fi modo mentem cius probe percipi¬
mus. Quod fi ita eft, nihilo fane rectius opinatur,
Diofe C,al clu^m *P*'e Ccfilpimus.

tr /’//». »o- videamus tandem quid Garcias de Myro-

fir a Mtro- balanis tradat. Manifcftum eft,inquit,ncque Dio-
bsl mcognt' fCOridcm> neque Gal. neque Plin. noftraMyroba-
lana cognouifle , fcd eorum Myrobalanum plane
aliud elie.Et quoniam Auic.&rScrap.intcrprcs vi¬
dit haec noftra quodammodo ad glandis formam
_ accedere , nullo iudicio Myrobalana vertit, cum
mea lententia Pruna, quibus fimilia fui\r, melius
vertillet : Yocat ea Auic. Dr/r^iifig etiam Serapio,

tametfi Librariorum vitio Halilig corrupte lega-
tur. Omnes euim Medici Arabes mihi aijtrma-
runr, Omnia Myrobalana Detegi vocari. Falluntur
tam ij qui omnia Myrobal. genera in eadem arbo- A 00 *
re nafei putant , quam qui fiaua & Chebula tan-
tum. Nam quinque funt diucria arborum genera: netjut .
& , quod magis mireris , in regionibus fexaginta r *■
aut centum leucis inter fc diftantibusmafcuntur.
Prolieniunt enim nonnulla in Goa & Batccala: a- ^ocur
lia in Malauar Sc Dabul. In toto regno Cambaix
quatuor eorum genera inueniuntur: Qucbula vc- res.
ro in Bilnager, Decan, Guzaratc,& Bcngala. Ce¬
terum qua; in Lulitaniam ficca deportantur, ma¬
gna cx parte fumpta funt in regione, qua: eft inter
Dabul Sc Cambaya. Nam experientia compertum
habemus, hos trudus, quos regio fepeentriom vi¬
cinior producir , miniis putredini obnoxios elle.

Et iam longe ante Garciam Munfterus in fua Cof-
mogr. fcripfic Myrabolanos proucnire in Cam¬
baia.

Garcix fubfcribit Accffta , omnium quinque
Myrob. genera diucriis arboribus Se regionibus
nafei fcribens,omnefque elfe Pruni magnitudine.

Tabcrn. Indicis & Citrinis feu flauis duas in¬
tegras arborcs,abfque radice tamen, appinxit , vbi
viderit , aut vnde habuerit , nos latet , illius folia
filicis, huius Perfica;. Sed & Chepulis ramum re¬
centem appinxit, cuius fidei acquiclcentes Se no-
ftris figurio portiunculas appingi curauimu.s , qua-
uis Garcix delcriptionibus & notis minus conue*
nire videantur , vti patebit in progreifu.

Ex didis itaque patet , de lententia Arabum,
Myrobalanorum [ qux a Balano myrcpllca Grx-
corum di ucrfejquatuor duntaxat ellc genera: po-
ftcros vero Chebulas Se Citrinas differentes fecif-
le, quales tamen vix cflentialiter difterre, ( faltem
vtin oftic.hoc nomine habentur)quis exiftimauc-
rit, quiexade confidcraucrit qux mox tradentur.
Nunc lingularum, vt in oftic. hodie habentur exa-
dasdeferiptiones Se nomina fubiungamus.

MYROBALANI INDf, NIC. RAt ,

SINI NVCLEIS.

Trunts fun
ISA

Delepi.

INdx didx Myrobalani dimidio minores funt, Deij
liue Citrinis, liuc Bclliricis, graciliores, ncc, vt 1
illx, vcnrriofr,rugotr, turbinatx, piccx nigredi¬
nis , fubftantia vbi fra Aguntur fucci concreti Hy-
pociftidis aut potius bituminis ludaici modo ni¬
tete, (aporc ciiidcrcr acido, minimum acerbo, nul¬
lo intus vel putamine , vel nucleo , rvel femine.

His admiftx inueniuntur aliquando in ofticinis Aii\
alix angulofj magis , paullo maiores, nucleo do- 1
natq,qu(j an exdem cum Indis , non aufimus af-
firmare.Nos Indas nucleo callas pingendas cu-
rauimus , & cx Tab. ramulum.

Dc his , inquit Cordus : Indarum Myrabo-
lanarum Plin. in Palmularum enumeratione me- r
minit. P/J

Inda feu nigra , acerbus, immaturus. Se ad¬
huc adolclcens frudus eft, ideoque nullum intra
fe nucleum habet , led quoddam cauiratis fecutu.*-
rum nucleum cxccptur^ rudimentum : magnim*
dinis eft incerte , quonia tam intempeftiue quam
tcmpeftiue colligitur. Hinc eft , quod aliqu^ ea¬
rum vnciam , aliqutj etiam fefquiunciam longi¬
tudine excedant. Colorem habent foris in viridi
fufeum Sc pallcfcentcm , qui tamen non nifi in ab-
ftcrla Sc loca apparet : nam cum copiofe afferatur,
inuicem confricantur & atteruntur, detriroque
fibi fulco pulucrc , in nigrum colorem tind$ co n-

LIBE

ucrtuntur,figuram habent oliue &: vtrinquc turbi¬
natam. Carne conftant denfii, folida* ponderofa,
dum confringi tut fplendentc , colore nigra, aut
fu fca, guftu vehementer adftringente, aliquan¬
tulum acida , fubdulci, tenui ,fiiliiiamprouocafi-
te ideoque fitim arcente &c oris halitum conlmcn-
«bntc.Odorem nullum fatu dignum ficcata fpirat.

Eligito neque minimas neque maximas , fed
mediocres, longitudine vncia paulo breuiores ,
aut ad fummum vnciales , pondere triobolares ,
nonnunquam excedentes , limulque denfas , fo1-
lidas , intus nigerrimas , & fplendcntes : foris
autem in citrino de fufeo colore , fi abluantur ,
vircfccntcs , minus rugofas , nulloque aut admo¬
dum exilj & comprello cauitatis rudimento ina¬
nes.

Myrobalana Indica fiue nigra Arab. Afiuttwo-
cantur. Quod genus quoddam Myrobalanorum
Serapio Damalcenum appellat > melancholicis
morbis perutile : id facit , non qubd in Damafco
proueniat, fed quod hinc ex India Myrobalana
Inda eo deferantur. Myrabolanorum alterum ge¬
nus , incolis Re^anuale didum , noltra funt Indi-
cafeu Nigra. Re^anuale odogonum eft , Se folia
fiilici fimilia habet : Garcias. Myrabolanus nigra
poifet cire Plinij Myrobalanus , os non habens.
Soleriits. 3nManifd? ober fcljtvarrs Sfityrobala-
nen vocant Gerin. Coftaprxdidis quoque Gar-
zix nominibus vtitur. Fallop. dicit Myrobalanos
Indos ede paruos , de nigros valde *Vndc ctiairt
Nigros cire vocatos.

MYROBALANl CITRINO.

MYroba laniS Citrinis nomen videtur dcdilTe
color flaucfcens,qui tum in fuperficie , tum
in fubftantia penitiore confpicitur. Sunt autem
ex rotundo oblongx , aut turbinata , Nucis Myri-
fticx magnitudine , aut maiotes , riigofx , protra-
diore fubinde apophyfi donatx , qua arbori fu a:
videntur adhxftilc , nec non quinque coftis , quas
fatpe totidem alia: intercedunt, per longum decur¬
rentibus. Cuticula: exteriori ftatim fubeft pului-
hatus calix, fragilis, gummofus , lapore mixto
acerbo cum obfcuro qUodam calore & acore: fc-
quitur deinde putamen infigniter craltiim ; coftis
donatum , per totam fubftantiam vcluti forami-
nulcntum, fcrobiculis perpufillis , concreta qua¬
dam melligine plenis , niiclcum claudens longum,
purpurante pellicula tedum , album, minus acer¬
bum , oleaginofum;

Expendat ledor ari forte d Chebulis differant
tantum maturitate ynde coloris diucrfitas fortaf-
fispendeat. Tam frudus quam putamen integru
& apertum in icone fatis eleganter cxpreTum.

Sed placet etiam Cordi diligentilfimi autoris
deferiptionemin medium adferre.

Myrobalanus,inquit,Citrina ex Inda fit: rclida
enim in arbore fua Inda quoad increfcat , 8c ma-
turefccre ineipiat,conccpto intus lignofo feminei
in eam quam Citrinam nominauimus,cuadit:lon-
gitudinc fcfquiuncialcm de nonnunquam maio¬
rem, cralfitudine vero media & tumenti parte di-
gitalem,vtrinque in mucronem definentem, quin¬
que angulis per longitudinem tranfeuntibus inx-
qualem.modice rugofum, tenui cotticeidenfa fo-
lidaque carne de femine conftante. Cortici color
eft citrinus : carni cx citrino ad ruffum vergens.
Seme eius lignofum,candidu,angulofum,rugosu,
fcabru;valde duru, figura oblongu.Ytrinque aeumi-
To*n. I.

R Ih «5

‘natummucicUm tenui , pallida que retraria vefti-
tuin claddens: figura &c lapore Pmeo mivlcofimi-
lem , caro guftu Inda: rclpondct. Prob\nifima:
funt maiores, maxime citrinx,mirius Lugolx,den-
fe , crallx , de in f raduri s {plende nt e fub ruifaque
carne minorique femine praegnantes , de pondere
duas drachmas de fcrtipulum xqu antes.

Gabr.Fallopio Citrini funt parui, citrino colo¬
re donati de fu bherbaceo : habent nucleum ma-
gnum,&paruum>ac tenuem corticem.

Hanc quidam exiftimant ejfe .cu¬

ius meminit Gai.lib.8 6e y.r&itlla-Trv-t. Alphar.fane
empiricus Myrobalanos citrinosfiue Chryfobala-
nos flauos vocat. Rob.Conft.in lex. ^ovcrg^ai\aLvoy,
alijs Myrobalanus fiue citrinus didus. .Nos Syl-
uij quoque iudicio acquiefcimus apud Mei. arino-
tantis,Chryfcbalanum Gal'crii,cum calore digerat
elfe non polle Myrobalanum Citrinam. Garzias
feribit: Myrobalana fiaua Arab. dici Az.far. Myro¬
balanorum primum geritis, q^iod rotundum eft, de
bilem purgat, indigcnx[ inquit ille] Arare , lriedi-
ci Ariciqtii vocant, no'bis funt fiaua. Pono Arare
rotundum eft, & forbi folia profert. Huic vero
Garcix foliorum norx non rcfponder nofter ra¬
mulus cx Tabern.adpidus: nec intclligimus,quod
Myrobalana fiaua torunda dicit: qux enim ad nos
imprimantur , de 'officinis in vfu pharmaceutico
fiant , plertlnque oblonga clfc folent , figura Che-
bulis limilia , multo minus rotunda Bcllericis,
Myrobalana citrina Acoftx , qux a medicis Ariri -
r^ui , a plebe Arare dici ait, & folia forbi tribum
Myrob.flauxi citrinx,lutcx Herbariorum,

MYROBALANl CHEBVL/E

ciTRINIS SIMILES , NIGRICANTIS.

CHeoulx Citrinis fimiles , maiores , magilqiie
rurbinarxfunt , in quinque fimiliter coltas
eleuatx, rugofx , colore foris obfcunore ,'de ad
fufeum inclinante, penitius ex ruffo 'nigricante,
fapore conlimili , pulpa crafiiorc , cui .pueamen
fuDcft angulofum, crallum, caucrnolum ,ut’CKii-
narum, nucleum continens pinguem , oblongum
fapore conlimili prxditum.

Vide ledoi , num forte Citrinis exdem fint,
rriaturitatc de cam donfequente colore differentes.
Os adpingerc neglexit pidor. Ramulus 'exhibi¬
tus cx Tabem, non refpondet dcfcriptioni Gar-
cix , de Perlicx folia tribuentis.

Conlidcrandum an non e ue ner it Tabcfn. vel illf,
a quo accepit , ut cam putarit Pruni fpcciem , cu¬
ius rtvcltiinit Cluf. quairiqiic aliqui Chcbulain fa¬
ciebant de qua videaht ledores , qux fcripfimus
cap. de Priini» , fub mentione Pruni Myrabolank
Dc noftra autem Myrobalano Chcbula appcR
lata hxc feribit Cordus. Chebula appellati
Myrobalanus fit , 'cum Citrina ad corifum-
matara maruritatem pcrucnerit quqCitrinq ti-
gura , carne , femine & nucleo per omhia refpon-
det maior tamen eft , molliori,ctaffiofi Sc minus
fl-agili carne conftans , colore tam foris quam in¬
tus nigra , guftu Citrinx alie Iride fimili. Eligan¬
tur nuximq, pondcrofilfimx : foris , eum abluun¬
tur, incitrino,pimiCeoque nigre,carnem craliiore
nigriorem lentam , mollem , dc fradu ob ficci
copiam difficilem habentes : ad trium drach. pon¬
dus quam proxime accedentes. Memoratur Fai-
lop. qubdChcbuli funt maiores omnium longillT
mi : Cralfi , habcht paruum nricleum , Colorem
habent citrinum ,& qualem habene Myrabolani
citrini , fimtquc rugoli,

Quebula Myrobalana, inquit Garcias , Arat-

S

T^eleJtui .

Qitririt.

Synonyma-

Ckry/cL-a-

Ltnus.

Myrob.

Arare
SerHt Jofh

De/ErJjitf?.

D euffUi.

zotf

Svrso

ny-

ma.

Qucbula.
f?«< cbulgi.

C . ndttj.

ChepuU.

HISTORIA

cllcrnU noflr.1, cjuae pituitam purgant,
incolis Areres, appellantur. Arer ea magna iunr , 6c
rotunda, oblongiora tamen dum ad perfedtam
maturitatem pen;enerunt& angulola: folia cius
Perficis iimilia. Chcbulorum conditorum maior
eft gloria : condiuntur hec in Bifnagcr , Bcngala ,
&: Cafcbaya : que; tamen rarius ad nos adferunru;,
& non nili dura & male condita, teftcCluf. Che-
pula qua: Aretea folijs Perfice , Acoftte : qui ta¬
men fatetur fe arborem non vidilTc. Myrob. Vel
Myrab. Chcpula, vel Chebula Hctbarijs &ofnc.
Gcrtn.ffirog ober fdjwarrj braun tllyrobalunc.

PLANTARVM»

MYROBALANI EMBLIC^ , IN

^SEGMENTIS NVCLEVM HABENTES,
ANGVLOSat.

Pcfciipoo. "p Mkl‘c2 fefliles funt, puluinato calve
J_.nium copiofilfimo, nigro, fed non nitic

Sspor.

ycc om-

i copiolilhmo, nigro, fed non nindo,mo-
re carnis Indarum ftriato , eriam in penitiore
fubftantia pro collarum ollis commifluris Ipon-
tcdchifcenrc , qualia plurimum carnis fragmenta
adferri folent: lapore Indarum acido parum acer¬
bo : os la?ue , turgidum , hexagonum , lubllantia
Iiui, folida, non foraminulcnta, vtputamina Ci-
crinarum&Chebularum , fenis loculis 'diftindlis
SrTcZ'l cotidcm rumina difclufi continet Piracca, vel Po-
'romace.t niacca, Ipadicca , triangul ria : Ipontcquc in par¬
tes fatilcit. I lanc crebro integram cum nucleis
pediculo donatis conditam ohierixuiimus, quem¬
admodum figura reprarfentat , ve de reliqua fatis
eleganter.

De ea aurem fic feribit Cordus. Myrobalanus
appellata Emblica fuum' peculiare Sc proprium
genus habet , etiam a Belhrico diuerlum : magni¬
tudine Belli rico cedit , eadem nunquam integra
adfertur , fed in fragmina diuifa «Sc dilapfa : habet
enim cius caro fex in longitudine commisuras ,
quibus , cum maturuit , dchifccns , in totidem
partes dilabi cur , qu<£ lingulae adhuc in binas par¬
tes digitis findi queunt , Cfallitudine mediocri ,
liabitu contraito , & aliquantulum rugofo , eoio¬
re cinereo aut fufeo. Totus fmdtus lub commif-
furis lingulas cauitatcs habet , quarum veltigia in
fragmentis apparent. Semen in medio eft ligno-
lum, durum, ad rotunditatem accedens , colo¬
re f.ibruftum , a'quale , minime rugof.im , paruaz
rotundeqae Auellane aequale : lex angulis de com-
milfuris compactile, de in totidem partes fecun¬
dum longitudinem fiflile , quibus linguli infunt
Wuclei. nuclej figura oblongi de triquetri , ligneo , tenui ,
de tamen duro cortice , intus autem medulla con¬
flantes. Saporem caro eius Indq Myrobalano aut
Chcbulo li.nilcm habet. Eligito fragmenta eius
Dcieftus maiora , folidiora , ppnderoiiora , de minime ru¬
gis conrradla.

.illina Gabr.Fallop. notat, quod Emblici funtcraffi
latis , ik conflant ex pluribus panibus , ita ut vi¬
deantur conflare ex pluribus tellclhs ,8c femper
deferuntur ad nos in fruftaj raro autem poteritis
uidere vnum ex his myrabolanis integrum : nu¬
cleus ipforum dl veluri oltcus, conftatque ex qua-
tuor vel quinque partibus in quibus funt femina,
'vnonvnn. Scaliger in Theoph.de Pruno, fiue myxuum**?
■nusA- Aegyptia? aliquid, ( inquit ) contemplabere fu-
per Myrobalanis Emblicis aut ciuf.nodi : multa
enim conucniunt. Corrige csV?y**oy- non fufaey.
rcA. Hcc eft illa qute Empelitica Svluio dicta , eande
v putat clle cum ea qua- Actuario de 'iu&:y

^ quoque dicitur. Myrabolana Emblica , inquit
Garzias > Arab. Embilgi vocant , fed lub nomine

Seni , Yt patet ex Serapione , qui Seni rcmflfiiro
cortice pradita clle Icnbit: qixvnora Emblicis

S,«

Strl

f,e

cognominata Myrob. genus clle oliuarum , ta¬
men errat , atque erroris caulem praibuilfe credo,
quod Emblica fale aur aceto condita edantur.
Quinto genere Myrob. Annuale incolis nuncupa¬
to , nobis vero Emblica , didlo , non vtunrur , ni-
fi -denlandis corijs & atramento conficiendo: funt
tamen etiam nonnulli , qui ijs viridibus , vefcun-
turexcitandq appetentis caufi. Amualc folijs eft
minutim incilis , Palmum longis. Emblica copio-
fe recentiflimat Sc optime condita ir.uchunrur An~
tuerpiam , tcfte CRlf. Emblica autore Acofta , in¬
colis Amuale dicta, lolia rnirrucim incila habent.
Filici fere Iimilia, fed paulo cralliora. iEfc fyctl?
f*i’b Myrobalancn Gcrm. Emblica Hefb&Tiis*&
Oftic.

sf.Vl

Q — £

M IRQ BALANI BELLERICA

ROTVNDIORES.

BEllericis , qus alrera parce fefiiles fere, altera
curbinat£c,& in apophyfen ceu pcdiculu cralfii
delinentes , magnitudo qua; Cirrinis , nili magna
ex parte ellcnt rotundiores : fuperficies quoque le¬
nior , minus rugofa , obiter dunc.ixat collarum
putaminis veltigia oftentat, quq nommqu.im ter¬
reo, alias ferrugineo eoiore , licet penitior pul¬
pat fubftantia etiam Haucfcat , faporc Citrina-
rum. Putamen angulofum , breuius Sc rotundius ,
cauernulas non habet gummi receptrices , velati
Citrinz Sc Chebula: : cauitatcm autem poindet
longe capaciorem , triplo puta quadruplouc : in
qua nucleus plerumque marcidus'.

De hac Cordus : Myrobalanus qua: Bcllcricus
appellatur, a prioribus tribus differt, in alterius
generis, quam ilis , arbore nafcens , figuram ha¬
bet rotundam, aut modice oblongam, fuperfi-
ciem fufcam,squalem in longitudine quinque vt-
plurimum angulis difti netam , magnitudinem ve¬
ro maioris galls , pondere quatuor aut quinque
fcriipulos lupcrans aut squans, renui carne , Sc
magno, Iignolo, duroque fem j ne conflans, Che-
buli femine multo maiorj* drachms poud .s lc-
uante , Sc intus oblongo , acuminatum «Sc Auella-
ns propemodum squalem nucleum claudente.
Saporem caro cius habet proxime ad prodictam m
Myrobalanorum qualitacem accedentem : lhb-
ftantiam vero illis rariorem. Eligito maiores,
ponderofiores , folidiorique carne conflantes.

Fallopius.Bellirici ‘rotundi funt, «Sc quali piloli
in extima facie : habent pediculum aliqua ex
parte ada&um, Sc corticem , ac nucleum craftum.
Hi lunt Myrobolani qui in ofticinis habentur ,
quorum hiftoriacft penitus ignota omnibus, an
Icil icet omnes ifte Ipecics line ex vna cademque
arbore , an ex pluribus inter fe differentibus , Sc
quales lint arbores : Lodouicus tamen Barrhcma
in libro nauigationum inquit , quod aliqui aifc-
runt arborem , que producit Myrabolanos clle fi¬
gura Pyrorum , tamen fciatis quod eft omnino
ignota Mcfue Sc omnibus. Vndc omifsa planta ac¬
cipiamus frudi us , & agamus infinitas gratias Deo
quod iplos habemus : «Sc non curemus nunc am¬
plius de hiftoria. Hxc ille.

Myrabolana Bellerica , Arab. Bel erigi : Myro-
bal. genus tertium yGotim incclis nuncupatum ,
rotundum, Guti folijs Lauri, fed pallidioribus Sc
lubcinericcis : Garcias. Bellerica rotunda incolis
; Gotin, folijs Laurinis. Myrobalani bellerica re-

Deli

Btbi

Syivi

'i Ut

Gatt.

cenres & /Lex apud Tabem, qui vtraque pingit ,

Sc griirie Bdlcrif^K V7tv>rdbaUttcn idas,h.is vc-
rb , ‘Oiivv c Bclleriftye Vttyrdbabnm vocat. Sepe
citato no nine, Bcllerice , tam Herbarij qua.n
1 1’radici vnmtur.

De Myrobalanorum viribus ita feribie Serapio.

I Myrobalani teruntur» aqua calida macerantur , in
j colatura difloloicur facchanim cum tereniabin:

| ita enim acerbitas eorum remittitur» praeterquam
j quod faccharum etiam abfterfione deiedtioaem
1 adiuuat. Magis tamen earum vis intendetur, (1 cu
Prunis , febeitems , vclluiubis decoftx propinen-
] cur: horum enim lubricus lentor Myrobalanorum
* acerbitatem Sc adftridioiicm contemperat, vt fa¬
cilius per aluum fccedant. Confueuerunt etiam
cum Tamarindis dari: quorum facultas cft bilem
rep r i mere,naufeam Sc vomicum compefccre, ven¬
triculum roborare , ex vdpitu laxum & imbecil¬
lum redditum : calores febriles excinguerc : inte-
rim acecolitatis ratione tudientibus obfunt. Ci¬
trinx Myrobalani, aucorc Auic. Indis calidiores
putantur,Indx vero Chcbnlis: quanquam interim
omnes in primo gradu lint frigidae, hccx in lecun-
do. Bilis feruorem extinguunt omnes. Indx colo¬
ri cutis gratiam addunt. Elcplianticis vtileslunt
omnis generis Myrobalani. At Chcb.iLtf lenius
acuunt, memoriam roborant, Sc aitiones princi¬
pes , profunt irt Cephalalgia. Citrinx emcaccs
funt contra oculorum rclblutioncs, lachrymas eo
cum impetu ruentes relfringunt. Profunt ad cor¬
dis palmon Sc moerorem abigendum , allumptx:
fplenicis itidem &vifceribus nutririoni dcftinatiSj
prxfercim vero nigrx ambx: nam & ventriculo
robur addunt, poriif.infufx , concodtioncm adiu-
uant : ventriculi ftiperfluos humores ablbrbcnr,
tam Citrinx , quam Nigrx minias vero eilicaccs
fu nr linite chebulis. Cxtcrum Cllcbulx nauleam
inducunt , conferunt tamen aqux interenti. Che-
bulx Sc Indx ex oleo ventrem ilringunt. Citrinx 1
bilem primario ducunt j fccundario picuitam. Ni¬
grx melancholicos humores euacuant,confemnr-
que hxmorrhoidibus: Chcbulx mclaiieloliam Sc
pituitam purganr,& contra colicos dolores Valete
creduntur, quarum infularum dolis eft,a urach.v.
vfque ad drach. xi. In fubftanria vero dantur
Hrach.i r.dc.plurcs.Cicrinaru infufum propinatur
interdum vique ad drach. x. Infunduntur aurem
in aquam tritx. Chebulq in diuturnis febribus
conferunt. Cxtcrum Emblicx ex ludxi fententia
calidae funt: alijs plerilquc frigidae in fecundo re-
celfu. Auic. vero ficcx videntur, cum pauca Frigi-
ditate. Sanguinis feruores extinguunt, capillorum
radices cdrroborant eofque denigranf.ncruis vti-
liffimx fu ut, oculorum tonum conferuant. Cordi
robur addunt ipliimquc exhilara nt^ actio nes prin-
</ cipes intendunt. Ventriculum roborant, litim fc-
dantjvomitum compefcutic j cibi appetentiam ex¬
citant. Venerem vegetiorem reddunt firmiorem-
que , Sc aluum , vti uolunt quidam,cohibcnt. Ve-
/- rum condite clementer ventrem leniunt ; melan¬
cholicos humores Sc pituicofos fubducunt , hx¬
morrhoidibus conferunt , fpiritus infpiflant , &
maxime triftitix conferunt a refolutionc fpiritu-
um . Eft enim cordis confortatiuum medicamen a
proprietate quadam : & quiamundificanu etiam ,
ideo vehementer conferunt intellectui Sc memo-
ric , atque de eorum numero Sc genere funt , quq
omnia membra confortant.

A'e Mefnes de ijfdcm fic tradit : Myrobalani Ci-
treq , Nigrx, Ccpulq funt medicamenta benigna.
Tantum enim abeft , vt purgando vires deiiciant,
vt etiam cor, ventriculum , hepar corpulquc rc-

LIBER II- l°7

liqutim confirment , cogqndoque in vnum robo-

. . _ l-.il- . i , . - .iimii An i Ctr ili.) 1 1 1 IIT 1 —

Ol/huflio-
ntj i*» *nt

Teifrperanv

Frihcipei
paries robo¬
rant.

F teror oris

- 1 - - j

rent: qua re vnica his incommodant, qui lunt ob
ftrudtio nibus obnoxij , has enim excitant. Prxtc-
rea medicamentis acribus , Sc purgando oxolu. -li¬
tibus , vt Scammonio, perlecte corrigendis rcifte
mi Icentur : fcd huic prxfercim Citrinx funt mil-
cendx. Id enim contraria , rum fubftanria , tum
qualitate frangit , & purgationem iuuar. Hx au¬
tem omnes funt frigidx primo gradu, liccx lecdn-
do. Siccando enim excrementa partium putri Ja-
valcntcr abfumunt, mollcfquc patres, & laxas du¬
rant , Sc denfant , multaque adftd.ciouc cogunt.

Cor, ftomachuni , reliquumque ventriculum, &
hepar roborant : quapropter exhilaranti colorem
cutis , odorem oris,3c fudoris commendant : cor¬
pus floridum Sc iuucniie diu tiieritur,trem6ri cor- _
dis conferunr,hxinqfthoidibus commodant. Pur- TrCMOrCor.
aant ventriculum bile, ab eaque tertianam, Sc reli- ^IS-
quas febtesbiliolas Sc ardorem extinguunt , prx-
lertim Citrinx : Hx enim prxrcr exteras lunt Purgant.
cholagogx: db id calidis Sc biliofls natuns lalu- ct. ink.
bres. Exdem omphacio , vel aqua toiaru n , vel
luceo Fceniculi maccratx , confricata- , oculum " <0"
tergent, intemperiem cius calidam auferunt. Ea¬
rum quoque puluis ccnuiflimus,pcr ic quidem dc-
lachuymacionem ftringir,oculum ab humore mul¬
co laxiorem iuuat: cum maftiche vero, vlccrafic- vlcer*.
cando fanat. Ccpillx vero funr phlegmagogx,
ventriculum purgant, Sc roborant , rationalem a-
nimx partem vegetant,' viium ( «Se Icnfus alios) a-
i cuuiit prxfercim conditx : hydropi & Febribus
I diuturnis conducunt. Nigrx melancholiam pur-
1 aant , Sc bilem yftam: tremori , triftitix, Icprx,
f qiurtanx,& exedris afled.ibus melancholicis pro-
lunt, colorenlque cutis viuidum efliciunr: Quiavt- ‘ {Mf,f '

' rb diclx Myrobalani omnes obftrubHonem prom¬
pte excitant , in corpore obftrudHoni opportuno,

Sc villis ventriculi , & in teftinonim facile adhx-
rentes , ceu rugis quibuldilm ea exalperant , non
dentur obllruCiioni obnoxiis , alijs vero dentur
cum diureticis, vel infufxfero la£tis,vcl luceo Fu-
marix,vcl cum Abfuithio , Agarico, Rhabarbaro,

Spica nardi. Oleo autem Amygdalarum dulcium, Vt PrtfX.
vel rofato , vel fdaminb imbiitte Sc Confri-
catx , vel cum Amygdalis dulcibus, aut vuispal*
lis, aut harum meile tritx, vel Manna, vel Tamar
Iridis -vel Violis Conditis , vel alio leniente medi¬
camento fumptx, veiitriculum Sc iriteftina leni-
unti& cito per ea lubricant,ctiamli qtiibufdam a-
liter viftlm cft : neque ampliuS his adhaerent , aut
rt:aas inducunt: Hxc vero ipfarum incommoda
lic emendabis , Sc faporem delicatum acquires. ^ .

Tritas xftarc merges oleo Amygdalarum dulci-
um,cbnfricabis , Sc lubricas reddes in vmbra, fic-
cabis Sole , affufoque identidem oleo confricabis:
idque triduo cum feceris, altero deinde triduo a-
qua facchlrata, vel fero ladis parum faccharaco,
aiiquandiu merfas , in Sole iterum ficcabis ,aftu-
foque frequenter eodem liquore confricabis, co ¬
ges in trocllilcos , ac in umbra liccabis. Alii ipfa¬
rum tricarum partem viiain diebus odo maroianc
fero lactis caprini, in vafc vitreo oris angufti : de¬
inde femcl fcruefaciunr , minibus ctirifricant,co- .
lanr , aqua deinde ficcata,trochifcds , vel catapO- Trubur
ria finguitt. Hifquc addunt nonnulli medicamen¬
ta purgantia benigna. Hxc vel illa pro fcopis Sc
indicationibus variis. Datur citrinarum tritarum d*j'
puluis a drachmis duabus ad drachmas quinque:
maceratarum verb cxpreiliml , a drachmis quin¬
que , ad dracll. Viginti. Itldicum Sc Cepularum
puluis a drach* duabus , ad drach. quatuor : ex-
prelliun infufarum a drach : quatuor, ad drachm.

10$

HISTORIA PL ANT ARVM.

Cautio.

slJJ.t

Pultas.

s^^as!tsst”»5r

t r °b rU'V <1U3‘" raaccrar°rum “P«‘- nionc magis quim veritate addaci, eas tam i '
ll,m. AH v item mlar minus pureant , potentius riimm ,Dr 1 . _u u

Conftipant, & adlbingunt , & hisSma«is vftx Ha „,!! ’ ’ Suanmimils °Pt'l‘™os>fump[u

tun, qSoqttc tritarum puluis qub tenS.or , cb ve- I l2Zs >™fi-

hcmentms adftringit .maceratarum verb eW- ' J 1 Qu™ limum, s, i.lqmc, tud, ea-

' P re poliunt qui a fu harum admodum profecerunt,'

M i e iiirr»in Ii iT» ... .11

Cepula con¬
dit, t.

Condiendi

modus.

Emblicx.

cv • ••‘“vwmaiuai vcio expiei-

lum, minus adllringit, omniumq? maxime purgat
Obid eas infundimus j quando lolam vacuatio-
ne expetimus. Qcpuhr verb condita: purgant qui¬
dem minus , partes nutritorias roborant mams:
non condita’ contra. Condiuntur autem vel Oc¬
centes, fi harum ell facultas: velliccar , fcdin-
duihia humedata:. Recentes quidcm,d<rnfie, fty-
lo confixa:, polita igni lento cocta , quantum fiuf-
hcit: aqua deinde expreflar , vno die fuper tabu¬
lam liceantur, poli mulla biduo macerantur, igrii
lento percoquuntur, vale vitreo reconduntur, poit
iex menfcs utenda;. Si vero fice* fint , aqua fub
Sole dies odto macerentur : deinde in dolio, vel a-
S tccaStco- li° v‘hc magno vel folia in arenis humidis tertio
dtcndx. quoque die mutandis decretas, identidem aqua ir¬
rigabis, donec tuinelcant : reliqua vt prius perfe-
quere. Emblica parum frigent , liceant ordine
primo , pituita etiam putri ventriculum purgant,
eumque de cerebrum , neruos,cor, hepar, &: par¬
tes laxas conftringendo roborant : obid tremori
cordis confcrunt,appcrentiam inuiranr, vomitum
fillunt , furorem Sc latratus eius cohibent, uim a-
nima: rationalem augent, calorem uifcerum inii—
gniorem , de inde natam litim , extinguunt. Pra;-
1 tantiores funt magna: , carnis multa^deiife, cra-
ucs , ollium parcorum. Tardius purgant, de rums
uentriculo minus incommodant , li aqua in Sole
macerentur, donec humedata: tumefiant. Pollca
exprclla: mulla biduo macerantur, 'igni lento co¬
quuntur: ubi coela: refrixerint , mellis albillimi

r. parte quarta excepta: reconduntur. Aromatibus

quoque, cinnamomo, xiloaloe, cardamomo, cro¬
co ,gallia , &fimilimus nonnulli condiunt. Ex
etiam lade mane de velperc mutato, macerantur

Delectus.

Emblicx

dux.

His autem li vtendum lir,mallem conrulas accura¬
te probaic , quam dentibus parum probe cora-i
manias deuorare, ne lua dura lubllantia uentriciH
lum kdant, de codioni Cux diurius refiUaut adeo,,
ut ne horis quidem quaruor (quantum tempus ha¬
rum coctioni tribuere folenne clt ) percoqui pof-
lint , de forfan vix fcmicoqui.

Porro in iunioribus medicis qucmad.de Adua-
rio illud quoque forte repreheniione noncarcat,
quod Chcbulas tantum phlcgmagogas , Citrinas
cholagogas duntaxat dicunt : ex Serapionis etiam
dc Auiccnnx fupra citatis verbis facile rcfellun-
tur,qui promifeua: facultatis cathartica: diferasi
verbis meminerunt.

Sed Actuarium quoque iplum de vnum intet
Rcccntiores de earum viribus tradentem confuli
parcit. Perquam mediocriter, inquic,aluum ciunt
Myrobalana: trita duabus aut tribus drachmis re¬
purgant: peculiariter lupcruaciuim capitis humo¬
rem exhauriunt : Flaua bilem flauam:atra nigram
dctrahunt:qucmadmodum pituitam Cepula. Sto¬
machum autem de interanea, fu'a inlldcntc adltri-
dtionc firmant, led y fla multo magis de eluta : qui
de caufa magnam purgantis facultatis iaduram
faciunt , quod tenuioribus de ficcioribus conflent
particulis. In quibus itaque decumbens Huxio par¬
tem aliquam fatigat , aut intcflina exulcerat, harc
tofta & dota reprxfcnramus , de mediocriter in-
tellina fubducunt. Eandem vnn Emblica lortiun-
tur , vnde harc omnia milccntcs genera, fiipicnter
barbarorum medici paruam triphalon adpdia-
tam ex ipfis componunt. j

Gabr. Thollopius tradatu de medicamentis

SeUericx.
Teperam.
Delectus, i

eriamlattc ”*nc& velperc murato, macerantur , purgantibus fimpf. i„ genere de his hic habe
tnduo fccanrurueBto &mumbraI&:recondnn- hyfabolant in Officii fu„t 2 « c a
tur. BeUcnca etiam funt bcnum.T. .V mKnn ,u. r' ...i .... -• • , ‘ <1 .

rum 'bires.

Ratio.

Senfus.

lunt, vel condiri. Verum Auicenna non condi
omnes , led Emblicos de chebulos tantum , qu
etiam nunc condiri lolcnt : Condiuntur de alij
fcd prccipuc ille duc fpecies , de ratio c ll : quia be¬
ne condiuntur, cum habeant multam carnem:
alij vero habent parum carnis : ideo non bene

tur. Beller i c* etiam funt benigna:, de roborant: fri-
g'da: pi imo gradu , ficca: lccundo , extera Embli-
cis viribus proximae. Optimae funt magna , mul-
C epulari* ta Sc dcnla carne , graucs. Conditarum vires Mc-
'Ondsra- fues alibi perfequitur , his verbis. Cepula Myro-

balani Condiri ftomacln.ni & ventriculum ffr- all, vcio ti anent parum carnis : idciV non ben
maut s appetentiam inuitanr . cofiioncm promo- Condiuntur autem vel virides . vel ficc«HiMd
C"’ allur,a-'ParI:e,« vegetam reddunt, j condiri non deferuntur ad nos : /Icci verb polfu
: qu“Propccr vilum quoque elatio- condiri co modo, quem docer Mefucs.Ilfqui r
rcm.& ufi. crebro luuenturem tuenriir. Accipien- I deuntex Alexandria.dicuntmuod antequam coi
diveroiuntcx ficcis rece„nffimi,& iampn- diantur , macerantur aqua Loms.&ldnc,™
cup o mo o pr^arand, ad condituram , ii re- aliqui nolunt vnqnam vti Myrabolanis conditi
cenmnn non fit poteftas Hac etiam arte , qui quoniam.dicunt, ratione illius aque fapoms.ara
prius Myrqbalanos condiendi tradita eft , poffis C,™ c.j l-.“ponis,am

quoque alios frudtus ficciores condire & recenti¬
bus (imiles reddere. Vna mane ieiuno dari po-
teft hngulis aliquot diebus. Placent enim fapore
auftero , & per condituram dulci , & nonnihil a-
romarico. Qui autem recentes funt condi¬
ti, lunt priftantiores : ac diutius feruantur,
quampoft humedtationem conditi,vt cenfetSyl-
uius. His lubftitui polle idem putat.cr noftris fru-

712Z *ib v no'' f'aucos- vt °liMS Colimbades , Nuces
conditas, Peritca Corboliaua , Cydonia condita.

Pruna damafecna & Iorrana.&daiftjflla dida,qui
Emhlicarit . ^ condiantur , inquit , eadem pnftare polfint: dc
conduuntm qua re iudicentperiti. Emblica Myrobalani , eo-
W dem Mefue rradente , conditi uenrriculum robo-
lant > eas fubftanciam & facultatem contrahen¬
do, & intempsriem humidam corrigendo. Datur

Vtends mo
dus.

Iere totam fuam vim. Sed huc macerentur aqu
illa , fine non , quod nelcio , nec volo inquirere
video quod habet fuam vim, nam obieruo quod 1
quis vtatur frequenter ipfis. , ficcatur optime ca
put,& reperio in ipfis allriclionem , qualem ii
ijs,qui non lunt conditi. Ac idebconfulo vobis
vt quando volueritis roborare , Sc ficcare caput
exhibeatis pluribus diebus a cibo vnam Myrabo
lanum conditam : cum verb volueritis magis eua
cuarc quam roborare, exhibeatis vel infulioncm
vel decodum , vel fubllantiam Mvrabolanorum
verum tamen' eft quod nunc non cll in vlu cx hi
bitio ipforum in lubllantia : bc nifi mifceant cun
aliquo pharmaco, in cujus compolirione ingre
diarur, vtin Ele&uario Indo, &fimilibus ,nun
quam medici vtunrur ipfis in lubllantia ? Sc redi
faciunt quia nimis afiringunt, S: ideo vtuntur v

LIBER It

ioo

plurimum eorum, dccodo , vel infufione: vtun-
tur, inquam, ad cuacuandos varios humores , nam
Emblici euacuant bilem , Chebuli piruiram. Sunc
etiam in vfu apud recentiores ad conficiendos
firupos quofdam pro morbo Gallico , quia refri¬
gerant , roborant & euacuant : &c reucra optimi
iunt fi morbus Gallicus fit in principio , & non¬
dum fixerit radices.

Et , fubdit , Myrabolanorum omnium vires
funt , quod omnes funt frigidi in primo gradu , &c
ficci in fecundo : &c fi dicerem quod in ficcitate
excedunt fecundum , non errarem : quia dum ip-
fis vtor in aftedibus oculorum & in malignis vl-
ceribus video maiorem ficcitatem quam poffit
prouenireex fecundo gradu. Vnde dicerem, quod
omnes Myrabolani frigidi funt in primo gradu
intcnfo , & ficci in fecundo intenfo , vel in tertio
incipiente : exceptis tamen emblicis , quos Me-
fues dicit refrigerare, Sc ficcare in primo tantum
graduifed inteDigatis in primo admodum intenfo.
Myrabolani omnes aftringunt validiflime : &c ob
id egofoleo ipfis vti foelici cum fuccelluin deflu-
uio capillorum,quando opus eft aftringere 8c ro¬
borare cutim > quod eft poft euocationem humo¬
rum illorum acriorum , atque illarum fuliginum.
lttcotnm.dum primum , quod eft in vfu Myrabola¬
norum eft, quod obftruunt vias , & meatus etiam
illos,qui bilem deferunt: & idcirco non funt ex¬
hibendi illis , qui funt obnoxij obftrudionibus:
corrigitur autem hoc incommodum admixtis a-
perientibus, acribus, &c diureticis, vt ait Mefucs ,
vtfunt femina odorata.Corrigitur quoque & au¬
fertur hoc incommodum , fi nos non exhibeamus
fubftantiamMyrabolanorum,fcd eorum decodii,
vel infufionem. Alterum incommodum , quod
habent , eft quod hanent ventriculo , ita vt non
pollintdefcendere. Tertium eft, quod corrugant
iubftantiam ventriculi ; qua: duo incommoda
corrigetis per pinguia, inungendo fc. Myrabola-
nosipfos oleo amygdalarum dulcium,vcl butyro,
dum atteruntur & comminuuntur ; vel mifccndo
cum ipfis pallulas aut Cafliam fiftulam , vt dicit
Mefucs.

Aft Porta Neapol. nouo fuo Philofophandi au-
t • cupio , Myrobalanorum diucrfam purgandi vim
ex ipfis coloribus depromit : Myrobalanorum in-
quiens' frudus quofdam luteos vel herbaceo co¬
lore flaucfcentes accenfam bilem e corpore deij-
cere : ficqui atri fint , ad atram bilem duturban-
dam efficaflimos:Genus Empeliticum albicans pi¬
tuitam trahere:Chebulas vero ex fufeo rufefeetes
fanguinem ex melancholiaTepurgare. Similiter,
inquit, Myrobalani quia cor referunt , & eidem
conferunt. An vero color & figura fint illarum vi¬
rium caufie , & an fuos effedus prarftent quate¬
nus vel albx , vel hoc aut illo modo figuratae iudi-
eent Philofophi.

Amatus fetibit , ofta chcbulorum valere vice
Spodij.

Maranth. Meth. cognofc.fimpl.l.j.c.y. paucula
hxc habet.Omne Myrobalanorum genus poft lon-
gam macerationem pharmacopcei quamplurimi
■a- diutius coquunt , ita vt non foliim purgatricem
** vim in terreis eorum partibus fundatam in de-
codum dcducant:fed eam rurfus nimia ad ignem
mora deperdant , dumque lamigarc corpus cre¬
dunt, illud potius adftringant.

I Porro Myrobalanorum piteparationis modus ,
tt feribit Garcias, apud Indos non inualuit,vtpote
qui iis non vtantur purgationis duntaxat gratia.
Nam fi purgare velint, eorum dccodo utuntur, &
maiore doli , quam nos in Europa. Solent au¬

tem iis faccaro conditis ut: magno ciiiti fuccefiu,
nec quilquam medicorum vfu iftorum fama
vnquam elt periclitatus. Idem ftillaririum liquo- Aqua fttl-
! rem ex immaturis elici iubet, quem poft fumpram
aliquam conferuam adftringentem propinat, &c fy-
rupisadmifeet, fi quando opus eft. Flaua dc Beh
lericapnefcribere iolct initio menhe , iis qui aut
alui piofluuio,aut ftomachi relaxatione i.tborant. . a

. .S ..... sfluiproflO'

Talibus enim conucnit huiulmod: cibus propter Mtum%
adftridionem cum pauca aciditate coniunctam.

Pnrtcrea immaturorum Myrobalanorum fuccum,
in alui profiuuiis apprime eihcacem cire , exper¬
tum fe teftatur.

MYROBALANI SPECIES RAVWOLFiO:

Cap. XIX

H

Ic frudus De,

criptio

a

qui Myro¬
balani fpeciem
quandam prx fe
ferre videtur , as-
quat magnitudi¬
ne &c forma Oli-
uam Hifpanica,,
autgladem quer-
nam magnam,
coloris buxei,
verrucis raris al-
peratus, alioqui
lteuis , nonnihil
canMatus , lpiris
circularibus pr<j~
cindus ; qua ar¬
bori fuq haifit, ca¬
lyculi vcftigium,
vt in Dadilis of-
tendit. Fragili
huic cortici lub-

cft caro fungofa ( vctuftatis , vti videtur, ratione ) SaP°*
fapore amaricante , olh alpero &xanulato adha-
rens. Nucleus olle continetur magnus, vt in My- Nft([eUi
robolanis Belliricis,vtrinque turbinatus,canalicu-
latus , amygdalini nuclei confiftentia , pinguis,
coloris melini obfcuri,pellicula intedus aibican-
te.Hunc frudum dono acceptumi D. Rauvvolf-
fio , inter alia noftra naturalia cuftodimus,dc quo
ad nos feripiit : Arborem videre libi non licuillc,
reperiri in in Paleftina, quofdam cenfere Miroba-
lani fpcciem elfe. In hac eadem tabella habes & Fa-
garas uo*ctn,de qua agimus lib.fequenti.

MYROBALANI FACIE FRV-

CTVS INDICVS.

Cap. XX.

EXtima facie ad Myrobalanum quodammodo Locus»
accedere videbatur. Magnitudo eft pene Nu¬
cis iuglandis,figura,quali Myrobalanus Bellerica*
aut Ficus,aut Pirum , fcd paulo ventriofior, angu-
lofus, colore ex pullo rulfefcente, ea parte qua ad-
htefit in turbinatam apophyfen extenuatus. Pon.-
dus leue fatis,fubftantia carnota fere, colore cine¬
reo, nullo laporc manifefto prodita. Quid in eius
vifceribus latitet , nefeimus , cum fadoni deftina-
uerit lll. DucilTa Wirrembcrgica, cum alijsqui-
bufdam «xoticis , qux hunc frudum aliblquc
S 5

)

Defcriptio.
Arete a .

An Palm*
Mjrabola-
9/fera PUn.

Defcriptio.

Defcriptio-

K udem.

Defcriptio.

HISTORIAE PLANTARVM.

etiam pro dilcriptione & pictura gratiofe nobis
commodauiti

MYROBALANI VR ENTES. “

Cap. XXI.

In Infula S.Maiiq proucniunt etiam pulcherrimi
Myrobolani , quos Arctca vocant. Obfcurc ru¬
bent , & lapidem continent infignem. Guftati
linquam & tauces adurunt , in modum vt Piper.
Linfchott.Bry fratres in tibulis a-neis Hiil. Indiq
Orient. magnam Myrabolanum, Arctca didam
vocant , qua in dicta proueniat infula. Propo¬
nunt eadem pagina plures Palmas , lcd paruis jco-
nibusjfmiilcs maiori iconi quam exhibuerunt pag.
xi. nomine Arequeira & Aretca: : vnde nobis
lufpicio oborta , an forte aliqua ipecics Palma
Myrabolanifcrat , cuius Plin. meminit, ellcpof-
iit. V tinam elfent qui eadem cura vegetabiles hos
Imli.c thelauros perferutarentur & obfcruarent
qua mineralibus vita carentibus inhiant, muno
vita; fuie ( &vtinam non melioris Jdilpcndio.

MYROBALANO CITRINO

ALIQVOMODO SIMILIS FRV-
CTVS CAVVS.

Cap. XXII

APud CharilE fratrem C. Bauhinurn vidimus
Anno 1650. fructum cui aliqua /imilicudo
cum Myrobalano cirrino, vnciam cantum lon¬
gum: parui Pyri modo formatus, parte vna latio¬
re, altera anguftiore: in eo colhe notabiles fex, in¬
terpolius q 111 bui da m aliis minoribus inaequali¬
bus, acicul? perforauimus, cauus compertus cit.
Color fordidus cum virore.

FRVCTVS PENTAGONVS VEL

OSSICVLV M.

Cap. XXIII.

F Ructus Pentagonus aPaludano datus(Clus.E-
xor. Lib.2x.10. ) verius Frudtus ofliculum di¬
cendus , vncialis longitudinis , quod cx quinque
veluti oblongis teilellis compadtum, quibus fuble-
uatis , longus nucleus in lingulis apparebat, led
inanis Sc membranaceus dumraxanrotum officu-
lum ruboribus inanibus erae oblitum. Illud vni-
cum habebat,& quidem vetullare quali attritum.

MYROBALANI NIGRI OSSICVLO,

MON VALDE DISSIMILIS PRV-
CTVS EXOTICVS.

Cap. XXIV.

MYrobalani nigri ofliculo non valde diflimi-
lis frudus(per,Batauos relatus in prima na-
uigatione in Iauam ) maior tamen, iniequalis,luo
exrerno cortice( fi quem habuit) aut pulpa nuda¬
tus, &: duntaxat,vt mihi perfuadeo, fructus alicu¬
ius ofliculum, quod conhadtum fatis crallo puta¬
mine prardicum elfe obferuabam , Sc nucleum
continere fubfufcum , atque in binas parces diui-
fum. Qui. Exoc. lib.z.cap. 15. Quale lic ofliculum
Myrobalani nigri nondum nobis conitar.

MYROBALANI OSSfCVLO SIMILIS

ANGVLOSVS.

OSliculo Myrobalani, inquit CluliuS Exot.lib.

2. communicatus frudtus neque magnicudi-
nc,neque etiam forma difpar cum fuo olhculo, ab
vna parte hexagono , vel heptagono , neniis obli¬
que pervniucrlum dilperfis : is autem nigra cutc
verius quam pulpa rectus erat, acidi lapons: Ofli-
culum aurem duroputamine conftabat,in quo nu¬
cleus ex rubro fuluclcens, non inlipidi gultus, fed
Amvgdalam dulcem vecultam referentis.

NICARAG V AL POMVM,NVCE

ROTVNDA.

Cap. XXV

IN Nicaragua, inquit Bcnzo,noui orbis prouin-
cia , Pomi quoddam genus peculiare elt,neque frUl
HifpanioLv neque vili alteri Indis parci concef-
fum. Piri noftri Ipccie ferme elt , ligno inrcriorc
rotundo, Nucis craflirudinc, &: 'dimidio amplius,
optimi A; iucundillimi laporis.Arbor procera, exi- An
guis foliis vottica. Pomum Xicaragiu vocant : alij
Nicaraj*.

COLA FRVCTVS AD SITIM.
Cap. XXVI

ANonymus quidam ad rabulam Cofmogra- S“
phicam feribit : Fru&us qui Cola dicitur , li
manius in ore detineatur , fitim reftinguit, Sc im-
pofitus aqus , gratum ci faporem indic , Sc fanos
valde confortat , atque ftomachiim corroborat. Sftl
Imo literis proditur, quod li puluisex hoc fru-
duconfcdtus, putri ventriculo gallins aut alteri- jvfjv
us cuiufpiam volatilis infpcrgarur , pueredinera
difcucir, Sc priltinam ei qualitacem rclticuic.

Oleum inde dcltillatuin &fantalis mixeum, fc- Of
bricftanci , lico inungatur, intra horas duas vel febt
tres fanicarem confert.

Legimus prsterea in deferiptione Guines , in
regno Congi elTc arbores,qus frudum producant
Coi 4 didum,Nucis Pincs magnitudine,continen-
tem alios fru&us Caltaneis limiles:quibus quatu-
or rubri fmc incarnari nuclei continentur, quos
dentibus terunt , ac in ote verfant, extinguends
fitis gratia. Fructus hi in aquam coniedti eandem sit'
acefcerc faciunt,ac amarefeere palaro : ftoma-
chum roboranc,iecurque corruptum probe emen- lea\
dant. rum

DE CORNO.

Cap. XXVII.
Cornus fatiua tfeu domefiic/t.

APrunis &Myrobalanis haud infubide tran- Dd
fimus ad Cornos Sc Ccrafos , qua?& ipfle
carni inclufa putamina, & in iis nucleos edules
magna ex parce habent.

Arbor procera ficis cft: Cornus, Sc multis ramis
brachiata , cortice fubrubro vel cinereo , materie
alba,finna , lolida Sc dura. ( corticem lcabrurn,&;

adftrio-

certo numero,
teneriora & mi¬
nora cx quorum
concurfu apices attolluntur odoni, noueni, deni,
hirfuti , qui in quaterna crocea foliola explican¬
tur, ftaminula exigua lutea continentia. Subft-
quuntur frudus oblongi , ad Olitiam accedentes,
graciliores , primum virides, poftea rubri, fangui-
rci , maiores , manus purpura rutila inficientes
contriti, forma fuaad luiubas accedentes : guftu
primum acerbo , at ubi maturatione remollita
fuerim , acido dulci Sc fuaui cum quadam tamen
adftridionc , offa continentes oblonga , teretia,
qualia fere in oliuisjdurifllma: in quorum angu-
(tis cauitatibus nuclei latitant exigui, fubdulccs,
graciles , quique vix integri eximi queant. Fo¬
lia, qualia uirga: fanguineae, [ Cotonea: Trago.]
Videntur in icone paullb anguftius pida cile. Re¬
liqua p ulchre exp re (Ta .

Theophrafto Cornus [jtp*vw*] qucdam Snas:
quardain femina , quam & Smhvy.pctvHctv , id eft,
Cornifeminam[Gaza fceminicornum vertit,] vo-
,U eant. Folium habet Amygdalo [ ixw ^

v irtiMyAtwoiiaier, habet textus , quem Sc Gaza

fequitur Dah vertit utrique folium Malo , aut

vulgari , aut Cydonis ex Matchiolo ] fimile ; nili
pinguius craffiufque elFet , corticem neruofum,tc-
nuem: caudicem haud admodum oralium. Stolo¬
nes profert femina licut Vitex,[ de utrit-

que hoc dicit Dal.] qua: fruricofior eft. [ Dal. fe¬
mina quamuis fruticofior , minores. ] Vtraquc
habet , licut V itex , geminos , Sc ex aduerfo col-
,et locatos. Materies maris excors, totaque folida,

S' cornibus fpilfirate firmitateque funilis. At femi¬
nae materies medullam habet, Sc mollior eft, atque
cauatur, idcoquc adiacula( «Vtf* «V.oi»7/* ] inu¬
tilis. Maris altitudo duodecim adfummum cubi¬
torum , quanta nimirum fariilarum [9 raoiosav,
quamuis cacp/tr av in vulgatis legatur ] Macedonice
0. [ quam vocem de fuo addit Gaza] longiftimarum.
Nunquam enim totus caudex altius affurgit , [7d
yao omv AJ_x.es- , a y- habet textus : legen¬
dum, ut uultDal. 7 s -ih.tx.ef Scc. 9»Afi*s-
w corruptum eft in liov. ] Qui Idam Troianam inco¬
lunt , Marem fterilcm dicunt, feminam vero fru-
dncram. Nucleum fructus Oliuce fimilcra con¬
tinet, guftu dulcem & odore : Florem Olea: limi¬
tem habet, & Floret (pro «mu&cT, Ivav^h ) fru-
dumque fert eodem modo, ex vno pediculo plu¬
ra Corna proferens , atque eodem fere tempore,
quo Olea:. At Macedones ambas friidiferas af-
hrmant, fed femina: frudum haud e(Fe efculcn-
rrm. Rad >ccs Viticis modo,validar & incorruptq.

LIBER II

adftringcntcm Idem Theoph. feminae hiidum infunuiffimum,
valde dicit Mat- ( o.fyalw) lignum infirmum fungofumque dicit:
th. ) Flores pri- tanta eft inter ambas differenti a, cum mari lirn. 1-
mum omnium fimum iit ; quae tamen poftrcma verba vcldeiuo
profert , in ra- j addit Gaza, velex Plinio, nec in Gra:co extant: no¬
morum furculis j ftra: tamen bene conueniunt , vt cx natura ipfu
extremis infi- ! dcprompfifle ilia verba videatur , Sc noftram ma-

' rem exii ti malle. Seddc in praecocem ac fcrotinatn Tracox
diftinguit Theoph. haneque quibuidam femi- Seron» *.
nam dici ait, dc poft autumum demum trudium
perficere, quem modo ex eodem inluauiflimum
dcc:diximus. Addit Thcop.codemmet cap. Cornu
fccminam frudum inguftabilcm cunctis animan¬
tibus gignere,de qua re in viribus. Qua vero rati¬
one Cornus omnem rclpuat cultum, dc vel ncgli-
gi dclidcret , ciUn filueftris fipidiorem mitiorem-
que proferat frudum ,ex eiuidem Thcoph.fcnten- F ritftust»-
tia, inferius tradetur. 'erani**

Cornus ex lententia Diofc. [_Kpctvietv ] arbor eft
fortis. [eicPpiy] frudum ferens Oliua’ modo, oblon¬
gum, primum quidem viridem,deindc per maturi-
catem flauum aut cerinum. [ SctvdcV >1 y.nfonX » : alii
ZclvQiv1}) /.po/MiSti, croceum: Lacuna legit invetufto
codice efvSjooV : dc redius,atque ad rem accommo¬
datius.] cfculentum,adftringentem dcc. Plinius la-

dentes , numc-
rofos , breuiffi-
mo pediculo
appcnlos,e qua-
tuor foliolis ex¬
tra purpuranti¬
bus vel in ora,
alias lubluteis,
intus conucxis,
luteolis : intra
qua: alia conco¬
loria foliola,in-

ne Corno feminx fanguincum tribuit. Hoiner. D/o/r em id,
Iliad.7*^Xo»x xp«^ci«cr,corticofam Cornum vocat,
qua: inter fe quatiar extenfos ramos fono, nec line
fragore frangi EuroNotdqu c in montium conual- Synonima,
libus inter lc concertantibus ipfamquc concu- Lapido/*
tientibus. Ctrn*.

Terre Pirum & Prunis lapido fa rubefiere Corna.

Et Ancid. 5.

Tone fuit iuxta tumulus , quo Cornea fiunme

Virgulta, & denfts bajiilibus horrida Myrtus :

Acctfii , viridcmque ab humo conredeyt fluam

Conatus , ramis tegerem ut frundibus aras.

Ouhf Autumnalia Corna. Horat.R ubi eunda Cor¬
na : dc alibi fylueftna Cor«4.Eiufdcm meminit Co-
lum.traditquc Arbuftii gailicum defiderare arbo- cor„Jr”*
rem humilem nec frondofam, cuiufmodi lit Opu- bicund.i.
lus,arbor Corno iimilis: quineriam Cornus. Et Cu»».( fyi-
! Plin. Cornus circa lolftitia reddit primo candi- ufftr,A
I dum, poftea fanguincum frudum. Ex eo genere

X o . Saafuiaeu/

fceminapoft autumnum baccas tert acerbas , & fruduo.
inguftabiles eundis animantibus : ( quod dc fc-
quentis capitis corno femina , (i modo ea Plinij
litjintelhgi debct)ligno quoque fongou dc inuti¬
lis , cu.u mas e fortillimis quoque iic, tanta diffe¬
rentia ab eodem genere fic. Item: ab his , quibu^
fpiffaeft firmitas, proxima eft Cornns:quanquam
non poteft videri materies propter exilitatem.

Crania Sc Cornus Gal. Qurvxp avia , Ccrafilta- Thebi era»
lica. Cornus Indica Trago. Corni,addit idcm,in nux-
Germania noftravnum duntaxat genus habemus, lA

nempe id quod. fere rubras baccas;qua: Cereos fe¬
rat frudus hauddum vidi.

Vera autem Cornus, autorc Cordo,duplcx eft: p>iftVreu.r.
Silueftris Sc fariua.Vtraque in Germania nafcitur. Locui.
Nalcitnr iilucftris Cornus pinguibus montanis S tlueftris.
locis. Diftinguirur etiam alio mqdo, fiquidem

1 . C_ornrs.s

altera mas, altera femina exiftit. Mas apud nos ^

( in Germania ) montibus familiaris : quineriam „:ts
in hortis ferium Scatam Veris initio flores lutei
coloris producit. Fcumina etiam in plana dclcen-
dit : florem in pallido candicantem lerius emittit,
dc ferius frudum percoquit. Inucnitur femina
Cornus , quam Gra-ci /y.payiety 'vocant , plurima
Danubij Vuerdam oppidum , Sc Auguftam ^

/«

,ocus.

In <jnr> dfr,

Vindelicorum. Cornus femina, mafculv Corno
per omnia Iimilis eft : diftat tamen ab hac , caudi " f smin.i
ce minus procero , minufque redo flore racemo-

s 4

VH>

C ornus

*"<e~

Corni a-
£cnsts.

Saturat ius
rubens

y»lg. fla.

fur/ula.

Cmr lapido-
In Corna.

tyluejtns
f ruflyj jUA,

■Mr.

C orne ha.
Cornus In.

dtcn.

Cornea
fimilu :fru-

Mus.

Refputt.
tuitum .
CjnoJbatus
Cornar. re -
freb.

CornUs

mas.

Cornus al¬
tera.

C ronemb.

Io quidem fed minore, colore in viridi pallido ,
lcriufque erumpente : baccis aufterioribus &
marcrie miniis ipilla. Cordi hiftorix addita eft
a Gefn. iconTragi,qua; , vr ait , Corni maris.

Dc Corno obieriiacione digna hxc feribit Clu¬
iliis : Pixtcr cornum vulgatam , qua; a exteris ,
qui plantarum Hiftoriam defcripferunt, eft pro-
pofita, aliud genus obferuabam Odobris initio
cum Fiancofurto Coloniam dcicendcrem ,
Andernaci ad Rhenum , in horto eius diueriorii
cui fymbolum S. Spiritus, monente honefto viro
Hieronimo Scholicr. Non minore porro altitu-
tudine affingebat illa arbor , qufe vulgaris mas,
eiulque caudex iimili cortice erat obdudus: ve¬
rum ramuli , illius ramulis longe fragiliores, folia
ex aduerfo cos ampledentia , breui pcdiculo,in-
ftar foliorum vulgaris , nitentia , ncc illis minus
ncruofa, in ambitu non ferrata: fed uulgaris foliis
latioia , cx quorum alis cutacex thecx emerge¬
bant etiam ante brumam, in quibus florum fubfc-
quentenouo vere explicandorum gemma: : floret
enim cum vulgari , eiulque frudus cum illo ma-
turelcit, laturarius tamen ( ut intclligebam) ru¬
bens : crafliora etiam , breuioraque olficula ha¬
bet. Vulgaris autem Cornus, fed fylucftrior &
magis pumila, frequens nafeitur multis Auftrix
inferioris in liluis.

Curtius lapidofa corna Virgil. dida tradit quia
foris carnis parum , intus vero ollis plurimum.
Mirum autem unum , ait , in hac arbore , & cx-
teris contrarium , vt lilucffcris Corni baccar fiia-
uioresflnt quam Vrbanx : ut nihil hominum in¬
genium profit,quinimo noceat. Omnem quidem
indullriam & artificium afpcrnatur.

Idem ante iplum Hermolaus agnouit , additque,
Frudus filueftris Corni maturiores , luauiorcs
quam urbana , quod in hac Sc Sorbo peculiare fe¬
re fit, quod non aliunde quam ex Thcoph.defum-
pfifie videtur , qui tradit Cornum cultu deterio¬
rem fieri, uti patebit infii. Rucllio cornus mas
Gallis Cornelia vocatur. Circa hanc materiam
quadam alia etiam habet , dum infit. Eft &
in India , arbor ferens frudus fimiles cor¬
nis , qua merito cornus Indica nominari pof-
fit. Hunc fecuti , vti videtur , Ruellius , Gef-
nerus, Tragus & Curtius , eiufdem meminercjvc-
rum nihil addunt , aut docent. Diligcntiorcs de
hac corno Indica forte aliquando certiora,fpcci-
alioraquc tradent : cur Thcophraftum non citant
feribentem 1.4.c.4.fuxhift.In India alia arbor,cui
frudus fimilis cornis (ro/r nfarioss ) Dc fimili qua-
da arbore videtur loqui, cuius frudu Corni ait, &
venenatum: dc quo praced.li.c.de Fico venenata.

Comario xp«i'*« mas Theoph. Cornus Plin.pro
Cynofbato agnita.Sed quis agnouit Cornum pro
Cynosbato nifi aut ipfc , aut qui in hoc non plus
ipFo viderunt ; Verum quidem , aliquibus fpinum
album , qux , Cornar. Cynofbatos efl: ( quam rc-
de , alibi oftcnfum ) pro Corno habitum , fed
perperam. Cornus lapidofa , hajlis accommoda , edu¬
ra , Guidoni de Fontaneio in Epith. Cornus
Theoph: Matth. quiTheoph. ledionem depra-
uatam dicit , quando ait Amygdal^ folio virelcc-
re: fed huic rei iam fupra pro/pedura. Dodon.
Cornus mas, cademque Theoph.

Cronemburgius fatetur quidem Cornum The¬
oph. Diofc. &z Plin. eandem ellc , in marem &
feminam diftindam , fed fibi iamdudum alteram
vifam , in Grumnogano agro apud Abbatem Vin-
cremenfem : fed non demonftrat quamnam aut
quid intelligat per illam fuam alteram.

Pena & Lob. Cornus arbor , cuius ftipitis du-

HISTORIA PLANTARVM.

ritiem plufquam corneam dicunt. In Niuernenfi :
agro fructu albo aut cere colore. Idem &C. Bauh. u
de coloribus tradit.

Hili. Lugd: Cornus mas.CxCal^: Cornus mas i
Theoph. & Cornus Diolc. Virgas fert robullif-
limas, fructum oblongum, Ipecie duiubarum, |
paulo tenuiorem , in maturitate rubentem intus ■
ik extra : lapore auftero & dulci.

Camer. ex Hermol. annotat Corni filueftris :jj
frudus dulciores elle , quam vrbanc.

Nos quoque Bafilex diuerla obferuauimus Cor- t
na , magnitudine 8c colore diferepantia . Erant ij
enim ex quadam arbore alijs altero tanto , ac fe- i
re triplo maiora , fucculentiora , faturate colora¬
ta, & purpura fua manus inficientia , gultu mi-
noribus non minus lapida. Sunt & colore rubro \
manus non inficientia: vtrumque genus habctBa- i
filex , Clar. vir Dr. Felix Platcrus.

Cx teris pene Hcrbarijs hqc arbor fimpliciter
Cornus dicitur , frudus Cornum , quod & Seruio '•>
placet. Mauran apud Auic. : vtlac. Manlius exi-
ltimat. Germ. in alijs atque alijs prouincijs va-
liant nomina : alijs doinelbaum : alijs Snrbccr* |
baum / w^ornhrfd^en , tt>elf4)Firfen Cicrlenbau/
Currlen/ «Bcrlitsen/ (forln /Sorbccr / <f ornioln.
Bclg. (fornellenboom/ Cornclicnboom/cfoinccl- |
boorn/ Corneille. Gal. Cormer , Cormier , Cor-
neillter : Grand Cornaillier majle , Bellon. frudus
C orneille It.Cormolo >Cornole , Comare. Hifp.
Cerer,) /aluage , Cercyo filue/ireyCorniz,)los : Angi,
(fornell tree. Bohem. i0rijnFott)y @rrom.

Etli de loco & tempore quxdam circa difleren- j |
tias dida fint: id tamen obiter tantum. Cornus , (
autorc Theoph. nafeitur etiam in humidis locis , ,
nec tantum in iiccis. Seritur vel femine vel auul-
| fionc , feu furculo auulfo , quod & Tragus de lana
ait , qui exiftimat in Germania vnum tantum ge¬
nus corni haberi , nempe id quod baccas fert ru¬
beas: cornus ea frequens in dumetis inflar alia¬
rum arborum filueftrium, inter Mctenfium &Tri-
ucrorum vrbes. At qux adMofellam & Rhenum
fluuiosfunt lita loca,& in Allatia, in his inqua
regionibus in hortis feritur modo ianfdido.In in¬
feriori Germ.& apud Heluetos & locis ad Herci-
niam filuam litis , ac Gallis quoque frequens inter
dumeta minus arida , aut iuxta fluenta , gullu ta¬
men perquam auftero , acore non ingrato, tefte
Pena & Lob. Silucftris , autorc Camer. fruticat j;/,
tantummodo • fed cultura in arborem pulchram
redigitur. Sponte in Thuringia locis dccliuibus &
filuolis montium proue*iit. In itinere ex Sidcro-
capfa Bucephalam , ibamus (inquit Bellon.) in
filuis fub cornis. Nos Balilex , Montbelg.& alibi
locorum proceras arbores vidimus.Beftordix eft
maxima incaftello , in qua vilciun obferuauimus. i'sfe
Bafilcx duorum colorum, , fpeciatim apud D.
Platerum. Item magna & parua. Obleruarx e-
tiam nobis cum ellemus Patauii in montibus Eu¬
ganeis inter thermas Aponcnfcs,& Arqua , aliif-
que in locis florentem in fine Februarii vidimus.

Scribit Theoph. Cornum tam marem quam Tere
fceminam ante Fauonium. germinare ; frudum
circa xftiua folftitia reddere , prxcoccm fcilicet: Pr‘“
nam ferotinam , quam quibufdam feminam di- £5
ci ait,poft ipfum autumnum demum frudificare,
huiufque frudum infuauiflimum elle. Plinio ve¬
ro , primo Fauonio germinat Cornus : Ordine
naturx filueftrium prima fambucus , cui medulla
plurima : Secui nulla. Cornus mafcula. Floret in
Germania antequam folia erumpant: Montbclg.
mele februario & Angufto, Septembri, interdum
etiam •dobri demum (tcftc Gcfii.) matura. Lug¬
duni

LIBER II-

duni dcflordccntem vidimus Apdli , quod mi¬
rum, cum calidior ea regio quam noftra. Bafileoe
vero anno Hfojj.cornum conlpeximus florentem,
dc apes fupra flores , mcnfc lanuario. Sed mul¬
tum tribuendum temperiei anni.

Scribunt,inquit Camer.arborem e femine nafei,
non furculo. Ego vcrovtroque prouenirc oblcr-
uaui. Semen olleum tora hyeme latet fub tellure
autequam prodeat. Theophraftus difertis verbis
tradit prouenirc dc femine dc furculo, vti fupra ci¬
tatum. Surculo ab radice auulfo & femine planta-
uimus, fed irrito conatu. Non enim prouenerc.

verum non fumus in Perlato. Illud refcruauim
Theophrafto a me Chcrkro reftituto , Lario red- Theoph re~
diro, commentario madato, dc varijs ac fubrilii- fnutus y,T
fimis difputationibus Botanicis,<5c ex omni natura L#n™' *'*'
depromptis locupletato. Nunc hoc agamus:& ve-
lut corollario diflcrtatiunculam hanc claudamus
hac quaeftiimcula.

Sed cur denique relpuit cultum Cornus ? dicta Quxfio ru>
namque clt tantummodo caula ex incommodo -

conlcquente : dicamus ik ex iplamcr arbo- *“tS “
ris natura , dc more depromptam. Sane ve¬
ro li arborum robuftiflima iit Cornus , quo

Arborum
robn(hfi»"*
C ornus.

Porro fi Theophrafto credimus , Cornus non J epitheto ik Theoph. dc Seal, eam dignantur , 1: i
(olumnon defiderat cultum , verum ctam abom- que deque merito habeat noflram in ea fouenda
ni abhorret opera, culrumque rcfpuic : atque eo | latagcntiam. Nuuqtiid ncicis homines dc equos, locus *e'
deteriorem heri,ait,& qgrclcerc. Quod fi verum: | quorum natura robuftiflima , tk ad iabores com- rus
optimus illius cultus fient, qui vocatur tiullus.Qna.n- parata , li nimio cultu dc mangonio non tantum
quam Scaligeream fententiam Theophrafti non cicurcntur,ficd dc reucra mitefeant vigore,hoc eft,
plane digerere potuerit, quando ait:Qu*dam cui- vt nos interpretamur, remittant, ianguefeant, fieri
tu multo deteriora redduntur: nonnulla dulcef- tandem ad labores,fegncs,vaecordcs, elumbes. Il-
cunt , cum humefeere atque fucco abundare ccc- lud etiam confidcratione meretur , quod Theoph.
perintjVt Corni frudus: hic enim mitcfccns ( ijut- j inter ivctv%tretf&. reponit ajaeuGo? , xfuye! av , infyv i cc.

dcterior(x«e«i' ) redditur , atc(uc in totum ! Perpendendum an talis reuera dici poflit Cornus:
arbor ipfa humida , foluta , imbecillifquc fit. At dc an rclpondcat cxpericntia?Nos quidem id non¬
dum obleruauimus.Fortaflis mallemus legere d\y-
oa.j'Uctlei}cnm h(j omnes arbores tardioris fint in¬
crementi, dc durioris ligni. Sed liquidem tantum
concellum robur cornis , nunc etiam vires ean.n-
dem perpendi par e fi.

Corna , autore Hipp.dc Mefpila , dc quaecunquc Vires &
alia huius generis poma, aluum fiftunr & acerba v*us
funt. Dioic. Frudus editur <3cadftringir,alui pro-
flunio ac dylcntcria: laluraris, fiuclapa conditus, ^

Jiuc aliter in cibo exibeatur. Oliuae quoque in¬
flari u muria ieruatur.Saniem vero etiam viren¬
da folia dum vruntur exfudant, lichenibus con-
uenienter illinitur. Cornarius tamen pro tteaenes

jguhaw legendum fufpicatur,ut dc ligni fudore , non
foliorum, ifiud inrelligatur.Ncc temere: namhu- Titofc.locu *
An quia dulcedinem acquirunt fiant deteriora? Vc i ius coniedura aurorem habet Plin. qui idem re- e »*■
Theophrafto confulamus, dc ipfi adeo rei veritati, medij genus ex virgis defumi ait, quamuis diuer-
vel dicendum , dulcedinem exadam dc intentam j fo modo : Sudor, inquit ille, virgee corni arboris
illam non requiri in cornis , qua: fubacidufii ex . lamina ferrea candente exceptus , non contin-
dulcore quodam longe fint meliora, in fua fpecie, gente ligno , illiraque inde ferrugo, incipientes li-
quam fi nimis dulcia reddantur: vclfane( fi alicui, j chenas fanar. Conditur* cura dc comis adhi-
cui valde dulcia magis fapiunr , forte non fapiat betiir , ne quid non hominis ventri narum cilc vi-
haec ratio)^«e«v non quidem deterius minufue bo- 1 fleatur. Mi Icentur laporcs, dc alio alius placere
num,fed , miniis , fimpliciter vertendum, qu* dc ; cogitur. Mifccnrur vero dc terra: caelique tradus.
ipfa eius vocis fignificatio cft : quamuis prior ra- 1 Sed eorum floribus laeduntur apes. Comum ita-
tio magis arrideat , ob hanc quam modo dicemus que arborem caneri oportet circa aluearia : nam Cauno.
caufam. Nam fi cultu deterior fit, id propter fru- ! Hore cius dcguftato , alno concita moriunrur.Hic
dum potiflimum intclligendum : licet ad materi- i Tabern. aues pro apibus legit , ridiculo errore. Tabern.not.
am quoque trahat Scaliger, vti didum.Si propter Ecquis enim caneat aues , quibus nullus non tra-
frudum: ergo quia hunc minus coquit: minus ve- dus peruius ? At apes arceri poflimt , non coniita

ciim antea dulcedinem elle diceret fruduum per-
fedionem: hic in corno damnat eam ( infit Seal.)
qua ex cultu capiat. Neque fiuccum modo fieri dc-
tcriorem:fcd materiam ipfam quoque. Sane quae¬
ritur ad iacula. Itaque non mirum, fi damnetur ob
hoc cultura.Caeterum frudus eius fi velccndo eft,
quare fadus dulcior, minus commendetur , nel-
cio ,H&c ille.Qux eius ratio cflicit vt illud > luipl/rf/jov,
non mitefeens vertendum cenlcamus,vt Gaza fe¬
cit , vulgatam quidem cius fequens fignificatio-
’ nem, fed, ad cultum redadam, aut, cultu cicurem
dc domefticam : Nam quae haec ellct fimplicitas,
mitiores frudus vel mitefeentes dicere fieri , aut
fados deteriores ? Sed nondum tranfadum cum
Theophrafto. Quid enim de dulcedine dicemus?

ro coquit ob humorcm,quem vel cultu vel ex ter
raipfa haurit culta. Quia igitur plus acquirit ali¬
menti , quam quantum ci opus fit, non bene con¬
coquit : idcoquc neque frudum rite ad perfedio-
nem ducit. Vides vt a cultu hoc fiat , ab humore
nimio , a terra praepingui , quam haec arbor non
poftulat ? Addamus dc hoc , quod ad cultum re¬
quiritur ramorum dc abundantium hirculorum

hac arbore , prope aluearia. Corni arboris fru¬
dus * tradente Gal. admodum acerbus cft, cfui a-
ptus. [experimur illam acerbitatem in immatu¬
ris non in iis quae maturitate fracida funt. ] Ita- Gcrmm.
qu,c mirum videri non debet , ipkim ualenten rc-
Itringere , licut dc Mefpila. Folia quoque dc ger¬
mina guftu acerba lunt , valenterque dcficcant.

Itaque maxima vulnera glutinare poliunt , potili.

proecilio , quibus fere negledae arbores fcatent. durorum corporum : ac paruis vulneribus &mol
Hos autem fi praecidas , reliquos, tum nimium fu- ! lioribus corporibus magis contraria funt. Nam
gere alimentum, quam par iit. Sed vnus fcrupulus \ nimium ea contendunt , ac plus latis deficcant.

adhuc nos habet. Nam fi Cornus aeque humiuis
ac liccis proucniat, curiam dicamus oocfle ci hu-
miditatem terramue pinguem ? Solutio facilis.
Aliud enim arborem commode hoc vel illo pro¬
venire loco : aliud hoc vel illo meliorem, fapidio-
rcraque frudum aut materiam producere. Ac cf-
lct profedo hic latiflimus Philofophandi campus,

Induntur etiam frudus in pharmacis jjtoinachi
cis. - Ait tamen Schola Salem.

C jrna nocent Jlomacho^br uma mal e grata rigenti .

Si tuus illa voret venter , au anu erit.

Ex ramulis Corni capiti impolita corona , fa
nat eius dolores , qui ex calidis vaporibus dc hu- cdhJi,
moribus contradi fuerint. Serenus.

Moiu.

Aif*i frO-

Af tt/.iit.e.
Corna to¬
fi*.

condita.

E Icci, ex
fuifa.

Srtf>*.

Djfrntena ,

Vinum ex
Cornis.

.par fi¬
di modut.

Qerr.chna.

Emflaftrd
ad Vomitu
tT menfes.
silui fluxus.
Cauno de¬
mo, fis d ca¬
ne rab.

Objtruano-

ncs.

Suum Ci¬
bus

Ligni fyfus

HISTORIA

Gallis, vt refert Rudi. Coma cum ematurue¬
runt in lagena paccntifiimi oris latis leuiter 3c
laxe componuntur , ne collidi pollint : deinde ad
fauces vique commiila vimineis furculis ficrranf-
ucriis artiantur , ut modice Corna comprimant,
nec patiuntur ea, cum acceperint liquorem , fub-
lcuari : quamoptimo & liquidiflimo meile, vel vi¬
cino cius Hiccharojvas ylquead fummum ita re¬
pleatur, vt Corna lubmerla fint. Hac ratio non
lolum cacuftodir, led etiam liquorem mullei fa-
faporis prarber, qui line noxa poilit interdum da¬
ri fcbricantibus, pra.’fcrtimfiuentris profluum fi-
mul corripiantur : luoque lubacido guftu,& pala¬
tum inuitante morofam abigit malaciam.Poifunt
etiam torreri , vel fale Condiri ficut oliuar , qua
de re vide Columellam. Quidam faccharo &
meile condiunt Sicut Ccfaradc Pruna lilueftria:
quo pado parata & ditata dyfentericis magno¬
pere profunt. Et iam officinis quibufdam in ufu,
ea faccharo condire. Diligenriores etiam pul¬
pam cx iis conficiunt oc in E lc dari a concinnaiit
dylentcricis expctiriflima. Cornar. tradit milria
condita ad allatas carne.' in mcnla poni,vclut oli—
u.e colymbades. T it & lana ex iis qriemad.cx Ce-
ralis ad prxdidos ulus d ad ooionia. item ad fe¬
bres, ad fluxiones biliofis , ad lidm , ad excitan¬
dam appetentiam. Quin & ex eorum decocto &
faccharo ut tradit Matth. liquor,ignis opere & co-
dura concrelcic, coagulatarquc, qui prseterquam-
quod gratillimo placeat gnfiu, datur vtiliter dy-
lentericis , ac founir.is •nenfium profluaio labo¬
rantibus.

Ex Corni frudu Ht & vinum , hocoado. Acci¬
pe vini rubri adftringcntis lib. C. cornorum ma¬
turorum lib. ;; , aquq ch.ilybeata: lib. xn. Commi-
fceantur omnia invale ligneo mundo , Itent dies
quindecim : poifcca in aliud vas defundatur vinum
cuius nobilis efficacia in omni Huxu.

Electarium vero ex ljfdem lic hta pharmaco¬
polis. Coda corna per cribrum cernunt, pulpam
cum laccharo recoquunt , quo modo cydoniatum-
ht , vocantque Cj/Mclnum , cuius ulus in alui Hu-

PLANTARVM.

ces ad contundendas lanas vtuntur. Bizantumui-
tc officina: eorum , qui tornant manubria pro fc-

^11 1' I iM 1 ' *, 1 1 t • inArn m nitri r i’nvni 1 hti.a .a ...

curibus & alijsinltrumcntis corni ligno pne alijs
fcatenr,qu6d durius omnibus alijs lignis perhibea¬
tur : Hocque ligno quemad. & Alphendani onufte
naues aduchuntur Bizantium in pixedidos & alios
vfus , cx regione Mengrclio , vt refert Bcllon. vn-
dc patet etiam in ijs locis hanc arborem plurima
abundare.Cornilignum j autorc Plinio , non alio
pene , quam ad radios rotarum , vrile : aut ii quid
cuneandum ht in ligno , clauilque figendum ceu
ferreis. Inter Adagia celebris e It Gordij nodus ,
quem & Gordonium nodum vocant. Hic autem, Gi
autoribus Arriano <Sc Plutarcho , ab Alexandro „od,
magno folutus c corni arboris libro, quam u is alij coit
enfe difledum feribanr. Vt vero vult Io : Baptift. tm-
Porta quq corni baccc per maturitatem rubelcunt,
dyfenteriis ualent,& muliebrium mcnlium excref-
ccntiis , & alba.’ baeexe ad rubra prolfuuia.

CORNVS' FOEMINA y PVTATA

Y1RGA SANGVINCA.

C A P. X XVI11.

Corna licca contrita , 3c cum oleo Myrtino
aut omphacio mifta in Emplaftri formam, pne-
fenti auxilio funt ad vomitiones , ventriculo iifl-
polica : contra fluxum autem alui , abdomini in¬
ducta: contra menfes immodicos* , pe&im.
coccygi applicata.

In Hetruria 'abftinent demorli k carre rabido
per integrum annum a quorundam lignorum con-
ractu , prefertim corni arboris 6c (anguinea: virg<j
vocate: fiquidem ( vt tcftanrurij qui rem experi¬
mento compertam habent) h harum virga: tam-
diu manibus teneantur, quolquc concalcfcant,
illicb demorfi rabie exagitamur. Memini , inquit
Matth. mc vidillc in ciuitate noftra Ilicinenli, a-
micum quendam meum rabie er rreptum , quod
corni arboris virgis , lanam diu cxcuifillct , qui ,
eorum oblitus , quibus hbi a medicis interdictum
erat, rabidus interijt.

Fructibus ctia corni , qui ad Mofellam 3c alia in
quibus h;cc arbor luxuriar loca incolunt , lues fa-
ginare confucucrunt, tefte Trago.

Materies yalidiflima Thcoph.ceilfctur vtante
citatum cx 1. 1, c. 12. vbi axe :-7ny , id cfi iaculorum
meminit. Gaza vertit venabula , vius voce Plini¬
ana , qui 1. 16. c. $9 lambuco attribuit qua: Thc-
oph.de corno dixit , vr , fulius dicetur I.5. in
hiitoria lairbuci. Cornus igitur propter validita¬
tem iaculis expetita Scaligcro : piitrinarijs fa¬
bris ad parandos rotarum dentes. Virgis Lanifi-

EX Fruticum familia eft, quam Cornum Armi- .

nam vulgo appellant, multis ftolonibus luxuri- C *

ans , ramis plurimum oppoliris, cortice Ipadicco,
led ramorum finguineo , odore vinclo pivrdiro, ^0[,
materie alba 3: dura. Folia ad corni latiurc quam-
proxime accedunt , arrouircnriu , nonmmqu.im
rubore alperfo , bina cx oppoliro nafccncia. fio- Flor-
res in vmbella gerit odoratos, candidos , quatuor
foliis radiatis confranrcs: in medio obiiq.ic lin¬
gunt totidem ciuflcm coloris llamiifi, Ifiio redo,
Fubuiridi. Bacc.e Hederaceis vel idniperinis pa- ^r>u
res , (anguineis petiolis appenfie, primum virides,
per maturitatem nigricant , lacuna in vmbilico ^
paruaperfolla: ; in quibus ofliculum pulpa uiren-
te , acerba , inltiatli, ncchne amarore immerfum,
ftriatum, nucleum continens album, amarum. Li-
gni materies, autorc Matth. dura olfcaquc, corno
minime cedens, virgis corno tcnuionbus,robulKs>
nodofis, cortice fanguinis modo rufFelccntc.

Caflalp. frudus niger , nt in liguftro rotundus , '

olle bitias cauitatcs habente in quibus lingula le-
mina conri nentur.

Si huc ’3>;Ayx?oty,a Theophr. fcu cornus femina e-
ius 3c Plinii, huc pertinent quacunque fupetiori
capite cTeea tradidi nus. Sed an rcncraca lit, ad¬
huc lub iudice lis efb uti patebit cx aurorum c5-
cotroucrlia. Satis accedere videtur his notis. Se¬
ro (nidificat: frudusinfuauiflimus& inguftabilis:
caudex non admodum extat :ftolones graciles ha¬
bet ficut vitex? 3c potius frutex eft, quam arbor.

Quas omnes natasTheoph.fuarComo faunin^ tri-
bnif.Scd nodos fuee habet, quos vtrilque cornis
cSmynes elle ait idem auror. Repugnat vero quod
cornifera; Theoph. lignum infirmum, fungolum,

3c medullam haoens tribuit. Huius verb lignum
a-que durum ac firmum fit , cx multorum autori-
tate , quam Corni maris. Sed hanc difficultatem
diligenriores aliquando noua qnadam obferuati*-
one conciliabunt.

Nihilo certius confiat, an fit Virga fanguinea
Plinii. 1 am pauca enim de fuaV irga fanguinea tra- r
dic , vt Oedipo fere opus lit ad explicandum qua
deferibat: Imo fi verum fateari velimus eam nec
delcribit quidem. Harc enim de ca tradit. Nec vir¬
ga fanguinea foeliciorhaberujiCmexciw.s interi-

LIBER II

2i5

r for, quo profunauere , [celerius quam opus e liet i
fanato ‘ane] aperic. Iden ("anguineum trucicem
alibi voca:, & de eius vfil ac uiribus diuerfis locis
agi:, qua; infra erademus in viribus , ne ordo
nfeftcr interrumpatur.

' Dalech. annotat , (anguineos frutices Plinij
Terragonias die Theoph.quas Gaza Quadrato-
rias vertit : & adcliqj fanguincam virgam Plinium
appellare. Qua vero ratione Dalcch. dicat, fru¬
ticem (anguineum cile Tetragoniam Thcophra-
fti , nondum agnofeimus , cum dodi aliam iudi-
ccnt Tetragoniam ab ca de qua dicitur cap. de
Euonymo.

An (it columella: Opolus, vt olim cxiftimauit
Dod. conftderandu fane quq dc opulo pauca tra¬
dit Coluir.ella,& prqcdenti cap.a nobis citata funt,
non male videntur Virga; (anguineq competere.
Inhiftoria Aceris dc alia dc opulo opinio trade¬
tur.

Bcllonius eandem plantam Cornum fceminam.
Virgam fanguincam 6c (anguineos frutices vide¬
tur iudicalle , quando ita (cribic : Arbor quam
Macedones olim cornum fceminam nominarunt,
quam Galii nunc Latinos imitantes Des Sanguins

• voc.int i in monte Caftagna inter vtbem Philippi

• dc Bucephalum nunc i. a ; aliam didam , fto , non
multb minores proueniunt, quam magfiq noftrq
corni mares.

An Corn. apud Diofc. hanc intclligit , cum
ait : Cornum fceminam dic puto, quamGcrm.
^aulbcrbaum vocant, quidam etia

0pinbcll)olt5- Sed forte Comar, confundit duas
diuerfas plantas , aut laltcm diucrfarum nomina.
0pint>cll)olt j cnimGermani dc Euonymo dicunt:

aulbcrbatim vero de Alno nigra.

Apud Cordum in Dioic.quidam hoc annotauit :
cbmum lilu. aliqui interpretantur ^faulfeclrj/ '
J’aulbautn ; fcd in aliis locis alios frutices alii.

Cornus fosmina , inquit Ruell. dumetis «Se nc-
A moribus familiaris : Sed quod negledas &in-
i guftatilcs ferat baccas, indignam qua: Corni no-
iv; i ne vocaretur , rura purauerunr.

Matth. vero , Corno , ait., haud abfimilis eft
‘l~ planta , quam in Hctruria a fangu ineo virgarum
colore vulgari idiomate vocamus San^uincdc San-
guincllo. Sunt qui velint Cornum cile fceminam,
•ylcd non video [ inquit quibus argumentis hoc
C' probare nitantur : Virgam (anguineam ellc Plinii
9‘ non aufim adirmare.

„ Et alibi fcnbit : Sanguino in Tufcano , multis
i{_ Corne' l> (Cornus fcemina , ) quoftim falia opinio.

. Et in Germ. Bartri#i:l quidam vocant Pieudo-

• craniam > alii oileam: Plinio eft Virga (anguinea,
Corniolus.

Nominis Germanici rationem reddit Tragus,
quia ( inquiens ) fruticis huius lignum > maxime
cum aridum fuerit , f^curi 6c terebro , mirum in
modum repugnat , ideo apud Germanos id nomi-
nis fortitus eit , vt Bartriegd vocaretur, licet ca
appellatio liguftro quoque a nonnullis tribuatur,
fed perperam. Quod fi hic frutex arborefeens
■ hyeme folia fua non amittcret,vocarcm illum Ce-
laftrum Germanicum.

Gefnerus tamen & Cornum fceminam, & Vir¬
gam (anguineam Plinij diuerfis locis dicit, caprif
que gratam , vnde nomen fit apud Gixlios.Sangua-
»um Italis. Kor tymi$ctten. Pfeudocrania Cor-
'rZ' di , id eit, falia Cornus. Querendum moncc,an
hoc fit arbulcula feu frutex , quem a ligni duritia
Germ. Barmc^cl appellant , addens Plinio vir¬
gam fanguineam elle dc eruditis Cornum fce¬
minam coniici , fed eum mox cap.30. aliam Cor¬

num fceminam dderibere, cuius ipfe Iconem ap¬

ponat.

At verb ca icon qua: ex Trago appo fi ta e(t Cordo?
nobis ncuciquam videtur rclpovdere deferipeioni
Cordi.

Lonicero ,Cornus filu. 0f>jnbdbaum SfdU
beer/ Cornus fcemina : Item alibi derfd, po-
tcft dici olle.i. Sed male idem duas ponit figuras
dc duobus locis diuerfis dc eodem frutice agit.

Euchar. Rofilin in ilio Herbar. Icribit Philly-
rcam Diofe.exifcimari i nonnullis Battdecjd.In-
telligic autem Cornum fceminam: quo nomine
vno loco depingit, & altero fub titulo
l;olf3/ Jraulbecr/ comus filucftris.

Dod : hifti Gal. Cornelter fauuage Gallis : The-
oph •. faKvtyct.net. •. Lat. cornus fcem. Colum. Q-
pulus : quibufdam Brabantis, tPilbcn Tlicr/ id
eft , fambucus filu. ira didd , quia nuper natos ra¬
mulos plenos medulla; habet, vt fambucus. Item:
Virga '(anguinea , ab Ical. dicta fingniru ,Sangui-
nelL. Petro crefcenrio Sanguinas-. Del . tUilbe
cornocKec, id eft Cornus filu. Videtur Thoph.
Cornus fcem.

Valerius Cordus JVvpavw facit, inquit iderrt
Dod. id eft falfam feu (pnriani cornum. Nobis
verb non videtur Pfeudocrania Cordi , licet cum
Dod. idem fentiant Lob. C. Bauli, dc Schuuencld .
Apud Cordum enim lunt dure diuerfie planto eo
nomine, qharuih neutri Tiobis videtur conucnirej
qulcquid dicat Lobcl. qui l:c ait: cornus fcem. 0;j -
twM-.i* cordi , Germ. 0pini>dj)olt5 & faulbeer»
id eft , Fularia.Coriarijs expetitur frutex Cordo.

Aduerfaria cornum fam. Pfcudocraniam Cor-
dijdc Virgam fangfiincam vtuim <Se idem faciunt:
quam recte , ipfi viderint.

Turner. Cornus fem. Angi, quibufdam , 0er(
I fecrt i tree : alijs corne irce funali : alijs , qubdla-
•nionibus ad verucula conficienda in vfu iit, phe?
tree.

phiUyrea.

Lonicertnr.
T hihera-

7UO..

Opulus.

Sambucus

filt*.

S.ir. enixas.

Dedir. re-
prth.

Lol ~ct

Infarta.

Latttcml:. :

Caute Carfilp. Sanguen inquit , vulgo , folia,
fubhiffuta : hanc Plin. videtur intcllexilie Virgani
fanguincam vocans. Hanc autem Thcoph. cornft
fami. videtur intellige re. ’ Cornrlut

Secure Schuencktel. corniolus $nhvii}owta. Thc¬
oph*: Pfeudocrania Cordi , 0chc(fbeercn Silefijs,
«faulbfttnn / Bartncrtd Silef. 0pmbd£dr3. E-
nimuerb qui ifta nomina in vnift^blanta: defigna-
tionem concordari t , is nobis egregius cclubcilis sdtunntf/
BotanicUs luerit : difficultates iam in procedenti- nat.
bus ex parte declarato , dc fuis quoque locis de¬
clarabuntur.

Camcr. circumfpcdtius eadem fere dicit , quo
Cofilp. Caufam reddit , Virgam fanguincam Pli¬
nij alteri non polle , quod breuisfit in ca.

0wxuy.pttv/et & corn. fcem.H. Lugd. Tabern.&Tha-
lio. Cornus filu. fcem. Ryffio. Bohcm. 0uuciba/

1 iung.rfyronfa. Reliquarum linguarum fynonvma
dida lunt fu(e , fuis quoque autoribus tributa.

Virgani fanguincam hunc didum putamus fru-
ticem|fi conicCtuto locus eitjproptcrca quod vir¬
go eius magna ex parte rubenti (anguinis iiiftars
quamuis Veteribus dc alia de caufafic dida vi¬
deatur , quod ex verberationeParricidarum , an¬
tequam 'morti traderentur, finguine madebant,
vnde forte, cius lignum apud P: ifco‘s infeliciili-
mum habitum, vt lpccialiiis dicetur in viribus.

Subeunt in lr.ontofti (anguinei frutices : Pli¬
nius. Verum non in montibus tantLim. Nam 111 l0cu?
(epibus , frutetis , filucftribus dc faxofis locis paf-
fim Germania: fiiiticar. Vidimus etiam circa
Monfpelium dc Patauium. Prcuenic in Anglia
quoque, Tum-

Tempus

iw

Vires Se
vfus.

Baccarum
f*for.
Oleum e
buccis.

Cane ra
bsdo demor-

fi'

Orbus ar¬
bor.

Turdorum

cibus

Cefa/p. re
freb.

Buuarum
Prorsa Vh.

Cur tnfaltx
f ut at a Vir¬
ga fungunt.

Tarrtctdx
Olsm %>rg>s
j. anguineis
cadebantur.

lex de Par -
rseid esefo.
ftta.

L igm \-fus

r' ■' ua ad

(brumas.

H I S T O R I AE

Floret April. & Maio, Dod. Itinio > Trago,
lulij initio in Silcl. Schuuenckfeldio : Nos
Montbclg. etiam Septembri , Geneux odob. &c
Noucmb. Lugduni Maio , Bafil. Aug. fept. ac e-
tiam odobri, prxfertim circa Mutetum , ( cele¬
brem ob herbarum frequentiam ) montem vicinu
florentem ofcdcruauimus. Baccx imminente au¬
tumno magna ex parte nigrefeunt, Sebtemb. ma-
tu rentur.

Virgx fanguinex baccq , guftu funt amaro , a-
ccrbo , adrtringenrc , vnde nccellc cftconflmili
facultate praeditum elfc carum oleum , quod Ana-
nienfia rura in Tridentino agro cqnficiunr ad lu¬
cernarum vium , expreflis . torculari , dccodiS
prius in aqua baccis , vt tradit, Matth. Eodem
tCiFc , iamlupra didum in Hetruria demorfos a
cane rabido abrtinerc a contadu {anguineas viroc:
Equidem fi Virgx camdiu manibus teneantur ,
quonfque concalefcant , lllicb demorfos rabie
axagitant.

An de h©c frutice fequentia feribat Fracafl: ;dc
contag. morbis. 1. 1, in fine capitis, i. conlideran-
dum, ait : cur vero & qui fub U ibo arbore iacent,
verius in rabiem vertantur, fi alias rabidi fuere,
conlimilem habet latentem caufam fi modo ve¬
rum cft, quod fama quadaiA circumfertur, nihil
autem prohibet vapores ,quicxea arbore conti¬
nenter exhalant, ftiptiCi quidem Sc hi liccr dice¬
re melancholicis , ad hominem delatos , iSciixus
calefactos idem facere polle , quod & femina-
ria rabiei , magis autem in eo , qui rurfus rabidus,
propter derelictam dilpofitionem.

Frudtus a turdis multum expetitur, autorc Cx-
falp. Cui non confcntic Dod. qui feribit : Baccas
iapore ingratas Sc volucrium nulli defideratas ef-
fc. Partium duTimilarium firnt , quafiiam enim
habent calidas, amaras, Sc exterforias : plurimas
yerb frigi das, ficcas , acerbas Sc adltringentes.Et
fane huic Dod. fententix optime quadrat quod de
corno fua fccmina tradit Tlicoph. frudum eius Sc
Buxi cunctis animantibus ingultabilem elle. An
vero reipfa expertus fit Cxfalp. contrarium, nos
later.

De Virgx fanguinex viribus fic Plin. Nec Vir¬
ga fanguinea felicior habetur. Cortex cius inte¬
rior cicatrices , qux prxfanauerc aperit. Item:
funt qui {anguineis virgis tangunt ea, qux nolunt
his obnoxia elle ; nimirum , formicis, crucis Scc :
Eiufdem frutices vitibus vincula fuppeditant. At
corticem eaprxftare nec compertum , nec verifi-
mile Dod. putat. Nobis, vero haud fimilius puta¬
tur quod de eorum contadu infeda fugari lcri-
bit. Sed cur infeelicem dicit ? Modeftinus ini.
pcnult.ff.ad lcg. Pomp.de Parricid. antequam fac-
co parricidx inderentur, oftenditin more fuilfc
politum , vt virgis fanguineis exderentur : nempe
ex hac arbore fumptis,non,vt quidam lcgunt,fag-
mineis,aut,vt alij intcrprctantur,fanguine ruben-
tibus,ac rorantibus, quoniam hoc lignum infceli-
cilfimum haberetur , ac maxime infame. Magius,
Sc ex eo Dal. Pcrro qux ex hoc frutice vtenfilia
& ruftica inftrumenta, potiffimum vero ad capros
pertinentia conficiuntur,ea diu durant, nec facile
corrumpuntur, terte Trago : qui quid in medicina
polfit , libi inexpertum fatetur. Camer.vcro tra¬
dit Italos ex huius ligno aquam ftillatitiam elice¬
re , qua lola rtrumas( li qua fieri id poflir ratione)
penitus difcutiat:fin minus, maturare partim Sc di¬
minuere. Ryrt.Coriarijs expeti hunc fruticem ait:
fcd indagandum id a coriarijs,an hic ipfc lir,qucm
expetunt. Nobis enim cie hac re nihil conilae.

PLANTARVM*

CORNVS ADVLTER1NA SEV

PSE VDOCRANIA CoRDO.

Cap. XXIX.

PSeudocrania , arbor eft, quatuor, quinque aut Be-
fex cubitorum altitudine,caudice diftorto vt-
plurimum , cralfiorc quam vt manu complcdi
queat, cortice vertita Ipadiceo, ramilquc pluribus
brachiata. Folia habet fubrotunda, ac interim in
breuem mucronem definentia , lcuiilime per am¬
bitum ferrata, raro fcfquiuncia latiora, figura in-
| ter Tiliam, Betulam ac Pirartrum media. Flores f/w
1 poft veris initium fccus folia e furculis ramulif-

que profert paruos, colore propemodum in htr-
! baceo pallelcentes,ftaminibus paucis breuibufque

ftipatos. In medio flore exiguum Sc oblongum
{ eminet lccucuri frudus rudimentum, quod paula- prw
tim relido poli le flore , in oblongam cxcrefcir
baccam , vtrinque modice tutbinatam , Sc Corni
frudus modo ouaram. Radice nititur multifida, Ra*
quoquoverfus diftrada. Nafcitut in faxofis colli¬
bus inter petras,quales funtfupr! Rcgenlpurgum Eoe
vrbem ( quam R.uilbonam vocant ) in vtraque

Danubi) ripa, & circa Selhemium. Cordus.

Scimus elfe qui vclinr plantam hanc a Cordo
dclcriptam eandem elle cum Corno fcemina quo-
rundam , feu Virga fanguinca,vt Dod. Lobel. C.
Bauh. Schuucnchf.Veriim delcriptio non videtur
nobis conuenirCjVt iam monuimus cap.prxccd.

Confidtrandum an atfinitatcm habeat cum Al¬
no noftra baccifcra altera.

DE CERASIS IN GENERE.

Cap. XXX.

IN tanta Ceraforum varietatc,primumAutorum De|
dogmata de ijs prxlibanda.

Cerafo,audore Thcoph.nuturapcculi.iris,ma-
gnitudo excclfa , quippe qux ad x x i v cubitorum
altitudinem exerdear, admodum reda, & ab ima
radice ctartitudinis bicubitalisi Folium habet R :d.
Mefpili[fed Sctanix non Anthedonis. Conrt. ]fcd toi>“
prxaurum &latius.Vtvelc longinquo hxc arbor po^-(
colorc[& altitudine]ccrni queat. Corticis Iquore, ° '
colore, 6c craflitudine Tilic[3//y;>a]fimilis ert:ideo-
que ciftas ex ipfo conficiunt , ficut etiam e Tilix Co*
corticibus. Hic cortex neque redo duduafcen-
dit , neque in ambitu xqualitcr[^T/;V*y]circum-
nafcitur,fed voluratim(£A/x Jb\: tx./Jbr\uU. habet:
quidam Ix»77 legendum cenfcnt.) ambit , ab infe¬
rius furfum fe adducens,qucmad. Sc foliorum def
criptio. J\cetycctp>j : intclligimus figuram quando The*
conuoluuntur , vtrinque addudis) cumque def- mtm
quamarur, hoc eodem modo decordcatunaliaqui
Iciflilis eft,nec pars aliqua eodem filo detrahi po-
ccft. Craflitudine vero foliatimattenuatur,corti-
cis reliqua parte xque arborem conferuante , ac
integro , quo antea vertiebatur. Cum vero Sc reli¬
quus cortex aufertur, exit humor quidam. Sin ve-
rb externa tantum tunica , reliqua pituirofo( uv-
tof*) quodam humore nigrefeit. Rurfus,qux an¬
no fecundo, tunica, vice illius fubnafeitur, verum
tenuior. Maceries neruis corrici fimilis, tortili ac
conuoluto. Virgx eodem omnes modo illico cnaf-
cuntur. Ramis crcfcentibus cuenit, vt inferiores
afliduc vergant & nutent , alij furfum verfus i n-

crefc^nc

LIBER

crcfcant. Omnino arbor h#c lhinus nodofa»mul-
to tameil nodoflor quam nigra Populus: radice a-
lioqui multiplici, perquam fliblimi fed non admo-
duiti cratfa innititur, & conuolutio eadem radicis,

, &corricis radicem tegentis. Flos candidus. Piro
& Mclpilo proximiis, ex paruis floribus conflans,
i forma fauaccus. Frudus rubet, figura Diofpyro
i fimilis, magnitudine Faba: , Verum Diofpyri nu-
I deus duruSjCcrali autem mollis. Nafeitur vbi Ti-
: lia:omninb autem vbi amncs,& rigU.nHuicarbo-
i ri humor in lachrymx modum denfatur. Hac
‘ Tbcopb.de Cerafj verba , apte videntur quadrare
cum noflraCerafo , quamuis operofus admodum
l videatur in deferiptione corticis:li quis tamen di-
1 ligenter attendat , noftrx quoque aptari polle, .

I intclligcnt periti.

Flores fauaceos(^ei<yA;- Gaza legit, non jcjc&c/W
| vt vulg. lmbent)dicit, vel ob concauitates fcilicet
j frequentes, vt Seal. ccnfet,vel quia,vt ipfcmet ali-
- cubi Theoph. loquitur de re limili , eft quxdam
; ov^vyia- to/A«V asm u.t£f yjno >«{-, ex qua flores
I Ccraforum dependent. Iftud forte alicui difflail-
ratein iniiciat , quodCerali nucleum mollem di¬
cat. Sed fciat,ipfum relatiue hoc dicere : prxmit-
tit enim Diofpyri durum cfFc. Alioqui per fe &
{impliciter ofliculum Ccraflj durum quid.cm efl,
quominus dentibus frangi conteriuc poflit , id
quod in fuibus animaduertitur , qui ea Veluti
glandes, agminatim, nuiloque negotio fradfca com¬
minuuntur.

Clara funt, qnx de Ccrafo Plin. habet. Medio
genere, inquit, l.i'. e. 14. mccrbaccas acinofque
( frudus funt) Cerafis. Pomum his primo can¬
didum , vt fere omnibusbaccis. Mox aliis virc-
lcit» vtOliuis, Lauris : rubet vero Moris, Ceralis,
■*m Cornis, deinde nigrelcit Moris , Ceralis, Oliuis.
Notandum tamen hoc loco non omnibus Ceralis
nimcfccre , fed quibufdam inter eas lpecicbus
tantum, idem Ceratum inter peregrinas ( Italia:)
arbores rcecnfet. Quando autem e(Ic capcrint,
diccturfrt loco. Eidcm,fanguincus fuccus ceralis,
quorum intus lignum , extra caro : cute & fucco
teguntur. Ramolarum Ccraliis etiam in x l cubi¬
torum trabes , xquali per totum duum cubitorum
craflitudine reperitur.

Athenxus Cerali hiftoriam potius implicat,
m * quam cxplicat,quado in hunc modum ex Theoph.
tradit. De ceralis hocThcoph.in opere de plantis
feriprum reliquit. Peculiarem quoque naturam
forti t a eft cerafus, vaftx magnitudinis , vt qua: aci
fi. cubitos xxiv a(Iurgat:folijs Mclpilo (Setanix ne
Aronix Dal. ) fimilibus, duris , craflioribus , cor-
o>- t iee Tilix hmili , flore candido , qualis eft Pir
Mefpili j ex parvulis floribus compofiro , qifl
ceram olet, kh pjyJVV. Apud Athen. y.tj&cciJ » sp:R|-icll.
£ fano limilis, ficut & nos ante, quam verf. Se Seal.
&Conft. dodiftimi viri admittunt, At negat Dal.
hoc in flore perfpici , & odoris Cerei reddit ,
omnino verum cfle dicit. Et admittimus , tan-
quam ingeniofam interpretationem , nec reiici-
mus. Sed an ad mentem hoc fit Theoprafti , val¬
de ambigimus : cui conflictum , non vno loco flo¬
res aut frudus fauaccos leu x>;e<w7W diccrc,qui in
denfum agmen & velut in glomerem aut umbel¬
lam fauacco ftipatu aggefti funt. ) Pergit Athen.
pyri Frudu rubro figura, Mclampyro [ Theoph. Diof¬
pyro ] limili , fabx magnitudine : At Melampyri
| Theoph. Diofpyri ] nucleus durus eft , Cerafi
' mollis : [Thcoph.Diofpyri nucleus mollis cft,Cc-
rafl durus. Diolpyros autem eft Guaiacana , Dal.]
us. Rurftim idem Theoph. cratxgus : aliis cracxgum
dicitur fleratigon mendose, lcgcnd. craraigona
Tom. I.

I I «7

Conft. ) Foliunr, inquit , rigidiim habet, Mcfpilo
(Aronice non Setanix. Arbor hxc Sorbus tfttor-
minalis oftic. & herbario. Dal.)' flmile, fed maius,
latius , oblongius , & in eo fcifluras Mefpilo dif-
limiles. Arbor ipfa nec craHa eft admodum, nec
procera : lignum varium , flauiim , firmum s cor¬
tex lxuis , qualis Mefpili, radix qua* vnica eft,non
altcdefcendit: frudus rotundus ,Oliux filueftris
[ 1 0 xo77i'cj-] magnitudine : maturus e flauo ni-
grclcit , fucco & lapore Mefpili. Quamobrem
agreftis Mcfpilhs elLe potius aibor videtur. His
fcilicet verbis Philoiophum [ Theoph. ] ar¬
bitror , inquit Athenxus, quod nunc appellant
Ccralion indicare. ( Egregium fane vCro iudiciu
in difccrnendis plantis : fed danda ei venia, vt pa- Athen ?a.
rum in re herbaria exercitato. Alclcpiades ,n re
(pergit Athen. ) Myrlcanus arborem quandam ^ ‘ (**7'
cnamxccrafum nominans , ita fcribit.In agro Bi-
thynix chamqccrafus gignitur cuius radix non eft
admodum magna.ncc ipfa arbor : fed par rofarum
arbori Scc.

Mox ccrafl originem traditurus idem Athen. in
Grxeos inuehitur flib nomine Laurentij cuiuf- Cr4C1
dani Rhetoris , his verbis : Vos quidem Grqci , r/C//,
vobis multa vendicaris > quod ea primfim vela
vobis inuenta flnt, vel nominata, hoc tamen
ncldtis, Lucullum, Romanum Imperatorem,
qui Mithridatem &: Tigranem dcbellauit, e Ccra-
fubtc oppido Ponti, hanc plantam in Italiam pri- Cerafi' try
mum achicxille , eundemque nomine duitatis il- rnonftu
lius, fructum hunc Ccralum nuncupalTc , quod
proditum eft a noftris Scriptoribus : ^ Latinis vt „cf
exiftimamus) Athsnem. Ex quibus apparcf
dubitalfc illum quid eliet cerafus apud Theoph. &
an eadem qua cratcgus , de qua egimus cap. de
Sorbo Torminalj , lib. hiftor. noftrc primo. Nec
placet nobis a quibufdam in Grqco Athen. textu
antiquo &vcrlionc Lar. mutata qiuj dicuntur de
nucleo Diofpiri & ccrafl in contrarium fenfam ,
quandoquidem ipfcmctThcoph. ita habeat : aut
monendum erat Athenxum habuifle Theoph. co¬
dicem corruptum , quod : ' . , : n diligenter conli-
dclandum , priuflv.um certo affirmetur , ncc claf-
lici Auroris te> rus tam lacile immutandus. Non
difplicet quidem mutatio ledionis Melampyri in
Diofpyron, quia ex Theoph. dclumpta , rcfque
ipfa le ita habere videtur. Indignum profecto A-
tlicnxo iudicaremtis , poft ccralum & cratqgona
-tradere de comaro & Memqcylo , & poftea item A*™-
de ccrafo , qunfi congeneres eflent plantx , nili &
alibi apud eundem omcntallemus , ciufdemplan-
tq hiftoriam , interuentu alterius, & ferte nihil
minus quam congeneris , diuulfam , quod in vi¬
ro dodlo & ordinis fakcm , fl non methodi ftudi-
ofo , neuri quam ferendum. Nos ea quq de coma¬
ro feribir , in medio fere illorum qux citauiihus ,

& in viribus citabuntur , rclegaumurs ad caput
de Arbuto. An vero Guaiacana lit Diofpyros, ve
cenfet Dal. fuo loco videndum:Sic itaque de tri¬
bus diftiridis arboribus vnoquafl tra&u agit A- Dioffiy*-
then. quarum prima eft cel‘afus Theoph. altera
Arbuti : Tertia ( dicenda in viribus) eft ccrafl.
vulgaris , quam nec diftinguit 4 ccrafo Theoph.
nec an eadem fit docet. Qijhd autem de Lucullo
tradit , eadem & a Plinio de ccrafo vulgari fcri-
buntur

Ccrafl porrb & Diofe; meminit , pf^Ier vires»
nihil habens : & Varro, & Palladius , & 'Galen-
qui & Diofphyra habet. Verflm quid fmtDiofphy-
ra apud Gal. confiderandum , & diligentius per¬
quirendum. Confti Galeni eadem putai

't

AT tflram
Cerafum
fjfc antj-
quorum,
Gaz.a nof.

Mefblh fol.

Cirnefturjt
m Theoph.

Crntagus.

tinguar.

Synonyma.

G udgan-
ruofh. Hebr.

H4 «•

DifiTcreti».

Aproniana-
Atfia.
Cacibana.
Inlmn.t
JDuraana
Jeu Plinia¬
na-

L u fit an a.
Variegata.
Laurea.
Macedom-

ea.

ms HISTORIA PLANTARVM-

qiiarAoWi?* Theoph. dc qua fupra mentio fadta
m deferiptione Cerafi. Ncc enim aliud tradit vel
Theoph. vel Gal.de Diolpyrovcl Diofphyro( li
modo fine vnum) quam quod ille quidem nu¬
cleum habere fatis aperte infinuat, quando cerafa
ofliculum durius habere tradit, hic vcrbfua Diof-
phyra , quemad. Sc coma inter eos frii&us rccen-
lcr, qui exiguum quidem habeant alimentum,
fed praiii lucci lint omnes. Vt fufpicio aliqua lit
Diolpyra Veterum ad cerafontm aliquod genus
accedere polle :didicilc tamen , quid lint , delinite
pronuntiare in tanta Autorum breuitate.

Rob. tamen Conft.in Lex. libere dicit diottTrv-
£;rvel AiUynjgev genus eft Cerafi de quo Theoph.

Hermolaus non feparat Cerafum Theoph. a
Pliniano atque adeo noftrate : Gazam vero redar-
guir,quod apud Theoph. Jilrmigo v lotiis flammam
interpretatus fit, cum lotiis triticum interpretari
dcbttiflet , fi vocis vim exprimere volui flet. Sed
nec Ruell. diftingtiit inter Theoph. Pliri. & no-
ftram Cefafum , quemad. nec Tragus.

At Anguil. in epift. Dubitas , inquit,an noftra
Cerafa lint ea dc quibus meminit Theoph. mihi
etiam res fufpe&a eft, quia nefeio quid velint hic
verba: z-jMov A' cuo/ey la v.itrnhvr : quia deferi-
bcndoMc/pilum , dicit habere folia Apii : Poftca
loquelis de flore ait : ayf, A' Mvyo/ a-ma ^ utuTro *
luctw i>t uty.fav oMSav %u'y. hu a «Scc.Has netas
noftris Cerafis non refpendere,ncc in foliis nec in
floribus apparer : Aliorum tamen efto indicium.
Ra ille. Dc melpilo fuo dictu n loco , & quid dc
illa foliotum comparatione feritiendum : nempe
Setaniam intelligcndam vt Sc fiiprii didttm.
Quam verb dc floribus adducit difficultatem An¬
guil. cft certe aliqua , nondum enim plane aper¬
tum cft, quomodo flos Cerafi noltratis ei multis
fiofculiscongcltus iit. Quid fi racemofam intelle-
xillet Theoph. Aut , quid fi pro avbu-j , legendum
fit ita vt foliola florum , inrelligantur. In¬
dicent docti.

Fucrunt,inquit Goropius qui putarunt cratigu
a Thcoph.defcriptumCcraluin noltram cllc:quam
vere non indico : id interim difplicct, quodliluc-
flrcm Mefpilum videri dicant.

Cerafus arbor xs paaof Gncis , Sc ytcajer fru¬
ctus vt Conlt. interpretatur : Sc in Geopow./.ecctsv*
pro eadem arbore , vt idem explicat . Diofc. vero
xefet <rict Cerafa ,pro fru6tu,& Ccrafia,vt interpre¬
tes vertunt , pro eodem. x«? anm y.iuui vertunr’
gummi Ccraforum. Had. Iunio Cerafus xffectnTV
Grqce cft. ludiis, tcftc Trago, Gudganmoth ,
cx nomenclatura Elis Leuiti. Arab. Scrafie Sc
Sarafie. Germ. "Bii fcn vel ‘Btrfcbcnbaum : de¬
me arboris nomen baum , Sc habes frubtum.
Belg.Kcrfcbocm Sc (friecfcnboom / %vicd)cn/
^Ncrfen / Cviccfcit. Ital. Siregie , cerafi Gal.
Cerifter, Cenfe. Hilp. Caftil. Cerez,as aut Gttindas:
Catal. ciccresl Port. Cerei as t aut Gineas. Bohem.
tTiffne. Hung. vf^crofnyofa.

Ccraforum multiplex differentia , a faporc, co- 1
lore, figura , magnitudine>loco,autoribufque leu
inuentoribus ipfis.

Ccraforum , inquit Plin. Aproniana maxime
rubent : nigerrima lunt Adtia : Caeciliana vero dc
rotunda. lulianis gratus fapor , fed pene tantum
fub arbore fua , adeo teneris , vtgeftatum non to¬
lerent. Principatus Duracinis, qua* Pliniana Cam¬
pania appellat : in Belgica vero Lufitanis. In ripis
etiam Rncni. Tertius ijs colos e nigro ac rubenti
viridique fimilismattircfcentibus lemper. Miniis
quinquennio cft, quod prodiere qua vocant Lau¬
rea, non ingrate amaritudinis , inlita in Lauro.

Sunt & Macedonica pania: arboris , raroque tria CW,
cubita excedentis : Sc minore etiamnum frutice ra. i "**>
chamiccrafi. Inter prima hoc e pomis colono
gratiam annuam refert.

Hermol. etiam quidam ad differentias perti-
nentia tradit , his verbis : funt &: Laurea Cerafa. \_aur
Atnarafta dicuntur vulgo , quafi amara Ceraiia. raja.
Etenim Pomum ipfum non Cerafum vocari Ser-
uius pricipit : Cuius & illa qiioque verba funt,
Cerafium , inquit , Sc antequam £ Ccrafo vrbe Lu- ^ {rj.
cullus adueheret , erat in Italia , fed durum, &

Cornus appellabatur, quod poftea mixto nomine
Cornoccralium eft vocatum. Sint autem Cor- ,

-fia

noccrafia idem cum Duracinis genus , ahvcrb Dur*
Scruio credendum , qui Cornum in Italia Cera-- serat
fium fuifte prodat , cum alia res fit Cornus , alia v,f?[
cerafus omnino , faris ambigimus. Ccrafiorum J
porro diferimen alterum quod Romc Vifulum ap¬
pellant, frcqucntillimun in Germania Sc Gallia.

Sed in Scythia Fere fupra modum, vbi &c Vifci-
naBarbaricognominantjVt Pomponius Letus,qm
ea loen modo inuifit , confcantcr affirmat. lUc
ille. Videntur aucem Vifcina Barbaris dicta , ea¬
dem qui Gcnn. ft*iccd;flcn vocantur.

Rucllius dc Ccraforum difterentiis fic feribit:
Gallis horum Malorum varia notantur diferimi- c,Aj
np: quidam tncdiocri arbore^ interdum pumila, ( ^
quafi frutice ( quam chamieccralum dici puto) r„fk
pendent: pediculo breui,pomo rotundo, rubente,
carne multa,molli,fuccofa,ofIe intus duro, nucleo
dulci.Hoc maxime grato placet acore,mproibque
laborantium morbo palata recreat, prignantium
etam malaciis , antequam maturelcat expetitum.

Hoc Francis tantum ccrafn nomen meruit. Rcli- ^ ’
qua varias lortiuntur appellationes. Quidam
Pomo prodeunt proximo cx albore grandiufcula, ^
longiore petiolo, frudtu multo acidiore Sc fuba- 0/0
cerbo cetera limili:vulgus Mcrafia nominat. Ea le»g
nimio lui acremcnto refpuuntur, vt alia , nimia vie-
fui dulcedine faftidium patiunt. Alia proccrts T^'4‘
alboribus exeunt , turbinatiore pomi figura, lon- |
gioreque , pediculis longis , pluribus una coeun¬
tibus : baccis partim candicautibus,nonnunquam
in totum rubris : pridulci carne, ori iucunda, fra¬
gili intus olle, nucleo non inluaui. ScdhocMa-
lum longe acidis fugacius , primumque in Ccra¬
fiorum genere maturitatem finiit ; vulgus nunc
G mnea , nunc Guindola vocat. Sed inter ea lu- Cu>:'
bentur crafliora , alba carne , pridura , magna, cx
parte albicantia , prtedulci guftu , callo corporis
nucleo pertinacius hirente : ob hoc putarim .
Veteribus Duracina Cerafi a nuncupari . Quxinrw,
torum rubcnt,mollitic cedunt. Qui partim al- puu
bicant , partim rubefeunt, cum vtrifquc focieta- Vai
rem ineunt. Celerius inarefeunt , qui molliori
conftant carne. Inueniuntur Sc alia in filuis Sc
Sc nemoribus , nonnunquam in dumetis Sc cultis, ru '■
baccis paruis, inultum infra ditftorum magnitu¬
dinem : callo carnis rotundiore, cfltbus apprcllo,
parte Soli obuerfa rubcfccnte, aucrfa candicante,
lapore dulci quidem, fed dilutiore : ruri familia¬
ria , fpon te nullo humano cultu nafccntia. Alia
nigerrima, quibus fuccus ineftdanguincus, cauef-
centiu manus Sc labra fanguine fiio Sc Mororum ma
modo, inficiunt: vtraque Seffuna rura vocant.Sed SeP
pofterius hoc Veteribus Aftianum c^ici putavic- ^
rim , vt prius illud forfitan Cicilianum , curtato *

[ vt in Gallia plerumque fy?ri lolet] verere voca¬
bulo, ac Ceffianum pro Cicilianu concifum pro¬
ferentibus. Ge*'\

Germanise vfitata Cerafa Tragus deferibit : In-
tei varia-, inquiens , genera vel appcllaripnes.pri- Tr>

ir.um

LIBER ii.

iif •

mum locum obtinent apud Germanos , qux puni-
. cei funt,feu fpadicej coloris , acidi fapolis ,
rcllcrt APicctjflert/ tDemfieU i j filem appellata.
Hxc torte fiunt, qux nonnulli Macedonica , Me-
rafia & Gindola vocant.- Acida vero Sc vulgaria
ce ralia j£mmcrlm$ vnd 2Mot>«firfm Germ. di-
da, forte Aproniana appellari poterunt. Nigra,

• Gcrm.£Dilbuo0clFirfer»/Cerafia Adiana Latinis
nominantur. 4. Qux iucundiflimi funt faporis,
& Germ.(5to£bimfctf‘irfen nominantur, luliana
Lat. dicuntur. Rotunda cerafa , Cefliana Sc Cx-
ciliana : Dulcia plane, cuiufmodi funt alba,
Ger. XPifirivfen. Duracina &c Pliniana, qux

. Lauro in lita fuere & amara prorfus funt Laurea,

. & Amarafia nuncupantur.

Fuchlius aliter diftinguit , dicens : Multa Cera-

• iiorum funt genera: in.Germania tamen tria,
quod fciam,duntaxat proueniunt. Primi enim ge¬
neris funt rotunda , ac maxime rubent , fuaque
voce illis dicuntur -ZfmarelUn. Alterius generis ,
quod ad figuram attinet , prioribus fimilia funt,
differunt autem colore qui illis ad nigredinem ac¬
cedit. Vocantur autem illorum lingua U?ied?fel.

, Tertij generis prxdidis minora funt ac longiora,
partimque rubent , partim nigricant , h. nonnul-
lis priuatim 2\irfei» / vel Sriefen appellantur.
Qux in vtroqiie genere nigra funt , ea vefcentium
manus 8c. labra fucco fuo , qui fanguineus eit Mo¬
rorum inftar inficiunt.

Cordus tradi: , aufteia &maidfa , quXnori ih
magnis arboribus hal uritur , clfc ea , qux e Pon¬
to primum in Italiam Lucullus attulit. Qux verb
dulcia funt & in proceris arboribus nalcuntur,
fponte lua vbique in Germania prouenirc. Dura¬
cina Plinij autorc Comar, etiam hodie duram ,
funtque ea , qux ad Rhenum Rincauiana , aut c-
tiam Maguntina appellantur. Ha’C oblonga funt ,
Sc cum albore rubent in perfeda maturitate qui
ipfis circa mediu fere Maium contingit , fk omni¬
no prqcocium generis lunt.Chainac^rafa vt feribit
Alex.Bencd. vulgus Mai;ifcas ob morbi fimilitu-
dinem forte vocauit , aut morbum pomi ribmine :
alij Laurocerafi vocare maluerunt.

Dod. hx funt ccraforum differenti^. Prima :ma-
u gna6c prbeera arbor filucftris , cui frudus quida
rubent , alij nigricant , fapore dulces. Precoces
olim vocabat , in hili; Gal. Cerafum Thcoph. Sc
Gallice. Guignier Sc G&fgtte.AltcixnCerafus magnis
foliis , humilior , kortenfis , ccrafo maiore , car-
nofiore, dulci, <5c colore vel rubente , vna tantum
parte albidiore: vel nigro: vulgo Hifpanicum
i. cognominatum , forte Lufitanicum Plin. quibus

• principatum Bqlgica illius xtate tribuit. Olim
Dod. vocabat cham^tcrafum ,' Gal. Gr^lfes Gui-
gnes , Cerifes d’F.fpagnc. Brab. 0paenfd;c Iserfcn.
Tertia : Cerafus, prioribus humilior ac tenerior:
caudices tenuiore^: cerafum fotundius , Cafno-
fius , fapore vinofo, acidulum , quod rarius eft.
Eft autem & in hoc Sc nonnulla varietas aIia:quX
etenim citra infitionemnafeuntur aut in alias c-
iufdcm generis infitx , magna admodum cerafa

ne frequenter ex breuibus pediculis dependentia gi-
^ gnunt , quq fubinde adeo magna funt , vt xvi. vel
etiam plura fuorum officulorum pendeant. Earu
verb qux in filueftre fiuc priorem ceralum ( quod
lxpe fit ) inferuntur, Cerafa minora funt , & lon¬
gioribus hxrcnt pediculis. Citius autem maturi-
f - tatem hxc allequuntur : oflicula vero iftorum mi¬
nora funt , quim fuperiorum. Amarcnas pofte-
t. lior xtas huius tertix ccrafi frudus nuncupat ,
vel etiam Merendas : Italorum plcrique Marafbe
Sc Amerine : alij Manbiane vel Duracine. Germ.^f-

ttiarellen : &qux nigri fune , tthedji fleri / U)mi-
ffcl Brab. £ricd?en alibi , in Belgio etiam perferi. Duracen*.
Ad Duracina Plinij. videntur referenda Cxcilia- c
na : Item Adia nuncupata. Olim Dod. Hxc dice¬
batur l3iolpyros fiue lotiis flamma Thcoph. in¬
tero. Gaza , Gall. G^iotier Sc Gntnes. Hac ille , qui
rlobis obfcurc ac intricate fatisde cerafis feribere
videtur. t \ df

Tabcrn. quinque icdnes ccraforum proponit , f*rtC™tA
cum his titulis. 1. £unbtftrfd>cn , Cerafia Plini-
aha. z. 0pantfd>£irfd>cn : Cerafia Hilp. 3.
marcllen Isirfcficft: Ceralia acida. 4. ITafjcr^
firfiefien : Ccrafia aquatica. 5. 0d>it>xit3firfd;cn»

CcLafia nigra. . Differ .

Schuuenckf.in Silefia prouenicnria cerafa hxc fhunench.
proponit. 1. cerafus filii, cerafa Cxciliana Plin. A-
maralia &c Laurea rubra & nigra, duriufcula,
nonnihil amaricantia z. Cerafia hbrt. dulcia , rii- QACtl
bra feu cxciliana. 3. cerafia nigra, Adiana: j. .

Cerafia Hungarica , ffifpanica * luliana Plin. Huff *r'
(Droffc T>n$tcrifcf)e Isirf^cn / Spsnifcbc firf-
4>cn. 5. Ceralia Italica , acidula j acidodulcia ,

Pliniana, HMfd>e firfd)cn : VDciffe Ftrf^en/
IDcinfcurle^te firfd)cn. Hxc omnium funt fua-
uiflima , qu^ in culinas veniunt : rubent. tf.Ccra- . . ,

fia auftera , Amarena , Aproniana , frudu acidQ kmaren*,
2ImdrcILn : tPcic^jcI vulgo. Oporter autem
Schuucnchfel. egregie cognita habuiife cerafa Pli¬
nij , quod tam categorice de ijs pronuntiare au-
det. Et, quod magis , differentes fpecies ad eiufde
excuiana refert, filueftna&: hortenfia , 5ctam
i rubra quam nigra , amaricantiaquc :.itcm dulcia,
j An hxc orriiiia ex pauculis illis Plin. verbis extor-
j quere potuerit , vt tam certo ipfi conflare poflit ,

: dodi videant^ ^

Sed Matth.confulamiis,qui & Italis Cerafia & *

alia quxdam celebrat. Inter cerafa , inquit prin- Zt*h* ter a-
cipcm fibi locum vendicant, qux Hetrufcis vul- J*-
go Marcbiane & Duracine vocantur: tametfifio- J‘

rum alia maiora , alia faturato colore rubeant , Mdrchia-
; alia verb potius albicent. Qux autem Plinio Iuli- n.i.boru»?-
ana , nobis vero vulgo Acquaniole , hoc eft , aquea
dicuntur, in nullo lane habentur pretio , quan- rat’
doquidemadcb funt tenera &: fragilia, vt nififub 3‘

arbore fua comedantur , facile geftatu collidan¬
tur, & marcefcant : quin & ob aquex partis re¬
dundantiam infipida lunt , orique ingrata. Qux
autem, quod admodum nigricent , C orbme nos Corbina.
vulgb vocamus , Plinius verb Adia & Cxciliana , <5.

cum fint duriufcula Sc dulcia , guftaru habentur

■ ■ 1 '11 C tLUllHtt*.

non iniucunda : veruntamen quod manus , dentes ^

ac labra atro colore inficiant , difcumbcntcfqiie Cerafa
i deturpent, menfis raro apponuntur. S’unt & ce- tento
rafa , qux vno tantum petiolo ternas , quaternas , •

quinalue baccas iuftinent : quinctiam qux racc- Qerafa ,f’
matim vux modo proueniunt,quorum imagines cemof «.
mifir ad me Calzol. ac qux peculiariter in hor¬
tis, vincis & viridarijs habetur,Viribus 3c qualita¬
tibus ab alijs ccraforum generibus non ditfcrunr.

In cerafiofum genere numerantur Sc illa , qux
Romx Vifitole, Senis Amarine , & in alijs complu- FifcioUt
ribus Italix locis Marafche vulgb nuncupantur , £ 7*

fapore (vt puto )dida, quod non iniucunefi ama- j^rt^the
roris tantillum refipiant. Horum porro varia no¬
tantur genera , qux etfi omnia fibi acidum afeif-
cant fapo.rem, hxc tamen eius plus, illa verb
miniis habent. Rura Tridentina ea Marafche vuL
gb nominant , qux minus acida guftu deprehen¬
duntur , quorum genus auoddam admodum gra¬
tum habetur , quippe quod in ijs acidodulce fic ^ ;
admiftum , ob idque illa palato maxime placeant. *r,n*- 9-
. Quxdam prxterea uubi Manne Sc Marcelle co- Marm-Ua
( T i

ala/

HISTORIA PLANTARVM.

r eruU.

P nihila.

Lacuna nor.

Deferentia
A Coloret

A faport
simare»*,
Agriotta.
Duracina.
A magnitu¬
dine.
Laurea.

M aceiiom-

Cka^nce.

rajas

Dijferen-
ttar h qua¬
rumdam
jjnonyma.
Attium.

Aproniana.

Duracini.

gnomiruntur , qux dc minora dc rotundiora, funt ,
dc brclmd pediculo appenfa, gultu nihil fere
prxdidis reclamante. Eli dc horum tertium ge-
n us j qux vulgi s illud Eer/f/enominat , longiore
pediculo , bacca etiam num exteris craihore ,
gultu acerbo , & admodum acido , colore perpe¬
tuo ruffclcente ,nec vnquam in atrum vergente,
edi extera, vbi plene maturuerint , in atrum ru-
befcant.Ell etiam Pumilum filueftre genus: fiint
dc lilueftria quibus plerumque vcfcuntur aues.

Lacuna Hifpanus Cerafa in dulcia, qua* inCa-
itilia proprie c credis dicuntur , in acida fiue au-
Itera > iScinacidodulcia diicriminat : tertij huius
gcnerisjfapore, magnitudine dc colore innumeras
differentias dicens : nec tamen quales ex finr ad¬
dit, n'cc dc in Hilpania nafcentibus Cerafis fpc-
cialius quicquam tradit. Eidem quoque aUcntiri
ncutiquam poliamus tot acidodulcibus differen¬
tias tribuenti. In dulcium enim genere multo plu-
res diflerentix, quam in vllo reliquorum.

Cxfalp.Philofophice ac vere Methodice Ccra-
forum differentias colligit, fic: CerafidifferCntix,
ex cui, re : nam quxdam in maturitate parum ru¬
bent ex candido:quxdam magis: alia ex rubro ni¬
gricant, tingente fucco. Ex fapAe'% alia dulcia: alia
amaritudinis quid retinent , non tamen ingrata,
Amarena vocant:alia aci dula,Agriotta appellata:
alia pulpam duriorem habent , Duracina vocant:
alia teneram &r aquofam. M agniti dtne quoque <Sc
p aruit a te differunt , non folum frudus , fcd dc ar¬
bores : nam Amarenx & Acidulx breues funt,pc-
diculo qudquc brcuj , licet fructus non minor fu¬
careris. CcralusTheoph. &c : Plin. videtur per
Laurea fignificare noilra Amarena: per Macedonica
autem ipfa Acidula . Chainxccralus incomperta
adhuc. Hac ille.

Had. I unius quoque Neotericorum Cerafa
quxdam Plinianis accommodare ftuder , eaque
nationum fynonymis prodit, hac ratione. Cc-
rafum adium : iy.itot Ger. 0cb\vai'R r-

fcljcn.Belg. Stercfen/ 0d?rc<ur3 Btrcfen. Gal.
Gnncbe. It. Curbme. Ceratum Apronianum Plin.
quod maxime rubet. Ger. -Zfmarellen.Bclg.Koos:
be Perfert. Hifp. Cerafa ambrunefa NebnjJenf.Ce-
rafum Duracinum. Ger.0panifd;c Sirfcben.Belg.
©paenf cbe Sriccfcn. It. Marcl)iane,duractne He-
trufeis. Hifp. Cerre,* dura 6 ne fla.

Sed reitar vt dc nobis obferuatas differentias
graphice depingimus, adicdis etiam differentia¬
rum varieratibus.

ris in quinque lacinias reflexas , non laihil pur-
purafeentes , diuifis. Ex. hoc ftylo obieruaui- P^/
i mus hortulanum ingeniofe prxdicerc (blitum
• Ceratorum futuram penuriam * fub eo enim
latet frudus ru-

\ 4 c} /? dimentum, quod

CERASVS SILVESTRIS ,

RtBRO IT NIGRO.

FRVCTV

Defcriptioi
Cortex.
Materiet.
P ilia.

E lorei.

CErafus filucftris communiter dida ,vulga-
ris notitix arbor > procera, reda , cortice
obducitur exteriore fpadiceo aut cinereo , ma-
culofo, lxui : interiore virente,fub quo materies
firma , fubruna. Folia loti oblonga , Pruni foliis
longiora, dcnfe crenata , fplcndida , fubamara.
Flores ex eadem quafi vagina plures fimuliundi,
pediculis tenuibus tequi uncialibus aut fextanta-
libus , nonnihil rubentibus , ex foliis quinque
Candidis, vr in Piro eauis, [quid fi hxccauitas
fir illa ipfa , caufa propter quam Theoph. flores
fauaceos dicit ? de qua re antea ] in quorum
medio capillamenta multa alba , apicibus Cro¬
ceis donata , ( quid fi rurtus per hxc capilla¬
menta minutulos flofculos intclligar , ex qui¬
bus florem Cerafi coagmentatum dicit? ] qui¬
bus longior ftylus in urio calyce furrigitur, o-

frigore alfedum
facile nigrclcit,
remanentibus ni¬
hilominus ali-
quandiu integris,
nullaque iniuria
tactis florum fo-
iiolis. Frudus
lucccdic rotun¬
dus , unciali am¬
plitudine infe¬
rior , dulcis, ma¬
gnitudine deco¬
lore diuerfus , in
quo oliiculuin,
orbiculatum, lx-
ue,durum, denti¬
bus tamen fragi¬
le, nucleum con¬
tinens album, c-

Fn

xacutum , amari¬
cantem , flaucfcente tunica concedum. Gummi
flillat, flauum,ruffum, dedenfum.

Ex hoc poriff genere meliora noftri torrent, de
Eleduar.conficiunt, pro puerorum cibo ac condi¬
mento: Hxc, quam iylueftrem dicimus, quadru¬
plici varietate potifflmum .differentes frudus
gignit : Rubrum dc nigrum ; dc vtramque vel
maiorem &c carnofiorcm, vel minorem dc macti¬
orem. Maior tam ruber quam niger dulcior clt
exteris, cultu talis,vt equidem cenfcmus,cifedus.
Minor , nullius vnquam cultus gnarus, tam ruber
quam niger, plerumque amaricat, led eacenus,vc
prxualentc dulcedine haud fit ingratus. Sunt ta¬
men quidam horum qui in umbroiis proueniunt,
vix vllo vnquam Sole illuminatis,quorum frudus
haud cuiufuis palarui fipiat. In qua quidem la¬
titudine a perfecte dulci dc carnofo, ad amarican¬
tem dc macilcnrum,plurimas inuenias varietates.

Monfpclij rubra parua obferuauimus dc alibi:
fed prxeipua dulcedine grata. Amaricanda, tam
rubra, quam nigra, pailim circa Bafileam proucni-
unt in Dumetis , filuis dcmo.uoiis. Obleniantur
etiam huius generis diucrfx vcricrates in valle
Perrina Epifcopatus Argent. Circa acidos fon¬
tes, dc alibi locorum. Tam macra,quam carnofa
rubra, vulgo filueftria. Kotc ttulbc Sirfen appel¬
lantur- Nigra quoque vtritifque variccatis,
0d;n>ar^c tvtlbc Birfen.

In hoc genere etiam Cerafa alba , parua dulcia¬
que in Allatia alibique obferuauimus , dc in hor¬
tum Montb. E.C. fcuimus . Sed cx prqdidis pr<^-
cipua gratia videtur efTe cuidam gcneri,cuius fru¬
dus, magnus , ac rotudus , caro fatis firma, exte¬
rius partim albidus , pardm rubens, faporc dulci
quales in predido horto , dc aliis quibufdam lau¬
tioribus Germanix hortis coltmtur.

Hxc videntur die Trago fii^cnSir^

fen / bic roct£cn : dulciilimaficut alba, Dura-
nna dc Pliniana. An Ruell. Guinca nunc Gun-
dola ? Tabem. Cerafa Pliniana, BunbtFierfdjen.
Videas dc in prxdidis , ipfa etiam officula,magni-
tudine dc figura yariare.

Fru

net:

Md

bun

Mal

geri

Lo«;

Caci
rubi 1

cra

Md,

tum

LIBER II

CERASA DVRACEN A OBLONGA.

SPeciofus hic
Ceraforu fru¬
ctus, magnus cfl,
oblongus , ad
cordis figuram
aliquatenus ac¬
cedens , carne
dura , folidaque,
dulci, coloris ex
albo rubelli , nu¬
cleo magno. E-
iufmodi Lugdu¬
ni obfcruauimus
Maii principio.
Prius etiam vi¬
deramus inValle
Thelina Rhxto-
rum, matura lu-
nio.Item Monf-
pelii. Sed rara
ibi. Sata quoque
in horto.

H;cc videntur a fcqucntibus autoribus fic vo¬
cari. CerafaHetrufcis , vulgo Marci) ane <Se Du¬
racine, Matth. Cerafa Durai:ena,& Vngarica du¬
ra , Gefn. Cerafia Duracina , Rucll. Cerala Hifi
pan.@pftnnifd?e Sicrfdpcn Lob. Qc Tab .Duraines
Lugduncnfibus.

CERASA AClDA RV BELLA.

EX maioribus Cerafis funt , qua: acida , rubro
colore dilutiore, carne haud admodum dura
vel compada . His fapor valde gratus , praifertiin
probe maturis , non nimium acidus , led quodam
modo vinofus,' quamuis alia aliis ik in hoc genere
acidiora, quod cultui dicandum indicamus. Fru-
ftusbreui pendet pediculo, 8c quiim reliquorum
fere , crafliore . Arbores iplce haud procera: , nec
reda:, nec in multos ramos brachiata:, vtdulciu,
fcd humiliores multo, quorum & minima:,' arqu:
adeo paucorum annorum , frudum ferre confue-
uerunt. Ramuli etiam non tenues funt & flexiles,
vt in acidis nigricantibus .Ipla quoque folia rotii-
diora videntur, quod Lobel. inlinualle videtur ,
quando fatiui rotundiora feribit filncftribus. Gii-
mi ex fe fundit lucidum , aurei pene coloris. Huic
radix: rependo late fic diffundit, areafiquc & vici¬
na loca fiuis fiipat ftolonibus, qui tranlpLntati &
culti in arb ores excreficunt. Lignum quoq; & ra¬
mi multo fragiliores minusque flexuofi , quam
ceterorum : proinde periculofinn has arbores co-
ficcjidcrc.

Forte hxc fiunt Macedonica PlinijVnifi quis ma¬
lit eiufidem Chamxceraium dicere,quamuis prior
fiententia magis arrideat. Audiamus Herbarios.

Cerafia au lier a & maiora e Ponto primum in
Italiam £ Lucullo tranllata, Cordo. Chamtecera-
fius , qux Francis tantum Ceralij nomen meruit,
Ruellio. Ccrafiorum i. genus -dmarellen Fuchfi.
SEmmerltu^ikBlobcrfu fcn/ poifene ellc Apro¬
niana Trago. Cerala acida, rubentia, dilutiora,A-
marella dida vulgo Gefn. qui iudicat elle Plinrj
cerafia Macedonica parua: arboris , quas ideo &:
Nanas ac pumilas dicere poflis.

Videtur aute Gcfin. per Chama:cerafiim eandem
intelligcre cum Rucll. qua: vt plurimum valde
parua £k humilis remanet, <3 c quodammodo fruti-
Tom. t.

an

cat.ldcm Gdn.candcm putat , quam apud Mifni-
cos Z rg<t colunt : nos vero illam > de qua mor,vt
ex Cordo Colligi polle videtur, Cerafia ruri Tri-
dentmo Maraclu’ dida , miniis acido gnftu: quo¬
rum geniis quoddam aciddduice.Qiijtd^m prete-
rea iiiibi Manne & Marinelle, 'minora <3: rotundio¬
ra, Matth.1 Cerafia acida rubra , modo nigra,'GrL-
ner : frudus G riotes , a Theoph. Dod.in

hift.Gall. Nobis tamen videtur duo genera Offun¬
dere: neque enim deferipta: differentia: vlluin vn-
quarii nigrum frudum cognoui mus , net apud
quenquam autorem legimus. De nigris poltcadi-
cctur.Ide in hift.Lat.De his, inquit , fubCerali
fpecic frudii rubente: Amarcna: tcrti.e,Cerafi fru¬
dus , Italorum plcriquc MStrafehe Amerine : ali j
Marchiane vel Duracine. Gexm-HmarcUen t t>eid)eU
firfeit & meic£>felf(rfd;en Lonicer.quo tame no¬
mine alibi nigra acida defignant. Cerafia acidula,
Aigrettes dida , Pen.& Lob. Macedonica Cera-
fius Clufi.Bafiliefies & Allati plcriquc jame
quafi dicas, domcllica aut cicurata cerafia , vocat,
Lugduncnfcs Des griAtcs . Montbelgardi C eri fis
Prtuees . Jfmmerc Tigur. autore Gefnero.

Macedonica ccralus , tefte Clufio, Abundat
paffim in hortis . Per Panhnomam & Aullriam
in agrorum & vinctorum marginibus frequentil-
fima , raro ad trium cubitorum altitudinem ac¬
cedit, nihil in. reliquo ii vulgari , qua: acerbum Sc
rubrum fert frudum, differens. Bafileafe !k in Al¬
iati a ali jfquc multis locis abunde fiippcturit. Vi¬
dimus hoc genus etiam Monfpelii, fcd macrius
fere A: acidius , quam in his locis.

Matura fiunt poft dulcia. Vidimus aliquando
cx fiolis fieri Vinum , & pultem, qua: tamen non
diu feruati.r. Exiccanturetiam ad vfium hyema-
lem pro offis.

Condiuntur etiam meile vel faccharo integra,
pr^fiertim Lugd.Geneua: , etiamque a lioflris > ad
irgrotafirium, ptifertim fcbricitantium,fitim ad¬
modum expetita.

CERASA ACIDA NIGRICANTIA,

SOLIDIORA , TARDIVS MATV-
RESCENT1A.

INtcr lautiora
quidam hoc
Cerafi genus ha¬
bentium ob vi-
nofium fiiporem,
tum ob carnis
foliditatem , .vt
equidem ccnfe-
mus. , Non efl
his ca arborum
altitudo quas fil-
ucflribus Cera¬
fis. Ab arbor jbus
acidorum mul¬
tum quoque dif¬
ferunt. Non ?-
ninl fiolent in
magnos ramos
diuidi &:'cxtedi,
fi* ramulis te¬
nuioribus, quam
c^terce omnes
donata: fiunt, pendentibus fere, & ad Betulam quo-
damodo acccdcntibus.Frudus ex longiufculo,pe-
diculo magni nigri aut ex nigro fpadicei, fiuo fuc-

T 5

V /inet a t,
DioJpjrvs.
Dod ntr.

Locur.

Tempus

Vtni*v>-

DefcnptiJ

Vt differ*

a exten:.

fruftxi

lii

Osculum.

Radix.

Synonyma.

Macedoni¬

ca.

y,'uU

A» arena
nigra.
Metabi a.

Lotus.

Vfas.

y.num C«%
rapnum.

P.trandi

rata.

Optima.

K an et as
arboris hu.
ohs fraiias.

Defcriptio.

Tofaa.

HISTORIA

eo inficientes, carne firmiore, acida valde, mul¬
tum allringente.

Hic frudlus , antequam ad pcrfetTcam maturi¬
tatem perueniat , quatuor fere colores diflindtos j
oflendit: primo viridis cfl : mox rubet , quo in fla-
tu acerbus valde & amarus cfl : tertio atropurpu-
rcus fic in fpadiceum : & tandem cx fpadicco ple¬
nius nigricat , prarlcrtim probe maturus. Is enim
color maturitatis nota perhibetur. Ofliculum
continet quale carterorum , atque adeo durius elle
videtur , nucleum continens minus amaricantem.
Radices arboris reptantes funt , Sc exfc floloncs
ac prolem , vt acida: rubra: , emittunt.

Forte funt Macedonica , Meralia & Guindola ,
y.ipcLcna., .3m<U'cUcii/ U>icd?flcn , & tFcmfiell
Germ. Trago. Ccrafa acida nigricantia folidiora,
qua: Vtfula dicunt, Gefn. Ccrali 3. fpccics friuftu
nigricante , Amarena nigra, quee nigra funt,
Q?icd>flen , Dfcinfhlc Germ. Brab. «iriecFcne :
Gall.Gi/6/m , Dod. Cerafa vulgo Merafia Ruell.
Cerafor. 1. genus , Fuchf, Cerafa vulgo Verule
Matth. An lui. Scalig. ccraium grandiilimum ,
adeo ferum vt pene cum vua maturefeat. Mera-
fum vocant illud ferius maturefeens cerafum ,
auftero frudlu, nigro : Vnga r. tneyfa.ClnC.

Bafilea: & alijs German. locis in horcis colitur '
haud intolcns: colimus & in horto Montb. copi-
ofe , alioqui eo loco non vulgata funt. Commo¬
de cxiccantur pro fiticulofis febrientibus : Pul¬
pam etiam excoquunt Bafilicnfc-s. Parant ex ijs
contulis cum iplis adeo nucleis , & mixtis cum
bono vino , id vini genus , quod tempore canicu¬
las in delicijs habent, nomine tl‘icd?fehv>cin.
Nos etiam fapicule parari iubemus hac ratione.
Ex cerafis comulis vna cum nucleis fuccum ma¬
nibus tantum expreflum vino admifccnt , mate¬
riem in mallas pomi magnitudine coactas in fur¬
no torrent , & demum in oblongo facculo linteo
per dolij os immittunt, led modice refrigeratam.
Sapidiifimum fit , Sc nefeio quid aromatici ex nu¬
cleis contufis atque tollis prte le ferens : liticulofis
potatoribus teque ad luxuriam quam litim com-
modiflimum.

Porro huius arboris frudtus pulchellam varie¬
tatem obfcruauimus : quippe praedictis maiora
funt, fed pediculo breuion , minus afh ingentia,
in horto, lll. C. VVirtemb.

C ER AS V S PVM1LA.

PVmila Ce-
rafus merito
vocetur, fruti-
culus cubitalis
vel bicubitalis,
aut certe non
multo altior,
cortice coloris
ex fpadiceo ci¬
neracei, ramo-
fus. Folia Cera-
ii,fed multo mi ■
nora , pauio fc-
muncia latiora,
vnciam longi,
per ambitum i
crcnata,mucro- j
nc obtufiorc,
plura ex eadem I
gemmaprodeu- i
tia : parique pa-

PLANTARVM.

do ex eodem pundto longis pediculis h serentes
flores plures, candidi, Ceraforum, minores. Fru- f V
dius itidem illis flmiles , fed multo minores, au- F ,W|
fleri.

Cluf. fic dcfcribic. Varix altitudinis inuenitur
Chamxccraii frutex : nam interdum in cubita-
talem , bicubi calem , aut ampliorem magnitudi¬
nem attollitur , vmbrofis videlicet locis <k tenui
lolo : ficcioribus autem locis,& iuxta femitas ple¬
rumque fupra pedalem altitudinem non allii rg it.
Tenues & lentos habet ramulos feu virgas nigri¬
cante ex cinereo cortice obductas , qua: cx inter-
uallis quaedam tubercula & veluei gemmas profe¬
runt, vnde tanquam cx cachryc, aliquot exigua fo¬
liola Myrti Tarentina: folijs arqualia prodeunr,
fimulquc flores bini,terni,quaterni aut plures fefc
explicant , candidi , quinque foliolis conflantes,
multis in medio llaminuhs prxditi , Ccrafi vulga--
ris floribus perlimiles , minores tamen : infra hos
flores , atque etiam in extremis virgis , ex alijs tu¬
berculis exeunt fine floribus folia fuperioribus
maiora , Cerali vulgaris acerbo fruftu foliorum
formam imitantia, <$c in ambitu fitniliccr crenata,
longe tamen minora , & atra viriditate fplenden-
tia, fubamari gtiflus. His fucceditexiguus fructus,
rotundus, carnofus, maturitate ruber, exiccantis
minufque grati faporis , quim fint acida cerafa,
ofleo intus nucleo. Radix crafIa,longa, dura,pau- r*
cis fibris pnedica , profundum petens, «Sc qux dif¬
ficulter erui poffic.

Proucniunt , autore Cordo , fponte Saxonhe Svi
vatiis Iodis non longe ab Hala , parua: buios -,uit

cubitos raro excedentes cerali , frudtu mediocris <lu'
magnitudinis , quas non fine caula Chamtecera- c h
fos Iilueilres appellare polfumus. Et Matth. Cera- •■*}*
forunp lilu. pumilumquc genus , inquir, nulla
adhibita cultura Ananienlibus 3c Tridenti no
agro ac etiam in Bohcmia circa Pragam &: in Eo.
AuftriacircaViennam fccus itinera & prope fepes
fponte proucnic, nihil prorfus tu colore tu etiam
faporc ab illis d illidens ,qutE inibi Verule vulgo M
uocantur.Htec breui pediculo pendent in arbori¬
bus admodum pumilis , canneque breuitatis , vt
rara: , ucl potius nulla: dodrantalem sequent
mcufuram. Quo facium efl , vt crediderim (edi
id pro comperto aflcrerc non aufim) haec eadem Af,
cire ,qua: Plinio Macedonica dicuntur. Ctete-
rum ego horum plantam chamaeceraftim potius
vocaueriin. Bacca: cum cteceris auflcriores ha-
veantur , etiam cteceris ficciorcs iure fuerint,
magisque aflringentes. ^ j

Grarcis ^aua.ix.t^etovf : Ir. Ceregio nana : Ctregie N J
faluattcbe. Gcr. ft?ilbc'isirfd)erT

Eiufdcm cum Ccrafis generis ( ait Lob. ) Cha-
ma:ccrafus in hortis Belgicis dcnfi: fruticar.omnia
Ccrafi fimi lia habet , fed quadruplo minora : fru-
dtus auflcrus cll.

Chamaxerafus Plin. Cluf. VngarisT)abmccJy7
idell, filu. Merifus. Clufij figura non rcfpondet
deferiptioni : dicit enim folia lcrrata, qualia eti¬
am erant pingenda, etiamque innoftra, quam ex
Lob. damus , amanucnfis culpa , cum potuiifc-
mus meliorem dare,ex ipfaplanta.Chnm.rccrafi.is
Dod. Tabcr. Schuenckr. cui etiam cerafus humi¬
lis. Ger. )£rbn>eid)fcl : tPilbdrirffyen Tab. qui
nihil praeter iconem habet & noraen.Gal.dici pof-
fet Cenfier natn.

Apud Gallos autore Cluf. fponte non nafeitur, Ea
fed paflim in Pannonia , Aullria inferiorc,& Mo-
rauia , editioribus ficcifquc locis : ad vinceorum
criam in collibus fitorum margines , & iuxta pu-
plicas vias. In Bohcmia videre non meminit. Ha¬
betur

LIBER

bentur & in horto Stuckardiano E.C.^ irc-acidiT-
fimilaporis , vt ait D. Schvvarcz , qux principio
Iunij nondum erant matuta. Eadem vidimus in
horto Scb. Volmarij Ellingsc. Stutgardia tranila-
ta in hortum Montb. D. Hochlletter Pfr rtzhc-
i mx oitcndit in horto. Accepimus pulchellos ra-

1 1- si»

mos b dodtilf. Medico Sc Botanico D. Agerio,
Argentinenfi , nomine Chamsecerail Paiinon.

Cluiij.

Floret Aprili ciim primum folia germinare iu- Teinpu»
cipiunt; Fructum lunio , interdum etiam luiio de¬
mum maturat.

CERASVS FLORE PLENO-

PVlchra ccraforitm fpccics efl, li vel flores tan¬
tum ipcckes , qui rolarimi aur Balaufliorum
modo pleni iunt , quales aliquando Lugduni vi¬
dimus. Aiunt miniis fcecundam clle exteris. Et
ratio iii promptu-. Magna enim vis abfumitur in
flores. Conhderandum an etiam frudfclis & arbor
{pfa a exteris differant. Multi quidem depingunt*
led nemo hactenus, quod lciamus,dcfcribit. i. Ce-
nifa fine fuliis- z.tyrafus vulgans duplici jl r, :’,.Cc-
rafi alia foedes ;waio>-,pauciores frtidtus edes.Belgi
jfricfboomc foiibcm blabcrn/Droccp bloycnbe.i.

(Bcmtint (fricfboomc/ incrt £*cbbd blccihcn. L
(fricdjcdoom mctfjroote cnbc fccrbcbbd luttci
TDrued;>ten TSoottbrcncjfen. Figuras, vti dictu.
proponunt floribus plenis Sc appictis ctia fructi¬
bus, line dcfcriptionc.1 Cerafusprxcox,2sirfd)cn,
i Ccrafus mukiflora,l\ir)'tt)cn Ccrafus {multi¬

flora fecunda 2sirfibcn.Taber. Sed bonus hic vir Tahern.it
non docet diferimen harum differentiarum: ico¬
nes ad imitationem Lobelianamm faetts : omni-»
bus appictiilorcs pleni, additique fructus.

CERASVS VNO PED1CVLO |

J-LVRA EF. RENS.

CERASVS RACEMOSA.

JN vere regio Sc inltru&illimo befct^lt^
111. Ducis W irtemb. horto Stuc-
gardiano dux coluntur Ce r ait
ipccies , rubra fcil. *Sc nigra : qux
modo duos, modo trcs.lxpe etiam
quatuor aut quinque vno pedicu¬
lo proferut fructus, & ante ipfos*
flores vulgatis fimiles. Surculos
in hortum Motbclg.infcredos cu-
rauimus j Sc iam frudthm ferunt
nigrum. Ferunt Vintoduri Tigu¬
rinorum prouenirc, efui iucunda.

De his Sc de racem.ofls fle
Matth. Cerafa raceir.ola He-
trufeis Ciregic grappelfe : exte¬
ris vero Italis Gtrcgie dei G rafpo:
funrCerala , quibus vno tantifln
pediculo i terna; quatcmxiie bac-
Cce concinentur: quibivdam etiam
racematim in vux modum proue-
ttiuiit. Habentur peculiariter in

T 4

Lo:rE

Lotus?

HISTORIA

hortis, , vincis acviridarijs Italia*. Qualitatibus
«Sc viribus non differunt a careris generibus Cc-
faforum.

De ijfdcm Lob. In viretis quibufdam Belgij vi-
firur cerafus, vno pediculo plura cerafa gerens:
Synonyma i£ric$fcn ride acn ceu fieelfch! Ccrafi ^.fpecies,
cuius iconem Matth. exhibet , cerafa com-
plurima racematim coharrentia ferens , quam id¬
circo raccmofam vocant.

Dod. Hift. Lugd. quoque vtramque habet ; pro¬
ditiis nominibus. Icon ccrafi vno pediculo plura
cerafa proferentis ex ipfa planta parata eft. At ea
quam pro ccrafo racemofa exhibemus , nobis ab-
fentibus fuit defumpta ex Lob. qui propofiiic pto
cctafo auium racemofa : verum nobis minus pla-
i«>». ect pr0 ea. Quandoquidem iam fculpta erat ne
otiola maneatjlocum ccrafi raecmofie Matth. tan-
tifper occupet , , donec aliquando fuccedat me¬
lior. Germ Ttd ‘Eirfcfitn an eincm fhel , cera-
Tsb r vno pediculo plura.Irem : Ko t ^ogdFirfc^cn:

* tr‘net Ceralia racemofa rubra fecunda Tabcr. qui
ditas habet icones , fed more fuo fine deferiptio-
nibus. Germ. nomen ccrafi auium facit , vt igno¬
remus quam intclligat Taber. Auium cerafum ra-
cemofam rubram non vidimus , nec de ea quic-
quam audiuimus. Si colore tantum frudus dilfert
a nigra , de qua poftea , proprio capite , non erat
opus icone. Hactenus de different!], i erafrum.

Cerafus , autorc Plinio , Septentrione frigidif-
Tempus in Sue gaudet> itemque aquolis montibus.Ccrali eo-
genere. dem tradente ante vidoriam Mithridaticam L.

Luculli non fuere in Italia. Ab vrbis anno
DCLXXX. is primum vexit c Ponto : annifque
CXX. trans Oceanum in Bntaniam vfque peruc-
nere. Eaedem , vt diximus peregrina: , in Aigypto
nulla cura potuere gigni. Dixerat , quidem antea
ccrafos, vt & Pcrficos peregrinas > fcdnufqtiam
jkgyptifolum dedignatas, praeterquam hoc loco.
Mirum tamen non eft, in tam arftuofa regione,
fiquidem frigido gaudeant ca*lo. Porro Vng.xta-
te , & fine dubio ante eum , ccrafi frequentes fu¬
erant in Italia , vt patet ex his eius verfibus ,
Geor. 1. 2.

Pullulat ab radice aliis denftfima Jilua:

„ Vt CerafisyVlmifque : Etiam Parnafi a Laurus.

Intelligit autem ftoloncs ,quos a radice expa-
fa emittunt. Plinio quoque de loco adftipulatur
Palladius , lic feribens : Cerafus amat coeli ftatum
frigidum ,folum vero politionis huitlcdar.In te¬
pidis regionibus parua prouenir. Calidum non
poteft fuftincre. Montana vclm collibus conftitu-
ta regione hetatur.In Gallia, vt feribit Ruell.adeb
frequens eft , vt etiam filus ea fcateant , fed om¬
nino exilior humiliorque, quam Pliniana illa. .
Iam fupra diximus ex Athcn.a Cerafuntc Pontico j
municipio, primum arborem hanc in Italiam '
rranflatam,frudumque gentilitio nomine Cera- |
ftum appellaile. At hodie tam in Italia quam Gal- !
lij & Germania adeo frequens vbique locorum i
hsc arbor , nulloque negotio proucnit , vt etiam
filus nonnulla: ea lcateant , vti didum. Nulla¬
que arbor eft, vel Matth. teftcin Italia hodie,
qux vulgo notiorTIt. Eft &• frequens in omni¬
bus hortis fed ea: fpecics ,qux magnos ferunt
frudus Guignes , & Griotiers dida: ccrafi , in
hortis tantum plantantur. Cerafus autem ferens
paruas G; ignes Dodonxo , quam nos filueftris
generis fecimus, vt plurimum proucnit iuxia
agrorum l k uiarum limites , itemque in fiiuis.

Lufitania , inquit Amatus , vt placet Plinio,
bona fert cerafa : led quod equidem meminerim,
nufquam meliora habentur cerafa quam Lug-

P.LANTARVM.

duni. Porro acida fiuc acria cerafa apud S4 a-
manticam Hifpaniarum gullui gratillima reperi- L».
untur. Quod de Lugduncniibus tradit Amatus, P*
nobis non improbatur :fiipidiilima cnim&ipfi f"‘
eius loci Cerafa deprehendimus , forte ob loci
temperiem , agrique bonitatem , k qua: non mi¬
nima forte bo. litatis caufa, ob diligentem cul¬
tum. Baiilicnfes quoque multa genera habent,

& certe bona. Geneuj» etiam vulgaria aliquot
genera. In horto E.C. Montb. vari i ceraforum
genera colimus e varijs locis conquifita : nec de-
funt nobis infitte etiam.

florent in Germania omnes Aprili : non du- Te
bium in Italia & calidioribus , vt alia: plcnquc
arbores, citius florere. Frudus maturant lunio
& Iulio , pro fpccierum varietate. Maio optima
comedimus Romx : eftque omninb hic frudus
qui inter primos e Pomis colono gratiam annuam
refert : Monfpelij Martio florentem obfcruaui-
mus, frudus maturos Maio,qui ex vicinis monti¬
bus tamen adfercbantur , alioqui circa vrbem
non abundant.

Facilis eft cultura & plantatio ceraforum. Se- Sa;
runtur enim nucleis lcu pomis, & inferuntur fur¬
culis. Seritur autem Malorum >Sr Pirorum more.
Infitione tamen potiflimumlarratur, ncc vnquain
bonum dulcemque dabit frudum, nifi prius infita, rt
ut Florentinus cum Theod.Dorft.tradit. At nos df
contra fapiiis iufyluis optima Cerafa dulcia co-
mediinus. J

Ccrafi plantam filueftrem transferre debemus
menfe Odori vel Nouembri , <Sc eam primo Ia-
nuario,cum comprehedit,infcreve,vti fuadet Pal¬
ladius Varro quoque brumalibus diebus Cerafum

inferere praecipi t:Piataria,inquit,creari poUunt,li

prtedidis memibus fpargantur poma, qua: ftimma
facilitate nafcentur. Ego huius arboris facilita- fa
tem probaui, vt virgulta ex Cerafo pro adminicu- at
lis per vincam pofita in arborem prolilijile confir¬
mem. Et Ianuar. menfe feri poteft. Inferitur
menfe Nouernb. melius. Vel, fi necefle fit, ex- |
tremo lan. Alij «ScOdobri inferendas efle di-
xcrunr.

Martialis in trunco inferi iubet. Palladio inter m
corticeiri Sc lignum feliciter femper ctienic : faci- fm
Uus namque coalefcit. Qui in trunco conferunt,
ficut Martialis dicit, omnem lanuginem, qute
circa eft , auferre debebunt: qua: fi remanferit ,
infitis nocere manifcftat: nam fi comprehendit
infitum,putrefacit: quare emufeari 8c prorfus au¬
ferri debet , priufquam trunco conferantur furcu-
li. In cerafishoc feruandumeft , & in omnibus
gummatis, vt tunc infcranrur, quando his vel
non eft, vel definit gummi effluere.

Cerafus inferitur iri fe, in pruno, inplatano, qJ
vt alij , in populo.Sed nec Perfici,nec Terebinthi rJj/
refpuere hofpitium quidam tradunt, nec contra
cerafi Terebinthum 6c Perficum. Plinius & Lauro
infitam dixir. De cuius infitione parcleganter fic
canit Palladius.

Inferitur Lauro cerafus , partuque c^atto
Tingit adoptiuus virginis ora pudor.

Vmbr antes Platanjs,& iniquam robore Prunum
Ccmpellit gemmis pingere membra fuis.

Populeasque nouo dijhngiut munere frondes.

Sic blandus fpargit bracb<a cana rubor ,

Si quis [vt Flor, tradit] ccrafo nigram vitem infe- vt
rat , V cre feret vua s. Amat cerafus ferobes altas , $**
fpatia largiora , afliduas foffiones. Putari in ea ^
patria & iicca debebunt , vel qua: denfius ardata
protulerit , vt rarefeat. Fimum non amat , atque
lude degenerat. Contra proficit , fi fui ipfius pu¬
tamina

LIBE

camina falce concifa , circum tadices fcpeliantur,
ibique marcefcant. Cerafos pnfccoccs facit, cogit-
que macurefccre calx admota : vel lxpius af-
tufa aqua calida aut lixiuio , fed poma inceruelli
melius eft , ve qua: rcliifta funt, grandefeant : ali¬
tor Palladius.

Cerafa fine offibus cnafci Martialis rei rufticx
prudens promittit , fi teneram arborem ad binos
pedes rclcillam , vlque ad radicem findas , abra-
laque ferro partis vtriufque medulla , ftatim
fubiundtas partes vinculo pcrftringas , & fiumma
partem «Se diuifuras laterum oblinas fimo. Poli:
annum dudfca cicatrice diuortia coalclcunt. Hanc
arborem furculis qui frudtum adhuc non tulerunt,
inferis, «Se fine offibus poma (vt aircrit)nalcuntur.

Cardanus in opere fuo de rerum varietate cc-
rafa fine nucleis nafei generali ratione polfe , fta-
tuit : poftea, poftquam priore Martialis modum
propofuiflet , addit : cum nunquam hunc fruftum
viderim exiftimo aut vix viuete pofie , tot vulne¬
ribus acceptis , aut non in Italia.

Si cerafus concepto humore putrclcit , in trun¬
co foramen cxcauetur , quo polfit fanies educi.

Si formicas patitur, fuccurn Portulaca: debebis
infundere , cum aceti media parte pcnniftum,vcl
vini faxibus truncum arboris florentis adlincre.

Si oftu canicularum fatigatur , trium fontium
fingulos fextarios poft folis occafum radicibus ar¬
boris iubeamus influere , fic , ne remedium Luna
deprehendat: vel Herbam fymphoniacam circa ar¬
boris truncum torquebimus in coronam , vel ex
ea iuxta imum codicem cubile faciemus : ex Pal-
lad.

Cerala dulcia toto anno feruarc vix poffis:Genc-
ute tamen Icruari teftatur Cardanus.

Plinii tempore condiebantur , vt Olido, cadis.
Ratio hoc a Florentino rciruftico autorc fic do¬
cetur. Cerafia ante Solis-fxortum arbore fua de¬
cerpta, in vas fubflrata in fundo faturcia conijci-
untur: dein cerafia fuperponuntur, iterumque al¬
ternis fatureia : adiicitur nonnihil acidi mellis ali¬
quantum dulcefcentis. Seruantur itidem interie-
Ctis Arundinum folijs , Sc in eundem modum al¬
ternarim difpofitis in cado. Noftri hanc operam
impendere nolunt, led in feruenti Sole ad rugas
ficcata , diutiflime feruant : item molliufculo fur¬
ni calore palla. Alioqui 8c in lapam denfam exeo
quunt in annuos vfus.

Ccrafia in genere frigida 8c Humida putantur.
Ea tradente Diofc. bonam quidem aluum proflat,
fi recentia fumantur : at ficcata, aluum fiftunt.
Gummi vero ceraforum cum vino diluto 1'umptu
. diuturna’ tuffi medetur: colorem quoque comrae-
dat : vifiim exacuit appetentiam inuitat .Ex vi-
. no etiam potum calculolis prodeft. Plinio quo¬
que autore, cerala aluum molliunt , fed ftomacho
inutilia. Eadem ficcata aluum firtunt , vrinam ci¬
ent. Inuenio ( inquit ille ) apud autores , fi quis'
matutino rofeida cum fuis nudeis deuoret , in
tantum leuari aluum , vt pedes morbo liberentur.
Porro Galcn. Paulus, ootcriquc Groci -Medicina:
principes redius & diftin&ius k faporum difte-
ientijs dc ceraforum facultatibus videntur tradi-
dille. Qupniam enim triplici fere quoad faporum
differentia fpedantur, nempe dulci , acerno ,
acido : dulcia ftatuunt magis aluum folucre , &
ftomacho minus elfe grata : acerba e contra fiftcre
aluum , ftomachoque vtiliora elle : acida denique
ob eam quam habent incidendi vim , pituitofo
cxcrcmentifque referto ventriculo apprime con¬
venire.

u Sed intereft , Galenum ipfum audiri , quem

R 1 1 >*?

fcimus accurate rerum medicinalium vires ofti-
mafle. Cerafus , feribit ille , arbor frudum fert
non paris adfrridionis in omnibus particulatira
plantis participem. Nam;«S«: harum , ficut etiam
Malorum Granatorum , 6c Malonim, quibusdam
auftera qualitas , in quibufiiam vero dulcis , non
nullis autem acida exuperat. Quinetiam ipforum
dulcium, ea qua: nondum codafunt ac matura ,
quadam admodum funt acerba , quodam fimili-
tcr Moris acida : fed in Moris immaturis acida
qualitas acerbam eruperat , in ccrafijs non fem-
per. Ergo qua: dulcia fuht , magis quo . in intefti- T>»kj.*r
nis funt fubducuht , fed minus grata ftomacho fut.

Contra auftera &: quocunque acida pituirofis ex- *
creinentofifque ftomachis funt apra : fiquidem
auftera magis deficcant , & nonnihil etiam inci- Oummt
dunt. Porro ipfius arboris gummi communem Arter,.*
omnibus vifcolis & mordacitatis expertibus me- ter*-
dicaminibus facultatem obtinet , qua: & ad arte¬
rias cxafpcratas accommoda eft. Proprie autem ,
fi quidem , quod quidam fublcribunt , verum eft ,
calculo vexatos adiuuat. ( add. cum vino bibi-
tum.) Nam fic illi tenuium partium incilet facul¬
tas quasdam'. Item alibi : Ex cerafis quodam funt,
qua’ Moris funtfimilia, cuius modi funt ea quo
minimam habent adftridionem : alia Rubortim
frucluj , vt ea qua* cuidentius aftringunt : quoda
alitem funt i qua: vel valentius ijs adftringant.

Proinde memoratae cuiufque fpccici facultatem,
cx ijs , qua: dc Moris & Rubi frudibus diximus ,
potes colligere.

Galeno iubfcribit Paulus. At Simeon 'Seth.pau- Tem^tr.
cilfimis rem complexus : Cetafia , inquit , frigida
lunt& humida , maliquc fiucci , ventrem fubdu-
ciint , ftomacho parum idonea , humidum ven¬
triculum ludunt, prefertim cum matura non fiunt:
fed calidis «Sc.ficcis ventriculis & temperaturis! C^Udispr^
profiint. Gummi autem arboris cUm vino fumptu ^ snt '
calculofos fimat.

Celfo quoque refrigerant cerafa, aluum mo¬
lient , ftomachoque idonea funt.

Athen, refert, virum quendam illuftrem Di¬
philum Siphniiim nomine, qui fub Lyfimacho re¬
ge (v no cx Alexandri fuccelloribus) vixit , multis
annis Lucullo antiquiorem, ( quem fupra cx Plin.
diximus cerafii primum in Italiam importafle)
Ceraforum meminilfe his verbis : Cerafa ftoma- .

eho grata funt ( iwzop&x* ) parum ndtriunt , bo-
nam fuccurri gignunt. Cum frigida fumuntur, Mtlefta ce-
placent ventriculo : proferuntur coterisMile- r*f*.
fia ,& quo magis rubent,quoniam mouent lotium. Mouent

Ita vides rion inter fe conuenirc autores de ce-
raforu vi ftomachica, alijs eadem tVro^rt^ct, aliis 'jiqmact,a
y&xoToucLX* facientibus. Sed i.xile litem compo- grata.\
nes fi, vt fiipri Fecimus , ex fapore diftingues.

Quid fi «S c fic controuerfiam tollamus ? Cerafa
qux vere talia minus conuenirc ltomacho :
quod dulcia fint. At acida & auftera i ( vt fupril
alicubi monitum ) nc cerafa quidem vere dici.

Quidam verfibus haud inconcinne eorum vires
comprehendunt , vt nofter ille Virgilius Germa¬
nus. *

Eob. Heffusi

Naxi a funt ftomacho Cerafi pradulciapotna ,

Ingerat b&c eadem fi quis a.erba > iuttatit.

Illa mouent , hac afiringunt communiter aluum»

Visvuas cadent rubraque Mora tenet.

Fiera:

lam dedit c Ponto nobis tria Poma Lucullus
Vix tepida & curfus , dulcia , funt fuhiti.

Dulc acida l ignttoy fitiunt , aptifimia ventri ? D mfiac*U

Condit adufta vorax Aena Sole Coquus-.

n<5

HISTORIAE PLANTARVM.

•ppetrtum
f -*i sunt .

QetlculhS

Succus Nu¬
cleorum
Cera fi.

Lac cerafo-

Cetajis pin¬
guefecerit
pajferes.

Ceraforum.
dij crimen
Ss*> ibus ac¬
commodatu,
dulcia ge -
ncrdt her¬
mes

Pontica.

Cina.

Ctna nigra

obffruit-
hepar.
Tlaua bilis .
Lichenes.

Condita.
Ajua d effil.
lata.

&d apho¬
niam.

F tb btltofa.
(itis.

Oris infua.

uttas

appetitus.

Vinum Ce.

rafor.

Silueflna.

Oleum c nu .

elets.

Macula

Arthritis.

Calculus.

slquaCe -

ruforum.

His dluus fluida arcclur, f Amis improbus ardor
Crefut &c.

Schola Salernitana.

Si Cerafum comedas , tibi confert grandia dona

Expurgat (iomaebum , nucleus lapidem tibi tollit.

Hinc melior toto corpore fanguis ineft.

Nec rcijcienda interpretatio Arnoldi. Tria in¬
quit , Ilis verfibus enarrantur coinoda cx efu Ce¬
ratorum. Primum > expurgare itomachum : quod
quibufdam verum videtur , fi nuclei vna conte¬
rantur, hoc enim modo abftcrgunr & emundant.
Secundum cft , nucleum ceraforum peculiarj pro-
pri ctate frangere lapidem feu calculum in Vefica,
ii fuccus eius fumatur vel lac inde fiat. Tertium
eft , carnem ceraforum optimum generare fangui-
nem , confortare & impinguare. Et hoc experi¬
entia comprobatur. Videmus enim patieres qui
plurimum ceratis delectantur , eo tempore quo
cerafa matura funt , longe maiora habere hepata ,
quam alias. Vnde colligitur cerata hepar augere
& confortare. t

Hic notandum duplicia efle ccirafa, cralfafcili-
cct «Sc parua. Cerata rurfum duplicia j dulcia &
Pontica. Dulcia omnia &c parua, intalubriafunr,
facile corrumpuntur in corporibus. Vermes gene¬
rantia. Crafla Pontica , Quia vocata, & ipfa dul¬
cia inncniuntur.Quxdam enim rubra lunt & mol¬
lis carnis, cjux recentia funt edenda in principio
menfx: Vim habent adftringendi Itomachum, tk
ciendi appetitus. Alia Cnu nigra funt & cralla,
durx carnis , Sc maxime omnium Pontica , qux
iummo loco in prandio fiue cama comedenda,
quia ilyptica lua vi in fine menta’ claudunt orifi¬
cium ftomachi , quo elauto digcltio melius & ci¬
tius peragitur.

Rucllius acidis cerafis etiam plus tribuit, ob-
ftrudtioncs nempe iocinoris infarctu leuare , fla-
uam bilem extinguereiGummi lichenes infantium
ex aceto fanare.

Et Tragus, Cerafa, infif, acida pituitam inci¬
dunt, cratlofque humores pellunt. Solent illa fic-
charo quandoque condiri , agris inflammationi¬
bus & calore vehementiflimo laborantibus gra-
tilfimo cibo.

Quidam e nigris filuettribus aquam deftillant,
qua amiflam loquelam reftituere dicitur. Omnia
vero ceraforum genera, inquit Matth.qux Amari-
na dicuntur , aptiflimafunt,vt infolentur, faccha-
roque condiantur. Quin tk faporc commendan¬
tur ad inuindtus conficiendos, quibus iion modo
fanis edulia iucundiflime condiuntur , le4 etiam
xgrotantibus , puxfertimque biliolis febribus ve¬
xatis. Siquidem illis non modo fitirn extinguunt,
fcd oris infuauitatem emendant , & cibi appeten¬
tiam conciliant, nec ita facild,' deuorata, vt dulcia
corrumpuntur in ventriculo , idcoque ad praedi¬
atas febres facile conccdunrura Medicis Germa¬
nis. Apediculis repurgata vuis maturis admifeen-
tur , & deinde vinum cx his paratur, gultugratif-
fimum,quod in alui fluxionibus vtiliter vfurpatur.
Alium vini ceraforum modum fupra docuimus,
cuius vfus tk in hoc cafu clle polfit , fi vino rubro,
nec forti paretur. Silueftria quibus plerumque
vcfcuntur aucs, raro in cibis admittuntur, prxter-
quaiti a rulticis , tum quod plus oflis quam carnis
habeant, tum etiam quod cum quadam acerbitate
amara fentiantur. Oleum e nucleis Ccraforum,fa-
ciem abltergir , maculas & lentigines aufert, vtile
etiam arthritidi, & calculo renum & Veficx. Para¬
tur ficutex Amygdalis , expreflione. Ceraforum
quorumuis aqua bibitur contra nimios calores &
foris imponitur : prinarim verb dulcium nigro¬

rum , qux 8c contra Paralyfin a multis commen¬
datur li ori infundatur , & os inde bene colluatur,
vt amiflum lingux vfum reftituat. Deftillatur au¬
tem vel caro fola , vel vna nuclei quoque contriti,
vt calculofam renum & vdicx materiam educat
dcflillatus inde liquor.'’

Nigra tk acida iVtfula dida, aqliam reddunt fa-
lubrem in febribus , tum alijs , tum peltilcntibus,
rcfrigerantcm,& confirmantem vires:vtilem quo¬
que aduerfus firim & Dyfenteri a m,auto re Eubny-
mo. Riifius feribie Dulcium nigrorum recentiuni
defiillatam aquam quibufdam mirifieeeommerbr
dari ad Epilepliam , ita vt cumprimhm in os Epi¬
leptici paroxifmo correpti infufa fuerit , dofi
drach.quatuor ailt ampliiis , illicb reuiuifeat re¬
creatus, ncc vllo amplius fpafmo conuellatur, do¬
nec ftatuto tempore, vt fieri lolet,pb(l aliquot dies,
alius pardxilmus oboritur, tumque iterum, vti pri¬
us infundcndaiTuimpcdire enim,auferrc, atque la¬
nare Paroxifmum. Sunt qui eandem aquam ad
hydropem commendent.

Quoniam verb aqitx ceraforum iim aliquoties
mentio fada,prxfcribamus formulam perbreuem
parandi Optimam. Exempli loco fit Aq.Ccrafor.
acidorum. His contritis & Alcmbico vitreo im-
miflis aftundas bonum vinum, ac deftilles in B.M.
His deftillatis affundas aliquid fucci recenter ex-
prclfi ex prxdi&iscerafis,vt faporc iucundior fiat
efllcaciorquc. Cor hxc atqiie Ventriculum miri¬
fice corroborat. Siccis etiam cerafis alfaiiditut
mullam: hocque vilium appeticum excitat ac cal¬
culum pellit, autorc Marrh. Exiftimauerimus, fi-
quidem ficca cerafa,prxfcrtim acida, adltringant,
tk vinum hoc modo cum ijs paratum adltrictio-
nem induere > ideoque fluctionibus alui varijs ac¬
commodum. Aquacx rubris acidis dclHHara , ad
fluores menitruos cxpetitilfii na paratur , iremque
addyfcntcrias aliafque fluxiones duarum vc-1 tri¬
um vnciarum ddfi haufta. Hepar refrigerat, & lto-
machi ardores compefcit. Prxltans hxc habetur a
quibufdam aduerfus pnerorum conulfiones. Aqu<j
ceraf.nigr.& florum Tilix xquas partes mifce.do-
fis vnc.j aut ij proxtate.

Egregia elt & illa compofitio Camer. ad ardo¬
rem vrinx. Nucleorum Ceraforum filuat. vnc.ij.
interioris pulpx optimx Melonum lib. f. addito
pauco faccn.contula deftilleiuur.Huius aquxftil-
latitix cochlearia aliquot ardorem vrinx miti-
ganr.

Nucleos Ccfaforum Tabcr. commendat ad
fplencticos,& ad diflicultatcs vrinq. Labiorum fif-
furas emendabis mucagine parata exgummi cera¬
forum & aqua rofata,eaque fxpicule illita.

Nicol.Abr.a Framboil. noui aliquid adferre vi¬
detur his verbis.Cerala[Cen/w]reccntiaaluum la¬
xant, ficca reftringunt. Qux ad perfedtam matu¬
ritatem peruenerunt , dulcia funt ,’qux nondum
matuta,aiiftera aut acida.Dulcia alunr,foluuncfed
ventriculo minus commoda. Auftcra contri. Aci¬
da vtilia ventriculo pituitofo & fuperfluitatibus
pleno. Hxc ille/quem non intelligimus in diflin-

dtione ccraforum,aciditas,auftcritas & dul¬
cedo ceraforum non pendet & matu¬
ritate : fed diuerfa funt gc-
nera,dulcia, acida
& auflera.

CERA-

LIBER. II-

227

CERASVS SILV. AMARA

MAHAUB PVTATA.

Cap'. XXXI.

M

Ahalc—
bum vo¬
cant quidam
arborem Cera-
fis fatis fimilem
ramofam & fur-
culofam, caudi¬
ce , tefte Dal.
pletumque in¬
torto , cortice
rimofo, fcabro,
fubcincreo ; ra¬
morum vero
cortice ex coe¬
ruleo nigrican¬
te, lxui, colore
oculis non in¬
grato, radicibus
crams j multis,
brachiatis. • Fo¬
lia BetuLace^s fi-
milia,aut Popii

li nigra:, minora, patulo minus lata, quam longa,
concinne in ambnu crcnata, Pruni lilu.lxtius &
pallidius virentia, venofa. FlbrcSodbris grati , cx
quatuor foliolis , [ vt idem Dal. aic,] nobis, ex
quinque congcfli, crebrifuc flaminibus medium
bccupantibus , filis intus candidis , apice rubro
coronatis ; extera Ccraforum floribus fimiles,
albi, minores, pediculis breuibus, vix vnci.dibus,
pluribus ab vno pediculo longiore Sc ramofo
propagatis: quibus fucceditparuus fruCtuS, effigie
Ccrafj, rorandus, niger , amaricans , tindlura lua
manus inficiens, oiTiculo Ceraii, & nucleo ama¬
ricante , eiuldcmque faporis cum Ceraii nucleis.
Baccx , inquit idem , fiiceo plenx purpureo , qui
cxprcfTu! lintea, coriaqiie munda tk candida, flo-
ridillima purpura tingit, colore nec fugaci , nec
-Caduco , fcd c{ i Ut illime permanente.

An Ka.vJ.5y Thcophralli ? de qua fic ait : Dcl-
ccndit in plana Lacatha ; fic enim in Grxco legi¬
tur , nonLacara, vti vertit Gaza: Item auflu fa¬
cilis LaCatha,vbi Gaza ruidus Lacara vertit, quali
legilFet Ka.vJ.ftf. fipc in vulgatis pOllcriori lcco, Kt-
yj, ;■ a. , priori Ka.yJ$» legitur : nullibi Ktfvjpa. Sed dif¬
ficile efiiudicare cx tam paucis verbis quid per
Lacatham vel Lacaram intellexerit Theoph.quia
tamen aliqui fu (picat i fun.t Ivlahaleb quoriindam
clFe Uacatham , hic eius meminillc decuit.

Au Plrs.Vaccinia ? Non nifi in aquolis (inquit)
propeniunt faliccs , dcc : Item Vaccinia Icalix au¬
cupiis fata, Gallixvero etiam purpura tingendi
caufa ad feruitiomm velles. Conflantinus e Tur-
nebo legit, Italix mancipiis fata : quia mangonio
Vaccinii tardatur corporis pubertas , quod erat
vciialitiis vtilc. Ego vero ( addit Dal.) li eam le~
iffionem probarem , rationem potius exsequen¬
tibus verbis affcrrcm,quia Vaccinii fucco tingan¬
tur feruitiorum velles in putpurx colorem. Prx-
tcrea tardior pubertas iis vtilis non erat , fcd do¬
minis, & mangonibus, quod pluris eostnondurri
barbatos venderent.

An Vacinia nigra Virgilii.

I)c prxfenti vero arbore fic feribunt Monachi
apud Mefucn. Reperiuntur etiam 6i ceraii liluc-
iti-cs , fcd non fic pallim, vc vrbance nafcuntur. In

partibus Apulix plurcs arbores vidimus , qux ab
incolis loci Nera vocantur, quarum, frudi us non A' fr *■
cfb Almahaleb , vr mox patebit. Eli enim fru-
6lus Nera minor, neque nigrior Cera fio domeffi-
CO3&C foliu rotudius, minus ac folidius.In caudice
aute & exteris partibus non differt Nera a Cera-
fo.Et tam Ccrafus quam Amarenus inferitur in
Nera, & optime fit.

Producit & guifimi N>r^ affluenter vt Cerafus .

An Trago fuueltre cefafi geniis , quam Pumila,
cerafumaut Chamxcerafum dici polle ajt ? Le-
florem tamen ad Ruellitim remittit. At ille loco
ab ipfo citato meminit Chamxcerali , qux nihil
commune habet cum Tragi filueftri Cerafo,dt
qua alibi.

Suam autem fic dclcribit Tragus. In Rheni tra- Tr*gutnoi±
Ctu fi lucflre quoddam ed humile cerafi genus re-
peritur , ripis fluuiorum potillimum gaudens , lig- m,[fJ
no & fronde fatiuo per omnia fimile. At poma
cius longe funt minora laiiuis , nec etiam vulgq*
re horrenfe Pilum magnitudine excedunt , colori?
fere nigricante tinfla , lingula lingulis fufFulta
pediculis , dulci , fed ingrato , & qui naufeam vo-
mitionefque excitet , giiftu prxdita.

C. Bauli, qui apud Matth.’ Chanrtcerafum pe- s*fcr .
tfxam vocat, fatis fecme Cefafiim liluellrcm Tra- Chtmact-
gipronunciat. ?/?***'

Nos dubitanter proponimus , quia folia <k Io-
cus non conueniunt cum noflra ceralo amara:
cui folia diuerfaa fatiua : Gaudet etiam locis hc-
cis de petrofis. Non videtur etiam dicenda Cha-
mtscerafiis : quandcfcuidcm loco commodo non
exci la in aihorem non patuam excrefcat. Quid
fieret fi multa cura etiam coleretur?

An Angiiil. in Epill. Arb.r Mahaleb proueniens
in Italia , Veronenfi agro, itinere ad montem
Baldum & in Scladonia : de qua plura apud Serap.

Putauit itaque Anguil. hanc arborem de qua hic
agimus ( fi modo eam intclligit) die Mahaleb Se¬
rap. de qua nos iib. 5.

Matth. quoque fic fciibit. Mahaleb aicla quibuf-
clam Neotericis planta cuius femen in vfu , qua- n'on ejfe
uis non fit Philly rea. Non de funt argumenta qux Pillyn*™,
inducunt , vt credam , verum Sc legitimum Ma-
halcb Arabum , quia video apud Serap. Faculta¬
tes ex Arabib. dclumptas vc Vlcluc Se Rafi , diuer-
fas a Philly reae fatuitatibus: concedo’ crralfc Se¬
rap. exiftimando Phillyrcam & Mahaleb Arabuin
idem clfe. Aii ic. Mahaleb abllcrgit &c : Matthiolo
tamen aifcntiri non poluimus , nec conccdcrcSe- Serayj~t\
rapiouem efralfe. Lib. 5. offendemus argumenti!

Matthioli nullius momenti nobis videri .

Dalcch. . dotbfs. Medicus, Chamxcerafum
I ( vt feribit Gefn. in epift. quadam ) nominat ar-
j bufculam qux Arabice Mahaleb ditatur. Aducki
cx Syria,’ quainuis vbique per fepes iilic (circa
Lugdunum ) .nafcatur , fed arbore humiliore,

| frudtu minus habito , nucleo & femine tenuiore
ac graciliore , folio' rotundiore , flore albo <$cc.
Beilonium fibi rctulille feminibus eius qux odo-
rata funt , vti Lugduni , illos , qui Chirodiccas
odoribus imbuunt.

Dalecha.mpius autem annctfat apud Plin. Con-
flantinum putare Vaccini urn fuilfe Hyacinthum :

Se vero arbiiiculam in fepibus frequentem , quam
Mahaleb quidam vocant. Plinius ferte Vacci- Vlin.nori.
nium afbufculam perperam Hyacinthum reddit >
camque cum Hyacint.bulbofa herba Confundit.

Videamus & Rob.Conft verba \Lacatha ( inquit)
apudThcoph. retineo; quamvis alicubi Kivvjpa
habeatur , ik Ch.i KayJftf. legerit : & nifi fallor efb
Macale;b Serapionis , qux in agro Veronenfi pro-

r^ccintitm

n

*•-/«•

/f« c'rxf„.
y atanij
nuclei.

M iihalcb
mclet .

ffi/i. Lugd.
not.

QhantAct-
rafusPe-
tr*a Petrc-
cer.t{ui.

T sbermlre -
prehenfui .
Tilia fe-

C.erajtge-

nus

V accituum
Phnif Lac a-

tba

Vitis lAs.a.
falufins.

Qluf rt-
f»r.

Locus.

C rtntUier.

:iiipus

“• HISTORIAE

uenir,Vt etiam mihi tcftis locupletiflimus Io. Ari-
guil. corius nat. hift. cxperientiflimus.

Suiic > induit Hift* Lugd. qui Vaccinium
Plin. Theophrafti vero Lacatham arborem,
nonnulli chamxccrafum iiue hlu. Ccrafum elFc
exiftimarunt : veruta & quouis id Ccraforum ge-
ncre differt. Non defunt etiam qui Vaccinij iiii-
clcos ex Oriente aduedos pro nucleis Mahaleb
oftcndanr Sc vendant : tamen Mahaleb alia arbor
eft. Vaccinium in fepibus fere femper prouenit
ad Liguftros : quam ob caiifaiii Virgil. foitaflfe
eodem verfu cohiuilxit:

Alba Ligtijlra cadunt }Vaccinia nigra leguntur.

Veruta Hift. Lugd* more fuo frliftra duas
pofuit figuras vnius planta: : priorem nomine
Mahaleb Matrh. Sc multis capitibus intericdis,
denuo, nomine Vaccinij Plin.& Lacatha: Theoph.
quamuis ea: figura: multum inter fe differant.

Mahaleb Gcfnerus , in Epift. 3 . ad Zuing. vt
annotat Camcr. mauult cham^cerafum petram
aut Petrbccfafum vocare quod in petrofis monti¬
um locis nafcatur. Idem ait : riOn couenire plan¬
tam quam vocant nunc Macaleb cum Phillyrca
Diolc. que videatur ede Macaleb Diofc.

Macaleb Gcfn. Sc Matthioli,Lob. diucrfis operi¬
bus. Macholebum Matth.Tabcrn. gcfcfrfccpt
bcr frcinhnbern. Verum hoc Germ. nomen Ta-
bern. haud nobis placet, quod Tiliam petream li-
gnificat. Quid enim arbori propofic^ cum Tilia
commune, aut quq affinitas: Mahaleb a nonnullis
dictum , ex lententia Clulii ad ccrafi genera refe-
rcndum,rufticisAuftriaci$ fretiUBeixfcl,hoC eft, pe¬
trota ccrafus. Sunt (addit idem )qui Vaccinium
Plin. Sc Lacatha, (cuius nitdii nome apud Theop.)
ellecenfcnt: Plinius Vaccinia aqUofis folumodo
nafei tradit, tingendi cauia,in quem vfuta nemine
hunc fruticem , aut cius baccas ufurpate intellexi:
atpaluftrisilla Vitis Idea, cu ea qu^ nigris baccis
eft tindure apta , vt annotaui. Ex his verbis Clu-
fii fatis apparet ei non placere opinionem de Vac¬
ciniis: quqtame plaufibilior noBis videtur, quam
noua illa de Vici Idqa.Nonenim funt arbores. Vi¬
tes ld^q, ncc facile feri poliunt, ut fieri ait Plinius.
Pr^terca minus comodtj earum baccq pio tinctu¬
ra vcftium municipiorum vjdentur,in qua re libe¬
rer peritiorum audiemus iudicium.

Gefnerus ex Dalech. teftimonio tradit ubique
per fepes inGalli* Sc circa Lugdunum nafci.Bcllo-
nium libi quoque rctuliffc, Sc inucnille fein mo¬
te illoRh^torum qui inter Curiam Sc Clavennam
interiacet. Nalcitur[addens] fi bene memini co-
piole in mote proximo Vefq oppido , quod ad Ri-
varium Lacum in Helvetia fitum , exeunti Curia
ferfus, ad finiftram, locis kpidofis.Et,ni fallor in
Vallcfia quoque. Calzolarius annQtat prouenire
in Itali^ monte Baldo. Cluf. quoque tcftatur naf¬
ei fcopulis 8c faxofis Pannonia: locis, Sc Collium
vrbi Vicnnenfi vicinorum radicibus: ob eamcau-
fam ©teintvcixcl appellari vt didum. Hunc c-
tiam plcrifque Narbonenfis Prouincia: Sc Allo¬
brogum locis, non procul a Rhodano fitis oblcr-
uare memini. Habemus in horto E.C. Montb.
qua: in magnam exercuit arborem. Abundat circa
Claraualluin E.C.W irt. oppidum Burgundia: vbi
C reitolli er vocant. Bafilcar vidimus in hosto Cl.D.
Zuingeri, vt Sc alias multas rariores: Prope vr-
bem illam iuxta pagum Sc arcem <0ornftcb : in
Hcluetia prope Balflat : in Allatia prope
in monte ?\ang ( in quo generofa, dulcia Sc Ba-
fiiienfibus cclebratillima vina nafcuntur) Sc locis
vicinis.

Lugd. multis in locis, vt ad portam D. Sebaft.

1>LANTARVM>

florentem vidimus Martio Sc Aprili. Multi etiam
medici ,‘qtlibus liare cura: efie debcrent,pt*teieun-
tcs,nec obferuantes diligentius , Prunum filue-
ftrem ofeitanti quadam lecuritatc ccnfent.Obler-
uauimus etiam in DelphinatU inter Valentiam &
Lugdunum,frudu paruo , nigro , maturo Iulio.
Tiguri in Wefe ad Riuarium eodem menfc matu¬
rum Tmtebccr vocabant * quali dicaS atramento- rim
rias baccas , vel potius rindorias , quod tingant.

Nuclei planta: , quam aliqui vocant Mahaleb, Vin
calfaciunt, emolliunt: fapOnarios globulos ingre- vlw
diuntur , pilofquc horridiores Sc duriores eltiol-
liunt , attenuant , affridu crebro ,Matth. Ex nu- *
cleis tefte Hift. Lugd. oleum conficitur iucundj
odoris , quo ad illinendas manicas vtuntur.Bac- rtncb
cis iftis maturis Tiirdi , Merul^,ali^que auicuhd Ofc
auidiflime vcfciintur , quamobrem Italia ad feas
alliciendas, fepes & dumeta Vaccinijscorifcre-
bat. Plinio quoque , vt iattl lupra didtum , Vacci¬
nia Italia: in aucupijs lata : Gallia: veto etiam
purpura tingedi caula ad feruirioruin veftes.Mot^
belgardi in horto ll.E C» Ab auibus deuotantut
bacca:. An horum ni cleoru vfusfic , quem tradut
•Matth. Hift. Lugd. conliderandum.

CE R AS VS RACEMOSA QVIBV$-

D A M : ALIIS PADVS.

Cap. XXX II.

CAudice,ra- Dii»
mis, corti¬
ce , crcnarilque
foliis ad Ccra¬
fum quam pro¬
xime accedit:
verum folia ma- foh
turefeente fru¬
di 11 , aut co ma-
rulo , infra red- 1
duntur candi¬
diora, fliprrt ali¬
quanto nigrio¬
ra , ut longifts
a Ccrafi foliis
abellc viacii
pofliiit. FlorcS px
autem priuato
furculo palmum
longo racema-
tim coh^rent»
ut in Laburno,
Ccraforum floribus fimiles , nonnihil odorati,
candidi, e quinis foliis compofiti, apicibus luteis,
pediculo femuhciali. Frudtus nigri, dulces, non
tame admodum grati, ofliculoduro,oblongo,fca-
bro : nucleum continente. Dalech.fcribit , flo¬
res fuauiflimc redolete, nec minias olfacienti gra¬
tos, quam Mali Citria: flores. Frudum guftanfi
acerbum , Mefpilaccique fiporisgrauc quiddam,
cum manditur, naribus afflantem. Id ei admira¬
tionem parere : raro quippe accidere folere vt
fuauiflimi floris odorem frudum moleftus fcercr
excipiat.

An » TntArThcophrafti: quam ait vehementer gyP
vmbrofis gaudere locis. Sane Hift. Lugd. apertd Pau
feribie Padum ellc Theophrafti , fed quis ei hoc
fecrecum aperuerit, vt tam libere de re tam obfi-
curatamque dubia pronunciaret , nondu cogno- mt,)
uimus. CircumfpcdiuS dodiflimus Conft. in
Theoph. -nlJbf inqilic , frutex quem vocant Putitr

Alio-

i r 2%)

pueri delcdantur. Dulces fune bacculi , fed in¬
grata , Scfkcile naulcam mouchc. Vehementer Temferam.
adflringunt, & aluum cohibent. A lutflux.

LIBE R

Allobroges , Pados cife creditur. Sed hxc conie-
ti dura incerta: alia eftpades apud Plin. Didaau-
f rem Pttticr , id cft , purida arbor , a gratieolentia.
J Sequani voca ntPudis qua/i Padis , voce Padx cor-
r* rupta. Quidam cerafuinfilu. efle putant, verum a
p ccraibrum natura flos diflat maxime.

De eadem fle Clufius tradit. Cerafus auium aut
ccrafus racemofa vulgo Herbariorum: infiluis
frequens : Germ. £le.v aut J£l exen dicunt : Vn-
gari 5elniccfa. Belgici officinas pro Vitice habu¬
erunt.

Sunt ( addit idem ) qui Padum Thcoph. cfle
ccnfent : Sed cum Theoph. eo loco Padum dun-
taxat retulerit inter arbores vmbrofis gaudentes ,
nulla addita deferiptione : qua ratione fuam opi¬
nionem flabiliant non video.
i~ Arbufcula fllu. cerafi folijs Gefn. Pfcudoligu-
ftrum, tradente Dod. Sunt qui Zynv flue Viticem,
fed perperam vocitent , vnde & Pfcudoagnos a
nonnullis didum , vulgo ro0clfii-fcn(idefl,auiu
1 ccrafa ) nominant.

Sufpicantur nonnulli cfle Mahalcb de quo A-
uic.c.fyS. 8c quod a Serapione ex McfuxRnten-
tia refertur : fed difficillimum fuerit aflerere.
Pfcudoliguilrum vero Dod. cft fixe ipfli dc qua
hic agimus.

Nefcimusvcrb quiscerafum raccmofam yoci-
I taritMahaleb : quifqtiis tamen ille fuerit, fufpi-
I camurei non fuifle notam eam plantam , qui
multis Mahalcb dicitur.

Cerafus racemofa, & Cerafus aiiium raccmo-
[ fa,Lob. & Pehx. Angl.Cluftcr (F^mes. Cera-
L fla r*cemofa nigra, 0d;»barr3 TJocfd Sirfen
Ger.Tabcrn. qui more fuo, nihil prarter icducm
1 purum putum nomen habet. De rubra eius ra¬
cemofa ante feriptum.

Doctis Herbarijs confidcrandum relinquimus ,
s an Cxfalp. de hac feribat , cum.ait : Eli quidam
| cerafus fllu. breuis , raccmulis oblongis , frudum
\ ferens paruum , qui in maturitate ex viridi fla-
i uclcit , fubaufterus, nucleo iubafpero.

. Cerafus montana racemofa , Padus Theoph.

| Gemi 0lanrb«um/ 0ltfirfd>c»i 0f)lbaum : ar-
L bor procera valde, Schuuenicf. Sed quo fuiida-
ll/. mento, & is tam confidenter Padum Theoph.

1 flatuatjipfc viderit.

C. Bauh. nobis retulit prouenientem in horto Pa-
tauino,Guilandinum vocafle ArborcmVui Rece-
■is. tiorum, flaphylodendron Veterum vetam,& Ar¬
borem vitis.

In glareofis 8c arenofls locis prodit circa fepes
& dumeta. H. Lugd. Sedatur ripas fluuiorum
in dumetis Silefix Scbuu. Nos in horto Montb:
iamdudum colimus, illatam ex vicinis montibusi
& cx itinere Bafileam verfus circa Sept didum
pagum , vbi 0cbWatt3bmbcle-I)olt3. vocarunt.
Proucnit etiam in vicinis Bafil. montibus , potili,
circa ITtimdjcnftcin. Irem inter Bcrnam&Solo-
durum & Bure oppidum : vbi frudu acerbo in
principio lunij vidimus : florentem Gencui Ma-
10. In Dclphinatu vero vno Miliari Lugduno,
florentem Aprili. In montibus Lontharingicis
circa thermas Plumbarias quoque nafcirur,& in¬
ter Bctfordiam ac Girardmegni, vbi a nobis ob-
feruata ,menfc Septembri. Magnates quidam
Bononiehfcs in hortis colunt.

Semina Germani commendant ad Epilepfias pu¬
erorum, appcnfa collo dc vocant (Dufirbecrcn ,
8c ^olijbeeren. lnSilefla, tefle Schuuenckf. pu¬
eris nota, qui verno tempore ramos cumflorh
bus decerpentes iii conclauia trahfportant , odb-
j-is gratia. Frudus cibus auiculis gratus quo 8c

'CHAMACERASVS MONTIS

GENEROSI.

C A P. XXXIII.

MifitGefnerus ad Dalcchampium fruticis ef- r .

figiem , qui nafcitur,vt fcripflt , in montis Locu"PtI°*
Gencroli Infubrii crepidinibusjdiiiis ac pricipi-
tijs , folio Aceris albi, quod Galli plane vocant,
latiore 8c ampliore , per ambitum valde lnfcdo : p
frudu rotundo , rubro , cerafo firaili, vnde Cha-
micerafi nomen. Chamicerafum montis Gene- frnftu>,
rofi tam Gcfnerus quam Hili. Lugd. vocat.

LOTVS ARBOR FRVCTV CERASI.
Cap. XXXII1I.

LOtus dida

arbor,ma- Dcfcriptie.
gnaell, caudi¬
ce cralfilTimo,
ramis Cerafi
inflar brachia-
ta,fcd in latitu¬
dinem magis,
quam in altitu¬
dinem exten-
fls,cortice l^ui,
fuBalbido, (iit
Cefalp. ait : vc
Matth. in cae¬
ruleum nigref-
cente)foliis Vl-
mi logioribus, Pelia,
dc magis in a-
cutum diflnen-
tibus, inferiore
parte nonnihil
incanis, fuper-
na viridantibus, rugofis,in ambitu ferratis, in acu¬
men dclincntibus,qux nihil nobis cum Ilice vide- fiutlus.
tue commune habere. Ad vnumquodque fere fo-
lium.eft bacca fubriigra, ccrafo fllu. flmilis, minor
tamen , ex longo pediculo , pulpam paucam al¬
bam cotinens cum dulcedine adflringcntem, gra¬
tam : officulum,ad frudus proportionem magnu,
bacca tota ficciflima , vt vix ea quis latiari poflit; .

Flofculi, teffe Cxfalpino,ex binis foliolis conflat
fummo frudui influentibus : Bacci nigri : offi-
culum durum , veluti quadripartitum, intus uni¬
ca feminis medulla , dulcis.

Hanc arborem,aut certe huius generis aliqua;
ob frudus gratam dulcedinem Vlyffis focij, vel placics
ipfe potius Poetarum maximus Homer. fuB tar- que
minibus celebrafle videtur cui AwtdV dida, dc Po- synonyma
puli , qui ei iis frudu viditabant, Aul^dy»! , ad *** tm
quos miflis cx Vlyffis focijs tribus exploratoribus,
qui eorum mores indagarent , frudus dulcedine
illedi,ad uauem redire noluerunt, nifl verberibus
compulfl : turius elfc rati apud Lotophagos fub-
fiflere , quam tot erroribus atque peliculis in ma¬
ri quotidie cum Vlylle iadarj. Vnde prxclarc
Vlyfles apud Honi. Odylfilib; 51.

F lorfK

1 Aucoron»

HISTORlyE P

horrier. Io - TaJVjfor/r A«7B/» uaxiyiAa i&fTnv,

tus de Lttu- o’i /x eV' dLrmyyffx&i m , «A‘ vitffStu.

f naris, / ,

A M avi* [SvMv 70 fxer at v<Pfctot Koyn^Ayr.tjrt

AuTOV i tySfJO/ ytyzutyfVOTK Te Act^ec&cu.

Senfus eft : Quilquis horum , Loci mellitum
frudum edillec noluit denunciare quicquam , ne¬
que redire , led iftic cum Lotophagis permanere
malebant, vt Lotum decerperent, rcditufquc
obliuifcerentur. Exiftimamus autem illos peri¬
culi potius (licuc didum , & dodifiimi quique
fentiunt,) cuicandi cauf#, quim huius frudus il¬
licio tra&os emanftlle. Etli enim dulcedine non
careat , tam macer tamen cft ( ii falcem hanc no-
ftram intelligit ) vt fi ad voluptatem efurientibus,
ad fatietatem vero ijfdem nunquam forte elle
pollit. Ecqua vero etiam ex ijspolut elfe voluptas,
tam cxfuccis, tamque adeo [ ad nobiliores lapi-
diorelquc frudus comparatis ] nullis; Vt mirum
huius fructus aridam infeeeundamque dulcedi¬
nem , nomen Sc genti , & regioni [ vt plerofquc
fentire videmus ] dedille, atque adeo nimis hof-
pitali illa aducnarum obliuione, in adagium
[ Atur ovzep&yc. ] abijlle. Sed forte in ijs regionibus
carnofior ac vel noftra etiam fiiauior, cum & elle
Loti homo- credantut qui nucleo carent, vti dicetur mox.
nymtrt. Elt vcrb Loti apud Antores varia &Z multiplex
Loti plurcs receptio : immo apud iplos etiam Botanicos plu-
Jpeeies. res non folum pianti , fed &: arbores hac voce
comprehenduntur :

Thcoph. de huius diifercntijs <Sc figtiificationi1
bus fic ait : Quidam fpcciebus pluribus conftant,
quanquam vnum nomen (ornantur , vtitafint,
quali homonyma iicut Lotus* Huius enim plura
genera , folio , caule , florc,fruduque ipfo difcfe-
pantia. Sed dc his poftea , dc fuis quibuique locis
iiffius. Nunc de hac , d' praecipua, line dubio,in-
tcr arbores Loto , quam idem autor abunde dcl-
cribit,his verbis. Eli autem ( A®7* Celtis Gaza
ex Plin. ) peculiare genus, procerum ; magnitu-
dine Piri, [ ] aut paulo minus :fo lio

^nc^°» vr Hicis : (t piva&f : Comar, fufpica-
r at” folio l- tur legenduiti 'srexmuAf'. ferrato : nec dilplicctlc-
Itcu. dio. Plin. paulo aliter conucrtit, vti patebit mox)

materie nigra. Genera eius plura, trudibus di-
Generapht' ftinda. Frudui magnitudo Faba: (xustu©- ) qui ve-
lut vuarum botri maturefeit, colores mutans.
gnituiT* Nafcirtr altcrnatim , cx aduerfo , veluti Myrto-
fruti. torum bacci ,fupcr germinibus denfus. In cibo
Lotophagi, eft Lotophagis didis , dulcis , iucundus , inno-
aspjremus. xius } & ftomacho gratus : 'ttpqct rlw v.oiKit iv et;a-%r :

Gaza vertit, bona: frugis : Dal. aluo ciendi vtilis :
Anguil. ventriculo bonus: Seal. Ventriculo vti¬
lis.) Suauior etiam qui nucleo caret ( o d-rvpuvof :
fic & Plin.& Gaz.& Scal.Vulgat.cxcmpl.wJfw A' i
ttvpuvoc , fuauior vcrb nucltiu : Anguil. videtur
legilfe <®e»7cf , fuauior autem primus.) exquo
etiam vinum conficiunt. Copiola illic eft hic ar-
vinum ex bor , muitumque frudi fera. Quare Ophelli exer-
Lotis. citum, cum Carthaginem proficifceretur in com¬
meatus penuria , eo frudu in plurcs dies vitam
fuftentallc tradunt. Eft igitur in infula Lotopha-
te!\otus S*cc » SUam Pharidcm vocant [ ea nunc Gerbi dici-
P handis. tur. Dal. ] ca Lotus frequens. Ea infula fita eft,

haud longe a Continenti. Citerum non illic tan¬
tum , fed etiam in Continente multo largius pro-
uenit. Nam in Africa [a/.S*;;] vti diximus , Loti
vt& Paliuri maximus prouentus: fed hic Lotus
ab illa Lotophagorum differt.

Paliurus Paliurus Loto fruticofiot eft, folio huic no-
Theoph. ftrati fnnilis, fed frudu diucrfo : non enim latum,
fed rotundum & rubicundum , magnitudine qua
Cedri , aut paulo minore , cuius nucleus non

LANT ARVM-

fimul editur quemad.acini punici. Frudus vero
ipfc fuauis eft , cui fi quis vinum affundat ,&
ipfum fuauiorem fieri tradunt , & vinum ipfum
quoque fuauius efficere*

Referunt quidam Lotura arborem fruticofam,
Famofam , caudice firmo , femine inclulo nucleo, J "n
exterius non carnolo , fed magis cutaneo , in cibo Sm
non tam dulci, quam ori grato & 1'uaui , fed vi- i <w>
num quod cx eo parant minime durabile eft fed
duos tresue dies tantum , dein acefcit. Frudus LW
apud Lotophagos fuauior eft. Materies optima
in Cyrenaea regione , calidiore Lotophagorum
regione. Radix arboris , multo eft ligno nigrior*
minus denfa, & ad pauca commoda, nimirum &
ad pugiones , & ad glutinandas alfulas : Lignum
ad tibias, & ad alia plura vtilc. •

Idem Thcoph. tradit Acanthum Aegyptiam li¬
gno elle Ka-nva colore. Et paullo poft , circa Mcm*
phim arborem tantae eife magnitudinis, vt tres ^
homine? eius caudicem ampledi nequeant , cuius
etiam marcrics- cxCa operibus fit apta, denfa val- 4rit
de, & coloris Loti. ( dhAV. ) In Africa vero Lo-
tum plurimam , optimamque gigni : itemque Pa¬
liurum: quin ttealijs quibufdam partibus , vt Naf- ,oc“
funonica regione , & apud Ammonem , alijlque
locis prouenire.

Porro quod Homerus & Thcoph. de Loto¬
phagis tradunt , iftud & Strabo confirmat qui¬
dem , fed de diuerfis nationibus id feribit , loca-
que quamplurima, in quibus nafeitur, memorat.
i£thiopcs inquit, Mauritani.e accole m Occafum
{pedantes, Lotophagi vocitantur , loti cibos car¬
pentes, gramen &: radkem quandam, nullo indi¬
gentes potu, nec facultatem cius propter aqua¬
rum penuriam habentes. Horum Natio vique
in Cyrcnarorum loca extenditur. Alii rurfus Lo¬
tophagi nominantur, alteram inhabitantes c re¬
gione parui Syrtis infularum Menyngem. Et a-
libi : Minori Ccrciniti [ Syrtis infula eft ] conti¬
nua eft, minor Syrtis , quam Lotophagitim Syr- i,ra
tim vocant. Iuxta utrumque promontorium, M-n
qm os efficiunt , infuliadhairefciinr continenti,
Circiniiafcilicct, dc qua diximus,&Meninx,ma-
gnitudine xquales. Meningem Lotophagorum
terram putant, cuius Homerus meminit , & ligna *lot0(
quaedam extant , & Vlyffis terra, 8c frudus ipfc. '
Nam Lotos multa in cacft, frudu fuauiffimo.

Plin. de Loto arbore qui habet cx Theoph. ioro.
tranfcripfiflc videtur , adiedis tamen quibus- rumi
damvcldefuojvclcx alijs quibusdam etiam mu- L»toj
talis. Sic autem feribit. Africa qua vergit ad nos
infignem arborem Loton gignit ,quam vocant
Celtin,5c ipfam Italiae familiarem fed terra muta-
tam. Pricipua eft circa Syrtes ( Thcoph. vocat
Lotophagiten ,& Pharidem, hodie Gerbi : Syrtts
vero ,los Baxos & Secagne di Barbaria Hilp. Dal. )
atque Nafamonas. Magnitudo, qui Piro ,qiian
quam Nepos Cornelius breuem tradat Incifurar
folio crebriores: alioquin Ilicis viderentur. (Plin.
apudThcoph. legit Tp/ra^efialij vcrb irpnyuJifjjal.)
Differentia: plurcs eique maxime frudibus fiunt
(Nam alii, qui & fuauiores,cxolIcsfunt,alii nucleu
continent ex Thcophr.) Magnitudo huic fabx,co-
lor croci [priufquam perfede maturefeat : maturo
niger ,Dal.] Sed ante maturitatem alius atque a-
lius, ficur in vuis. Nafeitur denfus in ramis , Myr¬
ti modo, non vt in ItaIia,Cerafi : tam dulci ibi ci¬
bo ,vr nomen etiam genti terrqque dederit, nimis
hofpitali aducnarum obliuione patrii. Ferunt
ventris non fentire morbos , qui eum mandant.
Melior fine interiore nucleo , qui in altero genere
•ifeus videtur. Vinum quoque exprimitur illj , fi-

mile

liber

mi{e rnulfb , quod vitra denos ( duos quidem i ex
Fhcoph. ) negat durare idem Nepos : ( hocvero
fheoph. de irudu Loti fruticantis ) baccafquc
;oncufas cum alica ( Zea deglubita ) ad cibos do-
;ijs condi. Quin & exercitus paftos eo accepimufc
■'Thcop. hoc dc frudu prioris Loti ] vitro ci-
‘:'rbque commeantes per Africam. Ligno colos ni-
^er. Ad tibiarum cantus expetitur. Et radice cul¬
tellis capulos , breucfque alios vius excogitant.
Hac ibi natura arboris. Et paulo pbft. Cyrenaica
jregio Loton iu te' pollponit Paliuro. Fruticoiior
pA*c , fruduquc magis rubens, cuius nucleus non
'timui manditur , iucmidus per (e, atque fuauiore
vino : quin & vina luceo fuo commendans . Et a-
ilibi . In cacumine ramofa Lotos , fiue Faba Grar-
p : quam Komar a fuauitate frlidus filueftris qui¬
dem, fed ceraforum pene natura Loton appellant.
Prqcipue domibus expetitur ramorum petulantia,
r icvi caudice, latiilima expatiantium vmbra &
in vicinas domos fxpe tranlilieurium . Nulli opa-1
Citas breuior: ncc aufert Solem liyemc, deciden¬
tibus foliis. Nulli cortex iucundior ,aut oculos
excipiens blandius. Nulli rami longiores validio-
resque , aut pluircs , vr dixillc totidem arbores li¬
ceat. Cortice pelles tingunt , radice lanas. Quid
vero per Loton fuam tranfmarina intclligat Plin.
cui iiulluin omnino cllc caudicein dicit, nonduno-
bis innotuit. Diofcoridi fine Lotos arbor. Lotos
iilu.de Lotos Aigyptia caulem habent.

Item alibi idem Plin. Ex rclqtiis liccifUma
( materie ) Lotos, qux Roma: ita appellatur. Dc
Loti longAuitate lic feribit : Verba leguntur lib.

: x v 1 1 . c. i. dc lii:it Crafli oratoris Cn. Domitium
j alloquentis. An tu, inquit , qui H- S millies fex
; arbores allinies • Ea- fuere Loti , patula ramoruip
, opacitate l.ifdua: , Cecin i Largo e proceribus
crebro in iuuenta ncjftri eas in dOmofua ollcn-
tante. Duraucnintquc, qubniam & dc longillimo
a*uo arborum diximus, ad Neronis principis in¬
cendia , quibus cremauit vrbem, annis CLXXX.
poftea , cultu virides iuuencfque, ni Princeps
ille accclcrallct etiam arborem mortem.

Item: Roma: Lotos in Lucina: area anno qui
fuit line m agilitatibus 3 69. vrbis a*dc condita : in¬
certum i pia quanto vetuftior : elfc quidem vet li¬
ttiorem non eft dubiu,cu ab eo Luco Lucina no¬
minetur. I Lee nunc circiter annum 450. habet.
Antiquioi illa e(l, fed incerta cius stas, quee ca-
1 j ill.ua dc-irur , quoniam Vcftalium Virginum ca¬
pillus ad cain defertur. Vcriim altera Lotos in
Vulcanali , quod Romulus confticuit cx vidoria
dc Decumi:, squama ibi intelligitur, vtautor eft
Malfurius. Radices ciusin forum vfquc Cadaris ,
per (lationes municipiorum penetrant.

Loto autem baccas tribuit Plin. djuerfis locis.
Hsc cius fere furit placita dc Loto arbore cum ijs,
qua: in viribus tradentur.

Diolc. AcmV 7o JivJpw* Lotus arbor , (lirps cll
bene magna: frudum fett Pipere maiorem , dul¬
cem , edulem , (lomacho aptum , quique alutim
lillit. Idem alio loco : Trifolij Afphaltiris folia
' tribuit, Loto arbori {Aurula in lingulis

germinibus tria;

De Loto quoque (ic feribit Athcnxiis. Qua,
inquit , dc Loto Lybicafcripfit Herodotus , cade
refert Polybius Mcgalopolitanus , oculatus teftis
libro duodecimo hiltoriaruin , his verbis : Eftaii-
tem Lotus, Ji-.-J' o»v in Gra-cO habetur ) « , 7p*-

W ^ yl [“* Dii. ] • iXCi

rrhwnsy 7w fKUVU ( rrelva iuXta Theoph. Da\.) [AiH&yy

yj TXtt.viTit-V- o JV ytpmc 7*V (jff) 'fa fi—

1 1- m

1 Icf oct yj leo ; /.vffSct 7 /ivyjSf uvori ai la.jf

[jfy&ti. Dalcch. vertit : minime procera» alpera
(non tamen , addit Dal. aculeata lolio Rhamni:
vel potius iuxta Theoph. Ilicis:eidcm Dal. qui
omittit paruo ) paulo latiore Sc c ralliore ; Frudus
er initia colore & magnitudine finiili perfedis
accis ( albi. Dal. omittit. ) Myrti , dum augefi-
cir , coloris phccnicei , Olea: magnitudine , 10-
tundusj nucleo admodum pulillo. Maturus is
colligitur , & eum alita tufiis ad feruorunqfamu-
lorumquc cibum in vala conculcatur ac Ili patur :
ingenuorum auteni edulijs, detrado nucleo eo¬
dem modo reponitur , ac pro cibo ell ? guftu cari¬
cis & palmulis taon diilimili , odore tamen fua-
uiori. Fit fk ex co vinum in aqua macerato & t ri-
to , fapbris grati & iucundi j qualis optvtii mulli.
Merum id 2c fine aqua bibunt, fed vitra decimum
diem non perdurat.Quamobrem paulatim ad vfu
tam breuis temporis couficiuut. Fit & acetum ex,
c Q.Udcille de fu a Loto.

In dcfcripcionc Arhcnsi modo citata videtur
Natalis dc Comitibus , qui vertit folio craftiorc,
lcgille myjiifcv : quandoquidem jS &■%'{■ interdum
(lgniHcac amplum & maius : quid fi interpretemur
paulo amplius vel maius ac latius? Dalcch. apud
Athcn. vbi feriptum Olc.e magniiudinc» annotat.1
Fabte Theoph. qua: frudiim habet inclufu nucis
putamie , Herod. 1. 4. frudum tradit clIeLcnt^co
Iimilcm.Ha-c Dalcch. a cuius opinione noli pard
diilcntir Anguill. Polybii Lotii qui diuecfa ftatuit
a Dioicoridea,vt dicemus l.A.in hiltoria luiubaru.

Confulamus Arabes , quorum Ntbach ,ad no-
feram Lotum accedere videtur nifi Jit idem , vt
quibufdam placer.

Rhaza: Nabach ftigidx fu nt & Eccx , qua: ventre
adilringunt , &: bilem flauani reprimunt : dulces
vero ad hoc funt debiliores. An vero Nabach
Rhaza: (it nollra Lotus, pro certo adercre non
audeniuss

Scrap: S.vdar efi arbbr cuius frudus Nabach. FU
boiianifa* Sadar funt dua: fpccies : vna eft: Africa¬
na , altera Adhal : led Africana non habet (pinas
acutas , & folia ambarum fpecicrum fune lata ik
rotundaiEt Nabach &Adlial funt frudus parui *
qui ofterutur regibus, alijs omnibus dulciores mc-
liorelquc, odoris ac (aporis aromatici: odore in¬
ficiunt velles * vclut alia aromata. Diofcorid;
arbor magna Galeno &:c. Sed qua: feribit Serapio
ex diuerlis antoribus ,l)aud vni plantic nobis con-
ucnire videntur. Confideret ledor , quae a nobis
traduntur cap; dc Paliuro Athemrj.

Au ic.Nabmb id clt Lotus arbor dicitur Alfedar.
Jtem alibi:dc Sadar inquit diximus ca.deNabach,
Bclluneniis in margine fcribitSedar.

Aduar. inter poltcriorcs Graecos meminit tan¬
tum fcobis Lotj(/a7fr p/^ot vocat )inAitrAs»c7p« co-
politione. Sed nunc Rcientiures de L.to differenta
producamus.

Inter eos primus Hermolaus apud Diof. Lotus,
inquit , arbor Latinis Celtis & latra grata , Scruio
Faba Syrtaia. Anaiacabean vulgo apud Grxcos di-
chuitot Actius,vt frudum cius Alicacabon fcri-
pierc Giu-ci: vulgo Roma- Puls Synaia , Padi acco¬
la- Pactam Synaiam appellant, Polybius vidifte
(e teftatur (pinis afperam. Ludiccrse tibia: fieri
ccpta- funt e Loto , quas Alexandrini Phoringas
appellant : Propterea Ca-nomani Lotum arbo¬
rem boftie appellant Calamum. Spedatur Patau
uii antiqua Lotos 111 quodam Antoniani templi
xillo. Eliquando Hipp. Luton pro Loto nomi-
V *

Nucleus .

Vtnum.

/icttn**

Nabar i,
Arni.

Sa-daf.

AJfcutrr

Scobs i. vi;
Ctlu

taba t, • ~
ca

....

bea.:

FuS

ca

I e/ " > .

Fw ... «

Vhor. ,

Li< ■ vj

‘os Hif/,
,h* Gr?-

'bor P on.
■ c*
iermol.

• ttxac.

Lotus Mx-
nxrdo.

Ancfccn A-
fc

Au c net
«> xci.tr A /J-
bxr. Serx
pioni.

Cclt/s.

M xrnxrd.
$3“ Ause.

H»r

interpres
rtprehen.
Defcriptio.
Ancfccn A-
uteinn x.
esus uss
%Jus.

Aurorum
dij repxnx
n> deftgni-
do Loto.

AlyP*.

Anaea.be x.

Amarenum

Vifciulum

Acrifolium.

C Keragt.

Aly/a. Alj-

(crus.

w HISTORIA PLANTARVM.

nat. Faba Gra?ca fine Arbor Pontica , genus di-
ucrfuir. eft a Faba Gnvca, id’ eft , Loro , magnitu¬
dine Fici , frudu Faba' : fucco veftibus expreftb
quem A Jjy vocanc : niger aurem cralTulque eft:
Nafcitur in Scythia. H.n Hcn/ul. quem lufpicamur
noftram Lorum nouilTe ac intelligcre, quamuis,
more fuo,mifceat quqTheoph.Plin.&alii fcripfe-
rc de Loro, cum fuis,qux pauca funr.caque noftro
indicio indiftinde facis, nec clare ad erudiendum
ledo rem acommodaca: prxftitiflet eumTheoph.
Sc Plin.aliifque autoribus fuas feorfim relinque¬
re obleruationcs , iifdemque fuas vel fubnedere,
vel fi libuillet etiam prxmictcre, non eorum ver¬
bis quali coalita auc cohaerentia fua interferere:
fic omnia apud illum elfenr clariora.

Manardus : Fuit, inquit, Lotos quandoque Ita¬
liae familiaris ,nunc adeo rara,vr fere pro miracu¬
lo ab aducnis fpedarctur ea, qux prope templum
Dino Antonio dicarum Patauii Herniol. viuente
videbatur. Scribir de frudu cius Auic. fub gra¬
no Ancfccn : non abfquc tamen errore : ponit ca¬
lidum in lecundo ordine , quum Razcs &c Serapio
reponant inter frigida. Serapio arborem vocat
Sadar> frudu rd Nabar , quem lequutus videtur A-
uic.qui de ladar quoque fcripfit cap.^51. nihil ra-
men aliud tradens ,ni(i quod ad caput de Nabac
ledoreni remittit , null.i habita ratione qua? de
grano Ancfccn fcripferat. Celtis hxc arbor Lat.
dicitur & Faba Graea vel Svrtaca, quia autore
Thcoph. frudum fert magnitudine Fabx. Hac
Manardus,

Interpres Auic. dicit granum Ancfccn clfe Lo¬
tum arborem : qtianquam non exiftimauerimuS
A.uic. de Loto intelligcre , fcd A nefaen aliam qua¬
dam plantam cenfcmus,vt ex deferiptione colligi¬
mus. Non igitur reprehendimus Auic. ciun Ma-
nardo , fed eius interpretem.

Hxc autem tradit Auic. Granum Ancfccn eft
magnitudine Piperis , eiusdem coloris , fragilius,
medulla infignircr alba , boni odoris. Hoc granu
eft calidum & liccum in lecundo gradu: vtile
ventriculo frigido & relaxato. yh ille : qui cap. de
Nabach quxdarn habet qux ad Lorum pertinent,
cuius verba infra referemus , inter Loci vires.

Porro Loton arborem , teftc Bruerio, in Africa
gigni inter omnes conucnit: idcoque peregrinam.
Verum & noftri orbis familiarem fadam certum
eft. Plinius terra mutaram in Italia exiftimat.

Euariant autores, tum Grxci tum Latini in ar¬
bore hac deferibenda. Odorem graucm baccis
Diofc.tribuic: Plin.nullum.Studioli rei arboraria:
apud nos ( Lugduni ) eam arborem cile exiftima-
runt, quam vulgus Alyfiam cognominat. Nos &
aliam arborem vidimus, quam Alyfiam vocant.
Quae vero fint Loti Alyfix Bruerino demon-
ftracum cap.de Sorbo torminali , & cap.de Sorbo
Alpina.

Rucll.de Loto agcns,arborum agmen producit
his verbis : Lotus arbor quam Apliri Celnn , Lat.
Fabam Gracan/jGrxcum vulgus Anacacabea, vt Ac¬
tius eft autor: Italia hodie tu n Amarentini-,tam Yif-
ciulum , quidam Acrifolium* alij Cicer aginem : Galli
Alyfam &: Ahferum. Vt non temere hoc fuo nomi¬
num itipacu in dubium nosconijciat Rucllius,
num cognita ei fuerit Lotus aibor, tam vanarum
diuerfartimque arborum nomina milccns , exhi-
bcnlque,ac li unius ciuldemque ellent.

Merito itaque eum Cordus reprehendit feri-
bens : quid Iit Lotus non conuenir inter autores.
Nam quod Rucll. Hermolai fretus tcftimonio
lcribir eam ellc quam Calamum Cenomani appel¬
lant, haud induci polfum , vt credam. Idem,

I

i

Pongeriacum , Vifciolum , & Ciceragin^m ab
Italis vocari feribit , Gallis Alyfam & Aly ferum, 1
quod falfum. Eft enim Cerali fpecics, cuius bacae
Rccentioribus Vifciola,Germ. vero \'VeyJJeln di¬
cuntur. Hat ille. Hermolao notam fuifte Lotum
iudicamus.Non placet vero opinio Ruellij Cerali
fpeciem intelligentis, Cord.in fua Obieru.lilua
Loti folium dclcribit.

Curtius quoque Lorum non agnouilfc- videtur , j
quando ait. Lorum Italis Amaremini , Gallis Aly-
Jam 8c Ahferum vocari , qux diuerfarum ftirpium *'
nomina fune.

Lotum Monachi apud Mefuem eam exiftimanti
arborem , qux vulgo Romx Pulfaraca nuncupa- j
tur.

Quidam Siculus dixit eis vocari in Sicilia Fa-|
bam inuerfam , volens forte dicere Fabam Grx- 1
cam.Iidem volunt elle Arabum Sadar& Nabach. j

Anguillara putat Lotum Thcoph. & Diofc. I
elfe diucrfas plantas, qubd Thcoph. fiiam lolio 111- ]

i 1

cis , Diofc. trifolio Alphaltiri limilem dicat, ilici t
enim folia lunt dentata , Trifolio omnino xqua-1
lia. Exiftimat tamen apud Thcoph. legendum j
rrsivdlJ\c ( -7re/avuJi< volebat feribere ) id c ft , lerra- ]
tum.Si ita legamus , inquit, nullum dubium quin >
arbor dicta Pcrldro fit Thcoph. & Iamblici Lotus. I
Plinij Lotus dida Faba Gixca elfct Diofc. Lotus, )
Ji Plinij Loti frudus delcriptio rdponderet dci-
criptioni Diofc. ac etiam lolia. Ealdem enim vi- .
resvterque fux tribuit Locq. Thcoph. verba de [
Loto quidam male vertunt. Is non errac meo iu- ■
dicio , qui dicet Lotum delcriptam ab Athen. ex >
Polybio die Thcoph. Lotum Pharidis. Eadem c-
tiam eft Lotus oliea Plin. Exiftlmodfe luu:b.*.s

lati uas. Hac Ang it. Dc Loto autem Pharide plura
vide cap. dc Iuiubis.

Match. eam exiftimat arborem. Lotum
quidem Diolc. & Plin. veram , qux in Trute mi¬
no & Goritienfi agio vulgo Rag.l.ir vocatur: in
Veronenli vero & in alijs quibuldam locis Icalix,
Perlan ffolijs Ilici proximis : Gallis Ahfter. Lotii ,
Polybij [ dc qua fupra cx Athen. ] exiftimat efle |
Dadylosex Trapdonda. Eft etiam ( addic ille ) '
Lotus Africana altera fpecies. Qui Lotu Athen.
ziziphum noftrarem putant, decipiuntur. Hac \
Marrb. dc Loto Polybi) cx Athen. Videat ledor
cap. deGuaiacana & dc Iuiubis.

Idcm.Matth.Anguillaix ridet diligentia in ver- ;
tenda ex Thcoph. Lotihiftoria in Italicum fer-
monem. Siquidem is, inquit Match. dum nefeio
quos carpit , quod perperam [ vt ille putat ] Thc¬
oph. ledionem verterint, ipfc prx exterisdum
lc peritillimum eius interpretem facit , erroribus
illis omnibus, quorum alios accufat , apertillime j
notari poteft. Nam vbi Thcoph. habet >

7<t '/v5T«, , ille quidem vertit: Come q'-e/[i

dei Myrto mtrecciati , id eft, Myrti modo triplici
ordine implicitis. Deinde vbi ftatim Thcoph. ha- '
bet , 7n/xvi,( tsj luv Pia. srjy, manifefto declarans
frudum ipfumdenfumprouenircfuperramorum .
germina : ille ad arborem non ad frudus rclpi- :
ciens , auroris lentendam dcftruit , his verbis : e $
copioforfi germogh : id eft, germinibus copiofus
eft: deirde vbi paulo inferius Thcophrafto legi¬
tur, y.i ?S7 'jUjlj Koihia.1 tfjcb&Di' nJluv Ji 0 7ru?bjjvcs. 5
ob ft tuvtw yaes. mi~s, Ji ^ c/vsy e? dfi ~. Inutile i
admodum , &finevllo prorfusfenfu , vertit An-
guil. hoc modo : Ma di quejlu e ptu foaue tl primo ,
perciocbeve n i una farte coji ihtamata , & di quejlu
fe ne facetia vino, id eft , ifto fuauior eft primus,
quoniam genus vnum eft ita vocatum , ex quo vi¬
num paiabarur. Hxc qui viderint , facile cognof

cent

ti; LIBE

ccnt Anguillar* in Griecis literis periciam. Dein-
cie manilefto is halludinatus deprehenditur , vbi
Plin. autoritate parari vinum dicit, ex eo Loti
arboris fructu , qui nucleum habet. Siquidem
contra Plinius ex ljs Loti baccis vinum fieri feri-
bit , qui line interiori nucleo habetur , quemad.
feribit etiam Theoph.

Annotat autem Matth. Lorum ^utgelbaum
Gcrm. dici.Matthiolo applaudens Apollo:Lotum
(infit) Matthiol. Bagolarum 8c Perlarum elle,tam
euidentibus notis delineat, vt eius opinio maxime
probada videatur Scc.

Verum non multum irradiat Apollo hoc loco:
nam nec diferibit fuam Lotum, nec quid fit Lotus
fcifle videtur, i qua multum differt Alyfia Bruye-
rini. Prtetcrea tain Theoph. quam Plinio imponit
bonus ille ccnfor : Theoph. enim ne verbum qui¬
dem habet de Croci colore : fcd IpvSpov frudum
Paliuri fu* dicit, quam tamen a Loto fua vtraque
differentem facit. Plin.vero non dicit Loti fru-
ftum croci colore effc, dum eft maturum , non e-
uim habet h*c verba , fed illa tanthm,croci colo¬
re: quod intelligendum , vt dodifl. vult Dalech.
antequam maturefear, maturo vero niger : cui ex¬
plicationi optime conueniunt illa verba , qu* fta-
tim fubdit Plin. fed ante maturitatem alius atque
alius, ficut in vuis. Saltem in noftra Loto confpi-
cituf frudus primum viridis,mox flauelcens; dein
ruffus : tandem perfede maturefeens niger aut
nigricans. Melius fcciffcnt,noftro quidem iu-
dicio, boni ifti Itali* dodores Botanici , fi illam
Plinii difficultatem explicaffent , quando ait : mu¬
tatione quidem terras mutatam Sc arborem in Ita¬
lia: nofque circa eam rem docuiffent: num fapore
frudus, an figura foliorum , an colore frudus,an
florum varietate , an denique proceritate, breui-
tateue arboris. Horum enim neutrufh explicat
Plinius. Sed h*c candide Sc obiter dida iint , vt ,
alii quoque qui ingenioliflimii hoc ftudiumexco- |
lunt, fuam his Sc limilibus diflicultatibus mentem |
adhibeant, eaque pr*ftent ipli in tanta rerum Sc
nationum frequentia, qu* ob harum carendam a-
liis plerifque denegata.

Confl. Lotum Theoph. Sc Ccltin Plin.Sabau-
dice tradit Aml>roz>elles vocari. Lotum Diofc. Ita¬
lorum effe Bag . 1 xr iiue Perlaro , Sc Bergomatibus
Rjmiglia. fibi Alifier. A then. Lotum effe aliam.
Effe& Loton Plin.fiue Fabam Gr*cam Roma:,
Ceraforum pene natura. Hanc Jioa-Trv^ov Theoph.
falfocredere nonnullos ; quoniam Lotus arbor,
vel Plin. teftc ad tibiarum cantus expetatur : hdv-
Yof Jv\o<,Sc apud Pollucem etiam >,amV dicitur.vn-
dc didi Lothages,qui Lotum exercent. Sed dubii
horremus an R. Conii. Lotus, de qua potiffimum
hoc capite agimus fuerit nota,& an redediftin-
guat. Alifier nomen non conuenit: quam vero
piatam per Ambrofelles intclligat , inueitigandum.

Goropius more fibi folemni noua prodit opini¬
one ,Thcoph. Ccraium ,Lotum fufpicatus , dum
ait: Theoph. fic Cerafum deferibit , vt prorius
maxima eam arborem depinxilfe vidcatur,quam
Bononia: fqpius fub nomine maioris Loti confpe-
ximus.

In Infula Creta Lotus vocatur Carauia , Gallis
r' Micaculier , tefte Bcllon.

Lacuna Lotum Arab. Sadar 8c eius frudus
Nabach didum feribit vocari,Caftil. Almez,. Ital.
Bagaloro , aut Cerafe dinuerno. Gal. Alifier : qu*
lamen poftrema appellatio. Gallica ncutiquam
Loto competere videtur , quam vel ex Ruell. vel
Matth. haurire potuit, qui idem nomen tribuunt.

Amatus quoque cum Loto aliarum plantarum

R I I «4

nomina confundit , nec videtur Lotum probe
cognitam habuilfe , vt copioiius dicetur cap. de
Lauroceraio.

Lotus arbor, autore Gefn. Italis vulgo vocatur
Fago, Monfpelienfibus Ledjn r. Et .uiO : Faoago,
inquit, arbor , Bellonii. cura Luteri^ iam crefcu:

F ago

Ledoftier

fabago

fic autem nominatLotum forte , quas alio nomi- ^
ne Faba Syriaca di citur. .

Turn. Lotum liuc Celtin Angi. Hetceltrce , id vnu* ur-
eft , Vrdc^ arborem , Sc Horc rree vocari tcribit. hor-
Et fane , fi, quod res eft , fateri velimus , haud ma¬
le quadrat comparatio foliorum Vrcic* cum tolijs
Loti. Minus tamen placet figura Tumeri , quam
fibi propriam effinxit.

Scuero edido Guiiad. in fatyrico illo fuo ferip-
to, cui non truculentius debit nomen quamin-
feruit maledida , Arbor inquit, qu* in I ndenti- s a£olar *s
no agro BxgjUras vocatur , vel Diofc. non elt, vel
Diofc. ipfemet Lotum ignorauit.

Itali viderint, maximeque Tridentini , an fu*

Bagjlaras competat deferiptio Djofcor. necne.

Matth. fane , nec ille tantum fcd Sc alij plurcs c-
andem facere videntur,vt patet in procedentibus.

Lotus arbor Lobelio Lotus Diofcoridea eft ,

Micocouher Linguagottis : It. Bagolauro: qu* vox ^
aptidsad Latinam dcriuatiouem accedere vide¬
tur, quam illud Bagolaras , aut Ragdoro qu* vo¬
ces nobis Gymnafiomm Collegio.rumque nobiles /ccut.
illos Baccalaureos in memoriam rcuocare viden¬
tur , ex Baccho Sc Lauro , aut fi mauelis , ex bac-
ca Sc Lauro , magno interdum labore concinna¬
tos.

Frudus Mir^coules dicunt Linguagotti, vt an- Mirocoulei.
notat Dod. qui Loto fimpliciter folia Ilicis tri- Dtd.nor.
buit, atque adeo lufpcdum fe reddit, fibi neu¬
tram redte cognitam fuillc , pr*fertim quumfint
alia nobis reccntioribusiolia qmbus noitram Lo-
tuifi comparemus.

Hift. Lugd. putat Mimcoules vocem ex Loto de- Mtrocoulet
flexam , quafi uik^v ku]« Sit ita. Iftud po- 'vnde.

tius videamus , quod addit : Lotum effe Diofc. fl¬
ue Celtin Dalechampjj aliorumque dodiifimorum
fententia.

Ex Plinio corrigendusTheoph.textus. Plinius in- ^
quit eiufdem Loti lignum ad tibiarum cantus ex- >lr
peti, e radice cultellis capulos ,breuesque alios v-
liis excogitari fcripfit, qu* Theoph. de ligno Sc
radice Loti fccund^ prodidit.

Eandem Loton Plin. arborem Syrticam redi ap- ^rborsy.
pellat: mox vclutimmemor eius hiftori* a feipio uca
defeript* , Fabam Gr*cam vocat i eique vires eas P hn.repreh.
tribuit quas Loto fu* Diofc. Lotum fecundam
Theoph. eam effe iudicauit Dalech. quam non¬
nulli dodi Herbarii Laurocerafum nominant, de
qua cap. proprio.

Lonicerus ingentem appellationum ftipatumex Lonicre-
Hcrmol. Sc aliis fubledum eundemque diuerfarii trt”
plantarum vni tribuit Loto,quem vniuerfum huc
referre piget, quod nihil in eo fit, quod non didu
Sc reprehenfum fit prius. Maioris momentifunt
qu* Cqfalpinus ait . Lotum arborem, quam Sc
Lotum Diofc. facit, Sc Ccltim Plinii,frudu gra-
ueolente. Hetrufcis Baggatum vocari. Idemque
putat apud Theoph. Loti frudum Diofpiron ap¬
pellari, quafi louis triticum , ideo quia in panes
cogebatur more tritici,qu£ nobis conicdura in- Dio\tyui
geniofa videtur , verum in Loti trudu nihil gra-
ueolentis obferuauimus ,quicquid dicat C^falpi-
nusjdeccptus forte verfionc Diofc. apud Marcel¬
lum, que videtur legifle Ccl^vou^ov pro & de^ov, i. e.

I edulem. Oportebat Cqfalp. fidere potius fuo gu-
ftui , quam mal* verfiom Marcelli.

v JL

HISTORIAE

3 cmpus

Vires &
vfus.
D/c/r.
em e ad.

M arceU.
not.

DaI £7* H.
Lugdnot.

Djfenteria.
M tnfet.

C* filorum

ttniTurA

T)to/c.tUu-

CAft-

fiuu.

btU.de-

Dio/e lacus
e/nend.

Faga Cr&cA
Alutflttxuj.

Dy/mreriA.
MenflruA.
f'*rri£».

C: B.iiihinus apud Matrh. F rdxinagolum Cref-
centii clle cenfet.

Lorus arbor Gcrmanie haiftenus peregrina Fuit:
iadUt ramen ea Italia &Gallia, erianiquc inGrq-
cia haud infrequens* in Cfrta & non longe aCo-
ftantinopoli , in filiia muris ein&anafcitufilttem
Antiochi^ in vrbe Sc in proximis montibiis copi¬
de teftc Bellon. Multis Italiq locis, in agid Tride-
tinOiGoricienfij Verdnenii,aliisque eciam aucorc
Marth. In tra&u Tyrolenii eirca partem iri- qua
lita vrbs T ramin.Coluit aliquando in horto Gelli*
Circa Monfpclium arbores vidimus magnas pro¬
pe Buttdnctum pagum . Lugd. in hortis colitur,
vai fici.it & Geneiuj ,ex femine nobis aliquando
h ita. Ba filex in Horto D.Platcri :Pacauij: Veronx
i 1 Theatro. Sed prxcipiia fpccie , patulaquc
r unorum opacitate grata ipe&atur in media
i. ca.alnliGymnafij Nemalifcnlis ,qux mihifpecia-
t m Chcrlero , honorifico regio itipendio Pbilo-
lbphixprdfelfori militanti , cum ernariftjmis , &
iamiam fine dubio Viris optimis & Clariffimis,
tum meis auditoribus non paucis * iucundum &
bptatum prxbuit Pcripato noftro vmbraculurri:
nullibi grariotc mihi ftudiorum oblectamento,
ac, vel ob id* & xtelnam memoriam antiquiflimx
nobilillimxquc illius duitatis , prifea illa ROM.
COL. NEM. nunquam non celebrando. Cx-
falp. tcftatur in Hctriirii amdrc Colles magis
quam plana. Turii. Clauennx RHxtorum , qua
ad Alpium radices ingrediuntur apud veterem
arcem fe vidilTe teftartlr. Montb.in horto cx femi¬
ne nata aliquot annis durauit : at cum quotannis
gelu conficeretur maior cius pars,remancnte tan¬
tum radice, vnde aliquoties repullulabat , tandem
& ipfa vida, perijt.

Floret Martio mcnfc, diitumnd frudum rriatil-
rat, Septembh aur etiam ante maturum 111 Gallia
Narbonenfi vidimus , iocis prardidis. Septembri
folia flacccfcunt, &: nouclla acquirit cum Horibus
Vere.

Diofc. Loti arboris , ttadit Frudum dulcem,
edulem (C^ocauoy Vr itiale lcgillc videatur Mare. .3*-
fv&uov , qui grauiter odorarum vertit , eoque ipfo
oftendit libi Lotum ciufquc frudum incognitum)
ftomacho aptum , quique aluum fiftats koikias
rtyvaliKOY : vt taceat Dal. vel Hift. Lugd deiheeps
dicere, aluum fluidam reddere , apudTheoph.fi
modo fir eadem Lotus Diofc. qux Theoph. vt
multi dodi indicant.) Ramentorum ligni dcco-
dum & potum &: infufum , Dylcntericis fccmirrif-
que fluxu nimio laborantibus confert. Rufat fla-
uofuc etiam reddit capillos, eofdcmque defluen¬
tes continet, ZewSl?" A' yj habet textus: in

antiqua interpretatione legitur, ‘ii cx eo caput la-
uctur , capillos cadere prohibet. Plinius : cohibet
& capillum. Sufpicatur Marcellus quondam aliter
legi potuillc , fed lufpicionis v, quo Ledo-
rem erudiat , non prxbct. Rufandi capilli vim ha¬
bere dccoda Loti ramenta , qux Diolc.

Gal. fmjy.et.7 a. dicuntur, vix alibi, quam apud
Diofc. & Serapionem legas. Roborare quidem
capillos feribit Paulus : ac cofdcm ciufmodi deco-
do cohiberi, &: Plin. & Gal. & alij produnt.
Quibus autoritatibus impulliis dodilL Sarrae. &
iple cum Cornar.lcgendUm cenfuit, irnle ; tm-
7* : x* imjfips*. d ,ncmpc,Tet'^cf.Quam

ledionem &Iplc aded Serapio, hxc Diofc. verba
reddens , fccutus videtur.

Plinius parum euan ac a Diofc. in Loti viribus,
nili quod aiiaquxdam addat. Hxc Lotos ( inquit)
qux Faba Grxca appellatur a noflris , aluum bac-
cis liftic. Ramenta ligni dccoda in vino profunr

PL ANTARVM* i*

£>yfentericis.mcnftriiis , vertigini , Comitialibus.
Cohibent & capillum. Mirum , his ramentis nihil
clle amarius , Iruduque dulcius. Fit & e fcobe
eius medicamentum > ex aqua Myrti dccoda 3
fubada & diuifa in paftillos, Dylentericis vtilifil-
murn 3 pondere Vidoriacicum aqux Cyathis tri¬
bus. Porro li Lotus Diofc. & Theoph. & Faba
Grxca Plinij diucrfx fune arbores ab ea j quam
hic tradimus , vc quidam velle videntur: Conli-
detandn r: inerit , an vires etiam conueniant Lo¬
to noitix cui frudus eft Cerali : Nolimus fane
quenquam decipi?nam & hoc ingenui Scriptoris
cll, li nullus qlxoquc - ,dc ad nos redundaret fru¬
ctus.

Confulamus Galenum. Lotus arbdr , inquit ii-
lcjiion ita mulex adltridonx qualitatis eft pani¬
ceas i Sed & tenuium partium eft , d' exieeacoriai
itaque lignorum ipforu n aflulx derafx muliebri
accq.nmoclancur profluuio , & dyfcntcrijs , &
Cceliacis aftedibus. Decoquuntur vero interi ai
inaqua, interim in vino , nimirum prout vfus
popofccric , nec infunduntur tantum, fcd& bi¬
buntur. Quinetiam , quod pilos defluentes cohi¬
beat, non mediocre lignum eft, ipfum elfc ad-
ftringentis cuiufdam , lnnilicer mediocriter delic-
cancis facultatis. vErius fere eadem dicit , ncc
plura.

Libet vires Nabach Serapionis adfcnberc ,
non qubd eafdcm noftrx Loto inclfe pro certo
aflirmemus , fed vj LccFor limul etiam in promp¬
tu habeat , quid de luo Nubae , quod multi putat
ede Lotum , licet alij aliter fentiant , prodiderint
Arabes, fic igitur ait Mcfeah apud Scrap; N iba.h
frigidus eft & humidus , in primo gradu , fluxum
cohibet , d«£ ftomachi morfus fcdac. Parum nutrit.-
Siccatus, frigidior eft , ficciorquc ,in vtraque ta¬
men qualitate moderatus &. i,f,becillis. Lxpcdir
ante alios cibos eum comedi : cftque crafli lucci.
Abengtmfu apud eundem : Nabach dulcis eft, bi¬
lem foluit, qux in ftomacho eft, & inteftinis ,•
calores reprimit. Dolis a tertia librx parte ad libi
f. cum faccharo. Alba furi : Frigidus eft fictus in
primo ordine , ventrem adftringit , refrenat bi¬
lem : fed digeftioni gratiis , & pauci alimenti. A-
tuban : Vanar cius vis in recentibus &liccis: riairi
recenter colledus & probe maturus , minus ad-
ftringendi vi pollet ventrcmquc retinet quam fie-
eatus, propter humidiratem &c dulcqdinem luam.-
Maturus itaque <k dulcis * miniis adftringit , fic-
cato , qui lubacidus eft. I11 genere ramen , vtcr-
que frigidus eft & ficcus in primo excclfu , & ad
ftringens. Idem &: Rafis dicic. ifaac vero compa¬
rat forbis , Sc ante cibum comeftura appetituni
excitare tradit. Folia Sadar, amore Aben Mefaij
rumoribus calidis impolita remolliunt rcfol-

Cc/jjj

mtirh

Afehf

teUif

Diti

sdfpif

fjm

Aniccnm Nabach prohiber capillorum prb-
flimiuni , remollit cos , confirmat radices , & ni¬
hilominus crclccre facit; Gumrni cius furfures ditm
extergit , 5; capillos rufat. Folia calidis tumori¬
bus impofita ,■ remolliunt cos atque rcfoluum,- filius.
Eadem Aifhmati conferunt, & Sgritudinibui
pulmonis. Confortant frutftus ftomachum : a- N1"*
uum coercent A: fluxus, etiamque cruentos fairi
alui , quam vultur , potilTimum vero eius [ fauiehj
fuccus. Laxarum ventriculum firmant. Fiuiit ii
Clylfcrcs ex eius decocto ad praedictos morbos j
& ore quoque fumitur. Accedit ad naturam Cy¬
doniorum , pomorum & Pirorum. Nam iolidiof
eorum lubllanria aditringendi vi pollcr. Vcfuni
confideret Lector an quod Auic.ait,conucmarff
Ailhmari & pulmonum morbis fetia Loti, tpg

aftri»

LIBER II

m

adftringunt.Scd forte non adeo adftringunt, quin
&partcs refoluentes quafdam habeant , alioqui
tumores quod ille air,neutiquam refoluerent.Le-
gat lc&or caput de Paliuro Athenaei. Baccas Loti
maturas aucupijs vtiles dicit Macth. Ligni & ra¬
dicis vfurn fupra diximus ex Thcoph. &: Plinio.

G VAIACANA.

Cap. XXXV.

GVaiacanx
proceri¬
tas , quanta ar¬
boris magnx:in
ramis folia al¬
ternarim pofita.
Nucis foliis lin¬
gularibus aqua¬
lia, acuminata,
atro virore
fplendcntia fu-
perius , fubtus
magis albican¬
tia , v.trinquc
modice hirfuta,
fed magis parte
auerfa,breuibus
petiolis hxren-
tiai fapore mix¬
to, uibauftcroi
lcuitcr amaro,
tandem &.fub-

dulci. Flores radiatis calycibus inlidcntcs ramis
apprimuntur,mari quidem maiores : fxminx non
tantum minores , fed etiam calyce ilio diftitiiri,
quos nullus fequitur frudtus, qui tamen maris flo¬
rem feffilis excipit, magnitudine '6c colore Pruni
filucftris, fapore dulci, fuauj, in quo femina ali¬
quot, Pomorum feminibus paullo maiora , eiui-
dem cum illis Coloris, tanta duritie,vt vix denti¬
bus atteri poflint. Cortice vellitur hxc arbor te-
nui,tugolo,fufco.Materies ei (piris in orbem cir¬
cinata? colore cineraceo ,vel fubcoertfleo, in om¬
nibus a Guaiaco valde diucrfa.

De hac iic feribit Matth.in edit.cum magnis fi¬
guris, Lat. Mifit ad me plantam , cuius imaginem
damus. Conflanti nopoli allatam, Augertus de BuJ-
berhu , cui fubferiptuin erat Dattyli ex Trapcz,onda
dulces &gttjlti delectabiles : hanc ego inter Ldto-
rum genera annumerandam ccnferem , & prx-
fertim cum legerim apud Athen. eadem de Loto
fcripfilfe Polybium qpx de Da&ylis fcripfit
Herodotus; nec fortafle ab re fuerit inter Lotos
rcccnfere aliam quoque plantam, quam hic Pfcu-
dolotum vocauimus. H ac Matth. qui duas exhi¬
bet icoriesjvnam nomine Pfeudoloti ? cuius folia
lata pidura oftendir.altcram hoc titulo i Loti A-
fricanx lpccics,cui anguftioraadpicla folia. Idem
in Comment. Ital.cum magnis figuris. At inE-
pitome: Pfeudolotus, Italicis Loto baftarde: arbor
procera, foliis latis oblongifquc, firmis, ac ncftlo-
iisjfrudu Sebeftenorum crfigie,fed longe minore:
colore per maturitatem coeruleo , pluribus intus
officulis, fapore non ingrato, lralix peregrina
hcc arbor,& raro in viridariis habetur.Non redte
fcntiunt,qui Pfcudolotum hanc Guaiaci plantam
elfe putant.

Lotus Africana altera , flue Loti Africanx fpe-
cies eidem arbor eft proccra,foliis alterius Loti
latioribus, baccis rotundis , acuminato tantum
cacumine, colore coeruleo fubnigricante.Hx pe-

diculfs caret, calyculis tamen iina patre obdudlis»
perinde ac glandes Mixa , arboris ramis fur¬
culis feriatim cohxrcntibus. Habentur atborcs
multis in locis in Italia , e longinquis tamen re¬
gionibus allate. Aberrant qui hanc Loti fpccicm-
Guaiaci elfe plantam contendunt.

Hxc hiftoria Matth. fatis demonftrat,quantum
fidei tribuendum ipii in Botanica , quicquid tan¬
dem de ipfo eiufque feriptis fentiant cius Glolia-
tores , & qui fc ciufdem patronos profitentur. Is
commentarijs editis anno 1565 Sc anno 15 <■>$. Lo¬
tum Africanam non deferibit, fed nuda icone an- LqU(S
guftifoliam facit. At ailno 1581. Latifoliam pingit, ca„a
parum differentem ab eius pfexldoloto,atquc adeo Angu/lifo*
latioribus eam dicit foliis , quam Pfeudolotum. lt* ...
Vtramque Lotum deferioit, ac proceras ait arbo-
res in Italia peregrinas : differentiam nullam tra-
dit, vt qui nec viderit, nec noucritdn hifl. Genn.
qux conferipta 1555 , vnicam proponit iconem
cum latioribus folijs ac rotundioribus , cui titu¬
lum feat Dermrintcr gur^elbatim / Pfeudolotus,
de qua feribit : in Italia elfe arborem , qua: exifti-
metur Lotus vera: verum multas dcelfe notas,fo- Ustus Ser*
lia fere fimilia Piro,firma: baccas ferre multas fi-
mul iundasjvifu pulchras, ccEtuleas,acuminatas,
non iiigfatas : quofdam exiftimalfe Guaiacum,
quibus non aflemiatur, qubdfciat diucrfam eius Gnatae <wa
elfe formam cdo&us ab Hifpanis & Lufitanis.

Eccc Comicam profe&o vnius arboris meta-
morphoftn, ceu diribitor quidam Botanicuspro
fuo arbitrio, (quod ei propemodum familiare ac
folcmne , vti paflim hoc opere oftendetur, )vni (k
eidem fpcciej, nunc hanc, nuilc illam tribuit fi¬
guram : lulquc deque habens , quod humanx fa-
pientix antiftes Arift. non contemmcndo cdidto
cauc tsSpectes non ejfe temere multiplicandas.

Caincr. ad epitomen Matth. duas nonas adpo-
fuit icones , ealque differentes , fed longioribus
folijs vtramque. Idem id hift.Gcrm vnicam po~
nitjfcribens Pfeudolotum Matth.Clfe, alijs Lotum
Thcoph.veram:in Italia vocari Guaiacanam.

Gcfn : Guaiacum arboi, quxPatauij hoc no- Guaikchmi
mine in horto medicorum cftenditur : quam au-
diille fcribit,nafei in montibis circa Veronam,^:
c ramis cius aqua maceratis mflicos vifcurn pa¬
rare: atque ideo Vifcaginem ab eruditis quibufdam ^ f!CAg°-
fidto nominc,quoniam Guaiacum non lit.Frudtus
cius immaturos adftringerc;maruros vero ita dul¬
ces elfe,vt fere naufeam moueant. Eft & in Cdrdi
hifl. adpofita icbn huius, pro Guaiaco, fed perpe- GeJnKot
ram. Nec vfpiam legimus, ncc audiuimus a quo¬
quam [ quod quidem recordemur] Guaiacanam
circa Veronam proucnire.Qui de ea Scribunt pro
peregrina tradunt , tantum aEeft , vt ruftici circa
Veronam cx ea vifcurn parent.Scd fofte nominis
ambiguitas decepit Gefnerum, virum alioqui dili-
gcntiflimumr&' in tradendis fuis placitis candidif
limiim: ex Agrifoliacnim, qux Lotus dicitur qui-
bufdam, Vifcurn parari folct.

Guaiaciimi fallopio fatam ( Guaiacanam) 6c
creditam in horto Patauino,quam Commentator
fibi Conftantinopoli miflam iadlar,non aliam cer¬
ti: elfe., quam Patauinam , feu Guaiacum Pataui- Cu*,acuTn
num , Veram Lotum Thcoph.Pcna &: Lob, vo- LttHS %erj.

luilt. Theeph.

Ermeiinns Cxfalp.autore , arbor percgrina:qui- Ermelwus.
dam Guaiaci lignum die putaucrunt. kr melina in Ermeltn*'
Hctruria.

Quid fi apud Plin. dicamus inter Mala, elfe Tu serictiaL
beruin genus, quod Sericum cognominatum a co¬
lore ? Gal. Serica ab infolentibus tantum cibo ex¬
peti reflatur. Scc:

HISTORIA PLANTARVM.

Hili : Lugd : Tertia Loti Ipecics, qua: cth(in-
quit)Lotus non cllct,tameh in Lori generibus nu¬
merata eft > eaque celebrata a Plin. Lib.ir. c. 30.

Locus
F ab a Grx-

La i.Lutm Afnc.dc P/eudolutus: It. Loto albeto. Item
in icon. Lotus Africana, & fub alrera figura,Pfcu-
dolotus Matth. TJei-mcinter $ur0clb6um. Egre- fl

Lotus & Faba Glarea dida,quam Roma:, a luaui- | gie fane vero, fi diis placet. Ambas Matth. fiouras
cate frudus iilueftris quidem , iub Cciaforum habet Guaiacan^verftm nomina a Marth.tnbuca
pene n.itiua, Loton appellant. Hctrufcis hodie vo- LotoriS mifcet cu Guaiacana, atque adeo huic etia

Vua Indis.

Cerajo te¬
ner nucleus.
iZorrex ad
tincturum.

AS at th.

nor.

ad djfenter.
Dltjfyr.,.

Faba Gra¬
ea. •
vim ntt.

Faba Gra¬
ea.

T rape^un-

Trabifo».

Cluf decep¬
tus.

catur ~jua d‘lnd:a , prckrrim Florentia: , vnde ad-
uehcnd.im curauit Dalech. Fructu Geralis non
ablimili , nucleo duro , qui in Ccrafo tener eft ac
fragilis , quod Theoph. annotauit 1. 3. hift* c. 15.
cortice diluto , rubore iucundo , Se quo verilimi-
le eft pelles tingi polfc, radice lanas ; vt mirum iit
Match.fua: Loti cortici tribuiile quod Plin. de hu¬
ius cortice liceris prodiderat , cuius tinctura co¬
lorem rufum fieri alibi feripiit. Ramenta ligni dc-
coda in vino profunt Dyfentericis. Sunt qui, nec
vana quidem ducti comedura, hanc arborem
Theoph. (DitrTmeev efle cenfent , fructu Cerafo fi-
mili , duro intus Se folido nucleo , non vt in Ce¬
rafo fragili : maxime cum Plin. Theophrafti
verba lingula Latine folitus cxprimerejFaba Gra¬
ea defcripta,nufquam alibi Diofpyri meminerit.
Plin. I.14.C. 1. Fabam Graeam cum Loto primi
generis confundens , eadem & qua: Diofc. Loto
iua: tribuit. Ha:c elt Faba Graca(addit eadem Hilt.
Lugd. ) quam Bellon. a Conltancinopol.Cerafum
Trapezuntiam vocari fcribic.

Porro eadem Hift. Lug. duas habet figuras ex
Matth.vni titulus Diofpyros liue Faba Graea La¬
tifolia, Pfeudolotus Matth. alteri Diolpyros fiue
Faba Gr<jca anguftif. leu Lotus Alricana.

Idem tradit , Laurocerali frudum accepiflcfe
Byzantio , nomine Trabi^iiCurma/i , licet fimili
forma,colore Se faporepradirum: bina aut terna
habuille fub pulpa nullo putamine inclufa femina,
phna , fpadicei coloris , plurimum accedentia ad
Loti AfricansjVulgo Guaiacana nuncupara femi-
mina.Dixerat autem iam ante in Pannonicis, Lo¬
tum Africanam vulgo clF: Guaiacanam. Semina
vero Clufio milTa cxiftiinamus furtle Loti Africa¬
nae, & non Lauroceraf , cui ollicula lingulari a,
multum differentia a Guaiacana: feminibus.

Tabem, duas Lotiqjecies facit. Vnam Lotum
Africanamralteram ^feudolotu aMatth.defcripta.
§ur0clbftum. Grxcc WoV cfeV/^^Arabice Sudar:

triBuit, maiorine ignorantia an ofcicantia,Ledor
iudicct. Ncc ullam videmus rationem, cur vna
dicatur Lotus Africana;alrcra Pfeudolotus,quuirt
eiufdem planta: figura videantur , aut faltem .pa-
rum,& foliorum latitudine tantumjdiffeirentes, in
quo quidemMatthiolum imitatus eft, quiim rede,
norunt peri&.Sic vnus etror plures partt errores , vt
in prouerbioelf.

Guaiacanam iam a pluribus annis colimus in
II. E. C. horto Montb. fed hadenus nec florem
nec frudum protulit , quia quotannis fere gelu
maior ramorum pars cohricitur. Proucnit nobis
ex femine quod a D.C. Bauh.Patauio milium ac¬
cepimus nomine Loti Africana Matth. Mifit etia
Vefuntio ad nos Cl. D. Chiflletius, eiufdem vrbis
titulo Guaiaci.Argentinar in horto D.
D. Melchioris Sebizii medici Se profelforisjamici
lingularis, pulchram vidimus arborem cum fru-
du. In horto Patauino colitur : Bafilee , In hor¬
tis Plateri , Zuingeri , & Io. Heintzrnan Phar-
macopcej. Lugduni etiam proucnit nobis ex fe¬
mine , qua: florUit Maio; Colebant ibidem Se alij
in hortis , ncc Iilueftris ibi reperiebatur, vt Pena
&Lob. ex Valerandi Donrez teflimomo feri-
bunt. In illuftri illo horto Stuchardiano maerna:
arbores maris & foeminse ( qua: Herilis ) coiftpi-
ciuntur : ex quarum materie pulchella vafcula
tornanda curauiirius.

Licet parum fidei tribuamus hoc loco Matth.
adferibemus tamen vires , quas Pfeudoloto tri¬
buit , lic tradens : Qualitates cardem fere illi funt,
qua legitima: Loto tribuuntur. Vires quoque cz-
dem illi funt ,• fi rerum experimentatoribus credi¬
mus. Item funt qui velint Lotum Africanam al¬
teram eifdem cum Loto pollere viribus , id quod
nos quoque putamus. Sic ille. Sed quinam funt il¬
li experimentatores : Maneant itaque haec tantif-
per ralia , qualia funt > donec aliquid certius rcR
dicamus.

FINIS LIBRI SECVNDI

I STORIA

VNIVERSALIS

PLANTA RVM

.LIBER TERT1VS.

; QJI NVCVM EST , ET EARVM' QV^E VEL FACIE A R,

BORIS , AVT FRVCTVS , AVT NOMINE SOLO CVM HIS ADFJNITATEM

indeptx, flue indigeas, flue peregiinx.

E Pomorum cenfu & Nuces funt. Sed harum quoqueacccptio ampla & multiplex. Ksfues.
fano (Nuces) (&■ Attici ,& ali) Scriptores communi vocabulo fruttus omucr, operimento
duro tettos appellant. Harum intus corpus , foris lignum, vt Plinius limitat. Sed funt,

^ quibus & extra lignum caro vel pulpa , cdquevel edulis , vel cajfa & magna ex parte
ne&ett*- Priori» generis pleraque perjecutm liber prae edens , nimirum nuces plerafque
pulpa eduli obr citas, quemadmodum primus Poma , qua magna ex parte funt edendo : Er-
w go eas deinceps perfequemur , qua uut habent vel ex toto vel ex parte. Neque enim

■ operimenti modus vnus. Aliter Nux luglans obtegitur , aliter Auellana nojlrates , aliter Indica , aliter Pi-
i flachia , aliter Sfapbylodendros. Sunt forte inter peregrinas quibus & nullum tegumentum ofii obduftum:

$ quadam & tora lignum , aut corpus fere vniforme. Operimentum, vel coriaceum , vel pulpaceum : & hoC
i riirfus vel edule , vel non. Edule dicimus ad cibum fuaue , non medicatum , quale Juglandi , aut
Aucllanis plerifque: non alicui animantium , nec homini. InExoticis tamen nondum de ijli» plene innotuit ,
qubd ea magna ex parte pulpa vel tegumento exuta ad nos importentur. Sed rem ipfam aggrediemur d Iu -
. glande Nucum vulgatifima.

- .... . .. .a.

N V X IVGLANS.

Catvt I.

<j§, & in rimas altas dehifcente.

Is Ei k

PRocera ar¬
bor efl: lu¬
glans , multis
prelo ngifque ni¬
xa radicibus, tru-
co ad binum ter-
numque cubito¬
rum complexus I
fxpius crallef- 1
centc , materie
ampla , rufFa, vel I
lubfufca, multis
exiguis Tegmen¬
tis fcarificata ,
quibufdam par¬
tibus vndulatim
crifpa , robufta :
firmis , vaftifque
ramis brachiata,
cortice cinera¬
ceo, cra flo ,lxui,
per fenium hiul-
Fplia pinnatim

difponuntur jcoftiugationcs claudente Folio im-.'
pari , quorum Angularia ampla , fefquipalraum
longa , palmum fer£ lata , principio & mucrone
anguftiora, venis obliquis a medio neruo dedu-
£tis, pulchre viridantia , odore iucundo > fere
Laureo, led grani ori & vehementi , fapore ad- i„im\
ftringente. Iulum profert longum, multiplici cal¬
lo compa&ilem , cuius flaccefcentes paniculx
breui decidunt: tura flos emergit herbaccus,toti- rlot-
demque caliculacea tegumenta , quot flores pe-
tiolo contrahuntur, quibus Gngulis fingulx in¬
cluduntur Nuces. Nucem fiuefru&ura [quales
fimul multi confertim ex eodem pendent pedi¬
culo] iam perfe&iorem tegit puluinatus calyx,
acerbi & amari faporis,nec fine acrimonia , nigro
colore manus inficiens, cui fubiedtus cortex li-
gnofus, rugofus , in duas carinas apertilis , nu¬
cleum continens in binas partes ad medium fere Nudet^,
filium, & pene quadripartitum, reuolutionibus
cerebri fimiliterinxqualem, primo mucofum,ac
infipidumfere , deinde per maturitatem callo-
Tum, candidum, dulcem, cuticula pallida te&um,
exorturo trahens ex & W acido amaji-

24* HISTORIAE FLANTARVM.

cante quadam fubftantiapulpofa, cuius terreflrior
portio in lignea vel ex ligneo membranacea qui¬
dam nucleorum didepimenta abit , qualibus te¬
nuioribus interior offis cauitas magna ex parte
obduCta eft. Integri & maturi magnitudine mino¬
ris aut mediocris Perfici & pulpa viridi, feu inte¬
gumento externo pulumato , [quem Feftus vo¬
cat Culeolum 3 quali exiguum Culeum] atque car-
nofo dempto ,vnciafere latiores , & hac ipfa la¬
titudine longiores» ex rotundo in oblongum fub-
tumefeentes , fed delumbata vtrinque qua vaiua-
rura commilturaeft circinatione rotundi. Sunt &

Trullas

vncia non ampliores: in figura naturali , aliae ro-
tundiores,longiores alia:.

Huius porrb fruCtus varia & magna ex parte
monftrofa eit varietas. Nux enim Iuglans fu i na¬
turali &confuetaconftitudone biualuis efi: 3 ex
duabus carinis iqualibus commillis conflicuta.
Nobis vero multa: funt ad manus , plures obfer-
uati , vniualuesjbiualues , led non medio tenus,
vti communes triualues: idque diuerfa propor¬
tione, valua maiore reliquis , vel gemini vel tri¬
partita: maiori :alias iqualiter tripartita,ali2ls ini-
qualiter,vna integra, altera gemina, & hoc etiam
varie.

Nux nana Eft&quinulla nec valua neccommiffurain-
fignis,fcdoui fer^in modum, ex integra tefla
Gemina conftituta. Sunt &£ nani, Auellanam mediocrem
non excedentes. Geminas habemus, tam firmi¬
ter &prefilm coalitas, vt integras feparare non
fit: dcintegra potius duplex , fi figuram fpedtes,
quim cx duabus conftituta videatur, ni infigr.is
ille Iuleus per medium ambitum ipeciose diuide-
rct.

Brcui miranda figura: luxuria vel in hoc fruCtu
naturam lufillecertum.Reliquas differentias fpe-
cialiores poflea dicemus,hic enim fructus tantum
varietatem , magna ex parte monftrolam , paucis
infinualfe fit fatis.

iiutorum ' Citeriim diffiale efipronunciare & pro certo
flactta at adfirmare, quid fit Iuglans aut quomodo vocetur
9 apud Theophraft. exprelfam enim 8c fpecialem
njma. ejus defei iptionem non inuenimus.

Forte lib. j.cap. 7. meminit, nomine anpinxrjs
jcapud,',deqnaait, earum germina invnum fioliu
finiri. Et Gaza quoque Nucem Iuglandem con-
uertit.Scaliger tamen annotat.haud fatis e(Te ver¬
tere ,fed vertendum elTe in Perfica Nuce : qua:
fpecies fit in Nuce , ficut Pontica & Grica. Non
repugnat tamen Scal.efle Iuglandem , alioqui re-
futallet.-non enim mos eius priterire quicquam,
quod reprehenfionc mereatur : fed verbis Theo
phrafii aatiuam fuam fignificationem relinquen¬
dam cenfet : & recte. Thcophraft. cap. i3. lib. 1.
ait: Quorundam femen ftatim poft inuolucrum
ambiens fubeft ,vt Palmi, nucis: Gncc ha¬

betur, & Seal, vult interpretandum Iuglandisino
tamen exiftimamus, hunc locum polTe conueni-
re Auellanis,ideoledtores conferent quipaulo
pbfl de nuce EuboicaTheophraft.fcribemus,qua
forte non alia, quam Iuglans. Scimus Gazam di
uerfis in locis y^veut interpretari Iuglandem : ve
rum ea loca, qua: afc) n$d.KKta7jK>~s habet ad
Auellanas retulimus : J>oV Cd.Ka.vo y , qui quibuf-
dam Iuglans exiftimatur, dicemus capite dcCa-
ftanea.Nux Iuglans, yfieva ^aaiKiKnv Dibfcor. c. de
Centaurio magno:& cap. proprio : y&fia
i iytot Ticg-iyj. yd.Kvar.Et cap.de Paeonia , (SaenKiy.d yg.-
p ua. : quando ntnivTWJeio: 70 utja. tfutxa Kgfig &*■
ciKiY.foy.oia» ygfvov CaathJKov Gal. Nux regia (ficin-
cerpresreddit) eidemhb. de pond.&menfipcn-
detdrach.quatuor.

Per fle.
Car-f,
rerfte
Nux

rNux Iu-
glutis.

Cato Nuces caluas , Auellanas Prineftinas &:
Gricas habet : An vna harum poffit elfe Iuglans,
incertum. Varro aperte Nuces Iuglandcsappel-
lat, quando inquit: lib. 4. de Iing. Lat. Nux Iu¬
glans , quod hic Nux antequam purgetur, fimi lis
glandi. Hic glans optima & maxima ab Ioue &
glande Iuglans efl appellata. Eadem,Nux, quod
vt nox aerem, ita huius fuccus facit corpus atrum.
Hxc ille. Ad qui poftrema Scalig. Alii , inquit, i
nocendo Nucem didam volunt , quomodo 8c
& Gnce quoque l&pvov to y&gotw. Eft autem
vox Syriaca Luz, fed L.in N.abiit,vt Lympha, Nym¬
pha. Idem Varro in Geop. ait : Si Iugtandes ma-
gm,crebri,finitimi:fundi oramfaciuntfterilem.
Item : Nucem Iuglandem, quanto citius promas,
lucundiorc vtare , quod vctuftate fiat aridior.Ea-
dem in arena feruandam pricipit. Iuglandem <5c
Colum, dicit & Palladius, vti fuis patebit locis.

Apud hunc fpeciatim obferuauimus vocem
Tarentinam manifefte competere Iuglandi: quia
nulli faCta metione vilius Nucis priterquam lu-
glandis , dicit : Si Tarentinam facere volueris &c:
Clarum quoque eandem vocem non tantum de
Iuglande dici, verum etiam de aliis nucibus, vt fit
epitheton diuerfarumfpccierum , vtpatetexle-
Cbone Columelli, & dicetur quoque cap. de A-
uellarva. Nuces Virgihus fuo quoque celebrauit
carmine :Ecl. 8-

Mopfi rnuas incide faces, tibi ducitur uxor :
Sparge marite Nuces , tibi defent Hcfperus
oetan.

Spargebanturautcm olim in Nuptiis boni ominis
ergo, quod hieflentin cutela louis, cuius felix
erat cum Iunone m trimonium : Indeqne & Iu-
gl tndem quaii lotiis glandem di&zm volunt. Alio-
qui etiam Nuces fpargere adag: dicerdicirur, pro
relictis nugis & puerilibus exerc‘tiis,ad grauiora
fc conferre, quodPerlius i nfinualle videtur:quan-
do ait.

- — Er Nucibus facimus qUacunque r clictis
Cum fitpimus patruos.

Et Catullus lepide:

Da nuces pueris iners
Concubine : fatis diu
Lujiti nucibus: lubet
latu feruire Talafio.

Virgilius vero etiam pndidtiones ex Nucelu-
glande defumpfiile videtur : lic canens : Georg. 1.
Contemplator item , cum fi Nux plurima [finis
Induet in florem , & ramos eunt abit olentes:

Si fuperant foetus, pariter frumenta fequenrur*
Magnaque cum magno veniet tritura calore.

At fi luxuria f Aiorum exuberat vmbra,
Neqnicquam pingncispalex teret area culmos.
Curtius Nucem interpretatur hoc loco Nucem
Amygdalum : fed qua id ratione , vel qua faltem
ipparenti.i nondum videmus. Confiderent le¬
ctores, an perflarem Virg. non intellexerit Iulos
luglandis , Sc an Amygdalus proprie habeat ra¬
mos olentes. Aut quis vnquam Amygdalum fim-
pliciter vocauit Nucem? quis eam in fyluis crefce-
re dicat. CrefcitfaneNux , fi rarius in fyluis , in
(yluarum marginibus frequenter.

Sed attendamus quid Plinius de hac tradat. Ab
his(Sorbis) inquit locum amplitudine vindicaue-
runt, qui cefTere autoritati Nuces Iuglandes:
quanquam &ipfi nuptialium Fefcenniorum co¬
mites, multum Pineis minores Vniuerfitate , ei-
demque portione amplioFes nucleo. Nec non Sc
honor his naturi peculiaris , gemino proteCtis o-
perimento , puluinati primum calycis, mox lignei
putaminis. Qui caufa cas nuptiis fecit religiofas

LIBER

tot modis fetu munito : quod eft verifimilius,
qtiimquia cadendo tripudium foniimve faciant.
, Et has e Perfide Gregibus tran (latas, indicio funt
. Graea nomina. Optimum quippe genus carum
, Periicon atque Bafilicon vocant. Et hxc fuere
prima nomina. Caryon ^capitis grauedinc, pro¬
pter odoris grauicatem conuenit didtum. Tin¬
guntur cortice earum lanq , & rufatur capillus,
primum prodeuntibus nuculis. Id compertum
infectis cradtatu manibus. Pinguefcunt vetufta-
te. Sola differentia generum in putamine duro
fragi i i ve , & tenui ac cratio , loculofo & fimplici.
SoJum hoc pomum natura compadtili operimen¬
to 'claufit. Namque funt bifida: putaminum cari¬
us, nucleorumque illis quadripartita difttn&io,
lignea intercurfante membrana. Cxteris quic-
quid eft, (olidum eft, vt in Auellanis , &ipfo Nu¬
cum genere. Cato Grxcas nominat , quas qui¬
dam & in Iuglandium genere feruant. Adiecit
prsterea Auellanas , &Galt^s[ Caluas ex Vet.
gloll. Turn. J Prarneftinas, quas maxime laudat,
& conditas ollis , in terra (cruari virides tradit.
Mune Thafix & Albenfcs celebrantur. Et Taren¬
tinorum duo genera, fragili putamine , ac duro:
qua: funt Sc amphfiimx, & minime rotundx.Prx-
tereaMollufcx putamen rumpentes. Sunt qui
honoris nomen interpretentur, Sclouis glandem
efie dicant. Nuper Confularem virum audiui,
biferas &c Iuglandes nuces habere (e profiten-
tem. TUc Plui, qui & diucrfis locis de Nuce Iu¬
glande hxc habet. Succus pinguis Nuci Iuglan-
ai : putamine clauduntur : his ir. tus corpus , foris
lignum : iifdem putamen ftatim recedit h ligno,
extra gemina geminantur vicia :'grauis & noxia
etiam capiti humano , omnibiifque iuxta fatis Iu-
glandtmn vmbra , quxeunque aitigit , non dubie
venenum (,-ft.

Porro quod de tripudio ait Plin. id ita habet.
Egtrcsfamiii^s fponli cum domtfticos pueros me-
ritoiiosab oftiao turpi dimitterent , nuces da¬
bant , quas (pargerent nuptialia fej fonntnacxn-
tantes. .

Apud Grxcos , eodem inftituto nduusfpon-
fus 70. Iuglandes, Amygdala, & Nu¬

ces id genus alias fpargebat ,vt putant Gramma¬
tici, nupta: clamor ne audiretur. Scalig. in Catul¬
lum.

Duras apud Feftum Titinnius ujraciaf vocat,
vnde diminutiuum uoracillum.

In veteri glofT.no Calua Nux , Kajvov /W/xoV.
Turnebo Calua Nux alia eft. Plautus in Calceolo
Mollufcam Nucem (uper eius dixit impendere
tegulas , quam Iuglandem quidani interpretan- i
tur >6c P linius citato loco ad eorum genus referre
videtur.

. Scaligcr rcprehenditplin. qubd folins Iuglan- 1
d's nucleum binis legi valuis fcripferit.Nam & in
Piftaciis (inquit) veftigia qux per feipfa hiant,
aliquando vetuftatc. Mollufculx (ane Iuglandis
(addic idem) omninb genus, aut cum Tarentino
idem.

Illud animaduertentes ex eiufdemobferuatio-
^ ne,’fifl0i'xoV apud Theoph. lib.i.c.18. hift. diftingui
I n>^x7r' zcifvov , tanquam diuerfum a Iuglande , vt
i ntelligas errorem Gazx , qui lib^.necfemel ’<£-
faiKcv Nucem pro IuglancTe eft interpretatus,dum
Plinii authoritacem nimis fecurus fama: (equitur.

1 Nec temere quisdubitauerit, anquxPlin.de Ta¬
rentinis dixit, intelligenda de Iuglande , vt fane
intellexitie videntur Rucll.& Curtius , quorum
hic ait : Eft aliud nucis Iuglandis genus , quod
Tarentinum dicitur, quod ita molle eft , vt vix at-
Tom. I.

Z4j

ii r.

tre<ftatum frangatur:a Tarento, quod eft Sabino¬
rum lingua molle. Ad quod alludit Horatius :

— Et molle Tarentum.

De qua in libro Fauorini , authore Macrobio ,fic
repeiitur. Itemque quidam Tarentinas oues, vel
Nuces dicunr,qux funt Tarentinx. Tarentino¬
rum tamen Plin.duo genera po(uit , vt prius di-
diim.

Efie prxrerea quoddam genus Iuglandium Tuglandes
Nuces fine putamine edentium Africanus au- f' ne

thor eft, quanquam arte id fiat & cultura. mn*‘

Rarum &c propeiiiodum oftento proximum,
quod Tragus refert Vafonix, qui locus ad Rhe-
nuni ficus eft, Iuglandem repertam , qux ante
diem D.Ioan. (aerum ( qui non multo ante folfh- . .

tiumxftiuum incidere (olet) neque folia, neque Iuf*nt-r^
Nuces oftenderet. Cum verb id tempus adeftet, ^
parem reli quis nucibus fuifle, quod ad frudum &
folia attinebat, id quod lingulari nacufx miracu¬
lo fadum credit.

Apud eundem Tragum in margine feriptum
inuenimus, eiufmodi arbores Gengenbachu bi¬
nas extare. Tales fane aliquando etiam circa
Tiguium vidimus. An quia impedimentum ali¬
quod habeant, vel h radice, vel a (olo, quo tardius
germinent ? An vero lpecies quxdam peculiaris

naturx,vcl arce aliqua ad hoc comparata? R f
CxterumquodPiin.de bifera Iuglande obiter ’*** ‘
tetigit, haud vanum videtur.Nam & H imol. do¬
ctus & fide dignus Scriptor, biferas Iuglandes
Siluatiano Patauini agri viculo pcouenire, fatis
con Itare tradit.

Eiuldem obferuationis eft, germinare hancar-
borem, non cacumine, vt maxima pars arborum,
fed lateribus, impuJ/b priore pullulo , quaforma
& caudex cotus &pr;rgrandcs rami crelcunt. Mutui,

1 lutari in Quercum (enio nonnulli produnt: w Quercu,
quod nobis fane fabulx aut Grxcix mendacii exflodir,4r-
fpecrfnim pcopia^elTe viderur.quam velrationi,
vel experienti* , quibus non potertnon perpe¬
tuo incedere ftrpaca veritas in naturalibus. Nam

dens qux prodigiose transformantur eos (olici
toseilehnamus qmfeMagos, aut Mag,*pro-
feuores gloriola buccina proclamant 6 f

Tarentinas duriores & ampliffintaT frangen¬
di mora & m oracHlai a quibuldim vocari idem
Hermol. tradit. Praeterea MolluCca. putamen
rumpentes Heb Macrobium qui Perficum vul-

go didum, Mollufcam ellc putat , aperte halluci-
natum, eum is non de Perfrico , fed de Nuce Re
g'a& Iuglande, qua: ficdPerfide conueda pri¬
mum ad ncs.Mollttfeam intell.gat : nam i qmbufr-
dain Nucem Pellicam Vocati tradit, Sueuiihomi-
ras dodulimi teftimonio fretus. Th r ■

Tbaiiam quoque Nucem atque Gr.vcam A- »**.**
mydalarumelle generis Cloatius exiftimat N“* Cri'
Praneftinam Macrobius eandem effe cura A- 7 ..

uellana Varronis & Ncuu authoritate memi
nit.

Iuglandem Diofbalanon Theoph. vocalfe au- D.uh.U,
thoreftCloatius. Sed certe Diofbalanos Cafta-
neam Dio fc.fi gmficat. Proinde non parcius er-
rauent Non . Marcellus , qui Iuglandem pro fyl. Ncm,lr.
ueftn nuce mterpreratus eft. r0r.

Perficas & Regias Grarci, vti tradit Marcellus- p"P“-
Romam vero Iuglandes m genere Nucum eas Rts“-
dixerunt , quas nune priuatim Hetruria gen

tefrqueal,?mult*Nuces nominant. NucesPon „ ,

ticar.frue vt Theoph. ab HeracleaPonci. duitate
lemper appellat, Heracleotic*. . c.,nmiu

luglans, (tradente Ruell.) Gricis Caryon Ba
ultconjid eft,E^,a N«x,intcrdum Pcrfr.ca,Hubot-

X x ’

*44

HISTORIAE PLANTARVM,

Cut/HW.

N *MCt.

Juglandi*
er Qtter-
ca* odium.

Nux Per -
fca.

Regi* lu-
glauj.

Mollufc *

yuxt

T arent ut a
fudt

Cur

gUm

/u-

&
SUuercut Je
mutuo o-
dcrwt.

Bmyernot

caque, Gallis Ntfifrw* dl&am. Nucis callo fum her-
baceumque corticem Guliocam dicunt: Tenuis cu¬
nica, Nauci , vc quidam volunt, nominatur. In¬
feriori fui parte fertiliores funt Iuglandes.Sed mi¬
rum eft , quod proditur , Quercum Si Iuglandem
tam pertinaci odio diffidere, vtiuxta Nucem Iu-
glandem depacta moriatur, quii mutari in Quer¬
cum (enio nonnulli tradant. Eandem efle Nucem
Perficam, Regiam, Iuglandem, fatebitur, qui bo¬
nos autores tuolucrit. Optimum earum genus
Perficum atque Bafilicon, in eo genere, qux mol-
lior fit, & putamen frangat, Mdufca dicitur, vt
Tarentina qux nuda cortice, vel molli & fragili
prodeat putamine.

Nos quod de odio inter Iuglandem Si Quer¬
cum fcribit Ruellius , facile credimus. Iuglans
enim cito crcfcit,& magna fua vmbra Quercui of¬
ficit, amplifli uifquc radicibus vicinas cundabu-
dx,tardiufuecrefccntialimentum fiibripit.Sed al¬
ternis in alteram mutationem, tanquam fabulo-
fam rcfpuimus. Erroris autem Macrobii caufa
fuir, quod ipfe putauerit idem cllc Malum Perfi¬
cam & Nucem Perficam.

Bruyerus Nuces b nocendo ideo didas putat,
quod frangendo dentibus noceant : quali vero
huius noxar caufa primario ab ipfadepcdeat Nu¬
ce, & non ab homine, qui fuiVmn morem denti¬
bus conterere velit , quod poffic alia rationc;Ma-
gisariidet illa medicorum , quod edendo aut ni¬
mio vfu noceat ,vti patebit in viribus : maxime
vero.qubd fatis nocere credatur , quodeerte fen-
fille videtur Ouid.in Eleg.de Nuce,cum ait.

- - Quoniam fata Uder e er edor

Cnltus m extremo margine fundus habet»

/vXr Non. Marcellus ytannot.it Curtius, Iuglandes

criiusnot. Nuces agreftes interpretatur: Sed hoc quidem
> tutj a. nunus bene, fi vocis etymon confideretur.M.au-
' , int tem Varroni dicitur, quod hxc antequam purge-
Wf tur,glandi fimilis fit: Macrobio autemaluuando

Nux & glande. C: enim Baffus , vt hic fcribit in lib.qui

de verb.fignif inferiptus , Iuglans perinde ac Io-
DtosbnU- l*'s Slans’ Grqc$ autore Cloatio Verrio in lib. h
r.os Grxcis tratfe. , vt etiam Thcophr. ait.

Carjon Grxcoirum enim nonnulli imitatione >(J.ouov ami t
W<-. ,ideft , capftis grauedine. Plutarch. in Sym-

pofiqubd fpiritu graui Si capiti nociuo fit. Ab hac
Carjxft- voce Caryatides (de quibus Vitruuius lib.i.) di-
ebe , Luctatius, vt aliis placet Ladsantius , apud
Statium in Thebaide a Nuce arbore nominatas
Capanea. ^nbit. Philoftratus i n iconibus Iuglandes Cafla-
Ponnc * neas appcllaflc videtur. Pontica Nux etiam &
Nux Heracleotica dicitur. Plin. vero earum opti-
Herudeo- mum genus Baiilicum & Perficum efTedicit.Hoc
autem vlcimum Mollufca Nux dicitur, quod cx-
terisgeneribiis mollior fit, vt voluit Macrobius,
cuius putamen facile rumpatur, de qua Plautus i n
Calceolo :Mo|lufcam nucem &c: Hanc vero ille
errore , vtNicolao Perotto epifeopo Sypontino
placet,putat dici ex Sueui autoritate3qux Malum
Perficum cft. Sic enim hic in edulio quod More¬
tum inferibitur.

Mollufca hac Nux ejl,ne quit forte infeius erret.
Malum Non enim his , vt hic arbitratur, de Perfico tene-
Perfuum riori Pomo agit, fed de Nuce Perfica. In Moreto
enimPoma teneraponi non folebant ,fed Perfi-
cxNuces. In Perotti fententiamirem , fi cui u fi¬
dam claflici autoris monimentis doceret, in Mo¬
reto non Poma tenera, fed Perficas fioliim Nu¬
ces , id eft , Iuglandes , poni lohtas , quod ex Vir-
Nux gihano Moreto non probatur. AufonioNuxfim-
pliciter dicitur:

Er duplici defcr.fi putamine quinque genus
Nux.

Culeola Fello cortices Nucum viridium fiunt, *
dida;kfim>litudineCuIeorum,quibus vinum It-.,
ue oleum continetur, cuius diminutiuum vide¬
tur culiocx. Eidem vero autori luglandium Nu- <
cum lumma Si viridantia putamina funt.

Nace Fqilo, vel Nauci Pompeio , nucis putamc -i
eft, aut oli ux nucleus , vel medium Nucum difi- *
fepimentum , id eft, membranula illa, qux in me¬
dio Nucis interlita vifitur :denique cuiufuis pu¬
tamen nauci vocatum exifti nant. Qui- ■

dam^voce Grxca vd/.n , quod pellem caprinam
declarat. Sofipatro fabx granum eft,cum fe ape¬
rit. Nauci enim facere & nauci efle denuantur,
quod eft nihil efle, St nihil facere. Plautus etiam
protulit: Vitam tuatnvitiofaNuce non emam, quod
prouerbialiter dicitur, nec minimo quidem. Apud
Andxoph.vmcaNuie emere dicitur.

Regia Nux Caryon, eo quod, [vt fcribit Go- ,
ropius]C4r-/;«rad vnguem Cimbris defignet ip-
fius quod carum eft , cuftodiam , ideo te/Tcra
matrimonii. Nucleum tfam vocamus.

Iniurius eft Plimuslouisglandi , dum icipitis
grauedme , quam i nducat, nomen accepi iTe dicit, 1
quod tantum abeft,vt verum fit, vtne hoc qui¬
dem ipfi demus, hoc nomen efle peculiare : imb
commune non exteris modo Nucibus : fed etiam
Amygdalis efle afferamus. Neque vero Iuglafi-
des magis capin nocent , qu^m Amygdala. Qiiid
dico nocent? Cum vtrumque genus robur capi¬
ti addat, vt in medicorum fchohs nemini dubium
efle credo.

Latinis (ait idem ) ratio nominisNucumigno- •
ta,tametli & ab horum quibufdam eb ventum fit,
vt a nocendo Nucem deriuent, quoniam fatis
noxiam efle dicant. Abfitomen,vt frudus dul-
ciflimus tam inaufpicato nomine a vctutiflimis .
fuerit vocatus. Nuces tenerx non parum Myro-
balanis omnibus prxftantiores.Nux Cimbris Not
vel Nar, a quo non mirum eft Latinos Nux fecif- '
iCjCum Alemani quoq-, t-itif? indeforment:dicitur
a Vlottjquod neceflitatem fignificarc fcimus.Hxc
Goropitis, cui facile concedimus frudum Iucdan-
dis,fiue nucis nucleum efle innocuum, non tam&-
ideb concluferimus , vt male Goropius , Pii- i
mum fcilicet Iouis glandi fore i murium : isenim,
noftroiudicio,non lntelligitperCaryonfrudum,
fiue nucem a fuis putaminibus feparatam ('qux ;
non habet odoris grauicatem ) fed Caryon cum 1
fuis putaminibus, vel ipfam potius Iuglandem
arborem cum fuis frondibus , quibus vtrifquc
gravis odor in cft.

Monachis in MefiNux Alexandrina eft Nux Iu¬
glans. q

Corn. Nuces regias, inquit, noftri [ Germani] *\
Nuccsltalicas nominant. Placotomus annotat, h
abfoliAe, pro Iuglande fumi , vt ab Ouid.de Nu-
ce.BaptiftaFicrain Ccena:

Mille Nuces poterat dixijfe ,fed unica Invians
Nux dict.i eit, lingua 'tam nocitura tua.

EtRob. Conft. Latini cum Nucem fimpliciter S

licunt , Iuglandem intelligiTnt^yov, arbor 1 ;

pfa, id cft, Iuglans. Macrobius ementita Theo-
ahrait automate , Iuglans i aquit, quali Diiiiglas,
deft, JioV.SfitActy©-, ficut Theophraft. ait. Trago
Nux Perfica, Nuxregia, Grxca, Euboica, Ca-
yon, Iuglans, Iouis glans, autDiiuglans : Nux,

<cNux Iuglans plerifqucherbariis.Hcbr.Aeggos,

Canti«.5. In Hiercm. principio [vtDiu.Hicron.
in Ecdef caput ii. fcribit ] Baculus Nuceus
Saced h varietur accentus Si Nucem (fignificat

VT

LIBER III

M5

£ Vigilias in Ecclcf! 70. Intcrp retes pofuerunt
il Auvy^nhov ipfum verbum Sacced , quod, in
Hicrcmix principio eft: fed ibi in Nucem verfum
«ft, hic in Amygdalum :dequare etiam cap. de
Amygdalo. Arab. leu?, Leuz,, aut Giauzi. Serap.
cap. 1 61. Lcum,id eft, Nux. Germ. tTufjbftum:
Fm^SjBaumnu0/tPelf$niif/tftu0.Gal.&oifV
ficr,#oix-Belg.#oteboom , tToteleer : ©F emote/
TTalnetc, U)ftlfd;enotcn : Iuli nucum, (faucFoue.
Hifp. Nogal,Nuez» Catal. Notu: P ortug. Noxj & fio-
guerra arbor.Bohem. tDlafFy ©rcd?. Angi.
mittrcc. fru&us tPalmit.Hung.bio.

Diximus quafuam fuperius Prilcorumex Pli¬
nio differentias: Poflcritas etiam fuas obferuauit,
& Nucis Juglandis proprias. Tragus in teneras
«Se duras dillinguitrqiia: tenerum corticem habet,
Tarentinas Niaes dici ait : qua: durum, Germ. (5riU
bclnu0. Lonicer9 triplici magnitudine diftinguit.
Prima: magnitudine pugni, pfcrbfnuf?/aut Kofb
nuf>: Lat. Nuces eqttina.Sccand;: medix: cfemcinc
: Tertiq minores , valde durx , ©fem nufj.
qua: poftrcmselbrtalfe ilis (unt , de quibus Cx-
(alpinus ait, qua: purgari vix a putamine poflint,
Surdas vocari. At (an e qui adfigur? , magnitudi¬
nis , duritiei atque adeb faporis varietates refpi-
cere volet, in numeras propemodum deprehen¬
det Nucum Iuglarfdium differentias. Nam & ea¬
rum , quas medias facit Lonicerus , & teneras
Tragus, diuer(a& magnitudo, & figura, & duri¬
ties. Sic & duras (lu Surdas , & figura & magni¬
tudine variare nouimus, quarum tamen nuclei,
edi difficulter eximantur, (apidiffimi funt. Inter
vulgatas fett medias prsftant, oblonga:, albican -
tes ac fragiles , ponderofxac plens , albo intus
nucleo, putamini non tenacius adherente, guftu
dulci &(uaui. At magnum iftud Nucum genus,

' quas Caballinas vocant, bonitate & pondere, aci
proportionem reliquis cedunt, hon enim intus
oppletx, (cd magna ex parte vacua: (unt, minus
fapidar: ha: Malis fere magnitudine xqualea, ex
quarum cuppis feu valui s marfupia pueris gc-
I 'flanda fiunt. Nec tacendum quod Thomas Ha
. riotin hiftor.Virginex infui? tradit: 1. Nucum
magnarum in Virginea copiose prouenire duo
genera , vnum eiufdetn faporis & forma:, aut pa¬
rum differentis ab Anglicis, eis tamen putami-
tia duriora elle&crafnora. z. Aliud genus maius
& durius, nucleo magno , oIeaginofo,dulci.

Nuxluglans, authore Pallad. amat loca monta¬
na, humida, & frigida, plerumque lapidofa. Po-
tcft tamen & locis temperatis iuuante humore
nutriri. Exiftimauerimus tamen in Italia aliifque
calidioribus regionibus frigida amare > rcfpedtu
caloris magni illarum. Aquas, fi R uell. credimus,
odore Iuglandesjfrignrifquc cupidx funt. Paffim
in omnibus fere Germania: hortis pfouemt. In
plurimis Galli? , Germania tam inferioris, qu*m
fuperioris , prsfertim agrorum marginibus plan¬
tata:. Apud nos Montbelgardi & locis vicinis
fxpiHS gelu perduntur fummitates, quemadmo¬
dum & luniores arbores , prxfertim fi loco hunu-
diore plantat* fuerint. Bafilex & m AKatia a-
bundant, reperiuntur etiam in fyluis quibuldam,
vbi arborem vidimus folia exteris multo tardius
proferentem, fimil6mque Argcntinx , & circa
Tieurum. Dalech. Nuces, qua: antea velut ari-
dx° ic mortux , pridie D.Ioannis fertum, diem re¬
pente germinant, folia mittunt , in agro Lug-
dunenfi perquam multas reperiri aderit , qualem
cum Tragus aliquando obferualfet, id lingulari
naturae miraculo fieri credebat. Eiufmodi arbo¬
res Gengenbachi binas hodie etiamnum extare,

Tom.l*

iaan fuptididhim. in SueuiaNuccsmagn$ fiunt.

In Rheni tradtu (xpd totos agros iis conlitos vi¬
deas, vbi oleum copiose paratur ex frudu. Om¬
nibus vulgo in Italia nota, tefte Ma ch. nullumq*,
aerem afpernatur, fi Curtio credendum. In Hei- K**
uetia pamm obuia > fed ab hortis exui ue fuadet
Gcfn. ob magnam & noxiam vmbnm , & qubd '
folum vicinum emaciare foleat, ob nutrimenti
copiam quod attrahit.

Nucem Caballinam maximam in horto Exc.C.

Mon tb.a nobis plantatam colimus,& alterius ge¬
nera plures , variatitefque, fructuum figura 5c
magnitudine. vifiumi

Thalius vifcumviditinluglandcin horto Mo- '
nafterii Ilfeldcnfis. Tcmpu^

Paniculas feu Iulos atque gemmas protrudunt
Martio, fi tardius, Aprili , feu vt Plinius ait:germi-
nant poft afflatum Fauonii, fru&ificat Actutnho.

In noftris regionibus Nuces plerxque matura:
funt circa finem Augufti, & Septembri magna ex
parte. Habentur tamen in quibu fdana locis prx- ^racoces
cociores; frudum Aug. initio perficientes, quas*"T' Ai*
^(iic^OnufJ , noix d" Aouft vulgo vocant. Tarda: Si serotina.
(erotinx (unt , quas a D. Ioann. vocatas dtximus
non enim ante Odob. maturantur, Si cum alis
defecerunt, illae demum recentes mehfis adhi¬
bentur, quamuis putaminis duritie , faporifque
guftu fatuo minus gratas (int qui dicant : Ex du¬
ris tamen etiam cog itum nobis genu* prx ;pux
fuauitatis. MuLos annos (uperui .it Nux ,acmi-
rumin modum grandefeit : Cariem ( vtannotat
Tragus) vetuftateinquenon fentit. Tenera cft
arbor in calidioribus regionibus locilque apricis
feliciter proucniens.

Seruncm Nuces porred? commilluris iacen- Satia:
tibusiCal.Martiis ad Idus eafdem. Ad IdiisMar-
tias IugUndem ferere prxeipit Colum. Iuglans,
vt Damogeron, & Pallad.author eft, nucibus fuis
eo mote quo Amygdala feritur , & iifdem menfi -vtmeUnf
bus titemauulfione & viuiradice. Sed nux quam ndoU/cit.
politurus es , melior adolelcet ,fi pueri impubis,
vel nondum experti Venerem vrina quinque
diebus maceraucris , quod &i Amygdalis com¬
mendatur. Sed quas Noucmbri menle difponis,
aliquatenus in Sole (iccabis,vtexiccetur noxium
virus humoris. Q^uas verb menfe Ian. vel Febr.
politurus es, aqua fimplici pridie macerabis, Po- Serendi
nemus autem tranluerfas , vt latus , id eft. Carina m0^mr
ipfa, figatur in terra. Cacumen ipftim , cum poni¬
mus Nucem, in Aquilonis partem diligemus. La¬
pis (ubter , vc-1 tefta ponenda eft , vt radicem non Jy
(impliciter, fed rcperctilfa refpeigat. Lqtior fiet,
fi (x pilis transferatur. In f.igidis locis bima, in
calidis trima transferri debet.

Radices plantarum ( (icutin aliis arboribus fo- Cultus^
lemus) in hoc genere refccare non debes. Fimo
bubulo imaplanra tingenda eft : fed melius cinis
afpergatur in ferobibus , nc calore ftercoris adu¬
ratur: nam cinis creditur vel corticis teneritudi- ytcortth
nem procurare, vel fructuum denfitaremndfer-
re. Altis ferobibus deledtatur pro alboris ma->,
gnitudine, & defideratinterualla maiora , quia fratdenfi.
(lillicidiis foliorum fuorum proximis vel fui ge-^*
neris nocebit arboribus. Debet aliquando cir¬
cumfodi , ne caua fiat vitio fenecftutis, quxfi vi¬
tietur: canalis longus ^ fummo trunco ad imum
debet excudi , (ic beneficio Solis , & venti dure-

fcunt,qux in putredinem tranfibant. <i,t, ,t~

Pofteritatis memoris mandarunt rei rufties
periti, ( vt refert Ruell.) neque Iuglandem , ne-
que refiniferas arbores , nullo infitionisintcr(e|

lq.6

HISTORIAE PLANTARVM.

aut cum aliis pignore iungi polle, itavt Iuglans
Imglmdtm alteram non admittat arborem, fuum etiam fur-
mjcrt. cularn refpues fi pangatur , nec vllo foederis nexu
coalefcens.

Hinc forte Tragus commotus , ( nifi peculiari
vel fua vel aliorum id tradiderit experientia ) Nu¬
cibus, inquit , feriturluglans , nec inferi vult, vt
alia: arbores. At Palladius contra in Ian. cap. 16.
fcdbit : lnferitur, vt plcrique alTerunt,menfe Feb.
in Arbuto ,fed melius in trunco, vt alii, & in Pru¬
no , &in fe: Dequc cius infertione hos fecit ver¬
ius.

A rbutem frories vaJU Nude occupat vmbra ,
Pom iique fub i iphct cortice tuta refert.

Et ii plane, vt Damogeronti placet, k veritate de¬
fecerunt, qui nullam infitionem admittere Iugla-
dem crediderunt , experientiaque docuitluglan-
dis refinofie Terebintho aut Piftacioinficum co-
prehendillc , &: in grandiorem lua lorte arborem
cuafifle.

Terebinthus & Iuglans furculum Piftacii reci¬
piunt , qui conceptus perfarpe coaluit. Et licet
forfitan non ficilc coe it,non ideo tamen id ha¬
bendum negledui , fi res non femper fuum for-
tiatur effedum.

Sunt qui hocinfitionis vtantur genere. Nu
lufittotm ccm obruunt , & vbi adoleucrit, bimam aut trima
radiciuiseruunt, radicique furculu iuxta carnem
Alu. infigunt, & iterum terra: religant. Alii ramulum

anniculum legunt & inucrtunt,infitumque dili¬
genter viminibus obligant. Vt vt res fit,no$ fanc
mfitionis multa cura non opus elleiudicamus,fi-
quidem, nucum fatu facile ac foeliciterproueniat,
& iterata [ noftri fanc iterata femel atque iterum
conter.ti fere funt] tranfplantatione breui ado-
lefcant: nili quis forte infitioncmMangonii ergb
tentare velit. Huic noftrx fententix fubfcribit
Ouidius, quando ita canit:

Sed putomagna mei e(l operofo cur a colono.
Invenias , dederit quid mihi prater humum*
Spvrifc mea facilis contempto nafeor in agro,
Parfque loci yqua fio, publica pene via efjt.
jurt( Si dura Nux erit , vei nodofa , cortex [ prxei-
W circumcidendus erit, vt vitium mali de-

fit Nhx. ducat humoris. Alii radicum fumma prxeidunt.
Alii terebrata: radici palum de Buxo imprimunt,
vel Cuprinum clauum, vel ferreum, ad medullam
vfque vt quidam volunt* Sic edam lxtiorem fu¬
turam. Si quis terebro (vt Damogeron autor eft)
per medullam arborem traiiciat, atque foramini
parem Vlmcum adigat cuneum , nodo/am duri-
tiemNuxexuet.

Ea fi udum non amittet, fi Verbafci radicem
rtfruclZ vel coccinium c fterquilinio panum amuleti vicc
non Am,t- |uft,cn<Jat. Cuius amuleti ratio naturalis cum nul¬
la lit, ei us dignitatem inter vanitates Grqculas re¬
ponimus.

VtfruflHt Cinis iugiter, vel caudici,vel radicibus offufus.

Tenerior & teneritudinem adfert,&frag;liorem nuclei car-
wnJcAtur. nem efficit, autore eodem.

T urent, n* Si Tarentinam , inquit Pallad. facere volueris,

fur. folam Nucis carnem lana propter formicas obuo-

lutaminfeminario debebis obruere. Si ferentem
*4l,m mo- iam in hoc genus velis mutare,lixiuio per annum
continuum ter rigabis in menfe.

Vt Nuces Nuces nudas & fine putaminibus edent Iu-
nui* nu/. glandes, vt pollicetur Africanus , fi fradis vtrin-
que carinis integer nucleus illefa prorfus carne

;»r lana vel vitigineis foliis recentibus, aut Platani

t,»s netfcAr frondibus obuoluatur, quominus a formicis <

tur aliis «*'**«»*'“» uwuuiuaiui^uumiiius a rormias enu-
Qtfoa. c^eatus erodatur frudus : dcin terrx mandetur.

Hoe idem Florentinus alferit. Vt Tarentina fiati

fiue,quod idem effe putat Ruell.fuis operimenti
fpoliata, folam Nucis carnem vellere propter
formicas, muolutam in feminario obrui iubent,
quod in Amygdalis quoque venturum pro¬
mittunt: fcd cinerem ferobibas afpergendumiqui
modus fere idem cum prxdido Palladii. Vc Nu¬
ces in proximum annum copiofiusproueniant,
mos eft hodie apud rufficos quofdam, vt Nuces
perticis decutiantur. Hinc non inconcinne qui¬
dam alludendo cecinit:

Nuxyafin:isjuuUcryfimiH funt lege ligata:

Hac tria nil frvtttis faciunt yfi verbera ceffant.
Credunt enim,fi Nucem glumeis vinculis obvin- |
dam , fuffibus tundant, reddi facundiorem.

Democritus feriptum reliquit , fi quifpiam ie-H
iunusfeorfumlentisgranamandat , atque dum “j
adhuc manium in ore verfat, quum flore pubet !
Iuglans, ramum demordeat , arbor Perfica difta- j
bcfcet. Item fi flagrans igni Lentis granum radi-» I
cibusimprimatur • aut fi in traiedam terebra ar- i
borem , puerile lotium indatur : aut fi quis iuxta ;
ablaqueatam radicem didamnum,fabas,vel pan- j
num menftruo /anguine mulieris imbutu depo- 1
nat, arborem ariditate tabida conficiet. Hxc j
Conftantir.us refert, &ex eo Ruellius,fed vt li- j
bere dicamus quod fentiamus>eiufmodi vei fu- ,
pei ftitiofa, nec vllarationefundataputamus.qux
ex Democrito adduda funt: vel fane illicito quo¬
dam autDiabolico condimento non vacua : vel
deniq-, ab impoltoribus & mendaciorum man¬
cipiis veteratorie effida Cc ementita. Noffrum
eft , non folum non tradere talia, fcd nec tradita
credere ,. nec fi opinio quasdam finiftra nos tra¬
hat, vti credamus temere vaneque experiri : inte-
rimtame de vanis 6c nulla bona ratione fundatis
aut ftabihtis, libere, nullaque vfi circuitione, len- |
tentiam noffrain pronunciarc. Sed de his fatis.

Cortex luglandis hians, &abfcedens maturi¬
tatis argumentum eft , quales & reponi debent. ^
Seruantur, vt tradit Pallad. vel paleis obruta:, vel j
arena, vel foliis fuis aridis,vel arca ex ligno fuo fa- j
da inclufx, vei Cepis niiftx, quibus hanc viciflitu- j
dinem reddunt, vt eis acredinem tollant. Mar¬
tialis alTcnt, & expertum feait, virides Nuces
tantum liberas putaminibus fuis meile demergi,

& poftannum virides effe, Aripfum mei ita medi¬
cabile fieri, vt exeo fado potio arterias curet 8c
fauces.

Hyppocrati AmygdaI$jtftuofe(xwr*/«*)funt, yJ
verum probe alunt [cfos/uo/.] Aeftuofx quidem vfi
funt propter pinguedinem, nutriunt autem pro-
•''ter carnofitatem ,& Nuces (j^cu*) calidx fimi-

es his funt. Nuces regix, aliquibus Perficx didx J

autore D ofcor. in cibo fumptxcodu funt diffi¬
ciles, ftomacho nocent , bilem gignunt, capitis
dolorem inferunt , funtque tuffientibusinimicx:
vtiles verb in cibo iciunis ad vomitiones concita-
das. Venenis quoque refiflun: cum ficubus , &*„
rutaprxfumptx , ac etiainnum poft ipfa venenat
haultacomeftx. Largitis autem cfitatx, latos lu- Ve
bricos pellunt. Imponuntur & mammarum in- Lu
flammationibus , adfceffibus , luxatifque , cum ^
mellis exiguo $£ ruta. Cum C^pa autem-i*.
meile Scfale, contra canis hominifque morius
proficiunt. Exdem cum calycc fuo peruftx , & 4<k
vmbilico admotx, tormina fedant. Putamen ve- Toi
rb combuftum , tritiimque in vino & oleo , pue-
rorum capite perundo capillos condecorat, Aio- dos.
peciafque replet. At qui intra ipfum eft, nucleus
vftus, tritus, & cum vino appofitus,menfes fiftit, Ga
Perueterum autem Nucum nuclei commanduca-
ti & impofiti,gangtxms,carbunculis,xgilopibu3

LIBER III-

|e alopeciis przfentifunt remedio. Fit& exiif-j
dem oleum tufis, exprefsifque. Porro recentes,'
vtpote dulciores , ftomacho funt innocentiores:
quapropter & Alliis mifcentur ad acrimoniam
ipforum eximendam. Ex ipfx quoque impofitz
liuentiafeu fugillata emendant.

Nuces Iuglandes, vtfcribitPIin.Grxciiicapi- i
tis grauedine appellauere. Etenim arborum i- !
piarum foliorumq-, vires in cerebrum penetrant:
hocque minore momento ; fcd in cibis, nuclei fa¬
ciunt. Sunt autem recentes iu.cundiores , ficcx
vnguinofiores, St ftomacho inutiles , difficiles
concodtu, dolorem captis inferentes , tuffienti-
bus inimica, ( quoniam impleto vaporofo halitu
capite, fluxio nem cohcitant, vti putat Dal.)& vo¬
mituris ieiunis : (laxatum enim St emollitum o-
leolo luo vnguine ventriculi os, ad vomitionem
imbecillum reddunt ) apta: in Tenefmo folo: tra¬
hunt enim pituitam. (Conueniunt in Tenefmo,
non quia trahunt pituitam, fedquia flatus cralfos
redi inteftini extremam oram diftendentes dif-
cutiunt, St vifeidampiurtam ibi tenacius ir.hx-
rentevn abftergunt, Dal.) Eaedem prxfumptz ve¬
nena hebetant :itemanginam cum ruta& oleo.
Itemaduerlantui Opis ( Alliis Diofc.) lenuint-
_ que earum faporem. Auriumtnflammationi im¬
ponuntur cum mellis exiguo. Item cum Ruta
. mammis St luxatis. Cumcxpa autem &fale St
meile, canis homini (que m ilui. Putamine nu¬
cis luglandis densje-tuus inuritur. Putamen com-
buftum tritumque in oleo aut vino , infantium
capite perundo, nutrit capillum : & ad alopecias
eo fic vtuntur. Quo plurcs nuces quis ederit,
hoc facilius tineas (Txni.is Vct.) pellit.Qu.xper-
t veteres funt Nuces , gangrxnis &t carbunculis
. medentur :item fu ei II. itis. Cortex Iuglandium,
li ch c n u m v 1 1 i o, & dy fe n te ri cis p ro de ft. Fol i a ti i ta
'* cum aceto , aurium dolori. In Sanduariis Mi¬
thridatis maximi regis deui di ,Cn. Pompeius in-
ucnit in peculiari commentario ipfius manu
compofitionem antidoti , e duabus nucibusfic-
cis ,item Ficis totidem , St Rutx foliis viginti fi-
mul tritis, addito falis grano :& qui hoc leiunus
k fumat, nullum venenum nociturum iSo die.Con- ;
tra rabiofi quoque canis morius , nuclei e ieiuno
homine commanducati lllitique prxfenti reme¬
dio efle dicuntur.

Antidoti itPlm.memoratx , eleganti quoque
carmine meminit Serenus cap.8. de venenis pro¬
hibendis:

Antidotus vero mult is Mithridatica fertur
Conficiat a motlit, fed Magnus ferini a Regis

Cum caderet v:ttor , vilem deprehendit m illis
Synthefin,vt vulgata fatis meditamina riftt.

His denum Ruta foliumf alit & breue granum,
Iugland/fque duas, totidem cum corpore Fica.

Hac oriente dio pareo confperfaLyao

Sumebat metuens dederat qua pocula tutor.

Accedamus ad Galenum. Is diuerfis locis de
Nucis luglandis viribus hxc habet. Nucis regia:

J' «ctWuif capitis parit dolorem. Nuces tenera:,
rancidx , vftx , cinere digerunt St adftnngunt
Quidam Nuces regias appellanteas , qua: nunc,
Nuces ab omnibus nominantur. Sunt St a lix
•iquzdam, (\ux MTTtMpva. appellantur , prxdidhs
multo minores, quas nonnulli noim/^id eft, Pon¬
ticas feu Aueilanas vocitant. Multus autem am¬
barum eft vfus : alimentum corpori prxbent exi¬
guum , copiofius tamen Pontica nuncupata,
quam Nux regia : quod ipfius fubftantia fiteoa-
dior, ac minus oleofa. Regia: autem laxior eft,
conti netque in feipfa plus pinguitudinis. Habet
Tom. I.

tamen & adftringcntis qualitatis non exiguum,
qua: tandem procedente tempore marccfcit, tota
ipfius fubftantia in fuccum pinguem tranfinuta-
ta, adeo, vt cibo prorfus fit inepta , quod fua pin¬
guedine, oleo veteri affimilis appareat. Cxterum
qu.x viridis adhuc eft ac humida, neque adftrin-
gentis qualitatis, neque olcofx confpicue eft par¬
ticeps , fed magis quodammodo eft a.~nix. , id eft.
Qualitatis expers, quod faporis genus aqueum
vocare confueuimus. Coquitur tamen hxc Nux
facilius, quam Pontica , ftomachoque eft gratior.
St multo magis , quando cum Caricis manditur.
Traditum autem i plerifque Medicis eft , homi¬
nem a Pharmacis lethalibus nihil magnopere Ix-
fum iri, fi vtrafquc has ante alios cibos cum Ruta
fumpferit. Liquet praeterea, quhd humida qui¬
dem apta ad dciedhonem eft : ficca vero minus.
Pleri que autem ventris fubducendi gratia cum
garo etiam ipfamprxfumunt : in quemvfiim vi¬
ridis eft accommodatior , vc qux adftringentis
qualitatis minus fit particeps. Quin St ficcarum
quoque , fi prius (quod nonnulli faciunt ) in a-
qua fuerint maceratx, facultas viridibus eft affi¬
milis. Ipfa vero Carya arbor tum in foliis, tum in
germinibus adftridionemquandam habet. Cx-
terum euidentem plurimamque in nucis putami¬
ne recenti pariter St ficco , proinde eo fullones
quoque vti folent. At nos eius exprelfi fiicco , fi-
militer vt Mororum St Ruborum ,in meile deco-
6fo , vice ftomatei medicaminis vtimur. St ad o-
mnia reliqua adhibemus,ad qux modo di£ti fucet
conuenirccenfentur. Porro ipfius id , quod e-
dendo eft , oleofum eft , St tenue : itaque etiam
facile exprimitur: & quo diutius reconditum fue¬
rit, magis tale efficitur. Quamobrem oleum ex
eo inueterato exprimere liceat. Tunc fane ad¬
modum fit per halitum euaporatoiium. Itaque
quidameogangixnasj&carbunculos , St xgilo-
pas fanant, ac nonnulli ad neruorum vulnera v-
tuntur. Cxterum fi recens fit,adftringent:s non¬
nihil qualitatis etiam obtinet. At quod imperfe-
dum eft etiamdum, ac nondum ficcurn , veluti
reliqui frmftus omnes, qui virides funt , plenum
eft femico&x humiditatis. Nucleus tamen eius
(alii putamen malunt) vbiinariut , ( aridum Sc
vftum) tenuium partium St exiccatonum eft me¬
dicamentum, morfiis expers.

Eft St aliud eiufdem GaLmemorabile experi¬
mentum a nucibus, quod his tradit verbis. Ego
quando primdmin patriam redii, agrum pertran-
liui, St inueni quemdam hortulanum , ab vua St
tonfillis ac glandibus fere fuffocatum. Vtebatur
autem collutione aqux mulfx Rofis in ipfa inco-
6tis. Cum igitur uidiflem frudtum nucum in vi¬
gore efle,iuffi detractum ab eis extremum corti¬
cem , quo etiam tin&ores videram vtentes, fta-
tim in mortario contundi,& fuccum eius per lin¬
teum excolari, nondum fciens, quomodo iuxt&
cralfitiem aut tenuitatem haberet : Cum vero re-
perillem aquoftim. St compage tenuem ,garga-
rifare eum iuffi ipfum hortulanum. Poftquim.
vero valde tenuis apparebat 3 prxeoxi : St mei
commenfurate , velutin eo quod ex Moris fit,
fieri fciebam, admifeeri : atque vbiiam ad com¬
pagem mellisreda&um eflet,hortulano vtendum
reliqui. Porro cum viderem celerrimam vtili-
tatem ipfi inde oboriri , prxft.abile ratus Ium in
multis experiri: atque ex hoc fufficiente experi¬
mento accepto de facultate cius Pharmaci, fem-
per ipfo vtor. Merito itaque mirandum, nullum
ex prioribus Medicis aliquid de hoc Pharmaco
mense concepiire,vt tum parabili, tum generoff
X 4

iridici

Aina-fm

'venena

Alnum fol .
uit.

Carya.

Putamen.

Ad /tomo»
luam.

Oleum'.

Ganjrrana'.

Nentor»/»'

i/uinera.

TonflltS

Ctrtexl

2+S

HISTORIAE PLANTARVM

hoc fuceo vrertntur , maxime cum viderint ,
quomodo etiam manus inficiantur eorum
qui virides Nuces decorticant. Ex his e-
.rum apparet , qualis fit earum fuccus , 6c
quod xgre elui poflit ipfarum adftringendi vis,
Verrina* adeb vtncq; per fortifiimaexterforia elui queat,
iw rnmtm- Amplius autem adhuc miratus fum de medicis,
<*>■/«* qubd non cogicarint fortem efte’ ipfarum vim,
cdm etiam tindtores videant eiufinodi Nucum
corticibus vti. Nifi enim in profiindum manuum
defeenderet, & nifi per omnemfiibftantiam lana¬
rum penetraret, non certe xgre eluibilis eiret.
Cum verb defccndat , indicat plane fubftantiam
fucd tenuium partium efte : rationi autem confe-
taneum eft , adftringendi vim maxime proficere,
vbi in eiufmodi ftibftantia contineatur. Etenim
qux exadftringentibus crafias partes habent, per
adftridtionem cogunt & condenfantfuperficiem
corporum quibus adhibentur , & a progreflu in
altum ipforum corporum fefeimpeditint.Qmbus
enim etiam alias 06 fubftafitix craflitudinem
impoffibile erat progredi in altum , his fane am¬
plius impoffibile fuerit, denfato corpore iuuare,
& quod totu m eft infiammatum. O ptimum ita-
quejefte Nucum fuccum perfuafus, vtqui etiam
codhim cum meile guftarim, nihil infiiaue ha¬
bentem.

^ In libello de Dynamid. Galeno attributo , in
rimdei. formula ad haemorrhoides recipitur cortex virgi-
Capifi nis Nucis. Perficx Nuces , ex lententia Athen.
gr*uet. capiti non minus graues funt quttm Heracleoti-
cx, magis nutriunt , os &fauces exafperant : alfq
vero minus lxdunt, &cx omnibus Nucibus, fi c-
danturcum meile, egeruntur pro mptifli me.

Diphilus Siphmus regias Nuces fcribitdolorem
capitis excitare, innatareque ftomacho , Scexiis
teneras , qux adhuc candicant, clfc meliores , ac
fuccilaudabilioriS: parcids nutrire ,qux in furnis
Nucei per- friguntur. Perficas Nuces Caftaneis efle deterio-

/fCM.

res, nec edendas , nifi igne fint co&x acfrixxtha-
rum quippe vnginofam nocentiflimamque pin¬
guedinem, ignem alFumere.

Nux un- ^ux ^ yt p0tc adhuc aquatioris humo¬

ris , vt refert Plinius Valerianus , ftiptica & frigi-
Stomxcbifs da virtute cenfctnr.Poteft eadem 5c ftomacho ali¬
quid vigoris acquirere, &: ventrem cum garo fiira-
pta mollire.

'Aluumfol* Nuces virides, autore Simeone Scthi, atque re¬
centes, calidx primadiftantia reponuntur : qu$
r3~ vero ficcx funt, fecunda diftantia calidx cenfetur.
Virides etiam ventrem ciunt. Et ideo quidam
ante cibum cum fapa vel defruto comedunt.con-
coquuntur etiam melius , quam Amygdala:aridx
autem fi edantur inflammationes & vlcera effi¬
ciant. Stomacho quidem meliores funt, fi cum
caricis edantur. Concoquuntur infiiper Nuces
^edendT probe in ventriculis frigidis , in calidis vero po-
™-i,bu:non tius alterantur , ac in biliofum humorem vertu n¬
tur : faucium praeterea & capitis dolorem adferut,
& tu fles augent. Ante alios cibos fumptae, vomi-
romitui tu$ punt effg^rices.Si ad faturitatem edantur, ven-
D ‘entium tris lumbricos educunt, & addentium mordica-
dolor. tiones lancinationefue vtiles funt.Eob. Hcllus:

lugUndes prodejfe ferunt , nec pafiere multum:
Vafer e Avellanas plus, valuijfe miniis.

. Marcellus Virg. ex antiquorum decretis fignifi-
p artium cat > habere arboris Iuglandis coliculos aliquid
Nuch. * quodadftringat: luminum vero Nucis operime-
tum,quod ea maturefeente decidit multa hac po-
teftate elfe. Interius deinde carinatum & bifidum
putamen crematum extenuandi vim acquirere, &
.fee crolione liccate. Quodaueineo clauditur

Tempera¬

mentum.

edendo aptum ,oleofum quod eft , facillime bi*
lem augere:confe<ftumquc ex eo oleum extenua- j
di vim habere: ac tumores prxterea difcuterc.

Idem HermoLreprehedit, quod apud n;
Dio Icor, refides in corpore & difficile trafirc di- tm
xerit, longiore qu^m decuit verborum du<ftu:nec
fatis apto rei iruclledtu , quoniam aliud fit xgre
concoqui aliquid,aliud refidere aliquid in coipo- ,
re, nec facile tranfire. At vocibus iis vfus aliqua- ;
do in libris dc re ruftica Varro eft : fcimus id qui¬
dem: nec Varronem in iis que docuit damnamus: j

fed quod aptius & certius in Diofcor. ad medici- I
nam dici debuerat, defideramus. Malius Plin.
difficiles conco&u dixit.

Fuchfio Virides Nuces primo ordine ficce,fe- jJ
eundo vero calidx cenfentur. Dodonxo Nux vi- fJ
ridis adhuc & recens frigida eft & deficcat , par- ci,
tefque tenues habet. Cortex nucum multum dc- P"j
ficcat,adftringitque. Folia eiufdem fere funt tem- tu.
peramenti. At Curtio recentes fiue virides Nu¬
ces primo ordine excalfaciunt, tenuitimquepar- J
tium funt&exficcantium.

Tragus fcribit,quofdam guliocam [ fic enim c0, j
callofum illum hcrbaceumque corticem exterio¬
rem vocant] arefacere, inque pulueremredidtii.
Piperis loco in condiendis cibis vfurpare. Quod
fi huic pulueri folia Sal uixficcatx ac tufx admif-
ceafltur, non contemnendi faporis condimenta
futurum. Pari ratione prima ac tenera rubraque Ct
foliola ficcata ac tufa vfurparj poflfc.

Nuces Iuglandes exigux immaturae circa Fe-
ftum D.Ioan.lc&xacfaccharo aut meile conditx
xgris exhibentur ci mulierculis, quarum confe¬
ctionem iplis relinquemus. Componitur & me- JfJ
dicamentum ex putamine viridi Nucis, quod ore (h
agitatum prodeft omnibus inflammationibus Sc
vlccribusincipientibusingutture, amygdalis &
ore. Ad idem etiam facit idem cortex decodtus.
Earundem fere Virium funt folia.

Dod.Theophraft.Parac. vultteftam Nucis Iu- r-
glandis (quoniam cranium noftrum referat) fum-
mura a natura, vulneja, omniaque mala cranii fx-
ftum efte remedium ,exiftimat enim cceli influxu
notas quafdam in lingulis medicamentis fimpli-
cibus imprelTas reperiri , ex quibus de prxeipuis C
lingularum facultatibus indicandum fic.

Et Gcfn. in enumeratione fimplicium purg an¬
tium ponit Catulos Nucis Iuglandis. Fcrnel.quo-
que Iuglandis iulos furfum purgare feribit. M6- a.
tuus aa immoderatam menftruorum purgatione /»/
hocprxfcribit. Acc. flor, cucurbit? & nucamen¬
torum Iuglandis an.vnc.j. fiatpuluic. Coneorc-
giusdatdrach.j.cumouo forbili. Verum cumpu-

j camina feu nucamenta Nucum calida videantur

Gefnero atque Fernclio atque purgent : 5cipfie
nuces, autore Macthiol. menfes ciant, vix nobis
i probari poreftin eo cafu prxdidii medicamentii.

1 Cortices Nucum recentium fxpeinfufi in oleo, c
; cum modico alumine , bene tingunt capillos, te- n
fteBayro.Idem tradit, fricatosdentes cumradi-
' ce Nucis fingulo quintiduo femel , intelle&um
[ ucgetare,fenfus acuere. A

r Matthiolo tradente Juglandes virides dccer- rt
‘ ptx Maio vel Iunio appetente , antequam earum
' putamina obduruerint , faccharo vel meile adfer- C
1 uate ftomacho vtiles euadunt, &ori non ingratx.

Iuglandium Iuli , qui menfe Martio prima ger¬
minatione erumpunt ficci , &in puluerem con¬
triti, &cxvir.o albo poti , drach. pondere fcemi- p
nis ftrangularu vulux aftedis mirifici profunt.

} Ineft quoque Iuglandibus Nucibus propria
qtixdam , & peculiaris facultas ad remoratos

menfe $

LIBER IU-

24.5)

'a nienfesciendos,adeo vtfa&o periculo , fcnon
parum demiratum teftetur Matth.&prxfertira v-
bi extera medicamenta , qux ad hoc munus ob¬
eundum prxftandora cenfentur, nihil mouerant.
Macerantur itaque ad id in aqua Iuglandes nu¬
ces cum fuis putaminibus , quoufque remollita:,
atque h timefacta: eorum nuclei acontegcnte
membrana, perinde ac virides, expoliari pofllnt:
•famuntur deinde expoliati nuclei , & conduntur
macerandi in aqua vita: prx (tanti , dc polt duos
dies prxpurgatis prius foeminis , nuclei duo vel
tres integra: Nu is , quotidie dantur maneieiu-
nisdeuorandi , decem continuis diebus , ante
1 tempus menftrui fluxionis.

Ad P citem hoc prxftat. Nucleorum Iuglan-
diura, “ba.ee. Iunip. Rutx an. vnc.fem. maceren¬
tur in aceto, dc hacmifcellaieiuno ventriculo , fi
fumatur, quanta eft nux Myrillica, hominem eo
die a pefte tutum prseft.it.

Aliud ad pellis praecautionem. Acc. corticum
Iuglandium virid.vnc.fem.Zedoar.drach. ii. affun¬
de aceti boni lib.ii. ftentbene cooperta. Huius
omni mane cochlearia bibantur tria quatuorve.
Cum prodis in publicum , Zcdoariara ore teneas
licet. Aqua ftiliadtia e virentibus corticibus po>
** ta,fanguinem concretum difloluic. Cortex arbo¬
ris medius, adhuc fucculentus , fi exiccetur , pro
vomitorio eft. Catuli feu iuli exiufculo aut vino
t d ad calculum & colicam propinantur. Emulfio
ex Juglandibus recentibus , cum momento fem.
Pa^au. fcmnum conciliat. Afparagorum Maio
decoctio ex aqua ventrem emollit pota. Succus
autem radicis violenter purgat , validis rufticis
exhibendus.

! Scaliger alicubi trdit , ferre gurum* Iuglan-
dem, renibus imbecillis vtile.

Er H.ft.Lugdun./Eftate, inquit , feru diftim 1,

■ quod aerom l' mffum e ccelo.ldiat, foliis &fron-
lidibusNucis Iuglandis magis infidere, qu^mvic,-
l narum arborum,obf;TUiuitDaIech.(e6que meile
irrorata Iugiandisfoli 1, ori indita , lui.n fedare,)
foliis propinquarum arborum txluccis dc aridis,
quali maior fit huius arboris cum coelo concor¬
dia dc cognatio.

r Iuglandis aquam ex immaturis Nucibus come
me fidat P ancus ad dilfoluendos thrombos con¬
creti (anguinis. Quidam vtuntur in malis vlceri-
bus tibiarum, vb: e rro putrida apparet , & contra
Mcliceria Cclfi : quamuis de hoc vocabulo dubi¬
tetur inter doctos , ita tamen rem defcnbit , in-
quit Camer.vtcum eo affeitu , quem vulgo b&a
<Sliebwaf]ct vocant, conuenire videatur.

Sed dc aqua: Iuglandium viribus Euonymi
1f: thefaurus paulo (pedalius tradit, his verbis. Nu¬
cum Iuglandium immaturarum aqua, circa feftum
' D.loan.parata, foris impofita prodeft vulneribus
, dc vlceribus calidis , & anthraci peftilenti : pota
, etiam ad duas aut tres vncias refrigerat, 6cpefti-
1» lentiarrefiftit. Ex putaminibus etiam exteriori¬
bus Iuglandium ( fiue maturis , ita vtiamaNuce
foluantur, fiue nondum omnino ) menfe Sept.
aqua deftillatur : nec refert , nigra fuerint, modo
me putredinem (enferint ,imo nigra prxferuntur.
Huius aqua: mediocris potio ( cum tertia parte
aceti , fi cum calore morbus ingruat ) vena prius
fecta , aduerfus peftcm , tanquam certum experi¬
mentum propinatur. Laudatur dc ad aurium tin-
l nitus,& audiehdi difficultatem , dc ad anginas
gargarifata.

” Ad tribuendum vomitum recipit Fel.Plat.aqux
Nucum viridium(cum aceto 'deftillatx vne.iii.Sed
monendum nos ab aceto deftillato grauia ali¬

quando /ymptomata vidilTe. Foliorum, fi placet,
v(um percipe.

Foliorum vero Iuglandis aqua circa finem
Maij deftillata, mire commendatur , adficcanda
&adftnngenda vlccra, 8c inducendam eis cica-
tricem, fi mane dc velperi inde lauentur , Sc ma¬
didum inde linteolum imponatur : Brunfuicen-
fis. An vero aqua Iuglandium refrigeret, vt E110-
nymus tradit, vix adduci polfumus,vt credamus,
ludiccnt docfti atque experti. Porro multis mo¬
dis cibos hominum 8c medicinas adiuuant nuces.

Nam &immaturx,vt Bruyer.annotat,& nato nu¬
per nucleo gula: delicias pnebent : quanto vero
propius ad maturitatem accedunt, tantb cibis in¬
gratiores : quippe iis tantum pro medicamento
in efupifcium vtimur. Medicorum edamrccen-
tiorum (chola prxdicat , aduerfus pifeium aquo-
(os &pituitofos fuccos , aduerfiiri namque pu¬
gnante quadam vi,oc quadam antipathia pifeium
iniquitati ac malignitati perfuafimmum habet.

Vnde illud tritum :

Pojt pifces nuces : poft umes cdfeus ad Jit.

Nonnulli hanc virtutem cis tribuunt ob calefa¬
ciendi dc ficcandi earum facultatem. Certum eft
etiam eafdcm venenis repugnare prxfumptas in
cibis , fi quicquam aliud , vt iam diuerfimode o-
ftenfum,quod dc Serenus hoc verfu infinuallc vi¬
detur.

Ante cibis igitur Iuglandis fatus edatur.

Ceparum item & alliorum faporem lenire ac mi¬
tigare, inuenerunt gulae proceres , vnde alliatum
vocant vulgb quoddam condimentum , ex Allio
& nucibus concinnatum , quod ad s ‘y.gdy.uonuSc refla,
intin&us pifeium adhibent. Sxuiente pcftilcnda
proceres pariter ac plebs infima , qmnetiam rura
toftas ieiunt mandunt. Cer.it cn li

Officinx nuper natas, dc virentes iammaiuf-
culas cum pului nato calyce* & ligneo putamine
nondum duritiam adepto , Garyophyllis acCin-
nammomo confixas, faccharo condiunt feruant-
que in multos annos. Sed noftri in plufculos
dies prius obiter decorticatas in aqua frigida fon¬
tis maatrant , quotidie affusa noua, vt hac mace¬
ratione ad condituram quafi aptiores fapidio-
reique reddantur. Ergo tenerx Nucis cortex,
putamenque antequam lignefeant , deglubuntur
cultro cuticula virente Sc teneriufcula tenus , c
veftigioquene nigrefeant in aquam puram profi¬
ciuntur , vti dictum , tumvfque dummollefcant
coquuntur, tum fcuftulis Cinnamomi , Garyo¬
phyllis aut etiam corticum Arandorum fegmen-
tis traiedlx , faccharo aut meile in fyriipum per-
fede cocto bulliunt tribus quatuorve ebullitio¬
nibus ttiimque quo faccharum ebibant , triduo
aut quatriduo inibi finuntur. Et quia faccharurrt
recrudefdt , propter humorem quem imbiberat,
illud idem faccharum per fe-denub coquitur , 8c
fic bis terve repetitur, ex prxlcripto Lob. &Pe-
nx. Noftri vnicacodhira eleganter condituram
abfoluunt, fcd poft macerationem &co£tionem
linteis abfterfas , non diu infyrupo coqui finiint,
ne nimium molle fcant,fic minus fiipidq palato fu-
turx , fed fyrupum ad perfqdamcohfiftentiam
decoquunt , conditura: complementum vlteriori
in fyrupo macerationi committentes. Pofterita-
tis hoc inuentum putamus, vt eiufmodi alia mul¬
ta ad medicinam excogitata , fcd qux i falutari ^ ^ ^
orta principio , hodie paffim ad ventris ganeam aV
rapiantur. Sic conditas ventriculo refrigerato & V entrtet*-
imbecillo , vifceribufque aliis fdgidioribus vtilif- b**-
fimas promittnnt.Scnibus item dc pituitofis, nu- y^ac,Mel

M» HISTORIAE

ririfqucin Venerem pigris : calidioribus naturis
t ac biliofis minus lutasxile.

MWfyact, Schvventckf. annotat, ligneam illam membra-
#f Dam, nucleis intercurfa tem, Nauci vocatam, v ul¬
go boa bdjtlm irt bcr , aduevtus calculum
vulgi expedment* laudatam ede. Sed veremur
ne ille cum ipfo vulgo decipiatur.Mululm cibali¬
ori rei experimentum tribuere , cuius necratione
fcias, nec effe&um euidentem videris ynquam.
Ecquis enim eft probatorum medicorum, qui eu-
dem vnquam tibi vifum, & aperte agnitum vllo
experimento teftetuc-Non recipimus hic vanilo-
'AAuerfut quos Empiricos, quibus nil aliud in bacca quam
Ewfirunt. fecrcta& experimenta, tam vera, qukmipfi vires
eorum , quae traflant, medicaminum nofcunt ac
intclhgunt. Ecquid obfccro operari queat , infi-

fiid.i , terreftris , exucca atque adeo tam Nauci ll-
ud membranaceum corpufculum,quod forte ad-
ftridbo ne. quadam non deftituitur? Obede po¬
tius atque adeo nocere calculods exiftimaueri-
mus , Se quantum quidem in iis fit, exitum calcu¬
li vel arenularum potilis impedire, qu&m promo-
uere. Sed mundum velle decipi , iarn aliquoties
ditium ,tode(quedicetur , quoties eiufmodi fri-
uolas opiniones in facratiflimx M-diane Rem-
publicam irrcpfilfe deprehenderimus.

Raiinundus a Vinario, in opufculo fuo de pe
^ribit , Iuglandem rancidam plane venenata
v . & Rhafis tedimonio confirmat. Idem ex Iuglan-

i lumfro dis Nucis medio glandem parat pro pueris. Rha
f»tru. Zl9 fcnbitenim ad Alm. Si quis male habuerit al
efu Nucum corruptarum, vomitus excitetur,
deindeexhibeitur fyrupus omphacinus , malorC
macianorum , & fi milia in potu , vti conco&ufa-
Dn r o» c^'a ^ appetitum excitant.a. Haud incelebris efl
^ hodie apud Medicos cbmpofitio , Jlcti&pvov Grxci
dicla, cuius inuendoncm Galeno tribuunt , nofqi
Em %f»s. ftipra inuen donis occafionem & modii iarn fupe.

ruis abunde docuimus, Lubet tamen & ex Mefue
emfdem vfum & conficiendi rationem fubiicerc
Cc.v/ ‘:i:r- Medicamen efl efficax ad catharrum acie.& tenue
tmtaM. ^ capjte jn afperam arteriam , pul nones,thora
cem , a quo phlegmone. hiffocat:o,mors , impen¬
dent. Librx quatuor fucci cx corticibus Nucum
viridiurn.diebus canicularibus extradli femelfer
uefiunt: tune mellis lib. ii. additis, coquuntur ad
mellis craflitiem : idque medicamentum pueris
mulieribus & natura humidis falubre efl. Quoci
fi phlegmones initium, adftringemiura aliquid
admifeendum efl,vt Rofa, Balaullium: fi in flatu
crocus &: Myrrha : fi in declinatione, nitrum &
fal ammoniacus , Sc fimilia Aiioqui vires habet
eafdem cum diamoro ad omnes oris phlegmo
nas, & cynanchas, fcd efficaciores , vt cx Galeno
difeimus.

ligni vfu* Iuglandis materies menfis Sc vtenfilibus lau¬
datis dicatur, & operi te£lorio. In Gallie multis
locis, prxfcrdm Lugduni plurimi fit hoc lignum
pro menfis ,fcamnis , leclis , abacis , & aliis eiuf¬
modi , que tela cerea fricant fxpe : fic egregie po¬
liuntur , & nitidum fplendorem acquirunt. Talia
multa fingularis elegandx opera videas Lugduni
in tota Burgundia, etiamque Montbelgardi Ad
furfures Wurf. comburit lignum Iuglandis, vel
putaminaNucum, fautque ex cineribus lixiuiu,
quo abluit caput. AJ parox'finosfebrium medi¬
camen ex cortice interiore Nucis ramorum parat
Felix Piat, quod nigram maculam nonnihil ero¬
dit. Recipit autem corticum q. f. macerat in ace¬
to, & applicat ubi pulfiii arteriarum fentitur, quo
remedio feliciter vdtur. Idem probat decoelum
hoc^i.Zing vnc. £. piper.drach.i. membranarum

PLANTARVM.

Nucum interiorum feu Nauci drach.ij. &c. Nos
membranam Nucum i nlulfam & infipidam vere •
nauci facimus in hoc afFedtu, extera autem non. "
Ex viridibus putaminibus Nucum decoctis colo¬
rem parant fabri lignarii ad mentiendam lignum
quoauis co dn&uin.

Sed dc olei Nucum viribus fpeciatirn quoque Ole
tradendum, edamfi iam fupra quxdam att.gen- CUI>’
mus. Eodem aute modo , [ vtDiofcor., Aerius &
alii feribunt] oleum Nucpm [ y&yihv] Iuglandium
paratur, quo Amygdalinum , Nucibus aut tufis Par^
&expreffis,autpoflcontufionem in aquam fer- mod\
uentem coifie&is. Diofcor. eandem ei vim tribuit
quam Balanino : Aedus , quam Amygdalino. In-
fuperque hoc priuatim habere tradit ,quod inau¬
rantibus , aut inurentibus conducit. Siccat enim, r
& ad multum tempus inaurariones & inuftiones
continet &adfctuat. Difcutithoc,(vtCurdus ex
quorundam fentenua prodic) & nonnulli ad ga- Ad ^
grenas , carbunculos, xgylopas , & neruorum vl- rati
cera vtuntur. Vim habet edam tumores exte-
nuan 'i, ac putredines. Infufum vero aurium fur- s\
litati prode ft, & idem vtile calidis doloribus illi- c*j> J
tum. Cxtcrd n iners 8c graue corpori, fapore. E-
nimuero fi quid in nucleo putredinis fuerit,totus
modus deperit , fietque oleum mox rancidum. |
Recens verb nonnihil adtlringentis qualitatis
'labet. Oleum, quod de Iuglandibus Nucibus
elicitur, nullius in Medicina vsus elle reperit
VI itthiol. & fi lucernis &: lampadibus , qui parfi-
monix ftudcnt,id maximopere expe'tant, quippe
:gnis funiculo non tam citb confumitur,quamid,
quod ex oliuis paratur. Prxfertur etiam pidtori-
bus eo quod e Lini fem ne exprimiturifiquidem
hoc cerullx admiflum tradlu temporis colorem
immutat, illud vero incorruptum perpetuo afTer-
uat. Sed quid dicit Matthiolus? Suineefl oblitus? Md,
mt fibiipli inconflanspro arbitrio contraria tra- rrd. I
dit? non recordador verborum fuorum ciufdcm rwr.J
bbri primi. Fit quoque e Iuglandibus nu¬
cibus oleum, quo ad lucernas vtuntur Infu-
bres, Sc ad opera fua piflores & fabri lignarii, vbi
fplendorem filis operibus addere volunt. Hau-
fium hoc quinque aut fex vnciarum pondere, fla-
us potenter diflipat, quo fit, vt in coli affe&i-
«bus k fl itu genitis , plurimum adferat auxilii. Illi¬
tum tumores difciltic,& contrarios neruosemol-
Iit, addita prxfertim calce lota : antiquam vero
cabiem fanat. Non animaduerde ufumin Medi- Tun.'
cinaapud Diofcor.quem commentatur? Nonne
dicit Uiofcor.id eandem vim haberet, quam Bala-
ninum?Notanda quoque autem animaduerfio,tr.
to licere vti oleo Nucum Iuglandinum pro Bala¬
nino :Nonitem Balanino pro Iuglandium oleo.

Vis maligna nulla in nucibus , qualis in Balano
Myri p fica.

Memorabile experimentum efl, quod \ Regu¬
lo quoda Ducatus V Virtcmbergici , optimo ac
nobiliflimo viro acceptum, perlibenter pofleri-
tati publicamus. Is pro certo nobis affirmauit fc
oleo e Iulis Iuglandium parato, ruflicum furditate
vnius auris egregie atque perfeifle fanalfe. Oleum
fic parabat. Per annum cucurbitam vitream Iulis O/a1
plenam fub fimo condiebat , quo tranfa6lo,ex iis orM!
vnguinofis , oleum exprimebat. Hoc mixtum
cum alio Vucum oleoexprefllone parato aliquot
guttas in aurem iniiciebar. Oportere autem dice¬
bat xgrumin fublimi pofitum aure excipere olei
guttulas, quo recepto cum impetu defilire,vt me-
Imsintretac penetret.

Nec tacendum Plinii Valeriani Oleumad A-
lopecia. Inter Calendas Acidus lulu centum /iu-

mero

LIBER i lf-

‘5>

mero N aces ftatim vt arbori demptx fune , corti¬
ce adhxrente qualTancur : his admifeentur alumi¬
nis id ili hb. iii. Si in nouo fictili vafe ponuntur:
/uper hxcinfunduntur olei boni lib.iii.6c diligen- ;
ter in loco neque humido neque nimium licco
obruuntur, poft xc.dies dabunt oleum , quod
fluentium capillorum damna reltituit.

[} lam perfxpe vtiliflimum in pefle curanda ex¬
pertus efl Gefnerus aceti flillatitium liquorem,
cuius compofitidnem hic adferibam : Nuces Iu-
glandes immatura: ( in eorum defedu cortices
radicis Tamarifci, vel Fraxini fubfli tuuntur ) cir¬
ca diem S.Ioannis , numero ioo. minutim con-
tundunturaut conciduntur. Scabiofx,Verbenq,
Solani ,Semperuiui an.lib. j. mifcentur, &affu(o
aceto optimo bulliunt : dein manent per no¬
dem, poftridie deflillantur igne leui. Sic habet
dcfcnptio libri Germ.Auguflxoiimexcufi.

Reflat vt &de alia e Nuce Iuglande vtilitatc
dicamus , nempe de lfca. Sunt autem !fcx [7<tks 'j ]
vt deferibit Paulus , fpongiofa quxd.mi corpora
in Quercubus & Nucum regiarum arboribus na-
fcentia,qux Barbari ungis in vfu habent. H s in¬
ter extera cauteriorum genera vfos fuiffe Anti¬
quos, idem Paulus teflatur, quando in longis flo-
machi defluxionibus ad imprimendum caute-
riusi fupraos ventriculi , nonferramentis , fed
Ifds appellatis vd voluerunt. Eafdem accenfas
hydropicis quoque fuper ftomachum ,ier.ur, lie¬
nem , & vmlv' licum impofuerunt , quinque cru-
ftas adhdicfttes Quomodo autem Ifcisad vflio-
nem vtcrentur fic demonflrat Cxl. Aurelianus.
Alii fungos ligneos inferius ac fuperius anguflos
'formantes patientibus apponunt locis , quos
fummitate accenfos linunt concremari , donec
cinerefemt, atque fponte decidant. Id hodie imi¬
tantes Tu rex farmentum vitis bene aridum parti
mile affedx applicant , & fummitatem eius ac-
} ccndunt.

An vero rede Hcrmol. medullam appellaue-
rit, ex didis ficile ledor indicabit. Sic cnnnfcri-
bit : medulla nucis qux in ligno ipfo continetur,
Ifu dicitur /£‘io : fc,rtc,vt a!iamulta,quoquede-
prauate a Litinis id acceptum , quafi efca, quo¬
niam igniario Si cauterio quoque fic Medicis. Er
paulbpbjl: Fomites ex Nuce Mncflor optimas fie¬
ri ciim dixit , de luglandis videtur intellexi ile.
Eius imitatione Comarus quoque medul¬
lam Nucis arboris non latis rede vertifle vide¬
tur.

‘ Eafdem Hip. noflro quidem iudicio Fungos
videtur appellare, dum hxc tradit.

Kw dJJTOVjT* C&xkd iJ.VY.Ktn , 7* q oafHaJia,

Sic.

. Bayrus ad denigrandos capillos , fungos , in¬
quit , nucis combure , & in oleo folue &vnge.
In Germania creber eftvfus Fungorum nucum
licuti Si Montbelgardi : folent enim qui felopetis
iaculantur eorum fegmentis fxpiiis vti ad confcr-
i» uandtim ignem : cx iis contufis & fuo modo prx-
, paratis donec fmt molles Si fpongiis penefimi-
' les, fiunt ignis fomites , qui facile excipiunt i-
gnem, qui ferro & lapide excutitur :§unbeU vo¬
cant Germani. Fungos integros ponunt , fupra
linteamina cum lixiuio mundantur, vel cum aqua
Si cinere prxparant, deinde in partes fecant , Si
apponunt bombardx, meliores funt, quam funi¬
culi prxparati. Audiuimus Germanos in carbo¬
nes reducere Si prxp2rare , ac modo dido ad
bombardas vti.

Claudamus luglandis hiftoriam coronidis loco
hacqua: Ilione. Quxrit Ariit.cur nuces toflx,re-

frigeratx deteriores reddantur, rurfus calefadx
meliores.Qubd in refrigeratis fuccus accrefcat, Sc
conflet, tepefadus vero dilabatur. Etenim fuaui-
tas non nifi per fuccum percipi potefl.

CARYA , SEV NVX EVBOICA
Theophrasti.

Cap. II.

EVboicxNucis hifloria cum fit obfcura, cogi¬
mur Ledoribus omnia proponere , qux
Theophraflus & Interpretes de ea fcripferunt,vt
facilius ad eius cognitionem peruenire poffint. £Uy0ica
Is igitur hill.lib 5.cap. v. feribit: t 0 0 vfr £CoiKt)tx&- carjt.

luglandis Gaza, Phn.Caftanex,Dalech.] li¬
ti. lumfranm fefonitu pronuntiat : efl enim vel L,gnumf°'.

^ 1 V/ /■ 1 n. nans.

eius materies ampla , vfulque ad opus tectorium,

ita vt prxfentire homines poflint, quod &in An¬
tandro accidille, omnefque e balneis terrefados
profugi (Ie traditum c(t. Sed hoc m loco ( inquit Cazjtnot\
Scaiig. ) Theodorus Plinium fecutus omifit co¬
gnomen 'dj^oiaijr , male : namqite fi non addas:
non erunt neceflaria verba illa Tivt-nu y> uzyt.

Vulgaris luglandis nofltatis non erat opus ma¬
gnitudinem indicare. Lego 4.0^0?., Plinius etiam
aliter fcribit,To yytrdtuiyt- Fiuntex ea trabes.
t Quod alibi ioi^-tuov. Theodorus ad o-
pus tedorium male. Vides apud Vitruuium ,
quid fit tedorium opus, quid trullifatio. Plinius
fimplicifllme:firmiflimain tedum. Et hac Scali- § caligr*
ger, Cuius argumenti vim nondum i ntelligimus: preh.
cur non erat opus luglandis nofltatis magnitu¬
dinem indicare, an quia Tbeophrafto vulgaris fit?
fi ita, quonam nomine fuit vulgaris ? forte. autem
nomine Euboicx nucis fuit vulgaris , nec adhuc
videmus , quid impediat, aut cur Plinio repu¬
gnemus? non tamen afferimus , quandoquidem
peculiarem arborem magnam Scaliger dicit, fed
non qualem. EuCoimi napis*. [ pergrcTheoph. hb. 5.
cap. 8.] vtilis ad rem xdificatoriam , tumfubdia-
lem, tum obtuendam fub terram ; durat eniiu D:*ratioi
immunis putredine , quinimo omnium prxei-
pua operi fubterraneo redditur. Et cap. 10. Qui-
bufdam operibus molliores carbones expeti fo¬
lent ,ceu ferreis metallis ,7 7 nrUCoiKvt [lu¬
glandis Gaza ] cum iam exarferit. Theodorus o-
mifitl^&ixwV , ficut fxpe hadenus. Scaiig. legit
A&trisi&t» Nam hoc tradat, quem ad vfum«f«-
\cuLun&>i expetuntur. Natales nunc quod con- OCJS*
cernit, Solum, vtapudTheoph.libq.de cauf.cap.

7. videre efl: , nuci Euboicx , opacum atque rofei-
dum conuenit. Nec non &ad flatus loca fituin
commode obtinere non parum prodefle animad-
uertimus , quamobremid quoque confideran-
efl. Prorfus omnia locum fpiritds placidi qux-
runt : etenim alimenta locis eiufmodi meliora,
frudiifque maturiores prxbentur. Ventofum Si
inquietum nulla pens arbos humana perfequi-
tur. Parux namque detortae , exiguxqueproue-
niuftt ex flatuum idu. Quibufdam etiam fylue-
ftribus, locus eiufmodi nocet. Frudus enim fuos plot]
perficere nequeunt , ficut de nuce Euboica quo¬
que narrant ad florem vfque tantummodo profi-
cifcijcum illx , qux locis tranquillis liant, ampla
incrementa fufeipere ,faecundiflimxqueeuadere
poflint. Omnino enim [quod fxpenumero di¬
ximus ] temperiem fux naturx conuenientem,
omnia defiderare videntur : pariter in exteris
rtbus, & in mutationibus aeris. Sed f orta Ile lunt
etiam , qux locorum propria poni dcbcantiquip-^

HISTORIAE

pe cum fi ngula{ vti retulimus) dinerfa fecundum
materiam habeant : non folum , quod eandem
meliorem: detetiorernue pofltdeint, verum etiam
quod ferant, vtTmolus, Olympufque Mylius
Nucem , & Caftancam [ ng.fvoy ^ J)o<r£ci\ctvov , pu-
tt>Ugendum &pnur.] plurimam ferunt. In Eu¬
boea verb , & circa Magnefiam Euboic?, ( V6&/V
Peculiaris arbor,vnde & cognomen, Seal. )
multae quidem habentur, c reliquis autem nulla.
Cauertimfoflionemhuic quoque vtilem elfe,
ycpjt oftcnditTheophraft.lib.3.cauf.cap.i4.his verbis:

lu, Fofllo omnibus prodeft: tollit enim que impe¬

diant, vel auferant pabulum, ipsumque folum
hume&ius atque fufpenfius reddit: Adhxc aer hu¬
mo permiftus(permifceatur enim necetis eft,cum
terra agitatur ) praebet vaporatum quendam nu-
morem, atque alimonium efficit. 'Quocirca folum
/qualidum atque fiticulofum, fodere, agitareque
fitpe oportet. Paluftribus quoque , vliginotifq-,
fofllo prodeft : quanquam mirum appareat, folis
inter fe aduerfis curam eandem polle conducere.
Verum nihil mirandum id eft : alterum enim lic¬
eat, alterum humcfacit, fcilicet ci\m vtrumque
contrario adiuuan defideret. Alimento autem
meliori jvberiorique , cAmipfe arbores vigent,
Zm' frudus meliores creantur. Nam & nuclei mino-
ou"t' res , & eorum qux ligno cruftaue teguntur , vt
Nucis Euboice , tegmina tenuior.. , ineftina
vero ampliora vtique fiunt : quippe ommnb ali¬
menti copia humcfacit pulpamque auget fru-
clus. Quas ob res ratione lic eucnit,quod fi reli¬
qua quoque adfit cultura, magis magifque am¬
pliores, fuauiorcfque frudus perficiuntur , quo¬
niam & plus alimenti, & amplior excodio foret.
Stmtn. Nunc femen (quodautoreeodcm,hift.lib.i.c.i8.)

poftremum in omnibus eft , humoremque atque
calorem infitum in fchaber.qui cnmdefierint,in-
fcccundum relinquitur) quorunda protinus poft
tegmen ambiens fubcft , vt Palm?, Nucis Amyg¬
dala:: quibus ambientia plura vtique lunt , ceu
Palma* : quibufdam caro , & nucleus in teri a-
cent, vt Oles, Pruni , aliornmquc.

Pulcherrima hic de femine comtemplatio,
qua:que mereatur efte pars noftrorum ( inquit
Scahg.) librorum, quos ad hanc materiam, multis
laboribus digeflimus numero feptem. Ait Thco-
phraftus, in omni femine & humorem , & calore
elle:divinavox. Altera materia eft:alccra aut for¬
ma, aut forma: alTecla, atque inftrumentum. Al¬
terum eft principium adionis , cum proportione
ad marem : alterum paffionis ad fcemellam.

.f/V cV-Af/TH/Vw,'. Deficientibus calore, & humore,
femina fterilcfcere , ficut & ouaintelligcmus:etia
vero alterutro tantum deficiente. Theodorus de-
fierint. At defiit, quod fuit. Philofophus autem
hic profundius fentiat , vtaon foldm calor , qui
fuerit, abeat: verum etiam , qui cifie debeat nofi
adfit, fed defit, vt in ouis fypenemiis : aimabit
calor dc corrumpitur, Ik-tk"' dicitur alibi aThco-
phrafto : tunc definit: in principiis conftitutio-
nis, fi non iniit :deeft , non definit. Jlln vni-
uerfalius , qu&m otthtnoymy. Sed & harc verba [ %
wie'fX'jY] excitabant co-
tcmplationem iudicii non vulgaris. Sic enim di¬
cit. ’20oV.Statim,inquit,fub tegmine eft femen in
quibufdam. In aliis autem utTv^v , fcilicet tegmi¬
nis & feminis, eft caro , &tefta. Igitur opponit
7B uz-mZ-j tu At videamus exempla rynTu^v.
.Oliuam ponit, & Prunum , rectiffime. Inter nu¬
cleum enim & cutem i n tere ft caro, & tefta. Vi¬
deamus exempla r Palmulam ponit &Iu-

glandem } & Amygdalum: quafi vero non habeat

PLANT ARVM>

cutem Iaglans : deinde carnem, Uim autem tefta. Tl\
Nam quid eft in Pruno, quod non fit in A-*»’
mygdalo? Neque enim femen eft ipfa tefta, fcd
quod intus. Quid quod etiam aliquid aliud pra:-
terca habet Palmula? quippe membranam inter >
os & carnem. Quid quod ipfe , cum dicit , eiSvt, ,1
fibi contradicit , atque ait :<nkt\a <A' t&tuv to ipm-* •
etzx.ovTtt , a? m Poftremo in vtraque di- I

uifionceft, & Palmula ,& Oliua. Vtraquecum i
carne efculenta, vtraque cum cute, vtraque cum i
tefta nucleum operiente.Theodorus « tpvy~ -I

Jclwf. Nucis Amygdala: : verum minus caute.
Nam Amygdalum quoque nux eft : melius Iu-
glandis, rrjrfv* Plinius item nucleum vocat, qui- J
nucis vicem gerat. Nuculam, nos excogitaueri- j
mus:vt nucleus, quodintus effiet efculen tum tan- i
tum fignificaret.Eft autem valde aequiuocum no- 9
menriw®', fi <k Olius nuculam fignificet,&: J
ligneum Punici acini, intra quod nihil aut eft, aut
non apparet.

Sed quid ha:c morimUr , ad negotium propius fl
accedamus in ftitetum. Arborum ( pergit Theo- I
phraft.) nulla femine nudo , fed aut carne obdu- 1
&o , aut cute , aut crufta W p9p ffirtzpa.T/yj?f, «Ap //<*- I
T/xo/V 'ne «A' ^uAeycAcr/ ) ccu Glans , & Euboicum : fl
aut ligno, ceu Amygdala & Nux : nullum in vafi- C7/1
culo femen arboris eft, nifi conum vafculum di- bo/1
xeris, quodabfoluidcfru&ibuspotcft. Semina I
ipfa quibufdam protinus carnofa, feu illa, qua? nu- 1
cum,& glandium genere comprehcduntur. Qui- I
bufdam caro in nucleo eft, ceu Oliuae , Lauro, &
alus. Sed quid ad h«ec Scaliger. >; oup~i , >) Jipputn I
aut carne femen obducitur , aut cute, ne intellige r J
carne fola, etenim ipfa quoqs cute ambitur, neue le'\
intelligecutem aliter, quam folam.Cutis naturam I

•diuiditinduOjficiTw'*^' f-rtpua.TiK.cU^iv. A' ««Asv.
Quid fitcrsr;p//ecT/wr: haud fatis percipio. Tlico- A
aorus vertit crufta, vt GtorpaxaSiff/. fanc placet :
vcrilm contextus non placet. Sic enim fcribit,aut U

cute, ant crufta. Igitur non videtur diuidere ?<.' j
c f{;ua in cruftaceum , & 'gtxdAs , at Theophraftus
diuidit. Sic ego diuiderem , extimum operimen¬
tum, in cutem , membranam, corium, lignum,te~
ftam,os. Cutis eft,in frumento : membrana in
acino Punici : corium , in Caftanea : lignum , in
Iuglande :teftainglande:os,in Piftacio. Nota¬
bis diligenti us,fi pro legas , oYfax^Acr/. I

non conucnire exempla de glande. Etiam illud |
animaduertes 'dtiduoy hic diftingui-^t t o xdpvw
tanquam diuerfum ab Iuglande. Itaque in 4. ^ I
hift. Euboicas arbores etiam in Magneiia oriri, ^ J
pro narratione minime vnlgari pofuit : vt intelli- fuJ
gas errorem Theodori, qui in 5. nec fcmel, 'd/fUixov, rj<\
nucempro Iuglande eft interpretatus, dum Plinii
autotitatem nimis fecuuusfama: (equitur. A/octo

Theodorus, quodabfolui de G*\
fruiftibuspotcft. Non intelligo quid velint fibi 1
verba hxc :at Grarca ita interpretor: xa&feScurfJ >
y^a-pyruv: a natura fruiftuum fegregari. cujtu «Av tic !
c -tIcucitu . Semina, inquit, protinus quxdam car¬
nea, exempla ponit. Quxin nucum:autglandium
genere cenfentur : alia,inquit, lym/gyy/ 'lyv rro ouf-
yjZ/if : intra nuculam carnem habet,vt Oliua.Qua: Gq
diligentius quidem funt notanda. Aperta nam- oa
que glandis crufta , protinus caro inuenitur : 8cclc:
non abfimili modo , Oliua nucleo aperto ftatim 1
carnem habet feminalem. Videtur differentia: I
quia Oliux nucleus efculenta obducitur carne:
idcircb dixit 'Mvt, hoc ficapparetur, vt poteft.
Nam fanc alterum exemplum videtur laborare:
ait enim Iuglandem habere ftatim carnem femi- /#y
AtpnifllYWPSadcrn fiede^ Juglans ha-
. . - - b?t,

LIB.ER

bet & Oliaa. In vtraque primo ique loco elt ca¬
ro, quanquam diuerfo vfu. Veriimid nunc non
«jifputatur : fedde fede , atque ordine inter fe , &
medulla: feminalis , &c integumentorum ; deinde
c' cft nucleus , tum pulpa. Pritcrea nulla ratione
contienit exemplum bacci Lauri , cum Oliua.
Habet enim cuticulam Qliua, qua: a carne non
abfcedit : habet carnem : habet os : poflremb in-
tus medullam feminalem puiillam : at Lauri bac-
ca os nullum, m/p l/ju* nullum. Sed primum, atque
extimum, corium , deinde membranam, intra
quam caro firma ac foliaa : qualis Caltanex. Ea
eft bipartita nihil intra fe continens, tantum ad
verticem ligulam habet Caftanex modo, quam li¬
gulam vulgus germen vocat. HucvJqueScahg.

Cicero apud Theoph. nos per napoov intelligi-
> mus Auellafiam , quamuis Seal. luglandem inter-
' pretetur, magna liqui d an fimilitudo Auellana-
rum & Glandium. Per Euboicam futemluglan-
dem potius aliter , qu<tm Scalig. nec videmus,
quod repugnet, iignolum elt eius putamen : cur
potius lignum lit ingiande, qu&m i i Caftanea,vt
lcribitScaliger, aut cur Glandis putamen non fit
etiam corium, aut dici pofTit, non intelligimus:
Nec etiam illud cur in Ligiande teila , non et¬
iam in Piitacio? Si de Piitacio os dici poteft, pote¬
rit etiam de iuglande, vtnlque efl aliud tegu¬
mentum aut putamen carneum. Quidam porro
nccfvoy’dL-hi)iof interpretantur Cuftaneam , vt A-
thenxus, quod idem faciunt, qui eumfequuntur,
inter quos Rob.Contt.qui ait Athenaeum coelum
milcere mari , Plinium tk. Gazam erroris accufat,
qui luglandem interpretati lint , eorumtamen
opimo melius nobispiacet. Conftantini verba
recitabimus cap.de Caftanea lib. 7.

N V X INDICA NON BIFORIS

1VGLAMU1 SIMILIS.

Cap. III.

ADtiehitur quidam fradtus c-x Occiduis, adeo
Nuciluglandi firmlis ,vt nondum inrrofpe-
Ci j.n, l.cp: iis putaucrii-.us Nucem luglandem ef-
ie 1 n . ifvacb.i,caro fuitvefca, intus albida, Ca-
< :

t. t 1| v v traquccralliore, quam Nucis Iugiandis,
Hunc R.oce.'jx fibi dono datum aDiLaunxo Me¬
dico*. Leb.dc Peni obferuationi debet pofteri-
t ;s, donec quid certius de ca rcfcificamus.

GENIP A.T AMERICAE FRVCTVS

TINCTO ILlVS : ET ALlVS EDVLIS.

Cap. I V.

En ipat dictum fructum incolis Americanis,
JauchoreTheueto magni faciunt , rion quia
eduiis, fed propter vfum eius ad tinduram cor¬
poris. Hi magnitudine & colore noftris Perficis
fimiles in ramorum extremis nafcuntur,fibi mu¬
tuo incumbentibus , miranda quadam ratione.
Folia Iugiandis fimiliafunt. Frudtus huius arbo¬
ris fucco Americani vniuerfum corpus inficiunt,
hoc modo. Miferi illi & bruti homines cum ftic-
cum-exho'- frudtu aliter exprimere nefeiant, il¬
lum mandunt , ac fi voraturi eftent deinde ore
reiicmnt,& manibus ve!u:i fpongiam exprimunt,
vtfuccumemitt.it , qui id nodum limpiduseft’
Ptofeftari igitur illi adilragem aliquam eden.

Tom. I,

1 1 i- 155

dam, aut ad inuifendosami cos, atitadfolemnc
aliquod , totum corpus hoc liquore madefaciunt. Corporis
Is quo magis in corpore exficcatur, eo magis na- ttn&ur*.
tiuum colorem acquirit , qui vix verbis exprimi
poteft : eft enim quodammodo inter nigrum &
coeruleum , fiue eum colorem , qui vulgo azurus
dicitur, medius. Hocinfedti Barbari incedunt,
non miniis ornatos fefe exiftimantes , quam ros
noftris coccineis, aut holofericeis veftimentis. In
America reperitur & alia arbor Genipat dnfta,fru-
£tu multo maiore, eoque eduli.

1VNIPAPPEE YW A B R ASILI A-

NORVM NVCVM FOLIIS S I-

ue Genipat.

Cap. V.

A Rbriris ra-
_/j&.mulum [in-

<|uic Cluf.Exot.]
f ’ l i i •. N u cum cu K st cum fj-
fruiftu . Franco-"'*
furti ad Minum
accipiebam an¬
no lcfi.vurat? fit-
lutis humani
15*11. Lordino
milium a R'-
chardo G.uih *
quem 1 U ico in
tabella exprime-
dum ciuabam,\ t
eius iconem cu
hi (foria leporis
oculis propone¬
rem. Mittebatur
autem Iumpcri lunipetui
Brafiliani appel- BrafiUd.
latione, qui vox”w*
ftatim mihi fufpicioneminiecit, illius arboris clle
polle, quam, Brafiliani Juuipappn y uva nominant,
teftelano Stadio Heiro,qui apud T/ippin Inbattos
nouem <S c amplius menflbus captiuus fuerat , de-
miimquenon line Dei benignitate anno 1545. li¬
beratus eft : Theuetus & eum (equutus Lenus,
corrupte Genipat nomen lndidcrunt.Huius porro Genipat.'
pnmanfi deinde exprefTi fucco , Brafiliani cor¬
pus atro colore inficiunt. Is autem quem acci¬
piebam, mediocris mali magnitudine erat, orbi- cerp^f-ui-
cularis pene formi, fuperna parte , paulo pia -ctlnt.
nior , Sc veluti exigua corona mfignitus , dcnfo
cordce,& [quiareficcatus] duro, externis ru-
gofo , & fulco colore , interne liui & fpadiceo: ^cftriptio
tota pulpa quali in mallldam contracta erat ob
ficcitatem, plurimaque grana continebat fimul Gr*n*
iunbta , quemadmodum in ftramonia confpiciun-
tur, plana, nigra, rugofa. Iphm autem pulpam, p *ci-
licet vetuftam & prorlus ex fuccam , paululum ta- d,Ja?orif-
men primanfam, nigro colore inficere , & valde
acidi faporiscfle deprehendebam. Summo por¬
ro ramulo terni aut quaterni fi u cius inhxfille vi¬
debatur. Sed & ipfc Theuetus fuo Genipat plures
frudtus extremis ramis coriiuhdlim nafcentes tri¬
buit, &Iuglandis folia , qrtoium. Stadius non ni e- Ju itin^
minit,vt apparebit ex vtriufque deferiptione ,re- fJu” *
ponenda in Peregrinarum PlanUrum Hiftoria
ex variis Neotericis Authoribus, qui fdas pe¬
regrinationes deferip ferunt , k me, Deo con¬
cedente , concinnanda & in lucem producen¬
da.

Cxtcriim , an etiam Xsigua , cuius Oiiiedus c. 5.

Y

M4 HISTORIAE

lib.S.Prime parws Generalis & Naturalis Hiftorix
meminit? Certe ealdem facultates fu? Xagux tri¬

buit.

MACOCQVER VIRGINEN-

SIVM.

PLANT A RVM>

! atq-, quodam mod* in tenerum vnabiricumdefi- •
| nens : continebat autem interna parte jmulta f&- •
mina rugofa,Staphifagrix feminibus nondiflim»- ■
lia, nucleum continentia in binas partes diuifum: .
pediculus cui inhxrebat, triuncialis longitudinis.
Cluf.Exot. lib. 2.C.7.

LOndino ad
me,infit Clu-
fiusexot.mittebat,
anno 1591. Iac.
Guaretus fructum
ex VVingande-
caouu Prouincia,
quam Angli[a qui¬
bus primum ob-
feruata]Virginiam
nuncuparunt , re¬
latum. Erat autem
prorfus orbiculari
forma , quatuor
vnciarum diame¬
tro , cortice duro
prxditus, foris Ix-
ui 6c fubfulco , in¬
terne nigra mem¬
brana indudto ,
perquam fparlx
quxdam fibrx a
pediculo ad fummum : continebat vero pulpam
r gi i.. : quia non recens fedficcus & vetuftus] (
. ac;d:quc dc quodammodo falli (aporis , in qua i
plurima granainuoluta , fubfulci coloris , plana, J
<5c cordis [ vt vulgo pingitur formam referentia, ;
medulla albicante prxdita. Quum porro hiefru- !
cius ex Virginia lclatuselfc dicatur, facile mihi ]
pcrfuadt ri linam illum elle , quem eius regionis |
mcolx-M.n cquuer appellant , & [ magno aliquo j
periculo liberati, vel bello defuncti , mlxtitixfi-
riwi ftrudto igni allidentes] pulpa feminibul-
que cxcmtisjmplenc lapillis aut crallioribus qui-
bufiiam granis , vc maiorem ftrepitum agitatus &
r*im*r‘*cA commotus cd.it, bacilloque aptantes manu tenet,
pe rinde ac Brakliani luum r amaraca , fed nullis
pennis orna- t.

Similem deinde anno 1502. ii Chrilti natiuita-
re , conlpiciebamapud eruditilfimum Iuuenem
loannem de Lac t loan.F.qui illo anno Amftclro-
dami redemerat ab iis qui in varias prouincias
r.oingani. Orbicularis vero fonr.x non erat, vt
meus ,led pnuio oblongior, fulco colore prxdi-
tus, qui me prxlente,apertus,nigram pulpam fu-
pcrionspulpxprorlus limilem, qua grana, alce-
lius granis non di/Iimilia , erant inuoluta , conti¬
nere deprchendcbatur.Carterilm hic fructus non
Wigucro. valde diffimilis videtur Htguero tctralyllabo Fer-
dinandi Ouicdi.

< (inferant lepores hi Itoriam huius Macocquuer
cum Arboris lumpappeejtiua Brafihanorum Clufii
paulo ante dicta, comperient in iconibus & de-
fcnpuonibus plxraque conuenire.

I V NI P A P PEE Y VV AL SIMILIS P E-

NE FRVCTVS ORBICVLARIS IN

quo fenuna Staphilagrix fimilia.

ORbicularis pene fructus e Brafiliavt refere¬
bat Paludanus, allatus : forma non valde
dilfimilis liuupippeeyvvA Brafihanorum, teneriore
tamen cortice,pr.rditus1& fuperna parte planus.

I VNIPAPPEEY VV/£ ALIVS SI-

MILIS FRVCTVS.

REferente Cluf. Exot.lib.2. eap.17. xRichardo i5
Garth. Londino mi Iliis fructus receptus e :1
Brafilia , psorfus confradtus , vt eius forma digno- 4
fci nequiret : nullum nomen additum: putaminis .<j
fragmenta fatis fragilia erant, foris & cineracei ex «j
fulco coloris , interne nigri, pulpa rugo la & in v- -i
numcoacta,mgra,quxguftata, acidi faporis de-
prehendebatur, & nigro colore inficiens, non fe- I
cus quam litnipappeeyuua Bralilianorumihirius ta- j
men cortex lunipappeeyuua cortice fragilior , in -
huius pulpa nulla femina obferuabam, quemad- -I
modum in illius frudhi.

ARBOR VINIFERA, COVTON, j

Ivglandi similis.

CAp. VI.

Mirabilis efl arbor, quam Theuetus Ameri- l
cx fux cap. So.fic deferibit. InCanadapro- •
uenit arbor craffitudine & figura fiinilis Iuglandi, |
emus vfus diu incognitus manfit, donec quidam 1
exfeindendo arborem obferuauit fluere fuccum 1
boni & lapidi faporis, qualis optimi vini Aurelie- -
fis , aut Beaunienfis : ita ludicarunt nolter capita- |
ncus,& alii nobiles, qui eum comitabantur: Eius :
lucci fubito collegerunt quatuor aut quinque ma- -1
gnas amphoras: luo idioinate hanc arborem vo- 1
eant Cc ittton.

LIGNVM COPA-V SIMILE

IyGLANDlS LIGNO-

Cap. VII.

SCribitLeriin Brafilia prouenire lignum, quod i:

nominant Copa-ir.cums arbor fimilis quodam- J
modo Iuglandi, non tamen nuces ferens. Alferes, \
vti vidi pro vtenfilibus,adaptati;caldemcum Iu- -I
glande venas fiue fibras habent.

ARBOR TINCTORIA.

Cap. VIII.

A Vtor efl:, Theuetus inter arbores in RegnTi il
Senegx, vbi Aethiopes degunt , arborem ii
ellc glandiferarum noltrarum craffitudine,fru&ii i
ferentem Da&ylis parem , ex cuius nucleo oleum
exprimitur miris virtutibus prqditum. Aquxper-
miftum , croceo colore plane inficit , qtf8 tingunt
pocula, ac pileos quoldam ex Iunci , vel orizx pa¬
leis contextos. Prxtereaid oleum odore efl; Vio-
lx Martix, olei noftri lapore. Quamo-
brem multi pifces, orizam,aliof-
que cibos co condiunt.

\

PENO-

LIBER 'III.

2-55

PENOABSOV ARBOR AMERI¬
CA N A.

Cap. IX.

io T?St & in America, eodem tefte, arbor Pcnoab-
Lfou dida, cortice odoris plane admirandi, fo¬
liis Portulaca;, valde fpiflls , perpetuo virentibus.
Frudus edit magnos , grandioris Pomi magnitu¬
dine, orbiculatos, pii* lufori* modo , minime e-
dules,imb venenatos. Singuli /enas Nuces intus
habent , Amygdalis noftris fi miles , nifi qubdla-
tiufcul*/unt , & magis comprefl* , in lingulis
finguLi nuclei conduntur. Hi ad fananda vulnera
_ mirifice profunt , quibus etiam vtuntur Barbari
- fagittisidi , aut quouis alio modo in prsliii vul¬
nerati , ex bis contufis oleum exprimentes ru¬
fum, eoque'vulnera illinentes.

NVX COVLCOVL.

Cap. X.

COnftantinopoli, authore BeIlonio,vendun-
tur Nuces duos pugnos crail* , quibus care¬
mus, qu* plens funt pacuis granis elui bonis , A-
aellanarum modo dulces, Coulcoul vocant ,id eft.
Nuces C aulcoul. Qualcebcn.us lib^cpift.Matth.
de plantis peregrinis Conftantinopoii inifiis. De
Coulcoul & Hebuldem , inquit , nihil dum certi
inteliigere potui , nili qubd Coulcoul quibuldam
indelitiisfint, prxfertim quando recentes cx A
gypto aduehuntur. Mattii, rcfpondens Qualce-
beno feribit, Nudeus quem CouIcjuI Scliebalden
appellas , eft arboris qu* Staphylodendron ap¬
pellatur. Ex quibus patet Matth. lentendam mul¬
tum diffidere i Bellonii : notandum quoque Bcl-
ionium feribere Conftantinopoii vendi femina
Hembulden, quibus nos non vtimur: feparat au¬
tem ea a Coulcoul. Nec etiam Qualcebenus vi¬
detur idem dicere 'Coulcoul & Hebulden : de iis
plura nunc non occurrunt nobis feribenda.

NVX AROMATICA, VVLGO
moschata.

Cap. XI.

Tqm, L

POft Iuglan-
dem Arjiiu-
ticam d)ci conue-
niat. Nam&ge-
i neris nomen , &

I triplex cum illa
' inuolucnmi co-
mtine habet : &
folia huius a no-
nullis dicuntur
eireluglandis li-
milia , vt tacea¬
mus has conditas
cum iftis ab in-
ftitoribus fre
quenter adulte¬
rari. Adde quod
exterius eius pu¬
tamen viridi Iu
glandis fi mile di¬
catur.

Qudm porro

maxime generum funt Nucea; mofchatx.-vnum fi¬
gura Oliuari, alterum longius mimifque rotun¬
dum. Vtrumlibet vero genus , prout conditum
adfertur , Perficam malum mediocrem azquat :
primumque puluinato integitur , Iuglandis vel
Perfici in morem , calyce :huic fubeft mediocris
cra/Iitudinis putamen feu cortex lignofus , nullo
nec fapore nec odore, intus cinereus, fons cx ni¬
gro fpadiccus , valleculis hinc inde depreffis in*-
quahs, quas extimo & huic iam dido cortici in-
terieda Macis dida explet , reticulato plexu cer-
tis locis durum illum corticem obuoluens perti¬
nacius circa pediculum adhxrens , alioqui liber
& incubitu duntaxatleui appreflus facili negotio
auellendus, coloris ex rubro flauefccntis, fiiporis s^or Ma\
iucundiflimi aromatici , acriufculi cum amarore
quodam , velut olcagincm quandam pundura
remittens , quem & acu pundus reddit nucleus,
quem vulgo omnes Nucem nnftbatani-, eruditi ve¬
ro edam totius nomine nucem mytifticam voci-, A'** myri-
camus , olinx magnitudine , vel paulio lon- fi“*-
gior, Dadylum tam figura quam magnitudine
referens, [longas appellant mares : oluures \ccvr\i- Maity
nas, ] coloris fere cinerei extrinfecus ru^olus, famini,

fpadiccis &c ex flauo albicantibus venis vndatim,
vel fine vllo ordine hinc inde difeurfantibus/ub-
ftantia folid.i. Sed in pila fragili , nec difficulter
in fruftula difliliente , fipore & odore aromati¬
co & fuhadftringcnte. s«bor nu-

Author ell Garrias , arborem qu.tr Mytifticam en'
Nucem & Macim profert , Piri cfle magnitudine', Arboris
foliis cmfdem , (cd breuioribus & fubrotuudis,
feu verius Perfica: malo haudabfimilem , hreuio- perjjcx
ribus tamen foliis. Frudum ferre duro cortice bcrufActe.
munitum, quo per maturitatem dehifcer. te , ca¬
lycum echinatorum , qui Caftancas ampledun-
tur modo , macis appareat. Verum in iis , qua:
noflro orbi condit* importantur, non obferuaui-
mus echinum Caftanex , led Perfici puluinatum
calycem ,vtiam dicebamus. Rep.erit.ur , fedra - cemeUus;
rius, gemellus quoque nucleus , facie interiore,
quhfe ambo nuclei tangunt, compreflim, exter¬
ne gibbofus , qualem &: nosinterExoticanoftra
naturalia reconditum habemus.

Porrb videtur nux mofchata xely.et.Kov e fle apud Com.icum
Theoph. Scimus alios exiftimare , Comacum olle Tbeefh. “
Gariophyllos,de quibus luo loco. Nobis plaufibi-
lms videtur , elfe nucem aromaticam , quia fru¬
dum dici t. Verba Theoph. funt : -m q otw

T<t iveau-j., ci{ T* afuuAra \pcorru , ra. ivj£y

, t a 'j /P

app filas > otcy 'Ofjp tu\ y.iyauaisa , itj T» '/gei?., ili JWy.&y.oy.
e 3 *i) X&t/.tL%0V) KCtf 7I0Vi 'fi '0 ^jL[S.I<rjfiVtrjV

iH Tei antcPoui-TttTi. •ffl /Aupuv- Sed J' iTt&v /llperfluuiTl
cen femus, & legendum poft na?™ , to t&^auicypv-
<ttv : in quem modum etiam Gaza legit atque con-
ucrt!t,hocfcnfu : Cretcra autem odorata , quibus
ad vnguentorum confediones odoras vtuntur,
qu*damex India aduehuntur , acinde tranfmic-
tunturadmare: quadam ex Arabia , vt Gnamo-
mum , Caffia , Comacum , atque hunc duierfum
frudum elfe , quem vnguentis fumptuofiffimisCwwrff^
permifeere folent. Vides ipfum Comacum aper- Gan»pty.
te appellare frudum : Garyophylli proprie funt lumnoejje.
flores. Vnguentis etiam commodior nux mof¬
chata, immb exprelfus eius liquor per fe ipfe vn-
guentumeft, vt his notis Theophrafti Cpmaco
apprime competat.

Eundem Cinnamum & Caryopon elfe cenfe-
I nuis apud Plinium , nifi forte Comacum quoque P*£el>aM
I legendum fit. Chiffletius fane vir dodiflimus -Sc
fic amicus nofter fingularis iamdudum Comacum qemac^;

HISTORIAE PLANTARVM.

flijj. tllufi.

K XX ifJ-
nflic.t

Temf.it.

Odor jloru

Jr‘j' ,{

Ludente.

nut.

An Tttofc.
ineo fit t, i.
Nux Muf-
cat.t

GlMtUZsl—

ban.

Ittsbxjue,

legicapad Piitf. pro Caryopon , vtDal. quoque
ohferuauit. Sic autem ait Plin. In Syria gignitur
&Cinnamum, quod Caryopon appellant. Hie
cfl fiiccus nuci exprelTiis ,multdm ^ furcillo veri
cinnami differens, vicina tamen gratia. Pretium
in libras a lfes quadraginta. Vt etiam Theophra-
flo clarius nucem noftram mofcatam Plinius mfi-
nitafle videatur. Nucem manifcfle dicit, Caryo-
pon fuccum ei expreflum : quod oleum dicere
poflis, ctiamnum hodi£ lautioribus Pharmaco-
pceis , pro delicatiorib9 exprimi folitu.quod mox
m vnguenet coiiilencia concrefcir.Reliqaa quo-
q; non repugnantinam & vicinam Cinnamo gra¬
tiam habet, & ab eo tamen plurimum differt.
Maffcos autor in hj/t. Ind. Ad Bandam ditionis
Molucarum vicinas aliquot infulas totius orbis
terrarum folas [quod conflet] fponte, lautiores
in epulas&medicamenta'mortalium,ex vna ea-
demque arboreNucem myriflicam &Macim pro¬
gignere. Arbor [addit] Plinius ad Pyri fimilitu-
uinem accedit: fiu&us Mala Perfica quadante-
r.us imitatur : floret quo tempore' ibidem alii
quoque plance &z herba; varii generis: e quibus
vniuerfis mirtficuf odor , incomparabilis cuiuf-
dam fuauitatiscxillit. Vbi dcfloruitmaturefcens
pomum , paulatim e viridi , tum coeruleas luceaf-
que, trini purpureas & igneas tranfit in maculas,
quales in arcu calefti : atque eo ipfo tempore
Piitcaci de alia: anes eximis pulchritudinis ad gra-
tiffimum libi pallumaduolantes augent oblecta¬
tionem , cum folia & frudtus & alites ipfi variis
colorum picturis in certamen vfque luxurient.

Lud. Rom. Nucis Mofch.hiftoriamjfcquentibus

craditrMiriflice nucis caudex Perfico caudici fimi-
ls, ramos foliaque confimilia producit, verum
nonnihil angufliora : priufquam nuces huiufmo-
di percoquant , fepic arborem maflix florentis
Rofx inftar: & vbi nux percoxerit , maltix eam
compledtilur* Ex quibus fare verbis apparet
Ludouico Romano non bene cognitum fu*lle
Maciscrefcendi modum, quemmaie vocat Ma-
lbcen : non floret Rofx inftar , latet' enim /iib
pulpa -.forte olun Matthiolusex Lud. Rom. de-
fcnpoone curaracconcinnandam fua iconem. M.
Fumcein hift. gen.Ind.Gajlice confcripta Mo/cha-
nm arborem finulem Qycrcui facit , ferentem
Nuces vt Glandes, aut more Dai5tylorum,qux ha¬
bear. tMacim. Sed bonus ille vir de arbore Cibi
i ncogmt a, neque vifa fcnben^adiecic qux omni¬
bus qui de ea tradunt ,ignotafuntatque inaudi¬
ta, ne dam vifa, nempe Quercui fiinilein elle.
E contra , dc rectius MaximJ. Tranfylu. de Mo-
Itic. infulis», Nucis Myrifbcx arborem proceram,
amplamque elle dicit, ekjue, qux Nucem Iugla-
dem ferat, admodum limilem. Neque hanc Nu¬
cem alit#r , quam Iuglandem produci ,
gemino prote&am operimento , puluinati
primum calycis , lub hoc tenuem membranam,
que reticulatim nucem amplectatur. Hanc nos
Mufcatx florem, ( inquit is,) HifpaniMacim vo¬
cant. Alterum operimentum , ligneum eiTe pu¬
tamen ,vt Auellanx, cui ipfa nux infit Mufcata.
y^voy c/.-^ua-y,;v , fj.oy^yJ.--jcv , uo^oyj.cu/lo^ quidam
Grxc^ vocant : alii etiam >y‘ ■. orujzer/xev.Scd nun-
quidDiofcor.incognirafuit Nux mofchata? Fuit:
nihil enim de ea feri p fit : faibit quidem de Mace¬
re non de palliolo huius, feu cuticulafoliacea,
Macis di<fl:o , a quo Macer haud parum diuerfus.
Auic. Giauziban,Nux mufehata. Scrap. Icuzba-
uev H-sh^aur, ideit Nux mufehata. ItemBis-
befe, id eft, Macis. IfaacEben amram :Eft cortex
Nuas Muicaix,qui eft fupra coracem cralfum in¬

utilem: fru&usqui vtilis , nominatur ift Orierv
tc Adachcs. Hermol. Nux odorata , quam Grxci 1 1
modo Caryon myrifliconappcilant , hoc eft,Na- ■.

fane diu

cem vnguentariam , qux fane diucrfa «i Glande ;ij
vnguqntaria. Mofchocarion , tefte Ruell. aGrx- (
cis recentioribusdictum, Latinis occafionem de-
dit,vt eius imitatione Nucem mofchatam nomi- j
narent: ea membranofo primum vcftitur calyce, j
foliato , fiflili , moxhgnofo. M iuritanix fa<5tio- j
nis principes Macis nomine extimam intclligunt 'i
membranam. Ex quihus RueJl. verbis facile 1
patet ei crafliorem & exteriorem corticem carneu •
non fiulTe cognitum. Nec intelligimus quid libi j
velit his verbis , quando ait : Hippocrates Aegy- j
; ptix Balani meminit. Sed multum a veritate mihi |
| deficere videntur , qui Nucem odoratam , quam I
! vulgo dicunt Mofchatam , hac glande vnguenta-
1 ria comprehendi putentjongeprofe&bdiftercn-
j tem,& Veteribus, vt exiflimo , prorfus incogni-

'tam. Aegyptia reliquarum modo olfa non habet
in balanis. Aluum & menfes fillitin vino aufte- ,
ro , & vulnera agglutinat, yjowcv ^uuemnov Aetio,

V eteribus ignotum, Syluio :qui ait, hi floriam crus ;j
graphice depingi i Ruellio. In margine : Nux
mofchata vulgo, ctiamfi mofchum no n oleat. At .
nobis non videtur graphice deferipram a Ruel¬
lio, cui non cognitum fuit exterius corpus callo-
fum, vti patet exeuis defaiptione. Tagaulcius
quoque a v-critate multdm deficere tradit eos,qui |
Nucem odoratam, feu Mufcatam vulgo fub Gbn- •
de vnguentaria comprehendi putent. Nux Muf-
cata, id efl,vtfcribit Cordus, fru^us qui totus cum J
| adiuflumperueneritincrementum,Iuglandis,vi-

| ride carnosumque putamen habentis , magnitu-Jt
dine ccrniiur , aiplici cortice nucleoqne compo- i
i fnus : exterior coi tev carnofa c6hflentia,cui fub-
| cfl tenuior, non continuus, Macisappcllaturzeo j
j .detradlo apparet tertius in fufeo , purpureus, li- j
! gnofus , intra fe nucleum concinens fubrocun-
dum, oblongum, longitudine vncialem. Sapo¬
rem habet <Sc odorem tenuem, fuauiter acrem.iu-
cundum valde aromaticum &adftringen.tcm,qui
Nux mu/chatavocatur.decorticatuscx India ad- j
fertur. Adfcrunturetiam integri frudus, meile <
conditi,quos nuper cccpei ut adulterare , eius fi n-
gulis nucleis . viridi luglandiu putamini diuifo -
impolitis , &rurfus compolito : qui dolus facile
deprehenditur mollitia, fapore , & quu diui fx
erant commifTurx. Camo fu s enim Mofchatx nu- /
f CIS cortex iucundum habet faporem , folidiorem- /
^que confiflentiam : Iuglandis vero aufleriorem |
dc. molliorem. Similiter quoque excipiuntur Li- i
i monumfc Chebulorum: [ quos fic vocant] con- j
! ditorum came, fed hic dolus comilLuris deprehe- J
! dendris cft,quonia condita earum caro giiftu fere i
1 nihil aNudsraofchatx carnofo putamine differt. I
Eli & Mofchata ma/cula, prxccdenti fimilis ,ma-
ior tamen oblongiorque , figura atque magnitu- n
dine fere ad vulgares Palmulas accedit, cuius pe- j
ricarpium quale fit , nondum nobis conflat. Sa-
porem habet fubacrcm , aliquantuldm tenuem
tk aromaticum. An Galeno ChryfobaIanos,cuius f\
meminit lib.de comp.med.floc.S.cap. 3. in duobus "1
pharmacis Afdepiadis flomachicis:vDi ait Chiyfo-

balano n cRe ex di/curientihus & corroboranti¬
bus. Item Iib.57.cap.4Jn medicam. Afclepiadis ad
Coli affedfusprxfaibitur Chryfobalanos. Glans Gl
mafeata, Bapt. Ficre in carnibus ccenx. Nux A;
quam p'gmcntani Mofcatam appellant , Platinx
de honefla voIupt.Mynftjca Nux Scalig. Cornar.
in Ga). Iib. 5. de comp. med.cap. r. Q^ix hodie N]
Nux mufcata feu Mufehata vocatur, no^n alterius c*.

(inquit)

LIBER- III-

15?

[inquit ] generis quam Myrobalmorum Grx- i
eorum cenfendam puto , &cfoitaffis ea cd , qux
, CHryfobalanos eidem Gal.Iib.H. citati operis ap-
pellatur.N que enim credere fuftineo Veteribus
tf ignotam fuilfe, in tanta hodie frequentia. Nam
qux ab Arabibus Medicis ei ad feri buntur vires,
magna ex parte Diofc./Zoaaja tribuit : ve¬

rum efthxcin fuo geneQ magis aro;natica , &c
dnmacho commoda, tum coiroboransacconco-
(ffionrm iuuans , quod Diofcor. de Balano Myrc-
pfica neg llfe videtur : K*)to&uct,%f 'j^hv 'ir&vat in¬
quit. Ad olei certe ex ca exprcflioncm reliquis
generibus etiam accommodatior vidctur.Succum
autem ex Balano Myrephca exprcilum , olei vi¬
cem in vnguentis prctioiisprxbuiiTe Diofc.lib.4.
tedatur, 6< cum in aliis , tum in Amaracino acCi-
namomino vnguenio lib.i.meminit, idem , velut
Plin.quoque facit oleum Balaninum Ixpe appel¬
lans. Nol . tamen ha; parte in hac rerum obfcu-
ritate quicquam adleuerantius addruerc. II &c
Cernar.

Ac Mati. hinl. Hodie, in fit, ignorata videtur qux
Xj>\jin:£ih<LV'Q- Grxcis vocatur , digerens & robo-
rans Indicar Nardi modo , ad G-licos affi-(5his,
ventriculi ardores 8c lingultus a G d. Afclepiadis
authoritate commendata. Non d Hunc e Reccn-
tioribus , qui fibi perfuadi ant Chryfob danum
cile Nucem myridicam : cu.n tamen plura fint,
qux eorum definient fenter tiam , nempe cine¬
reus color , acutus ori 1 ;po- , & quod Myrifticx
nucis nunquam meminerint Veteres Grxci. Nul¬
lam huiufce, quod legerim, mentfondm fecit Ga'.
in libris fimplicium medicamentorum : id quod
argumento elTe poteft , Gal. iplum non h > hui (Te
. compertum; quid clTet Chryfobalanus. Verum
M itth. rationes nobis non lacisfxiunt. Primo
quidem certum ed , nodram Nucem aromaticam
elfe cint-ritio cob-re : interca tamen nullus (quod
equidem (damus ) meminit coloris Chryfob la-
* m , ni fi ab etymologia nominis fumatur. Verum
quid fi nona c>\ ire, leda praedantia aurea Bala¬
nus dicatur? Vel quid fi propter Macin aurea di¬
catur, quo forte obdudfca vifa fuerit ab Afclepia-
de?Secu ndb, quid impedit acutus ori fapor, cum
dicat Gal. elle ex difeutientibus. Tertio , quod
Veteres nufquam Myrifticx nucis meminerint,
nihiladrem , nam etfi hoc nomine non memi¬
nerunt, non lequdur tamen non potuille memi-
nilfefub nomine Chry fcbalani. Quarto, cuius
qu.xfo momenti hoc argumentum. Galenum de
fimpl. non meminilTc Chrylobalani , propterea
Galenum non habuifl: compertum quid e flet.
Quin potius Galenum exifiimamus fduiiTc quid
efict , cum dicat clPc c\ dilcutientibus & corro¬
borant bus , qux fine in nuce nodra aromatica
reperiur.tur , &: ad eadem nos nodra vramur, ad
qux Alclcpiades (uaChryfobalano vtebatur , vt
videre eftex facultatibus Nuci mofchatx attribu¬
tis. Ita nolimus adhuc Cornarii opinionem reii-
cerc , exidrmamis Afclcpi idi, Galeno, & Prifco
adeo illi xuo cognitam fuilfe Nucem nodram a-
romaticam, donec firmiora argumenta audia¬
mus. Nectameneius fumus opinionis. Nucem
mofchatam eandem cum Balano MyrepficaDio-
fcoridis.Matthiolum quoque lapfum in Myridica
nuce Guilahdmus ait : quodque Antiquis incom¬
pertam dicit non probat. Quid enim? [inquit]
173 • An eam Thcophr. Comacum & Plinio Cinna-
mura Caryopon appellari cuertet?

SedaudiamusipliimMatth.de Myridica nuce
feribentem. Sic autem eradit apud Diofc. Myridi-
cx nuces, qux vulgh oflic. ob odorisprxdantiam
Tom.I.

Mufcarx quafi Mofchatx dicuntur : Hxpbfi fo- Vr.ie Mofl
ii oram germinationem florem datim emittunt,
quem Micnn Arabes vocant : panditur is fylue-
ftrium Rofirum 1110 Jo : & vbi maturitatem fen-
ferit, expanfus eam circumplectitur. Suo Maci
tanquam rete comprehende Vcnetiis in Offici¬
nis vifuntur,duro putamine conclude.

Idem in pod. cdm.Lati& Ital.cum magnis figu¬
ris , mutata icone feribit : vt referunt ii , qui Indi¬
ca lit tora perludrarunt , has proferunt arbores
quxdam nodratibus Perficis haud abfimiles ,an-
gudionbus tamen foliis ac breuioribus. Frudtus F ruttus
nodratibus Nucibus adhuc in arbore evidenti- b?"}"*1**
bus 'perii miles funt. Siquidem primo craflfo ac vi-
ridi cortice conteguntur , cui deinde fubedNux
ipfa, duro fatis putamine occlufa , nodrate tamen
tenuiore, quo fradto Macis apparet , nibicun-
dus , reticuixinftar nucleum circumuediens : id
quod palam faciunt Myridicx nuces, qux faccha-
ro,aut filiquarum meile adleruatx,integrx cx In¬
dia ad nosconuehuntur.

Cxterum miramur quid cogitant Matth. quod MAtth.net»
fcnplcrit olim, atque adcovnquam flribcreau-
disfic, Macim elle florem Nucis mofchatx , vt
etiam ex fua phant.afia pinxit , Sc podea dicere,
comprehendere tanquam rete , quod pi&tira et¬
iam exprimit. Miraculofa profecto metam.M pjio-
fis , nuper floris arboris , lam in fru- lus corticem
transfigurati , atque adeb maior , quiu fi Rola
Hierichontra macerata fe aperia atjue pa; dat
die natalicio, S duatoriChrido dicit^o, vel pari
tibus inuberibus. Sed quid opus diu verbis lu¬
dere. Macim arboris florem elle , eius cerebelli
figmentum eflvnum ex innumeris aliis , atque
adeo veteratorie ab eo facduijri , quod figuram ex
Itiadc/crpctonc imaginaria, [ quod quidem at-
tinctad florem] pingendam curare fuerit aulus.

Si Nuces mofchatas, quales in India intemx con¬
diuntur & in Europam importantur vidilfet aut
diligenter confidet. ilfct , animaduertilfet pister
durum putamen & Macim reticulatam, aliud elfe
externum , crallum & carneum nucamentum ♦
fcu putamen , feu callofum earnosiimve corpts
liceat appellare, quale fere in Iuglandc, Amygda¬
lis, Pedicis immaturis & fimilibus.

Dum vero in pod.com. Lat.&Ital.pnorem er- A 'ter
rorem emendare fiitagit, alio nono & craffiore thcrrcr’
ingeminat. Notum quippe figuram atque deferi-
ptionem excogitans , corticem appingit craflio-
rerti, quem fatetur adede, vtin Iuglandibus : ve¬
rum Macim elfe tradit fub cortice duriore, imme¬
diate fupra ipfam Nucem mofchatajn vulgi) di¬
ctam, ldqueaj patere ait in Nucibus condiris ex
India allatis ,quod falfum: penr.de fane,acfi nos
Iuleos exi flimalfet. Proinde cx eo quoque con¬
dat , p< delimem figuram ab eo fuilfe efKdtam:
nec probe fibi vifam aut cognitam oeconomiam
parti u m N u ci s m o fch atx.

In Hid.Germ.afum fi tum Micis merito tradit:
verum quid fibi volunt in deferiptione hxc ver¬
ba Itnbc ^otQrinbe / id ed , cortex Iignofus mol¬
lis. In epitome quoque bene ab eo fadtum ,
quod fi tum Macis aliter , Sccx ipfa adeo natura j
non fuo ingenio declarant , nihilominus tamen
in poftrcma,&reformataeiuseditione Macis di¬
citur flos : vtipfo adeo Matth. red.uiuo fed me¬
lius edodto opus elfe videatur , qui repetitam
fuam Cramben recoquat , atque adeo digerat,
quam haftenusfadum, melius.

Camer.apud Matthiol.in hid.Gcrm. & Epito¬
me reiecit iconem MatthioJ.fubrogata alia.

Necimpune nobis abeat Tabern.quipro nu. T:lher not-

y t

'Alter hi fi.

■error.

Munficrus

■KOt.

«i* HISTORIAE

ce mofchata deterius etiam figmentum exhibet,
quod vna icone duas falfas Matthioli compledti-
tur : qua poftea icone de nouo nouiflimam Mat-
thiol. editionem ma&auit eius patronus : digno
mehercule patella operculo.

HifilLugd. quoque LugJ.Confarcinator ccnfura di¬

gnus quialliimptaMatthiol. defcnptioneacfigu-
rafalfa,fecure Sc ofcitanterprxterxt,non animad-
uerfo vtriufque naruo : quod tamen ei facile fuif-
fet, quippequi ad manus habuerit libros Arom.
Garcix, quem citat in margi ne.

Eadem Hift.aliam prarterea nouam , fed fallam
quoque iconem ex Acofta oftendat.

Facilius excufabimus Munflerum , qui vitio-
famdelcriptioncmatque figuram in fua Cofmo-
gra. exhibet quem Icimus in alieno foro hac in
parte vcrfatum:hoc tamen docet, in Inliila Suma-
tra nalci eas.

Falfam quoque iconem in fuo Herbar. habet
Zuch. Rofi Euch. Roflin.

Curtius vno codemque loco Macim bis de-
feribit , nec ridetur eius extimum putamen car-
nofum coguouilfe.

Lacuna exus quoque cft,qui tum Nucem mo-
fchatam tum Macim antiquis Giqcis incognitam
putant. Is quoque iconemfalfam habet, diuer-
lam i Matthiul.iconerin eo tamen cum eius prio¬
re cordcntientem quod externum cralfum puta¬
men non habeat,licctip(e fcnbat, deferri in Lufi-
taniam liue Portugaliiam conditam magnitudine
Perfici fiue Melocotonis, in eius medio tenuem
cfie corticem, vulgo Macis dictum , reftis modo
ihuolucntem teftam duram: mox tamen fui obli¬
tus ^contrarium dicit . Macim elfe florem Nucis
rnofchata’.

Lomccruseandemcum Lacuna ficlitiam ico¬
nem habet , Sc pr a tere a perperam fcnbit Macim
& Macerem corticem ambire Nuce.n Mu/catam,
quaiiellet flos eius. Neque idem Macis Sc Ma¬
cer, vti patebit poftea.

DolendumCronemb. ita vanum & fabulolum

i^urttus

not.

Lacuna

r>ot.

PLANTARVM.

leni,vt ex colore Sc fipore vulgari sNucis mofcha-
tedemonftrari queat. Sed cur non refutat eun- i
dem.

Garcias quoque vult Nucem mofchatam cum i
fuoMaci veteribus Gracis incognitam. Eos qui u
noftram Myrifticam nucem Myrifticam nucem i|
Chryfobalanum Galeni elfe volunt /acis conuinci ij
cum forma, tum colore Sc temperamento. Sed
fi formam Chryfobalani tam bene nouit,cur eam .
non docet: caeceris rationibus refponfum prius,
dum nobis res ellet cum Matthiol.

Dod. Nucis mofchata deferiptionem paucifii-
mis comprehendit. Primum, inquitdiabct corti-
cem viridem crafTum: deinde pelliculam qua Ma¬
cis fupra putamen lignofum , in quo Nux.

Affinem fronde & fructu Per/ico, effe arborem •
Nucis Myriftica, quam frequentem hab‘entinfu- '
la orientis e Molufcis, vni referebant, ( vt tradut
Pen.ScLob.) qui attulerunt eafdem Nuces de- |
cerptas filis manibus amici, St triplici conice pro-
tedas, quales conditaproftantin offic. Sc polle
noftro cadoailuefcere negabant.

Iam Cafalpinus,qui dmerfas deferiptiones opi¬
nio ne fque nonas habet.audiatur.Nux mufeataex
Infulis vitra Gangem aduehitur, maior Auellana,
minor Iuglande, rotunda:adfertur autem purgata
afuis putaminibus : aliqua tamen vifa cumfuis !
corticibus, vrpote immatura, quarum exterior
tunica difleda magis quam Auellanarum calyx,
colore rufio, aromatica, totam Nucem circumple-
dens : fub ea cortex olleus continetur. Tradunt
eius arborem Perfico Malo fimilcm: foliis paulo
anguftioribus : in incultis nafei, frudum ante
maturitatem circumdare inftar florentis Rofa?,
qu^ poftea pcrfed.im Nucem complcdatur vn-
dique. Incolas vero eius loci , quamprimum lun
iufccmodi complexu viderint, certatim colligere.
Alii diitindius referunt, arborem /pecie Sc folio
Nuci Iuglandi limilem : frudum completum ma- t
gnitudine MaiiCotonei , externo cortice viridi Sc f
cralfo, vt in Iuglande, qui Saccharo conditus gra-

vt cum aliis de peregrinis feribat a fenos vifis: j tus eftguftui, Sc aromaticus. Sub hoc membra
Cudit enim hic fiiam deferiptionem ex falsa ico- | nam tenuem contineri, qux Macimfforte Ieg.Nu-
ncMatthioli, vel alius alicuius. Siis vidiifet Nu- j cem] circundat, rubicundum Sc implicatura circa
cesin arbore prouenientes, vel eas , quarex In- duriorem corticem .-intra hunc poftremum Nu-
tliacoilitx adferutur,aliter defcripfillet. Eftenim cem mufeatam contineri. Eius mentio reperitur
/upra Macim cralfus cortex vel potius caro, Sc in ' — J — ^

Iuglandibus Sc Perficis, nec

didun

vel potilis caro, Sc in : apudquofdam ex Grxcisrecentioribus , Mofcoca-
floret Rofx inftar, Vti J ryon,Sc Myrifticam vocantes. Forte Actius can-

1 v*-v uy

r e fi na.

I detn intellexit fub nomine Nucis Indicte , quod

Nccfapit Amato Nucem Mofchatam Myrifti- j recipitm fuffimento mulcata Arabes op'tima
cam appellari, eiufque nomine Hermolaum &; noucrunt in medicinis expetentes & medullam

A' ort pro¬
prie dtet
N ucem
Mytft-nd.

C ort i c u

Japor.

Manardum , aliofquedodores taxa t,quafi miniis
bene ita ab ipfis vocaretur, quod illud nomen
Glandi Vngucntarii exdiredo rc-fpondeat, qua
Grcci uvriby.>jy fu«i voce appellant. F.t fan e

fi rem fu® pede metiri velimus, mimis proprie ita
vocari comperiemus , quod ea vox fit xquiuoca,
Sc verique vnguenti fignificatu atque refpedu
competat.

Sed quid Coftadeea , Indiarumillc explora¬
tor:- nimii u Piro fimilcm facit hanc Nucem, pau¬
lo rotundiorem, externum operimentum carno-
fum Sc durum aliquantulum ,aBanda:incolisfe-
re neglectum, ni fi viridi cum fale Sc aceto vefce-

internam Sc externum corticem tenuem, quem
Macim vocant : nam medius qui ofTeus cft , mu¬
tilis indicatur. Si diuinarc liceat in readeb ipfis
Autoribus incomperta , quid obft.ibit fi dicamus
extimum Nucis mufeatte corticem apud Diofcor.
vocatum fuiffe Narcaphthuni inter fuffimeta odo¬
rata quodex India corticofum aduebitur. Alte¬
rum autem eiufdem corticem craffioremefle Ma¬
cerem, qui ob fiibftantic craffitiem acerbus fit , Sc
mmimum qu d redolens : ideo inutilis radicatur,

2

Serapioni. Quafi putamine tantum iis tempori-'

bus afferrentur, Nuce i n patria remanente : ea ta¬
men vt pretiofa Sc vald£ peregrina oxofculabatur

rentur, quoniam grati Sc adftringentis guftus fit.’ antiquitas, Hattenus Ctt/alp.

Verum eius iconem falfam elfe, vel ad libitum fa- \
ftam , vel

Cxterum fabulofam elfe hiftor^m priorem

«Tam , velex eo apparet,quod ramum pingit cum i Carfalp.de tunicis Sc flore fatis fup<*rque demon-
Nuce aromatica Mari tantum obdu&a, fineex-1 liratum. Nam quando dicit , exteriorem tunica
timo putamine, qua for mi vtique ramo non ad- j totam Nucem circumplecli.circumnafci florentis M

harret.

Rofie inftar :poflea copledli vndiq-,,falfafunthxc -4i

OtoneinbutJib.t. dc Comp.med. Cornariam omnia. Vt iitumfittam magnuBotanicum at-
fallifaibit,cxiftimantemChryfobalanoneire Ga- que Philofoplmm , etiam poft alios Scriptores

* incon* 1

LIBER IH-

25i>

mconfultius commentatum de re , qua: diligen¬
tem confiderationem optime merebatur. Sea,in-
quies, ex aliorum relatione ifta magna ex parte
tradidit. Sed, inquam, eius fuerat, in tanto loco,
& tam famola Italix regione conftitutum alio¬
rum errores taxare , eos prxfertim , qui iam ante
ipfum fuerant detecti. Cenfuram & confidera-
•tionem etiam merentur ifta, quando dicit, viias
cum fuis corticibus immaturas cffc : folia Iuglan-
di fimilia,nec addens Authorem,qui viderit: me¬
dium vero corticem ofTeum effe. Qualia (int fo¬
lia , Perlicine , an Iuglandis, fatemur nobis non¬
dum plane conflare. Corticem extimum non elfe
Nanaphtimm, fatis demonltranc ea , qux de eo di¬
cit Aco fla, nempe fcrS neglectum corticem Nu¬
cis mofcatx : neque Garcias neque Acofla aro¬
maticam vim ei tribuit,vt fecit Cxlalp. Cortex ii-
le alter fme putamen nihil habet , quod refpon-
deatiis qux Diofc.dc Gal.de Macere fcripsere.De
Maci & Macere fubfequentibus agemus capiti¬
bus: De Narcaphtho,fuo loco.

De Nuce mofcata mafcul.i didta , vel maiore,
quxdam peculiaria habet C.Bauh. eam elfe gtiflu
adflringente , odore fere nullo , cariofam magis,
minus oleofam, affcdlibus ventriculi & capitis
Commodiorem. Verum Nucem mafculam ha<5te-
nus non obferuauimus differre a vulgari adflri-
<5lionc,odore,carie&oleofitate: nec etiam viri¬
bus : cx vetuftate aliqua pofllc oriri varietas a
vulgatis, prxter magnitudinem & figuram quam
habet : nam quia rariores , diutius adferuari fo-
lent,vndc fit vtcxolcTcant. Deinde fiodorefe-
re nullo (inr, ^cariofe magis, non videmus quo¬
modo ad prxdiiSlos affectus poffint die commo¬
diores. Verum quidem eff , Rondc-Ltium olim
pro roborando ventriculo prxtuliffe eas Nuces,
in quibus minus iit oleolitatis , iicciores & manis
exuccas. M hi fane Bauhino, qux multo oleo rc-
fertx, rudius mouent.

Nux mofchata, xapvo y lAvydiy.ov Conft.in Lex.
quo authore,ipfe viderit : nili quia forte eandem
vocis vim exiilimaret qux uveiTix.*, Arab. l.wfi-
batttl ,vt quidam fcribunt,id eff, nux Bauienfis,^:
Seigur : Germ. ^Tttl fcftt m>£. Belg.tlotc mofcdct.
Gal-.Va/.v tnufcade , ou muguette. Ital.ZVva' ijufi.tdc.
Hifp.lV/.'c,'>- dc ejpsciaynucpjujfcade. Bohcm. Xxnllh
ITtu^fatoiVe. Pcrfis arbor Dracb. Tureis Agacbe.
Vr.gar. ^crectjdu bic.

NafciturMyrifticxnucisarbor in infula Bin-
da. Inueniri etiam tradunt in Moluccis, fcdnon
elt fructifera , quemadmodum nec ea qux in Zei-
lanprouenit. Garcias. Aeolia tradit m Moiucis
humiles elfe , &c fructu pufillo hafei.' In infula
maris Indici , Banda difta, abundant in fyluis
fpontanex,vt feribit Lud.Romanus. Nux mof-
cata mas cx India quoque ad nos importatur, non
tamen copio se, vt reliqux, fedraro, inter reliqua
aromata, prxfertim inter mofcatas vulgatas.

Nux mofcata, vt feribit Auic. calida & ficca eft
in fine fecundi vfque ad tertium : fttiptica eit:
coniertlcntiginibus dc odorem oris bonum facit:
confert panniculx & vifum acuit: corroborat he¬
par , fplcnem ventriculumque , maxime vero
eius orificium conftringit , prouocat, & confert
difficultati vrinx,& cum in oleis ponitur, confert
doloribus, &fimiliter in peilariis , dc prohibet
vomitum.

Serapio feribit : nucem mofcatam Aben Mef
uaio elfe naturx Garyophyllorum, calidam &fic-
cam in tertio gradu.

Ventrem dc flomachum &iecur firmare tradit
Altius, cibicodtionemiuuarc : longis iocinoris
Tora. I.

Condi/ i de~
fcr/ptio.

valetudinibus opitulari , fed pulmonibus office¬
re. Singulcum tollunt toilx , aut ad ignem defic- s
catx:fluxum ventris fanant , maxime fi in vino
rubro fiirhantur. Matrici vtiles funt , renibus &c
veiicx : ad difficultatem vrinx, qux i frigida cau-
fa proitenit , <k aliis multis morbis , tam virorum
quam mulierum. .

Calculumfrangunt dc pellunt , maxime fima- **
ceratx fuerintin oleo Amygd. dulcium , authorc
Dod. Verum tam calculum frangere credimus,
qu^m extera qux dicuntur id prxftare fine vlla Dod.mt.
certa ratione aut firma experientia. Cordus an¬
notat , Venetas mulierculas Nucem mofcatam
mafculam contra difficiles partus affiimere. Ple- Adlhffic-
rifque exiilimatur nux mofcata caput confortare
prx aliis medicinis, id quod &Placot. teflatur in
lib.de tuenda bona valetudine. Immaturam, at¬
que adeo integram nucem faccharo condiunt Condit*
Lufitani : nam prxter odoris fuauitatem.5c fipo-^Wc'
iis gratiam, propter qux expetitur, Indici Me¬
dici dc Brachmanes multum illa vtuntur , in ora- , r ,
nibus frigidis cerebri morbis, Puralyii , & alis pAra^t‘
neruorum atque vtcri affectibus. Maioris verb
xftimationis iunc apud illos grandiores Nuces,
qu^m apud noftros,cefte Aco ita.

De iifdem conditis fic Amatus : Eft Pomum
quod non diu cx India a 1 nos faccharo confe-
£tum deferri ccep't, magnitudine qua Pomum
Perficum , rotundum , obfcuds qufbufdam lineis
interfectum , nam color illi Perfici quoque ineffe
videtur. Huius autem Pomi caro iuauiffima ac
giiflui gratiffima eft , dc cordialis : &eadecaufa
eius libra quatuor venditur aureis ducatis. Aeftimatio

Nucis myriiticx dimidium , teite Cam.ex vino
hauftum, facit ad citam refpirationem. Lon^cre- c,t,t re!P‘*
iftius ad diuturnitatem condiuntur vina , vna aut *
altera nuce raytifcici m doliolum mie<»a, quim
impuro fulphure.

E recentibus priils contufis dc in cacabo cale- Q, •
factis pixlo exprimitur oleum feti liquor oleagi- prfjjum 1
neus, qui refrigeratus Cerx noux inltar concre-
fcit, fat ui e ff auum , fragra ntiffimum fpirans odo¬
rem , frigidis morbis ,potiffi.niim nemorum ar¬
ticulorumque diuturnis doloribus a fiigore exci- Dalor'
tatis vtili ffi.mim, quin & Venereis inunctionibus
maxime expetitur, vt tradit Matth. Datur ex ca- r .
lidoiuiculo aduerfus^dolorcs Colicos , tormina, jsrVpbi/is.
&c cruciatus nephriticos. e

Ex iifdem quoque , ficut ex aliis aromatibus. Oleum de -
deltillatur oleum , Gummi arboris , qua: nucem
myriiticam fert, vti refert Camer. nonnunquam
inter alia aromata a Luficanis in Italiam impor¬
tata, reperitur, eximie fragranti odore prxditum,
fi accendatur: pulchre autem rubct,cuiufmodi fe
portiunculam habere teflatur.

Cl. Medicus Bapt. Montanus feribit fxpiils fe imbecilli
huius prxclaras. expertum elle vires in imbccii- /utmembr}
litate membrorum corrigenda, poti/Timum vero Pa:U£r*-
articulorum, & podagra. Myrifticum oleum vn-
guinofum, [ex lententia Lob.Iib. de Balfamo]
laxando & inquinando nec quicquam vulneri¬
bus glutinandis Balfamo fimile habet, nec ftoma-
chi vires colligendo idoneum eft. Quamobrem Ventric^
Rondeletiiisincordis dc ventriculi conoboran- lut'
tibus medicamentis immaturas, ficcas, leues, au-
fteras, aliquantulum cariofas , adftringentes nu¬
ces mofchatas ponderofis , maturis, vnguinofis

prxferebat, coquis, culinariis blandimentis com¬
mittens pingues aut prxpingues. In Anglia vo-
catus ad genero fam matronam prxgnantem,qux ^ummojcb,
cum lumino defiderio auide duodecim nuces
mofchatas tanquam panem commanducaffet, in-
Y 4

tu>n ad-
ucrfnJ Co¬
lu. o/i a
fixi /lui ex-
xcfU/c fro,
fotu.

**> HISTORIAE

incidit in delirium, vd podiis ebrietatem/edpoft
imperatam quietem <Sc fomnum copiolum, repel¬
lentibus capiti admotis conualuit.

Ide Lob. Mafculas ad afletftus vctriculi & capi¬
tis commodiores & aptiores ait : de qua re paulo
atue vires iudicium noftrum diximus. Prifcrri
tamen pollet , iis ratiombuSjquas modo ex Ron-
del. attulimus : quia mares tere vetuftiores efte
confucuerunt in noftris officinis , fi modo ha¬
beantur.

Ex per ime- In meaiuuentute , quum ego I.Bauhin. pedes

Florentia redirem, &: in Apenninis montibus fri¬
gidam auidi ili bibiflem, (ubitb incidi in lnlignes
ventris dolorcs} flatibus in feroto vexantibus,ac-
cedente tumore, fine tamen vllahernia/prxcedc-
te autfubfequcntc.Cum exilii marem me in mon¬
te pr.c doloribus periturum , itineris (ocius , infi-
gms nunc medicus lll.mei Principis', Ducis Wirt.
&c:01ualdus Gabelckouer amice obtulit Nuces
mofchatas , quas fecum habebat. Deuoratis 4.
(ub.td ptrO-G. lSI hoc remedio liberatus fei a do¬
loribus, atque iter perfeci folpes & incolumis:
quod perpetui gradtudinis ergb , &in gratiam
aliorum qui in idem perculumincidere pollent,
hic h nobis refqrri parfuit.

Adulterii* Sciendun. dc r.ique Antuerpia , Sc ex aliis locis
adfeni ab inllitonbus oleum Nucis mofchati,
quod interdu n adulteratum. Adulterari pote lt
vt depre- addita cera. Fucus deprehenditur aperitis malti-
hendus fu- catione: qua cera le dentibus prodit, dc guftu lan-
cu,». guidioreminidqueacri. Odor enim etiam adul¬
terati, vix remittit, vtdignolcieo (olo queat.Prq-
ftat itaque vti recenter exprello, quale nos para¬
ri curamusin vius quotidianos.

PLANTA RVM.

DE MACI ARABVM , SEV CORTICE
Aromatico Nvcis
mofchati.

E ubere.

DeUliut.

T xtisfxr

S erupto it¬
ineratur.

Autc. not.

Macer

Xjlomn-

PLacetdc Maci fcorfim agere, tum ob nobilita¬
tem vtilitatemquc eius priuatam : tum ne mi¬
xta tra&atioLe&ori pariat confufionemiquamuis
in priccdentibus iam fatis conflet , quid iit Ma¬
cis. De eo autem fic feribit Serapio. Biibefc , id
eft Macis. Ifaac Ebcn , Amram cft cortex Nucis
mofcati, qui cll fupra cialTum corticem alium.
Prxfcrtur qui fit coloris fufei : deterior eft niger.
Criflioris corticis nulla vtilitas , fed fructus, qui
in Oriente vocatur ‘Adaches. Macim dicunt aliqui
effc corticem.qui non exGricoru regionibusap-
portatur. Color eius eft flauus, eftque nature
cfafli & admodum ftiptica:. Galen : Talisfar eft
cortex qui defertur ex India. Hic Scrap.qui fal¬
cem in eo laudandus quod nihil tradat temere ex
fc, necconfundat Macim cum Macere. Quod
feribit. Dicunt aliqui quod Macis &c: ( fic enim
in impreffis legitur) Sc qui fubiungitdc Talisfar
Gal.dc de Machir Diofcor. ad Macim non perti¬
nent, fed ad Macer. Recitat enim qua: Diofcor.
& Gal.fcripferunt de Macere.

Macis,inquit Auic.eft fimile quiddam foliis ge¬
minis. duplicatis fcuinuolutis ficcis, vergens ad
rubedinem &ci trinum colorem, ficut cortex, & li¬
gnum & folia, mordicans linguam,ficutCubebe.
Filius Me fui tcftatur e fle corticem Nucis raofca-
c.t. Auiccnnam vero confundere Maceris vires
cum viribus Macis, patebit poftea ex viribus Ma¬
ci attributis.

Hermolaus feribit: Macis Grice (Axq & tv\o-
fxi/.i- 3 cortex eft rubens radicis magnxiR^centio-

res Macis non radicis, fed Nucis odorati cortici
ac folliculum elle affirmant, ldque verb propius
eft, & plane ita modo cernitu \Falliturin eo Her-
mol. quod d:cit Macis, GricisMAxso &c: non enim
idem funt Macis Arabum, Scputaip Gtxcorum,que
tamen errorem non animaduemife Marcellum,

( acus alioquicenfor Hermolai) ex eius verbis
apud Diofcor.lib.i.cap. 100. pater. Ruell.Cornar.
Cordus, Bacchancl. Had.Iun. Manar. Brunfclf.
Braflauola , aliique viri alioqui dodtiffimi , fccuti
funt. Sic enim Ruell. De primo cortice quali nu¬
camento Nucem mofchataminuoluente,non co-
uenit inter autores antiquos dcreccntiorcs.Nam-
que Mauritanxfa&ionis principes Macis nomi¬
ne intelligunt. Macercortex cft rubens arboris
magni. Recentiores non arboris, fed odorari
Nucis corticem efte contendunt : nobis vero lite
hanc dirimere non licet. Item alibi : Macis , vt
alii Macer, offic. Macis ,Plin. Diofcor. Galeno cor¬
tex eft arboris. Rccentioribus odo rat£ Nucis, id-
que vero propius. Iniuriam facit Ruell.citatis au- ^
toribus , quibus non Macis, fed Macer , cortex eft
arboris.

Nihil melius Cornar. Macis inquit, Diofcori-^
dis profe&o etiam hodie tum culinis tum Offic. »
notiflima res eft: fed non arboris corticem ipfi vi-
dimus, fed Nucis odorjti. Vulgus tamen noftrii,
tTlufcfttcnbluct/ velut Nucis mofcati florem ap¬
pellat. Quare non ambigendum efle putat Corn.
Macis appellatum officinis <Sc balbaris idemefle
cnm Macere Grxcorum & Plinii. Sed falliturifunc
enimdiuerfa.

Miramur vero Cordum diligenti (fimum & na-^(
turxperitiffimumin hanefententiam defeendere^
aufum vtferiberee, coi. ucnire inter omnes pro-
pemodum dodtos, Macer , corticofum illud aro¬
ma e fle , a pharmacopolis Macis appellatum, ip/Is
Arabibus etiam id teftantibus : qui iu deferiptio-
ne fui Macis Diofcor. caput dc Macere allegant.

Nemo autem miretur cur Diofcor. futim Ma¬
cer arboribus mi/ceat , cum potilis inter aromata
de eo agere debuerit. Venia dignus cft in hacDio-
fcor. cuius itate res noua , nec penitus cognita
fuit, Credebant tamen arboris corticem eific qua¬
propter ab eo inter arbores rccenfetur. Noftra
vero etate quid reuera fit cognofcerc incepimus.
Nam Arabes clare feribunt corticem efte Nucis
mofcati. Irem alibi : Macis feuvt Veteres vocat,
Macer, nequaquam exterior vt hatftenus nobis
traditum cft, fed medius Nucis mofcati cortex.
Vides ab eo manifefte confundi, cum tamen quid
reuera fit, fe fcire fibi plane perfuadeat. Sciuit ni-c*
mirum quid eflet Macis : non quid Macer. Ipfc ru
vero potius venia dignus, [ non Diofcor.] qui A- ca.
rabumfcriptis,max:me Auic.dcceptus, vnum &
idem efte putauit, eaque propter de Diofcor. &
Grecorum Macere non diligendus perquiliuit.

Ita Bacchanelhisquoqucidempcccatum com¬
mittit in fuis confiliis.

Ataudaciusetiam Amatus : non approbo , in-
fit, illorum iudicium , qui Macerem a Maci Offic.
diucrfum elfe ftatuunt , quum reuera Antiquo¬
rum Macer , Macis noftra fit. ( Si diis placet.)

Monachi quoque in Mcfuen lata incedentes
via: Macis , inquiunt, cortex Nucis Myriftice : a-
pud Diofc.autc,Gal.PauI.& Ph. Macer, feu Macis,
feu Macher vocatur, vt patet cxSerap.& Auic. TJ
Arabice etiam Talifafar, vtin Auic. &in Syno¬
nymis Rhafis , legimus Macin vocari.

Avic.i.can. duo capitula habetde Mace : vnum
nomine Macis,in quo Andreas Bellun. multa cor¬
rexit: [ forte etiam corrupit] & alterum fub ti¬
tulo

I6l

LIBER lll-

tu!» Tahsfar fiue T alifafar , vnde probaturquod
ipfc Auic.ftib vario nomine varia intellexerit fim-
plicia, cdmidcm /it Macis ScTalifafar.

la Aloifius Mundella , in annot. in examen Braf-

fauolxprx aliis faperefibi videtur , quando in¬
quit! Macer non eft radicis cortex , quemadmo¬
dum hadtenus videre potui, fcd cortex tantum
/impliciter , non radic/s , aut alterius rei vt Her-
mol.voluilfe videtur: verba enim illa Galeni, qua:
citat, Gvileni non funt , fcd Plinii elfe omnibus
rnanifcftumeft. ScdfapiendofacitMundella, vt
nihil fapiat : nam quid libi vult , non eft cortex
radicis aut alterius rei , fed cortex tantum fimpli-
citer.Cortexfane ( fi fit) eile non poteft,quin fit,
vel .luerit alicuius rei cortex , <j>ao/oV , jceAucp&V ,
eft enim noftro quidem iudicio de genere
trzfj; 77' : haud /ccus ac indumentum , integumen-
tu,velconfimiIis aliqua vox,qu$ refpedlu habeat.

Qmmdo vero Hermol. dicit , [vt Gal. inquit]
intelligit dc his verbis, [guftu acerbo, Sc cum qua¬
dam acrimoniaj&c. ] qux ex Galeno /unt.

Aufimus 8c addere, non lolum Plm. dixiiTe

■ e/Te corticem arboris , verum etiam G denum ,
quamuis forte in Gal. excufari poffic ( fi conce¬
damus noftrum Macim elle Macerem Veterum,
quod tamen non concedimus ) quod dixerit ar¬
boris, non radicis arboris, vt Plin. quandoqui¬
dem Micis fupra Nucem mofcatam proucnit,
qux fruiftus arboris eft , poteft dici quodammo¬
do cortex arboris. Nam fiquidem frnShis fit ar¬
boris, & cortex fruthis : cortex vtique arboris
quoque fuerit: vel iuxea illud Mathern. qui vni
tertio &c. Hac igitur in pacte non errauit Her¬
mol. fed potius Cordus , qui putauit Macerem
JDiofc.elTc Macim , Sc i Jco Diofc.rcd.irguit, quod
Maceremintcrarborcs repofuerit. Confidamus
acuti/fimum Scalig. fic tradentem. Si nofter Ma¬
cis non fit Antiquorum Machir , facit fufpicio-
nem , Machir interii (Ic : fi non interiit, nominis
affinitatem multum valere ad perfuadendum hoc
illud elle, Sc illud hoc. Argumenta vero li ve¬
rum ftatuunt , Myrifticc nucis corium Veteribus
ignoratum , fateri necelle eft : quod tamen ipfa
nuce longe eft nobilius ,acfortalIe omnium aro¬
matum obtinet facile principatum. Ex Arabum
lebtione , Mtcis aliud , aliud Machir. Macis ab
Auic. pingitur Inculente. Machir verb eft , quod
vocat idem Talifafar. Vides quanta cautela fua
prodat Scaliger? vt fi vel peccare videatur , vix
tamen inuenias in eoqiiod reprehendas.

* Apertius doclifnSyluius:M4(wc^ Macer res pla-

■ fie diuerfx, quod ex Plin.aperte patet. Macer ho¬
die incognitum -.tamen pro Nicol. Macis Adtuar.
/utfxef reponit. Macis Arabum membrana eft ex¬
tima , nucem mofcatam prope totam veftiens.
Prope totam ait, non enim omnino extima eft,
'led intra camUri tat , & conuexo interioris in¬
cumbit.

Sic Mattii, quoque Offic. inquit Macis , quo
Myrifticx nuces prxtextusinftar conteguntur, ^
piofe. Macere multum differt, differentiam non
ignorauit Serapio. ( idem &Hift.Lugdun. dicit )
Quod cum compertum haberet Auic.de vtroque
feorfim tra&auit , Sc Macim ad c.^f». relegauit:
Macerem cap.694. fub titulo Thalisfardefcriplit.
Monachi nullam inter Macin Sc Macerem po¬
nendam differentiam affirmant : nulla tamen au-
thoritate (quod equidem fciam) aut ratione ni¬
tuntur.

Item in poftrcma editione: reformata : Hic af-
ferere non dubitauerim Macerem Diofc. & Gal.
Myrifticx nucis florem e/Te nequaquam. Nam fi

ad eos floris cognitio perueniflet , veri quidem
fimillimum eft , quod etiam fru&us notitiamha-
b inflent. In hac eadem reformata editione,
quod vocat florem, paulo ant£ dicit fub craflo pu¬
tamine fubelle nucem duro fatis putamine
clufam , noftra tenuiori Maci circumticftito &c-
egregium fane florem in Pomo latitantem.

Curtio quoque Macis aliud & Macere. EtCro-
nemburgio : qui omnes , qui contrarium dicunt,
prarter Galeni doctrinam , etiam Arabum tefti-
monio conuincancur.

Ec Rob-Conft. ftctx.tr Recenrioribus Grxcis eft
Macis Arabibus ,res plane diuer/a & Macere. Eft
aromaticus cortex ambiens inuolucrum nucis
myrepficx.

Eadem dicunt atque ftatuunt aperte Dod; La¬
cuna , Garrias, Acofta, Hift.Lilgd. Mufa,&Rc-
centiorum plurimi.

Cxfalp. denique de hac ipfa re fic feribit. Ara¬
bes authores optime nouerunt in medicinis ex¬
petentes nucis mofcatx externum corticem te¬
nuem quem Macim vocant : Macis nomen a f-
fumptum ex M icere , cuius Diofc, Sc Gal.& Plin.
meminerunt. Nam Serap. ex Diofc. transfert, in
corticem nucis mofcate , qux de Macere feribun-
cur. Scribit Diofc.de Macere ex Barbaria aduchi,

Scc. Ex ieiuna Diofc Plin.& G ii. deferiptione fi-
gnificatur incertam illis fiiifte hiftoriam , Sc non
e (Te extimam nucis mofcatx tunicam : repugnat
enim eius tenuitas & acredo maior quam adftri-
dtio. Hattenus de atitbmtm confettjii & dijfenfu cir¬
ca Macin.

Macis, (sdx.tr , quibufdam fxd.--.ip , non tamen Synonyma
Antiquorum, Odic. Macis, ab incolis Bunapalla, hnguar.
tefte Gircia, qui ait, vocis befiahe Auic.deriuatio-
nem fc nunquam fcire potuille. Arab. hodie Bubili'
liisbde & Besbaca. Macis oleum Arab. Geufifami :
PerfisGrwci erngaant : Tureis Genz,iar dici , tefta-
tur Acofta. Gcrm. iTtufcarMufjc/ tTIufcfltbiuft:
Belg.HTaaie/ foclic/ blocm van mofcaer. Gal-.&

It. Mrfrir.Hifp. \iacas, Macias, Gingibre maqui. In la¬
na hodie uaca vocari , &: Bengu-j lingua Malaya:
itaque Macis nomen eile Indicum.

Dcloco in prxcedentibus quxdam attigimu*: *‘ocuS*
Etcftm pars nucis mofcatx integrans fit atque eC
fentialis , ibidem prouenirc certum , vbi &ipfa.

Ex India autem vehitur per Syriam in Afiam fu-
periorcm.& inde in Grxciam. Item ab eadem In¬
dia per Aflyriam in Aegyptum , atque porro in I-
taliam , ad hxc per Oceanum Meridionalem: de
iifdfim Indix partibus in Hifpanias,Scaligcro te¬
fte, & hocfeculo’ copiose longa Sc pertinaci nauf-
gationc ex Indiis, ac ipfo adeo int.-rdum folo na¬
tali, a nuperis Belgicis naiiigatoiihus in Germa¬
niam copiose cum Nucibus mofcatis alfifque a-
r o m itibus adueHit u r .

Sunt qui annos decem efficacem feruari pofie J*cn1PUs.
in noftns regionibus credant, quodSyluio neu- l,rat,wni*
tiquam placet , qui vires eius citius euanefccre
magna ex parte exiftimafc

Deligendus aiitcm Macisinteger,crafliffimus, Dclctftusi
fuluus feu rubentior, copiofiorem liquorem ex
imprelfa plaga fundcns,pinguiffimum & ponde-
rofiflimum. Vircs &

Dc viribus Macis fic tradit Auic. Macis Mefcha vfus
dicit facultate fimilem Naremefch , fubtilioris-ta- Temperi,
men. Paulus ait elfe xqualis temperamenti, non T,,morei-
calidum valde , & efteficcum in fecundo gradu. ^ ^

Refoluit tumores inceraro, quamuis habeat ad- /JJ
ftridionemquandam.Halitum oris commendat sod^

Ex eo cura oleo Violato fiteaputpurgium ad fo-
dam frigidam ii flatibus craflis in capite , dc ad

HISTORIAE PLANTARVM.

emt cra¬
nia.

Alui flu¬
xas

Dyfcnte-

na.

Tempera¬

mentum.

Macis frx-

$\uce mof-
ch.ua

Cerciis

t«/p-

Hemicraneara. Confortat hepar &c ftomachum:
fluxum ventris cohibet >& Dyfenterix confert:
prodell matrici. Hac tlle. Sed quasdam harum fa¬
cultatum, przfertim pofleriores funt Maceris : ita
vt appareat, vel ex hoc, quod etiam ante plus fa¬
tis inculcatum , Auic.hoc cap.milcuilfe vires Ma¬
cis & Maceris.

Macis membrana tenuis , ruffa aut flaua, inter¬
dum nigricans , aromatica, odore fuaui, fapore
fubacri,& nimium amaro , tenuium partium, ca¬
lida licca tertio gradu , ventriculum roborat ,co-
dionem iuuat. Succus expretius Gummi Hedera:
figura, qu^m ipfum Macis eft valentius, autore
Syluio.

Macis vero ex lententia Sealig.ipfa Nuce mol-
chata nobilior eft. Si dcguftctur, linguam & fau¬
ces admodum vellicat : odorem iucundum pro¬
fundit &: leuiufculum amarorem quadam cuin fic-
citate relinquit. Quod facil e oftendit Macin tan¬
tum calidi quantum ficci temperamenti concepif-
je , dc fortalLe plus calidi , quod pleraque eius ef
ientia fit tenuium partium , quicquid dicat cx
Paulo Auic.xqualemefle.

Recte itaque Matthiol. neutiquam errare eos
exiltimat, qui dicunt Macim odoratum excalface¬
re & pariter ficcarcin fine fecundi vel in princi¬
pio cerni ordinis. Quamobrem Macer elfe non
poteft , cum dicat Gal. conflare Macerem e flentia
plera qu# frigida, cerreflri : paucula vero calida.

Dod. Macis ad Cordis pulpitationem facit, vti-
liorad omnes morbos frigidos quim ipfa Nux
myri Ili ca. Oleum e Mace expreflum regioni ven¬
triculi indudum, ei robur addit, naufeam & flu-
duadones^ollic, appetentiam excitat , & conco-
dionem adiuuat. Quod vero Dod. Macim fi fle¬
re ait fluores muliebres,&: facere ad Dyfenteriam

confultb omifimus : nam in hac quidem non au-
fimus prxlcribcrc, veluti nec in illis fi fanguinei
fint. Hic error pendet cx eo , quod vires maceris
confunduntur cum viribus macis, calore.n.fuo &
acrimonia augeret fluorem muliebrem. In dyfen-
teria etiam non conuenit,ea enim a bile & acri¬
monia Tanguinis cxoritnr : in fluore albo pituito-
fo mulierum & diarrhza & lienteria pituitofa no
improbamus.

Lacuna quoque tc flatur , mire roborare ven¬
triculum , vrinam prouocare , pellere calculum,
& qualelcunque flatus refoluerc.

Pit in infula Bandacx Maci oleum admodum
comedatum in ncruorum affedibus & aliis frigi¬
dis morbis : Acofta. Hoc Welferii mercatores
Auguftani aduehunt, quod fragrantiffimum eft,
& podagram, mirabile didu, pedi oblitum fana¬
re Cronemburgius refert. Cluf.quoque teflatur
vidiiTefe aliquando Vlyffipone oleum d^ Maci
cx India magnis fidilibus delatum, quod magno
luhTnrt. -t Annabant, atque in ventriculi frigidis morbis
dos mtrbos plurimum commendabant. Id vero erat mfpifla-
cum , & faponis Gallici fere modo in tabellas vn-
ciam propemodum denfas , tres vero latas , toti-
demque aut ampli tis Jogas eflformatum, pingues,
fubflauas, odoratas. Paludanus apud Ltufcnota-
num notat, quod macis optimo remedio in¬
firmitates ftomachifanet, digeftionem
promoueat , omnefque prauos
humores confumat,vencofi-
tatibus expulfis.

Vrmx f>*p-

C-alctsIus.

ll.uas

Oleum

Macis.

Todagr,

MACER DIOSCOR. ET

Ga-€CORYM.

Cap. XII.

I ffiquet , qua-
ta fit inter do-
dos di fle n lio de
Macere 8c Maci,
multis exiftima-
tibus efle vnum
&idem. Quam¬
obrem, quia con¬
traria fcu diuer-
fa, iuxtafeinui-
cem pofita ma¬
gis eluccfcunt,
hoc loco de Ma¬
cere agendum
duximus.

Cum ego Io.
Bauhin. Lugdu¬
ni medicinam
facere , Antuer-
pia mifitinfignis
Pharmacopceus
RichardusSermoife Infulanus corticem libi igno¬
tum vtdiditabat,ex India aduedum, cuius nome
refeire exoptabat : id .a. primus detexit fingu-
lari diligentia in materia: medica: cognitione ]
verfatiffimus , Valcrandus Dourez Lugd. Phpir- <
macopccus. Efl autem cortex cralliis admodum ,
cra/fior multo quam Guaiaci,lignofiis,durus, de-
tibus tamen atteri potis , cuius proportio magnx
arboris efle corticem oftendic,exterifls rubcf.fra-
dus interius itrias oltendit pulchras, alias rubras,
ali^s albas, alternantibus pedinibus fulcis flue ru¬
bentibus &cincreis , perinde ac li laminis aliqui¬
bus conflaret: guftu primum dulci ,'dein mani-
fefte adftringente. Hunc corticem , ante annos
triginta, qualem fcripfi Macerem Grecorum,col-
latis eorum dcfcriptionibus,efle iudicaui, nccha-
denusinuenimus,quodmeIiiis refpondeat.

Reliquam hiftoriam pertexet Criftoph.Acofta ■,
in hunc modum. Maceris arbor vafta eft & mul- J-
cis ramis prxdita , Vlmo multo maior , cuius fo- I
liainlongicudinem fex aut feptem vncias longa i;
funt, duas lata, exteriore parte dilutius virentia,
interiore fatura. Ea non alium florem, non alium n
frudum habere creditur, prxter femen quoddam, ,1
denarii magnitudine,tenue,cordis effigie, colore :l
flauo, fapore vero Amygdalx aut nuclei Perficoru i
malorum, tenui Sc candida mebrana tedu .-quod Ii
vefica quada cx tenuiffimis duabus fimul iundis ;l
8c tranlparentibus membranis conflante includi- -i
tur. Ea autem vefica in medio folio nafeitur, aliis i
magnitudine non diffimili/ed cufpide obtufiorc, ,■
& circa pediculum anguftiorc , colore medio
inter rubrum & fuluum , inxquali Sc mul--:
tis fibris ^ pediculo ad extremitatem reda li- !
nea dudis , crifpo & rugofo , haud abfimilis illi,
quxin Vlmo nafeitur, paulo tamen eft planior.'
Succo ladeo prxdita efl nxc arbor vti Morus , ra-
dicefquehabetlliciperfimiles, magnas, craflas, in •,
latum & profundum diffufas , Sc cortice tedasJ
craflo,afpero,fcabro,dur6que,cinereo foris colo-)l
re , interius albo & ladeo, fucco pregnante dum:
recens eft , flauefcente autem dum ficcaeft,& ad-.

\ mod\jmadltringeme. Edicet fuccus ille cum ad-!

ftridione:

LIBER 1 IT-

ftfi&ione nonnihil mordicet , breui tamen eua-
nefcit haec velutinfenfiibilis mordicatio.

. Quia dubitamus an Lobcl. eundem corticem
nobifeum pro Macere intelligat, exhibemus eius
iconem noftrx eadem tabella iundtam.

Diofc. cortex eft e Barbaria aduehifoli-
tus , fubflauus, [ ] craflus , fatis [ irj.yae
Ruell.&Sarr. perquam] adftringens. Videtur
autem Diofcor. Barbariam Gangetis Indixfluuii
infulam innuere , vt annotat Sar.

Gal. Macer cortex eft, qui ex India conuehitur,
gufht fatis [ucurat, non multum, vc quidam ver-
tunt:Cornar. vero qui male Macim intelligit,
multum calfaciens. ] acerbo cum leuicula qua¬
dam acrimonia , odorata, iucundum fane redo¬
lens, vc pleraque aromata flue odorata , qua: ex
India conuehuntur. Item : t; (/ ctxep ,oVo^!-

fartu o TffOfaiuniKOf, cv,vi< koui^g-

Stpuouvuv te su^av.

Paulus <Sc iCtius de hocipfo verba facientes,
cffn/VW/W feu \vJituJs afportari folitum comme¬
morant.

Sic Plinius. & Macir ex India aduchitur, cortex
rubens radicis magnx, nomine arboris lux. Qua¬
lis fitea, incompertum habeo.

Serap. Dicunt aliqui Macim elTe corticem qui
ad fertur aliunde quam ex Grxcia,flauum}crafllim
&ftypticum valde : Galeno Talisfar : Diofc.ali-
ter nominat, nempe Mathir &c. Idem Serap. eo
jplo capite ftatim b principio tradit Macim diuer-
fum admodum e fle b Macere.

Talifafar, cortex Indicus adftri ngens, Auicen.
Exinfrifcriptis autgm viribus fatis apparere vi¬
detur Auic. nomine Talifaphar intellexifle Mace¬
ris corticem, quamuis cap.de Maci , vires Mace ¬
ris cum eo confuderit > vti jpriiis diclumcap.de
Maci.

Porro Sole clarius efl iamMacrrem 8c Macem
inter fc differre, & res plane diuerfas elle. Macer
enim cortex cralfus efl: : contr& Macis tenuis. Ma¬
cer perquam adflringit : Macis fapore fubacris
eft.Macer temperatus : Macis calida: reliqua ex v-
triufqucdcfcriptione facile i nnotefcut, quam dif¬
ferentiam non ignorauit Serapio , vt Matth. cen-
fet. Nam poftqitam tradidilfet ex authoritate
Ifacb, Macim e 11 e Nucis odoratx operimentum,
dixit fecus elle, de quo loquebatur Diofc. quippe
quod feriptum relique it M icerem elle ligni cor¬
ticem flue Corium. Quod cum compertum habe¬
ret Auic.de vtroque fcorfim traclauit.

Prxterea maximo efl: argumento , inquit Mat-
thiol. quod Macis & Macer vtique inter fe diffe¬
rant , quod Diofc. Gal. 5cPaul.dc odoratis nuci¬
bus, quorum Macis efl tegumentum , nihil feri-
ptis memorix reliquerunt : quippe fi Macer, qui
eis conuehebatur , Macis nofler vulgaris extitif-
fet , credendum fane , quod cum illo quoque ad¬
ii c£tx e lient Myri flicx nuces : quarum illi hi flo¬
riam, & facultatem , cum fint 8c in viribus &in
odore admiiabiles , nequaquam deferibere prx-
termifilTcnr.

Quod Macer longe differat a Maci haud ob-
lcure ex verbis Gal.colligi potefl. Namque ipfe
guftu non reperio hoc elle adeo acerbum , nec
tamlcuiufculx acrimonix > quin potius fi degu-
lletur, linguam & fauces admodum vellicat: oao-
rem iucundum perfundit, Se leuiufculum amaro¬
rem quadam cum flccitate relinquit ,reliqua(que
fuprilfciiptas qualitates poflidet, quas nemo di¬
xerit Maceri conuenire , cui Gal. e flendam frigi
jiam atque terreftrem magna ex parte , paucam

▼ero calidam tribuit. Matth. fentetitiam fequittu;

Curtius.

Sed quid multis hic opus verbis ? prxcedenti
capite authores ditli fune, qui Macerem b Mace
differentem faciunt : nunc hoc agendum vt con¬
flet potiflimum de natura & eflentia Maceris.

An Lob.&Pen. cortex Xylocaflix facie, idem- ^ortex
que vt ipfi coniedantur Diofcor. Se Plin. Macer? faC,°e. '*
Coftex [ inquiunt] cuiufdam arboris ftipitis imo
exemptus , interiori fui parte valde limilis Sc
concolorxylocalTix, fed miniis craflus , fere ino¬
dorus , aut quiddam Iuglar.dis & Lauri redolens
guftu : perparum coloris gliitimfque mixti ad-
ftridioni habens : cum ailtem Diofcor. & Gal. ad-
llringens fle Recalefaciat, arboris cortex hic vi¬
detur. Item Hift. Belg. Cortex Xylocaflix facie:
an Diofc. & Plin.Macer?Belg. 23ajclacr.

Monar. Arbore contra ilflujfo , id eft , cortex ad Artor am-
alui profluuil :( vtCluf. vertit.) Profert ( inquit)
nouus orbis prxgrandem arborem , foliis cordis cor "

effigie, nullo frudu. Eius cortex digiti cra/IItu- Qortex
dine aut amplior, folidus, durus , & pondero fus, craflut.
tenui candicante pellicula integitur. Similis eft simiis
admodum cortici Gayacan,vti Gentiana amarus, G“u,ltL-
manifefte adftringens , grati tamen feu aromatici
cuiufdam odoris particeps.

Cxterum ne quis fallatur , confiderent Ledo-
res Monardem tribuere fuo cortici amaritudi¬
nem, cuius alii nonmeminerun t quantum nobis
quidem conflat. An forte ab aliis audita ille feri-
bat, vel de cortice diucrfo?

Confiderandum venit,anCluf.Exot.l.4.c.^..no- Defcripti*
ftrum Macer intelligat, cum feribit : corticis cuiuf¬
dam pedalis aut fexdecim vnciarum longitudinis
fragmentum Amftelrcdami videbam, anno a nato
Chr.ftoitfoj. apud D.Stephanum Backerum il¬
lius vrbis Medictim, binas vncias aut paulo am¬
plius latura , fatis craflum, fubrubentis exterius
coloris Se veluti nodofum , interne fubfufei , &c
Se multis rimis hiantem, adftringentis faporis. Si
meam opinionem de hoc cortice libere proferre
licet, plurimum ad Veterum Macer accedere vi- Macer
detur, tametli paucas eius notas nobis illi reli- ttrum,
querint, e quibus exadam conieduram facere
poflimus. Eafdem tamen facultates, Maceri tri¬
buunt, quibus hunc corticem prxditum ferebant
ii, a quibus Backcrus fe accipere aiebat.Et qui in¬
colas ad alui profluuia fedanda frequenter co vti
airererent. Idem apud Acoftam cap.12.de Mace¬
re , procul dubio nofter cortex magnam affinita¬
tem habet cum Macere Acoftx.

Solenand.Macer Grxcorum , cortex ille craf- Macer
fus eft, qui hoc tempore a Lufit. iterum cognitus Gr*i0rtirr*'‘
cccpit importari. Scribit ailtem hoc in Confmed
edit.anno^SS. eodemque opere alibi his verbis.

Macer quod ex Luficaniaad nos ante aliquot an¬
nos adferri coepit.

Sic Acofta nomen vulgare huius arboris apud
Lufitanos tradi t. Arbore de las Camaras , Sc Arbore
Santto •. hoc eft, Arbor Dyfenterix, & Arbor San- ^ryor
£ta : ab indigenis Chriflianis Arbore de Sanfto JenterU
Thome, id eft. Arbor D.Thomx, & Macruyre : b Arbor Sani
Medicis Brachmanis Maere , apud quos fummo ^*.ygrD
in pretio eft arboris cortex. Quidam rhizotomos rhom* *

( addit ) cui arborem oftendi , aiebat fua lingua Macrvjrc]
dici, Cura [antea maere m/lu[agarul3hoc eft,Macre
ab Angelis oftenfum hominibus ad ipforum fa- Macre\
lutem. Certiflimum effie ait Grxcis probe notum
fuiffc Macer, de quo dubitamus , & quodpleri-
que adhuc ignorant : nefeiuifle autem Macem Sc
nucem mofcatam nobis apprime nota. Admo-
nuifle prseterea fe Medicum quendam Regis

1*4

HISTORIA PLANTARVM>

chin, ne dubitaret , quin hic corrcx Auic. Macer j admiranda prardicat. Videtur autem ex eo (olo *dlw
ellct. Macis & Maceris differentiam Auic. probe | parata intclligcre , cum aliquo liquore conuenie-

futlle cognitam: quippe qui Macem odoratx Nu¬
cis inuoluciumcap.4<jt>.6: Macerem radicis corti-
Talirfar. cemcap. 695. fub titulo Talisfardcfcripferit. Ne¬
que ignotam etiam Serapioni , qui ex au&otita-
teIfaac,Macim e Ile Nucis odorata: operimentum
dixi t: Macerem e fle ligni corticem.

Menuckor Hinc patet Monachos fuam ofatantiam fatis
■error. prodere, quando aiun t Macim MaCerem non

differre.

Hift.Lugd.de ea binis locis tradlat: Primo fub
titulojMonardx Arbor foliis cordis effigie. Secun¬
do fub ut. Macer Acoftx.

DeX/lomacere nihil habemus, quod dicamus,
Solum nomen apud Neotoricos noftros, vt Her-
mol. Ruell. Curtium &c. inuenimus. Apud An¬
tiquos nihil ha&enus.Credideriinus ab eis fictum
occafione verborum Plinii fuperiiis citatorum.
Meliora tamen docentes perlibenter audiemus.

Macer , tcfte Cronenburgio ex India conuehi-
tur vtPlin. & Gal.dixerunt , non ex Barbaria vt

Hi fi Lu£d.
nor.

Xyloma.

«r.

D/cJc TlOt.

Vires

Diofc quate rationali conicdura in eo Scripto¬
re fuppoiititiumhoccap. Matccllus dcnunciauit
fed Matthiol. hanc difficultatem explicare cona¬
tur hoc modo feribens haud ignorandum cft, nec
Galeno nec Plinio, quod dixerunt ex India adue-
hi Macerem Diofcoridem repugnare, qui cx Bar-
bariaadfem dicit: quoniam [ vt Ptolomxus eft
autor] quqdam in Indo fluuio infula, vel vrbs fi-
ta eft,qux Barbaria dicitur , ex qua facile compor¬
tabamur Macerivel quod afferretur ex Arabia eo
marislinu, qui a Barbaria infula Barbaricus ap¬
pellitur : Quandoquidem, [ vt inquit Strabo]
omnia quxm India proucniunt,ea fcilicct parte,
qux ad Auftrum vergit , fimilitcrin Arabia naf-
cuntur. Acofta perhibet, Maceris arborem na-
fci quibufdain Orientalibus infulis , prefertim
vcrb:nProuinciaMalabar,in infulis S. Crucis re¬
gni Cochin , tum in ripis fluminis Mangate &
apud Granganor.

& Macer , autore Diofcor. bibitur ad fputum fan-
guinis &Dyfenterias & alui fluxus. Gal. vidc-
"urn tur cx mifta conftarc efTentia : pleraque terrena
£jkreriA. frigida, paucula vero calida , & tenuium partium
Quamobrem deficcat valenter & proinde Cxlia-
1 empcra- cis , & Dyfentericis mifcctur facultatibus , in ter¬
tio exiccantiumconfiftens ordine , in caloris fri-
gorifque differentia neutrum infigniter efficiens,
Hxc Ly.fimpl. At in Itb. qui ei tribu tur de opr.
fedla Empir.fic ait : Finge ame Macerem nunqua
expertum effc , qui arboris cortex cft ab Arabia
delatus. Hunc omnes quicunquc de medica ma
teriafcripfcruntaluuinconftipare aflirmantmun-
quid illis credendum erit, vel non credendum?
~Al*t fi»- ego quidem credendum aflero,ciim omnes ita cf-
x»i. fe conueniant. Talifafar apud Auic. Indicus eft
cortex, adftnngens cum acrimonia , nonnihil o-
doratus, in quo eft fubftantia terrea plurima &
fubtilis.Nulla in eo ncc caliditas ncc frigiditas cf-
Tempera. fatu digna h Gal. memorata. Sunt tamen qui ca¬
lidum £c ficcum faciant in fecundo gradu. Adftrin
git & potenter ficcat , Screfoluit, namex mixtis
conftat fubftantifs , fed terrea prxualct. Confcn
piurrheea- £>iarrhcE^, Dyfenterix, menfibusimmodicis hx
morrhoidum nimio fluxui atque tenefmo. Hxc
Auic.Verum quod ante nonuipius,ex viribusTa-
lifafar ab Auic. hic traditis,apparetde Macere hic
proprie agi, quem Sc feparat aMaci,licct male huic
quoque illius tribuat vircs,vt patet ex cap.prxce-
denti.

Paulus catapotia ex Macere ad Dyfenteriam

men
C Alixea.

ti , nam nihil preterea addit. Reinerus. Comitif- ^
fxprefcribitadconipefcendum fluxum fanguinis men^
vterinum,ac dicit Lulitanos in acido ladte ad Dy-
fenterias vti. Radicis cortice recente,vt tradit Aco¬
fta, trito, & cum oxygala feu lacte acido mixto,
omnis generis Dyfentenas & alui profluuia mi-r/w.i
rabili fuccelfu curant omnes medici cum Brach-
manes tum Canarini &Malabar:ci. Aliqui huius
corticis ftcci <Sc in puluerem redacti femunciam
per nollem macerant in quatuor vnciis feri la¬
ctis, eumque bis in die propinant mane & vcfpe-
ri, deinde medicamento fumpto, oryzam fine fa-
le & butyro coctam, atque pullos gallinaceos co-
dtos,maceratos ik tritos in Oryzc decoctione fta-
timxgro exhibent. interdum fi neceflicas vrgeat,
Opiuinadm;fcenr,roborandi medicamenti caufa.

Solent vero etiam Arabes cuiufcunquc gcnc-/fM
risalui profluuia Opio , Nuce mofchata admixta*^'*
curare. Huius item radicis vfus falutaris creditur,
ad vom tus compefcendos Sc ventriculum robo¬
randum cum aqua Menthe,& Mafliches puluere.

Brachmancs quidam Medicus rogatus de hu-
ius corticis , quem Maere vocant, facu!tat'.bus,in *
hxc verba refpondu. Si vos Linitam hunc corti- st/ff
ce u probe nolletis, multo plurisipfum faceretis, A(ltl
qu^mPjper: fed quoniam ifthicin Luiitan .1 ius xuu
facultates ignoratis, idcirco contemnitis. Piiluis
quem in omnis generis alui prnfluuio ex oxyga-
la propinare f deo, ex hoc cortice de quo pe.cun-
dtaris, conflatus cft. Rlv.zotomus quidam ilthic
mihi allerebat, illius corticis apud ipfos vfum effe
in compefcendis vomitibus, aluique profluuiis f 0>\
fiftend'S , plufque pollere huius radicis portiun¬
culam, quam magnam quantitatem Myrobalaoo-
rum aut Arecx, camque prxftantiorem elle C0111
Malabarico.

Rt ferebant prxtcrca Maere fiueftum omnisge-
ncris lumbricos in humano corpore natos necare M\
&C expellere, & calculum in renibus frangercitiimy^
etiam eos qui lingulis diebus mane eo vtcrentur, Lr*
liberos fore a calculo & a coli doloribus nec,ine-
briari polle. pr.

Monardes quoq-, feribit fuum corticem magna „0
elle apud Indos xltimatione, vt qui eo vtantur/o r.|
aduerfus omnis generis alui pro fluuia, huius pul- c*
uerisdrachmx pondere , autpaulbampliusmanc c^'
propinantes ex aqua conueniente , aut cralfo vi¬
no rubro. Ter aut quater id remedium repetitur,
obfcruaturque in reliquis victus ratio, qux hu-
iufmodi morbo necelfaria eft. Eiufdem corticis
fragmento donatus ftim ante paucos dies, cuius
periculum iam bis feci in alui profluuiis inuete-
ratis magno fuccelfu.

O raboti*

NVX AROMATICA FEMINA

C ap. XIII.

LVbet hic Nucum Aromaticorum, deferi-
ptiones ex Clufiii exoticis fubiicere Nucis iVji
Myrifticx in quit, vulgo appellatx,quamfcmi. am> //i;
ccnfenc,^: qux apud nos frequenti in vfu,hiftoria
fatis perfundorie tradidifle milii videtur Garcias
ab Orta cap.de Maci : nec qui hunc per omnia
imitatus , Chriftophorus a Cofta c.de Nuce mo¬
fchata , multo plura attulit. Horum commenta¬
ria ante mulcos annos in Epitomen contrahebam
& Latinafaciebam , additis etiam in ea lcholiis,&

interdum

LIBER 1 II-

interdum non¬
nullis figuris cer¬
te in fcholio ad
l caput de Maci
Garcix, Nucis in-
tegrx per mediu
j fedx iconem , e-
f iufdem infuper
fuo illo cralTo o-
perimento libe-
ratx, vt Macis fa-
\ cilnls confpici
poiret , dabam.
Quia vero anno
i6oo. ex infula
Banda,in quafo-
la nafei perhibet,
a Bat, inis recen¬
ter allatas conipi-
ciebam murra
conditascamfuis
tenellis ramulis
& foliis, illius dcfcriptionempaulb accuratiorem
dare conabar , qux in hunc piimum Exoticorum
librum inferatur, &ipfius Nucis integrae cum fio
ramulo &c foliis exprellam figuram adiiciendam
exiftiniabam. Referentibus porrb iis qui in Ban-
d a infula fuerant, aibor qux Nucem myrifticam
fert, magna copia illic fpor.es nalcitur , & excelfa
eit , Pyro haud minor, perpetuo virens , & fre¬
quentibus ramis prxdita , quos teneriores
videlicet &c virentes , alcernaltm , non ex ad
ucrfo , fcd inxquali ferio ambiunt folia ,
Laurinis proifus li milia , minus tamen dura , vV
’ paulo interdum latiora , fiuc, vt verius compa¬
rem, Mali Arandi foliis propiora , ademptis yp

qui : eam obeaufam illius nucem negligi , cum
adferuari nequeat , fed breui teredinem fentiat
Sc duntaxat legi, vt Macis adimaturiqua; vero ad
nos aduehuntur nuces, earum efle arborum, qux
in planis & caldoribus locis riafcuntur.

NVX AROMATICA.

C a r

XIV.

ml

QVia nemo
hadenus
( quod equidem
fciam ) dicit Clufi
eius myrifticx
nucis oblongio¬
ris, quam marem
ccnlcnt. hiftoiia
tradidit ( nifi eam
defignare vide¬
tur Chrift. a Co¬
lla, quum feri b it
grandiores nuces
maioris effe pre¬
tii apud incolas,
& pluris xflimari
quam apud nos)
non inutilem o-
peram me fum-
) peurum arbitra*-

T* tus lura , fi eius

, breuem hifloria,

qualem videlicet ex ramo fuco fua folia & fru¬
dum retinente , donato Cl. V. Petro Piauuio,
concinnare potui, hic fubiiceren

11 - i - . m, atque ipfius et- Ra7ni

pcndicibus, breuique pediculo nitentia , inam- | i am effigiem Lectoris oculis proponerem. Erat j

bitu non ferrata , fcd venis qmbufdam a medio
neruo in latera excurrentibus inlignita: fructus
1 f itis cralfus cfl , mali Perfici magnitudine , orbi¬
cularis , nifi fupeina parte pediculo proxima ali-
, quantulum turbinatus eflec : breui autem pedi¬
culo inter folia ramo non inhxret , vt Matthiolus
& plerique alii exhibent , fed ex tenuioribus ex¬
tremis ramulis oblongiufailocraffiufculbque pe¬
diculo fubnixus,pendet, lingularis Vt plurimum,
quemadmodum abipfis Ind.s , quos Holhndi ex
Iaua Amftelredamum anno nonagefimo feptiino
fupra mdlcfimum tk quingentefimum aduexc-
rant , deinde ab ipfis Hollandis triennio poft'ex
Iaua ,vMixi , reducibus intelligebam , tum ex i-
pfis nucibus , fuis ramulis qui folia adhucrctinc-
funtinhxrendbus, muria conditis ,ab Hollandis
eo anno relatis, deprehendebam : interdum ta
menbinas etiam nuces coniundim nafei, fe ob
. feruaircmihi afferebat Cheirurgus,qui Hollandis
1 in ea profedione comes fuerat. Conflat awtcm
isfrudus dcr.fo operimento , quod veluti fulci
cuiufdam, illum in binas xquales partes diuiden-
tis, forma prxditum cft, eaque etiam parte matu¬
rum dehifcit, Macirn fub ipfo latentem & nucis
corticem retis inflarambientem oftendens, adeo
vt rubentem (Scelcgancem initio , vt admiratio¬
nem pariat , fed aeri expoficus , paulatim illam e-
Icgantiam amittit , & flauefcentem colorem tan¬
dem contrahit. Ex recenti autem oleum extraxe¬
rat D. Lambcrtus Hortenfius Medicus dum in
Banda erat, rubens admodum , liquidum , & ma¬
gni ad pleraque vfiis, prxfcrtim vero ad roboran-
i- dum ventriculum.

Audio in eius Infulx montanis illam etiam ar¬
borem nafei , fed frudum vix maturitatem confe-
Tora. I.

porrb is ramus fc-fquipedalis longimd:nis,crafIi-
tudinem autem habens tubi pennx anferinx,quo
ad feribendum vti folemus , ret.ncns adhuc ali¬
quam ligni prxccdcnte anno nati partem, cinera-
cei coloris cortice tedam , fuperna autem qux ii- Corre^
loanno quo ramus abruptus nata erat pars , te-
ncriorerat, &c multa medullaiuterana parte prq-
dita, coloremque habebat ex fufeo rufefeentem,
huic ramo inxquali ferie adnata erant feptena
autedona folia , longe fime maiora & crafliore Foluti
pediculo prxdita , qiuV.n illius qux nucemmof-

catam vulgo notam refert : etenim illi folia fiant ^

Mali Aurantix foliis non abfimilia , excepta illa ***/
appendice , qua Nucis folia carent, & tenuiora
pediculo nituntur, gracilioribufquc etiam ramu¬
lis adncfcuniur: hxc vero folia , licet nonroulth
denfiora , interdum pedis Romani longitudinem
xquabant, trium aut amplius vnciarumlatitudi-
nem, magna autem ex parte , eorum longitudo
feptem aucodo vnciarum erat, latitudo duarum
cum femilfcjtolor parte prona canefccns , fupina Color fi*
viridis & fplcndens ; a medio illo crafTo que ner- l/ar-
uo folium per longitudinem medium fecante,
exoriebantucalii minores tenuiorefque nerui,ad
folii latera expanli, vtrinque quatuordecim aut
quindecim , ncJnnunquam etiam plures , iique
non pro folii amplitudine, fed indifferenter: nam
inpedalis longitudinis foliis interdum tredecim
aut quatuordecim duntaxat obferuabam , iniis
vero qux feptem vncias folummodo erant lon¬
ga, qui ndccim,fexdecim,aut. plures ; tenues prx-
terea, & vix confpicux ob folii fpiUitudinem.ob^
liqux venulx per neruorum lateralium interftitia
erant Iparfx , & licet ante multos menfes abru¬
ptus fuilfetille ramus > atque inter chartas adfer- ^

HlSTORtAE PLANTARVM.

V nlum A-

natus, non raccffoctem tamcft acrimoniam, fcd
fuaitem & non valde vrcntcm retiftebanc folia-.
Summo autem rami faftigio inharrebant binx Nu¬
ces craffo brcuique pediculo innixx, in quo tame
binx aut terrx alia coniunftim creuifTe videban¬
tur, ouia adhuc apparebant vc-fli"ia vbi ad ha fe¬
rant, atque etiam in ipfo rami fafbgio biitaalia li-
milium pediculorum loca : vt non fine caufa Ab-
d.ila Guzaratenfis , qui prima illa Datauorum in
laua nauipatione Arnltelredamnm adue6tus fue¬
rat, deind? fecunda reucchis,mihi affirmaret Nu¬
cem myri fticanvf ab illo enim percontabar an lin-
,Qt gulx nuces in foliorum alis rufeerentur quemad¬
modum pingit Matthiolus ] Iuglandis modo pro-
ucnire, vide licet lingulares interdum , binas, ter¬
nas, aut plures roniannquam , Sc coniundtimin
eodem -orallo pediculo matas, de hac nimirum nu¬
ce mare ipfum volui (Te dicere arbitror, quoniam
illam qux nobis in vfu , aliter prouenire certum ,
cfi.Ca terum hx nuces binas vncias longe eranr, j
fummoque luo operimento tecte valde rugofo, ;
nccillo quidem valde cralTofquia ante earum mr-
turitatem ramus abruptus) &c villum Inum Amyg¬
dalarum inflar retinente , ferruginei hoc eft ex
rufo fulci coloris , in binas aequales partes j
filTq & hiante , nucemque offendente fuo
ni aci eam rcticulatim amplecfcnte feptam , cui
Jimilem e fuo operimento exemptam, fuo tamen
Maciopcrtam,ab eodem C. L. V. Paauuio acce¬
ptam, infciiorc tabc-llc parte , in qua huius nucis
ramus cum fuo frucftu immaturo exprelTus,adiici
curabam : Macis autem illud, etiam reficcatum,
eiegatioris coloris quidem clf eo quod aliam nu¬
cem ambit , fcd mulio infirmioribus vilibus prx-
ditum clTe creditur.

rogati qui vocarentur , Madagafcar Tefponder
ba'nt,tanquara innuere volentes, apud ipfos non
nata, fed e Magafcar, fiue D. Laurentii infula, eV-
Ce delata, quia naucleros Hollandos in ea aliquot
dies hxfiffe non ignorabant,irao illorum natu mi¬
nimus inde aduedfus fuerat.

DE CORYLO ET AVELLANIS.

Cap. XVI.

. Corylus fahua.

V Arius operimenti modus vt ante indicatum,
aliter enim nux Iuglans , nux Myrift ica ali-

Dtfcriptio

ADMIRABILIS FRVCTVS INDVS.
Cap. XV-

Ataui ex pii-

B:

ma nauigatic-

tcr> & aliter A-
ucllana ex Co¬
rylo produdfa ,
folio Alni , fcd ?oi 1.
acutiore, nec eu
in modum vifei-
do,hirfuto, mo¬
dice ferrato, ru¬
go fo , fuauitcr
odorato. Flos
e gemula erum- FK
pic coccineis fi¬
lamentis com-
politus : fimiil-
que Iuli longi,
tenuiores quam
Nucis Iuglandis
qui priufquam
decidunt , flaui j
fiunt.Fm&us li¬
ni ul aliquot iun.

6ci ‘, inuolucris
callofiSjfuccolis,
herbaceis, barbatis, hirfutis , adlfringentibus &:
acidis obfepti, magnitudine dimidio minores vt-

FjfJ

OStitdunt.

Admirabilis for¬
nix frudum : qua-
tuor enim mem¬
branaceis foliis, ex
aduerfo inter fc
oppoluis , ex eo¬
dem tamen pedi¬
culo prodeunti-
b.us,con flabat, que
fuperna & extima
parte veluti cocu-
tia,ofIiaiIum infi¬
ma parte ipfi inhq-
rens fragile oc¬
cultabant , in quo
nucleus orbicula¬
ris fornix , jnucis
mofchatx magni¬
tudine continebatur , forisfufea, &fungofa qua¬
dam materia oblitus, durus, vt qui reliccatus, in¬
cerne albus & comex duritiei : membranacea il-
lafolia, multis venis erant dilfinda , & rhom-
boidisformx , atque vncialem longitudinem &
latitudinem habebant. Nullum eius nomen indi¬
care poterantlndi abrlollandis aduerti, quemad¬
modum multarum aliarum rerum : fed quxeun-
que,ignorabjrtlt (ignorabant autem plurima , vt
qui omnes vilia mancipia fuiflent > praeter Abda-
lam, quunin laua roercede cooduxerant,inter-

ne in lanam, inquit i pluamini Iuglande,oblongi vel globoIi,putami-
Clulius, attulerunt | ncvmbtlicatoperiuaturitatcflauefcete.autruffo.

Ixui,lignofo acoluto Citis: cui fubeil pellicula in
domcilicis quibuldam coccinea , in aliis fubruffa,
nucleum obueftiens albidum, firmiufculum ficut A
Amygdali nucleus , eiufdemque fapore dulci,
ladtcum remittentem (necum. In auellanis nuci¬
bus, antequam nucleus formetur aut perficiatur,
ambiens pulpaeftcandicans,fungofa, faporis a-
cidi. Iuli vero nuclei plurimum obnoxii funt ver¬
miculis, qui deficiente intus ac omni confumpto
aur in nigrum puluifculum redacto nurrimcnro,
iplum etiam putamen pertundunt de prorepunt.
Ipfa Corylus albor eft , ex radice craflalate fe dif¬
funde n re no do (a atque crifpa, caudices magna ex A.\
parte aliquot emittens, in multos acrolmftosfub-
diuif 'S ftolones virgalque lentas 6c obleqtliofas,
quales quotannis emittit nguas,nec ramolasima-
teric candida , molli. Caudex vbi annolus fuerit,
cortice obdudturincano,&ViIcum nonnuquam
producit,tefte Trago.

Theophraftus in Coryli feu Nucis Auellanae
hiftoria haud breuis nec fteriliselfe videtur, qui
eius in quamplurimis locis & tmvK , S: «saxAia-n-
r.K nomine memimlle videtur, quamuis

circa interpretationes non confcndant autores.
Ergo eius de ea dogmata collecla , confideratu-
quein ledoris Botanici gratiam hi«referemus:fic
igitur ait. v , s“

Corylus feu vtGrxcum habet urmit wjua,

(mconltdcrate hic quis Nucem auellanam vertat, u

Conlb)

*/t cr
(iru.

L I B E R

Confl. ) ( nam & huius quoque natura fylucftris
eft) quoniam fylueftris, nihilominus , aut certe
non mult<!> decernis quam vrbana fru<5fcificat,hyc-
mes quafcunquc ferre potcft, montibiifqae ma¬
gna ex parte prouenit, & quidem fcecundiffima
temporaria vbertatis promotione. Prxtereanon
caudicofa, fed fruticofa potitis , virgis fiue alis c-
fiodibus , fed paruis , etiamque craflis nonnullis
alfurgit.CxteiTiai & manfucicere poteft. Differt
tamen hxc ab illa , quod friuflum meliorem , fo-
liumque maius habear. Circumferratum folium
ambabus, fimiUimum Alno.fel lati iis, tk arbor i-
;B- pfa maior eft. Facundior &aflidueivddetur , fi
** virg.c procidantur. Vtriufque duplex genus :
quxdamenim rotundam, quodam oblongam fe¬
runt nucem. Candidiores vero frmfhis fatiux , &
pulchrior, & circa aquatica maxime friuftifcraeft.

Sylucftres tran flata: manfuefcunt,covticem ex¬
timum habent tenuem, pinguem, maculis albidis
peculiariter variatum. Materies admodum lenta,
vt prargraciles virgo , decorticacx , craflx, derafx
. renoiientur. Hantnt medullam tenuem, flauam,
qua conca uantnr. In Corylo [ ty>«xAsi»77/i>t ] poft-
. quam deciderit fruihis , bryodes quidciim [ vulg.
habent (Syjf-jcZA s- , ficque & Gaza &Dal.legit: no¬
bis melius placet ZvvAr cum Conft.&rei accom¬
modatius) vermis m doris magnitudine, ex vno
petiolo plura (crAe^ffl cA? : vulgata , pingue.)

id eft, Iulos nonnulli vocant, (perpetim lu¬
tum apud Gazam ) conluinc hi ex minutiflimis
particulis fqtiammatim digeflis eodem ordine,
quo in Nucibus Pineis ( c/ dCivanfr Wz>(f)con-
fpiciuntur,vc non abfimili s iit Nuci Pinex nouel-
Ixac viridi, nifi cllet oblongior,&vbiquexqua-
hter crairus. Hyeme augetur : ineunte Vere de-
hifeit. Squammata illa flaua fiunt, 8c ad trium di¬
gitorum fongirudineinincrefcunt. Vere autem
crumpcntibusfoliis decidunt , ac tum totidem
calyculacea tegumenta gignuntur , compa&im
iunfta. in vno pedimlb, quot & flores ,honimq;
/ingulis fingulx nuces [y.o/oov ] mfunt.

Idem quod modo Iulum d*:ir, paulo ante, &

5 eotlcin quidem C3p. yj-x^iw , Cachryn appcllanit
( Gaza Amentum reddit) quam & Abieti , & Pi¬
no. & Robori , Tilix, xdfva. ( Nuci IugUndi Ga* )
Diofbalano,(Caftanex,Gaza) & Picex tribuit.

A latere ( pergit Theophr.) germinanti Nux
Pei fica, i Coiylus, ( yg.pvaf , ^ 77/V *x>d.x.hriu-
‘jjzvs) Sc quxdam alix , quarum omnium germina
in vnum folium finiuntur. Idxi Prunum i Nu¬
cem Auellanam ia-n»bj)) altiffimam radicem
habere dicunt, fed Corylum ( ^pif.K\eavxLu ) te¬
nuem atque robuftam , Prunum numerofam.
Qux ratio i quafi ncceflitjs cogat , vt ambx
diutius viuant,aut difficulter moriantur, (i^/ayeu
JW. ) Quidam H?rf«.A€«w77!' xofvtu/ (Nucem Auella¬
nam G?za) &c florere exiftimant : alii

nullam earum.fed ^ao y, ( villum vertit Gaza , re¬
ctius e Grxco Iulum rctinuiflet ) xa^va; Nucis,
Quercus 5cc. gro/Iis prxeiduis
tutu? r papillis prxuiis forte rectius dicas) pro¬
portione refpondere exiftimant. Mature germi¬
nat wp-ja., (Nux Iuglans Gaz.)eademque fru&um
reddit autumno. Scalig. in annor. adTheophr.
Confiderabis, inquit, quo confilio Nucem Iu-
glandem inter feras connumeret Theophr. Quid
fi intelligat Theoph. Corylum? Coniungit enim
Alnum, ei fimiletn : & egregie refpondet locus’
Nam in fylueftribus vtraquede montanis. Vthac
coniedtura Scaligeri difficultati & fufpicioni fa-
tisfa&um iri non temere forte quis iudicarit. I-
tem sWe/k, , Betula , folio Carix dictx , prxter-
Tom. L

I I I- Z6y

quam paulo anguftiore. Et Gaza qupqiie Carya?
reponit Hinc Seal. Theodorus , inquit, refugit
Iuglandis interpretationem : & eft ratio. Non e-
nim notis rebus addimus^ lAfJovyrOjj
| No/fro quidem iudicio male vertiflet Gaza', Iu-
j glandis. Qmdenim finiilitudmisluglandisfolio,
cumBetulx? Macth. libere faretur, fibi non com-
j pertum, quid apud Theoph. fit ko/va. Item: xafvA,

(Nux Iuglans Gaza. ) Jic? £j.\cw@-' ( Caftanea,
i '“-J “igoris cupida montanaque. Atqui Iuglans
| non eft frigoris cupida .• nefeimus etiam an vere
1 ac proprie montana dici poflit, quapropter hoc
Joco potilis intelligimus Corylum. Item: Thmo-
lus, Olympufque Myfuis , xa^uov ( Nucem Gaza,
legend.exifiimamus 3xafvxv ) & (Cafta-

neamGaz.) plurimam ferunt : In Eubosa & circa
Magncfiam Euboicx ■Scc.xtyu^rurffis pro Corylo
intelligimus , quam Alpinam dixit alibi^>ci,.A^77-
XHM/uz gignit Iulum, m ' y.a/ua. -tv. ^p«xA*«77^', ( id
eft, Nuces Auellaaix ) maxime feruantur,qui<i L;-
gneo putamine obteda , eoque denfo , fed amara
tandem fiunt.

Adhxc ait. Fomites tametfi ex multis fieri pof.
unt, tamen optimi ex nucc:(vtGazavertic)ce-
lei lime namque iSclatifiime concipit. Quantilin
ex circumflamus iudicarcpofTumus, ; cr\a i- • hic
intclligenda Corylus, cni lignum iaru.m& quod
ficih iis ignem fumpfit, qu.Vm lignum mglardas,
quod durum & folidum. IhitUnus fere q T: ■ uvb.
de Corylo & Nuce Auellan.t.

De eadem Plin. in hunc feribit modum. Cxte- AbelUn£.
ris( Caryis, dixerat enim de Iuglande) quicouid
eft, folidum eft, vtin Auellanis c.v ipfo nutum

- - •• .f.w IIIIVIUII

genere , quas antea Abellithw patrio nomine vm n-
bant. T~ A ^

yibellmA,

Ia Aliam Grsdamqnc i Ponto venire, & p
ideo Pvntic&nuces vocantur. Has quoque moli.s ces
protegit barba. Sed putamini miclelique folida
rotunduas incili. Ea: & torrentur. Vmbtlicus
tllts intus in ventre medio. Idem tradit : Cato-
n em Nucibus adjicere Auellanas & Galbas Pi.x-
neidinas, &c. Vcrtim apud Catonem iegiinus.

Nuces raluas.Auollanas.Prxneftinasdc. In ve- Mi». ha»,

teri gloilario Cajua nux.xeydor In eodem r,lht

A.banx Nuces, Praneftinx. In Priapeis, Longx
nlices, Auellanx : Nuccmqite longam,quam vo- ““
eant AbelJinam : Turneb. Caluanux, qua: fiu-
[ dium caluum fert , id eft, ftunmo apice nudum,1
nec v r dique putaminefcorticis obdtnftuin,qujI
liscft Aucllana. Tturtcbuse veteri codice legen¬
dum putat Abellanas. Idem & caiuas Pratncfti-
nas ex di dio gloiEarib , vt annotat Dalech. Idem
Plin.Feruntftf Aticllanx Iulos, inquit, compatftili
cailo , ad nihil vtiles. Et alibi Xylon barbati Nu¬
cis fimilem deferre fiudtum tradit. Quia veto lo¬
co paulb ante addtidlo Abellinas leu Ponticas
nuces , molli protegi barba icripfit , ideo per bar - Sirtu u
batnm imum Auellanam quidam intelJigiint vti nnx-
pofteapatebit.

Coryli meminit & Colum.inter ca quibus ne-
mora veftiuntur. Pallad. Auellanx. Yiig.Gcorg.i

Du ras Corylos dicit :

EtEgl.y.

Phylli! amat Corylos-.ilUi dum Phyllis amabit

Nec Myrtus vincet Corylos , nec Laurea Phsbi.

Arbor fragilis canente Quid.

Ef Coryli fr agiles, &c.

Arborfr,v-

£‘lx-

N Hces Por\
't/cx.

Diolcot.K*fM «nW , « “mi Uiimmajut iStaTor;

Nuces Pontictr, quas aliqui Leptocarya vocantj
id eft minores nuces , rm,rnKcov xs-pvw , vt 6c npuxAea- Atben'
vKur, atque etiam J, Caxuvav. de hac nuce tande r,'eexf/,c^
meminit Aihcraus:fcd nuumluglandiPune- TrS** ^
Z z

MI HISTORIAE

ricarum & Heracleoticarum cognitio haud ita ex

plantarvm;

ipfo Ledon lit obuia.

Poni. Auellanam Seruius abAucllano, Campa-

Srnde

H cracleott-
cu 'inde.
Prxnejtma

rouw jiucimii— - -

ire oppido, vbi abundat , didam putat.Ponncam
Irxci , quod in Euxino Ponti frequens fit. Ita

Corylus

Sfnde.

due/lana.

(jilHX

Pontica,

Nux Autl-
lana Ht-

Prancjh-

Pontica.
Ner ude oti¬
ca non j *nt
Cajluneu.
M ucrob.
not

Mare.

Alaria.

nix

i!c Theophraft. Heracleoticam , ab Heraclea Pon¬
ti ciuiute : alii Prxftantinam ab agro Prxneftmo
atque ( vtait Macrobius ) vnaquxque natio huic
nomen indidit ex loco,vbi copiosi nafcatur: Co-
rylus autem arbor imrWf vab , autore Priiciano,
& ex eo citante Curtio, quamuis ea vox ( quq lo-
cu n alique u denotare videtur) nondum plane

innotuerit nobis. Platinade honeftavoluptate:

Nux, inquit, Auellana, fcuPrxncftina, quam Grx-

ci Ponticam vocant ex Corylo. Etzmng : in

, Theatro ex Macrobio. Carlytani hominesin agro

Prxn (lino aluntur Nucibus Auellanis, quxid-
ciico Prxneftinx dicuntur, & aliasPonticx. Du
Chouliib.de Quercu Auellan? Nuci inter Glan¬
diferas locum concedit.

Nux Auellana, quam Gr?ci Heracleoticam ap¬
pellant , noftri (Hermol. verba funt ) Pramefti-
nam & Abellinam parris vocabulo :in Aha Grx-
ciiunqtie venit i Ponto ipropterea nunc Pontica:
mtne Heracleoticx dicuntur ; quo nomine Ma¬
crobius Caftaneas intelligi falsi, putat. Opium
fecutus. Pontica' (unt , qui & AUre ac Nuces co¬
gnominent. InuenioN' Altrim vocari arborem,
vnde lacula & hiftx faftitari foleant. Auellana
1 i Corylus, vti putat Ruell.rara videtur

Nu cella.
Qory.lt.

Kutil not. i

Rtsell.
F.i.hj'. not ,

PcUttcs.

Pr&nrfttnx.

Wtradeoti-

Auellana
Lu,gu
A uculx
N uf/r tales .
Pra/agium
ac Auellu-

Mtnnn 4
Nnccs.

nux , ic-'i v^o> \ — ----- —

fuide Thcophraito , qui tam anxie lingulas eius
parces c< .nfe&atut : apud quem eadem edet cum
Al o, nili fol.o effetlatiore.A: frudum ferret.Ru-
ra Gallica NfilltuCyryUs vel Coryelas Sc Auellitw
nominant. Ad nobis quidem prxter frudum &
f.liu.Iat videtur patere dirtindionesapudTheo-
phraft.inter Corylum & Alnum ,vt ex citatis fu-
prilocis colligere eft.

Marcellus Virg. Ponticas Nuces aTheophralt.
femper Heracleoticas Nuces vocari eradit: dc qua
re nobis anceps iudicium. Suprain Theophraft.
locis aliquot coniedutas ac difficultates moui-
mus , an N /f no' (impliciter alicubi apud Theo-
phraft.poflit effe Corylus vel Auellana.

Porro Ruellius, Fuchf aliique nonnulli con-
ftanternegant Corylum florere.quod proculdu-
bio nonerant (aduri, fi Theophrafti codiccm,veI

potius.vcinquicTraguSiijinaturx libro hunc flo¬
rem vnquam vidiflenr.

Auellanx antea Abellinx , aliis Pontice vocita-
tx, in magna, inquitBruyer. nominum (untam-
ha»e. Prsneftinas enim nonnulli etiamnum di¬
cunt , quod Prxneffini us abundent, vel quod o-
limaPrenisinclofi, faraemiis toleraucrint. Qui¬
dam vero & Heracleoticas. Lugdunenfes nomen
Auellanarum rctiruerunt. Aulici &: maxima Gal¬
lia pars, Nuculas. Galli nuptiis religioias fece¬
runt, (ed praifertim (ponfalibus : vulgoque u-

ctatur, in prouentu Auellanarum maximo,annum

nuptiarum quoque fertihffl numfore.

Placctomus apud Eob.de tucnd.valetud.inter
Auellanas ,>.vmzyj..v<*. Grrscis didbas , & Ponticas
proprie dictas diftinguit,halque ai citaro pultifice
niiflc Gcrm. dicfreliquifque mulio effe meliores,
forte mtelligens cas,qux alias rubtx vulgo voci¬
tari turj vc patebit m differentiis.

Conflant: in lex: yj.svn ezerny.d, flue Assrceitit-
fja Diofcor. ideft , za.va ** (yim tltcsinj/ Polluci.
Prxnefrinx Nuces Macrobio : Auellanx flue A-
betlinx Plinio. Has minimas Nuccs,vt Grxci,Iu-
uen.Satil.3.nuncupauit. Arbor qux Virg.eftCo-
rylus, Theophraft. y.ay.Aturry.ii y&eva. dicitur , Se a-

libi w tU i,..»'», quo Athx nei ( apud quem Eu-
bulum Auellanas exiftinio nominalle ) er- cv*

ratum coarguitur, vbi inquit, tw eft; »o<tKXW7?K£>&- ^

o/&c:quibasdu0diucrfa,diftin- rj£
dlifque feparata nominibus. Auellanas icilicet , ce
Caftaneas confundit, ficut & Macrob.Caftaneam
1 Nucem Heracleoticam appellans. Tamen A-
then. malo culpa liberare, erroremque depraua-
ro codici imputare : diltinguendum enim pbft
‘ fubftituendiimquept>;c»<Ar pro m,; cfi-

Lftr ibi duobus locis inculcatum.

j Philotimus i, wr prodidit tS
!a/wm. Alex, ab Alex.non approbat eorum fen-
1 tentiam , qui apud Tranquillum , vdi dicit Au-

1 nuftumocellatisNucibuslufiffeqmelligunc Auel-

fanamvel ofcillam. Dalechampiusapud Plinium
(cribit his verbis : Ocellatas Nuces vocat Tian-
quillus in Augufto , quod ea parte , quabarbatx
flix cuci adhxrent, cum auelluntur , oculi hgura |
delineata con(piciatur,necid in alia vllaNucc ap- i

, pareat. Alex, ab Alcx.Quo loco plurima ludorum |

| genera veteribus vifitata commemorat: ocellatas ,

Nuces dici putat Perficoru nucleos, quod crebris
1 veluc ocellorum foraminibus p ertufi fint, led co- :
fidentermagis , qu^mrefle. Mnefftbeus auto- |
re Golopio" per Nuces Heracleoticas , Nuces
Pontica»imeflexiffe videtur, qux Nucula- Prx- t|
neftin^diflx. NuculaScxto Pompeio ,Nuxnu;
nima. Iuuenali Heracleotica, quamuis Caftanea :
interpretentui falso: Hefych. cefte Had. ■

Iun. «pvaDalechamp.Nux parua : Nux Coryli, ]i
Euch.Rccff. Cafpar. Baulu,n. tradit Auellanam ,{
apud Plin. barbatam Nucem dici. Iunfupradi- J
ximus Plm.Ponticas Nuces dicere, molli protegi ‘

barba: Locum vert) vbi cxprefse barbatas Nuces ;

vocitet , vel Auellanas vel Ponticas, nondum in- , i
uenimus. Xyli quidem frudui conferr barbacas l
Nuces , vt antea diximus , quas quidam Auella¬
nas effe volunt, nec refragamur, Corylus': Nux A-
uelUna : Psunc.1 : : Liptocaryj : Hcrjdeo-

tica Curti (eu Nux : carjA Pornuc : apud diuerlos
Herbarios dicitur. Nucamentum eiusoblongum j
‘I «a©- Theophraft. Germ.tefteTrago^ofcIsopf* (
fenober baegetreib : Cortex exterior Nucis A-

uetlanx, Calyx. Germ. bic cllfctft f$el« /obet
(cffcf Quod circa radicem annabatur, Gcrm. .|
tTlafcrc / Theophraft. , Sc Gaza 11

circumauctionem & circumagnationem inter- ■
pretatus eft. Hift Lugd. fruftra florem denegat .
& floris loco Iulos proterre dicir. NosTheophr. .i
Trago Sc Gcfnero aflentimur, dicentibus flores >1
habere prxtcr Iulos, vt qui eos fxpius ohferaaile- jl
rimus. L.ifim Hebr. Genc(.;o. N ucem Auellanam J
vertunt , notante Trago. Agile i/mapud Scrap. id :
eft, Auellana. AvUcuc, feu Bnmitich Arab.dici tra- ;
dunt. Germ. ^afclbaum /43afclfiaub/ «afcU
frraud. : Fruct. ^afclnufl. Gal. Couldner , N«- j
fener.Nuifdicr AueUnier .Noifette , Noifdette,A~ \
tieiuie.lt. Neccitiole.Nuciuoldre,Auellune Sc Nocellc..
Hifp. AuelUm. Caftil.& Catel. AuelUnas. Por-

tu z.AuelUn. Belg.^afclnorc/ feafclacr/ Ino.* :

feinoteboem. Angi. £afcllt«c / ««fcBenar. ;
Bohem. ITorcdplyfTou'. Nux Auellana Hungcl
monyarofu & iulus coryli fiue flos Moityaro bam
koczjd.

Sed differentia: , harumque nomina quoquo
dicenda. Carol. Steph. Nuces Auellanas, mma-f
iores Sc rotundiores , des Auelines : ac minores SC.
turbinatiores, des Noifides ,. diilinguir. Fuchf. in,
iylueftrem, quam priuatim Germ. fcafelmigvo.
cariait: Sc Vrbanain (en domeilicam KSiOtijiig.'
obtr Ixubrau II cmpcrtifd;e nug : Tragus v.

tramqurt

LIBER III

ttanque fubdKiidit:&tiua rubras & oblongas fert, 1 aliis praeferri ait: fed quales fint n
AOptpafclnug obcv %6mifd>nu£ : fylueftris alia j fcereenan/ipud (e addic m liores i.

magnas, alia exiguas : quxdam oblongas, non¬
nulla rotundas largitur Nuces. Turnerus potius
differentias quam /pedes elfe putat : Hortenfis,
Angi. Sylbcrbztvcc : fylueftris , tt)oobmiMxcc.
Duas habet figuras: quarum vna Coryli : altera
f- Pruni, errore typographico forte.

^ Dod. Vrbanas , Gal. noifettes rouges , &Genn.
in- 'Sc*l)tcl)AfeImi(J ante dictas verasNaccsPonticas
ab antiquis defcriptas cenfer. Lacuna in longas
& rotundas diftinguit : longas fapidiores,maiores
tardi iis maturari.

Nuces Ponticx, autore Cordo duplicis funt
i differentia! ; quxdam /ponte vbiquein Corylo
vulgari nafcun tur , qu* h. Germ.43 afelnilf? nomi¬
nantur : quidam vero, in hortis feruntur arbore
*" Coryli fimili, fedfrudu oblongiore, & toto ceu
/ barbato putamine vellito: nucleus ruffa vtpiuri-
mum membrana cogitur. Plinius has barbatas in
Xyli deferiptione appellat. Eft& tertium Aucl
lanxgenusin hortis fatum fylueflri fimile , fed
maius nucleo ,&guftu fuauius. Quartum genus
e/l, quod in Macedonia nafei: ur, arbore non que¬
madmodum apud nos multip!ici,caudicefrutico-
lo , fed lingulari , procero, &iullam arborem x-
quante: foliis latis , Nucibus in grandem racemii
pingui magnitudine congcltis.

An autem Veteres hanc cognouerint , neque
negare neque affirma: e aufim. Certe apud eos,
qui nuc extantautores,n dla<*itatdefcriptio,qua:
eam referat. Inuenerunt autem hanc Corylum in
Macedonia & Hemo Thraci^ monte Legati quida
e Buda Conftantinopolim miffi , inter quos fuit
6c Paulus Rubigallus,qui hxc nobis retulit.
Btuyerius &: fariuas duplices ficitiqnippe que-
. damirifignes rotunditate & amplitudine , mem¬
branam , qu* ambit , candidam habentes. Ali*
ob.longar magnxq; rubefeentem tunicam nadx,
nas Gefn.aitLombardicas aliquos cognominare:
additque vrbanas & rotundas, /atifquc magnas
fc vidi fle i n S.ibaudia.

In Italia, fi Matthiol. credimus, & in vrbanarnm
& in fylueftrium genere n umero f* repemmtur.
F.xdomeflicis alixoblongx, ali* rotunda: fune.
Oblongxprxftantiores putamine, vehementer
rubent, & fradu minime fiunt contumaces, qua¬
les fune Vicentinx,qu* tam fuaui funt fapore, vt
Piftaciis fere comparari poflint. Siquidem non
omnibus Auellanis idem fapor repentur , neque
eadem pulpae gratia: ali* namque prxdulces ac
•manfu faciles ali* vero afpcriufcul* & ingratio-
r e s , & man fo du riu fcul x habe n tu r. O b I o n gx fe-
riiis maturitatem fentiunt: celerius vero rotunde;
quapropter illx vegetiori funt nucleo , diuque
perdurant. Sylueflresin Tndentinis montibus
oblongx & rotund*. Vellitur Auellan^ nucis pu¬
tamen viridi callosaque membrana, in extremi¬
tatibus tamen mollior & fimbriofa in barb* mo¬
dum protrahitur : quo fit vt quibufdam hx Bar¬
bati Nuces appellentur , etfi genus reperiatur
haud barbatum , fed adeo breui amidu , vt puta¬
men anteriori parte nudum videatur. Nuci nu¬
cleus quandoque albus , quandoque ptLpurca
vellitur membrana. Putamen aliis rubrum , aliis
fuluo colore aureum , rurfum ali* dulces , omnis
acrimonix expertes : ali* contra, eodem tefle.
Cxfalpin. vrbanarnm frudum candidiorem di¬
cit , quod admitti potell , fi putamine libe-
rum 5 & cute ruffa exutum interligat nucleum.
Camer.apud Norimbergefes,Cellenfcs,a quodam
monafterio prope VVursteburginn denominatas
Tom. I.

non docet. Cre-
v pud fe addit imiores iflas , quxipfis

a loco, vnde adferu ntur, Lugdunenfes vocentur.
Colligamus paucis iam didas differentias. Auel.
ian.T alie (Vlueffres , aliihortenfe. Sylueftres
vel longi vel rotundo: , horccnlibns miniis fapi-
d?- Hortenfes oblongi & rubri, putominede
cute interna, Citeris nohilillt „x !ubi':.i;& Germ.
corbe vel sume &«fet niiff/ aliis Nolite Xfcjimug/
vt lom monuimus, funt &hortenfcs illi magni
ampli/Iim^,Frandci,Lugdtinen(es,Lombordtci, Autonbnp

aliis Italici dldti. Hi nortris regionibus cogni-
t.r; nam quas Cordus Macedonicas vocat, poTtris
hortis nondum innotuerunt. Habemus racemi mZT r
iere ipecie duodecim auellanasfibi mutuo cohi-
rentes, verum e* de fylueflrium genere funt:Itcm fmtet.
geminas, & trigeminas fy lueflres &fatiuas non
iniucundasvifu, natur* peccantis potius auc lu- Mtmftrofii
xuriantis opera, quam diftindx alicuius fpeciei. «nelUnx.
Non inelegantius eft, quod fere quadrangulum
qua tuor coftis torofis ac eminentioribus con¬
flans adferu imus. Sed placet, more nollro , no¬
bis obferuatarum Auellatiarum deferipeiones,
brcuiterfubiicere,quamuiscxplcr*que iam di-
dx fi n t.

i.Qu* pa/Iim in noflris proueniunt monti- AUcll<m*.
bus, fylueftresdidx , paru* funt , aib* , fubro-
tund* , vel fublon nc, vmbilico giSbofo putami¬
ne dentibus fragili flauefcen te. nucleum, v.conti.
nent , fungofa atque ruffa quadam cuticula obte¬
ctum.

a.Specienediftindxfint, an varietas tantum, Siluefiret
quas paruas admodum , rotundas, maois ruflas,
vmbilico magna ex parce feffih habemds , adfir- rotUmU-
mare pro certo non aufimus. Hx quidem fylue-
ftres funt.

3-In fylueflrium quoque cenfu habentur, vul- sdueftrn
gat* illae, quas pafTiin in h ir os & viridaria tranf-
latas colunt , arboris & frudusfacie primis fi mi-
les , fed Juplb fere maidres fjbeciofiorelque , fed
vtrinque fere obtuliores , nucleo habitiori fua-
uionque pellicula albicante tedos. Longitudine
ramen vnciamnon xquanc , latitudine^femun-
ciali.

4. Eleganti varietate coofpicux, &ipf* in hor- Craci!et °h
tis cult* fiint graciles admodum , 6c quxdamca-
lanium feripeorium crafHorem crafiitudine fua,
prxfertim circa vmbilicum , non fuperantes .lon¬
gitudine vnciali. Cylindriaca atque corofa fere fi,
gura: nifiparte inferna modice dilatarentur, quo
fit, vt a notabili illa rotunditate vmbilico tenus
prxdit«i,defcifcant,

Prxdiclx omnes' & fequentes putamine fuo
herbaceo media fere parce dete&x & nndx , ob Nu
quam forte caufam aPri/cis calu* nuncupat*, vt <A*
quidam volunt.

5-Satiux rubrx prxdi&is omnibus maiores, Satink ru -
vncia tamen fere breuiores, vmbilico magno , e- ^r<-
lato , oppofita parce exacuta : hx putamini fuo
herbaceo atque barbato penitus immerfx , vix a-
cuminis partem exerunt. Eflque exterius puta¬
men magis barbatum exteris , fed principio mi¬
nus fere callofo carnosove. Cortex lignofus du¬
rus, rubens, quem exfeindendo cufjddem cultro
facilius adaperias , prxfertim non plane recen¬
tem, quam dentibus. Nucleus rubra vel potius
purpurante tunica contedus , prxfertim in re¬
centi & haud ita pridem decerpta , guflu gratiore
prxceden tibiis: idcb & prx illis lautiorum men-
fis adhiberi folit*. Vulgb perfiiafum fcimus,prx-
didis omnibus facile caufari,Dyfentcriam.Vnde D r
^O^tcKi^r nujj a quibufdam /quali dyfenteric*f(t
2 *

1-0 HISTORIAE

NucesB*r- Aucllane fcu Nuces didtx. Has Nuces barbatas,

bu:x Bartnu|j/lo. Wittichius vocat.

AutlUn* Rcitant magnx ilis, quas alii Lugduncnfcs,ahi

TJT Icalicas vocant, vnciali amplitudine, rotunds:Et
*&Un' h? rubro putamine ligneo conte&x, fed duriore
exteris omnibus. Latiores tamen fere funt quam
alta:, vmbilico fefftli,leuiterimprellc> : nucleo du¬
riore cxteris,guftus fuauita te facile cum rubris di-
Ais certantes , ideoque -delicatioribus expetitx.
Lugduni faccharo incruftantur.

Delemus. Porro ex omni fpecie Nucum auellanarum prq-
feruntur & modo dictas magnx :rubrx:fed lin¬
ter has & reliquas ,qux integi s lunt , ponderofx ,
ligno non pcrtulo , corpulento nucleo , fipore
grato, & mter Caftaneamac Amygdalum quo¬
dammodo medio. Duratione prxferunturmaxi-
ms, vel ipfis rubris durabiliores , vtiputatur.-nec
tamen lapore inferiores. ^Infimx lunt fyluefties,
ligno ex nucleo candicante. Improbantur lcues,
perforat£,quia vermiculofe,vetuftate olcaginex,
rugolo nucleo & exucco. Delectus lignum haud
poftremum 'quis capiat^ Petronio Arbitro qui in
luo Satyri co licait. Auellanas Nuces cum preca¬
tione merfit in vinum: Sclittc in fummum redie¬
rant, fiuelublederant, ex hac conie£tura dicebat,

nec me fallebat, inanes fcilicet, aeline medulla
vcntolas Nuces in lummo humore conhftcre :
graues autem & plenas integro frutftu ad ima de¬
ferri. Sedpar cft & Byzantinam didam Auella-
n ara inter d offerentias accenferi.

AVELLANA BYZANTINA.

A Auellanx
x \. Byzantina:
fruticem fupra
cupit-lem altitu¬
dinem raro cx-
;rcfccie , f d pu¬
milum femper
perii ere refe¬
runt. Cralfos ve¬
ro admodum,
magno. 'que fert
tenuibus pedi-
culircalyces, ex¬
trema parte in
multas crafias
longafque laci¬
nias diuilos,fede
etiam multis la-
ciniatis appen¬
dicibus oblita.
Sunt autem ii ca¬
lyces foris valde
dura afperaque lanugine hirfuti, interiore parte
fruilus. lxu s,continentque frudum Auellanx fylueftri
& (ponte nalcenti fere limilem,breu orem came,
Nucleus. duroqueputamine,vtiils,conltantcm. Qualis
vero fit, qu: in eo continetur nucleus , indicare
nequeo, cum vnicum duntaxat frudum mihi de-
der tMan fD.D ;n:cl Vngnad (de paucis quod
ad ferendum retinuit) eamque ob caufam confrin¬
gere noluerim. Poftca tamen cum plures nadus
eiret,2caliquotabipfoaccepilfem luis calycibus
indufos& exemptos, non modo deguftare volui,
fcd etiam telluri commili in fictilibus , non cum
fuo calyce , vt ante mihi fuerat figmficatum, fed
nudos : atque illi quidem altero duntaxat a fatio-
ne anno nati lunt, & in lingularem virgulam ex-

creuerunt pedalem, t quam line ordine oblon-

plantarvm;

I giora paulo qu^m in vulgari ambiebant folia,

I mde tamen rugola. Eius vnicum fruticem huma-
I nam altitudi nem fuperantem adhuc alebam, cum
Francofuno difcefli m.d.xci i i. fcd qui vilius fru-
dus fpeciem nondum dederat , imb neque etiam
anno m. d. xcv. licet in magna altitudinem ex¬
ercui ifet ,vt ad me feribebat, cui arborem difee-
dens reliqueram. C luf

Idem Auellanx rarum admodum genus hoc
atque peregrinum dicit, quod Turearum Impe¬
ratori eiufqueProcenbusin deliciis lit, Conftan-
tinopoli allatum. <f on|tantmopolitflmfd? ^afcls?

I1U0 Taber.

Montes ( autore Conflant.) amat Corylus, de- Lo
fcenditque etiam in plana. Gaudet humidis 6c ar-
crillolis. Sic Montes in Gallia & Germania paflNfii
fylueftribus atque vulgatis Corylis veftiuntur, <S c
nemora Icatent, maxime vligmofa, aliqua funt
partibus Rheno finitimis, vt annotatTragus. Vt

Matthiol.in Italia vrbanarum pariter fylue-
fhium numerofusprouentus. Sylueftribus Co- •
rylctis,propemodum innumeris, fcatent Triden- 1
tini montes, qux oblongas pariter , & rotundas :
largiuntur Nuces, tanta vbertate,vt eas rura (ac- ,
cis legant, vbi maturitatem fenfennt. Domclti-
cis horti ornantur in Gallia & qui bu Idam Germa¬
nis locis , quorum pergula: vmbra fuperbiunt

multa,denf.t, per caniculares ardores recubanti-

bus cxpetitiffiina.In Heluctia, vt tradit Gcfn. lo-
tundx minores in fepibus & fyluis,prxfcrtim hu-
midioribus locis cppiofx: Vrbanx rotundx m Sa-
baudia, Laufannx, prxfcrtim vero Lugduni a-
bundant. Has aliquoties Montb. in horto E. C.
Lugduno accerfitas plantandas curauimus , fed
frultra. Rubras tamen habemus, ex Alfa^ a & Ba- j

filca accerfitas , in quibus locis fio n infrequentes ;i
i funt,&optimx. Sylueftres vero hiepaflim in vi- |

cinis montibus proucniunt : iternque in Silelia- !
; cis tam montibus & collibus quam fyluis, tefte
j Schvvenckf. In Scotia tum longx, tum rotun¬
dx (pontanexin (y lui s vbique , autorc^Cargillo, ,1
i medico doftiflimo. Quales proucniantMonfpe- |
I lit diligenter non obleruauimus. Aduehuntur ij
i quidemeo magna copia ex Hifpania (vtiperhi- l
bent ) maximxillx,qux& Lugduni copiose ven- I
dutur,& a noftratibus interdum emptx mercato¬
ribus ad nos importantur. Tho. Hariot in hift. .
Virginsx in(ulx feribit in ca proucnire Auella- -i
nam Nucem [ Coudrier] &ex ea incolas arcus o
parare.

Iuli primo quoque tempore erumpunt, nondu ijj
foluta hyeme. Imo & Otlobri &Nouembri Iu- ■:
los nouos exertos fxpenumero confpcximus,qui i|.
1 deinde Martio aut Aprili fuccrefcentib9 foliis fla-
uefcentes abfccdunt: mox vero flofculi emicant, ,
&poft eos folia. Fructus fylueftnum Augufto >

menfe: fatiuarum Autumno maturus legitur, te¬
fte Dod. Nos tamen etiam rubras illas fatiuas ■

Augufto in menfis (xpiflime vidimus. Locis cal¬
lidis Iulio circa Nonas matura eft, tefte Pallad.

Auellanx, eodem prxeipiente ,ponendx lunt
Nucibus fuis. Nec amplius fupra terra ducenda
eft , quam craffitudine duorum digitorum.Plantis
tam.n & fobole expertum fe teftatur melius pro- ■
uenire. Menfe Februario , feu planta feu femen
exponitur. Gaudet loco macro, humido , frigido
& fabulofo.

Tranflatu mitefeunt fylucftres , prxgracilcs

virgs defquammantur,crafliorefquederalx inter¬
polantur. Nux Pontica, vt tradit Didymus apud:
Conft. feritur eo quo Amygdalus modo , aut
Nux, & tempore eodem deponitur: Ex eo gene¬
re

Sationit

medus.

LIBER I I r-

i ut

it.

ruftut
or co •
orijue
*tnr.

i deni-

idot 0-

. dolor
iiuhu*
nguat.
,’pcra-
itum-

i tones-
rntiAH

afer-

l :«r*er.

'ibas ol¬
as ix.

re cfl rotunda &: oblonga. Rotunda fi eodem
quo longior tempore pangatur, celerius compre¬
hendet, & laetior adolefcet. Arborem li quis fre¬
quenter collocet , frudum meliorem copiofio-
remque ferre traditur, negledaque migrat in fru¬
ticem. Quare tonderi refecarique prxeipiunt, fic
fcECundioremreddi : alioqui li arborefeere patia¬
tur aliquis , in corpulentiam alimentum omne
transferet.

Nuces Ponticx , quas nonnulli Leptocarya
vocant, ex fententia Diofcor. ftomacho infeftx
fnnt:ipfx tamen trita:, & inaqua rmilfapote, ve¬
teri tufli medentur. Toftx vero fi cum Piperis
exiguo comedantur, dcftillation em concoquunt.
Sin autem totx cretnatx fuerint, & cum axungia
aut adipe vrfi trita: , illitu alopeciis capillum red¬
dunt. Aiunt nonnulli vfla putamina , &cumo-
leo ad Ixuorem contrita , exfias infanribusocu-
lorum pupillas perfufo fincip te denigrar .Nuc s
Auellanx , vt tradit Plin. capi tis dolorem fac: mu,
inflationem ftomachi , & pinguedini corp >ris
conferunt, plus quam fit veufimilc. EtGal. Efl
& aliud genus nucum minorum , qux nimirum
Ponticx nuncupantur, plus habens eflentix tcr-
reftris ac frigi dx. Itaque etia ngu flanti a ulterior
tum cortex tum planca, tumfmdus apparet. Cx-
tera magnx Nuci Iuglandi fimilesfunt.

SimeoniSechi Auellanx calidx funt &c humi-
dx, magis nutriunt qu^km IugUndes Nuces , diffi¬
cili uf que concoquuntur : &: , vt quidam aiunt,
comeflxiciunum inte#flinum lxdunt. Facilius au¬
tem concoquuntur , minufqiu: ventrem fiftunt,
fi interior earumcortex abnciatur. Dicitur quo¬
que, fi quis ante reliqua cibaria fumpferic, cum
ruta, huic venena nec morfiis venenatorum efh
cere d-e illa, fcorpiou^fque ab eo fugere. Stimptcj
verocu n caricis , morfum fcorpionis venenat
fanant. Ad acidam qualitatem , qux a nigro hu¬
more in ventriculo excitatur, valde proficiunt.

Plutarchus feriptum reliquit , Quctic Coiyl
nucula laquearius appenfa cohxrcbit fcorpius n
domicilia non irrepet. Negat enim Auellanam a
fcorpio adiri. Nec efl omittendum , quod (im-
plex ruftickas obferuauit &Ruell. annotat , fer-
pentem obtorpefeere j qux Coryli caudice vel
virga fuerit icta, & tandememori. An quia ob ca¬
rum firmitatem , (propter quam tk ad equos ca-
ftigandos expetuntur ) idx fpina , qux per eius
longitudinem extenditur, vertebris fibi mutuo
per apophyfin haudfecus ac in exteris animan¬
tibus, infertis, luxetur, ficque admotum ine¬
ptior reddita tandem contabefcat ? Peculiarem
eis etii hanc antipathiam aflerererc non aufl
mus.

Athen.fcribit , Heracleoticas nuces non tan
tum alere i quantum Amygdala, ac prxtereaah
quid habere quod innatet , & ftertorem ac
raucedinem ( pe^vaWWjalii Ktoxyafof) vocis effice
re : largius fumptas caput grauare . & mindsno
cere recentes quam ficcas. Et mox : Ponticam
nucem pinguem dicit, concoduque difficilem, &
iterum. Heracleoticas nuces Gaftaneis elle de¬
teriores, idcoque frigendas, vt nocentior pin¬
guedo abfumatur.

Auellana, tefte >£tio ,prxterquam qudd frigi,
dior, auflerior ,cerrefln6rqueeit ,in reliquis Iu
glandi affimilatut.

Sed quare Aueflanx tantopere obnoxix funt
vermibus ? Sane quia AiiAotel: humor putredi¬
nis mater efl, caula vel nimix earum humiditati
tribuenda, qualis prxiertim recentibus necdum
maturis incile folet : vel quia parum olei habent.
Tom. I.

Temperi.

Ac vtraque ratio egregie confentit. Nam adultio-
res & iam' oleagi noti ores , vix amplius vermibus
infeftari videmus , fed potitis contra , & exiccari. curivgtZ-
Eandem obeaufam luglandibus nulli folent in- dibutnon
nafei vermes, nempe qubd oleo mygis abundent •””*[<«*-
omni tempore, vel recentes vela: tiqu$.

Nucibus luglandibus quoque comparat auel¬
lanas Auicen. eafque tradit declines e fle adcali-
ditatem & fiecica'tem panum : & nonnulli recen¬
tes illas in fecundo ordine calidas fidunt. & fic¬
cas. Gal. tamen illas p: tius frigidis cenfet.Matu-
rum frudum primu n ordinem hon excedere
arbitraturBraflauola : imb antequam fit matu¬
rus, humiditate n habet,& cratiam.

Porrbfiuces Auellanas ftomacho teniuoribiif- 0
que in teflinis infertas efle , maxime fi non fatis
muurx fuerint, non fohim ex verticulo Macri:

Ex minpnis Nucibus, nulli dutur efca falubris.

Sed etiam experientia ipfa docere conatur Tra¬
gus. Pueri namque (in fit) fiAuguftomenfcA-
uellanas nuces auide deuorant, facile inDpfcn- Dyfentcrim
tericum morbum incidunt. Idem Ruellium ri¬
dens , quod Cmyli bacctilo vel c.u l cc ferpen-
tem ichim ex rufticorum obf ruatio ’e . mori tra¬
dit. Ego, vero, addit, non dub flari ‘n fultos, q. os
ex Coryli radicibus rufti .i dcfiunptos hinc inde
fecum geftant , id nullo neguti • efficere po fle,
quibus vel canem rabiofli.n interficere d-Hiale
non fi t. Nosvcrb an aliqua id ratio r-<: fi er p ol¬
fit , etiamcum tenuioribus virgis, (qux tamen
digitalem fere habeant craflitudinem-) paulo an¬
te quxdam attigimus.

Ol.*um Nucum Aucllanarum efficaci (Tinum oleam
ad tufli n veterem, &deltillacioncm, eidem Tra- uetl.
go.

Matth. author , bilem augere Auellanas : ad
mcnjfes cohibendos valere fubrutiam cuticulam
fub putamine nucleum .ambientem. Oleum A(ime„[et-
earum deitillaciones efficaciflime concoquere, & Atg dejhll.
irticulorum dolores mundum leuare. Sed quod artteu-
Diofcorid. putaminibus vitis , ac cum oleo tritis, l<r dolores.
glaucas in pueris oculorum pupillas denigrare
prodidit , hoc illuftri experimento facto ah-
quoties fe cognouilfe , & veriflimum effe com-
perifle gloriatur C ornarim.

I.VVittich. in prxfer. fanic. Nuces,ait,Auella-
nas feu Ponticas 1 audat Hip.pocr.quod cerebrum Tepcrara.'
augeant , verum funt calidx & ficcx naturx , faci¬
le grauant caput & ventriculum. In eo laudan-
tur,quod hepar corroborent.

In Thuringia Mures agrorum coadceruant nu- H ctfm
ces, quas quidam perquirunt, tollunt, fufpen- roborant.
dunt per aliquot dies ad fumum, & vocant VTlcua
fcnnufle. Hx nuces non fohim funt fapidx, ve¬
rum parum nocent, vt fxpe fe expertum dicit.

Lacuna feribit iftudquod dicitur ftomachum
& caput grauare, & experiende , & communi re¬
clamare opinioni :bonx quippe matronx Hifpa-
nicx toftis vulgariter vtuntur ad placendum luo
ftomacho, cereorumque confortandum, non tine
felici fucceflu.

Succus ex Auellanis veluti ex Amygdalis la- Succus U -
deus extradus, valenter aluuin adftringitDodo-
nxo, atque Cmliacis & Dyfentcricis hac ratione xu,
prodeffe poteft. Iuli frigidi ac ficci , & tinuliter cal,.,c*.
adftringentes , ventris quoque fluxiones fiftunt, Dyfenteria.
Auellanarum Cellenfium cremor in calculo re-
num & ardore vnnx vtiliter exhibetur. ^dor **

Camer. Auellanx lac generant, quia comman- nx Lt
ducatx ladis plenx funt: ad refticuendas vires, nem
&: ad Venerem roborandam prxftant. Porta ex
Galeno.

2 4

Zf-l

HISTORIAE P LANTARVM.

Pwgucft

■ctunt.

dc s. lUcllH -

<vjui.

Hcrt. Lt*f. Horti Lu{atixautoris,quifquis ille fit,vanano-
Autcr.nct. His Videcur illa coniedtura, qua dicit , Auellanas
fimiles Calculis renum & Vcficx , eorum affecti -
husconferre. Similior filex autlapis alius topha¬
ceus, num igitur conferat? Nec magnopere fide¬
mus quid in Auellanis c(Te poflit, quod ad cal u-
lum conferre queat, nifi forte exhibitum oleum ex
iis expreflum, quomodo Amygdalinum , ad dila¬
tationem, ad lubricandas vias ,addolorem.

Bi uy critis refert , Auellanas rubras , matronis
in cibis gratifii. nas , prxfertim recentes dc matu¬
ritatem exadt.im non adeptas. In Plinii lenten¬
dam , pinguedini corporis conferre , poftenor
medicina manibus pedibiifq-, dcfccdit.Toftas au-
te infalubrioresdicut ,quicquid dicat Athen^us.
Seplafiarii faccharo incruftant, quse bcllario-
Saccharo rum v-ces implent , prxeipue quxfunt ampliores
'""'A'- &rocuadz. ^ H V

Notabile eft hoc Arnoldi: Ad Albulam dc ne-
jn nebu/Z bulam v dens. Accipe virgam Auellanx , in ca-
« culorum . pite perfora , impie foramen granis Piperis, Sc
tere fupra cotem cum vinoalbo , quod dift i liari t,
coliige, dc in oculo pone.

Horftius tradit , ad Dy fenteriam pcffcilen tialc
Auellanas nocuas, iddinque Sc vulgfi pcrfiiafum
nouimus paflim fere. Hinc Illuftrilt Princeps
Guille. Palatinus Dux Bauar.in quodam manda-
undati* to dc Politia ob/eruanda tempore pefiis,cauct ne
venales proponantur Auellanx ( £>afc\tiuf$) dc
vinum fu blimatum [Branttvcm] fine permilfu,
quia fanitadrefiftere dc Pelli occafionem prxbe-
re per dodtos exiftimentur.

Caudex Coryli quotannis multis dolonibus,
caudicum fcu virgis fruticat, qux fi non Ixdantur, intra pau-
U"/' cos annos ita cralTefcunt, vtex his circulos dolia¬
res elegantifltmos conficere queas.

Ex ligno etiam carbones parant pictores, fcu I-
ptores , & aurifabri ad delineationes dc figuraru

f>rxludia ducenda commodos. Ex huius etiam
igni carbonibus pyriuspuluis conficitur. Sed dc
ligno aftulatimfedto ad cribra vtuntur.

Exj radice nodofa ac vnduladm crifpa vafade
fuppelIe£tiliavariafabricantur,quxadlongos an¬
nos durant, nccfacile corrumpuntur. T>.f£WJ.

Nic.Meiri in libro medico, per Htremiam
Martium in lucem edito mirabiliter commendat
Vifcum, Coryli [&&{elflaubtn Wlid)ficl] quefn
librum, quia non amplius nobis ad manus,le£tor
ipfe.fi lubet,conlulat. Coryli vrbanx attegiis dc
fccnis opere topiaiio texendis, &in altum etiam
eleuandis conueniunt. Tales in Gallix multis
locis , in magnatum & nobilium hortis:prxciptie
Biturigibus, vt Gefnerus an notat, conftrudftx vi-
(uncur. Vidimus in fplendiflimo quodam horto
•(putamusfuifieReguli cui de Fleury cognomen,
quondam ad Heluctios Legati) liib topiarica Co¬
rylo commelfantes, vel potius ex gentis more,
pomeridiana collatione fubvmhra fi tim fallentes
pro libitu hinc ifthinc ceu in Mufcolo fedentes
pulchras Scfapidiffimas diuerfi genetis Auellanas
deccrpfidc. Ipfx alioqui Coryli denfx frondes
pullis Gallinaceis optatam prxbent vmbram dc
quoddam velutafylum,aduerfusimpetum dc ra¬
pacium auium i nfidias.

Reftat, vt Coronidis loco , de infigni iila Co-
rfus <btl ryli virgarum vtiliiate aliquid dicamus,quianobi-
pon-.is *bu- lis dc eximia a nonnullis , fpes vanas pretio ven-
Uf!*rc^U‘ ^enc^USj a<^ inueniendas auri aliorumque me-
£allorum moeras atque [fi Diis placet] gazas fub-
terrancas ,prxftare creditur Modum & ratio nem
edocte dc elega ter deficripfuAgricoIa,rciMetallicx,
i» quifqua alms /tu feculi confultiflimus , in hunc

Radici t $-

Frondium

cnodurn. De virgula furcata inter metalli¬
cos multa: dc magna: contentiones funt: nam eam
alii aiunt, in venis inueniendis, fibi maximo vfui
elle , alii negant. Qui tra&ationem dc vfum vir¬
gula: probant.eorum alii primo furcam cultro re-
fecant colurnam : quamprs ceteris ad venas que¬
rendas idoneam ede cenfent : prxfertimfi Cory- Furi i
lus fupra venam aliquam creuerit. Alii pro varie- lurn
tate metalli diucrfis virgulis ad venas inquirendas
vtuntur: etenim Coryli virgulas adhibent ad ve¬
nas argenti: fraxini, ad aeris: Piceaftri, ad plumbi,
ma> ime candidi : ex ferro vel acie ferri fadtas, ad
auri:deinJe vtriq-, virgulx cornua manibus pr$-
he identes pugnos faciunt : ne ce fle autem elt vc
digiti comprdli ad coelum fpedtent , vtque virgu¬
la erigatur ea parte , qua cornua coeunt tum
huc dc illuc paflim cum per locos monto/os nen\
vagantur: itaque dicunt fimul atque fupra venam g.,„.
pedem poftferint,ftatim virgulam verfari dc volvi,
fibique prodere venam : ubi pedem retulerim: dc
ab ea difceflerint, rurfum virgulam immobilem Tr,ri
manere. Verum , vtipfi allerunt ,. caufa motio- c'*'t*
nis virgulx eft vis venarunueaque interdum tan¬
ta eft , vt arborum , prope venas crefcentium , ra¬
mos ad fe flcdlat. Contra qui virgulam nulli viro
bono grauique vfui cflepofle dicunt , hi vim ve¬
narum iccirco motionis cius caulTam elTe negant,
quodomnibusnon foleatmoueri , fed iftis tan¬
tummodo , qui cantionibus aut aftutiis vtunAir:
vim preterea venarum negat ad fe trahere ramos
arborum,fed exhalationem calidam dc liceam eos
efficere contortos. Ad qux iftircfpondcntiquod^'^ ’
vis venarum virgulam , cum quidam e metallicis
aut exteris hominibus eam tenet in manibus,non /ub/,
vertat , in caufa eft hominis proprietas quaedam
fingulaiis,qux vim venarum impedit atque alli-
gat:quia cniin vis venjirum verfat Sc voluit virgu¬
lam, non aliter ac magnes ferrum ad .fe allicit dc
trahit, cam occulca hominis proprietas debilitat
dc frangit, non fccus atque allium Magnetis vires
infirmat dc exci - iit.Etenim allii fuccoMagr.es ob¬
litus ferrum ad fe non trahit: necidcm trahit ru- Cau"
biginofum. Quin etiam de tractatione virgulae moutJ.
nos admonent, vt digitos leniter non ftringamus,^*/^
neque exprimamus acriter : nam fi leniter tange¬
mus virgulam, decidet , inquiunt , antequam vis
venarum eam verfet: fin acriter conftringemus,
vis manuu vi venarum refiftet, dc eam fuperabic* « ■
Itaque, vtipfi cenfent : quinque res funt necell
rieadhoc, vt virgula Tuum faciat officium: q.uaru «duj
primaell, virgulx quantitas : vis enim venarum ViTZ
bacillum nimis magnu voluere nequit:altera vir¬
gulx figura,nam nifi furcata fuerit, eadem vis eam
uertere non poteft: tertia vis venarum, qux natu¬
ram voluendi habet : quarta virgulx tra&atio :
quinta priuatio proprietatis occultx.Exiamdiclis
autem folent concludere hoc modo. Si quod vir¬
gula omnibus non moueatur, in caufa eft inepta
eius tracftatio,aut occulta hominis proprietas,que
vi venarum repugnat dcobfiftit,vt fupra diximus,
qui venasipsa quxrunc non hecefle habent id ca-
tionibus facere, fed fatis eft eos virgulam apte tra¬
ctare polle , dc occulta proprietate carere. Virgu-
la igitur in inueniendis venis viro bono graui-
que vfui cllc poteft. Verum dc ramis arborum
contortis plura non dicuntifti,fcd manent in fen-
tentia.

Cum autem hcc res controuetfa fit inter
metallicos, ea fuis ponderibus,examinanda. frout.t
Virgula diuina , qua incantatores ferutantur tuter >
venas , vt annui: s etiam , fpeculis , cryftallis uU,ct
quamuis forma furca: figurari poffic,nihil tamen

a'd

LIBER 'I II-

*75

l cw- ad rem intcreft, redta fit, ar. in aliam figuram for- quidem nouerint ) vel mala imbutos exiftima-

hu' mata : non enim valet virgulq figura/ed incanta¬
menta carminum 3 qux mihi commemorare non
^ licet neque libet. Veteres autem, non ea modo
qux ad vidum& cultum attinent, virgula diui-
ra na conquifiucrunt , fed rerum etiam formas ver-
,p/ex, terunt : etenim incantatores vEgyptivorum vir-
flts,m gas, , vt Hxbreorum littcrx narrant, in /erpentes
,tur mutarunt : tk apud Homerum Minerua Tenem V-
lyffem virgula diuina repente in iuuenem con-
uertit, ac ruidus reftituit infernum. Circe quo¬
que focios Vlyffis mutat in beltias , eifque reddit
liominis effigiem : quinetiam Mercurius virga,
qux caduceus appellatur , vigilantibus fomnium
dat, ac afonino excitat dormietes Itaque virgula
diuina primo ex incantatorum impuris fontibus
dcfluxiife videtur in metalla : deinde cum viri
boni abhorrerent ab incantamentis carminum
caque reficerent , virgula k fimplici metallico¬
rum vulgo eft retenta, &c in quqrendis venis ve-
ftigia antiqui vfus remanferunc.
o)n t da Quoniam vero metallicorum virgulx moucn-

tur}eciam{i eas incantare non folent, alii dicunt,
motionis earum caufim effe vim venarum , alii
otion/s iadationem , alii vtramque. Verum qux vi ad fe
attrahendi prxdita funt , ea omnia in orbem non
^ y torquent res , fed eas ad fe alliciunt, verbi gratia:

’ magnes feirum non volvit, fed id ad fe trahit : &
fuccinum attritu concahfadum non vertit pa-
K wo» leas ,Ied fimpliciter eas ad fc allicit. Similiter vis
ne venarum, fi eandem cum Magnete aut fuccino
mdo naturam haberet , virgulam toties non verfaret,
fed femel tantummodo ad fpatium femicirculi
verfatum reda ad fe traheret, & , nili compreffio
hominis qui virgulam teneret in manibus ipli
venarum vi rcfilteret & repugnaret , virgulam

mus. Sed ex mera quadam finpoftura , ac fpe lu¬
crandi , hoc eft, decipiendi Magnates acPrinci-
pes , quibus perfuadeant hoc fuco vt nummos
fuppeduent ad perquirenda metalla. Sunt enim
&hi , nodux ad aucupia crumenarum , e quibus
aurum , quod pollicentur ipfis , fibi effodiant
prius. Talem aliquando vidimus &deprchendi-
musin infigni quodam & extra pudorem impo-
flore , qui Ill.Exc.C. VVirt.Principi noftro ac Pa¬
trono clementiffimo multa vanitatis plena per»
fuadere conatus fuerat, vt fuppcditaretargenium
Scaurum, ad veftiganda effodiendaque illa. Vidi¬
mus, didicimus Se probe fcimus : Solent ilb ma¬
nu vtraqueinpugnumcontrada , furcamhanc
Colurnaiu prxhendere , angulo furfum fpedan-
te , & vtroque radio ex apprehenfione reflexo.

(eam autem prxferunt quidam, cuius aberramus y- ^
cum capite &c angulo eiufdem anni, bimulus , al- co)ljltlo
ter vero flatim pofl- angulum nouit us & proximi meuoris
anni.folus, & integer fit fcetus.) Ita vagantes
per loca , metallis ( fi credere fis efl ) vel oppor- imfotlur*
tuna v Iprxgnantia , vehit in xquihbrio , ficu 'j ^

prxdido , virgulam continent vbi volunt , nullo ^eteg,tur%
mamfeffo motu premunt vel laxant , vtroque e-
nim fere modo declinare folet fi vafre tradetur,
tam i metallis tradam infigr.i impudentia men¬
tiuntur. Tencmus& ipii modum: (nam vtim-
pofluram detegas, impofluram difeas licet, quod
nemo temeje fraudem detegat , nifi qui candein
prius nouerit) fed inter noftras manus nullus mo¬
tus aut tradio inuoluntaria, vel fubicdo auro &
argento , confecuta. Ita dextre polfumus tenere,
vel potius regere virgulam , vt in xquihbrio ma¬
neat, nec tamen vi teneatur vlla, fi adlitvis ali¬
qua, vel lcuiflima, quominu» attrahat. Poffu-
musetiani , nemine id deprehendente , ficere.

- ~ vir§

ferret ad terram I quod cum non fiat, neceffarib

fequitur tradfcationem effecaufam motionis vir- | q-jodilli faciunt, vt allici aut trahi a quodam fub
lfUe gulx. Id vero hinc etiam perfpicuum efl quod i iedo metallo videatur. Sed male forte nobifeum
[*m callidi illi tradatores redam virgulam non ca- ; a&um exiftimabunt,qii6d vel Magica arte , ( qui
‘•ull piunt, fed furcatam, atque eam colurnaiTijaut ali- j eam hanc rem pollulant ) vel fympathia illa
rfnrc.t - quam aliamita flexibdem , vt fi fic tenetur in ma- i nietallifica deflituamur. Quibus confutandis , &
fumat nibus,vt eam tenere folent, omni homini, quo- ad turpitudinem, fi verecundiam n effiant, redi-

mum cunque in loco llcterit , in otbem vertatur : nec
mirum li virgula non verfitur cfim inertes eam
tenent. Etenim eius cornua acriter comprimunt,
aut leniter ilringunt : hoc autem ipfum vulgo
metallicorum fidem facit, virgula venas inueniri,
qubd ea vtcntescafu aliquas inueniunt , fed ii

gcndis.vel hx fufficiant rationes. Aut vis trahen¬
di primaria efl in metallis, aut in virgula acceden¬
di. Vbicunquc fit , ibi certum efl, primum effe
motionis principium: mouens feu agens , in
mouente : patiens in moto. Rurfus eadem vel

j_ fufliciens,vel non. Si fulficiens , quid opus ho- ;

dem multo fxpius perdunt operam , & vt venas minis fympathia,aut Magica arte’? Quamuis , vt **

inuenirepoffint, nihilo minus in foflis agendis jnjrenn3 fateamur, confenfum adeife oporteat,
defatigantur, qu&m aduerfx partis metallici. Me- tafii ad laxandam virgulam , quam adaucupan-
tallicus igitur, quia cum virum bonum &grauem j dum fumpms non neceffarios , quod paucis me-
effe volumus , virgula incantata non vtitur, quia J hfts dixeris, ad decipiendum. Si non fufficiens:
rerum naturx peritus & prudens , furcatam j p jam inter hominem & metallum cognatio
intelhgit fibi vfui non effe, fed habet naturalia ; xdam> Efl, efl , proh dolor, & maximus inter v-

venarum figna,qux obferuat. Itaque ca fi natura
ob* CJUA- vel cafus, aliquo in loco, ad fodiendum apto , pa-
ndi mi - tefecit,ibi Metallicus agit folias, li non offendit,
ta*r*110 refotis foffionibus vfque eo ferutatur locum,
quoad venam crudariam reperit.

'Schuvvenckfeldius rem paucis comprehendit:
Vulgus, i nqui ens, Metallicorum ad virgulam Di¬
urnam , v t vocant , qua venas Metallorum inqui¬
rit , pre exteris furcam eligit colurnam, verum
cum ex impuris fontibus incantatorum primo in
-\rbo„us Metalla defluxerit, Metallicus, vtpote vir bonus,
a non %/-&grauisac naturx peritus, ea non vtitur, fed alia
ur . naturalia figua venarum obferuat. Vere ac re-

6le, & per omnia Agricolx iudicio confentiens.
Enim nero (ane plerofque vti virgula , nulla qui¬
dem Magica arte , vei bona > ( cuius ne nomen

trumque confenfus , quo nifi fafeinataeffent ma¬
ximorum & ingeniofiffimorum alioqui Princi-
pum ingenia , eiufmodi nebulonum, patibulo di¬
gnorum, arte aut experimento fero vel nunquam
§ecipcrentur:docerentque tandem iftos lucripe¬
tas nequitias fuas exuere , quibus fine opprobrio
furti, interim‘etiam fine virtute .honores
atque diuitias licet indagare atque
confequi.

(

174

HISTORIAE ELANTARVM;

STAPHYLODENDRON.

Cap. XVII.

Oefci

STaphyloden-
dron dense
fruticat, nonnu-
quam in arbo¬
rem adolefccns.

cortice virente
autruffo, mate¬
rie virenti , me¬
dulla ampla , al¬

ba, molli. Folia
Sambucinis pro¬
xima, velFraxi-
ni,acuminata, ar¬
gute crenata ,
quina aut fepte-
naad colfcam an¬
nexa ,irnpari ala
claudente. Flo
res longo & pe-
dulo pediculo
ex interuallis
verticillatim o-

Ststfkylt-

rmntur , ita vt
eminus intuenti racemulum mentiantur , odore
Sambuci, quinis foliis radiatim expa*nfis, albis,
mucrone nonr.ihilinterdumforisrubente , toti
cicmque candidis, item furre&is , coeuntibus le-
uiter mucronibus, vtconr.auam vrceoli figuram
exprimere polfc videantur, que intercedunt toti¬
dem Ifainina aiba , apicibus luteis donata , mediu
occupante flylo albido, bifido. Superueniunt ve-
Ficc magmj virentes , in duos Iocnlos ceu ferotum
di fpcrtitx, in quibus duc nucule coherentes, pu¬
tamine fragili & tenui , colore flauo aut fubrufFo,
in quibus nuclei corio virefcenteobtc&i , fapore
nonnihil naufcofo.Ex nucleis caluari^ commode
exprimi poirunt,(cuIpturaIeui.

De eadem fic feribit Plin. Efl &z trans Alpes ar¬
bor, (imillima Aceri albo materie , qu? vocatur
Sraphylodendrofi.Fcrt filiquas , & in iis nucleos.

(ipotis Nucis Auellan^.

Ruell.dc Colutea altera Theophraffi tradens,

Plj!xC/

ftiphylo-

hac Plinio ait, Staphylodendrumdicicxiftimant.
Que interim fit Staphylodendros aut qualis non
docet Rucllius. Cm tius quoque nihil aliud ha-
bet , preter ea qu? fa a Ruellio.

Quidam ,vt feribit Tragus, fub Piflaciis DioF
cor.cornprchenfas volunt nuailas, arbor^mque
ipfam Staphylodendron Plinii vocant. Verum
cum Plin. Staphylodendron filiquas ferre dicar,
liare vero Veficas gerat, non video (inquit) quo
iure ex Nuce Velicaria Staphylodendron hi fa¬
ciant, nifi forte per filiquas, reftca6 intelligere
velint,quodpernosquidemillis licebit. Nos
tamen in prarfentia Nuces Veficaria»& follicula.
ies nuncupabimus , quoad emergit aliquis qui
certiorem nos doceat nomenclaturam. Ex qui¬
bus verbis patet Tragum quodammodo harficalle
an StapbylodendronPlinii fit h^c de qua agimus.
Difficultas quam obiicit,Ieuis effc,filiquq vocc am¬
pliore fignificatu, pro folliculo vel veficula Plinio
yffirpante.

Ac Seal. Apud Iefuates noftros, inquit , arbor
eft, e qua virga pacta, &ado!euit celerrime , &
pffufis ftolombus frequentiffimam circa fe confe- ,
dtfyluam. Enodis,fi quaralia, oliux folio finv

plict, aut Salicis frondi proximo. E ramis follicu¬
lum, qualem Halicacabus, durum tamen. In eo FoMIi
frudtus conduntur bini , terniue.efculenti, natu-
ra , colore, fapore Piftaciorum, fed orbiculatiore bl'
facie. Quare qui Piftacii arborem ignotam habea :
ex hac Piftaciorum medullam e litarim :an fit iam
ad Piftaciorum fpccies referenda , non ambigam?
Idem paulo ante [extat autem locus iib.t.de Piat. fteti
falfoArilt. tributis] Piftaciis veftigia efte feribit,
qua? per feipfa hient aliquando vetuftate: Nc hac
in parte Plinii fcquatur errorem , qui folius Iu-,
glandis nucleum binis tegi valuis fcripfit , addit-
que Piftacii arborem fibi nunquam vifam.

Scaligerum equidem vt virum dodtum atque
adpofummi acuminis admiramur, ab eius le¬
ctione non raro dodtiores redire nos profitemur:
quando vero tam leui de caufa Plinium , gtauem, Plit**
antiquum ac venerandum autorem, virum , in- ^,WA'
quam, ob fummos labores & diligentiam, ei prq- Scai'
fertimfeculo quo fcripfit, omnibus admirandum,
taxat atque adeo erroris accufat, vt folet alias, hoc
loco id impune non feret , maxime cuiu ipfe-
mer talpa ca?cior loco citato grauiUimos commit¬
tat errores. Primum enodis an fit iudicabunc
quibus primo occurret vifendA planta. Iam vero,
quxobfccroStaphylodcndri fulio fimilitudo cum
oJiuz2utfalicis. Quin ncc harum fane eafimili-
cudo, vt vtraque vm cidemque rei, conferri me¬
reantur , aut a fubtiliratis adeo profelTore debeat.
Melius videntur Tragus & Matthiol. Fraxini fo¬
liis como ara iFe. Natura,cobr&fap4»r,Siaphylo-
dendri frudtui diuerfus a Piftaciis- quibus putame p,^\
fragile tenui membrana [ virenti- forte in virente] SJ*„vy \
immediate obdu&um atque adha?relcens. Sta- a ut
phylodendri frucfus in amplo «Scrotundo refidet f*°
folliculo, vmbilico tenus tantdmadhircns , hoc (‘m’
eft, bafi, vclut columna quardam in theatro ali¬
quo conftituta. Staphylodendri frudhisfufci Tra¬
go ,& recentes rufii , Piftacia candidiflima Cor¬
do , vel fane pallidula exalbo. At nuclei pluri¬
mum differunt : Piftaciis quidem nucleus colore
in flauo virefcens,vaide/iiauis,tenuis[ tefte Cor¬
do ) oris halitum commendas: Staphyl. albus,qui
cMatthiol. fapore dulci naufeam commonens di¬
citur. Sed forte pro Scaligcro quis obiiciet nobis,
eumnonfciibercde Staphylodendro, feddealia
pUnta : quod nobis non fit verifimilc,neque per-
fuaderi nobis patiemur vnquam. donec prodeat
aliquis,qui doceat , quam aliam intelligat. Ca?te-
ra quselcnbit de fua Piftacia arbore omnia noftre
conueniunt Staphylodendro. Gefn. Nux Vefica-
ria , Staphylodendro Plin.Itali quidam,vt Roma?,
vocant Sambucum validam.

tArbur viris , Anguil. Lob. & not'
Pen.Aduerf. an Staphylodendron Plin. vt quidii
volunt, qui tamen Aceris folium dicit. In Obf.ta-
men, aperte Staphyl-Plin. yocant. Leftori ve¬
ro confidorandum relinquimus vbinam locorum
fuo Staphylodendro Plinius tribuerit Aceris fo¬
lium. In loco fane citato de ligno locutum intelli-
gimus, Qualcebono feribenti, de Coulcoul &
Hebulben nil dum certi fc intelligere potuille,
refoondet Matthiol. Nucleum quem Coulcoul & c
Hebulben appellas, ArLor Plin. Staphylodendron. Hebit
Nobis yero non conftat an Quelcebonus idem
putarit quod Matthiol.nimirum Coulcoul IkHebul -
ben idem elfe , nec ctiajn quo nomine miferit nu¬
cleos Matthiolo. Ex Bellonio fan£ mamfeftum
eft Hebulben rem effe diuerfam a Coulcoul. Dcfcri-
peio Nucis Coulcoul apud Bellon. nullo modo
poteft conuenire cum noftra Staphylodendro.
Hebulben non de feribit.

Idem

Lob.l]

ana

wlarif

LIBER

IdemMatth. apudDiofc.fcribl?', quibufdam in
iocis.Piflaciorum fylucfl. nomine appellari cuiuf-
dam alboris frmtum , quam Plin.Staphylodcn-
dron, nominat. Et in Epitom.Staphilodendion,
uum. ^ue Piracia agreftia. Nux.ve ficaria , Neoteri¬
cis quibufdam Piftachium, Dodon .Stapbjluden-
dronPltn. eidem. I

Loniceri iudiciopoffet vocari T ’ e ficaria autFT-
licitlarii. ftftacbia vulgaru Cafl. Dur. StaphyJ.
Plin.Piflaceaftluefhis quibufdam ‘ditta : affinis
videtur Aceri & Fraxino. Cxfalp. Ex Plinii ver¬
bis falfum elle perfpidtur , quod multi conten¬
dunt. Staphylodendron illud Plin. Colyteamef-
i e Thcoph.qux folio eft Salicis Src. Hili. Lugdun.
Staphylodendron vocat fient & Camerar. &
Tab.& reliquum Iere Herbariorum vulgus. sa<pu-
Kt. Jivf&s quibufdam.

Germ.pimpcrnujfbann?/pimpetn»0lc, tvilbc
punpcrmtfjlc. Belg. -Zlimicma noettxiiB , pim*
pernote. Gal. N ez>coupes , Bagucnaudes apatenu-
Jircs. It. i» Abrtt^z>o , Lagrime di loppe , tcile An-
guil, aliis in locis Pijiachu filuatico. Boh.FloFacFft

Hung.«8*lifi<jfa.

Nux ve fi cari a videtur vdis & luimidis gaudere
locis. Nam Bafilex extra portam Albanam &
Rhenanam ad aquas nafeitur. Ibidem pulchra ar¬
bor in horto Coenobii Carthufianorum. Scali-
ger quoque ait apud fuoslefuaces arborem pro-
uenifte. Gefn.tellatur prouenire in agro Tiguri¬
no in fepibus : quamuis rara locis Fumidioribus:
frequentiorem circa Arouia Heluctix oppidum.
Anguil.dicit haberi Patauii in horto , ac in multis
ltahxlocis. Dod.in Germania infer, interdum in
fepibusinueniri. Gencux ScLugd.in hortis coli-
cur.Fcrraiix in Monaftcrio S. Dominici ,i Angeli-.
Bononix in horto S. Saluatoris. Inter Solodu-
rum Sc VVallenhurgum quoque Iponte piouc-
nientemobferuauimus. Mattii. tradit crefccrc in
ly luis & frutetis. Habetur in horto Montb.E.C.
a nobis fata.

Floret Maio. Nuculas maturat Autumno, men-
fc Septembri.

Facillime feritur &c propagatur. Tragus anno-
tat, quocunquein loco plantetur, facile' prouc-
nire. Seritur autem nuculis, nec non furculis, feti
ftolonibus qui quotannis e radice profiliunt cir¬
ca radicem, ficut in Cotonea. Hi hirculi Autum¬
no aut Vere inflante tr.mfplnn tari poliunt , qua
ratione a nobis fataegregie adolcuit.

Sunt qui libi perfuadent, in hortis fatam arce
rc venenata animalia. E nuculis multis in locis
orbiculos precarios conficiunt , prxfcrtim pau¬
peres , aut qui nummis parcere volunt. Trucius
dulcis naufeam commouct , vt fi copiose edatur,
exMatth. lententia, indubie vomitionem com-
mouere poflit.

P I S T A C I A.
Cap. XVIIL
Ptjhtciorum arbor.

rriptio

v:

T Auellanx alio tegumento obducuntur a
nucibus , Pie Piflacia abAuellanis diuerfo ,
quorum arbor in longa cofta e ramis propagata,
folia coniugatim difpofita habet, quanquam non
vfque adeb exatte lemper refpondeant fingula-
rium foliorum ortus. Sunt ea vero nunc flibro-
tunda,nunc in mucronem acuminata , neraofa,
'Terebinthi foliis, nili iis maiora elfent, fimilia.
'Fru&us Officinis notiflimi, Auellanx magnitu¬

-"2-7$

dine,oblongi, a-
cuminati , vna
parte in gibbum
criflatum cmiJ~
nentiorem pro¬
tuberantes, alte¬
ra dep re fli ori ,in
acutum fafligia-
ti , oppolita par¬
te , qua pediculi,
quo adhxferunt,
vefligiiim, obtu-
fi ligfiofo, lento,
fradu contuma ¬
ci ac ptopemo-
dum inter cllcu
& cruflaceum
medio cortice ,
fed tenui', lxuij
candido , cui ru-
gofus alius, ac fe¬
le aridus, coria¬
ceus, tenuis, fragilis, fuperflernitur, colore fu-
premo Amygdalx putamini fundis , in excietis
mger. Lignofus cortex nucum modo in duas
partes feparad folet , interdum fua fponte hiatis.
Nucleum continent iufia pclIiCulaxonuefliium,
in flati o virelccntcm , dulcedinis fu.iuiflimx,pin-
guem , halitum etiam mailicatu commendantes,
prxfcrtim reccntiores. Flores , vc perhibent Ad-
uerfaria raccrnofi, purpurantes, Terebinthi.

Rauv volfr.tiadit Pifbchix arbores circa Ale-
pum trunco elfc crailo , ramis expandis , cortice
obductis cincreOjfpccu li rotundis foh s,[ qualia
N pingit in fuaicuie, ) fature virentibus, illorum
Charnubi [id cfl S.liquis j iimihbus , iuxt.Vqiix
dependent muitx nuculx rncem.itirn difpofitx.

n ir.U <t Gr;xcis,vt apud Nicandr.in Theriac. a-
pud Dlofc. Galenum .& alios y.<: T, m-.ry.ut.AX-
aphroni. Diofcor. P.flacia fimdiaPineis nucibus
[svv.Gxo/s- ] dicit. Nicander eidem germina Amy¬
gdali tnbuitjlofumquc natalem docet.

Wd.9 ut iyJbv Tiib.vqXncCaoyc/.axx ■

"txy.i o.yg.y.ovivm uy.UyStO civtu al;.j.v-rvu
Sunt tamen qui ■^ffttl.y.tu apud eundem Nicand.
legant, vt Dodon,. &: alii.Senfus eft : quxeunque
fub Indum murmurantis Ghoafpi fiuxunr Piflacia
cum germinibus luis Amygdalis fimilia videntur-
V nde Marcellus fufpicatur, quoniam apud Diofc.
‘7ii<&.Y.tet tj. /A<j ytmdutya. Zvc legatur , cx his vc-
cuiis fpeciem aliquam apud Diofc. deeifc:

pollet ergo cx Lonicer. fententia ita inflaurari ex
IlOC Nicandri locoira j e? a? *yJty r.< , v.y.uycTbLfait
G/y.au. : qux vero in India npudChoafpum prouc-
niunt , Amygdalis funt fimilia. Marcellus pro
'tu y.yl , "itry.ty legendum cenfet , id e(l , nouimus:
quam veram & antiquam huius Icci ledlioncm
putat jfacilemquc luillcin vna tantum fyllabaad
vitium lapfum. Sed huic difficultati larn conful-
tum cx vct. codice , in quo , tcfle Sarac. legitur:
TflcK % : -j. tu y.yvu[jfyu , o m i 1 fo y^). Sic (cnfus integer
efl , li vera fit lectio : qux fi alicui forte non fa-
piat, fufpicari etiamnum poffit , fpeciem aliquam
apud Diofc. omiifam , quod & Pailad.duas faciat,
vtdicetur,aut recurrere ad priorem lectionem.

In Nucum genere Piflacia nota, inquit Plinius.
Hermol. feribit Venctiishanc Iudaico vico fatu
feminis enatam vidi ile , folio maiore, quam Len-
tifei. NicanderColophonius Pfittacia [dcT tv.y.iu)
vocauit , & aliusNicander , vt idem Hermol. te-
tatur,Phiilacia, funt qui Liflacia [ A/saW ] vt Pof-
fidonius. l,nuemtur& Allacia fcrjptumin Poeris;

C orfex.
Nmlcxfi

Amorum
placita 6!
Synqnyma’

r fit tau a'

Dnf illuft.

Diofc locus
emerui tsg
Ntcand.

Ppttacia,
Phif.iau,
L'flaa-%.
A tia: ia.

tV :

HI STORIAE PLA NT A RVM»

T.tptca.

Tujlech.

Tkercb In¬
dica.

Athen.audor eft Terminthosfiue Terebinthos
credi folitas a nonnullis , qua: nunc Syri Piftacea
vulgo appellant : foliorum fimibtudinc , vt arbi¬
tror filler.ee. .

Ofiic. Yijttca , & F 'tjlicornm grana vocant :item-
que fequaces fephfiorum medici:qui malunc cor¬
ruptam vocem fequi quam geminam , vel melio¬
rem ncfdunt.

Ruell.teftein Parifienfiagro in xdibus D. Ma-
rix fatu feminis enata , folio maiore, quam Len-
ttfei, ita in ordinem vtnnquedepofito, diftantio-
ribus frondium interuallis. Serapio Piijlech ,vo ce
nimirum, vt putat Tragus,aPiftarix nomenclatu¬
ra deflexa nominauit.

Mat ;hiolus Pjfticiam arborem legitimam Indi¬
cam Theophrafl.Terebinthum nulia dubitatione
cllecenfet : In Italia vidi (Te foliis Lentifci maio¬
ribus , colore ex viridi in luteum inclinante , ac
eodem ordine extremis ramufculis emergenti¬
bus , e quibus racematim fu is quxquc pediculis
pendeant Piftacia. At poflremis comment.omit-
titj quod de foliis Lentifci tradit, quafi pritis vera
Mart. not. non d^xillet : Nunc vero ait toram arborem Te¬
rebintho hmilemrexplicaffet faltem priorem fen-
cendaui , ne ledon fucum feci fle vidcretflr.

TerebinthumTheophraftiin Indu nafcentem
non contemnendis conicduri$DiofcoridisPifta-
chmm credidi telfc Io. Vinccnt.Pinellus. Sunt e-
dim Piftacia & foliis & arbore Tctcbintho fi mil¬
ii ma : quanquam nefcio,at Marantha,quo pado
Matthioli pidura ferratas in ambitu reddat fron-
des.-qux ita rcuera non funt,fed nihil aTerebin-
thieuariant foliis. Adde quod Piftaceorum ar¬
bor refinifera eft, & in Sicilia paffim in Terebin¬
tho ir.fcritur, & pulchriores fiiauiorefquc frudus
profert : quibusinduci pollumusad credendum
Terebinthi fpeciem eflTe. Quod vel illud magis
perfuadebit , quod Theophraft. nullam fa¬
cit mentionem dc Piftaciis: vel quia ex India non
adhuc in Grxciam allata ellet huiufmodi planta:
vel quod fua tcmpeftate fub Terebinthi Indici
nomine Piftacia nofcerentur : paulatimque pro-
grellu temporis in hoc nomen rranfierir.

Porro quod opinionem de Terebintho Indica
Theophraft. attinet, eam non omnino reiicimus:
quid tamen de ca re ientiamus, indicabitur fe q.c.
de Terebintho Indica.

Ryff annotat Piftacea vel Piftaia Nicandro di¬
ci , quem locum nondum vidimus.

Piftachium plantam Terebintho fimilem di¬
cit Anguill. idcoquc Terebinthum Indicam
Thcophraft.vocari.

Lacuna aliquid noui fuo figmento fapere vo-
luilfe videtur, quando nouam, ab aliis diuerfam,
foliis ferratam , breui , confidam iconem pro¬
ponit.

Turner. tcftatur fe arborem pumilam ad¬
huc Bononix vidilfe , verum folia nihil cum Len-
M*tt. not. tifeo habere fimile, vt fcnbit Matthiol.prxter crc-
fcendi ordinem , forma, magnitudine Se colore
&»tU not differentia. Eadem ratione & Hermol. & Ruel-
huscenfuradigni , qui idem tradidere. Nos ve¬
ram deferiptionem ex ipfamet planta dedimus.
Ipfe vero etiam Turner. prxter deferiptionem
propriam, figuram non laudabilem ponit, cui ad¬
diti frudus : qui vix nili in pumila adhuc ar¬
bore.

Rob. Conft. Syriacas Nuces Piftacia interpre¬
tatur. Terebinthum Indicam Lob.& Pen.aper-
te tradunt effe Piftacia Diofc.ac addunr.k nucleis
Piccx ftro biles imitantibus didas. Item

ia QbC Piftacia cum coraiculis. Quq loco mira-

PiJ.ire*.

riji*i *

Lacuna.

'not.

mur a Lob.pingi cu corniculis ,& tamc referri ad
Aduerfaria,vbi aliam pofuerat iconeifiTiihcix a
fe vifx , line illis corniculis, & quorum etiam ne
verbulo quidem meminit : faltem indicaftetvbi
vidillet aut legillet. Vtrobique folia pingun¬
tur acuta quemadmodum & a Camer. apud Mat-
thiol.ipfeque adeo Matthiol. & hunc fecutus aut
imitatusTabern.

Dodon. duas icones habet : vnamcui titulus
Piftaciorum arbuftum : alteri , Piftacii ramulus
cum frudu & corniculis , qux eadem cum Lob.
pofteriore : Verum corniculorum tantum titulo
tenus meminit : vtraque folia acuta habet. Lo-
niceriicon non eft folio acuto. Sunt nobis rami
Piftacix,in quibus folia acuta , quamuis in ramo
Lutctix colledo quxdam folia lint pene rotunda
in eodem ramo.

Rauuolff lux Pifhcix omnia folia adpingit ro¬
tunda : quapropter diligentioribus confideran-
dum relinquimus, an iit aliqua inter Piftacias di-
uerfitas.

Tereb. Indicam Theophraft. ftatuunt Dodon.
Camer.Cluf Sed hic parum conhderate in Hi-
fpanicis hift.ait omnium confenfu cife Terebin¬
thum Indicam. Cautiusin hiftoria poftrcma di-
| cit , plurimorum confenfu. Rauuolff. teftatur
j Piftacias arbores circa Alepum Fislach appellari:

(iifdem confert Terebinthi nuculas peregrinas,
quibus fatis fimiles dicit , mfi edent breuiorcs:a-
Jioqui non mimis bonas, de quibus fcq. c.fpecia-
I litis.

Cxfalpinus quoque prorfus fibi perfuaferat Pi-
1 ftaceam elfe Terebinthum Indicam 'Theophraft.

Aitemm Theophraft. non folum noftratem Te-
i rebinthumindicare cui paruc funt baccx , fed 3c
• Pi ftaceam, cui us fr udus, grandi ores vtilesin cibis
afferuntur ,aut Piftacea ex Syria, quanquam & in
Sicilia proucniant. Nucleos elfe oblongos , pau¬
lo crafliores Pineis ,aut Auellanam longam r«fe-
; rentes : cortice albo, cruflofo magis qu^molTeo,
i externa tunica arida, fubmgra & decidua: medul-
i l.i interna viridi,dulci,& fubacri. Arborem qux ex
i cius fatu aliquando apud fe, [Pifis aut Florentix]
i prouencrit, magnam effe, foliis Terebinthi aut
i Sihqux, perpetuis: florere in cacuminibus race-
j matimvcRhus , exiguo Sc rubro flore. Hanc
| Theophraft. Terebinthis annumeralle , cum alias
Piftaciorum non meminerit :teftari& Athen.cre-
j di a nonnullisTctebinthos,quasSyri vulgo Pifta-
! cia appellant.

! Et certe, nifi RauuolfHus nobis demonftraffec
I Terebinthum Theophraft. de qua feq.c. i ndubie
' .Scipfi fentiremus non tantum cum Cxfalp.fed &c
cum Anguil. Athen. Matthiol. Lob. Camer. &

' Cluf Piltaciam ciTeTerebinthumTheophraft.fcd
S&jiifcu viccte.

Ex quo vero autore Ruell. feribit Piftacea in
Syria nafei ex arbore omnino nuda , prxterquam
ramorum cacuminibus, nos latet. Forte ipfemet
nefciuit.An exfintarborcs,,quasPlin.ait in Syria
peculiares nafei? Peculiares quoque fi foliorum
fpedes rotunditate, videntur effe quas Rauuolff.
depingit, & ipfas in Syria notas, dc quibus paulo
ante.

Loi

F’i

p,j

Z

fufttch. Serap.interpresF/ffiaraddit : Cordus
etiam Phifica vocat, vtraque vox vulgi errore de¬
torta videtur ex Arabica : quibus & Ptfiecb Pujiech
aut Feftucb, Offk, & Barbaris Yijlici circa Tiipo-
lim & Alepum Yifihic. Germ. VX>clfd> pimper?
nuffli». Belg. Jhfna. Ga l.piflaches. It. pijMchi.
Hilp.Alhoct£o$Ajfacigos. Catal .Tefiucf. Portug.

fijhcos.

Syt

LIBER III-

Fijficos. Bohem. pjjiaeyft.' Angi, pijracfcj &

Prxter foliorum vanetatem,qua vel natura lu¬
dit, vel autores decipiuntur, fi non lit fpecici
'quardam varietas atque diftinctio, vnicus , quod
nobis quidem confiet, Palladius cum Damogerd-
tc Maris &Fceminx differentiam agnofcit. Ma¬
rem, inquit, dicunt, cui fub Corio velut ollei vi-
denturlaccre tefiiculi : quibus verbis quid fibi
velit fatemur nos ne/cire. Omnes enim fru diis
Piftaciorum,quiadhosimportantur,intcr fe furit
fimiles. Staphylodendro quidem frudlis gemi¬
nus intra corium latitat velut tefiiculi , non ta¬
men Piftaciam marem dicimus-

Prftaciaex fententia Palladii , amat locum cali¬
dum, fed hu. nedum ,& rigatione gaudet &Sole.
Hxc autem tradente Diofc. in Syria nalcitur , vbi
& Galen.vbertnn nafcfteft.itur , prxfertim ve¬
ro Alexandriani earum cife feracem , fjd in
primis Berthxam oppidum Syrx. Hanc L. Vitel¬
lius, qui cenforfuit, in Italiam primus intulit e
Syria, cum Legatus in ea Prouincia fuilTet, nonif-
fimis Tiberii CxC. temporibus : linuilque in Hi-
(par.iam Flaccus Pompeius, eques Romanus, qui
cum eo militabat, authorePhn.qm & Syriam pe¬
culiares habere fer i b i c arbores. N.cander in In¬
dia apud Clioafpum amnem Pift.icia r.alci , fupra
citatis verfibus tefiatur. Fiuell.in Parifienfi agro,
in atdibus facris D.Marix laru (eminis enatam vi¬
dit. Bruyer. in tradibus Gallix quibuldara fatas
vidit arbores, fed haud temere peruenircd.cit ad
maturitatem : ita nec in G -Ilia N.ub.obuiam eam
arborem quanquam ccelum foliimque habeat
huiulmodi arboribus aprum.

RauvvolfKnarrat , cum tenderet ex Tripoli ad
Vibem Da nandt & Halepumjvidilfe circa vrbem
Sermin fyluas arborum Pifiachiorum , qux ibi
c6adceruantnr,&Tripolim deportantur, vbi no-
firis mercatoribus venduntur.Secus vias quoque
o b fe ru a fie , p o ti ffim um in vico Bafilo Cu ca Hale-
pum quoque vulgatam admodum e fi e. Arborem
qualem in hortis Italicis vidifie LobeUa ibit , et-
iamque in horto Pharmacopcei ad Londini
in Anglia mceYiia, prorfum [inquit] dicas Tere¬
binthum. Coluntin Italice & Galloprmunciie lo¬
cis quibii(dam,fed maturitatem nonalT quuntur.
Anguill. in Italia prouenire tradit , fedf ndum
non ita bonum ,vtin Aegypto 5: Syria. Proue-
niunt & in Sicilia in Agrigentino , vt refert Cx-
falp. Vt Mattii. Piftacia quorum eft communis
in Offic.vfus, ex Petfia, Arabia Sc Syria Venetias
importari folenr. Horum arbores [ addit] Vene-
tiis, Caietx, Neapoli , dc in aliis Italix locis vidi¬
mus. Quidam dodus vir perhibuit , fibi dernon-
ftratamin hortis Carthufianorum Parifienfium.
Lugduni vidimus arborem per aliquot annos du¬
rantem , vbi etiam f rudus tuliflc , tefiatur Hift.
Lugd. Item Geneux quondam vifa nobis in quo¬
dam horto. Frudum. qualis copiose Lugdunum
importari (olet , aliquoties terra: comniifimus in
horto Monib. fedfruftra. Ramos binos habe¬
mus, alterum Lutetixcoiledum in horto Robini
infignis Botanici regii : alterum* cum frudibus
latis magnis:vnde acceperimus, non amplius re¬
cordamur.

Piftacia ex fententia P.illad. feruntur Autumno
&menfe Odobnfobole, &: nucibus filis. Sed
melius ipfa Piftacia iunda ponuntur mas fce-
mina. Qhi diligentius facere voluerit , pertufos
calyculos, &ftercorata terra repletos parabit, dc in
his Piftacia terna conftituet, vt ex omnibus ger¬
men quodciinque procedat : quod vbi conualue-
Tom. I.

ritplan,ta, hinc facilius transferatur, rcenfe Fe¬
bruario.

Diopha/ies nucem integram, fuifqueputami-
nibiis illxfam , ac ne defquammatam quidem
plantandam prxeipit. Damageron circa Cal. A-
pril. ferebat , maris & fdsminx coniundo matri¬
monio, fed ita vt ularis dorfum adFauomurri (pe¬
darer, Sic enim naturis coniundis largiorem
frudum, vt ille promittit, producent. jru&ijicec%

Inferuur& eodem tempore , & in fui generis jn^.-0
arbores, &in Terebintho , & vtidem exifiimat.
Amygdalo.

Paxamusiubec ferobes prius faciendas elfe lo-
cisapricis,& optime infulatis, probe fubados, & Cultus,
accipiendos arborum ftolones .aut viuiradices
nouellas , vegetas , eafquc vna colligatas in fero-
bem demergendas , Luna fecunda, terraque in
ambitum accumulata fcrobiculos adimplendos,

*Sc fufficicnti ftercoratione pnfiinandos, Sed ope-
iam dandam, vt odonis diebus rigentur . Sc de-
nuo rur/us conftringantur. Poftquam vero trien¬
nales fadi fuerint caudices , ablaqueatione fada,
cffoflifqne (crohibns fimum adiiciendum, & im-
pulfb altilis trunco , aggere vndique probe mu¬
niendos , vt cum arbor in v a fiam exiret proceri¬
tatem firmius ftet,adncr(iis ventorum impetus.

Didymus in Georgicis luis quoque ait Pifta-
cionin Amygdalum inferi. Et Palla d. inferi Tere¬
bintho tradit menfe Febr. vel Martio : at fecun¬
dum alios & Amygdalo inferi polle , de quare
hos fecit verius.

Quin & Amygdale jsfubeunt Vijla.cia rames
Et debitum rndku de brevitate petunt.

Hac & c. ‘gnato cingens T erebintlm amictu
Nutrit adjpt i is ru bi liranda comis.

Dcrepofitione infiitores eorum locorum , vbi
proueniiTnt,aut qui aduehirnt curiofi fiinto.No-
bis fuiiiciat hoc loco de deledu aliquid dixillc-
Ergo deligantur maiora, pondero fiora,&candi-
diflima, quaque adeo fua fponte modice dehi-
Icant , nucleum recentem, nonrugolimi neque
rancidum continentia. Nam qux ab his notis
recedunt , an c inutilia, aut certe parum grata mi-
uiifquc proficua funt. Poliunt tamen 5ciftacon-
fcdionibus fugillata curantibus immifccri, ex iu-
dicio Cordi. Syluius recentia el gifuadet, nucleo
intusbeibaceo , fapore iuci ndo. Incrufiantura
feplafiariis laccbaro , fed perit vetuftate gratia:
rancida enim vt exterx nuces fiunt.

Piftacia Diofcor. fiomacho grata funt. Eadem y;rGS &
fiuc edantur, fiuc trita in vino bibantur, aduerfus vfus.
reptilium befiiarum morfus opem ferunt , quod
pofterius & Pii n. confirmat : alioqui eofdem vfus
& effedtus habere quos Pinei nuclei. Fructus
Piftaax jVtifcribitGal.quodammodo tenuioris
elfentixefi, fubamarum quid & odoratum ha¬
bens. Obftrmftioncs itaque liberat , fed maxime obflrnctio-
ucoris , veruntamen etiam thoracis pulmorif-”"*
que. Et alibi : parum quidem nutriunt , verum
ad hepar roborandum , & fuccos in ipfius viis in-
fardos purgandos v-tilcs funt : qualitatem enim Te r-
habent aromaticam , fubamaram ik fubadflrin-
gentem. Porro non aufirn affirmare vllam ex i-
plis fiomacho accedere vtilitatem aut lxfionem stomachici
infignem : quemadmodum neque quod aluum
deficiant, sdc fi fiant. Et in lib.de ir,ed. expertis
Galeno falso attributo. Deco&io Fiftici confor¬
tat fioniachum , & mu fidi fi eat canales pulmonis
& hepatis. At nos nullas eiufmodi vires in corti¬
ce deprehendimus , nifi forte fint in extimo re¬
centium , anrequamad nos aduehantur ,aut in
cortice arboris itidefn recenti. Sic de Dynami-
A a

Tempcrn-

mentiun.

•Stomuch/te

Nxujeu.

Vomitus.

>7* HISTORIA

diis eidem attributo opufculo Fifticorum fit men¬
tio in Antidoto ad Lumborum dolorem,& fran¬
gendos lapides , 5c vt lumbi pingue (eant.

Cxterum confideret hoc loco Ledtor ijifignem
<S*l. tr.te- Gal.modcftia & in tradendis luis feriptis pofteri-
gntM. tatiprud^nciamintegritatemque, qui ne nobis
imponeret, nihil inexpertum literis mandare vo¬
luit. Non audet vti vides affirmare , an ttoma-
cho profint vel obfint.-aluumne moueant, an co-
hibeanr, vt vei hincconiici, immo quafi (ciri pof-
lit, non nili aflidiu experientia cum fide explo¬
rata , ne vitam falutaribus fraudaret, prodidi fle.

Tanto magis ridendi neotericorum multi , qui
vix cognita pro certis experimentis produnt/ucu
potius fimp!icibus,quam commodumRcpublicx
rrredicx prxttantes :de quorum perfidia vel vani-
tatealiquando ridebit pofteritis. Paulus Aegi-
ncta Galeno polherior, moderate gfata ftomacho
ccnfuit, eafdemque vires obtinere Amygdalis, in
expurgandis vifceribus atque thorace : prxttin-
tiora vero in leuandis iec.noris anfradbbus.

Actius tenuioris cite fubftantix, & extera Ga¬
leno confim.litcr fcripfit. SimeonSethi ait pa¬
rum n utrire : reliqua qux habet iam dida (nn t,ni-
oleum Pt * fi quod addat, oleum quod ex Pittaciis confectum
jlatiorum. ell, conferrre pedori, renibus pulmoni.

Auic. fa-ibit : Fi ilici calidiores funt quam Nux
& Amgdyala,funtqiiecalidi in fine fecundi, cu
aliqua humiditate. Quidam perperam exiftima-
rum, frigidos e Ile. Hepatis obftrudiones & par¬
tium nutritioni dicatarum liberant, propter fuam
amaritudinem^ vim aromaticam, conferuntqne
ftnmacho. Oleum eorum prodeft m do¬
lore hepatis ab offardu fiicci craffi & pituofi : ar¬
cet naufeam & vomitum , & confortat os ttoma-
CordUle. chi. A luunt, nec foluit, nec retinet : habent ta¬
men vifc.dam quandam & aromaticam adttricto-
nem, propter quam tradunt exhilarare c >r ldquc
corroborare :caque propter inter 'ihcriacalcs me¬
dicinas connumerantur.

Amato teftc, Venerem ftimulant , & apprime
nutriunt,quibus de caufis hodie bellariis infbnu
rantibus & reficientibus cuoL7fvrvyj>7c Grxcis di
discommifccntur, tam ab Hifpanis quam ab Ita¬
lis & Gallis medicis.

Rabbinus Mofes de Aegypto ex omnibus frn-
prdffantif dibus Fifticos prxttantiffimos xftimat. Non abs
fmt fru- rc miratur Aloifi Mundella, cur Trallianus lib. 3.
(tuum cap.de Dyfenteriaex frigida hepatis intemperie
C^^facba ita illa damnet, vt certiffime putredini ob-
- noxia , Sc in bilem conuerti ,ideoquc fumme ;n
morbo vitanda , maxime cum Gal. ca probet ad
Iecurrcfocillandum & tum ipfe tum plerique ali
Stomachica dicant. Illud quoque dubio non ca¬
ret, qua ratione Venerem ftimulare credantur,
cum modici alimenti perhibeantur a Gal. neque
flatum generare conftet,nequehumidaefle , cu-
iufmod' folentelTe ea , cfue Venerem prouocanr
& incendunt.Gencrant fiquidem femen ,qux vel
probe nutriu nt,vcLtota fubttantia familiaria siit,
vel acrimonia aliquamcitant, vel denique flat in¬
generant. At h orum n eutr um manifi fl e i n P i fta-
ciisdeprehenditur , mfi quis forte velit fubttan-
tix proprietatem idprxttare, credere, eandemque
vti taoquam portitore aromatica ilia qualitate, &'
forte etiam plus nutrire , quam vulgo credatur.
Nam fiquidemrcftaurantibusacccnfeantur, talia
autem optime nutriant, &qux optime nutriunt,
femen prolincura quoque gignant , certum eft 8c
hac vi , &ir.fuperfuo calore & vegeto, nccffiiimio
tamen, & forte etiam fubttantiq finulitudine Ve¬
nerem dere pofle. Hxcpropter medicinxcon-

PLANT ARVM’

! ditatos ralioqui in hiftoria potius?* 177 , quam 7®'

I J>o77 tra&andum fcimus, &ab omni difputationis
ambitu non neceflario fi bi temperandum elle.

Matthiol.quoquc ^ medicis ad conciliandam^
Venerem, & ad pinguedinem inducendam macie im
de Marafmo affectis, commendari tradit. Perpe- Mt \
ram facere Pharmacopaeos qui odoratam cuticu- ^
Iam nucleis detradtam abiiciuntiinclfe enim huic ng) *
cuticulx vim quandam fenfim conftringendi ,, & «m
vifccra corroborandi. Piftaceorum oleum potum Ole
doloresinternos fedare, quibus origo fit£ pituita ®0)'
vifeida deflatibus. Idem prodefle contra fpafmu-^|
&Paralyfin> & interno vfufacere ad generatio¬
nem.

Dalechamp. in 6. lib. Paul. Aegin.cap. 40. Si
forte [inquit] in fectionc vene bafiliex vulne¬
retur fubiecta arteria , Albucafis putaminis Pitta- pf '■
cii hfli partem mediam [vt cui vis fit adftri&oria] ^
fiiperj oni mbct cum plagellis & ligatura , itaque je{l
dimittendum in dieminlequetcm. At nobis pro- Ali
fedto non placet Albucafis medicamentum hoc: e!7:

non enim tanta adttnctio cortici, vt multum prx- Ttf
„ sr 1 e/m

ftarc poliuearetione impolitus: prxterca caui-

tas eius exitum prxbe re videtur fanguini arterio-
fo, non bene comprimendo arteriam , quodDa-
lech. annotare debui flet.

RauuolfF.rc fert in Halcpi finitimis locis Ae¬
thiopes verno tepore recentes colligere turiones, ,
priufquam ic explicent folia,eofd£mque in aceta¬
riis prxparare, ficut nosafparagos. l imamusPi-
ftaciorum vires hoc Fierx Diltycho.

Igne Nuces fuperat , renes nutat , & lt'cnr bu¬
lliens

Pijtacawi i) icjhtutichi Coena ferulis amat-

tr ener-em
exutuni.

rem fhr.
Unr m<jm-
j ttur

TEREBINTHVS

fRVCTV

INDICA

ROTVNDO.

MAIOR

C at. XIX.

TTErcbinthfi

Indicam cuDtl
Theophrafi. plx-
rique exiftima- ;
runt effie Pifta-
ciam arborem vt
patuit cap. prx- •
V ' cedenti. Huius
porro Terebin¬
thi Indicx nucul?
Pittaciis bonita¬
te no cedunt , in 1
quibus prxterfa-
poremfilfum,in-
eft mediocris
quedam ficcicas.
Pittaciis etiam fa¬
tis fi miles , fed
breuiores Sc ro¬
tundiores , cx ra¬
cemis pendent vt
illa , vel potius vt
baccaTercbinthi,

pro qua etiam nonnullis habentur, potifTiraum
quia arbores futs maximefoliis longiufculisTere-
binthi foliis fatis fi miles , qua notaficil^ quoque
a Pittacia arbore dittinguuntnr cui folia rotun¬
diora fpecioraque, vt tcltatur Rauuolffi

Piftacix Indicx Nicandri prxcedenti 'quidem P/j>
capite memininus, adferiptis eius verbis,qux for- 1

LIBER 1 II*

l79\

,4 d hanc haud temere quis referat, quod hxcipfa
adeo Nicandri Piftacia Indica videri pofllt.
n~dt De fua vero Terebintho Indica /ic feribit
Theoph.l.4.c.5. Ferum & Terebinthum in India
haberi, alii (imilcm arborem Terebintho : cui fo¬
lia. Sc rami & reliqua omnia Terebintho fimilia,
^ fi' frudus autem diuerfus , quippe qui fimilis iit A-
mygdalis.Sed &in Badris Terebinthum ede, fer-
reque nuces Amygdalarum mignitudine , ve-
rdm non magnas, fed afpedu limiles,&fuauitate
Amygdalis etiam prxftantiores, & ideo loci illius
homines his potius vii.

Iam antea monuimus hanc Terebinthi Indicx
deferiptionem Theoph. fatis bene conucnire Pi-
flaciisante didis. Veruvn cdm in ipfa quoque In¬
dia reperiatur arbor correfpondens , &:qu.c no¬
mine quoque conueniac, maluimus hoc loco po¬
tius recitare qux Theoph.de ea feribit, quam c. 'e
. Piftaciis.

M-na Peregrina: ha: Terebinthi nucula: authoie
Rau vvolff in Itiner. Arab.Ifj/f», Perlis Terbaitk,
^ Botin quibir.

Idem cen{etmaiore$ has nuculas ede F ael Se
rap.Auic.&Rhalis,qu.x ponflimdm in India pro-
ueniunt : &c Theoph. Indicam Terebinthum. 1
tem parte quarta , vbi figuram proponit, Indica
Terebinthus Theophr. Atab. Bjrin & Alborttt.
Germ.(£rof* Tcrcbinrfjerinufftm. Serap. trad.4.
Melarugie Albaz m Sc Rh.tfi authorihus Phel. P;-
ftachiorumaliud genus Rauv volff.Cam.Tcrebin-
thusfindica i Theoph. Hift.Lugd.

Magni Champ Olhcin.r & loca vicina abun.
dant Terebinthis indi cis. Copiose proueniuntin
Agenuaaut Pcrha , Mefopotamia & Armenia.
Rau.

Mef u-i>g'.T , ’'t feribit Serap. rbel eft mediein
calid i Sc ficca : Albazari &Rhafi confert ventofi-
tati hxmorrhoidum.

TEREBINTHVS INDICA frv_

CTV PARVO, AD COItCVLVM

accedente.

T Erebi n thi
Indicx al¬
terius nucula:
cum fuis puta¬
minibus , ma¬
gnitudine fere
1'unt Pifi,rotun-
•I itate accedunt
ad Corculum
autDoram., id
e fi: Indicum Mi¬
lium , in exteris
fi miles prx ce¬
de ti.

Ibidem vbi &
prxcedens na
Icitur Rauvvolf.
cui Bcl Serap. A-
uic.& Rhali. flo¬
ri» er Arab.
German. Fletttc

Tcrebintl)mnu0lm.

Serap. trad. z.Eben Amran. Bd eft Medicina
■io. indic.Calidum &ficcum eft in tertio gradu. Con-
• lert defluxioni in neruos Sc articulos , Sc poda-
'or‘ grx, femen proli ficum auget Mefchar: Prodeft e-
tumventofitati hxmorrhoidum.

Tom.' I.

TEREBINTHVS.

C a p. .X X.

AR bor eft n r . .

Tcrcbin - Mcue“°
thus , fed qux
Cluf .tefte , ma¬
xima ex parte
fruticat , ramis
longis, raris, ci¬
nereo cortice
tedis , nec ea
quidem quan¬
tum animad -
uerterimus, fo¬
dis fueperhye-
mem tenaxiPri-
mus fere eft fle- w’
rum verno te¬
pore apparatus,
quos e ramu¬
lorum tubercu¬
lis copmfbs m
longo racemo
producit, mens 1 ol,A‘
fiamincis fibris ptirpiirafceYitibus contextos.

Hinc fe explicant in alam folia , quanquim non
femper xquali litu. Laurinis fimilia, (ed magis ob-
cufa , [ Piftachiis & eiufdem odoris Cl f. ] comu-
gatim vein Sorbo nafcentia , fubrubentia , qux FrniS/t
crebris obliquis neruulis pcrairrnncur. Frudus
delapf >s fl ore% excipiunt , parui , ex rotundo ob¬
longi, rubentes, Carpobaliamo OflT pene fi mi¬
les , refinofo lentore vifcidi , nucleum continen-
res. Pro Carpobalfamo ,ab impoftoribus inter¬
dum dmendi putamus.

Obferuauiinus f.rpe in Terebintho copiofum Ftlluuli
excrementum , vtr:s ir.ftar , vt in Vlmo :in extre- Terc^»'bi
mis etiam ramulorum cartilaginex fuhftantix
cornicula rubentia , quatitor, qitirque awt C ornl£HU '
fex digitos longa, aut etiam longiora , quibus
ipcrtis lenta fil.ua in confpcdum fe dat, qua
inuifcati hxrent culices parui, alati. Abundat hxc
arbor refina.

Bcllonius annotat etiam Gallas ferre, de quibus G*U*'.
in viribus. Videntur autem Corniculorum tan¬
tum primordia elle.

Terebinthum Theophr. inter aJquMu. SemPer"‘-

inter arbores fylueftres,qux femper folia habent, r*”s‘
ponit. Eodem authore , aliamafcula eft, alia fcc- differetis
mina. Mafcula non fert firudtim j ideo [inquit]
marem nominant. Foemindrum autem alia fru¬
dum protinils rubrum ferr, m;
qui coqui nequit, alia viridem
legunt vtPlin.qui pallidum
tum , poftea rubentem , & cum vuamaturefren-
tem ■: poftremb nigrum , magnitudine Fabx,

[ vAixoy y.vc/j/.ov] refinofum. [ SuaJicc&y : Dah legen¬
dum cenfet Su/.ctJi&fry , id eft Thyia: frudui fimi-
liorem : Gizalegit QenJi&gpv, fulphurofum : Plin.
vertit odore iucundiorem.quafi legittetUajiti&i
quamlcd.Corft. veram putat: fed & vulgata il¬
la bona eft, &forrafle hac melior, Sc inter omnes
optima.] Artor autem eft circa Idam & Macedo¬
niam , breui;, fruticofa, contorta. Circa Dama-
fcum Syrix, magna , frequens & pulchra. Mon¬
tem enim aiunt inibi admodum magnum Tere¬
binthis refertum. Sed in quo nulla alia arborgi-
gnatur.Miteries ei lenta, ] radices vali-

dx Sc pnfundx t Sc tota arbor incorrupta,

Aa z

ignirudine Lentis, n
[X^vv : lnflr.

venit) primo edi-

/

I

i«s HISTORIAE

Flos Oles ftmihs, rubens. Folia in vno pediculo
plura , figura lauri , vc i n Sorbo coniugatim
-difpofita ", quodque in (ummo pediculo ,
vnum pricer f itera : verum minus angulofa,
quamSorbo , &: ambitu Laurinis fimiliora,totaq;
pinguia cum ipfofrudu. Fert &cauos quofdam
'folliculos [ legitur in quibufdam exempl.xepu&A
Scal.^^r,)'/» , id eft nucamentum: forte re dius
legas cum Dal.^ouxjStftjqua voce quoque vius eft,
act y Imorum folliculos defignandos]ficutVlmus,
in quibus anitnalcula quida voluti culices innaf-
■cuntur. Nafciturin eis aliquid refinofiim & vif
eidum : Non tamen in iis colligitur refi na , fed ex
ligno. Neque frudus rcfini copiam fundit , led
i anibus tantum adrueret : & fi colledus non la¬
lletur , cohirefcit. Cum vero lauatur , candidus
t-Atbrym.*. & immaturus fupernatat , niger lubfidet. Gigni¬
tur igitur in Terebintho j id eft,

fucetis rcfinoftis. Arborem ipfam,quemadmodu

oMttndo ex- . . - r n 1 ■ 1 •

frJtenda. oc reliquas reliniferas , polt germinationes inci¬
dendas prxeipiunt. Terebinthos utrinque vulne¬
rant, tum in caudice feu trunco, tum in ramis. Se-
pervero copiofior & melior, qui in truncum
quam qua: in ramos. Inter refinas opti-
rthnthin* ^Terebinthina, etenim fpifla, & odore fiiauif-
fimoac minimegraui, 7;~ oV-

jz,7) verum pauca habetur. Aiunt etiam Tere-
T‘*. bmthum in Picem vri in Syria. Eli: enim mons, vt
in pricqdentibus diximus, magnus ibi, Tcrebin-
thi*S amchflimis totus refertus. Lachryma eius
Iponte concrclcit. Vifii clt aliquando Terebin-
7 i,r-ur» thus in Olea. Nigrum admodum & denfum eft
St nt xi- Terebinthi lignum, traduntque circa Syriam ni-
'£r grius efle Ebeno , Myrrha: arborem Terebintho
Jjll',. " 'limilcm prodidere , led fcabriorem fpinofiorem-
quc. Folium etiam paulo rotundius guftatu pro¬
ximum Tercbmtlio. Earum quoque veteres prx-
liantiorcs haberi. Ambas eodem nafei loco, ter¬
ra nimirum iubargillpfa & cruftofa ( v-m^ixcv L
rz/ ctxclJ'» ) aquas fluerttes raras admodum com¬

periri. Hxcergo illis repugnant, videlicet nin-
gi imbribus perlui, & amnibus locum iftum ex¬
hilarari. Arborem tamen illam Terebintho fimi-
lemclTe, quidam alii tradunt: nec defunt quoque
qui omnino Terebinthum elfe exiftiment. Ara¬
bes enim , qui thus aduexerc, ligna huius arbo¬
ris Antigono attulifte aiunt, qui mhilaTerebin-
tho differrent.

H ademi s Theophraft. reliqua eius de hac ar¬
bore placita,fuis quique locis dicentur. Ex eo 5c
Plin. pleraque tranfcripfilTc videtur. Sic enim ait:
Mas & Syria <Sc Terebinthum habet. Exhismafculaeft
femina. fjnefrudu. Fami narum duo genera. Alteri fru¬
ctus rubet, ( protinus ruber eft, n&c concoqni-
Terebsu ‘ tuC Theophraft. ) Lentis magnitudine : alteri pal-
r'hus Ma. lidus. Cum vite maturefeit, nec grandior Faba,
ccdontx . odore iucundior tactu rcfmofus circa Idam Troa¬
dis. Sed in Macedonia breuis arbor hic atque
Materies frutic^fa ; in Damafco Syriae magna: materes ei
admodum lenta ac fidelis ad vetu ftatem, eximii ac
Tolltcuh nigri fplcndoris: Flos raccmofus oliui modo, fed
ruber s: folia denfa. Fert & folliculos emittentes
quidam animalia , ceu culices, lentarem que refi-
nofum,qui & cortice erumpit. In Syria Terebin¬
tho detrahunt cortices , ibi quidera & e ramis ac
radicibus , cum refi na damnetur ex his partibus.
Non defunt, qui Syriacas ,Terebimhos nigrio-
ibenus. res affirment Ebeno:eique fpifla firmius. ■ny/.rtStx
Terem/x. Jivf&v , arbor nota Diofcor. Ni-

f^*s' candro.

' Folia Terebinthi, ficut & frudus, oeaginofa
dicit Heimol.huncque quam diu maturusnon fit,

PLANTARVM>

in aqua fete fnpcrnatare; nigrum fidere. Verum
non pigebit , cum Marcello , Theophrafti mani¬
bus &c nomini hanc gratiam habentes, ex quocu-
da diuerfis locis de Terebintho ab eo tradita,
qniterito eius nomine, Hermol.pro fuisin Corol¬
lariis commendationibus edidit, hoc loco detege- 1

re , eundem furrepta ex Theophr. ex parte corru- ****
pta [ condigno herclenxuo] reddidiffe : quippe
qui inter cetera UvaJise&v fulphuro/um verterit:
Plinium & Theophraft. more fuo firaul mifcens
eandem vocem ex Plin. odore iucundiorem : &
Theophrafto fulphurofum dixerit inonanimad-
uertens ab vtroque idem dici , ratus quod
Gricis fulphur fignificat,ide eiTe, quod 3-Jct, quod
0y«cA» Grici idem dixerunt : quicunque fcilicct ia
facrificiis & aris ad fufficus & vapores incendere¬
tur: videtur autem Gazam Theophraft. interpre¬
tem in ea re fecutus elle. Sciendum illud eft, elfe gJ
Terebinthum, quam pofteriores Grani viridisar- r/A
borem dixerunt , fado illi nomine ab eo eiilsge- T*-
nere , quod frudus fuos in viridi pallidos fert, n\
quod Theophraft. xhti&v dixit quali herba¬
ceum.

Theophraflum tacite notare videtur Bellon.
quando ait : Quidam arbores veluti Terebin¬
thus numerati fuerunt inter femper virentes, eas
tamen noluimus ad feribere, cum experientia co- I
percrimus aliter rein fe habere. .svi

Terebinthi femen ,vtidem feribie, vfque adeb r;f\
exquifite ciruleumeft, vc omnem azureum fu- (
peret. Vocant cti.im omnes autores veteres Ara¬
bes Granum vir.de : eft enim coloris inter viride
& coeruleum.

Monachis apud Mefuen Terebinthus fimilis
eft Lentifco. Hinc Serapioni eiufdem generis 1
Terebinthus & Lentifcus. Terebintho folia ma- 1

iora, Frudum[addunt] fert duplicem, interdum
triplicem. Primus non maturefeit. Secundus verb jr,'.
tempore vindemiarum racematim , maior qtieim frA
frudlus Lentifci , rubensqjuniccus, poftea fiibui-
ridis ad magnitudinem tendens. Vndecft, quod
granum viride ab Auic. tk aliis pluribus nomina- ^
tur.Tertius (fi fruftus dici poteft) variis coloribus
& formis in modum Veficarum Vlmi prouenit.
Huiufmodi tertii aliqui funt longi, deprefsiquc,
parum curui , cornibus Caprarum fimillimi. Vnde
Cornu Capri nomen fibi arbor vendicauic. Alii Cu
fnut rotundi, & ex eis magni & parui ,vt Mala:alii
oblongi ,vt Pruna. Ex qutblis omnibus alii funt ^
exparte colorati , albi videlicet & rubri,aliifub-
citnni A: albi, alii per totum albi, & alii fubuiri-
des. Intus vero cuntfti , cum funt maturi, culici¬
bus feu mufeis paruis pleni funt. Nonnulli etiam
exi pfisintushab e ntquendamhji morem, qualis
elle (olet in Veficis Vlmi.Ques fruiftus,imo pfeu-
dofru<ftus , pluries manibus propriis cx Terebin¬
thi arbore collegimus.

Porro Theophrafti differentias maris & firmi-
ni, vnquamfeobferuafte negat Clufius, tametfi
diligenter inquifiuerit : nifi differentii fint ap-
pellandi , cum frutices inter fe omnino fimiles re’
frudtum ferunt, akerinariem&rufum, alterin- ^
terdumad maturitatem perdudum :nonnunqua
etiam frutex non adultus , aut nimis vmbrofo &C
iniquo loco proucniens nullumfert.

Folia hyeme decidua funt , quantum eidem Foj
Clu/. obferuare licuit. Vere cum noliella folia ^
prorfus fere rubentia extremis ramis germinare
incipiunt, nafei tur flos mufeofus vt Olei flos pur*.
purafeens vel phaeniceus racematim cohirens,
qui in frudum tranfic Lentifcino fere fimilem,
paulo maiorem & iongiorem,initio viridem , cir-

LIBER

at vindemias , dum maturuit virefcentem.
Terebinthus arbor, incjuit Ryffi cuius pidu-
'm ' ramdamus,iuxtaMonfpefiuIum nafiitur , Pudti
appellata. Alt non fatis mirari polRimus quo-
rundim temeritatem [vt ne quid dicamus gra-
uius] dc ftirpibus hi florias compilare audentium,
qui nihil minus funt,qu^m Botanici, vt ex eorum
feriptis facile quiuis, & paffim deprehendat , vel
femefhis Herbarius : atque adeb plane incognita
/ibi prodere non erube/centium , vt eoabieriret-
iam fingendi licentia, vtfalfispro veris introdu¬
cere audeant figuras : qualis cft Ryffii, nullo mo¬
do Terebinthum exprimens ,imm6, vtcxiftima-
mus, nullam plantam naturalem. Et tales funt,
qui vulgi manibus triti , exotica, fi Diisplacctde-
fcripfifle putantur.

Afiguill.ex Theoph. annotat -.Terebinthum a-
lia m m ag n am , al i am e/Te p a ru am .

Lob.& Pena de Terebintho fic tradunt. Coc¬
cina: racemorum bacculx aut acini rubelli fimi-
,n[le les Secon colores quadanrcnus Ciceri nomen Te¬
rebintho potuerunt fecifle : nam e/>*.3/A>r Grxcd
Cicer cft. Huius autem femper virentis &perpe-
tuifolix, nullus collis aut deuexuspaulb apricior
Narbona: aut Galloprouincix non feraci ffimuSa
vbi duas foho tenus di.fcernendas meminimus.

'nti* Frequentior quippe cft anguftiore Lentifci pofi-
{ ■ tu ( non Fraxini , vt Serienfis;) colore &; habitu,

/'9" folio duplo maiore. Alteri autem folia multo la-
Xtt tiora, rotundiora, vicina Lauro &Piflachix, ad, e5
vt eminus intuentem fallat. Vux vtrique exdem,
atirtulis,quam Lemifd,maioribu$,coccineis,pur-
purantibus : demum ex viridi in coeruleum ma¬
ture Icentibus, non per inhia , ( vt putruit radia-
\re- tus Apollo ) flore Lenti fi i autSumachiracemofi,
folliculi cartilaginei, teretes, aut comici , angulo-
fi, vel fphxrici : v nde culices c fuligino/o excre¬
mento euolant , (urco faliuan ad BaUama lau-
dato effluente. Vbilxtiores, .S: adulti ores funt,
arboream proceritatem affe&ant : & ferro vul-
ntifculisfacftisjin VaienaSylua MoBfpelieofium,
ftpius nobis non paucam Terebinthinam exftil.
laruftt lucidam.

H' Cxterum fi reprehendatur Apollo , cur non
potius Theophraftus ex quo tranfFjripfic ? Hoc
fane argilit, Pcn.<ScLob. non confuluiile Theo-
phraftum , aut eius verborum non recordatos.
Quamuis Matth.fupra vulgus ncutiquam fuerit
in cognitione ftirpium verfatus , vt ex diuerfis
eius commentariis,potiffimum prioribus, vel le¬
niter peritis apertum eft , veritati tamen (luden¬
tes, hocloco ^ vero neutiquamdcflexifTc, vt Pen.

& Lob.fibi perfuadent,ftatuimus. Pofirus Lenti-
Ici /Terebinthi fimilis,addamns& Fraxini, quate¬
nus politus : vt ne quis nodum quxr.it in /cirpo.
Coniugata folia vbique magna ex parte , eadem-
que ficu Sc ordine , fi impar /upremum exiftimas
( in Lenti/co ,cui plerumque dceft ) difpofita , vt
patebit di clarum arborum ramos diligenter con¬
ferenti. Notandum vcro,cosTtrebinthumper-
petuifoliam facere : num re<fte,ipfi viderint. Cx-
f falp. profe&o in Italia deciduis elTc foliis tefta-
tur, quamuis Theoph.inter perpetub virentes re -
cenfeat.

ocm Cxterum Diofc. [vt annotat Lob.] dicit: Adul¬
teratur Carpobalfamum femine Hyperico fimili,
quod e Petra oppido defertur : fed minime ita le¬
gendum videtur, quamuis & Plin.ita habeat , fed
Te~ petraea Terebintho. Terebinthi relinam ex Ara ►
r,H kiaPetrxa deferri afleuerauic Diofcor. Apparet
buL Carpobalfamum Terebinthi frudu adulterari
polte, quemadmodum euenit hodie. Sed m hoc
Tora* L

i ir

a8x

foliim differunt, quod Terebinthi fructus imma¬
turus inanis fit , minufqiie rotundus , 8c veraque
parie magis acutus.

rlpuivfo Theoph.Diofc.Polluci & Grxcis : A- ?y,lon
pudTheopb.ctmn , Et Pollux , f ‘"euar-

TtslC’r,%! : eius

lelins f„ijn ■nriwSirj. Plin, & Latinis atque Her¬
bariis vulgo Terebinthus. Euefina, Terebinthi¬
na. Monachi apud Mei. etiam Ttrmimlium, Se ab
ea TerininthinamrefinaiT) dicunt. Atzb.HdcAlim-
bM-,Alhtin,hue Bjtiu,vel Betm, aut Batonk Rha-
li Hailcbalmibit (cribitnr. Gluten Alimbntb , fiue
Ahmbac, flue Alimbacb,(buOlimbAth, feu Albati n,

Albothin , idem quod Terebinthina. Nonnullis
HebrasBarncM. Gen.4i.nominacur : RertnaiiL
dem Ztn Icremi* 51.Gen.43.tefc Lonjc. Genu,
lerbcnrlimbaum. Gal. Terebinthe. Ital. Terebin¬
tho. In Abrnz.z.0 comitatu de Roca Scaligna voca¬
tur Triucnt e. Roma- Cornu capra: In Pat.uiina di- dornurij)

t«ne Lentifeo, tefte Anguill.Cornucapram Italis "v*

dici propter fhlliculos cornu Ii miles , annotat Ca-
mer. Hiip.Caftd. c ornicnbrn : Catal. Lo nbre dei tn.
Belg.Ecrpcntim ojt tmncmfrtmboom.

Lob. duas icones habet, vnam, titulo. Tere¬
binthus eum flore : alter am , Terebinthus maior.

Totidem Tabcy.n- 1. Terebinthus. z.Terebin-
thus latifolia. Locu-'

Reiina Terebinthi ex Arabia Petraia corme-
hitur. Ptouenit tamen etiam in Iud.ea, Syria,Cy-
pro, Africa & Cycladibus infulis , authpre Diofc.

Plimo vero montes amat Terebinthus. Theuph. ol“
tanquam rem miraculo proximam narrat. Tere- T"ck'",l%
bintluuu vifam in Olea , & Polypoditijji vocita¬
turum quibufd im arb,oribus. Nubis Vero non
videtur mirabile granum Terebinthi in aliquam
catum Oleam incidi (Ie,& ibi germina fle eciamq;
excrciufle . vtifepiijs vidimus in Quercubus Sa¬
licibus .S: ciujmodi , alias prouenifte arbores. Mi-
i-aNhiis eft in praealtis muris 5 vccaftrorum vetu-
/liilimorum faftigiis , fummis montiuuiac prx-
ruptts iugis atque faxis nafei arbores, quales' non
raro confpiciuntur. Quafi Ver6 non eb delata
j fuerint olim femina, vel perventum , vel ab aui-
, bus, vel ab animalibus etiam quadrupedibus» vt
j funtMures,Sciuri,&c.

j Cxterum lubenter pxoueait locis ficcis, Upi-
: dofis & Soli expoficis, vtteftaturMuch. qui pri-
' main fc vidilFe gloriatur in colle vulgo cognomi-
nc Caftel Trento , non procul a duitate Tridenti
piopc Athefim,a Theoph.hiftoria hzudquaquam
diflimilein : ipfamque deinde reperifle in aliis
compluribus Hctrinix locis, videlicet m colJa-
pfis Romanorum xdificiis ac ruderibus : fed fre¬
quentem admodum in Iapidix collibus , prope
Pucinumcaftrum , Adriatico finu non longe £

Tergefto. Et Bellon. In Creta [inquit] proue-
niunt. Inter Siderocapfam & vrbem de la Ca-
ualle, olim nominatam Bucephalam, funtmonti-
culi , in quibus Terebinthi noncrefcurit in ma¬
gnas arbores, vt fic in Infula Corfu. Sed cum re¬
gio rupibus afpera fit, nonaltiores Corylis ftio-
ueniunt. Gignuntur & in montibus circa Hie-i
rofolymam , circa Libanum ; in Cilicia & Syria.

Inuenille /e firibit rufticum Arabem ducentem
Camelum oneratum feminibusTerebinthi:pro-
ximos enim montes refertos elle eiufftiodi arbo¬
ribus, ex quibus Gummicolligunt , quod ven- Q*mm>
dendum ferunt Damafcuin, quod autem in Cairo
venditur: adferri ex regione Tureis didta Afamja,

Latini vocarunt Ch,ddeam,cuius caput Babyloru
Turcx comprehendunt fub Afamia Mefopota
, miam& Aflyliam. Coriftaiuinopoli in Officinis
Aa ^

z*x HISTORIAE PLANTARVM.

vendunt omnes femen viride Terebinthi) Secius verbis. Nigrum admodum aedenfum eft Tere~

refi nam , qui dura ed. binthi lignum : Traduntqae circa Syriam nigrius

Veram Terebinthum , fi Thurnifio credamus, ' ede Ebeno : ex hoc quoque capulos pugionum,
hodie ctiamnum alit Aegyptus &Tmolas Lydia:. fieri & pocula Thericlea tor nari, qux hidilibus
nerhibetur & in monte Horeb Libanique fyluo- * fecerni non poflint : Verdm cor tantilm accipi, Se
B s iugis crcfcerc. In agro Romano arca Virgo-} oportere lignum perungi, fic fieri & melius [x^a-
ua1 r.ni Caftellum Vrlinorum funt Terebinthi al- ! ^/0KJ & nigrius. HxcTheophraft. qui tamen p

i i‘ri lE <77 r*-J! it f 1 m T II llinnin l II — . ftp ^ T 1 I . ^ i>im rncon Cn f cnl m Atni»

tiifimi 3e crafildimi, ficuti ctiamin Sclauoniafu
praZaratinumin infula Sala. Sed’

Tk\

dea alio loco , vbirecenfct vfum diuerfarum ar- fib;\

borum , tum ad a:Jificia , tum ad vtenlilia diuerfa,
. addit: Terebinthus non nifi/rudlurcfinaque vri-

Ternpu*

ui nafcuntur

inTufcana Se Lombardia Se in Abrudo , parui
funt , atque contorti , Anguil. Venetiis inFran- ! lis , quod profectb prxdi&is contrarium videtur,
cifcano ccenobio reperitur, 6: in montibus , pro- nili inueniamus aliquam Theophr. cxculandi ra¬
pe Veronam & prope Tn dentum iuxta Epifco- \ tionem. An igitur ibide Terebintho aibore, hic
piarcem. In Germania nufquam vel fpontenafei- de fruticante tantum locutus? Sed leuis excufa-
tur,yel i n vllo[quod Cordus Se Gsfnerus quidem i rioharc: Se textus ipfe Grueris per fe fiteuidens.
Ic Icirc aiunt] horto reperitur. Sponte quoque, : Exidimandum , Theophradum fuilfc hominem,
tede Club prouenit plurimis Hifp. Se Lulicanix jj & tam ab aliis falli pocuilfe,quim fallere alios.Mi-
locis, quemadmodum Se Gallia: Narbonenlis, vbi , tum tamen Scaligerum , virum fupra Simonidem
interdum in arboris formam ai!urgit,fed maxima | memorem , in fuis annotationibus huius contra-
ex parte Tolummodb fruticat. Nufquam , quod [ dndionis ne verbulo quidem meminifle , quam
ille fciat, commemoratis locisrefinam Se Tere- ' tamen de Phylica eo ipfo loco circa eandem rem
bmthinam elici. Circa Mor.fpelmm in fyluis Aegre- • detexit. Impodorespro Ebeno phalasad pede-
n.ont& Valeua looncc nafccntem fa:piflime vi- dreslanceas venditant e TerebintfioVjScal. Bello-
dimus , & flores folliculos, fru&us atque corni- | nius tedatur veterum morem in comedendis fie-
tulalcgimus. Satain horto Montb. etiamnum j minlb9 Terebinthi nuc adhuc durare in Cilicia Se
durat, led parua , &.finguJis annis folia decidunt, j Syria^ibiq-, aliquado rufLcu Arabemoccurilfe(vc
Diligenter hyeme cullodicrAz i frigore hyepiis. j iatn lupra quoque monui mus) ducente Camelum
Floret Monfpelii menfe Aprili : Septembri cum j Terebinthi feminibus onudum. Tedati funt au-
fmtdibus iegi mus, ficut& folliculos atque corni- < tores fide digni , an te duo millia annorum homi-
cul*. Thcophradoineur.tt VeregerminatTere- \ nibus.efum (cnunumTerebinthi in v/ufuille, ac
F>in thus: circa Tritici melfem , aut paulo ferius fe- \ Perfas iis viditalfe ante vd
men reddi

Vires 0c v
fus.

77.0 net.

eaderaquelere 6cPlin.tradit.Mont-
belgardi prouenit nobis edam ex femine Tere¬
binthi. Contraria videtur feribere Hipp. de vfu
fru&usTcrebinthi. Nunccnimfi fluor muliebris
copiofior fit. Terebinthi ( tuuivZ* ) fru&um tritu
ex vino & aqua propinat. Nunc fi menfes non
eant eodem modo leiunre bibendum dat, Se cali¬
da huatT'

Terebinthi folia, fru&us Se cortex (tradente
Diofcor.) qua pollent aftringendi-vi ad eademad
qua: etiam Lendfcus conuenmnt , fimili parata
ruodo fumptaque. Eiusfru&uscfculentus eft,ac
domacho noxius: vrinam verb ciet&c excalefacir.
Elt 6: ad excitandam Venerem aptilTimus: ex vi¬
no vero poais contra phaiangiorum morius pro-
ded. Ei Gal.Tercbinthi inquit) tum cortex tum
frudus adrictorium qujddam obtinent. Sed&
Tempera, fecundo ordine excalfaciunt. Itaque quod edam
dcficcceutmanifcdumcd : recentes qu)dem eria-
num humidique modice : ficci vero ordine fecun¬
do. Caterum aridus propinquus ed etiam tertio
ordini deficcandum. Ed enim adeo calidus , vt
mandentibus prodnuseiuscaliditas percipiatur.
Itaque etiam Vrinam prouocat Jicnibus proded.
Plm. Terebinthi folia Se radix collcdionibus im¬
ponuntur. Decodutn eorum domaduim firmat.
c*f Aolor. Semen in capitisdolore bibitur in vino,& contra
Alm*m difficultatem vrinjp. Ventrem Icuiter emollit ;
r>‘ cuef,-r Venerem excitat. Celebratur & Thericles nomi-
ne , calyces ex Terebintho folitus facere torno,
per quem probatur materies. Omnium hxcfola
vngi vult, meliorque oleo fit. Color mire adul¬
teratur Iuglandc ac Piro fylucdridndis , atque in
medicamine dcco&is. Eiufmodi calyces ex Tere¬
bintho a Thericle facfcos a figlinis difeernere facile
non erat. Quidam 3W*a*'* di&a volunt Tcre-
binth ligna, qubd in iis feri infculperentunRho-
dig. Fig ; Ium Corinthium Thericlumfuifle , non
autem vfizm torno ferrbit Athcn .Idem tamen ex
Apollodoro Geloo dtat 'n^vn : Dalcch.
^uodantePiiQ. Se alios Thcophrad.prodidit his

7 m/. ores
Sto/n.tchut.

um panis.RudidThra-
cue&: Maccdonix feientes magnu elfc vfum Gal- (
larum Terebinthorum, qui per colles crefcunt <5:
abundant,[vtidcm Bellon.fcribitjlucri quod inde
Iperant occalionem non pretermittunt. Namcir-
ca lunii finem parua poma fub foliis colligunt,
aut ad rami radicem, ferentis Cnina ad formam
racemi, vbi inucniuncparuam Gallam vacuam Se
inanem, magnitudinis Auellam , qux fi crefccre
fineretur,longacuaderet ad formam parui cornu:
fed adhuc paruam colligunt, ac care vendunt, ad
tingenda ferica fubrilia diutrfis coloribus in vrb,e
Uo:./\'c : vbi in communi vfu ed fimplex hoc ve¬
teribus lncognitum.Quotanmsconfumuntpluf-
quam fex millia librarum.

Et alibi. Species funt Galbe , magnitudine par-
uarum Gallarum, Romanarum, intuscaux, pro-
uenientes ex cxcredendis foliorum Terebintho¬
rum Madulorum , colliguntur vere, quo tempore
ni fi colligerentur in longitudinem lemipedalem
excrefcerent ad formam cornu.

DE RESINA TEREBINTHJNA,

E1VS Q_V E VIK1BVS.

)n inconueniensdiximusde RefinaTere-

quam Terebinthinam hodie paffim
vocant, fpccialiiis di flerere. Nomina, Locus,mo- l-
dufquc eliciendi e planta fua fuperilis declarata.

Legitur tamen non nunquam minus rc&e , Se
quifi barbare per varios heros Ferbenuna, fcu
Ferebinrina, vel Trcbindna, Trementioa aut
FeriTicntina.vt annotanc Monachi apudMefuen.
Gluten Alimbath,alimbar, alinbath: vtfercom-
nesiuniores declarant , idem fignificat quod Te¬
rebinthina. £ft vero Terebinthina vocata,vtde-
dribit Cordus Terebinthi arboris refina, colore
candida , fubflaua , vitrea , aut candida,cceruleum
colorem aHecdans, interdum pellucida, qux fria¬
ta, primum in plurimas micas teritur, mox lente-

ki)

LIBER III-

18;

icit Scgliltinofa fit, odorem habet aciem, fuauem,
aliquantuldmgrauem,& Larices refini non di.1-
fimilem, pnfcrtim manibus tradata, tk prunis
impohta. Guftu modico amarelcit, &inter den¬
tes lentefctt , iis dum mafticatur adhirens. De-
ftillathic primffm liquida , deinde paulatim arc-
fcit. Eandem ha&cnus facrificuli vna cum Thure
accenfam,in templis adoleuerunt , ob id incen¬
ium appellantes : quo fidum eft,vt hodie adluic
cum Thure cx Syria & Aegypto allata , pro Thu¬
ris quadam fpecie vendatur ab imperitis dcimpo-
ftoribus mercatoribus , qui differentiam inter v-
trumquefadari , hanc >Incenfum hue Thus ap-
nfum. pellant: fed magno errore) Thus autem verum,
Ohbanum,nonintelligenteshscduo vocabula,
•to>»m altcrum Grscum , alterum Latinum , ciufdem rei
nomen effe. Porro cx primilla defcriptione fa¬
cile patet, eam qui hodie vulgo Officinis Tere¬
binthini nomine habetur, genuinam Terebin¬
thinam nonclle, quippe qui tenax, liquida, in-
terim Ienta,flauefcat,& odore fitgraui , Abietino
vel Lariceo,de quare fpccialiiis fuo loco.

Prifertur autem a Diofcoride magis pelluci-
' a>ls • da, candida, vitreo colore, & in caeruleum ver¬
gente, odorata ac Terebinthum olens.

Refinas porro omnes eodem authore, antece-
netrum dit Terebinthina : proxima huic Lentiicina:dein-
ral,a‘ de Pinea [ ™ Wmi\ Sc Abiegna. Poff has Numera¬
tur ca quam ferunt Picei [mwivn ] & ftrobi-
hna.

;&VI‘ Visautemrefim cuiufui? molliendi , calefa-
<fJ ciendi ,difcuticndi , diflipandive & expurgandi.
m. TulTi ac tabi conueniuntin eclcgmate , pcrlcaut
cx meile , quique ex p°dorc educi oportet ex- i
'•« purgant. Vrinam quoque mouent, cruda conco-

7,lt- quunt& ventrem emolliunt: ad agglutinandos
palpebrarum pilos conferunt : itemque ad lepras
-,t cum xruginp, fu corio atramento ac nitro. Aci au-
eifu- res denique lanie manantes cum meile <Sc oleo,
nec non ad genitalium pruritum fune vtiles. Em-
a' plaftris quoq-„malagmatis & acopi* admifeentur:
:rum quin & per lc illiti autimpofitx laterum dolori-
% bus auxilio (unt.btc Diofc. Ex cuius verbis patet
eum relinam Terebinthinam omnium optimam,
ftrobdinam vero infimam ftatuere. Cui quali e
diametro concratiari videtur Galen. Is enim$.de
comp.med.K?1^». principem calore facit ftrobili-
nam, proximam hmc Abiegnam , poftremam Te-
rebi nthinam effe feribi t. Scilicet de bo nitate refi-
narum abfolute locutus eff Diofc. Galenus ver?>
de earum qualitate , feu caliditate agit : in aqua
primis haud dubie obtinet ftrobilina, vcluti &
eo ipfo loco di ferte admonuit Gal. nc a Diofcor.
dilfentire videretur.

In eandem porro fententiam o. fimpl. Terebin¬
thinam &huic viribus proximam Lentifcinam,
ob eam quam pn ciceris maiorem habent par-
tium tenui tstem , magis digerere,magifque attra¬
here prodidit. Sed ipfummet dicentem audia¬
mus. Inter refinas (inquit) primas meruit om¬
nium Lcntiicina*. inter alias prifertur Terebin¬
thina, manifeftam quidem non tamen fimiliter
atque maftiche adftridioncra poffidens. Cite-
rumadiundam habet amaritudinem quandam,
per quam magis etiam qu^m maftiche digerit.Ob
eam qualitatem ineft & abfterfio , tanta quidem,
vt & p foras faner. Quinetiam qui in profundo
reficient, citeris relinis magis attrahit, nimirum,
cum dii* maiorem habeat partium tenuitatem.
At, tam en Picea, & hac etiam magis Strobili na, a-
criores quidem ca funt, fed non magis tamen di-
Tom. h

gerunt neque acjfcrahunt. Medii int/ft has fune D,ieri^
Pinea & Abietina : acriores quidem quUm Tere¬
binthina , minus tamen qu&rn aut P;cea,.mt Stro-
bilina. Habet porrb etiam emolliens quiddam
Terebinthina. Secundum locum habetin emol- Emoli, c
Iiendo Lentifcina, licut & Cypariffina acrimo-
nix.Quo locorurfus pacet LcncTcinam a Gal. re¬
liquis omnibus praeferri, iicucA Diofcor. Terebin¬
thi na. Sed addiuerfa refpexit vterque ,vt patebit
Galeni integrum illum locum legenti. Non enim
j hicoinnescontrouerfias fpecialius declarari con-
1 fultum.

Pcrfcquamur vires ex Gal. Terebinthina reii-
na,cum detergendi difcutiendiq; facultatem ha¬
bear, etiam affectus tales quod concoquar, quid-
piam obtinet. In lib.de fanicate tuenda , vb: do¬
cet, quibus lenes vti debeant ad aluum ciendam,
eam nucis Pontici magnitudine, aliquando dita- Pur£itnt
ruiii triiimve fumi pricipit. Quippe non modo
aluumfoluere citra noxam poli-;, led & vifceta o- y,fCer*
mnia,iecur> lienem, renes,puImonemqueabfter- yurgat
gere. Idem & Paulus confirmat, & ventri Vel oli-
ui magnitudine deglutitam apprime conferre te-
ftatur. Andromachus Terebinthinam in fu i The'- dpdroma-
riaca addic, & quidem L bycatn : de quo miratur
Galenus , cur hanc potuis Chii prxfer.it : hanc e-
nim pene omnes meliorem indicare, quanquam Libyca.

Sc Libycam laudandam .cen lirat , fi bona fit, fed Doleftus
proculdubio bonam femper non effe , quemad- & lo^f •
modum qui e Chio venit. Nafci quoque 3c in
Ponto, & in abis aliquot locis optimam. Verum
Chiam reliquas & odore di fapore •- ioeere.

SicPlin.in Oriente optimam tenuiflimamqne
Terebinthos fundere Terebinthinam, odoratilE-
marnqtie tradit.

Porro non diu eff , inquit Matth. quod Vefie-
tias defertur ex Cypro. Antea co diam affluebant,
vel quod elfet adneduaptior , vel tjubdimpo-
ftoribus , ad adulterationem aditus hoc modo fii-
cilior fieret. Verum liquida , vc per fe ex arbore
manat, iam frequens fida eff. Cxtertlm quia Te¬
rebinthina iamdiu in Italiam non aduehebntur,,

Larigna non modo Terebinthini locum fibi
vendicaucrat , fed etiam cognomentum : Lari¬
gnam enim falso Terebinthinam Offidm vo¬
cant , quanquam in hoc magnum errorem haud
committi Amatus exiftimet , quum vtraquecaf-
dem fere vires ac facultates obtineat , vt tefhtur
Gal.clii poftea &Paul.& /Et.fubfcripfcrunt. Sa¬
tius tamen elfet vera vti Terebinthina. At dum ea
ciremus, illa eius vice vti polliimus. At Mopachi,
latiiU’e(Te ducunt, in defedu veri Terebinthini „ .
vti Maftiche, quippe quam ipfe Diofc. in omni- ' aj
busTerebinthim correfpondere tradat.Ideoquc
tutiffs quoque elfe in eius carentia ponere Mafti-
cem,quam aliud. Sibi autem cert^ cognitum elfe,
eam , qua hodie fub Terebinthini nomine vti-
mur, ex Laricis arbore excipi, tamen Aedi autho-
ritate.ad omnia qui Terebinthina valet.

Auic.in cap. de Terebinthina nihil dicit: fed
mittit ledorem ad cap.de grano viridi. Verumta-
men Bellunenfis in capite illo pro Ferebinthina,
refcripfit dtjbalambat.

Inucnitur etiam apud filium Serap. HclcaHm-
bat, quod idem eff, quod Alcbahtnbat , id eff , glu-
ten ainnbat. H.i/r.enim, fiue Hole Arabice, gluten
interpretatur Latine.

Qui pro relina Terebinthina venditur , ex
Syluiiteftimonio ,autLaricea eff , aut Abietina.
Terebinthinam veram e Cypro allatam , Vene-
tiis , ad eum mifit, Io. Bapt.Opizo Medicus , no-
ftn Laricim & Abietini affinem , fed infiniti|

A a 4-

LartgnA

Lar > fla.
Abtettv*.

'New impro¬
ber 4 folio
%jum^ La-

ApiHomt.

Tempera¬

mentum.

£>*fn.

y tendi •

itrodo.

i' unci /fit.
ma vitrdtct-
F*.

Gummt

%ert(r.

*»+ HISTORIAE FLANTARVH

partibus prxftantiorcm. Terebinthina proxima
eft Lariccl Larici bonitate & tota natura eft affi¬
nis Abiedna, qux hodie prope fola pro Terebin¬
thina ab omnibus officinis fupponitur, magno er¬
rore, cum fit multo inferior Terebinthina.

Quod fi Gal. non modo Terebinthinam exi¬
gebat, fed Chiam tanquam omnium prxftandfli-
mam requirebat, qua, non dico,ignominia , fed
ptena inuldtandi fu nc illi ,qui,fcientes,Abiednam
pro Terebinthina vendunt , vfurpantque non li¬
ne Medicorum id permittentium infamia & cul¬
pa-

Syluio adftipulatur Apollo de adulterio, fed de
virium diuerlitate neutiquam. Sic enim infit. Te¬
rebinthina, multis iim pra: teritis Iuftris Medicos
omnes latuit , fiec du ium Venetiftsferri ccepit
cocfta, & in malTas velut placentas congefta , for¬
te quod ita commodius vehitur , aut lic facilius
adulteria admittit. Nccdecll liquidz copia, qua¬
lis ex Terebmiho manat. Huius loco stas noftra
refi nam Larignam vlurpauerat , ei Terebinthi¬
na: locu.u,St cognomentum falso rendicans: nec
graui admodum errore, quum cx Galen. Iib.4. de
comp. med. pergen. cap. vlt. omnibus his Phar¬
macis, qux Chironiis conuenire palam eft, Larix
relina, loco Terebinthina: , nnllo errore mifce*-
tur , fibi iuuicem affini limiiitudinc r.decomp.
med. per gcn.c.15. atque Lendfcme Terebinthi¬
ni relpondeat , ex Diofc. altera alterius defe&ui
faiisf.icerepoterit ,quanquam Terebinthina paf
lim vendita, flaui coloris, &: mellis Attici, ex Lari
ce relina fit Hacienus Apollo, qui inter extera Tere¬
binthinam leuiflimam dicit, fed qua vel ratione,
vclquo authore , nufpiam apparet. ExThcoph.
id defumpli (Te videtur, fed male intellecto , qui
it',quit;quod ht K^Kov^j9TfJ.T» t;7 ovuii, id ell,

odoris fuauiflimi &lcuiffimi , fiuequileuiflime
feratU6,q uique grauisodore non fir: quod bonus
ille Apollo ad pondus retu!it.

Quoad vcramTcrebinthinam, dc quahicagi-
mus, Valer.Dourez annotauit fe colIegtfTe exi-
pfamet arbore fa&o lacrificatu. Eiufmodi rara efl
admodum, vidimus tamen in cucurbitis qux ex
Creta Venedas dclatx dicebantur , quaedam vfi
fumus Lugduni &Geneux ad Thcruccn quam
preparabat Valer.Dourez me Bauh.prxfide & in¬
tendente. Pulchra erat, lucida, ac multo denfior '
refina illa liquida, quae ex Abiete colligitur. Ve¬
ram Terebinthinam Dod. calidam facit ad fecun¬
dum gradum, non tamen vfque adeo ficcam.

Porro vt& de Reccneiorum viribus vtcndiq-,
modo aliquid addamus , dofis eius fcr£ hodie a
drach.j.ad drach.4. quinque etiam exhibemus,
vel in bolo cum puluere Glycyrrhtzx , vel
cum drachm.j. pulucris Rhabar. vt Syluiu? qui
drach.ii j.rarb excedebat , vel potu dabat ex deco¬
lo Cicerum,vel eius loco aqux illius aut Olei de¬
bili a ndo feparati vnciam dimidiam cum vino al¬
bo propinabat nepbndas : purgatis peius venis
primis & ventre reliquo

Purgat thoracem ab omni immunditie : Item
ieeur,fplenem , renes &Veflcam. Confert vete-
ri tuflijfpirandi difficultati , fp uto fangiunis pu-
■rulento , veruginofis ,calculofis, & peculiariter
.edam ifchiadicis, Podagricis , Chiragricis: aperit,
mundat , calfacic & roborat neruos. V r.de Cer-
mifon fanfttfiimam appelUmt medicinam. Quidam
ciuspotum vdlem prxdicant in aftedtibus vten
cum decocto artemilix , &infufione Chamxme-
Ji. Mulieres Perfx vtun tur ad mafticandum gum¬
ini Terebiruhinx, quod prodeft ita raafticari , vt

dentibus non adhxrcac , nec in ore confumatur,
tcfte Bellon.Lob.in libello dc Balfamofcribit, Li- BaU
quoris Balfami loco r. ullum proflandus efle./"<ci
Opobal farnum , veri Terebinthi latice.

Verno namque tempore ramulorum pullu- i:'7'
lantia tenella Terebinthi cffra&a flagella
ipfoque etiam Narboncnfi , Nidobrigum
liue Linguagotico aut Monfpelicnfi agro, inftar
Ficulnex arboris, lac flillant, quod conchis exce¬
ptum & adferuatum inlimpidiffirnum, tenacem,
refinofum laticem abit, qui dum recens efl, id eft,
in multo, vtPlin. verbis vtar, in laneam veftem
fufus, neque maculam faciens , neque fi eluatur
vcftigium aut notam relinquens : fenefeens tem¬
pore era flefeit : nec abluitur nifi oui vitello addi¬
to. Qui Garyophyllorum , Nucis Myrifticx aut
Cinnanomi oleum huic liquori prxferunt, fuaui-
tati & fapori plus quam optatis facultatibus de¬
ferunt. Sic Clemens Clementinus , Terebinthi-
nam deftillatam proximam efleOlco Balfami pr, - rtb. -
didit, vel parum calidiorem & co nferre omnibus
xgritudinibus fdgidis,& maximi neruorum. Im-
mbipfe Diofcor. Terebinthino oleo Balfamum
adulterari dixit.

Quod vero frigefacere vertunt 7» 4-»X'1v inter- Dllj t
pretes Diofcor. oflendunt quam parum ad ren» Dio/»
lpfam attendant, cum manifefte calficiat oleum terP '
Terebinthinum , tantum abefl vt rcfrjgerct.Mc- reW
lms Sarrae, iuxta ait er u ? figruficatum fic-

care conucrdt : quandoquidem & fru&es Tere¬
binthi e quo illud exprimitur( nam eodem mo¬
do, que Lcntifcimum& Laurinum exfruttu pa¬
rari docetDiofcor.) euidenter exiccare proditum
eft a Gal. 8. flmpl. cap. de Terebintho. Quod li
quis ouwvumf vitandx grada -Uyci legere maluerit
apud Diofcor.pro dvfcf^p0^’ Hoc autem oleum D>V
hodie apud nos, vt & in Italia, neque paratur nc- mer*
que habetur, quod & Mattliiol.teftatur.Hocta-
men, vtMcfucs tradit, vulnera confolidat: me¬
detur item conuulfis >Opiflhotonicis,neruorum-
que duritiis, & creberrime Cataplafmads adnit-
fcetur.

Aliud eft Oleum quod arte dcftillatoria ex ipfa- olf,'L
mctTerebinthina in retortam pofita deflillatur
in arena, vel per fe, vel cum aqua flmplici, vel
rofarum, aut etiam vino ,vel hoc cum illa admi¬
xto : quale ego Cherl. haud ante multos annos
fxpius Lutedx paraui pro Gcncrofisac Nobilif-
fimis coniugibus D.de Sancy ColiLRegii a latere,
&D.de Fabry Thefaurarii it Conf-Regii , qua¬
rum prior illa miferc interdum Nephridde con-
fli(ftabatur,& ex hoc oleo fingularc folatium fen-
tiebat. Terebinthinam probe lotam facco lineo
immittebam, huneque in retortam vino albo&
aq. rof.femiplenam. Sicarenximpofita adhibito
excipulo, primo aqua Jimpidiffima exibat, qua fi-
oita,olcum fplendore fine dubio margaritas refe¬
rens exibat , prcdi&x aqua: innatans. Di-
xiftes perlas dilfolutas. Magna opus cau¬
tione , in regimine ignis , quippe fi vel pau¬
xillum incandefcat fiipra modum, iu7wpivua fen-
det oleum, Vbi fufficiensalbum exiftillalte puta-
ui,mutaui excipulum: non enim cxpe&andum,
donec flauefcat. Tum & flauum fecutum»& tan¬
dem rutilum. Primi,quoda fua aqua feparatur,
vfiis eft intra corpus, ad omnia fupra feripta Iqu-
ge prxftantiffimus. Secundi 9c tertii qux igneam
propemodum naturam habent & topica , prx-
fertim fridos pardum morbos , & fummam ex-
terfionem. Quod remanet in retorta [quodque
tamen noQ expetftandum ] Colophonia vulgo

habetur.

LIBER III

m

fUbetur', dnx, quo plus o!er extraxeris, eb nigrior
fuerit: adae.quod ea indarata, retortam frangi ne-
cefTc fit. Modum hunc >& alia deftillatorix artis
fiobilidima opera me docuit magnus ilfe vtriuf-
que Medicini Coryplixus Iof Quercetanus ,
<£onf.& Med. Regius , cui per aliquot annos, ceu
alter adfui Achates.

Varios «nodos parandi olei Terebinthini ha¬
bes in Etionymo , eorumque vfum : Item apud
Ryffium, Cordum, Cronemburgium & alios. Vi¬
denda quxdam etia.n lib. 9. titulo de Pini refi-
na.

umTe- Diofcor.etiam vinum Terebinthinum parat e
mIjuiu. baccifens eius ramis tufis, decem minarumpon-
do,in tribus mufti congiisferuefadis,donecduo
fuperfint, aut certe dimidium : id vinum colatum
ad vfus reconditur. Adftringit, ftomicho accom¬
modatur , & defluxionibus inteftinorum , veficx
, & ftomachi,ficfanguinisprofluuio.Vlceraomnia

fluxionibus obnoxia, fotu ad cicatricem perducit:
fluxiones vulux ac fedis infeflione cohibet.

I. ENTISCVS.

crjptio

m:

\hcuit

Cap. XXL

Vitis fruti¬
cat Lenti-
fcus ftolonibus,
mediocriter craf-
fls, flexilibus ra-
w mis brachiati s,ci-
nereo cortice ob-
dudis. Interdum
in iuftx magni¬
tudinis arborem
excrefcit , vt ob-
feruau i t Cluf. fo¬
lia minora, quam
Piflaciorum vel
Terebinthi, Gly-
cyrrhizx foliis
paria, fed Buxco-
rimjl6lidicate,cx
viridi nonnihil
rubentia ,ccniu-
gatim, finevllo
impari, adeofta
canaliculatam rubcfcefttem connexa, in fpinulam
plerumque delinentia , inque eandem fere par,
tem vergentia, ineundi cum quadam grauicate o-
doris,faporeacidiufculo & adftringente. Iis in¬
terdum folliculi (vel vcllculx quqdam)adnafcun-
tur culicibus exiguis referti, haud fccus ac in Te¬
rebinthinis vel Vlmeis. Ad alx imum exoriun¬
tur flofculi , veluti racemuli, rubentes , vel colore
ex herbaceo pallefcentes. nonnihil purpmafccn
tes , qui in frudus abeunt , dimidio fere Pilis mi¬
nores , in ftylum minutum definen tes , rotundi,
rubentes , & per maturitatem nigricantes, acidx,
nucleum continent paruulum , aurum , nigrum,
albam medullam continentem. Frudum Cxlalp.
oleaginofum dicit, medullam viridem.

Lentilcus fiue ^/V©-ea arbor fuit, fub qua Iu-
dxorum accufmtium alter fe Sufannam adulte¬
rantem inuenille Daffieli falso teftificatus eft.

Hipp. de morb.mulier.qui Sc alibi eiuf-
dem operis pro Lcntilco. Poftea feribit

ad ftrangulacum vteii naribus illinito %7vov
wSnmmu. Cornarius fic interpretatur Schinum
tenuem, Scillx fpccfciiij qux mordeat.

Theoph.^©- eadem eft,qux Lentifcus,quan~
do ait alii Thuris arborem fimilem efle dicunt
^m»( Lentifco Gaxa ) & frudum quoque -rut tryot-
vh r. ( Lentifci Gaz.) Folium fubrutilum , «mfS7£?y.

At in libris de cauf altam plantam denotat , feri-
bens : coa.$ cy. 2^o/y<J> VxttImw Trcunn-TUC ’(dj-

(Z\dL?id( -^'dirTfoQteiv QVT-Vttrr/. yaf TJVci. a.uq>a>

3r>y.vTHTB. Xy vygiTHT#. , jtj yn-mt yj.%. 7^I. * 3 iu^uTtia fici

Gaza: meliora euadunc, &: qux Lentifco aut Scil-
Ix inferta terrx mandantur.

Et alibi eiiifdcm-op-eris : omnia qux Lentifco
(%lvo> ) inlerta terrx mandantur ( avnvoufact.) mi¬
nus vermiculationem fentiunt , odoris feruorif-
que caufa. Quibus pofterioribus locis quid libi
velit Theoph.non intelligimus,aut quxnam pof-
fint plantari in Lentifco , vel terrx mandari , vt
vertit Gaza. Si non faceret mentionem odoris:
per ^myintelligeremus Scillam, quain &ipfumr
lnecinrelligere yerifimile cft, vt patebit confe¬
renti proxime ante hunc citatum locum.

Manet tamen difficultas de odore. Ecquis enim
odor acquiri poflic ex Scilla. Si acquirat, nullum
fane gratum acquiret. Habet autem Lentilcus
per fe ipfa 'fatis gratum odorem. Lentifcns

2x^©-Dio(c.Gal. Arato , Conft. in Geop. & a-
liisplerifqueGrxcis. Lendfcus Cic.P!i;.io,qui ei
baccas tribuit , & refinam qux ex eafl tit Mrfti-
chen,->& Lentifci glebas voc.at. Piir.arch. gloriatur ^
fe vidilfe e Lentifco pullulantem Oleam.

Porro Lentifcusjli Hermohcredimus Refinam
vbiquefudat.Maflichen vero didam in Chio tan¬
tum infula ferre ait , Lentifci frudum H ppoc.de
morb.mul.Schinlda (trytviJa; ; nominauit , etiafnfi Schini t
Librariolum culpa, non Schinid.es, fedEchinides corr-
legantur , ficuc & Cecluides pro Cedii-

Plinius Lentifcum Italicam dicendo videtur
prxter Chiam alia quoqucgencra nouilFe. Fru - italn*
dus initio rubet, poft ntgrefcit.qui &in racemis
Sambuci (pecic dependet, folio Piflacii fed mino¬
re , per extremitatem rubente , in fummo filiqux
Pifortim , fed corniculi modo intortx , in quibus
refina odoris iucundi continetur. Refind

Romx demonftratur in ruderibus monu-
mcntifqueLentifcusfo'lliculis inanibus dc defor¬
mibus , iis confradis culices euolant frequen¬
tes. C ' *

Marcello authorc, notior quam nunc fit,quon-
dam Lenti Fdisfuit : & fi,telbnteid Plinio , Ci¬
ceroni credendum eft , ru fticx plebi neceflaria:
qux caeli & in eo fyderumimperita,arandifuo-
rum operum aufpicia ex propinqua arbore cer¬
tius cognofcere poffiet , vt fpecialiiis dicetur in

tempore. < , ' Lcno/cnt

Lentifcum didam putat Ruell. quod liquore
quodam lentefcat. Arbor eft , vt ille tradit , Ro¬
boris magnitudine, Sorbi folio , Terebinthi odo¬
re, acinis hlueftris Punicx rubentibus., vbi matu¬
ruerint nigris , tantifper dum coquuntur rufis.

Fertur & alia Iunipero fimilis. Plinius (addit i-
dem ) prxter Lentifcum Chiam , aliud genus no- £
uiftc videtur, Lentifcum Italicam dicens, ea d adi- ChJ
tur folio Piftacii,&c. Sed Ruell. de illorum ce-nfii/r^ /v
eft, qui de fibi ignotis tradunt i adcovtfub quo Mi fil" .
cceIo Botanico, quando lfta commentus cft , fue-^W-
iit , prorfus ignorafle videatur. Nam qux nobis
ille monftra pro Lentifco producit , aut quibus
authoribus Roboris magmtudineiQuxnam illa,^^
autvbivifa? Sorbi folio? indida hxc hadenus,^^^^-.
prxtcrquam ipfi, qui folus eam vidit, in luo cete- jumfer» fit •
bello. At lunipero fimilem quando dicit , nob\%mt/K

rfcSi’ f .

286

H I S T O R i AE PLANTARVM.

Schjttor &
Stkotnos.

Lenti finit-

Lentifci de :

A' bor gra¬
ni viridis.

M ugnitn-

dtn&artat

Cortex fub-
infus.

folliculi

LcjhoU.

Ruti nu
LfeiMol.

Tegit* re¬
nens.

$>inas offert pro Rofis. Egregium fane vero Her¬
barium , Lentifci tres folum facere audentem fpc-
cies cui nulla earum cognitafuerit , bini verb in
rerum natura forte ne extent quidcm.Nam quod
de Lentifco Italica Plinii ex Hermolao tranferi-
pfit.eum tamen non cicans , ad veram hanc no-
ftram Lenrifcum referimus.

Porro voces hx,^?y©- & fua fimilitudi-

ne, vt annotat Cord. aliquos in errorem coniece-
re, alterum pro altero apud autores accipientes:
prior Lentilcum, pofterior Iuncum aromaticum
denotat. Idem proceram dicit arborem3folia Le¬
ti fimiliaelfc , (ed maiora: Germanix incognitam.
Lentifcides,id eft, Lentifci arboris baccx , eidem
parux rotundxque funt, Liguftri baccis fiue aci¬
nis equales,fcd colore virides. Vnde etiam aqui-
bufdam dicitur Lentifcus Arbor grani viridis.

Aud.amus Matthiol. Lentifci, inquit , nonnul-
)x funt plantx qua: in arborem medii procerita¬
tis aflngunt,nonnuIlxvcib humiles , qux nullo
grandiore caudice ^radicibus fublatojed virgul¬
tis, ftolonibufque innumeris, Corylorum fylue-
ftrium mododilfiliunt. Vcrumtamen Lentifcus
tum ramis , tum foliis denfior condat , magifque
virgultorum cacuminibus ad terram deflectitur.
Foliis vuaque&Piftaciis [in poftr.edit. Myrti x-
nuilis, i gr.uicolentibus, pinguibus, friabilibus &
in ol.fcuium virentibus,m ambitu tamen rubent,
ficuc & quibufdam venulis. Perpetua fronde vi¬
ret. Cortice eftfubrufo Jento , tenaci, flexibili-
que. Profert Tereb. modo prxtcr rccemofos frn-
<dus, folliculos corniculi modo intortos, in quib.
includitur liquor limpidus : qui tandem vetera-
fccns , vertitur in beftiolasiisperfimiles, qux ex
Vlmi ^Terebinthi folliculis etiolant. Tota piata
grauiter olet : quapropter nonnulli, quod olfa&u
capiit aggrauet ,ipfam deuitant. Sed Lentifcum,
qux Roboris magnitudine proueniac,folio Sorbi,
acinis fylucftris Punicx rubentibus , vt RueJI.
ferihit , hatftenus non vidi , nec id nunquam me
legi Ile memini apud probatos autcres. Idcirco
Ruellium hac in re hallucinatum credidcrirmquc'
madmodum& Hermol. qui eaeffe Lentifci fo¬
lia exiflimat, quibus Conarii Vcnet.is pelles con¬
ficiunt, vulgo proprie appellata F oglia. Siquidem
planta J qua hxc folia decerpuntur, maxime a Le-
tifco differt: etli cum Tcrcrebintho aliquam ha¬
beat fimilitudinem.

Idem Matthiol. in hift. Germ. Lentifcum folio
Myrti dicit : adeo fibi ipfeconftat. Quando vero
ait Lentifcum folio elfc Piftacii , alios potius imi¬
tatur, quam rem, vtireucraelt ,edillcnt. Me¬
lius Amatus Oliux folio comparat, modo intelii-
gantur particularia Lentifci folia: Idem & Piftacii
folio confert quidem, fcd in eo , quod perpetuo
vireant, vt illa, nec ab arbore decidant annua-

Bellonius quoque Lentifcum femper virentem
finltn. nat. tcftatur:In fola infula Chio inter alias omnes Ma-
ftichen prxhere,quamuis Gal. z. ad Glauconem
laudet Aegyptiam. Lentifcosqux in Prouincia dc
Italia proueniunt fimiles dicit nafcontibus in
.Chio: Maflichen autem non fundere .Ac Matth.
vt ante di dium , Lentifcum Italicam Maftichcn
ferre fcnbit : £<: in hift. Germ. folam infulam Chio
J gummi ferre : quas fi quis nobis accordct , merito
MAti.net. magnus habendus fuerit Apollo, Amatus tamen
&in Hifp. & Italia gummi ferre aderit. .

, . ' Gefn. Schinum vocat, quo n6minc[addit]Ve-

Sc.unus. teres Hipp.Arift.Theophraft. Scillar fpecicni no-
Cic minarunc > ec,i Gazamal3 Lentifcum verterit, vt.
Xstntfi & Cic< cx Arato : mfi foccc & iple Aiutusliorno-

nymia ftominis deceptus, tranferiptum ab aliis
Schini nomen pro Lentifco arbore acceperit. Le-
tifeus an t*r floreat alicubi non condat mihi. Hec
ille. Si aliquo in loco Gaza apud Theophrafl.ma-
le conuertit %7vov, crediderimus id fadtum hb. 5. de .
cauf.cap.n. 5clib.7.cap.7. Iirib bene vertit Ci¬
cero, quum manifeflum fit Aratum loqui-de ar¬
bore : mentionem enim facit , non <uk»y.Id
manifefle etiam patet ex Geopon. Conflant. Ma¬
limus itaque credere eos de Lentifco (cripfilTe,
quam exiflimare, tam excellentes autores , Ara¬
tum , Cicer. Piin. Sc Conflantinum Geo-
; ponicum erralfe. Sed nec res ipfa repugnat, quo-
j niam, ni multum fallimur, & Lentifci frudhis poi-
| fent temporaindicare , qui non omnes fimul ma-
! turefeunt , non miniis forte qu^m flores Scillx.

| Nec videmus quis requirat in Lentifco, vt ter flo-
; rcat, quicquid dicant Aduerfaria Penx 3c Lob.

; Prxtereacurnonpoflintdux plantx idem indica- fff
\ 1 e, vna flore , altera frudlu? Sed quid opus pluri¬
bus verbis? Aratus vtnufque exprefse meminit,
ac vtrique tribuit, vti patet ex loco inferius citato.

Phn. quoque eandem rem vtnfque locis tradit, hic
LcntifcojillicScillx.

TurnemsM1tth10Iumtax.it , quod Piftacioru
arborem Lentifco nimis fimilem pinxerit, ipfein-
teriiu quoque taxandus quod figuram tam ine¬
ptam & male Lentifco quadrantem propofuerit.
Thcophrafl. Diofcor.Sc Piinium notat, quod Len-
tifeum non dcfcripferint. Qux cerre reprehen-
fio fi loctim habeat , reprehenfionum non erit fi¬
nis, quod innumera: propemodum ab iis non de- ^etf
feriptx , hullx fere cxa&e deferiptas habean-

dis f 1

Cxtcrum , vt tradunt Aduerfaria, lentdrem un*.
foliorum attrebtatu, quilibet percipit, vnde Len- "indu
tifeum dicunt, partim etiam a Grxcis mutuati, ^ch,‘
qui^-r/quafi^/cryaut fiffile vocarunt, quod fa*- mcn
cile & frequens finderetur in dent.-fcalpia , ad ni-
tellam alboremque dentium , vt etiamnum fit
hodie.

Fruticat arborefeit, flolonibus caudice,
concolor &: fimilis Terebintho minori fcd botris
Sz vtcris initio ex fuluo purpurantibus, maturc-
fcendo nigricantibus acinis, nitidis, Sumachi ,
Phylerex & Sambuci : vtriculis folliculifue ob-
longis, rotundis & in curuis, teretibus, quibus
infunt culices Sc effigies item Terebinthi, adeo-
que flores fimiles, racemo n , mufeofi , quos pri¬
mo Veie Aprili menfc promit, non particulatim,
vt putarunt ex Arati 3c Ciceronis verfu,

Lentifco triplici folit a grandefeere fartu, ^f aL

Quod Thcophrafl. merito Scillx attribuit : hi au- jjf 1
tem vocis affinitate decepti , Lentifco. Quare
non efle contemptui habendam nomenclationu tthm
perpenflonem , alibi iureafleuerabamus. Verum p^e”-'
miuria fit hocloco Arato Cc Ciceroni , non enim
aiunt flores arandi tempora monflrare , vt antd
dittum fcd ,fcctum, id efl, baccas quamuis
idem quoque tradat Ruell. de flore. xueft

Matthiol. verb merito reprehendunt, qui falli-
tur & fallit, quod pumilas recenfens Lentifcos, a-
liasaproccricribusfpecicfacit: fit enim tantum,
refedtis cymis ad vfum , nc in arboris aemulatio¬
nem a (Tur gant. Et hunc errorem cumulauit in-
fcitia ,'cum Vniucrfam plantam grauiter olere ait:
atiiobisaliifque fludiofis faltus & colles aridos
Narbona' peragrantibus, infertam os folia , non
modo fuauiter fpirabant : fed etiam, quod forte *****
nefeit commentator, fitim arcebant, & fauces hu - f’***
midas tuebantur. Itaque nobis filcniibus, qui
rioriint Maftichcn , fciunt Lentifci firrculos , vt

Xylobalfarni

I

hira

StlU

fOod.

■nnfo-

retiae .

CU.

'us

'gcndi
hchcn .

>nyma

jar.

uA.

ipus

u Lob.

lucii.

mtur

njcuf
arun-
impor a
toftrat

3CUS.

LIBER ili

zS7

.Xylobalfanai faccedaftcum in Officinis vfurpari,
LentifcinHque dentifcalpiis poft epulas d«ntes
emundari, illius refellent & ridebunt commenta¬
tionem.

Porrb Mafliche ementiuntur Caphuram ho¬
die Veneti mangones, id quo modo fiat , neque
innotuit adhuc nobis , nec ipft cognitum vo-
lunt.

Lacuna ficticiam exhibet figuram ex prioribus
comme nt.Matth. qualem tk Dod.proponit, &fo-
liafraxini tribuit.parum rede,noftro quidem iu-
dicio.

Qui in Chio aliquandiu hxferunt, Clufio re¬
tulerunt Lencifci arbulculas ab iis qux m Italia
nalcuntur, nonnihil differre. Et Camer. Sunt, in¬
quit , qui velint Italicam Lcntifcum a Chia in eo
tantum differre, quod fmticofa fit illa, hxc vero
arborefeat, etiam line cultu. Audiui cxquibuf-
dam e Chio oriundis , arbores qux Maftichen fe¬
runt , longe proceriores pulchri orefiqiic fylue-
ffribus elle , que tamen fxpenumero eodem loco
nafci lolicx.

Collecturi autem Maftichen , certo die prius
arborem vulnerant , vnde in fubiedam humum
mundatam lachrym a albiffmia de Ili 11 at, qil a* mox
in orc liquelcit , quamque ad ventriculi corrobo¬
rationem comedunt.Quo vetu(t:or,eb melior.

Lentifcum Germ. ittaftixbanm/ iTtafitd?cri/
ober f;al>nff6rcrbaum.BeIg.Wa|fic?boom. Dari,
Arab.Gx\\.Lentifqiic\Reflrindc,cr Pcftinge Monfpe
lienlibus. It.il .Lcntifco : in Apulia Stimbi nomine
corrupto a Grxco Schinos, vt putat Auguill.Lf»-
tifeo, uatatfilp. nonnullis C harueea: LuCu.Aruei-
r4.Boh.£anryfftt!6.

Floret Lencifcus magna ex parte Aprili , vel
Martio. Fmdus Odebri & Nouemb. primum
maturefcit,rubens,rotundus, acidus. Ter autem
frudum ferre tradunt , forte quod tnbus diffin¬
dis temporibus eundem peificiat : de qua re fic
feribit Conftant.in Geopon. » '5 %c."Qr 7ft-V nupmdc

flfajoQipoT&KttpTmt y.nvmx , tov «tfaviv

CTtopo-s xeunoQopfty m,Acu/eKty.oiaf j oh rj? etdkay.

Studio Grxca verba adduximus, vt conftet craffo
errore hallucinatosPen.&: Lob. qui iffud ad fio
res detorquent , vti prius dictum & refutatum.
Item Ruellium, qui confidenter ait, ter anno flo¬
rere, etiam addudisCic. vcrfibus quos & ipli hic
fubfignabimus.

lam vero femper viridis femperquegrauata.

Lenti fcus, triplici fotita cft grandefccrcfcet:,'

Ter fruges findens, tria, tempora monflrat arandi.
Semper granatam dicit , quod dc fructu vtiq ue in-
te figendum, quem ipfemet exprimit,pcr, terfrU-
geSj&C.Et Co n ft. fffcIY y.apmuc .

Videamus Sc Aratum de Scilla, quam eius et¬
iam tellimonio , vt Lentifcum , vocant,
quod idem prodidit Theoph.lib.-^.cap.iz.hiff. vbi
tamen (tkuXX>k. exprefse legitur , quamuis alibi
voce non Lentifcum modo fed &: fcillam de¬
notare videatur , dequoincap. principio fatis
multa. Id quod idem quoque Aratus vtramque
diffinde nominans his confirmat verbis:
cero! ’5 oh opoTjjj dhL^Aojdro r.apisutj
'Ttortt ly 7B£ft«/p27ttt cw%c-i kivy.(f

Lentifci infruttu quod fer nat rvfiicus>albo
Inflor e & Scilla feruandim cxiftmat idem.

Quali verb natura quoque ipfa in ruftica difei-
plinainftituere voluerit , vt agendarum rerum
ieges & tempora ex ipfa difeamus.

Amat vero Lentilcus humida loca , & planta¬
tur a Cal.Ianuar. authorc. Conftant.in Geop.Na-

Icitur i fi vrmierfafere Hifpania & Apulia: m Cre¬
ta, in montibus circa Hicrufalem tefte Bellon.In
Italia frequentifIima,inquitMatth. prxlertim in
Hetruria maritimis Sencnfibus : in collapfisRo-
manorum xdificiis ac ruderibus. Quinetiam m
tradu Tyrrheni vbique copiofa oritur, in Cam- -Majhcht
pania maxime. Fert etiam Lentilcus Italica Ma-
ftichen, vt tcftatur idem , quanquam, ait, non ea Cretenfs
copia, qua in Chio ,& Creta Aegxi infulis. J,ta- Auic.de-
que immerito k nonnullis notatur Auicenn.quod fenduur.
Maftichen Italicam memorix prodiderit. Quippe
qubdii , qui maiori in errore verlantur,exiitnna-
uerint non alibi fortalle quatn in Chio nafci. Hxc
Macth. qui fibi ipli contradicensin Hirt.Germ. di¬
cit : m fola infula Chio Lentifcum Maftichen

fundere.Cxfalp. quoque tcftatur frequentem el¬
le Lentifcum in afperis maritimis Italix , ledibi Majhche
lachrymam ferre exiguam, in Chio copiofam. Et mgru
Lactinx Lcntifcusin Italia fert Maftichen, quam¬
uis non facile, qux vel Chix comparanda. Aegy-
ptia autem nigra eft. indica u4

Indicam Maftichen e fpinofa quadam planta p,che
manare, non folumTheoph. fed etiam alii tradi¬
dere, quemadmodum &Plin. Rauvvolff inter
Rama A: Iappe reperiri Lcntifcos Maftichen fun¬
dentes.

Porro Lentifci feraci ftima eft vniuerfa Narbo-
nen fis ora maritima , qux ad Taurinorum iuga
atque ad Pyrenxos vfque Alpes protendhur, vbi
palfim fruticofam tantum obferuauimus , fed
nunquam Maftichen fundentem, aut qui viderit,
innotuit nobis. In Italix hortis quibufdam co¬
lunt & nos paruam vnam aut alteram in horto E.
C.Montb.coluimus delatam Monfpelio. Inter¬
dum quando non exditur, fed negligitur , vt ple¬
ri fque locis ad Anam flumen, quod HiCp.Guadia-
na appellant, obferuauit Clui! in arborem iuftx vtinurbo-
magnitudinis excrcfcit.Prouenic copiose per Lu- reexcnjeuc
litaniam, Bxticam, regnum Valentinum , &: toto
illo tractu ad mare mediterraneum obuerfo.

Hippoc.ad ylcera in vtero rcliccanda : Lentifci
(ineprtt ) folia in aqua coquito & cum hac collui¬
to : Idem iildem vtitur foliis ad rcficcandum flu¬
xum vtcri.Diofc. Lentilcus arbor nota , partibus
fuis omnibus adftridiora cft. Etenimipfius (in-
fit ) fruTtuSjfolium ramorum & radicis cortex pa¬
res vires fortiuntur. Exprimitur & luccus ex cor¬
tice, radice ac foliis fufficienterin aqua deco&is:
qux deinde vbi a codtione refrigerata fuerit , ab-
ledis foliis iterum coquatur , donec mellis ha¬
beat craftitudinem. Valetis, qua pollet adftrin-
gendi vi, ad fanguinis reiedtiones , alui profluuia
& Dyfenteriam in potu : itifmque contra fangui¬
nis ex vtero eruptiones, atque tum ipfius vteri,
tum etiam fedisprocidentias. In fumma denique
Acacix & Hypociftidis vice ipfo vti licet. Eadem
quoque prxftat luccus e tritis foliis exprclfus.
Quin &eorum decodum fotu caua explet , ofta-
que qux nondum conferbuerunt obdudo callo
folidat : ex vtero fluxiones fi ftit, nomas dreet , v-
rinasciet, ac dences mobiles collutione firmat
atque ftabilit. Virentes autem lurculi arundi¬
neorum dentilcalpiorum vice dentibus affridi,
cos repurgant. Fit denique & ex ipfo Lentifci
frudu adftringens Oleum , ad eaquxadftridio-
nem defiderant accommodatum. Has baccas
Plin. velut Oliuas $c Corna in cadis muria condi
dicit, ne quid non hominis ventri natum elle vi¬
deatur. Lentifci, vtidem author eft ,& arbores,
ic femen, & cortex, Sdacrymavri nam cient , al-
uumfiftunt. Decodum eorum vlcera qux ler-
punt, fotu. Illi nitur in humidis , &igni facro,&

Vires &
Vfus

Vtert 9lcet

i luxus $*
tert

Succus in-

fl"Jl «"%

Alus ftrtu
fluutum
DjfenrcrtA
M en/es
tmmodttt
Vtert fir
[edis proci¬
denti x
Vlceru
Ofptque
fracta
Vtert fu*
xus
Nom *
Dentes
Dentifri¬
cia

Oleum Li-
tifa

Bucca con¬
dit*

Iguif(*cer,

Vl US
Pulmunu.
V U‘< t re¬
num

S x.Jfutnu

V’ cliiiut.i

Tcmtiera.

Sungutnn
j putum.

Gingiutt.

"DeitifcuL

f!4.

'Ai*g.

yintun

JLtnnfci-

num.

Mujhchi-

fes.

Vfus eius

PLANTARVM.

HISTORIAE

&gingi.uascolluit.Folia dentibus indolore atte¬
runtur: mobiles decocto colluuntur. Capillum
tingiint. Lachryma fedis vitiis prodeft,cum quid
ficcari excalefieriue opus fit. Folia tenera oculis
inflamatisillinuntur. Medetur & attritis parti¬
bus, (iue oleo e femine eius fa£to [de quo poflea]
cerxque mifto, fiue foliis ex oleo decodtis , fiue
cum aqua virilia foueantur. Quo loco non difi
phcet nobis Dalcchamp. leitio, pro virilia , natu-
ralia legentis, nempe vulux, quamuis de vtrifque
intelligi po ITrt.

Idem Plm. teftatur Democratem medicum in
valetudine Confidix M Seruilii Confutaris filiae,
omnem curationem recufantis , diu efficaciter v-
fum lacte caprarum, quas Lentifco pafcebat.Mor-
bum eum fiiillc Vicus pulmonis renumue credi¬
bile cft,aut immodicas fanguinis profufiones, ex
coniectura Dalech.

Lentilcus , ex traditione Galeni ex aqnea elfe-
tialeuiter calida facultate, & terrena frigida non
pauca compolitacff. Deli ccat igitur fecundo or¬
dine completo ,aut tertio incipiente ; in calidita-
tis & frigiditatis differentia quodammodo eft me¬
dius & fymmetrus. Similem omnibus fui parti¬
bus aftridtionem obtinet in radicibus , ramis ex¬
tremis tenuioribus, germinibus ac foliis: prxee-
rea fructu , & cortice : ac fi fuccum ex foliis eius
viridibus exprimas , fimilis hic ordinis eft, mode¬
rate adftringens. Itaque bibitur A: per fe , & cum
aliis medicamentis , qua Dyfenterias & alui affe¬
ctus fanant: quin & ad fanguinis expuitiones :
fanguinifque ex vtero eruptiones, tum fedis vul-
uarque procidentias idoneus eft, vt poteadjhy-
pocyftida nonnihil prope accedens. Idem in Eu-
poriltis: ad gingiuas fanguinolentas extremitates
Lenti fc: & Balauftia in pofca coqui & collui prori¬
pit. Porro dentifealpia ex Lentifco parata tum
prifcisjtum hoc fcculo magnatibus & delicatio¬
ribus prxfertim in vfu quotidiano pro optimis &
prxftantiffimis habentur,quod Valer.Mart. quo-
queinfinuat.

Voditque t onfis ora laxa Lenti fiis.

Et in Apophoretis,

Lentijcum melius : fed fi tibi frondea cufpis

Defuerit , dentes penna Icuare potefi.
Dcntrifricia eiufmodi per Hifpanias, Italiam A:
Galliam, vbi pafllm fere venalia habentur, & ad
Germanos quoque a Mercatoribus importantur,
in quotidiano fune vfu. Fabre cfti£tum A:
exfculptum mihi Cherlero aliquando obtulit mu¬
lier Africana, vt arbitror, cum Venctiis Anconam
verfus folueremus vna. Sed necid inter noftra
naturalia lignorum ordine pofitum, nec alia mul¬
ta exotice raritatis nobis chara, rapaces cuiufdam,
cui nimium fidebamus , manus deuitare po¬
tuit.

Cxterum eiufrnodiaffiduidentiumcxfculpto-
res adagialiter vocantur yjm^uy.s , id eft , Lentifci
arro fores dicuntur, quod in eos potiffimum qua¬
drat qui nitiduli elfe geftientcs nimia fatagentia
corpus expoliunt. Linguagothi Lentifci virgultis
ad calfacicndaclibana Sc ad coquendum pro quo-
uis alio ligno promifeue vtuntur.

E Lentifco etiam vinum fit, quod Schinium
fiue Lertifcinum dicitur. Si vero Maftichcn ac¬
cipiat , Maftichitcs. Hac ratione. Bacciferi rami
cum foliis tunduntur decem minarum pondo , A:
in tres mufti congios merguntur , coquunturque
donec duo fiipcrfint,aut certe dimidium, tadem-
que colatum id vinum ad vfus reponitur. Aftrin-
git hoc, ftomacho accommodatum. Eo etiam in
teftinorum,veficx A: ftomachi dcftillationes fi-

ftuntur , ac etiam eruptiones fanguinis. Vlcera
& fouentur & ad cicatricem perducuntur. Sedis
vuluxque fluxiones tum i me itu tu-m potum co¬
hibet.

Vt viniprxfcripti , ita & Olei Lentifcini pa- OU j
randi rationem & vfum docet Diofcor. Lcn-
tifrinum oleum fimiliter atque Laurinum ex ma¬
turo fruilu confedtum ac prius lnlpilTatum,
fcabiem iumentorum canumque fanat. Peflis,
acopis & ad Lepras tollendas accommodatis me. Le\
dicamentisapte &c vtiliterimmifcctur : ac fudo- Sh *
res etiam cohibet. Idem &Plin.tradit, addicquc
idem effedturum quodrofaceum, ni durius pau¬
lo intelligeretur: vfum eius elfe ad papulas a ni- j
mio fudore excitatas. Gal. in defluuio capillorum
Lentifcinum oleum valde commendat , habere
namque adftrnftionem atque n\aiorem oleo m
Iberia aut Hifpania nato , fponteque naturx ta¬
le exiftere, quale eft ipfum Ladanum. Quare ne¬
que expertum fe, neque mente concipere pofle
vlium prxftantius Pharmacum ad defluos capil¬
los , quim quod cx Ladano A: Lentifdno oleo
permiftum conflet.

De eodem ficAchiar. tradit. Quod fi gingiux I i j
ob inflammationem dolucrint , oleum Lentifci- i
nam , fi moderate calidum ore contineatur, prx-
ftantillimum ‘eft remedium. Sit autem recens:
nam quod vetuftum eft, deterius eft. Porro id in
duplici vali calefieri debet. Eft igitur hoc gingi- I
uarum inflammationi quam maxime accommo- ’
datum. Nec vero miniis , fi quis in alia quapiam .
parte membranx, tumlinguam vcftientis , cum t
fuccingcntis totum os , dolor ob inflammatione i
oriatur, Lentifcinum fedare poceft. Repellit enim
placide, & citra afperitatem quam aufterorum ,
plurima obtinent. Adhxc > abfque morfudifeu-
tit, quo inflammata omnia inprimis opus ha¬
bent.

Apud Germanos tamen, tefte Cordo , nullus :
eft olei Lentifci vfus, quoniam nec aliunde affer¬
tur ipfum oleum neque in Gcrna nafcicur, ex cu¬
ius baci is confici poffit : quoniam tamen prxftas
cius vfus eft, vt' patet, po ifcn t perfacili ex Gallia
Narboncr.fi vel Italia accerfiri, cum ik ca qux gu-
Jx A: ventri deferuiuntabundeiflaloca infticoru
cura nobis feppetant. Ab Hifpanisfane Oleum 1
fru6tuum Lentifci in maximo habetur vfu, prx¬
fertim etiam pro inficiendis chirothecis, quod fua
vocq Azcite a Mata apellitant, tefte Amato. Et
Cluf. quoqucfcnbit,cum in Narbonenfi dege¬
ret Gallia , oleum ex baccis exprimi folitum ma¬
gni ad vatia vfus quod in peregrinas regiones af-
portabatur.

Adulteratur eiufmodi oleo opobalfamum, fi
Lob. credimus. Appellatur Gallis Huiie de Mafii< .

LENTISCINA RESINA, MASTICHE.

\ Aflichen A: diftum , Lentifcus Lachryma- ^
j Vitur , ( modumque fuperius dcdarauimus.A:
fpecialius adhuc dicetur poftea) cuius grumi,aua-
lcsad nos importati in Officinis habentur ,orizx
granum xquant , longe etiam interdum maiores,
candidi, pellucidi , fragiles, quiftatim fub dente
difliliunt, mox tamen friatura omnis denuocoit
continuata mafticatione , Jentefcitque mollitie
cerx,[fine adhxfionis ad dentes metu] quam
rurfurn exuit fimul atque acrem fenfit: prunis in-
iecftaflammam concipit, promptids tamen fumat,
quam flammefeat, contra ac Thns,guttafque af¬
fatim

LIBER

f y fatim deftillat, itl quod Thuri negatum, odorcm-

* di[*cr-~ ^Ue non *nSracuni fpirat. Sapor ieuiter adftrin-
u AUfii- Sens cum calore modico.
r» Cordus annotat aliquos hodie Maftichen San-

iulttriii. daracha aduItcrarc.AtDiofc.feculo,vtiplemet te-
ftatur,Tnuris & reline Strobihnx admixtione,
non. Rc/ina Lcnu/cinajMaftichcjMsi;/^1?, riww

iguar. Odie.Maftix. Germ. Ulafrid; / & VTiajiix vulgo.

Belg. fcllafhcF. GaLMa/liL,h.M,ifti(c.H\ip, Alalaci-
<fen Ro-g0} u Almajliga.Ara. b . (Jl ut e'n R m.inum.

\fiuhe Huius & Theophr.mcminitlib. p. quando ait:
ex Lentifco ( <yjn ) & /pina Ixine dicla lachry-
ma e ff]uit,qux 'Mtix" vocatur. EcDio/c.E.Lenri-
ujema fco ,inqu:t , gignitur quoque refina , Lentiftma
cognominata,.^ h nonnullis ^0.71^ dufta.Prxftan-
tiflima porro & copio/i/Tima in infula Chio pro^
cius, ucnit. Prx/ertur pellucida, cerx Tyrrhemcx can¬
dore /im l.Sjdenfior vel plena, andaffriabtiis & o-
dorata. Viridi ; autem minus probatur. Myrrham
vero Lentifci glebis adulterari , quemadmodum
Sc gumini , apud Plin. legi uis. Sliuius inicr Ma-
ftiches glebas haud raro reperiri glebulas gummi
Tragacanthi &c Arabici, qui fucus tamen a peritis
facile di/cernitur , abahis etiam mafticatuauc i-
gnc. Reliqua vitia deprehenduntur /aporegum-
mi deno.' lenteicentis.

Maftiche,auth,.re PIin.&: ex alia /pina fit in In¬
dia ( an hx.; dia /pina quam fupra Ruell. Lenti¬
um dixit limilem Junipero ? ) itemque in Ara-

2

. bia: Lamam vocant. SedmaftLhj

quoque gemi-

}? na eft: quoniam S: in Alia Grxciaque repetitur
? herba, r .dice folia emittens, & carduum fimilem
3^ Malo, (eminis plenum :hcryriiaque erumpit in¬
cila parte (iimma, (ima Dal. ) vix vt digno/u pof
'Jiche fit a Maftiche vera. Nec non & tertia in Ponto j
\tn eft, Bituminis /imilior. Laudati /lima autem Chia I
candida, cuius pretiumin Jibrasxx.nigrx vero xn.
Chia e Lentifco traditur gigni gumini modo. Ad¬
ulteratur vt Thura, refi na. ll.ee lini.

Quod vero de hei ba dia tradit , Ixincin apud
The »; h. in/inmre videtur , cx quo vcrifimilc eft
. < eum partem tranfcripfifle.D al.annotateumCha-
mxleonem album intelligere.qui Ixiam Maftiche
limilem gignit. Porro in Medicis Grxcis Maftiche
} etiam /olum Chia vocatarepvritur , vt falhpof.
r: lint qui legunt , & jd proxime antecedens medi-
, camentum hanc vocem referre.

L Maftichen perfonatam Marcellus Medicus
lu empiricus vocat alicubi , forte ex eoquodfaciei
“illitionibus admixtam , claritatem ac nitorem in-
• ducere Dio/c.dixit,vt fit veliu^^a-faT/T??, vtcon-
iicit Cornar.Quamuis autem G.d.z.ad Glauc. lau¬
det Mafticem Aegyptiam , /cimus tamen (inquit
Bellon. ) in /ola infula Chio nunc prouenire , vbi
Lentifci arbores coluntur ea diligentia , & non
minoribuf /umptibus quim anud nos vitestiftius
i n fui x di ni ti x co n fiftun t p o ti/Timum i n Maft i che.
'tnes Et nili colerent diligenter, Olex modo , Lenti/ci
he parum Maftiches proferrent. Turcx tributi vice
incolx annuatim quatuor vel quinque millium
ducatorum Maftichen foluunt , iingulo pondo
centum & quinque ducatos xftimato. P». hquum
libi re/eruant. Mercatores Galli , quia vident
perpetuo eo diuendi pretio ,aiunt,ac /ibi perfua-
dene , Chienfcs collc<fta certa qua notate Mafti¬
ches, reliquam abiicere. Sed hocfalfam. Nam,
vti dictum , multum impendunt , in excolendis
Lentifcis. Sed Maftiches pretium ncc minuunt,
nec augent propter quanticatem pretii 4.000, du¬
catorum , quam tenentur Turcx per/bluere : ita
cum detrimento lumino imminuerent vel am¬
pliarent pretium.

Tom. L

ni

Ergoquiad nos importatur & invniuerfam
fere Europam vel Mattb.qunque terte , in Chio

prouemt ex domefticis loltlm Lentilci plantis,
vulnerato quotannisarboris trunco. Fluit enim
inde Maftiche , & in cetra circuropauita concre-

rtit. Maftiches idemne quod in tota infula pro- 1

tienit jRcipublicx debetur , quo fi$, vtqui vin¬
demia: tempore propriis m agris Maftichen col-
ldtotum abfque dolo in communefcrant.
Mulctantur fcifta rfianu , qui Lencilcum Mafti-
chf n fundentem , in proprio vel alieno agro ex-
adennt, t.inta eft Maftiches cura &reueremia a-
pudChios. Nec ?.bs rc quidem, cum illis tantum
Munuusfere vnmcrfus tam necclTatium & falu-
bre medicamentum acceptum fr.it. Tradunt et-
iam m Creta Lentifaim Maftichen fundere , led ”J“
nauam, amaram, Sc Chia longe deteriorem.

Idem Mucth. certo le feire ait , Caphur.im, Ma-
Itichc , ardenti aqua , Zedoariaque abimpoftoti-
bus adulterati. Plinium vero tum ipfc tum Ama¬
tus reprehendit , qt,6d liquidarum generi Lemu rl,„M

fcmamadfcnliat.qua: eft noftra Maftiche ceteris

profedtb durior. Sic&Dalech Pliniumf.lsb Ma_
ftichcn re/lnis liquidis anrmnier.lle fcribir.Ecali-
b' : E Lentijco- inquit relinam liquidam fluere
tradit Plinius, quod tamen vfus fallam efle mon-
itrat.

H^c ifti boni viti aduerfus Plinium , non ad- M*nh A-
uertentes quam facile ab eoru.nreprehenfione CT
vindicati poflit. Liquidis vtique accenferi on.
teft,qiiatenus eflluic. Non enim nili h-.cfjecie
promanare quit. Ex quo pofterior reprehenfio
exploditur , nam fiquidem liquida effluit, & in
terram decidens, vel ipfo M.itth.tefte,concre/cit,
j non videtur falfitatis in co accufandus Plinius. Rlindefef^

| Immb nihil concrc/cit , nifi quod liquidum eft. d,tur
| Ac rem concretam nc Dalech. quidem ncgaueiic.

Stat igitur immota Plinii fententia. Sivcrbcon-
trariii vfum fciuit Da^ch cur non docuit ? quam-
uishercle nondum reifte percipiamus, quid per
fuum vfum intciligat. 1

Idem Amatus in Hi/pania & Ital a prouenire
quidem fatetur Maftichen , adeo tamen in parua
quantitate repetiti, vt de ea colligenda hom-nes

nullam habeant curam , Sed o tiic o fuo fati fecil-
/ec , fi docui Ifet , eademne cum Chia , an diuerfa,

& in quibus differat, auteonueniat. Annotat A- ^maf‘
polio Diofcoi.fttipfiftc Maftichen propolis more
duddemeffe.Noftram autem vix talem elfe com¬
pertum exiftimamus , &IocumiiIumin Diofcor.
nondum repetimus.

Maftiche pota /anguinis reiedtioni & veteri Vifes & v.
tu/Ii vtilitcradhibctur.Scomacho quoque eft vti- fus
lis, rupumque moiiet. Additur etiam in denti-

fncia&faciei illitus : quippe qui nitorem cuti
conciliet. Quin & pilos oculoium fluentesvdu- Pt*‘
tinit &■ cohibet : commanducita oris halitum ""
coirfmendat.gingiuafque contrahit, DtoftOu .d
& Plin. confirmat ex parte, his verbis: Maftiche
Lentifci replicandis palpebris , ( oculorum pilis
iupern e agglutinandis ) & ad extendendam cu- s„„,
temin facie , & fmegmata adhibetur , &c (angui- tuJ.Tufii,
nem reiicientibus , tufli veteri , & adomniaqui
Hammoniaci vis. ( Aeacii vel hypociftidisDio-
fcor.)

Galeno Maftiche candida & Chia confueto mo-
re cognominata quodammodo ex contrariis/»/?.™^
compofita facultatibus eft. a 'firirncnte videln ct v///rr-r
& emolliente. Proinde ftomachi, ventris, mteftii- N'£r*/'»
notum , iecorifque inflammationibus compent,^™^"'*
vt puta fecundo ordine excalfaciens & deficcans.w,r£
Nigra verb qm Aegyptia cognominatur, tum
Bb

/

—

HI STORIAE

furunculi.

Hi MURjflc PLANTARVM*

per halitum expolcunt^j--— | ^

bi

OltutaMs-

(lichet.

Vult**-

S/omMcht

Scirrhus

Ccclt*cd.

-*sr*xdi

audiit.

Donum cft remedium. Porrb oleum vnguentum
que cx Chia confici tur,non admodum iane ex Ae¬
gyptia. Caucrum iimilis eft & ipfum Maftiches
facultatis. Paratur autem docente Diofco. e trita
Maftiche. Conttaomnia vulux mala efficax eft,
leniter calefaciens, aftringens fimul & emolliens.
Eft&vtile ad prominentes circa ftomachumfcir-
rhoi Cadiacorum Dyfentericorumque

D iy[«“n* cnjcijtus- vttiaquxfuntin facie emendat, colo¬
remque meliorem prxftat. Optimuveroin Cluo
inlula componitur. Praeparandi modus etiam a-
pud Paulu , Aetium & Mcfuen habetur,alter lun-
plcx,altercompofittts. Prior: Maftiches vnc.iij.
ol. [efamini fextario coquuntur in vafe duplici.
Alter. Maftiches vnc.iij. Vini albi boni vncix uij,
alii o&o, ol. roft lib. j. in vafe duplici coquuntur
ad vini confumptionem. Cerebrum neruos , iun-
rfturas , ventriculum, hepar corroborat, tumores
duros lenit, dolores fedat. Pofterius hodie fere
tantum cft in vfo, quia prx flanti us habe cur prio¬
re, quicquid clamitet Matthiol. feplafiarios prio¬
rem oblitos conficiendi modum. Sciant tamen
Pharmacopcet in duplici vafe,hoc eft, balneo ca¬
lentis aqua: confici debere, non aleo vafe carbo-
numigni admoto, vti folcnt.Matthiol. oleum fim-
plcx,Syluius cum Paulo oleu ompbacinum lumc-
dum potius exiftimat, quam felaminum: (ed di-
uerfa olea pro diuerfisfeopis fumi poffunt :ac par ,
cft fcopum V niuetfalem ei relinqui , ne iudicium '

iuniorum medicorum tuibetur. ^ :

Matthiol. gloriatur (e vitreis organis e puriffi-
itlo tantum Maftiche illud fiepi us co nfecliTe.In of¬
ficinis cum oleo rofaceo fieri fidet , ad cofumptio-
nem vini , ex prieferipto Cordi ,qucm fere hodie
fequuntur. Fcrnel.loco vini, aq.ro f.fiimit , & ol.
velomphac.velrof. Sic lienteria: & vomitioni
magis fuerit acconi enodatum ,quoniarn magis ad-
ftnngendo roboret. Ar exol. rof. Sc vino anti¬
quo id p irtiumlaflitudinem Jc imbecillitatem fit

UlUtltUlUUl r,UAV.UUIUil»v.». - J -

Maftiches ana part. aequal. contrita coquantur in
oleo Charruemelino , eo calido inungatur locus
dolens. Emplaftrum ad arthritidem a tcigida cau¬
ta. Ri.Maftich. Cymini, Puleg. Salu. Bacc. Lauri.

Sabinae ana part, xqual. Subadta cum meile ca¬
lida applicentur.

Addendum Coronidis vice de Maftiche, quod
vt annotat Camer.ex liquida adhuc & lenta fiant ex
vafcula magnatibus ad debiliorem ventriculum the.,
expetita, que infufo potui gratum (aporem con¬
ciliant.

9

NVCVLA EXOTICA PISTACII SPEC1E-

Cap. XXII.

RAra pror-
fus & exo¬
tica nunc fequu-
tur : nam ab ini¬
tio huius libri
di&um fuit de
nuce vulgatifli-
ma Iuglawdc fc.
& de peregrina
nuce aromatica,
Auellanis , Sta¬
phylodendro ,
Pittaciis , Tere¬
bintho & Lenti-
ico.Friuttus igi-

exorici

maxima copi

Durities

mox tradendi ic-
quutur, nucibus
AiK-lianis,Pitta-
chiifquc fimiles.
Sunt nobis ,

Muw —r - - “J aunc

Mefua:in fine Canonum. Diofcor. Inum , quod j perCgrinifru£hisfeu nuculx, qui, fi bene recor-
(implicifliroum eft, ad duiitias imponi praecipit, > damur repeduntur interdum cum Anacardis &

imbuto videlicet linteolo in iplo, atque itaimpo- l Aromatj 1 '"• - ^

r, „onim rhisiripm nrins calide oleo fricari par ' ......

ICpCliUIlLUI ~ - - - -

imouto viucucci iiMicuu* in . Aromaticis aliis, ad Pittacia luo elauta olliculo ac- P

fi-o, verum -hririem prius calide oleo fricari par \ cc(jcnces i manni tudi ne & fuma oblonga ,non-

1 tf Cprl vr»Y adffX/tP UUATs. ( QUaiUUis „:L:|

iZtnt .

jry. vxi ii 'i ..... . ^ s I It) jlimvimuuM.^ .. . . ^ -

lit. Sed vox %b}o, iTrrop&f adexitfauan ( quamuis J nibilangulofa&conuexoinxquali:putamenfra-
Marc. y.tydf/aT* legat ) abiguam le&ionem fecitivt j gi]e5fu{cum, rugofumy nucleum comprehendit

Marc.xwp0f/*Tttieg«iL; su.iguaiuscwwi.cu w,.... j giie,tulcum, ru&« . r . . - i

putat Corn. V ertim>inquit,fi ihpprrrcu^A legitur, f0ljaum> coloris obfoleti, pingui, rancido [inno
& ad oleum refertur, integram & re£bm /enten- ! n._; ^ ‘‘ ' -

- - -

tiamcxhffict. Quali verb non xque

aperte ad im/ppwf^iTa reduci p oITl c , fenfu incegro , ng[icei.
& congruo, vt robis quidem videtur, Alexloco
luperius cx Diofcor. addufto, fatis patere poteft.

Ad omnem s cncriculi d olorem , vt refert Mat¬
thiol. vomitum & naufeam magni faciunt hoc re¬
medium Alfarabius & Matthaeus de gradi, y. Vi¬
tellum ouin°.j.mellisdefpumati cochl.ij.Mafti
ches gr.xv.Contrita & commifta. indantur tcftc
magnx oui anlerini, fi haberi poflit Sc in calidis
cineribus alfentur. Ex hoc magmate (i comedat
^ger, certo iuuabitur. Solent& Maftiches grana
aiiquotin aqua hordei decoqui,iis quibus i rterdi-
Aliolore £lum eft vinum. Ad dolores ventriculi topicum:

Ventriculi in puluerem redigitur Maftiche infpergcdum lin-
teficunt. teo aut alutx ,poft calfadla impolita ventriculo
dolorem Sc vomitum compefeit. Vc-liu. panem
toftum,tercfubtiliIIimc, cuiadmifce Maftiches
Mut p n- ij. Sacculo impofita , & calfafta , vemricu-

j0 imponantur. Contra omnealui profluuium,
prxlcrtim verb hypercatharfim. Cingitor ar-
tdiClime, mox prunis imeflo puluere cx iquali-

liris faltem vetuftiffimis] lapoie proditum, quem
i obuoluit tenerior quedam pellicula, coloris ci-

NVCVLA PEREGRINA ALIA.

Cap. XXIII.

CLufi in peregrinis lib. i.c.50. delcribit ocla-
uo loi '

II. Ilipu.t,i“'“ . - - - - £

loco, fruftumque hunc peregrinum de¬
pingit, quem dicit Pinei alicuius fc exiftimare, p
adeo noftratis Pinea: nucleos referre , licet pie- Cl
rumquefint Sdongiores & craffiores 1 dutofcili-
cetputamineeodemque colore. Huc referre li.
buit ,qu:a de Nucum familia ftint , fed qua,
rum planta , nondum innotuit. H.v-
imiemeft cum fu feriore.

LIBER III

2J?I

fcriptio

naturam obtinet AaellanaMexicana, cmusfru- -^HelUn*

ctum indigena: Cacto appellant , qua: citra fociara Mt*K'
un generis arborem non fruticat.

Prouenit in India Seal. Celebrem pcrvniuer- x.ocus^
Um Araericam mu^tique vfus frudum Peruanx
Prouincixlittoralegentcsfecum detulerunt Ca-
cao.Cluf

C Hcurbitit
(pectet

SEL SERAPIONIS , ET AVIC.

Gap. XXIV.

F Rudus Sei » quales RauvvoIfF. vidiiTe feribit,
carent duris putaminibus , planequc nudi

Elnt , magnitudine Pittaciorum , colore Iuglan- P* nucleo Cacao fiunt Sorbitiunculx refrige- viics & y-
dibus noftris non di/Iimilcs , fapore fatis amaro rantes: eamobeaufam adeb expetas, vt cum eis ^us-
cum mamfefta acrimonia. Dedilfe fibi Minori- quiduis vel pretio vel vfu carum facile commu-
tam qucndamHicrololymis , qui dicebat in vici- / cent.Hunc potum confedum (inquitBenzo ) in
n i s ^locis^prouenire Elfe autem Sei Serapionis teftafidlili ad focum exficcant : mox lapidibus,

quibus pinfitur panis , contufum & commoli-
tum, fusuinquem pateras ( quxcucurbitxfpe-
cie e certis arboribus per omnem Indiam ena-
fcuntur) paulatim aqua temperant, atque inter¬
dum paululo Pipere quali vulgo vtuntur , con¬
diunt , coque in potu vtuntur. Porcorum ea ve¬
rius colluuies, quUm hominum potio. Quum
eam Proiunciam peragrarem , plulquam inte¬
grum annum a tali lora abhorrui ; & cum pa¬
gum aliquem prxtcre uncem Indus forte ali¬
quis ad bibendum militaret, ego vero afpcrna-
rer , mulalm mirans ridenfqueabibac. Sed cum
mihi vini copia non elTec , ne fgmper aqua bibere
cogerer , aliosimitau didici. Ea Cxiia fapore a- s.»/>er
liquanedm am ,ro fatiac & refi gerat carpus , mi¬
nime tamen inebriat, Hxc prarcipua tk d uiffnna
merx earum regionum clfc : neque quidquam i-
hud Indi maiorem pretio habent, ybt quidem in
vfucfl. ^

& Auic. De quo fic Serap. tradit. Sei Ifaaci Eben
■Amram,eftGitonium Indum , frudus rotundus
ficut Aueliana, abfque cortice. Virtutem habet
Zingiberis, calefacit tertio, bumedat primo or¬
dine. Attenuat humores craHos , & induraris
neruisxonfcjt. Mcfihaho idem tradir.Rauvvolf
vero etiam Scel vocari citat.

CACAO AMERICA , S.EV

AVELLANA MEXICANA.

Cap. XXV.

CAcao Scali-

gero arbor
cft Caflanca: fo¬
lio ,frudu Amy-

fdali, fpecieru-
icurdo tum
cortice tum nu¬
cleo. Benzo fic
dclcnbif.Cacaaa-
te vuigb Indi ro-
cant, monerx il¬
lis vfiimprxbet.
Eft arbor modi-
cx magnitudinis,
nec nili calido
loco 8c opaco
vini t. Simul ac
Sole tada ctt,
contabefcit: ita¬
que fere in fyl-
uis vmbrofo &
humido loco fe¬
litur , neque id fatis , fed iuxta eius generis ar¬
borem aliam editiorem plantant, qux iimulj ac
adolcfcerecccpit , eius cacumen ita concinnam
aptafitque vt adulta ea arbor Cacauatnn inum¬
bret dcfcndacque ita ab xftu, vt Solis radiis lardi
non pofltt. Frudus Amygdalarum fpeciraen re-
Ut ferens , filiquis quibuldam , vclut Cucurbitis in
eluditur , cnflittidi ne & latitudine Cucumeris,
annuo fpatio maturefeit. Maturas easvbi legere
volunt, exculFum folliculis frudum fuper ftoreis
expanfum ad Solem exponunt , donec fudorem
exfudaueiit.

ft. Clufio verb Amygdalo plane fimilis efl hic
frudus fuo putamine exemptus , membrana te-
dustenui , nigra, nucleo qui in binas aut ternas
partes diuidicur fiibfufco & cinereis venis diffin¬
do , adftrin gentis & ingrati guttus , quare non
mirum eft, fi qui primiim deguftanti potione cx
eo confeda abhorreant. Eam tamen claris homi¬
nibus propinant , vt nos aromatites vinum fole-
mus,referemibusiis qui pauculos frudusretule-
runt.

lt0jk Cacauate Benzoni.Cror; Scnlig.CIuf.Hift.Lu-
gdun.Taber. de quo Guilaud. Patwarum>iflquii,
Tqrq, I.

CACAO SIMILIS FRVCTVS.

F Rudam , inquit Clufius in Exot. alac.Gareto
accipiebam adiundum Oregioellx : Cacao
frudum magnitudine pen» xquabat, membrana
fufeatedus, per medium fecundum longitudi¬
nem diuifibihs, vt Amygdalae , Aucdlanx^ Glan¬
des & fimiles non oblique,vt Cacao , eiufdcm ta¬
men cum illo (aporis , & forfuan eius gc nus : ge¬
mellum fimileinetiam cum illo accipiebam.

FRVCTVS BRASILIANORVM

PERNITIOSVS.

Cap. XXVI.

xAcobus Gare- ^)crcnl,tj
ItusCluf vt in.

tuenti apparebit
in Exoticisjib.2.
cap.16. mittebat
frudum, qui vn-
cialis erat longi-
tudinismon tairi
denfo qu^m len¬
to cortice te-
dus , fpadiceiex
flauo cobris,nu-
clcum continens
cineraceo colore
prxditum ,& te¬
nui, nigeirimaq;
&. fplendence
membrana ob-
uolutum , prx-
terquam infima
£arte , qux aut
B b x

t

HI STOR [AE

candicans ,a« ( dcterfa membrana^uda , quan- i
Ium quidem mihi obferuarc licebat, dimidiatum
enim frudum cum integro nucleo duntaxat acci¬
piebam, ita vt hic exprellus : guftare tamen no¬
lebam, quia, qui mittebat adfcripferat , Brafi-
lianos monuilfe illos , qui hunc frudum le¬
gebant, ne manducarent , quoniam pernicio-
fus ellct.

CVRCAS AVELLANAE MA-

GNITVDINE.

Cap. XXVII.

X)efcviptio *v TAfciturin Malauar , autore Garcia, frudus
]_\j quidam magnitudine Auellanx , cum fuo
putamine , non tamen adeo rotundus eft, candi¬
dus, guftu quali luntTubera coda, dependet ex
ram scuiuldam planta: qua: feritur : nullius,quod
Svnonyma {aimjin mcdicir.a vius. Dicitur in Malauar Chi-
Clen£*U,~ ulquilengaM eft, exiguum Inhame. InCairovbi
frequens eft Curcas . (ficcnimin quibufdam Mala¬
uar locis) in CambayaCarpata. Quantum con-
icduraallequi polium videtur Serap. huius me-
minifle , vocafseque Habelctilcul corrupto voca-
H kUlcul- 9 cum Babalculcul dixi fle deberet , quod
■4aL Ser*f. figjufieat.f tiifi nosipfi forte Curcas corru¬

pte vocemus) Hab enim magnum femen fonat \al
Vfut articulus eft genitiui. Scribit autem Serapio eius
Sferma frcq ucn tem vfum , (eminis quidem copiam face-
ThJur* re, Iedcholericam,quamvocancmaflionem exci-
luer/>‘ tare:qux omnia Malau ares huic frudui tribuunt.
Eius meminit Rhafes de re mcd.lib. j.cap.ao. yo-
catque Kilkjl , ied forfican corrupte- Cluftamcn
annotat, videri Serapionem eo loco non Curcas
SttultuU fligere, fedfuum potiusSecacul : Se prxte-
rea ingcnwe profiteri , quod ignoret, quid fit exi¬
guum Inhame , nili fit Trafl , quod Hi (pani lun~
cu HMrflMWrf^appelleftt. Sed nobis Clufii fufpicio
rfon placet , vt dicemus cap. de Trafi,lib.i$.

PETITA PERVANVS : ALIVSQVE

SIMILIS FRVCTVS.

CAp, XXVIII.

IN frudu hoc quxdam eft varietas: nam alter
altero maior & amplior eft , licet color & forma
propemodum eadem. PIanuseft& oblongiufi-
culus , altera parte latior , altera anguftior,glaber
&.Txuis,tetusfufci aut interdum fpadicci coloris,
nifl linea quxdam candicans,qua parte fuo fru¬
dui adhxfit ( nam alteri inclufus fuifle videtur)
varium faceret, pr^gnanseft , & (ostitum edit.
Cluf.

r _ Huic fimilcmfl non eundem habemus cxlibe-
its.tr ‘m,~ ralitatc Illuftiiffimx DucilTx W irtembergiez : qui
magnitudine Amygdali , lubrica lxuitate (plendi-
cat, colore cx pullo flauefcenteobfolcto : cortice
mediocriter duro. Supern £ latior , inferni an-
guftior , alteram faciem compreflamhabet,velu-
ti vcftigium ex appreftu alterius : parte oppofita
tumidior. Laterorfiam hiloinfignitur longo, pro-
fcndo, candicante. Non pidum damus , quod
Cluf adpidx figurx fatis oene exprimant. Ha¬
bet prxtcrea hic frudus affinitatem cum frudu
Amygdaloyde nitido peregrino fequenti. Co-
[e/det ait t- l°r & magnitudo fef£ eadem, fictu & Ixuor. Fi-
tygt guxauntum euariac. Tres a D.Paludano aece-

PLANTARVM,

pimus , forma & colore huic ii mile* , i*ii qubrl r-
nus ex iis vtrinque puluinatus : hylus quoque
non albus vt in pnedido. Nucleus qui intus eft
Pineo nucleo minor, obfoletus & rancidus.

FRVCTVS AMYGDALO IDES
NITIDVS peregrinvs,

Cap. XXIX.

L^uis & lubricus eft fuperficie, nuclei Amy¬
gdalini magnitudine &c forma , nifi quod vna
parte paulb eft acutior, obtusa Amygdali parte,
infraque mucronem alterum lacuna orbicularis
inlculpta, non tamen effatu dignx altitudinis:
forte hinc prodibat germen.Color eft cx flauo fe¬
re cinereus : & altera quidem parte magis in ar¬
cum curuatur Damafceni Pruni nuclei modoicor-
ticeque tegitur tenui , fragili nucleum in (e ton-
tinens. Vnde acceperimus non occurrit.

FRVCTVS PERVANVS AMYG-
daloides, svb terra nascens.

Cap. XXX.

Ilius eft (inquit Monar. ) ex Peru frudus P
fub terra natus, pulcher admodum afpedu,

& grati faporis , qui Sc radice caret, neque aliqua
plantam profert, aut ab vlla planta producitur, (ed
folummodo fiib terra enafeitur, quemadmodum
tubera : Dimidii digiti magnitudinem aequat, ro-
tunduseft & contortus, & affabre elaboratus,co-
loris (padicei, nucleum intuscontinens , refona-
tem dum ficcus eft , Amygdalx fimilcm , cortice
fu(co,ir. tus album , & in duas partes diuifiim , vt
Amygdala, grati faporis,& Auellanam guftu refe-
rentem.Multx nos rationes mouerunt,vt ad Nu¬
ces referremus.

Inueniturapud flumen Maramnon, nec vfpia i
alibi per vniuerfam Indiam.Editur recens & exie- V
cati#s , fed torreri prxftat. Adpoaitur fecundis fl1
menfis bellariorum loco, quoniam ventriculum
admodum cxficcat & roborat. Sed fi liberalius
edatur capitis grauedinera generat. Eumadmo- ^
dum qftimanc cum Indi cum Hifpani , necimmc-
ritb, quoniam eos , quos ad feinillos tradit idem
Monardcs grati faporis efle deprehendit, cui &
temperatus cile videtur.

MANOBI LERII.

Cap. XXXI.

7^RtidumqucndamSylucftribusALo»;£/ appel- A
£ latum, ait, LeriusAmcr.Hift. fub terra Tube, l
rum modb na(ci , terfuibus filamentis fimul cohz-
rere, nucleum non clfe maiorem domcftica Auel-
lana,eiufd<£mque faporis, cinerei coloris, corti¬
ce non duriore, quAra Pilorum filiquz: anverb
folia , femenueproferatignorarefe fatetur, , Lcqc
frequenter frudum ederit. Cluf. Lcrium inter¬
pretatus, vertit.- iliter quim nos -.Frudum nucleu
continere, ac Manobifibi videri idem cumfru-
duAmygdaloide. Nos dubitamus an Monardcs
bene dclcripferitfuum frudum, qui nobis \«de-
tur potifts arboreus :forcd Manobiorit Trafi ge¬
nus aliquod-Tr/iylautem (unt yciutifrudus &c oii-
dciAiislUoarum.

AMYG-

LIBE R III-

AMYGDALA PERVVIANA COR-

TICE T RI ANG V L ARI, RVGOSO.

G

C a P. XXX.

Lufio, vt habetur in Exot. lib.z.c.iS. Hifpali
Simon de Touar mittebat fru&um anno
uitdras 159<5,cu* n°tnen eratinditum, Almcndras dei Peru,
ncrn ^ eft> Amygdala: Peruana, quia forte operimen¬
tum quo ha-c Nj.ix te da fuit , illi fi»iile quod A-
mygdalam tegit, aut quia nucleus quem conti¬
net amygdalas nucleo non eft diflimilis : certe
huius quam aperiebam , nucleus, & fubftantia &
fapore , amygdala nucleum valde referebat , fed
oflis fiue lignei corticis qui nucleum continebat,
forma diflimilis {nam triangularis erat , dorfo la¬
to , in binaleteraangulofa delinente , valde ni-
gofo, quemadmodum & vtrumque latus : lupina
. . pars etiam rugofa, fed angufta &: cuneiformis.
In aquam inie»5ta hqc nux, non mergebatur, licet
nucleum adeb integrum haberet, vt totum li¬
gneum corticem expleret. Iconem huius exhi¬
bemus fub Numero I.

frvctvs EXOT. PRONA par¬
te IN ARCVM ELATVS,SVPINa
planusjfufcus.

tur, fragili, hiantibus lam medio tenus valuis, ni¬
gris, fubfcabris, figura oblonga vtrinque exacu¬
ta, modice comprella , alio qui ouataua relatura.
Latitat intus nelcio quid nuclei, quod vnicus efi-
fet inter Exotica Platenana , aperire non licuit.
Sapor cortici nullus.

iiptio

A VELLAN/E I Kf D I C JS. MAlORES

CORTVSI NIGRICANTES.

Cap. XXXII.

U15

Jl hac tabella ex
Matth.poftremis
comiUent. Lat.&
Ital. cum magnis
figuiis exhibe¬
mus ab eodem
fic defa ibi tur.
Auellana Indica,
quam mihi dono
IS' 'l lliilli IlilH 1 d . t Ia c, An to n.

ortufus.conte-
tur putamine
exteriori CauL-
momi nuioiis
putamini fimili,
fed durmre ccm-
pa<5Horc,& colo¬
re magis otfcu-
ro : magnitudine
Iuglanois , viridi
adhuc pueamihe
circumtedlus. In. eo Auellana concluuitur ob-
longa , veraque parte acuminata , dorfo arcuato,
fle contc&a

lptlO

DElatusperBatauosexIaua , inquit Glufius
I.z.c.i5.Fru6lus,qui binas pene vncias latus,
paulo autem longior , prona parte in arcum ela¬
tus, lupina planus, denfo,craflo , duroque corti¬
ce praditus,fufci coloris, & , quando immaturus,
quodammodo fpadicei, materia fpongiofa/firma
tamen.» conflans; nucleum vero continebat vn-

cialem , planum , durum, fufei coloris externa ! & inferiori parte lata, ac i dii i i
Larte, iubrubentem interna, in binas partes dmi- duro Jim.Caftaneamm colore , in quo nucleos
Ium, quadam adffridfcione imtio pratditum ,dein i concluditur folidus, eiuldem fere Fmux albaque
defaliuam cientem, tenui inadicea membrana in- | membrana circmnudlitu» , dulcique inius nV
uolutum, nullum nomen erat additum. Huius i- | dulla&ipfa quidem albicans. De cius amem fi
conem demonftrat Numerus Il.ficut&fequcn- cultate hactenus nihil compertum habeo lUc
tis tertius. i mCt L

— — !r cluot‘^l"clL1*lc|ile InceUigac dc quo loquatur Mniihn^

fructu , cum in vna eademque figura adminus
tres vel quatuor differentes fiudlus depingat ,
tredccim diffindis iconibus. In epico, (olam tco-
nem proponiciine deferiptione : tertium genus
( vtexiftimamus ) faciens : hic propofttas, quas,
inquit, ex earum imagine facili qulfpiam intelli-
gerepoterit.Ita fuos Ledlores figuris Solis atque
ideis fatiare vult. In comment. duorum tantffm
meminit. Potio Matthiolum iconibus a nobis
hoclocopropofuis, vnum cantum genusincel-
lexilfeaftrrmare non pollunms, licet vnitis eitiL
demqiteomneScuiffimerous, diiierlastantilm fa¬
cies, tum nucis tum putaminis exhibete , adieda
ipertateffa cum nucleo. Camcr. ad Hift. Gecm.

Matth. ealdemadiungic, addita deferiptione , &
delcriptionem Aucilanii. Matth. quam videtur
comprehendere fub iconibus i nobis propolicis,
de quibus fic Cluf apud Garciam. AuelUnx no-
(traifere fimile gemis minus nigricante colore,
quod i Matth. inter Indicas Ailcllanas exhibetur-

Tabern.& C.Bauh. apud Mati h. omtferunt ico¬
nem hanc maioris Aucllan* Matth. cjuamTaber.
traditfub Nucula Indica 5. &c reponunt lubicone nh,„u
Mehenforene.qux Matth.eft Auell.i.Indka, ni £,!_ tmtic*
limur: quaii Auellana illa maior Matth. compre-
hendatur fub iconibus Mebcnbetene, Res eb redit
B b t

MVCICYPOTE ACCEDENS FRV-

CTVS, ORBICVLARIS ,LAVIS,
fpadicei coloris.

ti° /-H-^EftatarCIuf.in lib.z. quem de Exot. (c rip/Ic
i c.ip.fibi dono datum , anno itfoo. per Orna-
tiflimum Virum Henricum ab Qs Amftelreda-
mo , frudum exoticum , qui orbicularis penee-
lat forma', quatuor vero vnciarum erat eiusam-
bitus,corticc, fiue verius putamine quidem du¬
ro , fed non valde craflo teftus ,qui fnperna par¬
te lauis & fpadicei coloris , inferna rugofus &
fufeus , nucis Cytore fere inftar , nucleum conti¬
nens durum , foris fufeum , intus album, non in¬
grati faporis, ea parte qua laui putamine te&us
fuerat , ftriatum, altera prorfus rugofuin.

FRVCTVS BIVALVIS INDI-

cvs NIGER.

Cap. XXXI.

LEuitatispracipux fru&us Afionymos biual-
ui tegitur cordcc , non duro , &ct vtividc-
Tam I.

1

:9+ historiae

Matthiol. & prxdi&os fibi fion eonftarc , nec ii-3
cum eo eonuentrc , qui eius opera illaftrartint.

PLANTARVM’

AVELLANA INDICA MAIOR

SVBR.VFA CLVS.

Defc.iptio

AVellana ve-
rb Indica

BALSAMI PE RV VI ANI PRVCTVS CLVS*

°Si

hic propofita ex
Clui, annot. in
Garc. lib.i. c.xtf.
pollicari longitu¬
dine , duorum
vero digitorum |
craflitic , inferio - 1
rc parte feflili ,
rugofa fcabiauc
& cinereaifuper-
na autem, 6c e-
minentiore par¬
te latui, fubruffiq;
coloris , itavta^
nimalculum du¬
ro corio conte-
dum videatur :
pra’gnans eft , &
aliam continet.
Huic fere fimile

genus inuenirarminus,nigricanteq; colore quod
uMatthioLexhibctur interlndicasAuellanas.Hac

etiam pro Aueilana Indica Cluf altera exhibet
Hift. Lugd.

Armo 1606. Gener rediens cx Ang!ia& Bel¬
gio dctulit/orce munere lac. Gareti, frudum pla¬
ne c.\ magnitudine & figura , qui eft icon noflra
cxClafio,cicamen optinaercfpondct deferiptio,
cui hoc addimus, corticem clfc fragilem, in ftar fe¬
re tcftaeoaorum , minus tamen cum fit fpiflior,
continet nudeu magnum, tedum tenui membra¬
na, cinerea, in qua faporem infignem non ani-
maduertimus : Nucleus autem magnus>rugo{us,
firmus, Amygd. modo, fapore non ingrato. Cum
hac Aueilana Ledorum oculis infpicicnda quo-
qucproponimusiconem Frudus peregrini oua-
lis, ludaico lapidi magnitudini paris , itemque
alterius nucem poncicam non excedentis.

NVX SIVE OSSICVLVM CYPO

TE SIMILE NVC1 BALSAMI

Peruuiani.

Deferiptio

'Ciibit Cluf. Exot. lib.a. cap. 1?. Accipiebam

SCrrt

Hifpali anno 1596. a Dodilf. viro Simone dc

iSViS"

' rV-

M

ms

m

mi

AT qaoshii
exhibe mu»
CluUib.r.de.pcw
regr. & Efcot. c.
a^.fimiks ait fu £
Auellanx Indice
maiori ( dc qua
modo ante )
ternas autem
vncias longitu¬
dine fnperant ,
craflitic vnam, al¬
titudine duas fe¬
re equat,alioqu.
forma & colore
illi auellan^ pla¬
ne fimiles : r:epe
crallo cortice kli

Del.

putamine con¬
flantes, inferiore

w

WM

Irruar, frudum, cui nomen adfetiptum erat. Nux
fine OfficulumCypotc.Non autem erat valde ab
iimilis illi, qui mihi aliquando mifTus pto fruch
citis arboris, qua: liquorem illum Balfami appella-
tionedonatum , in infula Hayti fiue Hifianiola
profert:fedminor,nccfpadicei, vrille.coloris^c-
rum fufei prorfus, & prx Iiuore fplendcnsrventrc
fiue inferna parte : cineracei coloris , non Ixui vt
fuperna, fed fcabra : quem pidor valde negligen
tetexprcflrt. Alio frudu haud dubie indumsfue- ;
rat, nam officuluraduntaxat erat alterius frudus:

parte &c: vt in
pixcedenti.Prx-
gnans & hiceft ,
fenudeum intus
continet duas
vncias longum,
vnam latum, ge¬
minum, extima
parte fiiTiul co-
hxrentem, tenui
cinercaque me-
brana tedum,
materie firma vt
Amygdala aut
Caflancx recen¬
tes , fubfufca ,
pingui, & olea»
ginofa, odore fa¬
tis iucundo prC-
dita , &gufiuno
ingrato. Eum ac- Ld
cepit Lufitanus
quidam mercator Petrus de Frias nuncupatus i
prouincix Peru Prorege, pro frudu illius alboris
in nouo orbe na/cetis,cx quabalfamum elicitur,
cum ipfo Balfrmi oleo. Verum fi D. Monardes
defcnptioni credendum, longe minor e A Balfami^
fmdus. Confule finem cap. S. ipfius hiflor. fim-
pl. cx nouo orbe , quem Latinum fecimus. Hac
Cluf. HiiL Lugd. eandem iconem habet nomine
frudus Balfami.

AVELLANA INDICA PRO BALSAMI

FRVCTV MISSA, EIVSQVE SPE-

s alia i

qualis autem fuerit arbor qux frudum protulit, I
aut qua in prouincia nata, nihil erat adlcriptum*.
tamctfi autem nucleum continere hanc nucem
ceruim elfet, agitata tamen nullum Arcpitum c-
debat , nec aqua merfa fubfidebat.

HAnc primo depidam ^ fuperioribus , fi non p,
fpecic , at figura diucrfam,HerculcsSaxonia
ad nes cura aliis aliquot munifica: natura: Indicx
monumentis, adiedifquc etiam iconibus ad vi-
uum,nobis dono mifitfub hoc titulo: F rufius Bal-
farni Petri de Frias minor. Magnitudine cicon ofte-
dir, -digitum fere xquat,& fi competente haberet
craffitudinem atque rotunditatem , galeam quo- Fr
dammndo reprxfentarct. Tcfta confiat lxui, ^
fplcndida,cx rufio ad fpadiccum vergente , crafia

fatis

LIBER III-

195

nptio

fatis, fubftantia j
olfea. Nucleus
incus latet A-
mygdalini facie
fed lacior, in ex¬
teris propor¬
tioni nucamen¬
ti rofpondens:
fapore rancido,
quippe exole¬
to, quem Num.
11. exprimit. Nu
m.am. Prxdicto
mulco minor
concolor , figu¬
ra nonnihil va¬
riat': potiffimu
hyli illud vcfti-
gium , quam in
iibis nofttis
vulgatisnonla-
tius , nec vc in
prxdsdo eminet. Tefta tenuior multo , nucleum
quoq-, paruum,fibiquc proporcionatu concinet.

BALSAMI PER.VVI ANI fRVCTVS

MITi€ FORMA.

FRuCtus Exoticus concclTiisii Paludano , in¬
quit Clui. Exo-t.lib.z.c.io.in aquam comemus,
non mergebatur . licet (aris gtauis, & nucleum
contineret, vtex ftrepiru quem agitatus edebat,
eonie&ilram faciebam, vncialem fuperabae ma¬
gnitudinem , metx formam quodammodo refe¬
rens, hoc eftab'amplaballfcnfim gracilior adur¬
gens , cineracei fort£ coloris. Paludanus ad fe
mi ffum feribebat pro fruiffu Balfami Peiiiani : al¬
terius tamen erat- iormar , Sc valde ab eodific-
rcns quem eo nomine ante multos annos acci¬
piebam, ( Lc&or eius iconem inuemet in prima
tabella cap.xxvm huius libri ) vt ex vtriufquc
collatione cuilibet manifeftum elfe poterat. Si
porro vterque conferatur cumfru&ua Nicolao
Monardes Baifamo Pcriiano attributo neuter

BALSAMVM EX PERV.

Cap. XXXIII.

ript. Alfamum Pernuianum quod ante aliquot an-
33 nos abllluftrill.PrincipilTa D.Dorothea Du-
cilfaLotharingix , vidua Illuftriif. Ducis Brufuic.
&c. ( edm ei iti graui morbo a con filiis edemus)
Nuclilalndica Ouivix maiori reconditum, gra-
tiofo &c liberali dono accepimus , liquor eft pon-
derofus, melleae confidentia:, denfus, lentoris
r refinacei ; color ex rudo ad nigrum vergens odor
fragraniiffimiis , Styraci$,ad Benzoini fu au ita te m
nonnihil accedens, & qui fua fragranti a totum a-
, deb conclane perfundat, duique perfenerct. Sa¬
por fubacris, linguam mordicans. Dentibus attri¬
tus lentus, necillico feparabilisadhxrefcit. Flam-
mam facillime concipit igni admotus, fuauitcrq-,
olentem fi militer fumum fpargit. Aqux mictus
mox fundum petu , in qua exiftens , fi velftatim
digitis atteratur , albefeit : nec ideb lentorem de¬
ponit, fed inftariefinsc digitis etiam magis, quim
dentibus adhxret-

Le «Stores confiderent idcfmne fit cum nodro
nirtlis hoc quod defcwbit Monardes his verbis : Balfa-
('Bal mum rouxIndix,Xilo , liquor cft, qui ex noux
°u,* ' Hifpanis lictoribus prxftantidimus ad nos impor-
anrdii tatur , & nomen obtinuit ob iofignes

Tora I.

admirabiles eius virtutes huic cum ^€gypti vero
Baifamo communes.Prouenitex arbore, Granato Arbor BaL
maiore,foliis donata vrticx,di Redis, tenuibus. *rtu*

Fit autem duobus modis. Primus :Fi(Toincifu- Romule
ris cortice liquor exltillat tenax fubalb*dus. AI- fuit
ter, Indis vficatus. Di lfe dium truncum & ramos r
in minuti/fimafruflula , in capaciffimum Lcbe- 1
tem aqua plenum conficiunt & bullire finunt,
quod fati s lit. Qua refrigerata oleum fuperna-
tans conchis colligunt ; quod pro Baifamo ad
nos inuehitur, &quo i dic communiter vtuntur.

Colore ed pullo , ex ruffo fci licet ad fufeum ver¬
gente, odoris fuauiflimi. Neque verb aliter af- -djjeruandi
(eruatur, quam vafe argenteo, danneo , vitreo rAn 9
aut vitreato,propter infignem penetrandi vim.

Idem parte fecunda ait: Qui per incifionem
exftjllac, ad nos non adfercur.Multo enim labore
colligitur. Iim vero nauibus quibufdam^ con¬
tinenti America: &c noui orbis folventibus ma¬
gna copia Balfamiincifura extradi ad nos inferri
coepit. Illud autemex arboribus quibufdam eli¬
citur , arboribus cius Balfami , quod per deco-
dionem paratur , fimilibus. Hx funt magnitu- Arboret
dinisprocerx , a quibus ad radices rami plurimi Balfami t
extenduntur, duplici conice cedi, exteriori crafi. 1u*les
fo, Quercuum cortici limili , tenui altero, quiin-
teriorligno proximus adhxret. Ac mna hos duos
cortices Balfami liquor colledus pervulnus ex-
dillat, albus, pellucidus , odotatiflimus. Huius
Balfami, vel fola guttula toti amphorae prxceden-
tisprxfcrtur , quod vius eius cuiuis manifeftum.
faciet. Et certo mihi petfuadeo , huncce. Balfa-
raura Aegyptio illo vero , quo iam a tot feculis
caremus, prxdancia & viribus ncuuquam elfe in¬
feriorem , ita vc illum etiam ido mtiho pretiofio- ^ru{lut
remexidimem. Eft ver6 mihi illius fructus, exi. (X,£MUS
gtms quidem pro arboris magnitudine , cicctif- si/k?uj
quegrano vix maior ,gudu amaricante, in filiqu? v!ui f"?
fitmmo latitans, qux digitum lata, cQmprelfa , al- au*
ba atque tenuis cd. Eo frudu vtuntur Indi m
fuffumigiis ad capitis dolores atque fluxiones tol¬
lendas. Idem Monardes proponit iconem pro
Balfami frudu. An verb refpondeat eius deferi-
peiuni , indicent qui viderunt aut videbunt. Clu¬
dus fane eam omific. Confideret Lcdor , quan-
tdm differat ea icon a Balfami frudu Cludi , de
quo nos ante.

Amatus ,Opobalfamum (inquit) quod e Pe¬
ru regione noua adfertur, purum & fi t^cerum cf-
fe crediderim , cdm tantx fit fragrantis Sc odo¬
ris , vt omnes alios prxdantiflimos odores an¬
tecellat : quod, vt tradunt qui arborem illic vi¬
derunt ex arbore Pinu perfimili non adeo ta¬
men procera colligitur, gudupingue, acutum,
diu in ore faporem retinens , odoris ad Belzui-
num tendentis , colore dc fubfhntiaaqux mel¬
lis infpiffatx. Manifeftum non elle ciufdcm fpe-
cicicumludaico aut Aegyptio : quanquamTro-

gus Pompeius arbores Opobalfami, qux in Iu-
dxa nafcebantur , Pineis fimiles fecit , ita vehas
arbufculasPerudclincalfe vifus fit.

Matth. liquorem, qui cx Occidentalibusln-
diis odoratiffimus adfertur, liquido Styraci ad¬
modum fimilem dicit, quem qui deferunt, in¬
quit, BalfamuVn vocant. Verumtamcncum,te-
fte Strabone, Balfami lachrymaladeo colore fic,
crediderim potius nouum liquorem hunc , ve¬
ram Scademvel Styracis liquorem, quim Bal¬
fami: ob idque non elfe penitds ab re fi quifpiam
eo Balfami loco vteretur.

At Lacuna audentius, Bahamum fcribit,cx ao-
ua Hifpania non verum eft B alfamum, fed oleum

B b 4

Amatus

Odoris fra¬
grantia

Arbor Pt .
no (m/ sii*

Differt a
ludat (»
Baifamo
T 'rogi Pom *
fit] B alfa¬
mum
Matth.

btyractf e-
leum

(

i

i9s HISTORIAE PLANTARVM.

Oleum In¬
dicum.

CelL Tltr.

Mif.

Styracis puriflimum. Et alibi: Balfamum odorife-
tum quod adfcrcur ex noua Hifpania cft Diofcor.
Styracinum oleum.

Scniiger. Confularous (cicntiflimum Scaligerum. Is ad
dod.umax. Cardaimm fic fcribit. Qua: de Goacomax pingis
arbore, vnde oleum fiat Indicum , Balfamum ab
Hifpanisappell^tum:cur cius facies non perfuafit
tibi, vt Iuaaicx Balfamo congenerem iudicares:

Balfamii. Siquidem vt Balfamum Theophraft. ita tu hanc
rume* h Punica: fimilem agnofcebas. Eft apud nos liquor
■tntUs ar or js jntcr alia Indix monumenta. Balfami vires mul¬
tas xmulatur. Non omnes expertus fum. Tan¬
tum in aquam ftillatim non diffunditur, fed ne¬
que lac cogit , neque fundum petit.

Collegium Florentinum quoque & Borgaru-
cus reflantur proBalfami liquore Balfamum ex In.
diaaduehi.

Profpcr Alpinus mfuo Dialogo de Balfamo,
Balfami Occidentalis India:, Amati & Monardis
meminit. Idem, Balfamum, inquit , nunquam arb
aliquo noftrorum vel Arabum vifum cft neque
auditum *: nififoitc produceretur nouiffime ab
Occidcntalibuslndiis delatum, aquibufdam pro
°mim fulsi* legitimo Opobalfamo receptum, qupdfilfum ef-
fi- plane conflat.

adulter mu M. Fumee in hift. gen. Indix fcribit: In Infula S .

Dominici Baliamum adulterinum prouenire cx
•Ceacennx- arkore Geaconax,ncc elfe eiufdcm bonitatis cum
tvtropim. Aegyptio velludaico. Ad flumen Maragnon in¬
colas coquere panem cum Balfamo , aut (altem
cum liquore ei fimili.

Goropius:quid dicam,ait,de arbore ex Atlanti¬
co orbe ,qux liquorem illum fuppeditat nobilif-
fimum,quemob odorem , fuauitaccm , & maxi¬
mas recentium vulnerum curandorum vires, Bal-
Dm ftue- /amum vocamus? Eius, duo genera 1'unt, alter cor¬
tice incifo limpidiflimusdiftillat.haud fecus atque
oleum Abiegnum:a!ter excoquitur & iccirco fpif-
fior eft.

Cxfalp.nouum genus Balfami cx India Occid.
ex ruffo ad nigredinem vergens : arbori folia Vr-
ticx: Indi appellantXylon:decoquunt ramos &
colligut oleum: Lachrymam etiam excipiuntifru-
<ftns Ciceris modo inclufus &c.

Balfamum Peruuianum compaflum, quod im¬
mixtum in aqua fublidet,Lob. qui alibi Peru-
uianu illud officin. Opobalfamum vocans,mini-
mc fincerum vtplurimdm elfe putat.

Balfamum Indicum feu Occid. Hift. Lugd. Mo-
nard.fru6luui Balfami dicit : Lmocier , Fruiit de
Butime ;

Eius vfus , autore Monar. in Medicina tantum
celebris, & ab eo ipfo fere tempore, quo innotuit
IndiSjHifpani quo que Indorum exemplo co vul¬
nera pcrlanaiunt. Tum primum tanto erat in
pretio , vt vncia vna decem aut etiam viginti du¬
catis venderetur. Hodie vero libra vna non plu¬
ris tribus aut quatuor emitur. Romam primum
delati vncia ccntumducatis fuitdiuendita. Nunc
tam copiose eo delata, haud ira magni xlhmatur,
vt etiam amici hoc fe mutuo ditent dono: Ade o
rerum abundantia homines in fui rapit defpeclu.
Nam quod rarum in principio fiequcnttfUmo
fuit in vfu , illud vulgatum nunc melioriquc
emptum pretio fere contemnituryauxta lliud:

Omne rarum carum , vilefcit quotidianum.
Porro triplex eius vfus medicus. Aut enim per os
introrfum afliimitur, aut foris applicatur, aut Chi¬
rurgicis remediis permifeetur. Sumptum man£ a
ieiuno Afthinaticis vtile eft, &vefice labes & vl-
cera abftergit. Menfes ciet fumptum,& pefli mo¬
do fubditum.Dolores Ventriculi inueccxatoi; i e»

Yj lon.

Vires &
Vfus.

Vcendi

modi.

Ajlhm* .
Mtn/es.

F' e Btri.uk

nit lintftu matutino repetito , eumque roborat.
Hepatis vitia corrigit : petftus alleuiatinfardhr.iu-
uentutem confcruat. illuflris mihi notus heros, c‘ 1
qui ex huius vfu frequenti artatis vigorem iuueni- /nudt
lem eundis reprxfcntabat , abfque vlla corporis l0K/m
raoleftia. Pthificis plurimis profuit. Fcemincfte- Pbtk,\
riles, pefli vicc feliciter admiferunt. Omnes fri- Dolu
gidos & flatulentos dolores apprime demulcet li-
tu calido aut hnpoftto linteo eo imbuto. Refol- ^ ’
uit enim, difctitit, &apoftemata antiqua frigi- Apojy
daabfumit. Membra roborat impolitum. Cere- r.,
brum confortat mirabiliter, doloremque lenit a ^er'A
qualicunque caufa obortum. Paralyfin tollit , fi Pa'*
caput, ceruix & fpina parfque ipfa refoluta eo illi- Ng I
natur. Omnibus pariter neruorum imbecillitati- Spa\
bus&Spafmismedetur. Ventriculo illitum , aut
panno calido induclum concodionem adiuuat,

& robur ci addit:flatus d.ffipat: oppilationes eius
Lienifque remollit atque aperit : Intellinorum
cruciatus abigit, calide infufum :Vrinam prouo- Vrjt I
cat illitum: doloribus iundurarum mire confert,
in quibus, atque adeolfehiateis primas cener.Du- I
rities Sc apoftemata refoluit. In neruorum paf-
fionibus nulli fecundum. Deftillationes quafuis
abfumitacfiftit.

Sic & in Chirurgia varios habet vfus , cum per
fe , tum aliis medicinis admiftum,qux omnia par- CUS1J(
ticulatim exponere lor.gum foret. Cuique perito
artifici debitus mifccndi vtenaiq-, modus reii&us
efto. Vulnera qu;ciiis,etiam capitis , vbi cranium rutui
non fiadumfucritjcontufioncsitem &: fugilla-
taperfarat. Sed vulnera etiam recentia fine fup-
puratiorc glutinat.

Eius vfus apud Venetos ad plagas celeberri¬
mus cft, <Sc vel ‘intra triduum vulnera rellituit:
omniaprxftat.qux ad vulneris glutinationem re- i
quiruntur, vr non cernere egenorum thefaurum
quis dixerit. Nervorum iundiirarumque,omnia •
denique tam recentia quam antiqua vulnera vel ^ ^ |
perfe , vel aliis permixtum, mirum quanti felici- ' y|
tate perlinet. In febribus chronicis fpina eo ca-
lenteinunda paulo ante paroxifmum , fu per- Hor\
hauftifqueftatim vini aliquot guttis horrores abi¬
git &anteuertit difeutiendo. Sed repetito vfui
opus cft.

Cefalpinus tradit , Balfamo ex IndiaOccid.de-
lato magnas vires tribui , prxeipue vulneribus
glutinandis , &!cxteris ad qux Opobalfamum
Aegyptium laudatur. Idem ad fupraferiptos af-
fcdus omnes deprxdicat, fi quatuor auc quinque
guctx vino vel aqua modica vel intra fauces in-
tromitantur fenfim degluticndo , ita tamen ne
linguam attingat, vt velguftum deprauet vel ei¬
dem pertinacius adhxreat.

BALSAMVM DE TOLV

A Rborcs e quibus colligitur Balfamum dc Te- f
lu , iaquitMonardcs , pumilis Pinis fune fi-
miles , multos ramos, quaquauerfumfpargentcs, Cerj
foliaque Cerati* fimilia obtinentes, perpetub vi- ho.
rentia. Del.

Prxferun tur domefticx & in cultis natx.

Colligunt verb hunc liquorem Indi vulnerato
& incifo arborum cortice, qui tenuis & tenellus
cftjfuppofitifque & arbori adnexis vcluti qu buf-
dam cochlearibus e Cera nigra, in filis regionibus
nara confedis , que emanantem e vulneribus li¬
quorem excipiant , quem deinde in alia vafcula
ad eam rem parata effundunt. Id vero ferucntiffi-
mO' fieri fp-U UCCRjfle cft, yt liquor facilnls emanetf

nam

LIBER III

*9 7

tlfamt

■jcn/tio

ibr

Ifamii
d ttnum

nim fio&u ob frigiditatem nihil effluit. Erumpit
etiam interdum cx ipfis arboris nodis Sc alus
nonnihil liquoris, qui cftm exiguus fit, & in fo-
Ia:mdecidat,perit.

Balfamum vero hoc colore eft rubro ad aureum
rendente, medi* inter liquidum &denfum con-
fiftentia:, glutinofiis admodum , Sc vbicunque
reponatur firmiter inhxrenS : fapore dulci & gra¬
to , nec fi fumatur naufeam mouente , quemad¬
modum reliqua Baliama , odore excellenti (fimo
&Iimonum fragrantiam quodammodo referen¬
te , fic vt vbicunque reponatur , abfeondinon
poffit, ied fuo odore locum gratiorem reddat , ac
etiam pauxillum in vola manus attritum, fuauif-
fimum fptret odorem , vt Iafmini fere.

( Lufi. quoque tradit nunc recens aduehi ex
conticentis quadam Prouincia inter Carthagi¬
nem &: Nomen Dei Cm ,Tulu ab Indisappellata:
ideoque Hift.Lugdun. Balfamum Toletanum vo¬
cat.

Monardespauxillo fimiliBalfamo a Morgano
fubfiiume Londino difcelfum donatum fetefta-
tur.

Bilfamxushicliquor , vt idem refert apud In¬
dos maxime celebris eft , ob infignes eius facul
tates,;i quibus edotfti deinde Hi/pani, cum miros
eius effe&us animaduerteainc , pro re maximi

firetii inde in Hifpaniam detulerunt , magno il-
um illic redimentes ,nec.ibs tc:quandoqu'dem
prxftanuus ellc maioribiifque facultatibus
pollere videtur , eo qui e noua Hifpania aduehi-
tqr. Eius facultates infigne* fune , quoniam inci-
fione elicitu , quemadmodum olim B-dlimum
in Aegypto : ad eadem omnia , .idquar illud cele¬
bratur, efficax. Omnia recentia vulnera curat,
confolidat ,glutinatque labra , nec materiam pu-
rulencaminiis exoriri finit : quodque maius eft,
nullum cicatricis vcftigium curatis vuloc-ribus re¬
linquit , fi eorum labra probe iunfta fuerint.
/ti W- Quapropter in faciei vulneribus lingularis eil.
r P r i m dm a u t e m em u n d .1 n d um e ft v n 1 n u s , ab om-

\idirm- ni fpurcitic , & vino eluendum : deinde eius la¬
bra probe vnienda, BaKamiimque fubtepidum
illinendum, & lineus pannus dunlicatus eodem
Balfamo inrin&us luperimponendns , atque ita
colligendus,vrlabra hiare nequeant. Poftruodum
vi&us ratio fit tenuis , feseturque vena fi nccef-
fefit, quarto demum dic foluarur ligatura ( niii
fymptoma aliquod ante folucre cogat ) A: vul¬
nus conlolidaturuinueirietur. Quod fi lingulis
diebus vulnus curare necefie fit , lineum pan¬
num Balfami intin&um liquori fubnde adpo-
n en d© gl u ti n abi tur. Ete n im ei us facultas e ft p ro-
hibere, ne maccriain vulnere generetur. Prarfer-
tim vero rtde eftin vulneribus in quibus Confra-
ifia fint olla, exemptis prius iis, qua: feparata fint
fragmentis ,& reliquis inulis, quoniam Balfami
ficu Itas eaexpellet,vulnufque fenfim confolida-
i bit.

ner* Mirje etiam virtutis eftin articulorum vulne-
\-Mloru ribus Ac neruorum fe&ionibus , omnibufque
pun&uris : etenim ea curat Sci contratftione li¬
berat, ne partes inutilesfiant , & motupriucn-
tur.

Alte penetrantia & cuniculofa vulnera curan¬
tur huius Ballami albo vino mixti per Syringam
inie&ionc , & poft ternas deinde horas cius edu-
< Hur« &ior*e. Idem ntm vulneribus pumfiim infli&is,
femel in dic mediocriter caiidum inficiendo. V-
rile praiterea eft in contufionibus , reliquifqne
Chirurgi operam requirentibus , modb nullain-
figms inflammatio adiit : Ea yerbeonueniettti-

Defluxu

Paralyfit

Vhthtjt*

Quartana
T er liant

bus medicamentis fublata , Balfami eft vfus. In
morbis in quibus Chirurgi opera non eft necef-
faria, plurimdm profunthauftac eius aliquot ex
albo vino gutta:, veluei in afthmate. Capitis do- Aah)
Iorem d frigida caufa prognatum lenit lineus
pannus eius liquore tintfius c ipici circumligatus.
Temporibus adpofitum , omnem defluxionem,
in oculo sprxfercim, cohibet , eorfi nque dolo¬
res ieuat : pra: calidum cerebro impoficum dolo-
iem tollit , roborat , Ac Par.ilyh remedio eft. Vfi
lunt Sc nonnulli Phthifici , mane aliquotguttas £
manu lambendo , magnumque fenferunt com¬
modum, quoniam pcdlus egregie expurgat. Ali¬
quot eius gutta: cx aqua vira: calida initio rigoris
in quartanis aut tertianis diuturnis & importu¬
nis fumptar, vtilesfunt: fcd etiam ante frigus eo¬
dem Ballanto feruenti oleo rutaceo permixto cer-
uices inungenda:. Si quis ab orificio ventticuli ventfi(&
ad vmbilicum vlque inungatur , ventriculus ro- lue.
boratur, & dolore liberatur, languens c.bi appe¬
tentia excitatur , concodho m atur, fLtusdifcu-
riuntur. At longe maiore efficacia iftqd moli¬
tur , fi aequales Ba! fimi Si olei Nardini compofici
vel fimplicis partes mifceantur : f ici luis etiam illi¬
nitur. Longa experientia apud Indos probatum
eft, eos qui Hydropicorum fn morem tument, fi Fentru rac
hoc Balfamo aquis panibus cum vnguento ape- mor
ritiuo mixto ventrem illinant. Lienis regionem
prarferrim , magnum leuamen feniire : quoflibet Tumorc
tumores & crdem.ua cuiufamquc parris corpo- d,™f!rd
ris rcfoluit : omnes dolores a fiigida caufa pro- farnum
manantes , etiam diuturnos, tollit , emplaftri Dolores
modo applicatum , & continue delatum donec
fponte decidat. Eofdem eftedhi* prxbet caiide
adpofitum, lineoqu® panno, qi.i aqua vita: fele-
dhftima Sc calefadta madeat , fiipcrnnpofito , vbi
fiint flatus, fiueutventte , fiue in ajit corporis F’
parte. Magnx eft etiam efficacis in Nephritico Nephnrft

doloredi fecucns cum aiiis oleis ad eum rnotbum '
vrilihus mixtutu illinatur : concradomm nemo¬
rum dolotena lenit , Sc fi per fummos arftus illo il¬
linantur Sc fricentur,eos‘re!axu. Parotides feu
Scrophulas c.xcas Sc apertas curat. Alias prxterea
multas facultates obtinet hic mirabilis hquor,
qux me latef«:fed quas mteiligere potui, vniuer-
io orbi notas facio, vt ad ab prxclaro medicamen¬
to, &ta mi n.fignj bus viribus pr.xdico ( quibulque
longe plures Sc maiores tempus deceget)quilibct
vti queat.

I3ALSAMVM NQVVM FR.VCTV

RACEMOSO.

A':

Vtor gene-
,,ralis hi Ho¬
ria: Indiarum

narrat in India Sc
Hifpaniola infu¬
la plancam qua¬
dam fponte na-
fci , arboris ma-
gnitudine,vtpo-
te quxadduoru
hominum pro-:
ccritacem inter¬
dum allurgat i
caulibus cire -
reis , foliis viridi¬
bus , fupenore
parte magis
quitm inferiore ,
grandibus Sc am-
plis.,cofta craflio-
rc elatiore pea'

Defcrlpti^

«•* HISTORIAE PLAN*TARVM>

F rufius.

JExlr.ibedl

nttit.

'Polii de «
Jeriptn.

Locus

Vires

flu¬

xus.

de-

Jt.H
Vulner*
Morbi fri •
£tdl.

V tntrien-
l»r.

per mediumdiuifis foliorum pediculis non vire-
'tibus, fed rubcfccatibus. Fru&us eft racemofus,
longus, inftar manus digitat^acini eius rari ,viren-
tes,quandoque rubefcentcs , & qui maturefccn-
do magis ac magis rubefcunt. Succum cx eo hoc
modo extrahunt.Cymas & afparagos teneros hu¬
ius planta? colligunt, alii racemos addunt, &ex
his fiiccum exprimunt, quem in aqua coquunt ad
dimidias: deinde magis ac magis ad fapx aut mel¬
lis craditudi nem. Relidere linunt, & ad vfum re¬
ponunt. Eius folium hic ad viuum eft exprelTum,
vtroque extremo acuminatum,fex digitos longu,
latum quatuor cum dimidio.

Reperitur in multis locis Ifi/iihe Hifpaniolz.

Vkeribus &c Vulneribus admouct: languinem
enim reprimit : terget Sc mirifice eis medetur,
etiam vero Balfamo efficacius. Ex cius fummitati-
bus deftillatur aqua , prxftantior aqua vita: , vul¬
neribus vtiliUima, & morbis omnibus qui jk fri¬
gore ortum habent,vti dolori ventriculi aut par¬
tis alterius, fi diebus aliquot bibatur.Refert Hift.
Lugd.

De hoc Balfamo Pofthius Eledtoris PaL Medi¬
cus do<5h£fimus fic cecinit.

JJoc fertur exHifpania
Nouanouum , ecce Bal fumum ,

Aegyptio haud minus potens.

Odore nam fuauifiimo.

Nares caputque recreat ,

Morbifque prode ft frigidis
Infirma firmans infera.

Idem dolores corporis
Totius illitum leuat:

Vnguento & omni fortius
Cruenta fanat uulnera.

Hiram 6 Dei potentiam!

BALSAMVM VERVM, XYLOBALSAMVM,

CARPOBALSAMVM , OPO-

ballamum.

Cap. XXXV r.

rtjlobalf,

m.%

ETfi alio for
tallis loco, I
ipfiim fpe&e
mus fruticem
Verum &Iudai
cum Balfamun
dici potuiffet
cur tamen hu<
referremus , &
Ballamorum ci
tatorum tradla
tio,& liquoris,!
non arborum fi
militudo , ipsa
queadeb tra&a
tionis ratio po
ftulare videban
tur : vttaceamu
huic conueniri
cum Terebin
tho,fru£hi, £
huiusoleo iftu<

vel adulterari, vel eidem fubftitui , aliaquc qu:
fuadere poterant , hoc poti/Iimdm loco .‘dc ei
tradendum.

Porro vt a nobis notis exordiamur , exoleti ili
ramuli, qui Xylobalfami nomine in Offic.vendi
^tur^ncc lapoiem nec odorem vllwfl eufijeotcn

fenfibu 9 Jingerere (olent, contorti , digitali craflt-
cie , duplici cortice intedi, exteriore tenuion,ru-
gofo , cinereo, aut ex cinereo ruflefcentc, interio¬
re crafliore,fufco, textura fatis compada : nodofi
funt admodum &c multis tenuibus ramulis bra¬
chiati.

Carpobalfaminomincin Offic.habentur femi-
na Terebinthi acinorum oblonga forma &ma-"'n
gnitudine , pediculo breui donata , cortice rugo-
fo ,fufco, quatuor coftis in totidem quadrantes
difiinda,cui fubeft tenerum putamen album, fx-
pe callum , interdum nucleo pingui dulci,nili vc-
tuftate nimia rancclcat,grauidum : alioqui fapor
efFcetis,cuiulmodiinofficinisalIeruarifolentgra-
na,nullus : nullus odor.

In ipfiusvcro arbulculx deferiptione , mirum
quam inter fe varient autorcs,vt patebit in pro-
greflu.De namque tam pretiofa , tam rara, fed tam
principibus atque magnatibus omni tempore ex¬
petita aliquid folidi medicum & Bontamcum Icifi.
fepareft. Operxpretiumigitur laduti fi autorii
tam prilcorum quam recentiorum, dc inter hos il¬
lorum potilfimum qui Aegyptum peragarunt,
eiufquelolum natale viderunt obreruata in me¬
dium producamus, exorfi a Theophuft.Bota- ^ ,
nicorum vetuftiffimo.

B.dlamum , inquit ille, in valle Syrix gignitur, Loci!
in duobus tantum,vtifcrunt,hortis,quorum alter
viginti iugerum eft:, alter multo minor. Ar -Arba
horis magnitudo , qux magnx malo Punicx , ra -frr,f\
mis valde multis, folio Riux fimih,fcd fubcandi-^^
diore, perpetub virente. Frudus fimilis e II Tere- Tc.ri
bimho,magnitudine, figura & colo re, valde odo-fimn
ratus ,ipsaque adeo lachryma odoratior.Hanc ex
incilura colligi tradunt in caudicem fada vngui-^jij
bus ferreis circa fuprema,fub iydere, xllu feruen-
te.Colligi xftace tota perhibent nonnulli, verum
haud multum elle quod effluit, ncc magis vna
concha plena in diem colligi. Sed odoris fiiaui-
tate eximia &diffufaprxftare, adeb vt vel tantilli 4 ,
odorlongum fpatium permeet : fedfincerum ad \ff*
nos nullum aduchi, ledciimcollcdum eft atque
permixtum: multarum namque rerum permiftio-
ne vitiari , dc quod in Grxcia venditur
fxpe adulteratum clTe : Sed dc valde' odo- yirg
ratos elle huius arboris ramulos, hofque quotan- ream
nis putari , non tam vc reliqua valentiora leruen-
tur ,qu;lmvt emolumenti plus comparetur : ven¬
di namque vel illos magno pofte pretio. Atque
huius arborum cultus caufam cd imbres referunt,
quos crebrb decidere perhibent : Sic dc virgarum
amputationem caulam quandam efie dicunt , ne
procerx fiant arbores. Etenim frequenter puta- cflr'
cx vel attonlx, virgas tantfim emittunt , necjin^"'
vnum caudicem vires intendutur. Sylueftre Bal-/4, '
farnum nullibi extare accepimus. Ex maiori hor^
to vala duodecim plena colligi, qux congii dimi¬
dium capiant : Et ex altero duo tantum.Sincerum
vendi duplo ad argentum pretio: pro ratione mi¬
xtionis. Balfamiprxftantiamprxripu^ in odore Prot
confidere uideri.

Solinus in Po'y hift. fimiles vicibus ftirpes efie v,n
tradidir. m,l‘

Strabo Cofmog.i5. Ballami hiftoriam paucis
complexus eft, his verbis: Hiericus eft campus ii Vtrt
montanaquada valle circundacus , quxin theatri Balj
fpecicadipfum dcclinat.Hocir.loco eftPalmetu, tDPc
cui immixta eft etiam alia materies domeftica , dc
ferax, Palmis abundans , Ipatio ftadiorum C. &
totum irriguum Sc habitationibus plenum. Vbi
& regia eft , & Ballami viridarium , qux arbor a-
^onwuu^ft^^ijliicyfaiCytifo ^Terebintho per-

finidis

LIBER III-

*99

iptto.
f0&
itrttho j
4.

imum

fimtle

iflon

.//4-

fimilis : eius corticem fdndentes faecum in vafis
fufeipiunt, tenaci ladti perfimilem ,fufcepius au
cemin condiiscoagulatur. Dixerat autem eode
lib. in Arabiaapud Sabaeos tradra maritimo thus
&myrrham&Cinamonum nafei : in ora etiam
Balfamum Sc quandam aliam plantam valde odo¬
ratam. Etrurfus: k Iordane lacum efle: qui aro¬
maticum Iuncum Sc Calamum ferat : habereet-
iam paludes. Lacum Genefareticum vocari. Gi¬
gnere etiam Balfamum. Videtur autem Strabo
Sylueftre Balfamum aliquod denotare , eo quod
/ponte in maritimis Sabaeorum nafei tur,etfi iftud
incognitum fuerit Theophrafto.

EtDal. aperte feribit filueftre illud efle. Pau-
fanias in Boeoticis Balfami arbores in Arabia de-
feribit , Myrtorum magnitudine, foliis Amaraci.
Videat Ledtor reliquam hiftoriam viperarum fub
cius fronde latitantium , quam longum effet hic
referre.

Sed confulamus potius Plinium , qui non pa¬
rum Balfami hiftoriam ex Veterum monumentis,
fuifque annotatis illuftrafle videtur. Poftquam i-
gitur de pluribus Arabia; Sc Aegypti odoratis tra¬
didi flet , omnibus odoribus prxferri ( inquit)
Balfamum,vm terrarum Iudxx conccirum, quon¬
dam in duobus tantum horris, vtroque regio, al¬
tero iugerum xx.non amplius, altero pauciorum.
Seruic nunchxc , Sc tributa pendit cum fui gen¬
te, in totum alia natura , quam noftri externique
prodiderant. Quippe Viti ftmilior, quam Myr¬
to. Malleolis feri dicitur, nuper vindta, vt vitis : Sc
implet (at nunc implet Dalcc. ) colles vinearum
modo , qux fine adminiculis fe ipfx fuftinent.
Tondetur fimiliter fruticans , ac rafttis nitefeit,
properatque nafei , intra tertium annum frudbfe-
ra. Folium proximum Rutar, perpetua coma. S^-
uicre in eandem Iudari , fleue in vitam quoque<
fuam. Contra defendere Romani, & dimicatum
pro frutice cft. Seneque nunc eum Fifvus : nec
vnquamfuitnumerofior -ut procerior. Proceri-
tas in trabi na cubita fubfiftit.

Arbori (Xylo baf farno .'trio genera. Tenui & ca¬
pillacea coma, quod vocant Eutlunfijn. Alterum
fcabroafpedhi, incuruum, fruticofum, odora¬
ti us : hocTrachy appellant.Tertium Enmcces , quia
eft reliquis procerius, loui cortice. Huic fecunda
bonitas, nouiflimaEutherifto. Semen eius (Car-
pobalfamnm) vino proximum guftu , colore ruf-
fum, nec fine pingui : peius in grano, quod leuius j
atque viridius. Ramus craffior, quim Myrto. In¬
ciditur vitro, lapide, ofleifve cultellis. Ferrohxdi
vitalia odit. Emoritur protinus , eadem amputari
fuperuacua patiens. Incidentis manus libratur
artifici temperamento, ne quid vitra corticem
violet.. Succus ( alibi oleum vocat) e plaga ma¬
nat , quem Opobalfamum vocant , fuauititis
eximia: , fed tenui gutta : ploratu lanis parua col¬
ligitur in cornua. Ex iis nouo fidtili conditur
crafllori fimilisoleo, &in mufto candida. Ru-
befeit deinde, fimulque durefeit e tranflucido.
Alexandro Magno res ibi gerente , toto d:e
arftiuo vnam concham impleri iuftum erat. Om¬
ni vero fcECunditate e maiore horto congios fe-
nos, minore fingulos, cum duplo rependeba¬
tur argento ( Quem locum ex Diofcor.ledtficre-
ftituit dodtifl. Budxus I1b-5.de afle : Anni vero
foecunditate e maiore horto congios fenos fin-
gulis annis, cum Sc duplo rependebatur argen¬
to. ) Nunc etiam fingularum arborum largior
vena, ter omnibus percutitur xftatibus , poftea
deputatur. Etfarmenta quoque in merce funt
LCCG. ( denariis trecentis. ) Amputatio ipfa

furculufque vxmic intra quintum demum an¬
num. Xylobalfamum vocatur , &coquitur m -Xyfcbal/a-
vnguentis. Pro fucco ipfinn fubftituere Offici- m*m
na:: corticis etiam ad medicamenta pretium cft. neum
Prxcipua autem gratia lachrymx , fecunda f emi - /Um,
ni, tertia cortici, minima ligno. Ex hocbuxofum Cortex.
eft optimum, (mppoy Diofcor. Plin. videtur le- L*Zm ^ele-
gifle -7rJiaS\i) qucyd cft odoratiflimum : efemi- S“7misde
ne autem maximum Sc pondcrofiffianim , mor- lett».
densguftu, feru^nfquc in oie.. Adulteratur Po- Adulterii
trxo Hyperico , ( femine Hyperico fimili , quod
a Petra oppido defertur Diofcor.) quod coargui- ii>Zn0Jc-
tur magni tftdi ne , inanitate, latitudine ceu lon- Lacrp
gitudine, odoris ignauia, fapore Piperis. Lachry- pr0b.ui7*
iU2 probatio ,vt fit pinguis , tenuis, & modice
ruffa,& in fricando odorata. Secundus candido
colos, petor viridis crafliifque [cxfiiifquc Dalec.]
pedimus niger. Quippe , vt oleum fenefcic. Ex
omni incifura maximd probatur , quod ante fe-
menfluxit. Et alias adulteratur femine fuo ( fe¬
minis fucco. c h.) vixque maleficium deprehen¬
ditur guftu amariore. Elie enim debet lenis, (lx-
uis Diofcor.) nonfijbacidus , odore tantilm au-
fterus. Vitiatur Sc oleo rofx, Cyperi, [Cypri m. Aliud*-
Sc ch.] Lentifci, Balani , Terebinthi, Myrti, Re-
fina. Galbano , cera Cypria, [ cerato Cyprino
aut Myrtino Diofcor. ] prout quxque res fuit.

Nequiflime autem gummi , quoniam ipfum quo¬
que inhxrefcitmanuinuerfa,& in aqua fidit: quae
probatio eius gemina eft. Debet ilneerum & in- Probutie
hxrefcere : fed hoc & gummi additu f agili cru-
ftaeuenit. E: guftu deprehenditur. C.u bone ve¬
ro ,quod cera refinaque adulteratum eft , nigrio¬
ri flamma, Nam meile mutatum ftatim contra¬
hit mufeas. Prxt.rea finccri denfatur in tepida
aqua gutta fidens ad ima vafis , adulterata olei
modo innatat : Scfi in metopio vitiata eft, cir-
tulo candido cingitur. Summa probatio eft, vt Summ*
lac coagulet , in vefte maculas non facjat : nec prol«no
manifeftior alibi fraus. Quippe millibus dena¬
rium fextarii empti : vendente fifco tricenis de¬
nariis vxneunt. I 1 tanuim expedit augere liquo¬
rem. Xylobalfamo pretium in libras vi. ( xy. Pret,Uf*

M.SC CH.)

Tacicus medicam arborem ait,vt non tam ex Varu* nr*
aliorum erga exteras arbores comparatione , ^ or
quim definite ex hoc patuam arborem efte o-
porteat.

Iuftinus hiftoricuse Trogo Pompeio tradit.

Opes genti ex vectigalibus Opobalfami creuilTe,
quodin iis tantum regionibus [Iudxx gignitur. Loci defert -
Eft namque vallis , qux continuis montibus ve- tt,0*b*
lut muro quodam cin£ta inltar hortorum claudi¬
tur, fpatiura loci ducenti millia iugerum, nomine
Iericho dicitur. In ea valle fylua elt , Sc vbertate
Sc amoenitate infignis , fiquidem Palmeto Sc
Opobalfamo diftinguitur. Et arbores Opobal¬
fami formam fimilem Pineis arboribus habent, vinei f-
nili quod llnt humiles magis, & in vinearum mo- miles
rem excoluntur. Hxc certo tempore anni Bal¬
famum fudant.

Iofephus quoque magnus ille Hebreorum Hi-
ftoricusin Iudxa nafei confirmat. Et Egefippus
de excidio Hierof. Locum ait prope Hicricho ef.
fe , in quo Balfamum gignitur, vi rgultifque inna-
fcitur, qux acutis lapidibus incidant pueri agri¬
colarum , perqueeas incilionesdeftillare humo¬
rem lachry mis pulchre rorantibus.

Diofc. non fblumin conualle Index quadam,
fed Aegypto quoque nafei teftatur , cuius veiba
quoque de Balfamo referre lubet , quod a prxdi-
dis^naxime Plinio, non parum euariet. Sicigicur

HISTORIAE PLANTARVM.

*>■»/«

folia Putx.
y arieta*.

Thenjlon.

CpcUp-

Dele cius.

D depre --
tendatur.
Baljuml
.probatio.

C rrur i n
probatione.

JCylobal 'fa¬
rtu proba-

fructui
delefrus.
Adulteri
fructus \
dtgnojca

flpibal

Sagadwu.

Veie frus
em er pura
£alja//sa,

Galeni m.
tcjnta*.

ait.Balfamum arbor Lycii feu Pyxacanthx [avxc/k^
^■-IctyJySnf : Auic.qucque Lycium habet: alii le¬
gunt /f-jas/u >1 7nif>a.yJ.Y&iif:ac videtur a^/.s/h vocabu¬
lum omnino perperam ex dictionum affinitate
tu 77 r suxi* irrepfille , quod facile concedet, qui
vel ad prodictorum & lequenciumautorum iudi-
cium circa magnitudinem refpexerit , vel ipfum
adeo ;.£yxs/:/cumPyxacantho aut Pyracanthar,aut
Granati, aut Vitis, aut aliqua alia prodictarum vel
dicendaru magnitudine coculerit,] magnitudine
confp citur, foliaque habet Ruto proxima , fed
candidiora multo £<. perpetuo magis virentia. In
v nius Index ccrt i quadam conualle , & Aegypto
nafeitur, differens ipfum a leipfo, fcabritia,proce-
ricatc & gracilitate. Quod igitur in frutice tenue
de c ipillac. um e It , Therifton quafi demcllile di¬
ci. u; : quoniam fortaffis ob gracilitatem facile de¬
metatur. Quod vero Opobalfamum dicitur, xfti-
u s fuS orcu Canis ardoribus excipitur incisa fer¬
reis Vni’ uibus arbore. Sed tam paucum exltillat,
vt qu cannis vix plures quam feni fepteniue con¬
gii colligantur : imbique pondus argento duplo
rependitur. Eft autem bonus fuccus quf recens
e.: validi odoris. (i ncerus, non fubacidus, dilui fo¬
di s, Leuis aftringens,& linguam modice mordes.
Sed varie vitiatur. Sunt enim qui ipfi olea, vn-
guentaueadmifccant, quale Terebinthinum eft,
Cyprinum, Lcncifcinum,Sufinum feu Liliaceum,
balaninum ac Metopium. itdmque mei & ceratu
Myrtinum an: Cyprinum valde liquidum. Hu
iufvnodi verbi maleficium facile deprehenditur.

Siquidem finceruslanexvcfliinftillatiis.fi deinde

eluatur, neque maculam facit, neque notam illam
relinquit : at vitiatus inhxrefcit. Rurfiimquc pu¬
rus ladi inftillatus, idipfum coagirfat, id quod a-
dulteratus non efficit. Quin Sc fincerus Ja&i aut
a q u x i n fu fu s , ce 1 e r i ter di ffiin di tu r a tq uc ia <5t e fci t :
at adulteratus olei modoinnatat, in orbem cir¬
cumagens aut diffundens fefe.ftel Ix in modum.
Attamen fincerus etiam vctuffatecralfefccns C
ipfo deterior euadit. Pono hallucjnatur qui fin-

cerum hunc exiftimant aqua: inffilbtum prids ^d

'm3 '‘Jf-Z-dum^epctere, aCpoffea t‘
qui facile diffundatur & diffluat furfum remeare
Lignum vero quod XylobaUamuin uocant, pro¬
batur recens, farmemo tenui .ruffum, odoratum

quadancenus Opoballamum fpirans. E ftuftus
genere ( nam & huius necclfatius & vfus ) eligito
flauum , plenum, grandem, ponderofum,guftu
mordentem & feruentem in orc, modice Opo-
balfamum redolentem, Alportatur i Petra op
p.do femen Hyperico fimilc.quo fruftushica-

aul teratur : fcd er eo digno Ices/quod imius illud

fit.mane.ignauum.raporePiperis'. Scnbittamen

° , mi nc‘lu_c 'ru*us neque lignum fraudes
v , sdmtttere: torti qubd fucum facillima de¬
prehendi poire exi ffi inaret. Opobalfamum Sy-
nacum , inquit idem , quod a loco in ouo pluri¬
mum & optimum prouenit, alterum quoque no¬
men accepit, Sagadinumque dicituncunctisaliis

melmsquodmPilcftinxpntdiis colligi tur.Qua-

tum vero Falernum vinum eo quod CaupoEes
vendunt, prxftantius eft, tantum Aegyptio O-
pobalfarno SagadinunTvocatumprxft.it. Sciens
icaqueGi enus Balfamum vfqueadci pluribusar-
tibus adulterari , vt internoti vix qiieat.ipfemet
1 i» seam nxmgare & coram infpicere voluit,
quomodo hquoremfundat , ac mde particulam
ceu regulam quandam aliorum fumptim apud (e
(emper habere. Ac mul tas quidem d.dicir emsa-
aultcracionespqux etiam exercitatiffimos latear, t.

quas tamen publicare fcientes dignum non iudi-
cauit,nc praui id addifcetes,in multorum fraudem
ea arte abutantur.

Machinis e Veteribus fere prxcipuisBalfami hi-
ftoriam perfecuti fumus , ftudio omittentes eos
qui obiter tantum de eo aliquid tradidere , vt il¬
lud Virg. Georg.z.

Oiiid t ibi odorato referam [udantia tigno

Balfamdque &c\

Item

Balfamdque & baccas [emper frondentis A~
canthi.

Quod nec fuis caret laudibus in facris paginis.'
Sed reflat ex prxdiftis difficultas explicanda de ^0}
modo colligendi Balfamum. NamThe6phraft.& f.a
Diofcor. ferreis Vnguibus incidi fcalpiue folitas ext
arbores tcftantur. Ac Plinius non folum non fer-
ro amputari tradit, fcd eo lxdi; incidi autem vitro, n‘^c
lapide, oifcifuc cultellis. Quod&Solinusconfir- cor
mat. Lignum, inquicns, caudicis attredtatumfer-
ro , fine mora moritur : eapropter, aut vitro, aut
cultellis olfeis , fed in folo cortice artifici plaga
vulnerandum. Tacitus quoque caucc ne vis ferri
huic arbori adhibeatur, hanc enim paucre ideoq-,

| venas fragmine lapidis aut refta aperiri. Sedleuis
admodum hxcdifficultas diligentius confidcran-
ti videbitur , prxdictiquc Autores facile inter fe So^
| conciliabuntur, fi dix: runus,rem cb redire, idque
. vnum voluille oiur.es , in vulneranda Balfamiar-
| bufcula apprime canendum elfe, ne quid vitra Ca'
. corticem obl.cilatur, ideoq ue forte a cultellorum
] ferrem um nimii illa acie abllinendum cenfuerut
hi , illi vero t nc uite . tensum, non quod ferrum
ipfum per fc cfnciac.Nain ferre. s alloqui etiam vn-
guibus , 1 pc cit , inftruincntorum ferreorum Co
genere . quod ad vnguis humani figuram ( vt Ser¬
iae. cenfet.foi te nic /itis ad figuram vnguium auiii
ctiarn aptari rtf.rt. in falcis fpedem , quali & ho¬
die vinitores vti folent) conuexiinift, quidni
coiticem inuic.Iato intactbue caudicis ligno fcai-
pere liceat , h md fecus atque vitro, cella, fra-
gmine lapidis, olfeifue cultellis? Biufmodi vero
ferreorum \ nguiuni mentionem facit Colum.hb.
I2.cap.18 .quibus vindemiatores vnguium vice ad
colligendas vuasui voluit , vt ne manibus vuas
difldngeienr, ficquc non minima fiuclus portio
difperlis acinis in terram dilaberctur.

Colligendi modum nobis indicare voluit Fr»
Broc. Monadi, in deferiptione Aegypti , his ver¬
bis* Saraceni carpebant folium vnum a ilipite [ad-
hxrent enim folia flipiti]& contra radium Solis il-
lud difccrpentcs , guttam Iucidi/Iimam , &fupra
modum odoriferam colligebant. Et is eii verus li¬
quor Balfami qui in phialas vitreas colligitur , Sc
addiuerfas mundi partes mittitur: tamctfi raro
fine mixtura ad regiones nofirasperucr ■ ia t. Aiunt
etiam fi folium illud contra radium Solis non fra-
gerctur, minime fuceum illum ftillarct.

interrecentiores Cordus non dubium eiTc feri-
bitquin pro Xylobalfamo alterius cuiufdam-fru- Ajt
ticis furculi vendantur : reperiuntur tamen inter MU/
eos nonnunquam qui mirum in modum odoris
& faporis gratia commendantur. Idem quoque
i deCarpobalfamo vocato vfu venit.Seminainana
fune & infipida , habentque figuram Hyperici
j fructuum: non raro tamen interea inueniunturi^
adulterinis granismaiora,pIeno pinguique intus
, & oleofo nucleo, odoris in attritu grati/Emi , Sc
j qtix guftu ineffabili, odoris, faporifque gratia oris
i halitum diu commendent. Ipfum porro Carpo-
j balfamum vix credit Cordus ad nos adferri ams
jpli-us, vallatis Syria } Iudxa.,6vnunc etiam Ae-

gypto

LIBER III.

5<?.i

gyptoTurcarilm & Barbarorum rabie & incur-
Honibus. Itaque nemo fperet temere fe /in ceram
’ Balfami lachrymam confecuturum.Quid dicemus
/inceram ? nc adulterati quidem copia nobis con¬
tingit , & /i importetur ea , in Principum tantum
ver/atur manibus, qui poti/limum fpecio/Is eiuf-
modi impofturis illiciuntur. Vidifle fe tamen ve¬
rum Balfamum gloriatur idem, quod hominum
memoria aliqui ex Aegypto attulerint, Hierofo-
lymishucrcuerfi , colore fuluum, lentum, fpif-
fum &inueteratum : interim tamen /uauiffimi
adhuc odoris , cuius tantillum totum palatium
penetraret. Antiquitus, vt tradunt fupraferipti
authores,Plin.&Theoph. Baliamum vni terra¬
rum ludes concefliim erat. Sedpoftea, fi Matth.
credimus,propagata admodum fui t fpecies , cum
Iudxa ipfa /imul cum Balfamo Romani potiti
luat, qui eam malleolis ferendo , atque iterando,
non fccus ac vites in collibus propagantur , la¬
tius auxerunt. In Arabia nafei cx Paufania di-
<ftum, fed quomodo fit fadtum [vtin Syriam pe-
regrinantes vno ore fatentur ] quod hoc tempo¬
re omnibus /ane Balfami plantis Iudsa fit peni¬
tus deftituta, cum olira fola eiufdem ferax & com¬
pluribus crederetur, declaratu haud ita obuium.

Verum, inquit Matth. cdm certo fciamproba-
tiflimorum virorum teftimonio , qui ex Italia fol-
uentesplures in Aegyptum nauigarunt, Mem-
phi Balfami viridarium extare. Illud fortafle eue-
nilTe putandum eft, quod e Iudxa ab Aegypti re¬
gibus, quibus vniuerfa fubiiciebatur Syria omne
in vniuerfum Balfamum eo fuerit tranfiatum,
qub decoris inde plurimdm Regis accederet. Si
vnquam hodie Opobalfamum venale inuenia-
tur [ tametfi in Italiaper longas States nonam-
pluls venturum putem] nonematur, nifi prius
de eo omne fiat periculum. A Veterum Balfami
fructu, quod hodie Carpobalfamnm vocatum,
&ex Alexandriaimpovtatur longe difF-rt. Sufpi-
candum hoc idem eiTe femen limiie hyperico ,
quod [ vtfupr^ex Diofcor.diximus ] olimil Petra
Paleftinx oppido deferebatur.

Quod Xylobalfamum hodie vocant potius
Myrtum qu^m Balfamum referre cenfet Matth.
Mirum Dio/coridem corticis non meminifte ,
Plinio tamen didhim, eiiifque medendi vfum.

Amatus certum fe ait Balfamum in y£gypto
nafei, indeque nunc Xylobalfamum verum ad¬
duci, primo afpe£tu vitis ramufculos figura & co¬
lore referens. Cxterum hodie alibi Balfamum,
qu^rn in fupradi&is regionibus nafei fibi cogni¬
tum. Sed aliud Balfamum non intclligit,qu^m id
quod prius Periiuianum vocatum, quod verum
Balfamum Antiquorum non eft.

Fuchfiusinea fufpicione eft, quemadmodum

Lacuna , neque Carpobalfamum,neque Opo-
b.ilfamum , neque Xylobalfamum Seplafiarum
ede legitimum & verum : ideoque non temere
illis ad conficienda medicamenta vtendum , fed
potius ex officinis Medicorum eiicienda , & fuc-
cedaneo illorum vtendum eRe, de quo nos po-
ftek fpeci alius quxdam trademus.

Scaligerfuo morecenforia ftipatus virgula in¬
cedit. Sic enim Card. alloquitur : Balfamum de-
fiideais:ac paruo ede in pretio : quorum vtrumq;
vanum eft. Nam & apud Maximil. Cxf. multum, '
& nonnihil apud patrem meum vidimus , ex ipfis
allatum locis puriflimun) : Nec parum apud Ca-
. rolum Sabaudix Ducem. Miror te Iefemino Bal- i
farnum comparalle. Aboali non corrigebas? qui
de Balfamo cum feriberet, idem & in aqua con-
ftare,&cum Aquamifcerifcripferatin eode loco.

T051. J.

I Lonicerus lignum quod Xylobalfami nomine
adfertur excodtum putat, quemadmodum & fru¬
ctum adulteratum. Is falfam figuram habet , ad
deferiptionem effictam, non ad vifam plantam. Lomc.nor'.

Caftor Durantes quoque figmentum ponere C^f' DMTt
videtur pro Balfamo. Munfterus herbam vocat in Munfier.
fuaCofmogr.&pi&uram ftirpis nec vifx nec co- nor.
gnitx exhibet.

Scripfit Lob. ex profelfo libellum de Balfamo,
cx quo fequcntiapotifllmum ex eius obferuatio-
nibus annotanda. Diofcor. vires Balfami melius A
quam ftirpem notam habuille , eoque ab Atgy-M^'
ptiis potius fk Arabibus qu^m h Grxcis peten- Ja "pcle/y
dam. Apud Diofcorid. minime legendum htuKoh
[quamuis omnino ita legendum cenfeat Mar- MArcell,
cell. ] fed eam vocem expungendam , aut legen- not-
dum cui &c Strabo compacat.Pro Pyxacan- , r..

tha apud Diofc.leg.Pyracantha, cuius nulla men- r

tioapud Antiquos.

Apud Trogum Pompeium , quem & Iuftinus Trogi mer*^
hiftoricus citat merito mendum multi do<5h
codice fufpicantur , quando Balfamum Pices ar¬
bori comparat. Paufanix collatio cum foliis Sam-
pfuchinis Balfamo minime repugnat.

Matthiolomaftix Guillandinus , BelloniUs, Sc
Profp.Alpin.qui arbufculam foliis Rutxaut Len-F oh*i*f+
tifci,aut Iafmini profitentur, quod Theoph. Dio-'”'"'
fcor.&Plin. minime repugnat.

De Balfami liquore varia eft lettio. Alii ’<iLJ)cu- niof illulf,
ror cumRuell.& Marcell legunt , qui citiffime pe-£r correft.
nctrat, facile diluitur : qux le6tio rei ipfx mini¬
me quadrare videtur. Alii, vt rei meliufcule con-^/,r/‘t-^^?,'
ueniat 'dCJiatorrQ-', quod facile fciffilis penetrabi¬
lis & facile diuiditur,vertunt. Vctusinterpres Se¬
renum interpretatur , qui legi fle videtur,

Serap. fecutus, quem dfc/iaAimr, id eft, facile folu-
bilem legiire autumant : nam ipfe interpretatur
velocis refolutionis. Marcelli verb veriio reci¬
pienda videtur, quia maxime cum Balfamo par¬
tium tenuitate conuenit. Quod etiam ^Plin. te¬
nue dictum eft : mult6qu'e magis etiam ab ipfo
Gal.lib.7.fimpl.quiDiofc.tacite reprehendit. V-zj/er„0^
bi autem Diofc.dicit adulterari Cypna cera liqui -Diof.corr)
da, videtur legendum Cypreo aut Cyprino cum
nulla fit cera Myrtea aut Cyprea.

Opobalfamtim crallum [inquit Lob.]legitims°f*^'*^*'
Terebinthina: Cypris veteris flue viets autrefi-™^^0"
naceorum liquorum inftar denfatum feruamus,
glcbxBenzoinifere concretione ,faporeaori, &
colore fuluo,mafticanti vtMaftiche, Ientefcente.

Recens prsfertur Antiquis, quare in hoc maxime Vttlgi error
vulgus hallucinatur , qui quo antiquids eft , eo
melius opinatur. Vipersillx, qus in Balfametisr;f,f,'‘< ,n*
vitam degunt, innocus funt.

Carpobalfami arborem Aduerfaria ex aniici cu- Carpol^
iufdam relatione fic referunt. Humilis eft frutex,
afpedtu deformis , cineracei coloris, flore Iafmiai £rure*
lutei fimili, minore, perpetuis virgis. Liquorau- ^
reus, fapoie Mofchi. Mirum vero quod Pen.&

Lob.in fuis Aduerf.referunt , [ ex cuiufcunque id
tandem teftimonio tradant ] Sc contra omnium
feriptorum authocum fententiam , faporem cite ZoL®*
Mofchi. Si odorem intelligunt , neque fic veri ?en n*k.
narrare videntur ; quis enim vnquam Balfamo
Mofchi proprie tribuit odorem? Si faporem,qus
quxfo poflit elfe faporis gratia Mofchi partis ex-
crementids , fiue iam fanguis fit ,fiue fudor, fiuc
peculiaris alia colledio excrementitia , de quo
nondum conflare certb apud plerofque videtur.

De genuini verb balfan>i odore & fapore, plus fa¬
tis fupr^.

C.Bauh. apud Matth. Balfami arbufeulim de- c £a»h
Gc

3oz

HISTORIA PLANT ARVM»

flos viol* (crfbens, ait cffc floribus albi viola: fimilibus , vt i
figura Alpini adpofita exprimat. Mox fubdit in
India & Aegypto prouemre. At apud nullum ha¬
ctenus autorem legimus flores e fle Viola: alba:,
nec illud Alpini icon declarat vllaratione,necip-
fius Alpini hiftoria , qui exprcfse ait Acaciae flori¬
bus pr.oximoSjid quod diCta icon haud iconcinnc
exprimere videtur , qui floCculos ex meris apici¬
bus conflantes exprimit, quales nemo ftirpium
gnarus facile dixerit, vllam habere fimilitudinem
cum Leucoio. Prxterea negant Alpinus & Bcllo-
nius, quibus pr.e aliis huius fruticis vera Sc exa¬
cta debetur hiltoria,prouenirein India ac Aegy¬
pto fpotaneam.

Sed pareft tandem & eos audiri qui ipfam ar-
bu/culnm in loco fuo natali viderunt & cius hifto-
riam literis prodiderunt, quales inter alios prxei-
pui funtTheuetus. Bellonius &Profp. Alpinus,
qui pofleriorde eo traCtatum integrum confcri-
pfic. HuicI:alia,fedpotiflimflmSercmflima Ref-
pub. Venetorum debet, quod Agyptii Balfame-
ti monumentu viuum in Augufta Tua viderint vr-
be. Binas, inquam, plantas, ex Arabia cum aliis [ni¬
li fdllorfecumallatas,autacccrfitas,lcdduas tan¬
tum tum habuifle & coluifle, ex ipfomet [ ego
Gherlcrus,ciim anno 1591? &c 1597 Pacauii agere ]
intellexi, & alteram quoque bis vidi, qui Leucoii
magnitudinem no excedebat, foliis Iafmini quo¬
dam modo: de exteris certo ftatucre,qubd elon¬
ginquo tantum & pcrfcneflram viderim >no pol¬
ium. Altera autem famuli cius vti putabatur, vel
cuiufuis alterius malefcruti furto nequiflime ei
erepta , ade b morofum iplum effecit ,vt nemini
aditus ad refiduum pateret Vidi tamen , & femcl
vidit mecum Henricus Ellenberger , tum Confil.
Illuft. Germ.nat.Pauuii . qui nunc,vc audio , pro-
follbrem Celeberrimum agit Marpurgi , qui idem
mccum , fi recordatur, tcft ari poteft. Sed quid

magno opus teftimonio,ci\m hoc notum fit om¬
nibus, & ipfemet iam fuperionbus annis aluerit,
vtcxipfiufinetreftimonio aliorumquc infr^ pa¬
tebit; & ipfe Alpinus adhuc fit in viuis, nunc ma¬
gno luo merito Celeberrimi illius horti Pataui-
ni prxfe &us ,id^mque Profeflor Botanicus Pa-
tauinus.

Thtuetut. Sed placetprius audire Theuetum. Hictcfta-

In turfe vidifle hortum non procul \ Cairo Aegy¬

pti liquore illo raro & pretiofo cxBalfamo arbore
profluente celeberrimum , quam Prouincix
prxfetftusadhibitis cuftodibuj diligentiflime co-
feruax, vteius liquorem colligat, quem quotan¬
nis ad Turearum Imperatorem mittat. Ite \ Gre-
corum Patriarcha & vrbis fenior bus audiuifle,cu
qui hodie colligitur, neque tam olcofum , neque
vulneribus vlceribufque curandis tam vtilcm .
quim qui poftremi Regis Aegyptii tempore col-
hcebatur. Plures quidem clam Opobalfamum
vendere, fed adulteratum. Narrafle Arabes ex hi-
ftoriis Cleopatram Aegypti Reginam ex ludia
Ballamum primum in Aegyptum tranftulilfe. Sed
huic hiftorii vix aflentitur Theuetus,quod in alia
vulgari Grxca lingua confcripta, in Palxftinalc-
gcrit ,Traiani tempore Balfami feracia fui fle mo-

D<? loc» tanaEngadi, &quedam alia Afix minoris loca:

*H£dar». quanquamre vera cdm h^cluftrarct , nullam rc-
perire potuerit Balfami ftirpem. Priterea Balfa¬
mi montis L'bani incolq' exhifloriis fuis refere¬
bant, in quadam ruonris parte, qui Solis 01 tum
fpe&abat , Alexi Gricis imperante, tantum BaJ-
farni colligi folitum , quantum in Aegypto. Sed
regione a Turearum tyrannide opprefla , &cxa-
«£lis inde Chiiflunis^eius liquoris memoriam yn^

cum planta ipfaexolcuifle. Aegypti Reges nihil
pretiofius habebant,quod Regibus & Imperato¬
ribus Perfidis , Catax, Acthiopii, Grxcii , exte-
rifquc dono darent , fiuc ad ineundam , fiucad
confirmandam cum eis amicitiam.

Autor deferiptionis Africi,in o&aua eius par¬
te tradit extra vrbem Aegypti Milfruheticb prima
in Aegypto a Mahumentanis conditam ad Nilum,
excellentes cfle & magnificas fepulturas Regum
Aegypti : nec procul aD illis efle hortum vnicara
alentem

arborem , qui Balfamum produ-
ncc in toto orbe vllam aliam cfle pricer hae
Plantau eftin medio fontis inftar putei:

folam.

ram eft proceraarbor. Folia cius fimilia funefo- L
liis Vitis & parua. Audiuifle fe refert , qui dice¬
rent, fi aqua fontis diminuatur, plancam ipfim fic-
catamiri. Hortus cindtus eft validiflimis muris>in 1
quem ingredi nemo poteft nifi maximo fauore, 1
aut dono cuftodibus dato. Mulca quidem hxcil- i
li de Balfamo : nullus tamen notis omnibus deli-
neauit eius imaginem, vc verifimile fiteampn-
fertim Veteribus illis incognitamfuffle.

Bello nius denique & Alpinus Balfami hiftoria j,
perfpicuc,vtput3mus,fictr.idunt. Arbufculi eft * 1
(inquit Alp.)viticofa,qu? cxcrefdt ad altitudinem 1 1
Elbanne, feu Liguftri , velCytifi , folia pauciflima
gerens , Ruti proxima , non tamen , vc dicebat y \
Diofcor. iis candidiora , fcd poti iis Lentifci fol is/i
fimiliaccrnuncur,fcilicec colore viridi, fubalbido, 41

ficrpetuoque virentia. Eius lignum gummofum
cncque apparet , colore exteri i\sfubrubro>cuius
ramulieodemcoloreconfpicuifunt, longi, rc&iy ,1
graciles, paucis foliolis orai narim referci Jobaque •
flmul tet na,auc quina, aut fcprena ali adnata, ali¬
quo patfto Lentifci foliorum imula. Suncramu--
li odorati, gummofi digitifque contre&ari eis te- •
naciter adhirences. Floresfcrt paruos, albos, A-
cacii floribus proximos, ternos lingulis appen-v
fos,quafi in vmbelli forma , fumme odoratos(o-
dor paululo temporis refoluitur) a quibus femi- J
na promanant flaua,fnlliculis nigris fubrubefcen- 4
tibus contenta , valde odorata , intufque humo- •
rem flauum melli perfimilem habentia, fapore^i
fubainaro, parumque acri linguam ferientia, Opo- ■!
balfamumque, redolentia , Terebinthi fru&uum jl
figurx magnitudinis imula, extrema aculeata J.:
3c medium cralFum obtinentia. Opobalfamum, ,1
cdm primum cduiftum , colore, vt audio, eft albo,
quipaulb pbft in viridem, tertib in aureum,& de- )
mum in melicum mutatur. Eius fucci etiam fub- !
ftanciainprunis turbida crafsaquc , vc oleum fta- j
timab Oliuis expreflum cernitur, poftea tenuifli- i
ma atque clarifHma,demuTercbinchi modo crafi- 1
fefeit, odore eximio inprimis atq; acuti fflmoTerc- !
binthu redolens , cum fuauiore odoris fragrantia
cernitur, faporeque amaro, acri &c adftringente. |
Leuiflimu eftin primis diebus,atque vfquc adeo r
validi 5c acuti odoris , vt aliquibusinter odoran-/,
dumfanguis e naribuscrupcrit,& pr^ multa cius
leuitate in aquam ftillatum non defidee, fed ex al¬
to in eam proic&um parumper in ipfa mergitur,
fereque continuo aflurgens fupra totam aqui fu-
perficiem totum expanditur, eique mifcecur, SC
citiflime in ea difloluitur, vt ab aqua maxima cum
difficultate feparetur: in qua paulo poft concref-
cit atque coagulatur, coagulatumquc ftylo totu
ab aqua eximitur , qubd tunccolore la<ftefcit,fiuc
album quale lac vificur. Quanto hic fuccus anno- a
fior , eb fit inodoratior, atque ad motum fegnior. *
Inprimis itaque ftatiin albo colore cofpicitur , qui ^
color pauci flirrus diebus in viridem mutatur, o -
leiquc craflitic c.ernitur,qui poftea longo tempo¬
ri»

LIBER

risintcriiallo depuratur, fiofinulUfque annis te-
niiiflimus euadit aeque clariffimus , ex viridique
colore in aureum lpiendidiflimum cranlit. Senio
verbconfc&us, cralUis qualis Terebinthina fit,
qui fi in aqua vel lacte ftilletur, ftatim confidet,
multaque cum di facultate , & non ni fi longo
tempore,denuo fupraaquam fertur , cardiffime-
ror' quein eadillbhmur. Vnde Plinium ex variis co-
loribus ac fubltantiis in Opobalfimo in/pedis,
Varias eiufcefticci differentias vel fpecies facien-
W« tem erralTc clariffime patet, improprie & falsb
Opobalfamum quoque appellatur nigrum illud,
quod ex India Occid.iirrporcatur, cum lit diucrfx
arboris, magnitudine, figura, ramis, foliis, fructi¬
bus , a vera balfami arbore longiffime differen¬
tis.

Bellonio tefte, quotquot eiusfrutices in horto
Materei apud Cayrilm aderant , ftipicem folum
habebant pedis longitudine & pollicari craflitie,
tenuibus alis praeditum, raris foliis oblitum. Vb;~
cunque autem nafcantur, duorum auttriumcu-
bitorum altitudinem non fuperanc : ik pedali al¬
ti tudinecumfint, in mulros graciles ramulos an-
ferinar pennx caule haud crafiiores finduntur.
Balfiimi frutices Materex iam recens putati fue¬
rant, fievt foli ftipicesfupereffcnt,quiramulo-
„e* rum rudimenta producebant. Eiufkm etenim eft
balfamum cum vite naturx , quam fingulis annis
putare neccire eft, alioquidi generat. Alpin. Au-

* dio in Arabixfolo ad Lycii , Terebinthi &Pyra-
J canthx magnitudinem [ vtfcripferunt Diofc. at¬
que alii ] & maiorem etiam excrefcere. luftinum

er, vero quod Picex arbori plantam balfami fimilem
alfcrat, deceptum omnino fuillc credendum eft.
J°' Belbn. Folia vennquein ncruonata, vtinRofa-
rum, vel Fraxini , vel Iuglandis foliis videre eft:
ciceris camen foliorum magnitudinem non exce.
debant,ficqucconftruda'-ratip(orum feries, vt
poftremum foliolum extimam alam occupans,
imparem numerum efficeret : nam totius alxfo-
• liolis numeratis, terna, quina audeptenairmeniu-
tiir : feptenarium-certe numerum fuperare vixa-
» nimaduertimus: extremum aurem foliolum reli-

* quis maius eft :fa6to etenim ab illo progrelfu rc-
'er* liqua fenfim minutiora fiunt, vtin Rutxfohis.

Ipfum lignum cand,cat, odonfque &faporis ex¬
pers eft,nonfecus atque aliud inutile lignu. Alp'
Balfamumquod ex feminibus nafeitur, bina folia
n i nprimis habet , bifoiiis nafcentis vitis maxime fi-
t milia, & qux poft hxc, qux funt tria quatuor vel
e: " quinque,prodeunt , Amaraci foliis funt proxima:
,a qux vero tertio nafcuntur fingula trina exilluut,
Rutxque proxima cernuntur. Hxcque funtBal-
i lia. fami folia, aliter qujkm Scriptores antiqui deferip-
ferint, ex quibus atque aliis Diofcoridem fortalfc
atque alios multos antiquos Scriptores viuen tem
Balfami plantam non infpcxillc iure fif picamur.
im Ramum & folia (addit Bellon. ) deguftauimus,
quxfacultatis nonnihil adftriiftorixc-ffecomperi-
mus,pinguifque aliquantulum faporis, atque a-
romatici : ramulorum autem cortex his odorarior.
Gemino cortice prxditi funt ramuli, extimo foris
fubrubente, qui vt membrana intimum operit.

Is guftatus, inter Thus &c Terebinthi folium fapit,
Satureix fylueftri fapore fimili admodum grato,
atque digitis tritus Cardamomum olet.

Ex diclis haclenus patetqnantafitautorum va¬
rietas, non tantum circa arboris formam &c ma¬
gnitudinem, fed& partium eius deferptionem,
cui tamen controuerfix &obfcur;tati , expofte-
norum, maxime Belloniiatqye Alpini [qui ipfi-
meurbufculas diligentiflime confiderariintjpla-
Tom. I.

citis &c an notatis magnam huic Balfami hiftoric lu¬
cem accc/Uffe indubie quis affirmare auiit. Re¬
flant & dc loco ik tempore quedam fpecialids ex-
cuticnda. ,

Ergo quoad Iocum,vc iam patet ex prxced.Diof-
cor.infolaludxa in' quadam valle&m Aegypto
nafci tradit, differens ipfum a feipfo afpcntate,
longitudine & gracilitate. Ante ipfum Thcoph.
in duobus tantum vallis Syrix viridiaiiis : Strabo
in Syria , valle illa fertili qux Libanum ik Anti¬
libanum interiacec, iiixta lacum Genefareticum,
kin Arabia quoque S.ibeorumtradu maritimo.
Hierony.in Epitaphio Paulx matris cap.c. Con¬
templata eft [ inquit J Balfami vineas in Engiddi.

Ita plerique autorum Balfamum in Aegyptora-
fci peihibent,regionc qux nunc Solis oculus fiue
fons dicatur , quondam Heliopolis, vt annotat
Hermo!, cx Auic. Balfamum , vt feribit Lob. vna
terrarum Iudea Sc Aegypti Memphi duitate, qua
Cayrum vocant, oriundam Theophralf. Diofcor.

Plin. & nonnulli antiqui affirmant: hodie tamen
conflat, neque Iudxain, neque Aegyptum , eius
eife fpontaneum folum. Eius olim multx plan-
tx e Mecha Arabix felicis oppido in Aegyptum
tranflatx. ScdMonardes nallamum antiquorum
periilR Icribit in Aegypto , &mh icmundonon
amplius reperiri. Idem & Petrus Martyr confir-
mat,nempc Balfamum circa Omu Aegypti periit- p Marty
le: interitus varias reccnfct c.mfas , 'ik inter alias nor‘
menfttui fanguinis venenum , qw.c nobis non vi¬
dentur veiifi miles. Sed quid au hxc Be]loniusi>

Sunt, ait, qui exiftimec Mateream Balfimum elu-
dxafuilTe translatum, nos yerb nunquam in valle
HiericUficina cultum aibitrainur.Non longe Cay-
ro Aegypti hortenfe duntaxat exfflit Quanquam
autem putai it Thcophraft. nufquam fy lueftre re- Sytue/lre
periii , conftantcrtamcn affirmare audemus, &
olim & ctiamnum in Arabiafvliceexiftcre , vnde co9,rit
lignum &fru&us ab omni antiquitate cum aliis
mercibus ArabicisdeRrri fi. lita : quod ex Mithri-
datica antidoto , ex Diofcor. Diod.Siculo P.mfan.

Strab. Cor. Tacito Tcile eft probare, adeoque in-
ftitorcsCayrini de saifanao ir tci'rogaii,i'efponde- I}*pitorum
runt, quicquid Xylo balfami cV Carpobalfanu vn- c'7,7«or«
quam vendiderint, cum aliis medicamentis Me- re‘f0Mium-
cha Arabix delatum : mcminille autem Balfami
arbufculas , qux hodie Matcrex vifur.tur, magnis
Sultani fumptibusex Arabia fcclice adportatas
fuiffe. Cxterum arbufculx,quas ego Materex vi¬
di iuxta Cayrum,pauca admodum habebant folia
menfe Septembri. Et Alpinus: Habentur, inquit,
arbufculxin hortoMattharia prope Cayrum, cura
Eunuchi Mcfter didi , Aegypti Prxfecli Mecha &

Medi na , ex Monte quodam arenofo in quo mul¬
tas Balfami plantas *viuere affirmant , quas in-
figni Mahemetis miraculo ia ftenliillo monte
natas affirmant , per Haly sei peregrino¬
rum ducem , Anno a partu Virginis 1^7^ tranfuc-
dlx. Balfami plantam apucl me viuentem veii/Ii-
mr. m , Iaco h 11 s Co n ta ren tis Scn ator cla riil. Iohan .

Vcthus nobilis Angliis , Franc.Ferferius Gallus,

Ioach. Iungermanus Germanus. , Marcus Fena¬
rius Vcnerus Phai mo copo Ia phjres alii vidcru.c,
vertimqueeeiam Opobaifamum ab eius foliorum
alis dilfi ft is exftillauifTe quod multis maxini e mi¬
rum fuit, cum aliis Italiam hancplantam habuille,
nufquam appareat. Arabia ameni felix Balia.m.i
locus patrius femperiiut, nunquam Aegyptus ac
Iudxa.

Legitimum Opobalfamum notis omnibus cA-
probatujn vidille gloriatur Matthiol. apud Imper.c'7 s/v'f'

C c 2.

HISTORIAE PLANTARVM*

da accurati fliipa , quo cius vires quam ert>lofafh,

- • M v M

Ferdin.i.i Srfiliaianeimp. Turearum miffum : cui . > . . .

(imilc omnino fibi vifiifn ait illud, quod Fraricifcus , Amas habeamus,vt quando non licctilloinu.
Calceolarius Vero nenfis referebat Reuarcndiffi-
-) D. Barbaro, Elctfto Aquilicnfi Patriarchx , ad

tem bo nitace proximis & Imuli facultate preditte
vcamur.

fium parandam theriacem.

Porib,vt Campe Aiis in fuo fpcculo pharmaceu¬
tico teftatur, Balfamum incognitum (quod non
(implicitet, fcd magna ex parte intelligendum ce¬
lemus) in Gallia, Iulia,H:fpania,& magis in Ger¬
mania verum non habemus , fcd cantum adulte¬
ratum. Aliquando fc vidificiaclat idem apud D-
Annam Franci x, x.aut xu. ampullas vitreas, qua¬
rum quaedam erant millx per Sultanum Aegypti
Regi Ludouici x i. cius patri:ahx Duci Burgundic
Carolo: aliae Regi Carolo vm.Sed vnum non fuif-
(cTimile alteri , exiftimatque maiorem partem
fuilfc veram Terebinthinam ex Grano viridi. Bal-
fami ramulum vegetum adhuc na&us Bcllon. eu -
dcmexiccatum ciun Xylobalfiimo Olfic. collatio¬
ne fa£fca,per omnia conuenire deprehendit, idem-
que de Carpobalfamo. dicit.

Incidi tradunt autumno ad liquorem elicien¬
dum, tcfte Hermol. Alpinus tamen refert menfi-

buslunio,Iulio,Augufto,paccim fponte , parum
fttpitc ferro fcarificato dcfhllare & in vitrea vaf-
cula recipi album',Jquodpoftea teporis fucceffio-
ne mutatur ,vt prius didtum. Lob.&Pen.ex
Ul'‘r‘i ' amici cuiusdam relatione perhibent Decembri
mcnfe ramulos prxfcindi , quibus cera oblitx ap¬
pendantur amphorx excipiendo aureo liquori.
An /it Per- p0ija jVt iidem tradunt exuit Decembri , quibus

Tempus.

Extrnhtn-

Pen. t?
Lutf.

non nifi mcnfe Maio noua fufticiantur. Quod A
verum, iam corruit omnium tam prifcorum quam
neotericorum recepta opinio e fle perpetuifolia.
Et fane inter notas a Veteribus proditas , quibus
Balfimumdignofci pofTit,vnaeft,vtperpetuo vi¬
reat :i!lud tamen inMaterca, apudCayrum,tefte
Bcllonio, pauca admodum folia Septembri men¬
te habebar : quod Abi infolens viiumeft. Nam
reliqux: arbores, qux hyeme virere folent, folia,
inquit ille, folum nouo vere abiiciunt ,cdm vide¬
licet noua germina produxerunt : folentque au¬
tumno magis virere , qu&m nouo vere. Atre-
liqux, qux folia abiiciunt, idfubhyemem facere
folcf.t , vtxftate noua acquirant. Ideoque nobis
prxter naturam videbatur Balfamum folia abiice-
re, vt hyeme noua germina produceret : nobis c-
nim id obferuantibus , quxeunque habuit folia,
recens nata erant. Hasfortc difficultates velex
relatu feientes, vel fubolfacientes Pcn.&Lob.
perpetuis virgis Balfamum dixerunt, non perpe¬
tuis foliis : at perpetuis virgis eodemmet merito,
vt nobis quidem vidctur,dicasfahcc, vicem, aliaf-
que arbores vel frutices plurimos.

Balfamum Paufanias in Baeotiis Paifamumipro-

Ar.tb.

Nomina

JLinguavu. - . v - *_

Pdil/jmum ferri vult : Ccthcntuov Grxcis a quo reliquarum fer
Linguarum nomcnclaturxdetorrx videntur. Sc-
rap.JSe/eyrwvel Belefina , qui cx Diofcor.dicit arbo¬
rem e (Te magnitudinisGrani viridis & iicuti Albo¬
ris Bocates. Belfan Auic. Inuenimus Schaljem A-
rab. dici. Alp.traditantiquis Arabix medicis B a-
Itjfdtn di&um-

Germ.Balfam.Ital. Balfatno. Gal. Baume. Hcr-
mol. liquorem oleum Balfaminum vocat, quam re-
tfteipfe viderit.

DiClafunt fupra Balfami, dVTilZttfacfdpcLex Diof-
cor.Plin.& aliis: nunc &recentiorum quorunda
nca Kece* ^ ea re fententiam audiamus, antequam tranfea-
trorum musac} vires. Etfi enim ex fupri fcnpris fatifque
inculcatis notis Balfamum nolfe, forte haud vi¬
deatur difficile, attamen cognitum habere longe
difficillimum elfe certum eft. Opera itaque dan-

Balfomi

fucccda-

Tribus huius plantx partibus , tria fuceedanea j .
eft meditata poftericas. Liquoris namque loco fua fU4
B aliam* (qux vocant) vnguinaque vulneraria no- da;
Ari Barbari in Thefauris habuere, quorum mirifi¬
ca vires literis & experimentis produx funt.Qui-
damOl.Terebinth. vel Laurinum, vel Gumnu ^
hederx fubllituunt ,vt legitur in quodam incerti ^
autoris libello , quem SepUAarii Quid pro quo
nuncupant. Syluius Placoto.Borgarucus, Lacuna,
Monachi, Lobel. Myrrham flacten Albftituunc, A
id eft, Myrrhe pinginlfimx expreffx liquametuin, flj
quod quidem nobis , A ad Myrrhx facultates quts
rcfpiciat non difplicct. Alii fubftituendum ma¬
lunt Styracis elechr liquorem. Venim & eaipfa j*
rata habetur hodie eleifta, pura, nec commixta: a-
lioqui non improbaremus. Anttdotanum Roma¬
num Oleum e feminibus Citri fubftituic , quod &
improbare non po Humus , prxfertim ad venena
in theriaca:alioqui fi de vulneribus iudicium fiat,
aliter ftatuenduin. Matthiol. mauult ftipponere
Ol. Myfifticx nucis , vel Styracinum , quimTe- Q
rcbinthinum vel laurinum. Colleg. Florent.Cor- d
dus,Placotomus,Borgar.Antid.Rom. Ol. Garyo-
phyllorum : Medici prxfertim Romani exprefse
dicunt Ol.cx Garioph. non multum diftare a Bal- c
famo:quorum fententiam tamen improbant Pen.

& Lob. ob nimium eius feruorem. Cordus v ult
Ol. Cinnam. A miles virtutes efTc Balfamo:quod ^
ob Aiam acrimoniam oculis ncuciquam conueni¬
re videcur.Placot. fpeciatim Ol. Iuniper. candidu,
quod&ipfum in quibufdam noftro calculo ad¬
mitti poflit. At Terebinthi c pullulantibus botris
atque flagellis tempore verno laticem limpidi/fi¬
mum , odorati Bimum, non parum tenacememu-
xifTe fe profitentur Pcn.&Lob. qui dioerendo-,
glutinando, doloremquc n:ulcendo,vtilli tradat,
omnia qux Opobalfamo infivnt, conferre videa¬
tur. Quod non modo dodtiorum, fcd & Chirur¬
gorum confenfus fecutus eft. Nullum enim vi¬
dere eft ex illis vnguinibfts,quod virium proflan¬
tia nomen Balfami meruerit , cui non At admixta
Terebinthina vulgata:Quid putas futurum, fi ge¬
nuinum Terebinthi liquorem admilcuiflent? Ea
de caufanullum prxftantius fuccedaneu^i iidem
arbirrantur,cuius omnespartes omnibus rcfpon-
deant partibus , liquori , femini , quam Terebin¬
thum genuinum. MatthioJ. &qui fuutn Garyo-
phyllorum, Nucis Myrifticx, aucCinnanomio-
leum , huic liquori prxferunt , fuauitati & fapori
plus quam optatis facultatibus deferunt. Hxc
namque tametli eximios fundant liquorcs:tamen
nec Diofcor. nota, nec venenis aut Theriacis co-
parata fuere. Et praeterquam quod plerumque
velfcetent vel feruent ignis empyrcumate , prx¬
fertim ab ignaris parata : tamen A vel probe fint
confe6la,acrioralunt,quam ad tale inftitutum par
fit , idtoque intemperiem feruidam imprimere
neta. Oculorum vero hebeti aciei [ quod h Balfa-
nio genuino pofiulajEur]fiquisadmouereaufit,n^
ille hominem exlufciofo excum faciet. Myrifticu
vero oleum, laxando & inquinando > nec foris
vulneribus glutinandis, nec ftomachi viribus col¬
liger dis idoneum eft, ncc quidquam Balfamofi-
niilc habet. Alii,tefteLob.Coppam-IuamIndo-
rum Balfami loce obtrudunt: qualem & nos ali¬
quando vidimus magnis laudibus celebratam
pro Balfamigenere 111. Duc.Wirt.quod nomina¬
bant A^etda di Ctpo vua.

Carpo-.

LIBE R

ofcW- Carpobalfamo cubebas fiibftituit Cordus , &

'■ Matthiol.quiplerofquc rei medicar ftudiofosfe-
^ cumfcntireconfirmat:addit praeterea rationis lo¬
co , quod fi e* mandantur, dentibufue confician¬
tur, mordent guftum/eruehtes in ore percipiun¬
tur, & aromatis non \modicum refipiunt , quas
nimirum qualitates Balfami frti<^ui inelle Diofc.
teftatur. Eiufdem lententia: funt Borgarucus.PIa-
Cr cotomus tk Adolphus in multis locis , &-quidam
alii. Fuchfius Galeno vtique illo tributo tradato,
t Quid pro quo, dicio, deceptus nimiumue tribues,

, ra- Carpobalfami loco Leucoii radicem fubftituen-
dam cenlet. Sed ad rem lpfi relpicicndum fuit,
non ad putati autoris teftimonium,&deprehen-
dillet nullis qualitatibus prxditam cam radicem,
qua’ vel minimo ad Carpobalfamum legitimum
accedere pofllt, fuamque illam opinionem nec
Gal. genuinis libris ,nec vilius probati autoris cal-
hy. cnlo comprobari. Garyophyllos recipiunt, A-dol-
phus ,Cord.Phcot.Borg.& CoIleg.Flor. Carda
mt' momum Cord.Borg. Placot. Grana Paradifi,Col-
Pu. lc^ Plm* Prudlum Hedera*, Trad. quid pro quo.

Xylobalfamum aquali pondere, idem. Grana Iu-
* niperi , Medici Veneti, vt teftatur Alpinus , quos
mo' tixat Sc reprehenfionc dignos ccnfet. Pena &
t Lob.quiin ca funt opinione, Carpobalfimum
quodin Offic.proftat neutiquaelfefi rudus Bdfa-
/». mijimocuiufnam planta:, incertum clle.rancidu,
victum, exolctu,i nodorum, minime Capoballarm
" loco vfurpati debere: quin potilis huius penuria
Tc - femen Terebinthi vel Lentifci immaturi eximias
vircs,omnesCarpobalfami£icultates,&:dotes, vi
<rf- fi quod aliud, explere ipfis videtur. ProfperAlp
tamen vulgaria femina pro vulgarifilfoCarpo-
ballimo a multis recepta , quorum ad nos fingu-
lis annis magnacopia aduehitur,veium ellc Ant--
quorum Carpobalfimum (c iudice affirmandum
d‘,f- fuadet. Idem traditPfeudocarpobalfamum,Cai-
/'*- pobailamo admodum magnitudine , colore,figu
raque fimile elle: differre tamen b vero, quia co fit
um oblongius&cx medietarc tantum folliculo con
Jf, teduna fit : Illiidque elTe fufpicatur quod olirr
Diofcor. tempore ex Petra oppido Arabixprc
Carpobalfamo afportabatur , & quo verum Car-
poballamum adulterabatur, fi Piperis faporem
prarfe ferret.

f* Campefiusin luo fpcculo pharmaceutico aper
‘ te dicit nec Carpobalfamum nec Xylobalfitmum
inuenin Lugduni, Antucrpix,Mcdinx campi, au

Francofurti. Quod fi ita cll, & quis co vti velit,
vtique de antiballomcno follicituselle debet bo-
i no,& viribus quam proxime accedente. Tefta¬
tur tamen Alpinus virgas apud le adferuatas, cum
iis qus apud Venetos Pharmocopolas fiint , eaf
dem cflfe, modico tamen tempore omni odore &
faporeexui, vt&liacde caufa fucccdanco opus

• fit. Perperam autem quidam Nerio Alpino pro
eo vtuntur, vt tradit Gefn.Et Fuchfius nihilo pru-

eu^ dentius radice Leucoii ex tradatu Quid pro quo,
' qui & eidem lignum Hederx fuppomr. Acorum

• verum Collcg. Colon. Macim Colleg. Florent.
Maecrcm Fcrncl.quiaXyloballamum , vt apud
eundem annotat Piandus , Gallis minime fiippe-

*. tit. Maceris 6c Cypri ana part.xq. Adol.Occotqui
hu. & alibi Cy perum folam fufficit, ficut & Collcg.

• Flor. Agailochum Matth. Cubebas Adol. Occo
(JW' &Bapt. Montanus, vt teftatur Croncmb. Cy-

perum rotundum maiorem & minorem in Itali

ii r 305

dic fuffici pollent. Curaque ex ilbiriim fententia.

Lignum quod Xyloballamutn dicunt officinae,

Lenttfci fint furculi,plerumque cariofi , tamen Ltutifd
ncutiquam concemnendi.modbrecentesfintjnec/*™^'
odorem amiferin t : grati/Iimus namque puluis in-
tus & foris , ftomacho, propter naturae amicum
temperamentum: cuius argumentum faciunt de-
tifcalpia, qua: aromatica & moderata aftrnftione
& calcfadtione dentes , gingiuafque perpur¬
gant, roborant & mulcent. Idcircoque eorum
multa: myriades parantur a miferis mancipiis. qui
in triremibus Ligurum fub neruo vitam aegunt.
Pfeudoxyloballimi huius magna copia pauco xre
parari poteft ex Italia & Gallia Narboncnfi.

Efhcaciffima liquori v«incft,vt qui maxime ca- Ballanfr
Icfacit. Qyxpupullis tenebras offundunt exter- v‘res & u*
get: itemque vulux perfrictionibus medetur.cum
cerato rofaceo adpolitus. Menfcs qitoque.fecun- Oculi*'’
d.;s,& foetus cxtrahit:rigores illitu foluit,fordida- v*lu*.
que vlccra expurgat. Quin &c potus conco6lio-
nemiuuat , vrinalquc ciet : xgre fpirantibuscon- y'f*r'
ucnit, nec non & iis qui aconitum hauferunt,fi cu rnna
U&ecxhibcatur,itemque b vipera demorfis. Mi- Afthm*.
feccur tk acopis, malagmatis tk antidotis. Ac in rfu*
Vniuerfum efficaciffimam vim habet Ballamili- Acon,tum
quor:proximam hmcfruvtus : minimam vero Li-
gnum. Friltftus potui datus conuemt Pleuriticis, Frudus
peripneumonicis, tu(Iientibus,ifthiadicis,corni- vires
tialibus, vertiginofis, Orthopnokis , tormirofis, p^rur,tu
d fficulter meientibus , &: b vipera, venenatilquc
diis animalibus demorfis. Porio&ad muliebres
fuffitus accommodatur: itemque decod:us:nleftu

vuluam anent, humiditaicmque exhaurit. Li- Ligni vfus
gnum ealdem cnm frudht vires lambet , attamen
minores ; ex aqua decoCVum & potum cruditati-
bus,torminibus, virulentorum moi fibus conuul-
dlque opitulatur. Vrinasquoquc cit , & capitis
vulneribus cura Iride ficcaconucnit: fquamas e-
tiam paffitn extrahit. Denique ad vnguentorum
etiam fpillamenta editur. Ad caricis dolores, &
fuffufiones oculorum incipientes , Sc habitudine
nirffic^ conferre tradit Strabo, eoque pretiofius
ire, quod in Hierocontio foldrn tiaiftu nafcatur.

Plin. Balfami vires tradens incerolea Balfami- pl
^um oleum vocat obliuiosc , quod apertiffimi ^ °**
prius in cius hiftoriafuccum elle fcripferat, vt rc-
ucra eft, vel Dalechamp. quoque tcfte. Sic autem
Plin. tradit dc viribus. Balfaminum longe pretio-
lifTimum omnium, (oleorum ) vt in vngucntxs di¬
ximus contra omnes ferpentes efficax. Oculo-

rum claritati plurimum confert , caliginem difeu- clkf,
tit. Item difpnmas, collcdliones omnes, dmitiaf- c*t.
que lenit. Sanguinem denfari prohibet, ulcera DyfPn **■
pergat: auribus , capitis doloribus, trcmulis/pa- Tum9rei
fticis ruptis perquam vtilc. Aduerfatur Aconito ^
cx laifte potum. Febres cum horrore venientes vlcera&d
perun&is leuiores facit. Vcendum tamen modi-
ce, quoniam adurit , aug^tque vicia non feruato nJtu™
temperamento. c

Balfamum , au tore Gal. dcficcat & excalefacit Tempera;
fecundo excclfu : cft autem &: tenuium partium, mentum,
adeo vtodoratum fit. Sed liquor eius fubtilioru
etiam partium eft quam ipla planta, non tamen
adeo calidus veluti quidam exiftiraant , tenuitate
partium falfi. Porro fru&us eius perfimilis facul¬
tatis eft, exterum longe in fubtijitate pfartium in¬
ferior. Videtur autem his verbis Galenus Diof-
cor. tacit^rcprehenderc.qui crcd.dit Balfamum

ferunt ad Thcriacxcompofitioncm. Apt>/fiinum ! prxfentiftimas & primarias facultates ad calfa-
enimXylobalfami luccedaneum iam diu Pataui- ciendum habere, deceptus partium tenuitate , vt

na Sc Veneta Gdlegia fanxerunt & vfiirparunt, euidenter Gal.teftatur. Diolc. tamen Plin ouoa;
...n.. «.T _1. / _ _ _ J I / /11 n»

ia,nctfi cx Pe^.&Lob.lententii coaimcdiou bo-
T°‘»i k

Itcutus cft.vt liquet ex vtriufij; v«tbis adJudis.

Cc j

Sc illiger.
■Vulnera

P efltf.

Febres.

30 6 HISTORIAE

Bafiurj fclicifiimwiH fucceffum vidiffe tefUtur
Seal, ad ingens vulnus cuiuldam ec^uitis in ingui¬
ne : periculofiffimuquc vulnus & maximu, cuius
cicatrix quam fub oculo laruo habebat, vix often-
debat vcitigia,non a!io;quam Balfami fibi ab He -
roina mi lio, auxilio fanatum feribit. Lob.quoque
experimentum fine mirandum periculum fattum
Exfi wme- t{fc cradic Opobalfami in quodam nobili , ore fo-
tHm' r.ip ed;s vngula fauciaco : momento Sc breui tem¬

pore reftiiuco , bis tantum perun&o autirapo-
fito.

Csetcrum nullum efl: medicamentum, vt refert
Alpinus , quo magis ac frequentius Aegyptii me-
O'’ ’ ' « i ^en<^0 vtantur, au^m Opobalfamum,quod illi ad
llLsmi omnes Iere morbos ac f}-mptomataadhibent,ad
cofquc maximi qui vel cx iimplici intemperie
Ad mttm- frigida Sc humida , vel frigidis humidifque fuccis,
pene.' vc]^ venenis concitantur. Summa cumlaude eo
Vulnera. vtuniur omnia vulnera, quo mirifice curantur,

quod experienda in Petro Mariano Veneto mer¬
catore, in capite ^Tureis nodte quapiam vfque ad
os pellimc lignisvulnerato,coraprobatum:Bal-
famofiquideminundta ea vulnera, per diem tan¬
tum ,fcre omnino coaluerunt ,&eo quiim pau-
dfTimis diebus, vt is teftis ellepoteft perfe&e fa-
natuseft. Vtuntur etiam ipfoad vlcera fordida,
biforius cl112 eo mundantur atque fanantur. In venena-
I elui Veru- tis & demorfis l ferpenbbus , atque ictis ^lcor-
pionibus , tum epotum, tum illitum maxime iu-
rut.In pcftc, vt ab eius contagio defendantur , ni-
lul maius habent, quo vtihus Sc tutius vtantur,
fingelis diebus eius femidrachmam deglutientes.
Multafqtie etiam putridas febres eo epotoilli fa¬
nant, Largiore ab ipfo erumpente fudore.In chro¬
nicis febribus i crudis frigidifque humoribus >ob-
flmcfronibufque vifcerum,nihil vtilius ac prcftan-
tiusexpenuncur, quam Opobalfami binos feru-
tmlos vel drachmam par os quotidie exhibere, li¬
berat enim valenter vifcera ab obflru&ionibus,
caloremquc naturalem foucndo , crudos humo¬
res concoquit ac digerir.hincque eius vfus ad om¬
nes frigidos morbos ac fymptomata apud eos eft
frequentiffimus. Oculis vifum deperditum , atq;
nuribus auditum >inAillatum reftituit , aurmmque
dolores fanat. Ptxtereaad convulfos ex Uumidi-
tate ac frigiditate , ad vertiginofos , epilepticos:
refolutos, crementes, ad tufsimque ex frigido hu¬
more, orthopn oram Sc omnem fpirandi difficulta¬
tem, pulmonum fluxiones,humiditates & dolo*
res, ad flomachi frigiditatem,cruditates, atque ad
omnes flatuum molefti as, ad uteri frigidam humi-
damque intemperiem, ad prxfocationes,dolorcs,
ft erilitatem,albos fluores, adinccrccptam vrinam
ex frigiditate, flatu, vel lapid.bus , adcalculdf-
que in renibus valenter fragendos ac abftergen-
dos ,vfus Opobalfiimi eft apud omnes illos popu¬
los nociffitfltts , Sc ad hzc omnia mala prxftantif-
fimum illi auxilium experiuntur.

Mulieres vero Aegyptii ftenlcs eo tum fuppo-
fito, tum epoto, tamfuffito, fodiciore fuccelfu
fxpe ad remoucndam ftcrilitatem vtuntur.

Non minori in vfu etiam habent ad pulchram
faciem afficiedam, quando co ipfa illita a rugis de¬
fendatur. Ferunt etiam aliquas -adeonferuandam
faciei pulchritudinem ac iuuentutem non inuti¬
liter vias fuiife. Balfamandacmm mulier (vtfic
loqui liceat) in balneum cahdura inprimis mora¬
tur , quoufque multum incaluerit , quo tempore
cutim Opobalfamo multoties copiose illime , a
qua linitione per horam Sc amplius in balneo
valde calido , quofque cutis re&e Opobal-
Ximo imbibe & acefot^morau, balneum

PLANTARVM»

Objln

pes.

Defis.

egreditur , folitaque munia exercet, permanetq;
fic facie atque pecore Opobalfamo inun&is, per
tres ad minus dies ,in quibus nunquam perundta
cutim abluit vel mundat > ac tertia dic ab mun¬
itione rurfum in balneum eodem iam didto mo¬
do fe confert , faciemque ac pe£»us valde calefa¬
ctum copiofo Opobalfamo multoties perungit,
aliquxfunc , qui vel decies vno dic cutim inun¬
gunt , obferuantes commodum interuallum, quo
reCte cutis perunCta totum Opobalfamum imbi¬
bat , atque paululdm arefeat , vt promptids luc-
cum intimius haurire queat quam Opobalfami
inunCtione hoc modo prxftitam , multoties mo¬
liuntur, falcem diebus triginta, in qiubus cutem
nunquam lauant vel mundant, a quibus quinde¬
cim &etiamamplius fic cute Opobalfamo mun-
iflaquiefcunt, quofque nihil liquoris oflendat,

| probequeabeo iiccaca fuerit, quo tempore aqua
'fabarum flillatitia, prius ad eas partes pnmiila
modica olei Amygdalarum amararum in unCtione
fe lauant, cute mque multis diebus'abflergunt.

Seminum atque virgarum quoque recentium
vfus apud illos elt familiaris. Eis liquidem ad om¬
nia fere, ad qux Opobalfamo vtuntur: prxiertim-
que ad robur Aomacho conciliandum, eius enim
puluerem cum decoCto Spicx Nardi ad binas
drachmas exhibent , idem prxllat deco&um,quo
1 maxime calorem naturalem fouent , augent Sc
i roborant. Vtuntur Sc ipfo in fpirandi difficul¬
tate , tufli frigida atque aliis morbis ^ fligi-
j ditate nafcentibus. Vfum frequentiflimum ha-
1 bet puluis Sc dccoftumad humidiuces vteriex-
i ficcandas, eiufque calorem viuificandum. Sutn-
| tumex his frequentant ad morbos omnes vccri^
1 caufafrigida concitatos. Eodem modo & ligni
j vfus efl:. Succus enim, femina , ac lignum, lifdem
facultatibus donata funt , ad cadcmque vfutnha-
: bent. Vcruntamen Opobalfamum efficaaus po-

| tefl: , eoque minus Carpobalfamum, omniumque

i minime Xylobalfamum.

&

| OPOBALSAMVM SOLIDVM.

Cap, XXXVII.

TLluftriffimxCelf. Wirtemb»mifit D.Paludanus

i Opobalfami folidi nomine , quod ita eft fohda

fubftantia , vt flexioni interim non refifcat, pel¬
lucida, Sc digitis du&ili, non friabili vt Colopho-
nia, quam colore rutilo egregie refert, vniformi,
odore fuaui Bcnioini, quem fragrando rem, cdm

adoletur, adfpirat naribus, neclegnitef flammam

1 concipit : fub dentibus lentefcit, & iisinhxrefcit.
Forte hocidem efl cum Lobclii Opobalfamo coi>
creto dc quo capite prqcedend.

Tt TA

BALSAMVM CERTARVM Q.V A-

rvndam plantarvm , QVAS
Copaibas vocant.

Cap. XXXVIII.

TNBrafilia [vt refert Maff. Indic, nauig.] cer- j
Itis e plantis, quas vulgo Ccpaibas vocant, incifo c
psi- iftitcm cortice , in modum Balfami liquor
(uauiflimi odoris emanat : cui , cum ad alios mor¬
talium vius, tumadeuranda vulnera &: cicatrices
tollendas mirificam elfc perhibent vim. Earpkn-
ix cernuntur affndtu animalium ateritx , qux a
ferpentibus venenatis, aut i feris n£ta,ad remedii
illud ipfo natur* inftindlufc conferunt.

A VEL-

LIBER III.

>07

m

AVELLANA INDIGA MEBEMBE-

THENE CORTVS.

C A P. XXX IX.

? Quat ma-
^gnitudi -
nc paruam Iu-
glandem, forma,
fere ouali , in
cuius bafi tri¬
quetrum patet
foramen, pro du¬
cens cx fingulis
angulis collam,
ita vt prqccr ter¬
nas illas collas
totidem alix al¬
terno • fitu per
longum confcc-
dant, putamen
durum,crafTum,
nonnihil inx -
quale ex cinereo
flauefeit : quo
e ff radio , tres
ccllulx fefc o-

flentant nucleum continentes oblongum , al¬
bum ,acdulcem,fi Clufio credimus.

Hunc vero eundem frudtum forte Matthiol.in
Comment.ad Diolc.Gal.Lat-& Ital. cum magnis
Jfigurisficdcfeobit : Auellana fuperiori’ [ de qua
ante egimus ] longe minor a Cl. Cortufo milii
Patauio m.lTa , quae fuo tegumento exempta,
quod lxue molle que ell , colore fubpallido , nec
folio Palmx cnlfius , glandis acuminatx aut My-
robalani flaui fere figura , duro putaminc,colorc
vulgaris Auellanx , oblongo intus nucleo, pumi¬
lam Amygdalam r ferens , vt ex eius hic imagi¬
ne omnibus palam fiet. Sed non aperte agitho-
bifcum.Matthiol. quando nos ad icones remit¬
tit. Nam cum eres vel quatuor diuprfos f udius
in eadem proponat tabula, duos vero tantum de-
feribat , reliquo taunque ne verbo quidem memi-
neiinconiedtum potius licet ailcqui, quhm certo
fcirequam intelligat.

I.n Epitome ait, fecundum & tertium genus cx
eorum imaginibus facile intelligi polle. Nimirum
fic botanicx fludiolis , prxfcrtim in Exoticis non
vcrlatis , egregie pro Ipedtum. Quicquid fit , per
Auallajnam cius alteram hanciplamintelligimus,
quamuis minui acutati ab eo deferibatur.

C. Bauli, apud Matthiol.adponit iconem qua¬
lem habet Clul.& Lob.pro Mehebethene: & Nucis
Ind.nomi ne eandem tabella , qux villofum habet
inuolucrum , cuius tamen Matthiol. ne verbulo
quidem meminit ripfe vero ( Cafp. Bauli.) cande
faciens cum Mehenbetenc , (aqua Clui, diuerfani
fecit nec deferibit tamen. Itatenebrx obducun¬
tor nebulis.

Clufin edit-4.Garzix dear.om. Auellana Ind.

- 7 . a D. Cortufo mi lfi nomi ne Mehembethene , qua-
uis non admodum cius deferiptioni conueniat,
& potius eorum fententiam amplcdlcndam cen-
feat, qui inter Vnguentarias reterunt : pollicem
tranfuerfum longam dicit , forma triangulari, du¬
ram Se ligneo putamine, fuadlam tres habere cel¬
lulas, in quibus nucleus oblongus, albus dulci fqj
_ inueniatur.Et placent quidem icones a Cluf pro¬
poli tx: at non placet «jus vel eorum opinio, qui
ad Nucem Vnguent. referendam cenfent.Sane in
paucis couenitcumeaidurusadmoduhic frudtus,
& tres habet cauitates , quas in illo non habes.

Tom . I.

Mchembethenefiue Auell.Ind. varietas Lob.qui Anellfui,
fe inter Nuces Mofchatas Antuerpix aliquando
repcrilfe teflatur eandem, quam pro Mehebethe-
ne Cortufus mifit. Colore , [ addit ] figura & ma¬
gnitudine Nucem M/riflicam refert, led triangu¬
laris forma , olfeo. & prxduro cortice,Nuculx In-
dicx nolfcrx : ac effradla tres cellulas habet, vna
confpicua dulcem nucleum claudente. Cxterum
Lob. eandem habet iconem cum Cluf. i quo ta-
i men in eo diffidet quod Auellanam priorem exi¬
guam villofo inuoiucro non diflinguit autfcpa-
rat a Mehembethene.

Tabern. in icon.&Hift. Mehembethene vocat
3nbtarufd) I>afdmi£. Hift.Lugd. Matth. Auella-
nalnd.i.Item Clui. Auell.Ind.?. Quomodo autem
in*]ait>Mchembeth4ne nomen illi tribui poflit,non
video , ciitnAuic.dc Mehembethene tradlans nihil .
aliud, qu&m Grxcorum Lathyrim defcnbat. At
eadem Hifl.Lugd. ne figurarum deflituta n,fl. Lugd.

videretur, duaspofuit, vnam ex Matth. alteram mt.
ex Cluf.

Anno itfoS. Illuftr.noftra Princeps dedit odio
frudlus Auellanx Mehembethene Cortufo di-
dtx, magnitudine, longitudineque differentes,
omnibus triquetrum foramen , vnus i nobis per
medium fedlus plane refpondet iconi Clufii, tres
infunt cauitates, dux minores vacux-, in maiori
nucleus inuolutus, tenui, ruffa cunica, albus, gra¬
to fapore cum quadam aroroaricate.

AVELLANAE INDIAE MEHEMBE-

THENE VALDE SIMILIS FRVCTVS. Dcfcript.

VT videre^eft apud ClufExotJib.i.eap.25. In¬
ter aromatum Tripoli allatorum puigamer.-
ca inuentus fcptimus frudlus cum plurimis quif-
quiliis, nucis vnguentarie genus , a nonnullis
Mchebethcnc nuncupatum. Erat enim figura or¬
biculata , cortice fpadicei colotis,ebque leui con- n(iX
flans, atque velutiin binaspartes fedlo. An vero
alio cortice, fine inuoiucro tedla fuerit hxc nux
(vt verifimile cfl, me latet : alia tamen addita
erat miniis crafla, fed pvitilo oblongior , necue a-
deo Ipadicei coloris , qux media ex parte tedla e-
rat fuo inuoiucro nigro &rugofo , cui petiolus
adhuc inhxrebat,quo in ramo firmata fuerat.

AVELLANA IND. PECVLIARIS CAMER.

TY „hsc A'

l yuellana
hoc tantum ha¬
bemus’ apud
Mattii, in Hift.
Germ. &in Epi¬
tome pet Ca~
mer. renouatis,
quod hic pro A-
uellanx Indicx
peculiari Ipecie
pingit, quam ta¬
men non de¬
feribit, quamuis
h Matth. Auell.
i.diuerfam face¬
re videatur , cu¬
ius iconem omi-
fit. Si quid ta-

J men ex icone

fola conicdlari

1 fit integru,fufpicamur differentiam quandaAuelb
| Indica: Mehembethene didtxelTe,iam modo de

!fCnpW- Gc 4

Defcriptf

H 1 ST O R [ AE

AVELL. IND. VILLOSA, FORA-
MINATA.

£>efcriptio k Vellana Indica, eribus lateribus elatioribus,
-/jL^tqae itidem tribus foraminum veftigiis, vti
Nux Indica feuCocCHSConfpicua , villofa quoda
inii oluero, veluti Fanfel , fere ccda,nucleum con¬
ti r>ens dulcem,tenui candicante membranainclu-
fumCiuf Cui apud Garciamde arom. Aucllana
prior exigua : & depcreg.ftirp.PrimaNux aunot.
hift. Arom. dicitur.

Mehembethene frue Auell. Indicx varietas
Lob. qui eandem cum Clui, iconem habet,vertira
non/eparat^ Mehembethene vtCluf Sed videtur
eadem fpecie facere, varietate tantilm difttndam.

Cafp.Bauh. iconem ponit nomine Nucula; In¬
dicat, nulla addita dclcriptione , cuius tamen non
meminerat Matthiol.prxterea eandem facit cum
Mebebethene contra mentem Cluf&Tabern.qui
Nuculam Indicam quoque Sc
lirt vocans , non citato Clufio addit, tria habere
foramina tectam clfe cortice villofo , Faufelii fe¬
re modo. Nec tamen negamus & iplihanc Nu¬
culam feu Auell. Indicam,fortc fpcciem aut dif-
f jre n tiam pratcedemis Mehembethene Cortufi efle
' polle.

AVELL. MEHEMBETHENE CORTVSI

SPICIIS ALIA: NVDAjiT VESTITA VILLO.

ANtea nobis
deferipto
fradu fpeciofio-
rem,& altero fe-
i3 tanto craflio-
rem , minufque
longum dono ad
nosmifit, vir la¬
pienti a , maxi¬
mi fque dodrinis
clarus Hero. Sa-
xoniaMed. Pata-
uinus Primarius,
fub nomine, Fdu-
/e/ Arabum, &nu-
cis Indica: parux.
Qui prxter eas
notas, quas fupe-
rids deferiptus
Labet , pulchre
etiam tripartitus
cft: , median-
tibas tribus co-
flis.quxinimo &
sumo coeunt, co-
rnunem triangu¬
lum fupcrnd
comprehenden¬
tes, cui arca albe-
fcens , criquecru-
c|iie foramen in
medio eft: reliqua
facic corporis ru-
gofa ,co fere mo¬
do, quo Nux rao-
fthata. Dignum
pidura cenfui-
mus hunc frudu,
qubd cum priori¬
bus non e flet pi-
dus,ab iis tamen
non parum cua-
& a unco yirp nomine diWrio imiTus cfct,

PLANTARVM»

quale fine dubio haud temere ei irapofUifi

Hunc eundem fufpicamur frudum quem apud Ali'
Cl. D. Platcrum obfcruauimus , cuius figuram r,et
quoque depidam damus. Magnitudine & figura
prxdido relpondct , foperius quoque foramen
triangulare habes fcd villis ex parte tedum. Nam
totus corticofis ac lentis fegmentu paruis j puta¬
mini tenaciter adherentibus obdudus eft,in mo¬
dum fere AuelI.Ind.Cluf.de qua c.prxced. Eadem
fegmenta-a trianguli foraminati veluti centro fa-
do exortu, & in ambitu frudu vniuerfum com-
pledentes , parte oppofita in fcopam & veluti
caudam coeant.

Hic frudus pro magnitudine admodum pon-
derofus, ac fi olfeuselict, aut lapideus, colorfuf-
cus, aut ex Cinereo nigricans, concuffus ftrepi-
tat, argumento intus contenti nuclei. At quia no-
fter non fuit, aperire non decuit. Ledoricon-
fiderandum relinquimus, in quibus & quantum
ab Auell. Mehembethene fuperi iis deferipta did
erepet. In fecunda tabella pinguntur etiam Glo¬
buli Saponarii.

NVX, SIVE OSSICVLVM , FRV-
CTVS ex Palmarym genere.

NVx atqui De,
Cluf. Exot. 1.
z cap.14.fiue Ofli-
culum frudils ex
Palmarum gene¬
re, h Petro Gareto,
cui villi, qui illam
ueftiebant, adem¬
pti fuerant, nam
daldc ter/a & po¬
lita erat , niultif-
que venis nigris, ^
fiimmo ad inmm
di fi in da, prxfcr-
timiis , qux Utri¬
bus veluti vmbilt-
cis xquali prope-
modum fpatio ab
inuiccm «iifcretis
originem duce¬
bant, Sc magnam
vcnuftatcm nuci
adfercbant: alioqui nux binas vncias longa erat,
eius ambitus tres cum femifiecontinebat,vrabili-
ci autem pene vnciam ab inuicem difiabant : du¬
ro cortice nux illa erat prxdita: & nucleum conti¬
nere , cx motu fticpitum ciente , nianifeftum
erat.

FRVCTVS IV GLANDIS FERE'

MACN1TVD1NE , DVRISSIMVS, INDI?

Carairi,fapore nucis mofchatx.

Cap. XXXX.

ANno itfoS.cumeflemus Stutgardix, Merca¬
tor quidam , cui rfomen Claudius Cintre, Dcf
dedit nobis frudum, magnitudinis paru? iuglan-
dis, nonponderofum , mxqualem valde, tuni¬
ca tedum cinerea, fub qua alter diuilL ctaffitu-
dims dorfi cultri, niger vifleffradus ; non facili
frangitur, plenus eft , nucleo aut medulla fiuc
pulpa flauefcentc , oleofa , per medium filia, te¬
poris grati & nucis mofchatx, miti oris tamen-

LIBER III

5 09

2.1dcm frudms, ni fallimur , nobis datus ab 111.
noftra Principe , qui fpcciofior , maior, qui bene
exprimitur icone nollradefumptacx Clulio , is
etiam inxqualis, vna parte tamen magis gibbero-
Ia,alteradeprdla. Corpenb exprimit hic frudus,
prout vulgo pingitur, cortice exteriore minus
cinereo , quo abrafo , fubeft niger , durus : Eum
non aperuimus. Dc prxdidis frudibus Clufin.
libello de peregrinis , vbi icon fub numero II.
feribit. Frudus alter peregrinus, Nucis Iuglan dis
fere magnitudine eft , extima parte latiufculus,
totus rugofus,atquc vt Nucis Iuglandis putamen
wxqualis, niger,
fed magna ex
. parte veluti cru-
fta quadam du-
r ijflim a & cinerea
tedus. Leuis eft
dc minime pon-
derofus , tametli
admodum foli-
dus fit, & faxea
duritie prarditus,
nec mimis in a-
qua fubfidat ,
quini Iapis. Con-
fraduscrallo du-
rifllmoque corti¬
ce conftare , de¬
prehenditur, &
nucleum candi¬
dum fucculen -
tum , grati fapo-
ris , iucundiquc

odoris, oleum fere Macis referentis, continere, in I
binas parces lectum & Cenui candidique mem-
branadiurfum , alia infuper paulo craffiore fir-
mioreque inclufum. Eiufmodi ante pluiimos an-
nos Antuerpix inter aromata inuentos , cum re¬
purgarentur, memini.

Addit prxtcrea: Anno i<j97.inter aromata, qux
Bacailiexlaita referebant, (imiles multo recen-
tiores confpiciebam, quos Abdala&w; ,adpeJ-
lari dicebat.

Etc.15.Ir.ccr nucesMy ridicas repertus fuerat
Sex tus, quem ab Indis Camici appellari in collige¬
bam, vncialis magnitudinis, nuci luglandi, frio
illo externo viridi cortice exempt?,non difiimilis,
inaequalis , fummi parte latior, infima in obtu-
fum mucronem propemodum definens, putami¬
ne facis craffo faxea: duritiei prxditus , nucleum
continente album, amygdala: pene (apore. Alio
fruftu, fiue externo cortice opertusfuiffe vide¬
batur, qiiiadepreflioribus putaminis locis cine¬
raceam quannam materiam adhuc inhaerentem
- retinebat. Sed&alios ftmiles inter aromata non
> /emel repertos habui. Atque anno M.D.C. V-
mira incct plures ^ Parduino accipiebam , tenui,
fragilique , & in binas partes feftili putamine i n-
clufum , cuius fuprema pars mucronata in vnum
non coibat, aut claudebatur' , fed aperta erat , at¬
que fupina parte plana fidem faciebat , binos fra-
aus coniundtim nafci.vel etiam ternos, e pedicu¬
lo aliquo dependentes, quemadmodum apud nos

Scaphilodendri fiu&us. Eundem hunc fru&um

exClufio proponit Hid.Lugd. Tabermc dicitur

frudus peregrinus;.

Mvx INDICA PVLCHRA , CVI

VNGVIS ALBVS.

Cap. XLI.

CVm frudibus Exot.III.C. Wirt. pia: mefnorix Defcriptie
Stutg.ir»o8. pulcher frudus,vnciam &fe mis
longus, vnciam latus , cortiprelfus , niger , /plen-
dens, in fliprema parte veluti vnguis albus, (ck
no rus eft* Cortex niger , mediocriter craftus,
fubeft medulla alba , iniis faporem manifeftum
non animaduerdmus , medullx autem alba: fub¬
eft forte officulum , eft enim fonorus , frudum
aperire non fum aufus , quia referuat Uluft.Prin-
cipilla.

FRVCTVS P EREGRIN V S OVA-

TVS, SIMILIS LAPIDI IVDAICO.

Cap. XLII.

F Rudus pe¬
regrinus al-
:er Clufio,Iibel-
o de peregr. dc
Ixot.l.z.c.j.oua-
l:s, Iudaico lapi¬
di magnitudine
par , dc eius for¬
mam exceptis
ftriis pulcherri¬
me exprimens ,
ex rufo nigri¬
cantis coloris
eft , vt maiores
nonnullx gallx,
leuis , dc aqua
impolitus fu -
pernatans,duro
putamine con -
ftans , ac nucleu
continens. Na-
dumfe aitCluf

Londini eo delatum ex eaNigritarum in Aphri-
ca regione qnx vulgb Guinea appellatur, & circi¬
ter quinque gradus ab xquatore diftat.

Dcfcripci%

FRVCTVS FVSCVS , DVRVS , STRIA-

TVS, STREPIT VM EDENS.

Ibi, in quit Dcfcripc,'

JViclufiusE

xot.l.z.c. 24. fru¬
dum exoticum
concedebat , vt
deferibere pof-
fem Cl.V. Petrus
Paauvvius , pri¬
marius in Aca¬
demia Lugduno
Bataua artis Me-
dica:, idemque
Anatomes dc
fimplicium me¬
dicamentorum
Profeftbr atque
Academici hor*i
Prxfedus : Is
paulb erat lon¬
gior vncii, triu
tcr6 ynciaruroji

HISTORIAE PLANTARVM;

ambitum ( qua parte craflior ) continebat , colo¬
re fulco proditus, durus, (friatus in obtufum mu¬
cronem delinens ,in quoofliculum vel nucleus
inclufiis,quia agitatus itrepitu edebat. Icon. nM.

PYRI FORMIS FRVCTVS, RVGOSVSi

NIGER, DVRO COIUO TECTVS.

Indicx Fimilis , fcd
huic Nuculx tcfta
odea. Adu. & ic.de
hift. Belg. Icon in¬
tegra magnam ha¬
bet fimilitudincm
cum Chamxriphes
frudu.

Dcfcrip. JHXoticusfrudusanno itfoi.ex Orientali India
jL^aducdiis authore Cltifio Exot.lib. i. cap. 24.
turbinatus , eiacque pyri forma, binas vncras cum
lenulle longus, quatuor cum femifle eius ambi¬
tus , lxuis tamen,rugofus,prorfusniger,adeb du¬
ro & tenaci corio tc£lus , licet non valde dcnfo,
Tt difficulter cultro, nifi malleoli vi adado, aperi¬
re poilem : apertum binas cellulas habere depre¬
hendebam membrana quadam fufea & fplenden-
te diffindas, in quarum lingulis nucleus bifariam
diuifus, media et am intercurrente membrana,
quemadmodum fere in nuce Iuglande : totus nu¬
cleus ficum vetuftatc contraxerat, & initio quide
nullo manifefto (apore prxditus videbatur , diu-
tiufcule tamen in ore retentum quandam acrimo¬
niam habere , & tandem fauces quodammodo
vrere, comptriebam. Icon. n°. II.

PYRIFO RMIS FRVCTVS , L/EVIS,

SPADICEI coloris, fragili
cortice tedus.

D-.fcriptio i_| Xoticus frudus vifus Amftelrcdami 1601. ex
jLLOnentali India aduedus , binas etiam vncias
cum femilfe longus, cuius ambitus trium vncir.ru,
lxuis Cotus, & fpadicei cum cineraceo mixti colo¬
ris , in longum mucronem delinens , fragili corti¬
ce conftans,qui an alio operimento tedus fuerit,
me latet, inquicCluf. Exot. lib.z.c.ir .pulpam au¬
tem continebat nigram, in qua officulum latebat
vncia magis longum , durum, cineracei cx fufeo
coloris, obtufo mucrone prxditum , &fumma
parte in vno latere veluti exfculptu , in quo haud
dubie nucleus , licet agitatus nullum fonitum c-
deret. Vtrumquc hunc Amftelrcdami nanci/ce-
bar. Icon.N°.III. in prxcedenti tabella.

FICVI SIMILIS FRVCTVS EXOTICVS.
Cap. XLIIfc

®«fvriptio T^Rudus , quem dono accepimus ab Illuftrilf.

Ducilla Wirtcmb. Ficum commune magnitud.
A-' figura quodammodo reprxfentaret , fi nonan-
gulofusellet & (uperne cordatus. Cortex exte-
liorfubflauus/ragilis quo decorticato alius fubeft
cralTus , durus , niger. Concuffus non crepitat.
Iniedus aqua: fuo pondere fidit. Similem acce¬
pimus aD.Paludano,fed crufta cinerea obtedum.

nvcvla ind. lob. ETPEN^.

Cap. XLIV.

i e ci iptio X TVculam Indicam hanc, admodum frudu \
f lynam fort^que & fylueftrem clfe luaclc
1 Nucula: quas ex finibus Trogloditicx Guincx }
; fcemus : hxc vix magnam xquat Oliuam, coi
cpfo nudco,pieaginoro,ac fapid$ailli prorfusNi

*

NVCVLA INDICA PECVLIARIS CAMER.

DE hac Nucula Indica peculiari Camerarii ni- Dt
hil habemus in prarfentia quod feribamus
prxter nomen:is enim icone pofuitin hift. Germ.
Matt.in tabcllaNucis Indicar,a(cribens e (Te Nucu¬
lam Indicam particularemdEm bcfunbcr 3nbia^
mfd) niifilm.Inepit.Matt.foIamcxhibcticonem
lub Nuce Indica :qtiam vero intelligatnefcimus.

Si non fcripfilTst Nuculam, fufpicio effet,eumin-
tclligere Nucem Ind.paruam cuius mentionem
fecimusc.de Ballamo Peruuiano. Conferatur etia,
cum noftra Nuce Ind. laruata. Eff autem cum A-
vellana Indica peculiari Camerarii.

NVCVLA INDICA AB HERCVL. SA-

XONIA MISSA.

Cap. X LV.

MAgnificus vir Herc.Saxonia, Medicus noffn
feculi nulli fecundus hanemifit Nuculam,
hoc titulo iCecbiglio deGutgne . Vncia beuioreft,
femunciam vix lata , nigra, dura , modice exterius
arcuata, interius finuata, phafioii modo , multis
filTuris,feu lineis excauatis varie fparfis filicata,
qux tamen omnes in tuberculum, paruum,vm-
hilici Ipecicm prxferens,coeunt.

FRVCTVS PEREG. SVLCATVS.
Cap. XLVI.

A Vellanx
jcVdomefticx
magnitudine
eff , oblongus,
turgidus, niger,
extera lxuis dc
politus, prxter-
quam ad latera
profudus (ulcus,
redus, (quem a
fummo ad imu
habet exaratu,
lineola in medio
tantillum emi¬
nente) vbi non¬
nihil rugolus:
parte oppofita
Iuleo refpondct
leuia quxdam
alterius cuiufda
fulci veftigiaim-
preffa.

esi:

LIBER 1 IV

I s verb quem inter monumenta noftra Exotica
/eruamus , foramine ptr longum peruius elt , ad
cuius margines in altero finium apophyfis parua
eft,tn medio filTa : inanis eft , & pullatus refonat,
proculdubio aliquindo pulpa plenus, vnde na&i
fumus,non commerainimus.

U

FRVCTVS OMNINO ROTVN-

f>vs, LVTEVS , NON SPLENDENS,
cum fuo frutice.

Cap. XLVII.

Hic frutex
eft ex glo¬
bulo ipfi appi-
<fto , hoc anno
fato, cuius colo-
risvero ille fue¬
rit , me latet.
Frutex quidem,
qualis primo
anno erat , fua
magnitudine eft
dcp'<ftus. Huic
cx opDofito la¬
tere idem folio¬
rum numerus ,
duobus /ci licet
inferioribus ra¬
mulis folia funt
duodecim, fupe-
rioribus autem
tantum vnum.

In hoc frutice, anno l^oS.Iunio nullam fpinam
obferuo in trunco , in foliisincipiunt apparere a
liqua:, ficuti etiam in principio caulis fuperante
duos priores ramos. Sapor foliorum ingratus,
cum aliqua amaritudine. Vidimus & aliwmfimi-
lcmfruticemhocan.no natum , cui caulis glaber
& folia priora pene eadem, cui tamen non tot fo¬
liola. In vno enim nouem , in altero decem. Sa-
poridem, in fupremitate nondum apparent fo¬
lia illa quatuor libi inuiccm opp. fica color virens
& lucidus eft. Huius Ill.Prinopifla appofuitfru-
ftum plane luteum non fplendcntem , fed afpe-
rum, modice circinata: rotunditatis, cum tubenu
vmbilico,qui minor reliquis. Anno itfoS. obfer-
uaui globulorum luteorum plantas fpinofas in
horto Ill.no ftraz Prin.Scutgardia:.

ript.

FRVCTVS PEREG. TANQVAM

TORNO ELABORATYS ARGENTEVS.

Cap. XLVIII.

TVrgidusex rotundo aliquantftm oblongus
eft, politi & lubrici latuoris , coloris ar¬
gentei , circularibus lineis faturatioribus dense
cindus, durus, altero fine nonnihil turbinato,
vmbilico huido , &in eo veluti pediculi vefti-
gium oftentans , a puo vna aut alceralinea de¬
mittitur , ad oppofltam fere bafin pertingens,
pr^gnans eft , & concullu refonat. Hunc vidi¬
mus apud llluftriflimam Ducillam VVirtcmb.
germinafte fatum ,produxilfeque bina folia pin¬
nata, fpem futurx arboris facientia , velipfola-
nuar..p rinci pio. Plantarat autem Exc.Ceifit. fru-
ftum adapertum & prius in arena madida mace¬
ratum, in olla in hypocaufto pofita , & quotidie

3U

rigari iubebi t
Eundem dono
accepimus if D.

D. Sthuartz Ex.
Cclf.VVirtemb.

Medico Sc col¬
lega noftro ho¬
norando.

-7. , V artet At

Videtur au-
t;em hic frutftus
nonnihil varia¬
re. Nam miniis
tumidum & no¬
ni hil angulofu
accepimus ab
eadem Exccll.

Celfitud. lineis
pratdi&is caren¬
tem, nihilo mi¬
nus tamen ,
qu&m ille , den¬
se cindfum zo¬
nulis , quo feifto ferri per mc^iurrf ,deprarhen-
dimus corticem craftum fatis, ac duritiei ollese,
eiufd^mque externam tancftm faciemargenteam
effe, internam fubftantiam lubriafun. Nudeitf
qui intus latet pallidus eft, duriufculus,guftu a-
maro. Aquae i nie&us fundum petit.

C.Bauh. Milium Indicum vocat. Scimus & i '

quibufdam Italis Audianam Indicam aliquam ^uelUndi^
putari. *•*

FRVCTVS PEREG. TANQVAM

TORNO EL ABORATVS , FLAV VS.

AD figuram orbiculatam quamproxim£ ac-
cedit , & vel tantillum ad oblongam vergit.

Cortex laeuis, colore flauefcentc , ac fere melino,
zonulis faturatioribus quidem , fed vix ac ne vix
quidem con/picuis dens£ ciniftus, perinde ac fi
arte torni ita fadhiselTc. Parte extrema aut fu-
prema area quadam liuidi aut fubfufca confpici-
tur, in cuius medium pundtum, adharfionis vefti-
gium. Ponderofuscft , & aquae immitius, mergi¬
tur. Quia vnicum tantum habemus 111. Duci fise
Wirt.munere aperire non libuit.

E11 ndcmClufmnftumpereg.ff. vocans in fuo
Libello, & Exot.lib.i.cap.zp.defcribic , orbiculari
fere rotunditate , tanquam torno elaboratum,
ouo pallerino minorem , flauum omni ex parte,
nifi in altera extremitate fubfufcamaculainfigni-
tus e(Tet , folidum , lapideaque duritie, & m aqua
fub fidere.

Do&rina infignis vir & confultiflimus Adfcf-
for Camera: Spirenfis, Dominus Tengnagcll.htec
de hocfrti&u ad nos feribit : Nucem hanc ali¬
quando confregi, intus habebat nucleum, colore uucleua
ic carne nucem Piftachiam referentem, fed durio- M*/»r
rem & folidiorem &: magis ad flauum colorem M‘n0*
inclinantem , nullaalbedine , totam nucem fine
vllo tomento impletjfapore eft adeo amaro, vt A-
loes quoque amaritudinem vincat. Purgandi vim
habere creditur.

Anno nSotf.Gener nofter Cherlerus ex Anglia
& Belgio rediens , pulcherrimam hanc Nucem
maiorem attulit, qu^m noftra argenceavncia lon¬
giorem, non rotundam, vt eft icone noftra ex
Clufio, fed longam & oualem. Attulit etiam om-
ninb fphxricam , minorem multb & icone Clu-
fiana non maiorem , coloris pene Auranciorum
non maturorum fplendentemvmbone &macii-

HI STORIAE PLANTARVM,

la parura apparefcte » ftriis etiam circularibus, mi¬
nus cuidencjb«»,in aqnara inicda, fidit.

FRVCTVS 1 N D. TANQVAM T O R-

NO ELABORATVS VIRIDIS.

Dcfcript.

Elufdem generis cum argenteo iam deferipto
vi<*

idetur. Sed color viridis efi,& multis angu
lis &impreffionibusinxqualis , ac ii ab aliis vici¬
nis frudibus comprellus Elidet. Zonulis item fa-
turatioribus frequcntibulque in orbem cindus,
vt nifi squalitas id caneret , corno & hunc elabo¬
ratum diceres.Concufiufonat:aqux i niedus non
mergitur, forti quia non perfede maturus (vnde
fortarte adhuc viridis ) nifi quis coniedari malit
nimis ellc exoletum.

Dubitatur an idem fit cum eo quemClufi de-

f lingit ac deferibit i n fequenti lemmate : quia co-
ordiuerfus tantum, extera conuenire videntur.
Eiconem non damus, quia CluCfigura fatis bene
exprimit, fi Zonulas addas.

FRVCTVS PEREG. CLVS.DVRIS-

SIMYS : A L I V S Q_V E SIMILIS.

Cap. XLIX.

5 A

^/VmiliseftCluf libelli de.pereg. Sed minor &
Ponticam Nucem non excedens, [tamctfi Iuglan-|
di fere squales videre meminerim] lxuis , fplen- ;
dens ,cinerei coloris, Scfaxea duritie praeditus, Ii-j
cet in aquam deraerfus fupernatet, insqualis ali- ;
quantmdm , & compreiTus vti Pifa qux in eadem
filiqua nata fele mutuo contigerunt.

Mutuarie- Confiderandum an ille fradus Cordi in Ob-
pas fi non feru. fylu a huc 'pofllt referri , de quo ficaitrFru-
tdem. dut quidam globofus modice , acuminatus , o(-
fex foris foliditatis, colore cineraceus,hnea qua¬
dam a bafi v/quead apicem fpirq modo circum-
uoluens. Norimbergx vidi.

FRVCTVS PEREG. ORBICVLA-

TVS CVSPIDATVS.

Cap. L.

Defciipcio

F Rudus hic,
tefte Cluf. 1.
de pereg. &
Exot. lib. l. cap.
jo- mediocrem
Nucem auella-

nam nonexee
dit , orbiculari*
fere, nifi infirma
parte paulb an-
guftiorin trian¬
gularem veluti
cufpidem deli¬
neret, colore ex
rufio nigricante,
tametfiJeuis, in
aqua fubfidens
Ocimum petens
duro cra/soque
putamine con¬
fiat, & nucleum
candidum tenui

fufea membrana tedum continet , Londif.i dat-iit-
fuit, qui ex Guinea delatus erat. Terrae commif-
fus non eft natus. In hac imagine habetur etiam
frudus peregrinus fphxricus pene > &c.it£mque
Fr. Ind.fphxricus granulatus,ac etiam Fr.fcid.Be-
ruha didus.

LAVRI BACCHE SIMILIS

FRV CTVS.

Cap. LI.

T fi nobis fru-

f^dus peregri- e
nus , magnitudine
& forma, qux Bac-
cx Lauri maiufcu-
lx,coloris nigrica¬
tis, lxui&nitida fu-
perfide , ex altero
turbinato fine fiy-
lum retufiim, que¬
madmodum in
glandibus videre
efi , proferens: al¬
tero autem , tan-
quam ab acicula
imprefTum vefti-
giumhaben?, du¬
rus, &r lapidi allifus
cum fo ni tu refi-
hes. Eorum vni
circa ipedium in-
fculptus apparet
fcrobicuJus , natura an arte nefeio.

S A PONARIS SPHARVLA AR-

BORIS FILICIFOLI^C.

Cap. L 1 1.

F Rudus quos

apvnanas
fl>b(truUs vocant,
dono accepimus
a Ci. D.D.Fel.
Platcro Archia**
tro & ProfcfL
Bafil.fine nomi¬
ne, cui cx Anglia
aliquot erat mif-
fi. Calix funt ma¬
gnitudine , orbi¬
culati, nigro cor-
ticofo atque ru-
gofo quodam
putamine con¬
te di : fub quo
alius cortex tc-
ftaceus ac peni
oireus , verum
noncrallus , co¬
lore fufeo fplen-
dente. Horum aliis duo, ali^s,vtcx vcftigiis pa¬
tet, tres. Intus fiudus latet exquifite fpbxricus,
oifeo & cra/Iiulculo corticecontextus , nigro,lx-
ui,& Ebeni politi in modum fplendicantc. Hic
mediante flaucfcente quodam tomento ab exti¬
mo pueamine difiindus videtur. Nuculeus qu£
in globulis efi,pallet,Auellanxinftar,oleagincus,

&per

LIBER 1 1 f

&per vetuftatcm rancidus, quem eciamnum alia
cutis fpadicca atque fungofa cingit, perinde at¬
que Aucllanarum nucleos. Eicon vtrumque o-
/fendit , cum putamine cui parmis &abortiuus
adhxret, & nucleum exemptum, integrum atque
, diffedum.

Parata &iamfculpta icone , alium prxdidis
maiorem, nempe Juglandis magnitudine acce
pimus milium ab infigni Botanico Regio D.Ro-
bino. Huius cortex Ipadiceus , pulpofus quo¬
dammodo, Iccuis & fplcndicans , atque adeo per
omnia ,quamiam dclcripti, elegantior , minime
rugofus,pcdiculo crafIiore,qaippe qui peifcdio-
rem maturitatem confecutus videatur. Sonitu in¬
tus latentem globulum facile prodit.

De iis Ouiedusin Hift.Imific fcribit. Sunt in
Hifpaniolx infulis & continenti quxdam arbo¬
res , qux a precariis fphxruhs & k fapone nomen
acceperunt, quarum folia Filicis folia nonnihil
referunt, licet minora fi nt. Celfx funt&formo-
fx, frudum ferentes Auellanx autCerafii magni¬
tudine , corolla infignitum minime edulem , qui
Sole exiccatus fubflauum colorem retinet: is of-
ficulum intus continet globulo bombardario x- >
qualem,- rdtundum, nigrum : at fi Solis radtis op¬
ponatur, fubriifFum, quod femen exiguum &a-
marum habet.

Defrudu eadem pene tradit Monardes addit-
que pumilam eorum e Ile arborem, incuruam ma¬
gis quaiu redam, vcluti Rulcus , cuius folia Filici
lintfimilia. Sphxrnlas adeo duras dicit , vtnili
malleo aut alia quapiam re folida &dura con¬
fringi nequeant.

Officuhs perforatis fiunt precatorix corollx,
non inelegantiores , qu&m fi ex Ebeno confedx
eirent rimmo iis praedant , ciim qubd Ixuiores
fint, tum non adeo fragiles. Frudu integro cum
aqua caltda panni purgantur, perinde atque G po¬
ne. At fi quis frequentius eo vtatttr, pannos vrit
& corrumpit. Semel duntaxat nccefiitatis caufa
'eluifie fufficiat. Pulpa ofliculum ambiens ea elt
qux faponis vicem prxbet. Eli vero is frudus, te-
fteMonarde,adeb amarus, vt nullum quadrupes,
autauis,eumdeguftet. Iis vcflcs elutx multo ni¬
tidiores redduntur , quam fi faponis librali pon¬
dere elotx forent : plurimam etenim fpumam ex¬
citant, eofdemque effedus prxbent quosfapo,
paulattm liquefcentcs donec folx fphxrulx fu-
perfint , qux m precarias coronas perforatx con-
cinnantur,vti didum.

Anno ifTop.GenerCherlerus fecum deferebat
ex Angiiti vtexifiimo duos globulos fimul iun-
dtoseo modo, quo Clufius pingit Exot.lib.z.cap.
ltf.minores paulo Sc non maiores, qudn in icone
noftraide iis autem ille fcribit: Frudum accepi¬
mus a Uc.Gareto orbicularem «Se femurrcialem ,
duro conice tedum inflar frudus fly racis, duplo
tamen maiorem, colorifque minus dio fplenden-
tis , & quafi fuliginofi , nucleum aliquem conti¬
nentem, quia agitatus llrepitum edebat.

P5

iptio

N V X PVRGATRIX SIMILIS

SPHitRVLiC SAPONARU,FVSCA.

Mittebatur, inquitCluf.Exot. lib.i.c.if). ala-
cobo Gareto, officumm non valde diffimi-
le faponarix fphxrulx , Nucis purgatricis appel¬
latione : etenim orbicularem , vt ille , habebat
formam, Sc eandem magnitudinem, huius tamen
Tom. I.

color non adeo fiiger, fed fufeus potius in quo
apparebant fubflauefcentes quxdam venx. Alio
autem frudu comprehenfum fuilfe , & nucleum
duntaxat frudus alicuius cile , apparebat : nam
fedus , verficolore fubfl intia conflare depre¬
hendebatur, magnis albis maculis fu fex fubflan-
tix,5^ fatis moli; [ vt qux cultello line difficultate
incidi polfeijpermixcis.

PLANTA GLOBVLORVM SAPO-

NARIORVM.

Cap. liii.

C^LobuIojumfaponariorumpIartx folia funt Defcripcio
jPeriici arboris, quxdam in chias partes diui-
duntur, alia in tres : faporem infi|gnem non ex¬
perimur. Inhorco Ili. Prine, nollrx Stucgardix, •
anno 1^08 Iunii principio repo fica hxc planta
per Hycmem, triennalis erat , folia coeperat pro¬
trudere Aprili. Sphxrulas nobis dedit Illultnif.
noftra Princeps.

FRVCTVS RVGOSVS, PARVVS,

GRAVIS ORDICVLA.T^ P^ENE FI-

gurx,quafi comprelfx.

Cap. LIV

'pRudus exoticus minor, a Paludano datus, Defcripcio
X gratiis, orbiculatx pene fornix , planioris ta¬
men & quafi compreftx , rugofiis , cineracei fere
coloris, durus &iolidus, aqua tamen merfus non
fubfidens. Eius nomen, vt etiam fequentis Palu¬
dano ignorum , nec ex qua Prouincia vtrumque
acceptlletfignificabat. Ex reloaione Clufn Exot.
lib.z.c.zo.

FRVCTVS PLANVS, FORMA COR-

DIS,CVM MVLTIS TVBIRCVLI/.

Cap. Lv.

F Rudus exot.aPdudano miffiis , alter minor, D/--
[ ait ClufExot. lib.z.c.zo. planus, bfnas vncias ^

longus, totidem latus, fumma parte , cordis [ vt
vulgo pingitur ] formam quodammodo referens,
multis tuberculis eminentibus inequalis , fufei
coloris, Ixuis , aliquantulum cariofus , quiaim-
maturus colle-dusfuille videbatur, an aliquo pu¬
tamine indufus fuerit, me latet , quia nullum pe¬
tioli a quo pependillet , veftigiumin eo appare¬
bat.

FRVCTVS ORBICVLARIS , PER-

POLITVS, MVCRONE GLANDIS.

Cap. LVI.

CLuf.ExotI'b.2.c.z5. Frudus exoticus,orbi- Dcfcriptiu
cularis'formx,vncias pxne tres ambitucom-
prehendens , Ixuis &: perpolitus , fpadicei colo¬
ris, fupernaparte exiguo mucrone [velati glan¬
des ] prxditus, inferna, velhgio quodam , cui
Dd

'M

HISTORIAE PLANTARVM.

pediculus inhxfif-
fe videbatur, leuis
& aquxinnatans,
tametfi nucleum
aut pulpam con¬
tinens, vt ex ftre-
pitu deprehende¬
bam.

fe apparet, nonnihil anguftior , & non iurotun-
dus,afperior cortex facile acicula perforatur, in eo
nucleus : qualismedulla nobis nondum conftat,
nondum enim aperuimus quia ynicus.

Hunc frudum etiam vnicym vidimus apudfra-
tremC.Bauhinum , figura multdm differentem,
i breuiorem, minus comprefTum. Multo qua adhi-
fit parte anguftior , quali vmbilicus ,aut oculus.
; Crilta item non ita appare t,rcprxf<5ntat Staphi-
lodendron.

II

FRVCTVS SVBLONGVS , COR-

T 1 C £ DVRO , FVSCA TECTVS
Epidermide»

Cap. LVII.

F Rudus exoticus iamdeferipto orbiculari no
valdediflimihs: paulo tamen minor & oblon¬
gior, tametfi etiam reperiatur eiufdcm cum illo
magnitudinis , corticem ver6 habebat durum,
p«en e inftar putaminis nucis ponticx, fufea tedu
epidermide , internam autem parttm cineracei
colorisraqua merius non fubfidebat, fed innata¬
bat, licet nucleum concineret auellana non lr.i-
norem, cineraceum, rugofum ob vctuftatem,non
adeo lolidum vt primo intuitu apparebat, fed qui
cultello facile fecaretur,fubflaua carne, liue fub-
ftanua, qua: manducata , fatis acris deprehende¬
batur. Cluf. Exot. lib.i.c.’5.

Icon capite pr^ced. habetur fub: n’. II.

FRVCTVS INDTCVS , VEL NV-

tLEVS LVTF.VS PARVVS AvEL-

lanx oblongi facie comprellus.

Cap. LVIII.

F Rudus que
nunc dcfcri-
bo Bafilex anno
Kifto. ante me
deferipttis eft
Montbelgardi,ac
etiam pidura.
expreflus eft:vn-
ciam feri lon¬
gus, flauus , \x-
uis,lucidus,Rici-
no maiori ali-
quomodo acce¬
dens, vncia fertiis
anguftior, pene
comprellus , v-
trinque tamen
fere in medio
ftlatior,vna parte
paulo latior Sc
rotundior, parte
~aut?m qua hseiif» J

CHAM^RlPHES OSSICVLONON

DISSIMILIS , SED MAlQR ,

orbicularis pene.

Cap. LIX.

EXoticus frudus, relatus , vtaitCluf.Exot. lib.

i. cap. 15. in prima nauigatione in Iauamper
Batauos , orbicularispene formx,C/jamjcriJesfni-
dus ofliculo non dimmilis, fed maior, Ixuis.ciqe-
raceo colore prxditus , putamine fatis tenui,
quod fungosa quadam materia fuffiiltum , inter¬
na, qua nucleus includebatur , liue &fufcume-
rat : ipfe etiam nucleus fere orbicularis form?, in¬
fima tamen parte in mucronem definens , qui in 1
binas partes diuidnus erat inftar glandis & fimi-
fium: cius fubftantia dulcis, vt amygdali fere i
fub flaui coloris.

OSSICVLVM FRVCTVS INDICI.
Tvberc.

Cap. L X.

OSficulum quoddam alicuius frudus Indici 1
ellc videtur , maius ofliculo Cerafi , fubro-
tundum , vndiquerugofis tuberculis afpcratum, ,
colore pullo. Vifum &depidum apud 111. E. C. .
Wirt. Icon habetur ante cum aliis cap. 57.

AVELLANA COMPRESSA FACIE

FRVCTVS VEL SEMEN.

Cap. LXI.

TAcobusCafgillusdodilT.Medicusex Angliaad 1
_Lnos mifit frudum Anonymum quondam , vn-
ciam fere longum , vix feVnunciam latum , modice i
comprelTum,durum, dilute croceum ac fpleadi-
dum , parte anguftiore , qua adhxfifte putamus, ,
faturatiustindum.Tohga* alicuius Auellan^ fpe-
ciem quodammodo referre videtur , fed plane i
exoticum efle & facies & not^ iam feripte fatis ;
infirmant. Huius frudus Icon habetur cum ;
aliis ante cap. 5. & 58.

Annoitf©5. inter exotica , qui gener Cher-
lerus fecum adferebat ex itinere Anglico & Belgi¬
co, re peri mus duos frudus fimiles prididis , nul¬
lo adfcripto nomine , quorum vnus eiufdem ma¬
gnitudinis cum noftra icone & eiufdcm figurae;
alter erat breuior latior ; calor idcm,vterquc
afperfuslongiufculis maculis albefeenubus , ex¬
tremitas partis anguftioris , fcabra > & cinerei co-
, loris, videntur etiam vna parte magis plani : cul¬
tello perforatus vnus, cortex vifus paulo firmior,
j quamcaftancx & tenax , intus apparuit mcdulia
alba, tenera, qui extradaper paruum foramen ,
paru? quaaiua-te deguftata,fapicbat cum acrimo¬
nia;

\

LIBER 'III'

Aia: Torte comm&Hiis Ricino fubne&erentur hxc
jfemma,vel fru&us.

SEMEN , TAMARINDI SEMINI

SIMILE, V N A EXTREMITATE
dentatum.

CAp. LXII.

pt. TGnojco, inquit Cluf Exot.Iib.i.cap.itf. cuius fru-
J[dtus femen , quod Iacobus Garetus mittebat,
quod quidem Tamarindi femini non valde difli-
mile er.it figura, fed magis planum, & oris magis
compreflis, cortice fpadicei coloris tedtum, femen
continente album, durum , & ob vetuftatem ran¬
cidum .ipluin femen cum fuo cortice ab vna ex¬
tremitate dentatum.

SEMEN FRVCTVS EXOTICI FOR-
te' Cvcvrbitacei.

Cap. LXIII.

CLuf Exot.lib.i.cap.16. a Iacobo Gareto, acce¬
pit femen fru&us potius, quam fructum , vel
cucurbitacei generis, vel alterius cuiufpiammam

fimiLcm quodammodo formam habebat ,licetalU
quantulum crafTior, nec adeo rugofo , verum lx-
ui , colorifque vel fpadicei , vel ex fpadiceo flaue-
fcentis cortice tegeretur: fed nec huius generis fe¬
mina eiufdcm erant magnitudinis , verum qui¬
dam latiora, nonnulla angufliora : nucleus qui in
co continebatur, durus ob vetuftatem & infipi-
dns.

aratacov brasil. semine

MELONIS FVSCO , FERVIDO.

■Cap. LXIV.

DOTtiflimus vir Richardus Garth, vt ait Cluf.

Exot.lib.2.c.i7. mittebat fru#um , quem e
Brafiliaaccepille lignificabat , quem non inte¬
grum accipiebam , &c ab incolis Aratacou appella¬
ri adfcriptumcrat , fefcuncialis longitudinisfuif-
fe videbatur , quantum quidem ex fragmento
furfima parte abrupto conic&uram facere licebar,
de craflicudine nihil pronuntiare polium : fed il¬
lud fragmentum fungosa quadam materia prodi¬
tum erat , in qua latebant quaterna aut quina fe¬
mina fu fc; coloris, duobus ordinibus a fummo ad
imum ferie quadam difpofita, melonum femini¬
bus forma non valde abfnnilia, medio tumentia,
medullamque conti nentia feruidi faporis , etiam
toto quatuordccim annorum curriculo , pofl-
qnamaccepiiremelapfo : ipfe fruAus foris inx-
qualis & fufei coloris. Cuius porro fuerit vfus a-
pud indigenas, me latet, Sc qui mittebat , nullam
mentionem faciebat.

NVCES INSANA , BELGIS PRV-

MVLA INSANA , PVTAMINE FVSCO,

officulo membranaceo nigro, cum
macula alba.

Cap. LXV.

IAcobus Cuelenerus,authore ClufExot. lib.z.c.
16. Vir ornati ftiSc Commiflarius in ea naue,cui
Tom. I.

31?

nomen Amflel-
redamum ilf us
daflis^uqirt In¬
diam Onctalem
ablegata i 6 o 3.
rediit , inferebat
exoticum fru-
£tum quendam,
quem nautx ab
eff-£tu malle
pruyinFcns, hoc
efl , fatua fiue
infana prunula
appellarunt,ego
nuces dicere
maluilTem, quia
maiorem fimili-
tudinem cum
nucibus habere
mihi videbatur,
qu^m cum pru¬
nis , nifi ab ofli-
culo, quod continet, prunis /ylueftribus in fpinis
nafcentibus non difEnuli, appellationem fumen-
damcfle contendant.

Erat porro hxc nux prorfusorb cidaris formx: Dcfcrip^.
nam eius ambitus , fiue ^pediculo per lorgittui'.-
nem, fiue per tranfuerfum metireris , paulo plus
quam binarum vnciarum erat , putamine non
valdedenfo , fatis tamen firmo conflans, foris
fubfufco,,,tk non Ixui .interna autem parte fpadi-
ceicoloris, Sdxui ,0 (licui um membranaceum
continens nigra quadam pulpa tcftum-pruno fil-
ueftri nec forma, nec magnitudine abfimilem, in- Pruno (il-
fima ficfeflili parce, qux petiolo refpondebat, al- u
ba macula fatis ampla infignitum, fiib quo r.u- *
cleus, cineracei coloris duriufculus latebat : ipfa
nux breui craffiufculoque petiolo prxdita erat,
quam maxima ex parte lingularem, interdum au¬
tem geminam fi mul coniun&am nafei intcllige-
bamin arbore cerafi magnitudinem xquance, cui
folia elfent longa & angufia,mali Perficxfoliis
non diflimilia.

Cxterdmoccafionem , cur iftum frudum fa¬
tuum fiue infanum nautx appellarint , prxflat vt
Le£tor intelligatexipfius Iacobi Cueleneri nar¬
ratione feripto comprebenfa vernaculo fermonc,

& ad me. mi lia, quam fic Latinam faciebam.

Duodecimo die Odlohris anno anatoChrillo
1601. pofl longos errores, tandem lingulari Dei
beneficio ,in Sinum quendam appulimus , ficum
vndecim gradibus &: quadiagi nta quinque feru-
pulis ab Aequatore verfus polum Ar&icum. In
eorum finu prunorum quoadara genus repecic-
bamus , quo cercopithecos [ qui lllhic valde fre¬
quentes] vefei conficiebamus : noflri nautx,
qui alioqui n alimentis non abundabant , id ob-
feruantes , hxc pruna etiam legerunt & comede¬
runt , nec ea re contenti nonnullijipfafrudtus 0 f-
ficula cum nucleis in aqua macerata, coquentes,
vorarunt : quotquot autem vorarunt , capitis
vertigine & mentis alienatione correptifunt, mi-
afquc imaginationes habuerunt pronaturxcu- Nox*
iufque temperamento : vnus enim arbitrabatur
in fuo cubili feufponda , xdes fabricari , ad co¬
quendam ceruifiam commodas , & quotquot
propter flabant compellabat , dicens : Videte
quid illa vetula in meo cubili agat : alter fi ngulos
conuocans percontabatur , an pifces emere non
cuperent, fe enim cepilfe omnis coloris genere
prxditos : tertius in fuafpondaia^ns conquere-
Dd a

Defcriptio

©cfcriptio

HISTORIAE

batur fibidctoto corpore carnes detrahi : quar¬
tus vociferabatur ingentem nauem in fuo cubili
fabricari :quintus etiam in fuafpondaiacens.qua-
tuor aut quina vafa confringebat, dicens, multos
humunculos illic adeffe qui cius fpondam occu¬
pare conarentur : fextus nauclerii compcllans;vi-
delne, inquit, diabolum in roffro nauis (edentem
& pilees captantem? feptimus affirmabat fe per
nauis aluum anchoras in imo maris fixas conlpi-
cere; noli ri Naucleri filiolus ad patrem accedens,
chare pater, inquit , plurimos homunculos per
tuum nalumcurlitantes video : fic vtipfe pater
cum quodam metu admiraretur : quibus porro
fomno indulgere licebat, ftatimiffx rerum imagi¬
nes cuanelcebant , nec defuerunt ,qui per trigin¬
ta (cx horarum fpatium , im6 perintegrum biduu
dormierunt : fuerunt etiam qui alui profluuio
correpti funt. Eiulmodi & plera:que alix imagi¬
nes iis contigerunt,qui nauc Amftelredamum ap¬
pellata vehebantur , quas nimis longum effct rc-
ferreiintcr reliquos autem nautas, Anglus quida,
i n c ce I u m fu fp i ci en s , i 1 1 ud ap e r t u m fe V i d e r e a ffi r-
mabat, atq-, vocc inclamabat, O Domine te lubes
(equor, varuique fuis geftibus ,ri(um omnibus
qui circa ip/um erant mouebat : nihilominus fem-
per in coelum iulpicicns progrediebatur , vt paru
abeffet, quin in mare prolabcrctur , nifi qni ipfi
affabant.d. ti nui flent. HadcnusCuelenerus.Qu»;
cum ita iint , mirari ncccfle eft vnius eiufdem-
frudus manducationem , tot tamque varias ima¬
gines, in hominum cerebro potuiffe parere.

FRVCTVS DYSENTERICA FLAVVS.
Cap. LXVI.

PRouenit in India, autore Monarde , frudus
Dyfcnccriam fanans, delatus ex Quito, qui
videtur efle vaftx arboris , altera parte Ixuis , fla-
nus, altera afper, coloratiflimus, ac veluti pullus.
Cxterffm qualis effct frudus,cuiufuearbons, nii-
quam perueftigare licuit. Cluf. in veriione fu a
vocat frudum Dyfentericum : Hirt. Lugd. Fru¬
dum & Corticem ad Dyfent. Monard.

In pollinem tenuiffimum redadus , & cum aq.
capitum rofarum mahe & vefperi exhibitus, dy-
(enterico fluxu mifere afflidum breui fanitati re-
ftituit, indicante Indo , quifxpiffs expertus erat
m aliis.

FRVCTVS PEREG. TVBEROSVS

MAIOR CLVS.

Cap. LXVIk

ALicuius frtidus pfficulum fphxrica pcn£ fi¬
gura, cujus magnitudo pene vncialis , pu-
tamen craflum admodum & durum .perpetuis tu¬
berculis vndique oblitum: coloris flauefcentis,li-
.neaeminentiore tranfuerfum(ecante,quam,vc m
Iuglandibus, putaminum coniudionem &comi(-
.furam eire arbitror.Cluf.libello pereg.& Exoc.lib,
a.cap.^i.

Iconem aut em dedimus anu cum aliis cap. ^q.

PLANTARVM>

FRVCTVS IND. GRANVLOSVS

VEL TVBEROSVS MINOR.

Nter Pipera interdum reperiturfrudus, quales n
duos habemus,alterumPruni parui (erotini ma-
I gnitudine, alterum dimidio minorem ,lapidex&
inuidx fere duritiei : forma vtrique oliuarisfere,
color rutilus : fuperficies externa granulis omni¬
genis afpcrata : ab vmbilico modice cauoad op-
pofitam partem leuiter elatam , inter prxrupra

veluti fcopulorum quinque decurrunt redxlint?

in minore, in maiore dux duntaxat confpicux.

Cluhde frudibus peregrinis & Exot. lib.a.cap. i
30. quintum facit, noffcro iudicio , quem fic de-
fetibit. Alicuiusfrudus officulum forma plane i
fphxrica eff, magnitudo globuli minoris (elopi,
putamen flauefcentis coloris, & perpetuis tuber- j
culis ,at non adeo eradis, obfitum, nullaque linc3 1
cindum. Ex noffris frudibus depidi (unt.

Icon etiam habetur ante cum alus cap. 50.

NVCVLA EX G VI NE A.

Cap. LXVIII.

N Veis Myri ffi- p
cx fere ma¬
gnitudine for¬
ma, fluis, concuf-
(a folium edens,
cuius alter finis
ffyli quid fimile
lubet, ex quatuor 1
paruis fulcis fine
eminentiis proce- I
dens , oppofitus I
vcib lcrobiculum, i
vnde auulfus vide- j
tur pediculus , vnn f
de radii redi pro¬
ducuntur : cortice >
mediocriter lxui
fubruffo tedus, i
quo abralo fubcff I
albus durus qual s 1
inNucemofchata:
huic fubeff alius :
ctaflior, (padiceus , fu ngofus , politus : nucleum I
ambitimmediate quartus pertinaciter adhxrens, }
pclliculx tenuisinftar , rugolus, (padiceus quo- •
que, ipfe vero nucleus amplus, candidus, piguis, 1
guffu dulci cum falbdiofo quodam (apore. Primo
accepimus munere 111. E. C. Wirt-cui miferat D.
Paludanus, qui poftea etiam nobis communica¬
bit nomine Nucularum ex Guinea. Prior cum ex¬
timo putamine ex 111. E.C. frudu depi6lus fuit, ,
quemfacioni deftinarat jpofferiores ex noffris.

NVX IND. ALIA.

Cap. LXIX.

Inor eftluglande, latitudine vnciali, paullo- D-
quelongior, colore pullo obfoleto , fufeis
maculis confperfo. Definit in breuiflimum acu¬
men, qua parte quinquepartita efle videtur. Par¬
te oppofitapediculipars adhxret lignea prorfus,

firm^a

L 1 B ER 1 1 r }iy

£rnA craflaquc , vndeconiedtura arboreum fcc- macerae, eminentibus tn :&us angulis , & fallaca s
tmn.^ Iple alioqui f r u 61 usleuis, minime pondero- o (tendentibus , ex quibi u internas partes facihV

diuidi polle, intelligcre li- ^ebat : leuis erat,&a"
qua; innatans, nec imum p ctens , tametE diucur- •
no tempore in ea lnreret: . foris fufci coloris: an
| quidpiam inreriore parte contineret

tus. Interiora introfpicere non licuit , quod terra;
commi flura erat Illultr.D ;ciHa V Virtcmb. apud
quam deicriptus atque depidus.. Huius Eicon cap.
fraccd.cum alia habetur.

NVCVLA INDTCA,GLOBOSA,SONORA.

lxx:

INter fructus
peregrinos 111.
Celfit.VVirt.piq
memoria: Stutg.
1608. Orbicula¬
ris (iue glo bo-
lu s, Galla: paru$,
hue paruulo
globulo limilis,
cinerei & macu-
lofi coloris , co-
fta pene totus
cindtus , Io no -
rus, Cortex non
admodam du -
riis. Figuram in¬
dicat numcrusl.

NVCVLA PYRI FORMIS INDICA

IT SONORA.

Cap. LXXXI.

nio

- -'gnorp ,

quandoquidem confringere l ura v.eritus,qubd v-
nicmn illius generis haberet 1 ^aludanus : arbitra-
bai tamen pulpam continere > -quod licet agita¬
tus, nullum ihepitumederet.

DE N VCE ^V N G VE N XA RlA ~
Cap. LXXIV.

Nux vnguentaria arbor.

F Rudius repertus inter IlI.C. pix memoria: pe-

regrinos, articulo pollrcmo pollicis non ma- SucuU j~w
lor, exprimens partium pyrum Alolcatellinum,
folidus,durus ,rugofus , fere cinereus ,lignofus,
fonorus : laporcm manifcllum non leniimus. 111.
Principilla,refcruauit fi udtum jr>o8. SIufgard. lua
magnitudine pidtus di. Icon cum prxgreifa fub
Numero II.

FRVCTVS PYRIFORMIS , FVSCVS , LAE-

VIS, STRIAT VS CVM CORONVLA,

in quo nucleus.

Cap. LXXXII.

IAc.Garctus mifitfrudlum , inquit Cluf Exot.

lib.z.cap.nS-. vncialis magnitudinis , qui pror-
fusfulcus, pene orbicularis , ftriacus , I.ruis ad¬
modum &: in aqua lupernatans , illa merfus,tam-
etfi nucleum continere cx agitatione deprehen¬
deretur : anteriore parte veluti coronulam ftria-
tam habens , in qua florem fedifle vcrifimile elt,
pofleriore autem in oblongiufculum pediculum
delinens. Figura ponitur etiam in prxcedcriti
tabula fub numero III.

OEGS lyS OS

FRVCTVS TRIANCVLARIS SCISSURAS

ostendens.

Cap. LXXXIII.

EXo.ticus fiudtus k Paludano conccflus , de
quo Cluf. Exot.lfb.i.cap.i^. Triangularia for-

IlW; 1

NVscs Vn- nr/frlf,;«

guentarix fructu*
diCtx , oblongae
fere fune, nuclei
AueJlan$ magni-
tudine,aut etiam
nucleo cum fuo
putamine , led
minoris , figura
triquetra : puta¬
mine teguntur
albicantejmcdio-
cri cercia flo ,fra- Nf4cUw.
gdi , cui nucleus
fubeltcralliufcu-
la t urgola pelli¬
cula muci colo¬
ris obdudtus , al¬
bidus , auellanx
nuclei aut Amy¬
gdala; conii flen¬
tia, pinguis, qui¬
que nobis iam in
Nucibusantc tri¬
ginta annos re¬
politis non ran- Fru/t*f:
cekerat , fapore
tantum amaro
p «editus. Huius
generis nuculea-

lix fefliles , aiis
oblongi* , maio-
res,minorfes.Effii
gies triquetra ,
fcd rotunda Sc
glandis xmula
huic nomen ge-
nerisaptauit.

Nalcitur aute
in lihqua, quam,
(vtinquiunt Ad-
uerl.) nullus Ve¬
terum aut Rcce- fdiquadci
tiorura literis (enfttt%
mandauit,admo-
ddm eleganti f
palmum longa, cannula bifori conflata , tereti,
rotunda, gracili , binrfque loculis ventriofa,nem-
pe ima mediaque fui parte, qua protuberat, glan¬
dem lingulam lingula claudens , fuMma vei o , a -
cuto ftylo, qu'o , roftri inftar, vel .Rhododendri
■vel Peiiplocanepiontis)acutum mucronem , pro¬
tendit :intus lubmffo colore , foris pullo cine¬
reo vc,&lccundunrloiigitu.dincm Uriis rngifque
exarata : ^ofgug&coca , flexilis & corneola . in^

r 4 i

lutarum

pluat.*.

Bulunus.

Arbor u de-

fcnprto.

Theopkr.

emend-

Lignvm

Bulunus
Mjre(p)cu.
Diojc. cor-
rect.

Locus.
Deleti ut.

Mjrob.tl.t-

tfam.

H elrotrotij

foU

Dijfcrerr-
nx eurnm-
yue dele¬
ctus.

l\/£ru.

T roglodi-
tic «

Acfhiopic.t,

Agjpti*.

Arnbicu

Vetren.

Tbeophr.

UPliTijtUtt.

3.8 HISTORIAE

pida,(ubaftiingens&ficca. Videamus quid de ea
tradant Autores.

BetA«ti/(§H Theophrafl. qux > vt ille tradit, nome
obtinuit a frudlu. Folium habet Myrto [uvpp/Wl
finnle, fed longius. Ipfa arbor fmcera Sc bene
magna , non recta , ( # cflotytr vel ’<sL5vvu'f Giz.
pro eo quod in vulg. legitur SojU: acc improbat
Seal: qui legit) (ed contorta. Ffudus cor¬

ticibus vtuntur Vaguetirii propter odoris iucii-
ditatem : habet enim odoratos. Frudtus verb ipfe
inutilis, qui magnitudine 8c afpeclu capparis fru-
£lui fimilis ligno conflat valido , cum ad
alia , tum ad nauigia accommodato. tsJ.-
k&y& fu Diofcoridi fruclus ell arbo¬
ris Myucx [ fjueix. ? : forte rcclius legas cum
Theophrafl. u.vj ■■■.•* vcly-j^aty» ,id efl, Myrti ) fim:-
lis , magnitudine Nucis auelUnx ( -nornyu )
cuius interna pars [ nucleus:^' ^To>-,re<5kius quam
quibufdanr vifum , to £x.toV , de qua poflca fpeaa-
Jius] Amygdaljrumamararum more tufa prefsa
que liquorem reddit ,quo‘in pretiofa vnguenta
pro oleo vruntur. Naf;’t»r in Aethiopia, Aegy¬
pto, Arabia & Petra oppido fecus Iudxam. Prx-
fertur recens, plena, candida, quajquc facile cor-
ticefpohatiir.

Idem fere £: Plin. confirmans de ciusdifferen-
tiis quoque tradit, his verbis:Myrobalafiu [quod
illi, ficut&Aetio idem c^um glande Vuguen-
tariajonge aliud ab Arabum MyrobaI.de qualib.
luperiori ) Troglodytis ,& Thebaidi , & Arabix,
qux Iudxam ab Aigypto dillerminat commune
cil, nafccns vnguento , vt ipfo nomine apparet.
Quo item indicatur & glandem clle arboris,
qua dicemus mter herbas, Heliotropio fimili fo-
. lio. Fiu<5tus magnitudine AuelUnx nucis. Ex his
in Arabia nafcens Syriaca appellatur, &z efl candi¬
di Contr^ in Thebaide tvgra. Prxferturilla bo¬
nitate olei quod exprimitur : fed copia. Thebaica.
Inter hxc Troglodytica vihfilma efl. Sunt qui
vEthiopicam iis prxfcrant , glandem nigram ac
pinguem, nucleoqne gracili , fed liquore, qui ex-
primitur,odoratiori, [quod vitium efl. Prorfus
enim odoris ejepertem oportet efte liquorem
eumDal. ] nafcentem in cimpeftribus. Aegy-
ptiampinguiore elTe <Sc craffiori cortice rubente :
[rubenti, Dal. tali fer£ colore efl durum puta¬
men] & quamuis in paluftribus nafcatur, breuio-
rem,ficcioremque.E diuerfo Arabicam viridem ac
tenuiorem: & quoniam ifit montofa, fpifllorem
[denfiori Sc firmiori corticc.JLonge autem opti¬
mam Petrxam,cx quo diximus oppido,nigro cor-
tite, nucleo candido. Vngvientarii autem tantum
cortices premunt : medici nucleos, tundentes
[tundunt,Dalec.]affufi eis paulatim calida aqua.

Kxc Plin, qui cum Theophrafl.in eo eonfenci-
revidetur, vnguentarios cortice tantum vti ad
vnguenta, vtrique fane contra mentem Diofcor.
qui cx nucleo exprimi oleum uradit, id quod veri-
Ximilius : quis enim vnquam vel dicat , vel credat
ex cxucco putamine, quale clt Nucis vnguenta-
nx, chci Oleum ,fpreto nucleo , vt inquit Theo-
phraflgs?

Falfum etiam quodPlin. rns poftremis fcribit
verbis : vnguentarios tantum cortices , medicos
premere nycleos: Nam vt 6c dodilE tcftatur Da¬
lechamp. nucleos vtrique premunt : fed vnguen¬
tarii abfquc igne «Staqua-calida, vt, quod fkrito-.
leura,alienx prorfus qu3ljracis,expej:s fit. pccr.in-
cqfcac: medici^ftifa cahda, v.Dplus olei, extundit.
Vt velinhocraelcioan A4eAicoc«im,an Rirarma-
coposorum potiilsaparitianotanda videatuc, qui
£acer,ius ad fucumiiahi videntes , ipli copiofius

l -

PLANTARVM,

Sc minus fincerum ad fanitatem & vfuj medicos
conferre non erubefeunt.

Eas difficultates aduertens Dalechamp. maluit
legere apud Plin. Vnguentarii autem exuto cor-
tice premunt , affufa eis paulatim calida aqua:me- reft.
dici nucleis tufis vtutur.WxoTf/ojr ^ty.bhtCJmc th-t-
fxa apud Diofcor. tufx Sc exprefTx fzcem.Plin.hl-
fiim putat idem Dalcch. corrupta TUeophr.litcra,

T trg.O-TS Si 701 f KV.opiCJ XPMV7W It UUO*-\.OI y.07TT0'.'7*C.et a-

Stc y!> i' toV St y^-rny oum «^geToiepro quibus ille Th
fic legit : Tw yjtg&u St «x roic y.ihirpitn XJ>ei:TOi o/ uupt- *
>to7nv/7ic. 'tSLuSif y!> y^iiya. o St ng-prif iStiav otv-
Ph<Q~. Vnguentarii putamine non vtuntur,fedtu-'
fofruSlu. Is enim odorum fuauicatem retinet.

Efl autem edendo inutilis. Sic fane Theophtall.
cumreipfa & parandi modo confcntiet. Quod
fic etiam veterem Theophrafl.lecl onem retine¬
re libeat , non tamen deerunt eum tuendi,eiiifue
fertentiam in meliorem partem interpretandi ra- rh
tiones. Videtur autem Theoplirafl. ad vnguen- j
ti odorem potiflimum refpexiire , qui ci cx puta¬
minibus conciliatur,qucmadmodiru &: ipfi duca¬
tio. Nam, vt alicubi ait/rdeh' C<t\eitv i euyvvTjatuv*!»,

auro ufy at ayetv cua-Tta. utyrjySf/w St v. z:ti xaMi Cck-

77«, etiam fi tempus fpeSles, quia minime pingue
non rance-Ciit, vt an notat doCbffi Conft. qui Sc
ipfe te flatur cx putaminibus quidem balani non
extrahi oleum, fed ipfa tufa vel prefTa in oleum
coniici, quo vtancur vnguentarii odoris flymma-
tifque caufa ad qu«j oleum inodorum quod pa¬
ratur ex nucleis Balani inutile fit: vftirpari tamen
in pretiofis vnguentis [vt ait Diofcor. ] fed olei
loco ,ad fufpicicndos odores, Sc vt rancor vito- ;
tur. Hoc Sc vtuucur medici. Sic Theoplirafl.
Diofcor. PliniiifqueCum aliis Scintcrleconfen-
tire, quodammodo videntur, ScvtConfl. putat,
twjth ShKOTrn nodus expeditur , vcriifque fenfus
huius loci ( verbis etiam Scleclionc Theophnfli
antiqua liante ) eruitur. Ac vrgeat aliquis. Cur
ergo Theophrafl. nucleum inutilem dixit? Dictu
vel cum Dalechamp. inutilem ad cibum : vclcum
Conft. ad odoratum , per feitaSc hanc difficul- So
tatem folutam habesiquamuis vt ingenue fatear-
mur nimis crafte nobis locutus videatur Theoph.

( fi modb genuina, cius verba fint) quando ait , ex
putaminibus cantftffi elici oleirhi : fruiflum verb
inutilem e(Ie : quem Sc Plinius , vt alias fecuc
tus eft.

Cxterum ad Myrobalani quoque vocem , ean¬
dem glandem denotans, aHulidc videtuxMartia-
lis fic canens.

Quod nec VtrgHius ;nec carmine dixit Homerus ,

Hoc ex vnguento, cenft.it , & (x Balan:.

Mefues porro incc-quoquc i Diofcor. dtftcntit , Co[
qubd,non vt hic, recentem, fed vctuftam prxfe- P*
rat. Sed & hic nodus facile diffolui queat, (i dicas,
Diofcor. ad id rcfpcxifte jqubd recens plus olei
reddat : Mefucpa ad M , quod antiqua fundat fin-
cerius: Ratio folucionis cftrquiareccnsplushir-
miditatis excre me ntifix continet , vetuft a minias,
ideoque minus ventriculum fubuertat , ad quod
Mefues potiffimOm refpexit. Cuius fententia&
ex Mefue probatur, fic fcnbente. Balanus My-
refpica , id eft, Glans vnguentaria,fru<5lus eft ma- cU
gnus quidem nucis Auclfena: magnitudine, trian- gut
gulus. Paruus vero ciceri fimilis, malus :vterque Dei
tamen medulla leni , & vnc^uofa. Magngs efl
rxftantior, prxfertim fi vetus eft : cortice eft al-
o, lxui . tenui : medulla intus alba, leni, pingui:

& vetus eft innocentior.

Balanos Galeno. Glars , qu^m Grxci ww
vocant, Cclfo. Aegyptie meminit Hipp. differt ctd

k Glande

<im Ac-

ptt4.

I tbal.i-

LIBER

a Glande vnguentaria ^ qua: Nux odorata fxue
Molehata vulgo Veteribus incognita , vt cxilti-
mat& annotat Hermol. Comar. com. in Gal.c.i.h
5-de comp.med. fecundum loca jSetA oj/w cu^uTnJej/
Critonem eo loco dicere exiftimat , quam mox
fcqu.pharmaco (ia.^&uw appellat , queun-
qu e glandem vnguentariam Latini , Myrobalamm
Plin.vocat Aegyptiam autem dici patria appella¬
tione, vbi (kp.vgfCxKtu>w nafei afiirmat,&:$o/p/K</j?rt-
A^o^didram , hoc eft, Palmae glandem : vndeer-
ror vtique committi potelt , vt altera pro altera
lunii poilit, a quo errore neque Plinius immunis
fuit, nili error Libratio imputandus, qui I1b.23.es.
pro Phoenicobalano Myrobalanum fubibituit:

quanquam idem Plin.lib.12.cap.22. vbi ait:Myro-

balano in vngtientis limilem proximumque v-
fum habet Palma in Aegypto , qua: vocatur adi-
pfos, viridis, colore Mali cotonei , nullo intus
ligno, &c. videatur plane Phoenicobalanum cum
Myrobalano confundere , quum tamen reslint
dlueiliUima:, & Palma: Tuccus in Vnguenta com¬
modus nequaquam exprimatur. Quare quod
Diolc. de Palma: fiudtu dixit erapiu^ ieay 7>J eJa.Ciy.if
pv&G&KaMv : Plinius in vnguenfts limilem proxi¬
mum que vfum habere ait , cum Diofc.id non ve-
lit, Icderafiucpiocov de aliquali figura: fimilitudinc
dicat, non de vlu in re medica ac vnguentis. Imo
plane alias vires Palmulis, qua» & D.idtyli hodie
vocantur, &Diofc.& Gal.adlcribunt , quam My¬
robalano fine glandi vngueotari.r,vt ex luo pate¬
bit loco. Ideb dodhll. Dalech. apud Plin. legen¬
dum cenltiit . Myrobalano vnguentaria: limilem
proximamque figuram habet, ex cit.Diofc.lc&io-
ne, quam limilicudincmPhn.ad vnguenta negli-
genter retulit.

Myrob Janum vero Arab.a Diofc.didam, non
ellc aliam, qu^m Ca.hav.y uv^i\i¥.l2 ab eodem lib.
4.defcriptam. vel hincpatece pocell , quodnul-
hbi fpeciatimMyrobaianum dcfcrip.it , fictit ne¬
que Gal. neque Aetitis , neque Paul, minime reli¬
cturi , fi diuecfi ab Ulaipfa elL-t. Quare certum
effe, penitus fibi perfuadet Cordus , Myroba-
ianum Grarcorum Medicorum , nihil aiiud i lle,
quam fiJhcwwuvpc-lry.l/jfih iilidem didam : quod i-
pfiim & Actius conceptis declarat verbis , cum
ait : n rjf @a.AO.y ■!)->, 1,' uvfjiej^ewoy %g.KXor,')
vti pluribqs declarat diligentillimus Cordus.

Hanc eandem lententum non lolumfecutus
.cft Lacuna , led &in magno errore verfari feribit
eos , qui putant ciufdem generis elfc Myrobala-
nos Arabum leu Officinarurh cum Glande vn¬
guentaria.

; ArsbcsBc» vocant. Sic enim legimus apud Sc-
t&p.llabbcn9 id cft, granum Ben. Et Auicen.Fnieft
granum maius Cicere , albidum , cui medulla Ic-
nis & vn&uofa. Ec Hali Abbas: Ben perlimpleX
c, inquit, & fine h , eft fnuftuscuiufdam arboris,
li mi lis Myrica:, tcllc Diofc.&c. Audet tamen Ta-
gatiltiuslcribcrePtTr, Been , vel Beben nomina eflfe
Barbara, Arabibus Balanum My replicatu deno¬
tantia. IdemMelucm taxat, quod Ben antiquum
m ejiu s dixCri trecenti.Sedipfemetpotiustaxan-

• dirs videtur , qui Mefuei mentem non intellexe-

• rit, de qua ante diximus: Meluesnoffcro iudicio

k jarsetertinvfu medico antiquum Ben , quia ineo

confumptus humor quidam , fiue ferum acre ac
AwJignum , quale obferuamus admixtum oleo,
tunvrecens exprimitur. Eundem in modum Alari
etiam radices & folia violenter purgant per infe-
riorx&fupcriora,vbi virent, propter tale aliquod
ferum : li exliccentur , amittunt vim illam mali¬
gnam Si vehementem. Quod idem quoque e-
om . X.

I I I- 5>?

ucnit Iridi , 'qua: virens vrit & purgat violenter:

Exficcata non rtein.

Cancrum Oleicxprcffi magma raliduum , vt
annotat Sylu. videtur elle ixv&Hnm Wivfv» , id eft
cxprelTiim,quod cataplalmalis mifcct GaUib.il.

& ir. Meth.dc bis lib. 9. comp. ph.par.fplenicis re¬
mediis adhiberi feribit Gal. Quo in loco
xdrK tantum, aliquando uupt^.w7r leges : ali¬
quando w&Ca.? at* <?Mi/£cv, id eft, firma & puluis,
de rv/s aew,u«, id cft , putamen & cortex

& Air 7vpa x, mmur/x^iia , id elt, Gatillufir.

Myrobalam tella: & cortices incifi b cufi cribra-
tique. Omnia h.ec ad fplcnicos Icrihuncur, vt
Iit credibile maxime de frudtu eodem, Icilicet Ba¬
lano Myrepfica,& eius par cibus omnia hic in tel-

Lcttionif

Curtet ut a.

f>ud (Jul.

■ LiUcl

1 MamtZjL»*

o

M.atth.examinandum proponit, an Lilacdifta
arbor iit ea , qu:e glandem vnguentariam fert.

Idem Theophr.reprehendit , quod e putamine
fraflus oleum elici tradat : Plinium addens &
Thcopbr.de Dioic. lentendam comprobare. Ve-
runtamen hac ictatc ab omnibus tantum e nu¬
cleis a putaminibus repurgatis exprimi. Nec li
credere ex lotis putaminibus; vel fortiflimo pr?-
Ioprcffisquicqujm effluere, maximi cdm hanc
parandi rationem IDiolc.pratermilcnt.nor f .lilm

cap.de glande vnguentaria , led etiam libro pri¬
mo, vbi tamen dt Oleis & Vngtientis conficien¬
dis lati i\s di lleruit.

Idem Manardum notat, quod dubitarit , ai
Vnguentaria glandis oleum e nucleo , an c puta¬
mine exprimi debeat , Galenum tamen, qui rem
hanc abunde enudeauit,coo(hnter affleuerafle.
Balaninum olernn vnguentariu cx carne nucleo-
rum.non cx putaminibus exprimi. Id quod etiam
facili cx liiofc.ccJIigipolTit , ciim dicat confimih
modo fieri Balaninum & rlanygdalinum.Tandcm
dein eam cadit fulpicioncmTheoplir.locum ede
depr.uatum aut miniisintegrosautveraccs fuiC-
fe authores, k quibus fartaffis Vngucntuia: glan-
di: hi Id oriam acceperit. Sed de hac re abundi iam
priiVsaddum , vt ex quibus hic & fimilis omnis
difficultas de hac re facile vel tolli , vel explicari
poffit. r

Andteas Matinus, inquitidem.Matth. Medi¬
cus non vulgaris , in. fuis CuperMefuem annota¬
tionibus, plantam quandam pingit pro vnguen-
tariaglande, a CI.Pet.Ant.Miclwelio Patricio Ve¬
neto acceptam , qur a pnferiptis omnibus tota
facie differt :fcd an legitima (it , cut ptobec aut
iniprobet, non hahere.Titulum eius mendacem
clle : fiquidem Ben album inferiptum habeat. I-
taque verendum ne & ipfa quoque imago tituli
fequatur errorem.

Idem in pold.com. cum magnis fig addit. Plan¬
tam cuius imaginem damus, Conldantinopoli al-
lata eld, fub nomine Lilac. Earacum infpcxilTem £i/ac.
iv fruitus eius agno Icerem , Pildaciorum faciem
perquam belle referte, illico in fufpicionem veni
( inquit ) as hxc fortallis glans vnguentaria dici
pollet. Aid mehercle li/acfruddns nihil habere
nobis videtur, quod iit fimile Pildaciis, vt clarius
patebit fuo loco.

Amatus glandem vnguent. Pildachiis fimilem
facit, non male , fi conice extimo (poliaufit,
quamuis minor fit, fic forma triquetra. Locus.

Porro obfematione digna (urttBelJonii vetba,
in hunc modum feribentis. In Arabia ad pagum
Pharagou di Aum,con frendimus rupes, vbi in uc-
rimus arbores Balani Myrcpfi c.t , protiementes atrf.io at-
ad altitudinem Betulatinter rupes, cuiusrami c l‘r‘sna
■etiam li miles, trunca^ albus e(l-,ita vt Elonginquo

Andre*
Murini ifi

PLANT AR.VM»

C V**-/* not-

HISTORIAE

BttuU jff-.yidcmes certa credertiuasclTc Betulam. Incola:

in Pluragau diligenter colligunt huius arboris
femina, ex quibus magnam olei quantitatem pa¬
rant. Fucruntin caufa, vt inueniremus filiquas,
qui in tres diuiduntur partes, quas Arabs in cu-
mufurnconicceFatpropd pagum. Magna fanc
eft varietas folia Myrto limilia fecere, ve Theoph.
My iicx,vt Diofcor. [mii corfuptus Iit eius codex,
dequofupra] Hcliotropio vt Plin. &iam totam
•arborem Bctulxfi.uilem,vt Beilon. a quo difficul¬
tatis aut varietatis ritius Veterum explicationem
expedtaueraniits , ex lisoris ad nos reduce.

Cxfalp. in ca l«fpicioncc't , Plinium incelligf-
re; quas C.ift ancas equinas appellant Conftanti-
nopoli , cuius arbor traditur felio Pentaphylli.
Sei fufpicatuc quantum volet nobis Myrti folio
oblongiori ( vtThcophraft. dicit) fimilius videtur
I lehocropii folium, quam Callanea* cquinx: pro¬
pter eam igitur notam nolimus Myrobalanum
Piin. referre ad Caftancam equinam , dc qua fuo
loco.

Lonic. Granum Bcn, feu Glandem Vnguenta-
riam , Nuculam triangularem vocat arboris fimi-
l:s Tamarilco : latis quidem temere, quamuis cor-
ruptx Dii Icor, ledtioni cius fententia inniti vi¬
deatur. Nam curnon potius dixit Myrti limilis
cum Tmophraft.quiita audafecrpronunciare au¬
det de. nbore nec libi vifaaut cognita,nec de qua
cofifentiar.tautores? Eandem cenfuram metetur
Tabem, qui idem lacic. Sed dubitationem hanc
tollit Io. Pona in deferiptione Montis Baldi, pro¬
ponens effigiem plantx cum radicibus &foliis cui
hunc titulum fetu: Icon legitima Glandis Vngue-
tarix,&c.

C.Bauh.apudMatthioI. pollicetur fe folia ali¬
quando exhibiturum > qualia ex Alexandri a adfe-
tantur nobis hadenus non vifo.

Synonyma
Lineum ii

Differens

MaxoT'

'AJtner.

V©-: @c uvQi-^iy.»: i/ i\-Su'j$i-\.c7y Ca.Ka.yQ-:
uu^^oao/Q-j CokoyQ-* a/yj-^rio Archig. Bcn Arab.
Maurit. atqueetiam Olfic. Glans Vngncntarui v
Myrspfica Herbariis : Ynguejitaria , Cuibartica fih-
qttaia Aduerfi Nut:tld Ynguenraria aliis : Glans Ac-
glptiaPhn. & forte edam Hipp. Myrobalamis
Grxcorum : Germ.frcmbhc^afclnu01tn/Salb^
nti0lm. Bclg.iTtyrobalacn/ tefie Had. luu. It.
Gianda Vnguentana. Hifi AucHana dc U Liidu , Tar-
tago & Muia .

Sunt qui duas fpecics faciant Nucis Vngucn-
tarix , vt Lacuna ; Maiorem , magnitudine Aucl-
lar.x , cortice fragili .cinereo, triplici colla .me¬
dulla alba, tenera , oleaginola,acii cumlcui ama¬
rore : Minoie ciceris nuenic.corticeadnigrum ac¬
cedente , medulla ingrata , quam perniciofam
exiftimari ait : maiorem folam clfein vfu. Scribit
tamen Monardes ex Bcn paruo Ciceris magnitu-
dineltalos odoratum oleum exprisncre:forte om¬
nes indifferenter intelligcns.Sunt nobis quidem,
vt in noftra deferiptione notatitmus , Balani feu
glandes vnguentarixdiuerlx nugmtudine, om¬
nes tamen triangulares fu nt leas vero qualitati¬
bus aut viribus vixdiuerfas putamus ifiporcpar-
tim lubdulci , partim fubamaro : quod & Cordus
ftatuit. Superius locum citauimus cx Mefue,vbi
ihaenas & paruas fecit, liafque vidofes dicit , vbi
& de dele 6t udi dum, & poftea in viribus non ob-
Icure patebit, valentiores paruas efficacioresquc
elfe.Cofiderent tamen naturxeon fulti diligen¬
tes Seplafiarii an Mef. & Lac. de alia quadam di-
uerlaintelligant.

DclcSus- Superius aliquid traditum de modo parandi hoc
oleum ^quctm^odura &dedeicdu. Omnino

aute ex nblkis deligenda caudidx ,beft£ magni
plenxjalbutTf.miniihe rngofum aut flaunm niiclcli
continentes.

Paratur autem Ol. Balaninum con tufis &to Itis MoA
nucleis, addita aqua Rofarum,Vt annotat Lonic.

Sed hoc loco difficultas oritur ex Paulo , qui fic
tradit : llb. 7. 3^70 CaKitysvar Ji 7n:<t7rK»7tui Tu at/ a
aujyJoKr/u jf‘*7 rii , a/rro •floly Ttut <Pfj7/ Co/.a/w. Quia.'
e Quernis ne fiat glandibus oleum Balaninum, in
modum Amygdalini , uti verba fonanc?

Lonicerus na nus credulus hunclocum citans, u>uc,
conquiefeit. Alt nobis meritb , noflro quidem
iudicio Corn. Pauli codices corruptos dicit, qudd ri£ ■
nullum oleum e Quernis glandibus exprimi fo-
leat. Legendum igitur 'v/. «m ■P/Jlv -nus J*py-
■ji CaKavav o'/K OTn 'ujp^iKay yg.Kv/J?f>ay CaKavavieX
quibus & Aetitis parare docet, [&ipfe quoque
Paulus diferte lib.S.]qui «Sc ipfe Balaninum appel¬
lat : alii oleum dc Nuce feu Glande Vnguentari.a.

Ol. Myrepficum. Hifp. A^eire de Auclbanade la 0ltJ 1
India. It. Olu di3en. Diolcor. fimplicitcr ait,
lirmliter parari ut Amygdalinum, cuius paran¬
di modum fuo docuimus loco.

Didtaiam lupia quxdam de Ioco.reftant & hec LoctJ
dicenda.In Arabia prope Pliaragou,in itinere a
Cairo ad Montem Sinai nafeitur,autorc Bcllonio.

I Adfcrtur vero ex Syria Aegypto in Europam,

; atque illuc putat M itthiol. ex Arabia aduehi , tk
! forte etiam adhuc ex Aethiopia, vbiait Diofcor.

■ nafei. Eodem tradente in Hifpaniafrequenti/Tima
I gignitur: adfciturque hodie copiofa in Italiam.

Et in poflr.com. lac. Glans vngue.ntaria, inqutt,in Mr^
i qitibufdam l Iifpanixlocis(vt audio) copiofa pro- ^

| uenic. Videt vtin;t gct priusdelictumjVc audio,
ait: .it prius fimplicitcr & nulla circuitione vfus iri
: Hifpaniafrcquentifltmam gigni tradiderat. Eant
i nunc Pharmacoptsi atque M itthiol. inore fuo fi¬
dentes quxranc&colligaiiciri Hifpania Balanum
, Myrepficam,vcl fi Jubeat etiam Bafilce aut Mone*.

. belgardi vbi indubieinucnienc Matthiol.Bafenu . .

myreplicam . at letant intcnm: nunquam exprel-
furosfeoieum. Aniamn; fi confular.t, non ibunt
in Hifpaniam , vbi nafei ncgattfed in Indiam, vn-
deait in Hifpaniam importari, fi modo verum
didtiAlitcrqr-.imfentit Beilon. &ipfe adeo Alate,
in poftr. luis commcnc. Garcias profeclo ,‘qui di-
, ligentifiimedc Indicis fctipfit, Balanum myrefpi- 1
cam non tradit inter Indicas plantas nec quifqua
Veterum ( quod feiamus) meminiteamin India
nafei. Gal.aitex Barbarica regione adferri.

Glans vngucntaria.autorc Diofcor. trita ,& et v-fc I
' pofca drach. pondere pota , Lienem abfumit. pus 'i
• CUlin & eadem vlccri cum Lolii farina , ifemque Dofis\
podagricis cum aqua mulla imponitur. Cum ace-
; co cocla, pfnram & lepram exterit : cum nitro,
j vitiligines & cicatrices nigras emendat : cum P^^ '\
! lotio lentigines & varos , maculas a Solis ardore VtuL
! contradas & papulas in facie tollit. Vomitiones
j autem monet, aluumque foluit cum hydromelite: yurt
| fcd valde 'ftoinachoaducrfatur.Olcum quod ex ea P,frH
i exprimitur , aluum potu f e bducit : at cortex eius p„rv
j nugis aftringit. Cxtcrum quod ex ca tufa expref- Olcu
; saque reliquum eft , quafl retrimentum feu ma- Cort
gma , fmegmatis immifeeturj qux ad feabritias &j
prurigines accommodantur. Ipfum etiam olcunr Pr„t
vim habet extergendi maculas , lentigines , varos»

& cicatricum nigritias. Purgat idem aluum , fed'
ftomacho quoque aduerfatur. Contra dolores au- stom<
rium fonos atque tinnitus auxilio eft cum ar.fcriw Ttmt
no adipe infufum. Carteruin obferuatione indi- ^
get quod Diofcor. ait feq.cap. Oleum fefamifium

&Caryinum ( e nucibus J eandam

vya obtinere

LIBER

cum balanino , quod nobisquidem nemo facili
perfua/erit hoc tPup&wy manifeftam

efficacem habet, illa auc nullam aut certe obfcu-
rain, & qux force fimpliciffimi olei olmarum vi¬
res non tranfeendat, quamuis altero pro altero
vfumfuille, non magna confcqui poffic noxa,
npera- Vngucntarii, tradente Gal. vtuntur carnis eius
ncum. facco, qui calidus eft. Reliquia: autem vnde ex-
pre Ilus eft, vincentem habent qualitatem ama¬
ram. Sed dc admifta eft quedam adftribtio.Proin-
de extergentem limula incidentem concrahen-
temque <k ftipantem effectum poliident. Itaque
(prxeer lam dictos vfus quos ltudio non reperi-
•itoriit. mus ) ^lecurindurefcehtia liquant. DracRpon-
dere cu.n melicrato caro eorum pota , vomitum
moiiet : fxpe etiam per inferna aluum largiter
fubducic. Vifcera expurgat. Externis noxis cum
aceto adminiltrari debee- Sic effic.icius reddetur
ad prxdibtos cutaneos morbos onanes : uemad
Exanthemata quxuis alia , achoras,&: ylccrofa, &
quxeunque craiii funt fucci. Cicatricibus deco¬
rem affert. Lieni illinendum cum farina quadam
I exiccantc, ut Erui aut Lolii,
jrex. Cortex eius admodum adltringit. Itaque vbi
y£*»a adftribtione opus,accommodari potefl.Celfus ad
rMem- lienem fic aptat. Glandis (quam Grxa vo¬

cant) cortex & nitrum , paribus portionibus
contunduntur, refpergunturque aceto' quama-
cerrimo. Vbi Cerati craflitudincm habet , linteo
antea in aqua madefabt > illinitur , & fieimponi-
. tur, fupraque farina hordeaceainiicitur : fed raa-
W. nere ibi non amplifis fex horis debet, ne Lienem
confumat : fatiufque eft bis aut ter fieri. Specia-
lids , aevtifolet medice admodum, eiufdem vi i
resMefuesperlequ;tur,lic : caffacic maior initio
. j ord.j. ficcat 2. Humidicatcm habet excremento-
i. fana tk acrem , qua veniriculu n fubue.tic, nau-
feam excitat, viicera conturbat. Pituitam crallam
& lentam vo n tu & dcLctione purg-u : quare
confert colico affectui picuicofo ik tlaculento,
\iimo. fumptus, balano, clyftcre inier is, cataplafina-
|r rij. ce ex ipllus medulla hordei firma &c meile appo¬
ni /itus, & calore luo ncruorum figidisaffebtibus,
'iur /palmo, tetano jContradtioni. Tumores quoque
'\.um duros, ftrumas, nodos, rcfoluitcum meile. Hepa-
,#,0. ti autem auc Liem ob/trubto , vel durato cum fa¬
rina Lupinorum & fpica confert impolita. Ad
haec fru&us minor, & eius oleum efficacius ad-
mouencur. Idernolciimauri infufum, tinmtui,fi-
] i bilo, furditati auxiliatur : cicatrices foedas , lenti-
i,M gines , alphos, & extera cutis vitia emendat. L-
cidit enim , tenuat, terget, .expurgat , aperit ob-
r ftrubta. Paruus autem ad omnia eft valentior,

J molefte purgat, viresdei cit, fudorcmqtic frigi-
i dum monet. Obid non vtendus etiam oleo, nifi
n- cmplaftro, vn&ione , caiapla/inatc. Magnusne
ventriculo noceat, facit aftatio. Ea enim humid -
tatem excrementofam Sc acrem horum /ympto-
matum caufain coquit & refoluit : tuneque folum
deiebtione purgat. Addunturprxtereaipfi,prx-
fertim coquendo , /emen anifi &fa;niculi. Ex
huius autem ita cobti medulla cum dimidio pon¬
dere Amygd.dulciuin, ik meile vuarum pallarum,
(7. fornax fiunt Auellanarnm effigie. Ip/i autem fru-
bhrs integri , vel potius horum meduilx multum
tritx aromatibus aliquibus , vel anifi autfcenicu-
li femine adiebto, inuoluuntur papyro , & maza:
pbft coquuntur fub cinere calido.

Non abfque ratione dubitat Manardus, an vn-
oda Roentarix glandis oleum conficiendum fit ex
ten- mibtu,an ex eo, quod cortice obducitur, hoc eft,
fi uctus fub /lanci a ?exDiofc. namque feripturaei

I II-

i nucleo Seri debere colligitur. Nucleus autem &
coiticein continet, «S: id tenerum, quod in cortice
continetur , quod totum femen vei'ius,quamfru-
dtum dixeris : nam li cotum frubtum : mirum eft,
qubd ^ corticibus ita liccis oleum exprimi poffit:
h tantum ab eo, quodintus eft : videtur Diofcor.
feripturx repugnare. Sed dicendum ibi ftubtum
pro eo , quod in femine concinetur , accepilfc,
quod offendi t ici, quod iubdic : prxfciri , qux fa¬
cile delibretur : qiir.fi delibratam allumi debere
ex hoc fignificarer. Cui & hodiernus vfus , tefte
Marancha, adftipulatur. Vngucntarii enim ex fe¬
minis fubltancia , non extoto femine oleum de
Been [ ita enim glandem vnguentariana appcl- Been.GUn:
lanc ] eliciunt. Oleum autem quod ex his extra-

hicur datur a drach.fem. ad drach.j.& fem.J3en ex^ V ,

fententia Auiccn. fluxum /anguinis nariutarepri- YilxJ
mic fu a adiftfingenti facultate. j*„g.

Decobtum radicis colluendo os confert dolori D°L°r
dentium , Duritiem hepatis ac fplenis aufert ttum'
cum aceto drachni. ii.pond. potum. Sed ftomd-
cho noxium, naufeamque facit , aurei pondere
cuna melicrato hauftus fuccus vehementer vomi¬
cum & aluum cict. Loco eius ponitur ran eundem Subftinttu
Rubix , medium Cafiix ligneae & decima pars
Macis. Qux Auic. verba h.uid fiipine accipien¬
da. Quod li nota ei arbbr Ben eiulquc radix , cur A uic.net.
non defetibit ? & quis ance ipfiun has radici tri¬
buit vires? Refpiciat Lebtor ad dofin drach.ii.
cilm vnica tantum , vel ipfomet tefte vehemen¬
tem vomicum moueat.D.ofe.drach.j.cancum pre-
fcribit.Maior dolis nobis fufpebta.Quale ob/ecro Cau1*-
fuccedaneum illud? dobli judicent. '

Amatus tcft.uur Med. cos hodie , qui in India
degunt, glandem vngnentariam in potu adfub-
ducendam aluum &prouacanduin vomitum x-
gris propinare.

V nguentarii oleo vtuntur pro conficiendis o-
doracillimis vnguentis , in qux &mofchuin,am- Qhirorh e-
braqa Sczibetuin addunt pro Chirothecis & ma- c*r»mn».
nicis,ahifque fuffitii perfundendis auc illinendis. a**s Iei*
Porro pre aliis omnibus oleis hoc potiffiraiim
lebranc Vngucntarii , non quod aliqua odoris
prxftantia commendetur (inodorum enim eft,
fi Matth. credimus ) fed quod nunquam vetufta-
te rancorem cpntrahat.Ergo rancoris expers cum
fit, omnium aptifliuuim habeturad mifturas [ fic
vocant ] deliciis Sc Iafciuias caufa excogitatas.
Quandoquidem, fi odorata prxdicta alio quouis
oleo lique/cercnt in vnguentum , aut quouis alio
modo exciperentur, cotrabto inde no multo poft
tempore rancorc,[.<ru/^ enim omne oleum pr<eter Ba-
laninumvanceCcit ] non inodb vniuerfam odoris
fu.auitatem exuerent , led etiam putida fcetida-
que euaderent.

Laii odorato oleo de Ben , quale ad eum vfum B tr[j r
ftudio fir.gulari parant fibiexfariem Sc barbam CL *
inungunt [ tefte Monardc j.dclitiarum gratia , & Scuere r*-
iamdudum hic luxus a meretricibus ad fceminas x«tHr a^>M-
reliquas , & ipfos quoque viros transferri ccepit JM fUC9r":
quali interfit horni ni beftix odorem prxfe tulif- prAferu.i-
fe.Et multi egregie in Ii jc geftiunr. t$o 0/. A-

Matthiolus ik Amatus aliique tradunt nun- ”>ysd‘
quam fenefeere nec rancidum fieri hoc oleum:
imo ( inquit hic) /I oleo Amygd. gutta vna
aut altera huius olei admngacur,-
illud a corruptione prx-
feruaf.
f .*

*

i11

HISTORIAE PLANTARVM.

AVELLANA PVRGATRIX NOVI OBRIS.

Hoca>.

De/crip.

Ben ma¬
gnum.

Nuces fur-

gantes.

Ytres.

Purgant.

Qolsca.

Dofis.

Tempera.

Cap. LXXV.

Kf°ll<

1 \ pnn

orbe
primumin-
uento, infula D.
DominicijVti re¬
fert Monardes,
quoddam genus
Auellanaru mi •
fit,qtue colore &
forma noftris
/untfimiles, pu¬
tamine tenui, co¬
loris fpadicci,
triangulares, me¬
dulla interiore
alba & dulci, lic
vt multi, dulce¬
dine illegi , de¬
cepti fint. Clu/.
addit : Aucllana,
cuius iconem hic
exhibeo , lentus
ik mollis conte¬
git cortex ,partim er cinereo candicans , partim
1 1 i gr i ca n s :h u n c /e qu i t u r p u ta m en min u s felidu m ,
quam in vulgaribus Aucllanis :id nucleum conti¬
net Auellana: magnitudine candidum, /olidum,
Aucllana: vulgatis autlligncx>ft.porc,tenui mem¬
brana obdu&um. Integra rux altera parte /effi-
lis eft , coniunchmhinx na/ci videntur, vt in¬
terdum Caftanex. Monardes Aticll:ntu ptirgarri-
ccs vocat , additque Medicorum vulgus Ren nut-
gnum vocare (nam effe duorum generum,) p.uuu
autem efle id dc quo prxccd. cap.egimus,nempe
ex quo oleum conficiatur odoratum. Ben ma¬
gnum Hi/t. Lngd. Nuces purgantes, frombbe
purgiercnfce *0afclnuf$Taber.

Eodem Monarde tefte , his Indi familiariter fc
purgant. Poftea Hi/pani necc/Titate compulit, il¬
lis etiam purgare fe coeperunt , non line viti di-
fcrimine. Pituitam & bilem fuperne & inferne
puigant. Nonnulli tamen earum vehementiam
alfatione infringebant. Coli doloribus prxfens
fiint remedium, flatus difeutiunt , 6c Clyftcnbus
iniettec, mediocriter cuacuant. Dofis eft a drach.f.
addrach.i.fcdallandx funt. Calidi /unt tempe¬
ramenti initio tertii gradus, & ficcx in fecundo, f

nus , quo Indi fe
purgabant: quos
imitati iunc plu¬
rimi harum re¬
gionum. Noftris
Pineis nucleis /i-
nnles /unt, nafcc-
tes in ftrobilis
magnis , quales
/unt Mayci/pic.t
Muticae : mollio¬
re putamine, &
nigriore , quiin
noftri , rotundi,
intus-albi , piiir
gues & guftu
dulces.

PignolidiMa- Sylvi
luco , Canarinis

Gepnlu : Cojia. Et cep J
in alia edit : vul¬

go Ymguones de
Mdluco ,hoc eft Pinei nuclei Malucanini,quo no¬
mine & Hift.L.ugd.habec. An apud eandem Pi¬
nei nuclei cathai tici Monatdx; Et an ex ip/x quae
Pignoli purgatiui & Pinei nuclei purgatorii dicu-
tur eidepi Monardx?

Eo frudi u, a utore A Co fta, frequenter vtuntur
Indi, cum in curandis qmbufdam morbis, tum e- V1-i:
tiamin luis nequitiis. Binos Eiufmodi nucleos,
tenui mcml' rana quae illos contegit liberatos te¬
runt, &clyfteribus vulgaribus admi/cent aducr-
fusSchiaticam & vrinx difficultatem : feu propi-s<fa
nanteum galli nxiufculo ad educendos putridos, rrtA
lentos, cralsofquc &: frigidos humores ,& afthma-
ticos curandos, aduerlus quem morbum pluri- J
mura, commendant &: frequenter vtuntur. Exa-

qua tritis impetigines inu:

nctx, pnmtkn tamen

* lmp>

Pinei nvclei malvcani sive

fVRGATORII.

CAP. LXXVI.

Dcfcript»

ALiturin hortis quibufdam Malabar
ei

folia;

etiam in nonnullis fy luis fponte na/citur ar¬
bor magnitudine Piri , cuius folia inferne diluto
virore prxdita funt,fuperne autem faturo , admo¬
dum tenella & mollia, qua: guftata valde acria
deprehenduntur, & linguam diu vellicant. Fru¬
ctus triangularis , Auellanx magnitudine , inte¬
rius in multa receptacula diftindhis, in quibus fe¬
men eft album, folidum, rotundum Pineo nu¬
cleo feu putamine exempto par. A Cofta.

Confiderandum an exdem fint Pinex Nu-
T<uU N* cu^2 catharcicx Monardis,quas fic defignat. Traf-
BUtfK noua Hi/pania Pineorum nucleorum ge-

f rufius

AuelUna

rnagast.

diligentercor fricati &: abra/x , probe&breui
temporis fpatio curantur, fed admodum vrunt,vt
experientia didicit idem autor. Improbi cuam
| mulieres illarum prouinciarum fu is marifis pa¬
rum xqux,quatuor grana fiue nucleos edendos
prxbent , vt eos interimant. Nuclei pinei ca-
thartici,vti faibic Monar .bilem,pituijtam & aquas
validr/fime purgant: &liccc Aucllanis mitiores,
attamen vomitum cient , atque ventrem fubdu-
cunt. A/Ii, neque tam valenter, neque cum tan¬
tis torfionibus purgant. Dantur in diuturnis
morbis,& peculiari quadam facultate crallos hu¬
mores expellunt. Quinque aut fex triti & vino
diluti, dantur pro virium robore, prxparato prius
conuenientibns Syrupis humore, qui euacuan-
dus eft ,& obfernata ,qnx decet ,vi&us ratione.
Etenim qui eis vtetur, illum oh/eruare oportet,
qux ab his obferuarifolert , quibus purgans me¬
dicamentum propinatum eft.

Calidi in tcrtio>& ficci in fecur.do,pinguedine ^
tamen quadam puditi, qux ficcitatem nonnihil
imminuit.

Quibus obtingent Pinei nuclei Malucani A- Te
coftx , vel Pinei nuclei cathartici Monard.fiue di- mc
uerfi , fiue iidem fint, non temere exhibeant x-
gns:fiquidem,vt refert Acofta,grana quatuor in¬
terimunt, & admodum vrunt. Monard.
vero ad euacuandum quin¬
que aut fex exhibet.

BERE

LIBER IU.

tripi»

orn.

*"■

I

BERETINVS FRVCTVS.
Gap. LXXVII.

“N Cancrorum infula ocl/iflimas inuencrunt ar-
.feores. Quercu maiores, foliis Laurinis,craflis,
fplendcntibus ,
&c minime in
ambitu ferratis,
qux oblongiuf-
culum fru£tum
ferunt , exiguis
Iligneis glandi¬
bus firailcm,nul-
lo tamen calyce,
vt ipfi referunt,
iixclufum, cortice
tenui cinereo ,
interdum atro,
te^ura, nucleum
coti nentem ob-
longiufculum ,
candidum,nulIo
[ cum induruit]
manifelio faporc
prxdi tum, tenui
membrana te¬
ctum. Similibus
arboribus abun¬
dat Bc re tina infula illi vic na, ad quam poflea de¬
lati funt;^ cuius incolis illarum arborum frudtum,
quem prius non attigerant, edulem elfc didice¬
runt. Eo deinde more leguminum delixo, aut m
farinam contuio , & pultis modo codlo & in/pif
fato, alterius cibi penuria, cdm in ea infula.tum in
nam famem fublcuarunt. Eam ai boremetiama-

lunt omnes Moluccx infulx.Cluf. qui fibi hunc

fruttum k Cancellari* Londinenfis Primicerio
communicatum fuille,trad;t.

Eft & nobis quidam frudusex Iiberal.Uluftr.
EHicilTx VVirtefnberg.cuius figura fere Corni eft
minoris, nempe oblongus , ouatusfere,cortice
tedus tenui ,flauefcentc , & yngue hauddifH-
cnlter fcparabili. Subftantia intus albicat vt Da¬
ctylorum, fed firmitudine inferior, & cultello fe-
ctilis, nullo guftu manifefto. Summa apex paruus
&: niger occupat : Ima adhsfion is veftigium. Vi¬
detur autem nucleus quidam ede aliquo cortice
tedus,quo nunc exutum habemus, necfufpicio.
ne caret, eRe forte Beretini iam de/cripci , de quo
tamen nihil certi nobis adhuc conftat.

GLANDI ILIGNE/E

biptlo

QVODAMMODO

SIMILIS FRVCTVS , CORTICE

fragili.

EX fructibus peregrinis Ill.C.Wirt.er. an.icSo.

Stutgardix. offerebatur paruus frudus , parj
uam glandem Iligneam quodammodo expri¬
mens forma & fere colore : cortex tenuis dt fra¬
gilis, iubeft alter tenuis, flauefcens : nucleus al¬
bus, durus. Conferendus eft hiefrufius cum Be-
retino,fimilis enim videtur.

FRVCTVS INDICVS, VILLOS VS,

PARVVS.

' f Cap. L XXV III.
friptio Nrerfrudhts exoticos feu peregrinos IlIuftrilT.
X-e. tt. \ Virteniberg. p.nj. inoii. repertas vnus

magnitudine a-
uelian* vulgaris,
'conflans tunicis
villofis , fubfla-
iiis: cortice tene-
io, vna parte ni¬
gricante. Qua¬
lis fueiit intus
nucleus, nos la¬
tet , quia carie
'corruptus;

NVX, PONTICAE NVCI NON v"dLM

Absimilis, SPADICEI COLORIS.

Cap. L-XXIX.

AMftelredami, inquicClufius Exoc.Iib.a.c.aff. Defcriptid.

accipiebam ab ornatiflimo viro Henrico
v<m 08/ eius vrbrsciue , Nucem fpadicei coloris
Pontiae nuci non valde abfimiiem , vnciana Ion
gim, eius ambitus vncia paulo maior , Ieffil,/iue
inhma parte anguftior, extima cralfior, &veluti
decurtaturi formata , dura, lolida , n^cvllo motd
ftrepitum edens: an aliquo calyce excepta fue¬
rit .glandis aut auellanx mft ar , me latet, nec is
(Ciebat qu, illam mih. donabat : nam inter aro¬
mata: loannoaduefta fuerat. Huius iconem
cum pneceuenti damus.

NVCVLA INDICA , CORTICE TENERO
forte Beretini frvctvs.

Cap. LXXX.

A Me vifus inter fruiftus peregrinos III Celf Defcriptip
VVirc.Stutg.iffoS.VQus fiilcus, parui' olit,*
magnitudine , vn.i parce, v bi adhxfit , latmlcula,
altera in acumen delinente , in quo parux coftx
fex numeramur , reftx noii obliqux : diftmftus ■

(onorus eft: cortex cedit vnguecoipprdlus : In’
hac tabella numeras primus , primam : fecundus,

alteram, & tertius tertiam denotat nuculam.

NVCVLA INDICA ALTERA COMPRES-

SA, CORTICE DVRO, COLORIS

caftanex ,fonora.

E Xfrtnftibus peregrinis 1 II. C.VVitt.p.m.Stutr. n r ■ ■

i5o8. vnus erat longitudinis vnguis , nuda ° f P
parui Pruni quodammo dofimilis, fublongus ,ei
magnicudine^ua p;<ftus,comprdrus,coftis in v-
no latere conflans, coloris pene caftane* , luci-
dus.ionorus, dux facies lunt depidlx.

NVCVLA INDICA TERTIaIiPLENDI- ”

DIOR.

HIcfruftus idem forte cum prxcedenti, color Delii, pii®
pencidpm,nift dilutior 8c fplendidior,magis

**4

HISTORIA PLANT ARVM>

etiam compreflus & latior, poti (limum yni parte:
eft etiam fonorus, dux facies pinguntur.

FRVCTVS

INDICVS, OVI PARVI

TIRE FORMA.

Cap. LXXXI.

Defcripti*

EX frudibus
peregrinis III.
Jll.CelfWitt.p.m.
1608. Stutgardix,
paruus frudus,
forma fere parui
oui & iconis ma¬
gnitudine, colpiis
quodammodo ca-
ftar.eqjed dilutio
ris; fplendensjdu?
facies exprimun¬
tur, circulus am
bitfere totum, qui
non fpledet, quid
continuerit ne-
fcio , eratinvtra-
que parte foratus.

dida, tnfignita. Nudeus intus latet albus vt ex
leuiter adaperto frudu deprehendimus , quem
corrumpere non debuimus, vt integer terra: com¬
mittit polTet ab 111. Ducifla Wirt. qux afpedus &
pidurx vfuram conce/Iit.

NVCVLA SVBLONGA , VEL OS

FRVCTVS ALICV1VS INDICI*

Cap. LXXXI I.

Defer

J^Nucula vel , os alicuius frudus Indici, vnciam
longa, vnciam fenfts circiter lata, rotunda , fufei
coloris, vna parce latior ,tignofa, caua: in ca nu¬
cleus cortice tenui tedus, qui fufeus, intus filius,
dui iis , albus &fapore manifefto deftrtutus. Nu¬
cula hxc in priori tabula exprefla.

NVCVLA TR I A N GVL A RI S , I N D I CA,
Castajiell.« fere facie.

Cap. LXXXIII.

Dcfcriptio r Vcundaafpedu , nucula fcflilis , triangula. pifo

NVCVLA QV i£DAM AFRICANA.

Cap. LXXXV.

Jmaiori haud maior, inter angulos comprelfa,ex
vno latere commi lTura nigricante inftgnita, colo- i
re fubfufco , in ruffmn quafi ex fpadiceo in cine¬
reum vergit. Concuila non ftrepitat,vt quid intus
latitet nos lateat , /ed circulum perelegantem
nucula.’ concolorem , parte feflili innatum vel p >-
tiils enatum ( nam linea eleuatior <Sc nonnihil
fplendicans ) interfecat commilTurx linea prx-
dtda. Ex obfCtierleri.

NVCVLA IND. OVATA FERE.
Cap. L XXX IV.

, . IV Tlh vtrinque acumen quoddam extaret,nua-
Defcnptio PU - 3 1 .

_ I tx ellet figurx. Longitudo vncialis, Ltitudo
media: colore inter fnfcum & pullum medio, ma¬
culis dilutioribus pidurato. Codis quibufd.m
eminentibus , quales in Nuce yngitentaria Bcn

F Rudus peregrinus Clufio , nucis Aucllanx Deli
magnitudine &: eiufdem colore , putamine
ptiro , velutim duas partes diuilb nucleum intus
continens.Similes aliquando Granarx in Hifpa-
r.ns accepit ideru ex A frica [f/ pcnnuti de Velez, arce
ab Hifpanis occupata] delatos, nucleum conti-
nentes album, dulcem, quos ad vnguentarix Nu¬
cis genus aliquod referendos exiftunabat. Huius
icon eft cum Fr. Amygdaloide nitido peregrino.

OSSICVLVM SVLCATVM FRVCTVS

PEREGRINI.

Cap. LXXXVL

Alicuiusfrudtis Indici ofliculum e (Te videtur.' ^
Figura «mata eft, vtrinque extremorum acu¬
minatum, per longitudinem profunde fatisfulca-
tum , colore pullo. Vifum &dcpidum apud Ilf.
Duci Jiam VVinemb. &c:

Icon Ihibii..r cum ahts Initus libri cap.SS.

OSSICVLVM TAMARINDI ADMIXTVM.

J

Cap. LXXXVII.

EXprima nahigatione Bhrauorum relatu Cluf Del.

vt videre eft Exot. lib.i. cap. 15. ofliculum cu-
iuldamfrudus, vncialis /ere longitudinis, (emun-
cialis ciaflitudims, Ixui fpadjceiquc coloris puta¬
mine tedum,fuperne quodammodo criftato , &
coloris aibi , atque paulb infra conumillum ad la¬
rus vtftigio apparente, quo fuo frudui inhxfe- '
rat. Interaromata ferunt repertum cum Tama-
rindorum feminibus & aliis quifquiiiis , qux /x-
penumero iis commifccri Iolen*.

FRVCTVS EXOTICI OSSICVLVM ALIVD.
Cap. LXXXVIII.

Idetur &: 1

V!;

hoc pere¬
grini cuiufdam
/rudus ofliculit
e fle: femunci.m

longu

Pini fere figura

par

.ambitu te i

obiter turbi¬
na to, durum, po-
1 tum,lxue. Co¬
lore ruffefeente,
maculis quibuf-
dnm albicatihus
afpcrfum. Vifum
& pidum api,d
Iil.E.C.

FR V-

r/ptxo

LIBER

0380

FRV.CTVS IND. CORNI FIGVRA.

C A r. LXXXIX.

Diceres Corn-a cffe,fi rubri ciTent,adeb figura '
& proportiorfe rclpondent , (ctl niger eft,
liuis/plendidus, durus, pediculi reiiduo craffo.
Concuffus non lonat, tk arjuxiniettus fidit, pon¬
deris argumento. Dono accepimus ab Ill.DucilIa
Wirtemb. 6cc. Eicon cum alus cap.prxccd. habe¬
tur.

I II

»*S

FRVCTVS IND. OSSICVLVM FER-

ELEGANS.

Cap. XC.

MAgnitudo fere Amygdala: eft , fe d figura
nonnihil diuerfa. Collo luperne donatus
augulto : quatuor inlignibus per longitudinem
lineis notatus , extera quoque parte nonnihil ru-
gofus, colore pullo. Vidimus apudlll.E.C.VVirc.
aperire neclicuit, nec interna deferibere.

hibovcovhv a meri c an vs.

itemqjve Cara MENO FRV-
6tus iifdem.

Cap. XCI.

AMericanorum mirabilis morbus quidam eft,
quem exigui quidam vermes procreant,
dum pedibus eorum fe infinuanr. Lingua illo¬
rum Tom dicantur, rrecSironum vulgo diclorum
magnitudinem multum excedunt. Crediderimus
in ipfis pedibus generari. Ita abundant interdum
vnicoloco , vr tumorem mox excitcnc magnitu¬
dinis fabic necfine dolore , partifque arrofione.
Eadem plag.i & nos [ inquit Thcuctus ] aliquan¬
do vexati , dum in America ageremus , adeo vt
pedes eiufmodi tumoribus fere fcaterent. Iis ada¬
pertis vel fponte dchifcentibus , albus fe in con-
fpe&um dabat vermiculus infpicienti , cum puris
„ tantillo. Hoc mali genus incola: oleo ex frudh]
Hyboucoubu ipfis didto fanant , qui Daftylum ali¬
quo modo reprxfencat, nec edulis eft. Oleum i-
0 ftud adferuant vafcuhs quibufdam ex fru&ibus
excauatis paratis , quos C aramenj fuo idiomate
nuncupant.E > oleo vtuncur,vtii perhiben t, feli¬
ci ffimo fuccelTu. Sed & corpora labore acla/licu-
dinefrada, eitrfdem affeidu rcfocillant. Expe¬
rientia quoque dodi fuere conferre vulneribus
acvlceribus.

totms Perfiic cumrnum natatur] fieri, atque con- CmmhJn
Hanp cineribus arboris cuiufdam ilthicnafcenns,
nomina Goan , quar frudum emfiiem nominis Goan arbor
profert, cortice Sputamine conffantcm: coni- a,„fH
cem vero & nucleum, quf putamine ciaudicurc-
dules eile. Hanc Turiam IVlexandripam vocari, -7>'G Ale-
non .quid in Alexandri» fi* , led quod e Quir-
mon Orniuz delata , deinde i n Alexandriani ex¬
portetur , ex qua tandem & Italior & Gailiar com¬
munica tu r. Htcille.

At nos non vidimus vliam ha&cnusin Offici¬
nis G*rroani*,GaH« &'ltali* T»tim p^tc, Call-
miam Botryitem :DcTabaxir Arabum quodma- *«')!’«■

e Spodmm dixerunt, & de Antifnodm trademus TJ'f’T'r

lib.S.poft Salices. '"**■

OSOS'3CCTSCK3-3CC^e3
arbor gehvph sive COBBAN.

Cap. XCIW.

GOAN ARBOR TVTIAE,CVI NVCLEVs

CVM PVTAMINE.

Cap. XCII.

r«^fTrVtianosIlkinInclia ( inquit Garcias ) vti-
JL mur, quamque in Lufitaniam 8c Hifpanias
reliquas Occidentales regiones exportant, e me-
^ tallicisconflatanoneft , led ex eorum eft gefie-
* re, qua: Diolc.avTjo-TroJit. appellantur. Mihi enim
retulit mercator harum fimdiumque rerum curio-
fus indagator, fe certo accepi Ife ^ Perficis nego¬
tiatoribus hanc Turiam in Quirmon Perfix regio¬
ne, ikOtmuz finitima [ vbietumkudatiflimum
Tom. I.

ALit Tauro- Defcriptio

b ' ‘ *

bana infida
— - hodie Sumatra
'§0* . o 11 neu p ita , ar¬
borem admiran¬
da- facultatis , vt
efert Thcuctus,
Ui.? illic Gehufb,
India Coltban
' 'icitur. Foliis eft
paruis, quemad¬
modum & arbor
qux filiquam ca-
tharticam fert ,
ramis breuiori-
bus , cortice fla-
uefcete fiue cro¬
ceo , fi a&u craf-
liuftulo &: ro-
tund-> pilx Iufo-
ri x i nftar, in quo
Nux Auellanx
par coercetur >qux nucleum includit valde ama¬
rum, qui lingua: admodum radicis Angelica: fapo-
rem refert.

Fruftus ad fedandam fitim commodiffimus.
Eo tamen nucleus quamuis amarus longe prx-
ftantior : cx eo enim indigena: oleum eliciunt,
feduloque confcrpant ,quia ad Hepatis & Lienis
d do res maxime confert, quibus doloribus cum
affliguntur, primum dies aiiquot parciffimo v-
tunturvidfu : deinde odio dierum fpatio oleum
fumunt : quo tempore morbus paulatim minui-
tur,& tandem caratur.Quod fi qui oleum fumere
noluerint , vclu ti pueri muliercula:, eo ventri -
culum,fpinam dorfi <ScIatera, inungunt. Ide arti¬
culans morbi, cui huius infula: incola: valde ob¬
noxii funt, fummuvn eft remedium.

Ex eadem arbore gumini manat vt ili /fimum.
Ex eo enim cum mediocri oleo fupraditfto dillo-
luta, cataplafinata conficiunt qua: pellibus illi¬
nunt, «Scpartibus laborantibus applicant. Hanc
arborem diligenter prope xdesfuas, & in hortis
colunt.

FRVCTVS ORBICVLARIS, CRASSI COR-

TICISjTVBERCVLO SI, NIGRI COLORIS.

Gefrufit,.

C ebb.ifi.

T.ruftus-s

jlaucjctns

/7V

Olckrji.

Jnunclio.

Arthritis.

CataplaJZ

ma.

Cap. XCIV.

A Petro Gareto , inquit Cluf.Exot.lib. 1.0.14. Defcriptio
miffus frudlus orbiculatis propemodum,bi-
ke

■M

Rrat conieduram faciebam.
betur fupra n. I.

HI STORliAE

nas vncias longus,'
quatuor vn ei arum
eius ambitus, craf-
fo prarditus corti¬
ce , inaequali , &
multis tuberculis
oblito , nigri ex-
trinfecus coloris,
intrinfeals fubru-
H, continens nu¬
cleum tenui ci¬
neracei coloris
membrana tedu,
oderis non infua-
uis , fcd violam
quali referentis,
dc non ingrati Ia-
poris: crallo pedi¬
culo lubnixusfnif
fe videbatur, vt ex
veftigio ,cuiinhx-
Ic.n in tabula ha -

PLANTARVM-

FRVCTVS MVLTIFARIAM FISSVSi
Cap. XCV.

S apor.

Dcfcript- TNrcr frudus peregrinos, quos adferebat Gener
Uitrl erus rediens ex Angiia & Belgio erat fru¬
dus fere orbicularis totus, nifi vtraque parte el-
fet nonnihil comprclliis, finditur circiter in duo¬
decim partes , qua: fungofx lunt, laporis mani-
fefti r.uiliusjincft interne cfliculum durum quid
autem cotmeac ignoramus, nodu apcruimus-,cor-
tex totius frud.cxterior, tenuis fufcus,& cinereus.

diculi veftigium apparet cum circulo pene fufeo
Superficie > eft alperiufcula , & veluti furfu-.
rofa , pundulis albidis , cinereis , fer¬
rugineis vcrficolori : grauis eft , &conculfus
refonat, nucleum contentum tcftatus. D. Palud.
IlluftriflimxC. VVirtemb. peregrini frudus In¬
dici nominemifit : Vidimus prxeerea Balilex a-
pud D.D.F.Platerum fub titulo Dadyli cum cor¬
tice, quod nomen eidem non conuenit. Simi¬
lem frudum attuli t Gener Cherlerus poftcaquam
Londino rediilfet i6'o6. fine nomine, a Iicobo
Gareto datum, vti exiftimamus , ea cft magnitudi¬
ne. qua noftra icon.

Cluf.Hxot.lib.i.c.25. videtur pingere &defcri-
bere his verbis. Exoticus frudus primus, fefcun-
cialis longitudinis , binas [fortei legendum qui-
nasjlatus vncias,aut amplior eius ambitus, duro,
marquali , rugosoque cortice conftans , fufei co¬
loris ,grauidus,hoceft, alium frudum velo fTIcu-
lum fiue pulpam continens: nam agitatus, ftrepi-
tum edebat : quid vero contineret, me latebat
initio, quia, quum vnicus mihi elTet , corrumpere
nolebam : fcd alium fimilem pofteanadus , ape¬
riebam, & nucleum continere deprehendebam,
cralfum , eiufdem cum ipfo frudti formx, cauuni
intus & inanem .fubftancia tamen fufea conftan-
tem ,& fapore quali uetyftx & rancida: amygda¬
lae. Noftra figura eleganter exprefla nobis ma¬
gis arridet , quam Clulii , qux non correfpondec
aliis multis in libris filis paflim cxpre/Iis.

Icon annalia pracedenti capite habetur.

I RVCTVS IND. IVGLANDI SIMJ-

LIS,TVBEROSVS.

C A P. XC V I-

Dcfcriptio

r Velande pul- j
1 innato luo ea- i

lyce efiamnum j
intedum cquat, 1
perpetuis tuber-
culis , & longio¬
ribus iugis afpe- |

FRVCTVS EXOT. OBLONGVS,

ANG VIOSVS ClNERACEVS.

Gap. XC VIII.

F Rudus Exoticus alter, oiufdem erat cum pri-
mo (modo dido) longitudinis &c craflitudi-
nis , non quidem in rotunditate obIongus,vtilIe,

/cd angulo fus, cortice inaequali valde fibrolo, ,
cineracei foris coloris, interne fiifci,lcuis,aqu$
dum ea mergebatur, innatans, nucleum cotinens
prorfus rugolum [quia forte ante maturitatem le- ;
dus] & /ubftantix rufefeentis , adfttingcntifque
faporis. Cluf. Exot.lib. 2. c.25.

Icon habetur cum alia cap.y^.fupra n. II.

ratus, cx cinereo 1
ruffe Icens , cuius

interuenia te¬
nuis replet cor¬
tex fulcus: infi
maparJ vinbilicu
habet feflilcm ,
oppofita modi¬
ce in conum fa-
ftigiatur : durus
cft & grauis fru¬
dus. iiluftrifT.
noftro Principi
a quo accepimus
mifit D- Paluda-

nus nomine Indici frudus peregrini.

FRVCTVS IND. ECHiNATVS, SONORVS-
Cap. XCIX.

FRVCTVS IND. OVALIS RVGOSVS.
Cap. XCVII.

•J?e_fcriptio /^\Vali eft figura, vncias fer£ duas altus , quin-

o

qu$ in ambitu bafis colligens , inqua&pe

TNter frudus pe-
Jregrinos 111.
Principis , Ducis
Wirtembergici pie 1
memorix,crat fru¬
dus , magnitudi¬
nis circiter nucis
mo/chatac, coloris
cinerei , plurimis
abundans tuber¬
culis, obtufis , de-
guftatus videba¬
tur aliquid aftri-
dionis habere :
pediculus cralfus,

. ligneus, quid con¬
tineat , nos latet :
lonoruseft, non
licuit aperire, quia
Ili. PrincipilTa tibi
rcleruauic. Qui¬
dam

LIBER 1 1 1

dam vir dodlus ajrcripferatfe putare de adcxtremura vfque per longitudinem redi

. l>nea excurrentibus, felcunciani longus & crafi

lus, fulci coloris, aliqua tamen ex parte cineracei,
nucleum vel pulpam i cortice feiundtam , & libe¬
ram continens : leuis tamen erat , & aqua mer¬
ius, innatabat. Hunc ex Guinea acceptum Palu-
danus etiam concedebat vt defcribetcm, quo no¬
mine appellaretur ignarus.

verum inepte,

FRVCTVS EXOT. STRAMONI^ MODO

TVBERCVLIS OBSITVS.

C A P. c.

rAuigationelauanaBataui retulerunt
' 'i.r.cap.i
nlat

XT -

XN thore Clufio Exot.lib.z.cap.15. fructum fef-
cuncialis longitudinis, vnciam latum,paulo enim
planiore erat forma , colore cxfufco fubrubentc.
Totus tuberculis leuitcr mucronatis obfit«s,per-
inde ferme atque Str/tntwti frudus : nucleum au¬
tem continebat fufca quadam membrana te-
dum ,oblongiiifculum ,loucm, fpadicei coloris,
qui albefcentem medullam continebat , fed du¬
ram , [quiaficca]& quodammodo infipidam.
Huius eicon cum alia cap.prxced.habetar.

£3 &>QS3fi

FRVCTVS PEREGRINVS NOVEM NER-

VIS DISTINCTVS.

Cap, CI.

1° 'VTOn inelegans erat, referente Clufio, Exot.
bb.io. cap. io. frudus;, quemCl. V. Paluda-
nus mutub dabat, cuius tdmen nomen &ipfe i-
gnorabat, &illi^ quibus acceperat. Erat vero
orbicularis formo , fex vncias m ambitu crallus,
tres longus, dudaa petiolo cuiinhxrebat , ad
extremum frudum linea, hocefl, in toto illo
ambitu fex vnciarum longitudinem explens , no-
ucm neruis h. fummo ad pediculum femunciaiti
pene longum dudtiS, diftinclus,fufci vel fpadicei
quodammodo coloris, leuis, prognans tamen, &
nucleum vel pulpam reficcatkm cum feminibus
continens, quia agitatuSjllrcpitum edebat.

FRVCTVS PEREGRINVS , ORBICVLA-

RIS, NOVEM NERVIS DISTINCTVS,

minor, cum officulo anguiofo.

Cap. CII.

'tio TT Rudus peregrinus , inquit Clufius : ore meo
X cum plerifquc aliis exoticis redemptus erat
quoque orbicularis forma: , nouem fimiliter ricr-
uis^fummo adpetiolumdiftindus , vt iam dc-
feriptus , minoribus tamen neque adeo eminen-
tibus, longe etiam minor : nam trium duntaxat
vnciarum quaquauerfum erat eius ambitus , nec
ftrepitum vllum edebat agitatus , quia maturita¬
tem forfitan nondum adeptus , & leuis vt alter:
hunc aperiebam, & in eo multam pulpam cortici
adhorentem imteniebam , cum olliculo valde in-
xquali , & totidem angulis , qiiot frudus neruos
habebat, ad luminum corticem pertingentibus
diftindum , cui fane fimile ofliculum nuilum vi¬
dere memini : qualem veto nucleum contineret,
ignoro, quia confringere nolui.

FRVCTVS PEREGRINVS ORBICVLARIS,

SENIS NERVIS DISTINCTVS.

Cap. CIII.

©De-c-fKs^frso-^-DEKfc) cerosos

FRVCTVS PEREG. EXIGVVS , ORB1CV-

LARIS C V M SEX NERVIS.

Cap. CII II.

~P Rudus pere Dcfcriptio
■*“ grinus. quem
Petrus Garetus
mifit Clufio , k
quo pingitur &
deferioitur Exot.
lib.i.c. 14. valde
exiguus &: orbi¬
cularis pene for¬

ma: , vix ferrttm-
calis longitudi¬
nis , Ioui cortice
proditus , & fex
quafl eruis emi-
nencioribus 4
pediculo ad fum-
aiu m caput x -
qualiter difhnte
fere fpatio excur¬
rentibus , diftin-
dus,fufci coloris:
quid vero conti¬
neret, me fugit , quia agitatus & commotus nul¬
lum ftrepitum edebat , & quia vnicus, confringe¬
re nolebam. Huius iconem exhibdfcin hac tabella
numerus III.

FRVCTVS GVYANENSIS, OVALIS, CINE-

RACEVS.

Cap.

CV.

■CRudusperegrinusClufioExot.lib-i.c.^.anno .

1598. Secundus ex Guyana delatus, valde foli- c cnPti0
dus &grauis erat, oualis formo, pene binas vn¬
cias ik pediculo ad extimum mucronem longus,
tres cum femille medii corporis ambitu comple-
dens, corio denfo, fibro fo, cineracei ex fufeo co -
loris, tedus, ambiente putamen cradum admo¬
dum, durum', & nigricans, quod nucleum conci¬
nebat fere orbicularem , durum, cineracei pene
coloiis.Figuraeftin procedenti tabula fub num.I.

'w —

NVCLEVS EX GVYANA SPADICEI CO,

LORIS MEMBRANA TECTVS.

Cap. C V I.

TErtius ex Guy ana frudus allatus, yt ait Clu- ...■

(ius,quem Garetus mittebat, cuius icon, in. Delcripti*
procedenti tabella , paulb longior erat ouali:
j nam duarum vnciarum longitudinem fuperabat,
j non adeb tamen craflus vt fuperior, Se magis in^~

:jptio "C Rudus Clufio prorfus orbicularis figuro, fed I ejualis , vt verius dici mereretur nucleus alicuius;

^ fenis duntaxat neruis diftindus ab infima fe- Ifrudus quiim frudus, fpadicei coloris membrana
Tom. I. “ * Ee z

# HISTORIAE PLANTARVM,

tertus qui haud dubie aliquo frurtu aut nuice fue¬
rit indufus , medullam fiue pulpam concinens
albam, non ingrati faporis, licet vetuftate conrra-
rtiorellet , & eius meditullium in lacunam dehit
ceret. Huius figuram exprimit rabula antecedens ,fub
munero 1 1.

FRVCTVS RETICVLATO CORIO,

PtREGRINVS.

Cap. CVII.

infignitus.

Unius iconem
indicat mhaciab.
num. I.

Defcriptio T^Rurtus Cluf Exot.lib.i.cap. ii. Durocorio,&
multis fibris retis in modum quodamodo in¬
ter le intertex¬
tis & duris con-
terto prxditus
erat hic frurtus,
focis quidem in-
arquali & rudi,
intus vero lxui
fplendente,
colorequc ad
fpadiccum ten¬
dente , tres vn¬
cias cumfemilfe
longus , binas
&ampliils latus,
fu perna in gib¬
bum extuberas,
inferna planus
fere , nucleum
continens craf-
futn , plenum,
fucculentum, &
qui in naui, qua

Vecens ex Gninca aduertus fuerat, iam germinare
i n ceperat, vt mihi referebat P.uduinus , qui il¬
lum anno 1595. adquificrat : quique haud dubie
creuiilet,fi ftatim terrx commi Ilus fui (fet.

Toto porro decennio ante fimilem accipiebam
Vienna: Auflrix,a D.Richardo Garth. Londino
milium, pro ofliculo magni cuiufdim frurtus in
VVingandecaovv fiue Virginia nafcentis, vtadfcri-
ptum erat. Eius pulpa licot folida,quia tamen vc-
tufla , rugofaforis &fufcipxne coloris, interna
autem parte albicantis, $c acris al quantulum fa-
poristnullumcius nomen neque tunc, neque po-
fiea intelligere potui, Similem pr.xterea confi¬
ciebam anno 1A03. lllumque paulo ampliorem
& magis planum, villos quibus tertus erat den-
f. >s adhuc retinentem . partim crafliufculos & ru
des , partim valde tenues & molles, omnes cine¬
racei exalbo coloris.

FRVCTVS EXOT. 8AMIA INSTAR

>NG V LOS VS.

Cap. CVIII.

Defcriptio T^R-Urtus ex Iauana nauigatione per Batauos
X delatus, auihorc Clufio Exot. lib.z.cap. 15. bi-
jias fer£ vncias longus, vnamerafius ,in quinque
angulos diftinrtus, inilar penefi urtus Bamia:,fi-
uc Alcex ifigyptiacae, durus ,fufco colore ( cui al-
bedo permixta) praditus,foJ;dus;hoc cft , nullu
ftrepitum , quamuis agitaretur, edens , leuis , &
jpaqua non fubfidens; & hic nulla appellatione

NVX TRIFIDA EXOTICA.

Cap. CIX.

P Rurtus exoticus Cluf Exot. lib. 2. cap. 2<>! vn-
*- ciaspxne tres ambitu comprehendens, fphx-
ricx foi mx, putamine collas qualinux iuglas.fir-
mo,fufci externa parte coloris, interna fpadicei ,
qui in tres xquales partes diuidcbatur,& interna
parteinj,. vcluticancamerationes vel loculos fe- i
parabatur, in quibus lingularis g^ana , malorum
vulgarium feminibus non valde dillimilia.

Ci nr fu perior: f per numero 1 1.

«'■fa r> -i or> c'/-> rn c>o c-»o t

SJ lis -SJ '2~^ -SAIA-. ‘2 _ $J 12-v

FRVCTVS EXOT. C1NEREVS , CVM i

1INKIS ET TYBERCV LIS , D VRIS.

Cap. C X.

*

DI

F Rurtus exoti¬
cus , quem
Cluf Exot. lib.2.
cap. 19. icribit fi-
bi milium a
lac. Plateau ,
binas vncias

j cum fcmille lon¬

gus erat,quatuor
in ambitu cralTus,
cineracei coloris,
quem aliquo o-
perimento tertu
fuilTe arbitratur:
in quinque par¬
tes diuidi polTc,
vena: per longi¬
tudinem durtx
II indicabant: alio-

qui eminentibus
aliquot tuberculis in/lar veficularum , oblitus e-
lac, qua: aperta, inancs&inxqualcslacunasoftc-
debant fpadicei coloris&: fplcndentes, quali fe¬
men aliquod continuillent : valde durus autem
eiatis frurtus, &aflrir.gen te facultate prxditus.
Frudum hunc denotat num. I

FRV-

ipuo

LIBER

'"'St?

FRVCTVS MALO AVRANTIO RE SIC-

CATO SIMILIS, LEVIS, AVREI

coloris, odo nciuisdiflindus.

cap. cxr.

JAcobusPIateau , inquit fclufius , mittebat fru¬
dum exoticum , qui prorius orbicularis erat
forma: , quatuor enim, vnciarum erat eius ambi¬

tus, fiue h pediculo circumferentiam metireris, ii-
ue medio corpore , corio fui e cute tedijs coloris
exaureo flaliefccntis,vt txiguum aurantiam ma¬
lum rcficcatum videretur , odo tamen neruos
fatis c rallos a pediculo ad fummum frudum om¬
ni ex latere d udos habebat [ vt hac ratione inter
exoticos frudus neniis diflundos, reponi poflet]
eorumque nonnullos geminos , alios quaternos
fimul iundos ,a!ios fi rgulares : valde autem le-
u: s erat , quia rcficcatus : breuiter omnes nertas
habebat mali aurantii , prxter illam neruorum
d; ib n eho nem. Ejl hic fructus cum fuperiori fub nu¬
mero it.

'str

FRVCTVS IND. ROTVND VS , TV-

BERCVI.IS ASPERAT VS,NIGER.

Cap. CXII.

ipuo

AN nux fi
dePhafi

fit ve
ifiolo

rura familia , pro
certo adfcrcrc
non polfumus
Frudus ffidicus
elt , afpcdu nor.
viquc adeo fpc
ciofns, circinata:
fere rotunditatis,
i yncias duas pene
lacus , compref
fus , fcdeb vfqitr
vt vnciam med’ \
craflicie adaquet
prxlertim par: ■
g.bbofiore : iiarr;
vtrinq-, ceu gib
bus quidam emi¬
net. Coiticeve
ftitur nigro , tu¬
berculis quibtif
damafperato ,dtiro : iuperne vmbihcatus > fub
cortice tunica i termedia albicans fubftnntiam
internam nucleatam inuolnit, quam rite confide¬
nte aut gu ftii decernere non fuit, quippe quem
lll.noftraPrincip. VVirtemb. terrx committere
conflituerit, apud quam vidimus, dclcripfimus
& figuram hanc fua magnitudine fere depingi
cutauimus.

AMYGDALA GVIANENSIS , QVODAM-

MODO TIUANGVLA CVM TVBERCVLIS.

Cap. CXIII.

niptio i>Eregrinus frudus feribente Clafio Exot.lib.
A i.cap.tT.anno 1598. exGuyana ad memitte-
batGarctus , valde cralfb &: duro putamine erat
proditus, vt non immeritb nux appellari queat,
infima enim parte fere rcctilinca erat , & deprcl-
Tom. Ii

dtm

§#*•

ser

Ofeg&Ji

tk|||

*

SV

lior, binas vn-
cias longa, dein¬
de ab cius linea:
duobus extre¬
mis m orbem ita
adurgebat, vt le-
micircnlum t f-
formaret qu.n-
que per e vncia-
xum , qua pane
lor.ge de n lior
erat , & magis
tumebar, nuitis
tuberi alis per
vriiierlum cor¬
pus iparfis, co¬
lo, is ex rube-
fcente fpadicci.

Ea jq b*nas par¬
tes leda [ qua¬
lem eam acci¬
piebam] tnagnii
nucleum continere deprehendebatur , eiulacm
cum nuce figurx, pelle liue membrana opcituin
rufa, fed interiore parte cdndidiffimum , atque in
binas partes feparatum ,inft.ir amygdalx ,cui et¬
iam fimilem faporem habebat : qua de causa non
inepteforfitan Alhjgdaia Guyanenfis , liue Guyantcx
dicipodit.

FRVCTVS EXOTICVS DVOBVS ANGV-

LIS DISTINCTVS.

Cap. C X I V.

TNcerfrtidus per Batauos ex lamna nauigatio- Ddcriptio
ine eratauthore Clufio Exot.l.b. z.cap.15, nonus
vnciam longus , miniis vnci.a latus, cortice den-
fo conflans, cineracei coloris , duobus angulis di-
flindus, & extima parte mucronatus, leuis, & in
aqua haudfubfidens, tametfi ea mergeretur , du¬
rus tamen erat, &c agatatus ftrepitum non edebat.

FRVCTVS HEPATICVS INDICVS.

Cap. CXV.

Aliorum fruduum ex Indiae Guinxa noue

R:

imporcatorum hic vnus , Lutetia nobis mi
litinfignis Botanicus Regius Robinus cum hac
inlcriptione.Fr/ ctusquo Indi ani vtuntur m ubjiru-
ctimibwUepatis.Qmns an quifquam hadenus me¬
minerit, nondum nobis condat. F.gura fane he¬
pati quodammodo refpondet. Elt enim altera
parte gibba fcuconuexa, altera. finuat-a & con-
caua, figura oblonga, magnitudo Cadancx ma¬
ioris ,eique concolor , hoc elt , Ipiadiceus , fed ad
pullum accedens : Superficie tenus i n squalis, ru-
gofns, nihil corti .coli habet, eademque fece fiub-
fiantia interna. An alio cortice fuerit comprc-
henfus, nobis incertum. Biualuiselt , aut gemi¬
nus potius, Iuleo tamen latis infigni in ambitu
cohxrentiamdefignante : ncc multa vidiuiduus.
Subftantia tota glandulola , Quernea: glandis
ficcatx , durior, prxter leuem quandam quam
prxbctadltridionem,nulio necguftu nec odore
infigni. Placuit curiofius delcribere pro¬
pter nouitatem &: facultatis pol¬
licitationem.

. Ee i

Dcfcri

Defcriptio

Dcfcriptio

HISTORIAE PLANTARVM*

i

FRVCTVS IND. DECVSSATVS.

Cap. CXVI.

OVilli renis
formam ha¬
bet» tanquam ex
pluribus partibus
coagmecatus , ca-
ftancx magnicud.
& colore, oblon¬
gus jcrafliulculus,
parum coprellus ,
interdum magis
orbiculatus,paflil-
lum terrxfigillatx
(qualis ift Oftici-
nisfere o flendi &
haberi /olet ) for¬
ma &: magnitudi¬
ne adaequans, que
v na quidem parte
duo falci deculla-
tiin quatuor par¬
tes luis radiis di-
uidunt : Oppofita
vero parte, figmoides Iuleus duplex conformem
pdream ambiens , artificiosi exaratus , inter
cuius cornua triplex eminentia germinis fedet.
Vnde habuerimus pulcherrimum hunc frudum
Ir.dicum nonrecordamur.Binos etiammim inter
Indica noflra monumenta fc ruamus. F.gurav-
tramque faciem haud imperite oflendic.

Hunc eundem fructum a Iacobo Gareto depi¬
ctum exhibet, ni multum fallimur, Clttf. Exot.hb.
i.cap.ifj. addita hac deferintione. Elegans fextus
fruftus & veluti ex quatuor Auellanis iimnl con¬
nexis conftans,Ixuibus,(padicei coloris , qui alio
operimento redus fuillcvidcbaturmamintcr in¬
terfinia , quibus fingulx fiuces ab inuicem fepa-
ratx, reflabant adhuc membranaceae cuiufdam
fufer cutis partes, qua tecti fuerant. Conflabant
porro lingula: iflx ancllaox putamine fpadicci,vt
dix>, coloris, firmo quidem fed non valde denfo3in
quo nucleus continebatur craflus, durus , foris
fnbrtifus , interna parte candicans , nec ingrati
faporis.

FRVCTVS ATER, QVATVOR SVL-

CIS DISTINCTVS.

Cap. CXVlf.

PRorfiis ater erat xi. frndus £ Iacobo Gareto,
milTus Ixulfque &fplcndetis, quatuor fulcis
fupcrnediftindus ( tanquam in quatuor partes
diuifus elfet ) quorii bini ad partis adusrfr vmbi-
licum vlquedudi : planus alioqui , & orbicularis
peneformx, vncia paulo minor, fuperna parte
aliquantulum tumefeens, & quali puluinatus.nifi
qua parte fulci deprimebant: adufcrfa pars vefti-
gium retinebat fufeum , quo frudui flue cortici,
qui tegebat , firmiter mhxlifle videbatur , quale
in caflanei equina confpicere e(t, verum nona-
deo amplum : durum autem &folidnm deprehe-
debam , adeo v-t etiam limam quodammodo re-
fpueret: eamobcauGm, quem nucleum conti¬
neat, mihi incompertum. Huius mentionem

facit Ouf. Exot.l.
a.cap. 1 6. Furniam
huius fruttus depin¬
git numerus 1.

FRVCTVS ORBICVLARIS FERE,

CVM TRIBVS SVLCIS £T TRl-

bus foraminibus.

Cap. CXVIII.

F Rudus quem mifit Iacobus Garetus,forrnam
orbicularem habebat , inquit Cluf.Exot. lib.2.
cap.i(>. paulo tamen planior erat, fuperna &fef
fili parte, vnciam latus, folidus, necvllum ftrepi-
tum dum agitaretur , edens : cineracei coloris,tri-
bus canaliculis fine fulcis di ftindus a lumino vf-
que ad triaformina ; quxin lateribus obtinebat,
tribus alits minoribus fummi parte prxditus.
Ideam huius denum fir at tabuUf recedentis num. II.

FRVCTVS ORBICVLARIS FERE' ,

FORMA- , FVSCI COLORIS.

Cap. CXIX.

F Rudus peregrinus quartus k Petro Gareto
milTus.[Cluf.Exot.hb.2. c. 14.] orbicularis for¬
ma:, vncialis magnitudinis, lacuis ,fufci coloris,
breui quidem fubnixeis pediculo , fed cortice fatis
duro , tametfi non valde erado prxditus , quia- I
pertus [ naminbinaspartesdiuidipolTeex fignis
apparebat] quatuor grana nigra contincredepre-
hendebaturfemunaam lata & longa , cordis hu¬
mani formam quodammodo referentia,fed magis
plana, binis dunsmcmbranis,utin nuceiuglan-
de, illafeparaniibus.£xp?//«/r«i' hec figura fub nu¬
mero III. in prae ed.tab.

NVX ORBICVLARIS , CINERACEI

CO LORIS.

Cap. CXX.

F Rudus (feu verius Nux)a Petro Gareto mifs9, DC
orbicularis fornix, varix tamen magnitudinis
(plurcs enim confpiciebam,) quorum nonnulli
ternas, aliqui binas duntaxat vncias ambitu com¬
prehendebant : omnes duro fed non craflo prxdi-
ti cortice, cineracei foris coloris, & qui alio ope¬
rimento tcdifuillevidebantuninterna nucis pars
fufea «SHpIendens, atque nonnulla exparre(qua

videlicet

L I B E R '1 1 r

videlicet nuclei,
quem contine¬
bat, faftigium te¬
gebat) fungosa
materia plena :
nucleus autem
inferiore parte
craf/Ior erat ,
deinde in meta
quodammodo
affingebat, & in
nutantem mu¬
cronem deline¬
bat , coloris ex¬
terius fubpuoi-
cei , fubftantia
fatismolii & in¬
teriore parte fla-
ueftentc prsdi -
tus , ioiucundi
odoris 8c valde

ingrati f,iporis,vt non miret , eos qui ediiTent,
male affe&os ftude , quemadmodum mihi refere¬
bant qui obferuaujrant. Cxceriim qualis arbor
efTet qux hunefrudtum protul-llet , cuiufve for¬
ma: fuident rns folia,intelligere non potui. tUc
refert diuf.Exot.l.^c.i^

FRVCTVS PL4NVS , RVGOSVS . NIGER,

SEMINA CONTINENS.

ptio

Cap. CXXI.

OStendcbat
mihi , in¬
quit ClufExot.
lib.z, c.13. anno
1601. honeftus
vir Emanuel
Zvveert, exoti¬
cum frudum,
quem a Nautis
peregre redeun¬
tibus redeme -
rat , qui planus
erat, tres vncias
longus , paulo
plus quam duas
latus, femuciam
craflus, totus ru-
gofus & ater ,
dccifo duroque
putamine con-
ftansjfiuecorti-

ce,& femina continens, vt ftrepitu, quem agitatus
faciebat , deprehendere poteram : alio integu¬
mento haud dubie tc<5tus fuerat , nam alterius
fructus ofliculum/me nucem efle apparebar. Ve¬
rum enimverb qui milii commodabat , nihil certi
affirmare poterat.

iptlG

NVX ORBICVLARIS PEREGRINA, GLA-

BRA, SPADICE A.

Cai>. CXXir.

NVx hxc Clufr, Iib.2.cap.i$. orbicularis pen£
forma: ,pault> tamen longioris: nara illius
ambitus , fumpea, vtrinque per longitudinem
menfura, quinque vncias cum fe mi de contine¬
at i vix autem quinque vncuram eraj: circuxufc-
Torn. I.

NVCIS AMYGDALINA
fru&us, rugo fu s , lubrud
ris,vna parte pia

55*

rcntia : inferna
parte nonnihil
mucronata , fu-
perna vero ob-
tufiore, duro &
fatis glabro pu¬
tamine conft.as,
/padicei coloris,
& nucleum con¬
tinens, vt ex agi-
tata: ftrepitu co-
ic&uram facere
poteram : alio
vero inuolucro
tectam Tai de
certum e d: qua¬
le porro id fue¬
rit , aut quah in
arbore nata hax
nux, inteliigerc
ncqtiiui.

PENE FORMA
ex fiiLo colo¬
nus.

Cap. CXXIII.

Af

Ccepit.Clu- Defcripc.
fi as Exotic.
lib.i.cap. 14. a
Peno Gaieto ,

Frmftum fiue
nucem [nam a-
lio 'operimento
tectus fui de vi-
d, b at tir, qui bi¬
nas vncias cum
fcmilFe longus
erat , fefeunaam
latus , aut paulo
amplior , amy¬
gdalina pcn£
fo rmi , rugofus,
dorfoaliquanttl-
^ I »lm fttbleuato,

fupina parte
plana , & infima
latiore, quain ea

qua: a pediculo pependerat, fubtufi cx fufe, co¬
loris , non valde gratiis, licet deniiffimo corio
conflans , vt quod femuncialis fere elTct oaffitu-
dinis , mulcifque fibris oblique & tranfueriim (e,

/e locantibus contextum , &adeb durum, vta-
perire nequiuerim ad consciendum quid conti¬
neret , n 1 it cultro magna vi cum malleo adadte
geminum autem & oblongum nucleum contine¬
re deprehendebam nigri membrana feptum , in¬
terna quidem parte albicantem , dulciique, vra-
mygdala,faporis, nifiiam ranciditatcmob vetu-
Hatern contraxillet.

FRVCTVS INFERNA PARTE PLANVS,
membrana Fpadicei coloris tedhis.

Cap. CXXiV.

FRuflus alter peregrinus, quem accepit i Pe- Ecrcripii.

tro Gareto GluiiExot.liir i.cap.14. erat longi¬
tudines frudhls prrrdicti , qm nuc.s amygdal.ni
forma, minus tamen crailus, inferna parte pia-
E e 4-

Dcfctipcio

Defcriptio

HISTORIA PLANTARVM*

batunfcd quodfiorma Oliuq ofliculum vtcunquc
referret, longe tamen maius , vtpoteiefcuncia-
• lis logitudinis, vnclalis vero latitudinis,rugofuin,
j folidununucleumin fe continens,vt ex agitati. ftre-
pitu conicdturam facere licebat.

nus , fupecna in
gibbum ailurge^s,
infima parte qua
pediculo ad ha: fe¬
rat , latior quam
extima- qua: in ob-
tufum mucronem
defiilfc videbatur:
membrana autem
dura& fplcndens,
fpadiceique colo¬
ris , fufeum corti¬
cem tegebat , con¬
tinentem nucleum
fiue pulpam quan-
dam cineracei ex
albo coloris , qua:
ore aliquantulum
retenta, in 'farina¬
ceam materiam re -
foluebatur quadam
acrimonia predita.

FRVCTVS OLIVAE OSSICVLVM RE-
ferens, rugofum, cum tribus lineis.

Cap. CXXVII.

■FRVCTVS OSSICVLA TERNA,

AVT QVATERNA SIMVL 1VNCTA,

cortice non valde duro ,rugofo , cine-
raceique coloris.

Cap. CXXV.

''Rudius in-
^ quit Clui.

Exot.lib. z. c. 14.
a Petro Gareto
acceptus, fiue vc
veri iis dicam,
frudUis officulu
( terna enim aut
quaterna fimul
coniunclim nata
fuille videban¬
tur alio quodam
frudtu inclufa )
binas vncias lon¬
gum erat , totidc
Tatum , media

parte tumente
& icfe attollen¬

te planis & com-
p rcfTis lateribus:
qua: fidem facic-
bant, bina ad mi¬
nimum alia adiun&a Fuifle , cortice non valde
duro proditum, externa parte rugofirn &fcabru,
cincraceiquc coloris, interna autem lxue &c can¬
didum: magnum nucleum contin ens prorfirs im¬
plentem corticem, (olidum quidem, non tamen
durum, tenui membrana tedum : ipfa autem in¬
terna matcriafiue pulpa, nucis vnguentarix pene
odorem habebat, ied acriufculum iaporem,an ob
vetuilatem,ignoro.

BACCE

CVIVSDAM PRiE GRANDI S

OSSICVLVM.

CAP. CXXVI.

F Rudius a Paludano conceiTus, inquit Clui.

Exot. lib. z.cap.zo.baccx cuiuidam prxgran-
dis ©flkulum , ipfi quidem & nyh; ign©tx,vide-

A Vuthore Clufio Exot.lib. z.Frudtus fextus
/“n^concefllis a Paludano , vnciam crilfus erat ,
iefcuncratn fere longus , forma etiam oliux oili-
culum quodammodo ref«rens,maiortamcn,ru-
gofus ,& vcluti frequentiffimis tuberculis obfi-
tus, tribus neruis fecundum longitudinem diftin-
dius, extrema altera parte obtu$a3altera vero mu¬
cronata , fatis grauis , & nucleum aut tale quid-
piam continens , vtex agitatione conficiebam: in
aquam intectus , non mergebatur.

AVRANTII FORMA , COLORIS
cineracei fi udius , flrepitum edens.

CAP. C XXVIII.

F Rudius communicatus a Paludano , vt ait Del;

Cluf. Exot.lib. 1. cap .10. prorfus orbicularis
erat, vtrique noftrum ignotus, parui mali, fiue au-
rantii forma, quatuoraut quinque vncias ambitu
continens ,leuis, coloris fere cineracei, /olidus &
durus, pulpam aut nucleum iam reficcatum con¬
cinens , quoniam commotus flrepitum edebat.

D A T V R SEMINE FRVCTVS.
CXXIX.

Cap.

CLuf. Exot.lib. z. cap. zo. feribit frudldm fibi DjgM
conceflum a Paludano , orbiculari sfere etia
formar, qui tenui vejuti membrana con liaret, bre-
ui petiolo prxditus , pene cineracei coloris , intus,
inanis, nifi quqdam rugola granula conti nuiflet,
iis qua: in Solano manico maiore confpiciuntur
non valde abfimilia,mhxrebatautem iarmentis
quibufdam , vitis viniferx farmenta referentibus.

NVCLEVS NVCIS QVODAMMODO
conuolutus.

CAP. CXXX.

A nnotatum aClufio Exot.lib.z.cap.zo.Paluda-
*-'■ ^num conceiTilfe frudlum in orbem quodam¬
modo conuolutum . nucleum verius , quimfru-
dlum , qui putamine aut nuce aliqua conclufus
fui fle videbatur, folidus tamen & fufei exteritis
coloris, interne albus : noc ingrati quidem iapo-
ris, ied acidiufculi , quem tamen vermiculi albi,
iis non diflimiles qui in Ponticis fiue auellauis
nucibus generantur ,fed minores , valde appete¬
bant , & breui tempore totum erodebant.

BARV-

333

LIBER

osso oaosoasoosso ososos ososos

EARVCE FRVCTVS E PLVRIBVS NV-

CIBVSj ARBORIS HvR^.

Car. CXXXI.

. T TValicEius Syvertz anno 1599. redemerat de
Itnpt. y Nautis ex America reducibus, inquit CluF
Exot.Iib.i.cap.ir. fiuSum buracc appellatum, qui
erat adnjirabiiis forma; , &in Guyana nafct /ere-
batur fatis celfii
arbore , Uura
nuncupata. E
multis autem ve-
luti nucibus vn-
cialismagnitudi-
nis mirabili mo¬
do fimul iundtis
Sc connexis'con-
ftdbat , qua: in
bina lignofa du-

11 1-

raque putamina
dehUcebant > &
orbicularem pla-
nu mq*, nucleum
continebant ci¬
neracea mem¬
brana te dium.
Eum vero fru-
dtum tot nuci¬
bus fimul iun -
diis , & velini in vnum caput coadtis interdum
crefccre intclligebam , vt canquam orbicularem
clauam, geminum pugnum craflitudine a*quan-
tem»&in multos angulos defineniem referre vi¬
deatur. Huius frudtus nucleo , incolas vti dice¬
bant , ad corpus vomitu & alui deicdlionc pur¬
gandum.

VVARICORAMORI , RVGOS/E GLANDI

SIMILIS FRVCTVS,

Cap. CXXXII.

EMptus frudlus H V Valichio Sy vvertz dc Nau¬
tis reducibus ex Am*rica, vtait Cluf.Exot.lib.
z.cap.zi. cui adfcriptnm erat fecundum flumen
Arnvvari crefcere , adquam tamen rem veilis ef-
fet, ignorari. Binos autem limiles accipiebam,
eiufdem quidem forma: , fed magnitudine diffe¬
rentes : namvniis binas fere vncias longus erat,
alter vncialem longitudinem non fuperabat , v-
terque tereti &rugoix glandi fiiniFs,adlhidloria:
facultatis, qui alio cortice fiuc putamine tedtus
fuilfe videbatur.

ARAR A ~ FRVCTVS AMERICAN VS."
Cap. CXXXIII.

A Rara frudtus emptus,inquit Clufius,In Ka ja-
nacrcfcere , inarborene an humiliore plan¬
ta , non erat adferiptum. Erat verb vncialis
longitudinis, cute verius quam putamine con¬
flans, fatis dura tamen , nigraque, longiore pe¬
diculo &in;squah nitens , vt plures flores inhx-
fifle viderentur. Incola: eius confradli 3c in a-
qua elixi decodlo, maligna rlcera Ruant , ad ea j
curandum : aiebantetiam vtilern ad aluura emol-

tror , quo caro,
bat fr udius £
Y Valichio ac^.
ceptus , fed a-
liumpaulo poli
ad me mittebat
Iacobus Gare-
tus. magis inte¬
grum , conti-

> A 7

nentem nigrum

\Gi /

nucleum lylue-

\ ; /

flris oliuae ma¬

ii)|

gnitudine. Ha¬

betur haec figu¬

ra fub numero

*

OSSICVLVM FRVCTVS ORBIC.VLARE,
aliquantuld u nmeronarum tuberculis
obtulumjufcum.

Cap. CXXX1V.

C^Ommunicab itV VilheliruisP.rduynus Cluf. Defcriptio
vExot.l.z.c, zz. officulum frudi ii" veritis quam
frudlum,quod erat vncialis longitudinis, orbicu¬
lari pene forma praeditum ,[ nili qui parce fu-
dtusipfe quo continebatur , e pediculo pepen¬
derat & extima , qua: aliquantulum mucronata ]
tmim fere vnciaruin ambitu, f.Jci coldtis durum,
iScperpetuis tuberculis oblitum [ qua: pictor non
exprc/IIt ] in quo tamen apparent veluti triangu-
I.ans forma: velligia in veraque extremitate, foli-
dum, grane, aqua: tamen innatans, nec fidens , et-
iamfi ea mergatur. E Guinea allatum fignificabat.

Eli cum praecedenti numero fcilicetll.

CVNANE, FRVCTVS ARBORIS MORRE-

MO R , LO NC YS, V £ L O V A L I S, F E R E NIGER.

Cap. CXXXV.

VV alichms
S

Valich
Syvertz
Amftelredamj
anno 1599. de
N.uitis ex Ame¬
rica reducibus
redemit authpre
Clufio Exot. lib.
z.cap.zi. frudlum
C '/inane vocatum,
binas vncias lo¬
gum : vncia fum-
mo capite latus,
deinde pauLtim
ad infimum vf
que gracilior fie¬
bat , dorfo paulo
elatiore. leuis,ni-
ger & fpltndens,
tribus foramini¬
bus (ummo capi¬
te prxditus, vno
fupernc.binisinferne. Illum in puhlla arbore na-

£>efcr

ptio

lieridam , quod de nucleo intelligendum aibi- ■ fci ferebant , cui nomen Morremt i immaturus

J34

HI STORIAE

autem erat fedplenaru maturitatem adeptum,
duplo maiorem alterebant : eiimque fupra pfu-
nas toftum, manducari ab iecolis aduerfus capitis
dolores . Hunc fructum indicat numerus I.

PLA&TARVM,

CVNANE.NVCI SI MI LIS, 'C INEREI

COLORIS.

Cap. CXXXVI.

■Dcfcripcio

F Rudiis, quem communicabat Wilhelmus
Parduyous , inquit Cluf. Exot. lib.z. cap. zz.
eratlongitudinis darum vnciarumcum femif-
fe : qua parte autem lati/Timus, vncialis aut paulo
amplior latitudo, forma nonnihil conuexa, dorsu
elatum & adurgens , ardius caput, infima pars in
mucronem deunens , cineraceus color, crauiores
eminentiorefque nefui a fummo capite ad mfi-
fnampartem per dorfum excurrentes tanta arte
exprdli,vthumanainduftna fculptos quis arbi¬
trali potui liet : alio autem cortice tedum verili-
mileefl , qui aflidua h fludibus marinis in littore
volutatione attritus fuerit : conflabant vero illi
nervi ex fibrofa materia , quemadmodum infima
pars nonnihil attrita fidem facicbat.Ad nucis por¬
ro Cunane formam valde accedebat , excepta illa
neruorum eminentia, tum etiam colore, qui in
Cunane prorfus alter erat. Hac icon ojienditur in
pr&cedcnti tabula numero II.

frYctvs planvs svb pvrpvrevs ,

nucleo impense amaro.

Cap. CXXXVII.

Defcriptio

F Rudus nobis
^ lac. Gareto
datus , inquit
Clufius Exot. lib.
z. cap. 16. planus
erat 3c circino du-
d.t fere rotundi¬

tatis, quem non
lingularem , fed
plures fimul con¬
nexos alio frudu
inclufos fuiiTe ar¬
bitror : nam alii
aliis quafi incu-
buifTent veftigia
^ in nonnullis ad-

^ huc apparebat. E-

rat vero craflo
quidem , fed fun-
gofo cortice pro¬
ditus , fubpurpu-
rafccntis coloris,
leuis, lefcunciam latus, nucleum continens pla¬
num, candicantem , impense amarum : nullum
nomen erat adferiptum , vt nec aliis plcrifque
<}uos mittebar.

nequiore & quo*
damiyodo cinera¬
ceo, media eius
parce fibrosi Sc
firma , nucleu au¬
tem continebat
auellan^fuo puta¬
mine inclufx ma¬
gnitudine, graue,
durum , rugofum
(quiareficcat9) in
binas partes diui,-
fum , (olidum, in¬
teriore parte albi¬
cantem , in quo
nullum manifeftu
faporem deprehe-
dere potera, quia
omnis vis ob ve-
tuflatein forte e-

FRVCTVS TOTVS NIGER, BINIS FORA

minibus infignitus.

Cap. CXXXIX.

F Rudus i lac. Defcij
Gareto mifTus
Cluf. vt apud
eum videre efl,
Exot.lib.z.cap.itf.
vncia maior eratr
circiter vnciam la¬
tus , totus niger ,

& fatis louis, ante¬
riore parte binis
foraminibus infi¬
nitus ,pofleriore.
vefligiura retines,

quovelpctioloirs
hofcrat^elfuo lo¬
co ,fi aliquo lobo
indufhs fuerat:an
nucleum contine¬
ret, ignororagita- >
tus enim nullum
lirepitum edebat,

&in aquam coiedus non mergebatur. E Brafi lia
allatus ferebatur#

ANACARDIVM. Cat. CXL.

/\ Nacardio

FRVCTVS EXOT.IN^QVALIS,
fufei coloris.

Cap. CXXXVIII.

defcriptio T Acobus Garctus , vt Cluf teflatur Exot.lib z. t.

mittebat frudum durum , densoque cortice

prgditqg) , eoqueinoquali & fufei coloris, inter-

-^Tfcuctui no¬
ni e nde di.fTe crer
dirur forma a-
uiculx cordis i-
mula ,compre£-
fo , vnciam lon¬
go , aliquando
maiori, in obtu-
fura mucronem
delinenti , ex
pediculo rugofb
totam baEn oc¬
cupante appen-
fo,colore nigro,
aut fufeo fpleft*
denti : externo
hoc cortice ex
altero nucleum
immediate am¬
biente claudi¬
tur

Defc!

LIBER

tur liquor gludnofus, feu melligo nigricans , cui
alii vim caufticam , Cordus faporem primum dul-
cem, mox acrem,deinde vehementi/lime adftrin-
gencem , adeo vc fauces in anguftiam conftringat
& ftranguladonis periculo refpiracionem deti¬
neat, ad feribit. Nos in inueicracis , qux habe¬
mus, vc fubftantiamdiuc^fam concretx melligi¬
nis fplendido nigrore bitumen Iudaicum rete¬
rentis &porofx,inuenimus , ita & faporem pe¬
nitus cxoleuilfe , & nihil quam fatuam dulcedi¬
nem lingua: offerri , nucleum vero in membranx
nigricanos tenuitatem cxaruilfe, quem Cordus
i planum candidumque prodit. Obferuauimus &
gemella, aut certe per medium diuifa, cuiuhnodi
curauimus vnum depingendum , <k alium cum
crallo pediculojtcrcium apertum.

,r- Buladar Serapioni eft Anacardus frufhis arbo-
f" _ ris fimilis Cordi auis, cuius color cft rubeus, cor¬
di pene concolor , in quo continetur fubftantia
quxdam fanguinis xmula. Aiucenna Anacardum
fimilem ofli Tamarindorum facit : medullamque
eius fimilem medullx Amygdalx dulcis , nec in
ea vllum e fle nocumentum : cortice raro , perfo-
wfi- rato , vel habente foramina, [ fic interpres ait]
hoc eft, vt nos interpretamur , intus cauo , vt pa-
tetin fequcntlbus : nam addic in cuius raritate
(cauitate) eft mei vifcoftim, odoratum. Sunt qui
cum Nuce mafticent,abfque vllanoxa.

, Anacardi, tk Anacardum montanum Rhazx.

L. Inde confectio quam ab Anacardi cuiufdamar-
r dii boris Indicae [ vtille ait]fru6tu Anacardinum ap¬
pellant:^' Anacardoiuih fuccus ,qui ob fimilem
r " melli confidentiam mei Anacardinum dicitur.
Eorundem &Mefues meminit, vt dicetur in vi¬
ribus co/dK^Jiav Medicis recencioribus , ficudegi-
mus.ipud Paulum in quadam compolitione , &
apud Actuar. in antidoto aureo Alexandri dc in
Oianacardo vocato.

Anacardus, Pediculus Elephantis ab imperitis
W'" perperam dicitur , teftc Pandedt. Ac Platcarius,

1 c’ Anacardi , inquit, fiunt fruftus in India nafcen-
tes : quidam dicunt , quod fine pediculi Elephan¬
tis , quod falfum elf Ec tamen hortus fanitatis
ip«>. quoqqe Pediculum Elephantis vocat , in quo 1-
con exhibetur : cuius plantx fit, nos latet: fal-
tem Anacardum non exprimit.

Ruell.&Matth. aperte dicunt veteribus Grx-
cis incognitum , quemadmodum & Rheginus,
cui Anacardus dicitur in mafculino. Angnd. opti¬
me deferiptum ait^Serap. ^«^'«/'©-Frifchlino
in Nomenclat. &evt$bCMttt. Anacardium fime A-
naco.rdus . Germ. ifnftcarbien ,$£lepb<Jr»tcn aut
or' ^elffantcn lau0. Abollador in Onom. phil.To-
xiti. Lacuna Anacardos inter Nuces refert. Gar-
cias Anacardio nomen, inquit, indiderunt rccen-
tiores Grxci [ nam Veteribus ignotam fuit] h
cordis tum fimilitudine , tum colore, Arabum
»• veftigia fecud , quibus Baladur, Indis verb quoq;
Bybo dicitur.

Vult autem Clufius legi Belcdhar , ac notat
Garcam fic feribens. An Anacardum habet ali¬
quid fimile cum Beledhar? an vero Belcdhar ha¬
bet cordis fignificationem ? vtroque modo acce¬
peris, vtrumque falfum.

&*- Lufitanis Faua Malaqua , quod viridis & in
• . arbore pendens fimilis fit noftrati maiori Fabx.
'imt' Quod confirmans Acofta , Anacardium , ait, fru-
dus Fabx vulgaris admodum fimilis dum adhuc
viret , &: recens eft : exliccatus vero niger 8c
fplendens : continet medullam Amygdalx fimi¬
lem, inter quam & fupremum corticem oleum
admodum vrens inuenitur. Miramur verb neque

III- 3?5

Garciam neque Coftam arborem Anacardiorum
defcripfifte.

Cxfalpinus verA noua prodit opinione, quarv-
do ait : Ab Anacardo non abhorrent conditio- perfe*.
nes traditx Perfex : nam fimilis eft Myxis ruben-
tibus,vtPJin.tcftatur : deprclTus autem eft Amy¬
gdalx modojCuiTheoph. comparat. Prxcerea ve¬
nenum continet : licet alicubi innoxie comeda¬
tur. Hac ille.

Illis qux Veteres ftfipsere de Perfea , lib. c*ftl f-no:
prxcedenti relatis, Lcdor Anacardos conferre
poteft, potili, cum verbis Theoph. qux <k ab ipfb
Cx/alp. cieantur. Nucem intus habet Perfea , vt
Prunus , longe minorem & molliorem : carnem
vehementer dulcem, fiuucm , conco&u facilem:
necficornedapur, quicquam nocet. Anacardum
vero non elle frudum fimilem Pruno nec Nu¬
cem, qualis eft in Pruno, tk ex pediculo Ana-
cardis interdum adhxrente fatis patet, &ex tota
adeo ficie & conftitutione fruefus. Praeterea A-
nacardos nullam fuprafe habere carnem , qua¬
lem Pruna, neque habiulTe noftros,man feftuin
stlc putamus, & vc-lfemeftriPharmacopoeo con-
ilarepoffic.

Serapio feribit deferri ex Sim , «Sc nafei in Sici- Locus’
hain monnbus ignis. PJ udantis etiam teftatuc
fe virides ex arbore pendulos in Sicilix monte
Ae.thna vidi fle. Monachi quoque tradunt e Sici-
lia optimos adferri Anacardos : & Curtius non
in Sicilia: tantflm montibus, fed &: i-'. Apulia pro-
uenire inquit. Cordus vero adferri cx tranfmari-
nis partibus ad nos in Europam. Magna, inquit
Qarcias, [vt &c Linlchottanvs nauigatioris fux
cap.X;.) eius eft in Cananor copia , tum in Cale-
cut,rehquifque Indix Provinciis , mihi cognitis,
vclut in Cambaia & Decan. Er Acofta magnam
refert elle copiam in M dabar & reliquis Indix re¬
gionibus, quod prxter fios & Platearius,& Ruell.
Gorrhxus» Rob.Conft.& Curtius tradunt : hic
fpeciatim etiam e Syria adferri. ^ j ^

Deligenda nigerrima, ponderofiffima , candi- C£ US‘
dum recentem nucleum & copiofiorcm ac flui¬
diorem liquorem habentia, vt fuadetCordus,qui
plurimis annis durare ait , antequam vetuftate
corrumpantur. Rhafa prxeipit ea [ vafa] quibus
conferuantur,fcmperinfiigidanda &huinedtan-
daclle.

Anacardi, tradente Rhazi , calidiflimi funt,fri- pu'srCS & **
gidis xgbtudinibus & obliuioni auxilium feren-
tes : fanguinis tamen generant aduftionem , ac Noxa.
fortaffis ad amentiam perducunt. Iidem haufti a-
cutos morbos creant. Confedtio vefb Anacardina
diclaeft thenaca Paralyfis &Torlurx & Apople- rlrru/a
xix. Baladar feu Anacardus ex AbenMefuai a- apoplexia.
pud Serap. calidus eft in quarto gradu, & confert Tempe; a.
vitiatis fenfibus, memorix, & omnibus xgritudi-
nibus cerebri fa ciris a frigiditate 8i humiditate , &
neruisrefolutis. Idem ex Gal. citat drach. eius di¬
midium fumptum conferre memorrx, fcdmelius

efficacius cius partem internam, delere verru-
cas,& exulcerare cutem- Ex Abegerig citat , ve- a,tJtnum
hementercalidum e 1 fe ,co m mouc re iilguefgncs Sc
buras & lepram, Sc apoftemata, prxfertim iuueni-
bus cholcricis, dc forte etiam interficere. Qua¬
propter ns non exhibendos. Prodere tamen Pa- xlpc/am
raly deis, 8c ad eam procliuibus. Anacardium, A- Nox.t.
uicen.authore calidum & ficcumell: in quarto re-
ceiru. EiusiHelligoexulcerat,inflammat,fangui-

nem Sc humores adurit. Verrucas delet & feu- L**"‘
cen, alopecias implet a pituita ortas, nemorum *
refridtionibus Screfolutionibus confert, memo-
rixabolitx aut imminutx faccorrit , prxfertim

I

f].c'"3r-

rkti.tes.

rs« HISTORIAE

confedio ab A nacardis denominata , mentem ta¬
men mouet. Haemorrhoides immodice fluentes
iufhcu exiccat. Deniquevencni non eft expers,
quin adurendo humores occidit , cui occurritur
toachid vaccino (forte lacte ) & oleo nucis.

Rhaza aduerfus Anacardos in principio buty¬
rum codum & crudum , &oieum fefami-
riMn , donec fu dio & mordicatio , fi qua:
feniiaturin faucibus ac ventriculo, celfet , danda
prxeipit ,poitca vcib aquam hordei «Sclac vacci-
num acidum in potu, Coleum violaceum olfa-
du; pribendurn. Caput quoque epithematis,
qualia c dc algucfi.qui prxfcripfit , muniendum.
Sed & Piyilu mucilago cum mlepo aliquo conue-
niente aut fucco Granatorum in potu dari poteft.
Nuces ci opropri; tate quadam iis refiftunt , co-
£l:‘r AnA' dem icfte. Metues Licd. Anacardino fpeciatim
inerma/ V/- jlis vucs cn[HUt- Ventris totius inferioris & cere¬
bri affectus frigidos compefcit,fanguinem reddit
puriorem, & inde fpintu animali reddito purga¬
tiore dc tenuiore, fenfus omnes, apprehenfione,
ir. tellcdum & memoriam iuuat , coloremque vi-
uidum corpori tribuit. Compofitionem vide apud
eundem. Sed quod fcxcum demum menfem dan¬
dum confulitaddrach.ii.cum aq. Fcenic. & Apii:
quo fumpto , vitandum laborem ,iram , coituni ,
Do jis ebrietatem. Ideo autem poli fextuin menfem da-

re iubet,qubd tum vis fere cius maligna, vt cenfet
S.y 1 ui u s ,e xpii a ucn t feruendo ante namque vti eft
pcriculofum. Apnd Aduar. quoque antidotum
dor. au}- dianacardon habes, ad vertiginofos , comitiales,
*jue sum. difficulter fpirantes , &ileo(o$ : menfes pellit, in¬
cipientem hydropem & cachexiam fanat . Para¬
tur vt Mei Anacardinumdidum . cui incodi funt
A nacardi recentes & relidi. Yfu frequens eft ,in
compofitionibus ,vtpaflim videre elt apudPra-
dicos. Hac Veteres ,

Anacardi Mact.excalfaciunt&exiccattertio cx-
ccllu: prxftat in medicina liquor , etli myropola:
cornum errore & cortice & nucleo vtantur. Por-
taNeapol.Anacardia noxia dicit, &dcleteria non
vacare facultate, quibus remedium lit oleum ex
> nor. corurr. nucleis exprcllum. Gareias Scrap. repre¬
hendit j quod Gal. citat, tanquam huius fructus
$tnc. meminerit, [cum tamen illi planefueritincogni-

V LANTARVM»

extimum corticem dcmut,eamque membranam,
qua medulla tegitur, deinde medullam edunt ad
bibendi appetitum irritandum. Illud porro cer-
tiffimum, oleum id quodinter corticem & nucleu
continetur,admodum caufticum efte & veneno
fum. Tota tamen prouincia Malabar, illius vfus
cftcauftici vice. Si quis inftillet in putridum 8c
cauum dentem , vrit , frangitque , & corrumpit
facile. Calce addita ad bombycinos pannos obli-
gnandos,& alias res quaslibet notandas vtuntur:
etenim notam adeo firmiter imprimit, vt nulla lo¬
tione eximi queat. Solent interdum Indi non¬
nulli hunc fructum cufpidi cultelli infixum cande¬
la: ardentiimponcre,qui,dum vritur, mirum quos
ftrepitus edar , quas ignis fcintillas quafi fulmina
ciiciat diuerforum colorum,caque ratione rudio¬
ribus quibufdam Sc mulierculis imponunt , illis
i perfuadentes , fein iis fcin tiliis & nammx radiis
j /piritus confpiccre qui ipfis loquantur, &: edoceat
j quodcunque feire cupiant. Tali igitur commen¬
to miferos fallunt, pcrfuadentque quod volunt,

: dantes refponfuis, qui ipfos confulunt , pro fuo
j arbitrio. Vt vero omnes lfti Gentiles, augures, in-
l cantatores, &dininatores r uo loquuntur, &: cum
: mora pondereque refpondent . in fuis refponfis
I femper funt ambigui , & adeo aftuci , vt quomo-
! docunque res, dequa confuhifunt , cadat, fua
exiftimatione minime pcriclitentur , dicaruque
fe cuentum prxdixiile.

Poti

ClUtl

OleJ ,

o

dcn\

3>l\

V.el Ar..i-

C A I O V S.

C a p. L.

Tempera.

JtfjrofoU-.

nuit.

A fthirnt

dttujhcum
StrunsA.
Ad obji-
gnJndes
f Annos.
t\s*tc not.
Controstcr _
fia de i
fcr*m

Condit A.

M Angat.

tus, vt ille aicjquodqlie delete riam habere facul¬
tatem (cribit , cui tamen experientia refragetur,
iiquidem in Indiis e ladis (ero maceratum aftb-
maticisdari, & aduerfus lumbricos. Praeterea iis
viridibus (addit) & falecoditis vtimurin cibariis,
ohuarum conditarum modo. Frudu vero ficca-
to cauflici uice vtuntur in fi: rumis : totaque India
huius cum calce mifti vfuseft ad pannos obfigna-
dos. Auic.idcm tax_at .quod inter venena retu¬
lerit, qux dcictcrix fi nt facultatis. Nulla enim pre-
ditumefle venenofa facultate, oftenfum : caufti-
cam vero vim non nifi in ficcato elfe. Nonnulli,
infit idem, calidum liccum confcituunt in quar¬
to, alii in tertio, nemo tamen mihi fatisfacit, qua-
doquidem in virente clarum eft dee fle hunc ex¬
calfacientem Scexficcantem exccftum: neque ra¬
tioni confentaneum videturin eo calidi tatis &fic-
citatis gradu confutuere quo eft Piper, Difi forte
quod in Sicilia nafcitur fit ea facfiltate prarditum.
Eiufdem fructus facultates Acofta perfequitur in
hunc modu.Ego fane vidi hunc frudum nridu,&:
per multos dies fale Sc aqua conditum Ohuarum
rlifpanicarum modo venalem in foro proponi,
& edi non folum quidem, fed excitanda: appeten¬
tia caufa coda: onzx admifccri,vti folentfrudum
Mangas vocatum, aliofque frudus aftringentcs
acidos , alios minime. NonnulU in deficcato

CAioi nomine innotuit f uduspercgrinus(/;ic
ctunprdcedenti pifttts.) Giftanca? maiori par,
forma renum , altera parte gibbofus , oppolita la¬
cunam lmprcffam habens, qua pediculi auulfi ve-
ftigium apparet craffior, infima parte tenuiorjCQr-
tice autem tegitur cinereo , duobus maculis ma¬
gis albicantibus vtrinque lacunam didam obli¬
dentibus. Pritcr hunc corticem alius nucleum
comp!editurpallidum,eaforma qua &c totus eft
frudus , fucculentum, fapore Aymgdala: dulcis,
fubftantiamolliori :intcr duoscomces, quicul-
mi fere latitudine inuicem abfunt , tophaceis ca-
ucrnulis coercetur melligo cra(Iiufcula& leta, fe- M\
pe ceraforum colore Se confiftentia, fapore pri-
muni adftringcnte , mox infigni acrimonia lin¬
guam vellicante ,f£ruara tamen 3dftridione.
i Theueto depingitur & deferibitur arbor ipfa, ^/j
folio Piri, acutiore paulo , mucrone /ubrubente: /crr. j
cortice item nonnihil rubentc,fatis amaro , mate- Ti}":

ric molliufcula : frudum ferre pugni magnitudi- ^

nc,oui anfenniforma , cuius fini Nux quxdam
Caftaneqxquaftsadnafcacur , renis leporini for¬
ma. In eius tamen figuxa acceftaria: nucula: con- 7 -y,
nexum alium oftendit ,quam ipfius confideratio noto 1
doceat: fiquidem, vt mox diximus, pediculus quo
primario frudui conneditur , non in tenuiori,

<ed craffiorclatioreque parte confpicitur , quod
ctiammeliiisdemonftraturper figuram Linfchot-
tani , qui hxc tradit dc Cal. u.

Arbor in India ad Mali frudus formam fert Pi- aIu
ri magnitudine, flauo colore , pofteriorepartea- deje,
cuta , & anteriore cralla , molli tradu funt matu¬
ri, &c contraria plane forma Pomis crefcunt.Cum
enim Poma pediculo in cradiori parte arbori ad-
hxreant, hi frudus (quos Catenes vocant) ibidem
Caftaneam oftendunt, magnitudine pollicis prio¬
ris articuli , alio fane & diueifoi caftaneis

colore.

LIBER IH.

colore. Saporem quoqtle gratiorem habent , vc-
nlmalFari debent. Incrorfumalbercuntvt cafta-
nea; Europa: , puramine tamen craffiore , cut cce-
ruleus color ac luridus eft. cxwsmpfi ea parce
quar anrerior eltpomo , caulem habencinutum
f' arbori.

Gefn.epiftola ad Adolphum Occonem : Fru-
dbus reni (imilis quodammodo , figura & magni¬
tudine leporinum renemreferens , Anacardiis
f vocatis congener, vt iure dVAK&pJix ivJ)kv appella¬
tione nominati poffit. Qui namque A 'v&yjzivVvJ)-
kIs* vocitant , minime mihi placent.Longe autem
. magis errant , qui ib.cu4.eAH feu Oliuellam aut Fa¬
bam Aegyptiam appellitant. Indigens quidem
Indi,Canibales maxime &c Anthropophagi arbo¬
rem 4tu/Jtt&Crtii/«nuncupant:Fru6t:um vero Re-
t sentiorum quidam yJ.ja.yoy fyi/rthi&Koy , id eft , cajla-
a neambrefilianam.

Rondel.inpraxifua, quim manu mea tranf-
l' kripfi Monfpelii [ego Bauh. jCa/tanex , inquit,
qusadfcruntiir ex India, qua: formam renis ha¬
bent, ita vt videantur ellelpecies qusdam Ana-
cardi,frudus ligni quod vulgo dicitur Brefel. Sed
>r. fallitur Rondel. Theuetus enim aliique Indica¬
rum regionum ojjto Scriptores , Brafi-
liumab hae arbore feparant : Theuetus fpeciatim
quoque Brafiltum ait fru£tu carere.

Cluf.apud Garciam,Nucisgenns vocat e Brafi-
lianorum regione, incolis Caious di &um , cuius
arbor magna , fru&um ferens oui anfcrmi forma
&c.quo vtuntur Brafilrani , [licetTheuetus con-
cra alterae] in extremo fi u&u prominet Nux que-
dam renis leporini forma &c. Idem apud Aeo¬
liam : mirari laris nequeo , Aeoliam nnndefcri-
bcre Nucem qua: in extremo frudtu Caious na-
Icicur. Caious pronuntiandum potilis , qua *.
Ciius. Aeolia notat Cain vulgb appellari fiu-
dfcum. Theueto Arbor Acaious. Depingunt ar¬
borem Theuetus & Linfclmttanus , nec fieurrr
admodum d.fFcrunt . fcd huius tamen concin¬
nior , quia iere exlculpta , quemadmodum & Bry
fratrum. Caious CIuCHtft.Lugd.Caft.Dur.Caio-
nes Paludan.qui omnes tellantur quofiiam A' a-
cardmrum genus exillimare. Sed Hift. Lugdun.
Caious Arabo loco defluo de eo tradit fub titulo
Acaiou. EtTaber.Caioum audadlerlHlcpljantcn?
laug German. vocat , quod nomen & Anacardis
, quidam tribuunt , vtdidlumcap.pratccd. quafii-
pli certo conflaret ad Anacardos elle referen.
dum. Et Cat. Francof Caioum aperte Anacar-
dium Btafilianum vocat. Lerius Brafilianam ar¬
borem dicit elatam Vlmorum modo, cuius fru-
dlus a filueflribus Aca-iou dicatur, craflitudinefie
figura oui gallina:, per maturitatem Cydonio ma¬
gis flauo, non tantum eduli, fed fuccoeiiam aci-
Ho,fuaui, orique ita grato vt nihil fupra,' habere-
que vim refrigerandi. Difficulter propter altitu¬
dinem arborum decuti , nec fibi frui licitum , nifi
Simix caudata:, qux eius efu deleftantur copiose
deieciifent. Catterum in huius hifloriahoc no¬
bis obfcutum videtur.quod Lerius & Aeolia non
meminerintNucis a nobis depiclx , Theuetus
vero non bene appingat. Prxterea fi quis rite
confideret Nucem noftram, eft quod dubitet,an
alteri fructui vnquam adharferit, Veftigmm vbi
Pependilfe creditur , nefeio quid aliud demon-
ftrat:&; potius tuberculum dicas a natura fadtum,
quam pediculi aut adhxfionis veftigium:Perpen-
uendunt igitur, an idem nomen non tribuatur
duobus diuerlarum arborum frudibus. In Ca
tiibalum Prouincia, vber eft arborum Acaious
Ptouentus, Theuct.perindiamcopioll, eodem
Tom. I.

ii 7

tempore quo Maflgatmatureftunt. Linfchott. E
Bralil, anorum regione Vlyfipponeu, adferuotur,
Adleruamus nos aliquo: fru&us , 3c v-
num inter hos fpeciofi/Iimum ab Ecc.Herc.Sa-
xonaa Profell.Mcd. apud Patauinos celeberrimo
cum alus multis exoticis ad nos milium. P duda-
nusait : Orientalis I radia: proprii non videntur
fui!le:vertime6 ex Brafilia allatos volunt.

Saporem gratiorem habent quim caftanex
faqux, verdmaflari debent. Crudas nemofccu-
reore aperiet, qubd continuo cutem abradant,
magno dolore eorum qui ignari temere eas refe¬
rant. Ideb cultro aperiuntur, aut igne vruntur
vt manducari poffint. Gutturautem peculiari na¬
tura cum degluciuntur flringunt , gufhi acido &
lucculento. In orbes ideo fcinduntur , adiunda
aqua, fiue vino, faleque inie&o , quibus modis
adilringendi illa ficultas mitigatur , palato ita
gratilf.ni. Mangis tamen Ananifque cedunt,
viliores enim funt : Linfchott. Sunt qui exfludlu
potum quendam conficiant , quanquam per fc
minime fuaui gufhi , fapore Sorbi meduc maturi¬
tatis. Nuculxaccefforix nucleus non ingratum
quoque prxbet cibum , leniter coftus. Ex melligi¬
ne, quam cortices gemini claudunt , copiofius o-
leum pollent incola: elicere, quiim noscluglan-
dibus. Nullus apud Cannibales ligni vius , prx-
terquam ad fouendu.n ignem, vt quibus aliorum
non magna fuppetat conia. Theuet. Clulius
quoque tcllatur nucleo leuiter tollo incolas ve-
fa, gratiorem ita ejle , & Venerem Itimul ire. A-
criifio oleo nihil prxftantius c(Te f.runt ad Liche¬
nes & impetigines tolle/idas. Incolx etiam ad-
uerfus fcabiem vtuntur.

AHOVAI, FRVCTVS VENI NAT VS.

Vires &
Vfus.

Qautte.

Vt p/tl.it o

gr^n jiunt.

N ttclc-u*.
M c.i/go.

Qileurrt-

Lignum,

Vene¬

rem.

Olet fyiret,

Lichenes.

Impetigo.

Cap. CXLII.

AHouai frtl- Defcripcig
ctum nobis
donauic Lutet J
Io.Robinus ft re¬
pi um exoticaru
cultor prope,-
modum ungula¬
tis. Is triquetrx
figurx deltoidcs
eft , mediocris
caftanex magni¬
tudine, duobus
cornibus com-
preflio ribus, cx-
tcroquiturgidu-
us, coloris raui,'
fuperficie ali¬
quantam mx-
quali : ac inter
duo inferiora
cornua rimam
v . agit ad intima

penetrantem : a Inmmo.ipice.inquoforami'nu-
lumpcrimim.quatuor ducuntiit fulci , m tori
dem quadrantes frudum dmidentes.qui concit
Iu nucleum ineffeteftafur.

Arbori , inquit Theuetus, altitudo Pu-f, folmm strh.risje.
vero duos tresve pollices longum, duos latum, fcr,Pr‘°-
xterni viroris : cortex albicat : rami vulnerari fuc-
cumladeum manant : odorem autem (pirant U ’

amputat, mfigniter fetidum , quare f.lueftres ifti w
nullo modo vtuntur,nc ad igne quidem foncdii.

Ff

H/tOt **■: V

.■iox.it.

H i'J Lf?d ,

Vire» ,

Deferiplio

/ cb . &•
IJjft \Lxgii

ijS HITS ORIAE PLANTARVM.

Appellatur autem Ahouai &cHaouuay: Vtroque
erim modo feri p tum habet. De eadem Lerius hc
feribit. Arbor in Brafilia (ylueftribus hominibus
bulla Aon ai tanti factoris & ita Allia redolens, vt
cu n (cinditur aut igni admouetur, odor tolerari
r«n poffit, foliis Pomis noftns fere fimilibus-.fru-
<ftus «uodammodo fimilis tribulo aquatico , nu¬
cleo famme venenato.

L’b.4.tradeinns plantam nomine Afpalathficu-
ius 1'gnum grauiter quoque olet. PotuiUet hic tra¬
di , n-fi nominis affinitas & funilitudo quaidam j
cum Afpalaiho ibideferibi poftulallet. Nclcimus
tamen cuius arboris lit lignum.

Goropius fe ciufrrtodi ligna ex Atlantico orbe
allata (ubolfecillc teftatus , humanum ftcrcus na¬
ribus rcpratfentallc perhibet. Hift. Lugd. binis
locis de ea ag;t i. nomine Arboris fru&u pernitio-
{■j u.ij i/.:vTheueti.z.titulo Ahouai d£ Abouay The-
ueti ex Cluf. acvtriufque figuram proponit. Abo-
imi Thcueti nomine & Cluf. & Lob. & Tabern.
habent.

Ahouay porro fructum fert venenatum , vti
di&um,& pernecabilem , vereque deleterium:ta-
hs autem potiflimiim cft nucleus , quo exempto
fylueftres putaminibus tintinnabulorum loco v*
tuntur, qutc cruribus circumdata nihilo remifllus
fonantqu^mcampanular noftrates. Tantumve-
vero*beft,vt ii peregrinis fru&us iftos recentes
donent, vt fuis etiam liberis ta&u interdicant,
priulquam exemptus fuerit nucleus. ' Theuefius .

NVCVLA QVAsDAM FALSO HIGVE-

RO IT AHOVAI PVTATA.

Cap. CXLIII.

FRu&us que
Higuero no¬
mine accepimus
Phafeoli vulgaris
cft magnitudine,
nihilque aliud
quam putamen
quoddam , latui fi-
fimum , nitidiffi-
muna, eoioris fpa-
dicei obfcurioris,
intrinfecus ftria-
tum,ruffum: gib¬
bus foramine e-
xiguo pertufus:
fima pars tota
patet,vt lembum
mentiatur. Col-
lifiu mutuo tin¬
nulum fonum
reddunt. Forami-
nula arguunt ex
funiculo traicclo pependiffe. Dono accepimus i
D. Cafp.Bauh. ik plufcula vidimus apud D. Fcl.
Platerum.

Cluf ad Garciam in edit. 4. Ahouai Theucti
vocat.Ohm verb fine nomine & deferiptione po-
fitacrat figura. Quod deinde Ahouai Theucti no¬
mine piopofica: fint, exiflimamus Typographi
errore idfa&um.

Hift.Lugd.Fruflum Higuero vocat ex Clufio.
Lob. idem dicit. Atqui Ciuf. non vocat hunc fru¬
ctum Higuero , quod adhuc quidem obferuaue-
rimus/ed relinquitinnoimnatum. Higuero lon-
g£ alius cftfiuchis : qua; ratio quod maiori cau¬

tela Taber. Higuero forte fufpicatus fit, non defi¬
nite ftatuent.

NVX PEREGR. OCVLATA, COMPRESSA
Cap. CXLI V.

ME.

mica Offic. di-
£U,qua: hir luta
elfi.hxc verb cir-
cumficriptione
haud ita rotun¬
da , fcd per am¬
bitum nonnihil
finuata , altera
partetn gibbum
extuberante , al¬
tera comprelfa.
Color cinereus
veltn rufium de*,
clinans. Gibbus
per dccliuia or¬
dine pofitos ha-
betocellos quin¬
que imprellos:
comprelfa pars
fcrobiculos ha¬
bet infculptos, in vmbilico quidem vnum,vnde
petiolus videtur prodire : in marginibus autem .
multi incerto numero. Ocellis rcfpondent toti¬
dem locelli diftin&i ,in quorum vnoquoque fic- S6
menvnicum, Pomorum auc Pirorum feminibus
fimile, fed habitius, fubftantia pingui, oleofa,
fapore AueJlanxicircumie&a omnis fubflantia la¬
pideae eft duritiei.

An Scrap. Lenm alkei , vel albe , id eft, ( vt red-
ditinterpres ) Nux vomica. Habix ; Vomitum ^
vehementer monet , vel per fe, vel cum aliis trita c*
cum modico falis, quod facilttat vomitum. Dofis
drach.ij. Abraam apud eundem: Eft nux, in quit, ^
colore inter glaucum Sc album medio , Aucllana
paulb maior , in qua fiunt nodi, cuius corticis
drach. j. trita & cribrata , fumpta cum duobus au¬
reis Anethi triti aut (emine Fceniculi, addito mel-
le,ficquemixtacum aqua calida vomitum cient,&
humores cholericos eiic-iunt fimul ac phlegmati¬
cos ,atqucadcb alui quoque fuperfluitates per
inferna fubducunt. Non aufimus pro certo alie -
rere Nucem noftram oculatam hic dcpi&am elle
Vomicam Serapionis, quia vires ignota; nobis
fiunt. Quod fcnbitin ea nodos e fle , rcfpondere
videtur. Beljun.in Arab.nom.interpiet .Illa Nux at
ait, quam Veneti Nucem Metel vocant & quiere-
peritur inter Nuces mofchatas,non habet fpinas
c , qua: impor-
Orientalibus Ff
inter ftupefa-^,.
dtiua , Mauritam Nuces memorant , quas Vomi- 1
cas &c Metellas vocant. Sed tam Officina; quim
medicorum vulgus has magno errore confun¬
dunt , quod plxiumque legitimas vomicas , Me-
tellorumloco vfurpant, &contr^ Metellas non- ^
nunquam Vumtcaruni vice. Metellas vocant, qux
nonihit extuberantes , quibufdam nodis, veluti
paiuis oculis, per ambitum funt refertauat eorum ,
Iapfusfacile deprehendi poteft Serapionis tefti-
monioiear (unc legitima: Vomica: Serapioni:Hqc
Mattbiol.qui tamen in poftr. com.Lat.& Ital.non M.
fcnbit elle legitimas Scrap. Vomicas , fedin filcn-

tio

quas ei tribuit Auic.eadcmque Nu>
taturexlndia, ignoratura Phy ficis
quid fit 3 &ab Italisconnumeratur

LIBER'

<tio prztefit,ac potids negare videtur , adeo /ibi
ipfi conflare didicit in fuis feriptis.

Nux vomica vera,& Pharmacopolis male Nux
metella, Lacun. Nux vomica vera .: Metella oftic.
r? Germ.h acnAu^lin/Lonic. Nux vomica Serapic¬
is nis, & Metella Seplafiariorum , Amat. Quidam
j Volunt, inquit Anguil.Nucem mettl, vulgarem ef-
fe vomicam : verilimilius eft Metcl commune
j effe Metel veru-m, quitm vomicam. At nobis , vt
j iam diximus, noitra Nux oculata melius refpon-
dere videtur Nuci vomica: Serap. quam eiuldem
' Methel/fi rite confiderentur qua: Serapio fcripfit.
Nux metheilaOftic.Hift.Lugd. Fru&uspereg.rJ.
Taber.Et rudus frudtus pereg. 6. Cluf.eidem Hi-
ftor.Lugd. qui de eadem Nuce duobus diucrlis
iocis agit, non line ofeitantia.

Clni.qui peregrinum tf.facitficdefcribit. Niree
vomica maior eft , planus idem atque fimilis co¬
loris, nempe cinereus , fuperna parte paulo emi-
nentior, Sc in ambitu qiodammodo finuofus, in¬
fima vero , quinque grana inter fe difiunfta , tk
vcluti ipfi imprelft ofter.dens, Mefpdorum Scta-
niorumofliculis non valde abfimilia,qu^ exem¬
pta, fatis.alta Hamarum vcftigia rclinquwnt. To¬
tus lignea duritie prxdnus eft.

Cxterum de vomicarum Serapionis facultati¬
bus prius diximus : qui nullam vim lethalemeis
tribuit, fed tantum vnuis aut duarum drach. pon¬
dere cum Anethi decofto acfale mirifice per fu-
j perna, nihilominus quoque per inferna,humores
I biliofbspituitofo-fque educere.

- - - -

NVX MECHIL SERAP.

Cap. CXLV.

o E hac ita feribit Serapio , Leam Alracbdha , id

1 mei lui. 1-iaamet cben D iuid , ex A-

‘ rabis cuiuidam relatione dixit Rachahe elle arbo-
; rem magnam ficut Nux, folirs ainphs Ficus ma-
gnz, fructu Malogranati parui nafcentc aifoho-
rum exortum , in modum Ficuum, pediculo in-
curuo, ob fructus pondus & magnitudinem. Ne¬
que nominandum ede Iumauzen.id eft , Ficus
- Pharaonis, quod non fitFicus, fed Rachaha. Se
vero idem tradit in Oriente plures vidifle , Ficu-
bus fimiles, cute denfa, faporc dulci, fuaues, odo¬
ratos , idcoque hominibus & palloribus potifli-
mum expetitos. Anninebeten apud eundem Sc-
rap.vult elfc Nucem vomicam. Sed differunt ni¬
mirum inter fe Rachaha & Nux vomica. JUcSe-
’* rap.

De eadem Monachi in Mefucn ita tradunt. Se¬
rapioni nux Mechil , fine Mochil ( diuerfait nuce
Methel) eft quxdam planta magna qux in Syria
copiose nafcitur,fpcciatimindefe_rtoIcfuChiifti,
vbi nimirum 4o.dics &ho&es ieiunaui t. Similis
pene eft in omnibus nuci Mctheldi&c : fcdfru-
6tus eius non eft fpinofus , & a paftoribus come¬
ditur, vtplures fratres noftri ordinis retulerunt
nobis :qux planta videbatur cis elfc fpecies So-
. latri , quam plantam adhuc nonnulli exMaurita-
nis Mochil vocant , & alii aliter vulgo nominant.

1 Sic ilit. Enimuero fan e, vt quod res eft fateamur
libere, nec Serapionem neque Monachos re£te
intelligimus. Et multdm eft, fiipfimetfeipfos in¬
tellexerunt. Qux Monachi tradunt de nuce Me¬
thel, licebit videre capite de Strammonca. Scribit
\ Bellon. Tatulamfiue Solanum fomniferumpro-
uenire circa Hiericho , quod notandum propter
caqux Monachi dicunt de Solatro; Verum Tatu-
Ufpinofa eft.

Tom, L

1 1 L

a?

NVX HENDEN ARABVM.
Cap. CXLVI.

MVcis nomen facitvc plantam not>is incogni¬
tam tradamus ex Arabum lencencia, dc qui¬
bus Eedfcoiibus *Sc nobis cum tempore iudican-
«lonUfiww hemlen , inquit Serap. dicitur Ni x bttt-ram tm.
den, vel Nux handen. Iv.lis : dicnur Actias terra,

Ferra terra. Idem in Zaraui tradit ellc Tuber , ex^'*
quo fiat vinum cum meile. Ilaac cben amram^J
lej: z. handeu iunt tubera granata, iicuc cicera alba, rr.
colore in glaucum verge nte. Adferturde B itcha,
tk de Corafcen , eilquc illud.cum qui viMii.aair
mcl, & nominatur Tuber. Salomon cb. . hafia- Tub„
fen:Nuxhenden in Perfide, eft Tuber mellis,

quod viujhratipftim mei. Adfercur d. K iu. n,St Locus,
vomitum ciet. Paulus : Ex lententia Galeni eft
ficca jiuadice refrigerans , tollens imp rimes .Vires Si v-
reftinguens calorem , & fluxum f.u, umis c 'ii-
primens. Liber de tallamethi. HaicinB.u . nx
vulgato nomine dicitur Nux columbarum , &in NfiK c0.
Damafco Nux lianden : de quibus vnum cange
proficitur in libras x. mellisi&in lib.j.minus ter¬
tia aqua: calida? , & agitatur bene, poftea coope¬
riatur vas. Ita vinum fit, quo Barbari vtuucur
Alchanzi : Impinguat & fpcrmu auget. M. farugise 1 ,nHm'
idem ait , & modice calidum dicit. At ibar vcio
& hxc tradit, &: przccrea addic libid' nem excitare
ad coitum , ftuporemque deot-um collue. R .fis
in libro aggregato ical.dam&hdmidarrid.cic, &
prohibere appetitum luti [an Picam? J Hactenus
ex Serap.

Stercus co-
Immbarum.

Nuxgen-

den

Electio

Tempera.

Vinum ni

Venerem.

JmptngHAS

/luaiamus ix Auic. B^k ndcn [ veL Kuv.kenden
Bellun.Jid eft, Nux henden,cftres i . uisdicut Afne kfne Ure*.
lutea : in R.iltia vocatur ftercus columbarum : in
Bagadcd, Nuxhanden : vel vt quidam fcnbunt
Genden. Meliorinter eas eft Barbarica : led Ra-
kia incfticacior. Calida ichumida eft, in primo
excefjii: funt qui tradant leniter refrigerate, de
quo nondum fatis conftat. F.xiccat & extinguit:
quidam dicuntinciderefanguincm. Fit ex n° vi¬
num: Huius vini deferiptionem tradit, vt&: fimi-
hs Serapio , fcnbitque vtcrqueidfk impinguare
&c vomitum ciere. Quod ii hoc aliquid ad decla¬
rationem obfcurat huius Nucis hiftoriz facere
queat, fciat lc6lor Afne multis dici Mufcura. Qua¬
lem igitur Mufcumintelligat Auic. vtincomper-
tum nobis , curiofioribus fubtilionbufque confi-
derandum relinquimus.

Quz fequuntur ex alio Auic.loco, nempe hb.2,
tr.2.c.503. hanc hiftoriam reddunt obfcuriorem,
feribit enim Nux hendem, eft terra glutinofa,
ficutc:cer,alba, declinans ad citri nitatem^qu^ de-
fertur ex Barcha& Corafccni , ex qua cum melje
fit vinum. Paulasdicithabere virtutem refl ge-
randi, extinguendi,& exficcandi parumper : Flu¬
xum fanguinisinhiberc : impinguare. Sanareim-
petigines, excitare coitum. BJlunenfis ad margi¬
nem Auic.addit.-Giar.zi hendem totum hoccaput
a Serapione accepit.

Terret gUt.

ttnofA.

nvx vomica vvlgo bfnc

COM PRESSA, H1RSVT A.

Cap. CXLviI.

SEplafiis vulgo Nux vomica nominata,orbicn-

lata, nummo aureo quem Icutatum vocanc, ^cl"cr;i)C'
squalis jlubmdc niinor, compreffa , calamum
F f '*

340

HI 1 S ORIAE P L ANTARVM»

fcriptorium vix
cralla, tenera ,Sc
tachi molli fu-
peificie villam
holofericcu imi¬
tata , coloris ex
c.xfio cinerei^ Se
vario luas obic-
tlu renidente,
vmbiiieo vtrin-
que medium oc¬
cupante, fed alte¬
ra lacie expref-
fiore. Villus dc-
rafus comminu¬
to Amianto fimi-
lis quodammo¬
do vel Cordo e-
tiam cede. FilTa
in geminas abit
ceti crudas, du¬
ritie fere cornea,
colore cx fuluo cadicante, faporc inlignitcr ama¬
ro. Ipfa fubftantia tritu & contudi contumax, a-
deo (olida Icntaque ed, nec nifi probe ficcatafril-
fttiia , Sc ea qu idem ne vix ac ne vix quidem con¬
tundi, finii;, puluerem redigi apta. Cum in duos
orbiculos finduntur, vterque in orbis circumfe¬
rentia exiguum foramen habet, quo contine¬
tur, vtannotatCordus,germinaturx ,Scex femi¬
ne hoc fato exitura; plantx rudimentum : exiguo
pediculo , Sc veluti paruo Tiliagineo aut Hedera -
cco,veno(o,dup!idque folio condans tam exqui-
dtape.fedaque figura, vt cum veri folii con fu to¬
rnata forma de pcrfc&ionc certet: eius vnica tan-
tumpars, hoc ed pediculus ,prxdi<5to foramine
' *r*tat- vclcauerna conti netur, foliola vero duplicis fru-
£2 -on «5tus commiluira clauduntur. Repetitur, led rar
ruis, forma oblonga- Vomica ditta quod vomitu
: 'io- ciere credatur, Scfoleat.

cff-m Hxc itaque ed Nux vomica qua hodie vtuntur

officinx ,& qua fe vfum offici nafquc fuo tempo¬
re cedatur Cordus.

Nux vomica , inquiunt Monachi , qux Se Ca-
danea vomica vel Indica dicitur, tenetur ede il¬
la ,qux defertur cx Orientalibus plagis, quced
vclut placenta, denarii magnitudine, albicans,de-
preda & incurua. Non contrariante quod le¬
gatur in Serapione , efle maiorem Auellana , Se
quod in ea fint nodi. Nec etiam obdante quod
inipfoSerap. & Auic.cap. de Nuce methel dica¬
tur ,clTl-limilem Nuci vomicx, cum cxprcfse vi¬
deatur contrarium : forfan quod vel vterque tex¬
tus lu male tran flatus , vel quodipfi intelli gendi
fint de virtutum fcu proprietatum operationumq*,
fimilitudinc:alioqui in aliis qualitatibus in iis om¬
nia vera comperiuntur.

Fuchfius Tithymalum Myrfinitem , cuius
fruftus Caryites [ vt ille ait] diftus, ellc qui Nu¬
cem vomicam, Germ. Bromstflifi vocatam pu¬
tent, tradit, necrefucaraut improbat , Quamuis
.rcuera eorum opinio qui Nucem hoc cap. a nobis
dcpifhun atque deferiptam Myrfinitis fiu-dum
putant, tam fit abfurda,vt aliam refutationem no '
mereatur quim leftionem vtriulquc deferiptio-
Nux msabintelligentefaidam/nquo forte aliquopa-
&0 Fuchfius eveufari poffit,qui eandem hanc no-
dram Nucem Vomitoriam nuncupat.

Ryffi quoque tedatur quibusdam Tithym»
Myrfinitis frudum cen/eri. Sed quibus?

Ea filent Nuces, vei refert Matthiol. memorant
.Mauri cani quas vomicas & Metellas vocant. Sed

<*omtCA 'ici
Indic*.

NuX me-
thel.

Fuctf »,
Tirhym.
Alyrjin .

tam Officinq quam Medicorum vulgus has ma- t
gno errore confundunt ,quod plerunque legiti- i{
mas vomicas Metcllorum loco vfurpent , Se con¬
tra Metcllasnonnunquam Vomicarum vice [ vc ’
& cap.de NucCocwlata monuimus.] Nam Vomi¬
cas quidem eas appellant errore dudi , qux Lu- :
pinorum indar compreffie fant. Serapioni Nux «
metella arboris frudus ed Mandragorx, hirfuto
coi ree. Quas vomicas nuncupant , cortic.em hir-
futum habent , facultatibus, non autemnotis i vt
quidam falso exidtmant Serapion, intellexilfc,)
Mandragorx frudus referunt.

Idemin pod.com. Lat. & Ital. nunc primum
intelligerc feribit re in cenfendis Mauritanorum
Nucibus Vomicis & Metellis in errore vecfatum
ede. Credidilfe enim nuces qu3s Vomicas fepla-
fix vocant genuinas ede Metellas, nec id fine ad-
(lipulantibus indiciis. Nucem Vomicam quidem
genuinam non ede Auic. SeSernp. Itaque hanc
caninam non vomicam podhac appellare licere,
quod canes deamata , parua temporis mora in¬
terimat.

SedMatthioli fui e rus ille cenfor Guiland. iam
prius hanc opinionem priorem in (uo Theone
expio ferat: Nucem vomicam (inquiens ) falso
Matthiol. Metellam contra BeUunenfis fententia
decernit. Audores habeo Ebenbithar, Auic.Hac-
fen' Se exteros Mmiitanix Scriptores. Quacen-
dua coadus Seipfemet tandem fuam opinionem
retradauit.

Lacuna eandem pingit nomine Nucis mctel-
lx , acdicit Phannacopccos errare qui Vomicas
vocent.

At Amatus, Matthiol. imitatus ait, Nucemmc-
tel , qux vulgaris fit Vomica, fimilem dici Man-
dragorx femine Se virtute, non figura.

Nux metella vera Vomica Offic.Ri acn£u£flm/ 1
Lonic.

Aliquid nqui importat Anguil. Nonexidimo, J
inquit, Nucem vomicam communem , Vomicam n
ede nec Methel : non refpondet notx Methehin- r
tcllexi i I). Io. Verelli Materrano Apulienfi, Nu- J
cem vomicam vulgarem radicem clle foliis rotun-
dis ac (erperc : id fi verum , certum nodram Vo- c
micam ,ciim (it radix & non frudus , non veram 1
; Methel. Quidam volunt [additidem ] Nucem i
• vomicam vulgarem ede MeteJ veram : quod , vt j
j verum (it, oportet fecundum Auic.in ea contine- i
|ri femen fi mile Citro aut Mandragorx,quod non t
repetitur in ea.

Nux mctel,autore Cxfalp. vulgo & Fungus O- j
rien talis appellatur odeum quiddam compref- t
fum ,«Se circulare indar Fungi abiedo pediculo: J,
aliud integro circulo, aliud deficiente vt Lunaiin l
centro apex quidam, in labro feminis medulla
continetur, ob paruitatem ipvifibilis , vtin Da- i
dylorum oflibus , quafi ab cis differat tantum:
quia in Dady lis extrema ‘odis utrinque replicata
funt media quadam rimula cortdituta: in Nuce
metella eadem funt explicata Se aperta , vnde cir¬
cularis figura. Eftautcmid lanugine tenui ob-
dudum & candicante : vtun tureo folum pro ve¬
neno ad canes interficiendos puluere infperfo !
'carnibus : idem pifces Se anes obftupefacit. Puta¬
runt quidam hanc ede Nucem vomicam Serap.
qux deferibitur maior Auellana Se nodo fa , cuius
corticibus pro medicamento vomitorio, non pro
veneno vtebantur : minoretiam fuerit qux Nux
mctel apud eundem & Auic. traditur , fru&ui
Mandragorx fimilis , cortice fcabro , licet ea ob-
dupefaciens fit venenum ,fed apud Plin.viderur Pti
mter Palmx frudes poni, cum inquit,quibuflam a,

odeum

LIBER 111

offeum continetur IurutUmque, dcnte contra f2m
lunationes religione politum.
tut Acofta Amato fucccnfct, quod, vt ille putat,
exiftimarit nucem Vomicam 6c Metellam idem
elTe , necHcfcribat plantam, quodqj referat qua:
Serap.dixitde Metella, qua: non fine diuerfaab
opinione eorum , qui exiftimanc nucem Metcl-
, ng_ lamelTcStrammoniam. Sed refpondemus Aco-
& ftx, Amatum fatis demonftralIe,fe non Strammo-
tur niam intelligerepernucem Metellam: dicit eni n
w- efte planam vtraque parce, quid mintlsScrammo-
nix fru<5hu,quid melius competit Metellx?

Tabern. ait, fe proponere duo genera Nucis
vomicx %rdcnangcn , vt figurx demonftrant.
l.genus Apothecanis difta Nux vomica , verum
elfe Nucem metellam : nam Nucem vomicam cf-
fe Serap.&c.Sed is, quicunque tandem fuerit, qui
■*. in lucem cmilitpartem tertiam Hift.Tabern.cdm
1 alibi paftim , tum etiam hoc loco fummam igno-
not‘ rantiam fuamm re herbaria prodidit: Sccurin fi- |
guris dicit poni duo genera Nucum , quum fine i
quinque figurx vnius eiuldemquc fonftus : prx- |
terea quem pingit, nonconuemtcumMetel.Fru- j
«ftusquem vocat Nucem vomicam Serapionis eft
in hiftorix cius alio loco inter fru&us peregrinos
numero vi.

34L

| minorem. Ne autem pereant nucis Vomici ve-
| neno canes, auricula eorum vulneranda [vbi iam
igeftus & faltus miros infanientiumedunt J ita vt Pe**hi*n»
j Anguis exeat , aut etiam pars cius amputanda. remedt*”-

I Elcdtuarium deouo , quo J tantopere d_prxdi-
cantaduerfus Peftem,, nucem Vomicam recipit: Pe/r
Qj^m bene atque pndenter , dodti foli & cir-
, cumfpediMediciiudicabunc.., Gefnerus tamen
dubitatadhucjVtipfemetfaceturin epift.quadam,

| an vi refrigerandi in quarto excelfu p. -lleat, licut,
jmint.Adolphus Occo in fu a Plnrm.tc flatur Iu¬
li um Alexand. ad Te fcripfiffe Nucem vomicam
ablegandam elfe, nec ad c unpsdittonis vilius v-
um admittendam, quippe aduerfaturam femper
naturx humanx , nec quicquam tamen interea
vnquam commodi allaturam : qux dodiflimi vi¬
ri fentenria nobis perplacet: nec quenquam ha¬
ctenus vidimus qui fuo experimen o aliquid lau¬
de dignum iliorum vfu profeciffe prodiderit.

CORDIS FIGVRA NVX, PLANA, CINH-

racei COLORIS.

c a p. ex l vm.

fcv- Porro Nuces vomicx vulgo nuncupatx , fi

Matth. credimus, oleofx; & guftui noningratx
facultatibus , non autem notis [ vt quidam falso
exi (limant Serap. feribentem de nuce Metella in-
d£ tellexille J M.mdragorx fru&us rcferunt,eftm au-
thore Serap. quarto refrigerent excellu , itavt
drach.ii.pondere efitatx interimant , minore ve-
rbmcnfura temulentiam faciant. Quos quidem
effe&us prx (lare videmus non modo in canibus,
fed etiam in hominibus , qtlibus hx datx fuerint,
quas vomicas elfe contendunt. Verifin iam antea
oftcndimns Matthiolum mutata lententia non
exiftimalle ampluis nucem Vomicam vulgarem
efte nucenfMcthel.

m' Illud notandum prxterea , nos nucem Vomi¬
cam vulgarem , de qua hoc loco agimus non o-
Ieofam,& guftui non ingratam , vt Matth. fcribit,
fed fublhntia corneam , ik guftu peramaram ciim
aliismultisnon deprehendi fle , vt & lingua fo¬
culi Matth.fefelhfte videantur, quando de earum
qualitatibus decreuir.

mi- Cxterum nucem Vomicam Narcoticam efte,
>//- & vel opio deteriorem , de quo pruls dubitabat
Gefnerus, tandemfa&o experimento certuis co-
gnouit hac ratione. Drach. lemis exhibitam, canis
cum carne cruda deuorauit , poft horx quadran-
i. temobdormiit, & inter dormiendum modo ca¬
put mouebat , ac fi conuelleretur , modo tibias
anteriores,modb pofteriores, tandem poft ho¬
ras quatuor extindlus eft. Tum rurfus alteri etiam
cani tantundem huius nucis fimihter dedit , &
poft horas fere tres , ciim grauia fyrnptomata i-
pfumiam itiuafilfent, Antidoti Sixonicx Moiba-
ni drach.fem. cum carne exhibuit , quod reme¬
dium cum deuoralfet , fanatus eft, &: nihil mali
palTuseft , etfi non euomuerit, forte quod tar¬
dius antidotus data fuerit. Cani aliquando bene
magno atque robufto, Anatomix,in gratiam ftu-
dtoforum , deficiente humano fubiedo , deilina-
to, integram exhibuimus cum cafeo : fed ea die
cx illa nihil mali paftus, fequenti tame die fomno
opprelliim. interfecerunt ftudiofi , impatienter
moram Anatomici infpc&ionis ferertes. Alia
w- vicc,difTe<5ta & leuiter in minutiora quxdam fru-
ftula vna & femis data cum cafeo mafticato , pau¬
cis horis interfecit canem , fcd prxdifto multo
Tom. ^

Stendcbat mihi, inquit CIuf.Exot.l.2.cap.i<5. Defcr.pt. £
Ornatiftimus Vir Chriftianus Porretus,
quandam Nucem planam , cineracei coloris, for-
mam cordis,vt pingi folet, referentem, & quibuf-
dam locis tumefeentem, eamque adeo lerto cor¬
tice conflantem, vt maxima cum difficultate ape¬
rire poftem , ad obletuandum qmd contineret:
reperiebam autem fub eo alium corticem, non
minus lentum fuperiore, fubflaui coloris, tegen¬
tem nucleum candicantem ,falfi fipori9,inuolu-
tum rufeh.cnte membrana.

NVCVLA TAPHET HERC. SAXONIS.
Cap. CXLIX.

Aphct nomine ab infigni’viro & Med.Hcrc. Defcripn'«
SaxoniamilTa Nucula, amplitudine iiia vn-
gnem medii digiti xquat. ScHxli^ eft modice, in
g^bum hamilphxricum pene elata , ita vt per
inediumfc«ftum globum fere reprxfcntet. Corti¬
ce munita eft duro , cinereo, perinde atque Nux
fiirfuta , Vomica Offic. didta. In centro partis
planxforaminulum ymbilicaleimpreffiim. Sub-
ltantia interna nigra eft, duritie cornea,fine fapo-
re notabili. Ad quod genus fruituum aliud refe¬
renda fit , qu^mad Nucem pr<£di&am, nondum
conflat, ex cuius forte familia &clafte & hxc vna
efte pofllt. Lectoribus tamen proponimus difeu-
tiendum,an Cluf.Exot.lib.2.cap.9. non memine¬
rit huius Nuculx in deferiptione icquentis fru-
6tus?

FRVCTVS ORBICVLARIS , PEREGR.CVM

GRANIS NVCIS VOMI CA

fimilibus ?

Nno 1597. Amftelredami oftendebatur mi-
hi, inquit Glufius lib.z.c.9. abhonefto viro Dcf,:r,Ptl*
Stephano Iohann ^charm Pharmacopxo orbicu-
lans&fphxricx prorfus figurx quidam frutftus,
quem nauigatione Batauorum prxdidti anni ex
Iaua allatum afferebat: Illum tamen oftenfum
Ff ,

‘Defcriptio

WL

HISTORIAE

Indis qui ex Iatia
^ addutfUcianc, ne¬

garunt apud fe
natum fea c Ma¬
da galeat infula
delatum. Dimen-
fi autem ime pet
longitudinem li¬
nea du&d,fiue
per tranfuerfiim,
ambitus erat pi¬
ne vnciarum no-
uem, nonnihil ta¬
men ftriatuserat,
circaeam partem
qua pediculus ad-
hxferat , coloris
fulci, Jeuis & in¬
tus cauus, aliquid
tamen contines,
vt ex ftrepitu que
agitatus edebat,
coniefturam facere licebat. Ex illopoftridie per-
tufo , edu&a funt multa grana plana, nucis vo¬
micae fornum perbelle refcrcntia,nifi minora fuif-
fent,&oras miniis craflas habuiflent,faporem-
que minime Yt illa amarum : ollca tamen eorum
durities.

•Defcriptio

W r I .

*FRVCTVS EXOT. LATVS COMPRES-

*YS, COLORE SVBERIS.

Ca*. CL.

TN Cl.D.Fcl. Pla-
JL teri naturalium
theatro hunc ob-
feruduimus , vt&
alia nor» pauca.
Duas vncias latus
eft ac paulb lon-
y ^ , /Mm gior , aequabili fe¬

re ambitu ad or-
biculatam figura
accedens, prarter-
quani quod parte
fuperna fvbi for¬
te adhxfit ] exi¬
guum quendan»
finum vmbilicali
fpccic imprellum
habet. Comprcf-
fas eft: , mediam
craflitudine vn-
ciamvix xquans,
modice incuruut,
Yt altera facies concaila, altera in gibbum fublata
atque conucxa videatur. Cornee conflat colore
Tuberis fere , non valde duro , fcd vel mediocri
compreflu fragili , nucis Auellanz craflltudinc,
fungofo quodammodo : fcd interior pars magis
fungo fa eft/ufca,mfipida,quiaeuanida, &nu-
gna ex parte caua. Quz ratio quod & ipfe fru-
iftus pro Eia magnitudine admodum fit lcuis.

iIGNVM MOLVCENSE, PAVANA DI-

CTYM , pRVCTV AvEILAN^.

Cap, CLI.

a Rbor eft domeftica, Mali cotonex raagnitu-
^■^dine , cuius folia Malu* yulgaris foliis fijnt

PLANTARVM»

fimilia,fru£hisrer<> A urllanis , fed miner, rrfol-
liore cortic* & nigricante, Ccfta :quil/£w»w;
Moluctnfe vocat : & cum ifticgubcrraretl.ud.de
Tuyde ,ipfius nomine hanc arbore m didam fuif-
le teftatur.LignumMolucenfe Hift.Lugd»

Inuenitur in Moluccis. Seritur, coliturquc in
hortis diligenter, nec alibi facilcinuenias : tanti I
enim ab incolis xftimatur, vt peregrinos nt ad
eius quidem afpe&um admittant.

Huius ligni [ inquit idem Cofta] periculum fe- ^
ci , cum in nonnullis xgris, quorum curam habe- \
bam in nofocomiis , tum in variis morbis , qui in
longa nauigatione plerumque oriri folent,cum in
Lufitaniam redirem: partim adimus facultatum
relationibus quas intellexeram, & vtendi metho¬
do: partim iis qux nobilis quidam in Moluccis di- ^
dicerat. Illius femen iam ante videram , mihi do- ,
natum ad aues capiendum : Etenim eo in aucti- t
piis vtuntur non modoin illa regione , fed etiam
in multis Indix provinciis , ad quas eius rei gtatia,
venale defertur. Huius pauxillum cum oriza co- /
da mixtum , anibus /yJucftribus exponunt :qux >
deguftant , illicb decidunt fopitx & ftupidxiqux a
vero auidius id edunt, moliuntur antequam illis
auxilium prxberi poflit, quod eft , vt frigidaca-
put perfundatur. Graculi omnium citiflimd co
dcguftato extinguuntur. Nunc ad ialubrem hu- L
ius arboris materiam accedamus, cuius pauxillu c
hodie plurimi facio. Intus fnmptum, aut foris ap- ^
pofitum , omnibus venenis refiftit. Intro affiimi-
tur magno commodo ex aq. rol.vcl vulgari, auiu- f
queiulculo, eius puluens apta quantitas pro ne- r
ccflitate, &xgri natura, modo decem grana non r
excedat , fed infra id pondus confiftat , «3c vipera¬
rum , Regulorum ( qui fcrpencespileati appella- .
tur, & admodum nox i funt)aliorumquefimilium 1
afpidum autferpenuiinmorfijs : Bibitur hic pul- ^
uis cx aqua, ipsifque morfibus in/pergitur. Ea-
dem ratione prxbcnt in vulneribus , quxifagit- f
tis toxico illitis fada funt, quibus illius regionis «
incole plurimum vtuntur. Puluercm verb ex hoc I
ligno ubi parant lima e pelle marinxcaniculxco-
feda, aut tenui aliqua fccrea lima. Robuftiflimo
cuique dimidius eius fcrupulus cx aqua limpida
tepida aut rofacea , aut gallinarum iufculo tepen¬
te, fuir.mo mane datur f ccenaautcm diei prxee- i
dentis parca elle debet) cuacuat enim omnes hu- ^
mores, prxfertimcralfos,lentos ,& melancholi- j
cos: conuenit quartanis diuturnis, febribus con- 1
tinuis , Iliacis Colicifquc doloribus , flatibus, by- <
dropifi , arenulis , renum calculis , vrinx difficul- (
tatibus , fxuiflimxcholericx paffioni , aliifque ’
morbis ,veltKi articulorum & tibiarum inuetera- j
tis doloribus ,fcyrrhis ficfcrofulis. Omnis gene- 1
ris lumbricos necat , & appetentiam deiedtamre- f
uocat : & fi nimia fiat euacuatio, bibat xger dimi- ,
dium Cyathum Canta , hoc eft, deco&i Orizx,aut >
auiculam comedat , fu bitb ccllabit, qubd fane
multa laude dignum eft , paucifquc medicamen- '
tis vulgare > vt in potcftatefit medici aut xgri,
purgari quantum cupierit. Huc accedit quod ne- j
que faetorem, neque txdium, neque metum,dum
fumitur, pariat, pofsitque fine Diztx obferuatio-
ne , etiam iis qui fua negotia foris peragunt, pro¬
pinari , vt ex iis deprehendi, qui vna mecum naui
vehebantur, nullum fentientes incommodum,ta- '
metfijdum purgarentur, nulla Dixta vterentur, .
viuerentquefolutiflimc. Obfcruaui etiam illius •
prxftantiam in inueteratis capitis doloribus, he- j
micrania, apoplexia aurium tinnitu , arthritide, /
Ventriculi & Yteriaffeiftibiis &c afthmate.Propte- ,

rea

LIBE R

rea fidens illi plurimum, ixpius in diuerfis natu-
ri*,xtatibus & locis feliciter vfus fum , & fine vlla
naofeftia, nili qubd in biliofis naturis , calidifquc
ventriculis nonnihil moleftix parere, donec ci¬
bum lumcrent, & in nonnullis vomitum cxcita-
ie,vifus eft : ledbilio/is nonnunquamhuncpul-
uetem dedi /yrupo aceto/o , aut Carambola egn-
dita exceptum, aut in Catapotia cum faccharo
. rofato eftormatum. Exhibendus eft fummo mane,
neque cibus aut |>otus concedendus , donec pur¬
gati lint , quantum ncceirarium videtur: tum de¬
mum Cyathus iufculi gallinarum tepide datur,di-
midiaque aut integra hora pbll conceditur pul-
lus gallinaceus, & paululum vini aqua bene dilu¬
ti : deinde toto illo die potu abftineatad ccenam
vfque , qua: parca erit , &c facilis concoctionis.
Sufafcquenti diefumitur faccharumrofatum cum
aq.bugloffi,autborragauc communi , atque infi¬
citur clyfter ad aluum eluendam. Solet vero in-
terdumin nonnullis ani pruritum 3c excoriatio-
n em excitare, atque in aliquibus [led paucis ad¬
modum] haemorrhoides. H xe funt qux de hoc
ligno P an au a conCp exi Sc intellexi : Nuncverbin
illis regionibus magnus eft eius vfus , tantaque
xftimatio , vt fine metu in multis morbis fupra
enumeratis vfurpent. Ego bis illud fumpfi in Co¬
li dolore, &: hemicrania, mihique falutare cfte
deprehendi. Cxtcrum cum prppter cius infignes
facultatesincolxplurimifaciant, illafque quan-
tftm in ipfiseft, cclarc non ftudeant ,quxprocul-
dubio longe plures funt tju&m quas nouiraus,
fperandum eft temporis fuccellu reliquarum no¬
titiam nos conlequuturos.

'i i r

'pii o

XYLON, SIVE GQSfilPIVM HER-

B A C £ V M.

Cap. CLII.

XYlon tam herbaceum , quam arboreum Nu¬
cem fert , quapropter hunc locum fibi meri-
tbvendicanc, led illud priorem , quia vulgatius.
Breuis autem vita: herbaceum Xylon, caule cu¬
bitali vel altiori, lignefcence, cortice rubente hir-
futoce&o.in ramos aliquot [ ternos, vel quater¬
nos F.Io.Quintin. ] breues diduCto : [ Cxfiilpin.

_ : I _ _ j- .1 c. l:- •

Malux fimilem dicit :] foliis

vitigineis, primaria

diuiftonc triplice. Aceris minoris folia xquanti-
bus,hirfucis , ex pediculis duas trcfve vncias lon¬
gi s,pilofis. Pro
floribus nume-
rofi apices cro¬
cati [ fubca=ru-
lei , Quintin.]
antherx vocatx,
[Cxfalp.in me¬
dio purpuran¬
tes] figura floris
Mafux , frudum
[amplitudine A-
uellanx nucis,
Quint. ] barbu¬
lis quibu/Ham
florem tegenti¬
bus inclu/um ,
qui [maturitate
rtiptus , prxdu-
ras pilas often-
dit. Quint.] per
maturitatem in
tres vel quatuor

Tom,

34*

fragii es atque

pun&atas cari¬
nas dehi/centes
molliffiraam dc-
iicatiflimamquc
oftendunt lanu-
gincm,in filadu-
<5blcm,cuiinuol-
uuntur lemma SwW
''tt Strobylis fuppa-
ria , tenero fragi-
lique cortice, cui
lanugo pertina¬
cior aahxret ,
nucleo intus
dulci. Strobylo-
rum Amygdala-
rumve dulci la-
pore.Ipfefrudus
vncia longiore
pendet pediculo
cx calyce crafti-

uftulo emergente. Carina: fingulx fingulumin-
terftiti txm interne in medio fui fecundumxectftu-
dinem habent, quali ante maturitatem in fru&us
meditullio coiuillcnt. Smgula quoque catina vel
valua in fingulos apices filtbs ac breuiter extror-
fumrcflexoSjdcfiiut. Nucis color in noftris ficcis,
quales aliquot habemus, plane putamini nu¬
cum Iuglandium ofleo concolor. Ahud eft Xylon
arborcum,dequomox.

Dio/coridi notam fuifle Bombacem [ qux ni¬
hil aliud eft, quam Goffipium vc patebit] nobis **"&••*»
videtur cum Amato, licet Matth. cantrarium fta- M*{tb nat.
cuat j /cribit enim Diofc.lib.j.de Acanthio ,C(ttu^A-
j/yejtu : ait ex cius lanugine texta fieri vefteS
bambacinis fimiles : quamuis alii bombycinis
onuertant. Goffipium Cdu.faZ eft , non /3 fafos,

Notum autem quid differat Bombax & Bombyx",
quamuis 8c ipfe adeo Plin.Xylo, /eu Goffipio,feu
Bombaci [ namvnum & idem funt] Bombycis
noraen alicubi tribuat.

Sed fi cognitum Dio/c. Goffipiurn , cur [ in¬
quies] de eo non tradit ? Id ideb fidum puta¬
mus , qubd eius xtate nondum in y/u medico
fuerit. Scribit autem de materia medica. Quid.?
quod ne de Serico quidem fcripfecit, quod tamen
ante eius tempora Ariftotcli &: Theophrafto non
incognitum fuit ? Non enim(equitur,non feribie
de eo, ergonon cognitum habet.Sed ad rem.

Apud Cordum de/cribiturCofo» herba lanige- cottn)
ra : floribus luteis, rofca figura, intus lanugino-
fis & purpureis , femina habens Ciceris quantita¬
te, intus cinereis /paria pundis, candida, multaq-,
lanainuoluta.

Ruellio Xylon fine Goffipium frutex eft exi- Xylon.
guus laniger, palma; folio , fimilem barbatx Nuci Gofifio»;
gigncnsfrudum,cuiusin exteriori bombyce la¬
nugo netur in linum candidiffinaum molliffi ..
mumque,quod Cot unium vulgo vocamus , vt
lanuginem ipfam Coronam. Plinio fuperior pars
Aigypti in Arabiam vergens gignit fruticem ,
quem aliqui Goffipioo vocant , piares Xylon, &
ideo lina inde fada Xylina vocant. Fruticulus
fimilem barbatx Nuci defert fru&um lanugine
plenum qux netur : nec vllum lini genus efta
quod huic candore & mollitia prxferator , quan-
quam firmitatis in eo parufh. Ea Nux cum hiafces
fatifeit, lanuginis globos reprxfentat, qui nendo
funt.Hoc iamin Gallia na/ci ferunt ex Italia dela¬
tum. Ita vides Ruelleum herbaceum Xylon in-
tellcxiiTc, cui tamen Plinii aptata verba , fed mu.
tata, v ti folet , & um fruticem yocar, iam fruticiL-
ff 4'

} <M-

HISTORIjE PLANTA RVM>

! um, cum tamen reuera herba iit annua , idcoquc
duplici ratione ^frutice vel arbore diftant. Plin.
vero nofi herbam, fcd arborem intellexit , quam¬
uis fiiiticcm nominer, quod conftat.quiaiua ver¬
ba ex Thcoph. tranfcripftc, qui dc arboreo tradit
non dehcibaceo Gofhpio, quamuisfubalio no-
m. nc,vt patebit poftea.

Maith.camcn &ipfg de herbaceo tradens , de
hoc , inquit Plin. a:t -.Paruuluscft , limilimque
MA)t net. Barbatx nuci defert frudum : exquo patet Mat-
tiiiolo',vtplcrifquealiis,non fuifle cognitum, Gof-
Dijfc-rcnftt [jpjj diuerlas futile plantas, herb aceam fdlicet &
arboream , eique cantum herbaceam cognitam
fuiile,qu«e nonconcnu cum J\vS?ui&ieq>o^ThQo-
phraft. vt Matthiol.fufpicari videtur, quamuis ne-
getprifes Gra-CLS cognitum Geffipionfeu Bom-
baccm , licut & Fuclif Lacun. At non fuit
Thcophr.ifto, ncc Suidar , neque Polluci , falcem
arboreum : & iam antea monuimus Diofc. cogni¬
tam Bombacem. Apud Plin. vero ncc fruticem
exiguum , neque fruticulum,neque fruticem fim-
plicitcrlegmnis ,vtex cius verbis quauisa Ruel-
lio(plantam nonfibi cognitam, fed candemmet
cum Plin. dcfcnbente , ) licentiose nonnihil
commutatis liquet : neque vero etiam par-
uulum apud eundem legitur, vt Matthiol.citat,
Mxtth. Z? IiCec compilator Hift.Lugdunenfeandcm vocem
]!cf L rctinuent,manifefto argumento ex Matthiol. po¬
ti us commentis, quim ex ipfo Plinio, Plinii tran-
lcripfilfc verba.

A mali Cotonei fimilitudinc id quod in hoc
ttymon. frudu gigniiur,aut a pocilli forma , vulgo Cote-
ncuvi vocatum Ruell. exiftimat : aliqui Gitbonem i
Cir en. , cui fimiletn fere gerit in capite folliculum.

appellant. Videtur tamen Ruellius fufpicatus,
( fi ingenue fateri velimus quod res eft) nec ob-
lcure , GoJTipium in diuerfis nnfei plantis , quam¬
uis arboreum non agnouerit Nampoftquam a-
hquotiesfruticem dixiflet, f’bditpoftea,gigni e-
liam in quadam arbore &c*de qua mox : .ddit:
Theophrail. lanigeras Indix arbores demonftra-
re Mori folio , corpore aotem Cynorrhodi.

Cxterlim meretur faneMonachoru diligctia hoc
loco Celebrari , qui Bambacem feu Cotconem v-
ti vocant: ita feriptis tradiderunt. Lanugo ipfa
[f. ita dici libet) ab omnibus cognofcitur,quiain
mullos habetur vfus. Eft enim fimillima bomby¬
cis ferico albiffipio. Planta autem ipfius non ita
cognofcitur,quia non vbiqueprouenit, fed in re¬
gno Apulia: copiose. Bicubitalis herba eft, &ra-
neferiptio mofa, cftigiein parui arbufti ferens. Radix do-
Mon*<ko- drantalis, alba atque lignofa. Folia vt vitis habet,
rum. minora Valde. Flores fert mellinos, c quibus fca-
piadinftarNucis vfualis ( IugUndis) trifedi pro¬
deunt: &in eis femen vti femen Citrii, minus ta-
Citrii fe- men & ordinate pofitum , lanugine dida vndiq-,
m,ne obdudum.Qui fcapi maturationis tepore, lanugi¬
ne dida intumefcete,tripcrtitediuidutur, [nos &c
quadripartitos habem9^ tanqiu flos niueus, la¬
nugo ipfa Eajjtbxx, feu Bmbax , quafi Bombyx dida
vnacum fuis granis fiue feminibus fcatet, ac inter
defluendum colligitur. Et licet ipfa Bombax fital-
Semel* biflima, vt nix : femen tamen ipfum exterius ver-
git ad nigredinem potius, qu^m ad albedinem :
interius vero eft album, vnduofum, guftufque
non ingrati. Hallucinantur autem nonnulli pu¬
tantes Bambacem arte dealbari. Sed fcitote,ipfain
leticne a- a natura ita candidiflirnam nafei : in quo quidem
mtttere «l- diffidet ^ exteris Lini generibus. Namcumlaua-
ktdtntm tur , non accipit , (quod nec poteft accipere)ali-
r.tHtAm. quid albedinis: fed £ contra amittit magnam par¬
tem fui niuei candoris,vt experientia teftatur.Sci-

mus mulierculas quasfdam lepide deceptas, cum,
nimia: albedinis ornamentorum capitis illicio
perculfe,exbobace telam texere curarent, ac eam
multa lotione ruffe Icere, &priftir.um nitorem a^-
mifilfe aduercences, ad Lini ordinarii textura tan¬
dem redierunt. Hanc enim , quo fxpius laueris,
eb'candidiorem efficies. Cxtcrum arte feparan-
tur granaabipfabombace,hacad lanificia , illis
ad vfum medicum referuatis , quamuis multa etia
in ca refidua inucniantur , nondum depexa : in
qua, quiiisindiget ,femperinueniet.

Lacuna de eadem Plin. tradidilfe fcnbit:fed L acu.
f rilituncxiftimamus enim Plin.de arbore fcnbcre, not- 1
quam tn Arabia nafei tradit.

Eodem errore decepti , Matthiol. Rob. Conft.

& alii. Dod.GofTipion arborem lanigeram Theo-
phraft. vocat, quamuis ei arbor ncutiquam cogni- Arb< j
ta fuerit, cuius ignorantia cffecicvt etiam Theo-
phraft. tacite carpere voluille videatur , quamuis
lntempeftiue , quando inquit : ncc mirum videri
debet, fi flirpem incognitam & in remoris regio¬
nibus nafccntcm arborem e fle putauerit,cum &
hacxtate,qua plurima in cognitionem venit, la¬
nugo huius i^wUinivoll/ ici eft, arborea lanati
Germ. appelletur : quafi infinuarc vclicincognitu
fui fle Theophrafto, efle herbairreum ipfcmet po¬
tius Dod. ignotum fnerit, elFe etiam aiborcm.

Pena & Lob. lubenter Goflipium herbaceum
voluiflcnt Diofcor. facere Gnapbalium,aut eius ^ I
fpeciem, per deferiptionem licere putabant. i
VerumTheophraft. poftea loco moniti , ad illius
lanigeras vites rcfcredamelle cenfucrunt, Theo- vn*\
phraftique ledionem ibi corrigendam monue- &ert\
runt ,fimulque Matthiol. reprehendunt , exifti- '
mantem, nulla:-’ huius a Grarcis antiquis fa&am
mentionem. An vero Tlieophraft.vei Plin. hanc
intellexerit alicubi herbaceam Bombacem, non¬
dum nobis ir notuit.

idem Pcn. & L. b. ieiotc&v Guilandini Lob c,

dicuntjftd veihic vclilli,vel vtrique dccepti.non C7*0!
enim hxc arbor eft.

Cxtcrum planramiftam Veteribus Grxcis in>-
cognitam fuilfe multi arbitrantur : fcd illi, ex len¬
tentia Hift. Ltigd.orranc : qua: vult ad laniger.as
Tbcophraft. uites plane referendam , vbi per ftu-
iftum ,non vefcum intclligendum putat. At nu& H-A
piam apud Thcophraft. inuenimus mentionem not..
fadam Vitium lanatarum, fed arborum. Ait qui¬
dem folio effe vitis* Videtur Hift.Lugd. in hoc
imitata Lob. & Penam.

Sed & ipfc quoque Hon.B&llus vocis Bomba-
cis feu GofDpii homonymia deceptus videtur,
quando ait : Gofllpium in Arabia 8c Aigypto ar- “ '
borefcit& mulios annos durat: fcd rn Creta hye-
me perit. Nobis verb dux diucrfx funt plar.tir,
qux non folum variant loco & durati one,fed fpe-
cie ipG.llla enim Arabia: & AEgypti arbor eft.Qu?
in Creta perit, herba.

Carialp.in eundem impingit fcopulum : fic e- ca
nim feribit : Quamuis Serapio CotoeemCea Bomba- tKr\
cetu arborem tradat cftc , non tamen putandum
aliud genus Bombacis oftendere , quam id quod
fuperusdefcripfi , [delcribit autem herbaceum]
cum refletur eodem anno , quo fata eft, Bomba¬
cem ferre, ac magis prxfe redam: fcd apud nos ad-
uentantehyeme pereunt exteto eiusp!ant^,ob
frigoris impatientiam. Forte apud Plin. [addit ]
exdemfuntarbores , quas Goffipinos vociiri tra- not..
dit. Aft differt Goflipium Cxfalpini ab arbore di- In '■
uerfimode: illud annuum Scherba videtur : alte-
rum arborum modo durat. Figura etiam immo
fpccieipfadiuerfa,vti didlum:funtque folia arbo-

reo

LIBE R

reo glabra : loca item vbi proueniunt diuerfa, nc-
Suc mutamur transplantatione in /e inuicem.
Quid ? quod er ipfo etiam Serap.manifefta appa¬
reat diftunftio, vti patebit cxcms verbispoftea
citandis.

ynonyma Porro etfi Goffipium herba plerifque Veteri-
nSuar- bus Grxcis incognitum fuilfe videatur, nominum
tamen Grxcorum Stipatu neutiqium caret , qua:
Ubi communi iure cum arboreo vindicalbc vide¬
tur. Appellatur enim /2ciu/3a| jfiue 'tmuCct-

Y-if j K) CauC*x,(oy Suidx. Vulgo Herbariis %oKoy i?
ytsshmw. ^Pollux etiam £j/oi» vocat . Nico.

Myrepfus : itioqjxo y quoqueipfam lanuginem lu-
rifconfultus,& ex eo Had.Iun. Latinis Xylon,G-fii-
piam,Bambax,bufnbyx3bombax: vulgo etiam bombos:
Ixambacium, bmbacium ,Cotton vel Cotta, nti : leu
Cotton,cotti , feu Cotunuti : feu Cottonumju : Sc alia
plura pro vno Sc eodem , fcilicet bombacc , telli-
bus Monachis in Mcf & iunioribus accipiuntur.
Priores autem Latini prxdittisfcre Grxcis nomi¬
nibus vSi funt ; quidam xylinon Sc gjfpun dixe¬
runt. Barbaris& Arabibus cotum ScbombaxySc
&cbombafum,Sc bambafum. Sed genui no fuoidio-
mate b abi ab ab : Troglodytx bafut , teStc Scaligc-
ro. Ab hac planta ueltes xylina Sc lina xylina , no-
minarftur.IurifccxnSulti lanam eius limam nuncu¬
pant : Syri cot : Gad.cotton. Ital. ejtone , bombacc,
bambagia. HiCp.algodon.Ang, Sc Belg. Norton/ His
vero magna ex parte Boomtvol/ coftocn Sc bom?
bcfun dicitur- Germ.£auniftnjl. Boh.Baitoelna:
a€gypti.s GotnefegUr^i feribit Alpinus. Vngar.
is. ffyapott. 01un,authore Lacun. plantabatur lo-
ldm in Aegypto , nunc fere per totam Europam
habetur. Nam & in Gallia naSci,ex Italia delatum,
Racilius teflatur. FuSch.nunc in Germ. hortis
plantatur : qui t.un fertilem tradit elfe hunefruti-
cem, vtSimuIatque adcleuit, quod duorum fit
Spatio menfium , nunquam definat florem defru¬
tum proferre, donec afperitate Sc inclementia
hyems impediatur. Italia , vt Scribit Bclion. tem¬
pore Romanorum abundabat c.tone : nunc nulla
plantainuenitur. Inter Marat& Halepum abun¬
dat. In Creta , inSula Lemno , inter Hierofoly-
niam &: DamaScum magna copia feritur, vbi pleni
agri confpiciuntur , magmqueex eo fiunt redi¬
tus. Seritur & hac state in Cypro Maltha & Sici-
JiainSuIis, vbicopioliSiime prouenit, quemad¬
modum Sc in regno Apulia:. Denique calidis
gaudet locis Goflipium , inquit Alpinus >Aegy-
ptii-ad ipSorum vSum aliunde aduehunt : neque
enim apud ipfos herbacea illa planta, ex qua Syri
vel Cypri Goflipium colligunt , nafeitur ,Scd can¬
tum qua: arboreus frutex eft.
us Seritur in Apulia Febr. vel Martio mcnSIbus.
Colligitur Septembr. & O&obr. teflibus Mona¬
chis. Bcllonio verb tradente ,intcrMarat& Ha¬
lepum fatum Maio aut Iulio, demetunt Septem¬
bri : nec manet Satum in terra per medium an¬
num, nam &in Creta hyeme perit , tcfte Bellon.

In Germania Camcrar. Speciatim Norinbergx ex
femine prodiit St floruit. Sed frudum ferre per a?-
ftatisfugacitatcm non conSueuit. Nobis quoque,
vt Geneuxita &Montbelgardi non Semel creuit
cx Semine MalElia allato, & abunde floruit ,flof
culis pallidis , nucularumque primordia protru-
Sit , Sed fubinde decidua , antequam grandeScc-
rent. Radice nitebantur profunda : Noucmbri
inaruerunt. Creuit etiam Platero Bafilcar. Solum
amat tenueCotonon.[quod noftrates [ait Quin-
tin.] ab exotico animante detonfum credunt,]
•onagis quhm pingue, ccelumvtique ficcum , vix

III

545

^hter habiturum Melite artium. Miratus fum hoc
q ua n quam calidi u* Solum eft , fimo miSceri ab a-
gncohs & Stercorari , quum Sole fUtim inare- c'uU»r*
cane omnia. Vere Seritur , nec nifi pridie made-
attum> Sc in aruo ftatim reftibili [ illo ejiim a-
grum pingueScere ferunt] mox aratum integitur Satio.
ciate, vel raftro quod Supertrahunt : Suo farricur
tempore, Sc runcatione quadam inutilibus het-
liberatur tam manu quam Sarculo : dum velli-
[nr , tunepluuias horrent. Incola: hoc maxime
cupiunt Serere, ii liceat : quoniam quxftus plus
quam e frumento : cuius etiam admodum ferax
non efl; infula. Hac vna re vel maxime felix,
quo iuxta fica eft Sicilia , frugum omnium ferti-
1 ltu, qux illis pro horreo eft, fame alioqui pe¬
rituris. Ecpaulo pb/tBiferx arbores , binx Ixpe
m Jies: demilL) enun hordeo , mox cotunnm Suc¬
cedit, vel Hordeum cotono , adeo terra non celTat
parere.

Quod ad vfum attinet, nullum Lini genus eft, ^ires

quod huic candore Sc mollitia prxferatur, quan- us'
quam firmitatis in eo parum eife videatur. Exc.tl- T-
facit authore Matth. planca phi Siccat. Vftafi. l?crain'
ftitSanguiniiprofluiii i : St prxfticim i vulneri- <;*vgmms
bus. Seminis medulla cuSTier» tibus Sc ditfi. ult,/
Spirantibus mirifice auxiliatur ; genituram quo- 1
que auget, proinde Venerem ftnnulac. Oleum 8
Seminis medulla exprellum lentigines , alphos, oleum cx
Sc exteras cucis infectiones delet. Emfdemlanu- femtne.
go manifefte quoque calefiat ac Siccat : qux Si • .
comburatur , mirum in modum manantem e vul-
neri bus Sanguinem Siftit. E idem accenfa , Sc na- r™; ftr«,
ribusSufhta,vteri ftrangulatus auertit. Oleum Se-
minis palpebrarum quoque aSperitates lenit.Co-
toni femen gratiSTimum prxbet pabulum bubus,
glandis Sapore, Quintmus.lubaexeiuslanugin®
tradit fieri lincea Indicis prxlhntiora. Lanugine
eadem hodie paflim vtuncurad farciendas veftes
fouendi caloris ergb. Fiunt & lintea cx cadiuerfi
artificii, vt femoralia, c^ux braebas appellamus, fi- F emoraha\
ue fubligacula, qux Sunt muloiagi coloris , vt pu-
nicei Sc albicantis, nec non vermiculati. Nigritis
etiam locupletioribus omnibus eft habitus ex Habitu^
cotonina quadam alba admodum , qux inftar ca-
miSix veStem eis fuppeditat. Reticula quo¬
que quxdam magna ex bombyce parant InSulani
fortunati, qux in aera fufpenduncac in illis dor¬
mitant. Ex relatione Lui. Rom. Lineis veftibus Vcftt£
[verum verficoloribus , amiciuntur milites Sul-
tani vrbis Aden i n felici Arabia , arcendi algoris
gratia:XyIon fiue Goffipium , Neoterici bombi-
cem appellant. Sunt enim goSTipinx huiufmodi
veftes prxlio nauandonomneptx,quasobidi-
turi in bella chlamydis loco induunt. Idem Regi
ac Reginx vrbis Calechut , incolifque, idolorum
cultoribus haud dubie diflimilis non eft habitus:
quippe qui Gofiipmo , haud fane Serico panno
obScoma tantum velant : Chirurgi quidam folent chir»rgori
poft fedtionem venx bombacem applicare, quod error-
ego raro fieri velim , filamenta enim qux vulnus
ingrediuntur, conglutinationem retardant &
interdum in caufa Sunt, vt in eo aliquid puris ge-
nerctur.Si tamen amplior fit fettio, Sc pe.
riculum nc vena iterum aperiatur,
applicari poteft.

HISTOR1 AE

XYLON ARBOREVM.

Dcfcvip tic

•xTYli arborei
yVadolefccn-
tiorem plantu-
lam munere de¬
dit D. Zuinge-
rus in horto
fuo natam: cui
radix fimplex
& lingularis ,
gracilis, palmu
longa : £ cuius

capite

duo ra¬

muli prodeunt,
vnciales circi¬
ter, foliis dona¬
ti pulchris, vn-
cia minoribus,
ad Tilii pri¬
mum pullulan¬
tis folia nonni-
hilaccedentib9,
glabris, diuifura

triplici , profusda, acuta ,(vna in vnamquamque
laciniam excurrente, )actotidem neruis diftin-
clis, pediculis hscrcntibus femnneia longioribus.

? lanifcfte differt hoc Xylon arboreum ab her- i
barco, cui folia hirfuta non glabra, qua tamen
nota non diffinxit Alpinus , paucis his eam de- |

fcribcns:Goffipium>£gyptiistft arboretis frutex,

inquibuldam tantum viridariis proueniens, plu¬
ribus annis vinctis, diflimilis ab herbaceo tantum

proceritate caudicis , ramorum atque foliorum fi

gura. Crcfcitaddcccm vfque cubitorum altitu-
xlinem jftipi-te ramifqwe duris Iignofis, eandem
quam herbaceum fert lanuginem : qui ob modi¬
cam penes ipfos quantitatem invfu non eft:.

Hoc Siif&t te<i<pJc°v eft Theophraft. quod fic
deferibit. In Tylo infula (qua in finu Arabico
eft , parte ad Oriente fpe&ante ) lanigeras arbo¬
res plurimas nafei proditum eft : hi folia habent
Vitis, verum minora : frudum nullum. [ tsV H
„y$y Whv: l* cTj to ££«;']'Id quod Lanam continet,
Mali verni amplitudine eft, claufum ac velutin li¬
num contradum : vere compreffiin» , maturitate
fe recludens, vnde lana eximitur, ex qua telas
texunt, ali^s pretiofas, alias viliores. Hoc idegi
in India fit , & in Arabia. Quo loco obfcuricas de¬
claranda. Nam quid hoc eft dicere , nullum f: :rre
frudum, & ferre aliquid Mali magnitudine.clau-
fum, in quo lana? Sunt qui ita explicent, nullum
ferre frudum vefcum.Sedhocnon fatisfacit. Fru-
dus enim elfentia aut ratio formalis fion eft , vt
fitvefcus :suntque forte non pauciores non ve-
fci,vefcis. Scaliger hic nihil olfecit. Nos ita le¬
gendum ex re ipfa cenfcmus./^ToV <A', IvA™ \euv:
ita vt «\AV iftud expungatur. Sic confentietledio
Theophraft.cum re ipfa.

Eadem ex Theophraft. Plinius tranfcripfit , his
verbis. Tylos infulain eodem finu [ Arabico]cft,
repleta fyluis, qua fpedat Orientem , quaque &
ipfa iftu maris perfunditur. Eiufdem infuli ex-
cclfiore fuggcftu lanigeri arbores alio modo ,
quam Serum. His folia infarcunda : (Lanifecus
Pii77.il/uji/ qU^m apud Seras , quorum in tradu Lanifcrac ar¬
bores folia lana operta gerunt.Dalcch.imp. ) qui
ni minora effent. Vitium poterant videri. Ferunt
Cotonei mali amplitudine Cucurbitas , qui ma¬
turitate ruptae ©ftendunt lanuginis pilas, exqui-

PLANTARVM*

i bus velles pretiofo linteo faciunt Hanc& ali¬
bi paulo aliter ficdcfcnbit : Superiorpars A-
gypti in Arabiam vergens gignit fruticem , quem
aliqui Goffipion vocant , plures Xylon, & ideo li- Gojfiphrr,
na inde fada Xylina. Paruus eft, fimilimque bar- Jfylo».
batx Nucisdefert frudum,cuius ex interiore bo-
byce lanugo netur. Nec vlla funt cis candore
mollitiaue praeferenda. Mirum vero Plinium Xy¬
li herbacei non memini(fc:an quia fuo feculo no¬
dum fercretur , aut ipfi faltem nondum innotuif-
fet : an,quod verifimilius videtur , quod non a-
gnofeeret diferimen. In Aegypto autem arborea
nafeitur, non herbaceum,vel Alpino tefte.

De eadem arborea intelligendus Serapio, fic
tradens :Coton,id eft,Bombax:Narrant quidam QotmA
medici de Kelbc, Cotonem nafei apud fein arbo- nombA
ribus Antiperficorum fimilibus, durareque vigin-
tiannis.Prifcrri nonum &recens,dcbitoque an-

DebitiA

*rbor.

Thtophr,

r llmfir .

ni tempore plantatum.

Scal.dearborib. Eriophoris Theopb.tradit qui¬
dem: at non demonftratan eidem fintfcum Gof-
fipio,quamuisid infinuare videatur.

Macthiol. verb cum Xylon fiue Goffipium a MAtt.t j
Theophraft. Ji:/ &v ie<»fogft appellari ignoraret
[inquit Glliland. in fuo Theone.] prifeis illis Gri-
cii hominibus filcntio praeteritum afbrmare
non erubuit. Ipfe verb etiam Guilandinus non
demonftrauitdifcrimen inter Xylon herbidum & GmiU'\
arborem Laniferarfi Theophrafti. Apud Indos, nat'
inquit Gorop. delicatillimi vcftesin arboribus
crefcunt , Lana Xylina, & Bombycis tela , de qua
i falso credidere Veteres , arboribus depedli Iole-
rc ,inquibusfuit Virgihus:

Vellcraijiie vt foliis defettunt molli* Seres.

Scimus arborem etle , cuius Nux lanas inuoluic, £
quibus fiunt teli molliftimx hoc tempore Coto¬
nea: didtac.Idcm in Vertumno.

Oetcrum huius arboris laniferi [ vt annotat
Bellon. ] primo mentionem fecit Herodotus,
quem poftea fec-uti funt Theophraft. & Plin.ac
plures alii ,eftque e numero femper virentium.

Bcllonium carpit Bellus fic fciibens : Bellon.
forte fub arboris Laniger* nomine intelligitfru-
ticem njfttr. Sivero^hanc Lanigeram Theo-
phrafti lut Plinii ede putaoit, valde hallucinatiu
elt r Laniger* Theophraft. nihil aliud funt quilm
Goflipium.quod i n Arabia & Aegypto arborefeit,
&mu!tos annosduratlfedin Creta hyeme pene.

Tbeophrl

ccrreft.

Hdc itte. At nobisfaneomniaqu3cfcribitBellon.de

due >i

BelL i'J

rbore Lanifera, videntur conuemrc cum Xylo
arboreo , a quo ncc Alnmus dillcntit. Ipfe verb
Bellus hallucinatus nobis videtur, opinatus Ae- Beil‘
gypti arbores Liniferas eafdem cfie cum Xylo
herbaceo Cretcnfium , qui opinio in fuperiori-
bus fuffidenter refutata.

Cafp.Bauh. Goflipium alterum arboreum vo¬
cat.' Eademdenique nomina atque Synonyma,
linguarum qui fupih herbaceo aflignatafur.t.&
huic conuenirepoirunt , fi arboris differentiam
addas.

Nafciturin Aegypto & Arabia , autoribus AI- L°c*
pino & Bellonio , qui &in hortis Cain altitudi¬
nem hominis excedentes inueniife tradit , qui
hyemenon pereat: &in Arabia ignem fccilfees
ligno arborum Laniferarum. Creuit hic Anno
1595. in horto Cl.D.D. Zuingeri, Bafilei quam
menfeAugufto in fpichameatn fere altitudinem
excreuilfe vidimus, paruulamqueeiusplantulam
iconi adiungicurauimus. Qui verb fru&us in ea¬
dem depicti funt, mox deferibentur,^ Xylo vtro-
que iam dicto diuerli.

Plinius eius lanugini candort mpllitiaue nul¬
lam

Vite

fus.

347

LIBER III

iarn aliawr proferendam cenfet , vedefque ait , in¬
de facerdotibus Aegypti graciffimas fieri : quod
fpecialius declarat Apuleius Apologia prima de

De hoc Goffipio Brafiliano tradit Lcriusqux
obferuauit in fuo Itinere, Brafiliano ftilicec. Ar-
i-n, r „ rr - borfs bombaccm ferentes abundancin Brafilia,

lineo texte. Purimmum cft, inquit , rebus dimnis mcd.ocris Aint altitudinis, flores campanulis fi

velamentumrquippe lana fegnifnmi torporis ex- miles ferur- 1 - n ■ r

crementum pecori detradla, iam inde Orpheice trulorum.

Py thagoro fcitisj ' ‘ ” ' ' '

mundilfima lin. fce«,inter optimas frudes terra , bai ( rCottonJ Americanis Aflum A^Uou ex us

pendet magnitudine paruarum pilarum, in medio
giana nigra,fimularcteiunda,rcncmexpr.’men-
tia. Faba non crailiora nec longiora. Hoc mulie-
pes fylueftres colligunt & filum eXeopatant,pro Y,Utm.

miles ferunt , luteos.inftar cucurbitarum v'T ci-
. L ... ,, . trulorum. Frudhis maturus accedit adfiimram

(citis, prophanus veihtus eltded enim Fagi , qui in quatuor etiam partes finditur , bom-
1 Imi (eges, inter optimas fruges terra | ba.x [ Cottonl Americanis di ‘
exorta, non modb indutui (k ami&ui fandliffimis
Aegyptiorum Sacerdotibus, fcd opertui quoque ;
inde rebus facris vfurpatur.

P

texunt tenuiores &fubtiliores iphs fericeis can¬
didioribus & bombacynis. Hocque demonftrari
poffc tradit pomis a fc allatis, in quibus magna lit
Lnx copia. Quxcunque ver6 /upr^ de viribus
Xyli herbacei didafunt, & huc referenda funt
ex Serapione , qui & hic fpecialius addit, fuccum
foliorum conferre fluxui ventris puerorum.Bom-
bacem calidiorem dicit recentem : femen confer¬
re tufli:& commodam pedori. Lanugine , vt re¬
fert Alpinus, Vtuntur /Egyptii , linearum petia-
rum loco , quibus noftri tantum vtuntur aci vice-
ra , vulneraque omnia fananda : quando lineis
petiis apud noflros ad vulnera vlceraque fre¬
quentata , illi non vtantur: adhibent &ipfa , vti
noftri faciunt, ad fluentem fjnguinem fiftendum.
Seminum quoque mucilagims vfus eftfrequen-
tiflimus ad omnes febres ardentes atque venena
emfienem ventriculo & inteftinis inferentia. Ad
tuffientes ex acrium fajforumque humorum de-
ftillationibus plurimus apud eos vius. In Arabia
L ex hac Xylini lanugine telas illas tenui (limas
tjf (quas Sejfa illi appellant, atque multis By flum
f. Antiquorum elTe perfuafum eft ) parant, qui vti-
que ob pulchritudinem ab omnibus commen¬
dantur.

fuis ledis.

LANIFERA ARBOR PEREGRINA.
Cap. CLIV.

"D65 —

XYLON BRASILIANVM.
Cap. CLIII.

ILlttflrifTimo Duci VVirtemb.Xyli Indici feu
Brafiliani nomine a D.Paludano cum aliis mul¬
tis Indicis miflus frudus , in quo grana duobus
verfibus, quos lanugo xylina vulgari fimilisin-
j tercedit ,diftinda, hcuti figura, quam prxceden-
1 ti tabella xyli arborei exhibemus demonftrat:

' oblique per fupcrficics planas fine vlla lanugine
, media inter fe incubitu difpofita , oblonga , Stro-
by lorum forma, mmoia/ufca, glabra, bombacc vt
in Xylo herbaceo toto grano non adhaerente ,
quorum extremum agmen granum vnum fin-
gulare cogit: intus cuticula membranea : priori
fubiacens, exalbida , medullam continet candi¬
dam, pinguem , dulcem vtin vulgari.
nd. De quo ScBellon. Adfertur genus Cotonis ex
India aut Brafilia , quod multum differt ab Afia-
tico. Brafiliano cralfum femen, nigrum , conglo¬
meratum cx x.aatxn.granis, aliter quam Afiati-
co , cui grana Angularia feparata.

Lob.indiuerfisfuis operibus, quemadmodum
& C*mcr.& Dod. grana feparatim pida exhibent,
quaba^Bcllon. deferipta ,fed ca necdefGnbunt,
nec vllam faciunt eius feripto mentionem. Vide¬
atur autem huius arbores Goflampinas dixifle
JAtrrir in opere fuo de rebus Oceani & noui or¬
bis, quod in ca nafei & Goflipii nomine appel-
i Undum cenfet , atque apud Canchirtenfes vulgb
luapte natura nafei , vt apud nos arbufta fylue-

■ftm. |

C^Irc
jli

locus.
DclcripcLo
Arbor pro-
cerat

F$h*l

Frutt&i

Irca b an tam
m Infuli
vrbem celebrem,
referente Franci-
fco Rudengues
e Bengala oriun¬
do , qui anno
i598.Amftelreda-
mo cum Batauis
in Bincan profe-
dus ,infequente
anno cumiifdem
inde rediit, nafei-
tur arbor proce¬
ra , multis ramis
pridita quos fe-
piunt numerofa
folia, vt conlpice-
re eflin falice,fed
illis longe angu-
fliora, (k libano¬
tidis coronarii
foliis fir*i!ia,longioratam en. Eam ferre dicebat
frudus Aliquarum pene inftar, ( quorum vno ,
quem retulerat, me donabat,) fex yncias longos,
quinque in ambitu craflos pediculo fenfim au-
gefccntes, cute vernis quilm cortice priditos, ci¬
neracei coloris, rugofos, extima parte mucro na¬
tos, in quinque partes dchifcentcs, plenos ter.uiL
fimo molli flimoque Sccandidiflimo tomento ,in
quo latebant multa femina nigra, legitimi xylife-
mineminora, tomento fiuelani non adhiren- Semin ^
tia, vtin xylo,fcd libera, &: circum quinque velu-
ti ailulas longas mediam filiquam occupante^,
nafcentia. Ea lana negabat Francifcus incolas v-
ti ad flamina ducenda, quemadmodum alio xylo,
nimis enim breuis eft,fed puluioaria impleri alle-
rebat, ad quam fine rem commodiffimam efle
mihi videbatur, vtqui vulgari tomento, imo vel
ipfa etiam plana mollior fit.C ltif.Ex>t.

Citeriimanno ifxoi.rcducibusfeptemillis na- Yrurtu*
tubus ex Moluccis& Iaua infulis, nuce mynfti- *lttr .
ca, pipere & alio aromatum genere onuftis,alium
fru&um huicfimilem , fcd maiorem & magis in-,
tegrum, honeftiffimi viri Petri Gareti diligentia
acquirebam, fuum pediculum durum & ligno-
fum binas vncias longum adhuc recinentemicum
autem frudum obferuabam non ab imo mucro^
nem quinque parres dehifcere,vt putaram, fed ^
fummo , videlicet \ pediculo , i quo procedunt
quinque illi aflulx, circa quas femina nafluntur.
Inteiligebam prarterea ab Isbrando Hieronymi
filio,Cheirurgo,qui naue? infigiie fiuc fymboLim

YfusJ

34$

HI STOR [AE PLANTARVM*

.S cl Ut de

Solem habente ,ve6las fuerat, incolas eo vttnon I
ni .do ad implenda ceruicalia , (ed illud etiam ab !
lpfisin flamina torqueri (alia tamen ratione qu^m
vulgb Linum,lana,xylura) iilque flaminibus luas
velles Tarci re.

Lrcivs. Sed etiam Sebaldus de Wert affirmabat arbo-
jnt‘h t/Htt res^iniilem frudum gerentes in Guinex mariti-
rr mis crcfcc re,qux tamen ampliora haberent folia,
,b9tc. quam Franci (ais Roderigucz illi tribuit. Eam ob
caufam fu (picabar, an illa 1 a ni fera arbor elle pof-
f tjCmtism .-minie Petrus Bellon. cap. 6o. Ce 6j.
Ei. tuarum Obferuationum, quas nos Latio do-
natiinms ante multos annos , & breui , Deo vo¬
lente, longe corrediores 8c aliquot fcholns illu-
ltratas, euulgare habemus in animo.

An vero ea arbor, ex qua tefle Philoftrato Byfi-
f-m na!ci ferunt, bafi quidem Populo perfimilem,
'foliis autem (alicis.

COCCI ORIENTALES.

c cepoo

Cap. CLV.

ADferuntur
ex Oriente
gta.ia quxdam,
qua: Coccos Orie-
tales appellitant.
Ciceribus paria
aut maiora, renis
fere figura,fufco,
rugofo cortice
exteriore , inte¬
riore craffiore,ci-
nericeo , itidem
rugofo, vtroque
lento, nucleum
claudente fragi¬
lem, obfoled co¬
lores , lenticulari
apophyfei, qua
gemtnx ex vm-
bilico corticis
partes emittunt,
circumicClum.

Cohxrent autem interdum Cocci bini aut terni
crufcuhs totidem hxrentes, vt plurimum lingula¬
res. Sullinentur pediculis vncialibus ,vnico mo¬
do articulat s , qui fane lignei cumfint, arboris
frudus cire haud obfcure infinuant:qux ratio cur
Nucibus (ubiecimus , quod & putamine, eoaue
gemino conflent , & intus nucleum contineant.
Sapore funt admodum amaro.

Cocus Orientales officina: vocant. Rucll. Ari-
flolochix cuiufdam frudum fufpicatur , quamuis
nihil commune habeant, cum ea laltem quoad fi¬
guram- Cuculi fi udius funt, in Aegypto nafccn-
tisfuriofi Solani [ Annotat, vulgo Cocce deleuan-
te nominat Hiflorix folani apud Diofc. & Theo-
pluaft. non refpondet] racemofo,dum adhuc i Pi
matre fuo hxrent, habitu, nouem,decem,aut duo¬
decim (Cordo Hili, piant, id attellante ) acinis
ab vno pediculo Corymbi figura dependentibus :
infra fuccosa, mollique carne , lignofo cortice, Ce
nucleo conllantibus , quorum caro paulatim, ex-
iccato cius (ucco,tabelcic,Cc rugis contrahitur an¬
tequam ad nos e tam longinqua regione perfe¬
rantur. Singulis acinis liceatis Auellanx parux
magnitudo efl, Ce rotunda, aliquantulum oblon¬
ga figura, Ce circa annexum modice renum inflar
Nucleus. lima. Nucleum ha,bent candicantem, pinguem.

Coccini O ■
t urnales.
Artfiolo-

Rucll net
Cuculus

Caro.

C.trtex.

finuofo , contorto & lignofo diflindum interfe-
pto , lapore amaricantem , fu b dulcem , & modi¬
ce tenuem , quo ad capiendos pifces vtuntur. E-
ligito maximos, ponderofiffimes, Ce candido nu¬
cleo intus repletos , nam ad nos allati , vt pluri¬
mum inanes & Icuiffimi funt. Idem in Annota¬
tionibus : , in Aegypto copiofum

nafei tradit ,vnde ad nos afferatur, & aPharma-
copceis cuculos deLeuante, id efl SolanumOrie-
tale vocari : Nam Cuculum idem clle , quod Ca-
cubalum,fiue folanum ait:prxtereafemel fatis rc-
cetcs fe vidilfe. Verum nihil in his viAemus quod
cum flrychnts vel folanis refpandeat.

Grana Orientis vulgb , Officinis Coccali Ilepban-
t ini , i t e tnq ue Cocca li grana & Vi fcato r i a grana. N e c
fatis conflat ex qua planta produ&a fint, licet
fint qui Clematitis frudum elle opinentur,tefle
Corn. & Apolline. Verilm ii plurimum fallun¬
tur.

Amatus Tithymali cuiufdam femen e fle putat:
qux Se olim Matthiol. fuit opinio , quam candide
le mutade fatetur. Et fi Amatus co n tuli fle t de-
feriptiones Tithymali cum Cocco pijcatorio , nun¬
quam exiftimalTet elle Tithymal. cuiufdam fe¬
men.

ThaddxusNemicusab HagcL ad Matthiol. in
epifl. Germanico idiommtGsbulas, Offic. Cocu¬
las Elepbanticas Fuchf. ab animali Elephante vo¬
cari prodidit. Eius hifloriam a nemine ante fe tra¬
ditam putat Matthiol.

Elephantinas vocari funt qui cenfeant, quod E-
lephamisgratiflimns fit cibus. Sed ii a veritate
aberrant, ex Matthiol. fententia. Primum allatx
in Italiam nullo nomine ex Alexandria.Vndc-fa-
tlum vt h Venetis negotiatoribus CeCfj/f di l e itan¬
te , id efl Baccx Orient.vocarentur, quod nomen
in vniuerfam Ital.am diuulgatum efl. Cuculi fiue
Cncubali Indianus , quem infanum /eu furiofum
folanum faciunt. Lob. Necfua deflitutus opi¬
nione. Cxfalp. forte Nucem vomicam clFc pu¬
tat, qux in Offic. Galla orientalis dicitur ad pi-
] fces obflupefaciendos quxfita. Idem baccasina^
I nes dicit , & in cauicate inchoationem tantilm fa-
! minis apparere , indicio colligi ante perfectio¬
nem , neque grandiores e(Tc Aucllana, vt monet
j Serapio.

; Taber. iTIor^cnlcnbtfc^e iTliifi Germ. vocat,
de quibus ait Garciam in hili. aromatum lib.i.cap.
j aC.agere. Sed fallitur : nulla enim ibi mentio ho¬
rum fruchium ,fed hifloria traditur Cocci Indici
fiue Nucis Indicx , cuius hifloriam non fine fupi-
j naofcitantii tradit idemTaber.nomine predido:
\ licet inter fe nihil planecommune habeat. Cu-
cnlus Indicus L at.Caft. Dur. CoccuUs Offic. ‘Hocfel
Scrncr/ Ce Jfifc^fcrner / Reformatio Wormat.
vocat.Incolx Doam Sasnec vocant , tefle Rauuolffc
Pifcatoresltalix vulgbCitfc*.

Cocculas has fubflantix calidx ac ignexefle,

, ipfeguftus euidenter indicat. Thadd^us. Lobe-
! lius tradit ,Ccruifix Germanis & Belgis Cuculos
incoqui:curautcmidfaciant,fiue Narcoticas quis
' credat, vt Matth. fiue inligniter tantum amaras, vt
[ reucrafunt. Ce nihilominusfumofo fuo halitu ce-
' rebrum [ vtiplcrifque vifumjobfufcant & flupe-
faciunt, non temere quis mirabitur. Nam Pxda-
; gogus quida vt refert Amatus,Cubcbas po/cens,
i ex imprudentia pharmacopolx frudum accepit
' quem pifcatores vulgb Coccam vocant , Ce quo
, pifcesinterficiunt,CequemipfeTithymalt cuiuf¬
dam feme e fle putat : Cuiuscflm quatuor ad fum-
. mum grana auidiflime comederet, illicb in naufea
&fingultum ac animi angullias incidit : moxei

sa

De,

Cue
Soli
Orte
Ca,.
C ori
not.,
Gra
rien
Coa
irftt

Ern

run

Am.

Qi

err

Ne.

rue.

Cu ;
Cu,

N»

ca. i
Ga
rtej>

Ta

Vir

Vfd

Ob[l'
no. j

Nox

LIBER

vomitoriam exhibitum ; quo vel intra horam ex
integro ab eo agone & periculo liber eft fadus.

Nihil prxftantiiis[injStO(danusde fubrflic.]
,jg' pifces attonitos recidendos , eo frtiduquiex
Oriente vehitur , vocant cogolumtniga bacca eft,
perfimilis lamina?, fed minor ac rotundior. Com-
pofitio noftra ad pifcc.s capiendos experta harc
clt : Baccarum Orientalium quadrans vncia: , cy¬
mini & aqua: ardentis fingulorum fextans , cafei
vncia , larinx vnrix tres, digeruntur contufain
pafHIlos.

Thaddarus Nemicus Matthiolo feribens : fo-
lent, inquit, Coccos Orientales mifcerc cum ve¬
teri calco , nu-lle Sc farina tritici : inde formant
globulos, feu pilulas pifi magnitudine , quas in
numen , vbi pifcium concurfusfrcquenrior fieri
co n fueui t ,p ro lici un t. Alii hac lequenti coinpofi-
tione vtebantur, qua idem Thaddxus & Cc dum
edet adolefcens, delegatum fatetur, non tam
quod teneretur [ vt ille ait] ftudio capiendorum
pifcium, quam quod vehementer admiraretur ar¬
cem & effedum. vz. Cotularum Elephantularum,

I. coccorum di ieiianto ] adipis agni ana. vnc.fem.
cafei antiqui vnc.j.fem. cannabini feminis vnc.j.
Sem. anethi, hyofcy.ana.drachm. ii j. farinae tritici
drach.ii. melhs drach. vj. camphorx drach.j. hxc
omnia in mortarioin ni a fla m redigantur , & fiant
inde catapotia pili magnitudi.ie,qux flumini pla¬
cido mieda [ ne videlicet rapidifls flumen pifces
alio abripiat & deferat, vnde pofthac tolli non
poffint] &apifcibusdeuoraca , paulula interic-
efla mora, eos infatuant , vt hinc inde nunc in
fluinme difeurfent , nunc moueantur in orbem,

, - - — j nuiii. 1 1 1 niocillj

■magna cum voluptate adolclcerrcum.M'.x fatiga¬
ti ,& iam fere exanimes , in fummo fluminis na¬
tantes^ reticulo pifcarorio extrahuntur : cxtr.ufti
filbito vel exenter intur , vel in recentem aquam
conficiuntur, eiefta prnlsex illorum ore pilula
deuorata, qux plcfunque adhuc in faucibus , ex i
ventriculo fortaUc eurum rcie&a , hierere 'fidet.
Plerique redeunt ad fe,& quali rcuiuilcunt,quod
etiam iluibufdam accidit, ii forti paulo diutius,
vel in flumine relinquantur, vel vi fluminis ina-
liumlocum deferantur.

Eidem Thaddio rclpondcns Mattii, fic infit:
Tiadu temporis cu~vliligentius hafce baccas ex-
aroinarem, neciis necari pifces, fcd in foporem
vel ftuporem agi viderem , priorem fenccntiam
qua Titliymali alicuius .frudum ede exiftima-
bam , deferui. Quo fatbumeft, vt poilliac mi¬
lii perfuafenm alicuius foporifera: ftirpis Ae¬
gypti , vnde deferuntur, eas efle frudus-Et certe
dum harum baccarum facultates mihi propono
examinandas, cum adebfoporiferaseilt (cia n.vt
fumentes in ftuporem agant, eafdem lane cali¬
das, igneas, ftccafque habere vires, non ita facile
mihi periuadere poftum. Soporiferas efle has ma-
nifefto eft argumento, qnod additis cafeo tan¬
tum &farina, ac fubindedefiutovel dulci vino
excepta:, pifcibufque obie&a: , iipaslopoft ftupi-
di fiant. Nec me hmeamouctopimone amaror
ille, qui guftu percipitur , quique aliquem non
abique ratione calidas clfe has ad credendum in¬
ducat, quod Opium ,quo nihil validius eft in (o-
poreftuporeve excitando , amaritudine longe
maiorcpollere videamus , qua: quidem amaritu-
dononimpcdit [fi Grleno credimus] quomi¬
nus Opium fit ex quarto refrigerantium ordine.
Quinetiam amara funt Papauerum capita folia¬
que, quemadmodum & Mandragorx radices a-
tnarotc nonvacant, qua: tamen omnesfuafrigi-
dijate fo mirum conciliant-
Tobi. I

UI-

Huic M^th/entcntia: etiam Gefiacrus fubfcri-
flere videtur quando adCralferum Medicum (cri-
bitm hunc rttudum : Mirum nucem Vomicam &

?■ T“J? ’ r ra<Jue Pcrama™> (rnnma ra nen

gidacfle , ficut Se Coccos Leuanticos dieftos.

Hoc etiam mirum , frigid.ffima hax fudorem ,no-

f„C!m 5f.°b!s£ine ‘"'i1'™6 probabile videcurob
uam frigiditatem fudores mouere , immo -ne
lnoucre quidem, nifiiortd per accidens , horni-,, „
nern in Lypothimi, vel Syncopes mviui conii- ^
cmndo, obmoleftum , quam ftomacho creanc
a iumpti lc qua re ampla polTecinftitui drfpuu-
tio fi tractionis h.T. ratio rd admitteret.

Audiendustamen & Codro nchius , qa( coc-
frifnft*" quodam finguJari , neuc.quam

frigidas, fed. potuls calidas putat , idqu; multis
rationibus no 11 lolum probare, fi.-d.Se Matth.ton-
ceptam opinionem conuellere nicrcur , quando i.
talcribrt. ‘

Baccas Elephanticas dnftas calidas Se (iens ef-
10, expcrrmenco adeo conilae, vt null. fuce incli- ?'* ‘f
geatprobatione : nihilominus idape- ie> c,nftat
cx leniet guftus cii.n amaras experiamur. N mi-
musaure n ex Gden. qui' i o mes fipores a nari
non modo calidam, veni nSe fise, aaf, citarem
oltcndunt : nec Baceas. Orientales canui rvcalcfa- •
cere Seficcare , verilin Sc impense id fieere vide¬
mus. Cun enim amara: ii nt , Se a,n irum f caloris
excellu hat , ita vt quanto res aliqua erit ama¬
rior, a maiori edam oriri caliditate cre lendu n
ht. Quapropter dubium non eft pediculos Sc Ai, "rd'
pifces interimere polle. Qm.nu vero ileum u nes
utaium baccarum,ib vxore pifcatoris idem fedi-

diciile narrat , qui alui eas pro pafta conficienda Exllnr*
idonea capiendis pifeibus in mortario contu lif- t,a
Icc ,& eius vx°r in e° optime abluto ac deterfo
faiblicas confeci lfct , adeo nmarx ipfx tffvdx L^,end:St
funt , vt nullo pa<£to ab eis , quamuis admodum
pauperibus comedi potuerinr.Prxterea . u n mil-
lies experientia vifum fuerit, & ab eodem in pue¬
rulis fuis[ vtipfemethiribit] frequenter compro-

baiumfit , puluerem harum baccarum etiam m

exigua quantitate cum adipe hiillo vel p«m -de-
co6lo & fi milibus permixtu n.& capiti uiuofi - peJl(Mt£,
tum , egregie pediculos in cap:te ortos in :c fice-
re, & felicius^uam Staphidem agriam , tiuiufqne,
quam hydrargyrum ,cajid;tate «Sc ficcitate mten-
/aaffedascfieiurc fatendum erit, atque adeo vi
pollere, nop foltim ficcandi calefaciendi , fed
Sc ex aJto trahendi. Experientia quoque com¬
pertum eft , in ahqmhus puerulis cut«m totius
capitis rubefadam elle , & vt dicunt mulieres
inflammatam , Sc per aliquot dies pruritu fa¬
tis intenfo affedam , figno raanifeflo Cocculas ,
has e fle valde calidas tSc ficcas. Eaprr-pter hac /rW’
in re tam manifella non potui [ inquit Codron-
chius ] opinioni Matthioli adhxrere. Ciirai-
gitur clarum fit , has baccas calefacere & ex-
ficcare , facile eft etiam ex didis colligere A- Q********
larum alias facultates , egregie nempe abfler- e,HS'
gendi , iheidendi , aperiendi , trahendi , e-
uacuandi , nec non pediculos ac pifces necan¬
di. An vero baccxifhfi inter venena reponen- An
dx fint , & ob id pifces & pediculi ? Sum e- ^
go huius fententix , eas nullo pado facultata
deleteria vel venenofa prxditas cile , neque
hac ratione ,vcrilm merito primarum qualitapum
Sc fux amaritiei animalia ifia interficere*

Quod r 6 fint venenatx ex eo potiflimflm comi¬
ci poteft,qiiod etiam aliqua leuis noxaexillariitn
applicatione perlongum fatis tempus non fuerit
vifa s nec vllum lympton^afecutum fit. Etfi obii-

55°

ciat aliquis non e(Tc mirum, cum tantum externis i
applicentur,!! nullum inde oriatur fymptopu: di¬
to, quod fi medicamentum venenatum ellct, ra¬
tione nobilitatis membri & ratione mollitiei &
debilitaris illius in pueris ne ce (fano aliquid mali
exinde oriri aliquando fuilfet obferuatum , quod
c^m non cuencrit : nulla facultate deleteria ip(as
infignitas elfc credere cogorifed, vtdixi, non fo-
3 umratione caliditatis Si ilccitaci s inligms , verum
Si multb magis fortalfe ratione fux amaritudinis
iftud medicamentum habet interimere pifces Sc
pediculos : cum habeamus a Gah^. fimpl. med. a-
maritudine lumbricos necari : Cum autem ven¬
tris tineas amaris interlidantur, multo magis pe¬
diculi & pifces necabuntur, cum mea lententia
'j.r.t.-ta m- facilius fircos quam vermes occidere. Eapro-
• i:;cj re. pter Mitthiol. fcr.tentiam probare non portum,
f"t- lcnbcrtis puluerem harum baccarum pilees infa¬

tuare, vtlin foporcm&fluporcm eos deducere,
& ob id loporiferas e (Te, frigidas &humidas, fcd
P! fatorum pQti^s pjfcalorUm opinionem fequi cogor, a qui-
bus intellexi ab ifto medicamento pifces etiabre- ■
ui temporis curriculo necati ,&ideo nifi quampri¬
mum capiantur, facillime purrefeere , &in plures
partes diuidi:quod nonifi ratione intefe caliditatis
agcr.tis in carnem illam valde mollem , teneram,
2c hunud..nij ptouenire poteft : immo etiam ab
jifdem relatum , pifces, qui puluerem hunc fum-
pferint,nili cito capiantur & aperiantur, vt pluri¬
mum medios rumpi, non tamen ita celeriter con-
tabefeere. Quod alitem pilees cx hoc alTumpto
pulucre r.-or. infituenrur/cd interimantur potius
pnxter h9nc pifcator: m relationem polfumus a
lirnili comprobare. Quemadmodum enim pedi-
culi ex appofitqpulucre harum baccatum nonin-
fatuamur, nechacvcl illae per caput difeurrunt,
fed ftatim interimuntur, ita & multo magis pifei-
buseuenire exiftimandum crit.Ht Ii quis obiiciat,
Obie#. pjfjcspcr aquam difeurrere Sc volutaii afumpto
puluere, & id rayone ebrietatis Itu facultatis , c-
uei.irc , illis dicam ego , non harum ratione , fcd
doloris quem percipiunt^ contrario illo fic agi¬
tari & volutati, vt vnpmquodque animal fucer, c,
Si praefcrtim homines folcnt,cum dolore aliquo
rxtit \ p. torquentur. Poflremb ,cumpifce* platyphyllo
Tu hy mallo teflc Diofc.ncccntur ,Tithymali au¬
tem omnes vincentem habeant acrem calidam-
que facultatem. insitque amaror, ratione quarum
qualitatum necare pifces Galenus allcrit , idem de
illis baccis fla tuo. Cmnfe<5lariumergo'efl,pifabus
fic captis, tuto abfqiie nulla veneni fufpicionc nos
velci polTe,elfi aliqua ratione ^menfis abdicandi
eilent , quod mottui vel femi mortui , prxfcrtim
in xltate capti , ratiofie fu? mollitiei citiffim e i
putredine corripiantur. Si tamen cumprimum
capii funi exenterentur & coquantur, abfque vl-
!o periculo comedi polfe crederem, hactenus Co-
dronchins.

y erorum Talibus controuerfiis & ia&ationibus perccl-
fenteosta. ]untarj q^j IJUdas rerum qualitates fe&antur , ni¬
hil earum forma: aut occulta: proprietati tnbucn-
tcs,qux tamen vna diuerfarum,etiamque contra¬
rium facultatum difpenfajrix, genitrix & modera¬
trix. Non difputabimus hic,quod locus non iit:
fi tamen alterutri harrendu eflet fententix, poflc-
riorem probaliorem exillimaremus. Tutiilsta-
Oeeuir.t men incedere eos (latuimus , qui proprietati oc-
froprtuat. cu|ta,eorlim tribuunt , quod ab iis pifces qtufi
oeflro quodam perculfi interficiantur, vt ab his
etiam metus fit in cibis. Qiiodli ^colore , aut a
fcaccis quatenus calidis : vtique idem priflabunt
* |'j^er#Pyret)irumi Zingiber. Aut fi abacus qua-

HISTORIAE PLANTARVM.

tenus amaris : idem poterunt omnia amara, vul,^

-de.

Confertu-

FAGARA MAIOR ET NINOR.
Cap. CLVI.

Vfllit nobis'
IWfagara, A-

fF agar a

uic. nomine no-
bihif D.Cortufus
putamina Pilis
paria, rugo (a ,fu(-

ca in geminas ca¬
rinas ad medium

vfque dehifcen-
tia, pediculo te -
nuidonata , in-
trinfecusliuia.

Sunt nobis c- 1
tism his fimiles
cortices minores
multo , quales
Imperatus pingit
pro ¥ agar a mine¬
re : cortice quo¬
que fu ntbunlui,
hiante, foris afpe-
ro , intus pellicu¬
la candicante in-
terfepto, fapore
aromatico , fuba-
maro , linguam
calore fuo velli¬
cante, non ingra¬
to taman , fi mi Ii
fere Corticum
Arantiorurn.
Accepimus pr.o
Cubebis ceris C|
Co nfiantfnopoli
allatis.

Eli autem re¬
ferente Cluf. Fa-
gara fructus Ci-
ccrisarietini ma¬
gnitudine ,corti-
tice tenui con-
Itans, ex cinereo
nigricante , cui

iV.I

fubcfl tenue putamen nucleum continens fatis
folidum,& tenui nigra que membrana obdudlum. J
Integer frudlus cum magnitudine tum forma &: lj
colore adeo fimilis eflei , quem no!trx Officina:
Cuculum Indum [ de quo cap. prxccd.Jappr llanc,vt cJ
primo afpcdlu fallere, Si pro.co fumi pofilc.

Meminit huius Auic.cap.it»<J. in hunc modum.
Fagara quid cft-Granum fimile Ciceri, habens gra- •'
num Mahaleb , &in concauitate eius cfl gra- J
num nigrum , ficut sJ^hedenegi , &adportacur
de Sofale.

Imperatus vtramqueagnofcitfpcciem & main- i
rem diligenter ab-Arabibus defcriptam eiTc. Ve-
rilm ab eam diuerfam cif- fpeciem minorem qu.e
deferatur etiam ex Orientalibus regionibus.

Linfchott. in Iauacrcfcere aul;agaram,magni- u-
tudjneCubebx aut Piperis , Cornee obtectam
■ enui, in quo granum voicum cutc nigra tenuilTi-
maobte&um.

Fagara

LIBER j ir

Sl" ^aSlu Airic. granum eft calidum &ficcum in/ ram , etiamque florentem :rertlm qiundoqm-

i. k~- ’ habcnsJ cum «itione adftri- dem , dum hic commentamur , arborem ,rc-

ventncuh V Utin med!Cara«ntMlH.bl's %lda ad "»»«m »on habemus , earum qua: fup-

v" t H .ecnons , ntemper.es corng. tur. petunt partium defcript.onem damus. R, mus
Ventris fluxum ,cin originem deditlrieus , con-- 1

ftringit, concoctionem adiuuat. Linfchott. t-fta-
tur, maxime conducere ad pedoris frigidos incu¬
bos & imbecillitates ftomachi: immb ad a!u i quo¬
que ftyxioncs. Siccareenim&calefacerc in mo¬
dum cubebarum.

OREGIOELLA.

Cap. CLVII.

Liquando

A.1

Iaeobo
Garcto , inquit
CIufiExot. lib. z.

c. itf.accepi exoti¬
cum quid * liene
coitcx ab aliquo
fi uctii dctradus,
an aliud quid-
piam.proiTus he-
lebam , ncc qui
ad me mittebat,
quidquam dc ea
re fcribebat-.fche-

d. e duntaxat in
quo inuolutus
cumfcqucte fru
di! , ad feri p tum
erat Or egi cella ,
nuncupari, atque
ex ea, cuiadmi-
fccretur frudus

C.aioo fimilisjpotionem fieri incolis vfi tatam. Erat
vero hic cortex [fi corticem appellare licet] vn-
cialis magnitudinis,rcflexis orispra:ditiis,ciaffiuf-
culus& fatis durus , aciduli f iporis & faliuam
cientisjcineraceiquc ex fufeo coloris.E/? figura fub
nunt. I.

Oregioclla non multum differre videtur a no-
ftro folio Indico dcfcripto,& forfitan idem.

FRVCTVS QVADRANGVLVS NIGER >

CVM MEMBRANA MINIATA.

Cap.- CLVI1I.

0 Stendebat,inquitCluf. Exotic.lib.z. cap.it>.
frudum vnciam longum , quadrangulum,
lateribus aliquantulum depreflis , prorfus ni¬
grum, media tamen ex parte te dum tanqu.r.n
membrana foris miniata, frudui firmiter inha:-
rente. Quo autem nomine appellaretur, cuiufve
planta edet, aut qua in regione natus, intcdligere
nequiuerat. Icon huius exprimitur m tab. cap.praced.
fium.ll.

PALMA.

Cap. CLIX.

plulquam tri cu¬
bitali eff longitu¬
dine, m.mmi di¬
giti craffitudinc
Sc ampliare, pra:-
fertim circa infi¬
mum , fen.fi m ad
fummavfque te-
uiatiis, vc Ullll-
rum de craflfiu-
hne decedat , fii-
iaque f re latitu¬
do pr;ftina fit
notabilis ,tadem
in folia aliquot
ardo ortu coha: -
reruia degene¬
ret, triangularis ,
fitriauss , intus
nonnihil, fungo-
fus , Ecquali ex

r.g;<

fiUinc

Pulp*i

M Agnus ftipatus fructuum exoticorum ad nu¬
ces aliquo modo accedentium exhibitus. De
Palma non inconfiderate hoc in loco agetur,cum
nuce enim Indica poftea tradenda maxima affi¬
nitas.

iptjo Vidimus quidem Monfpelii aliifque locis

Palmam , fed in iam difta vfbe bene proce- cjuarpenecartilagimsis^itnaturam.

I. G g

tis, quorum fpa-
tia farcit medulla quaidatn,coaipadu$. Huic fo-
1 ia co mplura veri n eme adn Alii iitur, acu ndmacci ,
rigida , feirmnciamiaca [ mpmnis fup&iora ,infi,
ma e m m dimi 1 1 io fu n t a n g u (i io ra] i u ac uti ffi m u m
mucronem definemu. AJh.dus ad ramum ple¬
rumque efi obliquus , ita.qiudcm vt vel bina vel
terna propinquo exortu circa rami infimum fine
coninnda, teli do inter conjugationes duorum
triumve digitorum interuallo, at fupe.i.ira agmi¬
natim pari fere paffu pmnaiimque cxfiirgur.t. Id
autem quod /patha inuolutum frudus Tufiinet,
non malefcopis compac.au eris : a manubrio fi- Sx9P*'
quidem comprelfo^iquiunciam lato.fcnfim gra¬
cile fce n te .mate ri e cu m ramis perfimili , in fiia fio-
lubili , bacilli (coparum forma , cubit iles& am¬
pliores cxeuntquampluniui^gradatim, cx inter-
uallis modicis, vttotidem.e vimine n aliarum ru- Bacil iy
dimenta mentiantur ; finguli autem bacilli, parte
inferiore ,quar nudacft, quadrati>t: inquam cultro
prxcifi apparent : fuperiik paulo inxqualiter tor¬
queri & crebris tuberculis , quibus frudus adhae-
ret,afpcrari occipiunt.

D idyii figura oblonga mediante calyculo CcC- Daftjh.
fili bacillis adhxtent , cortice externo per matu¬
ritatem fuluo , cui fubcft pulpa pinguis & dulcis:
huic vero fubtenditur membrana alba in tenuia Mem^riU
filamenta diuidua, proxime offi culum goategit n c’
eiufdem, vt videtur, portio, colore emereo, albi-
doautfuluo. Ipfitm o/iiculiiiuob!ongum,inodi)
tenti e , bruchi inftar , modb craffum beneque ha¬
bitum rugolum, altera parte fecundum longitu¬
dinem fulco profundo exaratum, aduerfa parte,
fufpen fa lineola notatum, in cuius medio itrprei-
(us vmbilicus , cui intrinfecusrefpondet antrum
exiguum , conceptaculum germinis albicantis 8c Germen :
mollis. Detrada vkima membrana , fubftantia
apparet rubra vuarum acinis concolor, fuperficia-
lis , nifi quod cx fulco penitus fe infinuatininti-
mamofficuli fcu nuclei fubftanuam albam , du¬
ram vt cornu, atque adeo vere olfeam,marr<iorif-
que fragmenta fradu imitatur : eiufdera duritiam
& colorem , cum duritia At colore cornuum ini-
fiamgerens,faporefubdulci, & laaudinftrenue
adftringente , in cuius vifceribus medulla latet, -MeddU

FLANTARVM.

per totum corpus diffundit > neque pjokxas e*
tendit , neque eodem poficurx modo cun<5jps
porrigit , (ed multifario. Siccati hxc materies po¬
te ft,ciim dolatur & (erratur. Vim genitalem ia
vertice candido tafiquamin capite gerit , in quo
medulla: copia conti netur, quod cerebrum Pau»$

' Sc fructus exe-

»1 HISTORIAE

Flores ^umerofi , tenuibus quibuidam villis j
appenfi hxrent , in magni racemi modum , tacie
crocinis fimiles , fcd multo minores , eoiore
albi.

Ipfa ycv6 vagina, Elate & Spatha prilcis (ca¬
ptoribus di£ta, tiores & fractu um rudimenta pri-

ni'6 claudens, mox hians,diuitias reconditas ofte- &*&*] vocatur: hinc & folii & fructus

dens, quale noshabemus, pedale quiddam eft, unt,quod cacumen fi quis auferat, fterile(ctr<
tres vncias latum,modice comprclIum,(cd m raer \ detur, nec no penitus interiore. Caudice (eu tru-
dio nihilominus protuberans, vtroqUc extremo j co affingit (implici [ licet alicubi etiam bifidus Sc
anguftius, intus cauum, fnbftantia cortico(a,aru- ; inpli
dmaceam diceres -.luce nouo accedente vere, [vti
Marccll. ex eorum relatione qui diu in Aegypto
Sc Syria fuerunt, teftatur.] cum noui in hac-arbo-
refru&us appetunt, tumetinfummo truncoPal-
mc,quaparte folia fimul Sc fruetns nafctintur,ve-
lutin frugibus /picarum vagina : in vtroque

plures partes diuifus affingat vt dicetur poltca]
redo,hrmo cortice (cabro A: veluti i quam mi s ob-
] dudo,hgno ncruofo, vti didum, fine tamen me-
j dulice dilcrimme. Virgee quas emittit foliis vcftiii -
tur harund;rieis , fed multis ex vno pediculo h-
gnofo Sc crafio aculeato que prodeuntibus in
multam longitudinem , angullis , fibi inuicem

Dracunculo feminis corticofum inuolucrmn, te- i cum adhuc noUelia fiant conxrcntibus , color

A.v. mitnrl . ufnilp : A i , 1 K i A'n lrni.,ilc f n t Irr»] Irvc imM r»l- . miiicin I.)

r era primum, mox iignoia materia , quee vfque j fi&alhid‘o,lxuiaus,[culcellos vocant, .quosmfa-
dum flores prodeunt cum latitudine aliquain 16- | eris myfteriis vna cum Olea alTumunt ] v tilia ad
gum procedit • prolatis deinde floribus , &poft ! nexus, Sc ad lenia capitis vmbracula texenda. Ea- Fc:

fkcofhr»

ores racemofo Palmularum fructu arelcit : rcli-
daque in arbore fequenti arno aufertur non ali¬
ter quam putatione inutilia far menta in Vitibus
noftrisper ver auferuntur.

Hanc florum Sc fruduiim , vt ita dicamus

dem poftea explicamur duriora efleda ac vitidio-
re, inflexaque ad latera, aliis cx medio ftipite ftjc-
I crefcentibus. Figura foJiiux plicati, qualis horni- i
I nis Palma, (hocin Palma , humili potius obler- |
t natur , de qua poiica) fed longi (fimis digitis nu- pA

ginam Theophraft. quoque expreffit , inquiens: j mcrosifqucquanquam differentias mulcas fortia- »
maxime propria & peculiaris (tfio-rJ™) cum re- j tur. Quaedam enim etiam explicata nunquam ta-

r n «• - r- - - - ; men inuicem difiunguntur, vt in modo natis aut fA

nafcentfbus Palmis omnibus , & in quodam ge-vJ
: nere peculiari : quadam diuiQuntur, /ed aliqua i

fpedu reliquorum (cminum . tum eorum qux cx
ligno conflat fruduum ( tfS yj-p&av) eft Pal¬
me generatio. Non enim a vetulis , ncc a noucl-
iis [germinibus] frudificat,fcd i rudimentis Sc c:
Inter alios quippe ramos virga[>/p*£f®- :oculu re-
di us diceres, nin Graecum prohiberet] quxfiu

tantum parte, fion ex toto, vt relinquat palma:
mapus latitudinem , praici digitos, vt in humili
| genere apparet : quadam cx toto difiunguntur

pum

'gvamodg

fjHitMS

■^rjcat.

Cum enim fiudeus egeat munimento quo- : longitudinem quatuor cubitorum, & cum fiu
ra ad conferuationem , &cum editi (unt, Sc i virga incuruata vduti in orbem (jurgantur, ( cil¬
io (inodi ramum pidura exhibet ) quod Palma: ra-*
mos vocant. Hispiaecifis vcfligiain caudice fre- ;

cAmcxeunte aliarum arborum frudibus hoc pr«c-
fidium in frondibus comparatur : in Palma vero
quoniam non eft fecundum frondem frudus, ne- . quenti relinquuntur: d (candendum opportunifl
cellcfuitinipfo fimi confirmari atque confidere, , fima: vt pulchie obfemari poteft in cleg.itui.3c

vt non tener , fed v ali diu (culus prodeat in acrem. ■ procera illa qui' in domo aim/damPatriaiMon-

Jccirco intus in cognato atque fibi neccllario [ ly ) (pelii vifitur) alioqui fi derelinquantur, impene-
t.v cvyyivtiX} c/xtla ( quafi gremio primo conceptus \ trabili vallo (candentibus aditum intercludunt ,

tque inchoatus , poftea editus eft/fortafse quia 1 [ vt jn iunioieilla, qua: in horto Cl.D.D.Hiilchc-
frugibtis infpicandis in morem eius fru&ificatio | ri ptofcfloris Regii & Cancell.Med.Yniucr(uatis

peragi debuit. Ergo fi frudificatio haec fimilisel
(picarum fcetificationi : quoniam hic (picarum e-
ditio communis Sc maltisecommuncm quoque cu
illis multis Palme frudus cau/am obtinebit.Quod
fi (oli Palms id contingit, priuata cau (a exqui¬
renda erit.Mirum tamen inter omnes arbores (o-
li Palmiid eucnirc : nam fi quid peculiare cuc-
niatin corigencrum aliquo, id veto iure quodam
admirationem meretur. Quamobrem dekoc am¬
plius cogitandum.

Ceterum Palma, vt idemThebphraft,fu$£ paf-
fimdeferibit, ex earum arborum numero eft, que
'toefcripth femine exeunt eaudu difficilis, perpetua fronde

.trbar/i ex virens, &folainter arbores nullis rarais conftat.

Thetfhr.

3 U& ttU.

prinalida alioqui ad fuftinenda pondera , non
nim fledirur deorfum, vt extera ligna, (ed po nde-
riretinendo furfum incuruatur, macerie tamen
cftleui, tradu faciliacmoIli,quemad. Suber.-fcd
melior Subere , quia lenta e Suber enim fragile
eft: [^piuiTov: non rigidum, vti' Gaza vertit ex /ua
opmionc , nec ad meqtcm Theophrafti.] quamo¬
brem fimulachra nunc ex Palmis fadhtant , /pre-
^Su.bfris twterip , vt incomnmda. Neruos npn

Mun/pcl.con(picitur, animaduerti poteft,^: qui-
bufJam etiam aliis locisN.vbonnx.]Frudtusrace-
i matim vclut cx Milii iubis dependent, prodeun- p,i
i tibus non ex medio cere bro , vnde novella exciit r\
! foliorifm germin i ,fed a latere. Ve ftitur initio ra-
; ccimis tunica conuoluta , fimilitudincm gerens
enfiscuiufdcm lati,(ua vagina inclufi , (antea cx
eodem Theophrnfl. diximus c-~J.il/jj , /patham
appellari. ) ventre quodam medio elatiore, pro-
pi cubital: longitudine flansmrerfoiia.Qua ada-% ^
perta :& hiante ,.inbailb , qua intus latitabat,
in confpeclnmfe dat : acin mare quidem flores
tantum fi ne/fu&u, candidos puluilculo quodam x
refertos : in /m mina autem frtnfliis fine flore. ^

! Nam Palmaru r.V.y-V Vv«r> IT oV ji h. d-A~y /;,

'ciivf tivrcy ya.cvcy, conceptis VClbis tC- i a
ftaturidemThcophraft.

Tradit praeterea pulucrem illum Maris fcemi- y
nxafperfum,camfcecundic:rcmreddcre , neque p/
frudVificareipfas Fceminas,ni(i ipfis Mas adfuerit,
hoceft.iuxraipfasconfitus (ic.

Alpinus ait, Palmx caudicem in rciftumfe zt-‘M
tolkie i yi_gir.ti jpafiuum & amplius nltitudide. ^

I

Caudicis

LIBEI

Caudicfspoftreniampartem , humi proximam,
pondufque totius arboris ftiltinentem , multo
graciliorem debilioremque reliquo caudice ede.
nt,l f Quod <1 ita cibali ter ab eo depingitur arbor,ali-
lor* ter deferibitur. Nam trunci inferiorem partem
crafliorem oftendit eius icon. Melius illud expri-
mirur in vltima Matth. editione. ] Hinc plitres
•Aegyptiorum hoc miraculo du&i, dixere, Palmas
non terra radicibus attrada,(ed aere ex fublimio-
ri arboris parte ali,ac viuere, quod hac etiam con-
iedura fibiipfis perfuadent : quia fi Palmx fubli-
miorpars , [ quam cor ip/i vocant, ] excidatur,
vniuerfam plantam illicb arefccre obferuarunt:
quod non accidit inferiori radicum concifa par-
te.H fic ille. Superna parte prxeifa, arborem emori,
etiam Veteres obferuarunt, vti tradetur. At con¬
cifa radice, nec Aegyptii, neque Alpinus nobis
pcrfuadebunr,fuperiiiuere arborem.

'm CxterumTlieoph.authore,lib.i.c.§. Palmarum

'■* multa funt genera : Primarium autem & quali
^ maximum diferimen cfl, quod alix frugiferx lint,
alix fteriles. Rurfiis fructiferarum, ahx Mares, a-
lixfcEminx. Ac ea quidem inter has differentia
efi, quam jam modo diximus. Mas enim pri¬
mum florem in Spatha [&n <rm$nf Plin.modb

Palmitem vertit, nodo Spatham.] profert. Fce mi¬
na fi udum llico longum. [j; j Siia cta y.apTtov dL^ntua,-
k&v habent vulgata: nos cum Seal, legi nus ’«A3uV
\j.ax&r. quia mas ^eojnv ay%,- tploa : vtmas primum
floreat : tosmina dico edat fruCtuvn line flore. I-
pforum etiam fru&uum differentix plures.

Sed de hoc loco difficultas non leuis oritur in
£ contextu, qui fic habet, oi /4d , o/

xa.KOTrv^jjju : id elt, quidam nucleo carent, quidam
nucleum ferunt mollem. Gaza interpofuic aper¬
tiores diwifloncs , ac italegit : o/ //fyl yip a.7r!)^bxiot ,

C/ J 7TJ?b.V*. lyOVT^d.Kj TlVii O-KXlJ&TTUsl/jUlt , 01 $ yHA.cOLO-

ttj-Jjjju , quam leCtio nem nec Seal, improbat, fe
fecutus effc Dalech. n fenfus fle : alii enim nucleo
i carent, alii nucleum habent : quidam durum , alii
mollcm.Pii .vcib ita legifle videtur : o/yHpyap &*-
•^no-bjj^t , ot fec. vtex infra eiusad-

duCfcis verbis liquet.Prxterea a fe inuiceilffruCtus
diffcmnt:colore quippe alii candidi, alii nigri, alii
lutei : denique non pauciores, quhm in Ficis tra¬
duntur elfe colores, neque pauciora genera. Dif¬
ferunt etiam magnitudine fe figura. Quidam e-
nim rotundi funt iicut Mala >fe eius magnitudi¬
nis vt qua tuor tantum vnica fpica comprehen¬
dant, fucculenti fe odorati : [ ita enim legimus
cum Scaligero. ^ ,dLaJ' «r , pro sVtk q iy

'di-ToJbif, vt in vulgatis legitur , nullo fenfu: ideoqj
Gaza &Dalec.ea tranflliit.] Sunt alii parui Cice¬
rum magnitudine : [ ] Sed &fuc-

1 cis a fe inuicem di (crepant , (ed optimum tam in¬
ter candidos quam nigros genus efle tradunt ,

! quod &cljj xtiiev feu Regium nuncupant: fed rarum
id efle. Fer£ enim in fido horto Batti [ G-lHu : alii
j CJ.Tov : Gaz. C&nyv : Plin. £iyJ>s : alii Ctjxts. Sed pa-
| riim refert, cum nomen iit proprium,nec rei mul-
: tum addacaut demat,] apud Babylonetninueni-
y ti. Eli & aliud genus in Cypro peculiare , cuius
fru&usnonmaturefcit, fed crudus nihilominus
i Valde fuauis dulcifque elt, peculiarem que dnlce-
J dinem habet. Palmx quaedam non fruCtu modo,
i fed & arbore ipfa, tam proceritate quini fecun¬
dum alias formas diftant. Sunt enim quxdam mi¬
nime procerx fe effufx , fed humiles fe adftn&is
' tanus, interim aliis etiam fcecundiores , & in tri¬
matu ftadm feraces , quales plurimx funt in Cy-
's. pro. In Syria fe Aegypto Palmx proueniuntho-
!♦. piinis altitudine, qux quadrimx & quinquennes
Tom. I.

III- 355

fructum edunt.AIiud genus in Cypro nafeitur fo¬
lio exteris ampliore fec. [ de quo nos cap.de Mu- MuJ*-
fi.lib.i. hi ft.no ftrx. ] Eft autem Palma , in genere
i dicendbjfimplici caudice fe vniftirps : [uovodxiyts yn-tp-r
* K) y.ovocpvtr. ] quxdam tamen etiam Difidxf J):i/c7f] Btjida.
exeunt ,vtin Aegypto, ftantque ita bifurcatx, fe
ab ea caudicis parte qua diuiduntur,ftatiira quin¬
que cubitali iuxta fe inuicem alfurgunt. Tradunt
vero plures Crecenfium bifidas efle , qiufdam fe Trifida:
trifidas. In Lapxa vero genus quoddam quin- Thcoph lo-
ccps [ 7HVTtiy.l^AXov : vulgata habent 7xyT*yyJ,?cixov-tc'/scorr'
Gaza quino cerebro vertit,] nafei ferunt. Verifi-
mile itaque in fertilioribus locis eiiifinodi plures
fpecies ac differentias nafei. Aliud genus eft,quod
aiunt plurimum gigni in Aethiopia, Cycas \_y-Uag.

Cyce Gaza. ] vocant , fruticofum , nec vnoaflur-^**"4
gens caudice, fed multiplici, & interdum quali
ex multis compofito : virgas fundere non lon¬
gas, fed cubitales tantum, Teui tamen coma cacu¬
mini annexa : folio lato , fe quafi ex duobus mi¬
nutis coalito , forma & afpc&u pulchro : fru&u
quoque figura, magnitudine,atqucfapore diuer-
fo, quippe exteris rotundiori , maiori , guftu fua-
uiori ,fed minus dulci. Triennio hoc genus fru¬
dum maturat, vt frudum veterem habeat , nouo
ubnafcente. Panes quoque ex his conficiunt. v*nes ex
Qux veio ex Palmis Cliamxrriphes appellantur,
aliud genus efl: , quafi xquiuoce didusn , de quo
cap.lcq.Hjclenus de diffiremiis Palmarum a Theopb. ’ ;//I tJ*
prop fitis.

Strabo Georg.lib.17. pauca quxdam genera re- Palm* ge~
fert,his verbis. Cum in tota Aegypto Palma fle- n:eru Srr-Cm
r.Iis fit, vc;l frudum afferat non cfculentum , ta- bonl'
men in locis Alcxandrix proximis Thebaica Pal- 7 -f,cytljc*
ma optima eft: quare admiratione dignum efl, t
quomodo qui eandem plagam habitant , quam
Iudxi fe finitimi qui circa Deltam funt fe Alexan¬
driani, tantum ab illa differant, qux vitra aliam
Palmam etiam Caryotam gignit , non multo me- Caryotai
licrem quam Babylonia. InThebaide, &inlu~
dxa duplex elt Palma, Caryota fcilicet atque reli- C*~-
qua. Ac Thebaica quidem quanquam durior fit, r^ota'
guftatu tamen fuauior. Efl: etiam infula quxdam
qux Palmam optimam fert , fe prouentum maxi¬
mum Principibus pendit. Extremi quoque Ae¬
thiopes Poma alia non habent prxter Palmulas, PalmuUl
atque eas perpaucas in hortis regiis. Notandum
vero quod Strabo dicit , Palmam in tota Aegy¬
pto fterilem efle. Aliter tradit Theoph. Aegyptias Stra^» rb.
Palmas quadrimas aut magna ex parte qutnquen-
nes frudificare : fe mox fubiicit Aegypti^ fiudus
recen tes omnes confumi. Sed quid Plinius? ni¬
mirum vt mox dicetur , frugiferam is nufquami
elfe ait,nifi in regione feruida. At quotus qoifque
efl, qui Aegyptum ooninterferuidarumprimas
reccnfeat?

Palmarum plantam Cephaloncm vocari Palla- Cephalo
dius author elt. Palladio'*

Sed inprimis Plinius etiam confidendus, qui
de Palmarum natura ac differentiis quamdiligen- p‘ll™arum
ti fllm e' tradidiffie videtur , in hunc modum lib.ij. ^toco^hn*
c.4.. Iudxa inclyta eft vel magis Palmis : quarum
natura nunc dicetur. Sunt quidem & in Europa,
vulgo que Italia, fed fteriles. Ferunt in maritimis steriles:
Hifpanix fiudum,verumimmitem:dulcem in A-
fnca,fed ftatimeuanefcentem. Contriiin Oriente
exhis vina, gentiumque aliquibuspanis : pluri-
mis vero etiam quadrupedum cibus. Quamob- * mi '
rem iure dicentur externx. Nulla eft m Italia focus*
fponte genita, nec in alia parte terrarum , nifiin
calida: frugifera vero nufquam , nili in feruida.

Genera earum plu.ra : fe prim^i fruticem non ex- F rHticofi\

_ Gg 3

554. HISTORIAE P LANT ARVM.

c orttcaftt.

vl»*-

M**

Xu/ntn/t.

V linit tum

rt. .u qtuim
ftp?mnx
fruttifcrd.
Ofitculi dc-
Jcrtptio.

V liH.re*

f>reh

Languide

dulces.

D/duljt.

Yamtnxm

Mifrufti-
ficare fine

cedcrtiarfterilernTiunc , aliubi & ipfum fertilem,
brcuique ramorum orbe foliofum. Tcdfcorii vi¬
cem hic parietibus plenfque in loris piiftat con¬
tra alpcrgines. Procerioribus lylu» arbore ex ip-
fa,foirorum aculeo fruticante circa totas pedti-
natim, quas fyluelhcs intelligi necelfe eft. Incerta
tamen libidine etiam mitioribus fe mifcent. Reli¬
qua teretes atque procera: , denfis gradatifquc
conicum pollicibus , vt orbibus , faciles fe ad
fcandcndumOricntis populis pribcnt,vtilem fi-
bi arborifque induuiis [ arboremque induitis.
CH.] circulurn mira pernicitate tum homine fu-
beunte. Coma omnis in cacumine : & pomum
eft, non inter folia , vt in citeris,led fuis [luos al.]
inter ramos palmitibus racemofum , vtraque na¬
tura vux atque pomi. Folia cultrato mucrone, la
teribus in fele bifidatis , bellas primum demon-
ftrauere gemmas : [Ieg. bullas cum primum de-
monftrauere gemmeas Dal.Aln,nouellasdcmon-
ftrauere gemmas: qua: le&io ex Theophraft.pro
batur.] r.unc ad funes vicil umque nexus & capi¬
tum leuia vmbracula finduntur. Arboribus, imb
'potius omnibus quae terra gignit, herbifq-, etiam,
vtrumque fexum cfie diligent fiimi natura: tra¬
dunt, Quod in plenum fatis fit dixi (Te ho< in lo¬
co. Nullis tamen arboribus mar.ifeftius. Mas in
Palmite floret, fermina citra florem g. rminat an-
tumlpinx (fpicx : vet.) modo. Vtrdqne autem
prima nafeiturpomi Cua : pnftea lignum intus,
hoc eft. femen cius. [Nota Plinio tam marem,
quam fceminam frugiferam , contra Theophra
flum. Vocat autem lignum , quod alibi Gncos
imitatus olleum dixit.] Argumentum , quod par-
ua: fine hocreperiunturin eodem Palmite. Elt
aurem oblongum , non ,vt Oliuis, orbiculatum.
Praeterea cilum , ^ dorfo pului nata filfura, & in
aluo media plerifque vmbilicatum,vnde priwiihn
fpargitur radix. Multis candidifquelignum hoc a
carnibus dilcernitur tunicis , alis corpori ad bi¬
remibus: laxeqnediftans,tancfim cacumini filo
adhxret. Caro maturelcit anno. Qu>burdam ta¬
men in locissvtin Cypro, quanquam ad maturita¬
tem non perueniat , grato lapore dulcis eft: & fo¬
lium ibi latius, frulhilque reliquis rotundior:[for-
teiniucundior ] ncc vtdeuoretur corpus , verum
vt expuatur, lucco modo exprclfo.( Hxc \ Theo-
phraft. de duobus generibus di&a, male in vnum
confunduntur.)Etm Arabia languide dulces tra¬
duntur cfle Palma: -.quanquam Iuba apudSceni-
tas Arabas praefert omnibus faporibus , quam vo¬
cant Dabulan. [ Dablan M.&CH. ] Caeterdm
non fine maribus gignere fceminasfponte edito
nemore confirmant: circaque fingulos plurcs nu¬
tare in eum pronas blandioribus comis. [ Idem
prolixius Florentinusin Georgicis] Illum erectis
hifpidum , afflatu visuque ipfo , & puluere etiam
reliquas maritare.f illis maritari. D. ] Huius arbo¬
re excila viduapoft fterilelcere foeminas. Adeo-
que eft veneris intelle&us, vt coitus etiam exco¬
gitatus fit ab homine, cx maribus flore aclanugi-
ne , interim vero tantum puluere inlperfo fccrni-
nis. Idem & Theophraft.lcribit, & modum Ipecia-
Iius docet , quem infri trademus in Cultura
eius.

Porro quodPhn.ait, non fine maribus gigne¬
re fceminas ,id prxtcrTheophraft. etiam alii tc-
ftantur. Guiland. in Aegypto & Oricnt. oblerua-
uit. Item Fontanus, vt dicetur poftea.

Pergit Plini as.Quidam in Syria & Aegypto in
binasdruidunt fe truncos : in Creta &in "ternos:
quaedam & in quinos. In Cypro verb, Syria, Ae¬
gypto , quadrima; Aix, a li* quinquennes, altitu¬

dine hominis , nullo intus Pomi ligno , quamdiu
funtnoucllijob idfpadonum accepto nomine- tyy
Genera eorum multa. Sterilibus ad materias, opo-
rumque lautiora vtitur Aflyria , ik tota Pcrfis.
Sunt iSccxdux Palmarum quoque fylux , germi¬
nantes rurfus ac radice fuccifx. Dulcis medulla ea- Pi
rumin cacumine , quod cerebrum appellant, ex- r*
emptaque viuunt, quod non alii. Vocantur au- Gi
temChamcropes. Frudtiferarum aliis breu us li-
gnumin pomo, aliis longius : his mollius, illis du- ^
i rus : quibuldam ofleum Lunatumquc, [limatum-
queCH.] dente contra falcinantes religione po-
itum. Aliud pluribus veftitum paucionbufqi tu- ^
nicis, aliud crafli -ribus tenuioribulue. Ita fiunt
undequinquaginta genera, fi quis omnium per- J
fequi velit nomina, etiam barbara,vinorumque ex ^
iis dffferemias. Clanffimas omnium, quas Regias ^1
ippellauere ab honore, quoniam regibus tantum i
Perfidis feruabatur, Babylone naex vno in horto |

■iff-jii. Ita enim vocant fpadones : qui apud cos I
etiam regnauere. Hortus ille nunquam mfi domi- I
antis in aula fuit. At in meridiano orbe prxei- I
puam obtinent nobilitatem Syagri, proximamq-,

' i jgandes. ( Magarilides alii. Ex brcues,candi-
ix,rotundx. acinis, quam balanis firnihores.Qua- I

re & nomen b margaritis accepere. Vna earum ar- J

h.n in Chora cllc traditur,vna & Syagrorum.Mi-
i timque de ea accepimus, cum pheemee auc,qux **
putatur ex huius Palma: argumento nomen acce-
pilTc* , emori ac rcnalciex fc-ipla :eratque cum hec
nroderem fertilis. Ipfum pomum grande,
durum , horridum , & a citeris generibus diftans
lapore ferino , quem ferme in apris nouimus:cui-
dentiflimequeinde c.uila nominis. Quarta auto-
ritas Sandalidum , ii limilitudine appellatarum, s
Iam in Aethiopia: tine quinque earum nec plurcs !
arbores tradunt, non raritate magis quiim fuaui-
tate mirabiles. Ab bis Caryota: maxime celebran- c[
tur ,&cibo quidem, fcd Sc fucco vberiim.x. Ex
quibus prxcipii3 vina Orienti, ( E Chydcis matu- ^
ns fieri llribit idem Plin. alibi vt & Diolcor.) ini- ^
qua capiti , vndePomo nomen ( nempe arn'? *J.-
?&.) Sed vt copia ibi atque fertilitas, ita nobilitas L
in Iudqa, nec in tota , led Hierichunte trntime.
Quanquam laudatx & Archelaide , & Phalclide
atque Liuiade, gentis ciuldem conuallibus. Dos a
his pric;pua lucco pingui lacientibus , quodam- /
que vini lapore , ut in meile prcdulci.Siccioiesm 1
hoc genere Nicolai , led amplitudinis pricipuac, (
quaterni cubitorum longitudinem efficiunt. Mi- f
nus Ipeciofi, led lapore Caryotarum lorores di- ^
<fii, proximam luauicatera habent, non Limen
eandem- Tertium ex his genas Pateton,[ Pate- f
te CH. alibi ait fieri & e Palmis, quo Partbi Scin¬
di vtuntur, Sc Orienstotus,maturarumquas vo-
cantChydias modio in aqua: congiis tribus ma- p |
cerato exprelsoque ] nimio liquore abundat : ru- A
pitque fe pomi ipfius,etiam in fua matre , ebrie- •
tas, caleatis fimilis. Suumgcnuse ficciore turba ;
d.idlylis , prilonga gracd.tate curuatis interim. L
‘ Nam quos cx his honori Deorum dicamus , j
; Chydcos ( viles, exigui pretii D.) appelLuit Iu- c-
J dia , Gens contumelia Sturninum infigms. In totum *

, arentes Thebaides [ fic didi i Thebis Aegypti. ”

1 Papinio in fyluis Thebaicx. Cbart&}Tbebaic£ueJ T
Cunctue. Rhod. 1 atque Arabici, macrbque cor- a
pore exiles , & afliduo vapore torrentes , cruflam
uerius,qtiam cutem obducunt. In ipla quidem
Aethiopia fiiatur,[tanta eft ficcitas ] & farini mo- P-
do fpi (faturi n panem. Gignitur autem in frutice
ramis cubitalibus , folio latiore, pomo rotundo,
fe d mv^re/iu^m Mafisamphtudine, triennio ma-

turefeunt

LIBER III-

■ sbitides
■ulit .*>

btit.

tgema-

lyli

'.ilet.

j:ob a.
illufl.
\iJtU?

1 P hoc.
*Ut~

j tnos.

»xrum

Ur,i.

turefcunt : femperqtle frutici pomuraeft, fubna-
(centcalio. Thebaidis firu&us exremplbin cados
conditur, cum fui ardoris anima : ni ita fiat cele¬
riter expirat: [ ita fit vt celeriter expiret cH.]mar-
cefcitque non rctoftus furnis. Ex reliquo genere
Plebcix videntur. Syri & Iuba tragemata appel¬
lant. Nam in aliquaparte Phccnices, Cilicixque,
populari etiam nomine a nobis appellantur Ba¬
lani. Eorum quoque pluragenera. Differunt fi¬
gura rotunditatis aut proceritatis. Differunt &
colore, nigriores, ac rubentes. Nec pauciores Fici
[ quAm Fico Theoph. ] traduntur colores. Maxi¬
me tamen placent candidi. Diftant & magnitudi¬
ne. Quidam funt non ampliores Faba [Cicere
Theoph.] Seruantur hi demum , qui nafcuntur in
falfis atque (abulofis , vtinludxa, & Cyrenaica
Africa. Non item in Aegypto, Cypro, Syria, &Se-
leucia Aflirix. Qnamolarem fues & reliqua ani-
maliaex his (aginantur. Vitiati aut vetufti pomi
fignum eft, decidi ife candidam verrucam qux ra
cerno adhxferit.Eft !k Palma in Aegypto,qu^ vo¬
catur A liplos, viridis, odore Mali cotonei, nullo
intus ligno. Colligitur autem paulo antequau
incipiat maturefeere. Quod relinquitur [Quod
(I relinquatur, m .& ch. ] Phcenicobalanus voca¬
tur, Sc nigrefeit, vcfcentefque inebriat. Cxterdm
Palmula, Aegyptia qux Plinio hoc loco
didta, medio fux maturitatis tempore
potus fcu potio vocatur Diofcoridi. A’'cD-f®- di-
<fta , quoniam humore multo plcn.»non aliter li
tim minuit ,quam (i bibatur aqua, nec caput ten-
tat,ac maturirate perco<fta,<i puniceo , fiue Phcc
niceo colore Phoenicobalanus dicitur.ac fic caput
grauat, vt, quod ait Solinus,fenfus intercipiatur,
grelfus prxp.ediatur, li gua retardetur, obfcfltfq;
mentis 6c corporis oftichs,imicetur vitium ebrie¬
tatis.

Quod verb Plin.de Palma adipfb tradit, id Dio-
fcor.de Palmulis refert , vcrftm non ait,os fine li¬
gnum intus nullum ede. At Theoph. quoque fpe-
ciem agnofcit.qux nullum intus habeat os , a’yni-
pbjj& di&a eidem & Actio , qui id fieri feribit &
natura 8i arte , (cd quxnam ea fitars , non expli¬
cat.

Phn. quoque alibi ait Palmam qux fertMyro-
balanum , probatidimam in Aegypto , olfxnon
habere reliquarum modo inbalams,quod Dalec.
it.iexponit-Colligi virides & immaturas balanos,
pomo carne fua tantftm obtedfto , nondum geni,
to intus nucleo : ex lib.ia.cap.zi. vtipfcmet citat.
Aft fane Plinii verba aliter fonant. Ait enim, nul¬
lo intus ligno , & colligi paulo ante quam inci¬
piant maturefeere : quanquam lib.t;. cap.4.dicat
Palmx mari Scfceminx nafei Pomi carnem : po-
ftea lignum intus, hoc eft, femen eius : Ex quibus
tamen verbis nunquam extorquebit Dalec.quod
intendit. Reprehendit vero Plinium , eum maie
1 < g n. u m v o c a r e i n q u i e n s , c u m fi t o (Ii c u l u m , q u .1 fi
lpfe velit docerePlinium, puri (limum Scriptorem,
Latine loqui. Certum quidem a Grxcis,vt Theo-
phraft.S: aliis os vocari , vt & fupra monuimus :
quanquam fi remipfam infpiciamus , xque ad li-
gneam naturam, &force etiam magis, quam ad
offeam accedere videbuntur.

Porro ipfe quoque Plin.apcrtis verbis lib.15.C-
2S. feribit, cuidam Palmarum generi nec intus,
nec extra elfe lignum. Item carne Palmas place-
rc,crufta Thebaicas,(ucco Caryotas.

Diofc.author eft Palmam in Aegypto gigni. Ex
eaverofruiftum in medio Autumni vigore colli¬
gi , Arabicx Myrobalano fimilem , qux Poma
[rmuc/.] dicatur , colore viridi , Mali cotonei odo-
Tom. L

555

| rem referente. Quod(idimittatur,vtmatuce(cac

icEnicobalanum fieri. Idem memi- vbxnicaba-

mc, & & nucleos Aegyptiarum, atque ex Uni*s
humilibus Palmis [ k ^ ^.u.eu^.<potnmA cx te-
1 ris in vfu medico prxfert. Item^o/x/|,inquir,id eft Thebaica.

. * alma> quam nonnulli Ixhhb aut emtoiy [ Elate n Aegypti*.
aut fpatham] appellant, inuolucrum eft Palma- hu-
rurn [ towxw] adhuc florentium. Opnma habetur ™lii}
odorata, adftringens,p0nderofa,prxcliifa, inter- uTl*
na parte pinguis. Sed &jfru<5tiis qui fubea conti- v alma E-
netur Elate appellatur , k nonnullis Boralliis. l,tre
[ Et medulla caudicis , iyxjpjhy 7 «>/,,,« st+th* de~

vocatur.Idem & alibi Palmx Chydn?x fiue Sufa-
nex meminit. Diligentibus vero confiderandum ftm
relinquimus, an Palmx Spatha Iit odorata, vcait palma
Dio (e. Chydnxa

Palmulas porro Thebaicas , fune qui putarint^^'
Oflicinarum dleTamanndos, quos ab acido fa-
p *re nonnulli o^vzor/ty.ai vocant , verum omnino
differunt a Palmis & Da£tyhs , Thebaicx autem
cuera genuinis Palmarum generibus accenfen-
ix videntur : nam, vel Scrabone tefte , omnium
enlenturoptimxac fuauiflimx, & inter eas ma-
:ne qux Caryotx dicuntur,vti prius dictum, cui
tiam confentit Plin.

Prxterea Palmx fructus Pomis accenfentur, T*marini
quoddeTaaianndis n .mo nature ftirpium gna- dos nonef.
rusfaoledixenc , cu us frudtus potius inter (il \-hdeval~
quas referendus. Do&; (Iimus Saracenus m no-
tis fi:is ad Diofc.pvo legendum fu (pica- Cq1J t ^ua

tiir,feruata Analogia,£t7rD T~7j{7nucu : quamuis et¬
iam Tfeua. pro poculo v potioneinterdu m , fed ^41*
rarius vfiirpetur. Quod li yrnua. , quali Pomum $nde.
Latinorum , dictum quis velu quilemcumque
leu Palmx fruetum, quod, vti di«Stum,(itde
cenfu Pomorum generaliter didlorum pofTir.

Cxtcrum 'aer/Jt&uuct iftud , quod (eu p ericalli-

<rA§jjj appellat Di- fc. nominat Padus xj1 Jb!q>pa.- n,u
t* Kaf7ra cM.<pvo/rfp*> hoc eft, op.e rimen-
tu .1 fructum enafeentem ambiens. Galenus vero
to oinys^pupltauct fwtyQ- , quo loCO etfl iiuct depra- m.i.
u at e legitur. Archigenes apud Gal.i.xproTZLfjean- G*le»il0.
dem <n$ivtov appellat , quam quidem vocem ob- cuscorr-
(curius exponit Hefych-us , to' tV’ uxpep rtptp/nnu C on,on*
$hoiaJ\r 'frjeoyfyw , quodinfumma Palma cortico-
(umenalci cur.

Apud Diofc. ixirm nomine , non tantum eiuf- E^te ^e~
modi tegumentum , Palmx corticem Plin. &Co-
lumellx diftum , fignificari ,fcdfru£tum qiioque tex
ipfum eo cortice inclufum, ex ipfifinet Diofc. ver- frattus,
bis liquet.

Aliaab his diuerfafignificatione sAct-n»- vocem
vfurpauit Gal.Ioco citato ,duniTo' cotoaoV ln@xa.syy.ci
t«"?o/:7x©- , Palmx tenuium germen efTc voluit. paJ^

Cum eo fen (it idem Hefychius,5A«tT^;,explicanSj
^oiyih^tIuj 'TsfarluiiK^vjiv. Placuit hxc obiter ex
Cornar.Sc aliorum Obferuat.an notare, vtintclli- Differt e-
gantfludiofi Ixarrlxu Galeni \ Diofc. Elate diuer -l*teG*l*b
famefle. *u,c D"t:

Et quoniam in vocum explicationem incidi¬
mus , placet & hxc adiicere. Palma vitalem vim
non in radicibus dcfolfam , vt exterx (tirpes ha¬
bet, fed in fummo trunci vertice, [ vtex prxee-
dentibus liquet] quafi cor , fi tam in ramorum
medio, a quibus circumquaque ft-patur ceuprin-
ceps a fuis fatellitibus. Eam partem s 'yy.afJl:v &?(-
uvm vocat Diofc. caudrcis quafi corculum feu me¬
dullam, quam ouvavi.y.Q^frheopht.Krffla.v^y.yTpcLYf Qor~
feu yvtxw appellare confueuit. Idem (peciatim et¬
iam lib.2.hift.c,S. Strabo lib.15.Plutarch.1n lib.de
tu.fan. Philoflratus lij?>i. de vita Apollonii iyy.t-
Gg 4

HISTORIA PLANTA RVM>

C rph.ilon

P.tlm*

ioryphe-

Jeuium.

Humdes

Palm*.

Cerebrum.

'EsfttucVs.

iD.tl.mt-

XT ieeUi
Paljr.nl*.

vulgus •. Cephalonem: qua di- I
dlionc etiam Palladias vtiturfed toto opere tan- |
tum femel , Plin. idem & medullam &c cerebrum !
dixit , quod Diofcor. Satie hicetiam idc

quod reliqui Grxci fulicet, & Latini fenftlTe cen-
fchduseft , quatenus cerebrum a Veterum ple¬
ri (que tyMf Sc V>«tp©- quoque dicitur, quemad¬
modum ex Lycophrone & Plutarchi Sympofiacis
annotauit Euftachiusin noua Iliadis rhapfodia.

Falluntur tamen , inquit Saracenus, qui in
Palma lyyJ.-.Jhv r TTfsv.yw cum lyy.izd.xo idem effie
cenfent-.quamuis ipfe lyrn-axo fuum etiam £y>&?-
J)w eflenon negauerim. Gil. fiquidemi.de alim.
fac. <p'J:t-/.Q- Tj s.lqtLKw vulgo appellari ait, W zo-
%vfb2 z-.ivuQ-, Palma: videlicet turionem (eu fum-
mitatem,quam etiam citra famem 6 nonnullis efi-
tapi ibidem commemorat. Idem <j_. fimpl.Ej.icsW-
Ac;' interpretatur, t l c. -vto.tvv (/.leiov r ifoiYiz©- , fum-
ma i } artem Palme.Lib.ver6 deattcn.vid.rat.tc-
nerumg. rmen,quod e fiimma ipfa planta produ¬
citur. i Plin. humilium Palmarum [ quas ipfe
Cbamxropas , Theophrait. x&ueuj>p/ftif Diofcor.
Xay.a/':/; ;>• vocatjdulcem aitelle medullam in ca¬
cumine, quod cerebrum appellant. Xenoph.l.

I. CVct&ATiaif. c;'7tt»r0et i; 7:y lyy.tQcLKov t <p:iv/ZOf Tpu-

•75 y - u rptf.7 :cotvj. &c. Nicancf.in Georg. Apud

Athen. lib. 2.. Suo X; toiviy.®- TMfttzvdfctf Inxo-rTov-if
ep v.lja A - z r.iiat yloif otV^a <rc/ sftrutL 1 qux fpeciali lis
tr ‘dentur in viribus. In lib. de ftirpibus falso A-
rifloteli tributis fcnbitur Eunuchos appellari
quoddam genus Palmulx,quod alii Enorchos vo¬
cent, quali teflicularcs aut fpadonias. Sic autem
ait : £c.7 iyjcj cv . X67 , ufTivcf 'eLwxytf y&?jsoTt , 01 «A: arrv-
pri v. f,vt citat Athen. apud quem ita redditur ^
Dal. > Palmarum nonnullas tanquam te-

fbbus carentes, Avl-yt? , vocant quidam , '£r*x Kf
calhatas, alii J.umpbJj&s nucleorum expertes : an-
flotatque Ariftotelem his verbis intelligere Pal¬
mulam Adipfon Plin. &te) twuo. Diofc.cui lignum
ideo nullum intus cfTe putat Dalechamp. quia vi¬
ridis !k immaturusdecerpatur , priufquam geni¬
tus lit nucleus. Palmulis enim (addit) prima na-
fciturPomi caro,polbealignum intus, hocefl, fe¬
men eius Argumentum qubd parux line hoc
xeperianturift eodem Palmite. Sed hanc Dale-
champ. opinionem iam antea reiecimus, dtximuf
que diftinCtam pcculiaremquc elTe fpeciem

a.rrjpbjjay.

Etfi vero vox dvopxysy , quam idem pro tvcpxav
[fic enim legendum apud Athen. non lyo^my , vt
invulgatis corrupte habetur } reponit, apprime
competat rei, eam tamen apud nullum probatum
autorem haCtenus legimus,nec Budxus,Tufanus,
& Conftantinus in probatiffimo fuo Lexico de
ea quicquam tradunt. At wpx* pr;ctcr Athen. e-
tiam, Ariftoph. meminit fed contraria lignifica-
tione , nempe pro mare, feu tefticulatouVop^-K re-
ro Cyrillus pro eo quod vnicamtciUcuium ha¬
bet.

Pergit At bimus. Hellanicus , in fuo ad Ammo-
nem afcenfu, fi germanum it verum id opus illius
eft,ac Phormus Comicusin Atalantis , < plumas
Palmi frudum vocarunt. De Palmulis quas Ni-
colaos vocant, &qux aduelmnturi Syria , hoc
tantum vobis poflum dicere, ab Augufto impera-
torehoc nomen inditum fuifle, qui admodum ci¬
bo eo delectaretur , qubd Nicolaus Damafcenus
eius amicus Palmulas fxpius illas ad ip futn mitte¬
ret. Fuit quidem is Nicolaus Peripateticus, & hi-
floriam luculentam condidit. Hac ille. Plutar-
chus quoque fcripfit Auguftum a Nicolao Philo¬
sopho maximas pulchernmalque Ph^pjcobala-

nos flue palmulas, Nicolaos>appeilafTe. Earundc
quoque Paulus lib. 7. meminitmepith emate vel
cataplalmate ex vinaceis , vbi to/vuas yiKoxdvr
coniicere iubet : Hatum palmularum autem ex
Plinio meminimus, apud quem diuerfale&io c5-
fideranda: Hermolaus enim feribie Nicolai liccio-
res, amplitudinis vafis , & qua: cubitorum qua¬
ternorum longitudinem compleant : melius
tamen nobis placet,leClio vulgata , qu&m fuprd
po fui mus. Valli fanc elfent amplitudinis fru-
diis,fi ita lcgeretur,vt legit Hermolans.quinimo,
magnitudo etia non parua ell , fecundum le&io-
nem vulgatam Plinii , quam meo iudicio non te-
nuilTcnt Plutarchus,& Athenms. Paulus etiam
tot non pnferiberet in fuo epithemate, nos vero
fufpicamur aqud Plinium legendum amplitudinis
prxcipux quaternorum digitorum longitudinem
efficiunt. Non funt etiam Nuces Indica:, vt vide¬
tur Cxfalpinoex Xenophonte. Meminit prq-
terea Athenxus magnitudine 5c pulchritudine
admirabilium , EleClro fimilium : de quibus in-
frainter vires. Melanippides Milefius in Danaidi¬
bus , vt legimus apud eundem Athenxuni , «£>»«
«/'«,* q>oiyr/.a( celebrat , Phcenicemque vocat non
Palmam arborem , fed fruCtum illius , quem inter
Syria: infignes opes rccenlec.

Paufanix in Arcadicis , feu hb.8. Antiquiffima
Palma Deli di Cia. Machltt3 vt' legimus apud Serap.
Arabibus Palmam denotat: Cyfiliones funt fummi-
tates: cortex cacuminis c&Lafri & Kafri : fruCtus
immatarus ellB^tiDiofcoridis. Palmx fruClus
fimilis eflgrano , [Myrobalano Diofcor.] quod
exArabia adfertur.Cum cfl viridis diciturBetonia
[PomaDiofc.]& efl Balach.Quum fit baffa [matu-
refcitjnominatur Panchiotoma,i.phcenicobalan9
Diofc.] & Bajfar (recentes Diofc. ) magis aflringit,
qu^m Cbesb. ( ficci) &c. Cedtimaftimas ell nucleus
feu os DaCtyli &c. (nuclei ex Aegypto cx humi¬
libus Palmis. Diofcor.) Idem & Caryotidum ap¬
pellatarum , & Thebaicarum meminit. Eidem
mox cortex Cafri dicitur. Autore Ahamet apud
eundem, C yfiho elf Palmx internum cor album.
Item ali bi : Rorab, id efl ,DaCtyli. Aben Mefua-
io tefle,mchoresfuntRy;-<if»Zuccharini , & llab/t-
rad 3c Hayr^n.

Abohanifa autore ILijron efl fpccies DaClylo-
rum, colore citrino Cc rubeo. Yhnya vero dicit,
Hayron elle meliorem fpcciem Rorab. Sequuntur
glauci , qui non funt nigri. Rafi , Rorab. Hac Se¬
rapio. In noflro Rafi fiue Raza lib. 3-. cap. 20. clt-
ftinguuncurDaClyli a Ritab ( ita enim feribitur,
non Rorab) dumait:Rotab miniis calidi funt quam
DaCtyli.

Luminare maius; DaClyli inquit, iuxta Matth.
Syluaticum& fccundu Simeoncm Ianuenfem 6^
Serapionem dicuntur Rotab. Sed Rafis in j.Alma-
foris,cap. de virtutibus fruCluum dicit Rotab mi¬
niis calidos Da Cly lis. Ergo Rotab non funt Da¬
Clyli. Cheiron funtdenominati aloco , vel Hay¬
ron , vtaireritMatthiol. Syluaticus. Verum vt
hoc obiter dicamus , non videtur adeo fimplicicer
concludere ratiocinatio Luminaris maioris. Po-
tefl enim Rorab fpccies quedam eflc DaClylorum,
nude & fimpliciter diCtorum , de quo tamen ni¬
hil certi alferere pofTumus, Perquirant peritio-
res.

Aduerfaria volunt in Mefue legendum effe
DaClyli Kcynn , aChayro oppido , vt habet vetus
codex. Icfeo Syluium raalelegiffie Cyrrun , quod
fiiluwm vertit.

Sed emerfi tandem ex Barbaris iflis voculis,
Recentiprum Herbariorum quorundam de Pai-

Scdu lj
■hm\

C*f,\

Cheirt 1

HrfjrJ

Ll^ER

AU, placita deinceps inaudiamus , inter quos ferd
ty**' primuS Elcrmol.pancos Palmx ramos tribuit [io-
1 tjuitir autem de Palma vulgaci/Ilma , quxdadty-
hs fc rt , quamque depidtam dedimus ] im^ro-
pn^nnnirum virgas ramosappeIlan?,qux tamen
plurimx funt. Aut fi alicubi in ramos brachia¬
tam vidit , cur locum non declarat '? Bifidas^ tri¬
fidas, luicnb etiam quincipcdcs fupra diximus ex
■ U Tlieoph. Meduliam omnem Palma- denegat idem
Hcrm.aquaMyrobalanum cognominatam toto
i: genere diflindtam ait. Palmulas £ mari Plenes , e

' * tcemina Balanos appellari , ex Iulio Polluce tradit,
qui luoiplic ab Herodoto. Phoenix non modo
Paimajn , fed tk herbam denotat , de qua inter
jiioca herbas. Itcru miificum mhrumentum^b^nuen-
torc ita di&uin , liue vt aliis placet , quia primum
ex Dcliaua palma, cubiti eius facti fuerunt. Ipfos
i?"1- Palmarum cum fru&u termites, ii.ua StSp/uhces
i Grxci pixfcrtim Dorici appellant, a quo Sc color

equino generi fpadjx aut fpudiceus Sc phccni-
]*/- CCUS, hoc cft, Palmeus: y ude vulgb quoque bairn:
j alioqiu phceniccus proprie is eit , qui vermiculus

& paniceus vocatur ab Eufebiofme Hieronymo
in Chroaicis, nomen habens il Phccmce illo qui
dii lueras inuenerit. Caryotidum, fiue Caryota-
tU rum Hermol. cria gen era tradit : Nicolai fi cciorcs,
f amplitudinis vafii* , vc qux cubitorum quater-
fuh» longitudinem compleant : de quibus paulb
ante ex Athenxo. Alterum genus miniis fpccio-
| (±y fed fapore Caryotarum proximo forores, rn-

de nomen. Tectium genus nimio liquore madi¬
dum, rmupentefe pomo in patente ipfa quoqnc
calcato funde : ob id Paccton appellatum. Cbamtt-
zxhni&c m apud Diofc.Pumilaminterpretatur,&
Lr/_ ‘t Theophr.appellaU, lloccft,abic&a
: & repente humi Palma, diflinguit.

.« Porro quod in .-f.gypto natas P.dmuias Ar.ibi-
lo- crsMyrobalani<coinpanu:tDio!corid.figura aut
quantitate fimilituainem hanc inteiligendam
cchfet Marcellus ; nam [ inquit] quod ad odo¬
rem Sc vfuni pertinet, nulla erat fimilitudo : odo¬
ratus eniru Arabicus Myrobalanus, Sc vnguent is
quondam tantum natus , vt cundh. alia qua in
felici Sc odorum feraci Arabia nafccbantut , & vt
videre licet, adhuc rutfcuntur : Acgypcix ve;h, o-
irmcfquc alix Palmulx in cibis Sc in Medicina
i qitotidianm» habent vfuai > inclinat animus ta¬
men, facilcqucpcrfuadeorcongeneres plantas &
fra&usellc,duierfifque regionibus natos, diucr-
fa bonitate diucrfoshabuifle vfus : Sc quoniam
in Arabia nata: ob odoris bonitatem ad vnguenta
exprimerentur Myrobalam fadto ex vnguento &
glande nomine appellata* fuiflc: exteras verb o-
mftes cx aliis notis laudes & nomina inuemlTe.
Indicatqucid Plin.quiin lib.xii. antequam ab o-
doratis in Arabia difecderet , poftCafiam , Cin¬
namomum aliaquc multa, dc Myrobalano egit,
flacimquc illiconiunxit ,qubd ad Aegyptias pal-
mulas & Phoenicobalanos pertineret : quafi na-
mn talium non generis inter Myrobalanos Sc Aegy-
My- ptias palmulas diferimen fit.

Cordus Hermolaum reprehendit & magni cr-
roris infimulafc, qubd Nicolaos palmulas feribit
quaterndm cubitorum habere longitudinem,

■l. cfim Plinius dicat , earum quaternas cubiti lon¬
gitudinem habere. Auxit itaque Barbarus decies
& fexies carum menfuram. Cordus ipfe mulca
ponere videtur in fua Palmx deferiptione , qux
svtt' pertinent ad Palmam.fiue nucem Indicam. Ncqi |
intelligimus deferiptionem Elates emfdem : nam ,
necfquammatim compa6Ulem,necpi,ngUGin,ncc l
•doratam obferuauimuis * \

or »)

rts Palm*
'ec/es .

m 3571

I Tragus ad Pairax fuam hiitoriaai/al&m, appo- T r*gn;
nit figuram, nam Da&ylos ex fiimmitate ramo« not-
rum pendentes ollcndic, non ex Spatha ; quem
erroicMti &c Gualth. Ryff.fecutus efir. Nec placet
apud eundem & LonicerumTamarindos iungi,
quali eius quoque fini fru&us; Sed decepti funt:
quod.v.Tamarindi etiam DadtyU dicuntur &M,c-
iue, (Sclacobo Manlio placer.

Ealliturbc Lonic. in eo qubd ait ^otyiKo^d.haLvcy Lene ).#,
fcu Palmx glandem etiam ty*i<pa,hov , id eft , cere¬
brum apjpellari a Galeno. Nam & Galeno impo¬
nit, & vel ex iplo Diofcor.difcere potuit aliud ellc
^'iiy/KoSa.MLvoy Diofii & iyv.kta.Kvi Gal. vc ex pixc^;-
dentibos liquet.

Duas figuras habet Lonic, fed \ftramque fai-
fam. Jdcm parum /cite Spatham in Palma , ml a-
ImdelXe cen let quam folia.

Plinium taxat Cor. eum [inquiens] non agno- Plm.nte,
uille Myrobalanum , [ fiue vnguentariam bala¬
num] ik cum immaturo Palmx fruTu confud Ife,

Non cnun ille Palmx fiuiTus Myrobalnno fimilis
in vnguentis vfumhabec,(ed fimilis clfc, vt Diofc.
aitjmagnit.udjpe. Gramiis deli.j it,vb: ait, Palina MterPhn .
fercMyrobalanon : non enim P.dmafcit Myro- error •
balanum , fed alia arbor. Quare Phcemcobala-
nnm legendum elle videtur , li non rurfuscon-
fulioaera illi imput.irc velimus , ctiamli Phceni-
cobalanus maturus falcem Palm v fruftus voce¬
tur, &: ipli* hjcdc immaturo Io quum1'.

Sunt qui priuamm quoddun Palmx ge-us
Adipfon vocatum a PUn. Myrobalanum appella- P',r'"‘
tam cllc volunt : hi palam redarguuntur a Diofc. ^
qui eidem Palmx , Poma immaiurum, 8c Phce -
nicobalaniim maturum frubtum attribuit, Sc ab i-
pfo etiam Plin. qui quod de Adipfo relinquitur,
Phcenicobalanuni vocati dixit. Ahus r!,,».

Deceptus ik. in eo Plimqubd peculiarem arbo- error-
rem Palmam Elatea fiue Spathcn prodidit, ipfam- ^‘‘re spit~
que medicinx germina , folia, corticem conferre £’
dixit : quum tamen omnem medicinam abipfo
traditam, va4 pars qux fruitus tegumentum St
inuohicrumeft, prxdet: deinde edam ipfc fru-
cluSjboiaJfus appellatus, :dcm cfiiciat. Scdhxc „ ,

likaj.c.y uradit, vcquide ipfa arbore antea hb.12. ora^Ht'
fine, longe maiore errore dixillet. Eftprxterea
arbor ad eadem vnguenca pertinens, quam alii
Elatem voaant,qund nos Abietem, alii Palmam,
aliiSpathen. Videtur enim vel Palmam cum A- p/;», „sti
biete confundere, velfan.c infinuai-c velle Abie¬
tem quoque adeadem vnguenta pertinere.

Ferendi non fune , qui Elaten,[vt de Abiete
nihil dicamus, qux nihil commune habet cum
Palma, fcu Palmx cortice Elate.aut Spatha di£ta ]

Palmam &Spathen inter fe confundunt , qux a
feinuicem manifcfle diflinguuntur inprxceden-
tibus.

Bcllon. Palmarum abortiuarum meminit , de palma ab.
quibus poftea c.de Palma humili. ortu** B4-

Curtius Palmam Adipfon feparat a exteris , at- ^ on •
que ab ipfa adeo genuina Palma contra Diofcor.
mentem. Adipfosrelinqucnda fub genere veta- Cur[
rum Palmarum ; ex ea enim Pha-nicobalanos. Ad*p(of'
Quis autem fcripfit [ quod idem ait] Adipfon fo- F oh* M\r.
lio Myrti? Videtur Curtius fibi confinxiTe de- "•
feriptionem Pabnx , qux non eft in rerum natu-.
ra,confufisdiuerfamm plantarum notis.

Matthiol.iin diuerfis fux hiflonx editionibus
diuerfas Palmx figuras effinxit. Nam in prima
editione Dadlylos appingebat foliis. In fecunda
muiauit, fed non in melius , orrnfuque Spatham:
tandem in poftremis editionibus melius cx Spa-.
iliis eo^ergegtes fiu^us exprimjc. Atqui ptxfti-

55»

HISTORIAE PLANTARVM.

tiffetvclin prioribus etiam editionibus quorirft-
dam imitatione omittere frudam , quim non vi-
fumfalsb & ex fuo cerebello appingere. Non
enim Dadyli adharrent foliis, id quod tantus Bo-
tanicus poterat difcereex Diofcor. qui ex* tvv >1
aesdsiiuj vocat efcjrJ.».w.<t r <f$f yoiriKav azpt/jj

d&Vmftprout & nos obferuauimus in trunci ver¬
tice, «x quo exit i nuolucrum magnum & fpecio-
fum, in quo continentur multi veluti ramuli latis
longi , qui lunt inftac virgarum crirpamm,quibus
adhaerent Da dy Ii alternatim politi.

Annotat Thcuetus in eodem ramo reperiri
YulmuU qualdam Palmulas paruas line ollibus.

e fine Mirumquod feribit Lacuna Elatem clTequi e-
xiftimcnt e fle Coccum Indicum: alios qui Ma-

cfibu.

error Coe- c*m j vtrinque tamen falluntur , immo nihil fc.v
commune aut fimile inter fe habent, vti conftat

cus.

M«f».

I ..tc/m* &
■Amat.not.

V.i

G uiUnd-

omnia illa nolcentibus, vtfufius declarabitur fuis
locis.

Ipfeveto Lacuna quoque cura Amato halluci-
natur, exi (limante vtroque,Tamarindos elle Pal¬
mulas Thebaicas : hoc etiam amplius libi perlua-
dente Nucem Indicam efie Elatem.

Sed a priore opinione non prorfus alienus fuif-
fe videtur do di it. Scaliger. qui in notis fuis ad
Theophralt. ita feribit : Pahnulxqux ex Alexan-
dria ad nos afferuntur permultos durant annos:
quas , fi dicas, ab Indis conuehi | quaeram qua ra¬
tione peculiari vocant aliud certum genus niledi-
catum.Tamarindoe.Tamarenim Palmulam figni-
ficat. At Curtius Tamar Barbaris Dadyluin effe
ait.

Dod. feribit Palmam proceram admodum elle
arborem : led an talem viderit non annotat. Ca-
ryotx funt ci dulciftrcs Palmula:.

Guiland. apud Plm.lib.15. cap.n. vbi ex Varro¬
ne memoratin Palmae foliis feriptitatum , Malui
foliis reponendum ccnfcr. Aftfam; nobis Mal¬
lia: folia parum videntur apta fcriptioni,vt tacea¬
mus iplummet Plin.pro Papyro annotafle de quo
pofteajec capite de Indica Palnu vulgo Nux Iud:-
ca di da.

Cxfalpinus nobis minime probatur, qui putat
Mirobalanos vulgo didas effe ex genere Palma-
'Myobaht- rum s ficque dici quafi Myrobalanos,vtaliquan-
c..jf,n do Pii n. vocat, quos fcrt palma probatiflima in
Aegypto ,qux olla non habet in balanis &c: Sed
deceptus fuit Cxfalp.hac Plinii Iedionc , quam
vel corruptam effe oportet, vt forte legendum
fit, Phoenicobalanos: vel fane xquiuoce ibi acci-

fn a Plmio vocem Myrobalani : nam exMyroba-
anorum hi fforia facile Lcdoriconffabit,noneffe
dc genere Palmarum , nifi quis plurimum differe-
tes plantas fub vnum genus cogere velit. Sed
addit Cxfalpin. Quid fi Emblicos Phccnicobali-
nos dicamus? qui os intus habent, ad Thcbaicos
Si Arabicos Mirobalanos reducamus? hac ille.
V erum qui diligcter co fid erabit ca qux de My ro-
balanis fuo loco tradidimus , is facile b. Phoenico¬
balanis Si exteris difeernet.

Audiendus quoque Cardanus de rerum varie¬
tate lib.f». cap. 10. Palmarum tot funt genera, in¬
quit, vt non vna arbor cenfeatur , fcd quaedam li¬
gno maxime probantur :nam haftis confidendis
adeo funt idonea; , vtabfque ferro feriant acriter,
nec tamen frangantur aut fledantur, qua: vero
nigrx funt , pulchritudine prxftant : porrb colo¬
ris caufaeft exuflio , duritiei folidicasex humido
tenui ,bene concodo :quid enim prohibet, cum
ferrusn quod ducitur Si liquefeit , tam vehemen¬
ter feriat diuidatque, quin & ligna idem non pof-
£nt? £ed Si offa & lapides huic vfui apta funt,

VI 'vulgo.

rtJLfnlf.not.

tsnbhci.

Alter C<£-

j4lf error.

PalmAru

gener*.

Nigri.

iion ramus, cui Dadyh de-

verum ferrum, non duritie, fed tcnat^tatc prnefUt.

Cxterum vt Palmas nomina & Synonyma 10
vnum quafi fafdculum collcda demus , zclvixi,

. Grxci arborem & frudum fimul dixerunt, a colo¬
re pomi faqto vtrique nomine : eawxsV enim &:
ifoivioTi&cu puniceo colore rubere eff, quo maturi
in hac arbore frudus videntur. Homerus fane
ob arboris huius pulchritudinem Phoenicia: puel-
lx venullatem Palrox ramo afQihilauit. Latini
arborem P*/w;rf/w,ftudum vero Palmulamd ixeiut:
indicatque id inClaudio Suetonius, quem in con-
uiuio&intcr epulas obdormifCentem Oliuarum
acPal mularum offibus ab aliis i net fli folrtum Scri¬
ptor ille aic. Noffraetss vna appellatione Da-
ilylos omnes hos frudus dicit, efirn tamen propriu
genus &: nomen Dadyli quondam haberent, qui
in Palmularum cenfupreloga gracilitate curuaci,
humanis digitis, quos Grcci dicunt, fimi-

Ics funt , vt anno&at Marcellus Virgilius.

Maro ard-.am Palmam dixic;cffquc pie aliis ar¬
boribus nobili ffimis ac variis epithetis ornata ab
autoribus claificis : Olympiaca, victrix , no¬
bilis , Elaa y amoena , egregia , flenda , triumphalis ,
idntinM , Aegyptia, tremula , victoris pramium ,fron-
doflt , vnibr»fa &c.

Quid v-Svjr i/cf.-n, id eff, Palma Elate fit, ante
didum : verumfamen antiquiores Greci , vt Pol¬
lux etia teflatur, totas fepe Si arbores Si caru ra-
njulosiifdem appellationibus indicauerunt: r/sifl

QuvixQ^ jl, o /.XttdiTO- cuir.vy.Uf $ct/i' >{*> u-rdi , inqilit

ilie: id clf.Palmx quoque ramulus xquiuocc Pal¬
ma appellatur : quam rationem fecutus Diolcor.
Elatem fiuc fpathem, Palmx partcm,Palmam di¬
xit: Si nc legentes totius arboris appellatio fal¬
leret , adicat , quam Spathcm fiuc Elatem aliqui
vocant. Vr.dc Spathalii
pendent.

Dida aurem yidcflir b J.Hr asm r iha&eu , quod
in longitudinem fimul 5: latitudinem procedat:
doccntquc veteres Gfxcorum Gramatici tria Ela¬
tem fignificarc : notiflimain primo omnium ar¬
borem Abietem. T um extre ruam A: latiorem re-
miin nauigio partem : qua forte fignificatione
non ii palmanjsmis, fcd a Palmx arboris parte
hac Latini in remo palmulam , Si Maro in fpeda-
| culis ab A nea 1:1 Sicilia editis.

Er Uu.’,f', 'itgat fine Palmula cantes,

! dixerunt: dcmquencui & lamiam na Icentis in
Palma fi udus lnuolucrurh , fimili tum forma tum
figura,ob qu... • & di da , qua voceea Gens
gladium vocat : & rudem qua bullantes in
coqui ruio lu.iores dcfpu maturi & ir. homincla-
tioi( colia.i utorc Polluce. Sic Colum lib. u-
c.ip. fp.it' :i lignei permifeordam prxctpitlixi-
uiam cum piceiiqiiida ad condiendum mullum,
nouffimum in coquina inftru mentum «a voce fi-
gmficans dicatum defpumationi. Ab horum om¬
nium fimilitudiric nouara Palmx germinationem
Grxci 'hatiuj ^ era.il/jj appellarunt. Aduert ab
harundin-sccaoukrafaXynhufionde Spathas di¬
das akint.

Dc Corde feu Cerebro Palmx autta didum.

Diofcor.aicclaufumin Spatha Palmx frudum
Boralfum elici. legitur in vulgatis : aliis

l 'ivpaarQ - , aliis frfaarnf magis placet , quas tamen
voces apud nullum alium Scriptorum prxter
Di o fc. i n u en i m 11 s, videairq u e a lia jba ri s p r op>a-
nalTe. Palmx folia etiam Thab Polluci dicuntur,
& ramus, feu avulfus e Palma termes, or«A£.AIio-
qui 0«A/rt Si Batf.la apud autores propneOlex eff:
termes fiue frons, cauliculus & furculus.Sunt qui
Palmulas fqj Dad.yloshttfffignificationc Caryo¬
tas

S* 1

r>, .

rk \

t"\

‘ i

LIBER

det. tasffue Caryotidas, vel Caryota neutro genere
\tm' vockent.Statms:

— —Utente palma
b ' Pr&gnantes Caryjtides cadebant.

Martialis:

Et n-otas Caryotidas theatris.

1 Nonnulli fpecialiiis Palmarum genus duplex di-
V ftinguunt.Nam Polluci mafculx frudus -iov dici¬
tur , alii 4*^' feribunt: fccmellx/SaA.di'©-, &Spa-
tha, vnde-jS^Xeu/of dependent.Dorici Spadica quo-
^ que auulfum cum trudibus termitem vocant.

' Palirix frudus Franci Datas S/ Fictts regias dicunt.
Hebrxi authore Trago Thamar ,Tbotner, SiThimo-

Irah , vt Canticor.7. loel. 1. ludicuu^. Ezech. 41.
^ Exod.15. Et Hathiuiora i.Reg.tf. ApudDauidem
in Pfalniis : iujitssvt Palma florebit. Arab .Machlst
aut Naihal , Si Tamar , frudus. Gall. Daiticr}arbrc
I d. datt esjpahn^datres , & ftgue royallc. Ita! .Palma,
Datt.h. Caffii. Si Catal. Palma Palmer a. Portug.
Palmyra, : Si ii Idem Dadyli ob commercium cum
L Africam sT amaras, tefte Lacuna. Gemi. ©attcD
bciuni/Satrclii. Belg- ©a0cboorn>©»xbcRx;im
Vng.palin* fa/B-fficm.paima & fructus ©arry-
Ii. Angi, ©aers t:Y/©atcltrcfc. Palmam Aegy-
pt ii vocant i). uhrt , Si ramum cui appenfi fune
Dadyli Santa- noich. Didylorum inuolucrum
Dux: Da dy Ium recenter enixum prorfilsimma-
,n‘ turum Talla . Si ghndtorem frudum N:n , SiRa-
?«ri>perf •Oiorcm fiue pene maturum > matu-
ru nque Deliam : flccos maturos,r<wx4r,& qui fere
putridi funt 'vJC.ti.folKique arboris Z 44/.

Porro v.tde loco t .1 1 id e rn di lier a mu s , Palma
• inquit Tlicoplir. caloris cft auida: quapropter in
Aegypto nafcicur , vbi large fuauiterque frudum
progenerat , atque etiam magis circa Babylonem
ac Syriam frudii pr.ceellit, ccelumque frigidum
j ferre nequit. Apud Babylonem frudum mirum
in modum largitur. In.Gr.ecia verb ne frudum
quidem maturat , apudque nonnullos necfru-
d.un vllum oftendit. Palmas qu aque nonnulla:

L partes In dix plerafque hibenr. A nat' loca fulfa,
f argumento quod vbi Palmatum Copi 1 cft i folum
tale (pedatur, vt in Africa, Syri 1 aliifque eiufino-
di tiadiims. Quo fit , vt vbs falfugo non fic.ope
proxima filis fubueniant. Edi enim Palma ae-
renicircumfufdsn calidum delideret , vtfrudus
maturefeere poffic , tamen radicibus refrigerari
rtb. ficcitatem defiderat : quod efficit fil. Quam-
obrehi apud Babylonioslalis vius , non ftercoris
cft. Cau'am vero quare filium folum tantope¬
re Palma: prodeft, natura: eius propiietati impu¬
tari par cft. Materies enim radiccfque huius arbo¬
ris plurimum a crctcns diftant : quapropter falc
admorf.r alimentum vbcrius trahunt ,quo 6c libi
fatisficcrc , Si arborem totam augere facile pof-
iint.Gumque Palmis acerbitas infit, eandem pro¬
tinus falis vis i primis initiis tollit. Parte Africx,
qua nunquam pluit , Palmas magnas Si optimas
prouenire tradunt. Cxterilm vbi Palma falfugi-
ncm,& riguum clle locum, nec admodum in pro¬
fando aquam comperiri, & dulcem ibi falfamque
inuicem propinquas. At vbi reliqua oriuntur, fo¬
lum ficcum. &omni aqua orbatum e fle. Ita &a-
quas Palmis fubditas clfe ad Ammonis delu¬
brum/erunt. Palma fructifera fterilefcit in Grs-
da.HacTheoph.

Quin & Varro : non fcitts, inquit. Caryotas in
Syria parere, inuedas in Italiam non polle. Re¬
fert Strabo, Pofidio Arabici linus ora, continuum
clfe Palmetum quoddam aquis abundans , Si in
'magno honore haberi Propterea qudd tota cir-
Cimiftans regie? xltuofa fit, Icarida, & vmbrarum

1 1 r; ;j9

expers. Hac maximam Palmannn copiam e fle.

Luco vir 8i vxor prxfunt per genus confticu.ti,
pelliti ambo , vidum ex Palmis ducentes , dor-
miuntin tugunisfadis fuper alboribus , propter
ferarum multitudinem.

In Aethiopia Aegypto contermina , authore
Plin. Palma:, quales retulimus , ( fupra inter diffe¬
rentias) Gigriunturlem/abulolaque terta, maiore
in parte Scnitrofa. .Gaudent Sc riguis , totoque'
anno, bibere cum ament, anno litienti. A fimo
quidem etiam lxdi putant : & Aflytiorum pars a-
iiqua, fi non rims mifceatur. (h non aquis mi-
fecatur fimus Theoph.) Diximus falfum ab his fo- *
lum diligi. Ergo vbi non eft tale , falcm afperj
gunt,non radicibus,fcdlongiiispaul6. Elt Si Iu-
dex Hiericunte Palmetis conhta,#: gens Efleno-
rumfocia Palmarum. Infiar hos Engadda oppi¬
dum fuit, fecundum ab Hierofolymis fertilitate
Palmetorumque nemoribus : nuncalrcium bu-
ftum, Regio Aulocrene eft, perquam ab Apamia
in Phrygiamitur, ibi Palma Deli abciuldein Lei valm<*
state conlpicitur.

Conlt.Cifar fallam terram ad omnia ineptam
| dicit , prxterqu^m Palma: frudus , quos optimos

fertihffimos producat : propter hoc cnim in
talibus locis folum Palmi frudum fertilitate prq-
liare.

Cxteriim narrat Ammianus Mirccilmvs lib. ’
i4.Iulianum Imperatorem , poftqaa-n armatus
Ailyriam eft ingrclfus , inuemfle plurcs «g .os
conficos vincis varioque pomorum genere : vbi

oriri arbores aftuetx Palmarum per Ipatia ampla,

n X 1 MelitT Srt-

inltar ingentium nemorum. Lt qua incelient w

. . . 1 nif/n cx

quilptam, ternuces , & (padica cernere aludua, frHCt„,
quorum ex frudu , mellis & vi nj-con ficta tura-
bundantia. Garcias memorix prodidit. Palmas PaUJ‘
nufquam tota India repenri,& trudlus earum de¬
ferri ex Arabia in Indiam,ibi magna quantitate
ficcas edi, fimiliter & in mallam compactas abie-
dis nucleis: Meminille tamen fe vidiffe quodtjam
genus fylucltrc Palmarum in Cambaya Si Guza-
rat, fcd Herile.

• Theuctus , ait, in tota India Americana &Pe-
rnuianain terra firma & infulis inueniri feptem
fpecics Palmarum frudu differentium, inter quas e

reperit quafdara ferentes eftu bonos Dadylos, fijbbom tn
quales Aegypti,- Arabie felicis &Syrix. JndU Th$-

Dodiir.Guiiaudinus ex eo loco Garcix ( quem Mtl0‘
fupra trigclimum annum medicinam in India O-
rientali continenter fecilfe ceftarur ) colligit per
palmas , quas Theophr. Amanus, Strabo, Sc alii
Scriptores Veteres nafei in India narr.merunt,
intelhgendas effic non proprie diclas : fed quas
rccentior xtas nuces Indicas cognominac,de qua Nux
Palmafufius Guilandinifententiam recitabimus, c,%'
capite de nucclndica. Aperte vero Plinius fcd-
bit, vinum Indos e palmis exprimere. Scribit et¬
iam TobiasRoclluS, Nigrorum, infulam San di
Thomx habere Palmam ,qux fert Dadylos. Ma- P([,it T
ximil.Tranflylu. de Moluc.Inful. Potus Indorum, p.dmtt.
Infulx Subuth Si Porne ( quem Prxfedo exhi¬
buerunt bibendum) erat humor , qui ex con-
fciffispalmarumramis defluere Si manare folec.

Verum litem hanc diriment, quilndiasperluftta,
runt.

Proueniunt & palmarum diuerfx fpecies di- paim,
uerfislocis.In Europx Italia, vt& Sicilia fteriles, roje*.
in qtsibufdam limitibus Hifpanix frudiferx , fed
frudu immiti efuique ingrato. In ATrica dulcis,
ffcut & in Cypro , Creta, Arabia, Iudxa , vt circa
Hicrico copiose. In Canariis infulis , qux olim PaifJJ4 t,kz
fortunata diccbantdf; infer quas Sc pajma, ^pal- " ”

Jtuij.t nui .

U.

i

HISTORIAE PLANTARVM.

■marum copia dida. Palmam non ignorauitlu-
«enalisapud Tcntyram nafci in Aegypto. Sic
enim.

Qji vicina colunt vmbnfii Tentyra Palma.

Sunt , irter quos cft Curtius , qui Palmam in
aliis fere regionibus priterquim in Syria & Ba-
• bylone Herilem efleftatuunc , (cd pofteritas ali-
terobfertnuit, vtiampartim didurn, parum di-
c atjo/a Ceturampluis. In Babylone Diodorus Caryotas
. .*&ua ■■ magnitudine fer£ fexdigitorum ferre feribit : ilia

autem fiEcunditateprxcip«a,accopia & nobili¬
tate inclyta , non tamen tota, feJ. Hierichuns tan-
• tum ( fcribente Secundo ) in Rechcdaide,Phafa!i-
de&Luiidceiufdcmcomiall bus profpere enu¬
trita. Hjec etiam vrbs, in facnsliteris dicnuzvrbs
pAlmarii Tai marum* vt^nnotauicThcodoretus m luis que-
vrK ftionibus Theophraft. vero vallem elle dicit,
qm per Aribiain^d mare rubrum progrediatur,
atque i n parte concauiore has gigni, condique <k
relcruari.

D;o lorus autem largiusludxamomnibuslo-
cis Palmetis fertilem retere, qui fluminibus &c
aquis irrigentur.

'f AfaH* Solinus verb Engadam oppidum Eflcniorum
Vulm.trHm in ca fui fle, quod nunc exciliim cft, iuxta quod
nriMj. duret Palma' um dccus,laris eminemiffimis. Idu-
mxa Syrii regyo, ab Idume ciuitatc dida , Palmis
abundant Bima. Virgd : Gcorg.5.

Tn nas liumaas referam t i ii Mantua Palmas.
Lucan.Lb.j.

- Et arbtjjh) palmarum di nes Idume.

S.atius:

l<j!jV;:fcdii es fluas ponenti » Idumes,

Sdiuc

j _ V.dxiferarr.quc jenex bello dmindbitldumtu.

; Peiflamvfqnc aJ McTenem , & mare magnum,

P.i! nr abundare, autor Ammianus.Dulcemfer-
f uun.i. re tradunt Africam, vcrlim non durantem, fta-
trr.quc puancfceniem &putrcfccntem.

Diodorus fquallidam ac paruam deferibie cu-
w ■ iu hnodi in Aegypto & Phoenice, quamuis Syrii
prepinqu* fine, Theophraft. autorc. In illa fi
ferar, inirirr.e clculentam. Inlocis tamen Dcltc
TWw* & Alcxandrii proximis ‘atque Thebaica , opii-

CjpriA. E°dem.' tradente . in Cypro genus quoddam
pcaiii. iCjdiflccdincIuauitAtequcapprime com-
Arabtca. mendabde , etli non maturefeat. In Arabia verb
languidi dulcefquc traduntur , quanquamluba
r-‘ r‘*Dtt- Rex ,vt refert Phn. apud Scenicas Arabas Pal-
*' *“*■ mam , qu.nn vocant Dabulam,fapore citeris om¬
nibus pnfeir.

Palma sa- Palmas Selinas memorat Silius _ Pal-

tr. faSehnts : Vrbs iuxta Lilrbxtim.

Syriae* Palma certe Syriam maxime flgnificat > atque
a».iiacj. C7US dUm partem , in qua ludia continetur , vt
cft in d!o mimmo videre,qui ludiam ceptam ha¬
bet fub Palma fcdcnrem,quod Diodorus quoque
Siculus annotauit , Caryotas huius regionis pro¬
prias c Ile dicens.

Exrat vero fymbolum in antiquo illo nummo
Aug. Ca f. vbi Corcodilus Palmi alligatus , indi-
:, urrmus cans primb per eum deuidam Aegyptum : cum
..ug. *J. hac inferiptione :Colligauit nemo.

Eadem funtinfignia antiquifiimx & nobihfli-
nn ciuitatis Nemaufcn fis , quondam Coloni x
Ccl Key» ®-e,nian*j vt patet ex adferiptis notis Coi. Nem.
non quod Palmarum ferax iit ea duitas, fed quia
calidarum Europi regionum notiflima,ficut Ae-
g) pius, ita &illafubRom.Itnper.rcdada,vtequi-
flem comedamur. Palma enim /ymBoiice cali-

t damregionemdenotat, quemadmodum. Croco- •
dilus Aegyptum.

Eft&alia Vefpafiani moneta Palmam frudi- i 1
feram concinens ,cum hacinfcriptione : Ipfafui 1 ^
teftis vidoria cladis : indicans forte ab eo deui¬
dam ludianA; vbi abundat Palma; fed vidoria j
cruenta.

Porro in facris paginis legimus veniifc Mofen 1
in Heli.m, vbi duodecim reperit fontes tte. Palmas a
feptuaginta \kc: Elidem Goropius Belbam , Ime J
vt vulgo vocatur, Belbesellecenfec,quam Bel-
lon. de Palmarum copia celebrat, a quibus regio- *
nem Paliuiratn ,vtilic ait, vocat, long£ diueriam jd
aPalmari-cna. __ /j

Idem rradit ex ipfo mari obferuafle in Aegypto 1 J
Palmas , &easin magnam excrefcerealctcudinem q
circa Cairum : Ad Nilum fyluas elle Palmarum: r
In Creta oroucnire Palmas- , fed fteriles , propter i
loci frigiditatem. Mcdialeucaa Thor portu ma- 1
ns rubri in planitie quadraginta cfle Palmas,qua- 1
rumflt mentio in Bibliii: ac prope ipfaselfe par- i
uum balneum aqui calidi.

Eftciuitas [ tcfte Paulo Veneto ] inter Balda- j
chum & Chry (in,Bafcia nomine, qm magno Pal¬
mularum nemore circumdatur, de quo maxima
dadylorumcopiacolligitur.Inueniutur etiam in
regione Camandu in magna copia Dadyli. Tan¬
dem abundat terra 3Fomofa dida , arboribus Pa]r |
marum. Adharc Regio ciuitatis Efcter palmis cum |
daclyhs. Inucnitur flumen, autorc Aloyfto , vi¬
tra flumen S. Anni ad miliaria fere 70. cui ob co¬
piam palmarum , nomen h palmis inditura eft.

Curtius quoque perhibet in Europa, in Gncia I
Icilicct,ac Italia vulgo nafci, fed frudum non raa^ 1
tutare, & apud nonnullos ne quidem vllos ofte-
tarc. AdMatth. contia, Qai in Creta, (inquit)
proucniunt , frudum lanepercoqnunt,fcd magis t
admodum Cypriitvt vter nunc verum dicat, Cre- ;
tenfl ous dijudicandum relinquamus.

AnguiJl. Palmam in Italia raram admodum di- !
cit , rec vulgo in Italia nafri , quod Curtius dixit. Cl
At Matthiol. Vifun cur , ait, Palmarum arbores ”e
in compluribus Italiiciuitatibus, nempe in hor- \
t:s, viridariis, Sc monachorum clauftrisdidis ,in- i
ligni magnitudine , ac Tpeciofa proceritate ,cniti
tamen climatis Italici temperies catum naturis in- t
dementior iit, frudum ibi non.praferunt ,fed fte¬
riles confcn efc une.

Certum tamen nullam elle in Italia , quas
fpoRte 8c abfque diligenti cultu genita frt ,
nec in alia terrarum paite , nili calida. Ideo
forte raram dixerunt prididi , in Italia.
i^Ios iane in inultis Italix hortis vidimus
fatis adulcasjfcd bene magnas nufpia alibi, quam ^
Monfpeftuli vnam infignem,de qua fupridixi- fA
mus , vere florentem diximus, &Da&ylos etiam T#|
ferentem autumno,quo tempore & Matthi. cum
Fieubus maturefeere feribit: [ fed ante cum D^of-
cor. medio autumni vigore.jSatis magnos, ac ipfi
etiam ex arbore deceptos habemus cara flores
quiim Dadylos, quamuis Gcfner. 1. dc hortis di¬
cat Palmi arborcscircaMonfpeliumfterilcs. Ce¬
teri verb omnes qui tum Monfpeftuli tum Ne -
maufi , Arelati, itemque citeris Narboni & Li¬
gurii maritimis ,& prifertim ad Olbiam Gallo-
prouincii frequenter & fcclicitcr enati vifiintur,
frudum non maturant, ferunt tame quidam,im-
moplures : ferent indubie & reliqui vbi ad ita-
tem pcrucnerint. Monfpclier.fis illa indignis ce-
refrmum annum fuperarc creditur : Et vulgb ibi
perfuafura ante grandem itatem frudum 1x011
proferte, A: vix ante qmnquagcfrmumannum.yt

qw-

‘libe r

quidam perhibebant. Sed plerifque locis tamlta-
iisqu^m Gallia: Narbonenfis, decoris, raritatis Sc
Voluptatis potius,quam vtilitatiscaufa alitur.

Miumi vero,quod Palladius refert, eum locum,

. vbi 1 almx fponte nafcuntur , nullis prope frudi-
j bus vtilem. Tanta cft regionum in ferendis arbo-
ubus differentia, proprietafquc.

Videtur Sci n Caldo in Minoritarum Mona-
c orum infula florida Sc pulcherrimapalma. Co-
mtm horto fuo HeidelbergxSprengerus. Co¬
luimus Scipfi Montbclgardi nucleo latas , fcd
n/emem non pertulerunt, etfi repo litte , &dili-
gentei cufloditx. Ipii vero palmarum frudus
Venetias aduchuntur ex Syria & Alcxandria Ae-
gypti , atque etiam Neapoli illuc prius ex Numi¬
dia importati.

Poftcllus de Repub.Turc. ex Alcorano M.iho-
med recitat impiam hifloriam de beata Virgine,

quam dicit diu fu ille fub Palma , quam nolumus
i-v. ulure ncintcrChriifiarios , quod perperam
feucipfe , ei u (modi mendacia vel cogitatu piis
horrchda ^abortiinanda^argamus.

NuncdcPalmx fatu atque cultu tradendum,
p J.Aum-exThcophr. tum etiam cx aliis. Palma-
mm itaque fatus Sc cultus prxter aliarum arbo¬
rum peculiaris eff. Seruntur ofiicula plura iuxta
ie in eodem foramine depofita , bina fuperius to-
tidemque inferne colligata : fed omnia prona.
Germen enim non ex cauisparcibus emittunt, vt
quidam putant, fed c fupernis. Quapropter in
coni unitione illorum qux fiperponunturneuti-
quam operienda funt plmcipia ( (eu vmbilici,
vnde germen emergere foler. Iffaverb expertis
nota lunt. Plura amem limul feruntur , quoniam
germen vnitis tantum infirmum cft. Horum radi¬
ces mutuo amplexu conneituntur , Sc flati m pri-
nix germinationes ita co.de/cu/it , vt vnus ex o
nmibas flipes gignatur. Talis itaque facio eius,
tir quxcx femine fit. Seruntur & trunco duorum
, cubitoium longitudine , a cerebro i p fio arboris
viridi, fillirisdiuifo , atque de folio. Amat autem
Palma folum arenofum Sc falfum. (addendum d-
* vt cx ipfo textu colligitur , quam-

, uisinvulg.cxcmpl. defit.) Quare vbi cale non
Jit, agricolx falem afpergunt. Ho.c autem non
'• ciica radices facere oportet , fcd paulo remotius
accumulare^ quantum femifextarius. Amant ec-
iam maxime rigationem. De fimo diuerfa fen-
tentiaeft. Quidam enim fimo ncutiquam dele¬
ctari contendunt, fed prorfus abhorrere. Alii v-
fum fimi probant, Sc magnum inde incremen¬
tum capere tradunt : fcd fimum optime irrigan¬
dum efle, ficut Rhodii facere folent. Sed dchoc
amplius indagandum. Forte enim alii hoc, alii illo
modo colere confncuerc. Et fimum ipfum cum
aqua vtilem eire,fine ea etiam nocuum.

,7- Cum autem annicula: funt, eas transferunt, fa-
m. Icmque adiiciunt, Sc bimas rurfus tran/ponunt
( nam vehementer tranfplar.tatione gaudent.)
Transferunt quidam Vere: fed Babylonii circa
caniculam. Omnino autem maior pars co tem¬
pore ferit, quo Sc proucniat &crcfcat celerius.
Nouellam minime tangunt , fed comas tantdm
.religant, vt recta aflurgat , Sc virga: non rccur-
. nentur. Pofthxc deputant, cum iam maiufcula
Iit, Sc craffitudinem habeat. Tantum virgae relin¬
quunt, quantum magnitudo palmi. Quandiu no¬
vella cft, fruitum nullo intus olle profert : poflea
vero cum olTe. Quidam perhibent Syrios nullam
adhibere culturam , fed purgare tantum atque ir¬
rorare. Gaudet vero magis aqua per colliquias
m. dequata3(aV.^77£usv legendum, non 4^77 , vt
Tom\I.

'HI: *Tr

| vulgata habent Perpetim Gaza fcaturientem
fitZhJrn‘C' Nf.m,<3U'S Pernis queat

jugulos fontesadhibere^quampluma.vtamnt,

b±rm'?,COn“aUe PaImeE,s exu-

Conuallem illam per Arabiam vfque ad
lubrum mate protend, Syri affirmant, acPi2rique
qunnde venerunt : Emfque conualhs parte E-
u Iffima palmas nafci. Sed hzc vtroque modo for,
n ficu Poffunt.: nam pro regionibus vt infie
'in‘an'C & eamm culturam variare, ncu-

q. am ab/urdurn. Cstcrtim inter liceas, & vni-

ffiantaUsd'CC 1 ‘lolombus ) nafe. folitas
“ ' PfbtoU pr«ter feminis ortum aha

tenerrima^tfh 1 Scllcra Pat'fun Virgas enim Al^fertn-
r f ‘ ' 1 y Ionios viuiradices efficere, adul- dt ratto.

afque transferre accepimus. Quin fc Grzcizlo-
s, U quis ramos fupermj decilos ferat , radicem
dem.tf. :& germen non foldm cerebro enafci.fed
trnnn,<UbtUS r^' lal'SIl's «Herant. Item fi ^

ttuncus mucrfus deponatur, fitque fohim hume-

rebTtirfr?* partlblls r?d,ces & germina

emut,. Id tamen ampjiprem magnitudinem ca-

Dor!ftTir'fedVcrgiS comnlodiffime procreari
mifari J h!,m' ™eaIicate > tum expedita: ger¬
minationis habilitate. Sumenda: autem vire e „ ,

STjr"leitaWfcf- Sedgex,%tV

p ds quam imis partibus germen pro- ge»d*.
d~ ^ ■ h- enim k virgarum exortus, &
snmo velim principium quoddam virale hoc
' Caufa' ccrebro exempto, aut morbo ali.

quo laborante.mox Palma emoritur. Ha&cnus r
S hL?hf1e fat," &cuItu- Trogasantiquifliraus £’"" '

Scnptorfoha palmartip apud Babylonios feri.at-

queita arborem proucnirc prodidit , quem ri¬
dens 1 limus eum hoc crcdidilfe demiratur. At
Theophraftus, inqujtScal.etiam h lachrymis.idq;

_ ude vna tantum : quem tamen locum apud
J , Pr'm0ndum aJllmaduertimus.Nam neccap.

^'"V^uccap.a.lib.t.eauhquibuslocispo-
ffi.mim&curiofius de palma: latu, fationilque
ucihtate truftat , qmequam de ea re habet,
quidquid fit, vtrumque nobis mimis videtur
probabile.

Plmius rem pauciffimis expedit. Palma: ligno
r inqmt] pu lu, nata fiffiita , & in aluo inedia, ple-
j. d”e vmbilicatum , vnde primilmfpargitur ra- -
!X. enturautein pronum , & bina iuxta compo-

n talemma.fnperqUc totidem, quoniam infirma m“1“'
lingulis plantaeft : quaterna: coalefcunt. Seran¬
tur autem Palmi & trunco , duiim cubitorum

longitudine, a cerebro iplo arbori [arboris filfu-
ris.M.& cn.J vtrtdi fiihins dimfo atque defolfia.

tt ab radice auulfie vitalis eftlafus , &ramorum
tenerrimis. In Ailyria ,ipfa quoque arbor lirata
m fo o humido tota radicatur, led in frutices. non ,‘!Z T '
in arborem. Ergo plantaiiainftituunt.anniculaf-
quetrarisfemnt, Sciterum bimas. Gaudent enim
mutatione fcdis , verna alibi , in Ailyna autem
circa canis ortum. Nec ferro attingunt ibi nouel-
las : led religant comas, vtin altitudinem exeant.

Robuftas deputant crafiltudinisgratia/emipeda. smnit
les ramorum relinquentes truncos, quidecili ali-
bi necan t matrem. Nam fi quis palma: cacumen

aulerat,(tenIelcit,necmoiitur,quod ante Phn.ec-

tam Theoph.fcripfit.

Palladius circa Calendas Maias plantam pal- PLmu ca
marum , quam Cephalonem vocat, focisapricis fhnione.
cc calidis ponendam prxeipit. Etin Octobri. Cui
[mquic ] placet curas agere feculorum, de palmis
cogitet conferendis. HocigiturmenfeDa&ylo-

rum non veterum, fed nouorum ac pinguium re- **

centia olfa debebit obruere, terra: cinerem mifce- ZuaZ
Hh

Q** 'a cms
^cligedus .
(Ju* ttrr *.

,Sl HISTORIAE

Si plantam velit , ponenda eft Aprili menfe,

... * S 1 (T. . ..... ...i .1 r Sr i-n tiiic r n _

T r on [p li¬
tat mnis
’ TC/UpltS.

Vt igra.
'Cur ani a

re. oi pianiaui Ycuw j pv'**«-* - r

velMaio. Locis delettaturapricis& calidis. Fo
uendaeft, vc crefeat humore. Terram folutamAc
fabulonem requirit . ita tamen, vt quando plan-
ta-depomtur, circa eam vel fub ca terra pinguis
fundatur. Annicula transferatur , aut bima Iu-
mo menfe, vel Iulio incipiente. Circumfodiatur
a (Iidue,vt rigatione continua xftatis vincat aido-
rcs. Aquis Palmi aliquatenus falfis iuuantur.quq
in fici debent lalibus , etramli tales eas natura no
prabuit. Si trgra eft arbor, ficcsvini veteris ab-
iaqqeatie opoitrt infundi , vel radicum (uperua.
cua capillamenta decidi,vtl cuneum falicis inter-
foffis radicibus premi.

Condant. Cadar ftercoris vfum ad Palmas non
improbat quidem , prxlercim falfi At terra' dulci
commixti : at vero fcctidam terram penitus fuge¬
re oportere fuadec, vtqux omnibus inutilis exi-
ftat. De Palmarum vero plantatione fpccialills ex
Leontlo hxc tradit. Scrobem cubitorum duoru
profunditate , eademque latitude, aut etiam am¬
pliore, aggere terra: cum ftercore caprino exple-
bis , femicubitali profunditate relicta , deinde in
...... oiwr medio aggere glandis Palme nucleum fiucosin,-

plaocabfs", itavt acies ipfius furfum fpcftet , ob¬
rue iq-; terra cum ftcrcorc Ac falc admixto ..Atquoti-
dieri gabis, donec germen emittit. Quidam igitur
hocipiura tranfplantant , quidamin loco finunt:
Ac quandoquidem lalla terra gaudet , fingulis an¬
nis circumfodere oportet , 8c falem adiicere. Sic
enimeirb magnre fient. Eltcnim tarda admodum
y, pa/na Palmam crclcendo, autore Varrone. Floridio-

.pUn t>da res autem cuadunt fxce vini vereris rigata-. Offa

<,t, Ter{, Palmarum non ftatimin terra ponedalunt,

fed in teguli fundo , atque lunt traniplantan-
da. . .

Frudus Palmarum generofos heri promittit
' I genero- £)enlocrjtus , quum vacuas vaginas , quas aliqui
helicas vocant , fl urentes ablatas & ficcatas ex ra-
'rU mis ac truncis (ufpenderis, quemadmodum grol
iosex ficis.

plantarvm.

qu^m ali^s prouenire.Camer. annotat ex nuclei
enata germina Norimbergx rato vitra hyemem nbfer,
durare. Mirum eft, quod nucleus feu os Dadyli
initio duriffimum in terra tandem ita emolliatur,
vt decorticari queat & auferri ab interiori me¬
dulla. . .

Non ©mittendu quod Sueton.de D.Odau.Au-

puft. fcribit, enatam inter iunduras lapidum an¬
te domum luurn Palmam ,in compluuium Deo-
rumPenatum tranftulifte, vtque coalefceret ma¬
gnopere curafle.

Ad culturam quoque pertinet mirabilis ille

modus quem tradit Theophuaft. in hiftoriis lib. a.
cap.9.ad maturandum Palma: frudum. Palmis
[inquit] mafcularum coitum tribuunt : hoc enim Co-t m
& perdurare & matureftere frudus poteft : quod r,lAri
aliqui ob fimilitudinem quandam c3prificari[o?.«*- p*1*
dicunt. Fit autem in hunc modum. Dum
mas floret, fpathamabfcindentes, ex qua flose-
mergit, protinus vt lanuginem , & florem & pul-
uerem continet, fnper frudus faeminae. Illa fic
eo afperfu afticitur , vt frudus fuos retineat, &
ncutiquam amiteat. Ita fit , vt vtrique ( ctpfoji,
atnbabus-.hoceft : seque Palma: ac Ficui. ) ii mare Tbc
foeminx auxilium prxftctur. Fructiferam enim fib,
foeminam vocant ( ac p.uillo ante .rque marem ac
f ceminam frudiferam dixit: Ergo fibi contradicit,
nifi ita illum excufcnuis, ibi ex lua , hic ex aliorum
loqui lententia : :deo'ait t c r/. ) Sed alterum ve-
luti coitu, alterum alia ratione contingit. Et in fe¬
cundo de cauiis jpoftquam de Ficuum caprifica¬
tione abunde tradidiflet , fubdit : Quod vero Pal¬
marum generi eucr.it, non idem clt : habet tarr.e

lTiaiUlli - - -

fimilitudinem quandam: idcb & illud opuscapn-
ficari [ ] appellant- Quando enim ma¬

ris flos &puluis & lanugo fceminq frudibus in^
fpercmntur., ficcitatem ex calidicate ac reliqua po- 4

lperguntur, liccitatem ex Laucucaic
teftate concipiunt, atque fpirantiorcs redduntur:
quibus caufis vis perdurandi acquiritur.Item alibi
c i u f d c m o p e r i s : F r u d u m i n P a 1 n i a f ce m i n a p e r d li¬
rare nunquam pofle, nifi florem maris cum pnl-

; f. _ fTC- r fri-o frim niliilim allf-

r rare nunquam pone, mu uuiciu nihila v-un»

' tmi* Floridz vetb & ala fiunt Palmatum arbores, . acre fopcrci concufferintfiw eriin .quidam alTc-
tradente Didymo, fece vini veter, s incolau radi. ! mnt]pecul.are faneeftpa alus fed fimde i capr,-
J.UUT cibus affufa. nuantur etiam fale iniefto. Qub ficat.on, ;» ] Frcorum, qua fraflusper-

V “f, ad Horearum & fportarum texturam albaA: hcicur. Vcmre qrus dicere queat, foem, nam ad

t JyortJ- . . 1 .J, _ ;..C.

>■’ S‘ <•»- verA ad lintearum Ac fportarum texturam alba Sc , natur, vcmre H1;15 " Tj . . ““

M ‘f;Zu idonea fiant germina, viridia adhuc, pia de ram.s j perficiendum minus fibl fu Arcere :: fed hoc non,
rTcZ, audienda, Ifub tegmine deponenda adquatri- vno genere autdUobuf,,fcdvehn omn.bus, vel
diora ferat Juum & poftea rurlus roribus expolita, ad qua- I m pmub
. • J _ _ C, nr-, A -t ,R' t Crvlp r(*Gcm ri . do- I HCfiS ltJl

duum. Ac poftea rurTus roribus expolita, ad qua- ! ,n piur.bus conftare deberet : n.uuram eram ga-
triduum complui linenda , A; a Sole rcficcati, do- ner, s ,tad,,ud, camus. Et.nh.s tamen, pfispau-
,, / . cis eenenbus mirum, quod Palmx nulla ratio da-

nccalbaeuaaant. . . x ,c _ 1 _ r

U Ait i cisgeneriDUS mirum,quou raima: liunuiawuua-

"pol cnu”obfcmauit, nec iniucundo fpeaaculo j ri poffit , cum caprificationis caufa conlpicua eft
oftento. commodiffime feti Dafl vlom v.deatur. Ergo caulam exprelfam caprificat o-

llll UCJ/lUICUVlVlliav,.-.» --.J -

AcNaura oftcnVoicomniodifiim^ feri Daclyloru ! videatur. Ergo caujam expreffam caprificatio-
/«*/.' r* tria officula,vna<lue iunda pangiteres ,nde oriun - • nis Palmi, [liceat cn.m nunc & nobis cum ,Uo

tur exiles ftipites.led in vnumconflatiJolioruta- loqui] quam profiteretur, cimivn
_ /m'... rrin. nnllii- i dccllcfibl pauiloante citato loco

tur exiles ftipites, (ed in vnum co nfiatidoliorri ta- i ,oqu,j quam pro,, ii rerin , eu.., viderer Theopl .
menpufillotum Acharundinaceorumtiina pullu- ; dccllefib, pauiloante arato loco , quod potu ,
latione diftincK, cuiufmodi in nolitis etiam re- ! appofmc exemp-um ,n natura pifcrun,, quod et, a
eion.bus haud difficulter prouenire folent. Ter- | extatmhiftorns ammal, um Ar.llotel.s Ouaed,-
Ln _ r.ri.fim..ln(1ib,K . nui ftioites ex iis i ta afaimellalcquutusmasafpergitfi, olera, ne.at

eionibus haud d.fficulter prouenire folent. Ter- | extatm ,n or„s an, manum a,,,™ ,.. . w u. eu ■
nis itaque fatis frmul oflibus , qui ftipites exi.s i ta afmmella, equuli, smasalpergltlirofem.neat- A[.
prodierint, vnusft, pes fiunt. Amat enim Palma quota demum faecum a fiunt ac v.tal.a. Nam
- Ti--.ni, .. nrnnriamfripriem tametli non i vel ex remoris generibus limllitudines delumi

LUU1CL1 IIL, vuujuijeca iiu-... . . .

coitionem. Itaque propriam fpcciem tametli no..
inuenit ad legitimum coniugium : tamen quod
poteft defiderium explet amoribus fuccifiuis , vti
more fuo facete iocatur Scaliger. Non tamen ca-

queiul UCllIUUUU-lMima nunc “v.

vel ex remotis geneiibus fimilitudines delumi
poliunt.

Eiufdem Palmans caprificationis non obfcure
meminit & Pollux.

more fuo facete iocatur Scaliger. Non tamen ca- [ meminit ccioiiux. -p ,

tet profunda ratione. Societatis quippe atque Sed apertiffime Herodotus & 4>.™r Palmarum
coiunclonis appetens eft,[. t mox futi .ts dicetur] ntcmm.t , & eas F, eorum modo coi, : ( W.-
. , . rr r, L i _ ««.AiMa/iMi ) Ait enim Palmarum , quas mares

:UV7tC- t,g\

ideoque nixu qua:rit fibi cohxfionem..

Nobis fime ex vnico etiam Da<fty!o fato foliu
erupit non femel, quod tamen aduentante frigo¬
re vel in hypocaufto repoli tum cotabuit, nec vn-
quam repullulauit nuclei reuduum radicatum an
no lequenti.

Ait enim Palmarum , quas mares >

TJOP . . . . ? 'j — — . .

appellant, poma illis circumligari qua:

* /ai ) >1 . . O a j

balanos eduntor earum frudum maturet culex '
fubiens, nec ex arbore is defluat : Culices autem
in maris frudu concipi,non ahter quim in Capri¬
ficus grollis (ytg. Qdssrt? oi ihutfiM.) Differt itaque in eo

f»QUenti hCUS g1'01115 01 cAiu^o/.j umeri uaque u. tu

Coft*us*tudit, OS vino maceratum ciuds . M^tusiTheophiraftifententia^uodi^

LIBER Iit

fiuris fhidtura , fed eius florem admoueri ferni-
nis, & ex eo puluerem fuccuti fcribit. Prxterea
Culicum, quod equidem Iciamus , e Palmulis na¬
tarum nufpiam meminit, quamuis caprificationi
«\ hanc medelam aperte contulerit.

Exhorurrt claflicorum authorum /criptis , alio¬
rumque proculdubio, qux fata nob/sinuideriint,
Plm.philofophandi rationem arripuit , ita pro¬
dens : Arboribus , imo potius omnibus [hoc &
Theoph.dixitante eum ] qua: terra gignit , her-
bifque etiam , vtrumque fexum e Ile dd menti ffi-
L. mi natura: tradunt. Cxterb non fine maribus gi-
gnere f criminas Palmas , fponte edito nemore
confirmant : circaque fingulos plures nutare in
eum pronas blandioribus comis. Illum ere&is
hifpidum , afllatu vifuque ipfo Sc puluere etiam
reliquas maritare. [ illis maritari, n.] Huius ar¬
bore excifa viduas poli fieri le Icere feminas. A-
deoqueeft Veneris mtelledhis, vt coitus etiam
exeog tatus Iit ab homine , ex maribus flore ac
| lanugine , interim vero tantum puluere infperfo
feminis.

Cxterum Palmas inuicem maritali quadam
copula coniungi , marefque attrahere ad fc fe-
minas, neque congrellum , quantumcunque ad-
niti poliunt, aufugere, fed vitro ramis ab veraque
viciffim ad olculum quodammodo exporreifiis,
Kunife fia dare mutui delideni ligna eleganter
refert Philofiratus in imaginibus , attingitque
L- Gal .lib.ft. de loc.male affeifiiscap.5. non fine gra-
ui interpretis errore , qui, qua: ibi de palmarum
arboribus dicuntur , ipfc Phoenicia: populorum
amoribus tribuit. Quem interpretis lapfum pri¬
mo deprehendit Hier. Mercurialis eximius ille
Medicorum ItalixCoryphxus & po fi ip.fu.m, fed
iploin fuo genere Sc fiudio neutiquam inferior
j doct.ffimus Guilandinus.

Eadem non modo comprobat fed Sc ampla
commemoratione declarat Florentinus apud
j Caffianum Baffiim,&: Confi.Cxfarem lib.x. jcottd-
v/;caT/ , c.ip.4. h:s verbis : Palma: vehementi le mu¬
tuo profequuntur amore , ita vt altera alteram
depereat : neque prius defiderium in ipfjccllat,
quam ipfam adamatus mas confolctur. Videre
namque efi ipfam pronam &rincuruatv.n Iliis co¬
itus incumbere, i.npatientemque feipfim firma
ftibilitate vi\ fufiinerc: quin Sc qua fi viduam fi:-
rilefccrc. Atque hoc ipliim agricolam non latet.
Nouit enim quod amet , fed cuius amore defla-
| gret, aut in quem maritandi cupidine Sollicitetur,
i7fi- ignorat. Quapropter complures Palmas inibi
j. circiter oblitas digitis contreflans , ac blande de-
i mulcens, reuerfusadhinedenuoquxeorripitur
! amore , Sc manibus hoc dato tanq iam olculo
contingit : tum quadantenus vcluti refricato hu-
lufccmodidefiderio denuncians , blandioribus
comis perinde quali manibus in eum nutat,cuius
' cupidinis tabeperibar. Hoc velut oculorum ge-
fiu amorem confelfi , lefeque huius fiudio con-
{. fiimulata, quali radicitus abiicit. Huius vefanix
remedia funt , fi lubinde manus ei admoliatur a-
gricola , qux marem cuius amore capiebatur , at-
tigerin t. Multo magisinfanus amor difeutietur, Ii
maris flores trunco erutos idem Amafix capiti
circumponat :hxc mariti ornamento colluftrata
fruifium dabit, hocque pignore ameris exhilara-
, ta fecundabitur , optimumque Sc pulcherrimum
fru&umedet.

- Similia 'quoque narrat Ammianus Marcelli-
nas hb. xxiv. nempe maritari palmas ipfas , facilc-
que fiexus polTe difeerni. Quin Sc generare fe¬
minas feminibus illitas marium , ; eafque amore
Tom. L

mutuo dele<fiari : atqueboc inde clarere , quod
contra le viciffim nutantes , ne turgidis quidem
flatibus auertantur. Et, fi ex morefemina,cuius
arboris amore perculfa fit ignoretur , vnguento 1-
pfi usi fi fici truncum, Sc arborem aliam naturali¬
ter odoris dulcedinem conGipere , hifque indiciis
velut coeundi quandam prodi fidem.

Amplius Hexaemeri tertio cum magno Bafilio
Ambro fius. Efi etiam inquit, quod mireris : nam ,
ipfis fexus Pomis inefi rineft arboribus lexus difi texn"™
cretio : quippe palmam videas , Dadtylos qux
promit, plerumque ramos proclinantem luos, fe¬
leque liibirtittentem, ac concupifcentcm , Sc am¬
plexus Ipeciem quodammodo arbori prxtenden-
tem , quam Palmam marem nuncupant ruilico-
rum pueri. Palmam igitur illam feminam intel- ralmamut
ligunc , qux fexum lubiecfiionis Ipecie confitea- V femina.
tur. Quo lane argumento agricolationis periti
ramis cius Dadlylorum, vel mafculx Palmx femi¬
na prxllnientes , vcluti perfunctionis lenium in¬
fundunt, ac expetiti concubicus exhibent gra¬
tiam. Q110 affeifia munere ftirrigitur denuo , ac
plane hilarior comam protollere animaduerti-
tur.

Hunc maximorum ac fide dignifllmorum de
amore Palmarum authorffin confenlum dobtilfi-
mus Guiland.nus pro re certifli naalleuerat, atq-,

Palmarios etiam ;ui min Aegypto , Arabia, Mclo-
potamk , Ividxa , Phcenicia , tota Syria , volentes
cauere, ne fei*iinx , aut fierilitatis noxam incur¬
ram, aut frutfitim, quem aliquando imaginatione
libidinis, vt ita dicamus, concipere Iolen t, [quem¬
admodum aues oui irrita , qux hypenen-na dici¬
mus ] ante maturitatem amiteant , ita ordinare v-
triufque fexus Palmas , vt mares eo faltem inter-
ualh) a fernin s Jifient , quo puluis ventorum Aliudre-
flatibus a foliis mifcularum fublacus , in femina- aedium.
rum folia incidat : idque fatis ad fecunditatem, Sc
fruifius maturationem facere compertum clfc.

Sed mirum ditfiu , quod , fi qua procul a mare ab-
fii terit, vt neque puluis neque aura , oiiorve eius Alt"d*
ad eam permeare poffic , excogicauerunc coloni
funem a mare religatum ad feminam vfque pro-,
ducere, atqiie ita quafi maritali vinculo copula¬
tam mafculi virtute clanculum per funem irre¬
pente fecundam fieri , qux prius fterilefccbat in
ea folitudine. Qux omnia , ne quis fabulofa
lulpicetur, inquit idem Cxfalp. eiufinodi amoris
exemplum atque coniugignondum octogefimus
agiturannus,[lcnpiitautemance *o. circiter an¬
nos] ex quo id genus arbores in Italia, fiudiorum
omniiimque virtutum altrice terra, dedere. Hu- *
ius autem rei celebris tefiis efi Iouianus Ponta-
nus, Alphonfi iunioris Neapolitani regis prxee-
ptor,& epiftolarummagifier,Philolbphus, Ora¬
tor, ac Poeta infignis, & quem fabuks pro hifto-
ria , de re maxime fuo tempore omnibus confpi-
cua , feribere pudui liet. Ihc lane duas celebrat
Palmas, vnam marem Brundufii , alteram femi¬
nam Hydrunti , qux diu fteriles perman Ierint,
donec fcilicct paulatim fuccrelcentes , nondum
alteram altera contueri poterat : vbi veto tantum
adoleuere , vtfefe inuicem confpicere potuerint, Mutus t ■
longo quantumhbet multorum fiadiorum traiifiu tum fl$*\
diffidentes, fetificare cceperinr. Sed cur non ;-
p fu m a ud iam us ? *

Brundufii latis longe viret ardua terris
Arbor ildumtis vfique perita lucis.

Alt er a Hjdrtintinis in /altibus amula Palma,

Illa virum referens, bac muliebre de< us.

Konvno creuerefiAo,di flantibus agris.

Nulla loci facies , nec foci alis amor.

fi b a

•fcy

■ ) i

ttl.

,*4

Ddcftus.

Hl STOR IAE

Vermxnfiit fine prole diu , fine fructibus arbor
Vtraque ffundofis & fine fruge comis .

Afi pofiquam patulos fuderunt brachia ramos
Capere & cecl&liberiore frui ,

Prondosique apices fe'confpexertyvirCque
■Illa fui vultus , coniugis ille fu*.

Haufere & blandum venis fit tentibus ignem.
Optatos fatus fpont e tulere fua.

Ornarunt r anus gemmis, mirabile dici u.

Imple nere [nos meile liquente fxttos.

Palmx *. Porr& Palmam vi tx longa: clfe feribit Theophr.

& dt*' & Palmam Ddi longXuam in exemplum addu-
v cit , quod & PI;n. fack, quamuis a fabularum au-

toribus proditum, vt ipfemct Theophraft.fate-
tur. Alibi tamen fpiffitudinenl ficcitatemque eius
longaru i tatis ac durarionis caufas adducit: quibus
•■fiat vt ndllus extrinfecus pateat aditus, nuiliifque
adeo includatur humor, qui putrefeere queat
quapropter neque belliolis aut vermiculis infe-
PaUng. fe- . . ...

men diu- Omnium quoque feminum , qux pulpa ambit,
*sMrnifiimu. diuturnilfimum Palma: eile tradit , vtpote,quod
ficcifJimum lit , atque denfifftmum.ipfas quoque
Palmulas repohtas quanto citius promas, iucun
dionbus vcare, quod vetuffate fiat cariofior , vel
Varrone tcffe, atque ipfa adeo experientia.

‘QmaUs re- Seruantur hi demum Dadyli,qiii nafcuntur in
J eruentur, falfis atque fabulofis , vt in Iudca , & Cyrenaica
Africa. Non item in Aegypto, Cy*pro , Syria , &
summa- scleucia Aflyrix. Qunmobrem fiies ,& reliqua
fOuari aut animalia ex his Faginantur.

\ietujltfi- Vitiati aut vetufti eius pomi lignum eft: ,deci-
-Z»nm di lTc candidam verrucam , quae racemo adhxferit,

autore Plinio.

Quod verb deledum attinet Dactylorum qui
in officinis ad vfus medicos habentur , probantur
Sylilio magni, flaui, parum rugo fij molles , pleni
tamen, & carne intus multa fubdura, ad nucleum
candicante, ad corticem rubefeente, non pertuli,
non vermiculofi , & qui conculfu nihil aut mini¬
mum (onent, lapore vinolo. Deteriores funtgra-
cilcs , flaccidi , duri, quiaexcarnes, exculto pedi¬
culo pertuli : iidem fere vermiculis Icatentes.

Sed advires tandem. Palma autore Theophr.
fuapte natura fumofa eft : Ex quo illud Chercmo-
nis carmen:

TATZ /l/7^TV«7aT*

CA>. yMf p/£o2o/7J)7Kf

Eft autem Iambicum fenarium cum hemiftichio
prxcedente.quod in hunc modum apte interpre¬
tatus eft Gaza.

Palm&qne venas vfque fumo fifiima radice na¬
tas.

igniaria. |deoquc inter eas arbores reccnfet Theophraft.

qua; ad igniaria ,'adque carbones conficiendos
commodi funt. Ex fterili Palma Babylonii lc-
Ctos&vala conficiunt. Diu enim durat eius li¬
gnum. Ineft & Palmis acerbitas : eiufque crudos
strangu- ftU(qUs qui comederit, ab iis ftrangulari cognitu
styi 'ari- e&* vc Phn. prodidit, Alexandri milites Palmis
da, viridibus ftrangulati funt. In Gcdrofis idfidum
eft pomi genere: alibi copia euenir. Eft enim ta¬
ta mufteis luauitas vt finis mandendi non nili pe¬
riculo fiat. Palm. -e folia cumprimumnouellasde-
funet. monftraucre gemmas Plinii feculo ad funes vi-
tiliAmque nexus, & capitum lema vmbracula fin¬
debantur. Quod & alibi repetens: in Oriente,
ait, funes validos e Palmx foliis fieri didhjm eft,
eofque in humore vtiliores elfe. Et apud nos fe¬
re Palmis h meire decerpuntur. Ex his meliora,
qux Fefe non diuiFerint. [Et apud nos vere Pal-
gipa a matre integra djcerpuntur. Meliora enim

Vires &
Vfus.

Ex Thec -

P LANTARVM.

lunt , qux diuifa non fuerint. Vctufta omnia.
Confentiuntquecum modo prxdiiftis.D.] Sicca¬
tur lub tedo , quaternis diebus; mox in Sole ex- f
panduntur , Sc nodibus relida donec candore p
inarelcant, poftea in opera finduntur. Fiunt Sc «
e Palmx foliis fcopx : Martial.

h pretio [copas teftntnr Palmx fuiffe ,

Otia fed fcopis nunc analecta dabunt.

Apud Apuleium. lib. 2. Aliniaur. Zichlas Aegy-
ptius Propheta palmeis baxeis pedes indutus elt. /J
Ipfx porro Palmx, vt tradit Plin. carne placent, j
crulhThebaicx, fucco cariotx. Succus Palmi- \
rum dulcis. Iifdcm a vicibus oleilque proxima no¬
bilitas , inebriant recentes : cap'tis dolorem affe- 1
runt minus liccxmec, quantum videtur,vtiles fto- 1
macho : tullim cxafperant , corpus augent. Suc- Jf
cum decodarum antiqui pro hydromelite dabant t
xgris , ad vires recreandas , & litimlcdandam,in
quem vfum prxferebant Thebaicas. Sanguinem •'
quoque excreantibus ut-iles, in cibo maxime. Il- '
linuntur Caryotx ftomacho , velicx, ventri, inte- t
ftinis. Cum cotoneis & cera & croco fugillata e- ,
mendant. E Palmis prunqviuaces, igni fquelen- /
tus. Nuclei Palmarum cremati in fidili nouo, *
cinereloto /podii vicem efficiunt, mi fcenturque t
collyriis , & calliblephara faciunt addito nardo, y
Palma que fert myrobalanum olla non habente
reliquarum modo (ecu^nr-vdici fupi& traditum.)
aluum &Ynenfesfiftit[det.CH.] invinoaufte-
ro,& vulnera conglu tinat. Palma, fiue Elate, (Pal¬
ma, Elate CH. ) fiue fpathe , medicine confert ‘
germina , folia corticem. Foliaimponuntur pre- ’
cordiis , ftomacho , iocinori , vlceribus qux fer- f
punt cicatrici repugnantia. Pforas cortex eius te- ;
ner cum rehna £cccra fanat diebus x x. Decoqui¬
tur & ad teftium vitia. Capillum denigrat fuf- ,
fitti , [ illitu Diofcor. ]. partus extrahit. Datur bi- '
bendus renum viliis & veficx ,&pricordiorum: ;
capiti & neruis inimicus. Vulux ac ventris fluxio- ,
nes fiftit decodlum eius. Item cinis ad tormina ,
potusin vino albo, in vuluarum vitiis efhcaci/Ii- *
mus.SedDalechamp.pro vuluarum legit vuarum: '
puta columellarum , gurgulionis. Vuam enim
iaccntem Sc laxiorem eximia vi ficcandi , quam
habet, reprimit & adftringit.

Verum qux Plin.fparfim hinc inde de Palma¬
rum viribus,ea pleraque Diofcor. non multo an- '
te eum feriptis tradidit, fcd multis aliis ma&ata
atque adau da & ad artis vfum breuiter, fcd ele¬
ganter accomodata. Palmx frudus, inquit ille, de
medica materia l.i.c.125. Arabicxmyrobalano ft- (
milis,ac Poma dicitur colore viridi, mali cotonc-i o- t
dorem referens. Quod fi ad integram maturita¬
tem prouemre linatur, phccnicobalanus fiet. Eft
porro ille acerbus atque aftri ngens,& contra al¬
ui profluuia , fiuxumque muliebrem in vino au- '
ftero bibitur. Hxmorrhoidas quoque fiftit, & ‘j
vulnera illitu coglutinat. Pbcemcobalani vero re- -
ccntesplusficcisaftringunt : fcd capitis dolorem
afferunt, & copiofioresm cibo fumptx inebriant. 1
Siccx autem fanguinem excreantes , ftomachicos ;
ac Dy (entericos efitaix iuuanc: nec non 5c tritx >
cum Cydonio & cerato oenanthino , veficx vitiis i
vtiliterillinuntur.Maxime vero Caryotx li come- f
dantur ( addunt Mare. &Serap. cum Pineis nu-
cleis ) faucium afpericati medentur. Thcbaica-
rumdecodum potui datum, Caulonem (febrem <
ardentem ) fedat, & cum hydromelite vetufto }
fumptum vires recreat. Quin&ipfx cibo idem c
prxftant. Fit etiam ex iis vinum ciufdem cum fru- f
du facultati 9. Deeodumearum per fe potum &

garg.a-

LIBER

gargarizatum vehementer adltringit Sc cohibet.
Palmarum verb nuclei exterorum omnium more
' in fiCtih nouo cremantur , deinde reftinCti vino
Iauantar,& tanquam fpodii vicem fupplentes, ad
ornandas decorandakie palpebras conducunt.

■ Quod fi non fufficientcr vfti fuerint , illud idem
iteratur. Vim habent adftringcntem, Sc fpiracula
cutis obit ruentem,ad oculorum puftulas,ftaphy- i
lomata, ciliorumque defluuia addico Nardo effi¬
cacem. Supercrefcentem carnem cum vino repri¬
munt, Sc vicera ad cicatricem perducunt. Omniu
vero aptiffimi funt Aegyptii nuclei , qui ex humi¬
libus palmis cxcerpuntur.Palmxfpatha Vnguen-
tarii in vnguentorum fpillamenta vtuntur. Opti¬
ma habetur odorata, adftringens, pondero fa,prx-
clufa,interna parte pinguis. Vis ei adltriCtoria,
qux vlcera depafcentia fiftit,laxatofque articulos j
committit, fi trita malagmatis Sc cataplafmatis ad- |
mifceatur. Prodeft Sc prxeordiis ac ftomacho
imbecilli, nec non Sc iecinoris affectibus , conue-
nientibns mifta cataplafmatis.Eius dccoCtumfub-
inde affriCtum capillos denigrat. Potui vero da¬
tum, renum, veficx , aliorumque vifcerum vitiis
confert: alui, vterique fluxiones fiftit. Ipfa verb
fcabiem fanat diebus viginti,fi adhuc tenera cum
refinaS: cera decoCta imponatur. FruCtus etiam
qui fub ea comi netur Elate quoque ScBorajfus di-
Ctus,&: ipfe adftriCtoriusciim fit, fpathx quoque
prxbet effeCtus : nifi qubd ad vnguenta non x-
qne elt vtilis. Cxterdm alba quoque caudicis
medulla [* yy.aj Jhv ts tBfiuv* xjvxcV] tum recens co-
mefta , tum decoCta ad eadem facit, ad qux edam
Boralfus.H-et Dio/c.

AEgyptiam Palmam fitim fed are , Solinusau-
thor eft, apud quem in imprefliscunctifquealiis
legitur tich tktcuvou^®-, nullo fenfu : ideo

legi t Marccdlus ex Ph nio,di mi ttatur pro de-
coqiutur:reCte.

Ex Palm,i,tiadenteStrabone,apud Harmenios
& B^byloniospanis & mei Sc vinum & acerum
fitj6c textilia varia. Nucleis pro carbonibus Fa¬
bri ferrarii vtuntur : qui in aqua macerati bobus
&ouibusin pabulum dantur. Dicunt e(Te car¬
men quoddam Perficum in quo ccc.Sc lx. Palmx
vtilitates numerentur. Nam vel Galen.authore in
palmis, refpeCtu virium & facultatum, non parua
elt differentia. Quxdam enim funtficcx&: ad-
ftnngentcs, vt Aegypdx: alix molles, humidx Sc
dulces, vt qux Caryotx appdlantur.Prxftantiffi -
mx autem hx in Syria &Palxftina nafcuntur, in
Hierichunte. Rehqux omnes alix Palmulx in¬
ter hxc duo genera funt medix.

Difficiles autem funt concoCtu, capitique do¬
lorem inferunt : verdm :x his alix magis, alix mi¬
niis funt humidx ac dulces , ficcx atque adlfrin-
gentes. Verum conftitutis extremis , iam omne
quod in medio elt, facillime cognofces.Nulla cer¬
te cx ipfis eft , qux non dulcedinem quandatn Sc
adftriCtionem habeat. Siquidem Caryotx exi-
guxadftriCtionh ,Thebaicx obfcurij dulcedinis
funt participes. At fuccum quidem dulcem nu¬
trire ,au(terum autem gratum elfe ftomacho , Sc
ventrem filtereoltenfum eft. Palmulx fi largius
fumantur, omnesj:onco£tu filntdifficiles , Sc ca¬
piti dolorem afferunt: quxdam autem Sc morfus
cuiufdam fenfum ori ventriculi inducunt. Succus
autem qui ab ipfis in corpus diflribuitur , craflus
quidem omnino eft, habet autem & lentoris co¬
piam , cum Palmula ipfa pinguis fuerit , ficut Ca¬
ryotx. Quum autem aulcedo tali fucco mi fta fue¬
rit, celerrime quidem hepar ab ipfa obftruitur.
Lxditur autem maxime ab ipfarum efu,quod aut
Jom. I.

inflammetur, aut/cirrhoobfideatur: poft hepar
autem Sc lifcn obftruitur ac lxditur. Maxime
autem Palmulx virides , fi paulo largius fuman¬
tur, ad omnia funt noxix , ac dulces quidem luc-
cum habent cahdiorem , adltringentes frigidio¬
rem. Quin Sc Palmulx virides, ficut Ficus, flatus p almUl<
gignunt. In regionibus autem non admodum ca- Stridis.
Inus pal nulx haud perfcCte maturefeunt , [ vt Sc
fuperius dcclaratum,ade6 vt reponi queant : quo
fit vt e.i n homines cogantur ipfis viridibus
vefei, crudis furcis impleantur, & rigoribus qui x-

gre calefiant, & hepatis obltruCtiombus prxhen-

dantur.

Confirmat hoc Galen. cuiufdam fibi coetattei
exemplo,qui Alexandrix Palmulis immaturi s per r
complufculos dies ante & poit balneum fatiatus, t,Q erU2i
abfque febre fxpe horruit, ac riguit. Phcenix fcu Arboris $/-
Palma arbor , eodem authore adftri&orixfacul- res.
tatis omnibus fuis partibus elt particeps. Igitur ’lfPrrnm-
ramorum fuccus auiterus eft, ex aquea fubftantia
tepida, & terrea frigida conftans. Similis ficultatis
eftEncephalos, hoc «ft, cerebrum efuiaptiLn. At Emepha-
fructus eius, Sc maxime dulcis, non paucam habet l°s
calidi tatem. Cxterdm cum edendo fit , multb eft
vfui , non tantum foris impofitus,vbi quid robo¬
rare , deficcaie,con trahere, ftip.r.c,denfareque
confilmm eft , fed etiam tanquam cibusfumptus
& fimul cum aliis, & per fe. Porro quodELten Elute.
vocant, tenerum illud Palmx germen , eandem
cum cerebro cius facultatem obtinet. Quod ve¬
ro velut integumentum eius eft, adflringentem
etiam qualitatem habet. Veru n olus quim diCt.a
omnii exficcat , vtpote quod ellcntix conliften-
tiadhs ficcius eft,& minimtim habet humiditatis.

Itaque lure vtuntur illo ad vicena putrefeehtia, y[ceri
ad articulos plus iuflb laxatos. Ad hxc medica- LuZZt
mentis hepaticis Sc ftomachicis, fe u intro fuman¬
tur , feu foris admoneantur. Sed Sc radix plantx RtdirisVi.
deficcatorix citra morfuin facultatis eft , adiun- r£S‘
ctum habens &'ipfa adftriCtionis quippiam. Ha-
ttenus Gal .

Nicander in Aiexiphar. Palmx frmftnm cunl
la<5te epotum ad hauftam Cupreftim commendat,
quumait:

- ToTf)Act)or eiV tyt

vn XXrtit/ VotyMor ■\.a.Qctfipv y.aPTnj.

Lac, inquit, vali infundens fxpc admifee tene¬
rum Palmx fru(ftunv.

Siue recente reple tum magnum latte Catinum ,

Et tenerum tmfce viftrice ex arbore finitum.

Meminit & Xcnophonlib.z. expeditionis Cy¬
ri cerebri Palmx Sc palmularum. Pcruenerant
iam ad eos vicos, inquit ille, e quibus iufTu du¬
cum fuorum commeatus capfandi erant. Pluri- E rumen tu
mum illic Sc frumentum & vinum e Palmulis a- P"
derat, acetumque cx iifdem elixis paratum. Pal- e
marum verhfrudtus, 'ffltpowKav : glandes Qiam{es

palmarum ] quales apud Grxcos videre nonli- pMmu -«•»
cet,feruis ac famulis prxbcbantur : feligebantur rr.*gn«. E!f-
quas feruarentdominis , magnitudine Sc pulchri- ilr0
tutidinc admirabiles , afpedtu prorfusEleftro fi-
miles. Eas quidam arefadasin vfum bellariorum
reponebant. Vinum quidem illud potu fuaue e-*
rat, fed capiti graue. Milites eo primum in loco
Palmarum cerebrum cfitarunt , omnibus cui de-
tra£tum id fuiflet , cxarefccntibus , admirantibus
cun6tis eius cibi fpeciem ac fuauttatem quandani
peculiaremjquxtamcn valde capiit tentae.

Herodotus lib.i. cdm de Babylone loquitur
fcribic : In cius toto agro Palmas generari , ma¬
gna ex parte fructiferas , e quibus non folukn vi-
num,mcljdbum conficiunt i fed irlas etiam Cari-
Hh 5

HISTORIAE PLANTARVM>

Set'a

carum modo in offis cogunt. Nicander in Geor-j
gicis.

Pullulantes in Palma ft.lones\ymf tKpv&fatjexfcin-
dunr.

Cerebrumque addefcenttbus expetitum cibum af¬
ferunt.

'Diphilus Siphnius.fvti citat Athen. ] narrat , Pal¬
marum cerebrum plenitudinem corporis edice¬
re 3 largius nutrire , ventriculum grauare , vixdi-
ftribui,fitiminuehere>aluum coercere.

Paulus Aegineta palmulas ftomacho commo¬
dare (cnbitfi non valde fuerint pingues. Et rur-
fus alibi. Palma fru&us maturus moderate cali¬
dus^ corroborans , & ftomacho gratus , Hue in¬
tro fumatur fiueforis imponatur. Verum quod
reliquum eft in ipfa abunde adftringit : vnde fto-
machicis& hepaticis compofitionibus admifee-
tur. Omnium crutenvmaxime adftringit id quod
cnafcentis fruehis velutinuolucrum quoddam.

Simeon Sethi prceter pleraque illa qux ex Ga¬
leno adducla funt de palmularum viribus hxc
Tempera tradit.Paimulje calidae funt fecundo ordtne,humi-
dx primo . rigorem difliculter incalcntem gi-
j or*. gnunt. Omnibus autem gingiuis dcntibufque
Jicisctu,-. noxia: funt. Sed enim reliquis meliores funt,qux
cum aliqua vi adftnngendi , aliqua etiam duritie
conflant, vnacum modicadulccdinc & non val¬
de mellea. Qua: vero in frigicis regionibus na-
fcuntur, peflimxfunt: quoniam non maturefeunt
6c noxas cum rigore febrili inferunt , morbofque
«3c quampluiimas obftruftioncs : meliores autem
qua rubre, gilux fut.Qmc verbauftere funt,calid^
funt primo ordine, iiccx fecundo inequeenim
T-KlmuU- pariuim inter Palmulas eft difcrimen : nam aii-
v"m ca//,t~ qux iiccx funt & aftringcntcs , vt Aigyptix: qux-
dam molles & humidx vt dulces, vt quxinBa-
ftris aafcnntur. Medix inter has funt rehqux.Qui
Sjxz*inc ex omnibus fanguis gignitur turbulentus eft.
"^mo/um •Scribit RufuS;Ciim pineis nucleis fauces lenire,
gignunt. Bonumque corporis habitum conferre ,'prxfer-
Qjtihit* a tini fi frigidum fit temperamentum, fed afliduo
[‘.limuli* yfu veficam explere. Oportet auteni ab his ablli-
ubjljKeudu nerc, qui facile obftrudliombus capiuntur, & an¬
ginis, & lippitudinibus,& dentium doloribus.

Audiamus paucis & Arabes. RazaRotab minus
calidos efte quamDadtylos , quique cum fintle-
•nitiui, ftomacho profint.Apud Serap. legitur Ro-
rab. Interpres reddit Dadtylos. Aben Mefuai
Zmetharitti apud eundem profert Rorab Zuccharinos, & Ha-
H .tyona. harad <$c Hayron. Eft autem Hayroft fpecies Da-
dyioruin colore citrino vel rubente , qua: exteris
pcxftat, poft quos funt glauci. Improbantur ni¬
gri. Ex Rafi Rorab cito conuertiturin bilem, &:
noxium eft iis qui temperamento fant calido,
aut hepate. Deteriores ex cis funt magni, dulcio¬
res. Frigidis naturis competunt, eofque inpin-
Cjflio. guant. Cyfilonis, [ autore Aben Mefuai apud
eundem Serap. ] id eft, cordis Palma: , temperies
frigida eft in fine primi gradus,ficca.in medio e-
iufdem : confert cholerx, calori & efferuefeentix
fanguinis, fed ftomacho grauis, ventrem aftrin-
git, parum nutrit. Sedat tamen dolores ftomachi
Dolor fla- a proprietate quadam. Secundum Rafin,compe-
*TIuxuj J.t- ^C1C fillxum fanguinis , ftomaclii arcetinflationes,
fed tarde defcendic ad fundum ftomachi. Expe-
Xiemscht ditius deucluitur,fiedaturcumZingiberecondi-
tKt-.j/nmA- to>alioueele6tuario quodam calido. Cxterum
'spurh* ex- Spatha prolatis floribus & poft flores racemofo
pro palmarum frmftu are <cic : rehcfcaquein arbore fc-
hgao. quenti anno aufertur, non aliter quim putatione
inutilia farmenta in vitibus noftris per ver aufe.-
£UnUl± : vtiam fiipra quoque dnftura. Ncc alius

CUud.

Hirri.

nunc eius toto illo Aegypti ac Syrix tradu, quam
ad ignes vfus eft, vt annotat Marcellus ex rela¬
tione eorum qui illa loca pc^luftrarunt.

Et Bellon. refert, vix alia ligna in Aegypto re-
periri qu&mPalmsr, fed ad edi hei a & Archiete&u- /Jj
ras nihil valere. Additi ru Ilicis eius regionis fum-
mitatesprxfcindi,& medullam internam eximi,
Alexanariamque venalem deportari : Ibidem e-
nim crudam comedi, guftuque Carduum elculen- j
tum ( artiebant ) referre : iilud ipfum effe quod
Grxci iy/J$cL*cv , & cerebrum Palmx nuncupent.

Bellonio circa ligni vfum contrariaturAlpinus, B<f
qui ait, non eflevllam aliam arborem, Palma,hu- pj
mano generi vtiliorem : at Aegyptios ex truncis /«..
domorum trabes facere , ex ramis parietes , mul- At\
t.iquealia lignea vafa ad vfum , qtix Ciijfaz, nomi- ex
nat. Et fane Alpino etiam fanet Theophrall. qui
& ea Africx parte, in qua nunquam pluit, Palmas
bene magnas & altas, optimafque proucnire , 8c
materiem earum diuturnam e fle, quippe fpiflam,
ficcam lignofamque:qux quidem optimq funt no-
txligniad Archytedluram expetiti.

Strabo quoque Paimaceis trabibus Babylonia:
cantum robur tribuit, vtteda quoque fiiftineant,
vt amplius dicetur in fine capitis. Ex foliis [ad¬
dit idem Alpin.] flabella & <porws,e caudicis cor-
ticc funes pro nauibus conficere.

Sed quem ipfi ad medendum vfum habeant,
nunc quoque dicendum. Ex Palma tria funt, qui¬
bus Aegyptii fi nitaris gratia vtuntur , quippe
Spatha [Spartum ter legitur apud Alpin. qua mnis
eam vocem eo fignificatu apud nullum alium au-
torem legerimus. ] puluis in fpatha vel inuolucro
contentus , atque Daclyli. Spathx igitur mem-
branacum pulti; sfacla, vtuntur , tum ex ea para¬
to decodo. Puluis maximum vfum habet per os n
fumptusadDiarrhxam , Lienteriam atque Dyfe- Di
teriam , nec minus ad omnes alias vel fanguinis,

pefcendas : praecipue verb ad hepaticum fluxum, p.,
hxmoahoidnm , atque vteri cruentam vacuatio- Hi

nem , atque ad (putum fanguinis. Eodem vtun-
turad refrxnenda vlccra dep iftcntia , ad vuxre-

laxationem , ad firmandos dentes mobiles. De¬

cocto ad omnia prxdida quoque vtuntur, fed fxpe /J
cum eo puluere admixto : articulos debiles , ap-
tofque defluxionibus mirum in modum iuuat eos y\
firmando & roborando. Puluere quoque albo in q.
inuolucro veris tempore inuento , quando fcil. fat
Palmx florere incipiunt, vtuntur familiariflime A
ad raucedinem, tuflim $c ophtalmiascum faccha-
ro mifto. Eftque ipfc dulcis 6: fubaftringens,quo r'
mulieres Aegyptix familiariflime vtuntur non o/
tantum ad cohibendos menfes , fed ad retinen-
dumfeetum. Eundem vfum babtrtDucfy/i imma- d*.
turi in cibo per fl*,& exdccoclo. Dactylorum ma¬
turorum vfus frequens ad faucium raucedinem, „d
tuflim, Difpnoeam,pleuritim &peripneumonia. „„
Deco cfti etiam adi uuandas variolarum in pueris n
' excretiones.

Lacuna offa Daflylorum plurimum conferre
j putat ad roborandum cor, propter figuram illam
i quam cordi, vt ille ait , quodammodo fimilem
habent. Sed parui facimus ejufmodi facultatum
xftimationes a figuris , quas nullam per fe agen- Ld
di vim habere, boni Phyfici norunt, ac ne fane oc- mt
cultam quidem , vt quidam opinari audenc. In- ]
uenias prxterea mulca cordi fimilu,ctiamque la¬
pides ,immb forte & venenata quaedam , vt Ana-
cardi,Ahouaifru6tus &c:an propterea cordi con- r
ferre dicciMas:Mirum vero totprxapuosautorcs,
j vt exaate duftispatec, noxam ex Pafmularum e(u

capiti

LIBER

capiti vnoconfenfu tradidiffc,quemadmodum Sc
vim earum potu, vnicum tamen Aret^um [quan-
tOm hadtcnus quidem nobis conflat] fcribere au-
fum, omnia bellaria caput dolore infeflare , prx
'tuus ter pa]mu]as 3 Ficus & vuas ; qU@d fi ipii loli &c
probe cognitum fuit, habet pofleritas ius fcnten-
tiameius confirmandi : fin minds , temeritatem
ma- rifu,fcripta fpongia calligandi. Inter Saturnalia
>»■*■ dona olim palmulx mittebantur, vt celiatur Oui-
dius:

Quid vult Palma fibl^ngofaque carica dixi.'

Et Martialis :

Aurea porrigitur larti Caryota Calendis,
n p at- Vini e Palmulis in luperioribus aliquoties men-
<,guo- tio fadta : quod vt conficias , tradente Diofc. Pal-
mulas , quas Chydxas quali vulgares vocant, be-
* nc in doliolum in fundo perforatum &

arundine picata obflrudtum mittes , ita vt fora¬
men etiam lino fit obturatum. Tum denis Choe¬
nicibus ternos aqua: congios affundes : quod fi
non admodum dulce id elfe libeat, quinos con¬
gios infundes , & ad dies decem macerari lines.
Exadto eo fpatio, hoc efl, die vndecima,detra<5fco
ab arundine linteo, vinum cralfum ac dulce exci¬
pito, atque reponito. Suaue illud quidem, fedea-
ef“*' piti noxium. Contra fluxiones , propter adflridto-
nam vim,cfficax : eandem ob caufam ltomachicis,
coaliacis, &fimguinem excreantibus conuenit.
Tamen qui eo non funt aflueti, &: primum bibere
ccepcrint, ventris fluxum cient, inquitM. Paul.
Vcnet.Qui vero attueri fuerint, mirum in modum
pinguefeunc. Incolx ciuitatis Cormofx pane tri¬
ticeo non vcfcuniur , fed comedunt dadylos.
Sunt qui additarurlum pari aqux mefilura , ma¬
nantem deinde liquorem excipiunt : id quod ter¬
tio, quarto, & quinto ficiunt , non item amplius :
quando quod reliquum ab his efl,acefcit. Memi
nit & Xenophon loco fuperius citato viniepal-
mo- mulis optimi. Plinius vero Iib.i-f.c.irT. in vini prx
paratione a Diofc.difcrepac, tum quod Palmula¬
rum minorem quantitatem ffimit, fcilicet mo¬
dium, qui , te (le Paulo, choenices duntaxat odio
continet , cum quia poli macerationem palmulas
ip fas exprimit : fle ait : Fit & vinum c Palmis,
quo Parthi & Indi vtuntur , &: Oriens totus , ma¬
turarum [ mitiorum Vet. ] quas vocant Chydxas
modio in aquq congiis tribus macerato,exprelld-
Cjue.Atidemlib.ij.c.^ ECaryotis fieri tradit, non
eChydaris. Diofcoridi etiam in eo contrariatur
Plinius quod Palmeum vinum ventri molliendo
t non inutile prardicat, quemadmodum &fangui-
us nem excreantibus. Sed Librariorum potius, quam
Plinii errerem lmnc putant : idcb Corn. pro mol¬
liendo, morando : Sarrae, molliori legit , eodem
pene fenfu. Ex Recentioribus Theuetus vinum
Palmeum excellens efle prxdicat, ftd cerebrum
J™* lacdcre.Fit& Vnguentum ex palmae Elate leu fpa-
*"~thaapud Diofc. Sic: Tufam ddeerptamque Ela¬
tem m labrum conficito , & Omph irinum oleum
affundito : in quo tridui '.patio eam macerari fi
k v- nito. Mox flfcella exceptam exprimito. Sint vero
vtraquepariapondere. Tandem vbi vafe mundo
repofueris vtitor. Vim habet rofaceo proportio-
nr ne rcJpondentem : fed aluum minime mollit. Fal-
' liturPlmius,quando inquit : Effl' prxterea arbor
ad eadem vnguenta pertinens, quam alii Elatem
vocant, quod nos Abietem : alii palmam, alii fpa-
tham. NamvociSjElate, homonymia ei impofuit.

I(h Exuleuit hodie huius vngucnri parandi modus
vfus.Extat Sc compofltio DiacalcttheosapudGal.
quam palmeo baccillo c-'mmifcendam praecipit:

\ de caufa , vt quidam volunt , quam

Tom. I.

I I- 3^7

vt adfhidliorus aliquid inde capiat.-

Quibus deeA Palma recens, pro Spathula ad
empl.diachal.fetidiapalmes - teile Ioub. fuadet
Mefiies radices Arundinis illnd obire Veriim
non eff fimilis horum facultas , vc alterum alteri SubftitHti*.
poflit fubflitui : quum radix prardida eucllat /pi¬
cula ex alto, vt dicit Dio/c. fuftragante experien¬
tia. Palma vero potius cOiiirnr gendo repellat.

Quam ob rem malim ego huic/ubrogare arundi¬
nis cannam f.u calamum , vel fpatham fadtam ex
querno, mefpilino aut alio ciufmodi adilringen-
te ligno. Guido pineam fubiiituir, Chirurg. par-
ux d. i. cap.j. cdm antea lpatulam de canna cite
voluiflet.

Ingrediuntur &dadlyli optimam & feledtifli-
mam illam compofitionem Mefuei, Diaphosni- D,a^anu
con h. Palmulis didtam. Vulgb officinis a Palma
dicitur Diapalrna emplaftrum. Paulus Aegin. in
Epithemate ex vinaceis tpo/vixcis .'/noxa** conii-
cereiubet.

Ad vulgaris Palma: naturam illa quoque perti¬
net hifloria. Ex palmarum cinere , & oleo fieri

aiunt Saponem , omnium prxflantiffimum , ad Sapo ex

manuum candorem, notante Scaligero. Eft apud palrNii
Americanos,refcrente Stadio,natio quxdam Ka-
raya aomine , qua* ex Palmis filem conficere fo-
letin condimentum ciborum. Vcrtim qui co li¬
beralius vtuntur, vita: funt breuioris.Parandi .m- ^ tl
tem huius falis modum, quem & : d: lfe ,& i n pa-
rando femcliuuilfe tcffcaiiu,hu -edocet. Palmam
prxgrandem incidunt , quam fcindunt nr. aunm.

Hinc ftrucm ex hgrds aridis conficiu<u,cui palme
legmina fuperimponunt , dc omnu.iirnul ignibus
lubiedtis cremant. Hinc cx cineribus illis lixiuium
parant , quod coctum cogitur , & lal illud produ¬
cit. Ego quidem mcium arbitrabar , fed ignis ex/
ploratione fecus /erem habere deprehendi. Sal
(apiebat,6c eoiore erat emereo.

Reflaret geminus palime honos, ac vterque
prxcipux nobilitatis dicendus , alter literarius :
militaris alter. Palmarum quippe foliis primo
fcriptitatuin fuiHe Plin.ex Varrone prodidit. Ve¬
rum quuRecentiorum quidam eamglon.-m pe¬
culiari tribuuntpalmx ipeciei , huic quoque rei
caput proprium paulo poli dicandum foit/Nunc
militarem atque adeb triumphalem celebremus-.

Ecquis vero virtutis alumnus nefcic palmam or.i-
nibuspene prifcis 6c anteactis feculis,, excepto
vltimo hoc propemodum fordido ) vincentium -
in certaminibus fui-Jle prxmium ? Quod far. e d-
luftnffimi quique , immb Reges & Imperatores
ipfi, non modo non detredtarunt, fed omni nila
& conamine, atque adeo vel cum vitx diferitnine
quqfiuerunf.vt qui maiorem apud.luos cxterolq;
gloriam fpedlarent, ac pluris arboream , quam
auream facerent. Qua non fcmel pluricfve con¬
tenti, ni iterum ac lxpius iila infigr.irentur, vt
tanto plus fe accepi Ile decoris exiitunances, quo
frequentids in ludis facris certaminibus vicif.
fent. Ita vel etiamnum hodie plurimorum trium¬
phales ftatux pal^nx ramum manu geilantes,

Noti funt triumphi Grxcorum : noti Roraano-
rum Cofulum&Impt ratorum. L. Papyrio, &Sp>

Garuilio Coofulibus, deuiclis Samnitibus,captif-
que illorum oppidis , Aqiuionia videlicet <k Cor-
ui no , Palma victoribus data; more tuncprimdm
e Grxcia ad Romanos tranflato. Poftea autem
inoleuit, vt qui certaturi forent, fpadiccm habe-
rent.Claudianus.

Nutant ad mutua Palma fce&era.

Cxfar in Hifpania contra Pompeii liberos decet-
taiut, eofque deuicit. Ergo in eo campo, vbi bel-*

1 Hh

S6S

HI STORIAE

latum. Palmas ramu? ftatlmpoft victoriam agn

PLANTARVM.

vbiin-Olympicis vici tfet, dextra Palme termitem

tus : quod tamen non ad Cadar em , fcd ad Oeta- geftalfe fcribit , & equo mfidentem abiiiFc-. vtm-

uhim, e forore filium portendit. Nam ibi p
lians multa pratclara armis facinora peregit , qui¬
bus clarus futurus crat.HaxXiphilinus inEpito-
me Dionis.

Suetonius Tranquillus in Odauio : Apud
Mundam, inquit , Diuiis Iuliuscaftris locum ca¬
piens, cum Eluam crederet, arborem palma: re¬
pertam confcruari, vt omen vidoria:, iuflit.Ex ea
continuo nata fobolcs, adeo inmaucis diebus ad-
oleuit, vt non arquip araret modb matricem ,ve-
rftm etiam obtegeret ,frcquentareturque colum¬
barum nidis: quartum id auium genus duram &
afperam frondem maxime vitet.

Mufk praetere-i ( Phurnuto authorc) Palma
mlcoron coronata /propter 'homonymiam , quodPheeni-
(x. ces primi inueniifc literas credantur. Nam Palma

/'hamices Gra*ce e a’/'. Hanc tamen rationem non probat
l,tCr*rum -|je . vcr{jm 0b arboris teneritudinem, (vel potius
inaccelTam fcabritiem , aut ramorum hiipiditatcm
P.um* .e- aua caudicem muniunt, nifi circumcidantur , vt

de, dextris Paima portata , vidoriamdicium lit.
At Ariftoteles , Plutarchus. Plinius &Autorum
tam prifeorumquam pollerorum pleriquc qui de
haere aliquid prodiderunt ,cauiam reddunt hac,
quod vrgenebus ac prementibus ponderibus mi¬
nime cedat : a qua vi atque natura Grarci vulw vi-
doriam didam volunt, quali tbwijhW : a
non cedendo. Strabo fane in xv. Geogr. fcribit

Palmaccas trabes peculiare quiddam pati. Nam
cum fohdxiint,cum inueterafeunt , non cedunt Gr4f,

( inquit ) in partem inferiorem, fedin fuperiorem de dt.
panduntur , propter onus , vnde melius tedum
(uftinent. Qum&Theoph. in fornicem concur-
uari Palmam furium verius pondus ait. Plinius.
Palma: arbor valida , indiuerium enim curuatur.

At Populus, contra omnia inferiora pandatur:
Palma e contrario fornicatur. Quamuis alii inua-
hda li gant,&itain velgatis habeatur: ita tamen
ex Strabo.& Theophraft. alufquc legendum , mfi
contrarium huic velimus facere Plinium, qui ex
eo hunc locum tranlcripfilfe videtur:ficque etiam
inm.f. exemplari lcgitur,tefte Dal.

Ea resinadmirationem traxit Aulum Gellium Wm

(a neniis didmn, vt nos interpretamur. ) propter ,
quam non ficilAfcanditur, ficut nec ad Mufas Sc

poefin, propter difficilem ad earum pulchntudi- ! - - --

ne macce irum, Nam dulciflimosfertfrudus. Ab fic Icribentem. Perherclc rem mirandam Arift.in reJ 'J

TȤ<ius

J huiufmodi corona Palmea poftea vfurpatum , ‘vt | vnl.probl. & Plutarch.in vm. Sympof.dicit:Si fu-
xque vocabulum Palma, atque arbor ipfa , vido
liam denotaret. Cuius iignificationis vnuraCi-

otona

fnlrne*.

raPalma: [inquit] arboris lignum magna pon
era imponas, ac tamgrauiter vrgeas oncrefque, Min

ceronis , alteru m Virgilii , tertium Ouidii locum j vt magnitudo oneris fuftineii non queat, non mxx

citaflc latis e fle ducimus. Ille de fenedute: | deorfum Palmaccdit, nec intra fleditur, fcd ad-

quam Palmam vtinam Dn immortales tibi. Sci- j uerfus pondus refurgit ,& furfum nititur ,recur-

T^rouctbia
tdc /Jaiina.

.pio, referuent. Alter:

- E liadttm Palmas Epeiros equarum. Hic;

Er lenta vilioris pramia Palma,

Vnde prouerbia nata : Palmam dare Palmam fer¬
re , deferre, tribuere , praripere, accipere : Habere
Palmam ex aliquo :Rcfer v are alicui. Qua: omnia
ad vidoriam referuntur. Et Palmarium , autore
Plin.quicquid in vidoria fit. Dicitur etiam Vl-
piano Iurifc. Victoria [alarium. Terent.in Eunuch.
tum hoc alterum , id vero eft, quo mihi puto Pal¬
marium. Vidoriam : Deam Palmarem Apuleius

uacurque. Pro pterea , inquit Plutarchus , in cer¬
taminibus Palmam fignum e fle placuit vidoria:,
quoniam ingenium ciufmodi ligni eft,vt vrgenti-
bus opprimcntibrifcjue non cedat.

Idem teftaturCardanus, additque idem eue-
nire AfinisCantheliisexXenophontc.Caufas ve¬
ro quas reddere conatur, tanquam futiles & pue¬
riles explodit Scaligcr. exercitatione clxxiii
ipfe tamen meliorem non addit, fe d ingenue fa¬
tetur nodum hunc fe foluere nefeire , quod ra¬
rum & mirum ifi tanto fubtilitatis ProfcC

Cai

vocitat :&c. Palmaris veshs, ime Palmata, proprie j fore. Plutarchi filtem conatus produxiiTct , qui

.riiimn), r> t-i nn, fin r miam m^rg|)3nt,',r nui flp » i-n

l triumphantium fuit, quam merebantur ,qui
£>*a.ra' hoftibus Palmam reportaffent. Etiam in pace

Pnlmart*

S/cflu.

P. ilm.tr is
{intenti*
P ulm.tr ts

P

Confulum fuit. Aufonius in Pancgyrico,Palma-
ta vellis , vt in pace Confulis eft , fic in vidoria
triumphalis. Et Palmaris [ementia , qua: vincic.Ci-
cero : Sententia philofophorum Palmaris.Et Pal¬
maris flatu a , Ciceroni, qua: alicui propter vido-
riam erigebatur. Sed qno rapimur? An cele

tamflupcndiin Palma experimenti [vt Guiland.
ait,] triplicem caulam recitat in libello de caufis
natnralibus , pro-bl. xxxii. quod vn^ cum lequen- ^
tibus odo in Grarcis exemplaribus impreflis defi- cm
deratur. Vtrum,inquit, quod ignea , &fpiritalis 0„t
facultas , qua maxime pollet, cdm tentatur & irri- ft*
tatur ,fcfe exercens, magis & magis erigit? An
quoniam pondus ramos lubito vrgens , aere om-

bramus Palmam,vt Palmam in pofleritatis Thea- { nem, qui in his eft, opprelfum cedere retro co-
tro mereamur? Felicesvero eosqui Emblemati-! gat, qui deinde refumptis paulo viribus aduerfum

cam illam Coronam cum l^aima ex giacno mortis
Lml?cr»m immortali vidoria reportant: vt habeant contra
terrenos hos faftusquod trucibus Chriftianx fi¬
dei opprelforibus atque tyrannis defuper occi¬
nant : C e fit vittoria vitiis.

Sed cur tandem Palma pra: aliis arboribus prx-
cipuis vidoria: triumphis dida?adeoque vt & cer-
Curp*lm* taminumeuaderetfymbolura,atteftante in Sym-
** pofiis Plutarcho ? Huius rei vt annotat Curtius
PrtmA r.t nxc perhibetur ratio» Thefeumdeuido Mino¬
ra. tauro, h Creta redeuntem , Delum appuli fle fe¬

runt, & in ea ,’ ob adeptam vidoriam , Apollini
Deliae* facros ludos inftituifTe , in quibus vidores Dcha-

sacra p*l- ca palma coronarentur : Alii ibi efacra Palma ra-
raum decerpifle ,& fecum detulilfe , vt inde po¬
ftea inoleuentmos, vc cuiufaue certaminis vi-
dor,Palmx ramis conronaretur. Paufanias e-
tiam huicrei aliam caufam attribuit. N am lafiviij

onus non fuftincces,cumohusquicfcit,paulatiin
fe erigunt, & fpeciem^uafi contra illud ailurgant,
exhibent?

Sed neutra iftarum nobis fatisfacit : & fiuftra
7T> 577 queritur, vbi non conftat de r 077. Nara A-
matus Lufit. & Antonius Mufa Brafauola:, quae
de P.dmx ligno tradita funt,fuo experimento fal-
fa eire comperilTe teftantur , nec enim contra po-
dera inniti antrecuruari ,imo experiemiam indi¬
care , lignum hoc debile elle. Forte hoc dicit A-
matus, quia apud Plin. legerat, inualida. Aut ii
expertus fit, vel non rite expertus eft, hoc eft,VeI
in ligno non fatis adulto, aut non rite fedo : vel •
non adhibita mora temporis competente. Nam S
tot claflicorum Autorum con/cnfum vnius expe¬
rimenti putati fpecie reficere , prudentis non eft. •’
Id inueteratis illud obferuari dicit Strabo. Ergo
multo t^uipore opus. Aut fi in inueteratis lftud

viderunt.

LIBER

viderunt, cur locum non citant, quod fecit Strabo:
aut experimenti fui modum affignant ? Quamuis
autem de hac re nihil certi nobis conftet,attamen
tot fummorum authorum confchfus non patitur
temere Tibi fidem derogari. Imrao necipfa quo¬
que raxio , quam quodammodo dari polle puta-
'rum mus. Ergo audendum aliquid. Multum fane po-
r(,r teftin lignis ncruorum atque fibrarum dudfus ad
.itm*. flexuram & incuruationem. Tales & palmam ha¬
bere exiftimandum.Nam ita putamus. Quemad¬
modum rami cx trunco exeuntes moxmforni-
; cemincuruantur, ita incuruationis illam caufam
ex fibrarum trunci continuato dudfu dependere.
Quod fi hoc in virgis euenit , cur non idem in
Palmeis trabibus eueniat, etfi mole preffis. Quid?
^uod & Abietina tigna in aediliciis ponderi ncu-
tiquam cedere , fed cum tempore etiam fiir/um
fleifti nobisaperitifiimis Archytedtis & Carpen¬
tariis relatum fit ? de quo tamen amplius perqui¬
rendum. Necdubitamus , fi Palma: arboris cau¬
dex fecundum reditudinem jnqitatuor vel plu-
resdiuifiiras finderetur , vnamquamque earum
quafi in arcum incuruatam iri, haud fecus acin ro-
ftellis Geranii exiccatis euenit , quorum veluti
coftxin viridi ac integro adhuc roftro redo du-
ducohxient, at maturi aut ficcitate fatifeentis
atque duiulfi filamentorum quorundam vi ita
incilruantur parte s illa: vc vermiculorum aut fer-
pentum mo:um flcxuolum iucundo fpedaculo
lnutentur.Scd de hac ri\iuiic fatis.

PALMA VINIFERA THEVETI.

Cap. CLX.

|* fte~ A Rbor eft e Palmarum genere ,vti refert Sca-
./AJiger, a vulgari palma differens. Cxditur ad
imum trunci : vnde liquor. Aqua fuccuin tempe¬
rant : alioqui ebrii futuri. Cum itillat, dulciflimus
!r eft. Scruatus acccflit, fapore non ingrato. Mignol
vocant. Cardanusdefcribit , quale ^ Ludouico

IMuftanoaccepit.Cxtcrum neque arborem, vnde
eliciatur,neque eius faporem indidem narrat,
is. Poftquam igitur Thcuetus in lib.fuo de Lin¬
gularibus Gallix Antardicx tradidilfet , fubdit:
Promontc rium viride Palmis abundat, ex quibus
Sylucftres AEthiopes vinum pifant, quod vocant
m Mignol . Eft autem hxc palma pulcherrima fiue
f. proceritatem, fiue perpetuam viriditatem,atquc
pno alias fpeciofx arboris dotes contempleris. Fert
paruos Dadylosaufteros& acidos , vt non facile
' edi poffint. Arboris tamen fuccus gufius fuauifli-
mi efi, ideo hunc magni faciunt Indi , quemad¬
modum nos vina generofa. Caudicem ima parte
rol,~ duorum pedum altitudine h terra perforant , ita
1 mo~ liquor effluit, quem vafe terreo ad foraminis alti¬
tudine exceptu, & in alia ad iddcftinata trasfufu,
ad vfumrefertlant.Hoc vinum, vt facilius acorru-
' ptione prxfertietur, fale aliquantu n condiunt,
qub htfmiditas illa putredini obnoxia confuma-
tur.Colore vina alba Campanix 6cd’Ani-ut refert:

• * guftuque eft prxfuaui , &c quouis defruto Cidre
Britannisdido,Piroriimve vino prxfcrendo. A-
ptiffimum cft ad ardorem &: fitim,cui incolx ob¬
noxii funt ob excedentem eius regionis calorem.

- I(r4 Eodem Asgyptiioiim mortuorum cadaucraran te
> iru quamBalfamo condirent,ter quaterve abluebat,
l4,£»-ita tutiora futura exiftimai.tes a putrefadione:

[ m poftmodum Myrrha & Cinnamomo inungebant.

» ** Eiuldem potus vfus eft in plurimis Aethiopie tra-
ftibus;

ili*

Cogitent vero Ledores an hoc palma: genus
noriidera eflepoflitcum prxccdenti , quamuis
hoc modo ex illa vinum educi & nullo hadenus
proditum obferuauerimus. Diftin&ionem tamen
etiam offendit Palmularum exiguitas 8c fapora-
cidus, ex quibus tamen vinum fieri vt exprxdi-
disDadylis non docet TheiietUs.

Confideret item Ledor an poflit elfe illud pal- Paimdt
mxgenus, quod India profert, [ vtMarth. ex Iq /I-

fepln Indi nauigationibus perhibet , e cuius trun- d/u.
ds,excifis conlulco ramis,menfe Augufto diftillat
liquor, quem incolx vafis excipiunt , ebibuntque
fuauitcr vim vice : verumtarrien nili excoquatur,
pofi triduum in acetum acerrimum defeifeit. Eaq-, Ahat>*.
propter illum decoquunt, vt nos defrutum , fit- ranJpo.
que hoc modo , velut mei fuaniffi.num , quod tus ratio.
poftmodum ex aqua iefoluunt , & diebus viginti
artificio quodam percolant, donec optime fi t de¬
faecatum, atque pellucidum i quo artificio iucun-
diflimus redditur potus,diuqtte perennat.

PALMA G VINEAE.

~ Cap. CLXI.

N Guinea circa metallicas auri venas [ Caflel de Dcfcripcio
Minxi nuncupant ] abunde crelcunt arbores
ab inquilinis Palmx appellata*, alt-tudinc & craf-
fitudine naualis mali, Lira .enim deferibit Fraric.

Peninus apud Clufin hift. Aromat. Garcixjfum-
mo/aftigiogeftantes folia, [foliorum alas intelli-
git ] deorfum inflexa.12.aim5. pedes longa, arun¬
dinum ritu in cifa : fub his foliis [ ramos aut folio¬
rum alas verius appellant ] nafcuntur, breuit. us
pediculis inhxrentes vuxhumapi capitis magni¬
tudine, in quibus congefti frudus prunis maio¬
res, coloris aurei,quorLim nucleos incolq eximen¬
tes contundunt , ex his exit liquoxolei Iympidi
inftar [cuius pauxillum cum nuceadte mitto fpc- ,,

• - . L - , , , , . r- i. Oleum de

ominis gratia J oleum de palma ah lpfis appella-
cus , quem eduliis mifeent , ad odi >ris colorifquc
gratiam conciliandam. Is liqutif huc delatus fri¬
gore concreuit butyri inftar,coloremque aureum Oleum.
contraxit. Eum liquorem fiue oleum qui retule¬
runt’, recentibus vulneribus & arcubus contor- yfus
fionc Ixfis vel aftlidis illitu leuamen attuli fle de¬
prehenderunt. Incolx , terebra perfoffis arbori- Medus «/,'
bus ligneum paxillum indant , ex eo foramine l*£,T,dt'.
profluit liquor dulcis feri ladfisinft.it- , quorum
meile fylueftri commixto , potionem conficiunt
vini de palma appellatione quo liberalius hau- e

fto, etiam temulenti fiunt . Arboris materia ru-
befcen.s,flauis venis diftinda , ad fabricas innti- Arboris
lis, quia fida , cenuibits & gracilibus Tegmentis mateu*.

030-09 03-£ 00®00-3 G-0

PALMA HVMlLIS SEV CHAMAE-

RIPHES.

Cap. CLXli.

Paliia humilis Hijpanica non fginofa .

TTjRudfusChamarriphds quos habemus, magni- Defiripiii
X^tudine funt & figura oliuari , triplici cortice
obtedi : extimus colore Gaftanex ,in ruffo nigri¬
cans tenuis eft: huic alter fubiacetcrafftor, co-
lore cinereo , in fila dudilis : tertius ad nucis mo-
jithatx colorem accedit , nucleum obueftiens
duritie cornea, fapore dulcem, album, quem per-

HISTORIAE PLANTARVM»

talni* humilis Hi/fJRiM «jii

jpimjj.

C hamer-
tifili.

"ii

[81

P .1 1 m i bu m ilis fpi n :fj.

m

m

C cribrum

yjfus 'fallo-

t 'ddux
Palmx,

currunt linex
luftxbceues , ex
i i (que vna exte¬
ris longior ad.
ce rurum pertin¬
git, vc figura no-
fha oftendit.Fo-
lia vero qtix in
herbario noft.o
fico adf. rua¬
mus, ita luntdi-
gefta, vt mu (ca¬
ri i indar ex pe¬
diculo vno ceu
manubrio trian¬
gulari, non mul¬
tum cralfo .folio¬
rum dense ftipa-
tum agmen a (-
fu rg at , quorum
lingula femun-
ciam lata, (friata,
bifida al quan¬
do , longitudine
fere fcfquicubi-
tili in caltratu
mucronem dc-
finunt.

P dmx genus
humile pumi¬
lumque, (inquit
Matthio!.)quod
in Sicilia & Cre¬
ta copiofiflimu
prouenit: quin
etiam in mariti-
timis Senenfi-
bus cubui alu-
tudinem pa¬
rum excedens,
folio exteris ii-
lrnli, fed longe
minore breuio-
reque. Flores
edit ex obliquo
e capillacea
quadam coma
emergentes : e
quibus baccx
i acematim prodeunt , vt ex appicta figura cogno-
f.i potclb Pars radici propinquior in globum cx-
tuber.ins internum, germen quoddam quod Ce¬
rebrum vocant, innumeris fer£ inuolucris circu-
feptiun habet, tenerrimum, (apiduin , .^corigra-
tillimum,de quo Lobel. Encephalum gulx blan¬
dimentum, (‘capus prope radicem ventricolior,
criifque humanum aequans, fidulofus, claudens
medullam , qualem elitauimus fuaui Carduorum
gudu. >

Palmx hoegenus Theophr. ^duaico:?;; vocat,
de quo fictradit. Palmx autem xd.ueuf{/?c7f vo-
catx , ( humiles vertit Gaza.) aliud quoddam ge¬
nus eft, quafi xquiuoce didtum. Nam exempto
cerebro viuunc , & ab radicibus (uccific repullu¬
lant. Fructu quoque ex foliis didant. Sunt enim
lato mollique folio : ob id (portulas , tegetes Sc
capiti ^ vmbracula eo contexunt.

Laidem Plin. defignalTe videtur his verbis :
Sunt & esedux Palmarum quoque fylux , germi¬
nantes rmfus ab radice (uccifx. Dulcis medulla
,rarumm cacumine, quod cerebrum appeLlant : e-

T'

xemptaque viuunt, quod non alix.Vocar.tur au- f ' •in-
tem Chametopes , folio latiori ac molli , ad vitilia
vtiliffimo.

Diofcor. «> vocat.Plerique intepretes r

hum lts Palmas rcddunt.P^rj/4j quoque dici mi- P *
nutas Palmas, &C •ha.uyuSu; notauic Ccel. Rho-
dig.

Annotit quoque Seal, in notis fuis ad Theo-
phralt.ad vocem yo." ,in luo codice Pl*‘-
niano fciiptiiiu elie,Chamxrepcs. Hoc ab ji-vTai:
illud ab ci.-rui. Hermo, neque indicat, neque in¬
dicat: fed : n corollario pi u lentet vtiumque com¬
plexus eft illis verbis , abiectam & repentem hu¬
mi. Idem aliam tradit hinc , & illam quam Diofc.
X*ycu?»Mv vocat. Neque tamen potcll eaufiis ad¬
ducere : folo quippe nomine polito k Diofcoride.
Chamxnphaspui.it idem ealdem cum iis, quas
Siculum vulgus Ciphilioncm, & Matthiol.«5c ple
riqucalii rcecntiorum Herbariorum vocat, vt pa¬
tebit mox : de quo tamen dubitare videtur Seal.
quodThtophraftus vfum ipfius cerebri in cibo
non dixit. Ac (cire potuit aut debuit, Theophr.
perrarb vites dicere, (ed hiftorias potius & caulas
plantarum tradidi ife> quemadmodum Diofcor.ea-
rum vires.

Coldembcrgius infigris Pliarmocopccus , frt:
(fhimquennn principio dcfcrpftmus &in icone
cxpreflimus ad nos mific cum hac infcriptionc.
Palmitis vulgo Hifpanoru.n frmflus a Palma eft ^
diminutuutm :qui (une rectus villo lito apprime Nu
rcfpondct Lobclii nucuU lndii&. Sed circa hanc v-
nicam plantam opinionum g^ih incilem, vtinam eu.
confufione vacuam, nobi^Hgtiudit Amatus in
Com.ad Diofcor. fic fcribens': ihJ.rv >

Cephalio, Palmites , Palma agreftis, Hilp ilPalmi- Of
tos : Ital. & prxlertim in Sicilia Ce[haglu>&Qu}r\- p

quam & Encephalos plancas reperiattir parua, a

nonnullis Geph Jio nuncupata, quam vocem ho- pJ\
die Neapolitani (eruant, eam Cephagdon nun¬
cupantes, Lulitaui verb , funul ac reliqui Hilpa-
ni PalmttumvA Palmitam appellant, quam Viues r«l
i n Colloquiis agrtftem Palmam nominat. Hfitllr. Pat-
qui etiam air,(ub per(ona Ludouiciquam intro¬
ducit, Elatem Diofcor. & Elatem Encephalon Ga-
leni hanc c (Fc plantam.Poftcaaddit : reucra plan¬
tam bulbofamThcophr. hb. 7. lvft. Scexco Plin. pU
lib.19. cap.a. elle Enceuhalon fiue Palmam no- H-
I ftramparuam. Item addit : de ea Serapio Bdel¬
lium confici meminit, quim Ci filio nem corrupta
voce appellat. Palma humilis Garcix, Gazx. Pal- />*>
mx humilis genus Dod. Gcrm. flcinc pahncii-
Palma minor T..b. Chamxrpfies huc reptatrix
Palmula Pcn. 6c Lob. quarum Eiuheplulum fiue ^
cerebellum Antiquis imprimis commendatum: Pji
totaminoreft vulgari Palma foliis anguftionbus, rej
bacas crebrioribus, minoribu*

Bcllonuis duas fpecies CepluLnu , quam p.
Palmam altortiiuwi vocat ,ob(eruauit : Hifpauicam
cunis fi u<ftus aut cerebrum nautx in Gdhasper on
maria inuchunt , funtque cxipfx Palmulx , quas
Inflatores & Aromstani Rotomagenfi s & Paii-
fienfesquatuoraut quinque allibus regiis fingu-
las diucndunt : Et alteram Creticam JpinSjam 5 * ct
modo di<fta differentem. Hift. Lugd. vtramque fpi
depictam dat , his titulis : Palma chamxrops ter
Plinii : 2. CliamxtipJies feu Palma humilis Mat-

thiol. Vtramque & nos exhibuimus,

C.Bauh. in libello fuo cui titulum fecit , Ani- c.
maduerfiones in Hift. Lugdunenfem , ( quam Hip
capit Dalech. Medicus Lugdunenfis, vir Doetif- ,lM
fimus, fed qu«a quodam ftirpium non £uis pe¬
rito

LIBER

rito & quamplurimis ignorantis ac ofcitantix
nxuis confperfajeandem carpit quafi vnius plan¬
ta: figuras duas & duas pene fimilcs defcriptio-
nespofuerit, pofterioremque fuille iconem af-
fumcndam,tanquam meliorem.Verum fiqilidem
veritati & fludioforum vtilitati (ludendum in o-
mnibus, quantum quidem in nobis fuerit, hanc
eius cen furam neutiquam probare polfumus.
Nam aperte ex Bellonio conflat , duasdiftindtas
efie fpecies,fpino(amCreten(cm , qualis pingi¬
tur^ Matth. alteram Hifpanicam diuerfam, quam
exiftimamus per Dalechampium bene depidfcam,
qualem aliquando obferuauimus in horto Pata-
uinojiuxta domum in angulo fere , fpinis caren¬
tem , & quatenus ex ipfis ramis ex illa anullis,
quos adhuc habemus, diiudicare poflumus , diffe¬
rentes k pidlura Mitthioli. Palmam humilem fpi-
nofamnos exiftimamus a Cordo in filuaObler.
male pro herba his verbis tradi. Phleon paluftris
herba, aculeata fub foliorum exortu : foliis Ha-
rundincis ab vno principio in ventilabri figuram
explicitis. Affer. ur cx Italia cum farcinis aliarum,
idque cafu.

Chanaxriphes Theoph. fcu vt Plin. vocat Cha-
mxropes , vtrifque authoribus in Creta infula a-
bunde proucniunt , atque etiam mulco plures in
Sicilia. Plurimas quoque gignunt maritima Se-
nenfta,fedpumilas: quibus paulb maiores illa:
q ux ex Sicilia Neapolim i nuchuncur, tefle Mat
thiol. In monte nigto Pifenfium not.ffimi Ccfa-
glioni.Anguill. atque adeo plerifquc EI: (p anis ,
Gallo-prouinci* & It>!:x maritimis vt obferua-
runt Pen.& Lob. EiufHcm poti (limum in Bcetic i
regione &; AlgarbiaLufttanix parte, magnus efl
pronentus. Ex quibus regionibus , tefle Amato
Antuerpiam magnainuchitur copia, vbi in maxi¬
mis habetur deliciis , nec nili Optimatibus aut
Principibus prxfentatur , quum cibus (icdelica-
ti (fimus, (uauis, ventriculo gr 'tiis,nniltum geni¬
talis feminis gignens, qua ratione ab illis multum
defideratur. Cxfalp.notat , (ponte oriri in (copu¬
lis maritimis infula Iluac , &Palmcola vocata in¬
fula illi contermina. In plufculis etiam Italix hor¬
tis, fpcciatim Bononix inhoito quodam.FruiSlus
& ramos inter j mutiM* noflra adleruamus. Sed

fru flus , quamuis recens & integer videbatur, a
nobis (atus Montb.non proilenit.

& Iam (upradiflum exTheophr.folia fportulis,
tegetibus Sc capitis vmbraculis texendis vfum
prxbcre. Di ofc. huius nucleis eafdem vires tri¬
buit quas nucleis Palmarum , aitqne ad omnia ea
* aptifllmos elTe Aegyptios nucleos qui ex humili¬
bus palmis decerpuntur. Ideo Leflorcm ad eum
locum remittimus. Nonnulli huius Palmx cere-
a. bro eafdem vires tribuunt, quod Gal.ex differen¬
tibus partibus conflare tradit , aquea videlicet
quadam (ubftantia tepida, Zc altera terreftn frigi- |
da : proinde humidum cftc , cum adflridione '
quadam refrigerans. In cibo fumptum crudos 1
humores ac flatus gignit: atque idcirco cum (ale
& Pipere edi conducibile efl. Pars tuberofaiux-
ta radicem, inquit Matth. tenerrima (apida&ori
cratiffima : adflvingenti pollet facultate : itaque
roborat & cohibet. Germen quod cerebrum vo¬
cant, eftur fecundis menfis pro bellariis , cardui
efculenti modo cum Pipere & (alis momento. Ar¬
ridet enim maxime gullui. Id [ vt aliqui aiunt J
ad Venerem excitandam haud parum prxftare
creditur. Cardanuseius fub flantiam carneam di¬
cit , candidam, folidam , fed partem imam qux ra¬
dici iungitur mandi folilm. Surciili , qui Palmx

II T . \ii

folia referunt, eandidi&ipfi , fed Iignofi , non a-
pti cifio. Ra;ni quadrag^fimali tempore dclvrur. -
tur venales per totam fere Italiam, ad exornan¬
dos Olex ramos varioque plexu conucftiendos,
qui facra palmarum die ab omnibus in templis
geftantur. Prxftantiidem ad fportulas , tegetes,

[ etiamnum hodie xque ac Theophr. fcculo. ] 5c
Icopasparandas : funt enim ad verrendas domos -^(oDA
rami vr.a cum foliis adfeopas parandas, non fo-
lum peridonei , fed etiam vtiles , quod non con¬
fringantur, nifi tempore longo. Cxtera cum ma¬
iori palma communia habet. Baccx fuaadftrin-
gentivi, dantur contra omnes corporis fluxio- fluxiones,
nes. Palmitarum tuberofx radicis ScaLconcretio-
nem pinguem dicit , Sctubcraceam medullam in¬
tus : guftum gratum affuctis. In Sicilia & ora Ece-
tica maritima magna vis exditur, qux Romam af¬
fertur magna ex parte qiiadragefimx ieiumis ve¬
nalis : alio qui veritis funt gulx blandimenta
quam cibus, guftu fere Carduorum. Aegypti.ru-
ftici quoque cerebrum magna copia exdunt in
campis, & Alexandriani vendendum important,
vbi crudum munditur,faporc iam dnfto, tefle Bel¬
lonio.

G®C®E/2SGC® C/ESQSSC/Suil 0$0SC$C/ 3
CHAMAERIPHE PEREGRINA.

C a p. CLXIII.

PEtru* Gare -
tus mittebat

Cluf. peregnnx ^ . .

. r, 1 ,r De.criptio
cuiuldam humi¬
lis palmx r.imu,
qui erat pedem
ro manum lon¬
gus , vel maior,
quadragenis aut
pluribus virgis J
praeditus , fulci
coloris, inqquali-
bus & frequen¬
ti (fima vefbgia
retinentibus, in
quibus bxfiffene
flores , aut fru-
dlus rudimenta ,
contortis infima
parte , vt facile
ap parere t,ali quo
inuolucro fiue
fpatha fuiffe te<5las : prodibat vero hic ramus ex
cLenfo quodam cortice (emunda m alto, quatuor
autem vel plures vncias lato , & lunato , fui fiaui
coloris , prona quidem lupina parte lxui , fed
ipsa corticis materia e multis tranfuerfis fibris
conflante , ii s pene fimiiibus qux in magnarum
illarum nucum Indicarum , quas vulgo Coccis ap¬
pellant, tegumento confpiciuntur , aut quxhu-
milium palmarum germina, ^ plerifque in deli¬
ciis habita, vefliunt.

Nautx a quibus repertus fuerat hic ramus > fe
in alti (finio quodam (copulo , e mediis maris ca-
puC attollente , nafcentem reperiffe & refcidiffe yy, ,Y;E. -
affirmabant -.facile nihilominus mihi perfua fe- /«/
rim, non in (copulo marino, verum in aliqua
infula, ad quam appulilfent , reperiffe, & exaf-
bole vel fiutice detraxiffe ,& tegmen ade-
miffe, vt obleruare pollent quid fub
illo lateret,

HI SJf ORIAE PLANTARVM*

CHAM/ERIPHES FORTE' FOLIVM.

Cap. CLXIV.

CVmChamxriphes fuperioris furculo mitte¬
bat idem G.iretusTduim,ab amico acceptum
commodato, vt illud confpicere, atque etiam , fi
vellem , deferibere poflem. Admirationem au¬
tem mihi pariebat, quod adfgdberct, illum, qui
ipfi hoc Folium mutuo d-. derat , adfirmare Nym-
phxx efle in Moluccis infulis nati, St fupra aqua
haud fecus fpargi , quam noltri Nymphxx folia:
illiufque florem non elfe noflrratis flori diflimi-
lem , ei prxfertim qui candidus eft, fed colore
dumtaxat differre, hoc eft, non album elTc , fed
cxruleum. Exilio autem Folio concinnatum erat

Defcript.

Humilium palmetorum Folia polita dicit, vtiis
pro charta vtantur ad fcnbendum. Sed prius au¬
diamus Pli»ium.

Hic lib. xm.cap.xi. poftquam de Aegyptiis ar¬
boribus, atque inter eas fane ad longum & elega¬
tor de Palmarum naturaac differentiis differuilfet,
Ficinfic. Priufquam digrediamur ab Aegypto St
Papyri natura dicetur, cum charta: vfu maxime
humanitas viti conflet , & memoria. Et hanc A- C/.
lexandri Magni vidtoria repertam, amor eft: M. fu>'
Varro condita in Aegypto Alexandria. Antea no 0u
fuilfe chartarum vfutn : in Palmarum foliis primo ^r,,
feriptatum : deinde quorundam arborum libris.

J l£c Plin.de charta ex Palma.

Teftatur quidem Io.Linfchottanus yi fuis nar¬
rationibus Indicis, exeo Palma* genere, quam
Nucem Indicam vulgo vocant Chartam Indos ha- jv.v
bere,verum non ex foliis, fed ex interiori medul-
la arboris, [Forte haec vna earum efl, quarum libris
deinde feriptatum Plin. dixit. ] camelle, omnef- rl'

- 1:1 - . t„ 1; _ _ u,- _ . . *-/.

flabellum ad ventulum Faciendum, atque exdu.
duplicata pediculi eius parte manubrium confe-

dium . quod manu teneri polfct. a __

Huius porro flabelli ambitus erat trium pedu j que libros Indix ex hac materia, natura produce-
St nouem vnciarum : Longitudo ad manubrium te in ipfa arbore plicas ad diitimStioncm Folio¬
rum.

At Maffeus in fua hi Itoria Indica aperti ait, eius
Pa!mx,cuius Fructum Nucem Indicam Lufitani |
dixere, [ de qua nos poft] Folia librariis pro Papy¬
ro cire , -Scloco tegularum impofita domibus ar- ^
cere imbres, tum etiam in velles forma facili fi- tr.

vfque , fiue ad Folii pediculum , duodecim vncia
rum , latitudo qua maxime patebat, tredecim vn¬
ciarum: manubrii cx ipfius Folii pediculo duplica¬
to confecti , St vimineo vinculo adflri£ti,vt com¬
modius manu teneri poflct , longitudo, quinque
vnciarum. Iflius Folii prona pars crafliorem ner-
uuin oflendebac , per medium Folium Fecundum ; nnil ac fpi lio contextu necti. VertWhxc necPal-
longitudinem procurrentem , ex quo oriebantur i ma humilis eft de qua loquitur Scaligcr , nec eius
alii minores in latera expanfi: ab vno quidelatere ! Folia adeo lataab Autoribus tradunrur , ( immb
viginti tres,ab altero auteviginti quatuortfupi na i Palm^ vulgati aut arundini fimilia-ait Garcias,
pars totidem plicaturas, qua adeo de causa fu fpi- i Cliifi /impliciter Palma: comparat Foliis, que fanS
Xymfhe* cio mihi oriebatur non efle Nimphxx Fed Cha- ' cultrata funt<?c perangufta. A Cofta ne Foliorum
mn mxrriphes alicuius generis potius folium, quod- : quidem meminit in fui deferiptione. ) vt charti

cLL

que non in aquatica planta, fed in terreltri natum J vices fuppJerc queant. Adde quod Plin. luam
eiret,qualis forte illa, quam Bataui in infula Muu- , Palmana , in Aegypto nafei latis manifefte decla-
ritii nafcentem obferuabant, habentem [vt illius : rat, in quo nemo autorum, quod nobis quidem
nauigationis diarium refert] tam ampla Folia, vt conflet. Nucem Indicam didtam nafei prodit,
vnico quifpiam fele tegere, St ab imbre prarfmia- j Quas Forte difficultate* fubolfacicns Doetifli-

fohum.

re pollet : pidturafimiliter qua: in eo diario addi- j mus Guilandinus in eruditi flimo illo fuo opuf-
ta, tametfi ruditer cxprclfa, meam fufpicioncm , culo de Papyro ,[ quod commen.tarii vice fcripfit

confirmare videbatur. Foliiautem, cx quo fla- in Plinii caput dc Papyro.] ipud Pii n. pro Palroa-
bellum concinnatum , color, flauus erat, qualis in rum Foliis , Maluarum folr s , quoniam olim, vt il-
culmis maturx fegetis confpicitur, parte tamen le putat, in Maluarum Foliis feribebatur. Huius

fupina fplendidior quam prona:in folii vero am
bitu,ad illud expanlum retinendum , annexus e-
rat vimineus limbus, illi pene fimilisquo manu¬
brium adftridlum, rubro tamen colore infedtus.

PALMA HVMILIS PAPYRACEA ET DE
papyro ex Palmis.

CAP. CLX V.

Defcriptio

SVnt& humilia Palmeta, Folio tam politx fu-
perficiei , vt eo pro chartis vtantur ad feriben

Fux aiidacix{ ficcnim vocat] non vnam caufam
prxtexit, fed quod apud neminem Varrone ami- Pt
quiorem comperit , Palmarum Folia ad vfum feri-
bendi aliquando accommodata Fuilfe :tum quod,
natura afperiora jdurioiaque funt, quchn vtcom- •
mode in eum vfum recipi queant, tum vero quod
arundinea paflim obuia /obrogari prxftabat. Pal¬
mi Frondem Suetonius Traquillus dura&.afpe-
ram dixit. Accedit (addit Gail.jad gratiam qubd
Maluarum folia redii us opponuntur arborum li¬
bris, qu^m Folia Palmarum , qui St ipfi arbores
funt: priterquam quod Cinna antiquus Poeta,
cuius Catullus & Setuius meminere, m Maluaru
Foliis feriptitatum indicat. Adducit priterea

PAfjracea 3um in prouincia Mangi : alterius arboris vfus Guilandinus tetraftychon ex lib. vr.Ifidori, 'quos

-r : J , -r- . 1 J . r* _ _ 1 TS.l — C 1.1 - 1 ■ r - . , . . V *

nrbor Tai. idem. Tai dicitur. Scalig. Palmarum Folia olim j vid. infra , Cap.de Malua) quibus dicitur ,carmi-
Papyri vfum priftitilTe , cum Plinius ex Varro- | na Malui libello feripta fui fle. Hx Guilandini
ne, tum alii plures autores ,( quiferd eorummos I funt rationes quibus apud Plin. in Maluarum fo-
cfleiolet, vt qua primum data porta eft, pneipi- j liis primo feriptitatum Fuilfe , legendum iudicat:
tes, & pofteritatis nimis fecuri feriptores , irruat,) j quamuis & alios verfils, ex Virgil. m. Aeneidos ,
tradunt Jverum qui Fit illa Palmi fpecies , nemo vbi de Sibylla canit : vt ex Iib.vi.eiufdem : Imie-
hadtenus , quod equidem fciamus, proprius atq;
diftindtius expofuit,quimMaffeus & S caliger :liic-
que Forte , vt coniiccre eft, cx relatione aliorum.

Nam Fi eam notam habui flet, (qux Fuit eius viri
erudiendi pofteritatis inimitabili^ propemodum
jagacitas ) indubie diserto lemmate declarallet.

nalis item Satyr.vm. in eum fenfum quafi vi tra¬
here conatur ,in quibus tamen omnibus ne ver-
bulo quidem aut fignificationc aliqua Malui fit
mentio , fed fimplicitcr foliorum , quafi uero Si-
bylli folia Fuerint Malui?

Sufpicatur dinique etiam huc rcfpexifte Pytba-

gorara

LIBER

goram , quando fancti/Iumimefle folium
i fo id eft, Malui dicebat. Sed himeri fune come-
*»■ fturi, &c noftro quidem indicio , in veritate rei-
um' que natura parrfm fundati. Namquotufquifque
jtn, credat in Malui folio tam fragili tam molli , [ vn-
m de & nomen accepit] atque vno verbo, tam ad
libros &fcript uram inepto, vnquam feriptitatum
fuille, aut quod feripturx vel libri titulum merea¬
tur, ex eo vnquam defumi potuilfei1 Sume quam¬
cunque voles Malui fpcciem , etiam arboream,
cuius folialatiflima, feci hirfuta , ideoque feriptio-
ni inepta, & in eius folio feribendi periculum fac,
Sc habeas tibi fi lubet bullam pro libro. Eodem
faneiure plurimorum aliorum fidiorum pro char¬
ta vfuselfe poflit. Nec dubitandum, &id Herba¬
riorum confenfus approbat , Veterum Maluam
ad nos etiam pertigilie. Aut fi ipfe quoque Gui-
landinus aliam cognouit ad eum yfuin aptiorem,
cur nos non docuit? Cur non declarati it modum?
A tludorus, inquies, hoc verfibusCinncexpre/Iitr‘
At his opponimus viros granifiimos Varronem
& Plinium. Enimuero fane tanti fiicimus Poetas
illos in re herbaria, quanti hos autho res in Theo¬
logia , in qua fi claruit Ifidorus , non ideo claruit
in iiocftudio- Et malimus fane apud iftos Poecas
& Ifidorum emendare Palmi, quam apud V arr. &
Plin. Malui.

Sed cur non 'Varronem quoque emendauit
Guiiandinus , apud quem tamen ipfemet fatetur
legi , prifcain illam hominum xtatem, nec dum
fiatis excultam , atque politam, fuas literasexaraf-
fe. Quod vero obiicit , Palmi folia natura afpe-
riora durioraqueelfe ,quam vt commode in eum
vfum recipi queant : hoc de vulgari intclligen-
dum,qui Dactylos fert, Scolimin vidtoriis ccle-
bratafuit , cuiufque folia nobis plane inepta ad
eum vfum videmur : non vero de omni palma,
autfaltcm non de iis , quas ex Scaligero , MafFeo,
& Lnfchottano charti vfum fuppeditare dixi¬
mus.

Siue igitur aliqua harum apud Plin. intelligen-
da iit,fiue alia aliqua, qui nondum nobis inno¬
tuit. Statuamus etiamnum Palmarum foliis [neu-
tiquam Maluarum ] legendum, maximi! cum fup-
1 petant Palmi, quitum vfum preftent,donec ali¬
quis prodeat , qui nos clariora doceat ac certio¬
ra.

Non tacendum hoc loco quod idem Guiland.
ex Anacreonte, Alceo , Aefchylo .Comicis Vete¬
ribus, Platone, Ariftotele probat, Papyrum fiue
Byblum cognitam quidem fui fle, antequam na-
fceretur Alexander , verum in vfu frequenti &
publico fui Ile , Alexandri feculo. Quare non eius
tempore reperta primum charta. , fient Plin. ait.
Quin & Lopczin hift.Ind. tradit Indos Palmi
foliis res memorabiles «Se inftrumcnta inferibere
folere,vt fufiusdeclarabiturcap.de Nuce Indica,
vbi prius quafdam alias Papyracearum atborum
hiltorias interferuerimits.

PALMAE INDICAE GENVS LANTOR
dictvm.

C a p. CLXVI.

SCribic Linfchottanus in hift.Ind. Orient. Coc¬
ci feu Palmi quatuor genera vniuerfam pro-
pemodum Indiam Orientalem alere : quartum
5t' autem genus , lingua Malayuica Latitor vocari,
w ftudum ferre exiguum , magnitudine Cerafi , co-
- lote qualis Arantiorum,nucleumintus cofitinen.
Tom. I.

I I I- 5*

tem , quem Coccos nuncupent. Ex hocfru&u
perelegans fieri oleum, colore Arantii,efui iucun-
dum admodumque falubre affuetis. Effe qui hanc
fpcciem Nucis Indici ante diefti fceminam fa-
ciant. Vtramque repenri in Gumia. Ex quarta
hac fpecie [additidcmj Indi fuam chartam pa- chart *.
rant ad feriptionem 6c libros. Ecquamuis omnes
ei quatuor fupradi&x fpecies conueniant fimili-
tudine foliorum , quippe qui folii arundinis fpe- Arundinit
cicin quodammodo ferunt, qualia etiam qui-/^'0,
dam ex India , Palxftina & Syria ad nos impor-
tantur: nihilominus tamen quarti huius generis
foliaciteris ad feripturam aptiora commendabi¬
liora fune.

Bry quoque fratres in eiufdem hift. annotant, Lantor
Lantor genus clTe Coctos Indis didti , feu nucum C°ccl
Indicarum. Folia viri longitudinem iquare , qui- nus%
bus Indi charti loco vtantur. Arboris figuram
Palmi nonnihil fimilem efle.Cxterum quia Linf¬
chottanus ait , frudhim eius efle Cerafi magnitu¬
dine, memorii fubit ea fpecies palmi , cuius me¬
minit Theophr.lib. 2. cap. 3. eam frutftusferre mi- Puimtt
nutosinquiens, Cicerum magni cudi ne putwriKt- C/certs
KouiptCtv^x. Dixerat autem paulo ante , colore m*gntt.
quofdam cfle flauos. Sedin canta breuitate nihil fretum
ftatuere licet.

Capite de nuce Indica maiore, ex Ferdinando '°f
Lopez : Fa6ta mentio Oll&, fine Palmul^ foliorum,
quibus Indi infcribunt res memorabiles. Hic Clu-
fius apud Garciamin poftr.edit.fuhiungit : Simi¬
lia folia cum integra, cum per medium fecundum
longitudinem fe&a, Malacenfibufquc characteri¬
bus inferipta ab Hollandisex Iau a funt relata, an- Locus,
no i597.quorum bina Petri Gareti opera, nanfei- Dcicripuo
fcebar, cubitalis longitudinis , extremitatibus ta¬
men recifis [ nam integra bicubitalia aut longio¬
ra fune] fecundum medium neruum per longitu¬
dinem excurrentem complicata , & b.n.is fere vn-
cias lata, vtroquelatere exteriore fecundum lon¬
gitudinem tribus verfibusinferipta : videbam Sc
qui quatuor verfus inferiptos haberent , prxte-
rea librum fex & feptuaginta foliis conflantem,
non integris quidem , fed qui extremitatibus re¬
cifis , per medium folium fecundum nerui longi¬
tudinem fe6ta, vtrinque quatuor verfibus ftylo
terreo exarata efTent , vt apud illos moris eft , tri¬
bus locis pertufo , in medio videlicet, & duabus
extremitatibus, funiculo traieCia, aptatis vtrinq^
binis aflerculis , quibus contrado funiculo tege¬
rentur. Sed & ea folia qui nancifcebar , & ali¬
quot alia, qui apud diuerfos confpiciebam , ab
vna extremitate pertufa erant,& charaCtere quo¬
piam in capite notata , vt funiculo connexorum
feries dignofei poflet.Intelligebam porro ab ipfis
Indis, hos charaCteres noftro more exarari, hoc
eft h fi niftra ad dexteram duCto ftylo , non He-
briorum aut Arabum, qui a dextra ad fini ftram
fcribendo calamum ducunc: fed [ quod dolebam]
nullus iftorum Indorum , quiindiuerfisProuin-
ciis , vt Guzarate ,MaIabar , Taua , ScMcdagafcar
erant nati, legere, aut feribere norat , vt charade-
rum aliquam notitiam aftequi poflem , pnter v-
num Smenfem , ex Cantan oriundum , quem,
tueo rogatu, pingentem quofdam Sinenfes cha¬
racteres, integram diCtionem denotantes con¬
fpiciebam, a fuinma pagina ad infimam , fumpto
initio a dextro latere pagim , deinde feruato eo¬
dem ordine in fingulis verfibus , ad finiftram
procedendo , Sinenfium vfitato more , illo¬
rum enim feribendi rationem intelligere vole-
bam. Ea autem folia illius Palmi non erant,
qux Coccos fiue prigrandes illas nuces fert, fed fH»f,

ii

?:+ HISTORIAE PLANTARVM.

peculiaris illius generis palma:, quia Iaux Ineo-
L.ir.tor. jfs dantor app cllatur.

ARECHyE ARBORIS FRVCTVS
COFFOLO.

Cap. CLXVII.

EDere faenerunc,autoreLudou. Rom. Iib.na-
uig.Calechuti frudum quendam, cui Coffolo
strechn. nomen eft : hunc mittit arbor Araba nomine,
Palmxnon ablimilis, qux Cariotas gignit etiam
non abfimiles. Hxc arbor, euilque frudus qualis
indagent Polleri.

PAPYRVS VETER VM PALVDANO.
Cap. CLXVIII.

T)efcriptio TV\pyri Veterum nomine a Cl. Paludanomif-
X lum ceu folii Arundinacei fpeciem quandam
reprxfentat. Eft illud tres cubitos longum , nec
tamen integrum ,vtex extremitatum laceratione
apparet ,lefcunciam latum, craflitudine pergame-
ni craflioris, colore paleaceo,& nonnihil ad cine¬
reum tendente. Fibrarum ftamina canabinis fi-
rnilia, fragiliora tamen, utraque facie perreditu-
«Ji nem decurrunt ,finc vlla tamen collarum ftria-
rumue eminentia , qux lubtegminis vice alia:
tranlucrfx intercurrunt , ac vtrinque membranx
fux tenuitatis leuiUimaquxdam ac vix conlpicua,
ftylo tamen perceptibilia , velligia imprimunt.
Qux textura porofa quadam medulla farcitur.
Stylo lupra fcriplimus, led feriptioni impedimen¬
tum aliquod obiecerut intertexta flamina Sc fun-
gofus folii habitus. Nec apparebant charadercs
nili faliua , vel aqua madefacti &: affudi. Quo fa-
do , legibiles illico apparent.

Variatu. Eiufuem faciei foliaceum quiddam fplcndiditis
aclxuius , [non tamen diuerfum , vti putamus,
quamuis paulo latius, «S: ni fallimur, naturali lua
latitudine ] ab eodem accepimus, vtrinque nigris
litteris Arabicis, ni fallimur quales aliquando vi¬
dimus, aut certe hisfimilibus inlculptum acuto
quodam llylo ,quatuorlinearum ordine, nobis
fanegratillimum vetullatis monumentum. Iudi-
cium peritioribus relinquimus cuius plan tx pof-
iinteire illa folia. Fitquidemcap.de Nuce Indi¬
ca mentio Chartx a Linfchottano D. Paluldano
milTx: verum eandem alleierchxc folia temera¬
rium nobis videtur.

PAPYRACEA ARBOR TAL.
Cap. CLXIX.

DE Papyracea arbore Tai , cuius mentionem
fecimus cap.de Palma humili Papyracea ex
Dcfcriptio ^aligero > qux in prouincia Lagni prouenit, hxc
fcribit Theuetusin fua Cofmog. In prouincia
Magni ell arbor Tai nomine , folio grandi , quod
T rutius, chartx vfum prxbet in tota India. Frudus profert
magnis Napis fimiles. Quod cortici lubcll,teneru
eft, dulce , efu gratum. Cortex tamen melior &
1'iuttal. fuauior a quibufdam Vguttal nominatur.

PAPYRACEA ARBOR GVAIABARA.

Cap. CLXX.

PApyracea Dc:

arbor mi¬
nor Ouiedi in
Infula Hilpa-
niola proue-
niens Guaiaba-
ra Barbaris di-
da , Hifpanis
V nero , ab vua , ^
quod pro fru-
du vuas ferat.
Materia eft ru-
befcente , rotu-
da , denla , at¬
que ideo opti¬
ma , prxfcrtim
ad carbonem
ramis expanfis.
Vuas edit ra¬
rius Iparlas, at¬
que a fele dilli-
tas. Moris fe¬
re concolores , exigua earum parte efculenta:
nam acini funt Aucllanx nucis magnitudine ,nu- ^
cleum tam craffum concludentes , vt parum car ¬
nis fuperfit. Folii figuram hic depidam videtis,
ab aliarum arborum foliis plane diuerfam, atque
ideo memoratu dignam. Maximum palmx ma¬
nus magnitudine par eft, dempto pediculo. Id
Hifpinis in inlula Hifpaniola & finitimis bellum
gerentibus Papyri & atramenti vfum prxbebat.
Tota enim hxc regio charta ad feribendum &c a-
tramento prorfus caret. Folium illud viride eft, Fol
aliquando rubrum , eralTum & xque fp i0um ,

ac effe pollent duo Hedcrx folia litmil mnda.

In parte tam prona quam lupina literas pin¬
gebant acicula , aut ftylo aliquo, modo recens ef-
fet , & eodem die decerptum, qux candidx appa¬
rebant , autita diuerfi a folio coloris, vt facile le¬
gi polfent : neque enim folium literas tranfmittit:
&coftaper medium eius excurrens ,ctft crafliul-
cula fit , tamen vemilx ab ea dedudx funt tenu¬
es , vt feribentis manum parum aut nihil rc-
morentur.

An M .Fumee hift. Ind. Occid. gen.lib. r. cap. i. GA
Gutbaras frudus habens nucleum? An Lciio r*\
cap.i$. Arbor BreJUujtrouemens , cuius folia teftili i
cralfiora.

PAPYRACEA ARBOR COPEIA.

Cap. CLXXI.

PEtrusMartirde rebus Oceani Sc noui orbis, dc
Dec.j.lib. 8. E Copeia[ inquit] arbore , pix m
non aliter legitur, quam ex Pinu, licet dicant ple- i
rique ftillicidio colligi, comburendo eius lignum. Frt
Frudus autem eius paruus eft, vti Prunum , elui prt
fatis aptum. Arborem elfe hanc exiftimandum mk
eft,cuiusfoliis , Chaldxi literarum primi reper¬
tores, conceptus mentis abfentibus ugnificabant,
priufquam vfus chartx reperiretur. Spithameum
eft latitudine folium , rotundumque fere* acu aucw

ftylo

LIBER.

ftylo (Jtiouis ferreo flue ligneo infcribunc , non
ineptius qu^mchartx.

M. Fumee in Hiftor.Gen. Ind. Occid. Gallice
/cripta Copei in Berxey infula India:, ar-

ior.t. bor ferens Camphoram. Item l.i.c.34. Cum ftylo
/cribitur fupra folia Copei , 3c ex iis fiunt charta:
lufbrisc. Papyracea arbor altera maior [ inquit
Hift.Lugd.] Ouiedo I.8.C.14. *n Infula Hifpaniola
proucniens , Copei nuncupata, Guiabara proce¬
rior , folio fpecie quidem fimili , fed duplo maio¬
re , craftiore, & ad feribendum aptiore cum aci-
cula , aut ftylo aliquo , venulxque exiliores fune,
quam fuperioris, &c minus fciibenti impedimen¬
tum adierunt. Quamobrem cum Hifpaniolam
& exteras infulas Hifpani fubiugarent iis foliis
chartarum Iaforiarum vice vteban tur , quod in iis
Regum, Reginarum, Equorum, 5c aliorum huiuf-
modi figuras facile imprimerent, nec facile rum¬
perentur.

Ex hac forte papyracea arbore moneta illa fie¬
bat, qux , tradente Fr.Hauhono Armenolib.de
Tartaris cap.i. in regni Cachay partibus expen¬
debatur , qux forma quadrata regalique ligno
erat lignata , fecundum quod moneta maioiis
pretii habebatur vel minoris: hxc , fi quando ti¬
mebatur per vetullatem corruptam iri , a poC
Jelfore ad regalem curiam deportabatur , inibi-
que mutabatur. Eicon cum alui habetur capite pra-
cedenti 170.

PAPYRACEA ARBOR , AMPLISSIMO

ET TENVISSIMO FOLIO.

NIc. Collinus in Itinerario prodidit , haud
procul ab vrbeCacl nafei arborem fine fiu-
ftu, cuius folia fex brachia fun t longa, totidem la¬
ta, adeo tenuia, vtcomprelTa comprehendi ma
nupoftint , quibus chartx vice vtuntur adferi-
folij bendum & ad pluuiam arcendam : folio enim ex-
'da- panlo, tres quatut rve in Itinere ita openuntur,
vt pluuiam non metuant.

accipiebat Clufi licet non albi ellet coloris , fed
fubpunicei. Erat autem illius Libri fragmentum
[ a quo plus dimidia parte refeftum fuifle arbi¬
tror ] pedalis fere longitudinis , quatuor vncias
latum, ade6 Ixuis vbique & xquabilis fuperficiei,
vt ne charta quidem feriptoria magis xqualis fit:
id, tametfi neque denfum, neque cralfum , in fex
tamen pagellas nulla difficultate feparare pote-
ram,qux perbelle feripturam admitterent, perin¬
de ac charta feriptoria , nec atramentum tranfi-
mitterent. Et fi quis maiorem curam in feparando
adhibere voluilfet, in plures adhuc pagellas haud
dubie diuidere potuiifet. Similem etiam pagel¬
lam, latiorem & longiorem , aliquando accipere Tabaci m,
memini Macobo Gareto, qua inuoluta erant Ta-
baci folia,quemadmodum inuoluere folent non¬
nulli Americani , dum, vt eius fumum hauriant,
tubum ab altera extremitate incendunt.

Non abs re fuerit hoc loco Trajici afpergere,
fime annotatione digniflimum, fiquidem folio¬
rum Papyraceorum tenuiffimoriffri mentio inci¬
derit. Anno falutis 1601. Circa Calcnd. Martii
Huldrichum Chriftianum ,pueium n. annorum,
I.Chriftoph.Zenger Ill.E.C. Wirtemb. Cancel¬
larii Montbelgardenlis ex coniugc nepotem, fe¬
bre maligna etiamque phrenitide pericutofilii-
ma, aiiifque graiiiffimis Symptomatis flipata,
h me Dei Gratia perfanatum fuifte: cui fub morbi
declinationem vniuerfi corporis Epidermis feu
cuticula tanta facilitate abfceflit , vt pedales ct-
iamque ampliores , quales adhuc adferuamus
auulfcrit ipfe puer , abfque vllo dolore , non fine
aditantium admiratione. His quoque [fi chartis
cutis humana accenfcnda] nullo pegotioinfcri-
pfirnus : quod hic annotare placuit , vt habeant
fagaces Medici, quod philofophentur.

PALMA INDICA NVCIFERA.

Cap. CLXXIV.

PAPYRVS ARBOREA TENVISSIMA,

EX IAVA.

Cap. CLXXII.

Librum arboris fcribitCluf.habuifte fe tenuifi
fimxmcmbranxinftar candidum, quo om¬
nis generis feriptura perinde atque vulgari Pa¬
pyro excipi queat. Eum in Iaua Infula aliarum
mercium permutatione Drake comites accepe¬
rant.

Huius arboris [inquit Clufius Exot. ] ni fal¬
lor meminit Antonius Pigafctta in fuo Itinera¬
rio , vbi refert Infulx Tidorefceminaspudenda
tegere panno , e libro arboris hac ratione confe-
, rf flo. Delibratur cortex , & aqua maceratus donec
mollefcat , ligno tunditur , atque qualibet longi¬
tudine ac latitudine diducitur , adeo tenuiter, vt
fericei veli in ftar, venis tranfuerfim difcurrenti-
bus contextus videatur.

PAPYRACEA ARBOR , CVIVS LIBER

SVEPVNICEI coloris.

Cap. CLXXIII.

ELegantiffimus arboris liber , quem ab hone-
fftiflimo viro Wiiihclmo Parduyn anno isop.
Tom. I.

Palma nuci fer a arbor.

F Rufius qui Nucis Indicx nomine ad nos ad- &&*'?* ‘*
fertur, interdum humani capitis magnitudi-
nem xquat, aut etiam fuperat , interdum magni¬
tudine oui Struthii , qualem &c nos habemus ,
aliam Cygni ouo vix maiorem : figura cucurbiti¬
na, aut Melonis,
nifi quod . toc
angulis non fit
donatus, fed ex
rotundo trique¬
trus magna ex
parte , duplici
cortice obte -
flus , extimo
cralfo , camoftr,
craffitudine di¬
gitali fuperficie
tenus neruis
quibufdam per
longitudinem
perreptantibus „
ac fi ex meris fi-
briseftetconge-
ftus,quemad.&
tota cius craffi-
tudo, colore ex
fufeo cinereo
Ii 2.

HISTORIA PLANTA RV M»

E)rfcrtp:io

Arboris."

F oli*
Flores-.

£ puelus, i

extrinfccus in-
"Sux Indica. tus coloris ruffe-

fccntis & xrugi-
nofi , fimili me¬
dulla puluerule-
ta fartflo , qua:
ficcataaut vetu-
ftior reddita, vel
leui attritu in
pulucrem fathi-
fcit. Ab hoc pro¬
xime fubeft alius
folidus , ac pro-
pemodum of-
leus, triquetrus
quoque, ante¬
rius barbatus Sc
infigni forami¬
ne peruiuSjiuxta
quod adhuc alia
duo imprefla
confpiciuntur,vt
larux alicuius ef¬
figiem quodam¬
modo xmuletur,
Palm# flepbantis Acojla. prxdiiflo conco¬
lor, cuique plu¬
rimi prxdidtotu
villorum inferti
confpiciuntur ,
ex quorum con-
curfu di 6fa bar¬
ba rcfultat ,
interna fub-
ftantia fufeus
& fubniger. Nu¬
cleus in hoc co-
tinctur , totam
eius cauitatem
proportionali-
ter explens, cum
recens eft : [ vt
Cordus anotaf]
ficcatus vero ,
conculTa nuce
mouetur. Color
ei eft in rugofa
fuperficie fufeus,
intusalbus,olea-
gmofus , recens fapidus, fubdulcis , inueteratus
rancidus, in medio concauus : in quo ma¬
turo ac recenti liquor guftu luaui ac dulci conti¬
netur , qui xtate acefcit ac rancefcit, donec tande
penitus concrefcat & exiccetur.

Olfeus cortex diligenter politus & argento de¬
coratus apud plurimos hodie fpeciofi poculi vice
in conuiuia venit , quale &nos habemus mune¬
re 111. E. C. Wirtcmb.

Arbor ipfa, autore Garcia, va ftx eft magnitudi¬
nis foliis Palmx aut Arundini fimilibus , aliquan¬
tulum tamen latioribus : flore Caftanex , materia
fungofa & ferulacea. Tradente quoque Cofta,
prxaltaeft arbor, &reifla, nec admodum craffa,
prxfertimin faftigio : nam ab in fimo adfummum
paulatimgracilefeit , & colore cinereo efl : trun¬
cum h radicibus ad faftigium vfque paruis quali
gradibus circumdant rami,qui afcenfurisfcalarum
vicem prxbeantiflos Caftanex fimilisifruiflus ve-
rb integer capite humano niaior, forma oblon¬
giore, trianguli , & colore viridi, admodum dilu¬
to. Coccos ferentem arborem inquit Cluf.apud
'farciam palmx modo ctefcere &in alctxai extolli,

ex Fabricii Mordentis Salernitani ahorttmue r?- |

latu ,qui eam nafcentem confpexerunt,intcilige-
bam : eius autem caudicem minime fcabro,vt
Palmx DactyhferXjfedl^cui cortice elfe prxditu.

Eam ob caufam vinculis ligaturifque ex fpartho
aut alia fi milia materia conflantibus per mterual-
la fubinde cingi folere , eaque vincula, ferreis cla-
uis trunco interdum adfigi , vt firmius hxreant,
facilioremqueafcenfum prxbcattalioqui dilficul-
ter omnino fcandi polle , nifi laqueis pedibus ap¬
tatis. Eius ramos, vt in Pilma,deorfum fnfletfli,
arcus inftar ,dors6qj efle eminentiore oris vtrtn- R*
que in anteriorem fiue fupernam partem vergen¬
ti bus , vnde folia nafcuntur Palmx fimilia. Ex in¬
feriorum ramorum, qua caudici inhxrent , alis,a- Fo‘
lios enafei ramos, qui quinas & fenas proferunt
NucescralIas(iino etiam multo plures , interdum ^
vfque ad vicenas , quemadmodum mihi Amftel-
redami anno 1597. referebant Indi eodem anno e
Iaua maiore adue&i ) fuo multiplici denfoquc
velamine teiflas, Porro adeo vicinas interdum fo¬
lere crefcere Arecx & Cocciferx Palmx arbores
aiebat Fabritius,vt illarum rami mutuo fele im¬
plicantes , pulcherrima vmbracula prxbercnt ad
Solis radios xlhifque arcendos. In his etiam com-
morantur plerumque Simix & Cercopitheci, per- hj.
que ramos ex vnaarbore in alteram tranlcendut,
venatorum qui cas perfequuntur conatus ea ra¬
tione fubinde eludentes.

Illarum autem arborum materies non efl fun¬
gofa, vt Palmx illius qux Dactylos fert, neque
ferulacea, vt Garcias ailcrit, fedfulida& ad fabri
cas idonea : neque miniis elegans efl & lpledens, .
qiDm Iuglandis materia : Scipfemet paulo poft,
materiem ad plurima vtilemelTe fatetur.

Eandem arborem & hifloriam ciuspcrelegan-
ter tradit Scaligcr, in hunc modum. Coccum fc-
rens palma trunco efl recto , procero , excelfx al¬
titudinis, ad fumrna vfque in orbem lefeeflun-
dentium ramorum initia irtoffenfx Ixuitatis. Pal- fc
mx folium', quo tegunt. Tnesfa<flis ex eo Horiis,
certo aduetfiisiniunas ccAi munimento , fenum
menfium rtilitatc. Confertim gerit fructum, pal- F),
mularum more ,fingulx ;ul centenas, duccnafve c0:
nuces. Medulla recens elculenta eft , tum perfe, m
tum loco panis cum obfor.io, Sapor Amygdali, eh
fediucundior. E ficca farinam faciunt, atque ex
ea panem. Tegitur medulla cortice proximo ad
carbonum vfum accommodato. Aurifices fibi C
prxeipuum habent. Vrunt etiam ac cineres le- Ci
guntad medicamenta. Extimum corium multis ^
inuolucris quafiflupcis,craffifTimumitainterpo- p)
latur, vt exeo tariquam GolTypiumfiat : cuius te- F*
nuiffimam partem ad pannos apparant , fericeis ru
non ignobiliores. Qm d reliquum efl , nent ad Cl
funiculos : e quibus deinde complexis , rudentes
componunt. Eius filum Cambaia vocant Indi. V-
bi nux prodiie,atqueconlifterc incipit, fimul in- si.
tus aqua concreatur , fimul atque perfedta nux m
eft, completur aqua : cuius incrementi finisini- i
tium nuclei eft. Ex eius namque condcnfatione
concrcfcit nucleus. Quantitas aqux Cyathos ^
menfarios interdum trinos explet. Eius fapor ne-. ^
dtarcus exteros omnes, vt aiunt, fqperat fuauita-
te. Ex nuclei medulla p refla nobililnmuin faciunt
oleum. Ex fracibus fieri poliunt cineres. Vbi ar- c[e
bor ad iuftam adoleuit magnitudinem, quo Idam O-
e ramis Augufto menfe ad medium amputant: nu' ,
eius,v. quod reliquum efljfummitatem ferro pau- M ]
luldmfcindunt. SingulisappenfuscaJix quatuor
fcyphdrum completur in che. Crudus liquor bi- I
bitur cuaifapore iSc vi. Cofltislapam excellentifi

fimani

LIBER Iit-

ex fimam imitatur, ad inebriandum efficaciflimus.
?. Accuratiore decodtione in laccharum den fatur.
irum i agar a vocant Indi. Si non coquatur, amittit dul-
corem, quo per initia commendabatur , atque a-
faitt ceti vim prarftat. Fruiffcum perpetuo gerit, alio a -
liumlubeunte. Tricenos , aut quadragenos vi-
U' uit annos. Lignum ad materiam cxdun t rpoften-
quam vitx finis aduenit ei. Atnatfabuleca. De
vde Cocci medulla; magnitudine poteft ambigi. Var-
1 tomanus ait, e fle minimi digiti craffitudine.In In-

*- dicis Nauigationibus Hifpanorum legimns:Coc-
co immaturo femteyathum aqux contineri. Nulla
igitur contradxftio. Quippe de tefta hic : ibi de
medulla. Magnopere tamen eft confiderandum.
Neque enim ex ducentis Amygdalis magnus v-
fus ad edendum vna ex arbore queat elTe.Neque
tantulum cauum refpondere capacitati binum
,m cyathorum. Oh authorum ignauiam orta cft hcc
iu' ambiguitas: vt de Nucis Indicx , quam videmus
quotidie, facie, natura liceret dubitare. Cocci ta¬
men te It a m delcribunt nigram : atque cx ea vafa
fieri. Nucis huius Indicte fulua elt , non autem

• nigra. Cxtenim haud alia elt. Nam & in me¬
dulla: medio finus elt cauus, vbi fuerat liquor : &
capillamentis obdu&am vnam & alteram vidi-
mus- Solimanus Turearum Princeps , e calyce
potabat nucis Indica: , frugali auro ad formam
Cyphi adornato. Honos apudindigenas par vti-
litatibus.

Thcuetus quoque Nucis Indica: arborem ait
fimilem e Ile Palmx Aegyptixfiue Arabicx , alti¬
tudine & foliis ; & in infula Madagafcar, aliM S.
Laurentii frudtum patrio nomine vocari Chicjri».
Arborem adeo clfc teneram, vc /i vel leniter ferro

* vulneretur, liquorem exftillet dulcem, «Scfedan-
dx liti aptiffirnum.

An vero Thcoph. & reliqui hancdefcripferint,
haud ita iudicatu facile : verum quia G irciasmc-
morix literis prodidit, Palmas nufquam totaln-
dia reperiri [ vt iam di£him (uo quoque loco } <Sc
fi Liitus earum deferri ex Arabia in Indiam : fi ita
eft, exiftimandum fime cuth Guilandino, per Pal¬
mas , quas Theophr. Amanus, Suabo «Sc alii Scri¬
ptores veteres nafci in India tradunt ,intcl!igen-
das e Te non proprie dictas , fcd hanc ipfam de
qua hic agimus. Non quidem illo argumento.,

" quodmel, panis, vinum Scacctum cx Palmacon-
ficiantur, qux omnia fieri ex palma nata in Mefo-
potamia , vbi Nux Indica non oritur , teftatur
Strabo lib.it>. qui huncmultis feculis prxceffit
Herodotus lib.i. & vtroque pofterior Plin.l.ij.c.

4. Sed quia Palma, quxpaflim in Afia & Africa
gignitur, nufquam tota India pullulat: & ficubi
in ea prouenit,illic6 fterihs , & infcccunda ex-
furgit.

Iam vero palmas in India quoque nafci, pau¬
cis quidem fcd apertis verbis teltaeur Theophr;
vbi de arboribus Indicis tradit. Palmas, [ temnas]

’’ inquit,quoque nonnullapartes [ Indic ] plures
habent. , habet textus. Gaza pleralquc

vertit, alieno ab authoris fenfu: quali pleraque
palmarum differentia,- in India nafcetentur. Ve¬
rum quales fine ex palmae , nullibi , quod nobis
1 quidem conftet, declarat. Palmas tamen intelli.

- git, quxfrntarbores. Nam itatim fubdit : i, tw.

•n. c.v.SiyT^pu cvytt-

culum mira pernicitate tum homine ftibpuru
De qua re & paulb and dichim ex Acoil- 1,

CltinOi.

Hictamenpetperim videtur Cordus ad vui- ' -
gatam palmam referre , eamque cum hac confun-
dere, quando ait . Cortice vertitur carne Si ca¬
pillatis neruis concreto , qui ex intcruallo velut
m orbes, circulos & verticillos extuberat: quibus
e afcenfuns vcluti gradibus ad hoc natis fcanfi-
emprabet. [ Non ad hoc natos , fedatte fidos
an tea di&um. ] Vidimus nosPalmaifrondes.ma--
tetiam& corticem, adeoque magnos corticum
circulis adhuc circumdatos truncos : qundidch
referimus , ne ex relatione aliorum lrac fcripfiffe,
aut ex Plinio cxcerpfille videremur. Wiffe. Sed
V1 ent, quantum volet, non vulgate fine Aegy-
ptej led huius Indi ca: palmx corticem vidi Ile ve-
tiumile elt , fi modo vera dicunt pradid- autho-
res.Ipfe vero Cordus fatis aperte declarat iis vera CtnUtp,*.
, 1 'c f a mam D.i&yliferam libi nunquam vifam, (aF‘‘-r •*
falcem non adultam , cuius caudicis cortex totus Dat!Jilh
Iqunrofus, ac veluti fquammis, nullis exinterual-
lo circulis in orbes cin&us cft.

Verba Strabonis fupra retulimus in viribus Syn#-,
alma:. Rbaza libq.cap.ad. Karagit vocat. Eta- i,pi;;ua:
pudSerap.cap.a,lNeregiIeft Nux Indica, eftaue
alma infuli qux fitaeilin mati Aroi.&inlnfn-
lis Zmg Sunt qui dicant Ncrcgilcifc Palmam de
Mocholjqua: infulx vocantur Dabgec , exquibus
defertur Dabig, id crt.Neregil. Vldmaiftanimm- OM*-
lulatumeftSarandib.

Apud Auic.quoquelib.a.trafl.’.cap.soc. Nnx
Indica cft NereRii.& in marg.Gia. zi ialhend. Ita
quidem in nolitis horum Arabum exemplaribus
legitur : & fubftribit Matth. qui &ipfe Arabibus r-
Nerc-g.l v ocari tellatur , & Dab.g feu Giauzi ial- iXTi.

Serap.&Rhafesarboremipfam Uralnare , lcj
ert Arborem naciferam. ' Jrbor r.

Vocatur autem vulgb ipfa arbor Mm , & fru- 'j/JZ .v„.

” Lls ^arc‘, quod vocabulum Narel commune eft rei Teng.-.-
cifis& Arabibus. In Malauar arbor ipfa Ten^a-
wran : frudus verh maturus Tenga , fed viridis Ze,n*a
adhuc & immaturus Eieni , ScGoxLavba: in Ma- hnTncTn
laio , arbor Tricati , ipfa nux Niltor , cui Luhtani x,kor, CaS
nomen Coquo indiderunt , ob tria illa forami- 1U0-
num veftigia, quibus Cercopitheci aut alterius li-
mdis animalis caput reprxfentat. Rami in Ma- 0uu
iauar vocanciir olla : Vinum muftum ex ea , Cura Cura. Su¬
et Sura: decoifta Cura ab incolis vocatur Orraqua. ra Orra-
Dcftillata ht aqua ardens , eis ditfta Tula , id cft, ?“*'• f* u ■
Hos. Suram Ime Curam Solis xftu vel igne den- lan tn
fatam facchari modo lagran vocant. Nuces recen¬
tes liccata: Copra vocantur.

Huius arboris deferiptionem/vt annotat Cluf.
apud Garciam)cuin alii, tum Lud. Romanus Hb.5.
c.io. 8c Iofcphns Indus cap.157. & i^.rradiderunt!

Sed & Strabonem Geogr.itf. huius palm.-cmemi- G*rt,st
nille,idem ftatuit, vt fatis mirari non fit, Garr.iam
veteribus Grxcis incognitam dicere aufum hanc
arborem , cum vel Theophraftum Indicx Palmx
meminille, ex ftiperioribus clarum fit.

Niifquam in noftris exemplaribus authores
I adduttos $ Garcia Urabure meminille occurrit, Xtrn,l
^ T"7 'Z-tVm- ■ I r . n , j at Neregil meminerunt, quemadmodum & Pan-
Videntur ficiUaPIinu verba, [qu? & fupraci- deaanuscap.55;. Ferdinandus Lopez lib . hift
lauimus m Palmarum differentiis ,] adhanepet- Ind.Olla vocat , non palmxiamos,fedmrafolh‘ ?
tmere, quibus ait .- Reliqua- tetetes atquepto- | quibus .nfciiberefolentlndi res memorabiles, & f,-

cera denfis gtadatlfque corticum pollicibus , vt ! mftrumcnta publica. Refert idem , funili Olla •* i-

oibibus , faciles fe ad fcandcndum Onentispo- feufolio , Arabicis charaaenbusinfcriptam fuiTe tmni* y,?S
pulis prxbentjVtuem fibi,arb,onfque induuiis cir- |eam epiftolam quam Rex Calecut ad Lufitanix

Tom. I- "'■■■■ T JcrfFJai

Tempus*

?*o HISTORIAE

rene. Cortice igitur dempto nucleus ficcatur , Sc
immtnfa copia in Malabarx, Cambaii, Otrmitii,
Goi , Septentrionalelque regiones, ac in Balla-
gatta loca dimittitur.

Seritur m hunc modum. Facta ferobe nucem
terra operiunt j vt rorem ebibat. Mane tegunt
iterum , ne Sole fugatur. Quinto anno ferendis
frudtibus habilis elt.

Vt autem fructuum horum latius incrementu
prohibeant ruftici, ipfos priuios fruduum flores
abfeindunt, atque amphoram rotundam collo an-
gufto alligant , eamque ne venti aut fpiritus pe¬
netrent , figulina terra obturant. Inde poft pau-
cosdies fucco eo ip(o iam fipiiis citato amphora
repletur. Cercopitheci autem plurimi Palmas
Indicas vallant perniciose. Iifdem in arboribus
beftioli quidam difeurrunt quas Bichos de Pal-
metras vocant , id eft, belliolas Palma:. Similes
funt viuerris , fciuri cauda , pilis variis ad delicias
& voluptatem expetiti. H<cc obiter.

Produda igitur in virilis ftaturx altitudinem,
transfertur, achybernis temporibus cinere ftcr-
coratur, illite veto aqua irrigatur. Lubcnter cir¬
ca xdificiacrc Ici» , qubd luto deledetur : inter
paucos annos probe culta frudus producit. Hic
Canar: norum cura elt , vt pe rhibet Linfchotta-
nus. Callecutiis quoque Indix fabuletis mariti¬
mis vallillima & vtiliflima gigni traditur.

Nucleus aliquot durat annis , ob corticis foli-
ditatem , qui non in annos , led feculadurare po-
tcll. Acetum his nucibus apud inlignem illum
naturi perferutatorem D. Paludanum videas,
quemad. & chartam in (criptam.

Attigimus fuprh queda n de viribus , in de-
feriptionibus , led obiter tantum : quapropter
cum hic arbor autorum fuffragio inter PJmas
prxftantia ,robilitate,vtilitatequepalmam obti¬
neat & famam, eidem nunc paulo amplius didu¬
cendi. Ergo tradente Rhaza. Naragd , qui ei
nuces Indici funt, calidi funt, (penna augent, re¬
nes cilefaciunt Sc partes vicinas.

Apud Scrap. autoritate Amam, in lib.de cibis.
Tempera. jqux injjca calida ell fecundo, &hu mida primo
rccclfli : (ubftantia cius cralTa, flomacho granis,
nec tamen mali fucci. Prifertur recens medulla
alba, fucco dulci fapidoque plena , vnde reccnte
D eleftus. elfe facile dignofeas. Exterior membrana decor¬
ticanda , dura quippe eft & ftomacho molefta, Sc
Vtendtr a- nurricjorii inepca. Medulla cum (accharo tabar-
zedautcum penidiis calidioribus naturis confert,
fuperhauftooxymehtecum miua. Ita enim faci¬
lius defeendit. Phlegmatici cum meile ieiuni ca¬
piant, longe ii partuiciunoque ventriculo. Inue-
terata fubftantii quadam proprietate afeandes
, pellit. Oleum vetuftum eiufdem lumborum flj-

.4[c*ndes tus carminat, genuum doloribus opitulatur. Hi-
Lt*rr,bornm morrhoidibus item phlegmaticispotu & illitu v-
tilis , maxime fi cum Perficomm nucleorum oleo
G on*gr*. p^Eeatur , fing. drach. vnius pondere. Oleum
rotdes recentis Phlegmaticis confert , eftque melioris
naturi, qu^m butyrum vaccinum vel ouillum,
quippe non ita ftomachum vellicat, ncc hume-
blanda laxat, vt illa. Mefarugix apud eundem cali¬
dum eft, Sc ventrem retinet. Atex Smdaxar fen-
tentia, oleum eius laxat ventrem, Sc confert vefi-
ci.Garzias apud Serap. pro Mefarugix,legit Man-
farunge,& annotat ex Serap. fententia, antiquum
eifeMefuem.

Materies ligni , tradente Garcia,cum fit proce¬
ra , ad plurima perquam vtilis eft, ita vt interdum
in Nalediua infula ( Maldiuam vulgo vocant. )
£x hac arbore naues fabricentur, atque clauis, ma-

Vires

vfus

sintiquus
Mejues
Ligni vfus

ELANTARVM.

lis Sc ruderibus armentur. Ex ramis fiufit idiunl
tcdta,& nauium tabulata & opercula.

Vinum autem inuftum , quod Suram vocant, y,„,.
ita colligunt & priparant. Prxcifis ramis, vafcula d/ n
alligantur, ad liquorem excipiendum: quem vt ex
altioribus ramis colligant, arborem conlcendunt, <

aptatis ad pedes compedibus Sc laqueis, aut fa-
fciis vincuhfque quduildam arboresperinterual-
la colligantes. Hic fura deftillatur aqui arden¬
tis modo, vinumque extrahitur aqui ardenti per
omnia fimile, vt etiam pannus lineus eo madefa¬
ctus non fecus ardeat, quam fi aqui ardenti in- ^
tindtus foret. Vocatur autem ftillatitius hic liquor to!i
Bula , id eft, flos: quod reliquum eft , Orraqua ap- Orn
pellatur, admifto ftillatitii liquoris momento. E
Sura antequam exftilletur inlolata, fit acetum fa- Act
tis interdum acre. Sublato priore vafculo, fi vul¬
nus in arbore faCtum adhuc Suram exllillct, fer-
uatur ea, Sc folisiftu vel igni denfata , facchari
modo coit : id Iagra vocant. Optima cenfctur que iag
in Nalediua infula nalcitur, etenim non nigricat, cha
veluti qui in aliis regionibus gignitur. Tegitur ^
nux adhuc recens tenero admodum cortice , Ci-
nari, dum guftatur , faporem referente. Conflat
tenera valde & dulci medulla, qui in fe conclu- Mt
fam aquam fuauem & dulcem habet, Sc faftidium
non patientem, multoque tempore durantem.^7
Quanto autem rccentior eft Nux, 'tanto eius li¬
quor fuauior. tum etiam medius, qui Amygdalis ^
fuauitate non cedit, editurque a nonnullis cum‘ow
Iagra, cuius paulo ante meminimus, aut tum fac-
j ch.iro : aut cx eo trito lac exprimi tur,cura quo co- L*
quitur ori/.a non miniis fii.ftiis,quamfi cum lacte
5 caprino decocta e flet: aut cx hoc Sc auium qua-
f drupedumue carnibus cdnli.i parantur , Cartl illis ^

1 nuncupata. Maturior veru fa(Sta Nux , continet/,^,
i quidem etiam liquorem, fcd non adeo luaucm , vt Lr
’ prior,quiquc interdum acc-fc.u.Nuccsiftcficcat?, d'J‘
atque fuperiori cortice delibrati Sc confracta’, ab
. indigenis Copra vocantur, deuehunturin Ormuz,^.
i Balaguatc,aliafq; regionesan quib. minore copia
I nafcutur qu&m vtexliccaripoflint: autin eas pro-
l uincias qui his omnino carent. Suaucsfunt,iif-
[ que vtuntur tanquam caftaneis ficcis. Gratio-,
res multo funt palato , quam qui integi^ in Lu-
fitaniam perferuntur.

Ex iifdem fragmentis, fine Copra , limpidifli-
mum oleum magna copia torculari exprimitur,
non modo ad lucernas vtile,fed etiam orizi co- ^
quendi aptum. Duplex vero exprimitur ex his Coi
nucibus recentibus contufis, calida aulifaaqua, ra.
quibus expreflis oleum aqui fupernatat. Hocv- wu-
tunturad purgandum excrementis ventriculum
& inteftina : purgat enim leniter Sc fine noxa
Multi Tamarindorum o.preflioncm addunt, V:t
quod Sc vtile medicamen tum <*ffe fipitis exper¬
tus eft Garcias. Si hoc oleum ifireliiguut Serap,

Sc A ui c. c u m i d b u ty r o p n fer un t , rc <51 e fe n ti u n t :
i in eo vero falluntur , inquit idem , qubd ven¬
trem minus lenire dicant, quam butirum. oU.
Alterum genus olei id eft , quod fuperi us
ex Copra exprimi diximus. Id preter iam di-
dias facultates, neruis admodum eft vtile. Siqui- (r4
dem magna huius vtiHtatem quotidie experiun- PatL
turlndi in neruomm contradrionibus Sc artien- M*
lorum doloribus antiquis: hoc enim inundtum
igrum Cupi grandi, qui hominem capere poflit,
imponunt, ibiq; dormiret quiefcere concalefa- *i
btumfinunt, magno cum adminiculo. An vero *
lumbricos cnecct,vtfcnbunt Auic. &;Serap.non-
dum (inquit idem Gar.J expertus fum.

! Quod veroip/am Nucem eadem facultate pn-

dicam

LIBER Iit

}Sx

&

ditam fctiburit; non modo rationi corifonum non
eft:, /edipfa quotidiana experientia manifeftiffi-
raum eft, eius vfu lumbricos generari : cui mor¬
bo totius Prouincix Malabar incolas admodum
obnoxii funt, tefte Cofta. Quod vero Serapio
ait, Nucis huius efu alui pro fluuia filti, alienum
it ratione non eft , qubd ea ile terreftrium par¬
tium : oleum vero, quod tenuium &c aerearum
eft partium, venerem fubducere. Nullum autem
oleum exltillat illa arbor , fed duntaxat cxipfo
Cocco exprimitur : ta netii Lacuna in Comm. ad
Diofc.fcribacin ea opinione quoldam clfe,vt cre¬
dant, dulce idoleum ,quod c:< hic Palma ftillat,
Diolcoridis elfe Elxomeii , quem errorem fuprik
refutauimus.

Cxtenim duplici cortice integitur hxc Nux :
extimus villofa macerie co'mpiclus eft , ex qua fit
C aro Mil.maribus di&us , hac in Prouincia ma¬
gni vfus. Na ii k ex co rudentes k lunes naui-
bus nccellarii fiunt, qui incorrupti nunenc ina¬
qua marina. Ac vt Cluf.annotac, omnes ruden¬
tes k funes nautici Onerariarum R. gurum V-
lyiliponc confecfti lunt ex villis illarum nucum,
prarlertim vero earum, qux in Indiam nauiganr.
Sed k ex iis villis fiunt nodrila cingula , magni
vilis inter omnes fere tenuioris fortuna: mulier¬
culas Vlyilipof.enfi s.

Idematc itneminilfd videre ex fimilibus villis
dudt.i Itarhtna valde tenuia k candida , e quibus
nobiles maronx vittas reticuli mftar contexe¬
bant ad capillos coercendum. Ex eadem materia
anthore Garcia ftupx loco naues obturantur ac
ftipamur , i n fi f que adeo (lupis prxftat, qudd pu¬
tredini minus f i c obnoxia, Sc aqua marina imbu¬
ta indetur denLrurque.

Nulla certe, [inquit idem Garci as, ] ex hac vil¬
lofa macerie fiunt aul^a , vtperfuadere nobis ni¬
titur Lacuna. Ex putamine iilo interno &prx-
duro vafinn tenuiorum vfu.n tornantur, & etiam
carbones ftunt; Aurifabrisperqutim vtiles. Sed ea
vafa Paralyticos , ii inde bibant, minime iuuanc,
vt piitauic Sepnlueda , k vulgo Lulicanorum
creditum eft. Nam nihil hutus fructus neruis la-
lutarc eft, prxtcr oleum, de quo paulo ante. Sed
nccipfi incola: huiulmodt faculcates talibus val-
culis tribuunt , nec quifquam probatus author
meminit. Inqolx quoque illarum Palmarum ger¬
minibus vclciintur : gratiora enim funt palato,
quam aut Caftanex moli s, aut humiles Palmae.
Quo autem vetuftior eft Palma , eo tenerius k
delicatius germen producit. Aceo fubiaco perit
Palma : hinc fi' vt qui huiufi nodi germen edit,
non immerito Palmam vorare d.catur.

Cofta quoque eadem fere de huius Palmae vti-
litatibus cum Garcia confirmat, &prxtercafpe-
cialnVs quxdamaddit : Ex hacarbore [inquit] ex
infulis de Nalediua fabricantur naues , atque cla-
uis, malis, velis , rudentibus , ahilque armamen¬
tis nece (uriis inftcuuntur : lnftrudxiam , merci¬
bus ex eadem arbore conflatis onerantur , Oleo,
vino, aceto, faccharo nigro , frudibus ,aqua, k
arden te aqua vulgo vocata. Exilia etiamiplaex-
ftruuntur xdes cum fuis tabulatis latis firma: : at¬
que eiufdem ramis [ quos Ola diciint, ] conte-
gunt imbricum vice, nam imbres commode ar¬
cent. Ex iildem ramis tecta comparant ad tegen¬
das hyeme naues , qux in portum deducis , re¬
mulco deinde in terram trahuntur.

' Fnidtus recens , antequam nigrum colorem
contrahat, tener k candicans eft , editurque cum
(ale , vel fine (ale, vtl cum aceto & Pipere inter¬
dum, atque guftu eft Cinara:. Cum vero iaip non¬

nihil indurari ccepit , Cardui caput fapit.MeduJIa
cortici adhxrens, tenera & dulcis eft , continet-
que inultam aquain limpidam, fuauem , n ecfafti- Ayut&iret,
dium aut nau/eam (ua dulcedine parientem, qux
vulgo in Solis ardoribus bibitur. Frequens eft
huius aquxlubdio refi igcratx, atque etiam Ia-
grx vfus adwerfus iecoris renu nque nimios ca- jecoris re -
lores, purulentxque materis per virgam excre- »am^ue
donem. Refrigeratur hxc aqua in fua nuce viri- cu}or
di Lama appellata.- diu conleruatur : nam toto ^"^ruUnta
anno inueniuntur lltx nuces virides , quarum
nonnulla: interdum tres aut quatuor libras fiue ^jux quii-
pintas aqux continent. tuas.

Poftquam iam indurata eft h^c nux , durio-
remque medullam contraxit, remanet inconca-
uitate limpida quidem aqua, ac non adeo dulcis
vtprior. Nucem tum vocant Malabares Eletii. In Eletti-
annotinis nucibus mutatur hxc aqua in.rotun-
damquandam lubftantiam , Mali inftar, candi- flamtim "
dam, /pongfofam, &leuem,fapore dulci. Vel, vt mutatio.
Linfchottanus tradit : aqua fi nux arbori diuhac-
reat , in albumen liue nucleum coalelcit, ifque
incenor fructus eft, (apore nuci Auellanx fimilis:
dulcior tamen aliquantulum.

Medulla nucis recentis tenera, alba & dulcis. Edendi
fola editur ab incolis, aut cum lagre, hoc eft Sac- moAt
charo e Sura confedo ,aut cum Aueta, pulmento A*eU.
ex Oriza in aqua coda , deinde trita & probe So¬
le exficcata. Editur item cum pileis quodam ge-
nete ficcato exinlulisde Nalediiia aduedo/imi- coUmafa.
h fere bubulis carnibus fumo induratis , C olamafa
vocant , bonumque condimentum eft, ad biben- Bibendi <7.
diappetentiamprouocandam. Ea verb mixtura
non modo incolis in vfu eft , fed ab ipfisctiam
Lnfitanis expetitur.

Ex eadem medulla lac conficitur , Amygdalino Lac-
fim:!e,ad edulia paranda vtile.

fomentofuin !k ftuppeum operimentum, pis¬
ter (upra (cripta, & lanx , xyli , lini Sc fparti vfum
pixbct- Niger dunifque cortex incolis X arer a xareta,
didus (cutellas k alia vafa potoria in tenuium v- cortex te-
(um (ubminiftrat. Didum quoque ex eo vftula- 0*“"*'
to carbones Aurifabris vtiles fieri, qui in illis Pro- c*rbonei-
uinciis periti &induftrii , nec admodum fum-
p tuo fi reperiuntur. Solent enim fuum opificium
proclamantes compita circumire, fecum aeferen- MaUb.iru
tes vrceolum , malleolum, & duo cxla,cannxq; Auri. 'fi '*hr*
tubulum palmari longitudine manu tenentes,
quo focum incendunt. Ii in xdes admiffi,vafa ex mu?"*
auro k argento conficiunt , pro eorum qui ipfos
euocarunt,arbiti-fo. Fiunt & ex huius Palmx fo¬
liis petafi maiores & minores , ad Solis ardores k Voltorum
imbres arcendos idonei. Texuntur etiam ftorex, *ius- Peta~

& alia pleraque. /7. storea,

Cxterum tota prorftis Palma in vfu eft ita mul¬
tiplici, vt vulgo, fi quem frugi, & induftrium lau¬
dibus efferre volunt , Palmi vtiliorem appellent, ddagntm*

V erumprima dos , in frudlu ipfo. Tengam , Nar-
lemve Indi , Cocum, fiue Nucem Indicam Lufitam r

dixere : humani ferme capitis magnitudine, du¬
plici operimento : quorum exterius in fummo
Ixue > ftupea intus denfitate neturae texitur Corticum**
Cannabis, & Sparti modo, cum alios in vfus, tum c,*m ^j»t.
prxeipue in vitilium nexus,&: anchoralia.

Sed pr^ ftupei illius corticis materia, his paratis
anchoralibus , non inuenias aliam ad nauticos
funes & maris impetus obfequentioremmamque
vtfalfugi nem amat hxc arbor, ita & lanatus ille
cortex [Caiium vocant,] in funes aptatus 3: ma- c airum
linis aquis immerfus identidem reuirefeit : qui funit,
anchoris illigati, Maffeo telte, fluitantesin falo
naues egregie continent , non tam ab innata du-

Ji8i

Cit'ias in¬
terioris
/*»■

Caro'.

HISTORIAE

'triti e a vel operis firmitate, quam viriditate ipfa, St
'lentitia quadam ad inftar Corii : vt (e(e vel m al¬
tum elato nauigio miram in tenuitatem exten¬
dat : vel reddente rutius in craffitudinem contra¬
hat, quod lecusin noftris eucnit rudentibus, qui
nimirum ipfa vi ac pertinacia fxpe rumpuntur.
Oportet igitur neruofas admodum illas corticis
venas elTc. Interior autem calix, rufo colore, St
globosa rotunditate prxdurus,add.to auro vel ar¬
gento, in pocula figuratur : ipfa vero pomi caro
Amygdali m modum , pinguedine quadam , St
grato fapore ladelccns, non per fe tantum in ci¬
bo grata cft,ac (alpbns : verum etiam vbi vifum
fuerit , cxluufto hde, paulatimin oleum eliqua¬
tur: totus autem racemus, dum exeo tener ad¬
huc emicat frudus, modo conftridus, ac leuiter
incifus, in obditaoris angufti vafcula opimum in-
ftillat (ucviim , cx quo variis artibus, codioni-
buique , veteri, vt Strabo ipfe teftatur , inuento,
mei , vel Succarum , vinum,acetiimque, perficitur.
Iam folia, cum St Librariis pro Papyro funtttum
etiam in veftes forma facili, fimul ac fpillb con¬
textu, neduntur. Denique vna eadt^mque ar¬
bor , omnia prorfus ad rem nauticam inftrumen-
ta , ac materiem praebet : quippe truncum & ra¬
mos ,in malum , aliamenta , clauolque : comam
m vela; Oairum,in funes [vt didum eft ] omnium
optimos, filaque ad laterum futuras : poftremo
Cocum ipfiim , quique ex eo conficiuntur, in o-
ncra : ita non fine miraculo quodam , omnibus
plane rebus cx femet apta , &inftrudanauigat
Palma.

Incola: importato Lino , fericoque , talares tu-
n icas quoq, eleganti opere texunt, quibus hone-
ftiiis multo quam exteri Indi velant corpora. Na
&Congi‘R.ex y£thiops, (vti teftatur idem Maf-
feusin Hili. Ind. ) munere midtloanni Regi Lu-
fitanii , magna eboris vim , vcftemque permulta
( hxc Aethiopum gaza eft ) e Palmarum foliis
inCnlx Pal- admodum (cite atque artificiole contextam. Idem
eburnex felix infidens mitratus erat infula e Pal-

PLANT ARVM>

i modum. Singulis autem diebus , duarum fepti-
manarum (patio, mouent liquorem, eo tranlado,
lipfa Vraca rubrum colorem pulcherrimum nan-
cifcitur,xmulum vini rubri Lulitanix, ^quo fa¬
pore parum diftat, nifi quod dulcis St calidus lit.
]'intmimicmpaJfx,Cmerofint)rnm vocatur : fre- y Lni\
quenti negotiatione in Bengali,Malacci,& Chi--**'
nx loca tranllatum Gox communiter triginta
Pardauuis xftimatur. Sacchari Iagra ex fucco pa¬
rati, apud eos parux xftimationis eft, ob nigredi¬
nem, cum alias in India candidi facchari vfus pro¬
mi fcuus fit.

Medulla arboris flue trunci Paltmro nomina- Me:

qux magno in pretio loco muneris ad opu- Ar^'

poliorum

Lignum.

OllA

V eft es.

mxfoliis opere fubtilt & eleganti perfeda. Sed rimis mojbis prodefte.

lentiores potentiorefque mittitur. Chartx autem ^
tenuitate & candore , forma plicabili cre(cit,ita vt
fubinde quinquaginta* aut fbecaginta plicas ha¬
beat togx muliebris inftar.Ex hac Indi chartam St
libros inftaurant. Ex ea etenim charta tenuis du- Ch.i
citur.Virentibus inferibunt plicis, qux tum ficca- fi*1'
tx litcras indelebiles habent, ftimulo ferreo ante
notatas.

Indis ollam vocari fupra didum , conflantque
ex eadem materia omnes gentis annales , libri. St
volumina, quam St (ignare norunt in epiftola-
rum vfus. Chartam huiufmodi , vt prids monui¬
mus, ac liceras apud D.Paludanum ciufdem Linf-
chottani munere videas.

Theuetusin fuis Singularibus. Gallix Antardi-
cx nihil peculiare habet de hoc frudu , nifi quod
totum bonum & edulem dicit , edamque carnem
fuperfidalem , quam vocat : deinde ait: hunc
fructum ea elfe odoris fragrantia , vt etiam pocu¬
la ex tefta eius confeda ad odorem nucis mofcha- |
jtx accedant, eofdemque qui communiter ex iis
bibant , [ vt libi a Iudxo primario in Cairo
coram relatum aiTeuerat] a capitis & nephriticis Djt
doloribus i mmunes elfe , edamque prouocare v- ^„,1
linas , fibiquehoc experientia cognitum aderit.
Quod nec Plinium fubticuifle ait, tradentem om¬
nes Palmx fpecicselTe cordialcs, &inquamplu-

rudentes & funes prxdtctos aqua falfa confcrua
ri debere fuadet Linfchotr. dulci quippe fi tum
& putredinem contrahere, quod picis illitu ca-

Sed duo in Theued verbis animaduerfione di¬
gna videntur. Primo qubd totum frudum edu-
lcm facit, nam nec ftuppeum St cordcofum illud

reant. Eius nauis, qua ipfe ex India in Lufitaniam j operimentum efifi apturn. Quando vero huic

ehebatur , rudentes eiufinodi poft dies quatuor-
decim (emel fuiffe marinis fludibus immergen¬
dos , vt ^ putredine feruarentur,eoque modo ru

nuci odoris fragrantiam tribuit, 'cuius nullus ex¬
terorum Authorum ne verbulo quidem menu-
| nit, docet, vel fibi emundioresfuilTe nares , vel

palmea

gerricula.

Concha

dentum e cannabi vicem facile fupplcre. Pifcan- ‘ non probe cognitam habuilfe hanc Nucem eiuf-

UCIUUUl c CilllWUl yU.UHWk.UC lliv.au- -»11 j/iui/l. .■••■v . .... -

tur etiam palmeis verriculis minuta conchylia j ve arborem. Nucis mofchatx odorem, quem ille J

(funt qui venerex conchx genus putent) miro | fortein vno aut altero poculo ex eo fenfit , afei-

Wnerea.( fplcndore A: colorum varietate.

Sei relatione dignum quoque quod Linfchot-

C anarino-
objt

tanus annotat ambulantem viatorem fici corre¬
ptum, Canarinum aliquem compellare , qui illicb

jui.* erg* cu!troaccindusarborerna(cendit,/<*«/;.//</«<?(fru-

Simtorts.

Pretium

\ titiumexiftimamus, nempe ex affridu nucis fflo£ i
j chatx, vtfere vulgo fieri folet : alioqui in no- ‘i
1 ftris, Sc aliis Reccntioribus , edamque integris
| nihil tale deprehendimus.

Porca Neapol. noluit committere , quin St Pal

dus immaturos) pro arbitrio pofcentis numero- i circa hunc frudum noux fux Philofophix fpe-
fruduttm. fas sbCcinditBaJaruci vnius[idmonet^ exigui pretii j cimen ederet , inquiens , huius Nucis fuccum
fpecies] aut duorum pretio, ac ad potum perite \ biliofis interdici , quod Nux ipfa ex rubro fla-
prxparat. Aqux huius potus, licet multus, non J uefcat. Hic nxuus elfe (olet nouitads Philofo-
nocet, quod amoenus fit, St naturx commodus. j phicx , vt vtrobique impingat. Nam fi lecons
Secunda ex 5«r4deftillatio (quam Vracam vo- j! renumque nimios calores emendat file liquor,
eant ) vinum totius Indix vnicum eft, calidum f vt teftantur Cofta St Paludanus, quo iudicio is
fane, & efficax, quod tamen Indi aqux inftar po- ; biliofos ab cius vfu arcebit ? Deinde fi vel ex
tant. Colore albo eft. Lufitanis hoc modo tem. rubro flauefceret eaNux , quod tamen apud ne-

Vmt tem-
peram.

domm W peratur. In dolium Vracx tres manipulos ex vuis j minem hadenus legimus , & in iis quas vidi- '

Lu fit ani
temperent.

paflis purgatis coniiciunt , qux in Indiam ex Or- j mus non verum eft, non ideo fequeretur biliolis
mutio vehuntur. Manipulus ibi n pondo haber. 'interdicendam, quod tales plures fint frudus.

Epiftomium apertum permittunt, ipfumque do¬
lium non ex toto implent. Vi enim caloris mox
rumpemur, fer uefcit quippe ad bullientis aqux

biliofis conuenienti/Iimi.

Ergo fi vtilitates omnes , qux ex hac arbore &t
frudu redundant infpicias, vtique naturx non in¬
fimum

LIBER

fi mum fateberis e (Te miraculum , nullamquear-
b orem in orbe terrarum vfibus humanis aptio¬
rem, vt mirum fit, ab Arabibus , [ in aliis alloqui
'ili' ' kmpulofis J propemodum‘negIe6tam, [ quod
^ Garcias conqueritur ] qui tam pauca de ea tra-
/£ diderunt.

NVCIS INDICA FOLIVM QVI-

BVSDAM.

Cap. CLXXV.

DEbemus ,

[ inquiunt
Pen. & Lobel.' ]
Occiduis Indiis
iftud coriaceum
folium, cui fi mile
aut par latitudi¬
ne aut craflitie
nullum noui
mus. E Palmx
congenere arbo¬
re euulfum vide¬
tur: quin ipfa to¬
ta textura affere
binos cubitos la¬
tum , aut potius
tegetem, quater¬
nos aut quinos
cubitos longum
refert , tcgul^
modo fornica¬
tum , & media
fecundum lon¬
gitudinem- cofh femidigitum cralla ca:inatum,
fuperna ora quali prxlvdum cifet , margine digi¬
tali tenuiore, duriore, clauditur. V ni uerfum fo¬
lium kfummo ad imum in villos ,iisquadantenus
flmilesqui obducunt nucem Indicam aut capilli¬
tium texendis funibus aptum, difeerpitur , quem¬
admodum totum cft tc donis xdium 6-: Ito ni s ac¬
commodum. Huius folii iconem exhibent iidcm
in diuerfis fuisopenbiiscuin hoc titulo. Prxman-
de folium Palmx filamentis.

; Hift.Lugdun.eandem iconem habet, folium
fo- arboris Draconis ex Indiis delatum , quodP ena
defcripfit, appellat. Sed quid eiushiftorix com-
r pilafcoremmouerit,curita vocarit, neftimus: ne¬
que enim conuenit cum eius atboris foliis.

An vero fi t folium nucis Indici , afferere non
audemus. Si cft , vetifimile iconem Clufii nucis
Indici minus bonam ede , qui Palmi fimilem
pingit: Et Garciam aliosque nihilo felicius Pal-

mx aut Arundinis foliis contulilTe.

‘m Aco (Ia longe diuerfam habet a Clufiana figu¬
ra. Quippe paucas & ex longis interuallisfolio-
rumdiuifuras pingit , vtrinquepediculuminft-
gnem ex trunci cacumine dependentem, quater¬
nis & quinis frudibus onuftum. In cacumine
trunci fpicam infignem oflendit. In trunco ve-
luti gradus quoldam incifos. Clterum videtur i-
dem folium hic depidtum ex Clufio deferi-

ptum efiecap.pncedenti.quod An-
tuerpix vidit.

ni- %

3°)

. PALMA SACCIFERA.

CLXXVt.

Dcfcripc

ADmirabilis
elt arbor,
inquit Clufi in
Exot. quxa Ba-
tauisquibufdam
nautis qui Am-
ftelredamum an¬
no 1599. redie¬
runt, in defert!
infula repertam
America. Nautas
Infulam Corono-
pez, appcllalTe
mihi relatum eft:
in qua integras*
fyluas repere -
runt nulla alia
arbore conftan-
tcSjquam palm^
quodam innfita-
to genere, cui,
ab inuolucio

iaccum fine colum referente in quo (ludus re¬
conditus [ Spata enim commode dici nequit iL
hidinuolucrumJ/irri/rM nomen indidi, quando¬
quidem forma valde (Imile eft illi colo fiue iacco,
quili hoc tepore Pharmacopolx vinuaromatites
[Hippocraticum vulgb appellat] percolare folctt
nam creberrimis quihufdam fibris fpadicei colo¬
ris tranfuerfim & obliqui ab infimo ad fupre.
mum excurrentibus magno a natura artificio
contextum eft , ldque varialongitudine : quod
enim ab ornatiffimo viro Theodorico Coornhart
accipiebam,viginti duas vncias longum erat,& ea
parte, qua patebat, feptem latum.

VVillhelmus Parduynus vir honefMmus v-
num habebat , cuius longitudo meum odo vil¬
efis fuperabat , etenim binos pedes eumfemifie
fiue triginta vnciislongus erat, eius latitudo par
cum meo. Plura quam hxc duo mihi videre non

contigit ivtnimque autem fenfim gracilefcensin
mucronem definebat.

Illa porrbinuolucra [ iis referentibus qui ab r *
arbore refoderant] plena fuerant frudibus nu- Ztl
ceni niglandem cum externo feu puluino fiue vi- gUndit

udi cortice magnitudine xquantibus, in quibus
orbiculares alix nuces' adeo rotundx, vt torno c ^,ne'
laborati viderentur, & globulis illis , quos pueri rn,
m luiu pollicem, pellere (olent [ vulgus B.nfauo- JS£.
rtmidsniiTcre , Galli Marfres, appellant lelfenc *i nnu

perfimiies, cum magnitudine tum colore , atque lA^or‘ltl
adeb duri [ vnam cninvconfiingebam , vt vide
rem qu.dcontinerecjvtmfi ferreo malleo & cum M“""
difticultate confringere quiuerim , tametfi non
valde craflo putamine fint praditi : continebat
autem ea orbicularem nucleum putamini adhe¬
rentem , medio cauum , & qui decitate Lacunam
contraxi liet, candidum.fiiporc Initio quafileou
minum, deinde inftar Lupini amaro. An verb iac-
cus ille ahquo cortice aut cute tectus fuerit me
latet, nec mihi facultas data eft eosconuemendi
qui obferuauerant.vt diligentius omnia perferu-

tarcr: iaccum autem, qualem accipiebam , cum
orbiculari nuce ad pingendum curabam, in illo,
rum gratiam, qui exoticarum rerum ftudiodefe.

ctantur.

3s+ HISTORIAE

)sr

FILVM ARBOREVM TENVISSIMVM ET

CAND1DISSIMVM;

Cap. CLXXVII.

SCribit Cluf Exot.lib.r.c.4,Candidiffimi fili glo-
mum Garctus ad me mittebat, cum aliis : eum
autem ex arboris cortice confectum fcribebat:
cuius fane tenuifllma, valida tamen , erant flami-
na,filo«tiam a Lino aut Cannabi dedu&o longe
validiora , tres pedes cum fcmillc longa , ex vna
parte rele£la,vt longiora fu: Ile verifimile eiret:ex
quibu$ vitta: & fimilia ad muliebrem ornatum
pertinentia , commodiflime fieri pollent. In¬
terea, quxannoitfo^. Gener Cherlcrus adfere-
batexAnglia proculdubio a D. IaCobo Gareto,
fili flamina comperinius, vlnas tres longa, alba,
ferici modo tenuia & firma, non monitus iudi-
canceffe cannabina: non dubitauerimus cx iis
flaminibus parari poffe tenue & optimum filum.
Confiderent Le&ores, quxcx Clufio de flamini¬
bus ad vittas fcnbimus c. de nuce Indica magna.

NVX INDICA MINOR.

Cap. CLXXVII l.

Defcript." 'NT Veis indica: tellam habemus oui anferini cir-
2 \ citer magnitudine , in ea erat Ballamum
Peruuianum : minorerrrhadlcnus non vidimus:
hanc diuerfam facimus a Cordi nuce
Kuxind,- Incljca flue Cuci r & prxdiftae nucis Indi-
Cpue Cluet' cx genus partium exiflimamus: ea, forte Clufio,
nanejl. Exot. lib.i.cap. 9. eft orbicularis fru&us peregri¬
nus tertius, non valde diffimilis i fuo fecundo, de
quo mox agemus , longior & cra/Iior , oui anleri-
ni forma & magnitudine, in quo adleruabatur
Balfami illius Americani liquor odoratus & ad
multos morbos laltltaris. Hunc accipiebat Cluf.
ab honello viro Petro Gareto.

NVX INDICA AD VENENA CE-
Jebrata:liuc Coecusde Maladiua.

Cap. CLXXIX.

Defcriptio

'Me.iulU.

Niger eft, tc
fle Garcia
Cocci de Mali-
diua cortex , &
nitidior vulgari
Cocco feu Nuce
Indica , figura
ouali magna cx
parte, necita ro¬
tunda vt vulga¬
ris : medulla li-
ue pulpa inte¬
rior , qux ficca-
ta dura eft ad¬
modum & can¬
dida , nonni¬
hil tamen ad pal¬
lorem inclinans?
in fuperfiqe ri¬
mo fac fl & valde
porofa, nullo fa-
pore excellens.
Huius Cocci medullx fragmento nos donauit

P L AN TARVM.

IllullrilE nofter Princeps : fungofum ell , ei con-
fiilentia , quam videmus in fungis Nucum , colo-
lore foris in luteo cinereo, intus pallido, fibris va¬
riatum fubinde ferrugineis & croceis, guftu infi-
pido. Integras autem duas Nuces apud eundem
III. noflrum Principem vidimus Stutgardix,Nu-
ce feu Cocco Indico maiores , longiores , admo¬
dum capaces: pedem funt longx , rotunditatem
vix duabus manibus ampledli poteramus : pars
compreira erae lex vncias lata, in qua amplum fo¬
ramen apparebat ab alio fruclu leparatum, ita vc
gemellus fuerit fruolus; co mundiorum fru&tium
ingentem fui ffe magnitudine apparebat. Vtriuf
que capacitas er.it infignis : cortex durus fpif-
fus, qualis aliis nucibus , externe flriis obliquis, I
lo.ngis,excauatus , colore nigro :pulfatus olla: mo¬
do refonans. Sic corticem etiam villofum ha¬
bet, vtalix nuces Indicx, prxgrandem frudlum
effe oportet capiteque humano maiorem multo:
foramen ei cantum ell, vt pugnus indi pollit.
Dicuntur CC. aureis Gallicis emptx . Eius ico¬
nem geminam damus vtramque faciem oflende- |
tem.

Eli quidem Clufio icon apud Garciam, quam I
omittimus , quia ob ornatum parum de naciua fi- >
gura denotat.

Acoflatt flatur , hanenigriorem , nitidiorem,
longiorem, maioiemque eltc, quam vulgata Nux
Indica. Coccum dcMalcdiua vocat idem,ex verfi $v.
Cluf. Garcias vero Coccum de Maladiua. Item '
Coccus de Maladiua Hifl. Lngd. Etrurfus in apped. Hli
[neeideellet numerus] Coccus de Nalediua ei- not
dem. Grana Maldiuana : Nuces Maldiuana, : Cocci
diMaldiua: i£m frombbe purjjierenbc Jrudir/ i
Cacal. Francofuit. Sed cur purgantem frudlum I
Germanici vocet , nefeimus. Nl-c placet tam raa- i
gnumfrudlum grani nomine vocare.

Laudatur lue Coccus, autharcNux [fe d pix-
fertim eius medulla] aduerfus venena ab ipfis ea- vf,
rum Infularum incolis. Et a viris fide dignis ac- a,
cepi ire fe Garcias tcflatur , ad Coli dolores, Para-
ly.fin , Epilepfiam, aliofque neruorurn affcdlus fe
vtilem fenfiffe. Aeoli quidem doloribus , quod
vomitum excitaret : ab abis vero xgritudinibus
immunes reddi xgros , fi aquam in iis nucibus
( adie<5lo medullx momento ) aliquandiu confer- n
uatam ebiberent. Sed cum ipfe non fit expertus, m°\
minus fidei his tribuit. Fatetur tamen, nullam pe¬
riculum faciendi , occafioncm habuille , quod vti |
malit medicamentis quorum facultates iam fibi |
lint perfpei5lx & multa experientia comprobata:, j
velut funt lapis Bezar, TheriaJa, Smaragdi , terra I
figillata, &alia plferaque medicamenta,quamre-
centibusmintifque certis. Nam quod nonnulli
dicant , fe hu;us vfu commodum fcnlilfe , an id
pcrfuafione & imaginatione facStum fit, igno¬
rare fe, nccqurcquam affirmare poffe. Inueniu- W
tur interdum illi Cocci prxgrandcs admodum, tm
interdum etiam exigui : omnes autem in littus y
eiecli.

Vulgari autem fama accepimus , [addit idem]
infulas +Meldiuas aliquando continentem fuilFe,
fed inundatione maris fubnierfu , has infulas ef- ^
feci ffe : in quibus obrucx Palmqfuefint,quxho$ r
Coccos protulilfcnt , qui terra indurati in hunc
modum confpiciuntur. Sintnevero eiufdcm ge¬
neris cum noftris,facile iudicari r.on potefl , cum
hadlenus nemo foha aut arboris truncum videre
potuerit : fed foli Cocci in littus eliciantur, nunc
bini coniundlim ,nonnunquam vero finguli (e-
paratim. Sed hos nemini colligere licet, mfi cum
capitis periculo : quoniam Regis effe afferunt,

quicquid

U £ 2}*

LIBE R

quicquid de mari in littus eiicitur : qua: rts maio¬
rem authoritatem huic Nuci conciluuit. Eximi¬
tur autem cx his Goccis pulpa fiue medulla,
deinde exiccatur eadem ratione qua Copra, [hoc
eil , nuces Indica: a fuperiori cortice delibrati &
confraiftx , ] atque indurefcit eo quo venditur
modo. Diceres elte cafeum ouillum. Coccusde
Nalediua cognominatus , vt fcribit Acofta , adeo
commendatur ab ipfis incolis , & a Malabarenfi-
bus , non modo h plebe, leda Regibus & Princi¬
pibus viris, vt in omni fere morborum genere ad
eum confugiant, tanquam ad facram anchoram.

Fiunt in eam gratiam exilio pocula , qux auro
vel argento excipiuntur,&in nauium triremiiim-
que figuram efFormantur,ad aquam bibendam, in
quam ex catenula medulla: ipfius Cocti fragmen¬
tum pendere finunt : fibique certo perfundent,
illis , qui aquam cx his poculis hauriunt , nullum
a venenum nocere polle , futurofque immunes a
multis morbis , in quos fane memini multos in¬
cidere, qui ex iis poculis bibere f diti erant. Et li¬
cet omnem diligentiam adhibudlec Cofta , nun- I
quam tamm obleruare potuit, /imilia Cocula ali¬
quem ex morbis curare , ad quos vtilia elte cre¬
duntur. Potius igitur arbitratur & is, tantam lau¬
dem obcmuilTe ^ vulgi opinione.

5 Nonnullos ex huiufinodi vafculis bibere foli-
tos, fibi affirmafiTe ait, fefe experentia didici lleie-
curincend: , renes noxam contrahere, & calcu¬
lum generari : nihilominus tamen magnum e ife
eorum pretium , longeque pluris xftimari iis lo-
cisvbi inueniuntur, quam aliis procul inde didi¬
tis : nam interdum ciufmodi nuces rmdas , neque
auro aut argcnto exornatas,L. aut ampli iis aureis
nummis xftimari.

Cluf.apud Garciam lib.i.cap.zf). Vidimus cum
Vlyflipone , tum aliis locis jvafcula cx Cocco de
Maldiuaconfetfta, oblongiora pleraque iis , qux
cx vulgari Cocco parantur, magifque nigra & ni-
tida.Quinimb ipfiim medullam liccatam venalem
reperias , cuius facultates mirifice extollunt , at¬
que omnibus fere Alexipharmacis prxferunt :
camque ob caufam ingens eius pretium. Quam
vero parum ‘fidei fit adhibendum huiufmodi fa-
bulofis 3c commentitiis facultatibus ex Clufio
fatis liquet.

Paludanus quoque a fe tentatum , an contra
venena aliquid poiret,tradit,(ed nullo fuccellu.

III

5*5

ptam legimus , quiparuos contifieat mideos.
Qui vidit aut nouit.doceat nos,& poilcros.

ARBOR MANICONGO NVCIFERA . ET

D£ ALIIS C^VIBVSDAM ARBOR1-
bus Guinexi

Car. CLXXXI.

QVidam Anonymusin tabula Cofinogtaplii- DeCcripcie
caappoiita hac figura fic tradit. Suntarbo-
ri-s inregioheM.inicongo, proferentes frudum
Nuamagnxliinilern,quiintrinlecus &cxcnnfe-

cus viridis et : in-

S AMB AVCAIE.

Cap. CLXXX.

IN Biafiliana regione ptouenit arbor Sylueftri-
bas hominibus dida Sambaucaie,cuius fluetur
crailtor duobus pugnis , formi cypbi, in quo
continentur parui nuclei, fimiles Amygdalis ac
eiuldcmfere (aporis. Putamen eius ad vaia coin-
moduinell. fexiftimo i noltris vocari nucem In¬
dicam, aut cius fpeciem elle.

Meminit Matthiolus aliarum nucum Indica¬
rum rotundarum ^dependentium ex arboribus

magnitudinis magnorum melonum , quarum in

priedidta regione vidi putamina : vbi torno poli¬
ti funt, apud nos Colent argento excipi 6c muni¬
ri. In Bralilia infignis tornio Petrus Boardon,
parauit multa pulchra vaia, tum ex his frudibus
Sambaucie , tum ex aliis lignis diuerlorum colo¬
rum, quorum ille partem dono dedit D. Ville-
gagnon,qui magni faciebat.Lerius in Hiit.Amcr.
Talem Cane nucem ^ nemine hadenus deferi-
Tom. I.

aV ncleui.

de non foluin o-
Icum , fcd & vi¬
rium, acetum, bel-
Uria & panis pre- oltum
parantur. Oleum Buyum.
ceu butyrum vi¬
ride, torculari ex¬
primitur e me¬
dulla. Eius vfus
eft in condiendis
cilrs,in lychnis Sc
vnguentis prx-
panndis. Fanis
cx putaminibus,
qux nucleum
ambiunt, confici-
tur.Nucleus fal li¬
bris eft comcftus,
nec non boni fa-
poris. Vinum ex '^,nu^n-
/ummitate arbo-
risproucnic,fora-
mine in arboris vertice terebrato , equo humor
Ja&r limihs promanat , qui [ dum rcccus eft ] pro¬
pter dulcedinem loco vini vfurpatur : fed fi . diu
leruetur vappefeit , ac denique in acetum verti¬
tur , quod acetariis prxparandis vtile eft. Sed Acetum.
hauftum calculo fpeci fica vi medetur , ita vt illic
loci , vbi prouenit , [quemadmodum feriptis ddcAlc»-
proditurjnullus calculo aftliiftus reperiatur.

Cxterum figura , quam ex eadem tabula hic A1,
proponimus, videtur quodammodo referre Mu- '
lam: de qua lib.i. Defcriptio & vfus in pleri fque Nux In^
conuenit cum Nucis Indicx deferiptione: Eius ta- Ca.
men tabuIxAuthor ante meminit nucum Indica¬
rum, quas feparat ab arbore M an icongj. Poftea
vero ik aliarum arborum Daclyliferarum hifto-
r.as tradit, & a prxdiciis quoque diftinguit, eafi-
dem tamen vires illis quoque tribuens,qux nuci
Indicx tribuuntur. Hxc autem funt eius verba.
Habenturin Gumeadiftinftx arbores , qux de-
cem commoda prxftant. Proferunt racematim
nuces Dadfy lis fimiles: cortex exteriorfoco com- Nucei n *-
modus : cx proxima materia tenuifiima , fcricum ftyhs fimi-
cft 3 media linum , craffior cannabis loco vfurpa- leJ-
tur ad funes nauium. Ex altero putamine carbo-
nes parantur. Tertium putamen nucleo adh it- c annabit.
rens elui aptum eft ,in quo aqua pura grati /lima. Carbones.

Eh cicur ex Nucibus oleum bonum Sc pingue. AVl t' °
Cum ventorum vi corruunt arboreshx,percom-^w,OT'
modam tegendorum xdificiorum materiam fup-
pcditant. Aliquis iftarum arborum fcecunditate
phuant ad fuccum eliciendum, quem excoquunt, r

donecaqux limihs reddatur, qui ta'Ux eflicacix brL,?s.
eft , vt non folum fapore , fed & odore temulen¬
tiam inducat. Hac tllc. Qux poftrema magna ex;

Kk

JDcfcriptio

Trunci PjT'
rumorum
mu feries,
folia.

Site CHS.
Fualc tnc-
b iut,& a-

F mum.

Vrw7ut.

Curyoces,

tj^anoj-

!».

V[*u

Qleum.

3s« H 1 ST O R [ AE

pu te ad Nucem Indicam referri pollent. Vere¬
mur eum de incognitis (Ibi fcripnlTe:quafdam in¬
ter (e arbores confudifle, aut falcem aliqua intem-
peftuie^epctiilie.

PALMA ADY INSVLAE S.THOMAE
&fru<5tus Abanga Sc Caryoces.

Cap. CLXXXII.

MEritb Arbori ex Manicongo fubiicimus Pal-
ma.n Ady in cuius deferiptione multa con-
uemunt, liceticon appofita ,huic non rcfponde-
re videatur, (ed Mufx. Palma^dydc palmarum
genere eft, vttradic Tobias RoeKusin Epift. ad
Cluf. cum (cribit : InfulaS. Thomx Nigrorum
habet palmam tertiam, illis Ady nominatam, ar¬
bor valdecclla efl, &mligni proceritate, arborif-
quetruncus craffus, nudus, Sc eredlus eft,non
(uffruticat , ipsaquePinumfupcrataltitudine, vt
mihi a variis relatum fuit. Trunci atque ramo¬
rum materies rara eft , fucco prxgnans:foliis prio¬
ris palma: fiinilibus conflat. In vertice plurima
excrefcunt germina. quibus prxeifis vel cxfim lae-
fis , vas ahquod idoneum appendunt : in quo
Lachrymancem colligant fuccum , qui vini vicem
apud Indos tenet, & facile inebriat. Dulce hoc e-
nim eft , verum pofl aliquot dies acefcit : Non
omnes Palmx tunc vini liquorem fundunt ,fed
ea tantum qux Ady ab ipfis Nigris nominatur:
nec idcirco fruftus flios facere delinunt eiufdcm
arboris reliqua germina, qux ^ ferro intacla man-
ferunt. Huius autem Palmx Ady germen non e-
dunt incolx iftius Infulx , qux quidem maiori cu¬
ra Sc diligentia percontatus fum , quod apud
Girciam legerim, Incolas regionum Orientalium,
Palmarum germinibus vefciiiSc quod fublato ger¬
mine pereat Palma .Ssd hac ipje de V alma Indu a ge¬
neratu» loquitur.

Nuncfuperefl vtde frtidlu palmx Ady aliquid
fubiiciam. Integer frudlus Lufitanis dicitur C.i-
ryoces ScCitriojf) , ab indigenis Nigris illius infulx
Abanga nominatur tquifatione producit arbore-
AbangA nucleum ad tc mifi,cui etiam tum putami¬
nis prxduri pars inhxrebat : putamen huiufmodi
tegit pulpa feu caro fuluefeens , ac pariter luteus
clt exterior cortc.Y.Itaque cortici caro fubcfl non
aliter quam in malo Perfico) quam pullum puta¬
men olleum fequitur : hoc vero intus nigrum co-
tinet nucleum efui aptum , qui adempta pellicula
candidus eft. Frudlus integerforma 3c magnitu¬
dine eflCitrii iflius mali quod Limonve 1 Limo-
nemv ocant. Eduntipfi hos frudlus inaflatos, fre¬
quenter etiam crudos : Caryoces nucleos inte¬
gros inter edendum mifcent farinx Manyoucx.
Hos nucleos credunt ipfi mirum in modum repa¬
rare languentes ex morbo vires , adeovt fuis x-
gris bisteruein die confortandi caufa tres qua-
tuorue Abanga nucleos exhibeant.Qiiodipfis tam
fam liare eft, qu^m nobis eft ouum forbile , vel
pullus gallinaceus, vt* afferebant Lufitani,qui
Indorum prxfedlo tunc temporis aderant. Prx-
tereaipG ex hoc frudlu oleum conficiunt: nem¬
pe vt carni a nucleis auulfx adiiciant aqux ferue-
tisbonam partem, deinde iubent vtpulpa in le¬
bete diu agitetur, commifceaturque exadle fuper
ignem, deinde remotum ab igne lebeten tanto
temporis interuallo flare finunt, donec amurca
omnis in fundum fubfederit: tandem oleum aquq
fupernatans cochleari excipiunt : quo exhauflo,
iterum affufa aqua feruente bene commifcent vt

PLANTARVM>

prius, & poftquam decoxerint , quicquid olei pu¬
ri fupernataueritvafculo rurfum excipiunt. Olei. Olet
color croceus eft, qualem Caryoces pulpam clfe
diximus, cuius tibi nunc fpeciem mitto in vitreo
vafe , concreuitque ex frigore noftrx patrix, aliis
autem liquidum eft oleum. Nili vererer Epifto-
lx limites nimis excedere , mouerem quxftionem
qux inter feribendum occurrebat : Cur nimirum
Oleum in aqua fupernatet? Dicunt aliqui corpo¬
ra obgrauitatcm fubmergi ,&obleuicatemnata- Cur
re. Quodautem corpora non ponderis aut le- ^ en
mtatis ratione natent aut fubfideant,fed pro Ele¬
mentorum, ex quibus conflant, proportione
dominio, locum inter Elementa petant : paruus
fcrupulus in flumine oftendit, qui ob terream &c
compadlam lapidis fubllantiam fubfidet; in quo
ingens trabs lignea, ob aeream eius & porobm
fubllantiam fupernatat. Sed his prxtericis ad O-
leum Caryoces reuertor, quod famem non mi¬
nus tollere poteft , qu&m oliuarum oleum & bu- F-Ui
tyrum nollruni vaccinum : quare pranfuri vel cce- l,t'
natim, fuis eduliis hoc oleum mifcent. Et cum
apud nos Medioburgi eilent,pifccs, carnes, pyra,
poma, aliaque cibaria ex hoc oleo in fartamne
torrebant,atque ad omnia obfonia tam alia quam
elixa exhibebant hoc oleum Nigrx, ad qux , ide-
licet videbam venuftas noflras ancillas butyrum
addere. Sed butyri noflri ex Batauia allati fapor
& odor magis mihi placet: lpsilqueprofedlo an¬
cillis nigris Gallia deformioribus cum oleo ifto
inftrudia fercula epulafque lubens relinquam,
quafque cum oliuarum vel amygdalaru oleo,prx-
flanteue Zelandix butyro, ancillx noftrx colore

genarum rofeo decorx appofuerint,feperprefera.
Olei huius vfus apud ipfos etiam vulgaris elt ad !
inungendas corporis partes rigidas, atque con- j
tradlas, imprimifque neruos diflentos relaxare
dicunt. Exercitatos etiam, &: quofuis labore fef- NlS
fns toto corpore inungunt; nepe quod exercitiis
fimilares corporis partes exficcentur, &colhque-
fcant tquodipfum humcdt.icione fua impedit hu¬
ius olei perfundloria ac lubrica fiidlio. Hocipfo-
rum acopum eft, & infigne lafritudinis remedium
e fle prxdicant. Olim hxc corporum inunclio fre-
quenciin vfufuit tam apud Grxcos, quam apud
Romanos illorum in deliciis xmulos : & habita
certefuitnon poftremafalubriomMedicinxpro-
phylaclicxjideft , fani tatis confi.-ruatricis,pars,vt
pattim Galeni feriptaperhibent.

Huius palmx Ady meminit autor deferiptionis
Guinex , Mamcungi , Angolx & vicinarum regio- h
nugi occidui Oceani, vbi dotes regni Congo re- j
fert, Incampis proueniunt permultx & varix .i
Palmx, vt pote, qux Nuces fertlndicas, & qux
dadlylosgignit. Crefcit prxterea alia ibidem Pal-
mx fpecies , nom multum a duabus primis fron- i
dcdiuerfa, ex qua oleum,vinum, acetum frudlus, i
ac panem colligunt : perviam expreffionis fit o- \
leum e frudlus pulpa , vei ex oliuis fieri folct, co- flij
lore &fubftantia fimile noftro butyro : prxter- eAt\
quam quod e viridi in flamini colore magis dccli- nc
net, Ytuntur eo ipfi pro butyro & oleodarrrpa- .
dum flammas eo alunt , eodem oleo fuaperun-
gunt corpora, vt glabra «Scagdia reddamur. De- »
aique cibi vicem gerit nece/ficatis tempore , vti
nobis euenit, qui fame :periiffemus , nifihoco-
leum habuiflemus. Haius palmx vel frudlus no¬
men non refert : verdm ex orationis ferte fatis pa¬
tet, hanc effe palmam Ady qux fruclum Caryaffo
fert, ex cuius pulpa fit iftud croceum oleum."

NVX

LIBER

NVX INDICA VELVT LARVAM

OSTENDENS , ET ALIA EI SIMILIS,

fi non eadem.

Cap. CLXXXIIL

m

387

4ptJ0

A'

^cipifsa

ftram Clemen-
tiir. mirabilem
hunc frudu In¬
dicum vidimus
de depidum ac¬
cepimus, quem¬
admodum & al¬
terum frudum.
Prior niger eft,
duas vncias fere
longus, vnciam
pene latus , ceu
monciculis qui¬
bufdam inxqua
lis, ouata figura
longiore:cui cer¬
ni Icrobiculi fu-
perne aduerfa
facie imprefIi,eo
fitu , vt larium
quandam fi mie caudata: aliquo modo reprefen-
tentfine nafo. Pidus eft bis fua magnitudine,
vnus auerfam, alter aduerfam partem oftentans.

Sequitur alius frudus dono datus, vt iam di-
dum. Hunc cum prxcedenti eundem efte fLifpi-
camur,quamuis figura nonnihil cuariet. Nam Nr
tres illas fcrobiculas habet, fed tribusjineis cana¬
liculatis , in medio concurfu tres angulos oppo-
fitos facientibus : interftinda?. Figura frudtus
etiam ad triangularem accedit , fecundum longi¬
tudinem canaliculis flriatus atque fulcatus : ea
parte quaforamina funt latiore , oppofita acutio¬
re. Color ex pullo cinereus. Conculfus nullum
fonum prxbct. Et quia lingularem tantum ha¬
bemus , integrum relinquere maluimus ; quod

non maximopere Reipub. medica interdie ludi-
caremus,fcire quid intus latitet

tegrum cortrccm adhuc habentes adfcrebancur
nauc q*adam ex Infula Diui Thomx adueda, I.orifc
quibus Lufitani quidam eadem naue vedi, fua
mancipia cum radicis cuiufdam farina commixtis,
alueran t in i tinere.Eft autem frudus Palmae Acdii
nuncupata.

NVX PEREGRINA, NIGRA, ANGVLOSA;

CVM TRIBVS CAVITATIBVS VELV-
ti nucleis.

C A 1

CLXXXV.

FRVCTVS PEREGRINI DVNTAXAT

NVCLEVS.

Cap. CLXXXIY.

NAturalium periti conferantfrudum ^ Cluf
pro quinto deferiptum in libello fua: pe¬
regrinationis cum Scf,vel Sccl Arabum, de quo e-
gimus poft‘Lentilcum & Maftichen : de fuo au¬
tem frudu ille fic ait. Duntaxat nucleus eft, hio
putamine fiue cortice exemptus, firmus, tenui
membranafufea & multis venis diftinda, firmt-
terque ipfi nucleo inhxrete,tcdus.Ipfa materies
firma eft, candida , pulpa: nucis Indica: fiue Coc¬
ci fimilis , nullo quidem odore prxdita , fed fatis
, grato fapore.Calidum in primo gradu, aut fecun¬
di initio iudicat. Cluf.exot.lib.z.c.2<).omittit,qux
fcripferat de temperamento , & addit ,quxfe-
quuntur. Hunc nucleum anno 1598. Deprehen¬
debam eius nucis e fle ,qux tertio loco , fiue pro
tertio huius capitis frudu deferipta eft: nam mul¬
ti fimiles nuclei , partim fui putaminis fragmen¬
tum adhuc retinentes , maxima autem ex p^rte
iudi,& a fuo putamine liberi , nonnulli etiam m-
Jom . I.

F Rudus hic Indicus forma eft inxquaii.partim Dcfcripup
enim extuberat alicubi , &quafiin gibberum
extumefeit, partim vero alicubi in concauitatem
epreffiufculam abit : parte inferiore , colledx
itiu ta: fibra: neruofa: in vnum confpiciuntur al-
1 x ex omni latere dudiique continuo inibi
concurrentes, colore caftaneo : altera vero parte
oppo/ita qua adhiefit tribus in locis trianguli in
morem incerfe difpofitis tres occurrunt rotun-
dmlculi cauitates albicantes in quibufdam ,in a-
iis vero minus confp i eux multis ex neruofis cir-
lisconflatx , per longum ipfiustradum nerui Nerui .
o ongi ducuntur trahuntiirque caftanei coloris:
agitati quidam commotique fonitum edunt , ali¬
cuius intus nuclei latentis argumentum prxben- *Ucle"K
tes , aperti cum effent corticem du rumcrafsumq*,
pixbebantconfpiciendum^intracuius cauum ni-
gium alium nucleum condebant , propria tunica NvtUimi.
mgra veffitum, quar mera fe contineb at pulpam slJu.s'
a bam vctuftate tamen infigni rancedine dona-
tam, ficut & alii his fimiles frudus , fi rum iidem Fruaus
p ane nigricantes, oblongiores , in quibufdam /».

Jocis tubero /i : totus frudus per longitudinem
uam fulcisquibufdamobIongis5mod6 altius, mo-
oque leuius impreflis ac vctuftate albicantibus
confpicuus eft , parte cui adhqferunt tres itidem
concauitatesrotund? , altius quam in prioribus
imprella: occurrunt vifendx, quarum quxdam in

aliquibus foraminulentx funt redditx , vel arte,

vel , quod credibilius ed , vetuftate perui? fade , r r
corticem quidam forti ti funt cratfum nigrum, funt
etiam tonori.

Nos munere Ill.noftrx Principis, annoitTo?. Tro”
nuculas dpfcriptas Stutgardix accepimus , qua- j?fJcr,ff*s
rum Iconem proponit Clufius in lib.Percgr. pro
frudu tertio propo fi tam exhibemus.

Ita porro fuum frudum deferibit Clufius. Ma¬
gnam fimilitudinem habet frudus tertius cum
piima nuce in Adnotationibus ad atf.cap.i.hift. a-
rom. [de qua nos ante , poft nucem Mebenbetbe-
«Gtiib titulo ,Auellanx villofx foraminat.tr ] fed
paulo minor eft , angulofus , niger , craflioithus
quibufdam, fitmifque villis ipfi incumbentibus,

&c firmiter inherentibuspbfeptus (altera parte
tribusforaminum veftigiis infignitus, quorum
tertium maiufculiim eft &infr^ fpedat. Clufhcc
inclufaomittitin lib.Exot. ) prxduro putamine
conftat,&pra:gnans eft ( hinc conculfu crepitat,

& fonitum edit. Hxc etiam relinquit. ] Hift.Lugd.
pro frudu tertio Clufii. Tabem, autem pro pere¬
grino i-proponunt. /co*c!it*s

Nosfanefufpicamur Clufio non bene perfpe- cluJ.»ot.
darnfuiffi/, &quidem poftremb Exoticorum de ¬
terius cognitam, quandoquidem omittit trium fo¬
raminum veftigia : qux fane apparent in iis, quas
deferibemus.

An Auellana Indica villofa, tria etiam fora¬
mina habeat , dubitamus , quia Lobelius alh
Kk z

jss HISTORIAE

terfentire videtur, &ttra Mchenbethene varie¬
tatem facit.

PALMAE FACIE CVCIOFERA.

Cap. CLXXXVI.

T3< fcriptio
fruci ut-

C ortex tx-
timui

Kuileas.

Cortex

ltertor.

CxMitatet

dux-

G er xi en.

C UCIOpbo-
ron.

In quo dif¬
fer, u aPaL-

F Rudus que
Cucioferam
vocant , pugil¬
lari eft magni¬
tudine , coloris
fere melini , al¬
tera parte latio¬
ri, altera magis
turbinata : Cy¬
donium malum
aliquatenus re¬
ferens .Cortice
polito , pundis
notato , duro,
cui fungofa fu-
beft fubftantia,
medium digitu
fcrecralTa. Nu¬
cleus minor
qukra figura
Clufii [fub no¬
mine Bdellii
frudus] expri¬
mat , Piri parui
forma turbina¬
ta, nonnihil an-
gulofus,fcfcun-
ciam fere lon¬
gus , vnciam la¬
tus , cortice vn-
diquaque obte-
dus nonnihil
riigofo,ruffb,te-
nui , pellicula
interiori Auel
lanarum aliqua
tenus fimili: fub
quo immediate
fubftantia can¬
dida, cornu in-
ftardura [in fic-
ca noftra,]guftu
lapido & iuaui
vtNucisIndicx
pulpa aut Amy¬
gdalarum dulcium nucleus , femunciam cralla.
Cauitates duas habet : alteram in totius frudus
medio oblongam , frudus formx refpondcntem,
inxqnaliter tuberofam , pultis ex oryza facie, fcd
cornea duritie, exteroqui i nanemial teram in par¬
te turbinata paule) fupra priorem incipientem , &
ad corticem delinentem , oblongam, exiguam,
quam exade complet corpufculum quoddam,
rufium, molle, dulce, quod germen exifiimamus,
a quo per maiorem cauernam filum demittitur,
duritie , colore & fapore cum nucleo conue-
mens.

Theophraft.lib.i.cap. 4. de Aegypti arboribus
tradans : y.*x.ioq>oy, t [ inquit ] appellata , Palmx fi-
milis eft , fimilitudin e habens in caudice & foliis.
Sed differt ab ea : nam Palma indiuidua fimpl^x-
que alfurgit :hxc autem , vbi plufculum adole-
uerit jdiuidicur & fit bifida, [ fir.&vt enimlcgcn-

PLANTARVM»

dum, non a/.&v , vtin vulg. habetur, quafi d&ui- r^e
fa fiat cacumen : inepto ienfu.] atque vterque/9c;‘J
ramus rurfus fubdiuitur. Fert prxtcrea virgas
breues & paucas. Cortice, [?/.«©: forte redius^/^
legas fuMu folio : quam ledionem Palmx hiftoriatorr.i
approbat. ] ficuti Palmx ad vtenfilium nexus v- r/*/l
tuntur. Frudum peculiarem parit , magnitudi- 7mj
ne figura &fucco [x^&:non xi/i\«vt vulg.]^Pal- 1
mi frudu differentem: quippe magnitudine fe¬
re , qua manu adimpleat, rotur dum,non oblon¬
gum , [ « ] colore flauicantenr, fucco dul- (
cem & ori gratiflimum : exterum non confer-
tum , vt Palma , fed fingillatim diuifum : nucleo
magno, vehementer duro , ex quo velaresdetor-
nantannulos, [xetW legimus cum Phn. vulg.

habent : Gaza verficolorcs annulos vertit.]
ad ledorum pedes conficiendos: f quibus in lira- al *

1 • 1 1 - L ‘ emeA

gularus vinculis vtuntur,Gaza.J Materies quoqae
a Palma plurimum differt : altera enim ( nempe mo\
Palmx ) rara corpore, fibrofa tk viridis : altera
fpifla, grauis , carnosaque ,&cxfacrifpa admo¬
dum, atque dur3. Ideo &apudPerfas ad ledo¬
rum vfum, quorum pedes ex ea coficerent,in pre¬
tio fuit.

Eademfere&Plin. tranftulit hb.i$. cap. 9. Cu- c I
ci titulo. Cuci [inquit] in magnohonore , Pal¬
mx fimilis , quando & einsfolus vtuntur ad tex¬
tilia. Differt quod in brachia ramorum fpargi-
tur. Pomo magnitudo ,qux manuimpleat,co-
lorfuluus , commendabilis, fucco ex auftero dul¬
ci. Lignum intus grande, firmxque duritiei,cx
quo velares detornant annulos. In^eo nucleus
dulcis, dum recens eft. Siccatus durefeie ad infi¬
nitum, vt mandi non poffir, nifi[nifi in M.deeft.]
pluribus diebus maceratus, Materies crifpioris e~
legantix, tk ob id Perii s gratiflima.

Cxtcrum textilem Pe» ficum, quamTheophr.
plurimam in Aegypto nemore Thebaico fuille Per
fciibit, qmdam [inquit Hermol.jpro Cuci capiut xnt
Palmx fimili, alia aPerfea. C».

Cordus nucem Indicam minorem v< eat , i
Theophr.:ft. Cuci appellari ait: tui tamen Cu-
ciophora dicitur & Plinio. Cuci fic defcribit;C*« i
dida nuci Indicx fimilis cft, multo tamen minor:
totus enim frudus tres aut quatuor vncias lon¬
gitudine raro excedit , idem fuperius latior eft,
quilm inferius, vbi pediculo adnaftitur, figura tri¬
quetrus , foris carnofo venosoque cortice, intus
lignolo conflans ,quo nucleus continetur oblo-
gus ,in fumroo quLmimo latior , vttiufque corti¬
cis modo triquetius, vnus tamen angulus harum
partium acutus eft : reliqui duo obtufi ac teretes.
Color nucleo tk. in fuperficie fulcus , intus
candidus :habct etiam in medio cauitatem pro¬
portione toti fruduirefpondentem , aquolo hu-^J
more plenam, paulatim cum exiccatur euanefee- hu»\
te. Suftantia nucleus conflat prini dm carcila-
ginofa , pauloque duriore , qtiam maior nux In- s*^
dica , fed cum inucterstus fuerit , coinu folidita-
te squat,qui pluribus diebus in calida aqua mace¬
ratus tenerx cartilaginis duritiem acquirit. Sa¬
porem habet, quemadmodum & odorem fub-
rancidum, velut maior.

Cordi deftriptionem hic totam dedimus, vtiu-
dicent Lcdores vtra opinio verior , Noftra, qui
ad Cucioferam referimus, an Cafpari Bauhim,
qui ab ea diuerfam facit, vt ante didum cap.
de nuce Indidi. An Anguill. epiftola quarta
wtyuotc&f Plinii Ariena,qui ait ex Nubia,diftantu7i- I»oc‘
maregione,adferri, cuius fibrata fubflan tiamafti-
cata paucam prxbeat dulcedinem , reliquum ex-
pui; nucleum internum , Pruno fimilem eife , vi¬
ridantem

LIBER Ut

ridantcm , ex q«o manubriola fiant Terebello-
rum,& annuli,etiam cx traditione Theoph.

Nos tamen kooyjoi po&v Theoph. ab Ariena Pli-
niijdiuerfuin cxiffimamus,de qua egimus lib.i.c.
de Mufa.

Matthrol. Cuciophoram fibi pro nuce cx Con-
ftantinopoli per Qualcebcnum mifTam ait. Idem
l in Com.ad Diofc.cum magnis fig. Satyri i (inquit)
Erithronii vocati radicem Mali effigie ,ad memi-
fitCochinus Martincllus Rauennas Phatmaco-
pceus, cuius imaginem excudi curauimus ante
inultos annos.Valerandus Dourez dodus Phar-
, macopccus , ffirpium periti/limus , quique Itali¬
cas officinas curiose admodum pcilliftrauic, affe¬
rebat efleCuciophori medullam , quod tamen
pro certo affirmare nec audemus nec po (Turnus.

De Matthioli Satyrio plura feribemus lib.15j.de
Bulbofis.Cuciophore autem nucem quidam , vel
Camer.tefte, receperunt pro Bdellii frudu.

Et, vt perhibent Pen.& Lob.in Aduerfinolue-
runt quidam non nifi tanquam fylueftrcm Mati-
ua Myrrha diftare Bdellium. Porro Myrrhe de-
feriptio quam dant , non cft ita diuerfa ab ea,
quam Plin.fcripto reliquit, frudu Caprificirquem
Caprifici quadantenus effigie frudum induftria
Car.CluUiin verfionibus e Garcia habemus.

Iidemin Obf. Bdellii frudum nulla circuitione
vocant. Sed Palinodiam cancris Lob. ( cum Clu-
fio) in Hift.Belg. Frudus , infit,quem Cluf.Bdel-
lii putauitelfe , eodem nuper monente , videtur
potius elfe Cuciophori.

Hift.Lugd. in Append. habet nomine Cucio-
s phorac Matthioli. Item lib.18.cap. 4.7. vbi figuram
pofuit, titulo Perfec frudus Dalech. Item lib.18.
cap.18. pro Bdellii frudu Cortufo. Ita vides, eius
Hift.compdatorcm, exotici huius frudus tres ico-
. nes, tribus diffindis locis ac tituhs,fupina qua-
dem o fci tan ti a pro p o fu i 11 c.

Rob.Conffiin Lcx.& alii jut/x/flfo^fiueCudo-
foramarborem putant, qux nucem Indicam pa-
rit, de qua ante fub Palma candida nucifera.

•- Clui, tandem de eo fic tradit apud Garciam in
notis. Bdellii fructus i Cortufo milfus, frudu Iu
glandis nucis magnitudine, aut etiam amplior,
triangulari etiam forma odoratus , colore fu bci-
nereo duriffimo putamine , quod pregnans elle
& nucleum continere videtur. Sed in poft.edit.
paulatim ad recentum inclinans : non defunt,sit,
qui hunc frudum magis referendum cenfeant ad
Cuci Theoph. & Plin.

Et in vltima fua Hift.in fol. Quidam , inquit,
Perfex hiftoriam negligentius perpendentes, no-
- ftram frudus Cuci fuo puluino nudati iconem
pro Perfex frudu adiecere,qui nobis aliquando
pro Bdellii frudu obtrufus fuit.^ Veium quod in
principio dixit Cluf. nullum odorem, ac ne vel
in attrita quidem , percipimus, ncc nucleum in
eo , quem ille Bdellii frudum putabat , hoc eft in
nucleo totius Cuci o fera: vnquam deprehendi¬
mus, fedcauicatemquandam inanem, vti prius

dcfcripfimus : qui error quoque Clufio cum alte¬
ro illo reuocandus fuit.

r. Cuciopheram inepte fcribitTabern. Putamus
enim xovKtotpo&v Grxcis didam arborem, quod Cu¬
ci ferat, vnde forte frudus tantum nomine a Pli¬
nio appellatur : aut quod Cuci xque arborem ac
frudum fignificet, ficut Nux : nam & de albore
& frudu agit.

CucioferamTheophraft.inter Aegypti arbores
tradit : tk eius peculiarem elfe teftaturScaliger. i
Frudum primum Patauii vidimus & alia plura
exotica apud Nobiliffi Cortufum horti Patauinr I
Tom. %.

$89

Pr.xfedum. Obferuauimus quoque Bafilea: apud
D.Fcl.Platcrum apertum quem prior icon noftra
reprxfentat, pofterior verb , tum cxtimumpul-
uinum,tum interiorisnuclei magnitudines diner-
fes, ex noflris quas inter naturalia adferuamus,
parata, quamuis miniis feliciter fculpta.

Nullum eius vfuna hadenus traditum f cimus, Vfus.'
prxter fuprafcripcumexTheoph.&IPlinio.

P I N Ei£ NVCI SIMI LIS’ INDICVS

FRVCTVS.

Cap. CLXXXV II.

SCribit Cordus in obf fllua; NuxquxdamPi- ^deripuo
nex nuci fimilis , fed maior, craffiori cortice,
vcneno.fa quadam carne operta , nucleo duro.

Affertur ex India : Hac ille : quem autem frudum
intc-lligat fatemur nos ignorare , quxdam viden¬
tur quadrare cum frudu Cuciofcrx ab ipfomet
Cordo deferipto.

FAVFEL SIVE ARECA PALM/fi FOLIIS;

EI VS Q^V E FRVCTVS VARIETATES.

Cap. CLXXXVIII.

fVcum F au-

Defcriptio

bemus ahx ni-
gi X , alix ruffx. Coloris <*a-
alix cinerexuna- rteta*‘
ximx nagnicu-
do Nucis mo-
fchatx, minima
Cerafb fere par; m agnitu-
funt 8c alix his
intermedfe. Ni- r,etas-
grarum alix tur- Figur*$*-
binatx,alix fefli- netas.
les. Turbinatx Turbinata'.
feu coniformes,
rugofx funt &
ftriatx extrinfe-
ciRs , & latiufcula
bafi in obtufum
mucronem defi-
nentes , materie
non admodum
exdenti cuJtro,
renitente , venis
r.igris intus diC
currentibus , at¬
que lateribus ad
medium tende -
cibus , citra ta¬
men centrum
definentibus ,
durioribusiqua-
rnm fpatia & ob¬
longum medi -
tullium infarcit
fub flanti a ruffa ,
mollior , fungi
arborum com-
paduri : fapor
totius aromati¬
cus nonnihil ,
nec obfcurc ad,

K k 3

" Sapor.

:90

St&le*

HI STORIAE

ftringens. Sef- j
files comprtf- |
fam offulam i-
mirantur , aut j
paftillos terra: j
Turcicis chara- |
Aeribus ligna¬
tae , altera parte
planior, altera
gibbofa , rugis
externis ,inter-
nanimque ve¬
narum difcurfu
& fipore cum
turbinatis con-
uenientes. Ex
rufiis qux fefli-
1 s funt , aliae
adhuc inteAi
funt cortice,
ruffo , in fibras
feAili , fubquo

mixrugofa , itidem ruffi: interne quoque difeur-

rentibus venis rufiis, quarum interuenia complet
materia alba l gnofa,&pulchra,refertNucis mo-
fchatx fubftantiam interiorem. Turbinati vero,
porii., corticis Ixuis rufii adhxret, quo alibi exu¬
ta Ochram pallidam colore i. nitatur, multo minus
rugola quam prxcedentes, parte, fellili propendet
fibrarum lutearum barbitium : intrinfecus autem
omnium pulcherrime firiis rufiis albidifque va¬
riata cft : pia teri e magis fol:da quam reliqua: di-
Ax, [quam di fle Aam piAura e*hibet in media ta¬
bella : ex hoc ge nere videntur Cameriam nota¬
ti K I. L. ] Cinereas item duplices habemus, fef-
lilcs & turbinatas : ln cortice tenui cinereo ob-
ueftiunt nuculam nonnihil rugofam, intus Nuci
mofchati cr i fpo venularum di leui fu perquam li-
milem. (cui rtfpondcrc poteft figura Clu!. not.
B. ) Seflilcs non miniis tenui cort ce cinereo te¬
guntur, ipfx quoque interna fubfiantia lurbina-
tis refpoiidentcs. Sapor omnibus vnus , aroma¬
ticus dc adftringcns, in ve tu ilis quas adferuamus:
Foramen. &6 plerumque omnesad bafin lacuna feu forami¬
ne hiant , qui locus videtur germinis.

Cordus Faufel in genere fiedeferibit : f iiAus
cft longitudinis vncialis, inferius fublata bafi, tur¬
binata cauernula , modice concauus, fiiperius te¬
retis coni figura in mucronem delinens , qui fu-
pra menfam bafi collocatus , cauitatem tegit, ere-
dex pyramidis figuram imitans : foris cinereo aut
fubfufco colore , tenuilnifque rugis , intus verfi-
colore venarum difcurfu , Nuci mofchati fimilis.
Saporem habet mediocriter adftringentem, odo¬
rem vero nullum fatu dignum.
judhtnA Citerum apudSerap. Faufel eft Aucllanalndi-
lud,c'1 „ ca: Autoi e Habonnifa , arbor Faufel fimilis cfi ar-
SJr‘bo i! de- ^0l' Negil : ( forte legendum Neregil.id efi,Nux
jcnftto Indica) fertcamerulas f putamina intelligimus]in
NtgthNe- quibus efc Faufel, ficutDaAylus. Hicarbornon

S-tf i

regtl.

Sdpor.

ptouenitin Arabia. Kaac Eben Amram de hac
feribit: Faufel eftAuellana Indica, fruAus lmvlis
Nuci mofchati quantitate & colore, rugofus , fa-
pore'nonnihilcalidocumpaucaamaritudine.De-
fertur ex S:m.

S~d arboris deferiptionem exaAiorem dant
Arborn ex- Qarcjas & Cluf. b anc ille: Arbor Faufel reAa eft,

/crtpfio bmgofa materie, foliis Palmi, fruAu nucis Mof¬

chati, minore tamen, aucluglandibus exiguis fi
mili, intusduro,decandidis rubencibiifque venis
refperfo , non plane rotundo, fed altera parte fef-
Juli, qux tamen noti non omnibus Arecx generi-

PLANTA RVM.

bus conuemunt. integitur hic fruAus inuolucro
admodum lanuginofo^ foris fubfiauo, perquam
fimili DaAyliSjCum maturuit, & antequam ficca-
tusfit. Arbor Areci Cluf. terte in magnam al- Ari
titudinem excrefcit , trunco i quali propemodiun
vbique crafiicudmc,qui cortice integitur adeo 1^-
ui , vt nullum afcenfum pribeat, nili aptatis ad
pedes compedib.de laqueis, aut cinAo per inter-
ualla caudice, vinculis quibufdam ex fparto altaue
materia confe Ais. Huius ramideorfum non in-
fleAuntur, fed furfum vergunt dcincuruantur , vt
procul intuentibus orbem quodammodo confi¬
cere videantur. Folia peAinatim ramos vtrin-
que ambiunt , alioqui Palme fimili t. FruAus fri
deni aut duodeni, fuisinuolucris villofis teAi de¬
pendent ex craflis de oblongis pediculis, qui in in¬
feriorum ramorum alis nafcuntur.

Idcmin Arom.Garc.hift. nobis feribit de Fau-

fel. Judaicus codex Auice nm dicit elfc fpeciem cu,
Oliui Indici : qui verba neque in Latina editio¬
ne extant , neque in Arabico exemplari, quod lo¬
ge vberius , quam editio Bellunenfis Faufel de-
icribit. Verba ita habent in Arabifmo.Faufcl fru¬
Aus plantiin India fimilis nucis Mofchati, nifi
quod Faufel eft rubro colore, frangi conciiimx,dc
dcin particulasfrangicur, &exfiaAionc fragran-
ti odore. Indiautemaflumuntilludademenda-
duvn halitum : de inficit dentes rubore. Facultas Td
cius proxime accedit ad ficultatem Sandali. Fri- nw
gidum in tertio cum aliqua ficcitatc. F.igefacit Vl'
| cum quadam adftriAionis facultate. Bonum ad v^[
Apoftemata calida &crafliora,membra oculi, qui f
inflammatione laborant. Collibet humores fri-
Aum & illitum. Hic omnia fere defunt in cod.
Latino: qui nos , vcfolemus, non faris Iatine,fed
perfpicuc, A fidclherrcddidimus. Alioqui & In¬
cine, & nitide reddidiilemus, fi maiorem eloquii
qu^m verborum Auicennar, rationem habuillc-
, mus. Hitftew s Cluf. Sed lue fe exerceat Philo- A-
; fophus naturalis , quomodo fleti poflit, vc fra- wc'
• granti odore fit Faufel , de nihilominus frigidum
tertio. In noftro Faufel hunc odorem experimur,
nec cenemus, vt ad nos adfertur , frigidum ter¬
tio.

De eadem ficScaligcr. Eft & alia Palmi fpc-
cies gracilior , procera , foliis liuiffimis, in ter que n(
lacematim hirent poma, nucum magnitudine,
alba- FruAus is pro bellariis cum Betol manditur cc
aProceribus. ilmu nomen cft. Fertur in merca- A-
tus magna iftimatione recens. Seruatur & in
modum Palmarum ficcata. Vartomanus Arecsivo-
catarborcm: fruAumC^/. In nauigationibus, c
& apud Odoardum Barobofmn & apud Lud.Bar-
thema de India, fruAus Chofole , alibi etiam ck
Coffolo dicitur : arbor Arecha : <Se alibi Palmi C<
fpecies Areca. A-

Mattbiol.in poft. com. Lat. fielral. vbi figuras
quinque ponit de vnam cum inuolucro : funt, in¬
quit, quidam nuccs,quas quidam Methellas pu¬
tant , Myrifticarum magnitudine de colore , a!n
rotundi , altera paitc fefliles, alii oblongi, con¬
teguntur capillaceo quodam inuolucro. Nuces
Farfalach Conftantinopoli uocari fcripfit ad me n,
Qualcebenus, vt latius in epiftolis feriptum eft. f<*‘
Ego vero Indicas crediderim Auellanas Serapio¬
nis Faufel appellatas, vide turque hafce nuces re-
Ae agnouifteMatthiusSyluat. quippe qui Fau- ^
fel Auellanam Indam, Nuci mofchati fimiliimam *
interpretatur.

Sacis autem admirari non pofFumus , quid ve¬
nerit in mentem Mattlnolo , vc fcnbat Faufcdde
j Auellanas Indicas elle, ques quidam Methellas

putant

L I B, E P

putant , magnitudine Myrfflicarum &: nucis Far-
fal.ich. O flenda cur nobis audior aliquis, qui Fau-
fel Methellam dixerit. Quaicebenus fcribit fe per
nuces Farfaiach mcelligcre nuces vomicas iphus
Matthioli, id efl, noitras nuces cellatas: qux qui-
bufdam MetheJ, dc quibus ant£ : plane exilhma-
lnuseumnon intellexille, quid commentare cur,
&confudil{-e fructuum F.ue nucum duo diuerfa
admodum genera.

h In eiufdem Matthioli commentariis] Illufl. per
C.Bauhinum l.i.c.141. infignis efl confulio , pofl-
quam enim Matchiolus annotallet mulca de Me-
thclla & Vomica vulgari acStramonio,quod Me-
tbel cenfet , earumque vires retulillet. Sunt &a-
bx, inquit, quxdam nuces , quas quidam Methel-
las putant, Myri dicarum magnitudine & colore,
fuis nixi rationibus, de quibus, quid in prxfencia
dicam non habeo. Atqui non ommbus eadem
eftfacics, quippe qubd ali* rotundx /lac, qux
ad Faufel pemnent,& non ad Stramonium.
Camerarius quoque qu.bufdam Methellas dici

4. . aic-

Arabum Faufel Garc/as cum plerifque Herba¬
riis confirmat, tametfi corrupte Atiic. hb.2. c.161.
Tilfel ScFufel legitur: tum etiam in Dofar ex X.icl
portubus Arabicis : in Malauar Pnc a vulgo, i no¬
bilibus vero Areca : quo nomine vcuntur Lufita-
ni , qui in I.id ishibitant , quoniam primum ea
regio fuit illis cognita: in Guzarate & Decan ,Su-
pan :m Zeilan,Pj*ic : in Malaca 3Puun :inCou-
chin,C hac ani.

Meminit quoque Arecas Lud.Rom. in nauig.
frudum cbofil) , inquiens nafei in arboream'/;.?,
Palmx non abfimilem.

7({ H.Lugd.morefuo de hac tradit, locis diuerfis:
primo fub nomine Areca huc Fuifl Cl.if vbi ar¬
borem pingit, I.18.C.10.& mox inter alios Frudus,
vnicusn in medio cum intuducro. Secundo alio
in loco nomine Arecx , abfqwe icone. Tertio , in
appendice, titulo, Auellan^Indicx Acoltx. Tam
egregius ille fuit diribitor exoticarum.

Cxfalp Nuci fndicx aflinem ait, arbore creda,
fungofa : fruclu inuolucro crafFo tk lanujdnofo
1 contento, exterius flauo, imitante Dadylps ma¬
turos, fed non ficcos.Lufitani Arcquerj vocant.

Linfchott. quadam a praediatis diuerfi habet.
Frudus, i nquit,Cuprefil frudum fimilicudine re¬
fert, quidam veto ab vna parte p'aniores,ab alte¬
ra elatiores funt , alii majores ac dun/Iimi, [ quos
forfice fcindunt ac cum Bettela dentibus terunt]
interius venis rnultiplicibusdiflin6ti,colorerofa-
ceo. Cref.it arbor ficut Palmi Coquifera, verum
tenuiore ligno, foliifque minutioribus , vtnon
^ male quis Palmx fpecicm quandam fyiueflrem
1 ' dixerit. Frudusprimumcortici inclufus ell, do¬
nec florere incipiat , tum aperitur cortex qui ma¬
turo iam frudu & flauefcentedecidit.Frudus ve¬
ro ipfe ex longo crafloque ramo , in petiolos fco-
px inftarduii(o,dependet,inagnitudinehaud pa¬
ri. Sed ad figuram xneam Palmx quidem fimi-
lem iconem pingit, verum cum calice foliaceo.

An bene , nefeimus , quia frudum recentem aut
ex arbore pendentem nunquam vidimus. Idem
tamen in alia figura variat, nec calycem ita artifi¬
ciose appingit.

Arboris figura quam Cluf. exhibet plurimum
differt facie ab Acoftx. Vtinam eflet, qui exotica
illa aliquando fideliter &e'. rei natura depinge¬
ret, defcnberetque. Genus Areccq apud eundem
•?r- Linfchott. deferibitur , quod Ind’ ch e caninum vo-
1 eant, minutum, nigrum , ac dunilimum. Tamen
'ni. cum exteris pariter Bettela adiungitur , inmaili-
Tom. I.

ni- _ &

catione & vfu, nullo flifi ligneo fapore. Ipfulfa ta¬
men os hume dat , ac rubore &c nigredine inficit. Rabor.
ita vc nondum ficca dentes ac labia Arecca,velut
ex cruorc madeant. Ecaliainuenitur , qux man- y1,“t
ducata homines qi#(i ebrios in vertiginem rapit.

Verdm id malum cito cellat. Areccx ac Bettel^
libum ex ligno fiue arbore , quam Kaatam vo- M;xf;0 r„_
eant etiam admifeent, ipfaque Betrele folia calce dommex
vngunt ex oflrearum teflisaduftisconfeda,qux Amca &
tamen cb exiguitatem corpori nocere nequit.

Hanc confedionem pariter deglutiunt , fuccum vi7cs&v-
nempe, nam extera exfpuunt. Valet (vc aiunt ) fu;
aduerfiis foedum oris halitum , firmat dentes ac (ri fator.
gingmas , ofcedinem , liue ( vt vulgb vocant) DeuClt
S cor butum auertit , atque ideo experimentis "^'tut*
conflat Indis nunquam os male olere , nulli Experlmi-
dentium dolorem die aut flomacacces fcedita- tum indo-
tem , vel huiulmodi alia vitia , ad fummam fenc- rum-
dutem vfqueinuiolato dentium ordine, cum m-
terim os velut cruore delibutum , foedo adlpcdu
fqualeat.

Luhtanorrtm mulieres in In diis degentes eun¬
dem manducandi morem habent, cui cibo ita afl
filet; funt, vt Ii .ac Arccca atque Betelc viuere fibi
ufuM* 7oy ducant. Mares perinde ac fceminx tdti
die,immb etiam nodu raafticare folent,ciim dor¬
mire nequeunt. Aiunt eius efu ventriculum ro¬
borari, nau Teani arceri, appetentiam promoueri.

In hos fcopos poli lingulos paflus Areccam cum
Bettele &c calce vorare confucueniut.

CxterumScrapioni , exauthotitatelfaaceben Tcperam.
amranv, Faufel efl frigidum & vehementer ad-
ftringit ac roborat membra, eiafdemquc ell fi-
ailtacis cum San talo rubro : conflit apoflemati-
bus calidis: quo deficiente fubftituitur idem pon- „Zm. ^
dus San t.Ji rubri & media pars Coriandri viren¬
tis. Mahazer dicit frigidum ik. ficcum , & vtile ef-
fe in morbis calidis illitum. Bcdegoras vero ait
conferre crafiis ac duiis apoflematibus. Mefaru-
gia in dolore dentium & fcabie palpebrarum D°lor dtn-
commendat. AbenMefue tra. lente , frigidum & Ut*m-
ficcum cfkFaufcl 111 tertio gradu , & flipticum,
confert dolori dentium eofque vaciilartes cum
gingmis firmat , ac reprimit calorem oculorum. Culor ocu-
Hac apud Serap. V erum non placet Bedegorx fen- lor""'-
tertia :nam qux valde adllringtint , Sc ficca fri-
gidaquefunt , non polfunt refoluere induratos ,mp,-obu-
tumores. Nec frigidum exiflimamus in tertio tur-
gradu.

Scribit idem Serapio excaleficere , & amaritu¬
dinis particeps effe. Sed cum dcguflau i (Tem, in¬
quit Garcias, nullum calorem deprehendi, verum Ser*P er'
cuminfipiditate adflridona facultate prxditum r°r'
elle comperi. Itaque puto aut Serapionem hanc
Arecam non nouilfe, aut , Ii nouent, illum nun¬
quam degu fla fle.

Immaturus frnllus, eodem Garcia tefle, flupe- immaturi
fati: & inebriat. Editur autem immaturus a non- Wf/.
nullis, vt veluti inebriati, dolorum cruciatus non
fentiant.

Siccatum vero fru£lum fic parant. Contufam
nucem Faufel in tenuiflimas partes cum Lycio &
folio Betre,cui exemptus fit neruus,maflicant, & pr^utid.
priorem faliuam , qux cruenta efl, exfpuunt, eaqj
ratione cerebrum & ventriculum expurgant,
gingiuas & dentes flabilinnt. Potentiores ex
Faufel , Lycio , Caphura , ligno aloes, & Ambari
momento formas orbiculares fiue paflillos com. RufUli.
ponunt, quos maflicant.

Ex ea viridi aquam flillatitiom vitreis organis
elici mbet idem Garcias , qua maximo cum fuc-
cellu in biliofis alui profluuiis vfum fe gloria-

Kk 4

'Arcanum
ad alet

fnfluutx-

Mira h

poru dc

Tambetos

i hifl.

Ludomctu

liom.r.ot.

Locus

Variet at
ex regioni

Serap not

W1 HISTORIA

tur : feci arcanum id tibi ha&enus ftiilTe.

Ridiculum eftquod Icribit Lud. Rom.ac pa¬
rum rationi conucnirc videtur, nelcimus an ex¬
perimento relppndere poflit, (quoniam qus ia-
niuiis tuendas cauta eduntur? prxtentiffimum ve¬
nenum alTent) niti hiftoriam & modum ipte adu-

ccret. At Sulcanus, irquit,letho traditurus e

Satrapis quempiam, ad Ic acceriitum cui mors
imminet, nudaro fihi sfliftcre compellit, mox-
(> je cci.t nonnullosfi udltts , chofotof vocant, m-
liar nucis reynfticx: mandit etiam quidam her¬
barum folia , modo mali Allyrii , T<i inbolos nomi¬
nant, addit etiam amitarum conchatum oftrea:

calcem , fi mulquc cunila mandendo ruminat. Ta-
demin eum, quem cupitoccldi, exipuit , afper
sdque co, continuo mors lublequltur, prxfenta-
neo veneno vir.isn perimente : nam vbi in homi¬
nem , vt primiiimns ,cx(pucrit contrita venena,
intra med i horx fpatium petfufus veneno , in
terra vt corruens efflat animam. Ha ille dc Sul-
tann Crmbaix , quempater^ cunabulis veneno
- aluerat. Similis hiftoriaeft apud Auicennam ex
Rufi ceftimonio,oliin nutritam puellam elfeve-
neno, eam ramum oboccafionem.vt reges quos¬
dam tv principes ( quod fotmofifltma eilet) qui
fecum rem haberent .inficeret: verum Matthiol.
ai; eam hiftonain Arabicas potiiiafabulas imitari,
cuam rem aliquam , qux omnibus naturalis Phi-
lolophix rati ’ nibus comprobari poffit.Nos etiam
in eam (encentiam facile adducimur fabulolam
hiilotiam eile Auicennx , vt Schifloriam de SuL
tano Cambaix , & non dubitanter dicimus cum
Clufio Ridiculum quod fcripfit Lud. Rom.dc ca
necetufam morbis quam putat idem recentem
fuhitane amqne exouitionem clfc .credimus : nec
quod Sulcantis C.imbaix enutritus fit veneno,

propterea contrita dentibus venenata reddi. In-

telliqendum igitur aliam mortis caulam violen¬
tam interii e ni re , alioqui ridiculum elTe tiliam ex¬
puitionem paflum interfici 1 sicque expuitio non
cauifa ,vtille ait, ied lignum euc mortem prx-
cedens. , .

Porto, vtrefert Garcias Faufel nafcitur pluri¬
mum in Malauar.in Guzarate Sc Decan pauca
quantitate, idqueduntaxatin maritimis, (ed lau¬
datum , praifertimin Chaul, quod defertur Ol-
mtlz. Optimum item prouenit in Mombann in¬
fula. Laudatur etiam quod in regione Bafaim
prouenit, atque id defertur in Decan cum hoc
quod in Gauchin nafcitur nigrum 8e pufillum, di ¬
rum admodum , poftquam liccatum fuerit. Na¬
fcitur ctiamin Malaca , fed tam parua quantitate
vt vix incolis lufficiac. Item in Zcilan magna co¬
pia, fed candidum , quodin eam partemregioms
Decan defertur, qua Cotamaluco patet : tum etia
in Bifnaga. Defertur etiam ex Zeilan in Ormuz,
Cambaya,& in infulas Maldiuas, fiue Nalediuai.
Et tametfl fcnbatSerap. lib. fimpl. capqq-q. Ara¬
biam non alere Atecam , [de mediterraneis locis,
magna ex parte intelligendum id efl: ] nafcitur
tamen laudata l fed exigua in Dofar 6c Xacl locis
maritimis. Amat enim hxc arbor maritima loca,
& mediterranea refpuit. Adfevtur ad nos ex In¬
dus in Europam , fed rariflrme , nec nifi ^ cuno-
fionbus. Calutamen innenias inter aliaaroma-
ta.prxfcttim Zingiber. Sed nuper admodum ho-
landix portus naues appuiiile fcimus, earum non
patuam qualitatem aduehences,de quibus plures
diucrfmun figurarum , & quaidam cortice albo
coque tenuiimmediate teflas , atque etiamnum
barbitio bxrente accepimus ab amico quodam
nolito phatmacopteo.

PLANTA R V M>

Quod fi quis & apud nos advfum ttafwferte ^

11 quia v*. OJ/UU..W-- . . .

volet ( hadtenus enimin Europa in vlum medi¬
cum non venere,quod fciamus.)is eligatmaiores,
ponderofiotes.recentiores, adftringcntiorefque,
vel Cordo id fuadente.

NVCI MOSCHATAE ET FAVFEL Si¬
milis nucleus.

Cap. CLXXXIX.

QVum Gener reuettereturanno iSoff.ex An-
ol: a , & Belgio inter varios frudkus.non ad-

icripionomine.habebatfruilum forma, £c magni¬
tudine nucis Mofchatx, non feflili, & turbinata,
vt plerumque efl: F aufel, vnciam fublongum , du¬
rum , refiftentem fe etiam , qui im cellis in aquam
fidit: in vna parte pulcher vmbilicus, in medio jv
nonnihil protuberans : abvmbilico exoriuntur
nerui nonnihil elati .albi , qui per nucem fufeam,
vel nigricantem, obliqui, fictcticulatim perue-

niunt ad oppofitam partem, nucleum exiftima- ^
musvtFaufel, cuius forte genus, in parua patte
aliquid corticis nigri.

FRVCTVS VNA PARTE SESSILIS,
vclut filicis dilKfi&us , inflat nucis
Faufel.

Cap. CXC.

INterfruttus,
quos adfere-
bat Gener d
Cherlerus ex

Anglia,vnure-

perio ab huma
niflimoFiroIac.
Gareto procul
dubio datum,
qui magnitudi- .
nis mglandis i
cum fuis tuni¬
cis , pondero-
fus , in aqua
tamen non fi¬
dit, durus, fe¬
ci; o ni refi flens,
videtur folidus,

& nihil conti¬
nere , fed nu¬
cleus eile, fal- ^
tem nihil fono- c
cum , colore

fulcoeffc,globofus fere, nifi vna parte nonnihil
(efliiis, non tamen F dufel modo , fed fuo particu¬
lari, cui alioqui fere fimiles habet fulcos, pene re- ^

ticulatim diftin&os ; corticem duplicem , vnum
tenuem,nigrum , lucentem : externus fulcus elt, C

cum aliquo rubore, firoilis cortice nucis moicha-^

t£, cluro, fragili tamen : habet magnum vmbili- ^
cum, album.

Exiftimamus hunc fruclum ita tradi perCIu-
fium Exot.l.z.cap.az. Fiuiflus c VValachria acce¬
ptus , & communicatus per honeftum virum
VVilhelmum Parduynum orbicularis pene erat

LIBER III

- figura*, vkl timert parte feflilis S; quodammodo
planior , altera in orbem aftiirgens, creberrimif-
/ que fubnigra, fpendenteque, qua tegebatur , cu¬
te, fiue membrana;', quaquaucrfum veiut fulcis di-
A- ftindus , inftar nucis Faufcl fiue Areca: fuo inuo-
lucroexcmptz, cui etiam fubitantia non videba¬
tur adeo diflimilis : verum longe maior, nec adeo
turbinatus. Grauiserat, cortice fulco prirditus,
eoque, quem dixi, modo filicatus , interna pulpa
/iue fubftantia,dura,candicans,lalfi initio faporis,
deinadftringentis.

SIRI GATA GAMBER INDIS, P A-

STILLI EX PAVFEL.

nitum, extima fiue fuprema mucronata: nucleum
fiue verius nucem continebat nigram , valde ru- w *tr,"s
goiam-jduramjFrfa/e/ non d:/5milem,ad cuiusge-
nus non inepte referri polle arbitror. Similem F r*#ut a.
deinde aliunde accipiebam , cuius ofliculum erat
durum , nigrum , multis villis oblitum , nucleum
continens rugofum,duium,in/ipidum. Figura e/i
num.L

NVCLEVS PYRAMIDALIS INDICVS, AD

Favfel ACCEDENS , VENIS.

CAp. CXCIII.

Cap. CXCI.

io Tp X frudibus [ inquit CIuf.Exot.l.z.c.15. ] dela-
JL/tis per Batauos in prima nauigatione , datus
decimus tertius [ fi frudus appellandus cflj pror-
/us circinata: erat rotundicatis, planus, nucis Vo¬
mica: magnitudine , & pene forma , ex rufo cine¬
racei coloris, qui confractus, interna parte albus,
amaritudinis cum aliqua acrimonia particeps. Si
fruduserat , externum corticem habuerat quo
'• fpoliatus : fed facile mihi perfuaferim non fui.
"" dtumfuidc , verftm paftiilum ex Areca™ polline,
& calce, aut aliqua re iimili confcdum : namfta-
tim atque Albada Guzaratenfis [ quem euocari
curaueram , quum exotici ilii frudus mihi con-
/piciendi tradebantur, vc nomina , fi qua: ipfi no-
taelfent, percontarer ] vnum & alteruminos
iniecit,& appellatione indicata, Strigat a gamb er ,
prifentibus binis mercatoribus manducauit:eam
ob caufam , quum maiore diligentia hospafiillos
confiderarem , & cap. 25. hb. 1. Hiftori.c aroma¬
tum Garcia: examinarem , prorfus fimdes hs elle
videbantur,dequib. fedione quinta illius capitis
/cribit : Potentiorcs videlicet ex Faufel fiue Are

ca, Lycio, caphura, ligno Aloes, & Ambari mo¬
mento formulas componere, quas efitent. Simi¬
les ante accipere memini Londino ini llos , quum
Francofurti ad Ma num habitarem , cum hac In¬
scriptione , Apud Indos magno in pretio haberi.
Sed & quotquot naues deinde in Indiam profe-
6bc, redierunt, huiufmodi aliquot formulas retu¬
lerunt.

FAVFEL ACCEDENS NVX.
Cap. CXCIL

*

OStendebat
mihi Theo¬
dorus Clucius ,
[inquit Clufius
Exot.lib.2. c.25. ]
frudum exoti-
cum,fcfcuncialis
longitudinis, vn-
cialis craflitudi-
nisjcutaceo pu¬
tamine prarditu,
cineracei , foris
coloris , interne
multis fibris co-
ftantem , pene
inftar inuolucri
nucis FaufeLfiue
Areca: , inferna
parte veluti ge¬
mino , & dupli- |
cato calyce mu-

INtcrfruauspercgrinos Illiift.CelCvVirtcmb. Defcripiio
famicis memorix Stutg,rr>o3. Pyramidaliserat,
vnciara longus, qua magnitudine pidhis .externa , „ ,,
parte nigricantibus venis pi£tus, ad Faifit acce-
dentibus, pulpa alba, dura.in medio aliqua caui- Pulpa
cas, eo modo , quo in nuce Indica magna , fapo- s-'Por-
rem manifeftum non experior. Nucleus videtur
on maio:,quam cauitas nucis hir/iiciE, qua: ante
-.1 huius libri c,i83. tertia numero h ibetur. Huius
;cjn ejl cum prficedenthnum.IL

PALMAE FACIE H AIR I.

Cap. CXCIV.

HAiri in America arbor eft , folio palmeo , li- Defcvipe.’

gno marmori nigro fimiRqu unohrem mul¬
ti Ebenum elle exiftimant : quorum fntentiam Eb*»uscur
Theuctus non approbat in fua hiftor.Gallia: An- nmf,c'
tardica:. Nam
b^cni lignum
nitidius fpledet.

Deinde arbor

/««w v barc tota fpinofa

- - ■ • ■

eftjininime verb
Ebenus. Poftre-
mb Ebenus in
Aethiopia &Ca-
lecuto nafeitur.

Lignum iftud
ferri modo ad i-
ma aqua: fidit :
quare Barbari ex
eo enfes confi-
ciuntatque mo¬
nilia, adeoque vfus l‘£n*
durum ac vali-
dumeftjVtexeo
firgitta: quafuis
ferreas loricas
penetrare pof- brutius,

11 nt. FruCrum e-
dit pilae luforie magni tudine,altero extremo quo¬
dammodo acutum. Intus nucleus eft niuei can¬
doris. Hanc autem arborem fylueftremBrafilia: NhcUus:
Airy didam Lerius exiftimat LJebeni /pedem, Airj.
quam deferibit foliis Palma, trunco multis /pini$ Hebcnifpei
armato tenuibus depungentibus inftar acuum, ctet’
frudu mediocris magnitudinis , in quo nucleus
candidus, non edulis. Lignum nigrum , ex quo
propter duritiem fylueftres homines parant en¬
fes, &fuftes, & fagittas. Politum eft & lucidum,
ita ponderofum vt aqua: inicdum fundum petat.

Theueti Hairi quadan tenus fimilem frudum no¬
mine tayama defcripfit Ouiedus.

Confidcr^ndum an ds Hairi hzc fer ibat Pii n.

JM

lib.u.c»p.?. vbipollquam dt Ebeno tradidiffet,
!ic ait :lbi ( in India videlicet ) 3c fpina fimilis -
(Ebeno didi) led dcpcthenfa vel lucernis &c.

HISTORIAE PLANTARVMi

PAI.MA Y R. I.

C a p. cxcv.

IN Bralilia, vt fctibtt Lerius.Palraarum quatuor
•uic quinque fpccies confpiciuntur : inter com-

. muniores lunt.quas Sylu.homines vocant Geraii ,

rn fruttus & qux dicuntur Iri, fed in nulla earum Da£lyluin
1 vidit , exi (limat etiam non proferre. Yri quidem
fruftus eft rotundus, Prunellorum feu Pruni fylu.
dide (pecie, fedin magnum racemum congeftus,
tantx magnitudinis, ac ponderis quantum homo
vna manu attollere queat: fed men funt nuclei,
neccerafi nucleis maiores , quorum quidem iit
vius. Sed & teneram quandam gerit fummitatem
inter folia illarum ied iuniorum, quam in cibum
exdebat cum focus : teftaturque nobilem a Pon-
Ff.tmor- te hxmorrhoidibus vexatum , dixitfe eas fibi re-
rbtiiies. medio fui fle. Antea egimus de Palma Latitor di-
da frudu ceraii , fed ab hac diueria.

E B E N V S.
Cap. CXCV1.

EBenum vtiungamus Palmis anfam prxbet
Plinius, qui Ebenum Palmarum generis facit.
Hairi quoque modo deferipta, qux a quibufdam
Ebenus exiftimatur , Palmeo eft folio. Cxtcrum
Ebeni lignum quale ailnos Europxosimporta-
tur ,( Hoc etiam teftantc Hen. Schickart , indu-
Du,„ ftrio&peritiffimo Ill.E.C Wirtemb.Axchitedo )

mrum ^ duum eft generum : Verum feu genuinum : [ (Butt
iHbert Germ. ] Scfylueftre: >Ebcn] Vtriuf-

que frudum egregium & perpolitum dono ab
eo accepimus. K

Verum. Eftqueillud quod Verum appellatur fylueftri
pondetohus, nigrum , alicubi interdum colore li¬
gni nucis Iuglandis, aut etiam pallidius, quam co¬
loris varietatemin bonitatis notis habent. Palum
ceu minutis quibufdam fegmentis fcarificatum,
longe frequentibus aliis fplendicantibus nec im-
prcfTis refertum. Idem Architedus aliquando, fed

rarius, hominis craftitudine truncos vidille tefta-

tur,fed nullum vnquam quod non putredinis ali¬
qua labe alicubi fuerit infedum : quale & nos a-
liud habemus , ac (uberis quodammodo fungofx
fubftantixin parte quadam, quod xtati &corru-
ptelx tribuiftemus , ni is monuiftct aliter.

Syiutflre. Sylueftre ab eo vocatum, prxdido nigredine
ac pondere cedit , fed vix elegantia atque fplen-
doreipaflim quoque lineis ceu (carificationis qui-
bufdam veftigiis, verum nonvt in priori. pro¬
fundis aut incifis, nihilominus tamen fplendenti-
bus,confpicuum. Veri portio adolefcens flamma,
non iniucundumfpirat odorem ,vt nobis quide
videtur, no tamen fine odoris quadam grauitate
peculiari. Vtrumqj aqueiniedum protinus fidit:

vixaliud e lignisinuenias ponderofius. Vide¬
tur tamen fylueftris natura nonnihil pinguior &
oleaginofiorefle. Sed quid Antores de hac tradi¬
derint audiamus.

ferenti a Theophraft.de arboribus Indicis tradens,Ebe-

nws (*C hn : Gaza Hebenum vertit : ^quoque, in¬

quit, eius regionis propria eft : Cmus duo gene¬
ra : alterum prxftanti pulchroque ligno : alterum
vile acignobile. Rarum eft id quod prxftantius:
aliud copiose habetur. Coloris gratiam recondi-
ca & alTeruata non acquirit , fed natura ftatim. Ip- ^
(a arbor fruticofa eft, veluti Cytifus. (Siccum
Plin. & Gaza tantifper legamus, donec prodeat
quinos doceat quid fitjuwwwV ,vt in vulg.exem-
pl. legitur ) Eius lignum Buxo [avxv ] afpeftu fi-

mile eft , (ed decorticatum,nigrum apparet: mul-
txdurationiseft, ac naturx quodammodo per-
petux-.nam nc arefactum quidem leuius redditur.
Graue eft, quia denfum.

Ariftoteles Ebenum aquas fubircait propter
denfitatem in hb.de miftorum affeftibus. Non
autem fluitare ait, quia JieiTttw dj/.ty 0 avp- Quo C
ex loco &idobferuandum,quod ait : ifa y* £

■i psKeurvf' Quali etiam non nigra quxpiam fit E-
beni (pecies , vt neid quidem latuerit Virgilium,
qui epitheton adiccerit, tanquam neceflarium,
cum dicebat : Sola India nigrum fete Ebenum.
Hxrodotus tamen ex Aethiopia poft expeditio¬
nem Cambyfx vedtigales Aethiopas fa«5tos , cen¬
tenas Ebeni phalangas tributi nomine Pcrfarum
Regibus pendere folitos, feribit, vt mox quoque
fpecialius dicetur ex Plinio. Id quod adegit vi¬
ros do£tos(vt annotat Seal.) fufpicari , Guaiacum (
iam vfu Venerex luisfadtum nobis popuiarc, ni- ^
hil clfe aliud , quam Ebenum decolorem. Qux li¬
gna fi fune aftinia, potius hominum opinione,
qukm fpecie , meminerimus , ab autoribus prodi,
frondesEbeni Buxo fimiles : G-iiacinas vidimus
allatas. Comari, Laurufiiefacic.DePaufanixhac t
quoque in hiftoria [inquitidem] mendaciisnon >
clt hic locus : Ebenum radicem clTe opertam line ^
ftipite. [Sed ex alterius fen tertia illud tradit , vt -
dicetur mox. ] Contra, impoftores phalasad ,
pedeftres lanceas venditant e Terebintho, & in- !
coftasatramentoPopulnasalTulas ad fpeculorum \
cap fulas : & ad tellellatum emblemmatis opus
Roboris frtiftilla, quod diu fub aquis nackum
i fuerit nigredinem commendabilem.

Plin. de Ebeno fic tradit : Vn*m e peculiaribus i
1 InHix arboribus Virgilius cejebrauic Ebenum,

1 nufquain alibi nafei profclTbfi. Herodotus eam
I Aethiopix intelligi maluit, ac in tributi vicem re-
| gibus Perfidis e materie cius centenas phalangas

1 tertio quoque anno penfttafTe Aethiopas cum au-

j ro &ebore, prodendo &c. Romx eam Magnus 1

Pompciusin triumpho Miihridatico oftenfJit.Ac-

■ cendi eam Fabianus negat : vritur tamefj odore
; lucundo. Duo genera eius : rarum, id quo.dmr-

lius , arboreum, trunco enodi, materie nigri
3 fplendori$,ac vel fine arteprotinusiucundi; altc-
, rum frutico fum Cytifi modo , & tota India difi-
5 perfum. [ De vtroqucidThcophraft. non tantum

i de viliore :vbi videas aliter hxc tradita loco pau-

j 16 ante citato. ] Spifliflima ex omni materie ,
ideo & grauiflima iudicatur Ebenus & Buxus

■ gracilis natura : ( magis placet hxc le£tio , pro
j Vulgata illa , Ebenus & Buxus, graciles.nam pau-

: 16 ante arboreum dicit : &vifi funt trunci arboris :
iuftx magnitudinis. At Theopfiraft. Buxum qui-

I dem totam gracilem dicit, Ebenum medulla.) neu-

; train aquis fluitat. Cytifus proxime accedere ad
. Ebenum videtur. Quanquam non defint , .
1 [ vtTheoph.jqui Syriacas Terebiathos nigrio-

Ires affirment.

Porro quod antea de Paufania difhim neuti-
. quam fabulofum exiftimat Matthiol. Ergo vt res
proprius cognofcatur, verba eius producenda.
Is Graeam defcnbens fic ait:Audiui Cyprium ho-

LIBER III

>91

minem oppido quam peritum in herbarum ge¬
neribus ad medendi vfum notandis , qui diceret.
Ebenum nulla folia, nulliimquc omnino frudum
ferre , quin ftirpem nullam elfe Soli expoli¬
tam : radices tantilm terra occultari , quas eruant
Aethiopes, atque ii inprimis, qui quo maxime
locoreperiatur, norunt. Hac ille. Quxetfi fabulo-
fafortalfe videantur , facilius tamen illi creden¬
dum cenfet Matth. quam Anguillario , qui mino¬
rem Anagyrim , quam Ananienfes E ghenurn vel
Eghelum vocant, vocis tantum fimilitudine fretus,
fecundum Ebeni genus [ridenda fan e opinione,]
Theophrafto elle cenlet.Cum Eghenus fcetidilli-
ma lit planta, & fcribantTheoph.& Plin. id Ebe¬
ni genus in India tantum nafci , 6c in India tota
diiperfum.

Sed quod de Paufanix Ebeno ditflum , illud
quidem haudquaquam fabulofum putat Mitth.
cum Icnbat Georg. Agricola ,fofliltum indagator
maximus , reperiri etiam in GermaniaEbenum
fo/TiIe,ad 7. libri fere calcem, his verbis. Quinetia
Hildesheimii intra terram aluminofam iuxta li¬
gnum in lapidem mutarum , &: in eius commi du¬
ris tepcritur Ebenum fo/Iile, quod Iparfumin
aliorum lepidum cauernis , tanquam in alno late¬
re Theophiaftus non ignorauit. Stirps cffc nigra,
foliis frudiique carens, cornu politi modo fplen-
dida , (olida fed lcuis , omnino afpedtu nmilis
gagata: lapidi,led natura admodum diuerfa. Nam
Ebenum ignem non fentit , Gagates accenlus ar-
det & igni perif.fj.ee ille . Sed verba Paufanix vi¬
dentur demonflrare potius adulterinum Ebe¬
num. quam verum, de quo hic agimus: aut faltem
ei non notam eius arborem.

Quod fi Matth. quoque credidit Ebenum illud
fo/Tiie & lapideum de quo Agricola ng't , elle id
quod hoc capite dcfcripfimus, tam errat , quam
vere Paufania? narratio mendacium ii Scalig. vo¬
catur :vt taceamus Ebenum adulterinum , non
magis elle Ebenum, quam fla tu a - homo. Scribit
Goropiusin Ad.lib.primo. Stabant ingentes fub
profunda terra trabes, ejure diuturno (eculorum
decurfu Ebeni tum colorem tum duritiam con¬

traxerant : documento , qui in hac regione Ebe¬
num polfimus imitari , quocl illi noucrunt , qui
vermiculata e lignorum diucrfitace opera com-
ponunt.Scaliger.de PUnt.lib.i. Ii milium Ebeno-
rummeminitex diuerlis lignis adulteratorum,de
quibus paulo ante.

e. Confulamus Diofcoridem. Ebenus, inquit,
optima cenfetur Aethiopica, nigra , venarum pe-
e’ 6tinumve expers , cornu elaborato lxuorc fimi-
lis , quaeque fradladcnfa apparet, mordet autem
gulluac leniter ad ftring.it. Prunis impolita cum
odore iucundo & citra fumum vritur. Recens ve¬
ro igni admota ob pinguitudinem accenditur , Sc
ad cotem trita fubmlua redditur. Eli &: altera In¬
dica , intercurrentibus lineis praedita , candidis &
fuluis , itemque maculis frequentibus : exterum
ts prior bonitate, antecedit. Nonnulli porro Mori
,a. aut Acanthi ligna, quod confimilia fmt, pro Ebe¬
no vendunt. Ex eo autem internofeuntur , quod
'■ fungofa fint, & in alfulas ad purpuram vergentes
refoluantur, nihil mordacitatis in guflu, nec fua-
uis odoris in fuffituprxfeferefitia.JLerlfifl/?.
nu Nunc quxritur an Ebenum , quodadnos im-
/<>q)ortatur , & hodie apud Magnates &c artifices
pro Ebeno celebratur , quale duum generum fu-
pridelcripfimus , fit vnum aliquod ex his aDio-
fcor. deferiptis. Dubitationis occafionem praeci¬
puam putat Matthiol.qubd fuffitum nullo com-
njendetur odore. Noftrumfane nonfolupinon

Matth. n9t.

Alter Qur-
tij error.

foetet , fed & ineundi qiiddam fpirare videbatur,
flamma adolefcens. Quod vero Matth. ait, Pli¬
nium nullibi odorati Ebeni memihille, ollendit
fe Plinii locum , vbi maxime de Ebeno difleric,
admodum ofeitanter perpendille.

Dalech. putat odorem eius tempore Iongo,per
maria & itinera euanefeere polle, quod in totum
vix fieri pot-eJl in tam folido densoque ligno.

Curtius quafi in nouum quendam orbem de¬
latus de Ebeno indicat : Arborem vt plurimum
elle tenuem , vimine raro, &in craflicudinem
caudicis extuberato, cortice hiulco, &c admodum
reticulato, adeo venis dehifcentib js, vc per finus
ipfos intima pars tenui libro contegatur. Sed $Hrt.not.
quo authore hxc dicit ? aut vnde ementitus e 11
hanc Ebeni deferiptionem ? quis ei dixit arbo¬
rem vtplurimum elle tenuem? Quafi velo ei no¬
ta fuerit. Neque hoc illi faterat, nifi hancfuam
temeritatem ingeminaret alia : Theophr. autem
[inquit ] foliis ramifque,ac reliquis denique om¬
nibus Terebinthino fimilem dicit , frudlu tamen
diuerfo, &: Amygdalis conformi. Plus fane ille
vidit apud Theoph.fi hxc vidit. Sed qui Theoph.
confulet, facile agnofcetipfum ei imponere. Ita
enim aitl.4.c.^.hift.^et«nr' 'j tT) ij te ■utySoy.h 'j r,:y.oioy r»

TZPUtAu.Toy q Y.OfTm-.' SlLyogjv &C. oao/oy yb TU{ auv} Jhl-

hoj?. Nihil hicde£beno:fed Terebinthum Indi¬
cam comparat cum Terebintho Graea.

Anguill. libere fatetur, Verum Ebenum quale
fit,fe ignorare, ac quum in nollro defit odor, qui
& Diofc.iequiritur , verum Ebenum Ic dicere non
polle. Et alibi : tgan.<3 ait, videtur Ebeni fecunda
fpecies The. .-phr. [quam opinionem improbari ii
Matth. paulo antednftum. ] Totam Ebenum qua
vtuntur Veneti , Icio elle ex Egnno qux tleuehi-
tur ex Syria Sc Cypro, vbi hodie adhuc vocatur
Jlebenj. Dc* hac Ebeno Angtfill.plurac.de La- rjjc
burno. De Ho. Belli Cytilo vera, & medulla nigra num
Ebeni Theophraft. agemus cap. de Cytifo vera & Mernme-
Maranthx,&dc Ebeno Cretica Hon. Belli cap.de y«/
Cytifo Cretica flore rubro. Ebenus

Guiland. Theonino fuo dente Matthiolum pe- Cretu*.
cit,qubd Ebeni innumeros haberi in Italia trun¬
cos adflrtfit, necanimaducrtit, lignum quod vul¬
go Ebeni nomine venit, fuffitum lupra carbones, Matth. not.
iucundum odorerrhnon efflare , neque jad cotem
allilumruffcfcere > neque etiam cum aqua tritum
m fuccum abire : quapropter fcedum ait ede hunc w*tth ex
Matth. errorem. Sed, vt ita fit, illa omnia non partecxcu*
conuenire truncis jftis , quos vterque intelligir, /*/«>•
tamen cand.dius cum Matth. agere debuit , quip- GutUnd.
pe qui ipVmetTafliis ficin filis feripeis , vt antea mt'
dicebamus /Ebenum vulgo didlum, fuffitum nul¬
lo commendari odore. Deinde fare debuit Gui-
land.iftas notas quas adducit non Indico fed Ae¬
thiopico tantum tribui a Diofc. quapropter nihil
ob liare quominus Indica Italis & Matthiolo fuc-
ric cognita. Ica/xpe non videmusmanticq quod
in tergo cfl.

Amatus Ebeni fecundam fpeciem , Guaiacum
facit.

Verum nefeimus quid fibi velint Pen.Sc Lob. T r,
quando in Adu.fic aiunt. Officinarum Hebenum €'

[fiue Xylaloes Offic.inmarg. ] quin fit fpecies species
Guaiaci llihil obflat : nam prxdurx alTuls , gra- Cttatact.
uiflimx,quxin Officinis vifur.tur , & aqux mer-
fx fidunt , tum pinguedo, qux exudat igni , per¬
inde atque e Guaiaco, tum afpedlus ipfe,& vires,

& fapor, videntur teflari : nam odor etiam ei ineft Lob.& re -
Guaiaci , vires ad eadem qux Guaiacum com- n*not.
mendantur. Sed fi idintelliguht, quod in Offic.
nomine Xyloaloesfeu ligni Alo iss habetur , efle

Elcnu/n
Venetum
efle Lttbur-

»a< HISTORIAE fLANTARVM»

VifiUltd

Synonyma

Linguai».

Hebenus.

H ebenum-
Ebensts.
Ebenum.
Ebtn.

Huuben.

£t\>nbn.

H.tbenum.
Ab unus.
Abenm.
Ebunus.

locus

Ebenum, sftipfimetcap.de Agallocho aperte de¬
clarant: EtLob.in Obf.ait, Hebenum fiue Xy-
lalocn, officinarum legendum : nullo fane labo*
re refutantur : Non enim nigra eft Xy balbe , cui
quam bene Guaiaci odorem tribuant , ipfi vide¬
rint.

Hift.Lugd.quoque Ebenum officinaspro Xy-
laloc habere ait : quafi nec ipfa apud prifeos il¬
los Theophraft.Diofc. Plin. & alios legilEet Ebe¬
num e ile nigrum.

An verb Ebenus fit fpeciesGuaiaci3vti cenfent,
alterere non poflumus. Sane qui Ebeni nomi¬
ne hodie habetur ligna, nec odore, nec fapore nec
pinguedine cum Guaiaco conueniunt. Viden¬
tur & Guaiaco duriora , quamuis fubftantii foli-
ditate ac pondere adidquamproxime accedant.
Hairi quofda Ebcnu putare, fupra di dium. Lacuna
plures Ebeni fpccies eirefcribit,excellcntifllmam
autem qui vulgo dicitur Guaiacum : Sed vnde
hoc fcit.

Dicitur Gticis e Q~ Suid. Ebenus fi¬

ue Ebenum, tefle Seruio Mauro : vel vti alii feri-
bunt, f {ebenus Hebemini. Sed melius Ebenus di¬
ci videtur, a nomine Hebrio Eben,<\uod lapidem
Hgnific.it 3 vt notat Gefn. Sane& hic Hebenus
&hoc Hebenum cumafpiratione & fine ea feri-
bitur ado&iffimis autoribus. Luc.lib.io.

- — Hebenus Mareotica vajlos
Nai operit pojles.

Hebenus autem, inquit Seruius , arbor eft , qui
cila durefeit in lapidem. Malimus tamen hac
in parte faqui Gncos [ quod & ipfa Grica di-
dlio elle appareat ] qui fine afpiratione feri-
bunt.

Goropio notante, in Vertumno, Hebenum di'
citurFIauben apud Hcbrios,vteflapudEzech.c.
17. Verum quia Hebenum vox eft Latinis , Grar-
cis,Hebnis , Arabibus & Chaldiis communis,
fufpicaturiam ad antiqui /fimos referendam nata¬
les. Hatiben namque, quid [inquit] aliud eliquem
11 au t-been , [ Ci mb ris]id eft li g n um o Ile u m, fi ue li-
gnorum os. Arab.dicitur Habenum , vel vt alii vo¬
lunt Abantis vt Serap. cap. 152. feu Abenns , Barba¬
ris E banus. Germ. irbcnjjolr; : Gal. Ebene mtr: It.
Ebeno : Hifp. Caftil.E bano : Portug. Alenti: Apud
Paulum Epulionem Marcaorum, ( qui in epi/lolis
^ fecolledlisfcribit inter munera mi fla regi Hifp.
Philippo per Regem Perferum, fui ffe quattri cor-
netti di legno Audauico , quali nfplendino como fpe-
chio , [per lignum Audauicum fplendens vtfpe-
culum,EbenumintelIigendumfufpicamur.

Theophrafl. Indicam tantum dixit Ebenum:
Diofcor. tam Aethiopicam, quam Indicam. Virg.
Georg.2.

——Sola India nigrum

Tert Ebenum ,flis eft thurea virga Sabais.

Ad quam Virg.fentcntiam ServiuS:Atqui, inquit,
& in Aegypto nafeitur. Sed Indiam omnem pla¬
gam Aethiopii accipimus, quam &: Virgilius , vel
Conftantino tefle >Indii nomine complcxusell.
Lucanus per Mareoticam Habenum Aegyptiam
videtur oftendifle , vt idem putat. Negat tamen
Plin.in Aegypto nafei. Solinus exigua Aethio¬
pii parte tantum crefcere autumat. Strabo ex
Megaflhene fcribit,apud Prafiosfin India) na¬
fei. Apud Plin. Meridiano Aethiopii cardine
fylui Hebeno maxime virent : quod & Theuetus
confirmat , additque etiam in Calecut nafei. Ex
Pomponio Mela difeimus etiam in Arabia, & aliis
variis locis nafei , vt annotat quoque Amatus,qui
addit, hodie magnos truncos m officinis haberi
vbipe&incs fiunt, & eos egregios. Videas fa¬

ne Venetiis & Augufli Viodelicarlim tanta Co¬
pia Ebenum, vtfint ibi artifices, qui nihil aliud fe¬
re qukm hoc lignum tradent. Apud Magnum Du¬
cem Hctrurii fplendidiffima opera affabre fada ■
ex Ebeno nigerrimo , politiffimo , nec vulgati
magnitudinis vidimus , & ridere poliunt curiofi ,
qui Florentia tranfeunt. Ferunt, inquit Cur- ^
tius, Ebenum in mari rubro nafei, foliis Frudu- aer
que Oliui proximo. S«d hic nouitas merebatur
titulum fuiautoris.

Cariem inquit Plin. non fentit Ebenus: ean- Di
dem ma*ime iternam putant, claro indicio in
templo Ephcfii Diam, de cuius fimulacro Dei
ambigitur. Citcri ex Ebeno elle tradunt.

Ebenum Theophraftus ad cotem tritum , ocu- V'
Iis vtilem pridicat. Et,vtfcribic Diofcor. vim ha- ^
betea exterendi, qui pupillis caliginem offun- ca
dunt : pollet & ad veteres fluxiones ac pullulas, f /.
Qoi>d fi quis fedaex ea coticula (ahoviov) vtatur
ad terenda collyria , efficacius medebitut. Ad
oculorum medicamenta efficax quoque redditur,
fi feobes ramentauein vino Chio per diem ac no¬
dem macerata , dihgenterque ad liuorem con¬
trita , in collyria digerantur. Nonnulli ipfa prius
trita cribro cernunt, ac deinde reliqua eo modo
peragunt. Quidam pro vino aqua vtuntur Vri- q
tur etiam in fidili notio , donec in carbones re¬
digatur ; lauaturque plumbi vfti modo : Itaque
pr^paratum aridis fcabriftpllppitudinibus condu-
i cit. Non tradamus, inquit, in medicina alienos
orbes : non omittetur tamen Ebenus propter mi¬
raculum. Scobem eius oculis vnicc mederi di¬
cunt: lignoque ad cotem trito cum pallo, caligines
difeuti. Ex aqua vero & radice , albugines ocu¬
lorum. Item tuffim pari modo Dracunculi radicis
adicdo cum meile. Ebenum medici & inter arro-
dentia a/Tumunt. Confideratfone quidem di¬
gnum quomodo intelligenda Plinii verba inter
' arrodentia.

Eiufdem meminit Gal.hb.ff.fimpl. his verbis. E-
’ benus ex iis lignis efl, qui trita cum aqua facile in
fuccumrefoluuntur jiqueae lapidum nonnulli, i
Vis ci inell excalfaciendi , extergendi & tenuium [
partium, quamobrem qui pupillas ofFufcant vitia j l
extergere creditur. Mifcetur alus remediis ocu- / ;
laribus, qui ad vlcera vetera , fluxiones & bullas
fine pu/lulas accommodata funt. Citerum va¬
riat nonnihil Plin. i Diofcor. qui Ebenum fuper
coticula tritum collyriis indi ait : illo autem Ebeni
ligno ad cotem trito caliginem difeuti. AtScra-
j pio ex Ebeno parari coticulam [ fricatorium ver-
tunt] cuicollyriaaflfricentur. Sed res eodem fe- l
re redit , modo vis medicatrix collyrii dependeat !
ab Ebeno. A ««« fane voce Gnci non modo co¬
ticulam intelligunt,fed & medicamentum ipfum
ad cotem tritum , qualem ex Ebeno fieri ad eum
vfum perinde ac ex himatite nihil vetat.

Strabo amor cfl , Indicos exercitium, prici- ^
cipue frictionem, probare, maxime ftrigilibusle- 1
uibus corpoia expolire.

Ebeni ficcatos truncos , tefle Matthiol. maxi¬
mi hac itate nouit Italia : namque innumeri vi- ’
funtur in eorum officinis , qui pedines conficiut !
ad explicandos aptandofque capillos : item apud
illos, qui globulos funiculo traiiciendos ad pre¬
ces numerandas torno in orbiculos expoliunt.
Porro quod de fridione aicStrabo, id & Curtius
probat ex Celfo, quod corpus exedat , euocer, e-
ducat , leuetque exafperatuir.. Curtius etiam mi¬
ratur ^aliquos credere pedines & orbiculos de¬
precatorios, aliaque minima & leuia, torni opera,
vt ille ait , ex Ebeno fieri, prifertim yerb cum tot,

& tam’

LIBER III-

'597

8$tam varia venundanda exhibeanrur. Exiftimat
enim tanti pretii ac nobilitatis lignum in vulga¬
tos hos vfus non venire, rariufque e fle , quam vt
eoufque innotuerit vulgo.

Pet.Mactyr de rebus Oceani &r noui orbis , in
infula Guanabana fcribit elTe vtenfilia ex ligno
nigerrimo , lubrico, lucido , quod Hebenum Do-
dor I.Bapti/ta Elyfius e Ile contendit.

Reges Indos ex Ebeno fceptra geftare , Soli-
nus author eft. Eo (dem non nifiex Ebeno Deo¬
rum fuorum fimulachra fingere : item pocula cra-
terafque ex eo fa ditare -eradunt , quo Hanc cre¬
dant contra maleficia efficaciflimum elle,&quic-
quid veneficii fuerit, tradu eiusauerti. Vcitaque
nil mirum Iit , fi peregre in pretio Iit , cum etiam
his apud quos nafeitur tk familiare eft, lpfifque a-
deo Regibus fummo in honore fit.

Refert enim Piutarchus in vita*M. Antonii
Cleopatram Aegypti Reginam, Alexandrix, apud
Ifidis xdem,&mprxclariflimis fepulchris, aurum,
argentum, pretiolofque lapides. Ebenum quo¬
que^ quicquid denique rarum ac pretiofnm ha¬
beret, condidille&occultafle, propter bellum,
quod Odauius Cxfar contra eam , & Marcum
Antonium gerebat.

Adalligatum infantium cunis , tumultuofa in-
fomnia prohibere Icnbic Albertus.

Hodie , vt dicebamus , varia opera ex ea fiunt,
apud Magnates &i Principes, theca:, arcula; , aba¬
ci , capfellx ,Ipeculi theca: , pedines , narthecia:,
tragematothecq, fella: plicatiles, pocula , ad alta¬
ria exornanda , figna crucis , cingendas imagines
Prineipum aut Sandorum , Sc alia eiufmodi pro-
pemodum infinita, eaque vel per fe pura , v.l au¬
ro , argento, autebore vario artificio adornata,
qualia Venetiis , & Auguftx Vindelicorum apud
artifices aut Magnates videri polfunt.

EBENI VERSICOLORIS MATERIA AR-

BOR PYRlFOLlO.

Cap. CXCVII.

i rpiCribitTheoph.lib.^.cap.q. vbi de Terebintho
O Syria agitur, qux Ebeno nigrior. Aliam arbo¬
rem reddunt , qua: cum nigredine varietatem
quandam prx fe fert fubrutilam, vt afpedtus Ebe¬
ni verficoloris appareat , fieri ex hac ledos , &
fubfellia , & reliqua lautiora opera narrant. Am¬
plam maiorem in modum, & frondibus conditam
pulchris, fimilemque Pyris eam afiignant.

FRVCTVS PEREGRINVS TE-

TRAGONVS.

Cap. CXCVIII.

FRudum peregrinum tetragonum referebant,
teftcCluf.inExot.Bataui Naucleri , qui ine-
0 unte Septemb.anno 1601. ex Iaua & Moluccis In¬
fulis reduces Amftelredamum, in quali tamen ar¬
bore nafceretur intelligere nequiui. Si tamen»
conieduravti licet, praegrandis alicuius palma:
cuiufmodi illa, qua: magnas Indicas nuces , vulgo
C occos appellatas, aut nucem ¥aufel> fiue Arecatn
profert , fructum arbitror , atque plures fimul ex
crallo vno pediculo inftar illarum pendere.

Biaas autem eiufmodi nuces videre mihi con¬
tigit. Vnam magnam , quam Cl.V.D. Petrus
Paavvius artis Medicx Proelior in Academia
Ttfm. JL

Lugduno Bata-
ua, a Mercatorii
focietate cum A-
liis qufcbufdam
exoticis adquifi-
uerat. Alteram
longe minorem,
quam mihi do¬
nabat Amftelre*-
dami honeftifli-
mus vir VVali-
hiusSyuertz,iI-
’ius vrbis Phar-
nacopxus , ab
Isbrando Hie¬
ronymi F. Chei-
rurgo , qui eam
retulerat re¬
demptam. Vtra*
que verb qua¬
drangularis erat

Maior porro, nitidiore & laeuiore cortice teda, Tnitlu:
feptemvncias afummofaftigio ad pediculum vfi ma,6r •
que longa,pedem cum femille cnfu erat,fiue fel-
quipedalis eius ambitus r fingali enim anguli
quatuor pene vnciis cunfcmill. abinuicemdi- Cortex.
ftabant : cortex valde denfus, ex multis fibris, re¬
tis quodammodo forma contextis, conitaris, ma¬
teriam fungofam intermixtam continebat, corio¬
que , vt dixi , lxui fplcndente , fpadicei coloris. Coler.
exteriore parte tedus erat. Tota tamefi nux val-
de lcuis pro fua magnitudine : quid vero ca con¬
tineret, me lateb.at, quia, cum mea non ellet, a-
perire nolebam. Sed minorem, qua: mihi donara,
mediam fecabam, vt me omni dubitatione exfol-
uerem : nam quum Cheirurgus , qui illam attule¬
rat, affirmaret, fe in maris littore nafcentem eruif-
fe, media ex parte arena merfam , fibrifque in ea
firmiter hxrentem , & fuperna parte cauliculum
promere lignofum, viridi cortice tectum ,faftigio
qnina aut fena folia Myrtinis fimi lia fuftinentem,
eaque adeo ratione bulbaceam elle plantam fibi Plantabur
perfuaderet-.ego vero inultas notas confpicerem, bavea'
qm me , vt arboris potitis frudum eflecrcde-
rem,impellerent: illam aperiebam.

Superiore longe minor h xc erat , vt qux tres Dcfcripiio
duntaxat vncia-s cum femille longa , odo autem
ambitus contineret, non nitido cortice teda,vt
fuperior,fed valde rugofb, quo ante maturitatem
adempta , &fubrufa cute teda , quadrangularis,
perinde atque fuperior,formx, fed angulis magis
inxqualibus, neque adeo diftinde ab inuicem fe-
iundis, fub externa cute, multis fibris , retis in¬
ftar tranfuerfim fefeinterfecantibus,cortice con- Cortex.
ftabat,qiiemadinodum etiam interiore parte, qux
ofliculum tegebat & inter illas fibras, fungo fa ma¬
teria infipida,& vald8 reficcans, fuberini corticis
inftar: ipfum ofliculum formam habebat ab in fi- 0 fi culum'.
raa fede latiore in metam adurgentem, & craffiuf-
culum erat , molle tamen [ quia frudus immatu-
rtis ] fubrubente cuts tedum , acidi faporis , ficut
etiam nucleus qui in eo continebatur candida
membrana tedus.

Hxcfunt qux de illo frudu , feu nuce , com -Sapor,
mentari potui : quia qui retulerant , nihil ad eius
hiftonam plenius & accuratius deferibendam a f-
ferebant,prxter paucas illas incertas , quas entu
meraui notas.

L1

HISTORIAE

CT^G3ffGG$C®Ep3j®G303G®G30SG3

PEREGRINVS FRVCTVS CRASSVS , IN

QVO MAGNVS NVCLEVS.'

C a p. CXCIX.

Pefcriptio

VAldc craf-
fum fru-
£lu,inquit Cluf.
Exot.lib. z. cap.
7.apudCl.v.Pa-
ludanum con-
fpiciebam , ge¬
nii num pugnu
magnitudiner-
quabat, orbicu¬
lari pine figu¬
ra, fcd latior fi¬
ne cr afflor

qukn longior,

*

Cor/ ex.

'Nucleus.

Sapor.

Locus

vt cuius circu-
ferentia e flet
decem vnciaru,
longitudo vero
k pediculo v-
trinque ad fum-
nmm fiftigium,
dumtaxat nouem : era (To rugosoque cortice prx-
dituserat, ilioque fufeo , cauum orbem vmbih-
ci in ftar circa pediculum habente , fuperna autem
parte tuberculis quibufdam oblito : interne ma¬
gnum continebat nucleum in binas partes fe&u,
valde rugofiim,fufci[quiaficcus] coloris exter¬
ne, ex atro vero rubentis interne , adflringentis
initio faporis, deinde fubdulcis.

Ex Indiane, an ex America’, Guincauc allatus
eflet hic fru&us ,ipfe Pa!udanus,quicum,vt de-
fcriberem, concedebat, ignorabat.

FRVCTVS PEREGRINVS, ABIEGNA
nuci porfimilis.

Cap. CC.

JpRmTus fquamofus primus [Clufio in Exot. ]

JTeftAbicg nx nucis facie , quam confpiciebat
nuosfa.se. apud cl.V. Paludanum : cui fimilem eodem
anno adquirebat. Cylindroidc autem erat forma,
tres vncias longus , binarum vnciarum eius am¬
bitus , multis veluti fquamis imbricum modo
dilpofitis conflas

Defcriprio

Nucleus

in medio nonnihil
comprellisjoris te¬
nuioribus & quo¬
dammodo villolis
inllar pene abie¬
gni ftrobili , fed
breuior , colore
fpadiceo[qui fuf-
cus, & villis cares,
quia forte vetu-
fliorjgrauis, & nu¬
cem vel nucleum

agitatus crepita¬
bat & fonitum c-
debat,quemadmo-
dum &ille , quem
ipfi dono dabat fe-
xennio poft, No-
biliiT. vir Pfcukis

plantarvm;

Choartus Buzcnuallius , Chriflaniflimi Reges a-
pud Illuftriflimos Ordines confasderatarum Pro-
uinciarumLegatus:cui deterfi etiam erant(fi quos
hahucrat ) villi: breui fragilique pediculo fubnixi P
fuilTe videbantur omnes : nucleum autem illum
qui in fimilibus frudtibus , oblongi efle formx ;
obferuabat, durum, folidum , qliique confractus, ?
crebras venas oftendebat, quales Nux Jaufel & 1
nux Mo/chata habent.

FRVCTVS PEREGRINI NVCLEVS.

Cap. CCI.

ANno 1602. I;

Emanucl
Zweert , ciuis
Amftelredamen-
fis oftendit fru- |
6tu, quem ^nau¬
tis peregre re¬
deuntibus eme¬

P

rat,qui

an feri ni

oui magnitudine
I iquabat , imo e-
tiam fuperabat ,
videli-

quinque

ect vncias pine
longus , feptem
cum fcmiiEe craC
Ius , fine totidem p

eius ambitu scom- „
prehendebat, val“

de grauis , nu¬
cleus fime pulpa
verius cuiufpiam fru £fus , quam fru&us cenfen-
dus:nam mollis erat, tenui quadam & rugosa

mebrana ex fufeo cineracei coloris tc&us,vngui-
bu« ( ii quis premeret) cedens,colorisfubflaui,ob ^
vetu flatem forte falfi quodammodo faporis:
qui an natura ipfius pulpa’, an arte adquifitus , i-
gnoratClufExot.lib.z.cap.i;. fcd haud dubie ali-
quoiputaminc claufa fuerat ? nam membrana eam
tegens ,veftigia adhuc retinebat impreflaa craf-
lioribusipfiusnucisinternis neruis.

Qualis autem fuerit nux . qua hic pulpa inclu-
fa , fe ignorare dicebata quo illam accipiebat, atq;
etiam quali in arboPe, quaue in prouincia nata.

-£S~ ~£&~

PALMAPI NVS SIVE CONIFERA.

Cap. CCIf _ n]

O binus 0

D<

JT\ hortula¬
nus Regius, &
flirpium exoti¬
carum cultor
propemodum
lingularis fru-
&mm ad nos
mifit anony-
mura , perele¬
gantem , figura.
& magnitudine
ouatum , corti¬
ce conflantem
fuluo ,in fpadi-
ceum polito ac
fplendicante ,
duro fatis , te¬
tragonis fqua-
mulis pyxida-
tim coaggefto
artifici-

LIBER 111

artificiofiflima^
compage , per
quarum media
fingulis ordini¬
bus aequabilis
canaliculus , per
vniuerli fru&us
longitudine de-
1 fcendit, vnoin-^
j figni, extenfque
( ampliori canali
eodem ordine
| ac dcfcenfu inter
exteros confpi-
cuo. Parte fuper-
naapcx eminet,
circa quem lon¬
ge minutiores
lquammule reli¬
quarum feriem
claudunt , &in
dictum afpicem

faftigiantur , pulchro prorfus & vi/endo artificio.

Ipfe frudfcus concuUti fonorus intus contentum
nucleum prodit. Ftudhim hunc cum ipfa ar-
i. bore Palmxpini fiueConiferx nomine fic for¬
te deferibunt Pena & Lobelius jin Aduerfa-
riis. Vulgaris Palma: [inquiunt] congeneres elfc
multas fylucftres in finu Guinex Oceani occidui,
quxfterilesfunt , nec nili exilitate a fatiuisab-
lunt, narrabant nobis mercatores induftrii Gallo-
britones , qui illuc quotannis ferme commercii
caulaadeunt. Inter quas & alii Angli infticores
non parum venuftam & miram hanc, icone hic
exprtllam, inibi oriri affirmant, cuius ramos lu¬
culenta conorum focturaonuftos dono iidem at¬
tulerunt ftirpium cultiorifque artis pcritifltmo
Pharmacopceo 6z Cilii Londinenli Io.Riccio, qui
nos donauicifto Palmite , aut potius Pinopalmx
termite : cuius arborem , quali qtiandam ex Pal¬
ma & Pino hybridam natura ludibunda videtur
conflalTe.

Eftquippelignumipfum fungosa Palmx pror¬
ium textura , in villos dehilcens, & Iquammola
cute loricatum, faftigio termitis numerolis & in
orbem exortis furculofis ligulis quadraginta aut
qurnquaginta compactili verticulorum &fquam-
marumferie pyxidatim articulatis, pedem lon¬
gis, rotundis, parum comprelfis. Quarum lingu¬
lis commilTurij , linguli ,numeroli coni altius in¬
feruntur triceni, aut quadrageni , qui mediocrem
Conum Cedri ementiuntur , puluillis in quin¬
cuncem digeftis , reticulatoque & imbricatim ex¬
tuberante ventriofo nucis cortice ,fulco , nitido,
polito , craflitie & concretione nucis*Indica^, in¬
cus nucleum glandemve oblongam , [fcfquiun-
ciam aut duas vnciaslongam]continente,prxdu-
ro, inque farinam xgrefriatili,guftu glandis &
caftanex , qux funt ci Genti panisfupplemen-
tum.

In Obl.idem Lob. Auellanx Indicxgenus ob¬
longum Clulii idem cenfet elTe cum nucleo huius
Palmxpini , quod an ei concedendum confide-
randum eft.

: Tab.Palmam conifera.Germ.^Apffcnpalm.

3S>?

Tomi I.

NVX INDICA OBLONGA , INTRINSE-

CVS SIMILIS Nvci MOSCHAT^E.

Cap. CGIIL

NVcem hancDditiPtio
feu potitis
nucleum habe¬
mus ex dono
Valerandi Dou-
rez.-forma eft ob¬
longa duas vn-
cias xquans : li¬
gnum quis dicat:
externa fa^eru-
gofa eft, &redtis
fulcis ffimmo
ad, imum profun¬
de exaiata,coTti -
ce partim ruffo,
parti m fu Ico ^in¬
terne alba , ma¬
culis rftgris par¬
ti m rotundis 8c
paruis , partim
oblongis notata,
aliquatenus ve¬
nas internam Nucem myrifticam percurrentes i-
mitata. In meditullio nonnihil fungofi macula¬
rum extremis circumfcriptum : reliqux enim cir¬
cumquaque partes maculofx duriores exiftunt.

\Iirthnhiftr11Crarrqi;0-qU.C c!c^,nter expriraicin AHeU*»*
Matth.luft.Germ. fub titulo Auellanx Indicx. /»du*£e.

Clul.quoque apud Garciam de Arom.lib.i.cap.

2.5. depingit fub nomine Auellanx Indicx oblon¬
ga:, vbi nuces oblongas vocat, & forte Faufel ge¬
nus effic putat. HuncautemfrutfumfcribttExot.
lib.y.fiuehb.Arom.cap.i^elle oblongum, Faufel
nucem cum iuo inuolucro magnitudine penex-
qUantem,prxdurum, foris nigricante qui per me¬
dium traiuerftm ledus,myriiticx nucis nucleu no
fecus, quam Faufel mirifice referebat. Faufel g Faufel
nus forlitan erit , aut fimile quidpiam : fed quum nui-
vetuftateexfuccum videre cantum licuerit, de fa-
porc & temperamento nihil pronunciare pof-
Ium. talem etiam ad me, poft aliquod temporis
interuallum , mittebat Morganus Pharmacopxus
diligentillimus . Similes mihi adhuc poftea o-
ftendeban tur, fed Ixuigati & expoliti , quos lapi-
desquofdam raro s„magniquc pretii elfe mihi per.
fuadere conabantur.

Lob. idem exiftimat cum nucleo Palmx-pini:
cui tamen non a/Tentimur, donec melius edo- j 0r .
ceamur. 'r'

An Macch.& Qualccbeno in epift. Matth.Nu-
cisquoddam genus ex Aegypto?

Taber.nomine Arecx ieu Faufel pingit. dram.

Auell.lndica Matth.Hift.Lugd.

IVGLANDIS FERE FACIE FRVCTVS

IXOTICVS . SVCCATVS 5 TVBtROSVS.

Cap. CCIV.

E XCI.D.D. Felicis Platcri naturalium thefau-
ro amplillimohic nobis innotuitfrudlus.Ma-
gnitudo nucis Iuglandis habitioris matoijfque
cortice teflus cinereo non duro , fed gallarum
inftar fungolo , quali recens putamen carneum
L 1 ...

HISTORIAE PLANTARVM.

fuerir. Totus
pc't longitudi¬
nem speciose
filicatus eft: fuL
cofque re dos
decem in hoc

numeramus
nc-cline emi no¬
tiis extraordi¬

nariis ,inxqua-
lifcrus , tubero-
fis. Ima parte
qua Iulei con-
ueniuntfcrobi-
culuseft: Op-
pofita gibbus.
Si acu fubllan-
•tiam cius con¬
fodias, interna
duriora depre¬
hendes. Aperire
qliianofter no
elVct , integrum non fuit. Nec odor eius nec fa-
por vtlus effatu dignus, quippe obfoletus ia pla¬
ne dc multis foraminibus , prx xtate aliaue Occa-
4io ne, vt arbitramur, fcacens.

NVX INDICA OBLONGA , CORTICE

CONTECTA.

CAP. GCV.

r f ^ Pedes quxdam iam di da: elle videtur , fi non
v_)e^dem. Magnitudinem icon oflendit , que¬
madmodum & ligurain. Cortice tuffo obfoletio-
rc conced i eft , tenui , & oui putamine non craf-
li ore , fragili, &vnguc feparabili. Sub quo fub-
ftantia fufea , dura, fere que ollca , fecundum lon¬
gitudinem flexuose fulcata , quorum impreflio-
nes veftigia in extimo quoque conice confpiciu-
tur. Sapor adflringens. Inttriorem fubflantiam
deferibere non polfumus , cum frudum di ifecare
[ quod nofter non edet , fcd Cl. D.D. Plateri, qui
pidurx &defcriptioni fuppeditauic, j non fuerit
integrum.

Yrufius a- Anno ifioS. ex munere 111. noftrx Prine, nadi

ltuI- fumus finulem frudum vncias duas longum, vn-
ciam vnam non latum , externe ex fufeo nigrum,
cortice tenui ccdum , fiib quo materia fufea,
cui fiibeil os durum, albicans.

'Ahui. Datus prxterea alius longior Si paulo craflior,

in quo detradus cortex & pars elatiorum ruga¬
rum , quod limace forte fadum.

• Tertius. Terrius item minor, verum torno omnino lx-
uigatus Si ophitem lapidem reprxfentans , co¬
lore & maculis nigris : in medio eft foramen non
totum penetrans, quod arte fadum exiftimamus.
Icon cum alia habetur in cap.prac.104.

FRVCTVS CANNAE DE BENGALA
creditus.

CAP. CCVI.

T Radit Ciuf Exot. lib. 1. cap. 5. frudum pere¬
grinum , fquamofiim, exilem , de quo ait: E-
rat parux Auellanx nucis magnitudine , valde e-
legans, orbicularis, r.ifi extima pars in mucrone
deliHlet : petiolus, cui inhxrcbac , breuis , tribus

appendicibus veluti calyce frudum ima parte ap¬
prehendens, qui tanquam fquamulis ferie qua¬
dam in obliquum difpofitis conltabat, ab extimo,
verfus petiolum vergentibus, contrario pro r fu s
qu*tmin prxcedente fitu. Flauefcebac autem 8c
inanis erat. Si vero Abdalac Guzaratenfi [ quem
dixi a Batauis Naucleris illo ipfo anno ex lauaad-
uedurn finile, cuique eum frudum Amilelreda-
mi oftendebam, percontans an agnofceret,]fides
eft adhibenda, Canna de Bengala fructus eft , fed
exilis & immaturus. Francifcus tamen Rode-
riguez e Bengala ipfa oriudus, fibi notum efTe ne¬
gabat.

FRVCTVS PEREGR. ELEGANS,

S QV AMOSVS.

Cap. CCVII.

Rudum tertium peregrfnum, fquamofum i-
con« &dcfcriptione proponit Cluf loco cita¬
to, de eo autem feribit. An eius generis ille fru-
dus , quem vc deferibere pofTem anno 1599. ab
ho nefio viro Ioanne Gouerz vander Aer , merca¬
tore Amllcliedamcnfi , mutuo accipiebam.-* Cer¬
te forma non diflimilis , fed longe maior , vt qui
Iiiglandem externum illum viridem corticem ad-
hucretinentemcraflttudinefuperarct , orbicula-
rispene figurx,magis tamen depreflx,&quafiin
vmbilicum fidentis fuprema & ima parte [inter
quas trium fere vnciaium erat interftitium , ] Si
pene fex vnciarum ambitu: conflabat vero vclu-
cifquamis eleganti ferie in obliquum difpofitis,
ab extimo verius petiolum tendentibus , lilifque
quodammodo fectis & lacunam habentibus per
longitudinem: fquarnulx autem petiolo proxi- S?«.
mx furfum vergere nonnihil videbantur , nucis
color fplcndens&fpaditeus: eaque nucleum co- Cc/c
tinebae: nam comota Si agitat i flrcpitura edebat,
valde tamen leuis erat pro eius craflitudine.E qua t
regione effet allata, quoue nomine appellaretur,
ignorare fe dicebat, qui illam mihi commodabar.

NVX INDICA TESSELLATA
Perelegans.

Cap. CCVIII.

XTEc minori Def.
1 N *ed vel c-
perofiori natu-
rx o flento, pre-
cipuqque ele-
gantix,fi quem
alium videre
hadenus conti¬
git, infignitum
hunc frudum
Sc alios non
paucos habe¬
mus ex liberali-
tate Ili. ac Cle-
mentiff noftr?
PtincipifTe, Du¬
ci ffx Wirtemb.

Sic: Amplitudo
fefcunualis,ex-
ade propemo-
dum rotunda,
rifi vcrinque
leuicer

LIBER

feuiterfeffiliseftct. Inferne filium & pediculi ve-
ftigium habet. In cortice decus praecipuum , qui
culmum craflus 8c firmUs fatis, exterius Ixuis,
fplendidus ,fpadiceus , totus telfcllatus , fulcis ac
ftriis imprems per fingulas teftellas fecundum
longitudinem excurrentibus , & rurfus aliis obli¬
que &intercu(Tatim,pulcherrimo,mehcrcle,natu-
ix emblemate. Corticis interna parsfungofa, ea-
demque pen£ qux interioris corticis caftanex,
tam colore quam fubftantia , fed denfior ac mi¬
niis villofa. Nucleum continet magnitudine fere
Juglandis, fed rotundum, aut certe rotundo pro¬
ximum, fuperne vmbilico proditum fatis infirtgi,
^ quo per eius longitudinem fulcus infignis de-
Icendit , fubftantia oftea, qui ferra dilTLdus e-
bur politum colore,la?uore, & duritia refert. Sa¬
pore quidem n ullo manifefto,aut quod vetuftace
exoleuerit, quippe qui in terra per annum fere
manu eiufdem Illuftr. Celf. confitus delituerit.
Quidemum , qubd nullamfaceretgerminationis
fpcm,adnoftras quoque peruenit manus. Vtriuf
que faciem non male exprimit icon noftra.

10 Cluf.Exot.lib.z.cap. 4.. huius frudus etiam ico¬

nem habet, ac de eo feribit. Londino anno 1598.
frudum eleganti ffimum accipiebam k Iac.Gare-
to, ex Guyana AmericxProuincia,ab his, qui Ge
nerofum Equitem VValtcrum Raulaium comita¬
ti fuerant , allatum. Orbiculatis rotunditatis fere
erat primus,ab vmbilico flue infima parte adfu-
premam tres vncias vtrinque latus , & fex vncia-
rum totus per tranfuerfum eius ambitus , cortice
fiue corio valde duro tedus , fpadicei £ nigro co¬
loris, fed adeb elegantibus, ciitn redis , tum obli¬
quis, tranfuerlilque ad amuflim , &, proportione

■), quadam/feruata , dudis fulcis inlignito , vtfum-
mum Naturx miraculum appareret: ofliculum fa¬
tis magnum in fe continere , ex fonitu quem agi¬
tatus edebat , conieduram facere , & per fedem,
quz nonnibilaperta & hians, videre licebat .-qua
tamen forma , quove temperamento elfet prxdi-
tum,melatet,quia fructum, qui mihi vnicuserat,
&c propter vc; uitatem charus , confringere vere-
bar,nc corrumperem.

Similem anno infequente mihi oftendebat
honeftiffimus vir Willhclmus Parduynus Me-
dioburgenfis etiam ex Guyana , vt aiebat, dela¬
tum, fed minorem ,vtqui binas duntaxat vncias
cum femiflfe ab infima fede ad extremum mucro¬
nem, & totidem in ambitu haberet.

Alium huic etiam non diflimilem nancifceba-
turChriftianu8 Porretus Anno 1600. qui licet ve-
tuftus Sccanofus , calycem tamen cui pediculus
dnnexus erat, adhuc retinebat : in illo etiam fqua-
ma: magis diftindx apparebant , & a fummo ad i-
mum progredi manifefte confpiciebantur , nona
pediculo adfummam partem : quod in duobus a-
liis obferuare non licuerat , adeo arde & firmiter
cohxrebant,vt ipfiim corium fiue integumentum
fulcis duntaxat diftindum videretur.

BALY INSVLAi FRVCTVS , PYRI FOR-

MA, ASPER.

Cap. CCIX.

tjo TVxta Scriptorem primx partis Hiftorix naui-
J_gationis Batauorum in Indiam Orientalem an¬
no i55?8;euulgatamcap.$7. Baly Infula profert fru¬
dum magnitudine noftratiumPyrorum , corti¬
ce praeditum afpero inftar fquammarum pifcium,
pulpa alba prxditum , adftringente & conti-
nente vnum ofliculum , fxpenumero etiam bi-
Tom. I,

na. Nafcitur in alcis arboribus cohfertim con-
geftus vuirummodo , tanta abundantia , vt mi¬
rum fit ramos
non confringi.
Adferuaturmel- AJ[*r**ti*.
lecodus , aut
muria conditus.
TIuncCIuf.Exo-
tic.iib. 1. cap. 4.
huncin modum
defcribit : Pyri
projpemodum
Formam h. 1 be¬
bat, cxBaly in¬
fula laux vicina
delatus , muria,
ni fallor , condi¬
tus , ^Naucleris
Batauis anno
1597. vtconfer-
uare polfent. E- ^«feripefei
rat autem tres
vncias longus ,
eius ambitus, ea
parte, qua pedi¬
culo inhxfifte videbattir , fex pen£ vnciarum , fu-
pernavero parte anguftior , & vcluti in metam
definens : vt quodammodo Ficus autPyri for¬
mam xmularetur, quo nomine etiam Chriftiano
Porreto miftiis fuerat Amftelredamo. Afpero te¬
dus erat cortice, & ab infima parte, furfum vet-

fus , d en fis ordinibus veluti fquamularum libi
mutuo incumbentium ornato , qux feiungi ne¬
quibant, fed cum integro cortice non valde de n- Cortes ;
fo eximi poterant, flauefcencis coloris, dum re- Color.
cens ex conditura exemptus , deinde fubfufci. Pulp*'
Continebatporrh hic frudus pulpam albam , o-
doratam, inftar Pyri formatam, fubftantid autem
non valde abfimilem, albo illi condimento,quod

ex Amygdalis repurgatis &contufis,lade, farina
flore , aqua ftillatitia e Rofarurrt floribus & fic-
charo fieri folet, folidiorem tamen, nec adeo glu-
tinofam , fapore [quia frudus muria conditus

fuerat, valde falfo & linguam mordicante, conti¬
nentem in medio officulurh folidum,pene vncia-
lem,&in metam alfufgentem , formaque ipfum
frudum referentem, inferna parte crafJioreiri,fu-
pernA anguftiorem,pulpx autem integtxadiun-
dos obferuabam binos aut tres grumos, & veluti
ex craffiore frudus parte dependentes : etenim
corticem fecundum longitudinem fidum , facili
integrum a pulpa feparare poteram , haud fecus
aeferpentisexuuium, quia pulpa non adhaerebat,
ni fi paullulum ca parte, qux i pediculo pepen¬
derat.

FRVCTVS PEREGRINVS IERASOY.

Cap. CCX.

IErafoydidusfrudus etarioribus quoque efFe
videtur : per medium fedus cauus apparet,fed
binis cellulis intergerino pariete interueniente
diftindus,autfi integer effet , [ vti non efTe con-
i e damur , quem apud Cl.D.D.Fel.Platerum & C.

Bauhinum vidimils,prxdido nomine] quaternis.

Extima facie lxuis, fed fquammatus , albicans, pe¬
diculo craffiufculo. Rofie nondum expanfie , ac
per medietatem fedx figuram nonnihil referret,
nifi elfet cauus. Ita fquarumata eum exthhfecus
'ambiunt foliola^

4<5i

HISTORIAE

DRAQO ARBOR : ET DE EIVS
Lacryma, (eu '.anguine Draconis,
Cinnabari Veterum.

Cap. CGXI.

Defcrlptio

foln.

PLANTARVM.

nc,cuiinhxrent alii ramuli, multo fru&u race • Tn
matim compacto onufti.Fructui color flauefcens,
fapor aliquantulum acidus, magnitudo exigui ce-
rah. Eum in (ummis capitibus nalci verifimile eft,
vtin Palma dadtyli nafcuntut: (patha tamen vti
illos includi non intellexit. Huius porro arbo¬
ris recentia capita tenella fune , &c humilium Pal¬
marum fiue Chamxriphes modo, cuius cerebrum
in deliciis eft, edi pollent, nifi amaritudo prohibe¬
ret. Hxcexobf.CluC quibus fubiicienda qux-
dam de eius fucco i nobis obferuata.

Pulchros (anguinis Draconis grumos afterua- •y*‘
mus, glebis Thuris xquales, rotundos vt pluri- j'
mum,aliosinxqtialcs,forisferrugineos , fractos J
pellucidos, coccineos, concretione Vernicisdu-
rx, dentibus fragiles, (aporis expertes , fahua fta-
tim Sc affatim rubore tingentes, qui candela: ad¬
moti flammam concipiunt liquefcuntque

BAt o qui da
Germanus , 1
cuius nomen
non ampli iis
occurrit , olim
ex Hilpaniano-
bisfoliu attulit
Lugd. nomine
arboris / Angui¬
nis Draconis >fi
mile folio depi
do a Clufio,cu- Relinarum inftar.
ius iconem(ego

Bauh.)proHift.
plant.Lugd. cu-
raui depingen¬
dam, qualem e-
tiamnum in
confpice

Admiftxreperiuntur glebx
qux colorem prxcedentis Refinx egregie men¬
tiuntur , exterum concretione gummi Arabici:

quid cum folio Iridis , & potiftimum paluftris Iu-
tex, habens, ftriacum, vire fccns, cubitos duos &

foti*.

femis longum , acuminatum : (elcunciam latum,
latius multo qua trunco adhxiet3plufquam quin¬
cunciaie , membraneis velut: alis vtrinque dona¬
tum ,& colore lucido ad luteum tendente prxdi-
tum. Tranfucrfimin tabella pidum vides.

'Jtrborii de- Eft vero Draco (vtaudor eft Clui.) procera ar-

/cnprto. bor Pinum procul intuencibus referens , adeox-
quales femperque virentes funt rami. Huic trun-
Ravjl cuscraftus, odo aut nouem bicubitales ramos,
xquales & nudos fuftinens : hi rurfusin (ummo
finduntur, &in alios ternos aut quaternos ramos
cubitales aut paulo ampliores, brachiali fque craf-
fitudinis definunt , nudos item & fine foliis : qui
infummo geftanc capita plena cubitalium folio¬
rum , maiufculi pollicis latitudine ,fenfim in mu¬
cronem delinentium ,in medio denfiorum , & e-
minentiore cofta , vt in Iridis foliis, tenuium
rubentium inlateribus.Mucronem plane reprs-
lentant ea folia, (emperque virent,& Aloes & Iri-
TYunctts- dis modo, inuicein amplexando nafcuntur. Tru-
cus perquam (caber , multis rimis dehifeit ? hu¬
mo re mque tundit per Caniculxxftus , quiinru-
Ltchrjm* bram Iacrymam den fatus , fanguis Draconis appel-

latur,obqUamcaufam, hancarborem Draconem
nuncupauit. Materia trunci firma eft,ferrumque
di fficulter admittit, quod veluti fibris trafuerfim
& oblique excurrentibus conftet, at rami cdm
multo (ucco prxgnantes fint,(atis facile cxdi pof-
funt.Ea arbore Vlyfipone primum vidiTe teftatur

idem, Anno Chrifti 15^4. poft monafterium D.
Virgini (aerum , cui nomen a Gratia : odo Pal¬
morum crafficudine in££r aliquot Oleas in colle
nafcentem , monachis ignotam & negledam ,
quam neque florem neque frudum ferre
alTererent : rem taineri aliter (e habere poftea
deprehendit, ramulo ex illa ipla arbote anno
fcquente donatus ab amico. Eft autem hic ramus
( quem cum aliquot foliis, corticifque fragmento,
& lacryma fuis manibus exempta multo tempo-
loferuare fe ait.) pedali amplioreuelongitudi-

non enim acceduntur flammx candelx admote,
fed bullas agunt , crepiritntque , in aqua (oluun-
tur ,quam &c mucilaginofam reddunt, dentibwf-
que lentore fuo valde adhxrefcunt: Sc vixlcuiter
(aliuam rubore tingunt. In Oftic. plerumque for- Q
re eft. Accedit didior eft , cortic^lque habet admixtos , coloris °fr
aliquo modo ferruginei ,nunccra(Ii@rcs, nunc tenuiores , (a-
adPalmx foliu, pore adftnngcntc , qui flammefeunt quoque,vn-
ali- de decidentes adnatx lachrymx hquefadx tin¬
gunt itidem. Atque hxc nobis obferuata funt
in fanguine Draconis , quam lachrymam vo-

guti /j

corus.

lignum.

Locus,'

Alium habent ofF. duum generum : Vnurafi-W
quidem, licet ligni cuiufdam rubri alfulis admixtis
impurius videatur , flammam tamen luculentam Di
concipit, liqueftitque glebularum inftar minoru
prxcedcntium Thuris magnitudine: vt ab illis
non nili impuritate quadadifcrepare lit verifimi¬
le. Alterum offis conftat comprcflis, oblcurio-
ris 8c fordidi coloris , nullo modo flammam con¬
cipiens ,&gummiinftar lentefccns, adulterinum
Cxterum quoniam iamfuo feculo Diofcor. ici r
btt Credita Cinnabarim elle fanguinem Diacc
rus, placet eius ea de verba proferre. Cinnaba- r
nm l inquit ] falsb putant nonnulli cum eo quod rt
Minium appellatur vnum & idem elle : [ reliqua
vid.I1b.5- ] Cinnabarisautcmdequahicagiturex
Africa quidem inuehitur ■ at magno conftat: & vf
que adeo rara eft, vix vt verficuloribus pidlorum
lineis latis elfe queat. Eftpoiib alte & abunde
colorata, & camob caufam quidam languinem
elle Draconis exiltimauerunt. ( al.

tpfcLMVW-)

VtiamDiofcor. non temere a Galeno Iib. 11.
fimpl.notetur,0)f euifas f eMcitf ©- <^avtji , Xj a.yyoa>v
tu ffvncwcyty*. tfaw.Kur ov:(M7w , quinonagno-
uit to' Kivvd.lia.ei vocem elfe xquiuocam,fignifica-
reque etiam Minium illud arenarium , quod quia
ex naturalibus arenis fRret,aTheophraft. rfeiKi-
di6tum eft,quod vel ex hocautoredif-
cerepotuilfet. Etfert£ quitumCmnabarin,lan-
guinem Draconis dixerunt , non animal , fcd ar¬
borem hanc intellexerunt :quanquam Theophr.
yjrrtCatt de quo ip(e agit SfctMVTQ- euua. creditum
fcribat,quod fature rubro clfct colore.

Fortallis & ea ipfa arbor eft aut eiuldem (alterrt
generis, cuius Strabo lib. $.Gcograph. ex Pofli-
donio meminit-his verbis: De arbore in Gadibus
exiftente (criptis prodiditPoffidonius,qux ramos
humum v/que incuruatos habeat, frondes (srpifi-
fime mucronis (pecicm geftantes, quarum ad cu¬
bitum

LIBER 1 1 1

405

ibi tum longitudo eft , latitudo vcrb digitorum
quatuor. Circa nonam Carthaginem arborem cf-
<c,qux de fpin a corticem emittat, ex quo ccice pul¬
cherrima; conficiantur. Huic quidem Gaditana;,
nos in Aegypto , in ipfii ramorum curuatura finii-
e> lem perfpeximus. Cxteriim,frondediilimilcm,ac
infrudfcuofam. Hanc autem frudum ferre dicit.In

bffr

Ca,

A

lappadocia quoque e fpii
rbor autem nullas fpinas a

inis colleda texuntur,
affert, e quibus cortex
extet, verdm humi ferpens herba. Gaditana; ve¬
ro arbori , & illud 1 nnatum elle traditur , quod v-
no fra&o ramo lac effluit , quod fi radicem abfci-
deris, minii humor exfudat. Hactlle. Verum ar¬
bor de qua hic traditur, tefteCluf neque ramos
habet incuruatos, neque folia tam lata habet, nec
illius ramis effradtis lac exfudat, at humor aqueus
duntaxat. De radice quod adferibit, noftrx fatis
quadrare videtur , equa fecundum radices tere¬
brata , lachrymam flatis anni temporibus effluc-
leaiunt rubram, vt poftea dicemus.

& Plin.lib.jj.cap.y. Icemque Solinus , cap.i8.fua:
er‘ hiftorix,in eo errore verfati funt, vt exiflimarent
Cinnabarim Indicam, fanguinem feu famem effle
JIS Draconis elifi Elephantorum moriendum pon¬
dere, permixto vtriufque animalis fanguine. Vi¬
dentur autem mercatorum fabulis decepti ita ere-
didiffle. Sed prajiat ipfum audire Plinium : Milton,
ait, vocant Gnci minium , quidam Cinnabarin.
Vnde natus error Indico Cinnabarisnomine. Sic
enim appellant illi faniem Draconis elifi Elephan¬
torum moriendum pondere , permifto]vtriufque
animalis fanguine, vt diximus. ( lib.S.c.n.) Neque
alius ell color qui inpi&uris proprie fanguinem
reddat. Illa cinnabaris antidotis mcdicavnenuf-
que vtiliflima eft. At hercule Medici, quia Cinna
barin vocant , pro ea vtuntur , hoc minio , quod
venenum effle paulo mox docebimus. Cinnabari
Veteres, qua: etiam nunc vocant Monochroma¬
ta , pingebant. Pinxerunt & Ephefio Minio,
quod dercli&um efl , quia curatio magni operis
r,£ erat. Praeterea vtrumque nimis acre exiftimatur.
n. Cinnabaris adulteratur fanguine caprino, aut for-
'//»• bis tritis. Pretium fincerx nummi quinquagin¬
ta. HdcPlin. Qui dum Medicos erroris infimula-
re conatur ipfe in longe maiorem quafi prxeeps
ruit , quando credidit Draconis bellis maxime
venenata: cruoremfalubrem effle , antidotifque
admifeeri.

^ HermoI.de generationis fanguinis Draconis
modo eadem qua: Plin.dicit , quali ipfemet vidif-
fet. Sed iam prifeo ille xuo Arrianus in Periplo
,ms ac Iuftratidne maris rubri prodidit, Cinnabarim
Indicam cognominatam ,lachrymx inftar exar-
boribus colligi in infula Diofcoridis appellata
nafcendbust^/vETw/ 0 h> cwrn [inquit ] jy tuvvd.Ca.et>To

h<DyJv idsrn rfV 'hvfpavjar Jtt xpu

Echocfeculo Aloifius Cadamuftus Venetus 1
4.fux nauig. eiufmodi arborum in infula Sanftt
portus Lufitanis vocata, hodie nafcentiwm memi-
hit,'fru6lum earum fimilem effle Cerafo , coloris
Fewtfiihoceftjccfcrulei : arbores certo anni tem¬
pore incidi : anno vero proxime fequenti fluere
yr*‘ lachrymam. Infulx „qux arbores eas fert ,incol<£

yFI//<*;«D/-4ro«Mwvocant,&aduenaseamadeuntes

. per locum tali nomine deterrent. Ipfam verb la¬
chrymam exceptam e vulnere incola; ahenis de¬
coquunt, &defxcacam fanguinem Draconis appel¬
lant. Sed nobis non videtur verifimile decoqui
' lachrymam,nifi paretur ad adulterium. Meminit
quidem a*uarr(&' fyaxoym Altius, tum alibi fxpius,
tum etiam Tetrab.4.Setm.;.cap.i2. in Emplaftro
Purpura inferipto ; fed fallitur dum Aium illud
Tom. b

fz&xornv in India ex he*ba quadam Dracun¬
culo appellata colligi feribit, prxfertim fiCada- Aet,U6 naf-
muflo cwtottth fides adhibenda alufque.Rccen-
tioribus, qui de ea arbore tradiderunt.

Apud Serap. legimus Demalochoben , id eft , fan- serap. De -
guis Draconis : Diofc. Verum non poftumusdi- mulochoHen
cere Serap. intellexiffe Cinnabarim, quandoqui-
dern verba tantum Dio Cc.dc Gal. de Achillea reci¬
tati nec arboris fit mentio in noftro Codice , licet
Cornar.fcribat eum arborem dicere. Forte inter¬
pretis culpa fitrhendo fanguinisDraconis.Quic- Error apud
qmd fit falluntur vulgata exemplaria , dum iam Serap.
dicta: herba: fuccum fanguinis Draconis nomine
defcribit. Vt non videamus quo iure Cordus
reprehendit Anton.Mufam , qui putat no ftrum
Draconisfanguinemdiueifum clTe ab eo , qui k
Serapione defcribitur: Ipfe potius reprehenfione

dignus vti patebit deferiptionem eius cum arbo- ^ **•

re ik fanguine Draconis conferenti.

Marcellus vtramque Cinnabarim , tamPlin.
quam Diofc.iit paffim effle in vfu : primum in eo Marcelli
peccans quod differentes facit : deinde fi cales a- i*™™*
gnouic , quod vix credimus, quod non doccac
quarnamill?fint.

Monachi in Mefuen de Sanguinis Draconis eon^affuif
diueiiitate & horrionymia tradentes , decenoren parandi
fieri aiunt & alibi, ex Sorbis con culis, belonon madui-
Armeno , & caprarum feu hircorum (anguine , a-
11 ffluediuerfis rebus, & placentarum more par- yfus,
tes formatas , furno aut Soledeficcari. Vtpluri-
mum in equorum & fimilium medicaminum v-
fum adhiberi , licet muhos non pudeat ad huma¬
norum corporum vfus eas quandoque admini- L* 'cusUi
itrare. Verx autem Draconis arboris furculos re- Draco ar-
c-cnres habui fle , fed depactos Rornx non creuif- borproue-
fe. VlyfTipone autem vidiffle ingentes eiufdem mt
arbores, columnarum modo eredas & vniftipi-
tes, more Palmarum, abfquc ramis. Folia eis effle Dcfcjipcio
hmillima Spatulx fcetidx, craffiora tamen. Corti¬
cem trunci fubcineritium , «cynicum totaarbo- Gemmat
re, rubro fiicco prxgnantem. Scarificatas terripo- f*rtgmnit
re congruo emittere lachrymas (anguineas , quas Pr*c‘t*r
more gummi condenfatas abradunt e cortice in-
cola:,. nec vilius vendunt. Multos etiam lignum
eius fmftulatim incifum ebullire facere , deco- DeleU-utl
(ftionemquehuiufmodi igne aut Sole condcnfa-
re. Ac vtrumque fanguinem Draconis nuncupari.

Sed longe meliorem effle lachrymam , feu fuccum
colle&um ligni decocftionc. Sed fine dubio fal¬
luntur, quando aiunt, melius elle huius veri loco Mcnac-™~
vti fucco fideritis feu Achillex Serapionis,veI fuc-
co ladtucx cum AiliC. ~ .

Cardanus putabat arborem fanguinis Draco -nusZJd.
nis egenere Cerafi elle , fed regionum varieta¬
tem effeci fle, vt illius lachryma pro fanguine Dra¬
conis in vfu fit. Et mox: certe, lnqu-c, vt colore c‘*r7mi

prxftat vero fanguini Draconis, qui fcefte Diofci hp*ni™$
Sideritide excipiebatur herba: ita vfu incognita
propemodum. At Sideritidem Millefolii fpecicm
putat BrafauolusJfafi/fc.Cuius ridiculam opinio¬
nem non temere reiicic Scaliger , vir, vei videtur
ad explodenda pleraque CarcLnl dogmata natus.

Nam [inquit] qui foliorum faciem ignoraret, a ftforc"r
folo frutftu non poterat yniuerfic fpeciei prxfcri- ZampJT*
berecommiinem. Tanto minus, cum frudum ii- Sc aliger u.

Ia, vt ille ait, cceruleum, vt alii, luteum ferat. No- ^rH{lus
ftrx tot,_tamque diuerfis fpeciebus omnes ru- lHteutm
brum. Nimirum totius quoque arboris facies di-
uerfa eft. Stipes ab imo ad fummum fefe fiibiicic,
totus teresjfaftigio Pyramidis. In fuprema cufpi! Ouerna

de rami aliquot, cum quernis frondibus. Cortex fron.ies-
ei admodum delicatus. Secundo male loquitur^t^^

Ll 4

4o+ HISTORIAE

Cirdaf.us: non enim regionis diucrfitas efficit vt
eius lachryma pro fanguine Draconis habeatur,
fcd color. Neqnc fi coloris autorem dicat re¬
gionem j continuo rede fentiat. Non enim.rc-
Tertius er- ? fe<i forma. Tertio : qui Icit Cardanus,

tcr' huius lachryma: colore fanguinis Draconis colo¬
rem minus effe commendabilem : cui, qualis illa
iit Sideritis, incompertum eit. Brailauoli quoque
f.tisfrigide turget automate. Namii Cardano
notafuillet , vei herba , vel lucens ille, a Serapio¬
ne potius, atque Aboali accepillet qui primi om-
/j«5. n;um, quod e feriptis qu.demconftet,id ei no-
■ M+- men indiderunt. Alter enim Aliicbitn , alter Dem

4'uthim.

ibat

C artUnu*

voftrt
tfer.tla Jct>

Al.ub.ien vocat : quam ad rem cum reftem citaret
D.olcoridem: nonne fibi erateonfeius mcuri^&
audacia: iu^- Qu;d libi vult a nobis credi pofthac?
quando libi eS: Ictide D.ofcor.expreflit fangui-
nem Draconis: At ille inter quatuorSideritidum
hiltorum ,d • co nihil. Vbi veio caftigat cos, qui
Cinnabarin languinem Draconis exiftimarunt: |
tantum. At prxterea nihil. Vnde huc nouafub-
jlsa Cin- tilitas emergit. Noftrum enim Cinnahrium ab
nabxrn illa Cm nab ri Diofcor. longe eft diucrfiffimuni.
D,0[c' ^‘Cinnabarim D ofc. huius arboris iuccum exi-
ftimo: Cinnabarin noftrum, fiuc Ci n nabrium, rc
fadui.im. Sic Plin. Indicam Cinnabarin aliud i
nu r dlofmlDdrcetjin illa fua vndetricefimi libri
c-.-. . De fanguineDraconisautem to¬

ta tabula eft. Atque ica quidem Scaliger & Car-
danum perftrmgit , & fuam de hac re fententiam
libere nullaque circuitione vfus, explicat. Po-
tuilTet tamen mitius t radiare homine Scaliger , fi
animaducrtillet cum Serapionis textu autfortalTe
cius interpretis verfione lapsuque deceptum,qui
adillui Sideritis caput Diofcor. citat, quafi,exeo
defiimpfiirct: Cui fidens Cardanus, Diofc.vlte-
rius nonconfuluit, maiore fane ofcitantia,qujim
tantum Philofophumdeccbat.

Porro quum hodie Materiarii Mancipes , &
officina: medicamentarii , fanguinem Draconis
oftendant, quem ita nominant , ac pro Draconis
fanguine diuendunt : non fatis conftat , an
hic / 'anguis Draconis veta illa Indica Plinii cin-
cZftss nabiris fic’an adulterata, velut quibufdam vi-
/nTi*A*r detur, qui iuxtaPlin. ex fanguine hircino, bolo
pi,n. 3rmena,& forborum fucco,aut aliis fimilibus fuc-
cis ( vt prius didum ) faditium quiddam elte
cenfent. Rem certe metallicam elte , nullo ar-
Cinntlri» §umento » quod friamus, probari po fle, cum Cor-
fafotiam* narfo arbitramur. Eft enim Cinnabaris vel Cin-
J nabrium [ liceat ita cum Seal, vocare ad illius di-

ferimen ] quod pidoribus & Officinis hoc nomi¬
ne notum, res plane faditia,ex Sulphure & ar¬
gento viuo multo igniinuicem calcinatis Scre-
uerberatis [ vt loquuntur] effeda. Eft & aliud
fofiile , fponte per fc nafcens : quorum neutrum

id eft , quod fanguinem Draconis inoffic. vocant:
ac fane ne illud quidem quod Cinnabarin Diof-
co rides, qui ex Africa defertur , eadem facultate
pollens, qua hxmatites Iapis , vt patebit in viri¬
bus, quas nemoCinnabrio minerali, vclfaditio,
vel fofjfili tribuet.

Cinnabarin vero Diofcor. effe fanguinem ar¬
boris Draconis atque adeo hanc lachrymam quae
r. , </VM hoc nomine hodie habetur legitimam effe Diofc.
etnfenfus Cinnabarin prxter lam dictos autores , Mattmol.
de Cmna- Amatus, Lacuna,FalIop. Caftor Dur. Theuetus,
lutn Diojc- Cluf Dalech. Hilt. Lugd. & Celebriores Medici
plerique,vt non male iam Diofc. state, Sanguis
Draconis , non animalis quidem, fed arboris
fuerit nuncupata.

Tmhf. >:tr. Fallitur yero Fuchf. de Matth.cenfura, quando

p L A N T A R V M>

exiftimat,m Nic. Myrepfici codice in Damafd-
nii antidoto ab aliquo imperito additam effe cin¬
nabarim. Nam non de faditia cinnabari vel foffi-
li, (ed de arboris Draconis lachryma, Diofcoridi
Cinnabaris didaintellexiffecenfendum. Dece¬
ptus autem fuit Fuchf.non tam vocis homonymia
quam rei ignorantia,vt quidem comicere eft. V e-
riimipfius Nicolai verbis doceri potuiffet, quan¬
do ait : xjvvafi&e* xj ai(xa J'p&koy7Q-.

Sed quid Theuetus de hac arbore tradit paucis
quoque videimus.In infula Madera, inquit, qux- Dn ut
dam arbores certo anni tempore Gummi exudat,
quod fanguinem Draconis vocant , perforata ar¬
bore prope radicem magno & profundo forami¬
ne. Eius fructus luteus eft, magnitudine Cerafi fruft
noftratis, refrigerando corpori , & leuandx fiti,
febre aut ardonb. ualdc vtilis.Non eft diffimi- r*jl

The uti

le \ Cinnabari Diofc.de qua &Plin. Apud nos non Etus

Suttgun

reperitur nec Cinnabaris, nec Sanguis Draconis tM
puri , quales defcripferunt Veteres, fedvterque C/»»
adulteratus. Prxdidum igitur Gummi omnino >H
exiftimo Cinnabaris & fanguinis Draconis aftrin-
gente vi. Hxc Theuetus, Sed mirum cum au-n-
mQ' fitiftarum Infularum feriptor, eum arborem
nondefcribere,acnevllavel notula quidem de- Th(ff
fignare, non abfquc negligentii nxuo. Videt
etiam Ledor recentiores hos Autores , Aloifium
Cadamuftum , [cuius fuprit meminimus ] & The-
vetuminfruduscoloreminime conuenire , hic
flauum dicit, cui fubfcribit Cluf. ille Venetum,
id eft, caeruleum vt Vegetius interpretatur , vel
marinum, &Thalaflinum ,vt Lucretius & Lam¬
pridius: vel ferrugineum, vt alii. Hi enim tres
tatum ex Reccntioribus,quod equidem friamus,
hanc arborem defcripferunt. Sed fieri poteft, vt
frudus ipfe variet , vel mutatione coloris, vel
pro diuerlitate arboris fpecici varietate differen¬
tis.

Ergo ha :c arbor /jotwvfiuc tya.Korney ro /tyJ' yv , Sync
quamuis eius arboris veteres Gra:cos meminiffe Lnif
nondum apertum fit : Lacryma vero yMva.€a.ej. An¬
tiquorum & omml recentiorum Grxco-

rum. Draco arbor: Cinnabaris : fanguis vel Ia-
chryma Draconis. Gcrm. Q racfctibaum/ Qraz
cfcnblut. Gal .fang de Dragon. It: Sangue dt Dra - ^
go inlacrime. Caftil. Sangrc de Drago en lagrima. riK,\
Portug. Vermellao. Arborem quoque Hifpani
Dracon ari am vel Draconem appellant, vnde eius
liquor fanguis Draconis : quod nefeientes dece¬
pit, vt fanguinem animalis effe crederent.

Apud infulas Maderix & Canafias, olimFor-Loc
tunatas didas magna ex parte prouenit,&forte e-
tiam in Africa qux Cinnabarim Diofcor.tempore
fubminiftrabat.Ex quibus locis in Italiam impor¬
tatur parua quantitate, & care venditur,tefte La¬
cuna. Sed adulterata per totum fere mundum
diftribuitur. Aloifius Cadam, feribit fangninis
Draconis arbores prxeipue crefcere in parua
quadam infula Atlantica Oceani prope Maderan,
quam LufitaniPortumfanchnnappclIarunt , vti
didum. Frudum fert Martio menfe. Olyfipone
nafeiarbores, iamfuprididum.

Cxteriim adid,quod Strabo ex Poffidonio ar-Xcix
borem fupri ex eodem deferiptam in Gadibus
nafei prodidit, ait Clufius,fe, tametfi diligenter
totam infulam perluftrarit, nullam arborem co-
fpexiffe , qualem Poffidonius feribit: fcd neque
vllam aliam , prxtcr aliquot falices , & vnain aut
alteram filiquam , licet [vt ab incolis viris fide di-
gnisaccepit] circa vrbem Gades, recenti adhuc
adhuc memoria , lxtiffima viridaria fuerint, omni
frudiferarum arborum genere exculuffima,quo-

rum

LIBER

rum ne veftigia quidem nunc apparent, faburra .
arenacea , quam naues eo appellentes exonera- i
runt, omnia complente & exurente. Simile fo¬
lium , quale feparatim in icone exprellum , qua- I
leque-olim Baro Germanus ex Hilpania attulerat,
dono accepimus a perdodfco & egregio Medico j
D.OfuualdoCrollio , quod rapaci cuiuldam ma- j
nu nobis filit fiirreptum. Lobel. annotat creuilfc ;
Draconem arborem fuo tempore in Coldenber- j
gii horto Antuerpiae ex Hifpanus delatam , talem
omnino, qualem eleganter Clui, dcfcripfit.
i - CinnabanSj VtprodiditDiofc.eandem vim ha¬

bet, quam Lapis hxmatices , ad oculorum medi-
camenta vtilcm , imo etiam cfHcaciorcm : magis
enim adftnngit &fanguinem cohibet. Igni quo¬
que ambultis,& papularum eruptionibus cerato
excepta medetur. Galeno Cinnabari modice a-
crem facultatem obtinet. Habet vero & adftri-
dhoni.s quippiam. Frudtns additas argumento
e fi: vtiliter in febribus, vt cenfct Thcuetus , prx-
beri polle. Eius lachryma, inquit Clufius, adftrin-
gendi vi pollet, illmfque vius non infelix ad mu-
liebres & dy (entericas fluxiones , cruentas ex-

I creationes, firmandos commotos dentes , &ro-
borandasgingiuas. Qmt facultateseisadmodum
luntfuniles , quas Diofc. Cinnabari tribuit. Non
tatnen exifiimamus frigidam At ficcam e ile tertio
gradu , vt Lonic. fcnbit nullam etiam infignem
vim hadtenus animaduemmus in legitima, ad rc-
| primendos fluores (anguinis. In adulterino ob
admixta adftringencia maiorem credimus.

tacori folia draconis arbori

SIMILI A,

Cap. CCX.

I j I 405

£0

SVCCVS RVBRO COLORE INFICIENS,
an Oviedi Bixa?

Cap. eCXII.

Onabat mihi , inquit Clufius Exot.4. cap.8. Dcfcripc
Amftelredami anno i5oo.honelHfIimus vir
Petrus Garetus Iacobi frater eius vrbis ciuis,fuccu
concretum , ab iis , qui eodem anno ex fua lon¬
ginqua nauigatione redierant , redemptum , qui
ficcus erat & durus, vt potius in pollinem atte¬
reretur, quam dentibus cederet, aut ore reten¬
tus moilefceret : eius color ex atro rubefeens , vt
falma leuiter afperfus non miniis rubro colore
inficeret, quam terra fynopica, in quo tamenle-
uis quaedam flauedo infperh videretur , odoris,
quemadmodum etiam faporis , expers (mea qui¬
dem opinione) mfi eX praecedentium odoratu &
gufi:atione,odor &z (apor naribus & palato adhuc
inhaerentes, meum iudicium depraualfc-nr. Suc-
cumneconcretumhancmallamappellarem , an
terram aliquam in globum congeflam , harebamt/
mea tamen opinionem magis inclinabat animus,
vtjtcrra: genus quodpiam aeftimari pollet, quam
rcfin.i , quia igni admota nigre/cebat, & citius
confumebatur, quam arderee & liqucfccret. Nifi
forte Bixa Ouiedi cenfenda fit, cuius in fuo Sum- ^ n E'XA
mario meminit c.io.&hb.8.c,<>. prima: parcis Hili. °M,cdl'
General. ScNatural.

DRACONIS SANGVINIS FRVCTVS
Monardi, draconis effigiem
imprcflam habens.

Cap. CCXIII.

!! TValichiusSyverti Amftelredami redemerat
V de nautis anno 1^99. reducibus ex America;
folia Tacori, in Kay ana & VViapock nafccncia: j
arbori (ne verb , an alicuius alterius planta:, non |
erat adfcnptum , inquit Cluf Exot. lib. 2. cap. 21. j
Draconis tamen arboris, cuius hi floriam primo :
Rariorum Plantarum dabam , foliis valde limilia
erant, cubitalis, vel etiam bicubitalis longitu¬
dinis, vncialis vero latitudinis in fima parte, dein¬
de paulatim in mucronem gcacilefccntia. Inco¬
las aqua macerare dicebant, contundere , & in
tenuia flamina diducere lini aut ferici inflar,
f quin & funes exiliis torquere ad tignain fuisfa-
t bricis colliganda idoneos. An alterius fit apud
I illos praeterea vfus, ignoro.

I1 SVCCVS , SEV GVMMI , AVT POTIVS
resina Cinnabaris colorf,
inficiens.

CAp. CCXI.

Mittebat Garetus, inquit Clufius Exotic.lib
4. cap.8. fuccum duodecimum, quem anno
1603. ab iis, qui Iacobum vanNeck ex Si narum
regno comitati erant, acceperat : gummi cuiuf-
dam fragmentum in planam maflam redadife-
muncialis pene craflitudinis , quod lucerna:
adhibitum liquefeebat , id , quum eleganti & flo-
' - fido cinnabaris colore inficeret, mihi perfuade-
\ ‘'bam Arboris Draconis, purius & defaecatum gum-
: elfe polle , quod (anguis Draconis appella-
»• tvu.

F Rudium ar- Defcripci»
boris, ex qua
manat lkchryma
illa , quam fan-
guinem Draco¬
nis vocat, quem¬
que attulit ex
noui orbis con¬
tinenti Epifco-
pus Carthagi-
nenfis, authore
Monarde, long£
diuerfus eft ^
prxdido , & ad¬
mirandus ; nam
(ublata , qua in¬
tegitur pelle, illi-
co Dracunculus
apparet , tanto Ms'
artificio Enatura
fabricatus , vt a
peritiffimo ali¬
quo artifice £ marmore fculptus videafur , collo
oblongo , orc hiante , fpina aculeis horrida, cau¬
da oblonga , & pedibus confpicuis. Ab eo frudtu EtJm3r-'
denominationem proculdubio fumpfit arbor , 8c
eius Iachryma, quae ex illa per incifionem legitur,
quam ex Carthagine Peruana feledbffimam ad-
uehunt: vnde Veterum & multorum Recentio-
rum infei tia deprehenditur, qui quid edet (anguis
Draconis, aut cur fic appellaretur, omnino igno¬
rarunt.

Magna eft arbor, cortice falis tenui , & qui fa-

4o« HISTORIAE

r_H£ incidi poteft : <?a vulneratijiquonlle effluit,
q .iciii fingtuMin DrMonis it- Lta yina dicunt, ab eo
d'fterens ,qne;v» fanguinem in pane vocant, quod

panes (eu mafLis i itic cog rtiiv , quem ad. rehna
1 n C^ftella.

Cefifipi- us quoque ex Monarde meminit hu¬
ius r.'M> .ins Draconis: led arboris prxcedenti
cap. ivdipr.c non meminit. At c!uf.refert,a Fran-
ci i» i de Hollcbccque regis H.fp. hortulano libi
in i llos quoniam fructus Dragonalis nomine , ex

PLANTARVM.

qu:h>'.stcrrx coni flls nonnulli prodierunt. Erant
fere foliis Iridis, obi angis, viridibus, per oras ru¬
bris [ qualia in gr.indi arbore Olylipone confpe-

/* H _ - il' "1 . 1 I L ' — 1-1. . — . i. /i.. .1.. II, i ■ XV. i p 1 1.

xilleart,] fcd lubfequcshiemsabftulit.Frudkusis
confs ° j£.ent ccr'dii magnitudine aut Oxymirfines,rotun-
fcr$ftm dus, tenui pelle contedus 5 qua fublata , olTeus
C tu/. nucleus co dpicieb.nur, qualis eft in fru&uRufci:

fcd is nudam .nim lis, nedum Dracunculi tanto
artificio fabrefacti figuram referebat. Verum ro¬
tundus erat & lxuis , & totus ofleus , vti didum.
IU. Chtf.

Sed & ineo repugnat deferiptio Clufia Monar-
dis, quod hic arborem fcribitetfe cortice fatis
tenui : ille vero ferrum difficulter admittere , at¬
que adeo truncum eius perquam fcabrum el!e,
multifque rimis dehifcentcm. VndeHift. Lugd.
(ulpicatur Dracunculi fabulam e fle cum mirando
illo frudu , ac huius arboris hiftoriam effidam,
quod nos tantifpcr in medio relinquimus >
& huius etiam hiftoriam feparatim hoc cap. ap-
pofica figura damus , non vt approbemus Mo-
nardis dida contra fententiam Clufii [ quam
tfimen direde neutiquam reiicit] fed donec pro¬
deat qui nos doceat vter illorum veriora tradide¬
rit; nam fane ii vterque verafcripfit , necefle eft
duas efle diuerfas fanguinis Draconis arbores.

AGNVS SCYTHICA, BOROMETZ.
Cap. CCXIV.

HVic Monardis Dracunculi frudui infculpti
narrationi attexamus longe infolentiorem,
1 exScaligero. Superiori ludum putes , prout eft
admirabilis Tartaricus frutex. Tartarorum hor-
T artarum da primaria Zauolha eft, vetuftiflimx nobilitatis
/rute*. commendatione.In eo agro ferunt femen feminis
IZ? Melonis fimillimum, fed minus oblongum.Ex eo

latu plintam 'exire tradunt , quam Borometz,
ideft , Agnum vocant. Crefcit enim Agni 4? 1
figura, ad pedum fere ternum altitudinem: quem pe.
pedibus , vngulis , auribus , toto capite , prx- r»
terqiDm cornibus reprxfentat. Pro cornibuspi- a «*•
los gerit, lingularis Cornu fpecic. Obducitur
corio renui ffimo : cuius detradivfus ad capitum
tegmina incolis. Ferunt internam pulpam Gam- ^ftl
mari referre carnes Cxterum e vulnere quoque c*|
fanguinem manare. Dulcore e(Tc admirabili.Ra- Sa I
dicem humo exertam furrigere ad vmbilicum vf-
que. Illud miraculi fouct magnitudinem. Quan- j,#
diu vicinis oblidetur herbulis : tandiu viuerc,
quali agnum in lecto pafcuo. Abfumptis illis, ta-
belccre, atque interire. Idque «onfolum vel cafu
vel ttadu temporis, fed etiam experiundi gratia,
fubtra&is atque ablatis euenire. Quin illud au- 1
getadmirationem: appeti ^ Lupis eam , nonitem ^ I
ab aliis beftiis, qux carne vcfcantur. Hoc qua¬
li condimentum , atque intritum, ad fabula: &A-.
gniallulioncm. Illud fcire velim. Ab vno ftipi- j
te,quatuor dillita crura cum luis pedibus, qui pof- \

fint prouenire atque produci.

Laurentius etiam Seruitis in Chtonica Germ.
anni 1504/neminit huius feminis Meloni fimilis,
ex quo in Tartaria proueniat Agnus,lanam,carne
& fanguinem habens, qui ex medio ventre radi¬
cem habeat , ter rx adh.xrentem, qui viuat ex efu
adiacentis herba:, qua depafta moriatur. Lupos
& rapacia animalia eiinfcftaelTe : hanc hiftoriam
confirmari per multos inlignes viros. Inter quos
Io. Maria Bonard. de miner. Agno fimilis planta
apud Tartaros , qux voratur ^ lupis , quafi agnus
ellet.

Et Cctrotoe fimilis frutftus in regione CadiRa, in cJ
qua animalculum reperitur cum carnibus , olfi- m j
bus, & fanguine > fimile Agno fine lana, quod co- ^1
meditur cum frutftu.

Eadem Sigilmundns Liber refert in fuisCom- I
mcnt.de rebus Molchouitarum,vt mirum fit Sca- ^ J
ligerum nec hunc , nec alium a quo forte acccpil-
fe poteft , citare pro tefte,prxlertim ctim hanc |
nec viderit, nec ab vllo vifam proditum fit vn- l
quam. Merebatur fane tanti miraculi [nififitfa- I
bula , qubd valde veremur,] recitatio, autoris ho- l
nore maciari. Sed adeo nimirum omnia voluit fci¬
re , aut fcrfTe putari vir ille line aemulo maximus, I
vt vel ineo leipfo fretus,noluerit alieni nominis Ij
fubfidio gradum fibi facere ad gloriam luam.

finis libri t £ r tii.

4<>S

iTi

HH

HISTO R I/E

VNIVERSALIS

PLANTARVM

LIBER Q_v A R T V i.

Q.VI ARBORES VARIAS CONTINET POTISSIMVM INDICAS

AROMATICAS, ODORATAS, ALIASVE EXOTICAS, Q^VIBVS VARII
genens interlerumur cortices 8c ligna.

*T°' '*«•“”«» °'<t'xin>n abjurde fubi, cientur buitts , vtl remtiftmi orbis odorata arbores ea
fanes, quas ytidemaquorea ilU velitatio mortalium, proieSa audacia plena, habmdime eu
r- ditate comynlfa , cymbam vfq- diem atcerftrt attfa , non mimrt fani huius Orbis ditandi compendi - «nam
amplianda felicitatis humanaconfcruandaquefanttatis auefforto, cmptrauit ■. cuiufmdi diximus odoratui
plcr.ijqtte , cy tjtmqmd exoticarum di, unarum noftro /ludio addifei potuit , vt doceremus dias ■ exor/i ab
ea qua pra foribus qnafnccurrtt , odoratarum vulgatiftma , forti &nobiltfsima. Lauro. ’ '

L A V R V S.

C A P. I.

Auras plerumque multis ftolo-
mbus luxuriat , vel mediocris
arboris altitudinem allocuta,
Jj/L alioqui in iultce magnitudinis
Arborem excrefcit , prxferdm
regionibus calidioribus, caudi¬
ce enodi, cortice tenui, mate¬
rie rara , nec
multum valida.
Radices habet
crailas,in*qua-
les & obliquas,
Gfiteriim per¬
petui viroris
eft , nitidi viro¬
ris r^s *n ‘un*°ri-

bus,inadukio-
ribus laturatio-
ns , ( eleganter
Ouid.

Vtque meum in-
tonfis caput e(i
'umerule capillis
Tu quoque perpe¬
tuos femp er ge¬
re frondis bo- ,
nor es.)

Foliaei obloga,
dura, acumina¬
ta, fed mucrone

alitis acutiore, alias obtufiore,fefcuncia aut vncias
duas lata, palmo longiora, verfus pediculii& mu¬
cronem paulatim angultiora reddita, qute fecun-
Tom. I.

dum longitudinem percurrit colla redh.obliquds
m margines nullo ordine neruos exporrigcnsila- Sapor.
poraccraromaticusde fiibamarus. Adhierenc au-
tem folia ramis viridantibus, breui pediculo. Flo- ^‘we:
res fecundum ramos exeunt conferti. Hederaceis
quadantentis fimiles , maiores, albi , [ Lobclio
nauefcentes ] multis in medio apicibus : quibus
lUccedunt baccrc Ccrafiis minoribus pares , oblo-
gat, colore primum viridi,vbi maturuerint , nigr^:
que fub cortice tenui,nucleum bifidum, cailofum,
aedurum, cum aliqua acrimonia amarum & pin¬
guem claudunt.

Theophrafto quoque Laurus perpetuo viret ■
eiusfru&us bene olet & pinguis ert. Pro flore
vuam fert , [ t l favuti forte leg. Ci.ro, quod floris
certum quoddam genus , in Lauri florem non
male quadrans.] Sed fructifera , quanquam non
omnis , fed genus quoddam : tamen vnain Lau- ■

ro non fruSifera, quam marem vocant , magis ewn'

gignitur. Facile perit Laurus ob raritatem infir- Lauru,
mitatemque,quamuisnon abunde Fructificet: na mat C*
in hoc generequatdam ftcrilis eft, vt & queda

mufeofa. Non vermi culatur Laurus, quia acerba W" '

eft.quamuis cito putrefeat.

Cato ex Lauri differentiis habet Delphicam, Delphica.'
Cypriam ScSyluaticam, quam poftremam Cluf.
L<*«m//riw«;»fuFpicatur,de qua pqfiea. Cypria:

Sed videamus Plinflfm in Lauris Triumphan-
tem , qui tredecim eius genera recenfet. Laurus, lZ7
inquit, proprie triumphis dicatur , vel gratifli-
ma domibus ianitrix Cxfitru Pontificumqiie: qiue
lola& domos exornat, & ante limina excubat.

Duo eius genera tradit Cato : Delphicam 3c Cy-

M m

jKr-

4T0

H I STO R 1 AE

Phn r.it

MutluX-

tJelph

priam [ imb tria tradit, vt modo dnftum. ] Pom¬
peius Lenaeus adiecit , quam Muftacem appella-
uit , quoniam multaceis [ Edulis genus, e farina
hligims mullo 'confperfa, Anifo, Cymino, adipe,
•caleo , ramentis virgx Lauri , fubditis , dum Co¬
quuntur Lauri foliis, j fubiicerctur. H.incefle fo¬
lio maximo fiaccid6quc& albicante. Delphicam
aquali coloie,virtdiorem , maximis baccis, atque
e viridnubentibus. Hic vittores Delphis coro¬
nari , & triumphantes Romx. Cypriam efle fo¬
lio breui, nigro , per margines imbricato, crifpam.
Tinus. Pofte-i accelfere geneia : Tinus , hanc fylueftrem
Laurum aliqui incclligunt, nonnulli luigeneris
arborem. Differt enim colore, eft enim ei cccru-
Begu. Au- lea bacCa. Acceffit b< Regia , qux coepit Augufta

Cjp>

T rium-
phalu.

Tax*

Spadonia

C hamudn'

Daphnoi-

des

Pac/fira,

L.vm

,jd.

appellati, amp'lfflima& arbore £e folio, baccis
guftatu quoque non alperis. Aliqui negant ean¬
dem ellc , iuum genus Regixfaciunt longiori¬
bus foliis- latioribtif que. Iidem in alio geneve Bac-
caliam appellant hanc qux vulgatiflimaeft , bac-
cariimque fertililfima. Sterilem vero earum,
[quod maxime miror] triumphalem , eaque di¬
cunt triumphantes vci : nili id a Diu > Augufto
coeperit ,vt docebimus, [mox] ex ea Lauru, qua:
ei nulla e calo, minima eft altitudine , folio cri-
fpo acb.cui , inuentu rara. Accedit in topiario o-
p: re Taxa, cxcrefcente in medio folio paruulo,
v eluci lacinia folii. Et fi neca Spadonea, mira opa¬
citatis patientia. Itaque quantalibet fubvmbra
folum implet. Elt & Chamxdaphne fylueftris
m frutex, '& Alexandrina & Daphnoides, de quibus

Aux *ndri~ liio loco.Notatum Antiquis, nullum genus Lauri
in Corficafuitle : quod nunc fatum &ibi proue-
nit. Ipfa pacifera , vt quam prartendi etiam inter
armatos hoftes quietis fit indicium. Romanis
prxcipux Ixtitixvi&oriariimque nuntia additur
liceris , [lituis Vet.] militum lanceis, pilifque.
Falces Imperatorum decorat. Ex hac in gremio
Ionis Opt.Max.deponitur,quotie* lxtitiam nona
viCto na attulit. Idque non quia perpetuo viret,
nec quia pacifcra-elt, prxfcrenda ei vtroque O-
lea ,[ vtique Myrto ScOlcaVec.] fed quiafpe-
ftatiflima in monte Parnallo. Ideoque etiam gra¬
ta Apollini , alluetis eo dona mittere iam & re¬
gibus Romanis, tefle L.Bruto. Forta/Tis edam in
argumentum , quoniam ibi libertatem publicam
ismeruiflet, lauriferam tellurem illam ofculatus
exrefponfo. Et quia manu fatarum receptarum-
que in domos , fulmine fola non icitur. Ob has
caufas equidem crediderim, honorem ei habitum
in triumphis potius ,qu^m quia fufnmentum fi

taurifer a
nilus,
fui »n ne
fola non t-

exdis hoftitim 6c purgatio, vt tradit Ma flurius. A-

Lauro ha¬
bitu* m
triumphis.

honor deoque in prophanis vlibus pollui Laurum &c

Oleam fas non eft, vt ne propitiandis quidem
numinibus accendi cx his altaria arxvc debeant.
Laurus quidem manifefte abdicat ignes crepitu.
Coronatus & quadam detelladone. Tiberium Principem'
Ttbenus tonante cado coronari ea folitum ferunt contra
Lauro con. fulminum metus. Sunt & circa D.Augufhtm e-
tr a fulmen. uenta cjus djgna memoratu Namque Liui? Dru-
* iiTMuli* (illae, qus pofteaAugufta matrimonii nomen ac¬
cepit ,cilm pa£ta elfctillaCxfan , gallinam con-
fpicui candoris (edenti aquila ex alto abieeit in
gremium lllxfam. Intrepideque miranti accedit
miraculum, quoniam teneret roftro Laureum ra¬
mum onuftum fuis baccis. Confcruari alitem &
fobolemiuirere arufpiccs , ramumque cum feri,
sterne cultodiri. Quod fattum eft in villa Cxfa-
mra, fluuio Tiberii impofita iuxta nonum lapi¬
dem Flaminia via , qux ob id vocatur Ad gallinas :
mireque fylua prouenic. Ex ea triumphans po-
fteaC*far,Laiifumin manu tenuit, coronamqj

plantarvm;

capite geflit ; ac deinde Imperatores C^fatcs
cundli. Traditufque mos eft.ramos, quos tenue¬
runt , ferendi. Et durant fylux nomi nib»s luis
difcrctXjfortadisideo mutatis [ nominatis Vet.]
triumphalibus. Vnuis arborum Litina lingua no¬
men unpomtur viris. [Libertus Ciceronis Lau-
reaTullius vocatus ell. J Vmus foliadtftinguun-
tur appellatione. Lauream enim vocamus. Durat Baur
Sl in vrbe impolitum loco, quando Loretumin
Auentino vocatur , vbi fylua Lauri fuit. Amyci
Bebry tumulus in Ponto circa Heracleam a fu- ,

J , , . r Lautu

premo die Lauro tegitur , quam infimam vocant: jul
quoniam li quid ex ea decerptum inferatur naui- m
bus, iurgia fiant, donec abiiciatur.H<cc Plin.

Diofcoridi dux Lauri fpecies celebratx : Mpy,
[inquit]»; «V 77V ua*(§F : »

Laurus alia tenuifolia, alia latifolia eft. Lauri fo-
lia /j.u.fAi.7tSeif Veteres appellalle Athen. autoreft,
quod PfxftisCammatidibus nuncupatis obduce- L*n
bantur. Placentx id genus fuit oleo & meile ma- c*n‘
ceratum Euftathio : aliis farina cum oleo coda,

Lauri foliis operta. Sed par fiuic & a Poetis Lau¬
rum luam celebrari. l,d quidem abunde prxffii-
tum & veluci certatim. Hanc vero Apollini Deo
fuo dicatam, omnes confentiunc : vnde Virgi-
lius:

— Phcebo fiia femper apud me L**

Munera funr Lauri.

Hanc enim ob rem , Eurotam fluuium,quiSpar-
tam pr^terfluit,quod Lauris ab vtraque ripx par¬
te oblicus fit , Apollini facrum Poetx dixerunt:
inter quos hic, in Sileno:

Omnia qua Phoebo,quondam medi tante beatus
Audiit Eurutasyivjsiquc edi fere Lauros.

| Simili ratione & Parnalfus mons huic lacer, quod
, Laurus ineo fpedatifTtina femper proueniat.Lu-
' canus:

Cardine Parnaffus gemino petit athera colle
Mitis Phoebo, Brsmioque [acer.

Hxc autem Laurus Virgilio Phocaica, qubd P ur¬
nalius monsinPhocaicaregione ficus fit. ph(

C. r dida Phocaica complectitur infula Lauro.

Hic obiter notandum apud Virg.in Bucol.Egl.f».
vbilegicur iuffit educere Lauros, noftroiuaicio
rediiis legi Tauros , perperamquelegi a nonnul¬
lis edifeere Lauros , vt rem poetico ftudio magis
adaptent, temeraria fatis, meherclc , noncome-
dura,led emendatione:quippe qui videre potue¬
rint poetam paulo ante de armentis al ifque ani- ^
mali bus locutum. Ferunt prxtcrca templum,
quod/toto orbe ccrrarum Apollini primum ere- ex
rum,apud Delphos xdificatum fuilfe : atque tan- I
cum e Lauri ramis , e Tempe ac Peneo Thella-
lix petitis , ac in terram in (pecus morem defixis,
fcribsntePaufaniain Phocenhbus. Exin poftea,
in Apollinis facro feflo ac pomparum folemnita-
te puer fblitus facram geltarc Laurum. In Ifmeno
colle [a quo Apollo Ilmcnius : licet quidam non
a colle, fed a fluuio ditium velint ] extra dextram
Thebarum portam templum Apollini (aerum, ^
cuius facerdos Daphnophorus,id eft, Laurifer co- ^
gnominatus. Daphnitcs etiam a Syracufanis A- Da
polio didus,authore Hefychio. Sed nunc ad ra¬
tionem dedicationis deueniamus : cuius varie
funt Authorum,ficutinre vana, opiniones. Lu-
bet tamen poeticas has amoenitates paulo dili¬
gentius pcrllnngere, qubd in iisinterdwmmulci*-
plexinteriorque delitefcic rerum fcientia , atque 1
adeo verborum illo inuolucro nonnihil etiam
veri prxtcndere foleant. cui

Diodoru? igitur Siculus hanc Cdufam affirmat, ™
quod ille primus hanc plantam inuenerit. Alii ”,e

qu6d

LIBE R

qu^dhxc fulmini? non iciatur. I^hormitus, quod

'IV-

4i!

facile incendatur , & ad purgationes inprimjs j-
| donea, propterva Deo mundiffimoac flagrantii-
j? fimo dedicatur. Cui opinioni ademit Eufebius,
( propter vim igneam. La&antius vero Gramma-
ticus,propter vim diuinandi triplicem, pneterito-
rum icilicct,pra:fcnniim,&futiuorum. Ideoque
maxime illi Laurum Delphicam deuouit , quod
hanc radices cras habere exiftimet : vt propterea
Apollo Vatum piar/es habeatur : atque facerdo-
tes ad artis infigne , Lauro coronentur , vtfentit
*- Arillophanis interpres : qui , Lauro , inquit , fa
1 cerdotes coronabantur, &diuinaculi «r yvd&ca^uti
7r_vi;r: quiaellet id artis indicium,ac veluti quod-
darn 7^.'. / • Laurum igitur Apollini vaticino
Deo Iaeram, futurorum habere*pr«Efcnfionem
quandam inter poetas celebratum. Siquidem
[ vt refert Rhodig] nil crepitanti us vriiur, ficut h
Lucretio proditum quoque nouimus. Sed c<
prior ctiamnum Theocritus canit. Nam & hinc
Daphne dici videtur, vclut Euftachms interpre-
'* tatur : Jk intentionis vim habet : qavuv vero lo
qui eft , accanere. Sicque quafi Jk<pav>', di¬
tia. Igitur euentus rerum ex crepantis modo Ve¬
teres aucupabantur ; quod nec Porphyrium la¬
tuit : nam fi crepui liet abunde ac fonantiiis, haud
dubie portendi felicitatem rebantur. Quod llgni-
ficat illo verficulo Elegiographus nobilis Tibul¬
lus.

Laurus vbi bona figna dedit > gaudete coloni.
Ediuecfofi tacita deflagralTcc , inaufpicat.flimu
infeliciffimumque arbitrabantur : quod approbat
etiam Propertius.

Er t acct extinci/ Laurus adtifia foco.

Sic Aphthonius diuinationis /ymbolum elTe Lau-
- rum teftatur t & Claudianus venturi pra:(i;i/tm
Laurum dixitmifi qubdopin intur pleriquc Lau¬
ri folia , fi no diu puluillo lubiiciantur , veritatem
/omniorum conciliare. Quod, non omnino -ma¬
lus audior, Iulgentms non omdit. Et Diony filis
HalicarnaflTeus in Panegyricorum ratione Lauru
(j&myJv tpxnovy id cfl , vaticam arborem: ficut Eu-
ftachius quoque, qui tc Apollinis corollam fuilTe
Lauream feribit , quam fecum tulerit Chryfes in
Grxcorum exercitum veniens. Interpres Theo¬
gonia: Hefiodi Lauium fcrihit w:pyHv s LyQx-
CTactf-z/as-jid eft efhcacis ede auxilii in numinum a f-

fi a tu : p r o p t erea in Calfa n dra S - - phocies aitsM<pvlw

<pa.ydvoJt>v7i'srSlc7r> souic. Et Lycophron ,
foifictfa cKKcuuav 0 7nt. Hinc aperitur Tibulli lo¬
cus de Sibylla :

Vera cano , fic vfijue facras innoxia Laurus

Vefcar, & ater itum fit mihi virginitas.

Et Iuuenalis:

Eloquium vocale modis , Laurumque momordi.

Lycophronis interpres in Alexandra ,
dici omnia putat fabulosi, nifi quod Chrcl-
mologi & vates futura pnecinebant Lauro coro¬
nati, vt qua? vireat femper , ac fit aiexicaca. Vo¬
rare autemindedidli, quoniam diuinationum ca¬
pturis alerentur fere. Quibus vero cogeren-.
tur numina vel recedere vel accedere , illis maxi¬
me verfibus commonemur , qui appofitt a Por¬
phyrio ita ferme Latine lonant;

Soluit e fcrta,pedes liquidis & fpargite lym¬
phis:

Eque manu ramum , Lauros auferte virent eis :

Linea fit que omnes deleta omnifque character .
i» Referamus & Daphnes fabulam in Laurum com¬
muta?, ficut ceciait Ouid.& exGeoponicis Seri-
u ptotibus refert Conii. Cadar. Fuit Daphne quat
priori nomine Pafipha«didueftPIutarchoin'A~
Tom. I.

Ap 9 limis
benedittit
Lauri.

gide autore, Penei TlidTalia: amnis filia: qtiare
Outd.Penelam vocat. Aut vtConft. Cxfar tradit
Ladonis Arcadis fluu.i&terrspulcheriimafilia,

Hums amore percitus Apollo cam deperibat, dat
operam vt ca unquam ainafia potiretur : cara
igitur feiiatur. At ipfa fuga; labore deuitfta.Sc ab
^o capta , Peneium ac Tellurem patentes depre¬
cata elt, vt iein iuum reciperent gremium. Quo¬
rum miferattonc in Laurum arborem conuerla,

Re conipecta deterritus Apollo.arborem gentili
Uginis noi*ne donauit,& Daphnen , hoc eft,

-aurum squiuoce appellabit. Fraudatufque luis
moribus nihilominus arborem amplexus, vulio
ex ea ramo capiti /uo coronam aptauit; fic enim
Ouid. Metam, lib.i.

Hanc quique 1'hcebus uniat.

Etillepbftad eandem:

At quiHiamtoniux mea non potes ej fe.

Arbor eris certe edixit , mea : femper habebunt
Te coma, te cithara, tenejira, Laure, pluri i Vt.

I u ducibus latis aderis , neu Uro triumphum
Vox canet s ct Ungas vif.ru capituli a p: lupas.

Pefithts augujhs eadem fjifiinia ciilhs
Ante fores flabis, med:. imque tuibere Quercum.

Vtqne me.vn i.itonfis caput eftiuucnUe capilli.

Tu qu-que-perpetuos femper gere frundis honores.
txeo itaque tempore Laurus vaticinationis Li¬
gnum fuit , idque non incongruum. Quippe
puellam quoque Sophroncm , id eft , ter npcian-
lam vel ebrietatem f quamtiis alii Lapiendam
Iicantjvocarunt.qubd facultas diuinandi ab his
'tohciicatur.

Fabulan tur iniuper Leucippum Oenomai Pi- ,

X Regis filium illius amore mirum in modmn UnJrhT,*
cxamlie : Qui quum eius nuptias allequi nequ.f-
Ctfexoia enim illa mafcuhmim fexum erat.] ha¬
bitu muliebri ,cotraque m modum virginum co-
texta , ad eam acccflit, mentiuilqueeftlc Oeno-'
mai filiam. Qui quum generis nobilitate , ac ve¬
nandi peritia , exteras virgines antecelleret Da-
phnesbeneuolentiamfadli fibi corciltauit.Hatc

autem quum aliquando cum cxtei is Nymphis m
Ladone lallaretur , Leucippuperlafc.uiam vi ex¬
poliat, cogitque vt una fecum lauaret, & nataret
Deprehendis itaque mas, hallis & pugionibus eft
confoflus. Qui vero Apollinis erga Daphnen a-
motes celebrant, illum Leucippo .antequam
exueretur, inuidiireaiunt.Sub his autem P, ducis
Laruis fiibeft interdum (cientia , qu im ingenium

acre,le£lio varia, iudicium excuftmnemun blfim-

que promit in Ii teras, qu0)vt aitCxlius, ftudioiif.
fimus qmfque accurantis exerceatur, nec conce¬
pta (emcl facilitate , in vtiamqiie aurem dor¬
miat.

Verum ex Poeticis viretis regredi naturalem
Lauti hift oriam pet(equaniii t , perpen dencesctia
in ea, more noftro, diuerforum Aiicorum placita
ScobLeriirta.

Hetmoi. annotat .degenerare Laurum vtL"“rr"*:
Qiietcus 6c Myrtus pertinaciter , adeb vtin Ar\.i""r‘"‘
tandro fruftus e rubro niger eueniat. At con- Laurui ni
tratiumicripfitPlin.qui lib. 17. cap. 10. Lauro ' diinurat.
naturam efle dicit omnino non degeneradi, quo¬
quo modo letatur , quem locum mirum eft h do-
dtidimo Hermolao nonpctpenfumautleiftuui.

_ Inter Pofteros Cordus in differentiis non tan¬
tum Latifoliam & tenuifoliam agnofeit , fed & in n /f
ipfo fruftu differentiam animaduerttt. Siquidem frST
alterius in rotundo modice oblonmis eft: alte¬
rius oblongus, gracilis, dc vtrinque ouato mu¬
crone turbinatus. Quod vero apud eundem feri¬
atur : Laurum dtuidi in fylue. Si fatiuam: ac rur-
Mm 1

Laurus

..odora.

LaUrus
•baca fer a.
Virgul*-
reu non
baccar*.
L>.if/hue
<onde.

** historiae

ius vcramque in (ylueftrem & latiiiam : quid libi
veiii,Oedipo alicui diurnandum relinquimus.

Ikllon.in monte Athos quinque fpecies Lauri
fempervirerfcisoblerualle tradit, &t inter eas v-
naminodoratam.

Theophralli differentiam matis & fcemiinx fic
explicat Hermol. Fert & viiam fuam Laurus, tam
1 a- eunda, quam fterilis : nec tamen Icccunda om¬
nis ; copiofiits fterihs quam marem appellamus.

At Matth.maris&fceminx differentiam ^ fo¬
liorum diuerfitate defumendam certfet, quando
ait: folia habet Laurus oblonga & lata origine,
in acutum defineutia , in vno genere latiora, in
altero angultiora : qua fidiorum differentia alte¬
ra marem alteram foeminamccnfemus. Sed plan¬
tarum lludiofis decernendum remittimus an vl-
lum aliquando viderint Lauri folium, origine la¬
tum.

r- Dod. alteram mediocris arboris altitudine, fo-
* liis duris ait : alteram fruticofam magis , a radici¬
bus germina plura emittere , qua: tamen in tan¬
tam altitudinem non alTurgat , & corticibus ra¬
mulorum rubeat, cuique (int folia teneriora ac mi¬
nus dura, quas differentias & Diofcoridem agno-
uilTe putat.

Lobelio vulgatior Liurus baccifera

pTMNTARVM»

moneo : Siitd , Af Illine a, Afdlmaril, P h'tebet , Del-
'phica , Fatidica, Pythica, Aonu,

Parnasfia , Thejfahca , Pelvina , Tnumpha-
In, Odia, chalctina, Indica, Martia , Pacifera, Vir¬
guncula , Enthea , Virginea , My\hca , Tacita,
Virgo, cajla, tornans, crepitans , & aliis quamplaii-
mis. Romani boni geni) plantam vocant , celte ^
Conft.Cxfare. ,

Ex iis qui manfuefeere poliunt , Laurus St Lo
Myrtus, vt tradit Theoph.quamimme in frigidis
durare p o fiunt. Fert tamen frigidiore loeu Lau¬
rus magis quam illa , argumento: quod in Olym¬
po Laurus multa. Myrtus omnino nulla; in Pon¬
to autem toto neutra ell , qua n quam lumino ltu-
dio,omnique folertia ferere conantur ad vius re¬
ligionis. Sctbit St montofa Laurus , vt tradit Phn.
Sed a Theoph. nonnihil variat quando ait : Fri¬
gus inimicum Lauro fecerat: fed in Olympo co-
pioliornulla cll. Circa Bolphorum Cimmerium
in Panticapaeo vrbe , omni modo laborauit Mi¬
thridates rex , St exteri incolx , facrorum certe
causa Laurum Myrtiimque habere ; noncout git,
effn teporis [teporis in M.d. temporis en. J ar¬
bores abundent ibi. Theophr. tanquam rem ra¬
ram St ollento limitem narrat , Laurum aiiquan-
humi- j do ortam in Platano St Quercu. Gaudet locis c

lior virculacea 'non baccata difta , qnam & Gi- i liJior.bus. Qnare in Lexobu. , ac BtlWfllis
gartiferam cum Pena vocatin AduetC Quoniam Neuftni.bortos matis artiam tepentes non de-

veto frondes igni fragorem edunt (alis ltrepitu
Daphnen di&am volunt quali Dnophnen. Quem
lhepitum forte & Virg.infinuauit:

Et fragiles incende bitumine Laur. s.

Ideft, vt explicat Dalcch. intcrvrcndum ftago-
res St crepitum edentes. Nihil enim seque magno
fonitu crematur ac Laurus.

Tabcrn. feptem proponit Lauros totidem di¬
ffindis figuris , ac titulis infignitas, has. i. Lau¬
rus mas , florbcrbaum mcnhfl. x Laurus f<rmi-
na-florbcrbauin wnblfn- ?• Laurus latifolia mas.
<Cvo{5 lorbcrbaum nicntin. 4. Lautus latifol.
fcem. (Drofj lorbcrbaAm Ibciblirt. 5. Laurus ce-
miifol.mas.SIem lorfccrbAtim mcnltn. a. Lau¬
rus tenuifolia haccilcra , 31etn Ibfbcrbftlitu
mcnlm. 7. Laurus anguftifol. mas , Horbcr-
baum mcnlm. An vero ea harum fit differentia,
qux fcptern figuris indiguerit , Lauri varietatum
gnari Ledoresiudicent.

Apud Amatum quoque in Edit. Lugd. cum
annot.Rob.Conff.pro Lauro male polita Ffypo-
r onyma glofliioon. Arbor Grxcis Jctv/n , qua voce etiam
°ynon Latini , vt Petron. Arbiter. Et baccis redimita
Daphne & etiam Ladonis , patronymica appel¬
latione ^ patre Ladone. Sunt etiam qui
vocitent : alii xae^Mta.Baccx ciusA^viXts. Lau¬
tum 'nu-mJk in Alexipharm. vocat Nicander, quo-
niam in Theffalia comperta fuerit primum, vt no¬
tat Cxl.Rhod. Lauri turiones cum legis , fummas
partes intellige, acprxteneras. Folia in Catone
dicuntur Laurea St Lorea. Frudus Lauri bacctt,
Daphnococci. Oleum Jti^vivov. Arabibus Laurtis , v t
videre cll apud Serap.G4«r vocatur. Item Gar. Li¬
gnum inAuerrh. . iegarelchaar . Laurus Gcrman.
iforberbaum. Frudus , jforbcrbccr. Gal .Lau-
ner , Grainde Laurter,ou Baies de Laurier. Ital.
Lauro &Orbaco: Bacche di Lauro. Hifp.Cal il. Lau¬
rei , Portugal. LaUreiro. Catal .Lorei. Frudus Ca-
flil.r^.Angl.iiaureorbaytrcc , vel laurei tt’ te/
St 23ftytrce / Belg. Aauruaboom / tLaufodcr St
Hauricrboom. Frud-Baj:& Bacrfclcr. Bohem.

23obcF.

Lauri Epi- Laurum denique variis Poetx ornarunt epi-
fjpMta. thetis, in lignis cius nobilitatis vbernmo argui

linguar.

Ttmpts.

Lxure*.

Lorea-

Daphno-

ttocci.

Caur

Gar.

dignatur. Quin&: in Italia 6c Hilpania non tan¬
tum hortis Ut vincis cognita, fed £c fy luis St mon¬
tibus , potilEmum mari vicinis Au lacum Bena-
cu.n lccus itinera fepes vbique fere lunc, ex Lau¬
ris artiftciolillime concinnatx : led St abunde ibi
padirn in collibus Sc nemoribus fua /ponte pro-
uemc, quemadmodum St in Creta. In monte A-
thos alte Lauri fpontanee nalccnccs ardorem So¬
lis omni cempore reprimunt. In monte Amane»
Laurus latifoliafrcqucns , telte Bcllon. In Ger¬
mania , Gallia , Atiglia , St Belgio non nili lata St
diligenter culta peouemt , in Magnatum tamen
hortis haud adeo mfolens. Apud Germanos
hyeinem non facile perfere , nili recondatur. I11
Anglia , inquit Turnerus, in magnam arborem ,
nonexcrefcit : felicius tamen adoielcic vnccquc
qu&m in Germania. Sed huius regiones fmte
non omnes pcilultrauu. Stutgardix fanem hor¬
to E.C- pulchras Lauros vidimus cum baccis: ve¬
rum hyeme teguntur , ac hypocaulbs relcruan-
cur. Balilex quoque m horto D.Fel.Platen ele¬
gantes habentur, vbi copiose florent, led fine
baccis. Monlpelu in magnas excreltunt arbores.
Colimus Montbclgardi vehiti fyluulam quan-
dam , cuius tamen minores omnes ex maioie vc-
luti matre expullulat unt. Rari iis floret.

Polt Fauoniuiri demum germinare Theophr.
authorefl. PnmoFauonio ,Plin. Floret Marcio
& Aprili. Baccx maturantur lub finem Autumni
cum oliuis > ^cnifi decerpantur per totairihye-
mem ad vcrvfquein arbore hxrent.Thcophraft.
feribit Lauro vites offendi , xque ac Braflica, o-
dorifquc eius vehementia reddi deteriores, quum '
in fe attrahant : vt mirum flf,Conil.Ca:farerii eam r
commodam ad vitium fepes dixi fle. At (ub Pinu ^
Laurum commode feri , quod ea radice fimplicr
altaque fit , idem Theoph. prodidit. Quod verb
Laurum au6tu difficilem ait, fatendum nos con¬
trarium oblcrnaffe. Pauciilis enirn annis ad fiomi- T
ms altitudinem creuilfe fcimus. Baccx pafJimm »
Oificinishabentur.

Seritur autem pluribus modis. Nam & femi- S
ne prouenic , St auuiiione [ am ,

Theophr. ] fi quis amputatis furculis ferar. Sed

quod .

LIBER IV-

quod auelli tur , radicis aut ilipitis ( vvrfy/fy , uVo-
V : radicatum effle aut ramo Ium) aliquid ha

P bcie debet. Eius enim extrema germinare ne¬
queunt: nili id raro & praeter naturx confuetu
di nem eueniat. Nam nec rami prxgrandis gerrne
Lauri vnquam erumpit, ac ne avulfione quidem,
nili difficile. Cuius cau/aficcitas&rraritas. lUc
r, TheophrjJi. Cui non confentit PJin. quando ait:

Teftatum fic obiter & ramo Laurum /eri , quo¬
niam dubitauere Democritus & Theophraftus.

Crebras deponere Lauros nojp plus nouenis pe¬
di b u s di fla n res prxei p i u n t.

•Quintilius inferi polle tradit Lauros mutuo,

&.in Soroo & Fraxino. Diophanes baccas /ua^
det legi circa Cai.Deccb.feri veio poft IdusMar-
tias : viuiradices transferri menfc Octobri. Alii
menfelanuario Aquilonis afflatu ftccantc baccas
legi prxeipiunt ,expandiquc raras , ne calefiant
acerno. Poftea quidam fimo ad ferendum para¬
tas vrifia madefaciunt. Alii in qualo pedibus in
piofluente deculcant, donec auferatur cutis,alio-
quin vligoinfeftat, nec patitur nafei. Infulcore-
paftinato palmi altitudine vicenx fere aceruatim
ponuntur menfe Martio : exdem & propagme
feruntur. Trumphalis talea tantum: Augufla &

Baccalis pluribus modis : ab occa/u Aquilxadoc-
c-i/um Sagittae /eri iubent. Biccis recentibus,[no-
ta nte Trago] verno tempore in humo pingui, di¬
giti altitudine depolitis , Maio menle erumpunt,
qux Ii d ligentercolatur, ac Autumno in figulina j
tran/plantctuc , in arhu/culam enadit mediocrem. I
Seritur & furculis apud nos, quos vere terra ob¬
ruere connenit, qua ratione & Lauendula pro-'
pagatur. No/lra obferuatione /cimus furculis dif¬
ficulter admodum prouenire : polfe tamen : faci¬
lius fi quid radicuix habeant, quales copiosi e
matris radice pullulantes emergunt. No fi: r i in \ iocinorisaclieni
vafis colunt , & hyeme diligenter reponunt : ve¬
reque rurfus exponunt, ve! in iifdem vafis,

/crobibus in arcaexckads.q.iod in Magnatum
hortis fieri f 1 ^

.... s , ‘4*9

i, iplr* W; fed i n his potius pottiemis. Cer¬
tum enim eft tum experientia tum ex Galeno ,
aromaticam clTe totam , & amaricantem
cum nonnulla adductione hepati amica , qualia
ventriculum tantilm abeft vt lubuertant . vt nau-
leabundum corroborent potilis. Quate redte re¬
tineo »4«, optimorum codicum fidem fecuti,
exiitimamus : t*x/w vero in textum irreofitle &
expungendum effc : quemadmodum Iceifle veri-
fimileeft Galenum, alioquihoc non taciturum:

/ limus autem videri foteft corrupto vfu s cortice, vt
multis locis et euemjfe putet. Pro noftra opinione
facit quoque Dodonaii obferuatio, quando feri-
bit, Lauri folia i rccentionbus non raro cum non¬
nullis cibariis praifcrtim piftibus coquuntur : ve¬
rum inde nulla naufeaacceditifed cibus iftiscon,-
ditus rapidior ac ventriculo gratior redditur. No-
itra retate a nonnullis cum carnibus fuillis in eun¬
dem fcopum coqui foleht.

Cor». le~
ttiQ repre-

lafur,

racis rheumatiflimis. Contra Icorpionum iftris ubo*m*t
cx vino bibuntur, & vitiligines emaculant. Ex-
pteHusexiis(uccus.aurium doloribus auditufqUe Sc°rt
grau.tati auxiliatur, cum vino verere & tofaceo '1'^»
initillatus. Infermir & acopis & vnguentis tum dolor.
etiam dilcutiendi vi przd.tis. Ctrlerilm cortex C*AwS.
raclicis : calculos rumpit, parcus necat & hepaticis
prode/t, tribus obolisin vino odorato potus. Htc
Cn.jcor. Noftra retas baccis non ad pulmonis aut
pettons morbos vtitur: fed ad ventriculi, Iocino-
ns, Lienis ac Veli cx affechis folia exhibet : refri-
geratum. ventriculum concalfiiciunf : concoctio- dppetituil
liem crudorum humorum promonent : languen¬
tem appetentiam excitant: cibi fa/i, dium p°ellut:

onsaclienisobrtrufliones aperiunt: vrinaj
ciunt: men fes inouertr , 3cad fecundarum cxpul-
fionem faemrt. r

Plm. eadem <fcr.i quxbiofcor. habet , fed aliis

f.i.o. r- t V, , i . . — - fuiDcc , leu «u

I r • au) C,UrAm C3ndcm ad!ubcnr’ | quoque adauifa. Laurtks inquit, excalfatforia

| quam Ocris adhiberi diximus ■ j n.viuam habet ,& foliis Sccorti ce & bams ■ „

Lamus inquit TheophnA calida eft : ideo cx
facere folent. Eft

am

lta-

eaignaria iacere loient. fcit vero rara corpore
L ideo fenes ex ea pulchros &. prxleues baculos fa¬
ciunt. Diofcoridi vtraque Laurus [ tam tenuifo-
Iia quina latifolia ] excalfa&roiiam emollientem-
l que facultatem habet. Itaque deco&um ex his
infelfu vulux ac veficx vitiis conuenit. Virentia
foIia[ tv- rfJ' : fic enim leg . non ^ay,
| vt quxdam.ex habent ] nonnihil aftringunt : trita
| & illita vefparum apumque idfibus opitulantur,
i Eadem adhibitacum polenta & pane ad infiam-
I mationem quamlibet leniendam valent. Pota
j vero itomachum grauant , <Sc vomitiones mouct.

1 n Grxco legi tU L' , tto 9 ivra Ji Tpetoyn niy ^oy.u^ay, iy z-
; yf-xs y./ve~. Corn. pro , id eft, mitigant, Gct-

I piva legit, id eft grauant. Facilequefuille ait alte¬
ram vocem pro altera agno/ccre. Plin. certe
omillo priore membro, /impliciter dixit ; folia po-
• ta vomitiones mouent. Marcello quoque vetus
! Je6tio fufpedta ell , putatque aliud aliquod fimili-
: ter definens non adeo diffimile verbum /ublli-
tuendum : qualia fiint Tfdt^bVo^dt^JvHjaut dja.yJva,
vel his fimile aliquod aliud quodfubuertendi,mi-
fcendi, & exafperandi fignificationem haberct.Sa-
ne in alterutro membro claufuls errorem /ubef
fe oftendit eorum inter fe repugnantia , vt redle
animaduertit Corn. Verum is noftro iudicio
non in primo , vt placet Cornario, efie videtur,
qui l5c/.$ujJvet legit, vc conformet cum fcquentibus
Tom. E

cortice & baccis :

j que decoctum ex his, maxime e foliis ,prode/fe
; vuluis & veficis conuenit. Illita folia ve/parum / r r

crabroinimque&apum^tcmferpentum venenis i 1

re/iftunt , maxime /epis, djpfadis &viperx. Pro- Z
fiint ik menfibus fceminarum cum oleo co6ta. M
Cum polenta autem qux tencrafunt tiita ad in- lnflam
flammationes [ Ruell. legit cplLeiTionts : quid fi faj*
icgamus inflationes? joculorum : cum ruta , te- Cap. dolor.
Hium:cum rofaceo, capitis dolores, aut cum irino.

Quin & commanducata atque deuorata per tri¬
duum terna, liberant a tuffi. Eadem pro/unt fu- Tuffis.
/piriis trita cum meile. Cortex radicis cauendus
grauidis-.ipfaradix calculos rumpit, locidori pro- Gravidis
defttrib. obolis in vino odorato pota. Folia nota
vomitiones mouent. B iccx menfes trahunt ap- ,, r ,
pofiixtritXjVel potx. Tuflim veterem & ortho-
pnccam (anant binx, detraifto cortice in vino po¬
tx. Si & febris fi t , ex aqua , aut ecligmate ex a- Tebris-
qua mulfa , aut ex palfo decocfx. Pro/unt &

Phtificis eodem modo, & omnibus thoracis ph,h‘flt'
theumatifmis. Nam&concoquuntpituitam, 8c
extrahunt. Aduerfusfcorpiones quaternxex vi¬
no bibuntur. Epinidtidas ex oleo illitx & lentigi¬
nes, & huic era manatia,& vlcera oris, <Sc furfures dJP**'
Cutis pruriginemfporrigii emCH. jfuccus bacca- Vlcera.
rum emendat & phthiriafin. Aurium dolori & P kthirtafe
grauitati inftillaturi cum vino vettre & rofaceo.

Peruncflos eo fugiunt venenata omnia. Prbdelt
contra iclus & pottis , maxime autem eius Lau¬
rus, qux tenuiora habet folia. Baccx cum vino
M m 5

HISTORIA

monet

dfX.

Scorpii na

Cap.

/er.

Aurium

Molor.

V unia.
Vir.t rit a
ler.

Serpentibus, & fcorpionibus & araneis refiftpnt.
Gangr&ta. Ex oleo & aceto illinuntur & lieni & iocinori.ga-
gienis cum mclle.Et in fatigatione etiam aut per-
fri&ione fucco eo perugi, nitro adie&o, prodeft.
Partii pro- gunc qUj ccleritati partus multum coferre putent
ru radicem , acetabuli menfura in aqua potam , effi¬
cacius recentem, quam aridam. Quidam aduerfus
fcorpionu ldtus, decem baccas dari iubent potili.
Item&in remedio vux jacentis , [ Gargaieoms
demitfi & laxioris] quadrantem pondo bacca¬
rum foliorunve decoqui in aqux fextariis tribus
ad tetti..s , eamque caiidam gaigarizare : & in ca¬
pitis dolore , impari numero baccas cum oleo
conterere, & calefacere. Laurus Delphica: folia
Te fii lena a. trita olfaCtaquc fubnnde , peflilentix contagia
citum. prohibent, tanto magis fi & vrantur. Oleum ex
Delphicaad cerata aeopaque , ad perfrictiones
dilcutiendas , neruos laxandos, lateris dolores,
febre ique frigidas [vel rigores febriles , vel hc-
pialas & Lypirias, in quibus ardentfimulxgri &
algent.D. ] vtile clt. Item ad aurium dolorem, in
m.di Punici cortice tcpefa&um. Folia decoda ad
tertias partes aqua; , vuam cohibent gargarizatio¬
ne : potu alui dolores, inteltinorumque.Tenerri-
ma ex his trita in vino , papulas, pruritufque,illica
nodibus. Proxime valent extera Lauri genera,
de quibus lingulis fpecialius fuo loco. Laurus
quidem manifeltc abdicat ignes crepitu &qua-
teraneo- dam deteftatione -."interaneorum etiam vitia &
m v//>.r. ncruorum ligno torquente, [etiam vitiis vtilux,
velicx, & ncruorum laffitudini medenmr.Dal.ex
Diolc.] Eadem purificationibus adhibetur.

Crepitui Cxceruni crepitum illum fonorum Laurini fo-

*eJulii lii adolefcentis portendere foelicia cxiftimatum a
Theocrito , Lucretio , Porphyrio : contra vero.
Laurum iniedam igni & tacitam, triftia : de qua
re & fiipriquxdam attigimus.

Potrb non temere exiftimamus vtendum fo¬
llis Lauri in inflammationibus oculorum & te^
dium, nec etiam in capicis doloribus, quicquid
dicat Plinius. Quod tamen dodioribus confidc-
randum relinquimus.

Necdifplicet Ruellium legere pro inflamma¬
tionibus, collcdiones.Sed magis nobis probatur
pUn.corr. fi legamus inflationes, quibus folia conferre pof-
fe neutiquam dubitamus.

Herodianus Iib.i. in maxima pefte, confidenti¬
bus Medicis , Commodum Imperatorem ob co¬
piam arborum Lauri , Laureatum lece/Iitfe me¬
moris tradidit.

Galeno Lauri arboris & folia Scfrudus defic-
cant & calfaciuntvehementer , plufque etiam
fru&us quam folia. At radicis cortex minus qui¬
dem acris ed & calidus , plus tamen amarus , ha
betque etiam addrictionis nonnihil. Quamob-
rem &cahuIos confringit, &iecori proded: bi
biturex vinofragrante trium obolorum ponde
re. Lauri porro folia pro bellariis apud Veteres
habita fuille , referente Athen. fic docet Callias,

Lauri

denotet.

r ltrt.no t.

Pcfik.

Tempera.

Cliti

fine DiodesinCyclopibus ; Lauri folia tu arro¬
des.

Iidem Lauream coronam , quod calefaceret &
grauefpiraret , compotationibus inutilem eife
indicarunt. FruiStus educit Sceuocat, tcdeCel-
fo : calculofis prodefle Soranus Ephefius aifi
rit.

Radicis corticem ante Plinium Hippoc. partus
cclcritati plurimum conferre prodidit. Contra
Venenata animalia fuca remedio , & contra alia
venena, fi Curtio credimus, mummur.Hoc etiam
inun&i protegimur , vc etiam venenofx belli,

PLANTARVM.

nos fugiant. Lauri folia in aqua marina decoSa
omnes pulices peluim ingredi con.pellcnt. Oc- P*l
ftrum, liue Tabanus bouem aliaquc quadrupedia ^
in amentiam prxcipitatefolent , maxim£perx- ^
fiiuos calores ; aduerlusquas moledias , fi Lauri
baccam contuderis, & in aqua coxeris , & eo loco
vbi boues dcpadurx,aut ircubaturx fint,infpcr-
feris , proderit. Hxc Sotio. A mufeis autem ne
infeftenter, baccas Lauri contundito , atque oleo
incoquito, & boues inungito.

Huius autem arboris vini prope diuinam,non
ignorarunt aliquotammalia. Nam Coruus auis, ^
occifo Chamxleonte , qui etiam vittori nocet,
Lauro infellum virus enecat. Puuita quoque gal- n
linas , prxfertim mellis ac vindemix tempore, Pf
vt plurimum infeftat : illarum medicina eft , vti
cubatus earum in Lauri fumo fiat. Hoc autem fit
exea naturarum difeordia , quam tLvwzfatw vo¬
cant Grxci. Aduerfus boum coriaginem, traden- yu
te Colum, proderit Laurum decoquere , & ca ca¬
lida terga fouere , multoque oleo & vinoconfe-
ftim fubigere , ac per omnes partes apprehende¬
re &c attrahere pellem , idqnc optime fit fub dio,
Sole feruente. Idem animalis genus Cephalal- c <
gia,hoc eftjcapitis dolore torquetur : quod cuncti
Uignofcitur, vbi aures demittens non comedit:
tum foliorum Lauri, quantum manus apprehen¬
dit, in osiniicies.

Sed ad vtilitates potius , quas homini prxdat,
redeamus. Baccx Lauri a cortice ceteriori mun¬
dati, deinde per no&eminfuix in vino albo vf-
que ad confiimptionem , fortiter exprimantur,
liquor reponatur in vas vitreum '• de eo in angu¬
lo lachry mali pone vnam vel alteram guttam , Sc i
potenter lachrymas reftringet. Eadem in vino o,
cotda, trita & oculis fiiperpofita dolorem Sc tu¬
morem tollit, atteftantc Arnoldo. Amatus inter '
feletda medicamenta combuflionibus mcdentia,
fiue ab igne vel aqua feruente , aut alia aliqua
caula eueniat , hoc primatum obtinere certum
elTe tedatur ab Indico Medico acceptum. Super
Lauri folia Gcics de alto cadere porcinam carnem
ignitam, quoufque folia in cinerem vertantur.
Lo vnguento combultam partem inunges , bifq^
in die , & intra tres dies fanam reddes. Lauri te- .
nerrimas fummitates' cum Nardo in vino deco-
<das:aurium grauitati & fonis mederi, fcribitMat-
thiol. fi eiusdecoiSH calentis vapor infundibulo
in aures recipiatur. Laurus ex fe vim habetignem
producendi -.quippe fi cxficcatx ramus ramofre- -
quentiiis confricetur, luperafperfo fulphuris pul- •[
uere, ignis ftacim exili et. Exbaccis in nodulo in ,1
vino aut ccrcuifu maceratis , vtilis fit potio ad !;,
colicum dolorc-m : diflipant enim baccx flatus:
in quos vfus afleruatur in Officinis Elcdh dc bac- a
cis Lauri nuncupatum. Lauri baccis laxata Colu- f
mella feu vuula ad locum reducitur , fi cum xqua- I
li pondere Cymini ,HyHopi , Origani , Euphor- t
bii, meile excipiantur , & fummo capiti calidx
applicentur. Eafdem vncix pondere cum tritici
vel hordei furfuris manipulo , baccarum lunipe-
rivndafemis. Allii bulbis tribus contufas ,&afi ■!
fufis vini albi libris duabus ad emplaflri confi¬
dentiam deco&as , & pe&ini admotas, tanquam
fingulareremedium ad vrinx retentionem , vel
fupprellx prouocationcm , prxdicat. Septem n
Lauri baccas a prxgnantibus propediem paritu-.
nSjCttmfc dormitum recipiunt. deuoratx, faci- i
lem fclicemaue partum prxdare. Tenerrimas
Lauri Cymas cum Calamintha & /ale contritas,:
cxtcpid-aaquafumptas ,aluum ciere , pituitam-
que & lumbricps ccderiter expellere. Baccx Lauri •

& Pira

LIBER

*?'• & PiraSylucftriacofitufafimulqueimpofitafro-
• ti & temporibus in linteolis,Camer.teftc, fedant
dolores capitis. Exdem baccx cum pauca Scam¬
monea & Croco critae i n aceto &o!eo rofaceo,in-
ftarque linimenti applicata in hemicrania diutur¬
na non parum prolunt. Lauri folia Veteres o-
lim inter bellaria adhibebant ii, qui nolebant
vinum fibi nocere :vi namque exficcatoria folio-
*i- rum , fumi ad caput elati adfumebantur : vel po¬
tius qui , cum vinofi elfent, vinum tamen redo¬
lere nolebant, &(obrictatem mentiri conaban¬
tur : id quod Martialis facete Sc clare admodum
fignificat.

fatere multo Myrtale folet vino,

Sed fallat vt nos , Folia deuorat Lauri,

Merumque, cauta fronde , non aqua mifcet.
^gyptiorumHieroglypluca Picam folium Lauri
Im ore tenentem pingunt, quo defignabant homi-
7j. nem libi ipfi mctientem. Nam Pica xgrotans
dicitur Lauri folia in nidum congerere & illis
morbos arcere. Palumbes prxterea, graculi, me-
rulxquc, perdices quoque, vt noxias beftiolas
fugent, nidulis fuis Lauri folia ingerere traduntur.
Scribit etiam Secundus, eas annuum fafbdium
Lauri folio purgare. Refert infuper Hdrus Apol¬
lo inHieroglyphicis literis, palumbum quoties x-
grotauerit , Lauream frondem in fuo nido appo¬
nere, quo remedio flati m rccooualefcit.Quamo-
brem Aegyptii hominem fibi ex oraculi refponfo
rtiliter medentem oltenderc volentes , vt modo
dictum, Picam, vel fecundum alios , palumbum.
Lauri folium tenentem efhgiant .

Mirum quoque, quod de ea in fuo Afino aureo
| feribit Apuleius , Anethi fcilicet modicum cum
I Lauri foliis immiUucum aqua fontana ,lauacrum
Sc poculum elfe adfaciempriflinam recipiendam,
arte magica immutatam.

Conucnirc etiam nairantin maleficiis amato¬
riis Laurum incendi , etfi amantium querimo¬
nias repra:fentet.

Columba: etiam pullis fuis contra faliinatio-
,a nes prxcauentcs , Laurinos ramulos nidis repo¬
nunt. Anfer folium Lauri non exeft, ne quidem
fi vel fame prematur , attingit : nec rofam Lau¬
rinam , neque etiam vi adhibita. Prxclare enim
intelligit,fi id comederit, vita fe priuatum iri.
Hxc Aelianus de Animalibus. Scribit etiam Lu-
cianus,equo,nfin6qiic Lauri cibum perniciofum,
& e veftigio mori edentes.

Colum. vult boues fatiari circa autumnum fron¬
de Laurea. Et ante ipfum Cato, fi metuitur mors,
adhuc tamen fanis Laurea folia tria cum fale &
porri fibris danda prxcipit.
u. Laurinum oleum apud Diofcor. e drupis , feu
H- maturitate deciduis Lauri baccis^wmrrjin aqua
a- dccodUs conficitur. Tum enim ex ambiente cor¬
tice pinguitudinem quandam exudan t , qua? ma¬
nibus prius exprello e tritis baccis fucco conchis
excipitur. Nonnulli verb vbi Omphacinum oleu
Cypero, iunco odorato, & calamo prius infpifia-
uerunt , tenera deinde Laurifolia in id coniecfta
fimuldecoquunt: Sunt qui Lauri baccas addant,
dum luftus odor accefTerit. Alii ftyracem & Myr¬
rham admifeerit. Porto ad eiufmodi olei confe¬
ctionem optima eft Laurus montana & latifolia.
Palladio ex Lauri baccis. oleum conficitur, hoc
! modo, Lauri baccas quamplurimas , & maturitate

turgentes in aqua calida bullire facies , & vbi diu
' ferbuerint, olei quod ex fe dimiferint, fuperna-
tantis vndam pennis leuiter cogentibus in vafa
transfundes. AtPlin. Fitinquit, e Lauro admi¬
xto druparum oleo. Quidamque h baccis expri-
iriunt tantum : alii foliis modi) : alii folio

IV* 41$

ce baccarum, nec non Styracem addunt,ali6fque
odores. Optima Laurus ad id latifolia, fylueftris,
nigra baccis. Sed non facis explicat Piin. an bac-
ce Lauricum oleo druparum conteri ac exprimi
debeant, aut ab exprello fimul vtroque frudtu
fic olei druparum admixtio fiat. Grxci vero me¬
dici Actius, A6tuarius,& Paulus, alterum Lauri¬
num parum faciunt e Lauri baccis expr ellum: al¬
terum mixtum, ita vtad quinque oliuarum matu¬
rarum /extarios , de baccis Lauri fextarius vnus,
aut etiam xqualis rnenfura addatur,& olei expref-
fio fiat.Melux vero baccx Lauri matura: &: recc-
tes teruntur in pila , ex aquain Lebete coquun¬
tur, poft torculari plano expiimumurin vas fub-
iedtum,in quoaqux fupernatans oleum colligi¬
tur. Simplex vtilms, &: quo recentius Se viridius
colore :amariflimum eft & acre. ExGalliaNar-
bonenfi vtribus,vt commune, aduehitur, vngue-
to fimilius quikm oleo. Noftri non parant, fed al¬
latum emunt.

Visci excalfaciendi, emolliendi, fpiracula ve- °'ct *nei-
narum aperiendi, Sdaffitudines difcuticndi.Quio
Se malis ncruorum omnibus , doloribus aurium
acdeftilladonibus confert : renum vero vitio ex
frigore contraito laborantibus lHitu cftprxftan-
tiffimum.Se maxime, fi quid aliud , vtilie. At potu
idem naufeofum eft. Ob vim eius excalfa&omm Ncruorum
Paralyticis,Spafticis,Ifchiaticis, fuggil!aus,capitis “ffe^KS-
doloribus, inueteratis deftillationious , auribus
in calyce Punici calfadum illinitur. Aperit, rhol-
ht,di(cutit.Ideo imteperiem omnem frigidam fo-
lam Se cum pituita vel flatibus fanat, Se ab his Co¬
lo dolenti clyftcre infufum mir<? piodclt,vt parti¬
bus omnibus cerebri illitum, articulis,vcntr:culo,
fpinx dorfi, horrori febriii,dcnique omnibus ner-
uorum vitiis ,algonbus,hfIitudinibus , catarrhis,
hepatis, Lienis, renum ,vteri , frigidis affectibus.

Scabie detergiteo inpetigines,inl->alneo illitum:
venim eo cor.uenitabftinercin lichenibus, pforis c
Se aliis inflammationem minantibus, Se in rei i- Ferines
quis calidioribus & bilofis temperaturis. Vermes pedtculi.
Sepediculos tam agreftes,quam domclticos & le-
des enecat. Capitis furfures emendat: alopecias
Se qux ophiafis nominatur, corrigit. Ad hos enim
vfus in balneo illinendum: pofteavero oportet
vino & meile, vel ouo , cum meile & Fccnagrxci
farina detergere. Cauendi ne capiti calorem fen-
tientihoc admoueatur-Ano fuppofitum velinie-
£tum , hxmorrhoidum dolorem mitigat, & ex
his profluentem fanguinem fiftit , notante Cur¬
tio. Fit Se uinum e Lauro , vtaitPlin. Laurhium*

Ex eius baccis conficitur emplaftrum officinis ..

frcquentatum,autore Mefue.Recipit Thuns,Ma- laurinum.
ftiches, Myrrhx, fing. vnc. i. Baccar. Lauri vncias
duas , Cyperi , Cofti,fing.vnc. {.mellis colati qua-
ttim ad ea comprehendenda fufficiat. Si autem
Cyperi fefcunciam admifeeas, Se ftercus caprx aut
vaccx ficcum ad pondus omnium , ad Hydrope Hydrops'.
fit mirabile. Alioqui ventriculi, inteftinorura, he¬
patis , renum , veficx, vteri , & partium aliarum
dolorem, a flatibus, aut in temperie frigida ortum Colic*.
placat. Quare incolico dolore a flatu Se pituita
falubriter calidum ventri imponitur, vacuata ple¬
nitudine. In clyftcre quoque iniiciturvncia vna,
vel fefcuntia,cum exteris eodem pertinentibus. x

Inflationem quamuis , id eft , a flatu tenfionem,
Setumorem,eadem ratione iuuat.

Diuerfum ab hoc Emplaftro Malagma dii Jh.pt-
JWapud Galenum , id eft, e baccis Lauri , Nitro
rubro , Ammoniaco , Cera ,Refina , Picea , Pice
Brutia. ElettLut*-

Eletftuariumde baetis Lauri lac. deManliisui rusum.

Hm 4.

4i 6

HISTORIAE PLANTARVM.

Mujiacet,

Adag.

in luminari maiori , cuius defcriptio cft apud t
Rhazamlib^.c.pa. cura Lauro nomen acceperit? j
non videmus. Sunt enim in eoEleduario effica- ,
ciora & maiora quantitate , quam fit Laurus.
Fiunt & igniaria ex lauri ligno. Exploratorum 1
hoc vius in ca (h is Paftoiumque reperit, quoniam j
ad excutiendum ignem non femper lapidis occa f
lio ell.Tcriturergo lignumligno,ignemquc con-
.fimcattritu, excipiente materia aridifomiiis,fun-
gi, vel foliorum facillimo conceptu. Sed nihil He¬
dera p radi antius , qui teratur , Lauro qua: cerat?
authore Pi-n:o. Mercurio id inuentum tribuit
hymnus ad eum feriptus. Sane pleriqietiamnum
pallores , inquit Tragus , coaddo illo igne [Sice-
nim a Germanica voce tflotfcur dicere potita¬
mus, ]ad multas vtuntur fuperftitiones,qu<£ fedu-
dx <k milcrae plebi longe magis arriden t > quam
veritas ipla. Sed de hoc lauri attritu Sc prius qui¬
dam djdaiquemadmodum & de Muflaceis, quos
'fic facere iubet Cato. Farina: filiginei modium v-
nuin mullo confpergito. Anifum,Cyminum,adi-
pis.p.ii. Calci libram , &ile virga Lauri deradito,
eodem addito. Et vbi defixeris, lauri folia fubtus
addito dum concoques. Hinc Cicero ad Atticum
ait , Bibulum in Amano ccEpilTc Laureolam in
multaceo, non line caudlo. Quum enim quis ab-
fumpto murtaceo ferius aduenillet,facete diceba¬
tur : ille ni tnujlaceo Laurum qturh, vtpote cui pri-
tcr fedimentum nihil fupcrelTet. Quum itaque
deuidis , profligatifque i Cicerone Amani mon¬
tis incolis , Romani populi fempiternis hollibus,
Bibulus liiperuemllcr,vt nonnihil glorie occupa¬
ret, false a Cicerone didum ell, eum in murtaceo
laureolam quifilTc. Quod in eos quadrat, qui in
minimis ac friuolis negotiis venantur gloriam.

Lautus infuper Alexipharmacumefladucrfus
venena, vt fupra didum : vnde Gricurn ada¬
gium 3 Ju zvrniv zija (sccy.Tvacw , hoc eft, Laureum
gcllo baculum. Quod his conuenit, qui fcelici-
tcrapenculo aufugillent, & tutos fe alFerere vo-
Catoms lo- lentes illud pronuntiarent. Videntur porrb a-
tus tUujir. pud Catonem Lauri lolia intelligenda in illa Li-
Lib»m. bi confedione , quando a;t: Cafei pondo u.in
mortario bene dirterat : vbi bene diftriucrit ,fari-
ni filiginei libram ,aut li voles tenerius ellc, fe-
iibram liliginisfolum eodem indito , permifce-
toque cum cafeo bene, otium i. addito, & vna
bene permifceto. Inde panem facito. Folia fubdi-
to. In loco calido fub terta coquito leniter.

Citer um prxter vires medicas alias prop£ di-
uinas habere creditur Laurus , li modo vera rtnt,
qui Authores tradunt. Quippe iam fupra ex Pli¬
nio didum , quod & Tranquillus ait, folarn ful¬
mine non ici Laurum. Hinc Tib. Principem , qui
tonitrua puter modum expauitatque exhorruit,
tonante coelo, contra fulminum metus nunquam
non Lauream coronam capite geflaffe. Et Ho¬
ratius:

Tum fpijfa ramis Laurea feruidos
Excludet i cius . —

Quod & Colum, confirmat, quando ait : Plurimi
etiam infra cubilium ftramenta graminis aliquid,
& ramulos Lauri fubiiciunt: qui eunda reme¬
dia creduntur effeaduerfus tonitrua , quibus vi¬
tiantur oua , pullique femiformes interimuntur,
antequam toti partibus fuis confuminentur.Qui-
dam etiam , telte Curtio , Lauri ramos in dolia
u*rit»eVi- imponunt, ne tonitrua & fulgura vina peruer-
tant,percontrariam naturi vim auxiliaturi. Sed
hxret & non abfque ratione Hier.Fracaft. lib.de
Sympath. & Antipath. rerum, vtium in Lauro ta¬
lis antipathia Iit : [ quod nimirum a fulminis tadu

Aliud ada¬
gium.

'Ailmrfut

fulmina.

.-td cofen
Au oua |
f ullos.
Pro confe

immunis tradatur ,] illud magis inquit in cauli
putarim, quod Laurus rotunda admodum ert ,
corticis dcnli acliuis , a quibus omnibus fit , vt
incidens vapor non inhireat , propter quam ra¬
tionem nec columnas , afulminibus tangi vide-
mus,quod rotundi terfique fint.

Contrarium etiam operimentum profert La¬
cuna, qui feribitanno 1139. Romiin PalatioDu- £
cisdeCartro fulmine elegantiflimam Laurum i- m
dam. Vt merito ante eum Tragus videatur di¬
xi ffe ; fulmen non icere Laurum Veterum fuper-
ftitio credidit: quod idem dc aquila & vitulo ma¬
rino affirmant.

Similcfort? & illud , quod tradunt odio maxi¬
mo a Dimonibus haberi. Aiunt enim plures fa-
crum morbum aliquem aut dimonem eum lo¬
cum infcllare minime, vbi Laurus adfui iTet.

Quare Romani, boni Genii plantam vocaue-
rc,vt fupra didum, quia fecundam valetudinem
adferre exirtimatur. Proinde Laurus & Cirici
Ianuar. menfis prima die , a populo Principibus
donabantur.

Rubigo autem fegetum maxima pellis , Lauri ^
ramis in aruo defixis abigitur, tranfitqueex aruis r
in earum- folia, attertantibtis Columella & Pli¬
nio.

Empedocles quoque philofbphns Laurum
tanti fecit, vt optimam ccnueifioncm in arbo¬
rem exirtimaueiic, quali port mortalium vitam in
belliatum demigrandum Ut.

Porro pricipuus quoque Lauro honos & v- 1
lus ad vidrices triumphantium coronas. Roma- fl
norum fanePrincipum coronae Lauro fuit,vt f>
legimus in hiftoriis. Nam vt memorii Appianus
reliquit, Iulmm Cif. port ciuiliu bella in yibera 1
reuerrtun , multi Regem appellarunt , Sc vt ali- ?
qui cx fermone rem iplam exprimercnr,eius ima¬
ginem Lauro coronarunt , tiniis albis infertis.
Marcus Antonius Conlul quoque , vt cx Plutar-
cho in illius vita ell, illi in foro lauream porrexir.
Quam quum huic femcl atque iterum repudia¬
tam denuo obtuliffct >iuffit in. Capitolium defer¬
ri , offerentem pauci faciens. Ipli verb renuenti,
plures congratulati , vt libertatis Rcipubliciaf-
fertori. Scribit tamen Dion , ciuibus inuitis port:
vidorias obtinui Ile, vtin conuentibus , verte re¬
gia, & corona laurea, ornari perpetuo libi liceret:
cuius rei caufam afferebat, quod caluus cifet. De¬
cretum infuper eft , vt Augufti palatium Lauros
propolitas haberet, ex quibus corona cornea
penderet : quafi ipfe hortes perpetuo vincexet,&
ciucs conferuaret.

Iulianum autem nondum Principem, Socrates
in H.ft.Eccleliallica refert, qnandam ciuitatemin-
grelTum, & Lauream coronam inter columnas
pendentem, rupto func,fupcr eum decidiffe:& il¬
lum ampliffime coronatio. Quod qui viderent,
hoc fignusn futuri imperii fore acclamarunt. A
ludis, Sc illorum vidoriis, inde obfcrtiatum [re¬
ferente Curtio [ vt qui dehoftilms vidoriam re-
portalfent , fimili honore afficerentur, vt pto-
pterea triumphantes ex Lauro corona caput fuu £
cingerent. Nam , vtdicebamus ex Plinio , hic n
proprie triumphis data fuit: vnde in Ariftide di¬
cit Plutarchus : quicquid ob vidoriam publicitus
fiebat, id cum Lauro erat :vt ea pritercavidori^
fignumremanferit. Quemadmodum enimin vi¬
doriis Delphicis lauro coronabantur, fic Romi
triumphantes.Quare dc ea fic Ouidiusf

— T u ducibus UtiSyCam lata triumphis

Vox canet.

Iuuen.Satyr.8y

Nolijb 1

LIBER IV-

Nobili* ornetur tauro collega fecunda .

De Mano loquitur,qiri fcc'iind'6 de Cimbris tiiu-
i phauit. Lucanus.

Actaque Laurifera damnat Sjllana iuuentd.
Hoc autem dixit propter Syllam qui Pompeii ad -
huc iuuenis dettedaiet tiriumphum.

Nonnulli tamen leguntur, qui in hac pompa,
non laureani corollam geftarint , VeriYm tantum
T’ Lauri ramum dextra : quod lolurn Plutarchi , &
“2 Appiani teihmoniis clarum fiet. Hic in Libyco:
Scipionem de CarthaginenfiBus triumphantem
altera manu fcepcrum , altera Laurum tenui ile
fcribit:Ille Paulum Aemilium in triumpho de¬
xtra Lauri rainum de tuli ffe‘ meminit. Gordianus
etiam Carthaginem ingrediens ramum Lauri tan¬
tum tulit, atcellante Hefodiano. Sed ex alia quo¬
que arborb, cjiiam Lauro coronas geli a fle trium¬
phantes, legere eft : 'Nam Papyrius Nafo de Sar¬
dis triumphans , Myrtea vius corona , quod alos
in campis myrteis d^bellalfct. Cxfarem etiam in
triumpho Gallico, e Citro induillc coronam au¬
ctor Paterculus. Verum pbil Augultum natum,
hxc corona defumi e Lauro primum in palatio
coniueu t , atque ea* die qua Auguftas natus, ger-
minalfe diciCur,vtSeruius Maurus memoria: ma-
dauit. Sed vt paulo altius hiftoriam repetamus,
Suetonius autor eil , aquilam pi\ctetuolantem,&
gallinam albam. Lauri ramulum roffro ferentem,
apprehenfam : in Liuia? gremium , poft Aliguili
nuptias , quum Vcientanum iuum reuiferet , de-
hiififle. Quem ct\m pangi placuiflcc,pofl;ea adna-
tum lauretum , ex quo deinde triumphaturi Cx-
fares. Laureas decerperent , vtalias eodem loco
fererent , quas ilib cuiufque fatorum obitu , vte-
languercnt obierdatum, Neronis vero ance in- j
tentum omnis fylua exaluit, & genus albarum
gallinarum interiit. Fu t autem vltimus c Cada-j
libus, qui ab Aenea procellcr/nt. Hac Dion. Ra-j
<t mus autem Lauri baccas habuit, vt aliquid ma-i
(rnum fionificaret , eodem autore. Ha: coronaF
triumphales & Fello & Gellio inquientibus di- i
da: : qua: in ipfo triumpho > ad louis Capitolini J
pedes deponebantur. Quod Lucanus exprime¬
re videtur:

— Haud furas pofcunt Capitolid Laurus. |

Nazarius,fiuealiusfit qui panegyrim Conflanti-
no dixerit: Vidi lti, inquit , Apollinem tuum , co- i
mitante Vidoria, coronas tibi laureas offerentem. ‘
Ceterum miniftri triumphi didi, autoiibus Pom¬
peio Sc Gcllio,quiquc pradio non interfuerunt
fcd triumphum procurarunt , primo quidem co¬
rona oleaginea vfi fune , pofted vero augelcente
huiufmodt folennitate milites etiam laureati,criu-
* phantis currum fecuti funt : vtlic purgati a (orde
humana, vtexiltimabant illi, vrbem mgrederen-
tunvnde Lucanus :

Lauriferos nullo comitentur -vulnere currus.
Primum autem hac corona triumphade repenun-
tur Liber pater, de Indis, & Romulus deuido
Aerone Ceninenfium Rege, tradente Dionyfio
Halicarnalleo. Sed& oualis corona tandem e
I, Lauro fuit , qua: priiis,autore F. Pompeio, Myr-
:6‘ tea fuerat. Nam M. Crairus,quifugitiuos & Spar-
1 tacum vicit, eum Laurea ouauic, Maflurio autore.

Ita Nero vtXyphilinus autor, eGra»cia Romam
1 rcuerfus ouauic dliua coronatus,Laurum Pythi¬
cam prx fe ferens. Tanti denique in vidoriis
Romani Laurum fecere, vtfxpius pro vidoria ac-
ciperetur.Horat.in odis:

Cui Laurus aternos honores

Dalmatico peperit triumpho.

Scribit enim, tefte Aerone , ad Aiimum Pollio¬

nem , qui Solsnas apud Dalmatiam ciuitatem
perat,& Lauream tanquamPoetx,& triumphan¬
ti dedicaint. Idem ad Pompeium Varum:

Longdqctc feffum militia latus

Depone fub Lauru mea.

Nempe vidores,pra:terqu^m in triumphis, Lan#
rea donabantur. Cleanthus enim, ab AeneaVir-
gihano Laurea corona redimitus , viridique ad-
uelat tempora Lauro: quodis primus Fidenam ir¬
rupi fTec.

Sed Augufti in Hifpanos vidoria abunde de¬
clarat Laurum fymbolum vidonxfuille , quam
idem Poeta in odis fic celebrat*.

Herculis ritu modo ditius , 6 plebs ,

Morte venalem petiijli Laurum ,

Cafar Htfpana referit penateis
Victor ab ora.

Sed & aliter prxcerqukm in triumphis etiam vi¬
doria: nuntia fuit Liurus : nam & tabernacula, & Laurus 9/-
fafces, & I iterx, naucs,militlimque iacula Lauro, ttorianun-
in eam fignificationem adornata funt. Notum t,A-
eff,Po hpeianos milites, de futura contra Cxfa-
rem vidoria (qu.unuis nimis fecure) confidentes,

/ua tabernacula Lauro condecoraiFe. Plmarchus
feribie Paulum Aemilium, Perlam Macedonum
Regem expugnalfe , &poft vidoriam ad taber¬
nacula reuerlbs milites , illa Lauro, atque He¬
dera ornatle. Lucullus, vt Appianus in Mithri-
dattcoauctneftjCapGo apud Le.nnum infulam Va¬
ro, Alexandro, ac Dionyfio eunucho , nauem
Lauro ornatam, vein vidoria [vtilleaicj mos NautsUu*
elt , cum literis Romam mific. Litem: etiam, qua: reatu
vidoriam nuntiarent, Lauri foliis infigniebantur. Lltcrx i‘**'
Sic enim Liuius i:b. 5. ait : Liter 2 a Poffhumio TtA *'
Liureatx Icquuntur, vidoriam populi Romani
elle, Aequorum exercitum deletum. Idem. Poft
deuidum Perfeum nuntiusLaureatas literas con-
fiili C Licinio , vidoria: nuntias. Iulianus ad
Proni n ciarum figna, literas Laureatas mi fit, vt te-
ft.itur Ammianus: quibus fe m expeditionibus
inter primores verfatum iignifiearet. Sic erum
Acronin Odis Horatianmnqui:: Luireatx liter^
de vidoria mittebantur.

De fafcibijs, hoc vnum tantum e Plutarcho in
vita Luculli exemplu erit. Lucullum ac Pompei- LaureAtt
um in quodam Galatia: vico conueniile fcnbit : f.,j(er
Laureatos vterque propter vidoriam falces fere¬
bat: verum longo Pompeii per loca fquallida &
arida , atque arboribus fterilia,itinere , Lauri cir¬
ca fafces palluerant , ac ferme aruerant : quod vbi
Luculliani Lidoresaduercerunt,ex propriis,quas
recentes , 5c virides in manu habebant, l.berali-
ter contulere: currumquc ponipeii frondibus nn-
pleuerunt: quod in bonum Pompeii omen ct/Iic.

Etenim Luculli res geftx Pompeii imperium per- LaUreatu 3
ornarunt. Idem in Pompeio , Tabellarios vt currus.
Mithridatis mortem , Pompeio gratam vilu nun¬
tiarent , laculoirum cufpides Lauro adornaf-
fe, memoris mandauit. Dion in Nerone : Nun¬
tius ad Neronem veniens, Lauium ferebat , vtil- ^ ^

li fignificarec vido'riam,quam Corbulus , de Vo
logefo , Parthorum Rege , Sc Teriblate, Armenis
principe, habuilfet.Mos etiam Prifcorum fuit , vt
vates Lauro coronatus , ac fi de futura Vidoria
fperaret,& facem gcftaris,aciem prxcederct. A ^ates la* :
quo vero omnes abffcinerent, quod ferrum in la- reatus.
erum virum ftringere nefas ellet. Vnde prouer-
bium : Ne ignifer quidem fup er fuit : Cum iignifica-
re volumus, omnes ad vnum interii ile.

Sunt& alia: Lauri celebritates, quibus Anti¬
quis decoraatque honorabilis extiticd^aiii quod
dicebamus ex Plinio, GratifTima domibus iani»

41» HISTORIAE

trix ,Cx(arum, Pontificum, fola & domos exor¬
nat, ad liminaexcubat : Menfc quippe Martio in¬
grediende, vc fcribit Macrobius , tum in regia cu-
rii (que, atque Flaminum domibus laurea veteres,
nouis laureis mutabantur. Apollo enim apud O-
uid. Laurum fic alloquitur.

Poftibus augujlis e udem fuiiftma cufios ,

Ante fir es flabis.

ra/fes Uu. Fellis poflea diebus Lauro ornare poftea ccxpt-
rw;/. ruat: vt his Tertullianus atteftacur : Cur diclxto
non laureis polles obumbrentiquod oflenditlu-
uenalis:

Pono d mu Lauros ,duc in Cupit .lia magnum
Crcratuntfue b,uem.

Magi (lrat:bus etiam prima menfis Ianuarii , folia
Laun i populo porrigebantur. Laurum prxterca
omn bus iufntiombus adhiberi folitum erat,
quod omni tempore vireat , vr liirtiliccr Refpu-
blica virefeat. Pcia Jps enim funerum folcmni-
tacibus , vt aqua laun ramo afpergcrcntur altan¬
tes, mos apud A itqins fiit. Quod Virgil. lib.6.
Acneid.in Ohux ramum commutauft , atque id
it, Augulli gratiam- Adreincnim lugubrem lau¬
rum adaptare noluit:

idem ter (ocios para circumtulit vma.

Spargens r^rc leui , cr rami /chiis oIiua .

.Roma: autem extra Capena; portam fons Mcr-
YxmKcr- curio, lacer , 4 quo nomen accepit. A i quem cura
<<*torum. n-:ercatorcs irent, [lub Mercurii enim tutela Mer¬
catores ltint] vnulquifque alterius caput eius a-
qua cum Lauri ramo , inuocato Mercurio >a(per-
gc-bar, prolatis in futuri pcriurii exprobationem,
quibuldain verbis. Huius vero rei amplifli.nus
tedisOuidius, cuius largum teflimonmm hic m-
lercre,qubd rem maxime exprinnt,nonintempe-
fliitumfucri c.

hjl aqua Mercunt porta -vicina Capena-.

Si tu 'i at expertis credere, numen habet.

Huc venit inunctus tunica mercator, & vma
Puru-fujf ifa,<]tiam feret , haurit aquam.

Yda fit hinc Laurus : Lanr jfparguntur ab vda
Omnia , qut domnus fu m habitura nonos :
Spargit &tipfc fu.s Lauro rorante capides,

Et peragit fiil ita fallere voce preces.

Ablue pratenti periutia temporis , inquit:

Ablue praterita perfida verba fide.

Siue ego te feci tefiem,falsove cttatu.

Non audituri numina vanalouis :

Siue Deum prudens altum , Dtuamv e fefelli.

Ab finierint celeres improba verba Noti.

Et per eant, ve mente die,pcriuria nobis:

Nec curent Superi, fi qua locutus cro.

Da modo lucra mihi, da facio gaudia lucro.

Et fac , vt emptori verba dediffe tuuet.

Poet* lau- ^or*r^> triumphantibus acouantibusin fuo gene¬
ra,,. rc non inferiores Poctx , parem quoque fibi co¬
ronam ingenii & facundix [nam vtraque in vera
Pocfi excellit] compararunt. In quem finem ludi
literariiplunbus in locis inftituti , vtidem honos
vincentibus , atque in ludis Olympicis , Illhmiis,
& citeris concederetur. Fuicque duplex,ex Lau¬
ro videlicet atque Hedera. Sed ea lege acdilcri-
mine,vt maiores lauro, minores Hedera corona¬
rentur. Lauro itaque coronatos vel iam olim
fuilTePoecas ,quamuis per fe fatis apud literatos
conllet, vno tamen alterove teflimonio clarius
euadet-Horatius:

Coronandis confueta Poetis
Laurea.

Idem in Odis.

— Et mihi Delphica

Lauro cinge volens Melpomene comam.

PLANTARVM,

Et alibi in Pindaro:

— - Immenfus ruit profundo
Pindarus ore ,

Laurea donandus Apollinari.

Statius:

— Sed nec fiolita mihi vertice Laurus,

Nec fronti vittatus honos.

Hac enim ratione coronandos Lauro Poetas an- Qm
tiquitascenfuit, quod hxc Apollini , qut Mufis p0<,
prxfc6tus , facra fit. Scribit enim Heliodus fla-»*/-
tim in limine (ux Theogonix , ad illum iuxta He¬
liconem montem , mulieres nouem venilTe [ hx
Mufx erant]& ramum hehconicx laurus illi man¬
ducandum ; , » exillc. Qui cum degufta (Te t, re¬
pente vniucrla doctrma.Sc poetica repletus. Cu¬
ius rei memir.it Ouidius?

N.n mih ’ -j:fa Clu . C Ititfque furores

Afra tuis.

Forte &luuenalis:

Laurumque momordit.

Et in hanc vfquediem , Poibx celebres , vel qui
hunc titulum , aliorum ceu edi Cio , quibus tale9
creare poteflas ab Imperatoribus data , PwCtx:
Laureati [quorum tamen non minima pars ve-

Inus laruati] quali Laurearedimiti appellari con-
fucu erunt.

A Poetis non infubide nec certe minori meri- I*
to [fi vere tales fine] Lauream quoque fibiv/ur-f^'
parunt Medici : nimirum cum & hi, pari cum iis
ture, Apollinea proles fintatque dicantur , pn-
mium atque coronam fuorum quoque laborum
.ic vigiliarum, in Do6lurx[quam vocanc]lolemne
fymbolumalcruerunt , vt quos Do6loris titulo
infignnent , Laurea Phcrbea feu Apollinari redi¬
mitos pronunaarent. Qui (ane mos hodie in Ita-
lix^c Galhxlocis non paucis, adeoque per vm-
uci Ium Rom. Imperium in Academiis adidinfli-
tutus nn.piimis veroin alma illa Bafilienfium A-
caJemia[ab Aenea Syluio in Gonfilio Bafil. a<i
imitationem Bonomenfis,matrisfludiorum nun¬
cupata: , indi tuta,] tam receptus atque (olemnis,
vtc.\ hac, tanquam ex equo Troiano , Apollinari
Laurea redemita turba prodiens , in varia Regna
ScProuincias diffundatur.

'T-Gu j

LAVRVS TINVS , SEV SYLVESTRIS,

TR1VM GENERVM.

Gap. II.

DE I.auro fil- \
ueftri Cluf. |
hxc (cribit. Inter j,
Lauri genera Pli¬
nius Tini memi¬
nit , nulli forte
Veterum Lati¬
norum prxterca
cognita , mfi M.
Cato lib. de re
ruftica eam no¬
mine Lauri filua- Lx
nex intelligat. ***■
Eius tria genera i
nonnihil inter fe :
differentia. Prior
Tinus frutex efl.
Cornus fceminx
magnitudine ,
virgis oblongis
& quadrangulis
xamo-

LIBER IV

419

ramofis foliis ordine diftindis, & perpetui ge¬
minis fimul inter fe aduerfis, magnis &iatis,Cor-
rias fcemin^ fere (iinilibus , fed ad Laurina acce-
decibus nigricantibus & fplendentibus ^perpe¬
tuis i nullo odore , fapore amaro , cum nonnulla
adftridionc. Summis ramis vmbellas florum qui¬
nis foliis conflantium profert candidorum & o-
doratorum. Deinde frudus fucecdit , Myrti bac-
cis paullb longior , planior , angulofus , coerulei
coloris eleganciffimi. Nafcitur prxruptis & la-
pidofis inter alios frutices , in fepibus circa
oppida LufitanixMontemorho &Tomar,vbi cu
fuo flore &frudu collegit menfe Nouembri,ta-
metfl alias Iulio & Auguflo floreat , ac frudus
maturetur Octobri.

TINVS ALTERA

ALteta, ea¬
dem . qua
Itipcnor altitu¬
dine aflurgic,
ramis frequen
ti oribus & fir¬
mioribus , &
cortice ex ru¬
bro virefeente
te dis : circa
quos folia fu-
perioris , angu-
fliora & oblon¬
giora aliquan¬
to Ium, & venu¬
lis pluribus di
ftinda, fi bi in-
uicem oppofi-
ta , vt in priore.
Flores extremis
ramis vmbclla
tim etiam na-
fcuntlir , colore
nonnihil pur¬
pura fcen te , neque adeb odo.rati, vti fuperio-
r is: frudus etiam minor , plenior, nigrior. Hxc
vno duntaxat loco in Lufuania, quodam mona-
fterio Pera Longa dido , locis incultis lupra Vlyf-
fipponem extrudo obferuauic fecundum pifei-
r.as , & in Dceticx maritimis.

Tertia ei primum in Belgicis hortis confpeda,

I femine ex Italia delato , nata apud Clari (Ti virum
I D. Ioh. Boifot, arbufculx magnitudine , qux fin-
i gulis annis & florem & frudum profert. Alunt
nunc plxrique alii rei Hcrbarix ftudiofi , tum
nobiles matronx, tum viri , ramis ex ea arbufcula
defumptisj&terrxcommiflis enatos frutices.Mi-
norvero eft qusim fuperiores, folio Laurino ta-
men latiore, lxui,& nigricante , pepetuo , ramos
ordine quodam per intcrualla ambiente , vtin
i prioribus generibus : vmbcllx florum alborum
i foris nonnihil pupurafeentium fummos ramos
• coronant,deinde frudus ex cosruleo nigricans, li¬
liis, minor quam inaliis. Bis plerumque floret, ve¬
re & fubhyemem-

Theophraft.lib.i.cap.4. inter perpetuo viren¬
tes e fylueflnbus dicitur ayela : k Plin. Ti
nus & irfrottjlylucftris: Lufitani priorem Tinum,
15 VuadePerro : [eft tamen & alia planta di/TImilis
hoc nomine donata.] Alteram Follado, afoIioru,vt
atbitror, frequentia vocant :$CEtkiDurillo. Italica

I flue tertiam] Anguillara Lauro faluatico vulgari
nomine dici lcribic , & h Bmdis Mole jfo : Bcllon,
Lentagine nominat.Hxc Clufius.

Cxteritm iconem noftram primo loeopropo-
fitam ponit Clufius pro Tino 2.. Pro tertia aliam 1-
conem habet , in qua nulla folia hirfuta : quam-
uis LobeLpilos in margine foliorum pingar, nec
tamen eorum meminerit. Eidem cum Pena in ad-
uerfi Laurus Tinus cccrulea bacca valdequam e-
legans & nouaalTurgit in arboris xmulationem.

Fert coryrabaceam vmbellam multis conflatam
Terebinthi feminibus, aut Gigartis vuarum fi mi¬
libus, fed ex argenteo in coeruleum luridis: flore
ex albo purpurafeente.

Ad iconem Lobehi in margine additur Laurus
regia Icalorum.In ea icone nobis videntur flores
& baccx minus fceliciter exprelfe. Folia, vtidi-
dum , appingunt hirfuta in marginibus. Exifti-
mamus eandem e fle cum Cluf tertia, quamuis
pilorum nullam faciant mentionem.

^Lob. in ObfClufii fecundam vocatTinum Lu- Ti„ut lh-
fitanitfamClufii. fu*ntc*.

Dod.in hifl.Lat.vnicam exhibet iconem , nem¬
pe c& quam primo loco pofuimus, titulo Tini fiue j-^er aot
Lauri fylueflris. Taber. tres icones habet : pri¬
ma, qux falfa, iuxta non bonam iconem Lob.Sc
Pcnx inadu.omific tamen pilos: non erat etiam
noftro iudicio feparandaa Tino quam ponit pro
fecunda, licet Clufio fit tertia. Lufitanica autfem
Tabern. eft Clufii fecunda, quam Germ. portui
tjalefifdjen tvilbcri/Ioiberluvmn vocat idemTab.

Camer.in epit. Matthiol. Laurum fylueltrem
leu Tinum , intrepide Catonis fyluaticam dicic> L.tnrrt:
addens .Italis Lauro faluatico>Lauro regia & Lenta- **"*»♦•
gincdici: folia, inquies, effe nitentia,inodora, lanu¬
gine cenuiflimapubefcentia: flores ex albo pur-
purafeentes : baccas fapore acerbo.

Mirum vero GazamapudTheophraft. loco ci¬
tato Laurum fimpliciterconuertcrc, cum tamen g*z.a noi.
in omnibus exemplaribus, qux hadenus quidem
videre licuit, manifefte legatur dysla Alii ta-
nen Jtcivqv &yel&v,Ciiie Laurum lylu.[fi ita inter¬
pretandus Theophr. locus] efle malunt veram
Laurum , fine hominum cultu proucnientem *
quales multae circa Monfpelium in fepibus vifun-
tur.

Dalechamp. interperitos Herbarios conflare
ait,depidam ^fc arborem in hi ft oria Lugduneh-
fi efle Laurum Tinum Plinii , quam Laurum
nonnulli fui generis arborem mtelligant , alii rw" n^tio
fylueftrem Laurum etiam Theophraft. Arbor ” ^

hxc eodem Dalechamp. autore , cortice veftitur
fubrubro : ramis abudat , ex quorum nodofis ar¬
ticulis folia enafcuntur, bina fempet aduerfis pe¬
diculis fica, venofa,carnofa, minime difleda, in a-
cutum delinentia. Flos ex albo piiipufafcens eft s emeti
in vmbellisjcopiofiffimus : Cccrulea bacca pluri¬
ma , oblonga, angulofa , guftu aftringens. Arbor
ifta nunquam exuitur. Quare mirifice intuencium
oculos delcdat,& allicit frondis honore fempiter- Locus
no, vmbcllaru aureo fulgore , & baccarum cceru-
leis acernis. Nafciturin afperis , faxofis & mari¬
timis Gallicx prouincix , Hetrurix,agnque Lati¬
ni collibus. Itali vocant Lamagtne &c Lauro falua*
tico , diuerfam a Lantana fua , quam Matdiiol. Vi¬
burnum efle arbitratur. Nafcitur fk in plerifque
locis montis Ceftii intei Cocciferas Ilices. Pla¬
cuit totam Lauri Tini Dalechamp. deferiptionem
proponere , cuius icon merito in quibiifdam dif-
'plicet, vix deferiptioni in omnibus refpondens
j Quicquid fit , Laurum Tinum eandem putamus
| cum Tino j.Gluf.donee meliora doceamur,quan-

42.0

H1STO RIAE

C.Snuh.

Locus.

Cultus. '

F chorum
SjurietM-

Laurocc-

rajttt.

Vires & v-
fus.

quam aliter fenfifle videatur compilator Hiftor.
Lugd. Facit enim primam , nec tamen eandem di-
cit cum Clufii pruna , eiufque defcriptionem o-
nutttt.

Liberius quoque nobis videtur C.Bauh.in fuis
Aduerf.fcripliflc hxfe voiba: Stc dicendum erat,
luminis ramis vmbell is profert candidas & odo¬
rans : & hocvcl ex viua planta, vel ex le&ione
diligenti Clufii habui ilee: Hxcfane verba appa¬
ret defumpta elfe ex deferiptione Clufii. Sed o-
portebat prius pro certo llatuere Dalech. Lau,-
lumTinum eandem elle , antequam dofti viri
defcriptionem carperet. Nos potius coniedta-
mur , qu&tn pro certo adftruamus, magis conue-
nire cum tertia Clufii. Ipfe vero C.Bauh. in fua
deferiptione , qtiam apud Matcb.dat &c odorem
florum & faporem totius plantx omifit. In floris
deferiptione ait elfe quinque folium , & icon,
quam is eandem cum noftra ex Camer.apponit,
quadrifolium tantum oftendit. Quanquam, vc
verum fateamur facile exiftimamus quinque fo¬
liola pifigendafuille.

De loco 8e tempore fatis fparfim dixifle nos
videri portet , nili &aLob. & ab aliis alibi quo¬
que nafei obferuatum fuilfet. Etenim in Vaienx
nemore Narbona: plurima, fk plenfque Ceti
montis, inter cocc feras Ii:ces frequens, vbi &
legimu ;. Italixac HiSpinixagri , & alix forte re¬
giones huius feraces funt, inprimis vero ea fylue
Hctruri* abundant. In Samnitibus circa Lrnzi-
na m & alibi reperitur eius magna copia.abundat
circi A neo nam & Spoletum , fed copiofius in
Narbona.

In Gerrnatiix hortis facile fert hyemem,parum
tecti, tk ex ea Hc pulchrum opus topiarium : ni¬
miis tamen frigoribus fuccumbit , vc annotat
Camer.Cefalp. lcribic in Hetrurix /yluis hyeme
florere , fruitumque antiocinurn nouellum ex-
pcctirc. Semen nobis ex Italia milium aliquoties
leuimus Montbelgardi : fed irrita fpe. In hac
planca folia variare deprehendimus : fuperiora
enim inferioribus fune magis glabra. Bononix
vidimus in horto Saluatori* , vbi perperam Lau-
rocerafum vocitabant. Patauii in horto publico,
& alio Phartnacopaei Germani elegantes arbu-
fculas vidimus. Item Heidclbcrgx in horto Ele¬
ctoris, Anno 1595.

Ex baccarum acerbitate facile induftrius qui-
uisad prxfcriptum Galeni de carum vfu medico
ftatuat. Premitur ex iis oleum authore Lobelio,
quamuis eius nullum vfum declaret : nfdem val-
dequam lubenter vefcuntur fturni, turmatimque
ad illas conuolant.

OO ^5 —i OO O vj>-. cJo

LAVROCERASVS.

Cap. III.

Defciiptio T^Eramcrna eft arbor Lauroccrafus , frondis x-
loha. terna , Citriorum folia xquantis, palmaris,

fefquipalmaris , duorum triumve digitorum lati-
tudinejobiter per margines crenatx , hilari viro-
' re micantis , lxuis , pinguiufculx , cuius medium
percurrit neruus crafliufculus , auerfa parte ela¬
tior , vnde fine ordine in oras excurrunt venx
hauditamultx : fapor fubamarus , adftringens.
Ramulorum «ortex viridis eft, lignum interne al-
T,uih&+ bum. Frudtus racematim ferie longa difponicur,
breuibus hxrens pediculis gratus, dulcis , Cerafo
paulo maior , fiiblongus, ex cceruleo rubefeens:
fub pulpa non femina bina aut ^erna plana , plw-

p lantarvm;

rimmn accedentia ad Loti African? femina, ha¬
bet , vt vult Clulius : fed ofliculum vnicum Ce-
rafi ofliculo fimile , longius tamen, faporeamaro 1
ad Cerali nucleos accedente, neque limile quic-
quam habet cum Guaiacana vulgb dnfta.

At ne quis interim Clufio diuerfam l noftra .
traditam putet, eius deferiptionem fubiicimus in- *
tegram. Laurocerafus iultx magnitudinis eft ar¬
bor, caudice redto, multis ramis donato,qui cor¬
tice atrouirente obdufti funt , nouellis tamen
omnino virentibus. Folia alternarim ramos am- .
biunt, non decidua, Lauri labfolix , fiue potius
Citri x mali foliorum xmula , per ambitum non¬
nihil dentata , neruis aliquot exmedaacofta in
latera excurrentibus, fuperne fplendentia, infer¬
ne nequaquam: Color in vecuftis ex atro vire- '
fcens , in nouellis ex viridi pallefcens : fapor a-
marus, nucleorum mali Perficx autAmygdala-
rum amararum xmulus. Oblongas in fummis ve-
tuftis ramis iaiter
fuperioris anni
folia fert haftu-
las , digitalis lon¬
gitudinis , craf-
liufculas ,in qui¬
bus breui pedi¬
culo numcrofis&
racemi in mo¬
dum conferti na-
fcuntur flores, ;
candidi, quinque
foliolis confLwi-
cas, multis in vm-
bilici ambitu lla-
minulis pjxditi, ,
Cerafi auiuni
vulgo nuncupat? ;
floribus non ad¬
modum diliiroi-
lcs, odoris tamen
expertes , qui i
nullum frudrus ;
rudimentum prxbuerunt, fed caduci admodum 1
fuerunt, quales in Germania creuerunt. Supra 1
hos deinde rami germinant &nouella folia pro¬
trudunt. Frudhis Conftantinopoli millus, forma 1
fuit ouali , exigui pruni magnitudine. Sebeften .
fru&ui proximus, forisniger, rugofus, pulpam 1
continens dulcem & edulem , Cerariorum 1
vel Brunenfium in Morauia Prunorum pulpa:
modo ,in qua latent bina aut terna femina plana, ,
fpadicei coloris , plurimum accedentia ad Loti 1
Africanx vulgo Guaiacanx nuncupatx femina.
Quam feminis deferiptionem tamen Cluf in po-
fteriori fux hift.editionedenti6incul,cat,atquei-
tafibimifliimteftatur hunc frudtum anno 1^81.
prxmifta tamen vera & genuina ofliculi deferi-
ptione ex alia libi vi fa, ofliculum ( inquiens)con-
tinensfeffili parte orbiculare, deinde fenfimin
oblongam cenuemque crepidem definens. Sed
quicquid lit, valde fufpicamur diucrfahoc loco
femina a Cluf.defcripta , pritifque non fuirte Laua
rocerafi.

Non difplicewtquxCxfalp. dc hac arbore his
verbis fcripfit : Plinius affert Laurum regiam am- .
plirtimam & arbore & folio , baccisguffatii qno- i
que non afpero. Hanc Pifis habemus peregrinam
foliislongioribus, pulpofifque, ad Malum Medi¬
cam accedentibus, perpetuo virentibus,fed odo¬
re graui : flores in racemis cre&isfert, candidos,
fuaueolentes : baccas Lauro fimiles,paiilb maio¬
re*, oblongiores, inmattuitatemgras, pericar-

pio

%

i

liber i y.

pio pulpofo, fuaui ,quod quo magis ficcatur in ar¬
bore , dulcius redditur: intus nucleus eft oliuaris,
fragilior, perficitur Autumno incipiente : medul¬
la interna amara. Seritur optime ramo. Frudum
terrae diligenter commUfum , etiam in fidilibus,

. minime tamen germinaire fibi Clufi affirmat. Ar-
bufculx autem Conftantinopoli miflx germina,
vbi paulb altius excreuiffent,in terram inflexa ra¬
dices egerunt , aliafque arbufculas dederunt.

Carmer.ait furculis propagari , verum non fi¬
ne labore.

Milia porro fuit haicarbufcula Clufio Trabi-
fonCurmafi nomine , quodTrapezuntinam Da-
dylum interpretati funt.Sedcum nihil cum Pal¬
ma commune habeat, fatis improprie hoc nomen
illi inditum cenfct.

Bellon.hb.i. ObCiriter arbores perpetuo vire-
tes recenfet Trapezuniinam quandam feren^
tem cerafa . Meminit & eo libello , cui de
ratione cicurandi fylueftres arbores titulum fe-
citcap.xx. & Laurocerafum appellat: eius tamen
hiftoriam non deferibit nifi quod eodem capite il¬
lius ramum maliCitrix ramo xqualem facit , &c c-
i u s praegrandem arborem Genuse irt horto Prin¬
cipis d’Ona poftea vidilfe a (Terit. Cum vero hu¬
ius noftrx folia maximam ffmiiitudincm cum Ci¬
tri» foliis habeant nec defluant , fk Trapezunte
Conftantinopolim , vt nomen indicat , primum
allatam futile veufimilc fit , eam elTc omnino
cenfetClufius ,quam Bellon.obferuauit.

Lauroceraff autem nomen coniicic eiimpofi-
tum ^foliorum Laurinis fimilitudme , & fructu
cerafisxquali : urnetfi poftremo loco ex Plinia-
naluftoria id eueniffc affirmet . Verum [mquit]
nufquam apud P!in. Lauroceraff vocem legere
memini . Is quidem lib. xv. cap. xxv. vbi Cerafi
cenera enumerat > de Ccraffs Lauro inficis agit.
Miniis quinquennium eft ait ,quod prodiere qua:
vocant Laurea , r.on ingrata: amaritudinis, mu¬
ta in Lauro. Hanc autem quam proponimus ar¬
borem , ipfcn inteliigere , vix (e fibi perfuade-
repoffeClufi fcribit:Sed [addit] cum aptiore
appellatione careamus, neque ffne iudicio Bello-
nius ea vfus effe videatur , Laurocerafum cum
ipfo nuncupabuousdonectxVeterum monume-
tis commodior aliqua fefe offerat. Si cui tamen
Palma: Tnpezuntinx vocabulum, quod Confta-
tinopoli adepta eft , aut Ceraff TrapeZuntin»
vocabulum , vt Bellon. etiam Gallico (crmone v-
furpat, magis arridet, vti eo poflit.Itali Laurumre-
giatn vocant : alii Laurum Trapez.-ir.rum. Hortus
Patau. Lauro regio Dattilo diTribifinda.

Dalechamp.eam fecundam Loton Theophr.
effe mdicauit , quam nonnulli dodi Herbarii
Laurocerafum nominant , ex Africa adueetam,
Plinio &Matthiol. incognitam [ ff Hift. Lugd.
credimus, ]& in hortis principis Dori» Genu» lu-
xuriantem.Sed’hxcDalc<.hamp. opinio de Clufii
fententia minime probanda : nam huius frudus
non nafeitur Myrti modo alcernis,fiue vt Grxcus
codex habet , n , fed race-

matim,vux modo, quemadmodum & flores mha-
'ftulacoBfertim plurimi nafcuntur , vti didum,

• Neque quod Dadylum Trapezuntiam eflefta-
tuit Lotum Africanam Matthioli , cui durum nu-

* deum tribuit: qua de cau fa Theophraft.

effe vult, cuius, nucleus durus eft, in qua opinio¬
ne etiam eft , marginalibus in Athen. ab ipfo La¬
tio donatum fcholiis. At, infit , Cluf. Lotus A-
fricana non nucleum fed femina duntaxat ha¬
bet. De qua re vide plura capite de Guaia-
cana.

Cxterum iam prius didum , videri Clufium
duos frudus confudifle , nempe Lauroceraff cum
Guaiac.ina,ex eo errore hic quoq; denuo impe-
gilTe videtur, nec miniis cenfura dignus quam
Dalech.

Porro Laurocerafum primus nobis idem ce¬
lebris medicus Dalech. Lugduni oftendic nomine
Lauri regi» Pilis miflam, quam poftea agnoui-
tnus in horto Cl. D. Fel. Plateri; ci pro ignota
& innominata putata: &, ut perhibebat. Lucer¬
na Heluetorum milia. Eadem hybernum frigus
ahquot annis non teda pertulit , frudufque Lu¬
cem» protulit dulces,gratos , quorum partem in
horto Montb. feuimus , fed vana fpe , partem
inter naturalia noftra ficca etiamnum adferua-
mus.

LAVROCERASI FOLIO AREOR.

Cap. IV.

\Pud CL.Paludanum[inquit Clufjconfpicie-

bam anno 1595. ramulum peregrina: arbo .

ris,qui erat circiter pedem longus,(atis gracilis, e criPno
foris lxuis, nigro colore prxditus: intus canus.

Limma parte nodofus : cui nimirum folia alter- p 0i,A
nis inhxrebant ,ex aduerfo femper fita, fena, au,t
odona,mali foliis maiora, magnitudine & for^
ma proxime ad Lauri Cetaff folia accedentia , fu-
perne Ixuia & (plendentia , inferne minime, fed
venis a medio neruo in latera excurrentibus in fi-
gnita, in ambitu non ferrata. A11 perpetuo vi¬
reant, necne, mihi incompertum : fedfufca e-
rantqux videbam , vtpote reficcata : fub fingu-
lorum autem foliorum exortu ad latera lingula¬
res nafcebantur appendices , fumma parte orbi-
culatx , &deorfum inflexx,fiue quodammodo
fornicatx: fummo rami faftigio fena, aut plura in-
hxrebant vafcula breui petiolo innixa, nuce pon- FaJcuU.
tica minora,membranacea, & denis neruis diftin-
da, fummaque parte in quinquclacinias flue fo¬
liola diuifa , exili nigro femine plena , fatis ferui-
difaporis. Quo nomine apud incolas appelle¬
tur, aut quis illius apud eos vfus , indicare non.
poterant , qui prxcedcnti anno ex Guinea attu¬
lerant nautx. An vero huic fimile folium illud,
quod a Batauis naucleris anno 1597. ex laua, vel
Madagafcar relatum , Brauas vocari Abclala Guza- B
ratcnlis mihi dicebat?

BVNA, BVNNV, ET BVNCHOS

ARABVM.

BVnx nomine, quem habemusfrudum, ma¬
gnitudine xquat, aut certe parum fuperat Ri¬
cini noftratis femen, oliuari figura , vna parte ful-
catus, vel vtraque , cortice exteriore ctaffiore ni¬
gricante , interiore tenuiore, & qua nucleum (pe¬
dat rutilo, altera facie cineri, cca. Vtroque corti-
cc dctrado nucleum comperimus durum, Dady-
li olliculi effigie, lacuna fecundum longitudinem
fulcatiim , pallentis cinerei coloris, faporis ama¬
ricantis & ingrati. Ab vmbilico ad oppofitum
mucronem oftentat gemina grana. Hanc fru¬
dum Bunx nomine i quamplurimis amicis acce-
N n

DcTcript.

Sapor a-
martts.

Tom. I.

HISTORIA

BWtia». cepimus : fcd a Ci. D. Paludano nomine Bon vel
Bam,eumque etiam vel vnico fulco donatum vel
duobus.

A Cl.D.D.Fcl. Pia tero datus fub nomine Bunx
Clufii. E: apud eundem in fcatula quadam habe-
CranatQM- tllr nomine granorum quibus Turcx fomnum
'“'J""*- fugant.

Rauvvolff.in Itinerario fuo de fimili fructu
feribit : Halepi Turcx parant potionem cx frudu
Bunnu dido incolis Bunnu , qui extunfecus Sc colore &:
R,tu<oSioiff. magnitudine fere refert baccas Lauri, gemino ve-
Locm. ftitUs cortice :adfertur ex India, vt aiunt , duo-
biifque locellis totidem feorfim grana fiauefcen-
tia continet. Confideratis viribus &nomine om-
Buncho A- ninotefpondere videtur Buncho Auiceunx, Sc
uic Buncx Rhafis ad Almanforem.

Bunca Clufius quoque de eo feribit in hunc modum.
Rh.ifi, PufiUusfrudus , quemmifitD.AlphonfusPan-

»nu u- cjlls^ quaque Buna nonnullis , aliis vero Elzane
Ll^ne. nuncupari tradit, Fagarx eft magnitudine , aut
paulo amplior , oblongior , plerumque colore ex
cinereo nigricante, cortice tenui,-?*: vclutifulcum
quendam per longitudinem vtrinque habente,
per quem facile in duas squales partes diuidi-
tur,qux lingula grana continentoblonga , altera
- "parte plana, fuluefcentia,guftu acido.

Sttor act. r . , o . ,

,^MS Taber.cx Hilt Lugd. Bunx nominenabent.

Cxterum Buna quam defcripfimus , quamuis
extima facie apprime refpondcat iconi aClufio
propolitx , eandem tamendicere non, ‘audemus
( propter quafdam notas non refpondentes )
Bunnum Rauvvolff.& BunamCluf.multo minus
BuKchus. pto certo aflerere aufimus elTe Bunchum Auic.

de quo l.i.Tra&.i.c.pi. Sc Rhazx ad Almanf.Lj.c.
2i.(quorum verba paulo poft adferibemus ) ne-
qu e e ni m d efcribun t.

sutb Sc- Serapio c.^.fub nomine Suebi id eft , ( vt vertit
T^p' Interpres) Gallia, ea ipfa verba reccnfec , qux
gW/m. Rhafis de Bunca feribit. Such vero, vel Gallia, res
faditia eft,vt cx ipfo Serap. patet qui ex authori-
tate Ifaac feribit Sucb parari ex Ramich , Mofcho
Sic. Nobis fit vermmile Bunam Cluf. Sc Bun-
Ban Alftni num RauvvolfF. idem cfte cum Bon velBan Al¬
pini, ideb hoc eodem cap.fubiiciemus eius hifto-
riam , vbi prius vires Bunchi Sc Bunx recitaueri-
mus.

Bunchus, inquit Auic.defertur de Iamen.Qui-
& dam dixerunt decidere ex Anigalen. Eligitur ci-
Atttcennx trinum, leue, odoratum. Reprobum, album Sc le-
tUleB.a. uc.Calidum eft & ficcum m primo : aliis in primo
Ttmpeia. frigidum. Membra corroborat, cutem emaculat,
& fub ea conclufas humiditates abforbet : corpus
odore grato commendat , ventriculo projeft.
Bunchum,authore Rhaza , calidum eft & ficcum,
quod ftomacho congruum exiftens , mali fudoris
odorem aufert.

chaxbe Rauvvolff.fcribit, familiare efle Tureis potu, que

tH** e magni faciunt, Chaube nomine , huic colorem a-
tramenti nigerrimum, cuius in multis morbis, po-
tiffimum ventriculi , multus eft Sc efficax vius:
hunc matutinis horis , etiam publice in compitis,
paffimpiti itando bibunt ex teftis & procellanis,
quam poliunt calidiflimum. Fit autem ex frudu
Bunnu. Bunnu incolis di do cum aqua. Nihil hocpotu fre¬

quentius apud illos , quem eodem loco habent,
quo nos vinum abfinthitesaut aromatites.

Cluf quoque teftatur traditum a nonnullis in
Alexandria potionem quandam fieri ex Buna,
vim refrigerandi non mediocrem obtinentem.

PLANTARVM.

BON VEL BAN ARBOR,

ARbor cuius femina ex felici Arabia afpor- Dcf<
tantur Euonymofimilis, foliis craffioribus,
viridioribus, perpetuoque virentibus, quam, in¬
quit Alpinus, vidi m viridario Hilybei Turcx, ex
qua femina illa ibi vulgatifUma Bon vel B4«ap- ^r'
ptllata , producuntur : ex his omnes tum Aegy¬
ptii , tum Arabes
parant decodum
vulgatiflimum ,
Coaua vocanr,
quod vini loco i-
pfi potant , ven-
ditiirque in pu¬
blicis cenopoliis,
non fecus ac vi¬
num apud nos.
Pr^tcrea vtuntur
eius decodo ad
roborandu ven¬
triculum frigi¬
diorem, adiuuan-
damque conco-
dionem , Sc non.
minus ad aufe¬
rendas a vifceri-
bus obftrudio-

nes : intumon-
bufque hepatis
ac lienis frigidis,

Sc antiquis obftrudionibus, feliciori cum fuccefc
fu decodum multos dies experiuntur. Quod et¬
iam vterum maxime refpicere videtur : ipfuna e- T6
nim excalfacit, obftrudionefqtie ab eo aufert : fic
enim in familiari vfu eft apud omnes Aegyptias,
Arabafque mulieres, vt(empcr,dum fluunt men- ‘
fes, huius decodi copiofiorisforbitione hanci-
pfam vacuationemadiutent , autin quibus fup-
preflifunt, prouocent, nec abfque magna qui¬
dem vtilitate , fic in pluresdies purgato corpore.
Neque verum videtur , quod Auic. hoc femen ca-
lidumih tertio , & ficcum infecundo gradu con- ‘
flituit , quando femen fapore dulcefcat cum pau¬
co amarore , nullamque acrimoniam prx fe ferat.
Nihilominus ipfum obftrudionibus vifcerum, ot
frigidifque tumoribus hepatis vel lienis multum ne-
conferre docuit.Sed ait ftomacho naufeam conci¬
tare, pituitamqi purgare atq; multa alia hxc femi¬
na prxftare , ac fe experientia penes Aegyptios
didiciile Alpinus ait , atque hanc arborem Cayri
vidilte. Hxc Alpinus ex Auic. citat,non addito ta-
men nomine , quo Auic. vocat : neque hadenus
apud Auic.reperire potuimus nomen Bon velBan ,
nec fcimus quo nomine eius meminerit. Viden¬
tur tamen nobis, rite omnibus cdtifideratis,

feminaBo» velB^w conuenire cum 4M

Buna. Confidereturpotio qua»
ex Bonfit , Sc ea qux
ex Buna.

CAR Y Q-

LIBER IV*

CARYOPHYLLI INDICI.

Cap. VI.

NOtiores
nobis ipfa
arbore Caryo-
phylli : eius
autem ramuli
aut furculi liue
pediculi , quos
obferuauimus ,
coloris funt fu-
liginofi , longi¬
tudinis duaru
circiter vncia-
rum, cortice, fa¬
tis crallbjguftii-
que nonnihil
aromatico. His
adharent fape
caryophylli ali-
quot:partes in¬
feriores , qua:
craffiores, qua¬
drangula: ap¬
parent. Ex pra-
didtis ramulis,
quorum aduerfus fitus, ceu praepilati claui rugofi
affiguntur fingulares,femucia longiores, externe
fuliginofi coloris ,intern>e dilutiores paulo, qui
quatuor dedcellis decubatis radiarim coronatur,
quorum medio capitulum Pili parui magnitudi¬
ne infidet, e foliolis fquammatim implicatis co-
tcxtum> quibus patentibus fibras quaraplurima j
apparent, ruffefcentes , &c inter has ex cauitate
quadrangula ftylusredhor eiufdeincolorisratque
hunc quidem florem elfe non abfurde quidam
fcripferunt, cuius odor fragrantiflimus :quodta- •
men non in omnibus confpicitur, quippe quod
facile in tanto itinere atteratur : fapor re¬
centium feruidus non fine amarore , valde tamen
gratus &c aromaticus(Cordo adftringes quoque )
&nefcioquid ftupons lingua: imprimens. Succo
oleaginofo & rubente. Flore autem excuffo,cau-
da claui in ventrem turgefeit , longa tamen fem-
per remanens, inque corticem degenerans : nu- !
deum ventre concipit, ali^s fi mplicem , alias ge¬
minum, vt duriorem dentibufq-, difficulter fragi¬
lem , ita parum illius gratias aromaticas feruidas re¬
tinentem, nigram in duas partes «V ovu^et commif
fas fi /filem.

Porro arbori formam Lauri attribuit Garcias,
nec non magnitudinem : folia etiam Laurina, fed
u' anguftiora : ramos multos, flores copiofos , pri¬
mum candidos deinde virefeentes, poftremum
ruffefcentes , dum virides funt adeo odoratos ( vt
\ fide dignis viris accepit ) vt reliquos flores odo¬
ris fuauitate fuperent.Interdum cum Caryophyl-
lisreperitur gummi nigrum, vel potius refina,de
qua paullo polf.

m Caryophylli folia , fi Cordo credimus denfa
funt crebri (que & tortuofis venulis exarata: figu¬
ra autem & magnitudine tenuifolias Lauri folia
imitantur : colorem habent iifdem paulo fufeio-
rem: odorem ac faporem Caryophyllorum , fed
& remiffiorem.

Idem minores feu graciles Caryophyllos lm-

J* maturos -.maiores ac ventriofiores, maturos dicit.

'tKf Surculos vero, feftucasCaryophyIlorum,(aliqui-
Tom. I.

bus fufii aut fujlichi nominati.) Arborem paruam, C*rjopfyl:
materie folida,duraque,& Lauri folia habentem: lt
Immaturum decerpi , cum floret , ctim adhuc cfl J Jy*phy[.
fecuturi frudtus rudimentum. Materiam cartila- torum.
ginofum,modice]ignofam,lentam,infragilern,tii- Fujh.
tu difficilem, tam foris,quam intus.Cur vcio pau-
Ib poft hunc eundem Caryophyllum immaturum Qsr^UJ
feu minorem acerbum vocitet , fatemur nos nec „„e
guftu nec vlla ratione polfe alfequi. Macurusillc
feu tumidus ac omnibus tam Medicis quam Phar¬
macopolis Anthophyllus appellatur, quem non AnthophjU
infubideidem oliuae feu Corni nucleo aequalem ^r'
dixit , fi quadrangularem pythmena, quod fupe-
rius habet eximas. Cortice detrado duplicem
quoque obferuauit nucleum, ligni aut Cornu in-
ftar (olidum, trituque difficilem.

Charifl. frater Cafparus Bauhinus anno 1604.
oftendit nobis folium quoddam, ei nullum pro
Caryophylli folio, eiufdem longitudinis , qua ico
clt Clufu in noftra tabella expreifa , verum la¬
tius, & ad Lauri folium accedens , Malabathri
modo fplcnden sparte fuperna, inferna non item,
in qua vnicacofta, vel rachis,a qua per latera ner-
uuli difpeiguntur : deguftatus pediculus optimi
Garyophylli faporem exprimit.

Tradit porro Gluf.in Exot. apud Garciam lib.i. Folia.
cap.zi. Garyophylli folia nec elfe rotunda, neque ^'UJ dece~
Pyri foliis fimilia, fed Lauri foliis potilis, tam cius, ?***'
qua: latiore eft folio interdum , quam eius, qua
eft paulo anguftiore : quapropter ipfi fuit impoli¬
tum , quando folium illud Laurino multo angu-
ftius, & Salicis, Perficaue milifolio fimillimum,
oblongiore tamen pediculo prxditum , cum Ca¬
ryophyllorum ramulo muria, condito , pro legiti¬
mo eius folio obtrudebatur : qualem cum eodem
[ ramulo exprimi curabat in prima Hift. Aroma-
tum editione. Eam obeaufam nunc illud adem¬
ptum. Legitimam porro exadtamque Caryo¬
phyllorum hi floriam, cui adiun dius eft ramulus,
filis foliis &frudhi onuftus ad viuum expreffus,in
primo Exot. fuorum dat, eamque denuo cum ea,
qua foliorum expers, hicfubiicit. Eam ( hirto¬
rum exa&am ) autem fequentibus verbis pro¬
ponit.

Noua icon Clufii.

*

ptimi curabam : alterum longe

QVum O-
dtobri me¬
le , anno 1600.
Amftclredami
/Glfein, binos ar¬
boris Caryo-
phyllos ferentis
ramos, fuofru-
dtuonuftos,val-
de recentes ad-
quireba, vrqui
racedente Ae-
ate nauibus,
qua exTernate
infulai^.die Au-
gufti, anni 1599. Deforipr:©
difcelferant, ad¬
ii e dti elfe nt. V-
num quidem
fingul arem, pe¬
dalis fere longi¬
tudinis , cuius
formam in pra-
fenti tabella ex-
maiprem, fefqui-
Nn i,

4H HISTORIAE

pedalem, autcubitalesi , {umma. quidem par-

PLANTARVH

e in quinos, aut plures, graciles ramulos, fuo fru-
<51 ti onuftos,atq; alcern.it m ex aduerfo naleentes,
d uifum,infima.a. qua eres, au: quatuor mino¬
res ram. r leiti erant jferiptorii calami craffitudi-
nr 'i non luperame , cineraceique coloris
cortice te&um , graciliores , cenellique ramuli
eum candicantem habebant, praeter excremas fe¬
le .. .\s ipfum frudtumfullinentes , qua: fulci co-
Fo//-* l*u- j0.;s erant : folia angufhfolii Lauri foliis valde
fi wh.i habebat, miniifque lataiis , qua: in ramo
in hic tabella exprelfo, oblongiulculo pediculo
pixdita , alternis , fub Ungulorum ramulorum
ahs ex aduerfo nafcentia , medio neruo lingula
folia per longitudinem lecante , & mulus venis
vtrmque in latera excurrentibus: extremi ramu¬
li in eas , quas modi) dixi,feftucas definebant,al-
temis etiam & contrario inter le fitu plures pe¬
diculos ferentes , eolque ternos vrplurimum ,
... „ fuis petiolis fuitinenres Alabaitros (qui funtipfi
/unr ipji Caryophylli) lumina parte in quacuor denticu-
Ca<jopbyi- losdeculljtimdiuifos, medio florem nondum a-

'fi-

pertuin continentes, fed in quorum nonnullis
( qu; aperti quatuor conltitilfe videbantur) mul-
ta exilia flaininula congefta apparent : tametfi
Ujrm. vero folia & cortex non tanta odoris gratia fra¬
grarent, vtipfiCaryophylli , non tamen pror-
lus odore deftituebantiir , led Caryophyllos
nonnihil redolebant , atque etiam eorum fapo-
rem referebant, quemadmodum ipforum ra-
irorum lignum.

Minorem ramum , qui hac tabella expreflus,
donabat Io.Langhe Chirurgus Amftelredamcn-
fis: maiorem vero nancilcebar cura Petri Gare-
ti, qui alium xque magnum mihi procurabat, fed
fblhsorbum , cuius tamen frudtus longe acerri-
Tiores mus. Cary opbyllorum porro floras incellige-
bam poft diligentem inquifitionem ab iis, qui fe
Ce. vidiile affirmabant, forma non diffimiles elleflo-
r* (iorum rigus Cerafiorum, eofquc non candidos, fed ele¬
gantis ccxrulci coloris elTbjqu arum fingula folio¬
la tribus candidis radiis,feu venis ellent diftindta,
flaminula vero medium florem occupantia , pur¬
purei coloris.

Cxterum ( vt mihi affirmabat VVibrandus a
Warvviekjcelfx funt Caryophyllornm arbores,
nec Malis, aut Pyris apud nos nafcentibus mino¬
res icrefcunt vero illx in Amboyna , Ternate,
Motir , Bacian ,Marigeran , Makian ,Tidorepo-
tiffimum : in aliis tamen quibufdam vicinis infu-
Curyophyl- hs fimi liter , fed perparce : prxftantiorcs tamen
duT C C cenfetur, qn^in Makian & Tidore nafcuntur.

Locus.

Arbores

“ll*.

ICON ALIA CLVSII.

QVia autem ( inquit is in Audi. ) vetus hxc
Caryophyllorum Icon ad capitis ii. lib.i.
Garcixfcholion propofita, qux fine foliis, tum
ea, quam cap iy.lib.i.Exot.exhibendam, mihi per
omnia no fatisfaciebant,alium ramulum, qui fiu-
dlus rudimentum iam formatum & florem non¬
dum explicatum fuftinens, tk rudimentum for¬
mari incipiens , foliaque haberet, nadtus , fex
prioribus Exoticorum libris iam typis expreffis,
illum non modo aperito pidlore in tabella dcli-
neandum,fed & ipfam tabellam ^ perito etiam ar¬
tifice fculpendam curabam , cuius exemplar in
hoc Auctario adiundtum elfe volui fcholio ad
eap.u.Iib.i.Hift.Arom.Garcix , tametfi fcholion

illius capitis Sc
veterem folio¬
rum expertem.

Sc alteram e ca¬
pite 17.hb.LExo-
tic. petitam con¬
tineat.

M

CSD30

ICON CAMERARII.

CAmer. ad
Epitomen
& Hiftor.Germ.
Matthioli,tabel-
lam iconum Ga-
ryophyllorum
proponit, in qua
folium ex Mat-
thiolo defigna-
tum litera M.
quod nos exilti-
mamus folium
Indi vulgaris :
pinguntur prae¬
terea duo folio-

rum genera no¬
tata litera G.qu?
denotat Gelne-
rum. Verum Ca¬
merarius deiflis
foliis nihil fen-
ICON ACOSTAE. bit , contentus
dare iconem ,
quod etiam faci¬
mus , ne quid
defit ftirpium
ltudiofis ad ritd
perquirendam
Hifturiam Ar¬
boris Caryo-
phyllorum. Ea¬
dem occafione
in hac eadem ta¬
bella exhibemus
flore , fub ligno
*. deinde Anto-
phyllos,fub nu-
xner.i. putamen
autem exterius,
fub num .2. inte¬
riorem nucleu^.
nuclei partes, 4.
In a,Iera veri>
tabella iconem
Acoftx pofuimus,quam Clufius fallam exi/limat,
quod nobis verifimile videtur, potiflimdm,qtiod
ad fitum florum &fru£tuum: de foliis nibilaffij:-
mare poffumus

m

LIBER

OrteriW fiufpiam veteres Grxcos.vt Theoph.
Diofcor. aut Galenum Caryophyllorum mentio¬
nem f e cille inuenimus : tametfi Serapio ex Gale*-
ni autontate c!e iis tradiderit.

Nominis quidem Plin. meminit, quando lib.ix.
cap.y. ficfcnbit : Eft etiamnu.n in India Piperis
•• grani firntlej quod vocant Garyophyllon , gran¬
dius, fragiliwlque. Tradunt in Indico luco id gi¬
gni. Aduchitur odoris gratia. Dalechamp. ad
Plin. hunc locum annotat: hoc quidem effe pu¬
tant Gomacum Theophraft. memoratum cap. 7.
Iib.p.hift. Nos vero eap. dc mofchata oftendi-
mus, videri Comacum Theophraft. melius con-
uenireNuci mofchatx : parum etiam fimilitudi-
nes habcnt Caryophylli cum Pipere, quxoccafio
vt Seal, non exiftimet Plinii Garyophyllon idem
cum vulgari , fed potius Cubebas. Fcrrantes Im¬
peratus ahumfrudlum , nempe Indorum Negun-
do , de quibus fuis locis. Eft quidem in Caryo
phyllis Capitulum illud deferiptum figura latis fi
mile Piperi, quemadmodum 8c magnitudine: led
fubftantia, hoc eft , duritie aut foliditate nequa¬
quam. Saporis quoque acrimonia non paru n
diftant.

Placet quod Paulus Aegincta ait, G iryophyl-
lo® non pro nominis ratione etiam fubftantiam
habere , quum folium Nucis illo fignificctur : ve¬
rum ex India velut flores quofd ini arboris , feftu-
carum fpccicm prxferentes afferri. IdemCaryo-
phyllon non Giry.ophyllon vocandum exiftima-
uit : qua forte etiam nota. nollros Ciryophiilos
^Garyophyllis Plinii differre apertum fiac.

A face ciauata Francis libi nomen ClauiCi-
ryophyllum a lopuuit. Nondefunt qui Caryo-
phyllum reprxfcntentBuxi caudice , Lauri folio
u' fed rotundiore, vc annotat Rueil. qui cum multis
aliis Herbariis huius nec Diofcor. nec Galenum
in cenfti fimplicium vllam fecilTe mentionem a-
pertis verbis te Itatur.

f Apud Scrap.O:nr«/c/ eft Garyophylus , [Itae-

nim fcnbic interpres,] qui annotat cum Paulo,,
* aliam e Ile eius eftentiam>quatn nomen ipftnn ex¬
primat: cp folium Nucis denotat. Adfcrri exlndie
locis , fimilem flori fuxarbotis ,elle veluti lignea
quxdamfruftilla , nigra , longitudine tranlitcrli
digiti, (qux forte recentium eft : nam ficca bre-
tiiora fune) odorifera , fapore acuto cum qua¬
dam amaritudine. Paulum citat, eundetnque ea¬
dem cum Galeno fcripfiffc de iis de verbo ad ver¬
bum. Sed locum eum apud Galenum nondum
legimus.

Apud Auic. Garyophyllus [cbarunful Bellun. ]
f"" fimilis eft Sambuco, led nigrior. Mafculus eft ve-
ts luti Oliux nucleus, longior &nigrior:fru6tus ar¬
boris Indix.

pt- Ka^voipvMoy quafi Nucifolium dicas, inanit Cur¬
tius, tametfi illius natorx aut effigiei nihil habeat,
r Flos arboris cuiufdam,vel, vt aliis placuit, fruticis,

fuftaceus, longitudine pollicari, fubamarus. Tan¬
ta longitudine vbi viderit miramur. Hac fere An¬
tiquorum de Carppbjllo Placita. Nam vires poftea di¬
centur.

Qui vero pofterioribus feculis m Indiam & ad

Infulas Molucas nauigauere, cerni aiunt ibi ar¬
borem , tum altitudine , tum craflitudine , foliis
quoque, tametfi maioribus acrotundioribus,Lau-
\Jl' /o fimillimam , affatim in congeriem foliofam,vt
Buxus, cui eius caudicem quoque compararunt.
V Nafci autem fructum, quem afimilitudine,c/4««w
y. vocitant, ex fummis , fingulos fingulis ramulis,
corollam primum, tuin ea haud aliud, qu^m’ Ma-
* Uaurei veluti aciem, qu^cufpisipfa Caryophyl-

Tom. I.

IV;

li. Summis furculis in fidere, ae paulatim in lon¬
gum exurgentes, veluti mucronem facere. Pri¬
mo autem rubefeere, mox verb totum S<£Te nigre-
Icere. Leguleios autem fruiftum arundinibus L( en({-
decutere, (olo fecundum arborem tegetibus prius Jidls'
ftraco. Locorum vero indagatores Caryophyllo-
rum odorem per longum fpatium in mari prxfen-
tire. Ita quidem Curtius refert.

Vartom anus, qui ad Moluchasnon peruemf-
fet, vt perhibet Scaliger , auditione fola , quxde
Caryophylli arbore icripfit , acceperat. Effe bu¬
xeo caudice , Lauri fol/is, paulo nunus longis:
oriri in Ma/ot infula ptoximx Bundan.Nos eius no¬
minis inter Aljluchas nullam inuenimus. Tresa-
deo effe, in quibus oriatur: Tidor ,T er enati , Mac -
chian. Caudici craffiiudo , quanta humano cor- ^ ^
pori. Cortex olex:fi dium Cinnamomi : multum
frucicare : confertos" flores in fummis prodire fur-
culis , denos & vicenos , oblongos, lato capite,
ctiftato atque in ftellx modum coronato, radiato-
ue. Initio virides, pofteaalbefcere :ttim flauefce-
re. Poftremb in frudhim excrefcere tumidum, in- Nucleus.
tus olTeum , bipartitum, buxeo colote , corio 'ni- Antophylla.
groteblum. Anthophylla vocant Apothecx, vt
diximus. Ipfos vero Caryophyllos tribus vocat
nominibus , Gomode , Cbiancbe , Bugalatian. Alibi
nafci negant. An Plinio notum fuerit[inquitSca-
ligcr ] haud conftat ex eius hiftoria. In duodeci¬
mo granum fimile Piperi rradic, maius & fragilius.

At Caryophyllum neque granum eft , neque vl-
la in re Piperi fimile. Dumcrefcic, fatis lentum:
cumadoleuerit, duriflimutn. Quamobremneu-
tiquamhis affentiar qui ita prodidere. Fortaije effe
potius Cubebe fit hoc Plinii granum. None-
nim eft Oxymyrfine,vt videbimus. Eorum pr^;- Cubebe.

5 terca vetus error , qui putarunt Polium quod In- Oxymyrf..

{ dum cognomen habet ,ex arbore Caryophylli ne
• prouenire. Carpcfion pufillos Caryophyllorum ^A,?efon‘

\ furculos fomniaffem, nili in Ponto & Pamphy-
’ lia nafci prodidiffent. Quare ne Cubebx quidem
noftrx illud erunt , fed Plinii caryophyllum.

Matthiol. quoque Caryophylii caudicem Bu¬
xo fimilhmum dicit, eandemque eius materiem,
quam comparationem paulo liberius ab eo prola¬
tam (ufpicamur. Nam vt duritie, colore vel pon¬
dere fimilis quidem fit, non tamen eriteadem.
Contrarium fane vel hirculi infinuant , qui adfe-
runtur, & quxGxfalpinus de ligno eius ferihit.

Idem Matthiol. crafliorcs caryophyllos vocat Cstryoplyl ■
abortiuos,qui non bene prouenerint,eofdemque Uubornui.
ait cum iis quos Antophyllos vocant, & in edit.

Germ. VTli§nc$ciii\ vocat. Folia Cinnami vul¬
garis inftar habere, fed rotundiora. Frudftu efte
paruo. Atin Epitome , folia eius ferihit Lauri¬
nis effe anguftiora , Salicis aut Perficx ^
mali fi milibus , fenfim per ambitum fi nuatis :
multis arborem prxditam elTt ramis , flo- Salicis.
ribus numerofis,in principiocandidis , deinde vi- F/orumfy*-
rclcentibus, poftremb rufefeentibus , vlque adeo netM-
odoratis, vt reliquos flores odoiis fuauicate fupe-
rent , e quibus caryophylli proueniant, qui mia- caryophyk
liudfint, quam rudimentum fructus. Flores enim bomd.
qui quaternisfoliolis conftant,huiusfru<ftus rudi¬
mento infidere:Fibris numerofis refertum, perin¬
de fere ac Myrti fiores. Prouenire in extremis
ramulis, Myrti modo. At quidMatthiol.intelli- Matjy.not^
gat per Cinnami Vulgarisfolium , vel Cinnamo¬
mi, vt in Ital. edit, ait, explicare debuit, neque
ignotum aut obfcurum , per xque obfcurum, ac
! forte fibi quoque ignotum, interpretari. Foliu n
| fane quod iuxta Caryophyllos pingi curauic, fi-
I mile apparet effe folio,quod vulgo Malabathrum
N n 5

4*-6

HISTORIAE PLANTARVM.

dicitur , quodque prudenter in aliis quibufdarn
editionibus oi’ iflum, fed inepce adiundumin i-
Ta%ert> cone Tabem, quam ideo operum Maith. vindex
ncl in poftrema Editione adaptare non debuit. Etli

b ’ 'l't\ vel'b ipfe quoque Mattb.m fua epitome retineat

Jp*.t -i -it- folium illud, nullam tamen cius facit mentionem,
■thioi- led dicit, fofiiselfc Salicis.

In vltima quoque editione eiusmanifeftacon-
tradidio,tu:n ipluifrnet authoris , tum patroni &
commentatoris ofeiuntia polita 5c relicta , quan-
Marrh.c do primo ait, folia Cinna-mi vulgaris inftar ha-
'trudUt. bet, led rotundiora rpofteaveio , effe Salicis, in
quibus, quid apparear rotunditatis , ipfi vide¬
rint.

Illud quoque confiderandum , Matthiolum
7 -artius contra aliorum opinionem craffos Caryophyl-
Ma/rb.er . los, abortitws vocare , quos illi omnes vnanimi
ror confenlu frtidus dicunt maturos. Neque viden-

nMemcr- tuc no^ls Caryophylli prouenire in extremis
r6'r Myrti modo : vtparum abiit , quin exiftimemus,

ipfum Myrtum florentem nunquam afpexifle,
cuius flolculos per ramulos inter folia emicare
vel trirneflres noruntSotanici.

C Bd+k C.Sauh. prteter fallam iconem Tabcr. apponit
etiam Clufii cum folio angufto , nec quale verum ■,
& legitimum lit docet, at lic neutrum libi cogni- •
cum fui fle no n oblcure declarat.

Teflucartus Amatus Caryophyllum feftucarium quendatn
i‘us' florem vocat, arborem vero Buxo figura trunco

& foliis perfimilem tradit: fallique eos qui ei¬
dem folium Nucis aut Cinnamomi inelfc autu-
Smxi folio mant , quum reitera arbor Caryophyllorum Buxi
folio veitiatur. Vt nunc exteris fide dignis Scri¬
ptoribus ad Indicas oras remigrandum lit, vt Ci-
ryophyllorum folia reditis inlpiciant , qui Lauri
angultfohx , Perfica» aut Salicis folio perhibue-
Amurus runc. Sed li tam bene conflat Amato de Buxeo
not- Caryophylli folio , cur non docet vrade id friat?

vbi viderit? a quo habeat ? nimirum ingens hxc
temeritas alio tegmine occultari non potuit,
quhm cxpericntix vel ajWo].'ie^ [ quam ipfi nullam
fui Ile haud vanelufpicamur ] filcntio.

Lacuna Lacuna quoque folia Cinnamomi foliis bre-
» ct. uiora & rocundiora dicit : led aliorum fultuspro-

nunciato , plantam trunco &c ramis Buxo fimilem
fcribit, cum nihil fere minus in furculis , fi quis
eas cum Buxi ramulis conferat, appareat. Notan-
Crafaores ^um fluoc^ Garrias annotat , eos Caryophyllos,
c .arjophyl- quiin arbore hxrent,crafIiores fieri, neque ab a-
lt. his nili vetuftate differre , tametfi falso exiftima-

rit Auic.craffiorem hunc marem elle.

Autc^error. Falfa quoque eorum opinio , qui Caryophylli
Quo» unda atBorem cum Mofchatx nucis arbore eandem ef-
€r,6r ' fe putant.

Clufio Caryophyllum nihil aliud cft , quam
rudimentum frudus.

Defcribunt etiam Lud.Rom.l.ff.c.25. & Maxim.
Tranf.de Molucisinfuhs.Atquem M.Paulus Ve¬
netus lib.2.cap.38.exhibet,plan e alia efl planta.
Caryophjl- Caryophylli folium [inquit Cluf.]'Laurifio an-

Im Paul* guftius , Salicis aut Perficx mali folio fimilhmum
yenett. aliquando vidimus vnil cum Caryophyllorum ra-

Voliu auale muljs muria conditis.

<WTC • ’ Idem Cluf. olim in fine Hiflor.Gal. Dodonei

murta 'con- fcripf 1C Caryophyllon Plinii , Pauli & Sethi, flores
da i. officinis dici,& Garyophyllos frudus, Antopliyl-

los, cum potius flos ita lit vocandus. Auicennx
Mat vr florem efle feminam, ftuduna marem.
lemma. Acofta tradit in arboribus Caryophyllos pro¬
ferentibus nafei feidus Ficus modo , fpa^im per
ramos ad foliorum bafin, binos, ternos , quater¬
nos linm! iu netos, vel vmcosintcrdum.Hufcfux

deferiptioni & figuram aptauit, &, vt ipfum taxat
Cluf. vel hanc vel vllam aliam ad viuam imaginem
imitatu*seft , & (cripta lua pleraque, prxter illa
qux imaginarie effinxit,ex Garcix Obferuationi-
busdefumpta.

Legitimam iconem in Aromatum eiufdem
Garcie hifloria ex ipfo ramo,muria condito, fe ex¬
hibere Cluf. teftatut , vidifseque ait ramos do¬
drantales & pedales fiecos a Franc. Dracke nau¬
clero Anglo, [ qui vniuerfum orbem circumnaui-
gauitjex Moiuccis , fed omnes extrema parce
trucius protulifle.

Mouerat forte Coftam Macthioli temerarium
iudicium , qui dixit , Myrti florum modo Caryo-
phylli flores ramulis adnafli , vti notatum ance.
Voluicigitur Coftain fuaicone Caryophyllos eo
modo , quo Myrti flores nafcuntur , flores inter- I'
ferere, non miniis, mehercle, lepido , quim ri¬
dendo atque adeo nouo tradendarum Exotica¬
rum Hiftoriarum aucupio.

Franc. Alexander in luo Apolline refert, audi- j
iliflefe Citream malum Indicx regionis efle : id ^ "
quod etiam comprobaric Mentia Lulitana Illuit.
Renati comicis Chiliani vxor , qux flores no Ara¬
tium afferri iuffit, hofque ablatis barbulis , viuam
Caryophyllorum imaginem prorlus reprxlenta-
re indicauit : torrido autem Indicx regionis Sole,
pomum non maturefeere , acin eo grano , quod
Caryophillis infidere confueuic terminare ailere-
bat: lique ita fitjipli acceptum refert. Sed Ii ra-
diatus dic Apollineufque buccinator confideral- xun,
fctcrafliores Caryophyilos, quos Anthophyllos mt.
vocant , animaduectiilcc cos in duas parces findi,
quod in nullo Gtrii frudtus rudimento fieri po-
te:t,acvcl eo folo argumento diflere potuillec
C -.ryophyllos ex nuila ellc Citria malo, nec paf-
lusfuilfctjvnius muliercula coniecturdin eam fe¬
le (e trahi opinionem.

Eius folia, qux fe hahuille reflantur Pena£c
Lob.fucrunt Arantii magnitudine , minus viten- r*lU
cia : alia latiora ac rotundiora offendebant Do-
«flifllmi Comafcus & Anguillara, hic Fetrarix, ille
Venetiis. Spirabat iftud Caryophyllum. Hac ipfi*
Nihilominus Loh.m fuis Obfer.&Icon.propomt :
iconem folii qualem Cluf. habebat, quod ipfomm Lo ^ :|
deferiptioni minus conuenire videtur , quale Sc
nos exhibuimus.

Lonicerus rudis profecflb &infcius plan3,fcii- Lon,\
bitf^Ie^ell ober 3ubifd^e bf^tcer folia effe firma, erro,\
vtNardus,iucundi odoris & fap<»ris,cdm potius
intellexi Ile debuilfet Folium Indum flue Maloba¬
thrum , quod male pingit cum Gsryophylhspro
eorum foliis.

Cxfalp.Caryophyllorum frudum cum perfe-
dtus cft ad maturitatem vfque miniis odoratum,
ac miniis acrem elleannocat, figura & magnitu¬
dine conflare Laurinx baccxoblongx , £ut fm-
dtus Rofarum , femine intus durimmo , impli¬
cato.

Antophylli apud Nicolaum inrelligur.tiif'
grandes Caryophylli , cflm tamen verbum An-
thophyllon debuiffet florenti fruiflui aptari , Ca¬
ryophyllon autem frudui perfedo ob Nucis fl-
militudinem. Idem perhibet ex eorum relatione
qui Indicas oras periuflrarunc folia eJle Qnna-
momi ,rotundiora,ad Laurina accedeotia, in fur-
culorurn cacuminibus frudus effe quindecim aut
viginti fimul, initio candidos.poftea rubentes. Si
ad perfedam magnitudinem intumefcanc , duros
euadere&inuciles, prxter corticem. Saporis a- ^ ortt
credinem ineffe etiam arboris corcici,hgno &fo-
liis virentibus, vt fludui.

Caryo-

LIBER

Cjtyophytlt Clauus forte fuerit Cirpefmm a-
pnd Quintum Medicum afrudii cognominatu,
fcd Galeno incognitum.

Caft. Durantes cafyophylli nomine exhibet 1-
conem Ccrft.B,quarrt pro falfareiecitClufius.

Maffeus in hrft.Ind. arborem caryophylli & fti-
pite & foliis Lauro fimilem dicit, flore inprimis
odorato, qui e viridi in rufum immutatus, vbi ob-
dimizriijCaryupbyllvn Arabibus : at Hifpanis,quod
capitatus i\x,ClauHS appellatur.

Portugalenfis quoque h,ftoria , arborem craf
fam & magnam aic , foliis Lauri, cornee oliuxli-
mili : Caryophyllosraroad maturitatem perueni-
rc ; pnmo elle virides.paullb po It albos : matu-
refeentes rubere , ficcos nigricare. Colledos a£>-
lui aqua malina.

Hiflr. Lugd. figura: Caryophyllorum prxter
Clufii folium apponit eram figuram lnd/ci folii
vul^b dicti , quod potuerat imo debuerat omitti,
cum ab eo differens fpecralem tradationem re
qurrat.

Nihilb rectius duas icones exhibet Tabern. v-
nam pro Anthophyllis, £c alteram pro Caryo-
phyllis, quali res (.flent ,fpecie,non peifedtoms
tantum gradu, differentes. Sed quando idem fo^
lia Inda Icu Malabathri vnlgb dida Anthophyl-
lorum & caryophyllotum ramo dense ftipato&

■ racematim digefto diftinebs figuris appingit, tam
noflris illudit iudiciis &fux ipiius exifumationi ,
qu-hn certum eft, imaginarie eas figuras ab ipfo
eftidas, Melius famxfuxconfuluiilet, fi media,
qux Cluhana ell,contencusifiditias monilro-
las illas duasomifilfet.

Caryophjdli, vt tradit Croncmb. proueniunt
in infula Mlonoch, vbi aer fngidiufculus itinere fi.
dierum ab i fi fu la Binta. Arbor eorum cft fumlis
Buxo, ita ramofa & crebris furculis : fol.a autem
fimilia Canellx. Quum caryophylli fune m cavi
extendunt lintea fub arbore, &: arudine decui iut.
Solum, vbi proucniursi, videtur are no fum - qua-
uis non fu arena: hic regio e It loco valde depref-
fbjitave non appareatibi ft-llu dida Tramonta-
na. H&cif. Ego non exiftimo Indos expedare
maturitatem , id videtur appai ere e x claulis flori¬
bus , ac etiam ex Anthophyllis didis, qui funt
caryophylli, vt exiftimo maturi, vel pene maturi,
verum minus efficaces, qui (olent ad nos copiose
adferri.

° Tandem prxdidorum & Linfchottam obfer-
nationi acquicfcendum cenfcmus , donec prode-
ant quidiuerfa, non fuaimaginatione, fed diligen¬
ti ^7 ei/* eruditi nos doceant. Scribit autem hic:
Arborem Lauri fpeciem habere , foliaque huic li-

milia, flores primum candidos, inde virentes,

poflremb rubros ac duriores, in caryophyllon
definere. Virides adhuc amamiflirnum fupra
cunbtos odores odoramentum fpirareidenfa ma¬
xime enafei, magno numero decerpta ficcari.Iu-
ftum eorum colorem tum fuftlauum , fumo demu
* in nigredinem compelli. Caryophylli quae arbo-
•1- ri adhirent craffiora , in fequens vfqueanm te-
r« pus matrum caryophyllorum nomine durare. Ita
videt ledor autores tum circa arboris & foliorum
formam, tum circa caryophyllorum colores va¬
nare , aliis afferentibus, ea primum viridia dem
candida elle -.aliis contrarium ftatuentibus,pends
quos Angulos huius hiftorix fides efto. Magno
,ot. vero in periculo verfatur Paludanus , ne fufpice-
mur , eum caryophylli plantam nunquam vidi iTe,
quando prxter omnium prxdidorum (excepto
Matthiol.) mentem ait, Garyophylla in extre¬
mitate ramorum crefcere0 vt vux Myrti» Nam, vt

IV 4*?

m extremitace quidem crefcafte>non ideo crefcunc
vt baccx Myrti, quas fpariim hinc inde per ramos
nafa non femcl in dmerfis regionibus obfcruftui-
inus, & indies adhuc (pedamus, neutiquam ve¬
lo in ramulorum extremis, cuiufhiodi Caryophyl-
la fummitatibus irinafcehtia pinguntur a Clulio;,

Quam proprie eaamidem Myrti vuas dicat, [,nifi
aliter forte in locis peregrinis nafcantut quim a-
pud nosjipfe Vident. Is quoque ait, arborem qui -
dem Lauri magnitudinem ac formam habere, fed
tamen folia graciliora elle , vt Amygdali aut Saiir
cis: necfcimusan exeafua, veialiorum,quos an¬
te citauimus , obferuatione.

Cxteriim caryophyllon, quod Barbari Garyo- Synbnyma
phyllon feribunt, & Garyophylum : Grxcis <*- Linguarii.
pvkuMcy feu yj.pu !<pvtoof , Lat. etiam caryophyllum
& caryo phy Ilus , quod fuprsk diximus, Nucifolium
deVerbo ad verbum reddi pollet , quauis res ipfa
neutiquam idinfinuet. Noflris Clauus, quod ela¬
tu in modum capitatus fit. Hincqce Gecm.tlc^
fjeftn : Gal.C loti de Gyvfle&CGyijofle : It .Garofapc.

Hifp .clauo d*efiecia.Bclg.(B})cr6fic £Tag$)eL.Apud
Turcas,Pi.r!aS;Arabcs,ac , lur m s Ii donim Ca- c.il.ifur.
lafur nominatur. At in Moiuccx infulis, quibus
id aroma peculiare tantum ett,<.hambe ufteLi;. ^

fchott. Gircias Chanqae iifdem-dici ait. Maunca- Q^.1trn-,
n is Carb'.mfel & Ciurutifel. Nomina autem quxye/
funtin Pande&ario , Aruwftl & (.hurunif l-, conu- a, .tb
pca elle putat. Sed Ctrumfel corruptum r on eft^, ^unfai.
inquit Clufius,fed ita vocatur &c flribitur Arabice
Karunfel. Quare quod dicit, a Tincis Arabi-
busdici Cala fur , camque elle redam appellatio¬
nem , fiucita vocant, fiue non, fciatellc- coriTim-
ptum ex Kannifel. Certe nunquam cdnfuluit Aui- Stgcr.
cenam Ar:.bicum,quum faltem a quodam medico
Arabifmi perito illud petere potuilTct.In Iaua Ca-
ryophyll.um vocatur Syanke3in Malaya Synken.

(^uare videndum an deprauatum fit ex illo Mo-

iriccarum Cbanque. Dc quo profe&o non dubito,
quum fciamliteram Tz.ai^. Lufitanisin Ch. niu-
taii : vt Tritia, China. Tabern. AnthophylloS
Germ. iTfuttcr nS cjeliit vocat inftitorum exen>
pio : &cxteios "Brfimcr ^5cjclin vulgi imitatio¬
ne , quafi mercatorum clauos dicas , ad differen¬
tiam florum Betonica? coronaria:. Ipfa arbor te-
fteCofla ,Perfis ac Tureis Siger , folium Varaqua
appellatur. Qjied Lulitani ^.-«vocant , Belgce
RjWpani, Caulis cft, quo Cavyophylla albori ad-
hxrent,F///i oflicinis. It .Vufli diGar ffani : Sa¬
ter agi primum Auic. inquit Matthiol.odoratx fe-
flucx Caryophyllorum inftm, Seiteragi veib fe- ^
eundum Auic. videtur clfe frudus ,[ vt idem.pen-
fetl quos Italicx Seplafix Anthophyllos & pflu-
docaryophyllos vocant. Nec fane male quadrat
lignei pediculi Caryophyllotum Scitar agi lnd. A-
uic. (Ita enim feribitur in noftro codice ) Quos
fi intellexit Auic. non debuit fepaiare a Caryo-
phyllis : mfi forte ipfemet ignor^rit quid cifet Sei-

taragi : Iunxit enim herbx Iberidi.

Nec placet opinio Matthiol. exiftimentis Ca- jiiatt . irci.
ryopbylloscrafliores efle fecundum genus Seite¬
ragi Auic. Eos namque cum exteris tradidit capite
proprio. Prxterea vt poftea dicemus , cap. parti¬
culari do Seitaragi ,nofter Auic. non habet duoi
genera Seitaragi Indi. Sed vbi Matthiol. legitfru-
dus,in noftro exemplari feriptum fradus.

Nafcitur Caryophyllotum arbor in Orientali- Locus.'
bus plagis, qmbufdam Indici pelagi infulis, non.
longe $Bandam,Tidor ,Teretiati , Macchtan. Alibi
nafei negant , inquit Seal. Qui ad Indicas regio¬
nes noflris temporibus nauigarunt, referunt O -
ryophyllos tantum in quinque prouenure mfulia
Nn 4

4i*

HISTORIAE PLANTARVM.

Occani, vitra finum Gangeticum, Lticis monta¬
nis, & fi al-6 transferatur , nequaquam viuere.
N.ifcunttir & in Mute , auchore Loupetio. Nafci-
tur , inquit Gardas , duntaxat Caryophyllon in
Malucci* infulis, qua: lunc quinque numero [qua¬
rum primaria eft Giloulo ] nec procul nimium^
mati, nec etiam locis mari nimis vicinis.Nalcttur
eti;-m in-Zi'.'/.i//,nonnu!Iifquc aliislocisjed nulli-
b frudi fera eft arbor, quim in Maluccis, quae lub
u n ea AL qiii no diali litre. Ex praeter Caryophyl-
4on nihil ferunt , quod inde per orbem diltrahi-
-tur. In locis quibus hx arbores crefcunt, nullum
gramen elle perhibent : omnem enim fuccum ad
casderiuari.

Hisfubfcribit Maximil. Tranf. ad Card.Salzb.
Infulx, inquit > Malucx fune numero quinque,
Tarante , Mtubtl ,Tb e duri , Mate& Mattbien , tum
citra, tum vitra, tum etiam fub ipfo Aequino&iali
ficx, vicinx omnes , led paruxacque anguftx ad¬
modum. Quarum minima Tarante, proxima Tbe-
Am : quippe qua: paulo vitra fex miihanum Itali¬
corum ambi- ttm habent. Eli huic finitima Mat -
rhien^Si ea exilis. Hx tres ex quinque Molucx in¬
fulis Garyophylli magnam copiam gignunt, fed

longe vberiorem in quartum annum. Albores

hx non nili in abruptis rupibus prouenire lo-
lent , &ica denfintur , vt plerumque lucum fa¬
ciant. A mari ad tormenti iachim , inquit Lini-'
chotc. ] Garyophylli arbores diflitx crefcunt,
(ponte fua, nulla cura, aut plantatione: humum
decerpturi ea incolx duntaxat purgar\t fubtus.
dtlligtndi . In anni magna fertilitate Garyophylla folio-
moUttt. rum numerum facile fu parant. Manu non colli¬
guntur, fed ad ramos alligatis funibus multa vi
auclluntur. Ideo lxfis grauiter arboribus fru&us
(equenti anno nullus elt , fpe in tertium produ¬
cta.

_ Colligitur Caryophyllum, duthore Garda , a

e * ' decimoquinto Septembris vlque in Ianuarium&

Februarium, non minu, vt nonnulli volunt, fed

violenta flagellatione.

Repofttio. DecuUa Garyophylla biduum aut triduum fic-
cantur,dcinde aftcruantur,& Malacam, in aliafqj
Prouincias mittuntur. Qux in arbore hxrenc,
crartiora fiunt, nec ab aliis nili vetuft.ite differunc.
Magni prouentus augurium eft , fi arbor plurcs
flores produxerit qu^m folia : iccirco non debene
nimium flagellari arbores , quia vehemens & ni-
Gitutio. m,i flagellatio fteriliores efficit Cauliculi feu fur-
culi fimul decutiuntur. Etenim in Moluccx infu¬
lis Caryophylla nequaquam emundantur, raro
autemin India, plurimumque venduntur cum
matre, [fic Anthophylla, feu magna Sc vcntno-
fa, qux maturiora diximus , vocant,] puluereac
cauliculis. Qux tamen in Lulitamam mittenda
veniunt, ea diftinguuntur.

Satio. Arbores alix ex deciduis Caryophyllis fpont£

crefcunt, vtCaftanex, quam citiffimeob imbrium
abundantiam. Intra odo annos frudum ferunt,
intra quod tempus adolefcunt , duraturx vfque
adeentefimum , quemadmodum ipfi incolx te-
ftantur.

Scaliger ex Vartomani relatione tradit , bis, in
anno legi , Decembri & Iunio. Quarto quoque
anno liberiorem elfe prouentum. Triennio va¬
cante vindemia, ita demum efferari , atque dege¬
nerare. Cxfiilp.ex eorum narratione, qui Indicas
orasperluflrarunt, bis in anno fub vtroque Sol-
Cdr)ophyl- ftitio colligi prodit: neque linere incolas vt ad
Uolima - perfedam magnitudinem intumefeant.

nenfes, inde magnam eorum copiam in fuam re*
gionem exportirunt, tfeinde in Indiam, Perfiam
& Arabiam. Conferuari autem in lua bonitate fi
marina aqua m/pergantur , alioqui teredinem **j
fencire. Viridia laccharo conferuata, ac in condi-
mentum, quod Acbar vocant , redada , in Malae-
cam quoque ac Indiam mitti. Hodie quoque flo¬
res conditi cum petiolis & ramulis tcneris,prxci- <3«j
puis quibuldam Europx emporiis , vt , Venetiis,
Genux & Antuerpix vifuncur , ttflibus Pena&c

Lob.

fui Ma- * Nullius autem pretii fuilfe Caryophylla ferunt

nrghct*. apud Maluccanos , do nec eo delati nauibus Chi-

Ipfi quoque furculi , Fufii didi vn^ cum Ca¬
ryophyllis adferuntur , & hodie in quamplurimis
locis, potiffimiim Genux & Lugduni,faccharo m-
cruftantur. Sed folia raro cum iis adferuntur, no¬
tante Cordo. Frudus potiflimum feu Caryophyl- ;
la ingenti lucro tam per Alix quam Europx Pro- 'J
uincias diflrahuntur.

Caryophyllum deliges nigrius, folidius ,pon- odii
derolius , & copiofiorem liquorem diuulfum c£\
vngue,vel acu pundum,exudans , odoratum, I
frangi contumax ac lentum , recens linguam ma-
fticat.u vna cum faucibus pen£ adurens , acre
aromaticum. Annos quinque feruari po-fle ait
Syluius loco temperato : nam in humidiore pu-
trefcere,(icciorc arefeere , & rugofius cuadere at¬
que imbecillius.

Minus probantur Anthophylladida , quippe
quorum acrimonia remiffior, ac interdum pene
nulla. Ex furculis feu fuftis didis prxferuntur F«jj
quoque nigriores, pinguiores , liquoremqucfru- dci\
duummoao remittentes, odore aefipore adCa- i
ryophylla quamproxime accedentes.

Folia, li quis eorum vfus elle debeat ,fuadente
Cordo, deligantur maiora, crartiora, firmiora, in-
tegtaque. Friati verb in puluerem, aut fragmen¬
ta eorum, vitanda. Portis tamen his, quemadmo¬
dum & fufiis , fubrtituereipfaCaryophylIa,qux
abunde fuppetunt.

Matth.fcnbit ramufculum Caryophyllis onu-
ftum , cuiusiconem pofuic, Verona fibimifirte
Calceolarium/cd ablque foliis.

Garyophylli Paalo^ginetx funt aromatici, a- viti
eres , lubamari , calidi ac ficci circa tertium ordi- fus.
nem' , multiplicis yfus tum in obfoniis , tum in
aliis medicamentis. Aitius in fecunda calefacien¬
di liccandique clalTe reponit. Auicen.in tertio' v-
triufque qualitatis. Et fane, Calor tam eft huic a-
romati elfentialis & genuinus , vt cum in India
emendatur , fi vas aliquod cum aqua aliove li¬
quore adftet [ tcfte Linfchctt. ] id omne intra
duos dies, etiam aliquatenus difticum, ingenti
ficcitateCaryophyllorum exhauriatur , vt Ixpc-
numero experimentis comprobatum aj,r. Oris Orh j
halitum commendant , ideo mulieres Indorum f"*\
frequenter manducant , in eundem finem , quod
& Luficanx fceminx & plerique alii exterarum
Nationum promifeui fexus iamdudum facere oc¬
ceperunt. Ad oculi aciem conferunt , nubccu-
las exterunt. Ventriculo robur addunt , & hepa- r^m
ti. Vomitum compefcunr, & nanfex aduerfantur, i»t. .
aUthore Auiccn. Drachmarum quatuor pondere ^om
[ que dolis nobis facis magna videtur , quam ta¬
men & Palud. retinet : malimus fcrupulos qua- )u^t
tuor cum Amato , quod prior dofisw, prxfertim
delectorum & recentium, magnumincendium fit
allatura, maximi in corpore biliofo. ]

Veneris incentiuum funt,Serapioni : qui &li- Vem
gni [furculorum ] & fru£tus vfum efte ait : prx-
fertque ea qux ad ruborem inclinant , quxque fi-
gillatim ex arbore digitis decerpantur : vbi fub-
audiendumputamus ad deleflum.Alioqui nihilo

pri-

LIBER IV-

4*9

prxftantioraiudicamus decerpta , quam vi decuf-
ia, quod ex cafu illo nihil iniarhe effatu digna: iis j
accudere queat. Corroborant, digeftionem ad- j
iuuant , fed aluurn cohibent , eidem. Simeon
Sethi pulmonem hederc ait. Auenzoarin proe- i
mio libri de confer, fan. fcnbitfibi a multo tem¬
pore propria experientia compertum elfe, fi hye- |
me vertex fubtili/Iimo Caryophyllorum puluere |
afpergatur , fiigidos catarrhos & capitis humores i
confumi. Attamen latius elfe , capitis iumma
prius vino ardente madefieri , vt puluis
facilius adhaereat, eiufque vis penetrare queac,
quod melius & citius fiet,fuperligato linteolo aut
Gucupha,ne vis eius exhalet. Puluis eorum ocu¬
lis inditus vifus claritatem adferc. Sed cautione
opus ad hanc rem, addendxque aqua: quxdam o-
culares , fer uo rem eorum exparte retundentes,
qualis elfe poffit rolarum, Euphrafix, aut fimi
lium.

Conducunt porro caryophylli contra morbos
W omnes cerebri frigidos , Apoplexiam, fpafmum,
Paraiy (in,Lethaigu,ftupore. fide liue luffimento,
fiue cfu faciunt contra acrem peftiferu.Ad anhe-
or. litus faetorem, cum vino alluuntur puluis ex cru-
fta panis fecalini, Galangx, cum pauco Caiyo-
phyllorurn. Contra nauieam & vomitum omne,
omnemque profl uuium alui ex caufa frigida, edi¬
tur crulla panis , vino Cretico madens, puluere-
que caryophyllorum.afperfa , autore Matth.

Aduehcbatur olim odoris tantdmgratia , vel
Plinio celte [fi de noftro fcribic: ] nunc quoque
excrefcente .id ingluuicm uuiditate,eo fere mores
abierunt , vt fine caryophyllo dapes defpiciantur.
Ac tantum potuitinge mola gula, vt non tantum
iu^ucLff, pertinaciter infpergerctur eorum pul¬
uis, fed & gallina:, capones , galli Indici , bubula:
lingua:, ioci nora vitulina, vaccarum vbera Cc aha
eiufmodi plura non nili caryophyhis transfixa af-
fentur. Quin & iis fm&us transfigi & condituras,
vt Mala, Pira,Cotonet : a mulierculis confue-
uerunt.

Vfurpant item ad olfa£fcoiiola,& veftiu odores. \
»«,_ QuidaCercuiftx faporemiucundum cociliant ca-
itor ryophyllorumpulueratorum drach.ii.cantundem j
baccarum Lauri contufaiu,faccalo inclulis ir) do- j
Fn°' liofufpcndendo. j

Animo linquentibus prxmanfi caryophylli na¬
ribus offeruntur : ad idem valet acetum, in quo
macerati fint caryophylli & Rofx. Eftque iam fe¬
re tranflatitium apud Germaniae mulierculas ca-
ryophyllos aliquot fecum geftaread obuiandum
eiufmodi afFettui.

In Lixiuio fufpenditur vtilitcr nodulus caryo-
phyllorum coculorum , quo merbis frigidis labo¬
rans caput abluitur.

tn- Vfus eft etiam in ventriculo dicatis (cutis &
l/c* faeculis, tum ad vomitum , tum ad ventriculi &
ventris dolores a caufa frigida, quales interdum
vulg^ prasferibere folemus cum crulla panis pul-
uerifata , afperfo aceto rof. modico , aut vino ru¬
bro odorato,.' idditis aliis quoque aromatis ad id
pertinentibus. Quidam puluere caryophylloru
caput fpargunt contra dolores capitis ac grauedi-

ncs. Sed & vrin am ciere funt qui fcribanc.

Apud Indos quoque, vc prodit Garrias ,in mul¬
tiplici vfu funt, tum ad obfqnia, tum ad medica¬
menta -tamen expetuntur in luu a crafEorailla &
w annotina caryophylla: a nobis vero tenuiora,que
adhuc viridia ^ceco & fale apud Maluccanos con-
diuntur,fed his teneriora Eccharo alicruantur,in
magnam palati amoenitatem. .

Noiln quoque caryophylla laccharo mcrufta-

re folent, non fncoricinrto,ad placendurh palatui,

& calefaciendum frigidum ftomafchum,inuento. ..

Ex ciryophyllis quoque deftillationis artificio **

elicitur, Oleum , quod quidam omnibus pollere y
Balfami facultatibus afferunt , tam interno quim
excerno vfu. Id tamen calidius multo cenlcmus
authore Camerario. Guttx aliquot exhibitx cum
vino aut Gallina: iufculo , funt prxftantiffinium
remedium in ingenti dolore V encriculi,a flatibus
& pituita.

Lufitanicx mulieres , qux apud Maluccanos
degUnt, $ caryophyllis viridibus aquam ftillatuia Aqu* O-
organis eliciunt , mira odoris fuauicatefragran-
tem, & cordis affedtibus vtilem. Sed& fudor iis

i ii in Lues * en‘

qui Lue Venerea laborant excitatur caiyopnylJis,
Maci,nuce Myriftica& longo nigroque Pipere.

Si quid autem fit, quod Cinnamomi vicem fup- cipn*™.
plere queat, carynphyllos elfe Cxfalp.iudicac. antib*l.

CARYOPHYLLORVM RESINA.

HOc nomine RefinamalTcruamus , gleba [vt

apparetjfufili , crocei coloris , fragilem ad- Dcfcripcie
modum &: ficcam, nullum guftanti faporem offe¬
rentem, (forte ob vetuftaccm) odore tamen vbi
adoletur,(uaui,caryophyllorum : facile aidet,cla-
raque incendia dat.

Caryophyllorum gumi [inquiutPena & Lob.]
quod eximii odoris eft , glebx Ammoniaci con¬
cretione 5c colore (eruamus : quod Lob. poitmo-
dum in fua hift. Belg. denub repetit, & colore i o-
ris nigr cante elfe ait. (Dcroffcls gummi vocat,
fed reCtiiis, noftro quidem indicio Refinam vocaf-
fet , quod prompte flammam concipiat , cuiuf
modi lachrymas Diofc. generaliori voceiW vo-
cat.

Serapio cap-5 9. exautoritate Albugerig: Glute
inquit, [ potius refina] Garyophyllorum eft fimh
le glutino Albottn :

Scribit Auic. caryophyllorum gummi, Albotin
feu Terebinthina; facultate refpondere. Hanc
| ob caufam percontatum fe ait Garrias ab iis qui cx
; Maluccis caryophyllum aduehunt , fcdnegalfefe
huiufmodi gummi vidiilc. At nos non in Moluc*
cis fuimus , & vidimus tamen, & habemus inter
; fructus repertum. Oliuus quoque teftatur Cal¬
ceolarium habere Gummi caryophyllorum : fed
cur non defcripfitrem tam raram ?

Cluf quoque annotat inter caryophylla, qux
Antucrpiam adferuntur,inucniri interdum gum¬
mi ex atro rufefeens , odorum, & quod prunis in-

iectum caryophyllorum fane odorem referat : fu*

fpicaturque idem elfe gummi , de quo Auic. pro¬
didit.

CARYOPHYLLO AROMATICO
fimilisfrudtus.

Cap. VII.

FRuiStus delatus in priore Batauorum nauiga- Dcfcripw«
tion.anno 155)7* ex laua de quo Cluf. exot. In
binarum vnciarum longitudinem , vel etiam am*
plorem , vncialem craffitudinem excreueiatfe-
ptimusfiudtus.: videbam enim caryophylli ro-
matici vetultiorisin fructum iam fe formantis uu-
taxatmagnitudine,cuifane valde fi milis,vt primo
intuitu mihi impon^ret.Totus fufeus erat, nec va -

/

4i® historiae plantarvm.

de Unis, fupcr-
nequatuor alis
decu (fatim cru-
cifveforma dil-
p olitis praedi¬
tus > inftar Ca-
ryophyllorum
aromaticorum ,
inferne angu-
ftior & pertn-
fus , prodeunte
ex foramine ve-
luti caudA,cral-
sa aut tenui .
pro frudtus ma¬
gnitudine : qua’
nihil aliud eft
quam nuclei ex-
timapars,qui in
frudtu contine¬
tur , in maiore
craffior&caua,

& veluti articulis diftin&a, in minore, angufta &
mucronata :frutlus lpfe denfo duroque cortice
eiat praditus, vt cultro vix aperiri polfet , S< v-
trumque falfi laporis. An vero hicfrudtus/alfcdi-
nem ex aqua: marina afperfione contraxille i-
gnoro.1

'm. sgk eo

CARIOPHYLLOS REDOLENS

FRVCTVS.

Cap. VIII.

AucIIjva

trmgrut.

Dcfcripcio C*Ciibit Garcias in opnfculo fuo de Aromati-
k3bus, Barbariffimam illam Gentem qua: Infu¬
lam D Laurentii incolit, mercatoribus,qui eo in¬
terdum deuehuntur , fructum quendam oftende-
re, qui Caryophyllos redoleat , Auellam magni¬
tudine cum fuo putamine , aut ea amplior , fed
incomperti adhuc vfus.

QSQSOSGffl

MALABATHRVM ET FOLIVM INDVM

OFFICINARVM. ,

Cap. IX.

Defcriptio T TQcant Officina: Malabathrum & folium In

V 1

dum ex Indiaimportari folitum , nonnun
quam ramis fuis
inhaerens
folum

fipe
8c auul-
fum. Sunt autem
rami , vt ex cubi¬
tali fpecimine ,
quod habemus
apparet,fatis ma¬
gni & mediocri¬
ter crafli , cortice
fuluefeente, aut
nigricante aro¬
mati co,te6ti, ma¬
terie Fagina, GX
quibus alii pro¬
na fcun tu r ramu
Ii ex aduerfo fiti •
quoque &
appofita
funt , notiora
noftro Orbi ,
quAm rami , qui
magnitudine va-

ita

foli

riant : nam & aliquando dodrante longiora Pro¬
liant , alias palmum longa , latitudine vnius auC
duarum tnumve vnciarum. Forma Laurini folii,
latiora tamen, & quidam rotuda fere, cui & nito¬
re n5 cedut parte fuperiore, color.n. parte inferio¬
re eft cineraceus. Iam vercunlignis eft collarum Co*‘:
nota, quas ternas femper habet , eafquefubtus
quam fuprii magis extantes , mediam rectam ,la-
cerales pari ab ea interuallo abfcedentes,finuatas,
a quibus hincinde 8c in margines venula: tranf-
uerfi difcurrunt.Sapor aromaticus.

Cum ad nos peruenit, colore eft , inquit Cer- S t^0f
dus, virefcenti,fapore glutinofo, tenui, aliquan¬
tum fubacri , aromatum modo iucundo , veluti fi
quis Piperis & Cinnamomi odores commifceat.
Caryophylli folia differun t,qubd ncruum feu co¬
llam tantum habeat , non tres , vt noftrum Mala¬
bathrum.

A prxdi&is folii diuerfa pro Malobathro fic maL
deferibit Cordus : Folium propemodum rotun -thrun
dum, & difei figura orbiculatum , trium feri digi-
torum quoquouerfus latitudine , colore infulco
& fpadiceo cinereum, venofam* de nfum , Lauri¬
no craffius, lentum, flexile , & fractu contumax,
lifi omnino aridum fuerit , guftu fubacre , faba- s*poi
marum, tenue, per palatum fe diffundens, orilque
halitum odoris gratia diu commendans , odore a-
cri, Nardi imulum,& admodum aromaticum.

MrtArtf3etTe«K, inquit Diofc.nonnulli Nardi Indi-
cx folium e 11 e arbitrantur, odoris quadam cogni- Nar
tione decepti. [Sunt enim multa odore Nardo fi- lniiu
milia, veluti Phu , Alarum, Neris: vHtx Grice
habent : aliqui legunt W , cuius tamen odor no¬
bis Nardo non admodum fimilis videtur. ] Secus
autem fe res habet. Etenim peculiare genus eft,
quod in paludibus Indicis gignitur. Folium id eft,
quod Lentis paluftris modo aqua: innatat , nulla
fultum radice. Idipfum colledtum ftatim Lino
traiicitur,ficcatumque reconditur. Aiunt &aqua zv/ft
per xlliuos ardores exiccata, cremiis, fomitibufi-
que aridis terram peruri : atque idnififiat , non
amplius renafei. Laudatur recens & in nigrore
quodam fabalbidum , minime fragile ,integrum, ^ -
nares odore feriens , illiufque faauitate diutius
implens , Nardo fapore fimile , nullo falisguftu.
[vapJi^ov yi\jTiiyU.ri alias fi Lacun^ cre¬

dimus .vopJlfyv j yverei &c. ] infirmum vero ac
minutatimconcifum,& vetuftate cariofum expi-
rans halitum, vitiofam eft.

Sic vero Plinius :Dat. & Malobathrum Syria, t^r
arborem folio conuoluto , arido colore [ colore
aridi folii. ch.] ex quo exprimitur [ paratur D-qu?
lectio & nobis placet.] oleum ad vnguenta, ferti- pi,„\
iiore eiufdem Aigypto. Laudatius tamea ex In &ih
dia venit. In paludibus id gigni tradunt, Lentis
modo, [ Lenticula: paluftris modo aquis innatnr-
re.D. ] odoratius Croco , nigricans , Icabrumque,
quodam falisguftu. Mimis probatur candidum.
Celerrime fitum in vetuftate fentic. Sapor eius
Nardo fimilis clfe debet fub lingua.Odor vero in
vino fafferuefaifti antecedit alios. In pretio qui-
dem prodigio fimile eft , a fingulis ad ccc. perue-
nirc libras: Oleum [Folium m.& ch. ] autem i-
pfam in libras lx.[lxx. m.xix.ch.]

Ita vides Plin.a Diofc. non parum variare circa
Malobathri hiftoriam,vt valde vereamur ne ipfe-
met cum plerifque Veterum ignorarit, quid ve¬
re fit Malobathrum. Sed vt cum Diofc. conue- p ^
niatPlin.de paluftri Malobathro , pro iis verbis,
[quodam falisguftu.Minus probatur candidum.
Celerrime fitum &c. ] ita legendum ccnfent:
Quod falis guftu, minus probatur : candidum ce¬
lerrimi

LIBER 'IV*

ierrimc ficum &c : Alioqui Plin.mimh probaret
candidam , laudatiufque cenferet,quod eft quo¬
dam (alis guftu , contra Diofcor.

Qoodli vera (cripfitPlm. gemina Malobathri
; conditio : alterum palullre, alterum ex arbore-.po-
fteritas forte nec primum nec (ecundum , fed ter-
tiuMilobat. genus nonitj vel dodiffimiHermol.

iudicio, appellatum aMauritinisTe;«&/</,cuius fur-
culi [inquit] cum folio , quale Arbuti flue Lauri
efl: Pollicares plerumque ad nos feruntur, &fru-
1 6lus quoque Laurinis baccis fimilhmus. Omnia
tria Folii appellatione fignifican confueuerunt,
fed priora duo maxime.

Vidiflefe tamen ia&at Corn. Materiarios > vt
nunc vocant , qui etiam priora illa duo genera o-
ftenderent , &pro vero Malabathro venderent:
quibus, inquit,fi quis omnino fid^mdeneget,cum
in his, tum in alus qua: ex longa experientia pro
genuinis agnita nobis aduexerunt , quo tandem
; tota medica materia deueniet? Sed nimirum e-
;• gregiumillum Herbarium, fi Diis placet, ac potius
omnis propemodum naturxBotanicximperitiffi-
mum ,in exteris alioqui dodtflimum, decui lfet,

; duo illa Malabathri officinarum priora genera[vt

illorum relatione fretus , confidenter vocat,] de-

feribere, & ipfum prius ex diligenti mlpedione
difeere in quo differant, tum inter fe, tum a T em¬
it ul Mauris dido, vt doceret alios, qua forma , co¬
lore, fapore Scc: deprehenderit. Iamnon inftito-
ribus,fed ipfiufmetncgligentix denegabimus fi
dem : quanquam non videamus, quomodo poli
tot fecula Materiarii fcire queant , quxnarn fint

legitima Veterum Malabathri genera, quos nemo

nefeit, ditandi potuls quamdiftendi aucupio in¬
hiare , quxqueadcb a peritiflimis fagaciflimis
, tam medicis, quamHerbariis pro ineo mpertis,aut
faltem pro non probe compertis habentur , vti
patebit in progrellu.Dencganda vtique fides non,

; tat um 'luvffoif Materiariis, fed vtique omnibus qui
i fine datione, fine experimento certo aliquid pro-
I ferunt , maxime de iis qua: ai faiutem hominum
pertinent. Eat nunc Corn.& omnium , quot in
Mundo funt ,nobilifIimx artis materiam vej con-
1 fideratioms fubiedum [ fubiedum enim redu-
I dionis homo eft] ab idiotis, earumque vel teme¬
raria, vel falfa&infcia, vel denique decipiente &
fophiftica relatione addifcat , vt fibi materis me¬
dica: cognitionem acquirat, non interim confide-
ratis Veterum de ea traditis notis, cxtcrifque qux
propria induftriaconfiderari ab induftrio medico
\i_ p0fTant& debent. Nam reuerain talibus vel 1-
p (ornet fatente , Hippocraticum illud requiritur,
LaV «X? uirwpfv: vt nihil temerd approbe¬
mus, neque rurfus comntemnamus : fed Veteru
deferiptiones diligenter examinemus , adhibitis

non tantum auribus, quid vel hi, vel noflri dicant

inflitores , fed & oculis , nanbus,ac ipfo adeo gu¬
ftu , cum fxpe contingat ex vna aut altera nota
non penitus refpondente,rem, aut conceptam re¬
lationem opinionemue totam fubuerti : quod fe¬
nei & in plenum boc loco dixijfe conueniat.

Aetius eundem Malabathri deledum habet
cumDiofc. _ ■ . ,

na Dicitur aut£m Grxcis vel

■ cum Arrian . quod etiam vocatur

& fimpliciter ivJlwv qvMov. Nec cj^Moy

aliud efle videtur apud Aatium , quiim
Malabathrum fiue Malobathrum Plinio,quod &
Folium tantum nominatur &c folium Indicum. Cx-
U. terum cum apud ipfum Aetium fimpliciter

-f. dicatur , cur folium Scylmatis vocitet, fatemur nos
A ignorare. Neque vox e-y.vhuArQ^ aliunde bade-

45*

nus nobis nota , nili ex Epigrammate vbi legi¬
tur , Kopffr , Laniatus conis.

Sed quid laniatus ad Malabathrum? Cogi¬
tent peritiores. Eft & foliatum vnguentum apud
Plin.ex hocipfo folio confedum. Et foliatum vn¬
guentum Plautus videtur in Curcul-vocafte Peta-
lion.

Tu Stadie , tu. Cinnamomum, tu Rjfa es, ti. 'Gro- „ ,

^ . ..
cum , tu Cafsia es , tu Ver ali uni.

A voce Grxca Tn-mhw > id eft,folium. Quo nomi¬
ne etiam Iurifcon fultus Malabathrum appellauit,
fF,de his qux debent Imperatori vedigal.

Sic 6cPaui.Aegin.hb.4.cap.4S.dum «^Aa- . .. ,
CjAwaqouua. /2. id eft, folii Malabathri pilulas duas '
in medicamentum quoddam recipere iubet, nihil
aliud quam folium ipfum in pilam & globulum
conuolutuminceliigere videtur.

In quem eundem fcnfumConft.Cxf.lib.tf.cap:

6. i. id eft, folii Malabathri

pilulas quinque in picationem qua dam recipit;

Etlib.7. cap.ij.in quandam vini condituram, ?im-
/k fimpliciter <r?cu^6 v 'iv , id eft folii pilulam vnam
alfumit, quum in prxcedancem co dituram ad-
hucrainds , nempe id cftjfoln trientem
recipere iudillet.

Quod autem locis citatis tv <rzcuex'v ■ " n i .1
in globum conuolutum fignificet, vei Pa ' >-
que ledio lib.n.cap. 2.6. fatis aperte infimi:-.: t

do Malabathron arboremfoho conuoluto divr.

Cui rei Folii Indi hiftoria , qux ab Aniano circii puomod
finem Peripl. maris Etythrxi defcnbitur, petbei- giobul, e.t
lerefpondet. Is enim i!la folia tradit a Sefatispo- MaUba.
pulis , qui finitimi funtCirrhadibus ( apud quos
etiam prxilantiffimum nafci»ur Malabathrum, te- ocu:’
fle Pcolemxo ) circa ciuitatemThinam afferri , ac
dum in vicinia populabundi vagantur , ftramen-
torumloco fubrterni ,tandemque pofiquam re-
migrarunt,abipfisThinxincohs auide conquiri*

& in globulos conuolui atque complicari , cala-
moriimq-, villis confui. Sed hinc t' ia genera eihei.

E maioribus enim foliis , quod d^^pirteu^cv Mala-
bathrum dicitur: e mediocribus, utffoff?cUpw: e mi- ' ; rt'

1 ~ n. o / pentrm .n •,

nimis , uiy.&io-tptu&y. Quae lic compacta ck coniu- nano
ta in Indiam deportantur, &magr.o venduntur. rt*dro-
Notandum o-biter hoc loco mendose ac inepte in Jpuxru.-n.
apologia Paul. HefTi pro Guilandino aduerfus
Matthiol.legi J.f&irtia&v , utxFGtrtyesv'

Atque hinefortaffis prxdidli Antores Mahbathri
pilulas ,Plin. vero Malabathrum folio conuoluto Pl,n m-
dixi fle videri poteft: quanquam ilie totidf m*quot
Arrianus genera , iifdemque nomenclationibus
nuncupata, non Malabathro Syriaco , quod Fo-
lio fimpliciter vocitato reddidit. Barbaricii.

Quia vero Nardinum vnguentum etiam para¬
batur cum Malabathri folio , vt docet Diofc. hinc
forte fidum vt Plin. deceptus , ipfum Nardinum PUn.nat.
etiam foliatum voci tafitlib.15.eap.1- Galenus tame
(picatum ^ foliato accurate diftinxit lib.i.cap.i.

Kp toW. Qu.x fufius explicare placuit, quia in his
labuntur vel dodifFmi, vt ille, tamen infigniter
eruditus, interpres Theophrafti de Odoribus, vbi tnterpres
aitin Scholiis , Nardinum vnguentum Theophr. rbeophr.
non e folio paratur, &c: vbi quid folium , quid
nardusjvcl quid foliatum aut (picatum, vel Conft.
quoque iudice ,igrorafle videtut.

Plutarchus quoque in libello, cui titulus eft,
quod bruta ratione vtuntur, fimpliciter vo¬

cat, odoramentis aliis coniungens, fimiiiqtie nu¬
merans & folium. Malabathrum f.hoc. Qua: vox, Plutarch.
a Marcello ex antiquo & probatioris fidei Grxco
codiceinftaurata illic eft, vbi legitur: Ab hac ap- t^rtnitm
pellation^ Malobathrinum vnguentum,foliatum

4H HISTORIAE

Martiali fk pferifque aliis ex Grxcis & Latinis
Scriptoribus dicium eft : & ob odoris fimilitudi-
NtrAtna nem , idem Nardino elt credicum aliquando.

Apud Serapion, legimus Stdig, ldellMalaba-
tferum, Diofc.eft herba quxnalcitur in Iftdia. A-
pudAuic. Folium Indum eft S adegi Malaba-

thrum. Folia & rami fu utSabefefram [Garc. Saift-
fra Di ] hm i le s : fl o s fi a i : g ibi li s, [ 0 i o fco r. tl o n s n u I-
lius memimt:]proLienitin Ir.dixpaludibus, inna-
t 1 - 1 aqux Lenticnlxaquaucx modo, & radici non
appenfum : ibidem ligant filo & exiccanc. Qui¬
dam exiftimarunt clfe lolia Nereidis [ Nardi Indi¬
ca: propter virinmfiunilimdinem : Garc. Golfam
legit, quam vocem Cluf.Nymphxam reddidit.]
Tevibul. Arabes fecundum quofdam etiam vocant Tem-
bul, a quo differre poftea dicetur.

Indi vero, apud qnosprouenit in regione Ma-
^ar , dicunt Betbruni vel Bathrum , vnde com-
z,jmon. polita a Grxcis videtur didlio Malabathrum : ho-

dieque aptid Indos, etiamnum tefte Garcia, pau¬
cis immutatis folium Tamalapatra nuncupatur.
Quam vocem, vt putat Garcias, Grxci& Latini
d Irlinde lin:canccs corruptS m alabatbrum nuncuparunt.

*q adegi Arabes Cadegi Indi , id el\,Folifim indutu dicunt:
indi. nec diciturFolium per excellentiam , led quo¬
niam Auic.lib.2.cap.i59.ita vocauit. Qui & folia
Sttififram. Saiffram cite ait , quamuis in quibufdam Exempl.
buhejefrJ. sabcffratnle^aXUt.

Ital. m alabatbro Folio lndiano. Hifp.Caftil.

Lamna Catal.Fcffi» lnd). Gal.fcuille des Indes. Lacuna ait
not. Lulitanis Beteay Berer. Sed vel is vel hi falluntur,
qui nomen Betere alteri folio tribuunt. German.
'jnbianifd) blatt. Quidam , qui tamen egre-
p runda g‘ 1 Herbarii vulgb creduntur , temer£ & nulla
Htrbunoy. ratlone fohda , Hcijclblcttcr vocant, vtEuch.
umento*. Rofslin, Lacuna &aln : ac temerario etiam ma¬
gis aufu alii Catyophyllis adhxrentia pingunt, vt
Tabern.

R uell.not. Nc fallaris, inquit Rucllius , [ cui placet iden¬

tidem Hermolai decodba ruminari , & pro fuis
Cinnano vent^tare’] T10^ Oflici nx Folium nominant In-
^,cum > Cinnamomi non Malobathri dicunt elfe
' comam : profedio id quidem fub lingua Cinna¬
momi refert faporem , folio Iuglarvhs, flauo , ve¬
ni fque tribus &c.

Defrit , inquit Syluius, 8c folium Syriaca arboris
Plinio celebratum. I.n horum locum Mauri inue-
xeruntfolium Laurino proximum , fed maius, &
neruis tribus folium intercnrfantibus diftindhim,
odore iucundo -.Primum iIlud/c;/i«M Indum dici¬
tur Serapioni : tamen Adtuarius in Hcdychroo
magmate, qufaov ivJixoy 8c fJfaoy uahxfittfau ceu di-
Succedan . uerfamifcet. Idemin Antibal. vuitpro Malaba-
Lehum In - thro fumendum folium illud vulgare Indi di-
i* dium, quam opinionem quoque Icquitur Placo-
tomus.

Malabathrum , vt tradit Cordus , crediderunt
Malab.t- multi Nardi Indica: folium elfe, \ierum decepti &
falso, vt Diofcoiid. cum ipfa experientia contra-

plantarvm;

thn

riumteftanl:ur- »*'»» Glicci, Romani fdium di-
uT.umatr xerunt> quoniam nihil almd elfetqulm folium.
Aulum lam vero amplius non affertur , priterquam-
quodcafu nonnunquam cum Nardo Indica af-
MuUbu- icitur, qurui (icfcnpiinius foho orbiculato. Eius in
thr.Jubfi- locum, Cafix, Cinnamomi SrCaryophyllr folia
lubftituta funt , quxpro Malobathro quidem in
vfum recipere licet cuilibet : fed eadem \trtoba-
MuUx- tbrum fine folium Indum appellare, non perinde li-
thrum ‘inU cere arbitramur.

gare. Idem alibi fcribit:foliurn quod hodie pro Mala-

mi fohum bathro in vfueft ,& fimpliciter/fl/j/o» magno er-
mneft. rore vocatur , Cinnamomi folium ^plcrifqueet-

iam Dodtis creditur, fed male : nam fine dubio i
viliore Sc non adeo efficaci Cafia producitur ,
quod pediculi eius fapor manifefte indicat , qui
plane rubentem &c glutinofi faporis Cafiam re-£^
fert , & nequaquam Cinnamomum. Nobis au¬
tem vti non certo conftat, quid fit Malabathrum
Veterum , ita etiam Cordi & vulgare Malabathru c ari
non reiicimus. Atque vt Cinnamomi folium non
elfe «Scipli putamus ,ita nec Cafix rubentis elTe
iudicamus : Malabathri enim fiueFoIii Indi vul¬
gans cortex tenuiffimus eft, nec fimilis cum Ca-
lia rubente.

In Niuigationum Tomo primo ex Edit, tertia
pinguntur folia Malabathri vulgaris feu folii Indi s
nomine Berclle^mBetre : vbifcribiturBe/*//* Per- Be/r
fis drei,.^ Arabibus Tembuljtx Italia , folia C anelU:
fed perperam , noftro quidem iudicio : vti in eo¬
dem Nauig.libro Betelle ScTembul planta, arbores Tcm\
fcandcns eadem exiliimatur ab Odoardo Barbof-
fi cum folio Indo vulgo vocato. De Betre plura
videant Ledtores c.feq.

Malabathro, infit Seal. non fubeft radix , fi vera
Gncci fabulantur. Et alibi apertius. Sine radici¬
bus qu.xdam,vt Lenticula at ux. Nihil ci prxter
folia. Nam de Malabathro Veteres fomniarunt.

Qui enim omnes Arabias, acVniuerfas Indias pe¬
netramus hodie, nufquam folium illud mirabile
compertum habemus. Et iterum alibi. Folii neret
facics&magnitudo ,qasT & quanta Citrio : mul¬
us neruis,ac venis quafi ftriatur. An fit hoc, quo |
vtimtir , Julium , cum de facie , tum ex effedlione FolA
deprehendi poteft. Manfum enim iis, qux fuo lo¬
co didla funt , indiciis lefe prodet. An vero fit
hoc Malobathrum Antiquorum? Ad hoc non re-
fpondebo. Qu:amendaces Gr xci folium Indum in
aqua natare paluftri,fine radice,prodidere.Cuiuf.
modi toto Indix Orbe nullum compertum eft.

Fuchfiushb i.de Comp.Med. quatuor folii di f-
ferendas proponir. i.a Diofc. pidfum, folium In-
dum Grxcs dictum a quo Vngufntum foliatum,
a Nic.Myrepfo dc/criptum, z.Malabathrum , fo¬
hum arboris cuiufdam Plinio , ac vtiumque fo¬
lium hodie ad feni dcfiilfe. 3. Elie prxterea aliud
cumfdam plantx folium. Nucis Iuglandis folio
fimile, in Malabar Indix regione natum, quod in- jwi
colxBatrum nominent. Hoc cerebrum &c fto-
machum roborare, cor exhilarare , venerem inci¬
tare , & halitum oris commendare : itidemque
Indix incolis fi liu tu appellari. 4-In horum locum
Arabes quartum inuexiffie folium , Laurino pro¬
ximum, (apore Cinnamomi iucundo. Vnde oui-
bu/dam Cinnamomi folium putarum.at Officinis,
vt MauritaniSjfimpIiciccr folium dici. Et rurfus
poftea: raro hodie Cinnamomum affertur. Nam
quo Cinnamomi nomine, vtunturSeplafix, ma¬
ena cx parte Caffia eft. Cxterfim arboris huius
folia Nucis Iuglandis foliis fimilia funt , qux m
Officinis falso pro Malabathro venduntur. H<ec
ille. Cuius quatuor fpecies , fi verum fateri licet,
necintelligimusipfi, nec ipfummet vel nouifte, j
vel etiam , quid fcriberet intellcxiife, putamus.
Sulpicamur enim eum bis idom tradere. Fohum
Barbaricum & Malabathrum res efTc diuerfas , in¬
quit Anguill. vt dicam , facit authoritas Digefto-
nnn tit.de pubJican.^: vediig.hb.39. in Pandedbs
Florent. Videtur etiam Gal. facere duas compofi- FoU
tiones : vni nomen Foliatum : alteri Malabatbii- Mal'
nnm. Apud Nic.Myrepf /n pfbribus corfipofitio- thrmi.
nibus prxfcnbuntur Folium & Malabathrum. A -
pud Auicen. in quodam medicamento lib.de vi-
nb.Cord.manifeftnmdifcrimen apparet. Malaba-
thrum non cognofco. D c folio Barbarico & folio fll*

flmpli.

433

LIBER IV.

I /impliciter didlo hifloriam narrabo, quam alioru
| iudicio fubiiciam. Referiuntur duo Foliorum
|' genera, qux incola: folent tenere in ore, & mafti-
3 care boni halitus ergo : Vnum prouenicin India:

R alterum in Perlia. Indicum in India dicnuxBetel:
1 Perficunr», a Pcrfis Tembul. Fcrtu t-Bctel proueni-

Ire in Malabari locis potius humidis quamficcis:

ex eo parantur Pergulae: cuius folia Indi in ore tc-
i nent & mafticant , vt concilient oris gratum odo¬
rem. Hoc multis in Italia: locis vtuntur pro Folio
h Indo: repetitur St cum ramis Venedis. Tembul,
vt tcftatus eft Ecccll. Michael de Muti, arbor e/l
I fimilis Piperi nigro, foliis Tilia: &c : Polfet affir¬
mari hxc duo foliorum genera ellc duo Folia a
1 nobis dida : aliorum tamen iudicio relinquo.

I Nobis fane non placet Aflguil.recitaca Foliorum
1 hifloria, dubiorum fane plena, qux omnia hic ex¬
plicare non elt locus. In eo autem nobis potifi
j mum lapfus videtur, quod Betel cumfojio Indo
vulgari confundit. Si Tembul eflfoliisTilix , cur
I Folii fpeciem faciar, non videmus. Confule ca-
putde Betre CiaeBctele.

Audiamus Matthiolum. Malabathrum, quod
ii plerique faltum Indicum vocant, ait ille, qui h«cx-
l tate vident, habeo neminem. Non defunt , qui
‘ Indici folii loco Cafix odoratx vel Cinnamomi
. folia fupp edite nt, qux e lfe Caiyophylli cxiflimat
Bralfiiuolus. Nonnulli prxterea quxdamarbo-
1 rum folia ex Alexandria adueda , qux Lauri vel
Arbuti frondes referunt , in M. labathri vfumve-
ditant. Hxc Hermol.Ruell. pariterque Braflauo-
, lus eos fecucus, nulla automate, quod Teiam, Ni-
! gritarum Tembul e/fe arbitrantur : verum cum ad-
! huc eorum, qui Tembuli hifloriam St notas feri-
: bantjinucnerim neminem, quamijisde eo Auic.
i breuiter ferip ferit : iccirco illa potius afferam a -
I horum folia c(Te penitus ignoti, 'qu^m illorum fe-
quar opinionem. Nullo itaque modo hxc ad v-
fum veniunt admittenda. Nam cum eorum facul¬
tates nos lateant, non cfl, cur ea comprobare va¬
leamus. Plinius prxter Diofc.fentcntiam p re¬
flandus Malabathrum dixit , quod fi i fu m eft [Pii-
mi Iedionem mutatam antea dedimus. ] Vnum
- tantum fuit Folium apud A ntiquos. Vnguentum
* Malabathrinum apud Gale. non differt a Foliato,
qubd Folium & Malabathrum diuerfa fine medi¬
camenta , fed quod diuerfa fuerit parandi eiufmo-
di vnguenta ratio. Non negauerim trium
: Foliorum ^ Iurifconfultis fieri mentionem, nempe
• Malabathrini, Barbarici, &Pcntafphxri. Atqui il-
' le titulus Digeflorum pluribus fcatet mendis. Pe-
tafphxri nullus Antiquorum meminit. Et agme
iflud errorum [Nam Callainum , itaibi legitur,
Turiana, Aroma Indicum, Alchclufia, Sargogalla,
Omerabicum,Carpafum,opus Buflicum , ferrum
' Indicum, Folium pentafphxrum, barbara, meher-
cle,& magna ex parte inaudita vocabula , quoru
que explicationem ne ex Tripode quidem hau¬
rias^ alia nonnulla qux ibi deprauate leguntur,
Et legi debebat, Cancamum, Thymiama, Ammo-
niacum , Agallochum,Sarcocolla, Gummi Arabi¬
cum, Carpefium ,opus Byfltnum, Ebenum Indi¬
cum.] Satis fuperque arguit , nihil folidi, verique,
de Folio Pentafphxro ibi haberi : quin ctia n nec

Ifortaffe de Barbarico de quibus nihil apud Theo-
phrafl.Diofcor.Gal.PIinium pofleritatis memorie
traditum eft. Quapropter non pentafphxrum le-
jjj gi debere cenfeo, fed potius Hadro/phxrum,aut
8 Mefofphxrum,aut Microfphxrum. N. m trium
horum,vt ex prxcedentibus liquet, St Plin.& Ar-
v 1 rianus meminit, non quod fpecie aut genere dif-
h Ferant, fed amplitudine tantum, vt ex ipfis eoru
Tom. I.

Anguill.
Betel quid.

verbis patet non obfcurd. Exi/limandum itaque
cenfet Matthibi. Pentafphxrum non effe perfe
genus, fed ita deprauate legi in Iurifconfukorum
Dige ft is : exi ftim atque vnicum tantum e 11« Fo- sJr,acttm
Iium nempeMalabathrum:Et Syriacum Plinii Ma-
labathrum potius fabulo/um efte, qukm verum.

Errant prxterea ( addit idem ) Recentiorum
nonnulli , in cenfendo Tembul [ nam quidam St Tembul .
hoc quoque Folii genus faciunt, vt didum.]quod
putant hoc differre ab Indorum Betel. Nihil e- BettL
n’m inter fe differunt. Siquidem, quod Indi Betel
vocant, Arabes St Pcrfx Tembul St Tember appel-
nnr. Idilli continue mandunt, quod putent fe-
cundx valetudini multum conferre , corporibus
vires addere , Venerem augere. Cor & cerebrum
roborare. Vbi autem cop’ofius edatur, mentem Ind»rum
mouere.lccirco mulieres Tarnafariin defudi ma-
riti rogum feipfas iniedurc, tantiimilhuk vorant mos,
vt amentes efficiantur. Id aqua a/pergunt, qua
ioi uta fit calx e conchis parata , aerum demum
vehuntur eo. Sed hxc perperam trafcripfit nouus
quidam rei herbanx indagator.[AnguilIara]quip-
pe qui hxefolia calce velcinere circumuoluta ab
Indis deuorari /cribic : fed umfuaue obfomuin
nobis non vendet. Eft Betel folium plantxqu^

Hedcrx Smilacifue modo arbores fcandic, neque
per fe confiflete potclfabfque pedimcnto.Florec
nunquam, nunquam frudum profert : filiis efl
hxc planta Citnoxmulis, ncruis quibufdam fe¬
cundum longitudinem di(currentibus,vtin Plan¬
tagine. Hxc Alcxandria Aegypti ad nos pluribus
ante annis comportatur. Nec defunt, qui loco
Malabathri iisvtantur. Sed videant illi an rede:
mihi vero (infitMatth.) Malabathri vicem nun¬
quam prxftabunt.

Aequi, mehercle,ip(c etiam Matthiol. parum
fibi conflatin tradendo vulgari Malabathro , fiue
foliolndico , &pleraquein poflremis commenr.
omittit, quafi prius prxter veritatem /ciipfilfct:
olim quippe ipfi duplicia Folia aduehebancur pro
folio Indico , nempe alia, qux folia Cinnamomi
dicit , aha ex Alcxandria folio Lauri vel Arbuti:
qux nunc nefeio an dodior fadus an cautior , fo¬
lio plantaginis comparat. Enimuero fane valde
veremur verfutum illum plantarum M etaolajten M-itr
[ vt ita dicamus ] de plantis fibi ignotis commen-
tatum. Nec obfeure fliam vel in eo prodic igno- jjeji
rantiam , quod cum Malabathro fiue Folic Indi¬
co vulgari, arbore , plantam (candentem Betre vel
Betele plurimis Neoterici.' didlarn [ de qua (uo lo¬
co] confundit. Is prxterea in poflremis Comrri.

St Epitome, ni multum fallimur Caryoph. iconi
appingit Folia Indica vulgaria , quafi eorundem
edent Folia, id quodiam c. de Caryophyllis mo¬
nuimus. In Hifl. Germ.didr e Lufitania fibiad-
ucdla, quod ante filuerat, nunc forte de nouo
cxcogitauit. Sed nimis profcdb cralfa , St vcllu-
(co animaduertenda illa contradidio , qux in
vltimaeius editione, Illudi ata per Cafp.Bauhin.
vno eodemque capite,' nec ita multis interiedis
| lineis legitur in hunc modum ricribit Arrianus an-
ti qui (fi mus audor, (c magnam Malabathri copia fu0 crajf*
rcperilTe in quibufdam Rubri marisinfuhs , qua- m^lt e-
nim oras Sdittora legebat. Ecpbfl aitfalfifli- dtt-Matt.
mum extare apud Arrianum (e rcperifFe Malaba¬
thri copiam. Quam contradidionem mirum vel
Typographicos Ledores adeo ofeitanter prxte-
riide , quam vel tyro quilquiam fimplici ledione
deprehendillet,&: vel ipfi Matthiolo, vel eius edi-
i tionem collatoribus ac interpolatoribus (ecurx #
hunc inconfiderantixnxuuminuffilfet.Quid fibi ”ores?Mut-
j volunt tales Scriptores poflhac a nobis credi? thtol.nas.

O m

t

II

m,

Bsasft

\ |si| ; -

I

,i .i

m I 'I

4H

HISTORIAE P L AN T ARV M>

Ipfe proftdo Guiland. quoque in fuo Theone tis Diofeor. V ride gemina haslitandi occafio1. pri

T r it lex
.Maloba¬
thrum.

«-/» i
O h natui-

clamitat laplum Macthiolum in Malabathro , <k
Folio, haseque medicamenta duo in vr.um abipfo
confuld,qme Apitio, Mai tiano lari tconfiiho, Ga¬
leno & Pimio late dillinguuntur. Paulus item
Hcffusin Dcfenfpro Guiland. vhi fnplex Mala-
baihrum Lac , Indicum , Syriacum & Folium,
tsnium a belle ffatuit , vtPlin. Malabathrum Sy¬
riacum idem die cum Folio lenferic , vc tria et¬
iam huiusgenerafecille eum pueee , quas omnia
toto corio ab vtroque Malabathro dilcrcpent.
Sed ti liceat verum frier: , nondum com perimus,
quod putat Helliis, per Guil indinum probatum,
Malabathrum Indicum, Syriacum , & Folium, e fl _
trKi.Diofcor.cnim hiltoria Malabathri nafcentisin
Indialine radice, fidla effe videtur , vtantsdi-
ftum , nec id memorat Plin. quavnuis cum Diofc.
dicat in paludibus gigni Lentis paluffris modo:
necquicquam cale percipimus ex Neotericorum
Indicis nauigatioirtbus de planta in India nafcen-
te. Authoritas Iunlconfulti , cum non fuerit
«Medicus. lut Herbarius , nec diferimina docuerit,
parui facienda , ncc maioris , quim quanti fieret
abipfo M. dici ludicitirfi in explicandis legibus,
quo tamen in multis ex ncceffitace egent. Cxte-
NulU iu- ra argumenta ab vnguentorum diuerfisd. nomi-
ruma^ko- natlon*bus defumpta parui momenti exi ff ima-

Dtofc-htflo
na de in-
dtio Ma¬
labathro

mffm notiimne habuerit : deinde qui po (Iit fieri,
vllum vt fit folium , non modb fine caulis admi-
mcido, fed eriam fine radice, id eft,fine ore. Quid
Ii ortus & natales aliquantum deprauate tradan¬
tur? Quare id Ime fueritillud noftrate Malaba- ^
thi um, i anuli u Arabibus cognitum . & hodie Ita ^ ***
lis Medicis vfu receptum, non modo quia in Ma- y?r4fi
labar Indias regione cognomine oritur , fed etiam
quod propter eximias vires plus proportionis ha-
betcum plantis aquaticis , quimiila folia Cinna- G>n*'
momi aut Caryophylii , quibus tolium Laurinum ^
fere eil.Fibrx verb fecundum dorfi longitudinem f0u*.
dudx, cuiufmodi Potamogetoni , qui propter fi- Per*
guy.c & nataliciam fimilitudinem , nonnullis ine- tcn 1
pte Folium putabatur. Nobis fecus, cum huius
| folia' apud Anguillaratn & alios non multis ab-
[ hinc annis vidilfemus, quibus adhuc hasrebanc
lignei pcdicclli: & quali furculie ramiseffradi,

1 [ quin potius integros ramos meminimus. ] Cin¬
namomi autem folio tk Garyophyllis facies fer¬
ine eadem, nitidus lasuor , aromaticus , fuauilTo-
dor. Temperamentum, cralis,modus& vfusnon
ita dilparia fime, & halitum commendant omnia,
vt Diofc. Malabathro attribuit. Verum quid in-
telligant Pena & Lob.per folia Cinnamomi aut
Caryophylii , ingenue fatemur nos nefeire. Olim

r tf.edu

foliam no -
llr um Indu
tu multa
eum Vete¬
rum Cin¬
namomo
tonuerat .

mus, &iamlupra fparfim magna ex parreexpli- , Folum IndumexillimibaturCinnamomi autCa-
cata furit. C.eierum non pro pterea afferimus vuL j ryophylli : nec exiffimamus illud Folium quocf

Lobel.ex Clu f.de pingit fui ife vulgare aut in Offi¬
cinis demonftratumpro Cinnam, folio : nam eius
deferiptionem h nullo traditam hactenus noui-
mus,ac ne ab ipfo Clufio quidem, qui pingit.

Quinque tradit Benedictus Malabathra , fta- Set
tui? que , filium ludum vulgare , de quo hoc agi-
mus capite , diuerfuiTi ^ Malabathris Veterum:
Pixtcrea [quod pla<~e difplicet] feparat Malaba-
fao trad

Tolium.

B etrUTt.
Cifatamo-
/m j oh um.
Clnnamo-

Zuh*m-

proptere;

gare Folium Indum effcMilabathnim Vcterunr.
[quis enim in re tam ancipiti & lubrica, & in tam
obfcura Authorum narrationis obfcuritate ferat
iudicinm? ]hoc tantum monitum volumus , in
nolrr o f-Aiulndi ciufque partibus quasdam elle,
qua- refpondcre videntur Cinnamomo Vete¬
rum , vtapparebit confideranti qua: feripta lunt
ex cis cap.de Cafia &: Cinnamomo.

Qui forte animum adiccerunt Amato, vttam
confidenter feriberet , certum fe elle , Folium
quoddam Officinis hodie pro Malabathro rece¬
ptum. non Se/ramcffc a nobis deferiptum , fed
potius Cinnamomi folium , vt Officinarum Se-
plafiarii quoque fatentur. Immo manifeftuis ali¬
bi Cinnamomum cx Zeilam appellat : foliaque
quibus veftittu elTc Iuglandis , qux in Officinis
pro Mnlahathro, falso tamen vendantur. Sed in¬
ierim in hac fua fccuritate ipfi metuedum fuerat,
ne Ciinellain liue Cinnamomum nunc vulgo di-
6lum , cum folio Indo Officinarum confunde-
Tet.

Lacunaquoque, Pharmacopcei [inquit ] non
cognofeunt Malabathrum : eius loco quidam afi
Cafia odo- fumunt Cr.flix odorata: folia, quas cft Canclla:
rara foha. alii alterius, valdeque aromatica: arboris, quas ad-
ferturex Alexandria , &exiffimata Temlnd Ara¬
bum. Nos autem fufpicamur Lacunam ncfciuif-
fe quid feriberet.

Manardus fe vix vnicum folium Malabathri vi-
difle affirmat , ineo fane felicior nobis, qui nul¬
lum vidimus aut nouimus , quod tam audadter
Veterum Malabathrum dicere aufimusiquod
nicum etiam abeo vifum vix Veterum genuinum
fuiffe putamus.

Pena & Lob. in Adu. titulo tenus , & maiufcu-
lis quidem literis, ceu ediefto Regio promulgant.
NOSTRATI FOLIVM MALABATHRVM cft.Ad-

dunt tamen mox : Nihil lubet aut licet aflerere de
Malabathro Antiquorum. Diolc.prodidit fine ra¬
dice innatare paludibus, cum tamen nullo vfpiam
angulo tonus India: illius , quae noftras astati mul¬
to notior eft, quam illis fuerit fua Grxcia, compa-
ruit hadenus illud folium , quod nec expreffit fa-

L acun.t
errer.

Kofrate
folium effe
Maloba¬
thrum.

Piofe.nor.

dirum tertium ab Hermofao traditum a Pharma¬
copolarum folio, licet non fitdiuerfuin/ifque no-
ftro indicio fub nomine Bathti, confundere vide¬
tur cum folio Indo vulgari plantam didam Betre
fitie ttctcUoV t poftea pleni ds dicetur.

Ccfalp. refert, allatos quondam ex Oriente fur- c*‘
culos quofdam , cum foliis Laurinis & baccis,
quod Folium Indum vocabant , quafi e flet Mala-
bathrum Diofc. Quofdam puta fle clfeCafix aut
Cinnamomi folia aut Caryophylii : alios redilis
puralfc ede Tcv/f»/// apud Auic.de quo inquit, fri¬
gidum cft in primo gradu &c.hocquc [ addit ] vi¬
detur intcllexille PJin.Mdabathri ex Syria nomi¬
ne. Non effe autem hoc illud genus folii, quod
Indi Bctellas vocant. Atque quod furculosex O-
riente allatos attinet , fides penes ipfuni efto.
Non enim de ignotis indicamus. Videat ver?>
Ledor cap.de Betre , vbi docebimus Carialpinum
non bene didinxilTc folium Indum vulgare k Betel -
lc feti Betre,fe d potius cum eo confundere.

C.Bauh.apud Mattii, triplex facit Malabathru
i.Diofc. quod apud Plin. fecundum dicit, a. quod
Plir. primum ait. Officinarum quibufdam Fo¬
lium Caryophyllorum : aliis Caffia: folium, aliis
Cancllx , Trago Malabathrum : Cafia aromatica
Cordo : Folium Indianuni Acoftas : Folium Oflic
Lobel. Fiudus vocati Temhul, Frudus Canells
nomine ad nos ex Italia miffi. Non male fadum
a C.Batih. noftro iudicio, quod iconem ex Clufio
appofuitMatthiolihiftorix : fed bene interim
quoque feci liet, fi monuiflet incautos ftudiofos
^ fc etiam pofitam iconem horum foliorum pro
Caryophyllis in falfa icone Tabem.

Prastcrea illud quoque notandum ftudiofis,
cap.de Cinnamomo ex codemTab. arboris folii

Indi

LIBER

Indi vulg.baculos duos, vel lignum male pofuilfe
fub titulo Cinnamomi , fub quo etiam duos cor¬
tices Cinnamomi offic. fiue vuigarispinxit, &fo-
lium,quod Glufio Cinham.

Sed vt tandem intricatam hanc Folii feu Mala¬
bathri inueftigationem concludamus : Malaba-
thrum neque Indica: Nardi folium eft,vt vere mo¬
net Diofcorid. Nequeidfolii genus, quod A
rab .Betre , Perfis Tembul appellatur. Diligcntiffi-
liuvs Garcias multo minus Canellx aut Caryo-
phylli folium e(Te ccfifec : fed fui generis Folium,
non quidem in Syria aut Aegypio,vti voluit Pii n.
fed in India ex arbore procera decerptum,hodie-
^ que , vtididtum ,etiamnum TamaLtpatra didtum.
r'_ Non innatat aquis , vt Icripfit Diofcor. & hunc
fecutusPlin. Decepti quoque fuerunt Serap. &
'p- Avie, qui eiufdem hiftoriam ex Grxcis mutuati
\,t* lunt : qui cum Maiabathrum non norint : ex eo¬
rum Icnptis aliis innotefeere non potuit. Non
colligitur, inquit Garcias, vt Diofcor.perhibet:fed
colleda in fafciculos colligantur, atque ita vx-
neunt. Dilutiore viridi colore nitent , non ex
/•. candido nigricant. Plin. in Syria & Aegypto na-
fci feribit : Medici Memphitici , Damalceni & A
\,n lepitini negarunt omnes. Non eft tam validi o-
*" doris, vt Crocus, nec faporisNardi,vt fcriplitPhn.

; neque tam validi odoris atque fpica Nardi > fed
, fuauioris. Falluntur qui Caryophyllorumfoliu
- elle alTerunt. Scribit Francifcanus quidamin Ae-
1 thiopia gigni, fibique datum cuminfcriptione fo¬
liorum C mella:. Verftm in Aethiopia nullae funt
Canell^ arbores, neque Folium. Addit Clui, ad
Garciam: Folium Indum, quale hic autor dclcri-
bit,ad nos etiamnum adfertur : legitimum conii-
i cio ex Garcix deferiptione : differta Caryophyl-
1 lorum folio &c.

j5 Cxterum quod Folii Indi .quod in ofhcinis ha¬

betur delectum attinet , deligendum recens, deU-
fius ,craflius , maiusatque integrum , quodque
non facile in partes minutas frangitur , quod tam
guftu quihn ociore proxim e ad Caffiam accedir, vt
vult Cordus. Fragmeta vero & friatorum puluere
medicamentis ne comrnifceas. Sed Syluius inter
bonitatis notas poftulat , vtad albedincm decli-
rtet, quam ex DioIcor.defumpfilTe \ idetur.

De fuccedaneis quoque 0 dliciti fuerunt Medi¬
ci. Nam eo deficiente , idem pondus Thalifafir
H ’ fubftituunt, ex Auic.prxfcripto : quod quid (ibi
i velit, Garcias fatetur f plane ignorare. Cludus
Macerem mrelligir. Nec opus erat , infit idem,
fi diligentioresellent pharmacopo¬
la: & medici Lufitani : fiquidem tantacius Copia
hineexportan potent, qux vniucrfx Europx fuf-
p>- ficeretEius autem penuria Canellx foliis vtatur,
fieanancifcentur: fin mimis, SpicaNardi, non au-
y tem Maci,vt voluerunt nonnulli. Vbi opus eft
Malabathro , Sc illud abfuerit , Gal. Cafilam odo-
| ratam , vel Nardum Indicam filpponendam vult.

Maiabathrum Diofcoridi eafdem cum Nardo
j . vires fortitur,fed illud efficacius omnia prxftatrat-
r* tamen Maiabathrum & vrihas ciendi maiore vi
j pollet, & ftomacho conucnientius eft. Oculo
L ‘ rum inflammationibus in vino feruefa&um tri-
tiimque ac illitum apprime confert. Subditur &
'I'- lingux ad commendandum oris halitum. Quin
vcftibus etiam vtiliter interponitur: eas fiquidem
V a tineis defendit , & odore non ineleganti tue-
i tur. Exeo olim pretiofiffima fiebant vnguenta,
i dc quo fpecialiiis idem tradit e.idcm habere qux
t> * Nardinum fpilTamenta , Myrrhx autem plufcu-
*' h\m addi: qua de caufa calfiieit, Crocino aut ama¬
racino viribus refpondens. vocat

Tom. I,

Apud eundem e Syriaca Nardo & Celtica Mala-
batroque Vinum paratur in hunc modum : fingu- Vinum
lorum minx fcmilTem in binos mufti congios
mittito , &poft bimeftre colato: Cyathum vnum ttr,ni*Tr
cum tribus aqux exhibeto. Benefacit hoc vinum
rtephriticis , idericis,hepaticis , vrinx difficulcate
laborantibus, decoloratis & ftomachicis.Sunt qui aImstm*
Acori vnciam vnam aut alteram , & Celticx Nar- df4t-
di vncias tres in mufti amphoram adiiciunt. Pli¬
nio finguli (ucci nobilia vnguenta faciunt ; Itl-
primis Maiabathrum. Ipfum folium oculorum °ecul^m
epiphoris vino expreffum vtiliffime imponitur. Toi»mc9&
Item frontibus dormire volentibus :eflicatiiis fi altat,
ex aqua bibatur. Cxterade viribus cx Diofcor.
eadem habet.Iam prius ex Gal.diximusFoliato Vn.
gucto olimRomij famiinas ditiores oblini loltas:

6c oleum exprimiad vnguenta ex Plin. & quim
variis immilceatur compofitiombus apud diuer-
los autores. Vnguenti celebrem apud Veteres?
fuilfe vfum,velex Horat. patet ad Pompeiuitii
Varum fic canente.

Pompei meorum prime filialium ,

Cum quo morantem Jkpe diem mero

Fregi , coronatus nitentes

Malabathro Syrio Capillos .

Martial. Epigr.u.

At mea me libram foliati pojcit amica.

A quo Malobathratus eo vnguento delibilCuL
Qijo vluscft Sidonius Apollinaris. In pretio qui¬
dem prodigio fimile fuit (feribente Secundo) ^
fingulis denariis ad trecen tasperuenire libras, o-
leum autem ipfum in libras fexaginta. Confule prteium,
etiam qux fiipra ex Plinio de pretio tradi ta.Auic.

Folium Indum calidum & ftccum facit, in fecundo
gradu. Decoctum in qua rofacea & tritum vti¬
liter imponiturapoftematibus calidis, etiam ocu¬
lorum , eodem autore. Apofem.t-

C1NN AMOMI NOMINE EXHIBITyM
Lignum : nobis Lignum Folii Indi
Officinarum.

callus nodofarumai
damhanc arborem

HAbemus
penes

nos baccillos
ligni Cinna¬
momi nomine
exhibitos , pal¬
mo longiores,
craffitudine
plufquam pol¬
licari, materie
inter duram
m .diem media,
coloris cineri-
cei , pedirbbus
redbs, cum mi¬
cis exiguis tr a f-
uerfis , in redhl
fiffilcs, medulla,
iunceam xqua-
te , duriore
multo : ex ipfo
meditullio e-
mergens foraf-
que ve egens
forte non elTe exime-
it. Sapor ligno nullus^
Oo 2.

Defcriptio

40

historiae plantarvm.

odor. odor in cortice tenui ambiente ,cinericeo,rugo-

ts.i[>or. fcque ad Cinnamomum aliquatenus accedit, in 1

quo etiam fapor acnulculus , fuauis , aromaticus,
Cinnamomo haud abtimilis , multo imbecillior:
nec mirum, cum lara ante annos triginta penes
nos fit, ncc bene ab i muriis acris tuti tedi ve bac- !
cilli ,& extra dubium fit, multos annos , parti m a-
pud alios, pattim iit itinere hsfille.

Tales quoque fuitlc videntur baccilli , de qui¬
bus Clu iius .Cinnamomi, i: qu t, duos ramulos in
Belgio vidi- Sunt ii redi ,aaffitudtne pollicari,
non enodes, fed nodis quibufdam fiue ramulo-
rum veftigiis palmum ab inuicem diffitis inligni-
Cortrx. tl Cortex tenuis eit, fubcinerei quodammodo
coloris, iucundi odoris, fuauisguftus , fed qui fua
Ltgnum. acnmonia.diquantum linguam vellicet. Lignum
certeinodorum eft& infipidum , non minus,
qu^m Salicis ramus, cui perquam fimilis eft. Re¬
tinet autem cortex fuauem illam cum odoris, tum
faporis jucunditatem [tametfi totis quadraginta
annisa fua matre rcuulfi fint ramuli] atque eam
etiam maiorem , quam noftra canella , cuius fo¬
lium Io.Placa Medicus in H.fpania tmhi dedic.

Nos praeter Clufii iconem addimus & noftri
baccilli non omnino teretis , fed per longitudi¬
nem fiffi.

Scribunt Pena & Lobel. fe Caffiam ad Cinna¬
momum verum proxime accedentem viddle in
Cmnamt- OfKc.Guil.Dries Pharmac. Antuerpienfis, mulco*
nmm. rum iudicio putatum furculum illum Cinnamo¬
mi , baci illo foiido , fradu ficili , Cinnamomaio
cortice obtedo, cui etiamdum cuticella pullo co
Folium. jore 0bdufta fuit.Folium verb feu pidum feu fic-

cum, multis in locis videre cft.

Hos idem Lob.in Hift.Belg. CfinccI/

Jymmctrocrlm. Gal .canelle. Hi/p. Scita), canella
vocat. Iicmin Obfer.& Icon. nomine Callis pro¬
ponit.

Lob renA Sed dum preffius bacillos noflros cum Cl-ufi &
WCluftA- L0b. bacillis corticeque perpendimus, nonpof
xuniur. fijrnus nobis perfiiadere > vel hos vel illos elTe
Cinnamomi vel canella: vulgaris : id quod facili
dilccnt, quibus ciufmodi ad manum fuerint: a-
lios docebit cortex cincriceus , tenuis vnteus &
fimplex , nec alteri vel fubicdus vel fuperiedus.
Quincollata noftrorum bacillorum tam materie
quim cortice , magnam animaduertimus habere
MnUba- affinitatem cum ramis Malabathri vulgaris: [qua-
thrum les foliis praeditos referiumus,] vt in eam fere
folium of propendeamus fententiam, vt ad Folium Offic.

Ca?ten\m hoc quoque Matth. lignum idem pu¬
tamus cum eo, quod a nobis deferiptum , quod¬
que Amato Cinnamomum dicitur , cuius verba
poftea tradentur : nam aperte dicit Cinnamo¬
mum efle cuius foliam Offic.pro Malabathro fal¬
so credantur. Sed incerim nelcimus an facile pof-
iit lignum tam tenui contedum cortice , fine la-
duca huius a vermiculis erodi ,vt Macth.de fuo li- M*tt\
gno ex Theoph.perfuadere conatur.

Noftro iudicio Tabern. in tabella feu icone a
le propofita pro Cinnamomo, ligni, quoddeferi-
phnnis bacillos duos pidos habet, quemadmo¬
dum & C.Bauh.apud Matth.cx Tabern.

0C33C^€'30O 0O0CSG020O0O0O0OS3

CANELLAE FRVCTVS QVIBVSDAM,

feu vt volunt Malabathrum potius qu&m cancl-
lam referendum boc lignum putemus.

«*//*”* Ca~ De folio Canella: quoApingunt , non habe¬

mus quod dicamus , an fit Cinnamomi necne,
quod nemo id deferibat. Icon /ane diuerlum a
rr , folio Indo Offic.demonftrat.
r*i u* C“°' Matth. fcribit,Caffis odorats fruftulnm cum

cortice & ligno fuo interiore fibi dono dedifle
Fcrdin.Archiducem Auftris , ab integro ramulo
abfei /Tum, quem ipfe reconditum habebat.Huius
coiticem colore quidem cinereo h. noftro vulgari
Cinnamomo diffidere , non tamen odore ac gu-
ftu : quandoquidem manfum,id ipfurn,quod vul-
gusCanellam vocat, ori plane reprslcntaret. At
lignum quod cortice contegitur , fragili conflare
materie : neque vllo prorfus odore faporeque
commendari. Quare hinc facile colligi polle, cor-
Theopl’ ticis tantum eius vfum ellc : atque etiam Theo-
Cmnum. phraftum non absre memoris prodidi fie , huius
virgas in frufta lecari, rccentiqueboms corio hgc
confui , vt vermiculis, qui ex eo nafcuntur , li¬
gnum illud inutile erodatur.

NOBIS POTIVS POLII INDI.

F Rudus quos fupra in tabellaiuxta Malaba- Defc
thrum depidos dedimus , glandium figuram
fere reprarfentant. Calyci quippe pullo & fu-
perne criftaco angulifquc insquali glandula im-
merla efiiufTefcensiSclpadicea. Pediculo dona¬
tur crailojlignofo, cupuls concolori. SaporCin-
namomsus aliquatenus, qualis Officinarum fo¬
lii Indi , fed obfcurior , vel quia cuanidusfrudus,
vel quia ad maturitatem non peruenerit. Sunt
plures quam 35. anni, ex quo habemus hos fru¬
dus a V.derando Donrez : eodem etiam nos do-
nauitCl. Fel.Platerus. Sed plures ad nos cuma¬
tiis exotica: raritatis nomine nobisgratiffimis,in-
fignis illa Medicorum Italis ftella Hercules Sa¬
xo nia, fub titulo fruifus Cinnamomi.

Cordus quoque prodidit Cinnamomum ferre cim
frudum paruum , glandibus in acetabulis fimi- »w/
Icm. Kt Vib.Caiu. apud BerzoJib.^.cap.S. ponit
deferiptionem ex Aug.Zarat.Hift Peru, cuius fru¬
dum ait elTe calyce Suberino aut Quercino iimu
lcm. Ledores confiderent deferiptionem pofi-
tam cap. de Cinnamomo fiuc Canella vulgari,
cum qua forte confundit frudum Folii Indi.

Sed &Clufteftatur^Cortufo accepi Re fe fru-
ftum exiguum glandis forma, cum hac inferiptio-
ne : F ructus canelU ex quorundam lententia, cx a-
liorum vero T embul conuoluuli in India. Tcn

Eum quoniam dicitur interdum vna cum folio
indo vulgati ad nos adferri , [ quandoquidem
Tembul frudus longe fit diucrfus ] folio Indo
Cluf.imitatione appingendum curauimos.

At Lob. in Obf Frudum T embul ait elfc exigua: Lob
glandis figura, quadruplo minore : &: tamen ad-
pingit iconi folii Indici vulgaris, a quo fi diuer-.
fum putat, non alTcntiinur. Sed necCluf. nec alii
pro Tembul frudu recipiunt. Cafp.Bauh. apud
Matth. eofdem frudus Canellae frudus nomine
fibimillosteftatur.

00032

CANELLA ACOSTAE.

/'“"'Anella arbor, vt feribit Acoffa , Mali aures

Det

V-v^agnitudinecft, nonnunquam maior , in¬
terdum minor, ramofa admodum , cuius tenerio-
res rami redi funt : folium Laurino fimile, latius
tamen, colore dilutiore , & minus ficcum , tribus
neruisinfignitum. Floscandidus,odorisprope- Tloi
modum expers. Frudus fyluefiris Oles baccis
par, virefeens mitib, deinde rufefcens,& vbi ple¬
nam maturitatem confecutus eff , niger atque
/plendefcens, [quo tempore colligi debet ] offi- Qfi1
culum intus continens fylueJfnbusOIiuis fimile,

fimi-

LIBER I V-

. ! -i

lunilique car¬
ne prxditus ,
exquaexftillat
oleagineus
quidam Ifquor
fubuirefcens ,
odore baccaru
Lauri, fap ore a-
cri cum pau¬
xillo amarore
coniu^fco. Prx¬
ditus v. ro c/b
hicfrndlus fcf-
fili parte par¬
tio calyce , 1 ar¬
ui ore , minuf-
qne crifpo ,
quam iint Ili-
cis calyces. Ha¬
rum arborum ;
magna eft fre¬
quentia in fyl-
UiS prouineix
Malabar : fed

pr a: flant i.i Sc odore longe funt inferiores .iis qua:
mZeylam infula nafcuntur. U&c Acvfta : cuius fi¬
gura , ex qua ramum hicdcpiflum & j notatum
vides, fatis conucnitcum Polio Indo : conucnire
etiam defer? ptio videtur, licet multa habeat com¬
munia cum deferiptione Canellx Gardx : habet
tamen etiam in quibus differre videtur. Std peri-
tioribus cliiudicandum relinquimus vter melius
defcriplit. . |

De hac tradere videntur Bry fratres, Icon. part. |
4-Indix Orienr. his verbis: Canalia de mato copio- \
se prouenitin fylms lana: c 11 Cinnamomum fyl- |
ueftre nullo fapore inligr.i , quamuis cortices te- |
neri fint paulo gratiores. Iidem exhibent iconem ;
arboris baccas proferentis , cuius folia non ita :
multum ditferunta foliis aiooris a Colla pro Ca- j
nella exhibita: : an vero eandem intelligant plan- |
tam allcrcre non. tulimus. Libuit tamen carun- I
dem iconem cum trunco adiiccre, propter fimili- i
tudinemiam didlam.

Stillatitius Canellx Acoftx liquor , vtipfere- j
fert, vitreij autplumbeis organis extrachifris prq- (
fertur, qui e viridi cortice, prqfertim radicu,minu- j
tim incifo edudtus efl : etenim non modo corro¬
borat ,& flomachi imbecillitatem , coliiie dolo¬
res exfrigida caufa prouenientes lenit, fed vrinam
cit, Sc oris halitum commendat: vtilis eft pr^terea
iecoris, (plenis, cerebri Sc neruorum xgritudini-
bus , atque in fyncopc cardiadfqueaffedtibusco-
fert : venenis refiftit ,& virulentorum animalium
morfibus : menfes mouet , Sc vteri affedibus pro-
deft: vomitiones cohibet, Sc appetentiam exci¬
tat. Valet item ad fpafmos,&Comitiales morbos:
atque vt fummatim dicamus, aperit, incidit, dige¬
rit, calefacit ac corroborat. Elicitur etiam liquor
ex eiufdem Canellx floribus , fed longe minore
quantitate, mimifqueprxftans fuperiore.

BETRE SIVE BETELLE.

Cap. X.

NOn incommode potuillet de hac planta tra¬
di inter’ (candentes : Verum quia nonnulli
Folia Inda Offic. huius folia putant , atque adeo
cum hac confundunt, placuit ^eius hiftoriam hic
referre. - ‘

Tom. I.

4J7

Foli.t Betre Defcripu^
nomine milia, f°l"
qualia h pluri¬
mis annis in
noflri s Mularu
thefauris habe¬
mus , circutn-
feriptione &
magnitudine

j cum Tiliaceis

poilent confer¬
ri , rotunda, nili
in mucronem,
non fcnfim, fed
mox dt lineret,
glabra , acroui-
rentia , tenuia,
Potamogecoms
modo , n eruis
quinque aut fe-
ptem , partim
redis, partim
fi nuatis ad mu-
, eronem vfque

excurrentibus ,

pediculo vnciali appenfa ,(aporc aromatico , te- s*pt,.
nui , manfii nefeio quid arenofi fub dentibus efle
videtur. Nili iam parata fnilfet figura , cum de-
fcripfimus, iunxifEemusad latus tabella: iconem
ex noltro folio depidbam.

Garcias aliam ^ nobis deferipeionem habet, Defcriptio
hanc: Efl Betrc folium limilefere M .li medica: fo- Cami.
lio,oblongius tamen & per extremu arctius , ve¬
nas fiue Collas per longitudinem excurrentes
habens,amarum. Optimum cenfetur bcnerna-
turum, colore fuluefeente, tametfi nonnulla: mu¬
lieres praeferant quod immaturum cfl^, quippe ^clcdlus.
quod maiorem fonum edat in orc, dum roaftica-
tur. Corrumpitur fi recens \ planta collcdlum Trua ut.
diutius manibus tradetur. Fert Betre in Maluccis
frudum quendam contortum, Lacerti cauda: li-
milem, quem iftic edunt , quod bene illis fapiat.

Fuit id femen delatum Malacam, atque deguilatu s {
optimi faporis inuentum eft. Seritur autem vitis *
modo,adduntwrque flipites Sc pedamenta , per
qux repens fe luftineat, noflratis Hederx mo¬
do.

Aloifius Cadamuftus tradit viros Sc feminas
incedere per vrbem Calecut , efitantes folium Sc*n&en3
quoddam , cui nomen' fit Betelle : eo infici dentes sereh
colore fubruffo : hoc more abflinere tantum ob-
fcuroloco natos : vbi vero ob funera pullam in- Calecut a-
duunt vellem in fpecicm moeflitix, tc mperaiefi- utrum m^t
bi a folio huiufmodi , vt & dentes prx fe ferant
moerore: fubruffo colori fuccedere nigricantem. ^ /

Verum Cadamuftus colorem fubruffum perpe-
r&mBetele tribuere videtur, qui potius acceptus
ferendus Arecx , quam fimul mafticare lo-
lent.

Quoniam vero Betre i quibufdamTf»;5«/ A- Te^.yl(/
uic. exiftimatur, vt mox apparebit, hic fubiici-
mus qux ille tradit. Temlrtt/ (rigidam eft in primo,
fiectimin fecundo ordine, ftipticum Sc exficcans:
roborat eingiuas:continuo mafticant Indi , quia
ventriculo confert. Bellun. ad marginem anno¬
tat, Tembul.Haly 1.2. c.jtf.

Lud.Rom.fcribit, Regem Calecut quandoque ^ c *

addudumfuperftitione ,ad annum a re Venerea [efut mt~
abflinere , Sc item animo deftinare vefei nolle Be-
tellis. Ea folia Alfyrii mali frondis fimilitadi-
nem exprimere ;hafque frondes in cibatuhabere
gratiffiiftas.

% i ,

» ‘ t' 1

t ium
Tembul.

" .|t

folia ea-

Titii*.

'

Sii 'i:

Herba
T embor.
Aetole

pam.Siri.

Tambul,

4,S historiae

Odoatdus Barboia de Ind.Or.in nauig.tr.i. Be-

Tobum I »- tclle inquit folium, noftris/u/tHWi,fcanditaibotes»

J “ &c. Auhiopcs , Arabes , Perii .vocant Tembul.

Summarius quoque de p(>pillisOrient.Befc//ealtj
folium Indum dicr. Er Ar.t.Pigafctta in nauig. Bc-
tellevel Bttr. Perfianis & Arab. Tembul diciamr-
mat, in ltalia/a/u tanelU'. aliifque confideran-
dum relinquit , sitne verum folium Indum.

Lud.Barihemain Nauig. Herbam T embir &
vetate vocat. nere/aP.Aluares in Nauig. Allfand
to,l, quicunque foliacanelli vulgb difta eadem. pu-
p.g*fcttA tanteum Bitrc , maniLlte produnt le in rc plan-
tarianeutiquam verfatos , miniifque in cognitio¬
ne Exoticarum. V na arbor eft furrefta : altera
Icandens, cuiufmodi plancas diaSviffidu Gnci
vocant.Cap.de Malabathro monuimus in Nauig.

libris pro vitelle pingi folium Indivulgire.

Betre , inquit Garcias, in Malauar , in Decan,
Guzarate 3c Canam ,Pam :in Maleio , Siri. Hal-
lucinantur qui Betre folium Indum ede putant:
in quo errore etiam verfacus luna , cum primum
in Indiam appuli. Auic. diuerfis capit, de/alro &
Betre agic.lllud cadegi Indi.hocTembul vocat, cor¬
rupto, vti videtur, aliquantulum vocabulo, quod

ab omnibus Tambul. Verum defcnptio Garciae
multum a noftra differt, quoad folium, & a piftu-
raClufij inec multum diffidet eius delcripcio 'a
folio Indo.

Eftapudlndiam regio quidam, [vc peih bet
Amatus ] Malabardidta, cuius maritimi ciurtaces
funt Batequala, Cananor, Calicuc, Cha!equa,Ta-
nor , Cocliym , Charamandel & alix plures qaas
Lufitani frequentabt , in qua regione, planta ma¬
gni nominis & pretii viticofa, qui circumuolui-
tur arboribus.folio viridi, perpetuo, amplo, perfi-
mili Nuds folio , quod a parte exteriori tribus fa¬
tis notis lineis ornatur, nam totum folium vndu-
lacum eft. Vocant Indici Betrum fiue Barrum. Alii
Malabathrum, kc. An Arabum Tembul fit , pro
firmo, vt credam , ait ille .nondum ftatui. Sua¬
deo fi Betrum hoc Indicum haberi poffit [quod
^odie verum ex India delatum Ancona habe¬
mus , & ex Olyffipone.] nullum aliud defidere-
Bbhum hr tur Malabatrum, Folium didlum, quum omnia in
d*». Folio Indico defidetata, in Bttro repellantur. Et
nifi tanta elfetauthoritas Diofc.non vererer af¬
firmare nullum in India vnquam Malabathrum
reperiri, prlterhocin India repertumcum anti-

r leb i- qua voce. Verum Plin. Malabathri duo facit ge-

'IhlSdL _ nera: alterum paluftre , de quo agit Diofcor. Sc
Vhmo. omnibus hodie ignotum. Alterum ver6 arbo¬
reum a nobis delineatum. Hac Amatus • Sed fi
Diofc.Malabathrum idem eft cum Betro,non erit
ignotum, quum ipfemet Amatus durat vendi V-
Am*t.not. lyflipobc. Cur etiam Betrum potius Plin. arbo¬
reum Malabathrum dicatur , non videmus: fufpi-
camur Amato non cognitum Betrum & confun¬
dere cum folio Indo Offic. ac prxterea , vt poftea
dicemus, cum Cinnamomo fiue Canella vulga-

PLANT A RVM>

qua hoc cap. agimus cum Malabathro fiue folio

Locus.

"betrum.
B atrum.

Malaba-

i Indo vulgo ditto.

I An item Matth. probe fuerit cognitum folium
1 Betele & folium Indum vulgare intelligent Letto-
res ex ante politis cap.de Malabathro verbis : ve¬
remur enim &ipfum confudilTe, quemadmodum
& Lacunam.

Quod vero Anguil.dixit nec femen nec florem Matth
■ gignere, latis refutatur teftimonio Garcix &Cluf **

, quorum hic lic tradit. Arboribus le implicat
' circumuoluit Betre , eafque fcandit Hedera mo- »ot.

I do , cui perquam li milia habet folia , tefte Fabri- F rudi
I cio & pidhura : fructum ex foliorum exortu pro-
| mit contortum , vt Garcias refert , & pidtura o-
ftend.t. Cui cum limillimus videatur frurius &
Radio [ Lutetiano ] ance decennium donatus,
eius etiam iconem oculis fubiccimus.

Hift.Lugd. more libi fatali duobus diftin&is
locis de hac tradat : primo fub nomine Betre .
Deinde in appendice , titulo Betre Garrite ab hor¬
to, vt incertum fit, an memoria defuerit cius com¬
pilatori, an ftirpium cognitio, an vtrumque ,rem
eandem adeo nobis ceu repetitam Crambem ob¬
trudenti.

Linfchott.in Hift. Or. feribit BeteU fiue BetrA
folia aliquanttildm grandiora & acutiora clle
quam Mali Medicat. Alibi Pifi foliis per fi milia di¬
xit, pulchre virentia, vt colorcforte cantum limi-
lia inccllexille videatur. Scandere arbores acfti-
pices ambire. Caule quippe effe gracili ac obfe-
quiofo. Atque adeo Piperi ltafimilem eife , vta p^t
longe vicinum Piper a Betclla vix difcernas.Nul- m,u
los autem frixftus prxter ipia folia reperias. idem
in figura amea iconem exhibet Bettele nomine ,
ledanguftioribus 5c longioribus foliis , quam in
icone Clufiana ii nobis propofita.

Curtius ex Luficanorum narratione feribit, eos
regionem quandam nomine Malabar apud Indos
inueniire , vbi planta fcandens folio amplo , per¬
petuo virenti , Nucis perfimili , lineis tribus mul¬
tum amplis & vndantibus. Incolis Batbrum dici:
rem e (f e apild eum preciofam. Sc-d videtur nobis Cm\
Curtius quoque hac fuadeferiptione confundere
Eetelle fiue Betbre , cum pianta quam ante vocauit
fJium pharmacopolarum , vtiam monuimuscap.de
j folio I*fo feu Malabathro vulgari.

J Bry fratres annotantharundines tsctelen adre-

Ipere, Piperis inltar ,ab eoque propter fimilitudi-
nem vixdifccrni. Crefcere limili modo, vtapud

Tembul.
Capreoli .

T Ut* folia,
Locus.

rAngHtll.

ner.

11 .

Anguil. ex relatione D.Michaelis de Muti, tra¬
dit Tembul efle arborem fimilem Piperi nigro,
multis capreplis vitium modo pergulis adhxren-
tem, foliis Tilia: fimilibus , cui nerui qualesPlan-
tagini , magnitudine foliorum Alni : Nec femen
nec florem proferre. Foliorum tantum elfe vfum.
Prouenire locis aridis & ficcis in Perfia , vbi inco-
lx foleant boni halitus ergo mafticare cum aliis
quibufdam mixta. Polle affirmari , vnum efle ex
Foliis Veterum. Videant Ledtores qux fcripfi-
mul de Malabathro , vbi indicauimus nobis vide¬
ri confundi hiftoriam plantx£«-f/ feu Betre , de

nos Piforum genera. ,

Non omittenda qux Cxflp. de Kac planta <a- Caj\
ne quam confuse prodidit. Milabathrum, inquit,
ex Pocamogetonis genere videtur elfe : nam af¬
fertur ex India, quod folium Indum vocant, Lau¬
ro fimile, cui tres venx feu nerui difcurruntfe-
cundumlongitudinem ,iucundi odoris , fapore
pingui aefut-teri. Huiufmodifeiumaptid Cale-
cutenfes mandi voluptatis gratia: b etellxt patrio Brr
nomine vocant: ora mandentium, & dentes infi¬
cere colore fubrufo. Putant quidam huiufmodi
elfe, aut Cafix folium, aut Giryophylli , quo- *
niam earum folia Lauri vel Mali Alfyrii tradun¬
tur. At qui arbores eas viderunt, vt Betellas, tan-
quam rem diuerfam tradunt, vt viderelicetapud
Lud.R im. & Alo. Cadamuftum , & alios , apud
quos & pi6tura eiufdem folti traditur: neque fue¬
rit Tembul Auic. Confideranti igitur Potamogeti Ptli
folium in noftris paludibus, &: figura', & neruis tBn'
tribus difeurrentibus maxime affine huic, folio ef •
fe, nullum videbitur abfurdum, fi hoc Malaba¬
thrum ftatuamus apud Diofc. Contendit Garcias &
Malabathrum efle Indix arborem ingentem in

ficcis

LIBER

ficcis natam. Dc Betellts autem , inquit, in infu¬
lis Moiluccis fructum ferre fi mile cauda? Lacerta:,
nafer vbique in maritimis India: , ac m mediterra¬
neis nequaquam ,niii transferatur • egere aqua¬
rum irrigatione continua.Ex quibus fignificatur
planta paluftrce(Te,fimilem quoqifrudui noftro
Potamogeto, intelligjque pro Malabathro Diofc.
Quod autem Tumalapatru vocant Indi , efie ge¬
nus arboreum, quod feribitur a Plin.&apudAuic.
Tembub Suille. Sed nihil aliud qu^m Folium
Indum vulg. cum Betellc drclo contundere vide-

IV-

45 ^

miwadinifcent, & calcis mqmentiiffi,«icque prq-
paratam , (iiauitli.ni elle faporis affirmant. Gar-
cix Une , cum primum deguffamt , propter ama¬
rorem ita ditplicuit, vt ab illo tempore temper ab- „,r c

horruerit , nec vnquam deguftare potuerit. Alii ulus
Betelli Lycium admifeent : ditiores Scpotentio- tura.
res Caphuram de Burneo : Alii lignum Aloes,
Mofchum& Ambarum cinericium ! atque eo '
modo priparat afuauem guttum habet, ontque
halitum adeo commendat tua fragrantia, vt per¬
petuo fere 'llam malticent opulentiores, tum etia

Orif hali¬

tui, vt iam tuo loco di :lum. Fallitur & in eo quod alii pro facultatum racione,tametfi non defint,qui

putatinficerc colore fubrtifb: nam propter Arec-
cam feu Faufel euenit ille colos , quod fimul ma-
fticant. Quxde hmilitudine cum Potamogcto-
nc dicit, & obfcura nobis videntur, & minus apte
quadrare. In Potamogetoum plure.s nerui qu^rn
tres. Nec tantummodb irrigatione indigent
palullres plantq (ed in aquisautcerte iis proxi¬
me nafcuntur. Potamogetum certe vix videas ex¬
tra aquas natum. Atteltatur Anguill. prouenire
eam plantam , ( quam paulo ante ex eodem de-

Aiecam cum Cardamomo aut Caryophylhs ma¬
ti: cenr.

In terrx interioribos plagis k mari remotis folia
hxc magno venduntur pretio. Ferunt N z.imo-
xx Regem quotannis 30. millia aureorum Lufita-
nicorum, quos mile fer os vocant, impendere Hic
tragemata illorum , hic dona , hic iter agentibus
propinant. Hic Reges ipfi ditioribus largiuntur,
aliifque per famulos. Iter fa&uro crumemex byt-
fo donantur cum prxparata Betellu : nemo autem

fcripfimus , & nihil aliud quam Betelle clTe vide- I abtque eo munere libere abi : : e(t enim diploma-
tur) m locis aridis & ficcis Perfii,quamuis vel ex j tisloco. Satrapi ac Reges famulum con ■ uum
Gardi & Lintchottani hitloria miniis vcrifimile J habent, qui cum argentea phiala vbiuis loc rum
videatur in Perfla nafei , vtin fequentibus pate- 1 illis adflltat. In eaB tella acetcu ncond me cis
bit. necefTariis, quibus folium prip iratum fi nilus

Quicquid fit , difficile putamus & difficultati- j porrigit. Legati non audiuntur licet ipfe Rex 'in

bus plenumBeteleMalabathrum Diofcor.dicere
licet Lacunadicat: In Malabar herba valde odo¬
rata , aromatica , vfque adeo cardiaca, vt ore cc n-
tenta fttftentet hominem per quinq; vel fex dies,
Betre di£la , fine dubio Malabathrumeft.

Cafp.Bauhin.apud Matthiol. Betel feu Tembul
ait elle Folio Indo adeo fi mile, vt idem c ile inulti
credant &mifceant, Sed mifceant quantum ve¬
lint, non ideo tantam eorundem linrlitudmcm
tam confidenter a flere re aufimus,prifertiin_ciim
ex fide dionisaiuori bus conftet, huius effe fmre-!

guam calleat, nili per interpretem , tuendi auco-
ntatisgratia. Ipfeinterim Rex decumb t, vel m-
lio infidet terri imcdlo, famulo cum BetelLi ad¬
itante , quam continuo dentibus terit, lucaimque
ac reli q 11 ias i n arge n team p elui m 1 n fp ui t ,qu x ad-
llat,vela famularum mulieriimue aliqua tenetur.

H^c magno honoreLegatum adficmnt,prifettim
cum & illi R ex Bet ellam offert. Ita recepto mo¬
re omni in loco ac ad actus omnes Betella
adeft.

Satrapi ac Indii reges pilulis ex Arecca , Cata, pduU.

clam arborem Betel vero plantam (candentem, vtj Camphora,&Aloc co tufa vtuntur, cum Ambaro.
iam plus latis inculcatum. | Has cum Betellu loco Arecci manducant.

Cxtctuin EctelU folia, qui vulgariter Indis in l Lufitanorum mulieres eundem Betelli man-
vftifunt , quotidiana manducatione, in omnibus ! ducandi morem habent, cum fine ea vitam vix
itemlndix Lufitanis cognitis plagis crefcunt , te- j libi conltare poffe arbitrentur. Ideonodtur-
fte Garcia : non quidenvinteriore regionis (ccel- j no tempore ad caput aut iuxta pedes leflicx ap¬
tu vel continenti , niflraro admodum, fcd mariti- j ponitur , ibi fomno ceffante , mox illis Bettela os
misin locis, aut fi cx his m illa transferantur. Ve- j inficit, quam tumvelut fluentem (a- guinem[que
rum quidem cll in Dultabado vrbe opulenta in j colorem ab Arecca admixta conciliari fupradi-
Decan & Bi(naguainueniri,fcd minori certequa- 1 ctum:] exfpuunc. Ica interdii! ( alio enim excrci-
titate , quam vt ad Perfas & Arabes deferatur.Su- tii genere priter ablutiones carent ) mulieres^ o-
praCalaiate, quod o&oginta leucis ab Ormusdi- tiofic, eandem veluti pecora ruminant. Etiam Lu¬
dat inuenire haud erit facile. In frigidis , vt in fi taniconfuetudi ne mulierum indudti , idem fa-
China, non nafcuntur , neque etiam in valde ca- ciunt. Etiam ad coniugii vfum profici fccntes
lidis,aut ii Solibus nimium adu(lis,vt in Motambi-
ca&Soffala.

Seri uicis modo , priusdiflum. Quidam ma-
ioris quzftus gratia Piperis aut Artca: arboribus
id maritant, atque ita pulcherrima vmbracula c6-
ficiunt. Multam vero curam cC affiduam rigatio-
nemdefiderat. Atque adeo firgulari cultura in
pretio ab incolis habetur, ob quotidianum eoru
vfum. Na decerpta perlongum etiam tempus fa¬
cile conleruanhir, acdbodenarits venduntiir. Ibi
tum mulieres iuxta ac viri quouis die tria ac duo-
denaria, & quod excurrit confumunt , non qui¬
dem prandii aut coeni gratia : (ed ita illorum mos

Matutino tempore , pomeridiano, vefpertino,
imo etiam nofturno Bettulam maducant,eamque
cotinuo manib. geftant.Sed nec (impliciter Betel-
la vtuntur : nam mafticata, amara deprehenditur.-
Ergo ad mitigandam hanc eius amaritudinem, A-

mulieres manducant, quod percamla-

fciuiam augeri, atque adeo Veneris (ummam elle Vener* il '
illecebram opinentur. Inde in vifitationibus ac
mutuis (alutatiombus hetella ipfisin manu eft,a£
fumm a. beneuolentii fignificacione , vbique ea
offertur cum calce & Arecca, in catino ligneo, que
ad eum feruant vfum. Quamobrem omnibus in
locis Betclla venalis ac iam cum pndidlis prxpa-
parata proflat. Primum autem cx Kaata aliquid Raata.
ex Arecca (uniunt, idque mandunt ac mox Bctel-
lifoliumadiungunt,quodneruis feu codis vn-
gue pollicis, quem acutum recepto more habent,
excerptis, calce vngnnt , ac ica rotatum ori inie¬
runt, fuccum priorem inde exfpuentes certo ad
purgationem cerebri ac ftomacni i phlegmaticis
humoribus remedio. Quodexpuunt cruorem
repr^fentat, vtidiflum : fuccum alterum deglu-
riunt. Indi communiter per plateas 8c vicos
B etclUm hanc edenreis incedunt, pricipue curri
Q'o 4'

44°

HI STO R IAE PLANT ARVM»

Ootimatibus conuenire volunt : ita ! retinent, tarnetfi neque eam mandant, nequs de

aliquem ex -
enim bonum odorem halitus comparant, abfque
ea qui fermonemfacit , probro fe\t£ excipitur. I-
deo omnes diam etiam poft prandium fumunt,
quod cibi aliter fe ftidium [vth.bi pecluadent] pa¬
terentur : & qui comedere fueei p Mlabltincnt,
eos corrupto halitu oris laborare demae exifti-
Quando mant. A Bctclla tamen'abftinent certis tc.npoii-
kuS , in funere alicuius propinqui , & auibuida n
* BetclU. jgjuijio de (linatis diebus, vt & quidam Arabes fa¬
ciunt ,acfequaces Ah Machoin jti Soceri, in fius
abltineniix dicatis diebus.

Errat, [inquit Paludanus, &ante iplumGxr-
Aun no. . j Autc.ciim folia haec primo gradu frigida po¬
nit , & ficca fecundo : idque vel interpretis vel
certe ipfius authoiis errato commillum : aut ex¬
emplar vitiofum eft , quod eruditi Arabes arbi¬
trantur. Nam folia hxc calida (unt & Cicca in fine
fecundi gradus, vtGircias ipfe experimento di¬
cit, quam notam odor guftufque approbant. Vc
mirum litMaffeum in lua Hi Horia feribere Prin¬
cipes Indos hxc folia affidue mandere lcuandx
fitis gratia. Nam qua ratione calida & ficca iitim
leuarc queant, equidem nefeimus.

Sed nimirum bonus ille vir , medicina: ignarus
in hoc vulgi errorem fecucus videtur , vtpote cui,
vt annotat idem Garcias , Piper , Cardamomum,
Gepa,fint frigida.

COCA INDORVM FOLIIS MYRTI.

ludant. Percontati cur eamaflidue in oreha-

f-imtm

beant , refpondent cius vfu neque famem aut ii- 'y***

’tr.

Tcpcram.

Maffau

tnn fibi mole Idam , Se vires roburque libi confir-
mari. Eft autem hxc pumila arbor, folio [ quod Arbtr,
Coca vocant ] Myrti, vel vt alii volunt , Rhois co¬
riariorum. Eius arbufculas folia Sole deficcata ob¬
longis angullifque caniftris circiter libras 15. con¬
tinentibus reponuntur in vfumquotidianum.Se-
ricurhxc arbufcula magna cura, plerifque locis
inconuallibus montium , quos incola: Audes di¬
cunt, ^ciuitatc Guamanga, vlque adeainqux ab
argento , Piata , Hifpanis nomen mutuata eft.
Cxtcrum tanto in pretio efl apud eosifta coca , vc PrfUl
illam auro, argento , panique prxferant, 8e anno ,„in
Domini 1 14^. Se aliquot fubfequentibus,fingula- c
mmh.xrcditatum ,in quibus feritur pretia, aha
oCtoginta , alia fexaginta , alia quadraginta , aha
viginti ducatorum millibus fingulis annis xfti-
mata lint. Podea vero adeo cius culturx ftudue-
runt , vt nunc vilior iit , nunquam tamen definit
fummo in pretio elle : imo plcrique iam in Hifua-

’ fjni

niis viuunt, oui folius coca mercimonio ditifl

euaserc.

Vuigaris eft Coca: vfus interlndos ad multas Y,,c
res , tum ad eas qux ad iter necclfarix funt , tum
ad eas que ad voluptatem in fuis xdibus feruiunt,
hoc modo : Conchylia aut odreorum conchas, v-
& calcis modo comminuunt: fc> 1 i a deinde

Cap. XI.

DE Coca Icquentia feribuntur a Mo narde
iUxta Clufii interpretationem : Cum tam
muitis annis celebrem illam apud Indos plancam,
quam C<?txmincupant , & tanta cum diligentia

CocxdcMitibus atterunt , bcfubindc pulucrcm il¬
lum conchyliorum vdorumadmifccnt , & fimul
quali fermentant, vt tamen minor lit calcis quam
foliorum quantitas : ex hac malla trochifcos , leu
orbiculos conficiunt , & ficcandos exponunt.
Quando iis vti volunt , vnum orbiculum in ore
fumunt , ciimque exugunt, fubinde in ore nunc
hac, nunc illae verlantes, & quamdiu poliunt re¬
tinentes: vno ablumpto alium fumunt , deinde
tertium :fic pergentes toto tempore quo 11 in

; , uuiu:<> .ut uutuiu.3 ivmi iuijimiiv viuvj ii t:

ferunt atque colunt , quoniam omnes eam in . 1 & e 1 1 > t

. t , r o 11 n I loncis itineribus conficiendis opus habent, prx-

ouotidianos (uos vius oc oblectationes conuer- , 0 , r . 1 , 1

quotidianos fuos vfus & oble&ationcs conuer-
tunt, videre cuperem,ad me perlata eft. Eft verb
ea vlnx magnitudine , foliis Myrti paulb maiori¬
bus [qux veluti aliud folium limili forma in me¬
ditullio delineatum habent] mollibus , dilutius
virentibus : fruCtu racematim cohxrente vti
Myrti fruttas, rubente quando maturefeit , eiuf-
demque magni trinis, quando verb plenam ma¬
turitatem adeptus eft, nigricante : tum vero ber-
bxeftmeflIs,quxcolle£tain caniftris , ahifque
rebus ad exficcandum reponitur, vt mclidscon-
feruari & in alias partes transferri queat : nam e
montibus in alios montes defertur mercimonii
gratia , proque aliis mercibus commutatur, vefti-
bus, gregibus,fale,& aliis rebus,quia illis pro pe¬
cunia eft.

Benzo huius quoque meminit , cum dicit , Pe-
ruuani peregre profedluri rubro quodam Bitu¬
mine faciem oblinunt , aduerfus ventos: herbam-
CocA que ore claufam [ Coeam illi appellant ] vcltit pan-
chreftum quoddam Pharmacum circumferunt.

Tro aba y Quippe eiua prxfidio freti , integrum diem , nul¬

lius nec cibi nec potus egentes , iter faciunt. At¬
que hoc quidem herbx genus earum rerum , qui¬
bus mercaturam exercent, prxeipuum eft.

Cxterum , inquit Clufius , quotquot Peruua-
nam Hiftoriamfcripferunt , referunt earum re¬
gionum incolas, admodum deleCtan quarundam
radicum ramufculorum , aut herbarum geftatio-
neinore, vt Orientales fuo b etre deleCtantur:
prxfertim verb familiarem efle [ Petri Ciecx tefti-
monio ] quandam herbam Coca illis diCtam, quam
ii (urmo mane ad no&em vfque perpetuo in ore

feram fi per loca fiant, vbi nulla auteibi aut aqua:
copia.tft: quoniam horum orbiculorum foibitio-
ne, famem, luimque Ebi lcuari, vires fuftentari
allerunt. Si duntaxat voluptatis gratia vti volunt,
folamCocam mandunt , eamq^e in orevcrfanc,
denec omnis facultas abfumpta fit , deindcaliam
fumunt. At fi inebriari, autaliquantuluracxtrafe T
rapi , & veluti mente alienari , Cocx Tabaci iolia ^ UJt
adnr.lccnt, atque fimul mandunt &lorber.t : ca r*u.
ratione extra fc feruntur veiuri homines ebrii,
magnam voluptatem inde capientes. Et profefto
res admiratione non caret, confpicere quamifti
Indi oblectentur mente ^ fcnfu quafi priuari,
quandoquidem eius rei gratia cccam cumTabaco
fumant, aut foluin Tabacum.

DE CINNAMOMO ET CASIA EX

CITIS ANTICQfORVM.

Cap.

PLA-

XII.

N

Jhil lubet aut licet alTerere de Cinnamomo

numentis tam confufam habeamus hiftoriam , vt
fatiiisducamus tantifpcr hxlicare , aut etiam nos
nelcire fateri, donec certiora rimemur, quamde
Prifcis miniis bene fentire , aut ab erudita pofte-
ritate parum gratix inire. Illi namque adeb laxa
notione rem lignarunt, vt quid capias, nefcias:
quos, antequam de noftro Cinnamomo trada¬
mus, prius de fuo vel differentes vel narrantes,

[&v-

LIBER IV-

44t

(& vtinam interdum quofdam nonetiamfabu-
lantes:) audiri pareft : fubinde quid noftrae a-
lioiumue obfemacionis aciudicii fit , incerferi.

Scribit Arift. Iib.9-h1ft.an. c. 13. In Arabia Cin-
momum Auem [ y.tvvtiu.eou.ov 'ipito v ] appellari , quam
Cinnamomum [ yjvvdueouov ] comportare, ac nidos
cx eo conficere tradunt : quamms vbi &c quomo¬
do nafcaturhxc planca, non aflignent. Nidifica¬
re in cxelfis arboribus ramis : fed incolas fa-
gittis plumbatis nidos petere, atque i tadecuiTum
in terram Cinnamomum legere. Eadem Soli-
1 nus (aibit , de Arabia traflans , add.tquc Gnna-
momumhocamplioribus vendi pretiis, quippe
quod mercatores magis probent, quam aliud:
fcdauemipfam non Cinnamomum, icdcmnam
vulgo appellari.

Ariftotelis verba & Plin. repetit . l>b io.cap. 33.

■f fed auemC.nnamologon vocari ait in Arabia, &
Cinnami furculis nidificare plumbatis eosfagit-
tis decutere indigenas mercis gratia. Pofteave
ro lib.n cap.29. huius narrationis vel immemor,
vel eandem diffimulans, vel fane reprobans, infit:
Cinnamoma & Cafias fabulose narrauit antiqui¬
tas, princepsiic Herodotus, auiurn nidis,&: priua
tim Phoenicis, in quo litu Liber pater educatus
elTet, ex inviisrupibus arbori bufquc decuti,car-
nis quam ipfx inferrent [ ipfe inferret. M. ] pon¬
dere , aut plumbatis fagittis. Item Cafiam circa
paludes [gigni ] propugnante vnguibus diro ve-
lpertilionui.i genere, aligeri(qu.elerpcntibus : his
commentis augentes rerum pretia. De Cinna
momi natalibus, delectu ..pretio varo, coll.gendi
more &c.plura Plinius, qua: breuitati ftudentes
praetermittimus , cum prHertitn plxraque fini
Theophrafti,ex cuius Icriptis huc poftea referen¬
tur.

Serpcntum fabula ex Theophraft. lib.9. hift.c
5. ita habet, ip 10 etiam fabuLm vocicante. Con-
uillibus, inquit, exire id aiunt,in iifque ferpemes
plurimos conuerlari , morfum hominibus morti¬
ferum infere rues , aduerfum quos incolas leptis
manibus pcdibulque defeerdere, atque ita lege¬
re Cinnamomum quod cum deport.mcrint, acin
tres partes diuifennt , inire cum Sole fortiendi r 1-
tionem : tum qua: portio illi obtigerit, eam relin¬
quere : abeuncefque flagrare eam fponte confc-
ftimeernere. Sed hoc plane fabula eft. De Cina-
10 momo Cafia [yiya^eo^M iy yg.<jiat \ eodem Theo¬
phraft. autore,ifta narrant : vtrumque fruticem
effe non magnum, fed magnitudine Viticis feu A-
gni , [a.yv* : perperam Gaza Amerina: reddidit.]
multis lignosifque ramis conflantem. Cinnamo-
J’ mum excifum in quinas partes diuidi : Id eptimu
' ' elfe, quod germinibus proximum fuerit: quod
ad palmi longitudinem exditur, aut paulo maius.
Bonitate proximum , fecundum , quod fequitur,
quod &breuius ca:ditur,e(Te & tertium & quartu.
Vltimum omniiimque viliffimum , quod radici
proximum : quod minimum corticis habeat . is e-
nim vtilis eft non lignum. Quam ob caufam
quod ex cacuminibus decerpitur omnibus pro¬
fertur, quia plurimum corticis habeat. Hocqui-

dem ita referunt. Alii fruticofum effeCinnamo-
' mum aiunt. Duo eius elTe genera : nigrum & can-
de • didum. Atque de iftoprodifta fabula narratur.

Cafiam vero aiunt virgultis conflare craflioribus
r* Eravimp# pro vKdLTvT^itf redle legere nobis vide¬
tur Gaza.) valda neruofis, necfuo conicc exui
polle : vtilemverbefTe huius corticem. Quando
: igitur fecant virgas , infrulla duorum digitorum
. [ * : Plin. habet longitudine

binum cubitorum] autpaulo maiora confecant.

recentiqae bonis corio ea confuunt, tum ex eo SC
lignis putrefccntibus vermiculos nafei , qui lignu
exedant, corticem veri nequaquam attingar ob
amarorem odorifque acrimoniam. Atque ita qui¬
dem de Cafia & Cinamomo referunt. Gignitur
Calia &: Cinamomuin regione Arabum, media
circiSabe & Adramyta , ScCitibona , & Manali.

Per CinamornumCaryopum Plinii Guiland. in-
telhgit Nucem mofchatam. Frutex & Cafia eft, Qaf,jt de-
inquit Plinius , iuxtaque Cmnami campos nzlci-Jcr/pt.Plt/».
tur,fedin montibus , cruffiore farmento , tenui
cute verius, quim cortice , quem contra atquein
Cinnamo leuariSc exinaniri[tenue acgracile elfe]
pretium eft. Amplitudo frutici» trium cubito¬
rum: Colos triple x. Cum primum emicat, candi-^^ c -
dus, pedali menfura: deinde rubefeit addito femi ~/npiex
pede ; vltr^ nigricans. Ha:c pars maxime lauda- Candidus.
tur , ac deinde proxima : damnatur verb ca.r\di-KuHcens-
da. Confecant furculos longitudine bintirneubi- N,ir,cans'
torum. [Digitorum aut paulo ampliores Th.]

Probatur recens maxirne, & qua: fit odoris mol-
ii/Hmi , [ grauiffimi alii. Cur non gratiflimi po¬
tius?] guftiique quam maxime feruens potitis,
quam lento tepore leniter mordens, colore pur¬
pureo , quiEque plurima minimum ponderis fa¬
ciat, bteui tunicarum fiftula, & non fragili. La-
<5tam ( Ledam Vet.Ladam CH: f> » r tulle Achy vt
apud Diofcor. "i vocant talem barbaro nomine.

Alia eft B:d(amodes,ab odore ftmili appellata, fed
amara, ideoque vtihor medias, ficui rigravn-
guentis. Pretia nulli diuerfiora. Adulteratur
ilyrace, 8c propter fimilitudinem corticum, Lau-
ri tenuiflimis furculis.

Cinamomiferam plagam poftremam ad meri- Locus
diem habitatam nouimus , inquit Strabo. Habet strabon/,
India qua: Auftralis eft Cinnamomum , Nardum
ek alia aromata, quemadmodum Arabia & Ae-
thyopia , cum his Sole perfi milis fit. In fcclicifli-
ma quoque Sabreorum terra Cinnamomum na¬
fei tur : pro combuftibili materie , Cinnamomo &

Cafia vtuntur. Aro mati feram regionem in par-?
tes quatuor diducunt. Ex aromatibus Thus , Sc c
Mynhamcx arboribus e (Te dicunt: Cafiam verb udbuv.
x lacubus. Sunt qui dicant magnam eius patie
ex India adferri. Sed alia quadam diuifione totam
fcelicem regionem in quinque regna partiuntur,
quorum aliud habet cos , qui opificia & artes tra-
(ftant : aliud Myrrham fert , aliud Thus:eadem ta¬
men & Caliam & Cinnamomum 8c Nardum fe¬
runt. Sed quxnam Cafia illa Virgiln ? de qua agit
Georg.2.

O fortunatos nimium, pia fi bona norint ,

Agricolas : quibus ipfa» procul diftordibtts ar¬
mis,

Fundit humo facilem vicium iuJltfSima tellus.

Si non ingentem floribus d,mus alta fuperbis
Mane falutantum totis vomit adibus vndam:

Nec vanos inhiant pulchra tejludme pofles ,
lllusdfque auro vefles , E phyrcidque ara,

Alba nec Affyrto fucatur lana veneno ,

Nec Cafia liquidi corrumpitur vfusOliui
At fccura quies & ticfcia fallere vita.

Equidem exiflimamus Virgilium hoc loco in- ^

telligere Cafiam Aromaticam, diuerfair. ab ea
quam eo ipfo lib. humilem Cafiam apibus gratam fjera
ait, de qua poftea c.proprio.

Sedqua: fitCafiafrondensapud Columi. 3. c.

S.non rrque facile fuerit pronunciare. Sic fcribit:
Tmolon,& Coriicion florere croco , Iudseam & cafa co~
Arabiam pretiofis odoribus illuftrem haberi, fed lumtlU.
ncc noftram duitatem [Romam] prxdi&is eg^re
flirpibus, quippe cum pluribus locis vrbis : iam

44*

HISTORJ AE

c*p*fron. Cadam frondentem confpicimus , iam Thuream.
dtns Colu, pl.mtam ,fiorentefquc hortos Myrrha Si Croco, i
His tamen exemplis nimirum admonemur cura:
morralmtn oldequenrifhmam clle Italiam , qus
p ■; r, e totius orb:s fruges adhibito ftudio colono¬
rum feti e didicenr. Qui d?Caliam odoratam ali¬
quando creuilfe Roma: ? nam fi humilem i ntelle-
xilfec , non opusfuiiEt -a jactantia , cumhxeilla
longe iid.rior arftimatione elD videatur , vC vel
• Plin.tefte,ii' noftro qu >quc orbe feratur, Si in
extrema uiargiae impeni, qua Rhenus uiitut. Er¬
go lufpendamus etiam circa hanc tantifper ludi-
c:um vcluti Pyrthomum , donec acutior aliquis
hariolus prodeat , qui hanc rem nos doceat cla¬
rius. .

Nunc potius totius materis medies princi¬
pem deCafia & Ci nnamomo dillerentcm inau¬
diamus. Caffis complura funt genera,

qus circaferaccm aromatum Arabiam gignuntur.
Habet autem craffi corticis (armentum j foliaque
Cafli.T gc- Piper. s [wf Tjios.fdf, Alii a<rri 'v inftar Iriuis: lic—

ntr:' D,; i: ut*& Serap. legit. ] Delige ftiluefcentem, probe
fu/jelVor- coloratam, corallii xmul.im , perquam anguftam,
re <7. &il- a.*<u'.A). >Ah.v ilsuem : (i eque & Aec. ] lon-

luftr- garn,crailiin,fifluIo(arn [ 70/f ovztyjliit ni Forte
Dticctw. fflnetyyw : fiftulofam, plenam. J guftu morda¬
cem^ cum inulto feruore [ Up ■mKolt Trvsanvf- ui-
7 a TTUjJii) cum aliquantoiPlin. Aec.Ruell. A: Macth.

, adfh ingentem, aromaticam, odore vinofo. Talis
^ > abindigenis Achy [«ic^val. do). Marcellus ex Plin.

Lada re fti tui t: nulla tamen certa ratione] nun¬
cupatur : & mercatoribus vero Alexandrinis
Daphnitis cognominatur. Huic prsfertur nigra,
purpurafccnsHmul & craffa,qux Gizir [?/£/?• P-i-
Gk,h-. zi- rif. ^/j/p] appellatur, tanquam ro larum odorem
&r. fpirans , Sc ad v furn medicum maxime accommo¬
data. Secundum locum tenet ante dnfta. Tertia
v ero ce n fe Cur q 11 s Mo Cy leti cus bla 1 t us [ Ck<l<xs uo-
^bU/lus eT;A,'7,'s' Par-'-A^T,^--a^ Pl. LaCtam.M.Vir-

tus .tj us. gjj . 3^,^ ex melioribus Grecis legendum cenfet,
«S: Rubum vertit.] hoc eft, Mofyleticuni germen
nomimrur. Rcliqus viles habentur, velut ea que
j4fhyfetn Aphyfemon Pl <pv<niutOy mel.Cod.Al.o?7i/f»|/xoy.Al.<t?j>-
pi(»v.] dicitur, nigra, iniucunda Sc cortice tenui aut
■K'nt0' Dar~ etiam rimofo : nec non &ea qus Moto Sc Darca
M’ vocitatu r.[ttai76) apud Gal. & Arrianum legitur:

quos feq. Sarac.quamuis in vulg.leg. »* y.irra /*-
Citto D*- xap.Antiq. tamen habet, ai. Darca Sc
t.tr,- Dorcft. Citto Matth. Videntur e fle barbars voces.] Eft
Cufit* u- qnsdam adulterina Caflia, fimilitudine ineffa-
dulttrtna. bjp :attamenguftu deprehenditur : quippequs
neque fit acris, neque aromatica , adhsrentem-
quemedulls corticem habeat. Reperitur &Iata
fiftula, tenera, leuis, fiitculofa:[quidam Utpvijr.ra-
mofa:] qus alteri illi [ t 2 Z>\%. Vetal.7 #V & Ajjj-.]
prsftac. Reiice albicantem, fcabram , qusque
cdoru hir hircinum virus oboleat, neque fiftulam habeat
• c/ ’ craflam, fed tum fcabram, tum tenuem. [ ^ 7 <wu»
1 %>vt w d tjjj ouetyyz ocAi 'j ^ te-niui'. quam

Le&.dofE fequuntur.]

Cinnamo- Cinnamomi plura funt genera : gentilitiis re-
mi genera gionum in quibus nafcuntur defignata nomini-
Dtojc.dele- bus. Excellit vero quod Mofylum [ulovhot. Aid.
Mcfylum. ty-*<TV?cvex eo dicunt, quod aliquantulam retineat
fimilitudinemeius Cafiis qus Mofylitis ( Aid.
p*ov>jm. ) nuncupatur : prstereaque in eo ipfo
genere quodreeens eft, colore nigrum, ex vinofo
in cinereum vergens, tenuibus virgultis, Ime,
nodis frequentibus prsditum , perquam odora¬
tum. Fere Equidem prsftantimmum ex odoris
iucundi proprietate diiudicatur. Etenim in opti-

PLANTARVM>

mo & lingulari reperitur odor Ruts ( rrtjytvi^m. 1
Quid fi oej&vfym legendum: Origani odore.Piin.
Origani folio dicit.) autCardamomo (ex veteri
interprete xafJetuu , id eft , Nafturtio legendum ^
cenfcc M.Virg.) proximus. Prsfertur & guftu a- „
crc ac mordacitatis particeps : nec non etiam cum |
calladione quadantenus lalfum , quodque inter
atterendum non cito friatur, ac inter frangen- j
dum etiam ex fe puluifculum emittit, Isuiaque Ex^t.
interim habet internodia. Fadlurus periculum lii-
! mito ab vna radice Hirculum: fiquidem facilis eft
huiufinodi probatio. Enimuerb fragmenta mi- j
fcellanea qusdam funt : atque adeb cum primum
fitexperimentum, qus prsftantiorafuerint,dutn
halitu aflflatuve fuo odoratum implent, deterioris ^ ,
iudidum impediunt. Eft& montanum cralfum, (ra ^
pumilum, colore admodum fuluefcens. Itemque Ten
tertium a Mofylo, quod eft nigrum & valde odo- mlr
ratum, attamen fruticofum , [ai. VtajywJW: ramo-
fum , ] nec ita multis interftindum geniculis. OA
Quartum vero album eft , fungofum, afpetftu tu-
berofiim ac vile, fragile , grandique radice Caf
fiam redolente. Quintum odo re nares ferit, fui- ^
ueicit, corticemque habet Ca /Es rufis fimilli-^^
mum : tangenti vero (olidum animaduertitur ,
non valde neruofum eft, (ivaJir. Al.uvaJlf , vino-
lum. Mare. Al. &0VW.) radic^que cralfa firmatur. Del
In hoc genere, quod thus,Myrtum,(avfwtfr. Qui-
dam melius noftroiudicio cuitytif Myrrhs, vtin-
ferius) Cafiiam aut Amomum odoris fuauitace
imitatur, deterius eft. Deligito candidum, fca-
brum,rugos6que cortice : at Isuc (x, AocK-Lac.ad-
ditTc v.»)A.) & quod circa radicem lignofum eft,
tanquam inutile repudiato. Eft&aliud quiddam
fimil®,quod adulterinum Cinnamomum cogno¬
minatur, vile, odoris inualidi, viribufque defe-
ftnm. Appellatur & quiddam Zingiber , quod Zi^
habet aliquam cum Cinnamomo cognationem,
cum tamen lit Xylocinnamomum. Eft vero li¬
gnofum Cinnamomum virgultis longis (uajtpa;.

Aid. 8c Vet.£/./xfaf.brcuibus. ) robuUKque pfsdi-
tum , fcd odore longe Cinnamomo inferioribus.
Sunt Si qui Xylocinnamomum genere ipfo £
Cinnamomo differre dicant, qua fi alterius fit na-
turx. Httcvfiue Dtofc. Nam vires poftea ex eo tra¬
demus, vbi prids Galenum & alios quofdamaja-
diuerimus.

Perfuafum eft mihi, inquit ille lib.i.de Antid.c.
i^. ipfum cognitu facillimum ex omnibus elfe il¬
lis, qui Ispe optimum Cinnamomum viderint.
Optimum verb confequi non poteft , nifi repofi-
tum ab Imperatoribus intueatur , fex generibus
quodammodo diftributum. Siquidem Sc in hoc
ipfo velut &in Callia optimi ad deterrimum tam ^
magna differentia eft, vt fuprema Cafia ab infimo
Cinnamomo parum diftet. Neque vero Cinna¬
momi virtus ad vfum apta, longo tempore du¬
rat. Ad triginta fiquidem annos, quam a. princi- />J
pio vim habuit, integram non conferuat. Nugan- gut
tur enim qui Cinnamomum ex hifce medicinis errt
e fle dicunt, qus fenccfcutem non fentiant. Atque
ego non centum neque ducentum annorum in- ]
i teruentii,fed pauciorum,fi quis ad tantam nume-
rum conferat , vetuftius faftum obferuaui : quo
1 tempore fiquidem Antonio Imp. theriacam pa-
' raui , vafii lignea, in quibus eiufdem generis Cin- Trm
namonuim inerat, multa confpexi , alia Traiani,
qusdam Adriani, nonnulla Antonini , quipoft
Adrianum Imperator fuit, state repofita, omnia-
que hsc fefe Sc faporis & odoris imbecillitate ve¬
hementiaque tantum plane fuperabant , quan-
tiim Sc tempore differebant, Olim i Barbarorum

terri*

LIBER 'IV-

445

terris arca ciibitos quatitor & medium longa Ro~ qux ia focieracem multorum veniat, aonefteo-
mam perlata ciim fui flet, in qua Cinnamomi pri- 1 d era padfco vera. Namcuiufcunquequod ioldm
mi generis integra arbor erat,cxeoque M. Anco' corpori admoueri debet, Rhus puta , Abfinrhi-
nino Imp. Antidorilm quandacompofuilFemjipsaj rum,fris,Gcciana, vel id genus alia aliqua medici-

— . Ii- il- , . .1,. .-..-aIvp n»Ji i/ip A v/r I ni- n a; ll n ni c iT» • n ii c Kr» ni dii r» In m Inm nr pifanrilTi ini

tens irMlltum pra: liare deprehendi, adeo vt Im¬
perator quoque ea degullata , medicina: conco¬
ctionem , velut in aliis fieri foler , expedare no-
llleritiSed flarim ea vius Iit nondum integre duo-
i busmenlibus elipfis. Antonino fubfecutus eft
| Commodus, qui nec Theriacx, nec Cinnamomi
curam illam habuit, fub quo non filum arboris il¬
lius, quod fupcrfucrac , omne diflipatum eft, ve¬
rum ecia quodeunque poft Adriani tempora com¬
portatum fuerat : Quo fadum cft ,vt nunc Im-
i perator nofter Seuerns , cumme libi cheriacam
: eo modocolicere ii#TiTL-c,quoM. Antonino con-
I feceram, ex Cinnamomo Traiani & Adriani rem-
l pore repolito fumere coadus fiin,imbecilli6rqoe
plane mihi vifa eft , & tamen nondum annicri-
I ginta intcrceflerant. Hinc optimi Cinnamomi
l notas quafdim neceflanas lubiicie.nus. Summo-
I' pereipftrm bene olere, inexpficabilcmque pix
: occeris bonum quendam odorem fpirare, accali-
1 dum guftancibus fe mulcum exhibere. Non ita
i tamen vt medicando triftitiam palato inferat.Co-
I lorem denique calem habere, qualem fi quis la-
i di nigrum colorem admifceat, atque JCEruIei,que
j vocant,aliquanculu o addat. Ex hocigitur q un-
i tum volebam, vt mos mihi fuit , cum accepilfem,
i. ramufculos aliquot apud me depofui . ineaapo-
C' theca, in qua res meas omnes pretio las feruabam.

' Verum ipfa combufta, quatempeftate tem-
| p-lum pacis incenfum eft, & hxc, &alix quinque
! Cinnamomi fpccies, quas mihi coti qiffiu era m ,
periere. Nunc itaque cu.n imperatori noftroSr-
uero thenacam componerem ex Cinnamomo A-
i driani tempore repolito, quod optimu vifum eft,
elegi , de quo etiam vtile quiddam 1 eduris fub-
dere,cum poflin, id facere nongtauabo r. Super-
funt adhuc ibi mulca vafabgnca, qux varias Cin¬
namomi fpecics continent , quarum nulla tamen
vcluti truncus in ramos pluris diuifus, muluim
attollitur, fed Ellebori figuram prxfefert. I nmo
vero Damafonii quod e Creta ad nos adfertur.

°\ Quxuis autem Cinnamomi fpecics ab vnaradi-
j J ce, feu frutex quidam paruus confurgit, cmittit-
k que haec fex, illa feptem virgulta , vel paulo
k plura paucioraue : non xquali tamen omnia lon-
gitudine funt , venim quod maximum eft , ped>s
Romani dimidium non excedit. V luetfa autem
Cinnamomi natura fimilis eft quodammodo
opeimx Cafix ,quam qui adferunt Baibari Giz,i
vocant. Item de Antid l.b.i.c. p.n. Ob fimilitu-
dinem optima Cafta in Cin namomum euadit.Vi-
” dimus enim alias frequenter Calix clatx & audx
- tantum, vt fruticis magnitudinem xquarct, ra¬
mos quofdam Cinnamomo penitus fimiles afpe-
ctu, corticis tenuitate, & prxterca hilcefignis
qux Cinnamomum certiflime oftendunt , ac gu-
ftuolfadiique percipiuntur. Item cap.14.1n mul¬
tis de medicina libris feriptum eft : duplum Calix

fi quis Cinnamomo egeat injiciendum. Hocdi-
&um irridens Satyrus magifter meus , vnam ex
Quinti facetiis ipfam clfe dicebat , afleucrantis
eos qui duplum Cafix imponere iubent , fi Cin¬
namomo careamuSjfimiha illis facere, qui nos ce-
fent fi quando Falerno caluerimus, illius quodin
Cauponis venditur duplicata menfura bibcre:fi-
que panis filigneus defit ,furfuracei duplum co¬
medere. Mihi vero hxc Quinti facetia fi de re
vna quapiam, qua perfefolavti velimus affera¬
tur, vera irreprehenfibilifque videtur : findere

{*■

na:li quis minus boni duplum loco prarftantiffimi
accipiat, & corpori: vel extra, vel intra admoueat,
duplicato etiam nocebit. At fi multis vnu aliquod
optimum commi Icendum fuerit , quod fe auctu¬
rum aliorum vires fpond.eat ,fi prarftantifli num
defit, peius nihil erit vti duplo illius qUod pro*
pnetates ciufdeni generis habeat, etiamfi dece¬
rnis hoc illo videatur. Siquidem Cafia &c: C.:-

fia, Cinnamomo genere proxuna vfque adeo eft,
vt ex ipfa Cinnamomum quandoque oriatur, fpe-
clentuique nonnunquam Cilix arbores integrx,
in quibus aliqua Cmnamomi virgulta e Cahe ra¬
mis prodeant. Mihi reiicicndu ;i omnino non
videtur eorum prxeeptu n,qui p r<o Cinnamomo
duplum C ifix imponendum ceofent, qiunquam
ego femper, impofuerim ipfam Cinnamomum.
Nam quibus R01111 antidotos compofui , cum
vel Imperatorum amici , vel diuices enent , facild
fuic illis quidem k regibus petere, iis vero Cinna¬
momum emere. Qmbus illud etiam addidifle,
quando imperatoribus antidotos compofui, me
Cinnamomo nunquam egui ile , lu peru. iraneiuTl
plane fuerit, Necellum eft illud etiam m primis
explicemus qux Cafta Theriacx miicienda (it. Na
Gic. i nuncupatam prxcipue laudant, fecundo au¬
tem loco Mjtij dnftam. Sunt &qui Arebo Da-
phnitenque probenc. Cxcerum t quam vo-
cantin omnibus Cinnamomo fim iem clf: (upe-
riiis quoque diximus. Hxc eft qux ab aromatum
peritis perinde atque Cinnamomum aflidue ven¬
ditur. Quanquain Andromachus mniocCafiam

qmbnldam fiftulam appellatam imponendam
arbitratur. Hxc omnibus cognita eft. Nam &
vtilius exteris venditur. Cuius exterior cortex fi-
ftula appellatus ,quiaobuolucusipfmTi repixlcn*
tet , faporem & odorem validum habet. Interior
autem pars debilis adeo eft, vt nullum vfum pi x-
ftet. In carminibus itaque Patris [ quorum narra-
rationem habcshb.i.de anfid.cap.io. ] Cafix no¬
men abfolutepronunciatuin eft. In loluta verb
Filii oratione fiftulx nomen Caftc adiedtum eft.
Atque ab co feries per eos qui ante nos thcriacam
imperatoribus compofuerunt , in nos vfque deri-
uata, fiftulx nomen nunc vfque appoficum fer-
uat.

Item de Theriaca ad Pifonem cap. iz. Cafix
cinnamomique non modicaeft differentia, qux
plurimos fallere confueuit. Nam& adulteratum
cinnamomum licet vero fit fimi!e,guftu tmien &
olfadumulto deterius elte deprehenditur, atque
a Xylocinnamomo diftert , quod ligneum hoc
plus fit, duriorefque ramufculos habeat, nec tam
bene redoleat. N..m veram cinnamomum illud
quod in montibus nafeitur, ncc fubtile , neclon-
gumcum fit , colorem habet ad modicam rube¬
dinem magis tendentem , reliquum autem ali¬
quantulum nigricat , tk veluti quafdam fibras Ha¬
bet. Aliud repetitur cinnamomum plane albi¬
cans, fragile , nen durum, nec magnam radicem
habens. Eft & aliud r.uffx Cafix fimile , redolens
&leue. Omnibus tamen prxftatid, quod ab in¬
colis Mofyllum appellatur, colorem habet cine¬
reum, virgas paruas & fubtiles , ramos denfos, o-
dorem vehementer redolentem: hoxnos prcci-
pue feligereconfueuimus , cum & odoratum fna-
uiflimum,&guftatum acre & mordax valde ap¬
pareat, manfumque Rutam imitari videatur. Le¬
ne eft etiam, & frangi facile poteft, Cafia quoq:

Quortioi*

duplum

JubJhtut

Alteri de -
be*t : ©*
qn Ancte
non.

CaftA cm -
n-tmomo
genere pro-

r,tzj
M oro.
Arebo.
DAphnttu ,

Cinnamo*

muni a*
dultcratu.
XjtocmnA-
momum.

Cintianrc -
tvum albi¬
cans
Rufum
reddes.
Mofyllum.

Ruta fap*>

444

HISTORIA

iVtpfa , nifi quis in iudicando peritas exiftat, fal- 1
lore (xpenumeio confucuit. Nani exeat quxdam

PLANTARVM»

Selycba vel Sclcba. Idem etiam patet 6x Auic.lib.2. Sahhm
tr-2.cap.117. Quo loco Cinnamomum Darftni.dc Amc'

4.i 1 (a /i a j qux qutffim fi.rihs verae plurimum : cap.154.Caha Sahbacha vocatur.

J-

Vt dijcer-

Ou.t opti-
mi

Ztgtr.

c lt, fed t*i!Ti !v.-r c r on olet , medulix corticem
adli.Ti e' tem*h:.!-»et. In fumm.i vero , qua* cenfe-
tur o: runa .. nv>d.«:e rubet ,i'o!am (pirat^ guftata
lu.m r ■' u' (iit ,V;oncaua eft, vir um refert, valde

Sed paucis, quidin citatis Veterum feriptis no¬
tandum fit, 'videamus. Ac primum quod Anft.Sc
exteri fere omnes eum fecutiin Arabia & Aethio¬
pia nafei tradunt Cinnamomum , vel falfum elTe

redolei.Z1 . • : ab incolis hxc nuncupatur. Dem- | dubium non eit, vel fane noitrum Cinnamo-

Cinnamo-

murti-

tenuis.

quebb.5-ueComp.Med.cap.9.in Dentifricio : Si
i n quit, odoratum e fie velis , calix aut Auiom
dra-hmas duasadmilccto. Si -Ai o in Rgjs vfum
prxparaucris, cinnamomi drach i. addito. Hacte¬
nus Cj.:/.

Apud Actuar. de Comp.Mcd. m paftillo con¬
tra vitia Ileo forum legimus : tenuis Cinnamomi,
cafix duplicata: linealiorum duella , cuius & dc-
nuomeminitin paftillo e Capparibus

mumCaffiamve neutiquamintellexifle. Verum, f **
uru ! vt Icribit Garcias, tam longa difficilique via pete-

bantur olimhxc aromata , vt perfedtam eorum Cafi,
notitiam confequi Veteribus haud facile fuerit.
Hincfictum, vt innumera: fingerenturffiabulx, rentl\
quas Herodotus pro veris refert. ,bt quoniam m- Her^
gc ns eorum erat pretium , maiorque in homini- f*bm
buslu.cn cupiditas, adulterabantur aromata , di de A,
hac ratione fiebat , vtdiuerfa illis inderentur no-

Cafia d

DeUa*

C-<fit*.

Aerius Cafliam (ita emm vocat) el:gi praecipit 1 mina,tamet(i plerumque eiufdcm elfent generis,
folium, boni coloris, corallium referentem , ar- j Propter locoiumigitur djftan tiara , & mimis fre-

dtam valde, longam, craflam, fiftul.s plenam, gu- j quentatas regiones Indicas ac Americanas regio

Itu mordacem & adftnngentem cum quodam a- nes a Negotiatcfhbus, probe cognita Cafia: & ca-
rdmatico Truo re , vinti :i redolentem. Verum i r-ellx H icoria Veteribus non fuit. Nam qui eam

Rofam

.more

purpuream di crallam z.h\ir appellatam
odore referentem , ad Medicum vfum nux une
aptam efic: quod cu r? ex Diofc.&i G dcno.hu nc-
quc&iplumex DiOK.d.lumplillc dubium no 11
■fcil.

A lien.' x Mnefimacho in eximio' illo apparatu
ccenar iutef alia h?c refert:

Ce fiam 'urunt advectum ab Af.at u a terra, nempe
maritimis Syria:

Nares prseitl multus odor quatit

Cinnam mi.

Phd nitratus in vita Apollonii , in hac parte
C.mcak.mof-tis , qua: in mare rubrum porrigitur,
nalci Cinnamomum feribit , quod nouis farmen-
tis’ affundetur. Cuius bonitatis experimentum e
capra fufeipiant. Si quis enim Cinnamum por¬
rexerit > tanquam catulum admurmurare , Homi-
r.emque relido oudi fcqui. Quod fi propius ad
nares admoucatur , non fecus acclamare, quam li

pa1

,bulo vi abfttaherctur.

Aetia fepte
genera.

P olfit
des

P admordes

Cajsia

Dapkm

des

NOta.

A ut horam

tu dictum
Hifiorix
Veterum.
De Cafia
Qr C mna.

A eti us fep tc m gc n era e n um ere uit, gen til e no-
men a locis, quibus nafcuntur referentia, forfitan
fub hac mentione complexus c inanimium, quod
Pfcudocinamomum dicitur : omnibus tamen
prartuiit hlofylon.

Hermol.putat Balfamoden efie , quam Dio fc.
Z r.rir ik Gal. Giz.er, Actius Oz,en vocarunt. Pach-
noides Caffia forte eadem fit cum Daphnoide
Mangonum Plinu.qu.unDaphnitim a mercatori¬
bus vocari feribit Dio fc.

Notardum, fi quando Cafliam Syringam, hoc
eft, fiftulam,in Antiquis Scriptoribus legere con¬
tigerit, non pro ea capiendam Caffiam fiftulam
hodie dictam, fcd aromaticam.

Habes Veterum placitorum congeriem de Ca¬
fia & Cinnamomo, quos tamen nec cumulo fi¬
de m , nec narratione fuafcienttam nobis pepe-
rille videas certam : quin potius plus quxrendum

reliqui fle »nofquc adeo inopesinterignotas opes

A fl „ TvTiJiil', pnim minue vr-1 liPritiflllTlUS

deferuifle. Nihilb enim miniis vel peri
quifque ( nifi (ibi vehementer prxfumat) hodie
etiamnum quxrat : Quid eft Cafia & Cinnamo¬
mum Veterum?

Mirum vero non magis perfpedam fui fle Ca-
fiam aromaticam & Cinnamomum Arabicis Seri
proribus, quam Grxcis& Latinis. Serapio enim
nihil deiis tradit, prxter ea qux Diofcor. &Gal.
m umVete- feripsere , vt videre eft cap.i^. vbi Cinnamo
mum ei dicitur Darfient :& cap. 291. Cafi a lignea

Hordam
cognitam
CjUld fit

Cafi* &
Cinnamo-

Ormuz ^ Arabiam deuehebant , Chincnfes erat,
ex Ormuz, deinde inAlep emporium totius Sy-
rix nobiliflimum ab aliis Negotiatoribus transfe¬
rebatur. Quivero inde ad Grxcos deportabant,
aut apud fe nafci,autin Aethiopia dicebant, mul¬
ti fque cum fuperftitionibus exdi , vt fupra cx
Theoph.&Plin.retulimus.

Cxtcrum neque Cafiam neque Cinnamomum
.apud Aethiopes , aut Arabes nafei , Lufitanorum mu%
nauigationibus palam fa dium eft: qui licet totam ]}ru.
illam oram circumlegennt , magnaque ex parte
terrcftn itinere peragrarint, nullam tamen cafiam

aut cinnamomum vidilTe affirmant. Huc adde
quod ipfimct Arabes c an ellam didtam ex Indiis

Darfern tJT

petunt, eiufque pretium apud illos intendicur,
quoties hinc 11011 defertur.. L)icct aliquis , canel-
lam quidem apud eos non nafei , & proptereaab
Indis petere, fed legitima Cafia , & vero cinna¬
momo eos non carere , forte autem a Barbaris 6c
inconditis populis ignorari. Familiares habeo
( fnbditGarc. ) eruditos virosMcdicos Arabes,^.
Tureas, di Cora^ones , qui omnes canellam craf- Cr*j
florem ,cafiiam ligneam appellant. Prxtereanon- C^i
nulli cx noftris totam Aethiopiam fub Aegypto ine
(quam nunc Guincam vocant) non foJum fe¬
cundum nare , fed & in Mediterraneis peragra¬
runt, alii ab infula D.Thomx nuncupata vfquc
ad Sofala & Mozambique , di inde Goam pene¬
trantes , alii plenqne a promontorio Bonx fpei Pr0>
cum naufragium pafii eflent) vfque aaMofam-''*'
bique&Mchndam ,ita vt vtramque Aethiopiam F
fupra di infra Aegyptum perluftrarint , nulla ta¬
men his confpctla eft Canella vel caffia. Cum
igitur orbis nunquamitafoerit cognitus, vt nunc
eft, prxfertim Lufi unis, verifi mile eft nondefu-
turahuiufmodi aromata & celebria medicamen¬
ta, qualia fu nt cinnamomum & cafia: fed abun¬
dantiam ipfarn, hanc nobisdubitationem parere.
Neque enim ( tameth noftri minime curiofi fuif-
fent) credendum ipfos incolas tam nobilia aro-
matacclaturos. Nam quemadmodum barbariffi-
ma Gens, qux infulam D. Laurentii incolit , mer¬
catoribus, qui eo interdum deuehuntur, frudum Car
quendam Auellanx magnitudine oftendit , qui l* r
Caryophy lia redolet: eadem ratione credendum^'’"
Aethiopes cinnamomum di cafiam ( adeo odora¬
ta medicamenta) noftris oftenfuros fuifle.

Sed quid opuseft verbis? dubium non eft,Ari-
ftotelem, Theophtaftum , Solinum , Strabonem,

Diofco.

LIBER I

Diofcoridem , Plinium, pleraque quxde Cinna¬
momo & Cafia prodidere , ex aliorum relatione,
non quod ipfimet vel in Arabia vel in Aethiopia
viderint , tradidiffe.

Infulsequoque Plin. vt re&e notat Dal. apud
Aethiopas nafci tradit, mox fubiungens Aethio-
pas mercari a conterminis.Si enim apud illos naf-
cercntur, ab aliis non emerent. Multo magis e-
tiam ofeitat : cum per vafta maria eas merces Ae¬
thiopas vehere feribit. Nam fi contermini funt,
qui vendunt , Nauigatione tam longa quorfum
opus eft?

Vtnunc, ita&olim, e Moluccis in fuperio-
iem Indiam Cinnamomum vehebatur , merci¬
monium id potifiimum exercente , qua adrubru
mare iacet , Aethiopium Gente, quos Abylfinos
vocamus, ob commodam Oceani propinquita¬
tem : qux res Plinium fefellit. Ergo pereosqui
in Arabiam vehunt, non Aethiopes, fed Chinen-
fes potius apud Plin. intelligendi.

Immo etiamnum hodie tefte Garcil interro¬
gati Chinenfes, cinnamomum cafiaminOrmuz
aut in Arabias oram maritimam aduehentes qux-
nam efient hxc aromata, & vnde eaaduchcrent,
fabulas illas narrabant, quas recenfet Herodi tus,
vt his commentis carum mercium pretia augeret.
De qua re plura dicentur poftea vbi de de no-
ftra cafia & cinnamomo tradabimus.

Nunc videamus quid in Veterum feriptis oc¬
currat quod noftrx cafia: & cinnamomo minus
competere videatur, & quas prasterea in iis no¬
tanda velcenfcnda occurrant.

Ac primo fane non nullis at friuolis inniti vi¬
dentur rationibus qui cafiam & cinnamomum
Veterum noftrum ,quod vtrumque in officinis
hodie pafiim habetur,elle volunt. Noftrum pro-
fedo cinnamomum non potuiffet abauibus m
nidos concinnari : neque verifimile elt eos cfle
furculosdc quibus Ariftot. & Theophraft.& reli¬
qui agunt : non enim fiint furculi , fed cortices
cralTorum ramorum, aut forte etiam truncorum.
Neque colligi noftrum ex virgultis [ quod Theo-
phrall.ait] latis apparet corticum circumuolutio-
rnbus, quas aperte demon ferant ex cra/Iis arboru
vel brachiis vel truncis fuifte detrados , vti di-
dum. QuodTheophralt. & Plin. tradunt , li¬
gnum Calix $ vermiculis excauari, cortice incolu¬
mi & illxlo ob luam amaritudinem , id fabula: fa¬
ce fimilius quim vero : Sc Dalechamp.apud Plin.
aliique aperte fabulofum efie clamitant. Dein¬
de quis credat noftrum Cinnamomum aut cafiam
cx arbufcula Viticis magnitudine, vt inquitTheo-
phraft. decerpi? Prasterea quis noftro Cinnamo¬
mo tribuat odorem Rutas, quod facit Diofcor? &
Gal. Quanquam quando Rutx aut Gardamomo
confert, quas nihil mimis qu^m fimilia funt odo¬
re , mendum ibi aliquod fiibefte pofllt.Coniedu-
ram noftramfupD diximus, quamuis valde ve¬
reamur ne inanem. Et quamuis montanum cin¬
namomum craftum dicam, tamen nc illud quidem
noftrum elfe pofte videtur : addit enim & pumi¬
lum efte. At nos fupra hominis altitudinem &
crailos corticofos videmus interdum baccalos,
quid igitur de eorum ftatuemus arbore?

Plinius folio Origani dicit: pofteritas foliis Ci¬
treas Mali, aut etiam Piperis , queraad.in vulgatis
habetur exemplaribus.

Galenus id cinnamomum quod maximum pe¬
dis Romani dimidium non excedere aif.noftrum,
quanta fit longitudine , nemo nelcit. Quamuis
iple etiam Gal. parum fibi conftare videatur , ac
modi> arborum , modo fruticum genere com£ re-
Tom. I»

V*

44?

hendilfe. lamverb fi cafia aliquando in cinna¬
momum vertatur, quod idem feribit , quis rite
philolophantium Ipecie differre credat , nifi <5c
credat , fpeciesin feinuicem tranlmutari?

Tales &c multx alia; difficultates , quas breuita -
tis caulahocloco omittimus,[ aliquando latius in
dilcu/fionibus. Botanicis D. F. explicandas ] oc¬
currunt in Veterum de cafia & Cinnamomi hi-
ftoriis.

Ne tamen prorfus eorum cinnamomum aus
cafiam noftro feculo incognitam credidifte videa¬
mur, fatendum cafiam fiftulam Galeni haud teme¬
ra nobis videri in quibufdam noftro cinnamomo
fiue Canellx vulgari rclpondcre: fed eius muta¬
tionem cinnamomi in cafiam ingenue ccnfite- caf!affiu~
m ur nos nulla ratione intelligerc aut compre- /* G*/
hendere polle. Quxautem Ariftoteles&Theo-^0 c,n'
phraft. de cinnamomi furculis & virgultis, Diof- qTTbufJam
cor.de virgis , Galenus de ramis Ellebori aut Da.-lefpo»dcr7
mafonii figura atque virguleis tradit, pollent con-
uenire cum ramis & furculis Folii Indi vulgb didi,
quod cum fuis partibus de/cripfimus c. de MaIa-ro/'*OT In'
bathro putato. dum^ulg.

Nunc vires cafias Sc cinnamomi Veterum fubii-
ciamus,vt ne quid temere noftris trihuamus,qux
an cum Pnfcorum fint eadem , nos adhuc incer¬
tos elfe falli fumus : quamuis ab iifdem traditx
vires, noftris etiam competere polle neutiquam
dubitemus.

Callia, autore Diolcor. vim habet calfaciendi,
vrinas mouendi, exiccandi & leniter aftringendi. Callis &
Conuenit ad ea medicamenta, qua: exacuenda: Cinnamo^
oculorum aciei gratia concianantur, & ad mala- y,^ &"*
gmata. Lentigines tollit cum meile illita , men- vfus.
ftruaque ciet. Quin & ^ vipera demorfis pota Oculorum
auxiliatur. Confert& epota internis inflamma-*""-
tionibus omnibus, renibiifque affedis. Prodeft
quoque fceminis tum infelfu tum fuffixu ad vteri
dilatationem. Si defit cinnamomum, huius du- morf»s.
pium medicamentis admiftum eadem qua: illud injismm*.
prae flat. Eft denique ad multa perquam vtilis. t,9nes
Cxterum fufpedum nobis eft quod Diolcor. ait, TzZZlm
internisinflammationibus omnibus epotam pro -JuJiu
de Ile, quam tamen calidam & ficcam tradidit. In D/ofc-corr.
i Graeco eft : ^«V mif Ivnf qKiwwdf traVdf 7re0Hoa. Ma¬
limus equidem n -poV mi Unis <f>K{yu47u Sc c : ad inter-
i nas pituitas , ci\m & huius offarduseiufmodi me-
i dicamentum talique modo fumptum egregie li¬
berare conlueuerit. Iudicium efto Do diorum.

Pergit Diofc. Cinnamomum omne vim habet
calfaciendi, vrinas ciendi , emolliendi atque con- ci»n«-x9-
coquendi. Menfti ua quoque ac fcetus pellit cum m' *,Tes
Myrrha , tum epotum,tum & appofitum. Contra 77 m*™**'
beftias qux virus ciaculantnr, venenaque conue- Menfa
nit. Qux pupillis caliginem offundunt, difeuti tjfirr**.
calfacitlimul & attenuat. Illitum ex meile, lenti-
gines &maculas a Solis ardore contradas exterit.

Facit & ad tufles, defluxiones,hydropem, renum Cvl7'° **
vitia, vrinxque difficultatem. Quin <Sf vnguen- Le»tig0,
tis pretiofisadmifcetur:ac in vniuerfum ad mul-
ta eft vtile. Quo diutius eduret , tritum vino Catarrf,t+’
excipitur , m vmbra ficcatur , atque ita re-
conditur.

Cinnamomi vnguenti deferiptionera habes
apud eundem Diofcor. lib.i. quod hic non poni- ReP0^*s^
mus, quia & ex multis aliis conftat , & in vfu ho¬
die non. eft.

Galeno Caffiaexiccat & excalfacittertio quo¬
dammodo ordine :fed & tenuium admodum par-Tempera-
tium eft: guftu vero plurimum habet acrimonia:.,nc,uum'
leuiter quoque nonnihil aftringens.Quamobrem
ha:c omnia incidit , fimulque digerit , qux in cor-

PP

Mcnfts.

Cmnun.

tcjxfcr.tm

C nw.ims-
mts

Defcriptio

Caloru Sa¬
tietas.

Sapor.

Odor.

44« HISTORIAE

porc fu n decrementa ,& adhaec robur etiam in-

ilruuie-tis addit. Idoneam vero etiam fuppreftis
meidibuSjciim vidihcetob copiam fimul dccral-
InuJinem excrementorum , qu> d fuftiuatcua-
cuaii nequeunt. Cinnamomum (iiinine tenuium
e It partium, non fu nunc tamen calidum, fed ex
tertio ordine. Nihil autem aeque ddicc.it eorum
qua: pati funt excalfaciendi facultate, propter te-
nuitatemfcilicetcflentia:. At Cinnam v.isc it velut
'.mbccUlumtin n mi ornum .Nonnulli ipfam pfeuduan-
namjinum nuncupant.

DE CINNAMOMO ET CANELLA

VVIOARI.

Canella feu Cti^amomtnn vulgare.

INter omnia a-
romata notif-
lunum , pretio-
fiffimum,fuauif-
fimum , v f lique
frequctiflimum
vulgo Cinna¬
momum & Ca-
ncliadi&um , in
noftris Officinis
variat magnitu-
dineTpi/IItudine
& colore. Ahi
tubicub;talcs,a-
lii fefquicubita-
les , longiores ,
breuiorefque a-
lii , alii digitali
craflicudine , alii
brachiati , nunc
lingulares, nunc
vcluti gemelli ab

Cinnanum arbor T heueti.

vna parteipane-
t.bus modo fex-
tante vncia: c ral¬
lioribus, modb
charta: luforix
craflitudine re-
fpondentibus ,
infinitifque mo¬
dis inter hec ex¬
trema vari.nti-
hus , textura li
gnosa& fibrofa,
iTagili tamen.
Eli 6c vbi firpe in
longum fecun
dum lentas fi
hras findi pof
funt. Supei fides
rugofa interdii,
aliquando pol:
ta&lxuis , non-
nunquam veiuti
zonulis praecin-
dla. nodis quan¬
doque tuberofia

Color ruber, ferrugineus > vclfufcus , &c vterque
miilione infinita variads,rariuscincriceus,idque
non vbiqiK-jfed obiter hinc inde rcfpeiTus. Sapor
acriufculus, lubdulcis, fiuauis & aromaticus, fed
cum lic partium tenuium non ita multo pbileua-
nefeens, cui etiam rcfpondet odor, fed exterior fi

PLANTARVM,

teratur manducatum i n pulucrem quodammodo
laceffit, lentoris non participem.

Cordus Cinnamomi cbaracij, idell, vfualis,& 1
cafix aromatica: genera fibi cognita fic defcribit. J
cinnamomum cbaraciitm , quod nunc vbiqueciwwa- Jja
motuum liue canella vocatur , cortex ell redlus, |
longitudine cubiti, aut maiore, fiftuhe aut canalis A
modo concauus, colore in fiufico rubcficens , cuius
trafliores dc inferiores partes, alio cinereo, tenui -M
& fcabriore cortice veftiuntur,qui,quoniannnu- J
ulis penitus exiflit, deraditur : baculi autem ar¬
boris,^ quibus deglubitur, pollicis aut digiti craf-
fitudinefunt. Saporem habet valde acrem, non
cum mole ftia pungentem, fediucundum,&fupra ,
omnia aromata, fuaui acrimonia linguam titil¬
lantem. Odorem item fuauiffimum , fiue gufte- .
tur, lui e alias tritum , aut confraclum naribus ad-
moueatur , fpirat. Optima autem eft: interior ZJ
corticis pars tenera, &in longum fiflilis: exterior
enim fcabriorexillit, &remi/Iiori acrimonia , ea- |
que fimul adirringente conflat : quod vero corti¬
ce continetur , lignum inutile eft , ideoque ab in¬
colis, vbi nafeitur, abiicitur. Cafu apud Veteres
mulca, quemadmodum etiam cinamomi, genera J
cognita fuerunt, qua* multis feculis iam delitue- c
runt : iam vero ti ia rurfus afferri ccEpetunt. Eli «
autem quodlibet horum Cinnamomo fimilisfru- j\
texautarbtifcula, quatuorplerunque , aut quin-
que cubitorum altitudine, rectis caudicibus & ra- b\
mi s adolefccns, duorum pollicum, aut vnius crafi
litudine : fuperiores vero ramuli graciliores funt. I
Foliahabctdcnfa,Laurinisfimilia , multo tamen N
maiora, ad Citri potius fi liaaccedentia, vtrinque
falligiata , ternas indiuiduafque venas per longi¬
tudinem tranfcunres habentia , quarum media
era Ilio r rcdlaqneeft ,reliqu.xdua: lenitcrcuruan-
tur, ea: que & tergo eminent, &cuidcntior«s funt,
quam intus. Frudlus fert Laminis baccisiimiles, *
minores tamen & rubentes, calycibus, feu capu¬
lis glatjdium modo infide ntes,qui rariffime adfe-
runtur. Cortices vero cius , qui iam adferuntur, (I
longitudine cinnamomo characio fimiles funt,
crafhorcs tamen Ik. nigriores , prarfertim duo
priores : quorum vnus faporem habet acrem & 5
aromaticum, veiuti fi quis cinnamomum Galan-
gam & Caryophyllns arquis portionibus mifcear,
modice infupergluiinofum : alter vero paulb re-
mifTiortm, glutinofumin gullu lentoretn.i nitar
Symphyti, reddens. Tertia fpeciesgracilior exi-
ftic, colore & formaad Ci n n. imo nui m accedens,
cui etiam faporem fimilem habet, fed remiflioie
acrimonia & glutinofo lentore leniter adftrin-
gentern. Qua: vero paffiin iam in omnibus Phar-
macopoJiis habetur , appellata cafia ligni a , adul- q
terina eft, & a prxfcnptisciiuerfia penitus : radias *l
enim cuiufHam cortex exili, t , nullum fatu di- j
gnum faporem, prxter adilringcntem habens.

Et in Comment.ad Dio /cor. idem Cordus feri-
bit: Cafia Ciuccafia multiplices habet differentias.
Eft autem cafiaDiof Cinnamomo cognata arbu- 1 i
fcula , cuius ramuli & furculi fi cum 1 pio cortice
ligno adiuicinhxrente vendantur, Xylocafliaap-
pellantur, cum vero exempto ligno cortices tan- C|
tumadpdrtantur , caffia: Syringitis vel Syringis i
nomine veneunt, quoniam excauati cortices fi- c
ftularfimilitudinem habeant . talis eft cafia fiftu- ft
la fiue f stillans cafia Antiquorum : Arabesaliam f
introduxerunt. Veterum caffia fiilularis fiue h- A
gnea multis furculi sin Europa vifa non eft. Iam jp
vero quomndam diligentia fa dium , vt aliquot f
eius fpecies rurfum adferantur: fed tanta eft quo-
r undam Pharmacopolarum ignauia & pertinacia, ^

L I BER IV- 447

vteam fibi non comparent. Habet autem hxCj Procuratorem Regiorum negotiorum , Fattorcm
cafia tantam cum cinnamomo fimilitudinem , vtj vocant. ZeiJanicisminores funt ex qux ignobi-
alterutra in aliam non raro degeneret, vt Gal.fcri- 1 Iiorem CanelU>n pzxbem in prouincia Malau.tr, ir
ptum reliquit. Itaque difficile eft etiam ipfius caf- 1
fix fpecies dignofccre. Porro cinnamomi fpecies
non pauciores quam Caflix fune. Optimum au¬
tem eft , quod Gal. Jocis fupra cit. defcnbit:tali ve-

- , - . ^ Ptin.

Ioa Ime Iauamon tamen adeo pufillx.vt eas Plm, u«l, nor.
& Gai.cenfent. Sunt vero omnes fylueftres &
fponte nafcentes.

Gircix. circa deferiptionem arboris folififloris.

ro hodie omnino caremus. Ha&enus enim ex j fructus & corticum confentic Linfchottanus. At
omnibus eius fpetichus tantum vnum illud ad Theuetus partim eidem allcntitur , partimabeo
nos in Germaniam allatum eft, quod Arabes Dar- j non parum diferepat. Quippe in Cofmogr. fua I-on,s
finn , & Grxci Cbaracium, hoc eft , vallare vocant: j narrat ab infulae , qua: Munoriquc dicitur celcbrio-
propterca quod bacculorum craflitudine yallos res elfe Cauit tk Subanin, prope quas optima C.i-
xquet.Quidam opinantur nos in vniucrfum Cin- «i?//<iprouenit,quamMaluarici Cais-nuuii appel-
ruini carere, & vocatum vulgo Cinamomit fiue | lanc , qua» vox dulce lignum figmficat credkque
Canellatn Cafia potius fpcciem clle. Quum vero j Theuetus corrupto inde nomi ne Cafliam lignea
tamcinamomi quamcafix plures fint differenti c, i vocitalle. Ac reuera Veteres plenque,, itific ille,
interfe vald£ cognata;, temerarium edet pronun-! exiftiraarunt arborem , qua: Cafiiam &: eam qua: veterum
ciarejnos in totum quouisCnna nomo deflittii.i Cinnamomum ScCanellam fert, eandem plane elfe, crror
Ci nam ornum autem, vt hodie adfertur , cortex ! quod falfum eft, etiam.fi Garc; is id quoque alie '°*raas
eft, fui fruticis, canali conuoluto firnilis , idcb Ca- rore voluer;t:tantum enim differt hxcab ill i,qua- (j antiu
nellam aliqui vocant. Maxime vero errant iih, tum glandifera arbor a Caftanea arbore. C mella ,trb. de(c.
qui Cinnamomum credunt Caryophyilos 1 . Nu- arbor in montibus nafutur, Lauro nollrati firnilis, Thtu

ces Mofchatas ferre. Neutrum enim fer >•, fedpar
1 uum frudtum glandibus in acetabulis iiue caly¬
culis aJhuchxrentibus fi milem, multo tamen mi¬
norem. Haftetius Cordus.

Sed fiquidem tam confidenter cafia: arbitfcuia
delcribit, nec vbi viderit, vela quo didicerit mo¬
net, tam fibi quam nobis iniuriam facit. Si :-x Ve¬
teribus tantum defump/it , quod Ralle videtur ,
debuitindicare. Saltem docuiffet ex quo delum-
pferitdcfcriptionem foliorum fux Cafix. In In¬
dia non fuit , nec vidit in arbore. Sufpicamurcum
deferibere folia noftri Folii Indi vulgaris. Sane fru-
ftirni glandi fimilemexiftiminuiseirc eiufdemFo-
lu Indi dicti, vt antecap. de Malalvuhro di<£tum.
Mirum vero ab eo non obferuatum Cinnam r. n ■ (I-
ue CaueUa vulgaris tubos plerumque camos, vt e-
uidenter appareat, ex maioribus ramis der ra&os
qu^m pollicaribus.

cumsramuliduntaxat, Se tenuiores furculi liato L'“*roJt~
anni tempore Regis iulfu amputantur & vxneuc.

Ramulis multdm brachiata elt , in quorum extre¬
mis flores (unt parui, quibus Solis feruore flat.m
flauelcentibus & delapfis. fuccedicf uetqs , fer£
rotundus, Nucis auellanx magnitudine ,cx cuius faciei o-
nuclco oleum exprimitur, inodorum, nili lit igni
excoctum. Canella qux ad nos aduchitur: fecun¬
dus elt avboris cortex, qui d if: filus in fi ie conuo- ^anell*.
luitur, Sc colorem mutat. Ridix vtilis eft , nec
non fuccus qui ex arbore nnnat.

L ad . Ro m. quoque ci n n am o m i a rbo rc m Tauro
foliis Se baccis firnilein tradit, & eius ramorum,

( non truncorum) corticem, tertio quoque anno
delibratorum.

Cardan.iccm Cinnamomi partes omnes per om¬
nia fimiles elfe Lauro fcnbit : iccirco Laurum elfe i.aur & in -
Indicam. In Zeilam nafei cinnamomum, Se in a,ca

Sed vt ad ar-boris Cinammu deferiptionem pro- j Mutir vna ex Moluchis. Nuliu 1 gerere frudtum,

_ _ _ 1 . . / . L : - r' _ _ ~ ^ . r. , a - - _ n.„: _

pilis accedamus , fcribi: Garcias Cinnamomum fi
- ue Canellam arborem ellc magnitudine Olei , in

Aellu corticem findi atque abfifterc. Bis in an¬
no deglubi: dulcem primum : menfep-.ftea per-
terdum minorem, multis ramis prxditam, non iis j fici. Iccirco ibi Caunama vocari. Cau namque. Ii- ^ ^
quidem contortis , feci redtis ferme : foliis Lauri) gnumfignificat: Nama^ dulce. Tam propinquus Etymon
. quidem colore, fed forma ad Citri folia accedente ! etiam nunc vocis fonus eft vocabulo noftro. Et
• [ non foliis Iridis , vt fabulose quidam fcriplere] 1 Syri afhni voce , Chamam dicunt. Vt c|ueri iam Chamam.
floribus candid s,fru6tu nigro & rotundo, Auel- 'j delinant noftri fcculi medici , cinnamomum ne

lanx magnitudine, aut exiguis Oliuisfimili. Eft
autem Canella nihil aliud nili fecundus &c inte¬
rior arboris cortex, (In noftra faneC mella inter¬
dum inuenies fragmenta qurj non videntur inte¬
rior ille cortex, fed omnino fuperior cinerea quo¬
dammodo pellicula obdu6tus. Plerique tamen
tubuli delibrati craffiori inxqualique cortice

denudati videntur. CI.) nam hxc arbor duplici -reges Aethioparum, Arabiarum , Per.iarum Indiar t»c0gn'll4>n

cottice munita elt veluti Suber, non eo tamen
adcocrallb &diflin£to. Exemptus ergo cortex
craffo illo &c exteriori libro repurgatur: deinde in
la mi n ulas quadrangulas fe<5tus humi ab;ictur,ar-
queitaper fe conuoluitur , vt trunci vniusrami
integer cortex videatur , cum tamen partes fint
duntaxarcorticis in tubulos digiti craflit e con-
uolutx -.truncus vero interdum femoris craflitu-
dme repebatur. Rofeum autem illum, fine ex
cinereo vinofum colorem Solis calore contrahit :
qui, non probe paratus, candicans fiue cinerei co¬
loris fit: nimiis vero ardoribus Solis adultus , ni¬
ger. Adempto cortice tribus poftea annis ab ea
arbore abfti netur. Frequentes funt hx arbores
in Zeilan,SolebatqueviherniG*«<?//J : fed trigin¬
ta abhinc annis nemo eam emere potuit, prarter
Tom. I.

bisincognitum : cum fithocaliud , quam quod
deferibitura Galeno. Sed Cardanum reprehen¬
dens Scaliger, eum falfi etiam accufat. Profedto
i n q u ' t S c , d . q u a 1 e p rod i r i l ( e n 1 1 f q 1 1 am c o m p a r e t :

Mirum iane. Sed mirum magis, in toto terrarum Vttcrum
ambitu atque complexu, qui rure nobis vniucr- o
fus not or, quamipfi domus fiufuerit, apud tot non hodie

ura omnium , nullam infula, nullo in Cnntinen
tis angulo latere , meditullio reperiri. Non
Othonianus ipfe , cui Tc affluit gallinaceum,
fuam Theriacam vero Cinnamomo perfici cu¬
rant.

Diofcor. opiimo nigrum flatuit colorem , vf- r;jffur
nofum , fubcinericium , Moffilitix cafix fimilli- Diofc.Cm-
mum. Acutu n vult, mordacem, I;uui Cuperficie, n-,,n fJJe.
non fine aliqua falfedine, lenta fragilitate, non fix.mJiru,n-
ne puluere. Qux omnia nili in litis fiftulaccis^ ^
corticibus inuenias., non iouenias in mari falcm ‘neiujffi
Quanquam de cinnamomi falfedine non fubfcri-
bo. Cum igitur a locis in duas fpecies GapellamZetUmit.i
partiantur, Zeilamitam A: Muti ream : priorem c‘fi"
puto elfe Cafiiam : crafliorenim elt: hoc qufc.d
virgultis eximitur exilioribus, Cinnamomum.

3 Pp X

M nitrea-.

44? HISTORIAE PLANTARVM,

C "mnam. Amatus refetvf.; a&diutfle a quodam qui vi- fecit , quam rc£te [ inquit Cluf. ] nefeio. Eofdem

*,L>>poo „jntj annos jn 2eilarfitgerat , Cinnamomum ef- lecutns Francilcus Gomara in Hiflor.General.ca~
arborem, quatuoi: fere cubitos altam, crallitndi- 1 pice
ne brachiali, fex vel feptero e trunco mittentem , Hermo!, tradit non conueh i modo calliam,
ramulos, qui lingulis annis amputantur, atque i- prxterqtiam rarilfim£,inter Xylocinamomifafci^
terum pullulant : quorum cortex , qui cinnamo- : culos quandoque inuentam, nigritiae argumento,
nium elt, vttenuiflimus ita maximoin pretioha- [ Qui cur Cinnamomum vulgare Xylocinnamo-
beiur, colore exteriore fubruffus, rOgofus,cum I mum vocet, non adhuc percipimus. De calia eius

lupi Andis
folio.

M dlaba-
thrum.

quadam nigredine:Nam intus cinericcus confpi-
citur, odore fuauis, gullu acer ac mordax. Folia
quibus arbor hxc vellitur. Nucis Inglandiselfe
dices, qua: in OfEc.pio Malabathro, ffsb tamen
venduntur. Hxcemmcinnamomo noilro[inciut
C/w-j. Gal. ille_]itarelpondent,&a Gal.tam fxpe dclcupto,
vt nullum aliud vnquana cinnamomum extic ile
crediderim. Proinde re<5lc mea lententia Sepla-
fiarii , nollro cinnamomo pro vero & Graecorum
Cinnamomo vtuntur. Quare nullo opus habe¬
mus duplo cafix pondere , cinnamomi loco,
quum cinnamomo vero abundemus. Argumen¬
tum vero quod Rccentioresadducunt , vt creda¬
mus, nos vero carere cinnamomo ,ex Gal. verbis
delumunt,quxii quis penitus nnimaduertat , in-
ueniet Galenum non quidem alTcrere luo tem¬
pore Cinnamomum venale non proflare ,led po¬
tius quum fexcinamomi genera paflim fereban¬
tur , vt facilius quis bonum a malo dilcernerct
cinnamomum, opus erat Imperatorum cinna¬
momum optimum , tamquam regulam Sc cotem
videre, Sc cum eo conferre. Sed quod regium
magis qirthn aliud nominet Cinnamomum , illud
videtur in caula e Ile , vt integras cinnamomi ar¬
bores, vtin orbe alieno , apud Imperatores liare
indicaret. Tacebunt deinceps Scribentes ac Me¬
dici , nec amplius verum defiderabu nt cinnamo¬
mum, quum c<» no$ abundare in confelTofit. In¬
dici gentiles quum arbores exorticant, rtriufquc
[ calixcum cinnamomo] cuius , telle Gal. magna
confinitas , nullam faciunt differentiam, ledindi-
Icretd cafiam cum Cinnamomo in fafciculos redi¬
gentes ad nos mittunt. Omnes tamen Neoterici
canellam fiue O fac. cinnamomum , Gtxcorum ea-
fiam elTe opinati lunt.

Amatus prxtereafcirefe tradit , in vaftiflimis
capfis canella refertis , quxcx India Antuerpiam
afferebantur, Sc cafix Sc cinnamomi omnia pene rc-
periri genera , vt qui hxc quoque curiose quxfi-
uerit, inueniet. Eli tamen Cinnamomum nor-
nullis internodiis ornatum , ad nigredinem ru-
bun~ bens,faporc acri, linguam maxime vellicans, o-
damm. doratillimumque : vnde fit,vt eius loco cafix dn-
plicipondere, vtolim Quintusprxcipiebat , mi¬
nime opus habeamus , quum cinnamomo maxi-
Q.tfia co. abundemus. Cafidve ro coralii modo rubet,

^dem f* ncc linguam ita intense vt cinnamomum erodit,
led cum acuitate quadam adllnngit , cuius maior
Amut.not . copia quam cinnamomi /emper comperitur. Hxc
Amatus , qui dum Cinnamomi folium id putat
quod in OfKc.pro Malabathro venditur , perpe¬
ram id cum cinnamomo confundere videtur ,
cuius etiam lignum Matth. cinnamomum dicitur:
quod an cum canella vulgari adferatur nefeimus.
Minime putamus Folium Indum vulgare e fle ex
arbore canellx.

Aliter a prxdidlis & infrk (criptis Authoribus
Orunuto omnibus dc canella arbore Icribit Hillor.Portug .
fimslis c*- author : Eam inquiens , ih Molucis infulis ex ar-
»eiU arbor, bore valde fimili Granato elTe, cuius cortex vi So¬
lis findatur -.deinde decradlus mundetur ad So¬
lem.

Maximi!. Tranf. quoque cpiflola dc Moluccis
infulis cinnamomi arborem Punicx mali fimilem

Cinnamo¬
mo fecun¬
dum Ama- 1

nigra pollea. Cinnamomum Veterum quod in-
tclligat , non docet.

M ircellus de canella nollra nihil fcribit , nifi
quod cafiam nollrx xtatis nominet : verdin quid
per Cinnamomum Veterum intelligat ne verbii-
lo quidem explicat , vir alioqui doftiffinlus , fed
in llirpium cognitione parum verfatus.

Rueli.cx Hermol.eo tamen non citato , plera-
quetransferibit : is canellam nollram recipit pro »ot.
Cinnamomo ,fcd definire debuit , quamintclli- Rue
geret, & monete leanteacap.de cafia Xylocima-
momum vocafle.

Syluii fententia efl ,nos cinnamomo vero ca¬
rere : nollram canellam aut cafiam elTe , aut vfeudo -
cinamomi fpeciem. Et alibi : cinnamomum inquit,
calia dicitur , Syrinx fillula fxpe apud Gal. i pur- Syi
gatrice & Aegyptia diuerfa. f

Fuchfi raro putat cinnamomum ad nqs afferri:
quo enim fub hoc nomine vtuntur Seplafix ma¬
gna ex parte caliiain elTe : cuius folia Nucis Iu-
alandis foliis fimiliafint , Sc inOinc. falsb pro
Malabathro vendi : qux eadem deferiptio apud f uA
Amatum habetur : lufpicamurque duas ab eo
confundi plantas. Dixerat autem prius , veram
cafiam quibufdam non videri elTe nili id , quod ^
Nic. Myrepfus Sc alii canelam Sc canellam nomi-
nant. Sed haud dubie in capfis canella refertis &
cafix & cinamomi genera reperiri.

Siproximx& nollrx etiam [ inquit Cornar. ]
xcabs homines , non indodlos illos, fcd hac par¬
ce nimis curiofos fcqucmur, calham Diofc. Sc Ve¬
terum eam accipiemus , qux hodie Cinamomum
Sc cantila fiue canella appellatur. Cinnamomum Cja
autem verum nos non habere confitebimur, no¬
tas videlicet refpicientes , quas ex illorum len¬
tentia, calfia Diofcor.habet , Sc canella hodierna
prxfcrt. At vero fi vlum Sc longi temporis prx-
fcriptumfpe£tare volumus, Cinnamomum & ca-
ncllam hodiernam qux optima cll , verum Vete- Yft'
rum Cinnamomum credemus , Sc calfiam elfe Vm
eamqux Oftic. adhuc calfia lignea appellatur , Sc
a Gr^cis ?u^o^f.«-/o'.,itemque Kg.x /st n>eiy@- Sc weiy!'
quodDiofe.dixit , fillulis plena. Hoc itaque ad
dit Corn.nos faciemus , caf iam 'ligneam Offic. caf-
fiam veramVe terum elfe cenfebimus. Miramur
verb Cornarium , contra Doctiorum fententiam
retinere infulfam Offic.Caffiam ligneam, pro cal¬
fia. Si aromaticam intelligit qux non fuit vulga¬
ris eius tempore, cur non docet diicrimcn?

Anguill.difcrimen agnolcic inter cafiam Sc caf-
fiam. Caf iam Diofc.& reliquis Grxcis , aromati¬
cum corticem cfD arboris nalcentis in India,
cti'us varix fpccics ad nos non ad ferantur, fcd lo¬
lii n vnam bonam , qux fit ex fpeciebusDiolcor.

De cinammo fatetur non polfe le plura dicere ,
quam qux dixerit D:ofc.& G al.nee quid fit.

M itth [inquit Hill.Lugd. ] contra Veterum &
Recentiorum omnium, qui deCinam. & calfia Ma.
Icripferunt > lententiairi , cinnamomum , lignum
non corticem, elTe ait. Sed infpiciamus eius pla¬
cita. Vt dicam [inquit ] quid ego fentio , fi quis 9™
fiftulam,quam Cinnamomum perperam appella- ^
mus,& vulgo canella,c2ifax generibus redlecom- Cafi
paraucrit, facile noueric vulgaris vfns Cinnamo¬

mum

LIBER IV-

44 9

mum legitimam Caffiam proculdubio referre.
Defcribit Gal. quoddam aliud deterioris caffix ge¬
nus, quod tradit iuniorem Andromachum caf¬
fiam fiftulam nominafle , cum filtuiarum modo
inanis cauaque fit , &craffi corticis : cuiufmodi in
vulgari Cinnamomo frequentiflima confpicitur.
Huius fane ea videtur ede generis, quam in fuo
conficiendorum Pharmacorum libello prxfert
Cordus, quod velit, Caffiam, prxter Diofcor. &

L Gal.fententiam lubrici efleguftus. Si in Grxco-
\f*s rummonunicntis(excipio Aduar.&Nic. Myrepf.

; quiaMauritanis multa acceperunt) caflia fiftpla ;
i inuentafuerit, vel in Mauritanorumcompofitio-
mbus a Grxcis traferiptis , caffiam odoratam, a
Diofcor. &c Gal.defcriptam femper adhibendam
ij- exiftimo. Cinnamomum quod legitimum fit,

'J' quamquam diu multumque tum Venetiis tum
r' Neapoli, & apud mercatores, qui fere quotannis
1 in Alexandriamnauigant,diligenter conquifiue-
rim j nufquam id tamen videre licuit , neque etia
percipere potui, num hoc tempore apud magnos
negotiatores, qui e Lufitania Indiam felicem
I Arabiam claffe paraciffima petunt , vel apud que-
piam Principem Regem vel Imperatorem legiti-
, mum,rcpenri poflit. 11 mirum fuerit, quod, cum
hac artate caffix pk rimuito ad feratur , qua: vt
I Theophraft. &Plin.inquiunt,nafcituriuxtacina-
momi campos, fedin montibus, cinamomi tamen
nihil importetur. Quare non deeftfufpieio , quin
| omne fere cinamomi genus deperierit in Arabia,
quemadmodum dc Balfamum in Iudxa : quando-
I quidem enim (cripferit Plin.l. ii. c. 19. combuftas
L iam elfe plurimas cinnamomi fyluas: Facile credi
\ poflit a Plinii iuo id quod cinnamomi reliquu
erat, pariter vel Barbarorum bello, vel igneis fla¬
tibus deperii Ife. Nam fi aliter fe res haberet, qui
caffiam ad nos deferunt , cum inul-o pias lucri ex
! cinamomo,quam ex caffia fe confecuturos fciant,
j cinamomum etiam vna cum caffia inuchereni.
Veruntamen cum non afferantur, an quod perie
rint , an aliam ob caufam , ii manifeftiusrefere t, 1
qui hoc tempore Liburnicis co ad aromatji con- j
quirenda quotidie nauigant. Sed videtur Gal.
fatis perplexe dccinamomo feriptitafle. Ne fci' ie¬
rim explicare , quid fi bi hac in hi flori a voluerit,
prarfertimque cum tam tenui ipfum farmento cfle
tradiderit, vt Veretri vel Damafonii radicibus co-
parauerit. Sed illud etiam mirum ridetur , quod
ex caffia [ vtipfe ait] cinnamomum oriatur , fpe-
dentiirque nonnunquam caffix arbores integre,
in quibus aliqua cinnamomi virgulta e caffix ra-
mis prodeant , cum tamen cinnamomum & caffia
"" diuerfa* inter fe fi ntplantx. Nifi fortaffe inter v-
tramque tanta fit generis cognatio, vt aliquando
uro- inuenta fi nt caffia: virgulta, tanta odoris faporif-
k que fragrantia, vt omni exparte cinnamomi rc fu¬
rent, etfi legitima fuerit caffia. Prxterea non
defunt, qui putarunt, hac Gal.autoritate frerheaf-
p? fiam & cinamomum ex vna & eadem arb< pro-
i uenire': quxdum pumila fit, cinamomum edat:
dum vero adoleuerit,calfiam. Sed cumd-cit Gal.
caffiam mutari in cinamomum , non autem cin~-
momura in;caffiam , cadit eorum lententia vel
Theophrafketiam fentcntia,qui ( vt fuma often-
fum /docet diuerfaseffe plantas : licet de earum
forma & proceritate nihil certi exploratique affir¬
met. Cxterum cum feribat Strabo Arabes cina-

momo & caffia vti, ad ignem parandum, extero¬
rum lignorum loco , videntur hx plantx non elfe
* adeo pumilx,vt quidam ( prxfertim Veteres) feri-
bunt. Quod de caffia facile dici po teli. Siquide
Venetiis caffix vifuntur tatjtx craffitudims lon-
Tom. I.

gitudinifque, vt facils quifque iudicare poflr
eas e ramis ,feu virgultis non fane breuibusfuif-
fe decerptas.

Lacunam etiam in admirationem rapuit, quod
dixit Galenus excellentem caffiam fxpius immu¬
tari in cinamomum, cumqj cinnamomum fit per¬
fecti ffim a caflia , aromata vero omnia cum xtate
deteriora euadant , amittendo multum de odore
& viribus: itaque difficile videatur pofie conuerti
in rem magis perfedam & cardiacam , quiim per

fe' fit : rationabiliiifque e fle cinamomum mutari , _ _

am. Sed imponit Lacuna Galeno, non nQt .
enim dixit,nec intellexit, noflro quidem indicio,
caffiam in thecis repofitam, aut a fu a arbore anul¬
lam, mutari in cinamomum, fed caffix fruticem, ra¬
mos quofdam cinnamomo penitus fimiles afpe-
du re tuli fle : &rurfus alibi : fpeclati interdum
caffix arbores integras , e quibus aliqua cinamo¬
mi virgulta prodeantrquamuis equidem nec hunc
modum in viua pianta nos incelligere ingenue
fateamur. Porro [addit Matthiol.] tametfi hade-
nus abundi probatum videatur, quod caffia ve¬
ram habeamus, defideremus autem optimum &
legitimum cinamomum : funt tatne. hac xtate
Scriptores , qui non caffix folum. led etiam ina-
momi gcnerainueniii tradunt , inter quosextat monos de*
Fuchfius,qui id lib.de comp. med.fcribit. Sed ftnut.
quibusid rationibus , aut autoritatibus compro-
bet , non video : nifi hoc acceptum referat Ama- Lu,-t
to Lufit. qui apud nos cinamomi genera inu ni-
ri, atque etiam illud aroma notiffimum efle con- Mdtt.cin-
tendat. Illud tantum addam , quod nobis, qui nam Ugn*
cinnamomum lignum, non corticem, efleoflendi- <7 0>nonmr-
mus, mirari quidem fubit F ut fiam , qui eodem Io- tcx'
co paulo pbft contrarium lcripfit : In hanc , meo
quidem iudicio vanam opintone n Fuchf. non fe-
cus atque in fuperiorem venifle deprehenditur , F uchj.
fecutus Amatum, qui eandem fere prius, qu^m Amat re-
ille po ft cinnamomo effigiem reddidit, quanquam ?re^'
eam ik quodam accepi Ife fatetur.

Cinnamomi arborem , ( vt refert Curtius) qui
ad Indos profecti funt , dicunt Lauro fimillimam, Laaroft.
acinis tantum minoribus & albicantibus : arboris mslU Cur-
libro tantum vtuntur,quemeramis,illxfocaudi- ,/0-
ce, in triennium delibrant : non ftatim , fed poli
menfemabincifione. Alii autem in Moluccis in- ^ ^ ^
fulis & in Zeilamapud Indosnafci aiunt, furculofa nf(o rtrni^
arbore, aliquando fleri Ii , huic qux apud nosM.i- J
lum Punicum fert,pei*fimi!i. Huius autem corti¬
cem ad Solis ardores dehifcentem aui.-lli,&paula-
tim ad Solem torreri. Mirum vero Curtium ni- curti™
hil de noftra canellafpecialius tradere. Cafiacna- not.
pibus vtilem , Plinii verbis deceptus ,non diftin-
guitab aromatica.

Lacuna caffiam i Dio^c. deferiptam, certo at t
nihil aliud efle qnkm Cancllam vulgo didam, licet
cinnamomum exiflemetur : additque fi quis Lif- Omnes Ca-
bonxaut Venetiis magnos faccos Canellx ^er- ftAIPecles
ueftigarit ,quodfe aliquoties fecilfe iadat , in- ’ ^ r '
uenturum omnes diffindas caflix fpecies a
Diofcor. recitatas , inter quas prxeipua efl
Zigir.

De Cronemburgii fententia veriffimum efl,
quod Manaidus afleruit cinamomum noflrum
genuinam efle Diofcor. caffiam : putatque fi quis
magnas illas vulgaris cinamomi congeries , qux
Antuerpiam deferuntur, inuelfigarit , eum vni-
uerfa caflix Scriptorum genera in illis inuentu-
rum. Verum cum tot genera agnofeant Lac. & L tcun ^
Cronemb. debuerunt eadem deferibere , Sc cui- Crc,^em^
que propriis dicatis notis , inter fe diflinguere, mt.

45°

HISTORIAE

alio'fque,vel in eo faltem, fux felicitatis participes
facere.

Coudcbergus,doctifl.Pharmacopceus Antucr-
pianus ad i)i.icinamomum Mefux , in Ddpenf

Cordi , vb: Cinnam, tenuis, &cinnam.cr.iffibonr>

DxrchtM p.m.xq.ponuncur , annotat. Per Darfcm vel po¬
tius Dure bitt' lignum Chinenfe ceu lignum odora¬
tum hoc eft ,chinanomu:n, tanquam Chinx A-
, Cfe/- muniu u, luic ci na nomum intelligunt Perix at-
Mmomu. que Scrptorcs A; abes, cortices quandoque ligna
Xylo a»*- appellantes, vtX/locinamomum Graeci- Quoi
ztiomum intctinicrafli corticis eft, cmnairium vocant. Per
D.uhit cinamt igitur , cm amomum ira Ili corticis,
tanquam ligneum fignificare volunt: eft enim &
in genere crjflioris cin amomi , quod & valde bo¬
num eft , hoc eft, acre , odoratu. n ac aromati-

i^tnncnj,
C htnamo-
mum.

c./?.

Lobelio ,

Dnfc.fpe-

t7'o;;tpo-

»«■

gradus.

Scipio Mazzella de Antiquit. Puteol. verum
cm a nomu n incognitum perhibet ex relatione
eoiu n, qui aromata ex Onente accerfunt.Ac pro
eo alluunt cafliam odoratam , quam c Anellum vo¬
cat.

Pena& St Lob tradunt, iam non ambigi , an
vera exteteaflla, fed difeeptari , quid ab hac cin¬
namomum diftet. Iftud autem hodiernum. cin¬
namomum, neque idem calfix, neque tamen
mulco diuerfum e fle , pro certo allerunt : nec
Diolc.defcriptioni magnopere attendendum" ef-
le : nam cum dicit vanas fpccies elTe , intelligere
gradus potius & varietates etiam vnius fpeciei.
Non modo [addunt iidem ] non deeft nobis cin¬
namomum verum, quod conqueruntur, ex G’al.
dJcriptione, led etiam adfunc plura quim ille
memorat : nempe illud graciliore fiftulu, colore
fulco , fapore & odore vegetiflimis , quod pluri¬
mi hodie fit Venetus, St Theriacis,vt verum , ad¬
ditur Cinnamomum : deinde noftra cantila vul¬
gatior: poftremo cortex cralfus. Denique vt Cc-
iulp. fcril it , qui noftra xtace Indicas oras perlti-
ftrarunt, referunt vnanimi confenfu ,Cinaini ar¬
borem Lauro haud abii milem, prxferrim folii s[ni
minora eflcnt,Cronemb.] baccas quoque Lauro
Ctnnamo- fimiles, fed minutiores , albicantes : incidi abin-
m- jtiundt j gcnjs eius ramos fingulis ternis annis, caudi¬
cem nequaquam : alter u ari enim vt nonos ftolo-
nes ferat : ramos prxeifos delibrari : corticem eo
modo dotradum cinnamomum vocari. At proti¬
nus cftm colleftum eft , non inefle faauitatem,
led poft tres demum menfes odoratiflimum red¬
di.

Theophraftus hi ftoriam non abfimilem refert,
inquit Cxfalp.fcd duos e fle frutices , vnum cina¬
momum, alterum cafiam. Si noftri cinnamomi fiftu-
las contempleris, illas vero St legitimo cinnamo¬
mo , vt hic cenfet , relpondere inueniemus , qux
ex toto abfolutx a ligno fiint , quarum prxftan-
tiores comperimus, quo magis prope germina
fuerint. Quibus autem adhxret aliquid ligni,
craiTam fiftulam vocant , ad cafiam pertinere pu¬
tandum eft : argumentum certiffimum non cx
furculis, fed cx craflioribus ramis exfas fuille,liue
ciufdemplantx , a qua Cinnamomum exditur,
flue alterius. Profecfto Galeni teftimonio

PLANTARVM»

nis adftrnftionem habet. Quidam ex Recentio-
nbus ob fiftulofam cafix formam , putauerunt
omnes cinamomi appellati fiftulas ad cafiam per¬
tinere, St Cinamomum legitimum deelte. At exi¬
mia illa odoris fragrantia, St (aporis dulcedo,
qualis repentur in filtulis quibuldam , nequa¬
quam calix conuenit. Nuper ex India Occid.li-
gnum afferri ccepit cortice odore calix fimili : ap¬
pella itSaflafras.Hiff.Gfyi/p. Si autem quod feri- s atfafl
bit, trunco arboris non detrahi corticem , verum
eft, fufpe&a nobis icon Theueti , quam proponi- De
mus. In omnibus canelhs cinnamomifve latens
lal agnolcnnus , led non gullu perceptibile,quod
dein mftrecbonitatem cinamomi , quicquid feri-
batGal. Sc cum eo Cxfalp. Cmamomum fi fal re- Sal/4
fipiat , id per accidens fieri, coque deterius efle, a ,
ac ^ mari potius conrraiftum id vitium ex diutur-
nis nauigationibus arbitramur. Nam Se in caryo- tatis,
phyllorumconue&ioneidem cftanimaduerlum, fr? G
vt alicubi notat Scaliger. ^4/1

Refert Cluf. in Notis ad Garriam , cinnamomi
duos ramulos in Belgio fevidifle. Folitfm fibi in -..,m
Hifpamadatum , cui nos peculiare caput dicaui- ci"A
mus , quia non compertum nobis an fit folium •
( canellx Garax. De baccdlo canellx^ Clufi pro-
i polito itidem p articularim agimus, quia non cen-
lemusclle canellx Gavcix : nec etiam folium ap-
pi&um nobis videtur elfe cx ea arbore , qux eum
badium protulit, quem exiftimamus eflefoliiln- £ '*
di vulgaris, vt diximus c.de Malabathro.

T abern. canellam vulgarem iungit cum prxdi-
cfto fol. cinnamomi & Ligno Clufii , quod nobis Tab
non placet, cum diuerfarum ftirpium partes elfe
cenfeamus,quamuis cum C.Bauh. quoque iraice- c Bi

modus $2“
tempus.

momo fal- planta aliquando Se cafiam Se cinnamomum red¬
dit. Galeno laudati flimum mordens cum qua¬
dam fal fugi ne. Dicemus proculdubio inter no-
ftras fiftulas optimum cinamomum haberi, i fub-
ftantialignofa purgatum : nam falfugo illa acre¬

dini adiun&adulcedo eft,

quamin optimo cma-

momo fentimus : fal enim exteris fapoiibusad-
mixtum, dulciores reddit. Atcafiain exteris qui¬
dem cum cinamomo conuenit, fed loco falfugi-

Non omittendum hoc loco, quod Lacuna feri-
bit in luo Herbario Hilpanice odito : non mirum
c lle,fi hoc /eculo non cpgnofcamus cinamomum,
cum Galeni tempore, cum Imperatores Imperium
tenerent, rariflimum fuerit , Sefrufta eius inter
thefauros repofica. Vidiffe tamen fe gloriatur Ht%
Ron>x fecundum genis Cinarrn mi, colore ad Lsm
rufium indi nans, quod montanum dicitur, fibique
tanquam lingulare donum datum fruftillum a D.
Gilberto Medico exccll. Repertum fui fle ,intera-
l,a valde pretiofa iuxta Mariam Sororem Impera¬
torum Arcadii Se Honorii, vxorem Stiliconis,qux
fuerit lepulta ance 1400. annos in Vaticanorquod
fepulchrum detectum fuit fub Pontificatu Pauli
tertii. Vnde apparet manifefte preriofum fuifle
cinnamomum , quandoquidem, vt ille ait, ita ve-
tuftum , nihilominus valde acre, St guftu aroma¬
ticum deprehenfuin fit, adeoque fo au em fuum
retinuerit odorem. Verum non rite hic nobis Vdt
fundtus videtur Lacuna Botanici officio.cui tanta *****
contigit felicitas videre tale cin . «mortium, [fi mo¬
do nonfabulantur, vt plene putat Garcias Iquod
nobis non fpecialiores tradidit notas, qubusdif-
ferebat a noftra canella , an cortex vel I g- um,vel
ramuli cum conice & ligno , cuius craffitudinis,
fublfartix &c. Id fi feciflet , potui flemus certi iis
fcire, an Cinamomum Veterum , vt dii feribunt,
fuerint ramufculi fruticum vel arborum , & forte
noftrx canellx fummitates , aut arbcrris, qux fert
folium Indum vulgare. Sed nunc & reliquat anebit
obferuaras canella vel cafia varietates deferibamw.

Monardis fententia de Canella,ca£fia «S i cin¬
namomo eft infra c.de Canella Peruuiana.

Lac

not.

CANEL.

CAMELLA SIVE CINNAMOMVM VVL-

gare, craffiore cortice.

mm

U »

CAnellafiue
Cinamo-
mum vulgare
craffiore corti¬
ce , notabilis cft
cr * futudin is ,
triplo quadru-
ploue craffior
cortex eo qui
p affini proftat,
textura lignofa
& fiffili 3 vt te¬
xturam Tihx
quodammodo
mentiri poffit;
prxfcrtim parte
interiore, foris
rugo fus , dilu¬
tiore ferrugine
tin&uS , intus
adhuc etiam di
lutiore:p >ft an-

fio$ triginta ad minus , quibus adleruaitius ad
huc, fapore acri u (cui o , finui, aromatico , cum
q iiadmdulcedme , non diuerfo a vulgari Cina-
momo huc Canelia , cuius forte fecundus cortex.
Nam eft nobis adhuc extimus cortex,eo fupcrior,
per extera non abfimilis : at conuexa parte rugo-
fus &fcaber e fi: , ac Zona prxcinctus, coloris cine-
ricei , fapore minus vegeto: cuius figuram Pi6tam
damUs.

Hunc eundem defignaffe videntur Pena 5
Lob. quando aiunt : Veneti Inftitores , qui Loo-
dini negotiantur , attulerunt corticem ferme pol

licem crallum ,fcabrum ,cal!oium , & fotis Hic

aut Olex concolorem , interius vero conuexum
mollius fuperficie : odore fapore & colore qua-
dantenus Canellx vulgaris, quam prorfum gufta
do prx (e fert noftra. I c rco ftequorundam fer -
tentia fert elfeCaffix arboris extimum & craflii
Emum corticem, cuius interior fit delicatior.

Eft hic guftu aflringenti,ficco,adque fiftedum
vtputarim,non parum opportuno. Eius interior
fuperficies videttir a caudice arboris Canellx a-
vulfa, odoris prxftantia nares feriens,& os , man
fu complens guftu Ctnamotneo.

Xylocaflia Lob. An Pfeudocinnamomum
DiolcAdu. Xylocaffiahift. Eelg. Lugd.

Belg.BflfeUcr.

Cafp.Bauhin. quoque Xylocaffiam dicit, eiui-
que figuram ponit apud Matthiohfrquidem [ in¬
quit ] Nlatthiol. monet odoratx Caffix loco mul-

LlBER IV* 41 1

uexo ferrugineo dilutiore vhdulato , parietibus
mediocriter craffis , fragiles , fiullis fibris donati,
fapore multo ignauiore qukm Canella*licet finxi-»
li,omnifque lentoris experte.

C Afuz Mofjlitici numine datus cortex*

CAffix Mofyliticx nomine cortex , Veronx &
PharnlacOpcEo adfymbolum Angeli, anno
15^5. datus anno, i<5o4. vegetiffimum .idhuc reci¬
net faporem & iucuridimmum , grata & luculen¬
ta acrimonia linguam velli ans,Canelle inftar,ni-
fi validior videretur,ineffabile quiddam & dittet-
fum guftar.fi offerens : ahoqui lxuitatc , colore*
textura non differt.

Cafsui lignea fufea aromatica , Cinnamomum
ex Sarmatia dicta.

E fi: nobis cortex nomine Cmamomi ex Sarma- V?ef-riP-S0
tia, cuius tubuli minimum digitum craffitu-
ninexquant,rugofi.& paucis tuberculis inaequa¬
les, coloris ferruginei obfcurioris, parietibus me¬
diocriter craffis, fubftantia minus fragili quam
Gaffialigneaglutinofa , & nonnihil lignofa, fibro-
'aque, fapore [ etiampofi annum lamtrigefimum,
ex quo habemus j acri & aromatico, Canellx pro¬
ximo , diuerfo tamen , nullo lentore admifto,vt itl
Caffu lignea fufea.

Caflia lignea fufea aromatici & glutiriofifa foris*

C An elix fi- Defcriptio
miles tu¬
buli , capaces ,
craffi , fufei iri
rubore , guftu
Canellx imbe¬
cilliore, fubad-
ftringente,glu-
g«; S ti n o fo . Corti-

) i /fg pjfyll ccm hunc fatis

tos fegmefttis incognitx arboris vfos elfe. Huius

Xylocaffix nomine meminit Cordus in Diofcor.

Fortafiis Pfeudocinamomum Diofc U&cC.Bauh-
Nobis fane non videtur Canelia hxc.craffior re-
fponderc dcfcnptioni Pfeudocimmcmi Diofc.

nccquod Cordus fcribiLdc Xylocaflia huicrefpo-

det, quorum verba licet videre in antecedentibus.

In hoccortice non adeft lignum , fed exemptus
cft a ligno, & forte intercedit adhuc Canelia te¬
nuior inter hunc & lignum.

Canelia ad cinamemum vulgare accedens,

, TNter lingularia noftra naturalium conquifita
{ iam a feptenis lufiris habentur lxues & politi

mbi, annulari digito, pares , eoncauo ftifso , con- J «affandus Z.gu

magnis ramis
detractum eilc
apparet. Co-
pio5 c habemus
datam nomine
Cinanmt ex De- Ctanam.

„ e.t Decafi.

can , qux con-
feruauit fuiim
faporem aro-
mat-erfm etiam
pofi trginta
annos. Theon/

Nwblor , dili¬
gens Sc iiidu-

ftriusC. Wirtemb. Pharmacopams Montb.h.ibet
in Officina , caquc loco Caflix lignex , vti folct,
coque nomine emptam Lugduni, & in pferifque
Emporiis ita denominari tcllstur.

Cordus in Difpenf. In DiamfoMefux : pro
Cafia lignea vera , inquit , debet accipi , qux nu-
per coepit efferri , figura Cinamonai , guftu ali¬
quantum lubrica, & Cmamomi xmula : ac r.onil’
le paruus cortex &c:

Cordum M.mbiol. reprehendit , qnbd velit
Caffiam pixter Dio Icor. & Gal. fententiam lubri- m*'*' rg "
ci elfcguftus. Veriiiff immerito carpit : non enim ”
dicitnotam efle Diofcor. &c Galeno :quamuis Id
etiam’ illam notam neutiquam dentgerr Qodh
hxc .Offia referatur ad nigram , purpuream cc a» zi£ir
Diofcor. dicitur? Prxterea Dufc.

Pp 4

45*

HISTORIAE

ColiIus vult, hanc (umendam, de non conflictum
insipidum corticem. Non dubitarim egregie aio- }
matica n clle recentem, cum poli tot annos haud
irmegetu n fuu n guftuin aromaticum adhuc re-
tineat. Ecqiis (cit quot annis lam tu n , quando
accepimus, ab arbore (uafuciit deir.ida. Sane i
per cotannos necmuoluta , nec vlla alia cura, i
quam inter rehqua Cinnamomi ,cafix, atque con- j
finium aromatum genera, in thecx interflitio ia- \
cet.

XylocaffiafiibnigraBruymiceflnd? tfancl. Lo-
f- bcl. eaque ell, cuius M uth. meminie calfix filiale
jUi.t ^n,jro naclii nomine :quam & Cordus in Diofc.
iomuo.1. Syringitis nomine expcdUlLi videtur , vt

ccnfccC. Bauli.

Vfiu

CafSia lignea fufut aromatica acrior.

Al tui Ciffix lignex genus habemus , tubulis
conft ins m noribus , digito minimo paribus , di-
imdio fei e tenuioribus ,magi(que fcnbris ddinx-
qu dibus;coloris ferruginei. lapor:s minus vilcidi,
vegetioris, acrioris, magis aromatici , propiulque/
ad Canellam accedentibus : E.iam lupra engefi-
Hiuin annum lam repolua.

Caji! a externa parte infipida.

INtcr epifiolas DoclillPharmacnpari Valeran-
di Donrezreperi.nns vnam feriptam a planta¬
rum peregrinarum diligentilTi.no indagatore Al-
b reo Maitinello Veneto , fcnbcntc anno 1567.
Venjciis : fe mittere frullum generis Calfix li-
pnex valde odor.-tx , cui pars interior valde fua-
r. s & aromatica , exterior autem infipida. An ve¬
ro hxc lit vna ex iam deferiptis, vel non , alfercie
non aulimus.

AN CASSIA FORTE VETER VM?

Q

Vi , inquit Cluf.Exot.l.q.cap.i.anno itfoo.de
eumfequence cx Molucis de Iaua reduces,
Amftelredamum

*

llM

aromata infere¬
bant , corticem
quendam in lon¬
gos de enodes
tubos conuolu-
tum aduchebat.

Confhbant
autem illi tubi
cortice non val¬
de denfo,eoque,
vt dicebam, en6-
di , coloris e'Jc-

riore parte inter¬
dum cand'car-

C*»tU* Si¬
lior.

S.tpor.

SubfUturi

li^ifimx.

tis , nonunquam
cineracei , de illo
quidem Ixui, ali¬
quando etiam
fcabro aliquan¬
tulum, coloris fu-
fci, vt vi lior que-
damcanella cen-
feripolRt, interiori vero parte , qua ligno adhx-
ferat, prorfusfufei : ftporis quidem non ingrati,
fed acrioris, non adeo tamen , vt legitima canella,
qui nihilominus m illius penuria, non incommo¬
de mea opinione vfurpari pollet, aut Calfix Aro¬
matica: a Diofcoride defcriptx [ ad cuius aliquod

od •

PLANTARVM-

genus referri debere non inepte forfitan quif-
piam exifinnet ] vicem (upplere. Percontabar
porro ?.b his, a quibus eum corticem accipiebam,
an intellexiflent, quo nomineapud incolasap-
pellarecur, de an arborem, a qua detraclus,obfer-
uallent, negabantomnes, de illud duntaxat fe (ci¬
re profitebantur, incolas , illius polline, ad con¬
denda fu a Edulia frequenter vci. Aliquo tempo¬
ris fpatio ore retentus de manducatus hic cortex,
prxter acrimoniam , lentorem quendam habere
deprehendebatur. Similem etiam corticem ex simi
Pararie referebant biennio poft,quo illic vteban- ctrH
turCanellx loco.

Vir eruditi (fimus Lambertus Horcenfius Me¬
dicus , qui nati e veiflus , cui (ymbolum Luna , cx
Molucc s de Iaua redibat anno a Chrifli natiuita-
te itfoi. donabat me exiguo Canellx fragmento,
quam in Iaua nafei alferebat. Erat vero illud fra¬
gmentum quatuor vncias longum , femunciam
pene latum , (atifque crallum , coloris ad rube¬
dinem quodammodo tendentis, qualis fere in vi¬
liore canella conlpici folct: eius odor exiguus,
imo pene nullus : fapor , qui in viliore Canella,
autm cortice modo delcnptofin quo tamen man¬
dendo rbleruaretur quidam lentor , de veluti
gummofitas ,qux vel fummis tantum digitis ad¬
motis ir hxrercc, & quodammodo Glutinis inftar
di flendi po (Et. cit

Cinamomum Grecis Kmt'/.ay.ov,vt feribitur apud mi
Arifi.de Theoph. quod & apud Diofcorid. de alios
x/wctuauQv , Cinnam mum, vel quod idem , ab aliis
etiam annamvm appellatur : vulgo canella, a figura
canaliculata. Eli & y.tyetuuy.if apud Gal. Cinamomi
gerus inualidum , quod & ab iplo Gal.de Diofc.

dicitur, de Cinamoides quibufdam.
Arabum Scriptorum nomina fupridi&a. Ho-
dternis Arahix hominibus cuiufcunquc tan¬
dem genei is canella fit, Qrcrfaa, de Qucrfe,\X. vult
Garcias : Outrft\ t Linfchott.faibit. Reliqua verb
nomina Arabibus prodita , corrupta funt,vtIW- Da
It b ah an de finulia. Incolis Zeilam ,apud quos plu¬
rimam crclcit , Curdo , vt alii , ctturdo , vt alii
cuurde : Mahcitanis , cais mains , vt alii cayfman , vt
alii caiumatns : M labaris , de Iauanis camcaa:
vt alii camca. Quod vero Serapio Danhtni , arbo¬
rem de Chsnaintcrpretatur , corrupta eftinter-
pretatio, de ab interprete addita. In OrmuzD^r-
chini dic tur id efi lignum Chincnfe.

Qux vero Grxcis ya-osl*. de ko^ojia vocatur,
vel vt Theoph. feribit & <n*: tet. votari G.d.ov'eJ£

7tT<- yttojid; , id ell calfia fifiulofa Adtuar.

Nic.Myrcpf Qjxon&os.a de fy}.<,yg.7ut. reccntioribus
Grxcis: Lat.C afia de cafia lignea Arab .Sclichajeli-
cbet(iue Selihachala vu'go autem Indorum , eo¬
dem nomine dicitur quo canella : nulUim enim
inter canellam de cafii.un diferimen faciunt, auiho-
re Garcia. Neque, vt verum dicam , inquit idem,
qu fpiam caffi.im h canella differentem vidit. Ca-
fiam Latini , inquit Hcrmol.pronur.tiant, etiam-
fi apud G xcos fere omnes geminata confonante
fcribirur.Caifiam autem Etymologicum dici vulti
1 xdffcu , quafi y.cffuvsw Jid rof '£qo y.ias Tctf oj-

I Sed forte fdliuius quafi ^^uadidlumpu- j

tahimus,quod corticem coriaceutnve operimen- I
tum denotat, cuiufmodi fane fete conlpiciuntur j
Caffix noftrx tubuli. Kd.cafta, atque etiam Italo-
rum vulgo Canella. G^aanclle.Hiip.canela.Vteig. j
Canccl.Gerrn.^tmmct/jtrnmct rtnbcn , vel sim^
metrorltn.

Cxterumquod Canellx diuerfa Cinnarnomi *'»•
de Caffix nomina indita fuerint ab Americanis, ^
occafionemprxbuille, putat Garcias, mercatores fna

Cfii-

ca)

dc.

LIBER

|i Cllinenfes, (Nam Annales vrbis Ormuzprodur
olim quadringentas naues e China vno eodem-
, que tempore eo appulilfe ) qui cum 8 fua regione
: aurum ,fbricum, vafa murrhma [ forceltdnas vo¬
cant] mofchum, Cuprum , margaritas, aliafque
1 huiufin odi merces eucherent , nonnullas ex eir
in Malaca vendebant: fandalum, nucem myrifti-
; cam, macerem, Caryophylla, lignum aloes, con-
i triin fuas naues inferentes : quxriirfusmzeilan
Sc Malauar diucndebant > indeque fume-
1 bant Can ellam, exzeilan videlicet lauda tiflimam,

| & ex Malauar minus lelectam. Similiter ex
: Iaoa. vnde etiam Piper Cardamomtfatque euehe-
bant, eaque omnia deinde Ormuz,autin Arabix
oram maritimam perferebant. Cum igitur qua: in
Iaoa & Malauar fumpferat, differre confpicerent,
i diuerfa iliis indidere nomina , cum tamen eiufdc
I generis ellent cortices , pro foli caslique varieta¬
te folum differentes , vt plerumque idem frnftus
I pro regionum & foli varietate fuatiior fieri, aut a
naturali bonitate degenerate fblct. Ementes ergo
Ormuz incolx camCarieiUm a Chtnenfibus , id-
! circo eam Darcbini , quod Pirfis lignum Chinenfe
i fonat, appellarunt : deinde Alexandriani vehen¬
tes, vt cam Grxcis confluentibus carius vende-
i rent> Cvutmmium vocarunt, quod (ignificat lignu
i odoratum, quafi Amomum ex China delatum.

I Deteriori autem Canellx, quxfeihcet ex Mala-
i uar& Iaoa delata cifet ,idcm nomen quo in Iaoa
I appellatur, indiderant ,fcilicetC*m mains , quod
! lingua Malaya dulce lignum f® nat [hanc corrupto
' vocabulo cafliam Grxci dixerunt] duo diuerfa
i nomina eidem rei imponentes. Vfus eft autem
\ Auic.cum Rhafe & reliquis Arabibus vocabulo
I Perfico Darchtm , vtplerifque aliis Perficis folet.
i Rac ex hift.G arcta.

Verum quoniam Garcias Indicarum rerum
I naturalium fine dubio diligen cillimus & fagaofli-
i nuis Scriptor plane vult cafliam, cinnamomum,
i noftram Can ellam, vnutn idemque medica-
; mentum efle , placet ea de re cius placita fubiice-
re. Scribunt [inquit] nonnulli CaneHam no-
ftram Veterum cafliam nonelle , quod [ vt aiunt]

I nigricans fit, & inodora: aut, fi fir, Pfeudocafliam

r Diofcor.effe potilis, quam legitimam. Fit mtcr-

|> dum, vt etiam hic in India cafliam admodum dc-
\ prauatim cum alia i nueniamiismon exigua quan-

I titate ( quoniam aut non bene parita fuit , aut

non fuo tempore exfa ) quandoquidem vix Aro-
mareperias corruptioni magis obnoxium, quam
Canellaeft, prxfertim fi diu in naui perfli terit.
ir‘ Eft enim ea regio putredini admodum obnoxia,
maritimis prxfertim locis ,immo quotidiana ex¬
perientia videmus, lingulis annis mul¬
tum de fua illa odoris & faporis fuauitate deper¬
dere. Si quis plura de caffia requirat, legat Mo-
nardum hb.Epift.8.ep.i. Sed quod Cinamomum
cum Matthiol.neget,inco falluntur, c»m Cafsia,
\ cinnam. 8c no/ira canella vnum idemque fi nt rae-
di cam en tum. Annotauit Lacuna lib.i.cap.ij.m
xdibus Iudicis Vlyfflpone fe omnia Cinnamomi
genera a Veteribus deferipta obleniaTe. Sed ego
fi- hic in India plura duobus non obferuaui , vidcli-
,a~ cetquodinzeilan nafcitur,& quod in Iaoa&Ma-
labar. Nam quod in Lufitaniam deuehi folet,
zcilanicum omnino eft. Poterit autem fieri , vt

> ‘ quinque genera bonitate diferetainuenent , non

autem genera diuerfa. Nufquam alibi, quod fci-
™ am , nafeitur canella^mctCi Francifcus de Tama-
4 ra feribat in freto maris Erythei Cinimomi arbo-

j res, & Lauros maris xftu interdum opertas inue-

niri : quoniam noftri fingulis annis pet mare E-

1 V* 455

mlarxum nauigant , nullam tamen huiufmodi
arborem viderunt. Nam quod ad Occidentalis
Indix hiftoriaattinec,non verifimile videtur Ca-
nellam iftic nafei quandoquidem eam dcit caly-
ces.glandefque fuberis modo ferre , cum legitima Nfilli^
Canella velut oliuas ferat : fedahaeric fui generis Q*neuam
arbor [de qua nos poftea. ] Nec,vti eadem refert, tn Amenta
in China nafeitur : nam e Malaca Chinam cum a- nafa.
liis mercibus defertur. Intelhgo vero plurimam Nullam *•
etiam Cinellam in infulaMindanao nafci,& vici- fe^,nChl'
nis In fulis : fed ee procul a China abfunt. Putaruc
etiam nonnulli in Alcp nafei Canellam, qubd a-
pud aliquod Scriptores prxfcriptum inuenerint
Cinamomum Alipinum tfedfciant non magis i- c inamo-
ftic , quam in Hifpaniis nafei. Verum cum ex re- ***** a/?/-

gionibus Ormuz & Giden , atque inde Alep de- num
° 1 . n 1 o 1 C o»‘para-

uehatur, factum elt,vt incorrupta «xrecens Ga- ^ f_anei,

n cllaifthinc in Europam adue6ta, ab ipfavrbeA» ,arum m-
Iep denominata lit. Quamuis autem zeilanica ter {e
reliquis pr;tferatur,inuenitur tamen etiam inter- Canella
dum ignobilis, qualis eft,qux crafTi *ri cortice co- aTt c ■ ‘

ftat, minii (que in Tubulos conuolutur, quod
non liteiufdem anni : quo enim vctuftror cortex
eo deterior. Qux verb in Malauar nafcittfr,to- Canella

tafere eft ignobilis , tantiimque a zeilanica dif- MaUua*-
fert, vt centena: zeilanicx librxdceera aureos pe- Prettum
deant: Malauaricx vero fibrae quadringenta: v-
numduntaxat aureum. Cxteriimutde nomini¬
bus generum canellxa Veteribus traditis aliquid
hic dicam: fieri polTeexiltimo ,vt zigir vocatus zigir %e.
fuerit totus ille Chingalarum tra6tus,quieftzci- teri* cjuid
lan. NamPetfx&Arabesnigrosvocantzin-
gues :omnes vero zeilan & Malauarincolx nigro
colore prxditi funt. Mofolyticum ab infula zei¬
lan, qtix montofa eft dici puto. Plin. in Gebani- Mof0iytl.
tarum portum Ocila vocatum deferri tradit, qui ttcum
nihil aliud eft, quam Chingalarum fiue zeilan por- oc/la Vim.
tus. Huc vjque Garcias.

Fallitui iciquc Cordus, quando feribit; Omnes j

Cinamomi !k Caffix fpecies partim in India par- n” “*
tim etiam in felici Sc odorifera Arabia nafei. Sed
multb craflius Marcellus, qui ad cap.Diofcorid.de Marcellm
caflia & cinam. ait cafiam in maiore Romanx Upfw.
gentis fortuna vbique in aluearibus cohfitam , &
fub Septentrionibus viuere coactam , nullibi ta¬
men noftra xtate in Icahareperiri -.negatam oculis
formam eius omnem & fpeciem.difficillimumqne
nobis de ea commentationem facere , prxfertim
in tam corruptis Grxcoruni Latinorumque om¬
nium codicibus, &in tanta Theophraft.PIiniique
in eiushiftoriabreuitate. Sed hallucinatur bo¬
nus ille Marcellus, quamuis ex Plin. ita putandj
anfam defumpferit. Nam nec olim quidem vnqua
Italiam Diofcor.& Veterum cafix prouehtu ga-
uifam elle,exiftimamus nec hodie gaudet duc for¬
te gaudebit : tanto minus fub Septentrioni¬
bus.

Linfchott. eadem fere qux Garcias prodic, in¬
fulam Seylon Cinamomum prxftantiflimx nota:
producere: ibi per fyluas & (altus abundanter
fpavgi. Haberi & in tractu Malabar : verum vix
ex dimidio comparari pofle Scy lanx cafix , quod infula Sej-
Sc arbores humiliores line, cortice crafiiore , ac lor. prxfla-
virtutc haud perinde efficaci. Ideo caffix ex Sey-
lon triplicatam fupra hanexftimationem elEe.Vo- M , uu.in-
catur hxcCatiella de Mara ,id eft, cafia fylueftris. arbores
Edi«5to, ne quis eam in Lufitaniam vehat cautum C mnam.
eft: verum nihilominus magna copia exportatur,
titulo tamen SeylaniCinnami: vt Regi idefnetfbo-
na malaque cafia ve&igal fit: Cum in India Cafi^

Seylanx qnintallus 50. aut po.pafdauuis xftima- Aefimatt»

tur , tum filueftris duntaxat lo.aut iz. valet. In In-

rtsifl

tx ctrum.

454 HISTORIAE

dia tamen Seybir.A titulo j albo infcribitur, cuius
etiam nomine Lisbonx vcdtigal foluit, i5.aut \G.
m.lvefos in quin talium indifferenti xftimatione,
circa, bonam aut deteriorer. Cadam. In laua, ad
ItiusSundsC fi«e fylueitris magna copia crefcit.
Albores teneriores pio optimis habcntur,cxtere
gu/uitt non notabilem , (ed communi fere bgno
limilem habent. Vili pretio emitur magna cop:a.
1 ignum Lienum quod igni ftruendo communiter perln-
proignea- vfurpatur, odore Cinnamomum aliquo re-

n.im. ruto- - 1

Ut. pixlentat.

Lienum Lignum arboris canellx , vt telbtur Oliuus,

Jtj.tx f.t .

rtous

titllx

Deitdus.

Difjc f?
Oal.not.

Vires Se v
fus.

arboru cu- quod forte non contigit vfquam vidille, neque in
celeberrimis emporiis infpcxiffe, hodie Verona:
apud Calceolarium proffat. Similiter Cinnamo¬
mum tam vehementer a Galen. celebratum, cuius
nunc, vt idem ait , maxima inopia , fragrant i Ul¬
mum c c iucundiffimum odore, Ixui cortice te¬

nui, quale nec Ar.tuerpix vidifle neque alibi di¬
cit, apud eundem haberi , quemadmodum & A-
qua n ex floribus Canellx arboris flillatitiam,
quam & olim pro Regina Flandrix Margarita
Aultriaca habuerit.

De Cinnamomi dcledhi pro Soli natalis ratio¬
ne, fatis muka paulo ante. Si quis &noftrx ca¬
nellx delectum facere volet, Is feiae nobis cum
A diu ari q KrynvyjuLyMiMv , nempe tenuius & inte¬
rius, pro optimo, odoratiflimo , fuaui/Timo , acu-
tiflimoque probari. Cxterum rogatos vult Gar-
cias , omnes cum Medicos tum Pharmacopceos,
vt poflhac caflixloco canellam deteriorem prx-
fciibcre delinar t, Schlectiffima vtantur, quan¬
doquidem tanta nunc eius (it copia. Tum etiam
re cafliam duplici pondere pro Cinamomo in
compofitionibusin.iciant, tametfi freti Diofc. tk
Gal. authoritate.

Iamfupr^ monuimus cx Hermol.apud Vete¬
res per caffiam Syringam fcu fiftulam , non etiam
fumendam qnx nunc [ magna barbarie & rerum
ignorantia] etiam ab omnibus cafiia fiftula dici¬
tur , fed canellam hanc noftram liue ealliam odo¬
ratam, qux&ipfa fiftularis eft, vti dictum. Felix,
fi modo liber eius eft qui circumfertur , appella¬
tione fiftula: fimpliciter, cafliam odoratam flue
aromaticam intelligit.

Ex Cinamomo , etiamnum ex parte viridi , a-
imi fyiri- qUX magnx xftimationis deftillatione educun¬
tur , qux in India maximo in vfu funt , & in Luli-
taniam item tranftnittuntur. Odore ac potu a-
mcer.x funt : exterum calidx &: vehementes , va¬
lent aduerfus dolorem colicum , ahafque infirmi¬
tates , ex frigida intemperie, etiam contra pra-
uum oris halitum. Aquaitemex floribus Cinna¬
momi proficitur itidem arte deft:il.itoria, fed qux
fragrantia & odoris fliauitate prxdidtx cedat. V-
tilis eft ad multa. Nam llomachi imbecillitatem,
roborat, coli dolores ex caufa frigida prouenien-
tesillico lenit, vt plerumque fe expertum telia-
■- tur Garcias , faciei colorem commendat , at¬
que etiam oris halitum. Viraque vero sd «c n
diendos fuauiorefque efficiendos cibos perquam
idonea. Sed Lacunam perperam reprehendit,
autfane non intellexit Garcias, quando eumin-
llmulat, quali ex folis floribus aquam elici prodi-
diUet lib.i. cap.u. Nam aperte in fuo Commen¬
tar. Hifpanice edito vtriufquc meminit , a paucis
annis ex Indiis importari ccepti , & ad omnes 1 y-
pothimias & cordis Itomachique debilitates,tan-
quam remedium admirabile prxdicat. Sumpta
duo cochliariaieiuno ventriculo firmare & eon-

P LAN TARVM,

foluere omnem ventris dolorem i flatu vel & fri¬

gore externo. j

Ex cancllx baccis oleum extrahitur ,quemad-
modum cx Ohuis, febaceum quodammodo , &: j

laponis Gallici modo in panes coadtum , inodo¬
rum, mli talcfadhim fit , tunc enim cinamomura jj L
aliquantulum olet. Eo vtuntur aduerlus ventri- ql
culi & neruorum frigidam intemperiem. Radix
canell.r, aquam prxbet camphoiam redolentem: nelU
/erjim ea [ edicto ita cautum ] non euellitur , nc phor»
(oboles pereat. In noftris quoque regionibus
ex canella dcflillationis artificio aqua variis mo-
d s paratur. Alii eam contritam aqua fontana a f-
lufadeflillant. Alii per dies odto in aqua ardente
macerant. Quod fi in aqua ardente redtificata, rJdi
'hoc eft, pluries deftillata maceretur in vafe vi-
f treo bene incruftato & tum deflilletur lente, Ipi-
ritum exltiJIarc nouimus , cuius guttula vnaaut J
alter j integrum cyathum vim ftatim velut Hip- ^0CrA
i poeraticum efficiunt, prxfertim fi aliquid facchari 77

| addas , ni/i vinum per fe fit dulce. Alii & alia a-
I romitafimulmaccrancirt eundem vfum. Mirum
! quam vel leuiter minuta guttula cius fpiritusim-
j buta lingua, vniuerfiim ftatim os incalefcat, ac vis
! eius ctiain ad cor & vniuerlum corpus pertingat,
i Sed fenibus ac pituitofis hominibus tantdm eius
j vius clle debet, ilque parcus. In exteris miniis
i tutns.

' Tutior eft fcquens. Cinamomi optimi triti
non aibrati,lsbiam , pone in fundo vafis deililla-
' torii,caute,ne puluis diffiperur aut lateribus ad-
; hxreat : & mox fe/quimenfuram aqux recentis
! affundes, & operculo impolito , & vafe rccipien-
. tefubiedto ; ignem lentum fubdes. Deftillari fo-
letco modo quo aqua ardens , nempe tubulo per
dolium frigida plenum traiedto , per quem ex va¬
le dcllillatorio in recipiens vas defluat. Pollet et¬
iam > vtEuoi.yinus putat, deftillari in cucurbita
i vitrea luto incrult.ua , vt aqua fortis , eo modo
j fortallis fortior ,non iccirco melior , vt idem cen-
fec futura. Sed prior modus nobis & expertis me¬
lior, &c vtilior videtur ,qui fit per B.M. modoque ^

■M,

Or» h.tli-

yicjHU «X

flortbu*.

Stomxiltu.

fortare ad deliquium animi proclines ; ventricu-

lumimbecillem incredibili celeritate reficere. Rc-

prxdiifto. Nos vini albi optimi Ib. ii. ad Cinanr
el.ib.fcmis affundere lubemus , atque ira dcftilla-
rc. Et fane fuauifhma eft qux lic paratur, & intt r
eam qux cum vino ardente , ac eam , qux cum a-
qua fimplici paratur , media. I n morbis calidion-
J bus tamen, vbi eius vfus requiritur cum aq.rofi
: deftillari poteft, addito etiam, fi videatur ,modi-
; covini. Aut iam deftiilatx modicum cum lulcpo
| rofato permifceri. Icalorge fuauilfimum aettuif-
j fimum Cardiacum efficies. Q^ux effluit aqua, al¬
bicat, qux tamen facile claiificatur. Sub finem et¬
iam chiior effluit. Si augeas ignem tandem &
flaucfcet. Sed vix immunis erit hxc Empyreumr-
tis. Albedo illa in oleum cogi tur, quod pofteafe-
paratur : led magis olei innatabit quo recentius
& melius fiierit Cinnamomum. Item fi cum aqua
aliquid fpiritus vini affundas , qui potentius j
quam vel aqua fimplex vel vinum Cinamomi
v mprolicit. Cum aqua flauefcete incipit , pera- ,
dum opus eft. Sed fatius paulo inf;a fubfiftere.

; Sunt qui eandem rurfus,feparato oleo, alio nouo r^l
; Cinamomo affundant , &denuo deftillent , vt
'prius. Ita qux cfiTuit aqua, longe efficacior &ca-
lidior,quam prxdnfta. ExCinamomi libra vix o- c,m>
Ici boni & puri drach^nam aut drach.vnam Sc Ic- j
misautad fummum duas elicias. Hoc cum cerx
; albx modico nonnulli meraffant , Sc pixidibus ar- ik
j genteis ac magnificis , cum aliorum aromatum - 1

1 eodem modo paratis oleis , affabre ad hoc au¬
cupium paratis inditum , t)iuitibus& Magna¬
tibus

LIBER

cibus magni diucn.dm\t,pro Balfamo Cinamo- j
mi, |

- Matthiol.Aquam Cinamomi ita parat. Sumi j
| ‘ to Cinamomi hb.i. aq. rof. ftillat.lib.nii. Vimalbi
odorati lib.fcmillem : deftilletur in B.M. Vt pa-
m. randi modo ,ita & viribus variae Aqua cinnamo ¬
mi: fcd in genere vires egregie reficit: contra, om¬
nes morbos quos frigus excitauerit, efficax cft,vt-
pote qua: pituitam humoi wmque lentitiam dige¬
rat, incidac,abfumat, flatufque di (cudat. Pnua-
tim vero ventriculum iecur. Lienem , Cerebrum
neruofqueiuuat& roborat: animi deliquio, car-
diadfque affe&ibus prxfcntaneo remedio fuc-
currit, venenis venenoforumque animalium mor-
fibusaduerfatur:men(es pellit,& v ri nam ciet. Cx-
i . liacis auxiliatur, naufeam fedat , &: faftidium abi-
1 git, vten morbis pcrquhm vtiliseft. Proinde fu-
'or~ lpiriofis,refolntis,conuulfis & Comitiali morbo
laborantibus, guftui gratifllma effatque oris halu
utm tum commendat. In fumma vbi excalfacere ape-
w* rire, incidere, digerere & roborare (it opus,huius
. aqux vfus maximam prxftac vtilitatem. Atque
adeo quicquid virium Veteres Cinamomo & Caf-
fix tribuerunt, huic noftro quoque egregie com¬
petunt, quas antea inter Veterum placita rccen-
fuimus.

(i>«- Confuetus eft hodie apud multos puluis Ducis
di<5tus, ex Canella &: Saccharo paratus, ad prxdi-
<fta omnia vtilis, fuauiffimi guftus , vt hodie ad
ditiorum fercula addito vino embammatis vicem
prxbeat : eb cupiditatis venere mores , vt & me¬
dicamentorum ueiicias in c.bi dele&um traxe¬
rint.

Prxftans quoque eft Syrupus de Cinamomo
■> quem nos eleganti nccinartificiofo compendio
j parare nouimus cum aquaardente in qua aliqua-
diu Cinnamomi nodulus maceratus fuent, accen

w

fe yidetur
qullm Folii In¬
di vulgaris Li¬
gnum & cor¬
tex, Potuiflec
tamen is , imo
debuilTet foliu
illud diligen¬
tius de feri bere,
vt ah^s facere
confiieuit,prx-
fertimin exoti¬
cis & raris.

.>Sic&Lob.in Lob.rcprth*
Obf & icqn.&

Hift.Teut. Caf-
fix titulo exhi¬
bet idem foliu
<8e lignum k
Cluf. propofi-
tum pro Cina¬
momo : quale
autem fit foliu,
cuius coloris,o-

dorisautfaporis&c: non demonflrat. Si exifti-
mauic elle idem ifblium cuius mentionem facit
nomine folii Cinamomi cap.de Malabachro ,falie T ye f
nos monere debuifTet. Taber. quoque in fua ico- x*f r **
ne iungit Cinamomi folio Cluf. Canellam vulga¬
rem , ac ni multdm fallimur , Cinamomum
CUif.

Hoc idem folium pofuit Cafp.Bauhin. ex Ta- c.
ber.apud Matthiol. titulo Cinamomi Officinaru.

V nde id norit aut fciat,nos latet.

'iy.

fa , quoad facis fic,Sc modico facchari adic&o. Ni¬
hil fuauius excogitari potcfl. Diligentibus & cu-
riofisfatdiximus.

Hippocraticum vinum quod ex eadem para-
't tur in vino infufa,5c per manicam Hippocratis,
[ vt vocant,] hoc eft , filcrum, cum faccharo tran-
fcolatum,nunc vbique in vfueft. Addunt & alia
aromata, cum nollris hominibus nil nifi ex variis
commixtum fapiat.Nobis quo fimplicius, eo (ua-
uius videtur. Si tamen aliquid piperis, zingibe¬
ris, aut Caryophyllorum , vel omnium fimul li¬
beat addi, non moramur. Hec palati hodie illi¬
cia funt.Hippocraticum aqueum, quod Galli fiou-
chet vocant, & Hippocras d’eau Gcrm.tTafjcr
4 poevas , Aqua Hippocratica , cum aqua limpidd-
fima faccharo & Cinnamomi puluerifati modico
parata, in fiti & ardoribus ,etiamque putridis &
pituitofis febribus gratia & vfu multum prodelfe
poteft.

CINAMOMI FOL1VM CLVSIO.

qry Efert Cluf. in notis ad Garciam Cinnamomi
j)tio J^quos ramulos in Belgio fe vidilTe , tertium
Briftohi. Lignum inodorum , corticem tenuem,
odoris ac faporis incunditatem maiorem quam in
noftra Canella. Cuius folium ^ D. Io Placa medi¬
co Valentino fe accepi fle ait.

Nobis vero ex tam paucis nondum conflare
poteft , quodnam aut cuius plantx fit folium hoc
't. $ Cluf.depi<ftum : non enim exiftimamus efte Ci-

namomifolium,acnc quidem Cinnamomi ipfius
Clufn: cuius Cinnamomum nihil nobis aliud ef-

CANELLA FOLIO MALI PVNIOE.

CAnellxfimiles plantx feu arbores M. F umee q aneJUf^
[hift. gen. Ind. Occid. Gallice edita ] traden- mUufl#n.
te , proueneniiint in Moluccis infulis,valde fimi- ta
les Malo granatx: ex quarum floribus paratur a-
qua &c: Eodem autore, in Infulis Leucoiis arbo¬
res fimiles funt Granatis, quarum cortex guftu
Canellxfimiliseft , fcd acris vt zingiber, odore
Caryophyllorum : non funt tamen in numero
aromatum. Fr.Loupezde Gomarahift.gen.Ind.

In Maluccarum, inquit, infula abundatCanellajar-
borc Granato valde fimili, &c.

CANELLA PERVVANA FRVCTV
Pileo fimili. Et alia ei fimilis arbor.

SCribit Monardes in noui Orbis prouincia

quadam, qux a Canella nomen fumpfit , fub DeftnPtI0
yEquatore fita,ab Indis Cumaea vocata. Arbores
qux CAnellam ferunt , medix efle magnitudinis^
immortali coma prxditas, vtireliqux Indicx ar¬
bores , foliaque habere Laurinis fimilia : Frudlu
efte paruo pileo feu petafo forma fi milem, ea la¬
titudine qua nummus Hifpanicus o£lo regalibus
xftimatus (qui Germanici caleri amplitudinem x-
quat) interdum etiam maiorem, incrinfecus &
extrinfecus ex purpura nigricantem , interius Ix-
vem , foris afperum , cuius margines craflide iam
dictum nummum xquent , fummitas verb Iong£
foperet , & pediculo prxdita fit , vnde ex arbore
dependeat. Guftatum eandem faporis fuauita-
tem& odoris fragrantiam habere, quam legitima

456

B-ISTORItE plantarvm.

sitborts

cortex.

C anel/a
Orientalis.

Cajfia.
Cinn Amo¬
mum. Ca{.
fi a limea.

Cdnella
Peruana
arbor u de-
f ir.pt io .

Non deco¬
quenda.

Cultus.

strbor ea-
nelljferax.
folia L*u-

Stluefiris
ty /at ima.

Canella ex Orientali India delata . cum nonnulla
adftridtione coniun&am. In puluerem tritum, Sc
eduliis in fperluni , eandem illis faporis odoris
gratiam concdiare quam Indica canella. Arboris
coiticcm , qui craHiis eft , nullum canelli fpirare
od o i e m ,a u t fa p or e m r e fe r r c, A n i n te ri o r te n u 1 6 r-
que membrana fimile quid obtineat, ipfum late¬
re : nam civ. ilio rem duntaxat corticem, ipfumquc
friufrum vid.iife. Folia trita [inquitidem] tenuem
quendam Canella: odorem fpirare ferunt : fed
primaria vis in folo frmftu confiftit, contraquam
in Orientalis India: Canella, qui omnem odoris
& fapnris gratiam in cortice obtinet, vt omnibus
notiilimum. Verum quidem eft , alteram alteri
priftare, quoniam [ licet eiufdem generis lint o-
mnesarbores qua: Canellam ferunt] alii tamen
tenuiore cortice priditi funt, qui magis com¬
mendatur , alii crafliore , qui fiipciiori bonitate
c»dit. Hinc faifhnn eft , vt nonnulli Canellam in
variageneradiftinxcrint, videlicctin Caffiam,in
Cinnamomum , & in Cafiiam ligneam , cum ta¬
men vpius arborisgenus i flos cortices proferat,
&:fola loci varietas faciat alteram alteri priftan-
tiorfem. Itaque Caffia & Cinnamomum folis no¬
minibus differunt , cum vtroque Canella te¬
nuior Sc priftantior fit. Eam ob rem, vbiCaffia
pnfcriptainuenitur, cinnamomum fubftituipo-
teft,& c contra. Uu Monardes.

Quod ad Occidentalis, quam vocant', Indii
hiftoriam attinet, tradit Garcias non veriiimile
videri canellam iftic nafei , quandoquidem eam
dicic calyces glandefque Suberis modo ferre,
cum legitima canella velu,ti Oliuas fcrat:fed aliam
elfe fui gc-ireris arborem. Quotquot tamen Pe-
ruanam hiftoriam defcripferunt , iftius canella,
quam :n Prouincii Sumaco nafei tradunt , memi¬
nerunt: tefte Cluf. Eft vero , ex eorum deferiptio-
re , canella ca arbor vafta admodum , folio Lauri¬
no , fru&u racematim cohirente , fed qui calyce
fuberi no fimili contineatur , ampliore tamen &
r/ingis cauo, colore nigricante. Huius arboris
frudhii , foliis, cortici & radicibus [ licet canelli
/aporem Sc odorem habeant] longe calyces prx-
feruntur , quorum duntaxat puluis irt vfu eft.
Nam fi canelli modo cum cibis decoquantur,
tantum abeft vt fuauitatem eduliis concilient,
quin potilis eorum facultas& faporis gratia de-
codhone cuanclcit. Qyamuis autem multi fir.t
huius generis arbores fylueftres , diligenter ta¬
men Sc magna cura eas in fuis pridiis colunt , [fit
enim cultu longe melior ] atque in vicinas regio¬
nes deferunt , alias merces ad vitam humanam
necefTarias hoc aromate redempturi.

DehacetiamFr.Gomara in Hiftor.Gen. c.143.
Aug.Carate hb.4.Hill.Perua.cap.z. Sc Pet.Cieca,
parte prima Chronici Pcruani, c.40. Vrb.Caluct.
ad Benz.lib.j.c.S. eandem denotat his verbis. Re¬
gio Canelli ferax inQuitenfi Prouincia Orien-
tem verfus. Aibor Canelli ferax in Prouincia
Zumaco fub Aequino&iali linea reperta , ampla
eft , foliis Lauri , minutis baccis racematim cohi-
rentibus, qui calyce Suberino aut Quercino fi¬
mili continentur, ampliore tamen &magis cauo,
colore nigricante. Hic etfi fylueftris per fe fit,
tamen culta longe nobiliorem Canellam quam
illi , producit : iccirco eam incoli & diligenter
colunt, & in magno precio habent. Citerum in
hac Caluct. deferiptione hoc obfcurum videtur
quod ait minutas elle baccas,qui tamen calycem
habeant Suberino ampliorem , in quo contradi¬
ctio efTe videtur. Contrarium etiam dicit pridi-
CVis authoribus , prifertim Garcii & Monardi,

quando ait, cultam longe nobiliorem Canellam
gignere. Nam Garcias negat, vllam in ea India ca¬
nellam gigni : Sc Monardes arboris corticem nul¬
lum Canelli fpirare odorem, aut faporem referre.
Nefrire tamen fe ait ,an incedor membrana fimi-
Ie quid obtineat. Prxcipuam vim in calyce po¬
nit , quamannotauit Francifcus LoupezGomara.
in Hifi.fua Indii. Sufpicamur igitur Calueti de-
feriptionem ex diuerfis arboribus compofitam.
Certiora docebit ingeniofa pofteritas. Confide¬
rent LeCtores etiam , an non pleraque in hac de¬
feriptione conueniant cum folio Indo, fi caly¬
cum amplitudinem excipias. Thom.Hariot. in
Hili. Virginei infuli, cuiufdam arboris meminit,
Afopo nomine, valde iimilis Lauro , cuius cortex
calidus Sc acris guftu , ac tradit eam multum re¬
ferre arborem Indii Occid. quajn Monardes vo¬
cat Caffiam ligneam.

Calycum puluere , vt pridi&i Authores tra¬
dunt, ad plerofque morbos vcuntur , fed prifer¬
tim aduerfus Coli , inteftinorum& ftomachi do¬
lores in potionibus propinant. Vtilis porro ad
multa eft hic fiudus Canella vocatus: nam in
pollinem tritus ventriculum roborat,flatus difeu-
titjorisfcecorem corrigit, cordi prodeft, ^colo¬
rem faciei commendat. Pultibus Sc cibis veluti
Canella infpergitur, quoniam iifdem facultatibus
priditusefl. E vino aut aqua ad eam rem accom¬
moda fumptus , muliebres purgationes molitur.
Calidus eft in tertio excelTu , Sc ficcus in primo,
cum manifefto robore, ob adftridhonem qua pro¬
ditus eft

rijofl

bor,f\

ftmtk

Vhr$

Vires

fus.

Venti

(loi

dolon

Oru

Cor.
Fatn
lor. >
Memfi i|

Tipt

CINAMOMI ET CASSLE SVBST1TVTA

tT SVPPOSIT1T1A. ITEM ADVI-

tcr;a,S: iquiuoca.

Caff

Carf

Cinnamomi Sc Caffii fubftituta paucis dice¬
mus, non quod alicubi eorum defedtura elle
putemus apud noftros , fed vt vel facultatum fi-
militudo ex Authorum fententia pateat, vel fane
diffimilitudo ex ratione. Ergo cinnamomo defi¬
ciente , Cafix aut Amomi duplum ad odoris gra-
tiam pomrGalen.l1b-5.Comp.Med.in dentifricio.
Pro Cinamomo duplum optimi calix , vel cum
Quinto Medico duplum vel multum Carpefii,vel
certe non parcior cafia eidem fupponitur lib.1.5.
&8.Comp.Med.&lib.i.Antid. Qujdam carentes
Cinamomo in vicem eius ponunt iquale pon¬
dus cx Sem.Cardamomi. Syluius ait,fe pro Cin¬
namomo calix optime duplum mifcere medica¬
mentis , Vt quantitate qualitati* imbecillitatem
redimat. Colleg. Florent, cinnamomi vulgaris,
quam canellam vocant,duplum. Nos fcledfe no-
ftrx Sc interioris canelli xqualem portionem fuf-
ficere exiftimamus.Tra&atus Quid pro Quo,cin-

Sain

Volo

namomo fubftituitduplum Cubebarum.

Priter rationem nobis videtur Ruta fylu. fup-
poni pro Cinam.vt eft in Antibal. Fuchfii & alio-
rum.Nempc nobilifllmum & odora t i (limum aro¬
ma petentibus, foetidam obtrudunt herbam.

Sabini duplum pro Cinaru. poni plane difpli-
cet,quod fit in Syluii fubftitutis Sc aliis.

Valeriam Hortenfis radicum pro Cinamomo
vfum ex Cifalpino oftendemus e. de Valeriana.
lib.2.7. 1

Cafiam exiftimari aquibufdam Malabathrum,
fiue folium Indum vulg. demonftratnmeft antea /um
fuo loco.

Cifalpino Cafii fpccie Sc odore finiile eft li¬
gnum

LIBER IV-

gnum Saffafras. ProCadx cortice , inquit Syl-
UitiSj&Gal.lib.tT. comp.med. Nardus Indica vei
Malabathri folium.

Calis fubditui Sabinam inueftimns in cra<d.

Quid, pro Quo , Fuchd & Placotom. quod anti-
ballomenon nobis ncutiquam placet.

Scribit Anguill.elle qui Sabinam, quxDiolcor.
fimilis Tamarifco dicitur, cllc Cadam veram pu¬
tent : quorum opinio nobis reprobanda vide¬
tur.

An notat Placearius Sophi dicari quandoque
Caliam ligneam admixtione radicum Capparis.

Pro Cada Poetica due Hygini exhiberi Lauendu-
lam dicetur luo loco. Rofmurinus Coronarius
^quibufdamexilbmacurCaha Hygini & Virgilii.
Cxlaipino Cneoru Theoph.& calia Plin.eft plan¬
ta Cludo dicta Sanamuncia
Cadum videntur Latini appellade Chimariqim,
inquit Ruellius. Lob. autem Sc Pena dicunt
Giulandmum halluci nari dum Chamxl^am calda
ede putat. Plin. Chamxl^am in petrofis nafei
tradit : videtur autem , [ inquit Cxlalp. i ntelhgere
Caeorum candidumTheophraft.quod inter Co¬
ronarias Calia « Latinis vocaturide qua nos mox.

Calia Matthiol. quam alio nonune Cneorum vo¬
cat , e d Ch-imxlxx Ipecies Tabcrnamoiuano.
Thymelxam Latini cadam videntur appellare ,
inquit Rucll.

Annotat Tragus Thymelxam Diolcor. Hygi-
nam caldam nuncupalTe. Tragi autem Thy-
melxa videtur nobis didta Laureola folio deci¬
duo.

Caryophyllnrum lignum quibufda videtur ha¬
bere fimilitud.cum Cinnamomo Antiquorum.

Cxlalpin. caryoph.intelligit elfe Carpefium
Quinti, &c antiquos pro cinaniomo vl<»c.

Cadix loco in Diamarg. cal. Auic. male impo¬
nitur Tapdaob deprauatam lectionem. L gcba-
tur Caplia, tefte Lac. in annot.in preem. Dolcor.

Sed ciailus & ridendus mehcrcule , ed nupero¬
rum etiamquefamoliflimorum quorundam me¬
dicorum error , qni calTiar lolutiu x fiue purgatri¬
cis corticem lingulari fux vel ofcitantix vel infei-
tix nxuo vfurpant & prxfcribunt in affectibus
muliebribus &r aliis pro vera ca/Iia.

In caflix nomine, inquit Marantha , facils ed
errare : eam, qux ab Hygino ita appellatur , at-
que(li Gazx interpretationem inlequamur)etiam
a Theophralto , admenfes educendos exhiben¬
do, vice nimirum odorata:, vel ad aluum leniter
emollicndam.-catharticam credentes elle cafliam:
pollet hic error hominem ad interitum facile
perducere: ci\m Hygini Th'eophraftiquc cadia
[eftenim Cneorum ] vehementildme pituitam,
bilemque extrahat.

DE CASIA APVM , CORONRIA ET
Poetica : etiamque deCneoro.

Cap. XIII.

Emerfi tandem ex cinnamomi &cafdxaroma-
ticxtraftatione , nihilominus de cognomine
vel potius xquiuoca Poetarum calia , aliifque
huicdmilibus,d non iifdcm , tradendum redat.
De illa aute m Virg.Ecclog.a.fic canit.

Tumcafia atque alus intexens fuaitibus herbis.
Mollia luteola pingit Vaccinia Caltha.

Item:

Nam ieiuna quide?n cliuo fis glarea raris
Vix humilis apibus cafias, roremque minifirdt .
Item Eccl.4.

Tom, L

45

ILtc circum { (lationem dputn) cafia virides c
olentia late

Serpilla &c:

Item:

Sublicium fragmenta , Thymum , c. fiafque re-(ff‘f{(/t
cernes [ al. virentes.]

Io.Frilius in fuis ad Virg.Scholiis cadam inter¬
pretatur peregrinum pretiolum corticem , cina-
momum,$immer/aut cmamo.ro dmilem. Quam
pofti cmam claululam non incauti adiecit. Nam
dmiliseire nobis videtur: led nomine forte (olo.

V erum, ne futor quidem vitra crepidam , habet ada¬
gium. Ita nos deipfo. ObferuaiTec faltem Vir-
gilinm cadam inter herbas , calque domcfticas
reponere ; quamuis idem Georg.4* vei dicebamus,
caliam aromaticam intelligat,cum ait :

Nec cafid liquidi corrumpitur vfus oliui.

Quin &in nodro orbe feritur , [cada] inquit Qafia api
Plin. extremoque in margine imperii, qu4Rhe- ad Kb*»d.
nus alluit, viuic [ vidi.ver.j in alueariisapum lata.

Color abeft ille torridus fole , & ob id dmulidem
odor. Ex hoc forte Plin. loco, vti dicebamus,
deceptus, viralioqui ingeniodllimus Mircellus, Marcetl
credidit cadam aromaticam hic i Plin. intelligi, nat '
quam ait in maiore Roraanxgcntis fortuna vbi-
que in aluearibuscondtam ,&fubScprencrioni-
bus viuerecoadtam , nullibi (quod nouerit) no-
ftra xtate in Italia nunc reperiri. Negatam ocu¬
lis formam eius omnem & fpcciem.Cadam quam C*Ji* /W>
nodrxxtatis medici ligneam appellant, vnoucn^y*^ fer**r
tariis, vitxque deliciis magis , qu&m medicinx
quondam quxdtum fruticem : ideoque ab omni¬
bus Poacis pafdm celebratum , diuerfum ab ea ar¬
bore, qux eadem cum cadx appellatione dliquas
potilis qu^m fidulas fert. Cidanj Poetarum
fruticem dicit, cdm Vifgil. tnanifede inter herbas'
reccnleat. Ac eandem ^ calia Veterum aromatica
non didinguit , fed a purgatrice tantdm.

CxtcrilmadPlin. citatum locum annotat Da-
lechamp. hxc verba : cada , Lauendula nodra, ^*utnd*'
Theophrad.alba cada : eidem nigra, nodra Liba- ub*mtn
notis coronaria. Cadam Hyginii , qux Theoph. cera».
cneorum cd,cum Indiea negligenter Plin. hic co-
fundit. At nos, quam plantam intelligat Plin.
aderere nen polfumus. An bene conueniac
deferiptio cum Lauendula , Libanotide Corona¬
ria & cada Hyg:nii, luis locis demon drabitur.
Condderandum , vt alio etiam moncbimusloco,
quxnamconuenianc cum Tamarifco in prxdittis T'tm*r,r
Plin. verbis.

Rurfus alibi Plin. In coronamenta folio ven£- plm corr.
re Melethron, Spireon , [ SpirxaM. &CH.] Tri -Crd/.
gonon , [origanum ex Th. Thryganum. CH. ]
cneoron,quod cadam Hyginus vocat:& quod cu¬
nilaginem , qux Conyza [& Conyza, quam Cu¬
nilaginem. Vet. ] Melillophyllon , quod Apia-
drum , Melilotum , quod Sertulam campanam
vocamus. Item paulo pofi. Et Cneori duo gene- Cneorodu»
ra, nigri atque candidi. Hoc&odoratum:ramo-
fa ambo. Florent podxquinodtium autumni. Et
alibi , caliaminter aliacoronamehtaiuxta aluea-
ria ferendam prxeipit. Thymum , Icilicet Apia-
drum , Rolas , Violas Stc: qux Thcophr. vt liif-
fruticum genera recenlet , non vt

plantas ad Coronamenta expetitas.

Cneorum album Anguill. Lauendula nodra
vtraque , mas & fdemina : Cneorum nigrum, Li¬
banotis coronaria due rofmarinus , cuius nufquzc*f0rum
dib alio nomine Theophrad. meminit > inquit i
dem Dalechamp. Ergo videamus quid Theophr. c„eo>Mn
de Cneoro fcribat. Eorum',inquit,(diffiuticum)«/^r«^.
quibus aculeus deed,digedio nulla penitus gc-

Qil

4?s HISTORIAE

ncratim fieri poteft : quippe cum foliorum di-j
uerfuas , amplitudine , pariiiuic , figuraque im-

mcr ifainceruque iit. Sone autem genera eorum
complura , magnas ddE renuas habentia , v t He-
Theopkr. «j ero [ziarigb* Malimus /./&{, Cifrus.] Melothrum,
corr Rubia, Smcrea, cafia, f na G za. Grxcc jcr^v--;',

■oaz.* nor. ii, o

quam vocem debuit reieruarej Or.ganum, S-tu-
reia , Lens [ ?<tx<GHleg. ] Marrubium,
Pulicaria, Apiafccum. Hxchb.d.Hifbcap.i. Mox
feq.cap. cneori [ cafiae Gjza : lice ntiofi iis, vt ante.
Grxce jduogen era : vnum album , alte¬

rum nigrum. Albi folium eftcutaoeum,[ JV ■■it.ia-
JV] oblongum , figura Olea: quodammodo fi ni-
le. Nigri verb Tamarifci fimile, carnofum. Album
' ' humile gft, &c odoratum quidem, [ oruoJus] (ed
nigrum luauiffimi odoris [o $ uiw ctoju&- : Gaza
legit io truigh, &, odore caret. vertit , fecutus Plm.
quem & Corn.dc Confli. fequuntur. AtDal. prio-
remledhoncmpraffert. Forte non mal^ quis di¬
cat cum Seal. oVfaalJW, olens, odore grauis. Niger
autem odore bono. ] Verique radix alta , magna,
rami multi, crafli ,lignofi ,fere ftatim e terra , vel
paulo fupr& diuifi. Materie lignosa quidem, fcd
Theopf.r. lenta admodum confiant [ ita enim legimus:

corr. ^uAccA?a7 iw tUu 'ohbj/. yKi%_PjV 'j ideo

ii s vitilium modo vtuntur ad colligandum &
comprehendendum. Germinant floreneque poft
sequino&ium Autumni, ac diu florent.

Fatetur Goropius , Virgihum c aji& nomen
herba: dcdilfe, odorata: illi quidem, feli longe dif¬
ferenti \ cafia Indorum : qua tamen in re,dumfe-
mel , humiles, iterum, virides Calix , dixit , fatis
C <tfia& °^en^t [ inquit ille ] de illa fefe cafia loqui,
O eorum quam Hygino tcfie,Cneorum vocarunt.

Hjginij Simplicium medicamentorum peritiffimi , in-
fitMatch. [vt eorum reflantur volumina] nihil
inuicem differre cenfent, cafiam qua: in arbo¬
rum genere Diofc.dc Gal.recenfetur , 6e eam qua:
Antiquis inter coronarias numerabatur herbas,
quxqueolimpafflm circa apum alucaria fereba¬
tur in Italia Verum .eminuero longe aliter hxc
rcsinfclligi poftulat. Palimeflex Virg. & Plm.
Cafaeoro- cafiam coronariam , qua tantopere dele&antur
ba^nonar- aPcs’ herbam, non arborem fui fle, & credendum
k’r Cneorum Grxcis vocatam, quod Theophr.can-
didum Sc nigrum facit. Sed quxnam plantxo-
rianturin Italia, vel aliunde eb afferantur , qux
Cneorum referant, quid veri referam non habeo.
Laumdu- Hallucinatur Anguil. qui fibi perfuadet Lauen-
la d ulam Cneorum efle album : Nigrum vero Rof-

singuil. re. marjnum CoronaffUm. Aberrant etiam quicon
jiofmari- tendunt, Theoph.Chamxl^um effe vclThymx-
C ha- leam.Inuenimusin Bohemix fyluisplantam,quq
maUus. omnibus fuis partibus Cneorum candidum re-
'cnTolum ^"ert* HacMatrh. Difficulter indicari poffit, i nquit
Matth.not. Cluf cur fuffrutici , quem exhibet Matth. Cneori
nomen accommodare voluerit. Multi mirantur.
Poftrema autem Editione , cap.de Thymxlqa l.b.
4. aliud nobis Theophr.Cneorum adfert , nullis,
vtipfius vcamur verbis, deficientibus notis. Sed
cum nudam tantum imaginem , addito Cneori
nomine, noftris oculis (ubiiciat, illiiifquehifto-
riam plane fubticeat, fi parum fidei ipfius afler-
tioni adhibuerimus, nemo, vt opinamur , vitio
vertet.

hymeU* Diofcor. & Gal. Cnewrum , ad Thymcleam &
Choma- Chamxlxam referendum efle cenfent doftiflimi
it*- quique. Anguil.arbitratur Gazam mendofum ex¬
emplar Theophr. fecutum Cneorum nigrum le¬
gi fle aotru& pro euVw©-. Cuius rei cauta mirifi¬
ce illum exagitat. Aldinus fane codex difert^ ha¬
bet : ' ivocyQ-. Porrb de Cnc«>ri$ Matth.

PLANT ARVM>

fuis locis : de primo inter frutices, de po fit emo in¬
ter herbas nomine Saponarix Dalech. Ime Ocy-
moidis noffri minoris. De Cnetroitem proThy-
mxixa luo qinpque loco.

^).-r

CASIA LIGNEA MONSPELIENSIVM.

Cap. XIV.

CAfiam vel cafliam ligneam , alii Herbaceam Del
vocabant Monfpelu , fruticem bicubicatein
& tricubitrtlem, in mulcas virgulas varie dimfum,
fufeas, lhiatas, lentas , virefeentes, interdum et¬
iam nigricantes , prxfei tim cum nouellx funt , te- .
ltcCiuf. folia purpurafeentia ,angufta , fatis lon- ^
ga , interdum foliis Linaris proxima, faporis a-
mari. Flores vtRibes vulgo dicti , odore iucun- F’o
do, plane Gallium referente praedici, [ Lob.ex vi¬
ridi flauefcentes: Ciuf adffuctorix facultatis in ^
eodem pediculo congc-fti. ) Baccx fatis magns, s*>
per maturitatem rubrx , dulces , ( Lob.glutinofie
valde, Ciuf. fubdulccs lentx , tandem nonnihil
acrimoniarcxerentes) in quibus ofleus nucleus,
medullam continens albam , fubdulcem. Came¬
rario baccx funt faporc & odore ingrato. Totus
frutex adftringentern nonnihil facultatem habet.
Radix dura & lignofa , fubruffo , cralsoque corti- ^
ce, valde adftringentc ceiTta, vt notat Cafp. Bau-
hin.

Hxc planta fic tradita videtur a Cordo in Obf
fylu. fiuticulus tenuibus cubitalibus virgultis:
foliis Polygoni nufaili : femine rotundo , nigro,
Iuniperinis Bacas limili : guflu acri : allatus eft
mihi cx horto Epifcopi Cremor: en fis eGaiiia,i
Petro Bellonio.

Caji a Poetica Motifp. an Theophr: fb ? Adii. An- -

guil.& Guiland.no n aliam propofuiffent, quam
hanc, fi eam vid.lfcrtin Romano Narbonensi- ‘ !
que agro , Cocco copiofo Cnte-ri , vel Afparagi »
marini smulo. Hanc Rondcl.& Pelliferius Epifc.
Monfpel. cafiam fecerunt, quia in Diofc. deerat,

& in Theoph.ftipcrcrat.

Cafia quortindamCluf. qui refert, fuotempo- ^
reMonfpeliiaftudiofispro Oftnde hab.tam , ac qjg
fucceffores cafiam appellare maluiile , quod no- '!
men etiam nonnullis Hifp. locis obtiner.

Placa Medicus & Profeflor Vaientinus Poly- rsL
gonum Piin.cxiftimabatrquod fifneiic, inquit 'p^
Ciuf. ad quartum Polygoni Pliniani genus refe¬
rendum effec. Nos tamen aliam plantam propo- ];
nemus, qux magis quadrare vidccur.Hifpanorum '
vulgus Badai z,,$c vicir a incolens loca Ciaardah bj
nuncupat. Si quis cum Qfyridc Plinio deferiptd ,}*
conferet, aliquot notas conucr.ircdcprchendcc: U\ [
Nihil tamen ffatuimus. Certe vAa&i Theophrafl.
quodcafiamab Hygino vocaii Phn. tradit ,cuiuL
que ex Theophr. duo quoque gc-nern confficuit,
minime effcpocefl:. Sed neque etiam Virgilii ca- The
fia, planta odorata, quamuis huius fcniemixvi' Nti
deaturefle Lacuna, qui nihil aliud qu&m cafiam r,r*
Monfpeflulanamdcfcribere vidcturdicjnquiens: Uct
A caffia odorata &c a Caffia folutiua differt Virgi- »cr..
lia na, Plinio coronaria diefa , cui rami quadrati, fj
folia Rofmarini : frudhis ruff us , Afparagi modo
rotundus, fparto multum fimilis : aliqui Cneo ”
rum faciunt. Radices funt Bacchari fimiles, odo-
re & fapore multo canelx, cui adnumer2n poteff. Soft.
Abundat ha-c cafia Roma: in vinea Ul.Margaritat"^
Auftriacx. Cxterum an hxc planta odorem ?
laporem canela: habeat, quam ei tribuit Lacura

iudi- I

LIBER IV-

iudicefit Medici & Pharmacopaei , qui Rorax de-
guut.

Rauualff. in itin. de plantis inontis Libani, fcri-
bit,('e repcriffc cafiam Monfpelienfium ibi voca¬
bam Mackmudi $CMuckniifi\b?cca,s autem Habet
mickemes : fufpicatiirque an fit Auacjium Rha-
lis.

Caflia lignef maritima Hift. Lugd.quam* [ in-
quit] ligneam Herbarii vocant , cuius nominis
caufa ir.ihi adhuc incognita. In maritimis crefcit,
caulibus lentis, frachique contumacibus,foliisLc-
ticul*,numerofis >gnftu aftringentibus : frudtus
oblongus,niger,vifibificatus,itagufl:ii aftringens,
vt acerbitatis nonnihil habeat. Quidam Gem-
ftx marinx genus efle putant, Jicct Aliquas nul¬
lus edat.

In eadem Hift.Lugd. traditurPolygonum ma¬
rinum i. Dal.quod multa communia habet cum
iamdi&o frutice.

Camcr. 6c Cafliam Monfpel. vocat , & cafliam
poeticam eorundem , additque nonnnnllos cor¬
tice radicis vti pro caflia lis^nca. Cafluquorunda:
tTaf}'ien Tab. CafutVoe:. Lob. I. Gerard.

Nec Virg. nec Hyginii eft, inquit Cafp.Bauhin.
quam odoraram dicunt : Ofyridifque Plinii notas
aliquas habere putat. Cxfalp. caflia lignea offic.
eidem.

Cxterum Cafia m-mfp. dufta Romano , Natbo-
nenfique agro vbere prouentu oritur ad ripas
Lani, prope pontem Caftri noui,tn fepibus,mx
fertim quii ad finiftram verius flumen ad montem
contenditur. Et ad ingrediim Peranl pagi ad fla
gnuixi Volcarum fm , deinde iiliiula Egreimnt cce-
nobio proxima , & in Grani nt, Nec non Nemau-
fi plurimis locis, & alibi paflim in Gal.loprouinci.'
iuxta fepcs & oiiuetarum margines. Variis etiam
Hifpanix locis fecundum viasftrequentiflime au
tem Granatcnli & Valentino regno, teftc Clu:
In Italia: hortis quibufdam etiam cultam vidimus
D. Rentzius Medicus Wirtembdrgicns dedit ne
mine Cafia poetarum , collectam prop£ Tergeftu
verfus mare Adriaticum , in monte didto Cars.

Floret lunio femen rubet Auguflo : Lob. flore
xftatc: frudtus Ottobri vel ante maturefeit Clu!
Nos &: Aprili & Maio florentem obferuauimus.
Et Nemauii lunio frudum. Communiter tamen
Auguflo perficit tpto illo tra&u Narbonenfi.

Totus frutex , vt dicebamus aftringens eft.*An
vero redite quidam radicis huius cortice , pro Ca¬
lla Veterum vfi fint, vt notat Camer. ipfi vide¬
rint. Et quamuis eadem edet cum O fyride Plin.
nonexiAimauerimus tamen , radicum decodtun
fanare arquatos : magna enim illa aftn&io qua:
ei tribuitur, non videtur conuenire in obflrudtio-
nc hepatis infigni , qualis plerumque eft arqua-
toru vel Iftericorum. Camer.notat Cafiam nihil
fere aromatici habere, fed radicem valide aftrin-
gere. Nec non vti quofiam radicis cortice in ob-
jtructione iecoris. Malimus nos in contrario
quodam eius affe&u aut confimili alio- inteflmo-
rum fluxu ,prxmiflispra:mittendis vti.

45?

DE CASSIIS OFFIC. ADVLTERINIS.
Cap. XV.

OFficinx, fi Hermol. credimus , Tamaricis ra¬
dicem Cafiam vocare folent : & qux palam
Imperitia Medicorum eft, pro Cafia odorata vtun-
tur. Idem & Tragus ait,&:Ruell. ex Hermol. itf-
dem plane verbis , nec eo citato.

Tom. I.

Myricx [ eadem eft cum Tamarifco J radices,
inquit Matthiol. pro odorata cafia venditabant
imperiti Impoftores. Sed poftquam fraus b peri- rsdi*
tis dcprehenfa eft , eius in oflic. vfus penitus exo -
leUit. Quandoquidem vero Tamarix copiose
prouenit ad ripam Rheni , fubeunc memoriam
Plinii illa verba , qux fuprii citauimus, de cafia
qux feritur extremo in margine imperii, quaRhe-
nUs alluit. Non tamen audemus affirmare ean¬
dem.

Scribit Cordus, pro Veterum caflia fiftulari a
multis feculis in Europa vifa , corticem venofum
radicis cuiufdam guftus acerbi & tenuis vendi. Et
in Difpenf.monec , pro cafia lignea in Dianifo
Mef. non fumendu efle paruum corticem faporis
infipid-i acftiptici , vt hadenus fiaftum. Forte Offic.error.
de hac eadem ait : Allatus eft hacftenus in totam
Europam pro caflia lignea coutcx radicis cuiuT
dam crafliufculus , coluac purpurafeens , prxfer- Dcfcriotie
tim fractus , guftu ltipncus, tenui ojiore , giiftan-
tium palatum ad halitum commendans, quem ex
Afpalathi fpccie aliqua detra6tum opinamur : ni- a '[p.*l*ths
lui tamen affirmamus. Jpeaes.

At fecure Cornar.caffiam ligneam Offic. [in- *e'
quit ] cafliam veram Veterum cenfcbimus. Sed q**' re„
prudentius fecillet , fi indica fFet , quid intellexerit pTCh.
per cafliam ligneam offic.& docuiflet , cur veram
cafliam Veterum exiftimet. Nam cortex ille, quo
fub caflix nomine hactenus vfi funt pharmaco-
pcei non eft vera Caflia , qubd nec guftu cinna- Gemjlara-
m ornum referat, aut acris fit, nec odoratu , vt Sc dtx-
Fuchf. annotauit. Sunt qui Geniftx radicis corti¬
cem elle putent.

Ha<ftenus,vtferibit Matthiol. tum medici, tum
fcplafiarii odoratx caflix loco quardam incognita:
arboris fegmenta, nec odore nec viribus puxdita,
femper cape/cunt. Veru n tamen poftquam non¬
nulli noftrx xtatis viri ftirpium hiftorias diligen- r r- r
ter examinarunt, detecta fraude, mercatores ex f*ib* °*“
\lexandria mercimonia Venetias comportantes/
m aliud nonum caflix genus fegmenta illa com-
nutarunc: quxfane prxtcr odorem, pariterque
fiporem,quibusfere penitus exoleta fentitur,caf-
lie a Diofcor.defcriptx admodum habetur con- pfetuioeaf-
fimilis. Quapropter nec. eos erralfe crediderim, /,< Diojc
qui dicerent, hancDiofcor. Pfeudocafliam effir:
quippe &cra(To cortice conflat, & in eius cauitate
lignofa etiam vifitur materies , paululiimque eft C
odorata , minimeque acris. Nonnulli hac non frAgnnn*
contenti, quxdam vocati cinamonw fragmina caE
fix vice ufurpant, qux cum nullo odore fapore-
que commendentur,potiiis Quercum vel Fagum c r
quam cafliam referunt. odora

Cafiam, inquit Mararitha , nullo odore , nulla
habentem acrimoniam medicamentis apponunt
Seplafiarii, vt nihilo deterius quifpiam Jignum
quoduisadmifeer® poffit : fic ehim cum tanta ali¬
cuius medicamenti quantitas tam cito exteri non
queat , in Qfficina diutius feruaturac vetuftate fit
elanguidum : illud tamen , ne mercem perdant,
in compofitis adhibent. Cronemb.& Manar-
dus quoque teftantur nefarie haftenus caffiam
Lignea vocitatam, & pro ea diuenditam, nihil mi- ^ ’ *

nus qu^m germana e fle caffiam inodorum quid,”**'

& proin penitus abfciendiW Quod vero cina-
momum [ inquitCafp^Banhin. apud Matthiol.] v feudoeaf.
comuniterpro caffia exhibent, nihil aliud efle vi-
detur, quam PfeudocaYfia Diofcwr. &: forte caffia
fiftula Androm.iuniorisapud Gal.i.antid. licet alii Cortex
corticem eaffix Monfp.efle velint. SedoptafFe- C*fs- fa¬
rnus eum graphice delincafle quid intclligat P er^c Sauh
caffiam comrhuniter exhibitaiiv

05 i

H 1 STORIAE

D cfsriptio

POLYGONVM MARINVM ANGVSTIFO"

LIVM DALECH.

Cap. XVI.

/"TCribitur

Radix.

Qaultt.

Cortex.

Folia.

Voljgonum
JjU. Plini/.

3 Hiftor. Plane.
Lugd. Polygo¬
num marinum
afterum Dale-
champiiin mari¬
timis fruticat, ra¬
dice lignofa , ni¬

gricante, mo'

dic

Loc(j*,|

Aiz.oum

marinum.

fibrata, caulibus
multiSjVno & al¬
tero cubito pro-
ceris,cortice fub-
rubro veftitis,Ta-
mofis : foliis ad¬
modum denfis,
ramos & furcu-
los operieubus,
Polygono mari
fimilibus, nonni¬
hil anguftioribus
& longioribus,
puftu in maritimis falfo , alioqui adllnngentc.
Herbarii quidem Polygonum fylueftre i Plinio
dclcriptum etle putant. Quartum genus, inquit,
fylueftre appellatur, pene arboris modo frutex,
rad.ee lignofa, ftirpe Cedri rubicundo : ramis
fparti binilm palmorum , nigris geniculorum ter¬
nis qnatcrnifve articulis, fuire qui Aizoum ma¬

nis quatcrnifve
rium vocauerint.

Conliderandum quantum Polygonum Dale-
champii diff. rat i frutice qui dicitur i Monfpe-
lienfibuSjCaflia lignea.

Defcript.

CASSIA ADVLTERINAi VEL PSEVDO-

CASSIA NOMINE D AT V S CORTEX.

Cap. XVII.

HOcnomineexhibitus cortex , craflitudine
fere femunciali, Maceris xquat corticem,co-
loris ferruginei, punSis albicantibus afperlis, fu-

perficie tamconucxaqulmconcauali;ui,(ublhn-

tia nullis fibris intertexta ,i(apore nullo euidenu,
anno 1^9. Datus autem fuit hic cortex Patauii,
anno 15(11. in Pharmacopolio ad Symbolum A-

^ Confiderandum an de hoc cortice (cripfcnt
Matth.Epift.1.;. ad Qualcebenum: Corticis illius
ArgilUi*. fmftulum, cui titulus rvzt.ArgdUdi. putarem ego
Pfeudocaffiam effe, quam noftri Pharmacoposi
cafliamligneam vocant.

LIGNVM AROMATICVM , SEV PO-

T1VS

Lignum .

CORTEX MONARDES.

Cap. XVIII.

' T>Ernardinusde Burgos Pharmacopola, inquit

ZorlrT IWonardes , Iulus oftcndit mihi ligni cuiuf-

dara fragmen tum , quod primo intuitu putabat
Lignum San dum portus diuitjs S.Iohannis. Li¬
gnum eft, quodadolefcens candela , fragrantim-
mi odoris fumum excitat, alioqui infipidum <3:
Camtu o- inodorum, haud fecus ac lignum commune ali¬
quod- Corticis verb odor aromaticus prxftantif-

dor.

Sapor. flrnus ,fapor Macis aut Nucis mofchatx , coque
AcnmonU etjam vegetior ac fuauior, aromatica fua gratia

mMor —lquoduis cinnamomum & acrimonia ipfuma-

PLANTARVM.

tu omnes fauces peruadens , ac tota iere dieim-
buens. Magna huius ligni quantitas in tnonte
quodam exfa fuerat a Nauclero e Hauana[ portu
Cubx , inquit Clufius , Infulx ad Septentrionem
fito> &c Floridx Prouincix fere oppohcojredcun
te , in nauem feu Liburnicam delata , ignis
finiendi caufa.

Clulius in Annot.adcap.it». lib.de Simp Med. u^m
Hift.Monardi ait : Simile lignum me nadlumefte //(
arbitror anno i^y.Truncus enim quem m plures
orbiculares parces ferra refedum confpiciebam,
foiida& dura mafsi conflabat , eaque non minus
graui quam Guayacum, candidiore tamen, licdt
aliquot nigricantibus venis diftinbta : illius etiam
cor nigrum i nitar Guayaci,odor autem valde te¬
nuis erat, vt qui vix percipi polTet , fapor vero
nonnihil calidus. Cxterum orbiculare illud fra-
gmentum quod accipiebam , palmaris erat Ion- c CI
gitudinis flue altitudinis , & quinque vnciarum
diametrum fere habebat, cortice fuo denudatum:
quapropter initib nihil de illo pronuntiare pote- cuay
ram, nili Guay aci genijs aliquod vilius videri, do- geum
nec anno infequente aliud fragmentum fuo cor¬
tice adhuc teblum nancifcerer : tum demum dili-
gcnttds obferuato & cortice & ligno , illud efle Cortt
de quo Monardes ferip ferat, confidenti ds affere-
re audebam.Compenebam enim illius deferiptio-
nemhuicligno prorfus conuenire, atque huius
corticem cortici ab illo deferipto ita ad amuffim
quadrare, vt quin ille ipie fit , nemo ambigere
pollet. Quum verb in lolo cortice fit illa odoris
& faporis gratia -.mirari fubit, cur Monardus li- MoH'
gno potilis qukn cortici aromatici nomen tn- w,‘
buerit.

In ea porro Ium opinione, ipfi ligno aliquas
i nefle facultates, illis quxGuayaco tribuuntur,
nondiflimiles; &forfitan qui in Angliam id ad-
ferebant, arbitratos le quxflum exeo , perinde yrJj
atque ex Guayacofaduros: venimciim fua fpefe
fruftratos ammaduerterent , ex eo globos tornati
curaffc ( vt mihi relatum ) quibus exercitii gratia
ad iabtuna vterentur, propter ligni foliditatem Si
grauitatcm.In Hiftor. vero Lugd. Lignum aroma¬
ticum Monardes dicitur.

juam

ftrtt.

n-

<de£> Pipet luperans , & vel ex leui dentium attn-

vt

_sS6~ -sSCi~ -s5Q —

CORTEX VVINTERANVS ACRIS , SI- jj

CANELLA ALBA.

Cap. XI X.

Vncre III. ^
Ducis

VVirt. Principis
ftn Cl. habe- j

Mn

mus corticem E.
C.miffum per D.
Paludanum, no¬
mine prxdnflo.
Canulatus eft >
craflitudine caf-
fix lignexfufex,

. fragilis , coloris
parte gibb'a ci¬
nerei, conuexa
fulci,perfiihftan- l
ftantiam cinerei
Si fului.Saporem S4fCh
imprimit e vefti-
gio luculenter a-
crem , fubama-
rum ^aromati¬
cum, qualeni ha¬
beret Zingiber

mul- .

LIBER

inultum cum Zedoaria pauca confufum. Sed cum
tenuium iit partium feruida eius acrimonia , non
itamultcpod cuanefcit , remanente Tuaui colo¬
re cum amaritudine grata.

Similem corticem Gener Cherlerus rediens ex
Anglia anno 1605. accepita Iac.Gareto, Pharma-
copcEo periti/limo. Corticem autem hunc craf-
fiflimum & acerrimum , prx omnibus aliis, Win-
terano tefpondentcm inuenio praeter tubulos
corticum conuolutorum , vt folent Canellx vul-
fo garis:ex quibus apparet , fuifie detractos ex trun-
: cis , aut ramis arborum non paruarum : externa
• parte funt illi tubuli, vel cortices cinerei coloris
rugoli , ac etiam in quibufdam partibus ramoli
: cum multis tuberculis : interna quidem fulci: du-
j' plici cortice conflant , interiori fpifliori: exteriori
j Buxei fer£ coloris, (k interna parte vti modo di-
1 ctum,fufci. Horum tubulorum odor aromaticus
1 fan e , gratus : fapor acerrimus cum amaritudine.

I Fragiles funt tubuli quamuis crafH, quique denti¬
bus facile atteruntur.

1 Wintcranum corticem, ficut foletfingula ,
j prxfertim peregrina & Exotica, qua gotuit fide,

1 defcripfitClufiuslib.4.cap.i. in fequentibus ver-
I bis : Wilheimus Winter, qui Gencrofum Francif-
I cum Dracke ad Magellamcum vfque Fretum co¬
mitabatur anno redempti generis humani 1^07.
j vlterius non progrcllus , nauim , cuius prxfedtus
| erat, in Angliam anno infequente reducebat, at-

I que colleitum iflic corticem referebat, viliori ca-
l nelixcum fubilantia , tum colore non valde difli-
I milcm , plerumque tamen crafilorem , & cinera-
\ cei coloris, vel fulcum externa parte , atque vl-
i mei corticis indar fcabrum , interna vero non-
i nunquam difieitum , Sc multis rimulis hiantem,

L Tilix corticis modo , aliquando etiam valde foli-
1 dum &. durum , odore non ingrato, fed perquam
i acri fapore,Iinguamque & fauces r.o« leuius vlc-
| te, quam piper.

Cxterum Winteranus cortex , tede Cludo
de percgr.plurimum accedere videcur ad iam de-
(criptum ligni aromatici corticem Monardis, Ca-
metfi fingularerti illam odoris fragrantiam , quam
fuo cortici tribuit, in hoc no dep rehedere potue¬
rit. Hid. Liigd. W inter unum corticem a ligno
aro. Monardis feparat didinctis locis & capiti¬
bus de iis agit , vt Cludus etiam facit Exot. lib. 4.
cap.z. CaftoriDur. Lignum aromaticum Indix'
Orientalis.

Winterus vero (inquit Cludus) illius facul¬
tates nullas exploratas habuit , (ed eo, dum re¬
cens effet , partfm meile condito,vt acrimoniam
1 deponeret , partim reficcato & in pollinem trito,
vt in eduliis Canellx aliorumque aromatum vi¬
cem przberetjvfi funt, quica naui vehebantur.
Podea tamen intellexi aduerfus ftomachici fiue
Scorbuti morbum , quo eorum nonnulli in illa
nauigationc affecdi fuerant, optimo fucceduvfos
elfc.

CORTEX ERIOPHORVS.

Cap. XX.

ANnoitfov mittebat ad me Petrus Garetus;

inquit Cluf. in Exot. corticis cuiufdam fra¬
gmenta j illo ipfo anno ex India allata eaque ve
luti in tubos media ex parte conuoluta, qua: an ^
radicibus, an ab arboris alicuius ramis defraita
fuerint, ignoro, erat illa fragmenta cineraceo qui¬
lon!. I.

AN'

JT\.no

I V-

dem colore , fatis ver6 acrifaporeprxdita: vald£
fragilia, qux vel in minutas etiam partes fraita,&:
protradla, veluti tenuiflima flamina , indar tela:
aranearum ,vtlana autem candida,odendebant,
quemadmodum E riophori bulbi folia, & fquammx
radicisipfius,de quo H. G.l.19.

CANELLA ALBA QVORVNDAM.

Cap. XXI.

Nnotat

qfter

Cherlerus fe ac¬
cepi Ile a peri- Ecfcriptf®
tiflimo Phar-
macoposoLon-
dinenfi, lacobo
Gareto .n An¬
glia anno 1505.
cinamonmm
album inter co-
ru fos cortices,
ligna & al:a ,
qux ad no liras
manus perne¬
runt ime no¬
minibus. Inue-
nimus duos
cortices albos,
quorum prior
eiufmodi eft ,
multo Ixuior
quam tubulo¬
rum pro Win-

terano cortice modb deferiptorum , externa par¬
te albus , tantillum ad cineream tendens , nom¬
ius vt W inter anus : interne candidior, qui duplex
videtur, fragilis & qui dentibus facili frangitur ,
odore & fapore aemulatur Wintcranum corticem,
verir/n multo remiffids : nefeimus an intellexerit
per huiic corticem cinnamomum alterum , vel
Wintcranum corticem. Secundus cortex albus,
nonrugofus vtprxcedens, fedlxuis , hinc inde
tamen quxdam veluti tubercula habet, facile ac-
teritut dentibus, parum habet faporis , nongrati
cum leui acrimonia, odorem non fentimus.

De Canella alba,uiius nos iconem exhibemus,
hxc icribit Cludus, in Exot. Ante paucos annos
inferri ccepit Exoticus quidam cortexiquoniam in CamnMa!-
tubos plerumque conuolutus eft,Canellx indar, b* duorum
tum etiam propter albedinem ,Can$lU alba nome gexerum
indiderunt. Eius autem duo genera obferuare
mihi videbar. Vnum maioribus lohgioribuf-
que tubis, & etiam crafHus , quod vilius, meo
iudicio,xflimandum. Alteru tenuius, minoribufq-,
tubis, quod prxfercndu. Vtriquc generi, extimus
isortex lcaber, ferro, alioue in linimento , deter- Defcriptio
rfus & xquatus videbatur : crafliori , color minus
albus, minorque acrimonia : tenuiori, maior acri¬
monia ,& color magis candicans, maiorque fra¬
grantia. Efsetne vero hic cortex ah aliqua arbore
fruciceue ademptus , an \ radice aliqua , hxrebam
initio : nam candidioris tenuiorifque corticis
collatione tum quidem frit .1 cu 11 cortice fra¬
gmenti radicis cuiufdam , quod anno 159-1. Lon-
dino ad me mittebat do<dilf. vir Richardus Garth,
ex Wingandecaou, fiue Virginia, vtadfcriptum e-
rat, acceptum, fcd nullo nomine infignitum , re-
periebam neque colore, neque fubTlantia , ne¬
que acrimonia multum inter fe differre, fnipfa
quidetti radicis fubdantia , nulla manifeftam qua

Qfl ?

4

H1STOR1AK PLANTARVM.

Radix.

litatem deprehendebam , fed in ipfo cortice tota
facultas confidebat Erat porro illud radicis fra¬
gmentum dodrantalis longitudinis , pollicaris
„ craflitudinis , f quia forlitan nondum adultal

in aliquot ramos mLrna parte umila , cortex >pie
rugofus, pallc-fcens & valde actis: quam obeau- 1
fam non ed dubium , quin apud incolas aliquo in I
vfei ellet: nihil tamen de fatuitatibus , neque et¬
iam de ipfs planta, cuius radiis fuerat, Garthus
meminerat. Non ab Ii milium porro corticum
fragmenta pedalis longitudinis vel etiam amplio¬
ra referebant anno \6oi. nauta* Dacam ex Moluc-
CxnelUaL cis & Iaua reduces : quibus, qubd candore edent
b*c radice eximio, & acrimonia* non expertia , canelU alba,
nomen indiderant Acc.

clarationcs Luminaris maioris de Seitaragi funt
confufx. Monachis tamen non alTentimur exidi- H

DE SEITARAGI ARADVM : EIVSQVE
• C^VI vocis.

Cap. XXII.

SVBSTITVTIS ET

Sitharag/.

''Eitangilndi , vel vt Bellun.fcribitin margine,

c.lib.i.

vfab.

Auic. not.
& Serap.

Al/eiteragi
A*>c re-
prth.

Cap* ti-
tnc*-

Cap* In¬
da

Sytragi.

Capa /pe-

Setarach.
Caja a Per¬
fica.

Sitarag.

iberis Dio/.
Seitaragi
4 /pectet.

Sitharagi [&in titulo Lepidium] Auic.
Trudt.i.cap.tftftf. fiuda lunt ligni parua, tenuia, Ac
cortices ficut Cariophylli : Fradlus [ Monachi &
Matth. legunt Fruttus.] declinat ad rubedinem Ac
nigredincm.EtSitharagi quidem [forte leg. qui¬
dam] oritur in parietibus antiquis Acc. Serap.cap.

Seiraragij d ed,H<iw/ufi.GaI.Diofc.A:c. Noftro
indicio Auic.meliuspofmdetcap.de Caiyophyl-
lis,quil n lungerc ligna & cortices cum tenui her¬
ba Iberidis,[de qua fuo loco ] vt A: Serapio, qui &
ipfe iungit cum Ibcrid-. fiue Lepidio , vt exilti-
mamus : Efl vero Seitaragi vox Arabica , Ac , vt
feribunt Monachi, cft Lepidium Diofc.Propofita
Auiccn. Jcfcriptio cum nullo conuenic Authore.

Secundo loco leg. Alfeiteragi quidem oritui,
A:c. Sm8 decorundcm fententia , Auic.confuse
loquimr, At plura genera (ub vno nomine com¬
prehendit. Primum genus Indum non efl herba:
fed quadam fpecies Cafix lignex , vt cedatur
Bellun. in fuis intcrpret.nominum Arab.accciam
in <5 Can. -piius Auic. in pluribus confc&ionibus
A: Eledluariis , vbi legebatur Cafix vel Cafix In-
<ix, ipfe ponit Sytragi , vel Sytragi Indi , quia dc
fitctureffe in Arabicis exemplaribus. In multis
etiam confe&ionibus Ac EledL filii Serapionis , in
quibus legitur Seitaragi , feu Seitaragi Indi, in eif-
dem Auic.locoeius, habet cafix, feu cafix Indx:
vt in Eledt. Aifugios Ac aliis pluribus. In nonnul¬
lis etiam confedtionibusipfius Auic. legitur Ca¬
fix, qux loca Bcllun.non permutauit. Vade in il¬
lis locis non intelligitur Seitaragi Indus, fed ed
alia Cad® fpccics. Rhafis in }.?.d Alnunforcm Se
taragi feu Setarach, cafdam ede dicit- In Compof.
Auic. Ac aliorum legitur caffix Perfica , & idem
ed quod Seitaragi Pcrlicum , quoniam reperitur
Ac Seitaragi Perdcum , vt in 5. breuiarii filii Serap.
c.j.de Baras:Sc aliis in locis. Ceterum Seitaragi li-
ue S)?77tg/,due Setragi Cuiesitaragfme Sitarrgi Ac
fimilia,idem fignificant. De hocSeiraragi Indico
locutus ed Hali Abbas , fecundo Pradt. cap. 42..
quod edde medicaminibus, qux funt ligna num.
370. vbi dixit: Sitarcgum melius Indicum Acc. Se¬
cundum Seitaragi autem quod feribit ipfe Auic.
ed fpecies cuiufdam fructus. Tertium Alfeitaragi
Auic.cuius deferipeio conuer.it deferiptioni Ibe-
ridis Diofc. SerapionisSfifrfntg;, diftinCta ed fpe-
ciesab Auic. Alfeitaragi. Sunt igitur quatuorfpe-
cies Seitaragi ad miniis: quia prxterea alia fpe-
ciesSeitaragtfeucafixquxvocitur Perfica. Dc-

mantibus apud Auic. tradi tria Seitaragi genera, reprtb)
Ex punio enun genere Indo duo non funcfacicn- Amc «i
da: nam nodro iudicio , vnius eddeferiptio : in tr>*
nollro codice pro fru dius vocabulo melius legi-
tur, Fractus. Ame.\

Monachi, (infit Apollo) Vincctoxicum Iberi- moiu i
dem eiR* feribunt , quumque Seitaragi Indi in Hoti \
Triphera legeretur , ideo primum Auic. Seitaragi
accipiendum A: Cafix aromatica? fpeaem. Ac hi
nobis videntur fapere Auicennianam caliginem
quum res quatuor diuerfas eodem cap. implicue¬
rit, cuius fine fictionis Calopodiani illi,podlon-
gam nimis garrulitatem , re tandem infeCta, ope- 1
ram Acimpenfam perdunt. Vincetoxicum foliis
hederaceis pro Diofc. Afclepiade habita. AtFran-
cifcus Alexander Calopodianisinfulcans , fe cero
bro caluum odentat , nec bene hoc loco irradiare
videtur in fuo Apolline. Auic. enim vno capite Aptif
Seitaragi nomine duas tantum res diuerfas tradit, f»u I
non quatuor, vt ipfe autumat.Monachos non in- dr
teiligit:quorum Vincetoxicum non ed Afclepias. jr
Quin docet ipfe quid ponendum in Triphera pro
Seitaragi? ^11

Matth.qucquc Monachos reprehendit , qubd re^A
in Comment.in Damafcenum perperam libi per-
fiiaferint, nil aliud Mauritanis Seitaragi dcfigr.a-
rc,quam Indicam Cafliam , veterem Auic.Edit.fe- Ca\
cuti : liquidem Bellun. lib.5. in ConfeAt. Philo fi in dita.
Triphera magna, cum in prima, tum etiam in al¬
tera in Eledh de gemmis viridibus aliifque non¬
nullis, vbi Geraidus modb cadam Indicam vertit,
Seitaragi in Sythragi reditu erit. Et lib. 5. Epid. i[
fcribic Matth. Seitaragi primum Auic.odoratx fc-
diicx C.uyophy Horum indar,qua$ nos vulgo vo- CatjX
eamus Fujndi Garoffant , putoiubefTc interpretis
vel Scriptoris Auic. mendum in didtionc,Gorti-
ccs, quum Cacyophylli cortices non fint,fedfru-
<5tus, putarim legendum tanquam putamina Ca-
ryophyllorum , qux a Gcrardo perperam cortices
lint tranflata. MJii omnino perfuafum velim,nil
aliud Seitaragi Indici loco in Triphera Sarac. ma¬
gna Io.Damafceni imponi debere , quam Caryo-
phyllorum reducas feu pediculos Seiteragi fe¬
cundum Auic.prx fe ferre videntur fructus ,quos
Iralicx Scplalix Antophyllos Pfctidocaiyo-
phyllus vocant. Sed dc hac Matthiol. opinione -,/4<
quid fentiamus, diximus cap.de Caryophy ilis : Ac
apud Auic. non duo tradi Scicaragi Inaa,fcd tan¬
tum vnum.Cxteriim non difplicet Anihophylios
fubditui pro Seitaragi.

Annotat Bradauolus in Exam.Pil.qux fequun-
tur :Sctiteragi Indi primolocoipcondanti/lime
Auic.meminit ,dequof>rtdintelligitMc/. in Pii.
Aggr.Sceiteragi Indum Auic. ed Galeni Carpe-
lium : a qua opinione tanquamfaila fe diflcntirc * P
cogi feribit Matth. Lb^.EpiIt. quum Auic.de Cu- Er*H '
bebis feribens cap.j.S.lib.z. nil aliud feribat quam f,IXJt H
Carpefium.

Monachi dicunt loco Seitaragi Lepidii polle ^ A
poni Iberidem, quoniam exdern rires. Mona- *'
chis autem iberis dicitur Vincetoxicum , ficuccc-
I iam Braflauolo , non autem intelligunt pcrVin-^/w*
cetoxicum, Afclepiadcm , vtantedidEum : quic- cum-
j quid lcnbat Apollo , qui Brallauolum redarguit,

I fed meliora non docet, dum ait : Bialfau. in lib.

Pillul cap.de aggreg. per Sceitragi vel Carpefium,
vel Furnariam feu Vincetoxicum vltimb exidi-
mat,quod prius Pipirellam coniecerat, animi in _piFtrr
condantiam facile demondrans.

Seitaragi , Lepidium eft Mattlp qui lib.Epid.5

4<»j

IV

CORTEX ANTIRHEVMATICVS.

C AP. XXIV.

REferc Monardes,ex Peru milium efle craf- Defcriptit
lum quendam corticem cx valla arbore Vl-
molimiii cum amplitudine cum forma, dettadlu.

Ferunt nafei ad ripas fluminis cuiuldam viginci j_OCLJS
qu nque leucis a Lima diflancis : nec alibi facili
in India reperiri. Indos capitis defluxionibus ,
rheumatilmis, autalioqui capitis graucdine labo- yjres-
rantes huius arboris corticem in tcnuifllmum
puluerem comminutum naribus indere : humo¬
res enim infigniter educere, eaque ratione libera-
ri : quod verum efle expertum le teilatur. Vide- jem?er5t
ri fecundum caloris gradum excedere.

LIBER

Iait : Seitaragi flue Sithrogi ftue Sythragi ( Syno¬
nyma funthic apud Arabes) plura defignare mi¬
nimi fuerit ambigendum. Serapioni nihil aliud
) quimDiofcor. Iberis flue Lepidium. Auicenni
tria genera explicantur. Pollrcmum nulli dubium
, ell, quin legitimam Iberim defignet: fedibi incer-
pretis errme legiciir Cordumcni pro Caida-
mi.

Lepidium ( inquit Tragus ) quod & Piperitis
i dicitur , Germ. ©cnffh-aur/ in Scrap.vidi Seit.ira-

IgiIndum[nollcr codex Scrap.non habet Indum.]
&c Haufab appellari : nolim tamen luper hac re cu
i quoquam contendere.

RuclI. hoc Lepidmm intelligere videtur cum
1 feribit: S ataragin Maunca lingua Lepidium nomi¬
nant. Braflauoius in exam. Pii. aggreg. Seitaragi ,
Satarngi nonnunquaScitaragiArabum,dl Diofc.
Lepidium. Auic confundit IberidemcumLepidio.
Lepidium vero & Sceterag thPe.terella. Colli-
i. gendum eflin hac piliul. comp. pro Sceteragi A-
rabes Lcpidion intclhgere : verum concipere ne-
1 . fcio ,quidin ea ficiat, vel ficerc pofflt Lcpidion.
Cordo in d. fp.fupra pil.fatidas Rhafis,Seiura-
gi flue fcytari Indum ell Lepidium maius : Pfcf?
ferFraut.

Monachi in Mef.d1fl.LCenf40.in Tripherahoc
j idem tradere videmur Seicaragt fitic Lepidium,
i cum aiunt : Non efl multum h veritate alienum
I tcnercP pcrcliam clfe Lcptdiu.Iilde Lepidiumtfl
i illa , qua’ vulgari vocabulo apud Italos dicitur
i Craptnella vel Caprinella. Quia dicit Simonla-
nuenfis in Utera Seitaragi , quod quidem fceita.
i ragi vocauerunt Nucem viduarum fcu captiuam.

1 Conhderanduman Monachi non intelligant Ra-
j phanum ruflicanum Germ. di dium illccn ctijT.

Iifclem autonbus pro Seitaragi fumendum Na-
L fhirtium, quod viribus, odore tScfapore limile.
r' Io. Manlius , telle Trago ,Naflurtiuin agi clle,

I. S ' caragi ,Senation & Lepidion vnius &ciuldein
( pianti nomenclaturas efle ccnfet. Vbipro Sei -
raragi, inquiline Monachi, intelligittir Lepidium,

' fi non habetur , fumatur Rubia ex Auic. & Gal.

' autoritate. Rubiam & tradlat. Quid pro Quo
-0 fubflituit, quod fanc fubllitutum nobis pro nul¬
lo Seitaragi conuenire videtur. Ve/alro in Rhaf.

I lib.jj.cap.p Seiteragi eflThaphfialndicajita & ha-
bet Arabicarum didlionum antiqua interpretatio
fub finem. Auic.Setaragi , id efl, Thaphfia. Bralla- !
uol.in exam.pil.aggr.Nh vocabulo Sceitaragi ad¬
dita e flet particula Indi , leclionem corruptam cf-
fe putarem: & legendum efle Sitarag, id efl, Fumi
r terri , quem recipiendum fuaderem,pofteaquam
L Carpefiumabelfc certum efl. Apollo accufatBraf-
fauolum inconflantii , fed noflro mdicio imme¬
rito, vtfuoloco amplius declarabitur. Arabico-
i rum nominum antiqua interpretatio habet.Setc-
| rigi, id ell. Fumus terrae.

Ita habes fane Seitaragi Arabum fatis intrica-
J tam hi floriam, non tam ex vdcis multiplici varia¬
tione , vt equidem opinafnur,quam Arab.Scrip-
torumincondita barbarie( quamfip£ vel inuiti
fcqui cogimur, ne , verborum puritatem aut le¬
nocinia fedlantes, latentem nucleum vel penitus
omittamus, vel intempefliue peruertamus J cof-
que proxime fecutorum medicorum negligentia.
Autorum nunc fententiasdixifle ,noftramq-, fen-
tentiam interpofuifle fit fatis, donec aliquid cer¬
tius addifeamus de his qui ad Cafii hifloriam
pertinere videbantur.

PACAL ARBOR.

Cap. XXV.

AR bor P acui eodem autore , multo minor efl, L^icriptio
quam arbor cuius cortex Rheumaticis vtilis
cu,quiiamdefcripca. Nafcitur in India ad fluj-
minis cuiufdam ripas , vigintiquinque leucis a
Lima diflantis.

Huius ligni vfli cineribus cum faponemix- vires,
tislndi ad tollendos lichenes etiam fccdiflimos
vtuntur,cdm qui in capite nafcuntur , [cfe quibus
Martial.

Nonvltus acre, puJluUue lucentes, Lichenes.

Nec trifle mentum ,/urdidrue lichenes ]
tum qui reliquas corporis partes occupant. Sed
& vecuflas cicatrices emaculare dicitur. Paululum
huius ligni ac cepit Monardes , vt cius facultates
experiretur.

Cap. XXV.

Nter innumera pene natur^ priclaraatque me- Lotus,
moranda, qua: 111. nofler Princeps , Dux Wir-
temb.in lingularium fuo Theatro ampliflimoad-
feruat , efl ramus ex arbore, quem ipfemet Cle-
mentilf. noller princeps nobis dcmonflrauic, qui
propriamanu hic adlcripfir verba. Mirabilis ar¬
bor ex infula didla F erro : qui arbor k multis cen¬
tenis annorum fine mutatione confiflit : & quo¬
tidie cantum fundit aqua: , vt incoli fatis pro po¬
tu habuerint. Milia per D. Paludanum i6oo.Iun.

20. Eiufdem rami portionem hberaliter nobis
ccmmunicauit Ul.E.C.quem primum a nobis dc-
fcnbi conueniat:demde quid alii Scriptores de ea
ptodiderint,fubiici.

Ramus efl craflitudi ne arundinis vulgaris, vel Defcriptio
digiti pueruli, fubftantia lignea, fed fatis fragili, raml-
eoiore fubfufco ,& quodammodo ad ruffnm ten¬
dente : per cuius medium medulla tranfit fungo-
fa. Cortex exterior tenuis, cinereus, rugofus,^^
multis nodulis fcatens, cui adhiret certis quibuf-
dam locis mufeus paruus , citrinus aut fubuiridis,
cx minuti flirois filamentis ccyaggeflus, mufeo n o- Mnjcnt,
flratium arborum non multum abfimilis, fed bre-
Qq 4

ARBOR AQVAM STILLANS.

4«4 HISTORIAE

uiffimus. Voftigi.i quoque apparent foliorum al-
ternatim polit1 rum. Diuifos eft hic ramus ina-
lios , qui etiam cr.irtiufculi in quaternos fcre mi-
ToU*. nores fitbdiuidumur. Folia h.trcnt Laminis ii mi¬
lia, fe.l br t ui o r a, eradit u ci i r. e alioqui pari, luglan-
dis fultis particularibus non mare quis compara- .
r:t , cx quorum coica me:! a fatisinfigni , al.imi-
nores nerm luriam verdi’., fed in obliquum per
folii fubffantiam di iDmi nantur. Fidem parte ad-
uerl.i , indar foliorum Malabathri fplendicant , a- 1
uersa nequaquam. Sed & verru colis quibufdam
T ubercal tubecculisiuxta pediculoi maxime & codam ob¬
lita funt , qualia fere iri praediftisf .r.is obleruari
1,'lert. Ramorum extrema, LauriTini in morem
Tlo, et' quali in vmbellam ceflant : qumiis flolculi adhx-
rent perexigui, ffellati , ob parui tuem fpeciSliih
Sapor. vixdeferibendi. Sapor ligni nullus : cortex non¬
nihil aromaticus , non line acrimonia &addri-
clione. Foliorum itidem aromaticus&glutino-
lus : ita vt dentium attritu cum felina in mucita-
MunlAgi. ginetn abeant, qualem femina mali Cydonii prar-
no/a folta. gCL-e (0lcnc. Paulb curiofiiis hunc ramum de-
fcripfimus propter admirandam eius hi floriam, fi
modo vera funt,qus Authoresde ea referunt.

Benzo enim , in fua Canar- arum Infularum re-
lrbo>i* H latione hidoricafic fcnbit. In inlul.i Ferro ,infu!a-
mi- runa Canariarum vna , arbor ed , perennes aquas
r.ibths. e follis exfudans Ai!!anfque,& quidem tanta co¬
ndi, vt non incolis modo , (ed etiam multo P*u U
De'cr<pt,o Itjs fudiccre poflit. Ea arbor mediocri magnitu-
7o c^.<4- nu :is Iuglandis folio, quanquam naum

gtlndis nuiore , muro circum lapideo fepta , indar f >ntis
cd T k co ci atere defluens aqua fufcipitur. Arca¬
num eqwulfcm natura mirabile : non reperiri to-
1 1 infula vllanj aquam prxtcr eam , qua? ex illa ar¬
bore mana$. P rrb arborem perpetua ac denfa
nebula circu mu edit : qua: tamen interdiu,vbi So¬
lis x dus flagrare incipit, panlatim difeuti ac re-
folui videtur* Principio , Hifpanoseam infulam
fubigere aggreffos, quum neque fontes neque
puteos, nec flumina inuenirent , ingens admira¬
tio fluporque inceflerat. Quiimque ab indigenis
feifeitando exlequerentur,vnde aquam fibi para¬
rent : illi pluuialem aquam in vafis colledtam re¬
ponere ad necelTirios vfus fe refpondebant : ar¬
bore nimirum prius arundinibus, terra aliifque
integumentis operta , quippe ita rati Hifpanos,
vbi aquam non reperiflent,cx omni infula excef-
Mxficr tn- fuios. Sed parum adus profuit. Nam infulana
j»Uarko- mulier H fpano cuidam , quo cum familiaris ei
rc detegit. con(uetudo interce (Lirat , arborem k arcanam
vim eius aperuit : protinufque ille Hifpanorum
Duci. Ac Dux, qui rem ita indicatam pro febu-
la duceret, lifu temperare non potuit: mox ta¬
men detcfta aboie , & rei certitudine comperta,
omnes rei tam noux miraculo defixi obftupuere.
Neque mulier indicium impune tulit , liquidem
Primores infule proditum ab ea arcanum cum co-
gnoui flent , breui ei necem clanculum intulere.
Breuiter ea arbor tanta copia aquam fundit opti¬
mam atque (alubrem, vt non infulanis modo,eo-
nimque armentis ,fed etiam nauibus eo forte ad
aquandum appellentibus iufHciat.

Crediturverb Infula Verro ea elle, quamPlin.
& SolinusOmbrionfeu Pluuialiam vocant , de
qua Plinius lib. tf.c.u.

Ouiedus quoque rem certam clTe (cribit , ta-
metfi arborem vidilTe negat , cum ter in eam in¬
fulam appulerit, iter in Ametkam inifituens. Et
Cornar.deludxis , ad Orbis figuram. In infula
Ferro quotidie circa meridiei tempus, nubes que-
damfpiffa e coelo fe demittit, magnam quandam

plantarvm.

arborem in monte dantem circumdans, & in eam
node proxima, vna aut altera ante Solis ortum Ratl™4
horafe refoluens, adeo vt hipe tanta aquarum tur*\
copia dimanet , quanta infularum neceflicati fuf-
ficiat. Et Anonymus quidam ad Orbis figuram.

Quis non admirctur in infula Fierro peculiarem «4 *
flillantem arborem elle , quae* continuos per ra¬
mos & folia radios emittit , in tanta abundantia,
vc vix di 6tu credibile fit: & quod incola: fe fuol-
que huius aqua: beneficio fuflentent , nullam a-
Jiam [propter diuturnam ficcitatem] habentes.

Atque huiufinodi arbores cedatur Io. Heukans eti
in Guin ea multas fe vidilTe , verum nullas qux >n
cato abundanter aquam dedillarent , quimqux
funt in infula F:ero. Nobis verb non condat, ex
quo anthore Corn.de Iudxis fumpfcrit figuram
arboris aquam fundentis quam habet. Pe¬
nes authorem fit fides.

eo

DE ASPALATHO , EX SENTENTIA

VETERVM.

Cap. XXVI.

i

DE hoc ita (cribit Diofc.Afpalatbus , aliis Ery-

fifceptrum , ?&v: quidam ie/Vxtf- th~.l

vt &■; ex Plin.legendum fufpicantur ] frutex eft li- fceptn
g iofus , (pinis crebris aculeatus. Nafcitur in Idro, defici
NTyro, Syria & Rhodo : coque Vngucntarii ad
fpiffanda vnguenta vtuntur. Probatur pondero-
fusjdccrado cortice rubens, aut in purpuram ver- r
gens, denfus, odoratus, &guftu amarefeens. Ed Alti
& alterum genus candidum , lignofum , inodo- Zcn
rum, quo»! etiam deterius habetur.

Brcuiffime Theoph. Quibus ad vnguenta v-
cuntur, lix. fe re funt : Cafia,Cinamomum, Afpa-
lathus &c.

Plin.lib.ii.cap-Z4. In eodem tradu [ Cyprio ] ^
Afpalathos nafucur , fpina candida, magnitudine
arboris modice, flore Rofx. Radix vnguentis ex- p i„t
pet tur. Tradunt, in quocunque frutice curuetut
arcus caeledis , eandem , qux fit Afpalatho,fuaui-
tatem oris exi der e : fed in Afp.d tho inenarrabi¬
lem quandam. Quidam eum Eryfifccptrum vo¬
cant : alii Sceptrum : [ fceptrum Helyfxi : Ely- j
fium : cuius probatio cll in M.Dal.] probatio eius rrJl
in colore ruffo vel igneo, taduque fpiflo, 5c odo- odi
reCadorci. Permutatur in libras xv. Item lib.14. P0T
cap. 1;. Vulgaris quoque h.xc fpina, cx qua cortinx y|

fullonix impleittur, radicis vmshabec.Per Hifpa- 31
nias quidem multi, & inter odores, & ad vnguen-
ta vtuntur illa [aiiaVct.] Afpalathum vocantes. ^
Edfinp dufeio hoc nomine fpina fyluedris in O- sphi» I
riente [vt diximus] candida , magnitudine arbo-
risiudx. Sed &: frutex humilior xque fpinofus in Altm)
NTyro, & Rhodiorum infulis, quem ala Hry-
fifceptrum , alii Adipfatheon,fiueDipfacon , fi- oipfm
uc Diachcton [vel Diaxylon,vt Diofc.inquit Her- i
mol.] vocant. Opcimus, qui minime ferulaceus,
rubens , Scin purpuram vergens , detradn corti¬
ce. Nafcitur pluribus locis, fed non vhique odora¬
tus. Quam vim haberet cccledi arcu in eum inni¬
xo, diximus. Hdc Plin. quem vides aT>iofc.non pa- In
rum variare. Non lignum, vt ille, fed radicem vn- dif<rrp>
guentis expeti feribit. Di fer ep at & in eo , quan- 1
do ait : probationem eius in colore ruffo vel D,^c'
igneo, taftu fpilLo,&:odore Cadorei : cum tamen
ipfe deinde optimam afferat rubentem, ■& in pur¬
puram vergentem kc. Quod c)e flore ait Plin.in rjin ,1
Diofc.non legitur.

Per

LIBER IV

4^1

Pervulgarem Spinam fulloniam Dalechamp.
intelligic Hippophxfton : de quo luo loco. O!
riwnterPlin. [lnquicidwn] Alpalathum Orien¬
talem alium elfe putae , qu&ra Rhodium. Proba¬
tur fan e Dio fcor. ivctJbf , quicquid Pii n. cum iuo
Caftorei ociore occinat. Hippoc. quoque lib.z.de
morb. mul.fub finem fere, radicem nigram cum
aliis quibuldam truam, in vino nigro diluto bi¬
bendam prxbet , ad fluxum, & omnes morbos
qui ab vteris fiunt. Vbi fane Gal.exponit/uexa*-
vcurptacw, radicem Afpalathiaromatici.

Efle autem Afpalathum fruticem admodum
fpinofum , etiam ex Platone cognofcimus, qui 10.
derepub. Dialogo, Ardiaeum &c alios tyrannos
fruticis Afpalathi fpinisapud inferos laniari , ex E-
ris Armenii fabulis recenfet. ProptereaThcocr.
paftor admonebat, nedilcalccatus per montem
deambularet, qui Rhamnis Sc Afpalatho fronde-
fceret.Edyl.4.

ov fi eg« fdy.vor T5 x, Jajra?>(L%ot kououvv
Interpres fic exponit ; e?( /bfayjAyf, >1 nc «/

i> cLcpoi a/mhriry.KW- tiptjT7U)J)x -n p.>; pA<fivr

wsVlf/VAi/jem1 armas »roi v.3>cu3h£cu. A per-
cuflis difficulter auellitur vel aufertur. Ahugian-
dino vero quidam , quod Grisei a <$at1 a/

d eunt, vel , quar vox gladium fignificat,

quod frutcxhic fuis aculeis & gladio rngulet , vt
annotat Curtius &Mircell.qui Sphagno & Phaf-
ganon apud D ofcor. legi aic,itaind<cans a fe re¬
cipi voces fuppofltitias , apud Diofc.qtKB ab aliis
reficiuntur.

Serapio cius meminit fub nomine Durfifaban,
id efl, Ayr.ub. Alii (cubu.niD.irfifitn. Eft arbor iu-
ftie crafficudi n: s , ficui alio rum lignorum &c. De
eo Diofcor. & Gal. Scribit autem Ornas Benta-
min , quie fequuntur. Tarfifahan , Apothecariis
Ayrach, eft arbor Granati agreftis , cui lignum ci-
trinum craflum, odoratum. E.us fructus vocatur
Bcl : quod in fru&u carnofum eft, dicitur C /iur-
hibcr : aftringt aiuum, & confert febribus. Su-
labin E penbahafien fcnbit efle plancam fpinofam,

quis ingreditur medicamenta odorata , flore cio*

' ceo , cortice fubrubente : fpeciem efle ligni , ex
quo parantur capfulx , in quibus reponuntur la-
ces vel etiam pugillares. Magis odoriferum efle
quod nafeitur m ripariis , recipi in trochifcos the-
riacicos : nominari in Barbaria Afiduni. Ex quibus
patet ineptia interpretis Serapionis , qui huic ca¬
piti titulum fccit,de arbore Granati.Qux ex Diofl
cor. Gal. apud Scrap.citantur partim iam adduda
funt, partim dicentur in viribus..

Auicen. Darficifialun magna eft arbor, fpinis
arandibus armata , qua pigmentarii vnguentis
acerbitatem conciliant [ quo ad vnguentorum
fpi flamenta pigmentarii vtuntur. Diofc. ] Eft au-
. tem partium diffimilium : Cortex enim acer eft,
flos calidus, lignum acerbum : quo fit vt diuerfas
quoque habeat facultates : calefaciendi & refrige¬
randi. Sunt qui Indicte fpicx [forte leg. Spina:.]
radicem efTe velint , quod aftercce nolim. Eligi¬
tur grauis , cortice detrado rubens aut in purpu¬
ram vergcns,odore & fapore grato : candida ve¬
ro , inodora, reprobaeft. ,

Patet itaque Arabes ineo diftare a Diofc.quod
‘illi aiborem ccaffam, fpinas magnas habentem:
hic fruticem tantum, fpinis crebris^ aculeatum
[rtVj !v9« 7iB^*Vx0tu^©- : Aldin. iU*cuf

&XPWM&’ : Vetus quidem ] defcnbat.

Sunt ex Recentioribus nonnulli , qui Afpala¬
thi Veterum meminere, fed quam plantam intel-
ligant, ipfi definiti non explicant. Sic Profp.
Alpin. In Aegypto , aic> crefcit Acacia fecunda

I Matthioli , quam ego florente menfe Februario
confpexi, foliis floribufque minoris Anlgyridis
’ proximis,quxguftata fapore adftringenti feriunt,
paucifcpie tamen ac mollibus fpinis oblita. Ne¬
que arbitror veram efle Acaciam, quamin Cap¬
padocia &c Ponto nafei Diofc.prodiderat,&c.

Sic Hermol. apudDiofcor.Afpalathus , inquit,
in Aegypto quoque nafeitur, (pina fylu. magni- frf/rexSj-
tudine arboris Medicae, candida. flore Rofx: cuius r/ttcHs.
radix vnguentis expetitur. Idem frutex humilior F ttlhm*.
in Syria&c: Sane per Hifpanias multi ad odores
vtuntur fpina, quam vocant Afpalathum. Sed ea
vulgaris eft,ex qua fullionte implentur vrnae,raai-
cifque vfus tantum habetur. Necdum comperi,
fitne idem vulgaris fpina & topiaria, de qua in A-
canrho diximus.

Ita Hermol. more fuo pro fuis venditat ex di- Hermol.
uerfis autoribus conquifita , ac temere de Afpa- *ot.
latho pronunciat , quafi Mevifa & experta, cum
interim tantum abhtvt aliquid doceat, vtetiam
obfcuriorcm eius reddat hiftoriam.

Cxcerilm inter fiippofititialegas apud Diofc. .
h Syris Diaxylo vocari, quod, vt annotat Marcell
nihil aliud fignificat, qukm mediohgr.uni : quia
lignofus hic frutex : fed de ea voce nihil Gramma¬
tici noftri.

Berchorio Afpalathus arbor eft Cypro fimilis cjpro fi¬
de qua Plm. Sane Afpalathi appellatione hodie mUlt
nulquam in pharmacopoliis medicamentum ha-

, 1 r' 1 • 1 r, r 1 met eme ».

betar, necqipcquam cera hactenus fcrutari li¬
cuit , quod ad eius cognitiQnem faceret , quo^i
cum diligentiflimo Ccnxjo fateri cogimur.

Non fine ratio ncuniratur idem, non dubitare Co^rd
aut perpendere Diofcor.interpretes, cuinam A- cortue-n_
fpalathi parti inelfe debeat fubrubens & purpu- teiUgendm
rafcens color. Nam dubium nobis reliquit Diofc.
vtrum de cortice an ligno id intelligendum fit,
cum probat Afpalathum tg viri? v-

Zet>v , }j Tropfvetfrrr* : indefinite enim in finitimis
'sx/^.\o/cj,7kcu. ( Actius , (fKn-ytoStr/M. ) Interpretes ve¬
ro omnes, quemadmodum &Plin.infinitiuo mo¬
do politum verbum in participium Lafinum c5-
uertunt :quo fit, vt omnes intelligant eum co¬
lorem ipfum lignum pta? fe ferre debere , poftqua
deglubatur. Nos vero contrarium intelligimus: Diofcor.
cenfemus enim id de cortice dicere Diofcor. A- »”terfret.

pud Serap. Sulachin , fubruffum cortici colorem r’of‘
tribuit, vti di&um. Corticem in vfu fui fle teftan-
tur Gal-. & Aedus.

Rondel.in didatis in Diofcor.miratur de radi-
ciscortice a nemine vfquam mentionem fieri, pr<^-
terquam in Hedychroi magmate apud Gal. nec
fe quicquam certi habere fatetur, quod de eo feri-
bat.

Tam Matthiol. qu^m Cornar. Afpalathum ho¬
die & officinis & fibi ignotum confitentur.

Lonic. vulgb Lignum Rhodium putat : eo ta¬
men nos deftitui.

Difpen. Colon. Afpalatho tanquam rei ineo-
gnitac Lignum Aloes fubftituenduiri efle. Syluio

contraria eft fententia, qui cenfec, Lignum Aloes
Offic. Afpalathum verius efle quim Agallochum.

De Afp/tlathifiuccedaneis pojlsa.

Hocloco non intempeftiue paucis expende¬
mus, quod fupr<k traditum ex Plinio de arcu cce-
lefti,qui, in quocunque frutice curuetiir, eandem
qux fit Afpalatho fimfitate odoris exiftere, fed in
Afpalatho inenarrabilem quandam. Ita & Arift,
l.Prob.f.ii. Arbores, inquitTeddi odoratas aiunt,
in quas cceleftis arcus decubuit. Vtrum verum
hoc fit , an falfum? Et, fi verum, quam ob caufajn
ideueniat? Nam nec omnes arbores, necfem-

♦<* HISTORIAE

per aliquas , odorem ita acquirere palam eft. Sx-
pcenim arcus cceleftis conllitit, ncc 'tamen arbo¬
res odoris fpirafle quicquam , quod fenfum mo¬
nere poflct : ciimquc odor contrahitur (accidit e-
nim :d aliquando, acita euenire narratur,) non in
quaque mactnc contrahi pntcft. Caufa verb ad
arcum per accidens referenda eft : prxfcrtim li ar¬
cus ipfe nullacft natura , qux fixa& permanens
fit:fcd obtutus tarum refringendi affectio «^appa¬
ritio. Prouenit aucem odoris. ifFectus ille , non
qu ditiTcunque materies fe habeat. Neque enim
lq viridi , neque in arida , fedincxufta, pofta
quam, qux arcui fuperuenerit , certam reddi fua-
•f tUtbm ll'tatem odoris , paftores referunt , prxeipue vbi
Arsfi. Afpalathus aut etiam Rhamnus eft, autid genus
alia, quorum flos fuam ter olcat.H.cc ille.

Inde, nec abfljue ratione Afpalithum quidam
Diofc. hem non innator -xJfcv vt in vulg.Diofc.cod. habetur le-
<orr- gendum cenfcntjfed ab incubitu &: innixu Iridis,
1'elmT/w : vt videre etiam eft apud Plutarchum
tlosodor *n Sympof.l^.Qnarlt.i. Notabis Afpalatho fua-
Anjl. uiterolcntcm tribui florem ab Ariftot.ncqae ne¬
gari ab arcus incubitu odorant orem reddi.Cu u
rei caufam {pedaliorem idem furamus Philofo-
phusalrbi tribui fle videtur halitui cuidam terrae
prxfuaui, quem emittere folct eo loco , in quem
coele Ais arcus decubuerim Ita enim feribit lib.17.
Hift.Nat. Quod fl admonendi fumus , qualis In
terrxodot ille, qui quxritur: contingit fxpc et¬
iam qmefcente ea , fub occafu Solis , in quo loco
caelefbs arcus decubueritcapi cibus fuis. Et quum
a ficcitite conticua immaduerit imbre , tunc c
mm.it halitum illum fuum diuinum ex Sole con¬
ceptum, cui comparari fuauitas nulla poflic. Ter¬
ra etenim quum feruet atque inuritur, quod edi¬
derit principio , bene olet. Etenim, qux parce
humido quendamin modum recaluerint , odora¬
ta redduntur : humor enim calore concoqui po-
teft.Hihc qux ad Orientem fpedtant , odorariora
cxAirgunt. Irin vero efficere hoc putant , quo¬
niam line aquaefEci nunquam poteft. Quum ve¬
ro materies immaduerit, caloreque interiori con¬
coxerit , refpirareiam incipit , vaporemque inte¬
rius conceptum emittit. Nec verb aquam ni¬
miam acceflifle oportet : eluit enim atque extin-
guit calorem ab igne inieftum. Qux autem poft
arcum eueniunt , femper ferd mediocres fune.
Hxcquinon fulpicantur, quum caufamnullam
ceperirent infignem , iridi effectum contribue¬
runt, Afpalathum autem & odoratos flores o-
doratiores ideo reddi , tum putauerimus , vel
quod odor odori accedens , vegetior reddatur &
copiolior, vel fanequodineoipfo halitu Afpala-
thi odor per aerem potentius diffundatur , vtfere
fimili de caufa euenire videmus in arboribus &
herbis florentibus menlibus Aprili &Maio , id-
que non tantAm incumbente Iride , fed alilis et¬
iam , po Aquam tepidum terrx halitum pluuix
confimilisinteruentu Solis vis euocarit, 5c flo¬
rum vim vel adauxerit vel fane latius fparferit.
Subeft &ahafubtilitas. Quod eo temporepotifi
fimum flores aperiri foleant:vnde odor ille maior
tanto , quanto recentium & nondum omnino
hiantium florum odoratior e fle folet , quim iam-
dudum apertorum. Sed de his &c flmilibus ali¬
quando D.V.plura &fpecialiora in difputationi-
bus Botanicis, «ScQu^ftionibus mirabilibus Chcr-
leri.Nunc ad Afpalathi vires tranfeamus , a Vete¬
ribus traditas.

Afpalathi Afpalathus, vt tradit Diofcor.vim calfa&ricem
y£*rc' cum adflndione obtinet. Quo fit vt ad tetra o-
Tlctrji trk. ris vlcera in vino decoctus cellutufque conue-

PLANTARVM»

niat: atque etiam adgcnitalium nomas, immun- Ntm» i
dimque illuuiem , nec non ad ozxnas commode
infundatur. Pelfo additus , fixtus detrahit. Eius
vero dccodtum aluum fi Ait. Quin & potu fan- Hac4t
guinis reiedtionem cohibet , vnnxque difHculca- hlut (
tem ac inflationes difeutit. Addit Phn.prxteriam XMt-
didta, rhagadia quoque fanare. Difcutere & ftran-
gtirias corticem, aluumque fiftere,fimilia prxfta-
re fylucflrem quoque putari. Fit& oleum ex A- Rh
fpalathi fucco in oleo macerato. Diofcor.quoque pbw$
confedtionem tradit ex Afpalatho , oleo ompha^-
cino, muAo,calamo & iuncoodoratis,nardo Cel¬
tica, fpatha, cofto , meliloto.

Galeno Afpalathus , guAu quidem acris fimul
& adAringens eft : facultate verb cx diflimilari- ient
bus conflat : nempe partibus fuis acribus ex cal- Tep*
faciens : partibus verb aliis , aufteris fcilicet , re¬
frigerans. Itaque vtriufque ratione dcficcat, & I
proinde ad putredines & fluxiones eft vtilis. pltt*
Correis vfumin medicamentis teftatur idem lib. |
deTher. ad Pif.&de Ther. ad Pamphyl. In ma¬
gnate Hedichroo iubet recipi a’ araAetOx fityr 7»

?As/3i ». Idem teftatur Actius in fuffumigio quo- -
dam.

LE LIGNO RHODIO : QVOD ALII

AsPAIATHYM RHOD1VM VOCANT.

RHodii ligni, fiue Afpalathi Rhodii quibuC /»/$
dam putati hiftoria nobis non minus obfcu- rat *
ra «Sc intricata videtur, quam Afpalathi Veterum.

Nos vt nulla defit ftirpium indagatoribus occafio ]
ad perfectiorem earum cognitionem pcrucnien- ^
di,& vt difeant, non temere omnibus Scriptori- .1
bus crede ndum, po tiflimihn ivs qui vel ex leui a- f
liqua conjecturi , quicquid in buccam «Sccala-
raum verius quim mentem venerit, vel ex aliis
hinc inde confarcinando ac fcopas faciendo , pro ’
notis fibi, atque adeo fuis produnt, lubetcaajux j
a Neotericis de eo tradita funt, interpofita,vbio-
pus videbitur,cenfura,hicrcferre.

Exordiemur a Ruell. cui Afpalathus videtur id
effe,quod nunc Officinx vocant LigtlumRbodium,
nonnullis, quanquam falso, Liontrn Aloes: vulgus u£\
Rodoen. Siquidem [inquitill*] iinguix qux a Pii- .
nio & Diofc. traduntur delineationes huic ad a- fjft
mu/Iim, nulla reclamante nota , refpondenc: ^
namque lignum fuilfe fruticofum nodi fatis tc- 1
flantur, quibus adhuc exafperatum fcatet. Decia- j
rant etiam aculeorum veftigia nonnunquam id-
ficquentibusfpinis inhorruille , quamuis fpiculis
caftratum & fuis viduum furculis : quin pptids 1
cortice fpohatu;n,ad nos deferri foleat: modicam i
tamen arborem vel fruticem fuilTc , fatis nobis J
hx ligni reliquix docent. Pondus eius graue fa- J
tis librans manus perpendit, quod ca^erorum ^
more demerfum aquis non protinus extat , fed
lapidis modo confeftim prxeeps fidit : nec fic ob- U
rutum quouis modo confuemt emergere. Adde -f
quod hoc lignum fubrubct,«Sr in purpuram quan- J
dam exuto cortice tendit, quod oculis euiden- J
tius eft, quam vt probari mereatur.Satisfupdrque \
duritiam &fpiffitudinem taiftus fentit , odoris
quoque fuauitatem, ligni fufhtus indicat. Cxte-
rum fi lingua confulatur, Icuem amarulentiam
refipere, «S: quadan tenus amarefeere conflabit.

Gal. tamen guftu acrem Afpalathum adftringen-
temque deprehendit , cuius iudicio fatis lingua
fubfcribit, nec iis plu^a qux ad eius cognitionem
pertineant Diofc.fcripta reliquit. Afportatur ad RbtJi
nos e Rhodiorum infulis : inde Rhodi) appella-//^

tionem

4«? L I BER

tionem decllnauit. Quin Scdz flore fruticeque
toto ad RhodiosNegociatores retuhmus,qui flo¬
rem R ofx tribuebant , prxdicabantque humilem
arbufculam,fruticeinueligr.ofum,crcbris fpinis \
aculeatum. Ea igitur , qui udeh narratione acce¬
pimus , & iplltis ligni pericula qua: vnus quifque
facete poteil, in hanc traxerunt opinionem, vt

v Rhodium hoclignum fu idem, quod a Veteribus
A/paUtbiis diceretur. Accedant etiam noftrx ni¬
mirum fl-ncetuii, qui diligenter hic ferutari , Sc
lingulas nocas difquirere voluerint. Quippe quii'
magnitudo ei arboris modici, vel pot.us frutex
humilior .. hi r.ofu s i n Rhodiorum : nfulis freques,
vndedefbrcur ad nos: fioreell R fi atque ver¬
git m purpuram: cortice detra&o , denius , guftu
lubun.iro. M ingones oflicinarum perfxpe pro
Agallocho Alpalathum fubftituunt, manifefto er¬
rore. Hc(cR':e !. cuius deferiprioni, vt ingenue fa¬
teamur, non fidimus : nec relationi Negotiato¬
rum. Veremur eius defuiptionem potitis clle re¬
petitionem notarum Diodc.dc Piin.

Cordus apud Di ole. refutando Rucliiiopinio
nem deferiprionem ampliffimam eradit, qui non
in ornnib. videtur conuenire cu Ruall. delcriptio-

• ne. Lignum,inquitjRhodium,quodRuell.vul-
gb Kobccn appellari Lnbit , idem eft cum eo,
quod apud nos b quibufiam Rbjdifium appellatur

r lignum , vend.tur Irpe pro Agallocho ,quodctia
Xylaloen , hoc eft, Lignum Aloes vocant, & pon-
•derofu.n eft, ita vc aquar im.ncrfum lapidis mod-.
fidat , nec vnquim pofcea emergat. Fiunt ex eo
quoque globuli, quibus funiculo traicclis priccs
luas muliercula: numerant. Eftprxterea odora-
t urn.C o tU i a R u c 1 1 . aile iimus non e Ile a'pala:hum:
ac neminem ratiocinari pofle , Rhodium lignum
fui Ile fruticem. Quod nodi in Rhodio ligno La¬
teant, non probat frucicem fui (R: fed intortam &

t tuberofam arbufculam. Eli enim incurua , tube-

_ libus Sc eonuoiutis peda nibus intorta eius mate¬
ria , qui res u amLlleindicatarborispotiils cau¬
dicem quam fruticis virgas fu i (Te. Quod Rucll.
lubiungic , Ipir.is id inhorruille incertius multo
eft." Apparent quidem in luperficie eius tubcr-
culaquxdam Sc nodi Sc preju forum ramulorum
veftigia, lcd qua: nihil minus referebant , quim
aculeorum reliquias. Modicam arborem fui fle ip-
fi quoque cx materia non vfqueadco cralTa colli¬
gimus. Sed non continuo Afpalathus eft. Neq;
adeo gracilia fant hic ligna , vt frutices fieri pof-
finttafternntur enim fipiflimequi vna manu ne¬
mo comple&atur. Vidimus nos non rarb ^cau¬
dice aut radicum principio refebla tubera, qui
craflitudflje vtramque manu implerent, vt pro¬
pter eam amplitudo em pocula ex ipfis fiant.Cb-

* tra Afpalathus frutex ea craftltudine nondeferi-
bitur. Quod vero ponderoflffimum fit lignum
Rhodium, perinde non comprobat Afpalathum
idefle: ci\m nullus vnquam Scriptor canti pon¬
deris tantique denfitaiis notam Afpnlaiho tri¬
buerit. Diofcor. Afpalathus gvAaVw & Latinis li-
gnofus: illud autem nonlignofum , feci lignum
8c plus quam lignum appellandum eft. Nega-

r mus etiam fubrubere & in purpuram quandam
tendere hoc lignum. Miror autem cum Rhodio
ligno diuerfi fint, fibique alternis vicibus immi¬
xti colores , cur Ruell.filentio priterierit candi¬
cantem Sc pallidum, rnbcfcentem tantflm & pur-
purafctffitem eligens , quia hi propius, qu^m illi
Id deferiptionem accedebant. Sed pace Ruellii
dixerim, non rubefeere neque ad purpuram ver¬
gere Rhodium lignum ' : fed habet venas partim
Ibicantes, partim pallidas, partim in fp adiceo fu-

‘IV’

45S

fcas Sc. nigras , qui omnes colores afpe&u luridi
funt , ranffimeque inuenitur , quod nondiftin-
dos habeat hos omnes. Interpretes omnes
etiam^Plinius , colorem in Afpaiatho intelligunt^^,^
ipfumlignum prx fe ferre debere, poftquam de¬
glubatur. Nos vero contrarium in telligimus, ce¬
lemus enim id de cortice dicere Diofcor. In Rho¬
dio ligno cortices ftudio & induftna, ceu omnis Co/t,cit ,

° r t ■ O I AVHtlHtHK

aromatici facultatis Sc vtilitatis expertes cum
proxima & exteriori materia profundius refeda
abiiciuncur, fohiifque ligni cor odore Sc fapore
commendatur. Odorem ad caftorium acceden¬
tem in Rhodio ligno tam crudo qu^rn prunis im- Non pjef
pofito non percipimus. Miramur cur Ruell.di- C *ftonum
cat Rhodium lignum leuem amaritudinem refi- A//*» Ru±
pere. Si accurate gullum confidamus, Olcaftri eU-err9r-
faporem, fed amariorem Sc acriorem in eo fentie-
mus.Gal. nullam amaritudinem Afpaiatho tribuit.

Rhodio verb ligno tanta ineft amaritudo , vt nui- Amant».
l.us guftum fugere poflit : cui adiunda eft cum a- do.
liqua adftringedi vi manifefta acrimonia,qu9 pau-
latim incipiat , donec prorfus excalefadas fauces
propemoaum vc Cocognidiumexafperet& fer¬
tiore detineat: quare id in tertio gradu completo
calidum pronuntiamus. Animaduertendum nc 1 mPe'a-
decipiamur in Agallu-cho comparando: pleriquc
enim Rhodium lignum ignaris pro eo vendunt. . .. ,
Adulteratur priterea Agallochum , vtPlatearius Aunlten».
tradit, ligno quodam in montibus Almafii nato,
quod pondere , nodofo habitu , Sc quadam aror-
matica vi Agallochi notas vtcunque refert.Matth.

Syluaticus in Pand. idem pjulo alis veftris
refert, «Si lignum quod pro Agallocho vendi con¬
queritur,' Chamiln radices efL-fcribit. PcrCha- c hamalta
miliam hoc loco intelligamus Oleaftrum necef-
fe eft, qui parua &:fylueitris eft Olea : maximi
eum talis ei fit materia, qui faciie pro Agollocho ^

fub fti tui queat : Eft enim olci,denfum,(plidum, e* ,£r>*'
po nderofum , guftu amarum,& acre lignum, pr^~
fertina fylueftri :inprimis autem in Arabia & Ae¬
thiopia nafcenti , cui propter cili calorem etiam
odorata eft materia. Cenfemus igitur fipe pro
Agallocho vendi Aethiopici fiue Arabici , aut ali- ^ ^

bi in calidioribus locis enati Oleaftri lignum» Na
ipfi Arabes Scriptores teftantur in Arabia nullum
Agollochu gigni, fed aliud quoddam lignum ei
non diflimile , quod eft oleaftri. Id ipfum autem
idem eft Rhodio ligno vulgh vocato. Non ob-
ftat:quod Rueliius dicit in Rhodo infula nafei.

Cur enim in Rhodo non nafceretur,01eafter?Er-
go quum in Rhodio fiue Rhodifio ligno omnes
noti Olcaftro conueniant, & manifefte conflet,
id ipfum ex Alexandria Aegypti , Acthiopii vi¬
cini , afferri, neminem profe&o futurum arbi¬
tramur, qui neget Aethiopiae oleaftri materiam
e fle.

Porrb idem Cordus in Hift. feribit : Agalochu, Locnsr
id eft , Xylaloe folida & ponderofa,in plures fpe- xJlAioe
cies ab Autoribus, prifertim recentioribus diui-
ditur: quo verb paflim vtimur, lignum eft duum
triumue digitorum craflitudine denfum, ponde- Moaium
rofum : & aqui inieblum fundum petens, pin- *•£"""*
gue , nodofuin, pe&inibus non adeo redis , fed CjU* e'
interdum in tuber inuolutis . colore varium ma-
culofumque, nigris, fufcis,*& flauisdiftindum ve¬
nis, guftu acrc, amarum ac aromatici#*! : odore,
dum Prunis imponitur , grato ^ciucundo : pru¬
narum calore pinguem rubenteri^ue remittens
liquorem ,& fpumimodo paiuas agentem bul¬
las : affertur Sc hoc decorticatum fardalorum
modo. Nafciturin India Sc Arabia. Quidam
hoc Agaloehum , lignum Rhodium fiue Rhodifi-

4*9

HISTORIA PLANT ARVM>

470

jff.il.tibH. nura appellant , Sc Afpalathum etle affirmant , vt
Rftll-ntt. Ruell. leti errat plurimum , vir alioquin do6hffi-
mus,& multa: iedliohis.Sunt etiam qui hoc Oiea-
ftri 1'gnuin e ffe credant. H&cOtrdvs.

Cordus not. Quem autem fane fludtHant.m incerta vada
tenere patet. Nam poltremo hoc loco plus tri¬
buere videtur aromatici, quam fecit in Commcn.
vbi Aethiopicam Oleam putat : hic Indicam Sc A-
rabicam plantam dicit, quamuisex Arabum au-
thontate dixerit Agalochumin Arabia nullum gi¬
gni. Antea affirmaui- effe Oleaflri hgnum , hic
quafi hzfltans aut ignorans , eam opinionem a-
lus tribui:. Hxc fane merentur conii ieratio-

Ag.*llochi
loco O/e.i-
Jler Rhodi-
tes ‘bedttur

AjpuLtfhu.

S .induit

C urt^not.

Houd.

Ruell rJ-
preh.

Oleafler

Rhodius.

Agullochus.

dolor hgt
Rhtdij.

Ohd ge¬
nus-

‘ S antalum.

Iamloco Agalloch^ inquit Cardanus,aiu ven¬
diderunt Olcaflrum. Hicenim Rhodo natus.feu
regionis natura, feu planta fit alterius generis,
colore refert Agallochum : nec videtur omnino
odoris expers : fuaui ter enim fed paiumolet.

Quidam e Recentioribus Afpalathum Sanda-
li genus alterum arbittantur : verius tamen con¬
flat , ait Curtius , Rhodium effe quod ad nos af-
portatur, ex quo ad deprecationes orbiculi fiunt,
quibus a diuitibus orbiculi aurei incerferuntur:
qui fxpecx hominum luxu tenuiores in brachiis

collo inuoluuncur, quod nonnulli inficiantur,
tanra efl inuidentix inter Medicos labes. Sed fi
Curtius legi flet Sc probe incellcxiffct Cordi ar¬
gumenta , non tam temere ac intcmpcftiue Me¬
dicorum inuidentiamdenunciansjfuammetinfci-
tiam circa ea, quorum hi florias con(arcinat,dcte-
gercr.

S/luio Agallochum, quod Offic.oftcndunt, ve¬
nus efl Afpalaihum,acre Sc aufterum Galeni.

Ruellu errorem &Scaliger explodit tanquam
ridiculum , quod nimirum Rhodicnfem arbufeu-
lam elfe Afpalathum exiftimauit. Er addit : Rho¬
dii lignum illud, ex quo Spherulas faciunt, etiam
nunc X i lal a vocari. Arab. Hoad. de quo poftea
plura crademuscap.de Agallocho fiue ligno A-
loes.

Sedlubet & Matth.Ruellium refutantem & de
Afpalatho differentem introducere. Sic /cribit.
Afpalathus quidem ex Creta, Rhodo, vel Syria ad
nos [quod ego fciam] non aduehitur. Ruellius
mediocri cenfiira non vacat, quod pro certo alle-
rat, idlegitimumeffe Afpalathum, quod Rho¬
dium Olcaftrum nonnulli vocancrquo item quo-
, dam Agallochi vice vtebantur Myropolia. Cuius
materiem cum & in Scplafiis, Sc apud artifices,
qui precatorias[vtita dicam] coronas adDcipa-
rx vi. gir.isfalutatioftes torno conficiunt, diligcn-
tiflime fim perferutatus : ea fane nigra partim,
partim vero ex nigro flauoque veiiofa mihi fefe
obtulit. Rubram autem & fubrubram [vt Ruell.
inquit] nufquamme vidiffe ingenue fateri pof-
fum. Adde etiarr.num,qubdfit [ quemadmodum
Rhodii narrant] hxc planta ex Olearum genere,
Rhodio tracftui abunde proueniens , qux Oliuas
etiam proferat : fcd ncc multis fpinis horrens, nec
detradto cortice rigefeens. Quamobrem [vt mea
fert opinio ] Afpalathus non erit Rhodium Olea-
Itrum, neque Santalum rubrum. Itaque nobis
Afpalathus deefl,qui tamen facile ex Rhodiorum
infula afferri poffet.

Idem in poftrem.Edit. addit: fententix noftrx
ncrtrfubfcribit Anguill. Ille Conftantinum My¬
ropolam quendam Rhodium teftem adducit: ego
Rhodios alios , i quibus de his omnibus diligen¬
ter fum percontatus , qui plantam hanc Olea-
ftrum,non Afpalathum vocari dicunt. Et qubd A-
gallochurarariflirnumeffet, Officins fere omnes

eius loco fuppeditabantOleaftriim Rhodium. Et
in Apologis. Ego. infit, profe&o Rhodium illud
lignum multum diftarc ab Afpalatho certo fcio:
quod primuir illudcorti.ee tenus rubens nonfit 9t,bj/pt
(ed potiusalbicans. Sed Sc id clari flime demon- Utho'
flrac Rhodium lignum nullam cum Afpalatho
habere cognationem, quod feribat Gal. qui legi¬
timum in Grxciafortalle pluries deguftauit, hunc
guftu effe acri , Sc fimul aaftringenti vi praeditum:
quod minime in hoc Rhodio ligno repentur , Nen 4
quemadmodum nec prxualens amaritudo, quam rum.
illi reddidit Diof Quod autem huiufcc ligni plan¬
ta lic Oleaflri fpccies , id maxime fatentur Rho- O^jl
dii, qu: eius hiftoriam ex Melita infula ad me feri-
p ferunt his verbis. Lignum ex quo globuli tor- ^3
no fiunt ad fundendas preces, truncus efl arboris de/cfm
longitudine hominis metam non excedentis.Na- j
fc;tur arido &faxofo trattu , fronde perpetua,0- F!or**

leaftri xmula, floribus albicantibus , baccis nigri-

*

cantibus, paruis, caudice breui, contrado, brachii ^rKt
inftar cralTo, a quo rami prodeunt rari, fpinis fere
nullis, aut admodum paucis , albicante toto corti¬
ce. Ligni materies cortice tenus candicat : me- Ligm
dullitiis verb nigricat. Radicibus nititur firmis,
albicantibus. Quibus palam effe arbitror Rho
dium hoc lignum ab Afpalatho admodumeffe di- ^ _■
uerlum : & Amac.I.ufit. vnacum Ruell.in eodem
verfari errore. Quippe Afpalathus cantum corti- p, th.
ce tenus,non,vt ille exiflimafle videtur, in tota li¬
gni fubftantia adeo fiturate ruffefeit , vt purpu¬
reus appareat. Hucvjqtte Marth. Quem videt Le-
dtorin tradendo ligno Rhodio plane contrarium
effe Cordo licet cum illo neget effe Afpalathum,

Sc velit effe Oleaftrum Rhodium , dum ei dene-
gat acrimoniam & amaritudinem', quam tamen
allegat Cordus , vt demonftretlignum Rhodium
efle Oleam Aethiopicam. Ait enim: efl etiam a-
cre Sc odoratum , atque guflu Oleaflri acrimo- ][
niam & amaritudinem refipit, fed vtramqueve-
hementiorem, quoniam terra Sc coelo fitienti &
feruido enatum. Sed veri iam credemus ? Paulo
p6ft , quale fit Matth. Lignum Rhodium appare¬
bit ex Ho. Bello. Amatus in D:ofc. Afpalathus [in¬
quit ] Lignum Rhidium, 1 :gnum aLes , Cortex Bugta, Cortt i
Aia'o.Darfifiin:Hity.Alargiz, : Itai. Ltgno aloesda*"tjjni
Rbodes. Afpalathus autem , vt Rudi, teftatur Sc D*rto\
RecentiorcsGrxci confirmant, lignum quod £ [

Rhodioruminfnla affertur, & illud lignum Aloes
Rhodiorum Officinx hodie appellant , ex quo
coronx ad fundendas prcculas parantur. Nec e- MutA
nimMatthiol. qui hoc tanquam falfum euertere
contendit, audiendus efl, cum rcuera lignum hoc
ex quo coronx parantur , ex arbufcula humili j
crebris fpinis aculeata , in infulis Rhodiorum &
aliis Grxcix locis exdatur , non ver6 ex Oliux

fpeciem referente arbore. Vidimus enim apud ^

Tho.Lucenfem infignem Pharmacopolam Fer-
rar. \ quo Monartlus multa fc didicilTe libris fua-
rum Epiftolarum faretur, huius ligni fruftum,
brachialis craflitudinis, folidum, graue, multis in- ■
cercepttim nodis , quod h Grxcis hominibus fub
nomine AfpaJathi acceperat , Sc ex eo coronx pa¬
rantur. Erat autem lignum illud coloris fubrufi, M

cui fimile in Hifpaniaapud Valentinos Sc Terra- t
conenfcs prxeipud magna in copia repentur : Sc
illius radicis cortices , Officinx fub cortice Bugix
Mercatoribus vendunt.

^ Sed contendat quantum velit Amatus , nonAW*'
multum fidei tribuimus ei , temere , noftro iudi-
cio , afferenti Lignum Rhodium prouenire in
Grxcia , Sc non fpeciem Oliux referre. Cordus
enira , vt iam demenftratum , feribit, manifeftd

con-

LIBER

conftareexalcxandria Aegyti, Aethiopi® vicin®
afferri. Debebat Amatus Afpalatbu ii (e vifam de-
(cribcre , & pr®terea corticem Bugi®. Condan-
tinus Rhodienlis PharmacopccusCandi®, vt no¬
tat Anguiil. vult LignumAloes Rhodium elle ve¬
rum Afpalathum, de quo fcripfit: Inuenitur in
infula Rhodo frutex fpinofus , foliis Ole® > fed
paulo minoribus : flore albo odoratiflimo : corti¬
ce albicante &afpero. Repcriumur inter has ar-
bufculas quardam, qu® detradto cortice coloris
{untrubelcentis : quo vetufliores , eo vegetior
color: Totum lignum non rubet, fed /olilm par¬
tes qu® adhsrent cortici. Non reperitur in tota
infula Rhodo lignum vllum ibi nafcens odora¬
tum , excepto hoc. Ex quo Turearum nobiles lin¬
gularem parant compolitionem ad fuffimigia, in
hilncmodum. Dillecantin minutas partes mace-
rantque in aqua rofacea per triduum : tum admi-
fccnt bonum mofchum. Deirrde fumpto faccha-
rodiffoluunt , mifcentque cum pr®di<5tis,omnia-
que flmul decoquunt, donec videantur vefuti fru-
da cornbuda. Podca flnunt refrigerari. H®c
liultula prunis imponunt , vndeodor valde gra¬
tus & fuauis excitatur. Hoclignum ego firmiter
credo ede verum Afpalathum, confiderato odore,
fapore &fubdant:a. H®comnia fcnpfitille Phar¬
macopola, cui opinioni etiam allentitnr Anguiil.

I V' 4 ii

ineptum fit firmiter velle contendere, eius loco
Rhodium id lignum , odoratum , amarulentum
poterit fubdittii.

Catal. Francfor. Bugi® Cortex : bic rinfc ron L,inum
Kobifer^oltj. Item Afpalathus vulgaris : Lignum
Eugia: [leg.Bw^i<c, 2\J)obtfer ^oltj- Refor.Wor -Lignum '
mat .Lignum Aloes Rhodio? um : Ligmun Rhodium , Li- Eugi*.
gnum Eugia , Afpalathus fuppofintius. At confide-
randum cen femus , quid intelligant autores Ca-
tal. Francfor. & Reform. Worm. per corticem
Bugi® , & quale fit eorum lignum Rhodium.

C®falp. de ligno Rhodio h®c tradit. Ex (^lea¬
rum radice fimulachra fculpere folenc perpetua,
autore TheophrafE in quem vfum hodie oleadru
Rhodium maxime expetunt, maculofa facie, pr®-
denfum , vt quodammodo Agallochum Indicum
®mulctur,impoltoribusadulcerandi anfam prq-
bens.

Nec omittenda qu® perdotfhis & celebris me¬
dicus Cretenfis Honor. Bcllusin epifl. ad Clufi
fcribic. Mitto, inquit , ramum floribus & foliis lienum
pnuftum jfimul cum frudtu Lipni illius Rhodii, R[!0‘l,urn
quod Matthiol. olittaftrum, nonnulli Agalhcbrjfi
vocant , aquamplurimifc etiam pro legitimo Af¬
palatho in Theriacis vfurpatum : cx cuius intuitu
facillime cognofces in quatis tenebris omnes ad¬
huc verfentur. Nam lignum illud rv-que fpinofum Non'pi»o.

nec vllo modo dubitat quin fit illud lignum veru j eft, neque Ole® ik mulco minus A pal ithi : fed /*

Afpalathum, quum apud fe frudum habere tede-
tur, omnibus notis ab antiquis Afpalatbo attri¬
butis pi®ditum.

Errant, inquit Lacuna, qui pro Afpnlatho acci¬
piunt lignum cum venis luteis & nigris vulgo di-
ftnm Lignum 'Ai' -es , &alio nomine, Olcaftcr
Rhodius, ex quo globulos precarios tornant. In
huius ligni genere nullum rubrum vifum quale
debet elle Afpalathi.

Lignum Rhodium, vt annotat Gefr\. ceu verus
Afpalathus, Theriac® iniicitur: quod tamen Iignu
ed, & trunci & rami pars: ac fubditui non impro

ver® & legidm® Cyrifi, perquam fimihs a Maran-
thadeferiptio , ficvtvnum& idem elle credam. i*ocus
Oritur hic frutex in infulis Rhodo propinquis, &

Rhodo ipfa Caloieri . P.nrhmi in (. h irularum
precariarum vfum conuertunt : medulla fpiifa 5 c
nigra.

Errauit Matthiol. credens, lignum fpinofum rr'

efIe,&ole®fpecrem:nonedb autem Afpalathum ^ Anguil.
retdeiudicat. Errauit & Anguili. cum fuo Rho-

dienfi pharmacopceo , qui illud (uffimigii genus
fomniauit.Hocenim fcire diligcntiflime cupiens
mendacium elle deprehendi. SedomnnJ maxime
bat : cum V c teres radicem aut potius radicis cor- , in errore ver fantur, qui hoc ligno iri Theiiacis pro
ticem vfurparent . In ligno Rhodio tamen nulla i Afpalatho recte vti iudic-int , quem admocUim ce- paf/tu,K
adringendi vis videtur. leberr. Pataranorum collegium. Verum tic hac medicor

Scribit Ryffius afportari ad nos Afpalathum a , Cytifo copiofidsagemus poftea. error.

Rhodiorum infulis, Rhodium lignum e iTe Veteri- ;
bus ^ifpalathum.Agallochum lignum Aloes quod
oftendunt officin® verius ede Afpalathum:quem
Germani ptirabeitJ aut -Z(loc6 IjoIr vocant. Ve-
rffin Ryffius videtur nimis fecure de fibi ignotis ,
indicare.

Lonicerus fatetur lignum qu'od in Offic.de-
mondratur pro Rhodio efle peregrinum & ineo- ‘
gnitum. At Clufin append.Dod.Gallic® hift.ait
Officinas odendere duo genera ligni Aloes, prq-
tcr lignum Rhodium, qmod nihil aliud fit quam
Oleader Rhodo delatus, quo Officin® olim vix
fint pro ligno Aloes.

r Apollo Ruell. & Amatum taxat , qubd arbuf-
culam qu.mdam Qleadn Rhodii cognomine , a-
liaspro ligno Aloe habitam, Afpalathum puta-
rint , quod non comprobandum cenfet, quum
hocRhodium lignum coronariis fabris vulgatifli-
mum nullibi rubefeat , fed variegatum e nigro in
croceum vergere videatur , exutum enim cortice
'■ ad nos afferri. Matthiolum vero Rhodiorum
hidoriamex infula Melita redidifle putat maiore
contradicendi cura, quam quod res ita fe liabeat.

Ex Anguiil. ledione nullam in hoedefiderari no¬
tam. ITic obditerit Gal. tf.fimpl. ex quo gudu a-
ens ed, fimul & adringens, qu® in Rhodio olea-
dro non reperiri ait, vt neque amaritudo , quam
jlli tribuit Diofc. Verumtamen etfid* re dubia
Tom. I.

©OS? •

Afpalathi adulterium \%rtc Oleafiri radix.

Pro Afpalatho obfcrtmiimvis in quadam Offici- Dcfcnpflo
na lignum quoddam validiflimum > Sc folidiflimu,
durum , graue,tortuofum, nigricans partim,par-
tim albicans, alternantibus interdum vtriulque
huius coloris venis , alicubi flauefcens, fubinde
trafuerfis micis pedines fecantibus,odore nullo,
fapore amaricante.

Confiderent Studiofi, an hoclignum forte tra
ditum fit ab aliquo ex pr®cedentibus val plerif-
que nomine ligni Rhodii &' Oleadri , quod faci¬
le nobis perfuademus. Nefcimus tamen ex qua
plantafit. Deeodem ligno forte fcribic Syluius
in Phvrmacopcea. Sunt qui ligni Aloes loco Oli-
u® arboris matricem fubdituunt. Et Monachi in
Mef Sophidicatur lignum Aloes praecipue cura
lignis wdicumfil.Oliu®.

K. f

**■ HISTORIAE

■ ffDGKMlQStJD KjSCfJoJCfK) @C'®C -3COS
ASPALATHVS CRETICA ALPINI ,

ODORIS PERSVAVIS.

Cap. XXV!.

q;

v Vae Teri plfic ante Hon. Bellus de Afpalatho
* Rhodio anobis fub finem prxced.cap. cita¬
ta, faciunt, vt hoc loco proponamus Afpalathum
Creticam odoris fuauis Prof. Alpini , de quaferi-
bitlib.de Plantis Aegyptiacis in hunc modum,
locus. Afpalathum, vt alias cjuoque dictum ell , copio-
iiuimum prope Frafclux portum [Creta; ] in quo¬
dam colle virentem atque florentem fxpe infpe-
xi, odorifque eximia inanitas ex huiufce plantx
r floribus ad mc delata, fuit in caufa , vc ipfum
agnoucnm. Qua: planta eltlrucex denlis ramis,
fpinis albis , duris .horridis , cortice caudicis al-
F/fw/. bo , ad trium cubitorum & plus altitudinem in
altum allurgcns, floribus multis paruis , croceis,
/parthx flmilibus , fed fumme odoratis. Huius ar-
buffi radices dura: , longa: , cralTx , colore flauo,
atque cortice fumme odorato tunc temporis a me
fuere obferuatx. Multafque meas Pharmaco-
pceus dccerpht , Cayiumque ad vfura medicina:
meoiulfu dctulir. Hac ille. Sed quum tot difficul¬
tatibus intricata fit Afpalathi hiftorii , tam in
Antiquorum qu^m Recentiorum laiptis , vti
patet in prxcedentibus , rem dignam induftrio
hlftn nor. Botanico prxffitiffet Alpinus ,fi diligentius pau¬
lo Afpalathum fuam Creticam dcfaipliflet,ac de¬
mo nftralTet folia , florum formam, & totius plan¬
tx faporern.

Mirum prxterea hunc fruticem tam fuauis o-
doris non obferuatum in Creta per Bcllon. &c
Honor. Bellun. Non cenfemus Alpinum intel-
ligcre Afpalathum trifoliam , quia ance eius me¬
minit, nomine Acacix Matthioli.

sgscsoqs

LIGNVM ROSifi ODORE : ALIIS LI-

invm thvris: aliis Aspalathvs.

Cap. XXVII.

Defcripcio

DV rum & fo-
iidum eft

<

Guaiacifere tex-
peftinibus

SAfor.

tura

vccunque redis,
fecundum quos
finditur , ponde¬
ro fum , odore
Rofarum. Bico-
lor quemadmo¬
dum Guaiacum,
in medio fuluu ,
in ambitu al¬
bum : cortice ad-
hucalicubiadhq-
rente , fatis craf-
fo,fcabro,coloris
ex fufeo cinerei,
fapore paulo a-
cnore , nonnihil
amaricante. Sa¬
por ligno aroma¬
ticus, primum amaricans , pbft acer ad Schcenan-
thus faporem quodammodo accedens. Prunis
impolitum flammam celeriter fatis concipic , &
quidem c/, fed nihil refinofi aut pinguis fun¬
dit. Fragmentum noftrum fatis magnum , bra-

PLANTA RVM>

chialem arguit ligni [ vnde deciftim eft] ctalflcu-
dinem : quod nobis pro Afpalatho aliquando da¬
tum Veronae : & dentio Elltngx per D. Volma-
rium folertem Pharmacoposum pro eodem Ve-
ronanaifTo. Accepimus & a D.Coudembergio
Pharmacopceo Ancuerp. celebri, cum hoc titu¬
lo Lignum ex Palma infula vna Canariarum.

Eiufdem ligni videtur mcminilfe Ruelliushis
■erbis. Iam Liburnicis nouum Orbem longi
uigatione petentibus , delatum ex infulis
ignum ex arborefeente frutice, in nodos i
fcabiofo . cortice faciequelacunofa: materie du- j
ra,crifpaque, colore intus buxeo, candido cin-
, gente orbiculo , quod pro rfus oletRofas : ita vt V|UI
[ fcobem eius, vel etiam ramentum ligni ,pro Ro-
S fis, veftibus interponi fuerit gratiflimum : nec o-
j dorc cedit Rofis , etiamli decoquatur igni. Iam
j ex hoc pcdHnes , depurgando capiti ob odoris
j gratiam non infalubres lubricant : item alaba-
! ffros , pyxides , Sc extera id genus. An Z igir zq
j [ Caflix genus ] fuerit, non aufim afferere. Hac
; ille. : quem non placet huius eiufdem ligni [ vt c-
i quidem cenfemus] aliam ponere dcfcnptioncm

inter herbas Jib.ucap.96. cum ait : Ex illo nouo Ai,<

. f*'

repertarum infularum orbe, Liburnicarum remi¬
gatu luftrato, delatum nuper ad nos lignum cra fi¬
lo cortice & hiulco, multis tuberibus & nodis
inxquale, ponderis eximii , ita vt immerftim a-
quis pellum eat , »>cc lidens rurfum emergat. Bu¬
xi colorem , crafutudinem & duritiem imitatur.

Hoc tritum , vel in fcobem derafum , Rofas odo-
| ris fuauitatc prouocat , quin potius de paritate
certans , iucunditate vincit. Hoc rofaceum ap-
I pellamus cum barbarum regionis nomen audire
)r\on potuerimus. In penfiles orbiculos pilulaft 6
vc, qux $ mulieribus geftantur , Afpplaihi aut A-
gallochi more tornatur,quibus filo m.miflis, mu¬
lieres fuppheationes fuas numerant.

Cxterum de quo Ruell. non imprudenter, no-
ftro iudicio, dubitat , id Porta magna fectiritatc
affirmatiue pronuntiat. Calia [inquiens] quxZ/- ,
£/ vocatur, Rofx odorem refert , ac ad eadem adCx-C
qux Iuncus prxftat : ob id ex hoc pedines de¬
purgando capiti , ob odoris gratiam non infalu-
bies fabricant, alabaftros, pyxides

Vides eum verba ex Ruell. dcfnmpfillc , eo
non citato ; nihilominus pro certo aflercre id, de
quo ille dubitabat.

Scribit Anguill. fi: aliquando exiltimaiTe li¬
gnum coloris Mali aurei [ n aranzato ] Sc odoris Ro- Port 4
(x fine amaritudine efle Afpalathum: veriim dein¬
ceps cognoui Ile efFe lignum Thuris. Necdec(Te,,v«
qui fuam imitati opinionem adhuc e.xifliment ef- a/^i
fe Afpalathum, fed errare.

An illud Afpalathi fruftulum exquifiti/Timnm,7>:'7
quod Lacuna iadatRomxfibi datum ab inligni
inaterixmedic^ perfcrucatore Gilberto? Enimue-
rofane quum hiftoria Afpal ichi obfcura admo¬
dum fit, fi Lacuna bonus fuillet Botanicus , dc-
fcripfilfet.

Nccignotumfuitiftud lignum Goropio ,dum
ligna ex Atlantico Orbe peti fcnbit,aux fuauicatez^nw.
cum Rofis certent. mt

I Lignum odoratiffimum. quod ex America nen L,Zn*‘
ita pridem adue6Ium,Palinatio de Fcb.peft.

J In America fiueBrefilia arbor fpcciofa, odoris
, fuauiflimi: Ligna manu retenta ,Rofam fpirant.

I Lerius.

Lignum rofateum, Rhodoxylon , Afpalathus
rofcus , ?\0>fcnI)oIr5 Germ. Cacal.Francof&Re- Rhadtx.
form.Worm.

I Recemiorum fedula veftigacione faftum eft,

vt

LIBER

r vt tres lignorum differentia; nobis innotuerint;
f quarum quxhbec Afpalathi nomine digna efh
Prima nobis vifa Vetona: & munere data ab exi-
i miis Pharmacopceis Fr.CalceoIario & And. Belli-
i coco,quifuis Theriacis Myfticis,de Doctorum
Veronenfium confiho impofncrunt. Fruftum
quod habemus denfii n , folidum & compadfcum
! fuit ,quafi cuiufdam fruticis ima parti refedtum,
i radiatis fibris, ponderofum, colore buxeo, ftd L-
ttfttore, fuauillimo odore 5c pertinaci. EumefTe
verum Afpalathum tum perfuafi fuimus. Sapor
non ita amarus, nec guftuinfuauis. Alter a/peet es
Venetias adue&a Rhodo, de qua paulo pbft. A-
1 fpalathi 5. /pedes, albida foris,intus thorulo fub-
flatio aut citreo, Santa!» albi & citri m fimillima,al
bam Rofam fapit,(olet forte voluit dicere) nullam
guffanti mnmfeftam exhibet qualitatem nili tan¬
tillum calidi , quod vix guftu difeerni poteft. Hac
primum nobis dono dedit Morganus Pharmaco-
pceus Londin. & nomen id indicauit : alio-
qui Oliuaftri Rhodinenfis autSantali fpeciem ar¬
bitrantibus.

His addit Lob.in hift. Belg. fupericre anno
1560. pulchrum ligni huius fragmentum confpe-
xi contre&auique apud do&iirn & induftrium
plurmacopceumTheodoncum Ciuyt Delferfem,

. quod corticem etiamnum adherentem habebat,

' rugofum tortuofumque admodum, colore (k tex¬
tura Ilicis , inodorum : in rimis horrebat nonni¬
hil gummi fuauis odoris. Hoc cutauimus pingen¬
dum , eiufqueportior.es adhuc feruo ab eodem
Pharmacopceo dono datas.

Idem Lob.in Adu. portiunculam habet paruam
depictam iui Afpalathi tert;i. Belgica autem hi-
floriaaddit maiorem figuram maioris portionis.
Item icon. Pia : t. Afpalathi rofei nomine. Nos
igitur hic exhibemus icones & Lob. datas pro ter¬
tia Aipaiatho.

Lignum rofeo odore, quod defcripfimus, opti¬
me rcfpondct Afpalatho prima: Aduerf. cui forte
congener, fi non eadem Afpalachus ;. Lob. farse
Hift. Lugd.& Afpalathi primse fpecieiPenx : &
Afpalathi tertix fpecici nomine proponit: addit-
que hanc alios Afpalathi fpeciem, alios Oleaftri
Rhodii autSantali putare.

C. B.apudMatt.fcribitiRhodius Oleafter dicitur
Rhodiu lignu Cordo inDiofc.cui &Olea Aethio¬
pica videtur. Afpalathi j.fpecicsPen^ &Lugd.qu£
pro Agalocho fxpe venditur. Quare Agalochum
&Xylaloefolida & ponderofa Cordo Hift. cuius
dux fpecics:alteraalbicat,& torulo eftcinereo:al-
tera rubet, & hoc Afpalathi z.genus eft Pena: &
Lugd. Rhodium lignum rubefeens Cordo in
Diofcor. Afpalathus rofeus Lob.in icon. Hac 'tlle.
ObferuandumCafp.Bauhinum iconem a nobis
propofitam ex Lob.in fuo Matthiol. ponere ti¬
tulo Arpalathi rofei. In Cordi ligno Rhodio, fi-
ue Rhodio oleaftro nihil inuenimus quod con-
ueniateum Afpalatho^.Lob- hxcenim albida fo¬
ris, intus fubflaua . illud venas habet, partim al¬
bicantes , partis fufeas & nigras , multumque dif¬
fert ^ Santalo albo & citrino.. In hac©dor
Rofx : in illo nihil tale prxdicatur.
caret manifefta qualitate, illud
amarum &c.

AS PALATHVS RHODIVS RV B ENS
odora tilf.

CiP. XXVIII.

Valerando Dourez Alpalathi nomine na&i Defcripdfc
fumus fragmenta ligni cuiufdam dura , con¬
torta, nodofa, micisper tranfuerfos pedlincs ap-
parentib9,vtin Fagino ligno, colore per meditul-
liu aliquatenus fufeo, per reliqua cineraceo exal¬
bido, odore graui,hircofo quem &pcrfe,& pru¬
nis impofitus fpirat , fapore ingrato. Ex frufti
noftri confiderationefacile diiudicamus fiue tru¬
cum fiue ramum brachialis craflitudinis &fpino-
fumfuifle.

Forte Oliuus quoque de hocligno feribit : A-
fpalathum genuinum,fincerum & legitimum in
Mufxo Calceolarii nota.uimus,qui primus omniu
Matthiolomifit. Odore.vtcenfetPlin.proximus
eftCaftorio Afpalathus.Senticofus , horrens ex
multis /pinis. Illis fane vnguentariiadfpillame-
ta vnguentorum maxime vti folent : parandx
Theriacx fatis prxcipuus,Ioco cuius nefeio quas
quifquiliasadmifcebatfuperiorxtas. Odoratum
Afpalathum itaque atque fuaue olentem , vbi vi-
R'r %

ASpalaihi Dcfc[ipi;0
altera

fpecies inqui¬
unt Pena &

Lob. in Adu.

Venetias ad-
ue&a Rhodo,
mifiTa fuit Ni¬
colao Coma-
fco Medico in-
primis erudi¬
to, apud quem
tum maximum
truncum vidi¬
mus , cortice
exutum ,rubc-
tem , Taxo co-
colorem, odo¬
re adeo flagra-
tem , vt qusftn
late patebat
ccenaculu exi¬
mio imbueret
odore. Eiuf-
dem nosadhuc
fruftulumfepuamusdnno milTum i peritilT. phar-
macopaio Valerando Dourez, qui ab eodem ac¬
cepit. Idem Lob. tam in icon. quam in hift. Belg.
Afpalathum Rhodium vocat. Figura in Aduerf.
nulla crat,fcd hancquainhicdamus,primum ex¬
hibuit Lob.in hift. Belgica. Etpoftea etiam Cafp.

Bauhin apud Matthiol. Qux autem de eo fcripfic,
panloante didtafunt. Interim perquirant Le¬
ctores vbi Cordus Diofc.fcripferit de ligno Rho¬
dio rubefeente quod conueniat cum hac Afpala-
tho 2.Lob.odoratilIima.

ASPALATHI NOMINE DATVM
Lignum grauiter olens.

Tom. L

%ltuus net»

'jUAtth. re
freb.

■titfWi

m HISTORIAE

dere voles , non grauati fumus locum offendere,
ne (urculofam hancplantam apud Rhodios pue¬
ras, aut in Syria.

Hanc quoque in fua peregrinatione anno-
tauit Aldroandus.Afpalathusaibus pluribus qui-
demin locis nafeitur, fed non odoratus. Sed libi
habeat Oliuus fuaueolentcm Caftorci odore A-
fpalathum,nobis delicatior odoratus , qui talem j
neutiquam fuaueolentem credimus. Sulpicamur j
bonum hunc virum confundere duo ligna de¬
mo nftrata pro Afpalatho. Caftorci namque odor
fuauis non eft , fed hircino proximus , aut etiam
deterior. Si quis putet huius modi aliquod aut
vidifleaut etiam naribus adhibui fle Plinium , nos
non omnino habebit repugnantes.

Confiderandum tamen quoque an Matih.in
poft.Com.de hoc Afpalatho feribat , cum ait ma-
mfefte hallucinatos efle cum Rudi, ipfum, tum
Anguil. palam facere Afpalathum , quem primus
dono dedit Fr.Calceohtius , «Se deinde eiufdcm
Afpalathi truncum, humani brachii craflitudinc a
Barth. Rolleo Medico , & a Conft. Sylucftiio
Pharmacopcco Ari mine n fi ex Cypro Infula ad
cum milium : cum huic , qui ciufdem generis eft,
cum altero a Calceolario milio , nihil penitus de¬
fit, vtilleaitj quod in legitimo Afpalatho com-
probwido defiderari puffit : &: prasfertim cum
non foltim detradlo cortice , purpureo colore ru-
£efcat,guftufit amaro ,& materias denfitate gra¬
llis , fed quod Caftoreum non obfcure refipiat,

* vtPiin.inquit. At Mitthiolum deferibere (uum i
nouum Afpalathum prxftaret , quam fuorqorc
tribuere audadter notas veri Afpalathi. E xiftima-
mus in eo non repectas iri. Et cautio fuit apud
eundem, ne quis vfuram videndi expeteretiquip-
pe militis gloriofi in morem minatur iis qui ad
eum concedent videndi caufa , naftim ligno fur-
fumimpulfo icaprotrufurum , vt inde fanguis
profluat. Dignum , mehercle , verbum Gratiofo
Medico & lludiofos docere profitente. V t iam
bene confultum fit Gefnero aliifque , qui eius
figmenta detexerunt , qubd non adierint hunc
Thrafonem, videndi & examinandi eius Aconiti
gratia &c alia ab ipfo veteratorie effidta. Nemini
profedto confuluerimus a nobis deferiptum li¬
gnum grauiter olens in Theriaca aliifve compo-
litionibus poni loco Afpalathi , nifi fortd quis
malit olentes crepitus, quam Thura. Ahouai fa-
ne lignum quoque fcetct, cuiusfruclus t^nena-
tus,de qua arbore lib.j.

ASPALATHVS I. DIOSC. PLINII ET
Galeni , legitima Pon^.

Cap. XXVIII.

VOltii [inquit Pona in Baldo] reprxfentare,
& delineatione, & breui deferiptione ^.fpa-
lathum legitimam primas fpeciei Diofcor. quas ea¬
dem eft & odorata, &medicamentofa a Plinio
deferipta, quam etiam adnotauit Galenus , & id¬
circo apta Antidotis, quibus vti debemus : non
autem grauis, vti Ebenum : non amara, vt Ab /in¬
cilium, neque abfque /pinis , vti male exiftima-
runt quidam , quod prorfus ab opinione Anti¬
quorum Scriptorum abhorret.

Hxcfubftantianon eft tam compadla , vtinie-
dta in aquam proruat in fundum, fod fi confera¬
tur cum multis aliis lignis , fatis compacta , &:
grauis dignofeitur : cortexipfius/uperior eft co¬
lore cinereo nigricante, & quadam acrimonia ad-

P L AN TARVM.

ftringente pr*. ■'i
ditus , hoc corti- iVM
ce dempto offert tyti
fele membrana |
quasdam fibrofa, 1
longe efhcacior, \
ii deguftetur , S
primo cortice: 1
colore rubro , i-
gnem imitante: 3
quo dempto ex 5
paite inhxrente, \|
lignum in luper- J
fi:ie ad purpura '1
vergens detegi- 1
tur, intus palle- j
fcens,pars verb 1
in cuna ad ni- |
grum vergens. 1
Lignum hoc to- 1
tu eft qualitati» 1
adftringentis, cum aliqua acrimonia mixtx. O-
doratum eft validi odoris, & qui nares ferit , tam I
cito & profunde, qua n Caftoreum : iitud elt/ar- J
mentofum, /pinis quibufdam oppletum. Sedrat- 1
ramurPonam non annotare vnde delata fit,& v- |
bi cbfeiuauerit /nam Afpalathum.

Afpalathi antiballonictU & aquiuoca.

Afpalatho deficiente plurimi fubftituunt li- 1
gnum yl/u^OfHc.vtCol.Florent. Cordus Tro- ^
chif. Scill.Androm.Borgarucus: Difp.Col.in Tro- ;
ch.HelichroijApollo. C.Bauh.

Matth.in Epift.fcribit, elFe qui Agallochnm fub- Ag
ftitui Afpalathi loco fuadeant : quorum placitis 1
is facile fubfcribit, & Apollo in EI. Cyphoides. J
Cxfalp.ait ab Afpalatho Diofc.non mtiltdm rece- ,1
dere. Elfe Afpalathum negat Braflaiiol. Corn. J
Agrie. Scaliger. J

Santalnm fpecicm e fle Afpalathi , exiftimabat 1
Manardus. Cardanus Sandalum rubrum putae. J
Santalum locojA/palathi fumi conqueritur Mat- |
thiol.in prooemio in Diofc. poftea aberrrjle dicit, SJ
qui Santal.rtibmin, Afpalathum credidere. Idem A
& Apollo rciicit. 3

Afpalathi loco Coidus in Troch Seill.Androm. I
fubfticuit Santalttwcitrin-odoratilY.

Eidem fubftimit quoque Agall chrm : aut vbi A i
incodemmedicamento verumque recipitur , li- ]]
gnumCuaiacum . In tota Europa pro Caffia lignea
cortex radicis cuiufdam ex Afpal.ithi fpecie ali- ^
quadetradhim opinmmr, memit Cordus :-de eo
autem cortice ante cap.de C fiia aduiceii na. Dc
frutice fpinofo trifolio, Afpalathi genus a.Diofc.&
Plin. putato, trade; urpoftea.

Pio Afpalatho fecundo , quidam exfrbent
quandam plantam fpinofam , cui foliola parua
fimplicia, dequalib.u. Cluf. etiam alios affines
tradit duos, de quibus Lh.n.Afpalatrum, Afpala- Ga\
rus,eft Gcniftella Pandedtis. vj

Darjiftban male apud Serap. Interpretem po- j'
fuifle, cfle Malum Granatum fylueftr.iuce clarius: Sa
Merito igitur Amatus : pro Afpalatho non Gra- l^j
nati fyiu. radice vtcndnm , vt multi perperam fa- ii
ciunt. Pandedt. confundit Darfifahan & Afpa-
latum cum Granato fylu. Verum Toxites cx Poe- ”T^
ta fubito fidius Medicus Paracelfita , medica tra- t<u
clans quafi eircntfibtilxpoeiice,introduxit con- .
fullonem plurium ftirpium i n. Onomaftico [ vc
vocat jPhilofophico. Stultis hxcpro lifdemobj
trudenda :Benzuin , ivoIriecbenbciTafcr , aut A-
za ttutocr %ranztbzi\m,Arb!,r tremula, Arbor Gra-
riatifjL Afpalathus , AfpaUos , Arbor herberis , Ajfa

o durat a i

LIBER

i odjrafa , Darfifahan. Impoftura eft , de rebus
I docere velle fibi incognitis.

Impingunt inquitCord. in Diofcor. qui crcdut
Afpalathum, liuc,vt Arabes vocant, Marfifiban,
i idem elle cum Berberi. Apollo etiam reprehen-
i ditcoldem , & merito qui Bcrberim pro Afpala-
I tho fupponunt.

Roia Hienchontca vulgo dicta , quibuflam
j! exiltimataell Afpalathus odoratus: Aliis Amo-
; mum, cum fit inodora planta, vti fuo dicetur lo-
: co. Ex Gal. attributo libro de fubfti cutis 8c Auic.
i multi Afpalatho deficiente volunt lupponi Terne
| Agni Calti , vt Cordus , Fuc.hf L /Cun. Amat. Pia¬
li cot. Borgar. Batchan. Apollo, Harchius, CaTtor,
j, Lonic.C.Bauhin.

In eodem G d. tributo l.bro ,pro Afpalatho, po-
i nitur Er: ces f. udus. Afpalathum dici de Cype-
mo, videbitur luo loco.

AnnotitFuchf.de comp.med.fupra Ol. Irinum
! NicoI.Myrefp. Afpalathum in Latinis cxempl. de-
| fiderari : pro eo radicem Lilii rede fubfticui : Te
iudicart legendum y.elv* pifyf.

Autore Trago Alpalton dicitur Diofc. 1. 4. c. 4.
dc Polygono.

Afpulachus, id eft, Tapfus , Pandet. & Trago
1 Verbafcum, Barbaris A fpal.nhum.

Auic. interpres dum Thenacam deferibit, quo
1; locoautores Grxci Afpalathumfcribunt , illeAfw-
mum habet, vc annotat Bellon.de Bitumine.
v Afpalax in herbaceis Thcophrall 1. 1. c. 11. qua:

I planta fit, indagandum.

-D E AGALLOC.HO VETERVM
in genere.

Cap. XXX.

1 v- 4

dunt , &corticem abiiriunt, &ita in hanc fpccic
redigunt. Xylaloe ver6decemduntd:fferenEi.T:
quarum decima quidem India nalci-

tur. Sutiifbia vei6 dicitur, quarinSamphi ciuira-
tc prouenit , Ac qua? Speond ida eft : qux 'Kyloaloc
fimihs efljcum non fit proprie Xyhalue. Ad hxc,
eft qux appellatur II umida [vjeov] cuius rurfus
quatitor funt differentis, de quibus non eft vt
nunc dicamus.

In fuffumigio, inquit Aec Tarum , hoc eft, Li¬
gnum Aloes, vt in luffumigio Donunx Romulx,
vnguentarii prxfcribunt. Xylalocn autem Aeno
& vulgo medicorum ob amaritudinem didum
volunt, qu.Ti L gr tm Aloes. Hermol. a non¬
nulla fimibtudine coloris.

De Taro fic Plin Ex confinio Calix Cmnami-
que & Cancamum ac Tarum inuehitur , fed per
Nabatxos Troglodytas , qui confidere ex Naba-
tsis. [ Sic vocis Chincnfes Dal. ]

Pauca h.vc Plin.de Taro habet : nec vfpiam ali¬
bi , quod nobis quidem conftet , huius Fgnifub
Agallochi nomine meminit ,quamuis fedulb Di-
o fco r. feri p ta p e rl eg i f fc »u m dub um non fit: Ta¬
rum autem Aetius idem cum Agallocho putat, vti
dictum. Mirum nufquam Galenum in libris de
fimpl. med.fac. Agallochi memimfle , prxfertim
cum Diofcor. ante eum de eo tradiderit, quem
ipfum diligenter legi flL conftaca,c poft eumPaul.
Aegin quipleiaque fua excerpere confueuit. Sed
veriiimile efteeain Galenum m libris fi mp licium
de eo tradidille jprxfertim cum Arabes eundent
de Agallocholoqnentem introducant. Sed forte
temporum iniuria Librarioru nque incuna,quod
& fufpicatur Cordus, caput iliu I excidit. In libro
tamen eiusfuppofitio , cui titulus Medicinalia cx-
primenta,de eius viribus &c vfu traditur. Et in li¬
bro fuccedaneorum eidem attributo Agallocho
Centaurium fiibftituitur. Sed qu^m btne,poftea
dicetur.

'7/

. Xj(*l9e
decem dif¬
ferenti*.
Indica.
Samph/a.
Speon
Humida.

T arum.

Act £r

Plln.

Xylaloe

We.

Lignum

A loti

AGallochum Diofcor.lignum eft(|JA.sv oV: Ve¬
tus addit ad marg.Toi v/^v/*>.oi'jquadcxIn- -
t dia Ac Arabiadeportatur, Thyis ligno fimile,pun-
1 dis maculifquediftindum, odoratum, guftu quo-
1 dammodo aftringens, cum quadam amaritudine:
cortice veftitur cutis inftar molli & aliquantum
verficolore. In Grxco habetur, ioi/Jf 0v/W £»-
1 ku , pro eo quod diximus, Thyis ligno limile. s«-
1 legunt Ori b. Aegin. Ruell. Goupy-

lus , Hermol. M.ircell.Sc Sarrae. Sunt antiquiores
Grsci qui Sorbo legunt. Mare.pro XbiyiApw, puR-
: dis macnlifquediftindum ,Aldi.codex habete
1 fjSpov : pro quo Torte ex Aldin. cod. legend. ohuiA-
, vov , hoc eft, comparum, folidunuaut
potius ex Orib.Ss*'** £V. Nam neque Serap. nec
Oribaf.necPaul.pundorum macularum ue men¬
tionem vllam fecerunt. Attamen in optimo A-
gallocho cinereas difeurrentes venasRecentiorcs
nonnulli agnofeere videntur, vt notat Sairac.

Paul, de Agallocho eadem fere qux Diofcor.
feri b it. '

Sim.Sethi t\ih&Ko»} ( quod Lignum Aloesinter-
1 pres conuertit ) lignum eft arboris , qux in diuer-
lis Orientis regionibus nafeitur , & partibus Me¬
ridionalibus , quod quandiu corruptum eft, nulla
habet differentiam fuo odore a exteris arboribus.
Vbi vero putruit, bonum nancifcitur odorem,
i; non admodum tame perfedum : fed earum re-
j gionum incol^cor.cidunt , & fub terram multo
puluere obruunt : & poft aliquod temporis fpa-
tium , quantum fufficere vifumeft , ipfius ligni
partes educunt, & mercatoribus vendunt- Qui
vero in Aegypto & aliis regionibus funt , abra-
Tom. I.

Apud Serap. ita legimus, hoad , id eft , lignum
Aloes. Diofcor. Agaloian eft lignum quod defer¬
tur exlndia: Aec. Gal.in tranflatiojie Albatarich. Agaloian.
Agaloyan eft lignum aloes Indum , habens odo- Agalojan.
rembonum&c: Abolianifa. Dicitur in Arabia
nihilferre prxter lignum. Neuig quidem ibi naf«-
tur, qux ad fpecies eius accedit. Prxfertur came
Indum. Etquamuispluresibi nafcantur fpecies,
vna tamen proprie Indadida eft,rcliqux tantum
per participationem loci,ficut Myrobolani nigrx
Indx cognominantur. Reperitur etiam Lignum
Aloes Indum in infula Fimua, in India. Prxfer-
tur nigrum-, inclinans ad varium colorem, multa
refertum humiditate , graue, durum, denfum, ca¬
rens omniaibedine,diu durans fupra ignem.Pro-
ximtim ab eo eft Myndum , ab Indixloco Mondcl
dido appellatum. Poft hoc Sei fi , quod inter bo¬
nas ligni aloes fpecies cenfetur: nam aquxim-
merfum fidit ob pondus: quo crafEus eo melius.

Sequitur, Alkjtmeri , prxdido bonitate cedens.

Tridui fpatio diftat eius locus natalis. Ex hoc ge¬
nere prxfertur nigrum , mundum , aut etiam ad
albedine vergens,grauc ,d;u permanens in igne,
in quo tamen Seifi dido cedit. Chealjct ebeni quo¬
que Indum exteris omnibus prxfert: poftea Seifi,
cuius bonitatis nota, fi aliquid luti adhxrear, quo¬
niam fepeliunt in terris Siti. Poft hoc Al^meri, Alumen
cuius dux fpecies: vna dicitur Kachile , que me- ^

lior eft: altera Sufori , vilior. Poft has Seni , in safon.
quo tumiditas fuperflua. Tum Albd , quod de- Sr»i
| fertur ex terris Sufellx , fimilis fpeeiebus exteris Al^L' {

\ Ligni aloes , excepta Seni. Vltima Albabeli , om- ** e >

! nium maximum Ac crafliflimum : ideo exeo fiunt

Rr 5

Delecfus

Nigrum.

Mondum.

feifi.

Alkumett.

Tractui,

1+7« HISTORIAE

pe£tines,& tabula:. Aiunt autem Lignum aloes
icttuni de fua aibore annuo Ipatio lcpelin : ita
corrumpi a terra fuperfluum , remanente Ligno
aloes puto, & ab omni corruptionis labe immu¬
ni. Tiadunt/&repetirifruftula Ligni aloes , inter
alias fpecies inedicin&tum : nam ramulos arbo¬
rum fiadtos, &in flumina cadentes ita pei diuer-
fas vehi regiones. Aberuma fiuCfcuscft eius arbo
ris, vt aiui.t , figura Piperis minuti , led colore ru¬
bro. Vocari Pipcrellam. Hac apud Ser ap. Vbi no¬
tanda vel contrarietas , [ nih ftyli barbaries nos
vehementer fallit , quem tamen vtcunque po¬
litiorem reddereconati fumus. ] vel hoc. Dici¬
tur in Arabia non na/ci cx planta eius aliquid, ve¬
rum Lignum. Quod nos putamus idem elie ac
dicere : influgifernm elle arborem : nec alium
eiuselfevfum aut reditum qu^m Ligni. Polt-
ea dicitur , fructum ferre Pipcrellam di dum.
Sed diuerfi AUthoreshoc tradunt. An forte in
Arabia tantum lnfrugifera : in India frugifera?
Nam aperte dicit , in Arabia nihil ferre prx-
ter Lignum. Qir certiora fciunt, nos doceant,
Auic. tribus diftin&is locis de eo agit. i. fub titulo
Agalugin, id eft, Agaflocho. lib.z.T rad. i. cap.14.
Secundo fub nomine Xiloaloe , ideft ,[vt vertit
interp.] AgaJlothi ibid.c.744. Tertio in Trad.z.
de Med.Cord.fub titulo Ligni aloes , non line fu-
fpicione eum de ignotis tradidifle , & res diltin-
das crcdidilfe , cuius etiam ipfura accufantMo-
nachiinMef. Hinc non minori ofcuantiaChri-
floph.dcT Ione Itis in Confed. Diamofchi dulcis
an Auic. non tradalTe,in z.C m.de Ligno aloes ,
cdm duo capita fecerit nominibusprasdidis : &
tertium demum de Ligno aloes loco citato,quem
pofteriorem locum nullum Recentiorum , quod
equidem fciamus , animaduertille ex eo patere
arbitramur , quod priora duo citent ,intado ter¬
tio. Ergo in primo loco Auic. pleraque repetit
qux D10fc.de Agallocho tradidit, nifi qubddica-t
habere cutem afperam , & cutem diuerlis maeuhs
& lignis coloratam : quas maculas Diofc. fubftan-

. tiadigni tribuit, 6c molli cortice veftiri ait. In fc-

< flerent U eundo loco Xyloaloes fpeciem meliorem efle di¬
ei^ dcltiius cit Almundilmm , afpnrtari ex Indix meditullio
4 ‘r fecundum auofdam. Sed melius eo efle , quod
vocatuiTnauin , & in montibus nafeitur, quo¬
niam non generet pediculos , & odore fit pene-
trantiori. E fle tamen qui non dilcernant inter v-
trumque. Probari etiam Alfcmenduri , quod
nafcitui in regione Indix, diCta Sefalei Tumdi-
dum Alchameri, ibidem nafccns : &a!oc Alfan

XyUloex

FLANTARVM>

nibus rite accommodafle , qu&m noua propo-
futile. Unno prxdi&is longe inferiores putamus,
qui noua tradentes, Veterum obleruaia non in- . N
telligunt,3c negligunt tamen.

Agallochum , inquit Ruell. noftro Orbi tan¬
tum nomine cogrwtum. Aetius e Grxcis primus, :
quantum equidem inuenerim, Xylaloen appel- ^
lauit. Oftic. Lignum aloe* & Paradifi vocant. Man- *
gones Orfic. perfxpe pro Agallocho Afpalathum
fubftituunt, mamfclto errore. Quid vero Ruell.
intelligatper Afpalathum, vide ante fub Ligno
Rhodio.

A prius dicebatur , vt patet ex Diofcor.

Michaelde Capella in Synon. apud Haly Abb.
Agalafini , id cft, Lignum aloes. Steph. in Sinon. fllgdi
Algalu/ia effc Xylaloe ab India vemens.

Cxteium Agallochum Thyino ligno fimde
elfe , aut vt Paulus dixit Thyia, facili cognofce- T,>^
remus , inquit Cornar. fi Thyiam arborem vel li¬
gnum haberemus , aut amplius nofceremus,
quina quod aTheoph. lib. 5. cap. 5. traditur ,

Plin. etiam Trogete vocari dicitur :& ab Homer. 7V#j
interca qux Circe odoiis gratia incendit ac vrit,
commemoratur. Cuius radice nihil crifpius, nec
aliunde pretiofiora operaefle dixit. Ex quo col¬
ligi polle putat Gorn. quid fi t quod Diofcorides r

vfflw , ideft, punCtis notatum dixit. Quidam
tamen (addic idem ; lignum Rhodium , quod i L'gn
quibufdam Afpalathum alferi diximus , Lignum JjM
aloes vocant,& Agallochum Lignum S.Crucis.vt
fit diftmCho , quum Mangonum impoftura li- crm
gnum Rhodium, Ligno aloes Agallocho ditto,
admixtum comperiatur. Sed int.rim Corn. non Ctn
immerito negligentix accufa bimus , dum hxc
non inale quidem annotat, diferimen tamen in¬
ter vtiuraque Lignum non oftendic.

FuchfapudDiofc.ts7tY/.^,W,id eft , conftriChuii
& folidum, pro i&yylpw [ maculatum] omninb le¬
gendum cenfet > ne more quorundam, Afpala¬
thum Diofc. Lignum aloes verum non elle pute-
mus, nifi quod fit maculatum feti punCtis mter-
ftinChim. Satis enim elfe fi ceteras Diofcor.notas

Auic
Almundb-
lum.
ludum.

Aljemtr
duri Al-
(hamets
Aloe Al-

Ui'

jm-Ji Aloe fi. Scquituraloe Althachcli& Alberi : & aloede
Aii.kui.helt. regione Cat hae , & Xyloaloe Syni didit um Caf-

muri>quod eft humidum dulce. Viliora iftisfunt
^a^mun £ Algelali, Almebethai, Alluafi, Alrithani. Sed Af-

. mundilium totum elle bonum. Alfcmenduri me¬
lius elfe varium, ponderofum , durum , multa
humiditate refertum, denfum &crafltim , carens
albedine,diuque manens in igne. Quofdam ni¬
grum vario prxferre. Alcumari probari nigrum,
nulla albedine confperfum ,graue, ignem diu io-
uens, groflum , prx multa humiditate fplendi-
cans. In genere autem optimum efle illud, quod

magis in aqua fidit. Quod verb innatat, pmia-
tumefle vita&fpiritu [ euanidum Sc inuctera-
tum ] & eltc viciofum. De lepultura eadem dicit
quxSethus& Scrapw-. Sed Oedipo aliquo opus
eflet , aut Delio natatore , ad incerpretandas tam
barbaras & male comptas voces. Cur hic non fe
exercent, qui tantopere vnitierfam Arabiam per-
luftrafle gloriantur. Non minor fa ne laus Vete¬
rum feripea obfcura illyiftralfe, & fuis obfecuatio-

habeat. Nicolao Lignum aloes crudum vocari
monet, quod non cit fub terra conditum , /cd
quod ftacim ab arbore excifum in vfuin venit.

Lonicerus Lignum Paradiji, & Germ. patabif? r-ur
^>oIf3 dici ait , quia fubu ose quidam fcriplerunc
fbltim in Paradifo creftere , per flumina inde j
Oi ientalibus proucnire,quod & ar.tt lpftim Mu- 1
nachi in Me f. an notarunt & J.i.Meliih forte quis
ab odore ita diiftum putet vulgo ir.ltitoribus , f
quod luauiter oleat , qualia omnia in Paradifo
nata creduntur.

Pandec. Agulgium & Agalam , Lignum aloes
vertit. AtToxites in fuo Onomaft. vocilm ccn-
tonem conuehit , nefcirmis an a fe intellectarum.
Agalofia , Agagel , Agdlami , Agalim , Lignum ama¬
rum , Lignum aloes , Lignum Ar alneum , Babyl-jutatm,
Lignum Aiticbi , Lignum fluminis Nili , Lignum lu¬
dum , Lignum optimum , Lignum Par adi fi , Lignum
Thymi : & plura fi vellet. Germ. ifijTmim aloe*/
etiam -2Hocb ^elt^/Sc frci!Rf)olf3 vocant. Gal, Li¬
gnum aloes. Ita Legno aloe. Hifp.Poruig. Lmalor
Ofiental. Portug. Pavdaguia. Garcias Agallochum
Arab. Agalugen ikllaud diti feribie , Guzaratc&
Decamhcolis Vd , quod vocabulum ex Arabico |
defumptum videtur : in Malaca Gurro : fcleCtiffi-
mum autem Calambac. A Garro autem Tari no¬
men defumptum efle quidam putant. Et anno¬
tat Dalcch.Tarum hodie Lufitams Aquila braua*
id eft , Agallochum fyln. lignum adoratum dici,
Agallocho verb nonnihil i 1 mile, CacaJ. Francof,

LIBER IV. . VI

i Agallochum , Lignum Aloes, Xylaloe, X/lum A-
loes jCalambucum , Lignum Taprobanum , Ta¬
rum Plin. Lignum P«radifi , omnia pro vno &
eodem ponuntur, i. Lignum Aloes hJu» Lignuiii
! Comonnam vocat s tvilfc -dloes ^oln. Lignum
: Aloes vulgare , de quo mox trademus» 0ciiiciil
): paribii? Ijoln. Retornl. Worm.idem.

Agallochum commanducatum > itemque de-
; codo collutum^ halitum oris commendat ; ac to-
3 t. quoque corpori liccuin tiitumque odoris graa
(I tiainfpergrtur. Ad fuftimenta denique thuris in*

1 ftaraalubeVut. Radix verb drach. i. pondere po-
jl, c.i, ltortuchi lupertiuos humores .imbecillitatem,

«. ardoremque mitigat. Iis quoque quos lateris ik
jr iecinoris dolor excruciat , ac Dy (entericis aut cor- i
' nnnoiis ex aqua bibita opituiatur. Diolc.

* Au tore Sechio ; CundtxXylaloes fpecies cali-
l( dx liccx, & ventrem iiilunt, & ftomacho

ij bonx,prxfeithtique Humida , & poft Indita.Cx»
ter* verb minus. Corroborant autem partes in-
j teri ores, & qi ix Iecore funt obftrudfciones ioluut,
hunndi.ate quc ventriculi ablumunt. Cx:erx
vero Ipccies , li crebro fuffiantuv, propter dulce¬
dinem pediculos gignunt. Sedlndca fola pro-
, hibet horum generationem, ob iuarn acredinem,
f* Acabun apud Serap. quoque calidum eft &fic- i
] cum, & itipcicmn, ideoquevilcera corroborat ik
reficit gratia lua aromatica , corpori fque (uper-
ftuam humiditatem abforbet. Rh .hsidem fer£
ait. Ilaac eben amram , calidum Ck iiccuin in fe¬
cundo ordine facie , tk bonum ait e ile cerebEo,
fcqno pituitam detrahat, difeutere flatus, relcrare

obftrudiones, prohibere vrina? lhlliu lium in-

itolumariun, cauiatum ii frigore ikd.b litate ve-
ficx.Auic.cap.de Agallocho caldcin vir.es tradit
■i. cum Diofcot. At cap. JeXylaloe addit : Cali¬
dum & iiccumclt, in fecundo gradu , vtputo.
Subtilium eft partium, apene, ik confortat omnia
membra , & neruos quoque. Cerebro inprimis
confert ,& corroborat fenfus. Cordi etiam ro- j
bur addit, ipfumque exhilarat. Lignum Aloes
eidem fimile eft viribus Ambrx , ied ea inferius.
Reccnciorcs quidam eius vlum prxdicant etiam
ad diapalmata , de qua re non contemaenda
habes apud Marcellum Virgilium commentar, in
Dio Icor.

LIGNVM ALOES OFFIC.ET AGALLO-
chura plerifque putatum.

Ltatium peregrinum, quod Xylo aloenvcl Lignit
aloes vocant ofhcinx, pedimbus plerumque
Aeniis & redis eft contextum, quodque trariluer-
fim (edum Quernei ligni pedines xmulatur,par-
tim albicans, durum, graue,pingue,faporc amari¬
cante cum quadam acrimonia aromatica, prunis

iniechim bullas agit totumque lenfim collique-
(cit, fuauifliirmm fpirans odorem, tandem verb fi
fufflando pergas .flaromefett. Tale habetur in

officina induftril viri Theob. Noblot. 111. E. C.

Wirt.pharmacop.Montbclgardi.

Agallochum craffiffimum & vfu probatiffimu

hodie maonacopia Veneriis habentlnftitores, vt
referunt Pen.&Lob.guftuaftnngenti.prificco,
non muJtdrn amato , lufiitu (uauiffimum reddit
odorem, &fuccum aut liquorem pinguem .odo¬
re, qualem in Hebeno vel Guaiaco videas, cui
toncolor , & forte congener. Eidem Lob. in

bt'c

tliUs pfxftan*
tiffimus verior
jfiue Xylaloe^'

, Illius autem H
Xylaloes qa£ **
Officinis notiL
fima^itefa ipe-
cies Anu-crpi^
adueda , jbri*
mdm nobis vjL
fa , & munere
data ab optimd
pharmaeopcco
A.ituerpiano
Frac. Pennino»
in cuius infttu*
diffima offici¬
na [iroftat.Frfl-
ftujum quod
h.ibemus e tru-
co vhlfum, po-
derofum eft »
multis venis
conitaris > pro-»
b2ti/fimxXyloaloes officinarum fert! concolori¬
bus ,iukia, odore & fapore non d ffimilibusfled
luauioribus, amaris, & pinguioribus multb , quai
manducatx lcntefcunt cerx modo, reliqtla ligni
materia & iuperficics alba eft, fi\ig lis & fradu fa¬
cilis, mimis aromatica ; iftudfanc lignum aloe3
omnium qu? vnquam vidit , iapore &c odore ve-
getiffimum efte teftacuridem Lob. ex qilo de-
fumpea eft icon inferna parte pofita. Superior de*
fumpta ex Taber.

Porrb (cribit Lud. Roin.in fuis nauig.Jnd. Or. T*''P‘e*

( & ex eo Cronemb. qui eius hiftotlam corrupit,
tinquamipfe vidilfet) triplex genus eius alboris AiaeJi
inberi: Primum quodibi Calampat vocatur,opti- C tUrtfut
mum, vendi in vrbe Sarnau , apud quos nafeitur,
aureis decem in libras, fed hoc diftribui inter re¬
ges illarum prouinciarum nec ferri ad nos: eius
tragmentum duarum vnciarum manibus contre¬
ctatum , inenarrabilem odoris fuauitatem iuper
omnia fuffimenta fpirare : Duo alia genera in in¬
fula Taprobana haberi : quorum vnum flumine ^ ^
quodam importatur, quod Lubam vocant: Alte- g0(™r
rum , Bochor, cuius ortus illis manifeftus efbqux
duo genera ad nos conuehuntur.

Ipfa arbor , tefte GarciaOlex inftar eft , inter- Dcfcriptio
dum maior: Vidit enim ramum eius cum folii s.ariforft.
Frudum aut florem videre non contigit , ob dif¬
ficilem & periculolam huius arboris diuturnam
obferuationem , frequenter in illis locis vbi cre-
fcit , graflantibusTigribus, Ferunt amem recens
di fle dum Agallochum nulla odoris fragranti^ gra¬
tum e fle , nec nifi ficcatum , odoratum cfle : imA
eum odorem per vniueifam ligni materiem non
diffundi, fed in ipfo arboris corde fine matrice co~
aceruari. Craffum enim elle corticem, & ligni ma*
teriem odoris expertem. Haud negauerim ta¬
men, ( inquit Garcias) quin putrefccnte cortice &
ligno, oleofus ille & pinguis humor matrici fefe
infinuet ,illimque odoratiortm reddat : fed vt
odor Agallocho concilietur , minime putredine
opus eft. Multi enim funt adeo experti & dextri
in Agallocho dignofcendo,vt etiam de recens dif-
fe<ftoiudicarepo/Iint , fitne odoratum futufhm,
an nulla odoris iucunditatefpiratuium. Etenim
in omni lignorum genere aliud alio prxftintms
eft. Solent autem Malacx incolx Agallochum
Rr 4

HISTORIAE

r. purgare. ante quam negotiatoribus vendant.
IXletfus. Pr.efeaur . ero muhiun nigricans , cinereis di -
cui rentibub vems, ponderolum, plurimo humo-
ie pingui pra-gnans. Probatio ciit, ii igne acccn-
iu n:;i;.u humoris exudet , non fi in aquam
con cetum, lubluLt. Nam (ele&iffimum quan¬
doque innatat , nec f.iblidic. Gnzarate & Decan
ino lx , vr.vter ptitd cias notas requirunt , vt
m igna i. .,t fragmina : ; erluadenc enim (ibi , quo
ma.orafint eo plus Lenitatis in Ic continere.

Ei uii nodi quale hic commendatur > annotat
CluE ex India ylyflipopem adfeiri, Icd magno
, c aitiman. Fieri interdum tx eo fphxrulas preca-
f"Ji" ' nas, odoris iucunditate Sc pretii magnitudine
commcdabiles. Frcqucntiores tamen tiTeeas,
qux exXylaioe , vt vocant fvlueftri [ nam talcin
,i£uiU Comorin & Zed.m prouenirc,auod Aguila bruua ,

br.iu*. id cifc , Lignum aloes fvlueftre vocant, teftatur
' G.irci. s. ] icrno concinnantur : quod mirum in
modum Agallochum cmulatur; inodorum tamen

c.tU-nb* Lignum aloes , quod in India Calumba , fine
Lt^Ji Pa- p tiL d' Aginll a vocatur, attrhore Linfchot. maxime
in u.iguil- jn ^aJucca> infula Samatra , Cambaia & Siana,

Sph<

Locus vicini fque Focis O rien t.inuenitur. Arbores Oh-

uarum forma lunt , licet maiores , detruncata:

noma bene olent, propter viriditatem imma-
turam.Siccitatc etenim melior odor crcfcit. Opti-
imitn C-itlaji.ba vocatur, alterum Palod^AgtitlLi-Ab
lus diuctfa fyluelhis prardi&a , magno item in
pictio , quod Indi Satrapis & Sacerdotibus inde
i ogum defu ndis ftruanc , pari honore, quo apud
ros marmorea fepulchra celebrantur. Verum
tumliipradido Aguilla: ligno fiue caLtmb&c om-
p.-.rari neqraquan: poteft. Sylucftris ,& iam di¬
ctis locis.d in tr«6tu C.horomandel nafeicur. O-
poniJE autem nota: CaUmba, item Agtulla , circa
Malaccnm'.

Scribit quidem Diofc.Agallochum cx India &
Arabia deportari : fed legitimum lignum aloes,
inquit Garcias, non mfi ex India deportatur. Ex
Arabiaquidcm adFerri potuit , priustamen ex In¬
dia eo deportatum, vt pleraque alia: merces.Nam
jn Aiabia nafei nonputat. Cute non vcftiri, vt
Diolc.de fuo Agallocho tradit, fed corticc,vt reli-
Ar.tllochu qua ligna. Neque verfimile elTc pro Thure ad
p,\ Thu>e fufhm.ent.i fubltuui : fed potius e contr^proA-
non jubjh- g, filocho Thus fiibftitui debuifte , vtpote cuius
femper maior copia fuctit. Non folerc enim ra¬
riora deinuentu difficilia vulgaribus fubltuui: fed
contra. Nam Thuris feletti centum pondo aureo
du; taxat in India emi , tametfi ex Arabia huc de-
Preaum poitetur. Lignum vero aloes , licet in India na-
^ tum , tres aureos pendere in lingulas libras. In

'n°' ' omnibus quidem Prouinciis, quas Auiccn.tradit,
Agailochum nafei , non autem verum & legi ti¬
num Lignum aloes. Ac id quod in Promontorio
Comori i),Vt ter; b. Cori didto, & Zcila inuemtur,
lignum quidemodoratum efTe, non tamen fylue-
ftre Lignum aloes, vt vocant. Legitimum vero
in Malaca & Samatra nafeitur , vnde a Chinenfi-
bus ferebatur. Hallucinari Auic.cum ab incolis
“error e^'X31‘ » vt omnem odorem eliciant, feribitidem.

Nos verb hocloco idem dicere poflumus , quod
Ser.tp./l- Cluf. apud eundem Garciam , nos totam Agallo-
lulir.fj- chi hiftoriamapud Auic.lcgiffe , fed nufquam vl-
cxphcatMs. lius clixatior.is mentionem ab co fadtam inue-
mlFe, faltem in noftro exemplari Bafilei impref-
fo. Quare omniho dicendum Garciam, tama no¬
ftro , quam a Clufii exemplaribus diuerfa habuil-
fe. Quid veru per illa vocabula qua Serapio ha¬
bet in hiftoru Agallochi , [ fupri i nobis cicau , ]

PLANTARVM,

intelligendurr. fit , plane ignorare fe fatet»r Gar-
cias , denom na admodum deprauata elTe putat.

Per MvndeLy forte Mdindamintelligi: per Sciji 3c
A Ic umeri , Zcilan infidam, & Promontorium Ca-
morin , [in quibus Lignum aloes fylueft. dictum
nafctcur ] a quo triduano itinere marino Zeilan
inluladidac. Quod idem de ramorum fepultura

donec marce fcac cortex , lignumque purum re¬
maneat: Item de collabentibus ex Agallochi ar¬
boribus ranus , a fluminum inundationibus ra- . v
ptis, perque c-rcumftantes Regiones deferri foli- . $

tis tradit , m nonnullis teftatur eum veritati co-n-
fona referre , led m quibufdam veritatem affecu-
tumnonelle. Quod vero frudtum proferre ro-
tundum Piperis modo ,& rubentem fcnbit , an-^w^
verum (ic , itidem le ignorare confitetur, cum vi¬
dere libi non contigerit, necquenquam inuene-
rit,quialiquando viderit. Nec eius reliqui Ara¬
bes, Rhafes. Auenrois,& I(aac,vfquam memine- ^
runt, tametfi Agallochi facultates defcriplcrint. •

Quatuorquf recenfet Agallochi genera Ruel-
, lius vidille negat Garcias , fed vnicum genusln- r"num
dicum nouilfc. F.cri polle, vt reliquagenera le- i
gttimum Agallochum non fint , fed lignum ah- n,rl-
quod odoratum. Eundem tametfi per omnia ve¬
ritatem afleemus ron fit, in plerifque tamen hal- 1
luci natum non e Ile. Scribunt Mida & Cronem-
burg. inueniriharum arborum fyluas ,quoA ei- ^
dem Garcix minime probatur : raras enim dicit
clle has arbores.

Scribit Paludan. in Annot.ad Nairg.Linfchot.
Agallochi, fcu Ligni aloes mulcas fpecicsfe habe¬
re ,amosnas omnes odore , variatas & maculola-s,
pinguedine plenas ,dcnfas adha:c &cra(Tas. An
vero fir.t cx diflindis fpecie Ligni aloes arbori¬
bus non dc.cec (altem multas Ipccies fe habere
ait : au. m (are decuifle t omnes graphice depin¬
gere, docerem quo diferepent, in tanta huius
rei caligine ron paruam lucem allaturum.

Seledi/fima quoque Agallochi fragmenta in
Z&unMafX"'0 fuP adferuare iadlatCluf Sed fibi
car tum habet , cum dclcribere non fuerit digna¬
tus, alioqui prxter inorem eius diligentia-.

Sed quid reliquum Herbariorum vulgus, quid
item Medici quidam dc Ligno aloes Officinarum 1
tradant videamus.

Inter quos primus occurrit Cordus , cui Agal-
lochum odoratum cfl lignum , quod Recertiori-
bus Grxcis Xyloaloe,fioc eft Ligr um alo’c,3ppel- “
bitur , quo nomine vulgo in Pharmacopoliis o-
ftenditur.

Quidam e Recentioribus id etiam (Impliciter Alte.*
Aloe 3 & Aloa nominant , quorum in numero cft
Lud.Vartoinannus , qui Orientales & Auftialcs K,oe t,
regiones defcripfit. Videntur tamen etiam Ve- f,r^
terum nonnulli fimiliter per aloen Agallochum S-ibun,
intellexi fTc. Nam Diapa Uria illud , quo le&ulum
fuum odoris gratia confperferat muliercula , dc
quam Pnouerb.Salom. legitur. Myrrham , Aloem
& Cinauiomum recipit : quo loco minime intel-
ligendusdenfatusille amariflimus &grauitero-
lens fuccus, Aloe vocatus , qui nullis odoratis pul-
ucnbus ,autDiapafn>atis mifcetur vnquam, nec
reputatur inter aromata & odoramenta. Itaque
hoc Prouerb. loco per Aloen , Xylaloen,hoc eft,
Agallochum intelligimus , ceu plerifque etiam a-
hisbcis. pluru

Sunt autem plures Agallochi differentia , in-ga/foch
quit Cordus , ex quibus optimum quod ad fuos
vfus referuant Indi & reliqui Auflrales populi,
nobis quod non itabonitate excellit mittentes.

Idem teftatur firpe vidiffe fe maculofum cnfpiim-

qu§

LIBER IV

Alt

i que, quale ^ Diofeor. defcribitiir. Idem autem
^ Agallocho cucnire putat quod Thyiz. Quemad-
1 modum enim non quzuis eius materia aut pars
j crilpatur, ica etiam non quoduis Agallochum cri~

1 fpumapparet. Quod veio radici proximum,

; aut radicis pars fuerit, ilu£tuantibu$ venis in eri-
I fpum habitum vibratur.

Porro quod ad nos defertur non vfque adeo
'i ponderofum elt, vt aqure iniedtum lapidis modo
I lubfidat. Hsc enim nota non eft przcipua , ne-
i que omnibus Agallocho fpecicbus propria : alio-
) qui Rhodium lignum, de quo fupra.quod pro Xy-
I Ioaloe venditur, optimum eltet Agollochu. Con-
fideranda: potius hz notx: videlicet, vt lit odora¬
ri* ratiffimum, etiam per le. vteft integrum : guftu
valde aromaticum , modice amarelcens , Luitc-r
i aftringens, pingue & refinofiim, cuius fu di tus
I gratiffimumlate fpargit odorem: vcguftatum
ac palatum commendet.

Apud eundem Cordum in hiftoriis fctibitur.
Agallochum , ideft ,Xylaloe folida dc ponderofa.

! Quidam hoc lignum Rhodi (ium fiue Rh uium
i appellant, & Alpalathum affii nant,vt Rue li. < d
I, errat, vt fuo loco declaratum. Tamni , ici elt , Xy
„ laloe fiflilis, leuis & aromatica , quamms Agallo
1 chi (pecics lit, & ab Aetio Xyloaloe appelletur,

! diuerfum tamen penitiis h przdiclo Agallocho
[ videl. ligno Rhodio] exiftit. Crafliore qii dcn
multo eft trunco, &c. Adfertur & aliud ex Iu
U- dia Tarum, przdioto fimilliraum, &c. Nos Coi
. di Tarum exi (limamus idem cum L;gno Aloes a
nobis delcripto.

Syluius iridicae iu, querd oftendunt Officina
| e (Te verius Afpalathum. Xylaloe dictum putat
L q.uod iit lignum Aloes arboris, non herba:, cuuu
tamen fuccum nigredine & amaritudine pauca,>S
! fucco intus gummoio nonnihil reprzfentct. A:

profe&o nobis tanta inter hzc iimilitudo ell
I non videtur, quae homonymiam imponere de
bucrit, vti patebit Aloen fuccum , cum Alues lign
diligenter conferenti.

• Sauonarolam quinto fuz praiflicz, Gizczlin
j’0^' guar ignorantia deceptus. Lignum Aloes &Xy-
laloefacic diuerfa.

Lignum Aloes quod Agallochum vocant, He-
brzisin vfufuiffie donltare ait Leuin. Lemnius .
Idem Lignum [ait] licet leue fit , nec vilius pon-
1 deris, fubfidere tamen , atque aque immerfum
in^rofundum labi, qubd compactum fit, nec illi
quicquam inane fit. At quomodo td quodeom-
pa&umcft, non fit quoque folidum , ac proinde
pottderofum,non videmus. Foite Lemnius non
in multis periculum fecit : nam quaedam etiam no
fidere animadaerfum , quz faneleuiora rariora-
que e (Te ratio fuadet ipfa, iis qua: fidunt. Nec
pondus bonitatis notam effie perpetuam in eo,
iamdi&umeft. .

Braffiauolus Lignum Aloes hoc iplum ciie au
quod Diofcor.-Sc Paul. Agallochum vocant. Sed
certum fe effie ait id quod ad nos defertur, ex pro-
batiffimo genere non effie. Venetos vnumgc
nusnouiffie, quod Alexandri* Aegypti habeant,
illuc ex Arabia delatum. Quod enim ex Indm ad¬
fertur, ad Venetos non ferri. Ex Sumatra Lufita-
nos tres fpecies agnofeere, quas etiam tractent.
,e- Sufpicatur eas elle de quibus Serapio.

Ferunt , inquit Cardan. Lignum Alcen vocatum
noftro [Ligno Rhodio fiue Ofcaftro] quod ad

nos defertur longe fragrantius. Sunt enim ilWns
nfat. tria genera:optimum quod Colampat dicitur, adeo
fragrans vtin manu detentu omnem alium ^odo-

tem obfcuret : huius rei causa ad nos conueliitur.

N dicitur ertmi m Taprobani .“infula , qua* iiolitt,
itate Sumatra, tum ab incolis > tum sLLufitanl*
qicitdr, vbi pritCf opes egregias luxus etiam pro¬
hibet, ne thymiamata pretioiiora ad nos deferan¬
tur. Hoe illud effie exiftimo , quod, accenfurri , iri
Lacrymanl totum vertitur, licet lignilm fit. Idi
que nobis fpeetantibus o (tendit Giilielmus Caia-
natusBefuntinus medicus. Secundum.quod iii
aqua mergitur, vt Buxus, lignum SandtUrryic^t le¬
ue , cum robur innatet, aeris enim expers eft.

Meminit huius experimenti D. Efafmus , &c nos?
periculum feci mus illius. Huius qurlm primi ma¬
ior copia eft, uii nor tamen qu&rii viliffhni. Hoc
elt, quod neque foliiiturin lacrymam ab igne,-neC
in aquam defeendit :(ed tamen, dum flagrat, fla¬
grat mirum in modum. Quapropter quum inter
odorata ddore prfeftet, medica ratione inter aro¬
mata merito mirantur; lam loco Agallochi diu
vendiderunt Olealtrum. H£c Card. Quemmo- ofetfcr-
re fuo cajhgatiirus Scaliger.fic in fit : Lignum A- C erd.CA-
loes , quod (eri bis effie denfttm , videris iplum ncf'&-
notum habuiffie. An tu putabas , lignum hoc,
quod impoltores venale circumferunt, acLignu
Aloes vocant, c quo precarios mulierculis detor¬
nant globulos, effie Agallochiim?nequaqv.am eft.

Sed aut Cotini radix, aut alia omnino planta. At
Agallochum noftrum , quod habemus , leue elt , Ccttnu *.
odoratumque adeo, vt Cola tradtatione , fine vllo
fubie£toignij (piret admodum valide, fcdiucun-
«le. Et vtnob sEralmuin facis autorem: quem r '
totius ignacumfuiffie Matura: ,cum albi , tum eo
lemon (trauimus commentario, quem de eius fe¬
cimus Chiliadibus. Is in iifdem libris ait: fe apud
quendam Germanum vidiffic lignum quoddam,
ex quo fit Aloe. Quibus ex vngu.bus Leonem
(tum metiri tuum facile queas. Rurfus fundum
quare petat doces. Quia inane, inquis, nihil con¬
tinet, in quo claudatur aer. O ingentem confi¬
dentiam! Si non eft: inane, quod aerem capiac4
quonam modo leue fit? Non aerefeenti terra: hac
de cauffia , fupiA leuitatem adiungebas? Si terra
grauis ex fe elt : leuis, quia mutatur in aerem :ra-
refeat neceffie elt. In ea raritate, diffitis terrz par¬
tibus, fi terra non elt, aliquid aliud inerit neceffia

ri6. Non ignis: non aqua : non enim propterea
fieret leuior , led adderetur grauitas grauitati. Er¬
go autinerit aer, aut dabitur vacuum , aut leuita?
in tuo iudicio fuerit : in ligno Aloes propterea no
erit. Sane fi aer non includitur,quzro qua: natu¬
ra deprimet ipfum in aquis. Non enim defcendet
propter aquam : minus propter aerem, fi in t\i* ibi
nullus. Non igitur fubmergetUr nifi propter ter¬
ram. Non elle igitur leue , quoddeorfum fuba-
quas fertur, argutari potelt. Et alibi: De Agallo¬
cho , inquit, quod aiebas ,te eiiisin aqua pondus
agn ofeere ex Erafmo , fefellit nos. Sperabamus
enim ex principe Aboali teftimonium fumptaru
Hoc enim prodit ille. Quod Agalochum prz-
ftantiflimum habetur, non necefie clf ad fuffitus
adoleriflammis. Sola przfentiacubile, quantum
quantum fit , odore complet. Ha6tenus Seal, Sca!.***,
Sed impune non ferat, qubdErafm tanti viri
gloria: infenfum obtrc&atorcm fe przbere volue«
ritjdim ali^s , tumhoc loco, fupra mooeftiam,
quod lan^ cius pace dici volumus: addimus etiarri
forte infra veritatem. Quid? Eralmumideb to¬
tius ignarum fuiffieNaturz tam lecnre pronuncid-
rcipli fit integrum, quod &aquz immergi Lignu
Aloes expertus fit:& alicubi feribat le apud que-
dara Germanum vidi ile lignum quoddam ,ex quo
fiat Aloe. Quid fi dicamus vtrumque verum ei--

le?Scnon t^Tiere 'hocoftenfumAUudpronwnci**,

4‘> HISTORIAE

cum ? Prius namque & alii ante Erafmum & poft
Scal gerum experti fune > vc abunde declaratum
in hac Hiftoria. Non enim necefl miam Ligni a-
lr.es bonitac s notamefle , grauitatem ieu pon¬
dus , iam declaratum. Sed quando Germanus o-
fter.ditEraft.o L'gnumex quo fic aloe [modo re-
lir.um fuerit Li

PLANT ARVM;.

galugin: in eadem opinione videntur cfle Am».

dtfenditur cens & genuinum fuerit Lignum aloes] dicimus
*du?rjl*s eum ncc inepte .llud dixi lfe, nec temere credidi iTe
Seal. Erafmum,quod nefeiebat Scaliger. Aloe quid fit
in S. pagina iam declaratum. Excifos arboris ra¬
mos terra obrui, vt putredinis interuentu cor-
ruiripatur id, quod inodorum, nempe cortex &
extetiorl-gni pars,cx Sethio & Serapione a no-
tau i mus. Nec refragatur diligemtiffimus Indica¬
rum Prouinciarum Hiftoriographus,Garcv.s,qui
huius Ligni Hiftoriam omnium optime tradidi f.
fe videtur, nec alii qui de ea prodidere. Si ig;tur
crudum adhuc fruflum , &cortice fao obtectum
oftendit Germanus, oftendit id ex quo non qui¬
dem fit de nouo , attamen prxdidlo modo para¬
tur Lignum aloes- vel aloe Prifcisdidta :non aloe
fuccus, quem fi intellexiiletScaligcr , deceptus
fuit, quem non ex ligno elici , fed ex herba , ipfe-
met fcire potuit. Crudum ( ine Agallochum vbi-
queMcfues requirit , quod vel recens intclligi
poteft ,ab extimo tamen cortice mundatum , vel
non co£tum. Coqui enim a quibufdam excipien¬
di odoris gratia poli Auicennam annotauic Syb
uius.

Nicol. quoque AgaUochi crudi faepe mentio-
Ter eunde ncm facit : per quod Fuchfius inteiligit id , quod
non Plltm*c ■ quanuiisMittb.cum Syluio intel-
hgeitJi4M. ligendum renfcat id quod non fuerit elixum,
quod inde fortaffis odorat ffimalauacra ex Aga!-
lochi decotto (ibi conficiant Indi, aliaque odora¬
menta in regilcs prxparcnt vfus, vt etiam cum
Rhabarbaro fieri narrant. Vel fort£ per crudum
iliud intclligi putat idem, quod impetu fluminum
longoque eorum ductu , [ vt fuprididlum ex Se-
rap.Sc latius dicetur mox ,]per regiones non de¬
fertur. In his namque calorificis regionibus aqua:
a Solis xflu non obfcure calefk&x non modo il¬
lud omni ex parte diluunt , fed etiam elixant. Il¬
lud praeterea addiderim, quod cum non modb
crudum, fed & bonum addideritNicolaus , nul¬
lum aliud expetere videtur, qu£m quod recens
abipfa arbore excifum , & ab omni inodoro, 'ac
fuperfluo purgatum fit , nec vlla vel putredinis
vel clixationismacerationifvequalitateimmuca-
tum. Non reiicimus tamen Fuchfiifcntentiam,
prxfertim cum eidem &Cronemb. fubfcrib.it , &
m At th.no t. Apollo, qui nouq laudis Audio Matthiolum Fuch-
fii fententiam refellere feribie quod per crudum
aloes Lignum intelligat , quod non putruit, fed
flarim ab arbore cxcifum , ad vfus rapitur , fed a
cortice extima parte mundatum, quale oflen-
ditfe potuit Gei manus Erafnao. Quod fi etiam
Erafmuscredidilfet Aloen fuccum , parari ex eo
ligno , non ideo totius natura fuilTet ignarus,
quem virum omnis literaturx capaciflimum cele-
a utorum brat pofteritas. Ergo Scaliger poftquam exercen-
ittdtcium do atque difeeptando fubtilitatibus fuis fummum
fafligium impofuiflet , rerum ipfarum fafligium
Erajmo. na6kus , fubtilitatibus ipfis quoque modum fta-
tuiffet,li ftatuilfetreprchenfionibus. VtErafmus,
qui dodtifliniorumiudicio li terar um fcientia fum-
mus videbatur , nunc fefe in fuo genere Scaligero
inferiorem non agnofeat : tanto minus ab eodem
/uppreffus videatur.

Sed lubuit aliquantifper digredi , redeamus in
a galoch»t viam. Monachi in Mef. Lignum aloes nihil aliud
AlAlugen. cenfent,qu;im Agalochum Auic. Agalugenyel A-

:

tus. Lacuna, Borgaruc. Apollo , Marantha , Cx-
falp.& alii plures. Anguill. tamen , multi exiiK-
mant, inquit, Agallochum elle Lignum alocs-.ve-
nim nunc id non alfeucrabo , quandoquidem ^
nefeio an Thuix lignum fit Sabina. Clufius quo- ret
i queamotat , pLiofque Do«5tnrum virorum exi-
Itimare, Lignum aloes , efle Agallochum Diofc.
nec repugnat Gatcias, qui fua Arabum fcriptisac-
cemnicaat. Matth. non diu elfe tradit,quod legi¬
timum Agalochum importari ecepit : nam licet
antea quibufdam non deelfet Agalochum ve¬
rum, nihilominus , quod rariflimum elfet, Offici-
nas feic omnes eius loco Oleaftrum Rhodium
fuppcditalle . quem falso putauit Ruell. Afpala- Rxellj
thura elfe. Verum Agalochum illud , quod tan- ^
topere prafiet , fe vidi Ile negat Matth.

Surt , ir quit Matihiolus qui fomniantes dixe- r .
rint, Agallochi arborem vidille neminem, c^m K
terrefhi tantum paradifo proueniat,illiidquefcr- cko$
ri fabulantur fluminibus , qua: [ vt facra tellantur
monumenta] exeo manant. Atqui pro comper¬
to habetur, & paucis innuit Serapio, Gangem In¬
dia: ampliflimum fluuium quamplurima fecum
Agallochi fragmina vehere , qui tamen in ipfum
ducuntur aliorum fluminum curfu , qui in eum
confluunt. Quippe cumfluuii transfluant loca,,
vbi Agollochum proucnit, aquarum inundatio¬
nibus turgentes , huius truncos, fragmina, ac ra¬
menta rapiunt vnk cum aliis varii gereris lignis,

& in Gangem transferunt , quemadmodum in
no fliis etiam fluminibus fxpe ac fxpids vifitur.
Cuius rei indicium affert illud, quod Venetiis
venditur , vrpnte quod longo aquarum difcurfu
omni ex parte laceratum, exefum, comminutum-
que fpedfcetur. Quamobrem mirum non eff, ad¬
dit idem Matth.fi dum manibus tra£latur,id odo¬
ris non prxftcc , quo illud fragrare-pridicanter
natali folo in Lufitaniam adue&um. Sic ab ea o-
pinione minime eff alienus Matthiol.ad cuius ca,
men mnrginemfabulofa dicitur.

Officinx,ex obferuatione Ctufii demonflrant R>uop
duo genera Ligni aloes, prxtsr lignum Rho- r*
dium, fiue Oleaftrum , qui Rhodo adfertur, quo °eJ(*
vfx funt loco Ligni aloes. i.Vni diucrfi colores,
cx venis fibrifve allns , aut ex luteo pallidis : aliis
ex nigro rufie Icentibus , fimul mixtis , magis in
ramis, qu&m trunco. Hoc genus quidam Docfti . .
Thuix lignum exiflimant, alii Afpalatluim Diofc. Th!tU
z. Lignum aloes aliud ex nigro ruffefeit, refino-
fiim,quod vfluin gratum ex fe red Jit odorem,
ponderofum, &c aqux fundumpetens. Hoc qui- Ehtn»,
dam putant fpeciem Eheni Diofc. Lignum aloes
adfertur exCalecuth &Alexandria in Europam.
Verum confidcratis Clufii verbis fufoicio incidit,
quofdam conflidiffe lignum Rhodium, quem O-
leaftrum perhibent , cum Ligno alce hicaClufio
deferipto.

Ryffius quoque Agalochum fiue lignum Rho¬
dium militibus frequens dicens in corollis pre¬
cariis ,vel alterutra voce abutitur, vel vtrumque
confundit. Nec minus in eo hallucinatur,qubd Rytf.u \
verius Afpalathum acre dicit & aufleium exifli-
mat.

Caftor Durantes pro Agallocho fiue Ligno a-
loes ponit iconem, quam poftea iterumreponit
pro ligno odorato.

Cxterum eadem nomina , qux fupr^ Agallo¬
cho tributa fuere Authorum plerique etiam Li¬
gno aloes Officinarum tribuunt , cum maior
parsvnam&: idem elle putet , quod nec nos
negamus, fed in rc nondum plinc certa & co¬
gnita

LIBER 'IV-

gnita* iudicium tantifperfufpendimus,donec cer¬
tiora dvfcamus.

Eafdem vires plcrique Recentiorum tribuunt
Ligno Aloes ofhc.dido , quas fuo Agallocho tri¬
buunt Veteres, quas antea propofuimus.

Agallocbi & Ligni Al )cs fubfliruta , adulteria
G"' Aquiuocationes.

TExtorin lib.fuo de Pcfte Agallocho defici¬
ente lubftituitSantalum luteum vel rubrum.

I Lob.aic , Ofiicinasquafdam autumare Agallochu
i clTc Santalum citrinum , quod Sc Rondel. in pii.
Alephang.fupponit. De ligno Rhodio & Afpa-
latho vel Agalocho vfurpato,didum liipra.

Adulceratur Agallochum ,vtPlacearius tradit,
ligno quodam in montibus Almafix nato , quod
pondere , nodofo habitu, & quadam aromatica
i vi Agallocbi notas vtcunque refert , fed neque
nomen ligni, neque vbi fici (int Almafix montes
indicit. Matth. Syluat. Pandedarum autor i-
I dem paulo aliis verbis refert, Sc lignum quod pro
1 Agallocho vendi conqueritur, Ghamclex radices
ede feribit. Videndumigitur,quidnampcrCha-
roxixam eo loco incelligcndum fit. Significat au¬
tem Chamqlxa proprie [vtille vult] eam plan¬
tam, quam Litinc Oleaginem Sc Oleaftelium,
Arabes vero Mezercon vocanr,Thy melxx , hoc
eft, granum Gnidium ferenti frutici figura Sc vi¬
ribus fimik m. Eius radices Matth. Syluaticus,
pro Agallocho vendi credidi c. Cordus per Cha-
mxlxam melius, no ftroiudicio eo loco putat in-
telligcndum Oieaftrum , vti di dium quoque cap.
de Ligno Rhodio. Abfonum enim, inquit Gar
cia5,quodPadedarius(cripfit,&: i veritate omni¬
no alienum, Chamadqa adulterari Agallochum,,
cum toti ea regione , vbi Agallochum prouenit
Chamxlca non nafcatur.

Sophifticaturjnquiut Monachi in Mef Lignum
Aloes multis modis : vt cum lignis fimilibus , Sc
jr^cipue cum lignis (y lueftris Oliui, Sc Chamx-
eaatqucThymxIca. Et quandoque bulliunt ip-
fum lignum bonum, Sc accepta decodione defic-
cant illud atque vendunt : rariffime ab aromata-
riis purum emitur.

Syluius quoque teftatur elfe qui ligni Aloes
loco Oliux arboris matricem fubftituunt.

InPharmocopoliis quibufdam Verfelenfibus,
[inquit Apollo] non Oleaftri Rhodii frufta, olim
pro Agallocho vfurpata , vtpote demerfa aquis
non emergentia ,quadantenus amarulenta , nec
odoris iniucundi , fed,quod iniquius eft, veterum
lignorum fegmenta , Nardino odore imbuta , in
medicamentainferuntur, Venetiis tamen expeti¬
ta abfquedeledu : pecunias potius curant, &il-
legitima finceris prxponere malunt.

Caftor Dur. Agallochus adulteratur ligno Olcx
inaqua odorifera & cum oleo odorato, vel cum
Afpalatho vndo.

Diligenter notandum , quod feribit Honor.
Bellus, nonnullos vocare Agallochum plantam
Creticam eandem cum Maranthi Cytifo : de qua
hb.n.

Non verifimile e fle arbitratur Garcias pro
Thure ad fuffimentafubftitui Agallochum , vt Ia-
I tiusdidum ante.

In fuccedaueis Gal. attributis Agallocho cen-
taurium fubftituitur. Centaurium feribitur in
/ textu Grxco , &4non Calamus aromaticus, vt in
Lat. codicibus, vt annotat Borgarucus;magifque

4**

probat textum Grxcum. Cui nos noixadftipula*
mur. Nam calamum magis probamus quid enim
cum Agallocho Centaurium? in quo canta amari¬
tudo . nec aromatica illa Sc cardiaca qualitas, acne
odor quidem ipfe,qux in Agallocho requiruntur,
& in Calamo aromatico non obfcurc funt.

TAVzARGHENT RADIX ODQRATA.
Cap. XXX.

QVoniamScal. exerc. 141. Agallocho fubiun-
git radicem Tauz.argbent , Sc odoris gratia
confert , eandem Sc hic referre luber. Scribit
autem elfe in Occidentali Mauritania eam radi¬
cem tanti tamque boni odoris , vt appenfa laque¬
aribus haud magna quantitas fuppleat vicem ma¬
gni fufHmenci. NecquicquamaJiud dc ea apud
quenquara legimus.

THYMIAMA SIVE STYRAX RVBRA
Qffic. &de Nalcaphto.

Tyrax rubra OfEc. fune cordcum fragmenta Defcriptio
cra/Eufcula ,fiagilia, pulli colo ris,ailt ex pullo
nonnihil ruffefeentis ,exfucca fer 6 , qux admota
igni vix tantillum reludant , nec flammam fatis
claram edunt, nec pertinacem , odore deftrtuca Sc
fapore ,ob vetuflatem , vt exiltimamus. Talia e-
rant a multis annis i nobis feruaca, & olim Lug¬
duni cx officinis empta. Similia vidimus Argen¬
ti nx, fed multo maiora fegmenta , quorum qux-
dam vncias duas longa , vnci.nn lata , quidam
cralla, quidam tenuia,prxdidisconcoloria,odo-
re quoque ac fapore manifefto dcitituta. Inter
qux frudum leuiter cortici adhxrefcencem cb-
feruauimus , de quo poftea. Huius corticis lib.
j odo batziis vendunt. Ac Styraxhquida,reso-
dorata&prxdida longe pretiofior ante bicnniu
nempe anno 1601.il pharmacopcxo Montb. eo¬
dem pondere n>.folidis regiis ;hoc eft, paulo mi¬
nori precio quam cortex ille inodorus, propemo-
dum dixerimus lordidus ac penitus nihili. Simi¬
les corticeSjAnte aliquot annos, apudinduftrium
quendam pharmacopceum , cuius noinen nunc
excidit, obferuauimus , nomine Thymiamatis t in*
ter quos quidam crafllores qu^m prididi. Sed
& hi erant euanidi Sc exoleti. In eodem pharmo-
copolio, eodem quoque nomine, anno 1597. da- Cortices
ti cortices Argendnx empti , qni in tenuesmul- cdorart-
tas partes contuli, &in glebas compadi, admo¬
dum erant fucculenti,rufti,hoceft prididis con¬
colores , nili e flent fatura tiores, odore graui,non
linefuauitate tamen , qui odor adhuc pertinaci-
ter durabat anno 1604. licet iam ficum cinereum
haud leuiter co n traxi fle nc,& multb ficciores eua-
iilTent. Igni admoti fumum Sc flammam luculen¬
tam dabant. Sapor nullus infignis , attamen glu-
tinofiis cum quadam acrimonia. Gdor fane vi¬
detur aliquatenus referre odorem Balfami Peru-
uiani, Sc vt libere dicamus. Styracis liquidi
offic.

Corticem fupradidum CordusNafcaphthi no¬
mine fic deferibit : Kafiaphthum , quod hodi<

Thymiama , &£ror4xntf>f’dinpharmacopoliis vo- SrorAX
catur, eradi corticis fragmenta funt , cclorein ruf- bx *,
fo nigricantia , qui fola per fe aut cum ajiis qui¬
bufdam ad odores vaporantur: hab^tque acrem»

4** HISTORIA

rcc iniocundum in luftitu odorem : guffu nullam
Iere qualitatem pri i': fert , priter liccantem: cit-
que huius rei caufa , quod nimia inueteratum ad
lios afferatur.

\ Arc.rph- Nafcapluhon, inquit Diofc.qubd aliiN^/^flov,

rhtn‘ vocant cx India quoque defertur. Eft vero corti-

cofum quiddam, Mori [ libro fimile,quod

ineundi odoris gratia iiiffitur.Fa&itiis fuihmentis
inleritur : vuluam quoque ad JtndVam (uftitu iu-
Uat.

Paulus quoque Nafcapluhon Indicum aroma

diar, cmldem vfus. At in compofitioneCypheos

V us. , , . f ... ■ ,-r

Lac.tphelju. Solans ycr&xbtu dodrantem admilcct , &aiteile
corticem Pini [ -nn/^] aut alterius cuiufdara ar-
Argm not. bom. Qua fua hiiitantia Sc in conflantia effe¬
cit, vc iiuertum fit vifum viris dodiflimis , an i-
demNafcaphthon cum Lacaphtho putandum fit.
Cuius fanc alii Scriptores non meminerunt , vt
licutipforum , ita ^ nolho feculo , [ li idem non
litcum Styrace rubra] penitus ignotum videa¬
tur. Apud Piutarch. tamen Jib.de Ilide&Qfiri-
de,in comoofitioneeiufdem Cyrhei heliaci, pro
rftJr.tr. lo ■ *clsJ.*.$ov habet xct-ra V* , corrupte vti videtur, &
'.us ccrr*tt. cenletConll. Non elt tamen vc quiscredat Pini
aut Picea: , [ vtrouis tandem, mo io velis expone¬
re vocem -n rvQ- ] corticem Nafcmhthirn cife.
Nam li harum arborum corticem N deaphthum
appellarent A.uh ires, n i h 1 prnpemodum vilius
in Europa Nalcapluho effer. Quoniam vero ex
alio Orbe ad nos adfeiri certum efl, nihil minus
quam Pini a ut Picea: cortex fuerit. Nili licca Sto¬
rax appellata, N de-» p fidium fuerit , prorfus nos
rem •-go orare cum Cordo /.nemur. Certe non
conilae vn<de afferatur , 6c cuius arboris cortex (it.
Exlodianon afferri , arguit vilitas, quamuis aliis
quoque indiciis conff. r.

v /r[i)e Cicerum quiri ut y apud Theophr.difficile
ihittjh. eli pronuntiare m tanta hreuirate , cum eitisfe-
mel tantiim me n nerit nomine tenus. Sulpicio
tamen elt polle die Narcaphthon Diofcor.maxi-
me cumTheophr.lib.jj.Hift. cap.-r.imerea medi¬
camenta recenfe.it , quorum vfom e fTe ait ad vn-
guenta , qui funt omnia aromatica. Auget con-
, , iccluram quod quidam eo loco ex Dio(c.wty«r.®5»7
' icgen'bim cenfent. Hermol. Lacapluhon idem
putat cum Nafcaphtho : hocquca Plinio priter-
miirum athitratuu con fulto, ‘quia incerta effer na-
turaeius ,vta!iorum quoque plurium , qui ille
Orbi noftro tantdm nomimbuscognica 'elle tra-
dic, vt Sericatum Gih iliiimque. Marcellus quo¬
que fuetur , nihil ile Narcaphtho a fe mucnrum
Theophr. aut Plinium docuiffe. Ideoque illisin-
cognitum fuille fufpicatur. Imino in antiqir Ul¬
mo libique probatifiimo codice , nullibi etiam il¬
lud caput de Narcaphtho apud Diofc.legi , ac ne
velbgium quidem eius ab eodem deprehenfum:
non leui , nili Paulus id confirmaret, fufpicione,
cum liceret Plinio , ab eodem Diofc. a quo plura
alia acceperat , hoc etiam accipere , quod tamen
ne verbo quidem fecit. Sed Paulus fufpicinncm
amouit, qui eadem pene cumDiofc.dicit. Pro eo
vero quoddiximus, vuluam adflridtam, habetur
t),o[ illuft. geminaledio in Codicibus. Suntcnim in quibus
pnTt&v , & in quibus legatur,

vtvelangufta priclufaquc» veladffrida nec hu¬
mores remittens matrix intelligenda videatur.
Nos cum Marcello & aliis dodtioribus Interpre¬
tibus id maluimus quod ab antiquo medicina: au-
thore Paulo ^Egin.confi' mabatur. Sed dePIinio
nondum cran facium. Sunt enim qui eum Nar-
Seru-hx- caphthum intellexille putent per Sericathum ,
tbtm. quando ait : Eo coiaiportatur & Serichatum bt

PLANTA RVM>

G.ibalium , qui intra fe confumunt Arabes , no-
ItroOibi tantum nominibus cognita , fed cum
Cirinatno Caliaque nafcentia. Peruenic tamen a-
liquando Serichatum , 6cin vnguenta additur ab
aliquibus. Permutatur in libras x.vi. Ex obfcu-
nffiino hoc tripode , quali Laurum momordillet,
velut edi&o quodam pronuntiat Amatus , Pii-
nium non Narcaphthum appellari voluilfe , fed
magis Serichatum , huiufque deferiptionem, tan- -q
quam rei libi incogniti pritcrmifilTe , tantum ab
aliquibusin vnguenta addi , dicere contentum,
Ergo Pfinio incognitum fuit, 3c nihilominu s A- A*«
mato cognitum, Serichatum apud Plin.efTe Nar-
caphthum; cum tamen ingenue falfus fit noffro 4
Orbi tantdm nomine cognitum- Vt iam non im- \
merito eiufmodi conie&ores appella- j

ritdo&us quidam , quitanta fecuritatepronun- J
tiarc, tanta facilitate diui nare , atque adeb tam ]
audacter pronuntiare didicerunt, quid authores j
fenferintin his prifcrtim, qui velut non intc-lle- •»
cla pritericrunt , contenti nomina tantum ap- ^
ponere , vt de Serichato &: Gaballio fecit Plinius. 4
Sed forte illud mouit Amatum, quod in vnguen- J
ta addi Pii n. ait , quod idem & de fua Narthc j
Theophrafhim feribere diximus , quam quidam '
Narcaphthum putant: quodque idem tradat Dio- 3
(cor. Sed & his Sc talibus coniectan aut fufpicari
liceat : ncutiquam vero tcmer£ interpretari a®
llatuere.

Alirum etiam Gal nihil de Narcaphtho tradi- <
dite , quem tamen Diofc.libros diligenter euol-
uiffe liquet.

Serapio Alficis cniufdam teffimonio fretus tra- ^
dit: ficcam vocatam Storacem corticem effe arbo-
ris Storacem [ Styracem refinam ] fundentis, qui
decoifi & exprclT.r liquidi Styraci fuperfit, i
quod tanquam verihmile , inquit Cordus > non
impugnamus. Eloctamenrcticendumhaudexi-
ffimaYnus, nobis videri aliam etle &diuerfam ar-
borem, liquidam Styracem fundentem, ab ea qui
calamitam fudat Styracem ,vtde Styrace dncebi- ^ry
mus. Hoc enim loco non dc Styrace ,fed Na^ ^5
caphtho nobis tradendum. Io. Rhodcr. Lufica-
nusNafcaphthum putat effepretiofam illam at- i
boriscuiiildam Indici materiam , quam Ligni 4- um
quiit nomine inltru&iores Lufitahomm Officine
(eruant. Sed cum hoc lignum non ht cortex , fed !
arboris cuiufdam Indici materia, Agallocho limi- J
Iis [ cuius etiam fpeciem elle arbitramur] non au- ]
fimus eius opinionem confirmarc.SiqiKtteni Naf- j

caphthum cortex eft arbori fui <letra<ff.us. Aquu j|
li verblignum,non cortex, fed lignum eft, quam-
uis rionnunquam etiam cortice veftitum affera- 1
tur, fedrarb ,& cui non ficeadem.qui ipfi ligno J
inodoret fapore gratia , de quo plura diximus I
cap.de Agallocho Ligno aloes. Fatetur itaque 1
ingenue Cordus fibi nihil certi de Nalcaphtho t
conflare, hortaturque alios vt id inquirant. Idem
in Diacafforio D. Nicolai annotat hic : Storacis^'
rubei: hoc enim loco non cft accipiendus cortex rhn
ille fufeus aridus, quem vocant Thymiama, ar- j
que male Storacem rubeam : fed Storacis Cala- .W
miti puriflimi gutti , quibus rufius cft color. I- <
rem ad Troch. AlyptiMofch. Styrax rubra hic
non fignificatThymiama, aridum illum nigrum
corticem &c.

Non defunt indicia, inquit Matth. [ fi modo ad
nos hodie deferatur] id omnino effe Narcaph-
thum, quod vulgo Ofhc. vocant Tigname. Nam Tign
Tigname ntm aliud integrat quam Tbvmt ama apud
Gncos. Serjp. Narcaphthum Lafaharen vocat: ^
dicitur etiam Arab. Nabacb. Ical. Agatl.cbo atque

et:.ain

L I B E R I V- 4**

etiam Tignume Seplafiarura vulgo. Idem poftr. j fuit ad fufEtus, ita Styracis rubra: hodie di£heiti~
com.Lat.&Ital. Et Epift.lib. 5. feribit : Placeret j dem prircipuus vfus in compofitis odoramentis»

quidem Val. Cordi doctrina, qui rubeum Styra¬
cem imponi iubet , ii tamen pro rubeo flauum,
vt pote prxftantiffimum intclligeret. Sed cum
ipfe Germanus fuerit , & fciam ego Germanicas
Icplafias nihil aliud qu^mThymiama,quodDiofc.
Narcaphthum vocari cenfeo , Styracem rubeum
appellare : vereor fane, ne ipfe quoque pro Co-
zumbri, Thymiama addendum crediderit. Sed de¬
mus eu de feleAiflimo Styrace in tellexiffe,errauit
tamen, cumfciret quid apud fuos Myropolas ru¬
beus defignaret Styrax, quod illis manifeftam er¬
randi anfam prxbuerit , a qlio errore non habeo
quibus excufem : prxfertim cum mihiccrtbper-
fuadeam, Cordum in hoc lac. Manlium e fle fe-
cutum. Namque Manlius fimul ac perperimex-
pofuitCozumbri, fascem effe Styracis Iiquidi,mox
fubiunxit Arabicum nomen fecundumCompofi-
toremml aliud defignare, qukm rubrum Styra¬
cem feu Thymiama, feuThus Iudxorum. Qua: vt
inepta , inania & incertis Autoribus allata,ita ri¬
denda &: relidenda videntur. Hac ille. Sed con¬
fiderent eruditi LeAores, an Cordus non fit ex-
cufandus , qui in duabus compofitionibusprxdi-
<5tis apertis verbis declarauit , fc per Styracem
rubram non intelligere Thymiama ac proinde ei
iMitthiol. iniuriam fieri.

Ipfe vero Matthiol. [vt annotat Guiland.in fuo
Thconejcrafle in Narcaphtho & StaAe errat, qux
ille medicamenta duo pro vulgari Tignamc &
Styrace liquida expo nit ,reAius faAurus li reca-
■ tarit. Styrax enim liquida ex recentibus Styracis
arboris corticibus , admixto oleo ingentibus tor¬
cularibus, in Afia minori Aegypto & Grarcia pre¬
mitur > quos ita exprelTos cortices magna Icali.r
pars Tegnmev ocat, ficuti & Calabri Enfttri. Sed

• nos de Styrace liquida & aliis Styracis generibus
fpecialius trademus polt refiniferas arbores.

Amato Narcaphthon Arab .Nabacb,LahaJle:i, li¬
gnum eftcoftieofum&velut putidum, antiquita¬
tem nimiam prx (e ferens, quod idem ait cum eo,
quod Offic.hodie Thymiama, quia in fuffimentis
praecipue eo vtuntur. Itali corrupta voce Tigna¬
mc tHifpani Mauritanica appellant. Cte-

terum Thymiama vagum nomen clt , fuffitus om¬
ne genus comprehendens.

Lacuna quoque tcfte, pro cerro creditur Al-
tneame Ife corticem Styrads, ex quo per co Auram
detraAa Storax liquida offic. Storax rubra inquit
Clufin offic. Gallis & Belgis, quibufdam in Bra-
bantia Thus luiasrum dicitur , aliis Thymiama.
ExdoAorumtamen fententiaNarcaphthon An¬
tiquorum.

w Diofc.defcriptio conuenit cum Styrace rubra
offic. harum regionum. Vt vero feribit Apollo,

• . Styrax liquidus offic. ftaAe non eft. Eft & Styrax j
ruber Arabiftis fsx Styracis liquidi &Myrrhx Sta- i
6tex feu etiam Cozumbrum , & Iudseorum aut ■
Thymiama pro StaAe inueAa.
f* Serapio inania garriens pro Thymiamate omnia

• fimul obruit, vt etiam Auic. Pharmacopoei qui¬
ddam inepte fatis, per Ammoniacum thymiama,

- Ammoniacum fimul ac huiufmodj corticem acci-

• piunt. Bellon.in fuis obfer. deiisqu» in Rhodio i
vidit,refert vidi (Te Ce exonerantes nauiculam ad

qua: ad fufnendum parantur : ita vtprarterquam-
quodperfe [fi modo recens fit , aut tale quale
fupri vltimolocodefcripfimus] id muneris. prx-
fter , pauca: fiant fuffimentorum compofitiones,
quxipfum non recipiant. Sed quxPharmacopce-
orum quorundam hodie eft pertinax proteruitas,
malunt in hanc vfque dicin euanidum illum &
nullius necguftus ncc odoris corticem immifeere,
fungum pro aromate , quchn meliora docentibus
obtemperando operam impendere conquirendi
prxftanciora.

SASSAFRAS SIVE LIGNVM PAVANVM.

Cap. XXXII.

gens , mollitie
Sc pcAinibue
Tiliaceis , odo¬
re 1S1 fapore lui-
ui aromatico,
acriufculo
fubdulci , quo¬
dammodo Ani-
ii. Cortici vero
fio citas cum no
obfcura aftri-
Aio n e injeft. Vi¬
dimus frufta fe¬
moris ccafiitU-
dme , fcd qua:
vel prope ra¬
mos vel radice
excifa cx nodis
& vcftigiisco n-
ieAabamur.Ac-
cepimus & por¬
tiones quafdan*
k D. Volmario,
qua: eundem

exhibent faporem & odorem, fed te x turre rarre &
ripam portus, plenam fimplici cuius inmedicina ] veluti porofie, pediculorum Nymphcxinftar.
vius eft, quod Styrax rubra dicitur. Grxcis nunc 'l Folium vidimus anno 1607. apud chariflimuni
vocari Maurocapno. Sibi diAum fui fle , arborem ! fratrem Cafp.Banbinum , fublongum, in tres par-
n ipfa infula nafei: verum non datum fuilfe otium , tes diuifum , cuius pediculus degufta tus, fuit aro-

Llgnum Saf- Defcriptio
fafras paru L’’nt'
ponderofum C(|,„
eft, corticeque
(prout ad nos
importatur) te¬
gitur , extimo
quidem tenui,
cinericeo, in re¬

l io re

crafliuf-

cu'o ,

ruffefee-

cc. fur

gofo r.o-

nihil ,

molii ,

materi

es fubia-

cctalb

a , vel cX

albo 1

uft c-fccs ,

aliqua

interdii

etiam

parte ad

cinereum ver-

videndi. ' maticus.

Vt Narcaphthi oliro , vt fupra diAum, vfus
Tom. L

Arbor ip fa, tefte Monarde [cuius iconem ex- ,

S s

Dcfciipcio

+s+ HISTORIAE

bibemus qua: prima fronte Cinnamomi videba¬
tur, magnam proceritatem adfcquitur , quan-
quam & mediocres & parux reperiamur. Maxi-
ms Pinum mediocrem xquant', forma etiam rc-
dtanon abfimiles, truncus fingulariseft , nullis
adnatis ramofus , Palma: inftai , atque (uperius
duntaxat ramos Pini mundarx in modum emit¬
tit , in orbem poculi in ftar circumadtos. Cortex
cralTus, fuiui coloris , alio tenuiore cinericeo tc-
Ccrtex. otus. Materies alba in fiduumdeuergens.Eftque
tam truncus , [ vt &: rami ] flexilis. Cortex com-
manfus, aromatico faporc prxditusapparet,qua-
lis eft Fasniculi, tanto tamque fragranti , vt pauca
eius quantitas totum conclaue compleat,habct &
Foh« F/- acr^u^cu^ quippiam. Lignum ipfum minus effi-
<m. cax, mi nufque aromaticum. Ramis hxrent folia
viridia , trifariam diuifa, ficulneorum xmula, te¬
nera adhuc , Piri foliis fimilia fune , vixque vllum
angulum offendunt , atrouirentia, odorata, mul¬
toque magis exiccata. Perpetua fronde eft arbor,
R*4tx a* *fclu~ foliis maracfccntibus alia fuccrelcunt.

Nefcitur an fruftum aut florem ferar. Radix pro
magnitudine arboris cralTa aut gracilis , flexihs
quidem, minus tamen qtiam truncus & rami,
Limma tellure vagans,vnde facile exftirpatur.

Cx alp. quoque coiticcm fpccie & colore Ca-
fix fimilemait.

Vu,Sus Herbariorum , Medici item & Offic.
Sufpa. ' Sajfafr^f vocd nt: Camer.L'gnum sajftpes , quod
Lignum odore Mu!L’ arboris liquorem referre ait. Lignum
prunum. Pauanutn Tab. CataJ.Francof. Refor.Wor. & Li-
Ltgnum gnumfljndum : Indica radix qua Salfafras Codron-
Pauanen. clll°' Gallis & Hifpaniscorrupte Saftfragia : In¬
dis Pauamen,Hifp. Italis, YVicr.-. In Virgin. infulis
fcPrnar.cFGerm.0af]afra0.

locus. Nafcitur in m.-.ricnnis, Iodfquc tempcratis,nec
humiditate necficdtAte excedentibus. Scatent
hac arbore montes, fuauiffim u mque odorem pi£-
ternanigantibusea adfpirat. Florida: familiaris ,
vno tantum loco, in portu S Hclenx , & portu S.
Mattbxi : alibi nufquam,authore Monar.Non ita
d: 11 ad nos importari cccptum , nuncin omnibus
bene inftrudtisPharinacopoliis habetur.

Vi^re, &v- Folia, [ inquit idem Monard.] contufis impo¬
nunt Indi , ficcain Medicos cti.im vfus alfumunr.
Optima pars arboris &efhcaciflima eft radix , cui
cortexintrinfecusmultum vifcidus , coloris ful-
ui, odore tum ramos, tum reliquam arborem vin¬
cens. Aromaticus magis eft cortex qu^m radix:
eftuauus &: odoratius eft decorum radicis,
quam reliqua: arboris & ramorum. Quare tum
ob hanccatilam , tum ob copiam , in maiore eft
apud Hifpanos vfu.

Tepcram. Calidum eft hoc lignum cum ramis , &ficcum
in fecundo , paulo magis calidus eft cortex , adeo
vt ad tertium caliditatis & ficcitatis gradum a-
fcendat , id quod ex decoifto facile percipitur.
Danda igitur opera, vt lignum & rami cum cor¬
tice habeantur, fine quo inefficaciorcs funtilli.

Indi fragmentum ligni aut radicis ra fa: pro ar¬
bitrio aqua: incoquunt, quo fit, vt inde reduces
'Modus i mLitcs , quilibet pro fno placito decodhim prx-
tfnds, * Paret- Ego vero Loc modo vtor. Conliderato v-
furi temperamento & morbi modo , deco&um
prxparo : leuitis quidem & ex minore ligni quan¬
titate propino biliofis : pituitofis meracius , & ex
maiore ligni portione. In fanguincis media via in¬
cedo. Eodem modo etiam pro morbis (oleo va¬
riare, qux omnia nili animaduertantur, fieri non
poteft, quin multi errores in vfu committantur.
Nec non magna vi&us ratio habenda , prout
morbus exigit. Aliter hreme parandum deco-

FLANTARVM»

, <ftum, aliter Vere ‘.aliter pro robuftis, atque ali-
ter pro imbecillis. Idem de temperamentis tum

■ corporum,tum regionum iudicium eft : quotum
ncgletfta obferuatione , nobilis quxdam macro*
na ex meraciori decodto in periculum eft dedu- j
cVa. Hifpani incolq Floridx inlulx in omnibus 'J
morbis vtuntur , tam acutis quam diuturnis, •]
tam calidis quam frigidis , tam lembus quam gra-
uibus.

Vtilitas msgnaeius eftin obftru&ionibus hy¬
dropicorum, febribus quotidianis. Hepar enim
corroborat, c.bftru&ionibus liberat, veneri cu- Vtmr
lum confortat. Tcrtiananothalaborantem iuue- Justi
nem,& in hydropem propendentem, fanaui pilu- *
lis dc Rhab. Dialacca, & decocto Saftafras. Mera¬
cius decodtum mane loco fyrupi cum vel fine
Saccharo bibitur : fimplicius in potum ordina¬
rium cedit. Bene etiam fuccedit, fi eo vinum di¬
luant, qui vino alfueti. Appetentiam mirum in
modum reuocat. In doloribus capitis tam nouis, D *^r
quam inueteratis, ex frigiditate ortis, datur me¬
racum decoctum calidum, mane, in prandio, &in
cceRa,obferuacadcb!ta vi£tus ratione. Sedope-
rxpretium eft , vt prxcedat purgatio , medioque
tempore vfus deco£H , pilulx fumanturde Hiera
fimplici. Qui autem decodlo vcuntur,non necc^fi-
fe habentcobclaui fe continere : latis enim eft, fi
probe veftiti fine, Sc frigus aeremque intempe¬
ratiorem caneant, cibis autem laudabilibus ve-
fcantur. In morbis thoracis frigidis efficax eft, h
meatus pectoris aperit , pituitam abfumit , catir-
rhosin thoracem delabi prohibet. Primum deco¬
ctum calidum mane bibitur : dilutius vero feu fe¬
cundum decodtum pro potu ordinario. Poftea
ver?) meraca: forbitiunculx matutina: intermit¬
tuntur , fuccedente diuturno cV conti nuo fecun-

tinuato tamen vfu, idem quod prima decoctio cf- j
ficit: debetautemeiad nifceri faccharum , vtfce-
licior fit operatio. In frigidis ventriculi affedti-
bus&flatulentis,prxmifta vniuerfali cuacuatio- m:r‘
ne: meracior deco&io mane calida fumitur, alias i
dilutior,vtdi<ftumcft. Prode ft maxime in dolori- 4
bus inueteratis, quo modo ventriculi dolores an-
tiquiffimos ctiraui ,indidto poftea continuo vfii I
fimplicis decoctionis, aluimptilque fcmcl :n heb- \
domade catapotiis d*e hiera fi npiici.Dtbilircrco- |
quenti ventriculo fubuer- it, flatus dzffipac , ru-
<5tus acidos tollit : vomitum continuum compe- ycr*
fcit : oris & anhelitus odorem commendat : U-
chiadiciscfficaciter propinatu riprxfen te quidem /fM
dolore meraca decodtio & calHa , & ad prarcau- ul¬
tionem dilutior longo vfu , per fe aut cum vino.

- j qui-

bus arenuhegignurtur in rembus. Nim&pitui-
tam confumit , tk flatus diffip.tr. Aduerfa eftiis
qai ardore vrinx laborant, aut Calida partium v- tt
rinxdeftinaMru in:cmpcrie. Alioqui vrinamciet,
maximi fi impedimentum fiat ab humore aut ^fjj
caula frigida. In i artuum debilitate , &greftuim- detril
pedito , (udor decotflione Salfafras prouocandus
per dies multos. Nihil etiam refert i nterim , fi
non fu det. Dolorem dentium mirifice leuat li- r^‘
gnum mafticatum. In Lue Venerea , idem prx Tt4_
ftatquod Guaiacum,China,SarfapanlIa,fimili v- Arth
fu & vtilicatc. Valet & ad arthriticos, podagricof- p*r4i\
que cruciatus ,nec non membra re/o/u,fa. Vcn-
trem foluit Cyathus mane calide afllimptus. P af- ta’ ,
fioncm coeliacam diuturnam fanar, flatus vteri & frigi*
cruditatesconfumit, certo experimento. Menfes

mirifice prouocat. Obftruiftioncsexpedit , fc- ol^n

dofque faciei colores emendat. Sunt qux contra fgiut

fttii-

LIBER IV

/

fterilitatem non infeliciter vfar funt , quibus vi¬
delicet vterus fuit frigidior. Macilentis confert,
& carnem auget , ob id fortaflis quod hepatis
obftruiflionibus fublatis melior fiinguis genere¬
tur. Multos nouimus ad peltis praecautionem
aqua Icu decotto eius vfos immunes euafilfe a
contagio: alios, qui radicis aut ligni fruAulum
continuo circumgeflantes olfacerent, ad acris la¬
bem corrigendam. H<t.c Mjnurdcs.

Admirafidam profedtb huius ligni facultatem
non pauci alii medici hodie celebrant, idque non
tam ob odoris fuauitatem, & quod nullo ingrato
lapore prarditum lit eius decotftum , qu^m ob
virium efficaciam, (i debite adminiftretur. Non
laciis credat ,, qui non lit expertus,eius ligni vn
ciam vnam , [ vel femuneiam vt velut Monardes ]
dare o£to libras potionis , vt (aluberrima? ad cor¬
pora (uperfluis humoribus liberanda , ita confue-
tis oh odoris faponfque fuauitatem ita amiae , vt
vt poft aliquotdierum vfum afluefadH, non aliam
fibi optatuu fint vili, nili forte quorum geniu;
penitus Baccho mancipatus.

Poteftdeflillatum ex eo parari , velipfo deco-
<Ao efficacius ,pra:fertim fi ramenta aliquandm in
in aqua lub cineribus calidis macerata fuerintrque
pofteadeftilletur in B.M.jta vt nihil viriu ligni ex¬
halet, ficut fieri /olet i n decoctione. Dolis quo¬
que minor erit quhm decocti : poteftque &
ft-c turdarium parari deftiilatum. Sed quia id li
gnum non admodum recens ad nos importari fo-
let, maior ligni dolis a peritis medicis fumi folet.

Ciim Monfpelii ageremus, ligni cum fuo corti¬
ce dcrahvnc. j. fi in tribus tantum aqua: fontana:
libris perhor.iz. infundi (olebat , deinde ad lib.
i j. confump. decoqui , & de colatura lib. fi mane
fumi calide. Mciiiilque cenfcmus cum celeberri¬
mis eius loci medicis lic parari in duas tantum do-
fes , quiim in plures,tum quia alfernatum gratiam
odoris amittit, tum quod facultas illius facile e-,
uanefeit. Eft enim tenuidimarum partium. Re-
fidentiam prred.i6ti decocli infundebant per tres
horas m lib. xvi. aq. font. decoquebant ad lib. lj.
cofuinpt. colat oq; per manicam Hip.cum faccha-
ro,Bofcheti,titulo,autabfqueeo pro potu ordina-
rio vtebantur , liberaliore adhibito vi<Au , quetm
indccofto Guaiacino, quo nomine frequens cius
vfusin coimoribus macilentis. Hac rationem -
; gno (uccelui prarferibebantad podagras , Ifchia-
das , veteres fluxiones , obflruftiones confirma¬
tas , febres nothas & antiquas , St fingulari pro-
pemodum experimento ad fmdos virginum colo-
jes. Et nos iam ad qnofdam prodictorum mor¬
borum non infcelici fuccefluprofcripfimus. Ipfa
ligni materies, etfi ad opera fatis inepta videatur,
fuftinuit tamen in elegantem pyxidulam torno
elaborari quam adferuamus.

LIGNVM ANISI.

Cap. XXXII.

INter ligna Atlantico Orbe adue£h,vidi(inquit
Gorop. in Hifp. lib. 7. ) quod Anifi. odorem ita
fpirabat, vt Anifi lignum nuncuparem.

Sane fi Goropius non feparallet Saflafras & fuo
ligno Anili, fufpicati fui Remus idem cum Saf-
fafras. Saltem colorem & formam quoque in-
dicaflet.

o Sed datum nobis code nomine lignum , ab in-
’ duflrio medico St amico noftro D. Thoma Plate-
Tom. I

ro, vncias duas latum ,ex trunco brachii craflitu-
ne, nec illo tamen integro excifium, odore Anifi
& quiim Saflafras fuauiori , mitiorique materie,
folida , fubfufca ,pe£tinesre£tos maculis tranf-
uerfisacfplendicantibus intercipientibus, quales
fere in Fagino ligno videri folent : facile finditur.
Flamma: admotum , facile adolefcit,&: luculenta
flammam prxbetjfed odorem gratum non red¬
dit fi cuti Saflafras. Perquirant Studiofi an tale a-
'iquodapud Veteres vel Rcccntiores deferiptum
.xtet.

ZINGI FRVCTVS STE J.LATVS SIVE
Anifum Indicum.

Cap. XXXIV.

Vlfus nobis
hic fructus
primum apud
Cl. D. D. Fcl.
Platemm in

ampli flr.i

ro eius

dem que

poftea

nobis (

ixhibi-

tus a fratre cius

Thoma

Mcd.

Doft.ex

A' glia

delatus .

vbi ab

amicis c>

: India,

vt aiebat

, illa-

tum dono accc-»

perat St

plfefi-

guram

reprte-

lentat.

Con-

flatque e

:x fiepte

nuculis

paiti-

ciliaribus , ra¬
diorum in mo¬
rem in centro
coconuluis-,tri-
angwlaiibus ,
longis , leuiter
comprcflis, ea
parte qua com¬
mittuntur inif
preflls , extima
& conuexa pe-
ripheria femi-
circulum fer 3
defetibentibus,
cortice gemino
te<5tis, duro , St
fpadicco, nigri¬
cante, r ngo fio,
interiori pro-
pemodum ofi.
feo , interna
fubftantia cu¬

pri diffradti in¬
flari u ce ree, bi-

ualui , atque in ficcis St ir.ueterads nonnihil
hiante. Nucleus vero cum in lingulis nuculis
latitat lingularis, l^uis , fple ndidus , colore
feminis Lini aut Pomorum, fied paulo dilutiore.
Odor & fapor Anifi plane eft,vndeforte Aniflim
Indicum dictum, cuminterim nihil prartereacum
Anifo commune habeat. Relinquit tamen nefeio
quid acrimonia: in lingua commanfus. Figura
magnitudinem fere exprimit eius quem vidimus

Nucleusi

Odorty /*-
for.

Zmp.

A rufum
Philippia¬
rum infu¬
larum

-Damor.

iSaper.

{Jefcripfio

•atrtnf.

Sunt alum
album.

Citrinum
S aridulum.

P)4ndahim

album.

& HISTORIAE

Apud eundem Plat.didicimtis etiam Zingt dici. |
Dehocipfo, poftquam iftacom nencatieir.’- j
mus , in vltima rariorum fuorutn hiftorta prodi¬
dit ClufAnifum Phillippinaraminfalaruin fqux
ducentorum fere milliarimn interuallo a Smr-
rum regione diftant ) allatum ante paucos annos
a Nauclero Anglo, cui nomen ThomasCandi,
cum e lua nauigatione ,qua totum orbem circui-
uit, rediillet. De huius autem radice, caule, foliis,
vel etiam floribus quicquam pronuntiare polle
negat , quod feminum &vmbellarum tantum
partes Londino acceperit Anifi nomine : pro¬
prium nomen , quod natali loco obtinet , cfle
Damor [addiderat enim Garetus appellationem,
vnius ex infularibus, quem Candi aduexerat, ma¬
nu exaratam Sinams charadcribus. ] Erant , in-
quitille, vmbellxfatis lata:, Archangelicx vm-
bellis non minores , fed vt comicere licebar , et¬
iam laxiores, aliquot pediculis fatis eradis Sc fir
mis , inorbemexfumraoramorumfdltigiona-
fcentibusconftantcs,quorum finguli, non gemi¬
num femen , quale Anifi vulgaris, fufti nebant,
fed plura in orbem, vnciam latum interdum, lene
quadam difpoflta, videlicet fena, odona aut plu¬
ra, fufei coloris,rugofa , in binas squales partes
compada , qua: fu pera parte d uifi , vtplurimum
inania reperiuntur -.aliquot tamen plena depre¬
henduntur, & femen vnicum continentia , lanie,
fplendens, cineracei coloris , Orobi pene magni¬
tudine. Sapor idem qui in vulgaris Anifl femine,
atque etiam odor.

.3-

DE S A N T A L I S.

Cai>. XXXV.

DEcorticata Santali ciirini , qua* adferuntur
fragmenta, truncum arguunt fatis craflum.
Eli autem lignum folidum,ponderofum,pedini-
bus redis, quo fit vt haud difficulter in redas af
fulas findatur , colore ex pallido ruffefeente, aut
verius flauelcente ac nonnihil in citrinum ver¬
gente , vnde nomen indeptum putamus : fapore
aromatico , amaricante cum acrimonia tofum os
implente, fuaui, odore fragranti , mofchum non¬
nihil armulante , aut fan e cx eo ad rofarum odo¬
rem nonnihil vergente.

Santalnm album parum colore differt ^ Cirri -
no -.magis pallefcit, Piri lignoquod pallidum fit
colore fatis fimilc : alioqui eadem fubftantia , ea¬
dem textura, &jaed nes iidem. Sed odoreinfe-
rius , quippe qui debilis vix percipiatur , vti nec
fapor.

Cxterum quoniam Cordus magna diligentia
defcripfit Officinarum plantas, & potiflimum pe¬
regrinas, placet eius quoque defcnptiones hoc
loco proponere.

Quod Citrintim appellatur Sandalum , diuer-
fum penitffs a [ ruffo nue rubro ] efle videtur: nam
gracilius quam illud eff, & diflimili co nftat mate¬
ria & qualitatibus , fine cortice ad nos affertur,
forifque pallidius eff : intus vero folido , ponde-
rofo, pingui , & fi aqua: imponatur , fundum pe¬
tente, leni , tenuiflimo,nullatnquc medullam ha¬
bente, ligno conftat : fapore acri , aromatico, per
totum os fe diffundente , & ad caput vfque pene¬
trante : colore in fiauo rubefeen te. Odorem ha¬
bet quemadmodum & faporem aromaticum , iu-
cundurrijfortemque, qui facillime caput tentet&
repleat. Eft & tertium Sandalum , quod quidam
album vocant, fed reuera nullam habet in colore.

PLANTARVM>

qna^citrino dignofeatur- differentiam rinuenitut
enim quod magis flauo &: profundiore fit colore,
quam :am dictum cunnum. Quapropter hac nota
non eft a prxdi-

Santalum citrinum.

m

m

1

Tantalum album.

rfl

<ffo difeernen-
dum , ied can¬
tum odore &
fapore. Hos-n. lH ~
valde imbccil- nfim
les , vix pe ree- •&*
ptibiles, & citri-
no difflmiles
habec.magmcu-
dine verb &
maceria illi om¬
nino fimilc eft,

& fimiliter de¬
corticatu ad nos
adfertur. San-
dalum M.aiho*j - 4'

ri,c(l fpeciesti-
ti ini Sandali o-
doratiflima , &
valde aromati¬
ca , tamguftu,
qu«im odore , &
adfertur ad nos
tum Sandalo
albo , &citrino
vulgari.

Sed par eft a
Garcia quoque
defetiptiones
Santalonim in
ipfa I' d a ob- I
feiuatoru pro- I
poni. Sartilum 1
album A: palh- 1
dum in India J
nafiitur Prxfcr- i;
t ura ucem ,qnod j
ad Porcum Mc- 1
na inuenitur: ||
eft enim id
hiudquaquam
ligno Ium , fed j
tmuin fere cor. j
Ad port::m M.i-
tomea cll: San- I
talum ctia pali:

um etiapa
dum : fed illud
multum ligni .

parum cordis habet : I.ignum autem a corde fe- I
gregat , quoniam in corde tota odoris gratia con- 1
fiftit. Ad alium portum , Camanafe appellatum, I
Improbum Santalum nafeitur , vtpote , quod pluri- jmpx
mum lignum, & nihilfere cordis poffideat.Humf- | ?
modi eft & illud, quod ad portum Scruiago nun- 1
cupatuminuenitur.Sunt autem Mercatores in his *
difeernendisadeo exercitati , vtconfpetfto ligno.

ftatim indicare poffint , vnde fit allatum. Inueni-

Albh

tur etiam Santalum album A: pallidum in Vcrb
li, portu Iaue, vehementer quidem odoratum,fed
quod breni fenefcatjyndc debeat poftannu mul¬
to ligno adempto cius odor reuocari , qui in me- Odu
ditullio confiftit. Primum verb Ic.vm obtinet
pallidum , quod odoratius eft , fed minori copia
inuehitur. Etenim inter innumeros Santali trun- ^
cos vix quinquagefimus quifque pallidus eft.Nu-
pertamena Mercatoribus relatum , qui diu in ea
infula verfati funt, plurimum Santalum pallidum
locis apricis nafei , tantamqOe inter vtriufque

San-=

LIBER

Santali arbores efte affinitatem , vt pallidum a
candido difcerni non p olfit, nifi forte ab ipfis in-
j colis , qui eas cxfas mercatoribus vendunt. Ce¬
terum Santalum in Nucis Iuglandis magnitudi¬
nem attollitur, loliis admodum virentibus Lenti-
fci xmulis : flos ex cauuleo mgricansifruclus Ce-
rafi magnitudine , primum viridis, deinde niger,
infipidus, & facile decidens. Inodoram ferunt
• elfe arborem, ni fi detracto iam cortice exiccata.

Quantum ig'tur ex hac Santali deferiptione
colligere licet, valde[inqmt Cluf.in not.ad Garc.]
erit dubitandum , an legitimum Santalum palli¬
dum habeamusiquandoquidem feribit vix in Lu-
fitaniam deferri, quoniam eius pretium maius fit
apud ipfos Indos quam apud Lufitanos. Fieri i-
gitur poterit, vt aliquod aiiud odoratum lignum
nobis pro legitimo Santalo obtrudatur. Certt*
candidum noffrum plane inodorum eft. Atle-
gitimi pallidi librale fragmentum, e ftipite ali¬
quot pedes longo, femipedemcrairo,recifum,do-
nauit mihi anno i^i.Morganus fragrancisadmo-
dum odoris. Elt verbidgraue,folidum,nodofum,
coloreintus flauum , odore fiiaui reficiens cere¬
brum, & grato fapore palatum feriens.

Apud antiquiores Grxcos nullam Santalorum
mentionem i nuenimus, fedapud Arabes qui ea
nobis offenderunt, & tria fecerunt, Album , rubra
& luteum i quorum placita de Santalis infra inter
vires videre licet.

Apud Plin.Sandalum non eft arbor , fed herba
frumentacea , de qua fuo loco. Sunt tamen qui
( Sericatum Plinii Santalum flauum elleconiecten-
tur, a Serici crudi colore , vt annotat Dalechamp.
Sed optauerinuis tales Laurum m folidum mo¬
mordi (Te , qui ex tamleui occafione conie<ftari,&
vtipfi cenfent , interpretari, nos , ludificari ,
audent.

Videtur tamen Galenus de Santalis tradidi (Te,
quoniam eum citat Auicenna : fcd valde fufpica-
mur ne id falso : Nam fi cognita fuiflent Santala
Galeno, vtique eorum pafUm non vno tantum in
loco memini liet: vt nemo nunc quiritari queat ea
capita vel libros periilfe.Extat quidem de Sanda¬
lis libellv,fedfi!sd Galeno intenptus cui de fecre-
tis Galeni titui9 eft. In eo vbi de l6tcro traditur,
Sataloru fit mentio quamuis non fantalum , fcd
Mahazari legatur , quam vocem Recentiores qui¬
dam, fantalum citriqum interpretati funt , vt po-
flea fpecialiusdicetur. His autem non exhibe n-
damclfc fidem dodtiflimi judicarunt. Eo quod ab
Arabe quodam colledhis fit is libellus , & Galeni
nomine inferiptus. Atftuarius vero ex recentiori-
busGrxcisin Diaromatwn fuum Bafilicum inter
alia,recipit Santali tria genera , nempe C urinum,
rubrum Sc candidunr.totidcm & Hermol.gcncra fa¬
cit : fed ci trinum Luteum vocat.

Tria genera i fta, ex tribus diftin&is arborum
generibus ex quorundam lententia prouenire
tradit Curtius : quorum primum rubrum, inodo¬
rum: alterum luteum : tertium album , quod in
abfcclTu frigiditatis libi gradum vendicet. Ru¬
brum vero aliquanto exteris frigidius exiftimari,
omnibus prxferri luteum , fi pingui quodam tea-
teat. Et ftatim fubdit : & quia odorum , quod
rubrum eft, fecundas partes obtinet. Album ter¬
tiam fibi claflem arrogat , quod inodorum eft,
duobus prioribus fuauiter fpirantibus. Vt nunc
in magna filfpicione verfetur bonus ille vir , nc
credatur neutrum i ftorum vidilTe,contre£ta(Ic,ac
minus etiam olfeeifle. Nam quid fibi velit, dices
i rubrum inodorum : & poftea odorum , & fuaui¬
ter fpirare,nec fcimus ipfi ,nec intellexit ipfe. Quis
Tom. I.

IV* ^4*7

odor rubri fit, poft dicetur. Santalum citrinum
inuentu carum Plateario &SyIaio : Hic /peciatim
Santalia [fic enim vocat] qux funt in officinis,
acri fapore, linguam mordentia, prxfcrtimCi-
trinum, minime in vlum recipienda cenfet: quod
novn aliam ob caufam fcripfilfe videtur , qu&rn
quod Santala ab Arabibus in tertio refrigerantia
ordine collocari videret , quam temperiem , vel
potius temperiei exceflum Santalis hodie in Offi¬
cinis proftantibus vix noftro uidicio re<5te tribue- Ann»firA
rit : vt ex hoc, quoque dubitari queat, an noftra SantaU
Santala fmt Arabum. Monachi in Mef. tradunt, fint
Santalum citrinum non amplius adferri. Aro- bum'
matarios hodiernos excauare meditullium ex al-
ho, & pro Citri no obtrudere :immo illud ipfmn nose*rjr^
efTe aflerere. Sed magnopere errare. Vnum- Tres arbo-
quodque enim eorum genus fuam propriam ha- r.et d,M&m
bere arborem, elfeque diuerfas arbores, & non
duas. Omnium tcftimonio album cllb minus
bonum. Inde colligunt : fi Citrinum fu. flet pars
albi

, non fore melius rubro , fed potius co vilius
quod eft contra omnes autores. Addunt, repe¬
nti quandoque feriptum Sandali Mazabari : quod ^

accipiendum fit pro ci trino. Sed hars vox tum hos
tum alios non parum torfic. Etenim in deferi-
ptione aromatici rofati Gabrielis,& in aromati¬
ci rofati rrun. in aro mati c. Cariophyl. Sc in
confeci. Ramich, £cin cap. de Tamanndis , & in
cap.deSorda & ahisfimilibus.poft Sandalam inv
mediatefequicurM.1eh .z31i , vel M.izahari , vel MAihaz.*-
Macizir&c. De Santalo autem dubitant debere r,~
intelligi Citrinum : quia femper [ vt plurimi te- M*%*h*~
ftantur] fi legatur Sandaliis abfolutc,Citrinus in- Sandalom
telligitur:qui eft magis aromaticus &prxftantior, Abfolute
ccfte etiam Serapione. Vocabulum proxime fe-
quens Sandalam multi ex iunioribus volunt re¬
ferri ad Santalum tanquam adiun&um : vnde &
pio Curino fiuelutco exponunt.

QuodconfirmauitSiir.on IaniKnfis , qui feri -
bensdeCittino. Vocati ab Aben Mefux Ma-
zahan. Vitia feptuaginta Barbaras variationes
huius barbari vocabuli , per varios codices,in va¬
riis deferiptionibus reperimus : Macbaz. tri , via-
z>abari , macozJxri-, mata/ari jtnaz.az.ir &:c : & no-
nulli fimpliciter legunt Sandali. Quidam ex Re-
centionbus , Sandali cttrint. In quibufdam anti-
quisexcmplaribus, & in priori impreffione fibro¬
rum Mefaes, inter fimplida funt quxdam Syno-
nymain quibus legitur Machflzir,id elt, odorife¬
ri. Qux fane expolitio bene Conuenit Santalo ci-
mno. Garcias tamen Arabicarum vocum non
indiligens veftigator & interpres fe prorfus igno¬
rare fatetur , quid fibi velint illa vocabula , nifi
forte Machaz,an figniheet e Malaca pretium : aut
Mazafrani legendum fit, quod pallidum autcro- Mazar =•
ceo colore infedtum fonat. Antid.Rom. Sanda- w, "
lumN azjZjambari ,Sandalum citrinum fcu odora- at*--*»*’
ratum exponit. Io. Wittichiusyin febre Epide- ^art
mica przfcribit Santalum Machj^ici , quoditidem MachoK^c*
interpretatur citrinum odoriferum. Medicorum
infeitiam, vel pharmacopolarum ignauiam, taxat
Bello n. qui Sandala nulla ratio ne vulgo Cedrum cedrus
vocant. Nullam autem Sandalus cum Cedro ha-
betaffinitatem , & a neotericis Arabib US tantum Error me»
cognitus. Sed error hinc emanauit, quod cum dtcorum
TheriacaCedri ramos admittat,quibus illi carent, ^ p^ar'.
Sandalo.n pro Cedro afliimunt. macof.

Cxfalp.duo tantiim Santalorum genera agno-
fcere videtur, qux ligna odorata vocat : candidum ,

& rubrum : Flauum autem quod hodie habetur,
e fle candidi medullam multo fuauiorem reliquo
ligno quod album eft.

Ss ?

488

HISTORIAE P LANTARVM)

Sunt tamen plures alii qui tria diffindi age ne-
xa cum Arabibus3gnofcunt,dequo,ciLn arbores
vpfas non noueriinus, nihil certi /latuere aude¬
mus.

In Santalorum collatione inte r (e , &xftima-
De ternpe. tione non conientiunt Authores. Rudi, omnes
•ramento jfl frigidorum cla/Te ponit , fed rubrum aliquanto
RxeUw' ^g*dius dicit : /acis temere , quoniam cx fuo ce¬
rebello. Excu/andusfuiflet,li dixiflet ex Arabum
Matth.not, fententia. Matth. omnibus prxferr pallidum : fe¬
cundum locum tribuic albo : poftremnm rubro,
quod, vt ille ait, nullo commendetur odore: prio¬
ra vero duo /uauiter /pirent. Remi /Ii As quam in
Italicis lucubrationibus , inquit Apollo , vbi v-
trumque odoratiflimum dixit : & li demum re¬
giius nares admouilTct,depreheiKlilIet vtique id,
quod vulgo citrini /eu flaui nomine circumfer¬
tur, multo fragrantius e fle albo. Amato quoque
luteusfiuecitnnusodorati/Emuscft , «Se exteris
melior. Tertius vero albus, medium inter ru¬
brum & citrinum poffidens. Prxfert igitur ru¬
brum albo, cum tamen hunc odoratum , illum
inodorum plerique faciant. Lacuna fane ci trina
& alba valde odorata dicit : de rubro , dicit nul¬
lum habere odorem effatu dignum , fed aliquem
tamen acquirere abaliis Santalis. At radians ille
Apollo emina fcu flaua fola fere odorata dicit,
quamuis alba communem ligni colorem haben¬
tia, &flauo inferta [vt ille ait] aliquantulum et¬
iam redoleant : BralTauoliimque reprehendit,
Apollo ttot in examine vnguenti Saiitalini falso nihil
omninb habere odoris cenfeat. At non videt tot
radiis ftipatus , i fe quoque non nili per accidens
tribui odorem albo , quando ait ftauo mterferta
aliquantulum etiam redolere , Taris aperte his
verbis afferens , quod anime de contradicendi
Santalum ffudio taxat. Idem Mu/a Rubrum tradit , omni
*JJ ' fragrantia deftitui ,etfi pro Santalo abfolute , il¬
lud quidem accipiendum velint, quali magis in-
f.igidans , ipfi tamen Apollini [ Serapionis ait-
thoritate freto, qui ex Santalis melius effe di¬
cit flauum] magis flauum arridet, quamuis cali¬
dius.

Cordum infaper taxat , qubd per Sandalum
MachozJ- Michoziri, vel ex Genuenfi codice Mazahari a-
Tl- pud Me/uem fpeciem Citrini San tali, a vulgari di-

c j ut rfam atque odoratiorem fupponit : hoc nimi-
jr 'n° rum eius adolefcentix inurendum effe dicens,
qnbd vetuftateexanimata citrinaSanrala, recen¬
tibus collata , minus fragrare compererit, proin-
dein fpecicdiuerfa exiftimauerit , quum prxte*
enarrata non fit dare quartam fpeciem Santalo-
rum. Quod vero quidam Cedrum putarunt, &
Syluius calida officinarum Santala cum Syluio, idinru-
bro nullo padlo admittendum cenfet. At nos nec
alba quidem Cedrum exiftimari debere cenfe-
Apallo not. muc ipfevero Apollo nobis videtur nimis fc-
cure aflercre, non dari quartam fpeciem San talo¬
rum : quafi ille /olus omnia viderit. Si diutius vi¬
xi flet Cordus, vtique docuilfet eum, quid intelle¬
xerit per quartam fuamSantah /peciem , [ quam
fane ne nos quidem intelligimus] nec fuam fa-
Cordtlauu rnam eius radiis ob/tifeari vnquam tulilfet, iuue-
nis quotquot vnquam vixerunt prxter xtatem
de Repub.Medicamcritiflimus.

Cnot AU ' Inierim quoque mirari fubit, vbi C.Bauh.Iege-
ritjFr-Alcxandiumin fuo Apolline quartum San-
talorum genus effe volui ffe:cum ex prxdidtis eius
verbis aperte pateat, cum contrarium afferere.
Synonyma PorrS apud authores feriptum inuenias Santa-
lineuar. - • - •

corrupto nomine Sandal : Ab incolis locorum, in
quibus nafeitur C handanacon teffe Linfchott. In
Timor infula omnibufquc Prouindis Malaca: vi- *
cinis Cb and ama : h Decamnis , Gufarattis ,Canart-
nis , aliilque Indis Sercandaa. Lufitanis & Italis Serti*
Sandala. Gal .du Santal. Gcrm. 0*nbel/ 04iibcU

Cxterum in pallidi penuria albi & rubri par¬
tes xquales prxfcnbendas non cenfet Garcias, vt

vult Scpulueda, fed potius folum candidum : ma- w0/

gis enim pallido affine eff album, quam rubrum. Medi,
i Pen.dc Lob. in Adu. alicubi Medicum quendam r(*u*
1 anonymum obiter carpunt > qui ridicule con- * u
querebatur perperam fieri hodie, quod Santalum
citrinum adulteretur Ligno aloes. Ita quidam im¬
periti de rebus incognitis quiritari folenc,ne nihil
fciuiffc videantur. Sed /oli do&i eiufmodi Leo¬
nes ex vngue norunt, & <i vere periris difeernunt.

Scribit Matth. Santalum in veraque India fy luis ^ocu
denfi/Iimis lngentiffimifque nafci : Syluius, ex
agro Calicuthi Indix emporii aduehi a Lufitanis.

Sed de hac re certiora nos docent Garcias & LinT
ihott. Album & flauum ex infulaTymor adue-
nit, qux lanis adiacet, vndique porcuo/a. Integra:
ibi albi flauique Santali /ylux vifuncur, frequen-
tiquehinc commercio per totam Indiam diffra-
lnintur. Aduchitur autem vtrumque Santalum
Lulitanorum Liburnicis ex Malaca & in Cou-
chin & Goa maxima totius Indix emporia inue-
hitur. Periit enim nunc Calecut ampli/limum o-
hm emporium. Inde fcilicet ex Couchin & Goa
potiflimam partem exportant in Malauar , Cana-
ra , Bengala , Decan , & Guzarate : minima verb

defertur Ormuz.in Arabiam <Se Lulitania.lmo vix *

Som

C/irt

lus Sc Sandalus : Santalum & Sandalum lignum : Se-

rap. Auic. & Mauritanis exteris itdmque Perfis

in Lufitaniam legitimum Citrinum deferri putat
Garcias, ciim muJtb pluris ibi ematur, quam in Lafo
Lufitaniam delatum vendi poffit. In exteras re- fXf>"
giones delata Santali arbor etiam crefeit. VidifFe
enim idem ceftatur in Andanager totius regni
Decan vrbe primaria , vbi regiam fuam habet Ni-
zamoxa , attamen non fui fle odoraium. Habere
autem Nizamoxamiftic hortos ampliffimos , om¬
ni peregrinarum arborum , etiam noffratium re¬
nere exctilti/Iiinos,quxfru<ffiferx fine. Signjfit.i
tum ipfi fuifle, in infula D.Laurenti: Santalum er
lam mucniri, & lpfos /Ethiopes incolas fic alit re-
re. VerAm intellexi lfe poffea non elfe Santalum,
fed ligni duntaxar genus odoratum , cuiufmodi I
ibi plurima inueniuntur. Maffeus tradit in Cber-
l/onefo infula primx notx Sancffum album nafer.
Leuin. Hullius in Nauig.Holand. Infula , in¬
quit Madagafcar, id eff, Lunx,nuncS. Laurentii,
qux cx maxiirus &c dit /Hmis infulis ccn/etur to¬
tius orbis m India Orientali abundat Santalo,
Ambaro &Eborc.

Serapio cx multorum Arabum autoritate San- V irC
talum frigidum effe ftatuic in tertio gradu. Auic. ^pj
vero in fine fecundi ordinis ad tertium vfque,
ficcumin fecundo vterque. Rubrum tamen Se-
rap.frigidius elfe dicit albo & citrino : illudque c*th*
prx exter is, humorum fluxum inhibere , Eryfipe- Er) fif
latis , inflammationibus , Dodarrx^ bilenrr^ py

latis, inflammationibus,podagrxii bileortx ex
fucco Solani , aut Sedi, aut Portulacx, aut Lenti-
culx palurtris vtihter imponi. Simile elfe Faufel
frigiditate & ficcitate, atque adftrictio ne, robo¬
rare gingiuas 8c ftomachum. Omnia Cardiacx k
bile & calidis febribus aducafari. Trita & mixta
cumaq.rof. & modico camphorx vtiliccr tempo¬
ribus illini ardori capitis. Santala alba media
quantitate farcocollx adie&a ,& cum albumine A rthr
oui temporibus impolita , ad idem valere, & ad-
uerfusdcfcenfumhumorumin oculcx ,incipien-

ttfque

LIBER IV-

4%

tifque Ophthalmias» Apoftemata calida lenire, (
fk humorum influxum a membris arcere. Omni¬
bus autem prscferri Citrinum pingue , & poftea
Citrir.um flccum : V liiflimum elle rubrum , Sc Ac¬
cius citrino. Eadem cum aq. tofi epithematis vi¬
ce ventriculo admota , eius leruorcm in ardentif-
flm:s febribus mitigare, ftomadmmque firmare.
Santalum quoque autore Auic. cordi amicum eifc,
lxtitiamenim adfert , robur ei addit : Quare iis
mi Icetur medicamentis , qua: Cordi tk. eius palpi¬
tationi fuccurrunt. H$c Arabes de Santalis , qui
cur Santala frigida faciant , & quidem ordine ter-
• tk) , rem tam odoratam, aromaticam fapore, ama¬
ricantem quoque , immo fauces quoque fua acri¬
monia imbuentem, li noftra intelligunc.nondum
fatisintelligimus.Hinc (ane Doetiil.Syluius item-
que Fuchl.anfam (umplerut fu ipicandi, noftra Sa-
tala , non cifc Arabum vera. Patet tamen a ple-
nfque receptum elfc, non carere nos geminis Sa-
talis,funtque qui Arabum potius iudiriumdcSan-
talorum qualitate improbandum cenfeant , qui¬
bus (ane nos non inuiti fubfaibimus. Santala
frigida e(Te,pcrfuafum eft omnibus,inquitScalig.
vbi Santalum ab Alpalaiho , tanquam rem frigi¬
dam h. calida differre docet: vt&iplc quoqusin
ea lententia fuille videatur. Sane Quxftio pul¬
cherrima eft , «5c medico ad iudicia tum facienda,
tu pronuciada maxime neceilaria: luper qua (ub-
tiliter Cardanus : (olide vero Scaliger le exercent:
vt ex eorum feriptis videre eft.

Santalum album inter frigida cenfetloubertus,

quod,fi, acrimonia careat, concedimus, quale pof-

fit e ile euanidum : alias nequaquam. Pro noftra
quoque fententia faciunt Matthiol. Dalechamp.
atiique non reiiciendi Autores, qui hacin parte
Arabum (ententiam neutiquam probandam cen-
lenc.

Porro nomen medicamento triuiali indiderut
Medici, quod ab illo criplici Santalorum commer-
; cio, triafantalum nominatur, & Diatri.nfantalum ,
cuius deferipuonem habes apud D. Nicolaum, &
ex eo in plerilque Difpenfatonis vulgo didis.
Pradcribi (olet b. medicis aduerfus calidam hepa¬
tis intemperiem , eiulque obftrudi reliquias , &
isderum , ( ad quos fane affl-dus fl tamen frigida
Client fantala,vticlamitant,obcirentpotius quam
prodei!ent)ad ventriculi & vilcerumdebiliutem.
Simili ratione Ceratum Santahnum vocicatum
i. aptid Mefuen defcribitur , aduerfus phlegmonas
&intemperaturas omu es calidas , ventriculi, he¬
patis ,& aliarum partium , quas poter, tiflime cx-
tinguere promittit. Ac a quibufdam limplex
etiam, tantiimque ex meris Santalis , (ed dupla ad
reliqua citrini doli , puluis paratur.

Ntmc.m multis locis medicorum potiones , vt
gratiam aftumentiam ireant , iis imbuuntur.
Quin aliquid ftbi odoris iucundi adfcifcant,
paulifperin eis maceramur : quo fleri putant , vt
medicamenta a morofis xgrotantium palatis lon¬
ge minus refpuantur : atque Cinnamomi modo,
iis qui medicinas horrent,faftidium abolere, aper¬
te profitetur Ruellius : quod & ipfum faciat ad
probandum eius calorem. Hinc putamus mifceri
optima ratione exteris cor roborantibus reme-

diis. ,

Cxterum Garrias prodidit , Sandalum vlibus
humanis valde neceflarium e (Te , vt pote quod
Cordis affectibus non parum conueniatunagnam-
quetam albi quam Citrini quantitatem per vni-
uerfam Indiam abfumi , valdeque tam ab ipfis in-
j colis Indis , quam a Mauris Iudxis & Gentilibus
expeti. Pinlunt hoc ipfi ac tundunt in lapideis

mortariis, affusaque , &ln pultem redigant, ac
vnguenti more ad corporis inunctiones vtuntur*
deinde ficcari linunt, tum ad xllus corporis coU
lendoSjtum ad odoris gratiam corpori cocilianda-
Indi enim naturi odoramentis addicti funt.

SANTALO ALBO SIMiLE LIGNVM
Sembrane-

TNuenitur & in Malabar odorati ligni genus*

XSantalo albo perfimile, quo le in febribus indi¬
gena: i nungunt : lingua Malauarica Sambarane ap-
pcllatum.G4ra<*j.

Eademque repetens Acofta addit nonelTe Sa-
talum, neque illius facultates obtinere. Medicos
tamen cius prouincix Santali fpcciem elle aflere- s*nt*U
re,&confcrre tenuioris fortunx hominibus,com- fubjhtut.
mendare ad Eryfipelata & in flammario nes, atque Eryfl?el*t.
Santali rubri medo eo vti.

Conlultum profecto fuilfct,ab vtroque ligni fpe- Carda*??
ciem&laporem deferibi, arboremque ipfam,li Q0j}a na:
viderunc. Hoc enim diligentesmcdicos &Bota-
nicos decebat.

SANTA LYM RVBRVM.

Cap. XXXVI.

LApidex Dcfcriprio
feie duri¬
tiei & ponde¬
ris lunc, e San-
tali rubri cru¬
cis fiii Ita , qux
delbrata im-
portar.tur,co~
lore intentius
ruber te^qu&m
Brelilium , vt
fere mgrc-fcat,
pedinious re¬
dis den fi Ul¬
mis, interdum
crilnis tuber,
aut no do lita¬
tum vcftigia
imitantibus.

Odorem nui- °^or
lum euidente
Ipirant. lapo- a^°r'
re fere fatuo
cum leui ad-

ftri&ione. Commanfiim faliuam vix modicum
rubeo colore tingit. At linteo affrictum , tingit.

Cordo Sandalum rubeum, cft arbor, materi a.craC
fltudine >& pedimbus rubenti Prelilio limilis,
colore multo rubentiore, & ad nigredinem acce¬
dente : huius etiam folidior, & propccrea ponde-
rofior eft , quitm illius materia ,ideoque 2qux in-
ie&a, quamprimum fundum petit. Saporem ha¬
bens dulce fcentcm , adftringent^mque ltuiter:
odorem nullum fatu dignum : tingit Aeetiam
quemadmodum Prefilium , fed gratior prefun-
diorque huius eft, quam Prefilii culor.

Differunt vt vult Garcias, inter le Santalum
rubrum & lignum Bralilium: nam Santalum ru¬
brum neque dulce eft, neque inficit, qux nota:
in Br a fi lio maitffefte deprehenduntur , quamuis

OM' Ca-
Jtonj.

4?° HISTORIAE

vti iimque inodoram fit. Mufa quoque diucrfa-
tum aiboruin ligna cfle tefiatur. Ec fane ipTa
lignorum' fanes & eoior, paulo diligentioribus
laus nuntLltim differentiam olttndunr.

Lis rurfui. vitii tarAuihores de odore Santali
rubri. Odorem ei incile negantMatthtolus.A-
matus, Muia , Lacuna jScaligcr, Apollo , Gafp.
B'.uh. aliiquciv-c Ii f >rte nonnihil redoleat, ei
per Accidens incile illam odorem , quod cum a-
ot‘ h.s importati ioieat, quidam cx ns dicunt. Cur¬
tius in v\rumquc paratus, modo inodorum, mo¬
do odoratum, & luau:tef1pirare>pronunnat.Nori
dcfiint vero , qui renue quiddam etiam per /e fpi-
ia r e c e n lea r c, p ca: (er tun recc n s , q u i bus co n 1 1 ge-
r:t videre tales mdiccnt. Cxfaipmus aliquid noui
importat : vatia (onc videri, quoddam exigui o-
dor:s,quc;doam nudius , quoddam prxterealon-
geodoratiUsflauo, non fine quadam Caftorii x-
mulacio ne, fed mera: comedturx.

Inficere negant Caicus , Acofta , C.Bauh. At
Ciuiius teiiaoii Santalmn fuum inficere . Et
Hiitor.Lugd. Santa Ium rubrum ixpe inficere fo-
lere tradit. lndlllfrius& in lingularibus verfatif-
lunus^iedicusFJ.Platetus AichiatrosBafiin fuo
hb.de febribus , ad febres continuas , Santalum
rubrum,aqua maceratum , ei rubrum colore con-
ciimrc teflatur. Omnia noftra fragmenta, [habe¬
mus autem non paucade diucrfis locisconquifi-
ta, ] madefacta & linteamini affricata , rubro id
tingunt, led leniter : nufbcata alia magis, alia mi¬
nus laliuam inficiunt, quxdam nihilfere. Aquam
maceratione non facile tingunt, niti in puluerem
redadta dm macerentur, auc ebulliant. Pyxidul*
torno recenter elaborata:, vel per (e, vel fahua
madcfk&x linteolo affricata: imbuebant , colo-
i :m eliciunt quidam aceto, alii Aqua vitx,ac ru¬
bro colore inhuuncTragcm ira ex faccharo. Si
qui funt qui contrarium obferuarunt in fuo, ha¬
bent quod dicant, vel differre inter fe LignaSan-
tah , vel ineo faltem , vel fcautnos non verum
SaiiraluiQ agnouilfe. Iudicium feret aliquando
pofleritas.

Hifpam Sand>ths ruxi&bermeia vocant. Ital.
XtvH.iLrojfj. Gii.Siinml ruuge: Germ. Kotcr @an-
bcL

Io.VVittich de Fcb.Epid. cum mania praderi-
bit Santalum tofaceum rubrum : & poflea iterum
Rhodo far. talum, id efi, rubeum odoratum , non
vu!g ire , fcu Ple udo (an talum , quod ni h 1 valet.
Seu exiflimamus bonum illum virum, prxfcribere
Santalum libi incognitum. Tale enim nullum ha¬
ctenus nobis innotuit.

Cxterum Verzini vulgo dnfli , feu Ligni Brafi-
liani rubri puluere adulterari odoratum Santa-
Ium , annotat Cxfalp. Sed fi odoratum cifet ru¬
brum, facile detegeretur fucus vA-nsittrUtas , vrl
ex odore remiffiori. Non diffitemur tamen polfe
& folere Santali rubri puluerem illius loco ab im-
poltoribus diuendi : talem enim & nos habemus,
ab inftitore quodam Santali rubri nomine da¬
tum. Sed ex dilutiori colore Sc facillime inficien¬
te facile fucum deprehendes.

Santalo abfolute apud authorespofito , qui-
dam rubrum accipi volunt : quorum fententiam
non temere improbaucrimus , (1 ad calidos alfe-
ftusvfus e(Te debeat, quicquid ex Serap.clami-
V . res & v- tet Apollo. Quicquid enim virium antea ex Ata-
lu?- bihus aliifque aduerfus ardores & varios morbos

calidos prxfcriptumeftjhuic poti (fimum compe-
Tempera. tere exiftimamus , quippe quod frigiditati proxi¬
mius, aut in primo refrigerantium [ fccure ni¬
mirum in tertio Euch.Roef. ftatuit,] collocatum,

Syrie nyma

Imym

Rhodof»

tslum.

Adulteri».

Vt f»ci
dffrrk.

P LAN T AR V §1 >

infuper etiam leuem quandam adilii&ionemob-
ti neat, in pratdidlis affe&ibus conuenienuffimanu
Confule itaque cap.prarced.

Rubri Santali apud Indos exiguus eff vfus , &
rarus. V untur tamen contra feruidas febres , co
tempora, froncem,& arterias inungentes. Ad alias
regiones magna copia transfertur, potiffiimim in ’
Lufitaniam Occidentalefque regiones , qubd
fumiTii in Medicina vfus fit. Indi exeodemligno
idola iiue Pagvdos dc delubra fua interdum fabri- 4
eant: qua de caufa crafiiora ligna magis expetun¬
tur, maiorique pretio redimuntur, authorc Gar- ""
cia. Feftiue fatis D.Piaterus docet in febribus ar- 1
dentibus delirantes decipere infufo aut dcco&o
fantalorum rubroruip , eos qui vinum expetunt.
Gratius & melius etiam efficietur , fi addito Gra- Ai
natorum fucco vini aliquem faporem ei conci¬
lies.

Porro rubrum Santalum non nafeitur in Ti- T 1
mor,fedloco valde diflanti , videlicet in India L
intra Gangem fluuium, inTanafarim , & mariti¬
mis quibuidam Charamandel : ex his locis omne
Santalum rubrum adferri pro certo alleritGar-
cias.

K08QKK 3

ABELICEA SIVE SANTALVS ADVLTE-
iuna Cretica.

Cap. XXXVIfc

Beliceaauthore Hon. Bello , arbor eflma- Dc|
gna ,re&a , multis ramis prxdita , afpcbhi
pulchra , cui folia Alaterni , fed rotundiora , pro- '
funde ferrata : [quos flores proferat, ignorare fc
fatetur.JFrudlus magnitudine Piperis, figura qua-
firotundus , colore inter viridem & nigrum me¬
dio: rrrateiics ligni dura , & paululum odorata,
puliiis enim huius Santalaimitatur : vnde Pfeu- rftt
do-fantalus Cretica iure appellari polTet. Arbor fult
h.xc in folis montibus Leucis , eorumque altifli- Lo<
misiugis proucnit,&cx ca trabesfiunt.

Antiquis idem ignotam fuifTe putat, ni fit Vl-
mus montana Thcoph.dcfcripta I.5 C.14. Sed folia
neque Ieuiter ferrata elle, neque magna , vt Piri,
verum longe minora. Vocatur amtixta.

BRASILIVM LIGNVM. "

Cap. XXXVIII.

BR.ifilinm Dj
vulgo di&u
durum & pon-
derofum lignum
eft,delibratumq-,
ad nos importa-
tur , pedfrnibus
f a ti s re &is, colo¬
re /anguineo fo¬
ris , tk qua parte
imbres Solemq-, -
eftpalTum , in-
trinfecus autem
dilutius nude-
fcit: faporc dulci
eff , faliuamque
commanfum,auc
liquore cui fuerit
infufurn , colo¬
re rubro tingit.
Cordus fic de*
pin-

LiBER IV

'4«?c

pingit, Prefilium lignum aliquam in maceria cum
Acere habet limilicudmcm , colore tamen rubee:
inuenitur etiam in ruffo candicans,lecl prididum
melius eft: craffuudine Guaiaco iquiparaturipe-
dineshabeirrcdos, ideoquefacilc finditur , (com¬
bina afperiore in allulas redigitur, qui in liquo¬
rem, quo decoquuntur, rubedinem fuam depo¬
nunt, cindotibus expetitam , fcribendis etiam
rubris literis aptam. Eligito materiam eius ruber¬
rimam. Decorticataadnos adfertur, vc pluuias,
vel alias ex induftria affufas aquas facilius imbibe¬
re poflit : hoc enim pado id quod pallidius elt,
floridiorem acquirit colorem : quidam etiam li-
xiuio humedant : facile deprehenditur : purpu-
.rafcit enim in fuperficie, incus remanente pallo¬
re. Saporem habet modice dulcem.

» Arborem Cardanus nonmagnamtradit,Enzi-
nxfimilem,led tenuiorem, & magis obliquam:
folium quercinum non tamen alperum: corticem
ex arbore propter ficcitatemfponte excidere. Li¬
gnum colorum varietate ,cum aliis arboribus cer¬
tare. Verrinum vocari.'

Longt* aliter deferibit Theuetus , fimulque
modum tradit quo reperta fit hic arbor. Porcu-
galenfes [inquit ] regiones perquirentes , [ nem¬
pe terrx America:] viderunt pen nas rubras, qua¬
rum tingendarum rationem refeifeere voluerunt.
Quibus ab incolis lignum Brefilium oftenfum
fuit, vifu pulcherrimum. Cortex exterior totus
cineritiuseft: iignuminterne tubet > maxime i»
meditullio , quod excellentius , cuius etiam plus
afportanc. Tuncigitur magnam aduexere Portu-
galcnles quantitatem , quodadhuc fit. Hic ar-
' bor folia fert fimilia Buxo, ita parua , led fptffa &
crebra. Nullu n gummi emittit, vt quidam alii.
Olim maioris fiebat quam nunefie, maxime ii
Oriente.

Lerius arbores in Quercuum altitudinem cx
crefcere (cribit, quafdamque arbores tanti efli
craffitudinis %vt tres homines ampledi non pof-
fint. Folia Buxi ede viridiora, frudum non ferre.
Lignum non t Ile h umidum vt pleraque ligna, led
naturaliter ficcum: vtendo minimu &pene nul-
lum fumum emittere , cinereum quoque tingere.
Qua latione Brajilium lignum differat a Santaloru-
bro , antea didum.

Apud Veteres nihil de hoc ligno proditum no
uimus. Exiffimatur tamen primo Lignum hoc ex
Regina Saba Salomoni delatum,euius fit mentio
in hiftoria i. Regum didum Dalmagin , vt notat
Theuet. Magnus ille dux Oneficritus in itinere
infulx Taprobani fici ad mare Indicum Orien
tale, attulit huius magnam quantitatem, quod
multum probauit Alexander.

Rondel. in praxim. f.cap. de Apoplex. tradi'
Caftaneas qui adferuntur cx India forma renis
efle frudus Ligni, quod vulgb dicitur Brefil. Ve
rum cum Theuetus dicat Brafilianam aiborem
’• non ferre frudum , per Caftaneam Rondeletii in-
telligimus Caioiis.

Peculiare quid, more fuo Cifalp. quoque fa-
pit. Spinam vulgarem fullonum, quam in Hi-

n ipania Afpalathum vocari ^ quibtifdam teftatur
Plin.hodie Verrinum vulgo vocari, Lignum ru¬
brum craflitudine tibiam excedens, rubeo co¬
lore inficiens, cuiuspuluere adulterent odoratu
" Saotalum.Sed eius opinio de Afpalatho iamdu-
dum explofa eft k pluribus, aduertat etiam Ledor
arboris Brafilii craffitudinem longe aliam tradita
\ ex Lerio. ■

w Olorius in Brafiliaadmodum frequentes & al-
tiflimas dicit arbores. Earum quoque aliquoties

meminit Pct. Martyr, de rebus Oceanici & noui
orbis. Arbores Coccineas vocans , quarum lignu Aarhr
mercatores Icali Vor&inurtf, HdpzniBrafiiliumzy- eocctnt*^
pellent.Gefn. Brefihuni lignum &c Berfeluum.Fu.chL ar/urt
notat Verrinum vel Brefiliunh quod e Braftlia adfe- Berfibcum
ratur. Incolae Arboatam , Theuec. It. Ligno Ver- Verzjntn
z*ino. Gal. Arbre de Brefil’. Bois rtc Brefil. Germ. »nae.
prefilgen Ijol^.

Calp.Bauhin. apud Matth.Brefilii ligni duo ge-
nera facit : alterum ruffum, alterum citrinum : ruf-
fum aliud ruberrimum elfe, aliud in ruffo candica¬
re : hoc tindoribus expeti. Citrinum vero Eugia
vocari. Verum hadenus apud neminem legi- q Bank.
mus vllum Brelilium citrinum fiueBugia ex Bra- „Qt.
filia adferri.

Cxteniniiamauorumnoftrorum memoria de~ ^
portari coepit hoc Lignum ex Brafilia ahifque in- °
filiis longo Liburnicarum nauigatu quilicis.

Mun Herus in Calcut & regno Pego nafei feribit.
MafFeotelte, ea Regio vbi crejfctt S. Crucis nomi¬
ne vocata in aliquot annos : led & Brafilio1 rubro
Iigno,fuperinditum Brafilii cognomen.

Theuetus monet Brcfiliu quod prouenit ver- Dele&us.
fus fluuium Ianauel , Morpion , Capo de Fne ,
melius effe altero . quod nalcitur verius Camba-
les & totam regionem M irignan.

In Officinis Europi hoaie nihil frequentius, Vfus,
imbuendis magnopere velleribus aliilque rebus
expetitum, ex quo Infcdores magnum faciunt
quiftum. Nimvt obleruauit Rueil. intcnuifli-
ma fegmenta vel taleolas findunt , 6c aliquot die¬
bus macerant lanas , elucriat-afque cortinis inco¬
quunt, vtluccum liberaliter ebibant. Colostan-
to dulcidior, quanto facuricate fraudata , minus modu}_
faniei huius epotarunt. Sed fi plus ficiunt velle¬
ra, vc largius fucco latientur,incbrienturue,fub-
nigricante colore refulgebunt.Ceaaret isinfefti-
uus color cum purpura , fi pannis tam pertinaci¬
ter hireret vt p rimam gptiamgeftacu, attritu, auc
vfu non exueret. Sed vellus huius lucci non Icm-
per tenax, in rubrum colorem degenerat.

Qui librorum mangonio dant operam, legme- j_i r
ta ligni aceto tantifper macera !t,dum omne colo- rubeus aei
ris vim ad le rapiat,cui nonnihil gummi ; ne char- jcnptur*m
tas penetret adjiciunt.

Alii lixiuio potenti, & adhuc feruente illius Ico- Alia pa-
bem immittunt: vitro derafim , optimum eft ad randtratto
hanc rem, quia tenuiflimum,fuffr itque ligni pars
odaua ,additoque modico aluminis inter cine¬
res calidos per horam excoquitur, protinulque
in v(um admittitur. Nec opus hic gummi Arabi¬
co, nifi fplendicantcsliteras habere voles. Alii
etia loco aceti autlixiuii aquam fimplicemfumut,

(ed efficacius priora tinduram eli ciunt. Si diu¬
tius coquas qu&m par fit,fanguineum colorem ac-

quiretdtd fi pergas, coeruleus aut atropurpureus.

Neutro tamen modo , ni protinus in vlum admit¬
tatur diu feruari poteft. Tempore enim muta¬
tur, quemadmodum &in velleribus ipfis. Hoc-
que non ineleganti purpureo librorum margines
dudis concinniter lineis exornant. Itidem atra¬
menti feriptorii vice, voces quas velint margini¬
bus adnotari, hac rofacea fanie fparfim exarant. R0fet
Quare rofeum, vel potius Rofetum vulgus no¬
minant. Hoc tam eleganti venere libros com¬
mendat, vdafTos & continuo confpedu nigri¬
tiae & candoris fatigatos , eculos fua iucunditate
recreet.

Cinis quoque tingit lintea colore rubro , vt
nullo fapon e poflit elui: quod fe obferuafle ali¬
quando teftatur Lerius. Indi eodem ligno vtun-
tur ad tingendos funiculos fuos bombacinos Sc

49*

HI STORIAE

pennas, quibus eleganti Almam coloris gratiam
■conciliare norunt.

Iamin multas rerum perpulchrarum formas li¬
gnum tornatur. Hoc etiam fabri lignarii ari te¬
nues cellulas , adoperu n pretiohorum lautitiam
& elegantiam vtuntur. Eodem etiam gladiorum
cultellorumque manubria muniuntur ik alia lc-
uia opera tam tornatili quam dolatili opera fa¬
bricantur. Ncc omittendum hoc loco Fallopii ex-
v: digno- perimentum, quo dignofeas alumen in aquis mc-
Ic*\ u[ltrne dicatis feu thennalib us contineri. Coquatur li¬
gnum Brefilium ex aqua donec pene mgiefcat,
de qua affunde fupra ledimentum definii. itionis
illius aqua’ , ll alumen adht,color ille ad nigre-
d nem vergens mox reddetur dilutior clari orque.
Huius ligni vis medica nulla hactenus innotuit
nobis.

Pl.ANTA RVM.

LIGNVM bresilio simile coerv-

LEO TINGENS.

tn .ttjuts
vncAicatts.

BRESILIO SIMILE LIGNVM VERNIM-
bock Germanis dictvm.

Cap. XXXIX.

Vidimus apud quendam Fabrum lignarium

T-’ i r \ J -

C a r. XLI.

HAud ita di (limili facie Brcfilio eft lignum [)efC(
quoddam ^ Porencruyenli Pharmacoptro
nobis donatum , colore & pedtinibus Breillii
vulgaris, fapore tamen luculentiore , & cum dul- s*?*’
cedine nonnihil acri, & odore grato,quem acqui-
li tum negant : fed lignum ellc recentius , quoo-
doratius: in fegmenta diuifum folent Ofticinx
Gallia diuehdcre , quibus dicuntur Bau d‘lnde :
Germanis pefeiil : hoc etiam leniter maitica-
tumccertileo colore tingit , ideo a tin&oiibus co/et
expeti aiunt, ad coriorum tk telarum tincturam.

Montbelgardenfes & Porentrutenfes acccr-
fant ex Trecenfi vrbe &Argentina, emunt li-
bram aliquot groflis : tindturam meliorem reddi
dicunt, addito Alumine.

LIGNVM VIOLACEVM BRESILIANVM.

Cap. XLII.

Dcfcriptio Vlnam metricam , ponderolam admodum
quippe qux aquae imecta ftatun lid.bat, (olida E
beni i nitar, rubens , I 1 lignum Verniml/A^omi-
nabat. Aiunt in oppido Wirtcmbcrgico *i>.alb In¬
fectores co vti ad tingendum. Vlmx Braunpre*
filcfcn nominant, quali dicas, Brefilium purpu¬
reum. Argeminx non incelebri emporio perqui¬
rentibus, quid e liet Tkrrtimborfiruftaduo obtu¬
lerunt Inititmes jCxttrius nigricantia, intus ruf-
fa, folida valde,& pondere fuo aqua: fundum pe-
v tcn.ia.Ingeniofus D.Fnd.Meyer, Armamentarius

u lor ad Argentincnfis elegantem colorem rubrum pro
juipruram fcnptura parare dicebar, addito gumini & alumi¬
ne. Idem aiebat , adiccto pulnere concharum la-
cuftuum purpureum reddi colorem.
lr. quo dtf- Hoc lignum differt a Brefilio nobis Gcneux
pro Santalo rubro exhibito , quod non lidit, ha¬
be tq; quo cu Fagineo ligno nonnibdconucniat,
[li colorem demas ]^>rxfertim maculis illis tranf-
ucrlis atque crifpan tibus per fubflantiam eius
Iparfis, neque dulcorem illum mafncatum prx
bec.

Vernimbock vocant forte Germani deferi-
ptum lignum, a loco vnde defertur : feribitenim
Theuetus , conftiuctam elTcare@m h Lufitanis,
quae nominatur Fernamboa , vbi fyiueftres ho¬
mines mercaturam cum cis excreent.

An Cordo in Obf. Materia arboris cuiufdam
peregrina: , colore inter Sandalum rubeum «5c
Brefilium medio , esfcjua faciunt capulos cultro¬
rum Norinbergx.

fi

BrejiUo.

Idimusin Brefilia, inquit Lerius, lignum ca-
turaliter violacei coloris , & eo ligno attuli-
I mus regulas. An Hilt.Lugd. cx Theueto Arbo-
i res in America ligno purpureo, ex quo pulchcrri-
j ilia tinctura fieri po fleti'

| De hoc autem ligno fic Theuetus : In Artierica
provenit lignum colore purpureo , cx quo meo
I indicio, pulcherrima: fculpturx parari poliunt.
Dubito an fuerit Lignum purpureum , in quo
I Phr.a; cluis’ Icribit Caium Marium Rutilium pii
: muin Dictatorem ordinis popularis inter Roma-
i ros, cura Ile fcu lp i n e ! I u m , p e r fo n a r a m i m agi n e s
5<Tp. digms minores: delatum fuerat lignum ex fn-
prema Africa. Eft & quoddam lignum Violaceum
Eitalched iftum Leoni Afrlcanoin Dcfcript.ALi-
cx , quo vtuntur Medici ad Luem Veneream cu-
randam : Iunipcrus maior Scalig. quam luo Ion
trademus.

Del

LtV

f"rd

JLtt. \

LIGNVM NEPHRITICVM , COtRVI EO
ET flavo tingens.

Cap. XLI II.

on oi on eip "p

-ST ^

ARBOR mhtposiahpos SCALIG.

Cap. X L.

plus Hiftorix coriueniet, qua n ingenio no-
ftro. Tam enim eft prope mendacium , quam
nos a voluntario mendacio alieni. Amiru tamen
gratia reponetur bic. In Iaua maiore', aiunt, ra¬
ram efte alborem , cuius medulla ferrea fit : exilis
illa quidem , exterum porrecta ab imo adfum-
Mirdbiln mum planta: faftigimn. Atq-, eam frudtum gere-
9ts. re ferro impenetrabilem. Eadem refert Nic. Co¬

llinus in Itinerario fuo .Deinde exfergsfttbamur.

TNduftriii:.
j ruditus iHufh
Ducis VViitcm.
Medicus Sc col¬
lega nofter Do.
Schopfiius man¬
dante E.C. rnifit
nobis nomine

Pali Indiam cra¬

tere ligni huius,
fabre fane factu,
amplum fatis, cu¬
ius Diameter fe¬
re fpithameus:
cuius pulchritu¬
do non vulgaris
cx variantium li¬
nearum emble¬
mate refultans.
Etfimuleiufdem S(
ligni fgobem, co¬
lore rufFefcemf,
fapore nullo rpa-
| nifcfto : qux in aqua macerata eam breui fpatio
mirabili colore caeruleo & flauo tingit, qux lumi¬
ni ob

LIBER

Sii obilerfa Opali Iapidis Gcmms variantem C o-
I lorcno pulchri reprxfentat , ita vt in ea vano mo-
. tio igneus, luteus , & rutilas fpiendor,& fulgens
i purpura ,&c virens mare incredibili pariter mi-
ftura tcanfluceant.

Eiufdemlgni fpeciem , eodemque colore va¬
riante tingens fruftulum accepimus nomine ligni
L Bezoardtci fcuaduerfus Venena , a quodam Ita-
I lo , cuius hiftoriam mox recitabimus. Hoclatu-
I ratius rubet Sancalo,& ad fpadiceum nonnihil te-
I dic , pectinibus rectis , nullo nec odore nec fapo-
t re,forte quia euanidum,materie fatis dura.

Mittit, inquit Monard. noua Hifpania ligni
quoddam genus cralTum & enode, materia Pni,
cuius viusiam diu reccpcus fuit in his regionibus
j ad renum vitia , vrinx difficultates Sc incommo-
da. Poilea experimento compertum cft,eius aqua
L iniccoris& lienis obftrudtionibus vtilem elle.
j Fit autem hoc modo. Lignum affulatim &minu-
I tim concilum in optima Sc limpidifUma fontana
| aqua maceratur , atque in ca relinquitur, donec
aqua a bibentibus abfumpea Iit. Dimidia hora
po(linie£tumlignum,aqua ccerulcum dilutiorem
colorem contrahit, qui lenfim intenditur pro te¬
poris diuturnicate, tametli lignum candidum fit.
Id adulteratur ligno illi limili , quod aquam cro¬
ceo colore inficit : de quo poftea. Hac aqua qui
affidue vtuncur , eavmum diluentes, mirabi¬
les experiuntur effe&us line vlla humorum com¬
motione , neqj alio opus ell vidtus ratione, quam
temperata : aqua: enim fapor non magis immuta¬
tur ligni mied.one , qukm li pura elTet , &
nihil in ea maceratum. Calidum & ficcum eft in
primo gradu.

Cum poculo & fcobe prxdidla, miffii ab E.C.
admndlum erat hoc fciiptum. Palligni lndiani
fcdbis vnc.j.in vnciasiiij. aqux font. lococahdo
*■ ho:is ii. infiifa,& tepida allumpca infufio inane
ftomacho iciuno,in dolore lumborum 6c prouo-
canda vrina plurimum valet. Idem prxllatfi aqua
aliquandiu in poculo ex ciufmodi ligno parato in¬
fula tepida bibatur, repetendo quoties opus fue¬
rit.

Cxterum Italus , quem dicebamus, fui Bezoar-
- dici ligni libram j . duodecim coronatis Solaribus
xfti mabat, promi fio experimento extemporaneo.
na Couenit ftudiolorumnon paruus numerus, ( qui
hxc noflra commentaria legentes / hoc ipfum te-
flari poliunt) inter quos&ego Cherlerus , du¬
cente, & prxeunte nobis , more Monfpelienfibus
laudatidimojCl.D.D. Pradilxo , profelT. Regio,
viro Gratiofidimo. Adfumgillinx dux , cuique
eum pulte farinaceaintrudicurAcfenici fcrupulus.
Sed alteri de aqua, quam exinfufionefeobis pr?-
difti ligni paratam habebat , apponitur, quam mi-
fella gallina ob intus excitatum ardorem auide
haurire, ex parte refocillata quidem, nihilominus
tota ea die moribundx fimilhma videbatur. Eua-
fit tamen tandem , vt aiebat Pharmacoposus,
nefeio an corruptus vel largitione dehnitus. Alte¬
ra vero , qux nihil de illa aqua hauferat , variis ia-
dlationibus conuulfionibufque fatigata , miferc
interiit. Hic ftudioforumcaterua alteram fuper-
uiuentem conlpiciens , certarim dc ligno pofcere
ccepit , foluto pretio, fed remiffiori,[pro fingulis
vnciismediu coronatu, vel affes autlolidos$o.re-
r* gios, nifi fallor. ] D.D. fruflulum obtulit dono.

’ At ego quiritari & caulari , aqux frigiditati ac co-
pix potius eam vim dicandam , qux ardentiflimi
4 veneni vim retuderet. Italus impoflura detedla,

• seque prxfenti lucro priuatum iri vides, me tan-
eibonifmftulo beare, blanditiifquc dehnire feti-

'!¥• 4«

cids potuit , qu^m debuit, vt tacerem, Neccaruic
experimento fufpicio. Namfequenti die prxfen-
cibus aliquot ftudiofis idempemtds obferuatum
in columbis, quibus itidem Arfenicum exhibitums
altera epota aquifimplici fed frigidiffima fofpes
euali t , altera interiit.

Porrb dubitamus an de hoc ligno intelligat Go-
ropius , quando ait : Lignum quod k colicis do.
loribus curandis quidam mihi nominarunt , nec
dum ad vfum medicum vocaui.

Cxfalpinus qui nunquam non aliqua nouitate
ftipatus incedere folet, ex Fraxini genere fufpica- F '***"*
tur lignum in noua Hifpania repertum, cuius ra-
menta in aqua poli horx dimidium coeruleum e»
legantifllmum reddunt, cum ipfa candida lint.

Vcuntur (additidem ) aqua prxdidta in potu
quotidiano vfu cum vino ad Renum morbos,
vrinx difficultatem , & Ifehiadicos. Eiuldem ex
eodem meminit Camer. Hiffi Lugd. Lignum ad
dolores renum vocat. Catal.Francof Lignum ne¬
phriticum : (Dricfib 0I9.

- -

LIGNVM CROCEO TINGENS. '

C a p. X L V.

HOcefl illud lignum quod pauib ante dixi¬
mus nephritico ligno fublhtm , & aquam
croceo tingere, vti tellatur Monardes. Plura de eo
dicenda non habemus.

AnTheuet. Americx Lignum luteum ex quo
aliqui fuos parant enfesr

Conliderandum an tale quid infinuet Seiap.
quando ex automate Acen Meluai tradit Virtz. /4n
afferri ex prouinciaIaiemen,etfe corticem arbo. Seraf'
ns,ex quo paratur color iimilis croco. Subrix/*
nomine eodem loco meminit aliarum plantarum
ex variorum autoritate , de quibus luo loco.

LIGNVM CANDIDVM FVNGOSVM
cocis vicem praebens.

Cap. X L V L

ANno 1597* e lana maiore delati ligni frag-

mentum datum fibi , ait Clul.Exot.l.i. cap.S. Defcripn®
valde leue , vt nihil nifi Sambuci medulla quo¬
dammodo videretur , fungosa maceria conflans
& candida, cortice admodum tenui, & quafi me-
branaceo tedla, cineracei coloris. Interrogatus
ime Abdala Guaratenfis , quem Bataui nauta:
Amftelredamum aduexerant ex Iaua , vbi aliquot
annis vixerat [ aliqua enim ex parte Lufitanicam
linguam callebat] quod effcthuic ligno nomen,

Sequis effet eius vfus,de nomine quidem nihil re-.
fpondebat,fededu6lofuo cultello , fignis mihi
innuebat , ad cultrorum obtufam aciem exacuen ¬
dam mferuire : &fanepoflea faciebam,atque a4
idprxftandum v^de commodum elle deprehen¬
debam.

Ligni exotici flauefcentis, venis i centro ad
circumferentiam dudlisi Gareto accepti deferi-
ptionem tradit ClufExotd.i,c.7.ex quo petenda
relinquitur.

45$

HISTORIA

CAND1DISSIMVM LIGNVM J3RASI-

LIANYM.

PLANTARVM»

pilis plumatimobfitos ; di in his obiter femina Sena
j comprcfla rubentia Lenticulis xqualia : Cxfalpl-
no fi. iuefcentia, quali triangula , duro putamine,

(ei ob tcouicatemimpartibili, [ vt ille loquitur. ] ^

Cap. XLVII.

fcriptio tN Brefilia fcribit Lerius vidi Ile fe Lignum can-

X ’ ’ ’ " " — 'r' —

Materies flaua, folida, pedtmibus redtis , externis
orbibus albicantibus, interna parte vfquc ad raa-
tiicem fungofa. Flores fcnbic Cluf.efie ex her-

didum vt charta fiue Papyrus. Thcuctus quo- 1 bido paUefcentes : radicem duram, hgnofam,ra- *
. . . . (rMrl,nr« Un» randi- ! bs fibris donatam, vtinTercbincho.

que tradit in America nalci arbores ligno candi-
diflimo di tenerrirdo , nullius tamen apud Amc-
ricos pretii. Co 'dideretur Toctrc gehit arbos,
cuius hgaum /iunini candoris , Authore Frago (o,
cuius meminimus Hiit.n.i.p.

LIGNVM LEVISSiM-VM.

Cap. X L V III.

GEner.Io.Henricus Cherlerus rediens ex An¬
alia attulit ligni portionem cum hac anno¬
tatione : Ligni lenimi ni fruftum craflicudmis
craffioris carpi , vlnans longitudinis habuit D.
Iacob.Garetus PharmacopCBjis Londinenfis pc-
ritiflimus , n:ifit D.Clufio , deditque mihi por¬
tionem. Hoc (ane lignum leuiffimnm cft , per
tranfuerfum Leta rotula , Fu a circumferentia ma¬
iori ex parce rotunda, ni quadam parte totum
fungofum, cuius fupercll: etiam aliquid corticis
tenuis cinerei , totum fuberi- fimile flruelcens,
dtfHndhim circularibus linei.-» , ignem facile con¬
cipit, odor mckmrlentus , fanor fubfalfus , quem
acquiiiritiumfufpicahaur. De quo ligno etiam
Ciui Exotdu.c.8.

COCClGRrA : SIVE COTINVS PVTATA.

Cap. XLIX.

Dcfcriptio

T9h*i

DVo fuade-
bant hoc
loco de Gotino,
arbore propius
ad Orbem no-
ftrum accedente
tradi : tum quod
di ipfa tindtoria
lic, tumqubd^
quibufdam pro
Brclilio habita,
eodemque no¬
mine fit appella-
1 ta. Arbufculaeft
fruticofa , con¬
tortis caudici¬
bus , non craflis,
ramis crebris ,
mediocris craffi-
tudinis,quos ru¬
bens rnffufve
cortex tegit,me-
dulla multa fardtos , quibus folia pediculis fub-
rubentibus lemuncialibus & vncialibus alterna-
tim adnafeuntur ,ex oblongo rotundata. Pifla-
chiorum foliis paria, glabra, neruofa, odore quo¬
dammodo Lentifcino , gufluque adllringente,
non iniucuitdo tamen :fub xflatis finem rube-
fcun», elegantifllmoque nitore oculos oblc&ant,
id notante CluF Ramulorum faftigia infinitos
propemodum Mxandros tenuiflimorum fed n

Huiusarboris lignum videtur nobis fic^Cor-
do defcribi. Prefilmm Citrinum,id eft,Btffi<*,lon-
gifunt baculi, craflicudine qua fere manum lm- Car,
pleant, re.dlis per longitudinem defeendentibus
pedmibus. Colorem habet flauum vel citrinum,
dolabris in tenues fiefafeiis fimiles aflulas fcindi-
tur, qux in^aqua decodlx , luteum vel citrinum
remittunt colorem, quo fullones tingendis lanis Tn
& pannis vtuntur , inguftufere nulia qualitate
linguam afficit.

Hoc cft illud lignum quod GBauh. apudMat- C1
i.hiol.Brciilii [quod cx Brafi lia adferatur , ] alce- «9/
ru n genus, nempe Citrinum, quod Bugia voce¬
tur, facit : verum hoc lignum ex Brafilia vel India
adferri, apud neminem hactenus legimus , vt cur
Brefiiium dicatur , aut dici debeat nondum nobis
conflet.

Si qux alia planta hodie cognita, certe hxc,
quam modb defcripftmus di pictamdamus , ad
mjiuuW^Theophr.referri polle videtur , quam ^
fic defcribic. Coccymelea [ JM/y.uuW * ] Arbuto ^
di Adrachne folio fimilis eft , led arbufcula parua.
Peculiare in hac,frudtum cius in pappum faccfte-
rcac refolui [ w y.Afi^v. ] Hoc enim de

nulla alia arbore accepimus. Sed plane videtur ea
vox xoxxvyjjK? d. elle mendola , etiam dodtiflimo- ^
rum Heibariorum calculo. Gaza antiquam vo¬
cem retinens, dc hanc potius refpiciens fatis fe-
cure conucrtit Prunum. At quod Pruni genus in
pappum feu lanuginem abeac, vel qua: Prunus
imulis fit Arbuto , nec fciuit ipfe, nec hadtenus
obferuatum. Prudentius igitur Grxcam vocem
retinuifiec. Potuillet etiam animaduerccre apud
eundem Theoph. aliam KOKKVuittecw ,hoc cft , Pru¬
num ab hac planta diuerfam elle deferiptam,
quod fan$ auget fufpicionenj ledtionismendor
fx.

Mendosi in Lhft.Lugd.legitur xakxju»? i*, vxl
y.cvHKtitu legit Ruell. Certum veio eft Plinium le-
giife lUKtoyelaii dodtiflimorumque virorum iudi-
cio eandem ille Cotinum vocat.

Eandem etiam effe cum Coccygria eiufdem
Plin.ccnfent Angail. Dod. Pena & Lob. Dalech.
Conft. Taber. Cafp.Bauh. Sed videntur in tanta
breuitate Cotinum nimis fecure eandem Facere
cum Coggrygia. Nam quid Fimilitudinis habent
inter fe Coggrygix &Cotoni deFcriptiones Pli¬
nii.

Clufi cert£ con fulti flimns Botanicus fatis cir-
cumfpecte*. Cotini , in quit, Plinius meminit bre-
uiter, vt nemo Facile colligat ,an ei ftirpi , quxa-
pud Herbariorum vulgus tale nomen obtinuit,

| Cotini appellatio redte applicata fit. Coggrigiam

eidorum filamentorum late diffuFos fuftinent

j tamen eiufdem fatetur plurimas notas habere
I noftrx ftirpi conuenientes. Dicamus iunioribus
quales. Parua eft arbor. Eft&noftra. Nec folia
male conueniunt. Sed an noftrx femina vel fru-
dtus, in pappofa illa filamenta faceflant, nondum
obferuatum. Ii fdem obferuatum adhxrere , qua¬
lia antea defcripfimus. Vt& hoc dubium expli¬
candum reflet. Camer. quoque hxfitanter pro¬
nuntiat, in eo imitatus Clufium. Dubitat quoq$
Qcfalp.non fegnis alioquiad pronuntiandum.

Ssd

;fij,

LIBER I

Sed nec Piin. abeat abfqiie cenfura. Falfum
'enim quod ait ; nullius arboris prxter Coggrigi<£ ;
/rudium amitti lanugine , feu pappo : nec vide- 1
turagnouilfe Salices, Populum & fimiles , aut!
/altem earum non recordatum. Cautius Tlieo- j
phraft.de nulla id alia inaudifle. Ceterum , de ‘
lententia Clulii , aptius hanc ftirpem Coccone-j
leian , aut Coggygriam [ ii quis forte Theophr. j
lic IcripJilIe cum Piin’. cenfet. ] appellabimus j
qua n Cotinum ; cum v.znrQ- & Theophraft. &
Diolcor. Oleafter fit.

Sunt vero, (vt Dalechamp. ) qui Plinii Cotft
. num elfe putent, quod Scytha rio n , tanquam
Scythicum lignum Grxci vocauerunc: alii Tha-
plum : alii Cbryloxylon, fiauo melinoquc colo¬
re ,& lanas tingens , & capillum.

Mitthiol.inpoft.com. Cotinum e (Te ait foliis
odore fubgraui , Gallae contufx modo, caudice
humano brachio paulo minore : gerere plumo-
lam congeriem , vmbcllxf.-re fpeciem prx fe fe¬
rentem, colore cx candido rufefeente , in rfua fi-
liqux oblonga?, Hypcrici fere fi miles: in quibus
femen conclufum : vocari vulgo-Rj/cSc Sors/v.
Ait hactenus non legimus a quoquam obferua-
tas liliquas , nec ipfi obfcruiuimiis. Sed farte
Matth. non recordatus le de hac planta alibi feri
pii ile , imaginatione lua fuit deceptus.

Geln.l. Hort. Barhalduis Plinii, arbulcub Te¬
rebintho cognata. Sponte circa Vrbanumnafd-
tur : forte Coccygna Theophraft. Idew alibi eiul-
dem operis: Styracem arborenj,inquit , ad qua-

tuor cubitos enatam fi bene memini , Idque e le-
mine, ni fallor, vidi Auguftx in horto dodilf
mcd.Ad.Occoms , qui ad me laipfit, bis verbis:
Styracem meam quodammodo bifurcatam , in
duas partes radicitus, & ex vna arbufcula duas fe¬
ci fausinfignes. Hxc cibor mir.fice me dele dat,
tum quod iciam nullam eius generis rcpcnri
in Germanianoftra,prx!crtim finitimis huic no-
ftrx duitati regionibus: tum quia foliorum etiam
florum pulchritudo fpeciola videtur.-defrudu in
hifce partibus delpero. Sed idem Geln. in alia
quadam Epift. ad eundem fcnbit : Non cftSty-
rax, quam milii demonftraueras arborem Augu¬
ftx, led Barba Ionis d me olim exiftimata, quod
incanam vcluti barbam circa frudum fuum fun¬
deret. Rcdc Geln. Styracem clfe negar , quod
velexeo patet, qubdh.xc noftra folia no habet
Ianugi nola vt Styrax: neque h$c Barbam fcrt.Io-
uis quoque barbam Plinii , non cenfemus,cut fo¬
lia argentea , quod noftra: arbufcula: non conue-
nit. Terebintho quoque cognatam non aufimus
dicere : i;on enim eft refinifera. Foliaquoquc
manifeftam differentiam faciunt: in illa plura ex
vna colla emergunt, vtin Iuglande,in hac noftra
lingularia lun t.

Turner.pingitlub titulo Rhus: deferiptio ta¬
men quam ponit, non quadrat figurx.

Clui, annotat, hoc frutice ad paranda Coria,
vti Coriarios non minus quam Rhoc, cum alibi,
tum circa Viennam Auftrix , ibique etiam Rhois
vulgare nomen Sumach indidifle.

Hinc Dod. Cotinum coriariam vocat : fed
quando ait elfe Vlmi foliis, prodit le plantam cu¬
ius iconem exhibet non nouifle. Vlmi folium
liirfutum cft, afperum , longum, ferratum.

Lob.&Pena &adu. Rhus i. Theophraft. di¬
cunt. Sic enim habent : Coccigria Theophraft.
Cotinus Piin. & Theophraft. Rhus alterum : vt
vel Cotinum Theophr. dicere velint , vel Theo¬
phraft. Rhus alterum. At nullam Cotinum a-
pud Theophraft. nouimus, qua: Plinii Cotino
Tom. T.

495

locus

V-

poffit refpondere. Rhus quoque Theophraft.
elfe non poteft, cuius meminit lib.ycap. iS. vbi
Gtza verti t : forte in Adu. non legendum Rhus
alterum , led Rhus Allobrogum. Neque enim
credimus Pen.& Lob. tarfl differentem plantam
cum hic noftra feu Coggrygia confundere vo-
luilfe , quam eleganter lic depingunt. kJtt yot
funt cirrei flocci, quales in galeis aut galli galli¬
nacei vertice vifuntutiqua de fimilitudinefloris,
didus fuit hic frutex, qui e fummis virgultis.qui-
nu n cubitorum alcis , pulcherrimum lanitium
toRc , fericeo vellere & contextu calamiftratum-.
quod crifpatur & explicaturin latam Cxfariem*
crinibus puniceis, fulcis, tortilibus, femine lentis
minore , ex nigro ruffefeente : caudice & virgul¬
tis fiifcis , vimineis : foliis circinatis , denfis, rigi¬
dis, Capparis , Piftachiamaut Terebinthum re¬
dolentibus, &: concoloribus. Quo magis mira¬
mur, tanta: vcnuftatis ftirpem frequenti vfu &
mercatu ad coria curanda expetitam indidam eft
fc Commentatori Matthiolo. Matth not.

Cafp.Bauhin. annotat Oleam Aethiopicam
Hippoc. nominari folitam & Guiftndmo. Pafi- oleaAe-

noniis^farbhiuff/ Dod.forteJeg. dhirbhiub Sa- no^,c‘t'

baudis duFufle c: Allobrogi. Rhii falso, fed propter
vfu ni in tindura : Appennini incolis Scutano&c
Scjtenj corrupta Cotini voce, Conft. Quidam &
vftts & limilitudinis argumento Gertn. (Belb
prcfilcjcn |>olt3 quali dicas Brefiliuth fiautim. Sco -
tanum luteum Scaligero.

Copiose na fcitur in Italia Lombardica inter
lepes , vt obferuauimusPatauio , per Vicentiam
Veronam , Brefli.vn, Pergamum , [ finitimafque
vrbss animi gratia luftrantes ] Mediolanum ten¬
dentes Iunio, quo iam defloruerat , Ite cir¬
rorum fruclmimque Ipecimenoftendcbit : fed
humiles fere funt omnes, & vix videas hominis T
altitudinem luptrantes, paucas xquances. VLret cm^us'
circa Viennam Auftrix Maio : calidioribus Jocis
maturius. Frudusmaturefcit Iulio & Augufto.
Crcfcitfpote in monte, Badenfibus thermis quas
k Vienna quatuor miliaribus abfuntjmmincnte,
vicinifque quibufdam montanis locis, vbi inter¬
dum adeo pumila nafeitur, ut vix cubitalem alti¬
tudinem attingat. Cluf. Prouenit & copiose in
Tridentino agro , potilfetiam in Apcnino mon¬
te: in Hiftrix alpibus,in Pannonix fuperioris fi-
ue Auftrix : tum & in Hungariz ac Bohemix ar¬
duis ly luis , fi Dod. credimus. Auriacoagro
quatuor miliaribus Auenionc.qua infulas & a-
quas Sextias itur, magnus proucntuseft. Lob.

Ex ramo auullo diu viridis remanfic led non re- Saft0
germinauit lata Gefnero: vnde colligit plantam
hanediu durare pofle fi leme! apprehendat. Vi¬
dimus etiam inter Camberium & Lugdunum;
quo lignum copiose aduehiturad tinduras,quc-
admodum & ad alia loca tindoriis ofticinisce-
lebria. Itali qui Serici confcdionem & tinduras
inftituunt oftenderunt nobis Scutgardix itfoo.
ramenta ex Italia delata nomine Scudano. Valer. Scodano.
Dourez ad ipfnm plantam annotauit Guilandino
dici Chryfoxylon apud Anae, ita etiam vocabat , r
VlylT. Aldroandus cum edemus Bononie. Cio2

Radicibus vtuntur infedores , illilque pan- Vires. &
num ruffo [ roflo] colore inficiunt. Foliorum yfus-
etiam & ramulorum vius apud Coriarios in re- T,n^»rA‘
purgandiscoriis.Anguil!. lidem ramisluteo tin-
gunt,tefte Conft.qui tamc Plin.verba explicans,
quando ait: ad lineamenta modo conchylii co¬
lore infignis , id de cortice intelligendum tradit.

At nos ligni tantum vlum, nullum corticum ob-
leruauirauscum Anguil. &Czfalp.quiait ; cau-
T t

historiae plantarvm.

dieibus decorticatis infeilorcs vtuntur '• flauo e-
Tepcram. nim colore tingant. Vis illi adftriitoria inlignis,
exiccans,cohibenfque. Sanantur foliorum deco¬
cto in coiiutionibus oris &: lingua: vlcera , quin
etiam columella: & faucium defluxiones. Valet i-
tem ad genitalium quoque vlcera , fi eo fxpe ab¬
luantur. Adduntur folia in defefflonibus.qux ad
menles cohibendos parantur. Siccorum loliorum
ac ramufculorum puluis , ventri prius aceto roia-
ceo illito , infperfus , alui defluMones quafcun-
que compefcit.Matth. Poliis etiam eiufdem de-
coiti collutione dentium dolorem incipiente nia
fluxione calida arcere.

Vlcer *
Defluxio tr
fauces.
Vlcera ge¬
nitalium.
Menjes.

Alui deflu¬
xiones.

B V X V S.
C a p. L.

DE Buxo no
lncempefti-
ue nunc trade¬
tur , quod Brefi-
lii folia [ de quo
an>e ] tradantur
elfe Buxi

fleut annotauit
Theuctus , ita
parua fcilicct,
denfa & fpi fi¬
la.

Eft vero Bu¬
xus perpetua:
frondis arbor ,
defis ramis bra¬
chiata , cortice
fcabro,albo,ma-
M uter ia. tcric duriffima, flaua , nulla intus medulla, valde
re quali, ponderofa, adeo vt aqux iniecla refla li-
dat. Imo nec cariem lentire in aquis, notat Matth.
T°l“*- Folia creberrima, arccrni viroris, fplendentia,lx-
uia , Myrteis obtufiora , firmiora, interdum con-
caua, &,quod notatu dignum , duplicia , quxque
f)l/. rua . fligenti vel cultello ita a le iruiiccm feparari pof-
lunt, vt ter.niflima & fere pellucida alterius plan¬
ta: elIecxercitatilH.no cuique videantur : funtq;
Buxi folia odore parum grato , 1 ipore tamen in¬
gratiore, quorum ortus , ficuti & ramorum fere
eft adnerfus : ex quprum alis fecundum ramulos

Flo/ culi globuli raccmatimcohxrent, qui mox in flofeu-

los ftamincos flauefccnres explicantur , quos va-
Frudus. fcula excipiunt vrccolis fi milia , viridia , Myrti
baccis paulo maiora , fupeciore parte vmbiUcata,
& tribus vel quatuor veluti aufulis donata , in
„ quibus femen continetur lucidum , Fraxinellx

femini fimile. Radix magna ex parce nodofa tu-
berofaqtle , parte prxfertim fuperna, & ex parte
eminenti , qua materies eiuscrifpa & elegans ad
varia opera expetita. Reliqua radix non magna,
nec profunda, materie cum ligno eadem
Chamttbu-% Vefuntii nomine Chamxbuxi oftenditnobis
*»*• Cl.D.D.Chiffletius , eius vrbis Archiater & ami¬
cus nofter lingularis, arbufculam Buxi humilem
admodum & vix bipedaneam, ftipite tamen craf-
fiufculo , cuius folia valde parua , Myrti Tarenti-
nx. Similem ramum nobis poftea exhibuit Ie-
ililT.iuuems Iac.Mieg.Bafil.Med.ftudiofus , no-
Buxus fe«-mine3axiFumilis, dodrantalem , inaliquotmi-
mt/it.

noresdiuifum, foliis prxdiclis, quemetiamnum
in Herbario noftro ficco adferuamus. Eandem &

Dod. deferibit ad duos aut tres tantum pedes at¬
tolli, ramos tenues admodum , foliis e fle rotun*
dioribus & dilutius virentibus. Theophr. Buxus
[ non eft magna arbor, folio Myrti, na-

Icitur locis algidis atque afperis: Etenim Cytorii
montes tales funt, in quibus 'abunde prouenit.
Olympus quoque Macedonix frigidus , in quo
gignitur, fednon magna. Maxima autem & pul¬
cherrima in Cyrene. Nam procera eft , & exteras
cia/Iitudine longe fuperat. Ideo mei infuaue, Bu¬
xum redolens, attamen multum & copiofum.Se- f
rotina admodum fert fruitum,inguftabilem cun¬
ilis animalibus. Materies eius grauis , quia den¬
fa, qux ne arefaila quidem leuis redditur. Ob ni¬
miam fpiffitatcm omnino enodis, aut pauciffimis
nodis.H-cr ille. Quod poftremum no perpetux vi-
detur veritatis. Vidimus enim , imo habemus in
(ylucftribus natas , penitus propemodum nodis
(catente ligno : fed id rarids tamen obferuatur.

Cum autem id euenit, id fieri fufpicamur crebra

ramorum ipfius fupernorum abruptione. In cul¬
tis & maioiibus quod friamus nunquam.

Ennius lib.y.Buxum amaro corpore dicit:

- I/mgeque Cuprcfli

Stant r eft is foliis* & amaro corpore Buxum.

lnprimis vero materies honorata Buxo eft, in¬
quit Plin. ravo crifpicanti , nec nili radice : extero
lenis quies materix, filentio quodam bc duritie
ac pallore commendabilis, ipfa vero arbor topia- Cent
rio opere. Tria cius genera i .Gallicum, quod in g*U
metas emitritur,amplitudinemque proceriorem.
i.Olc.ijinim in omni vfil damnatum, grauemprce- 01 ’■
fert odorem. j.Tertiqm genus noftrate vocant:
(ylueftrc ,vt credo , mitigatum fatu :diffu(jus
denfitate parietum virens femper ac tonfile. Flos
non (pernendus , fed caufa amaritudinis mellis,
prxfertim in Corlica. Semen illius cunilis ani¬
mantibus inuifum. Buxo e fylueftnum genere
folia non decidunt , qux concaua. Plurima fert
Buxus , nam & femen funm , & granum, quod
Carthcgon [ Cratxgum.Vet. & ch.] vocant, & a **
Septentrione vifcum,aMeridie Hyphear.In qu«-
bufdam omninb nullus fruilus , vtin fuo genere
Buxo. Hxccum Ebeno fpiflifHmaex omni mate¬
rie , ideo Scgrauiflima, graciles natura: neutra
in aquisfluitat. H.cc Plin.

Oleaftrum, ni fimendofus locus fit , id Buxi
genus vocant, [annotat Dal.] quod Olcafiri mo-
do femper humile fit , acvixvnquam in arbufeu- ,,nc
Ix magnitudinem allurgat:& quod reliquis gc- buxi
neribus folium minus habet, quemadmodum O-
leaftri folia, fi cum Olea conferas , brcuiora&
anguftiorafunt. Idem prorfus deceptum fuifTe p/w
Plin. aut eius libertum Scribam putat. Namciim
apud Authorem Grxcum reperilRt fecundum
Buxi genus clyetwb.ov TI) , omnino fylueftre &a-
grelleefle, incaute legi fle , ayeJhcut/ VJ) , Olea-
ftrumefle. Idem inepte fcripfit femen Buxi Car- Alti
thegon vocari. Nam cum apud Theoph.Hiftorix
Buxi ftatim & Crategi deferrptionem fubiecillet,

Phn. huius partem cum illius hiftoria confudit.

I neptius idem Buxo tribuit , qux de Ihcc Theo-
phrall.fcripferat. Sic enim ait Theophr. Prxter Ten.
glandem, puniceum granum Ilex fert, acinfuper e,uM
vifcum St Hyphear , vt interdum contingat fru- frrw'
ilibus quatuor onerari,&c.qux ille ofcitantcr ad-
fcribit Buxo.

Virg.cnfpasBuxi radices dixit.

Diofc.Buxihiftoriam non habet, quodmirum,

arbo-

LIBER 3 V*

<97,

arboris tara vulgata?. Sed cum is ad vires podffi-
mfim refpiceret, &: vfum eius in arte medica exi-
givum fuo fcculo agnofccrct, ideo forte omifit.
Meminit tamen eius aliquoties: vt cum ait, Vifci
folium e(Te Buxi folio fi mile. 'Et alibi Lycium dicit
foliis Buxi denfis.

Efaia: jo.Icgimus : Scribe ei firpra Buxum

Porro etli Buxus nullius in medicina vfus , vt
Veteresprodidere,non defunt tamen e Rccen-
tionbus,vt notat Matthiol. qui velint , non aliud
elTc It dis Buxum, quitn Indis lignum quod Gua-
iacum vocant, ea tantum ratione dudli ,quod
pluries experimento compertum fit, cius deco&o
etiam facilius eos fanatoselfe, qui GallicaLuc
affeeli erant: quod fi experientis concedi poflit,
illud Buxi lignum prxllare : attamen quod Bu¬
xum in Italia nafcens , & Guaiacum ab Indis pe¬
titum vna & eadem lint planta [ vt infecunda
cenmriaAmatusLufic.alTercre vidatur,] nunquam
profedo crediderim. Siquidem Guaiacum pin¬
gue , refinosiimquc vifitur : materie intus ni¬
gra , Ebeni fere modo. Quin & fapor huic ama¬
rior & acris, quibusomnibus notis ficcamBuxi
materiem carere conflat. Quin etiam Guaiaco
( vt narrant ii, qui ab Indis ad nos redeunt ) folia
funtPlantaginis,breuiora, craffiora, durioraque:
lutei flores, & fruclus Iuglandis magnitudine.
Buxus verb fert folia Myrti , breuiora : flores
herbaceos , & frudum Myrto nufquam gran¬
diorem.

Nihilominus fiint impoftores quipropter vici-
num vtriufquc colorem , fazpd pro Guaiaco in
Italia prxfcrtim exponunt, inquit Cronemburg.
Aft,mehercle,flupidos prorfus atque rerum igna¬
ros oportet elTc eos, qui Buxum fumant pro Gua¬
iaco : dixerimus pene Cretam pro Carbone , vt
G: onemburgius parum in eo fux experientias co-
1 1’ Iere videatur, dum vicinum vtriuique colorem
aderit. Etenim quamuis vena: & radii interdum
in Guaiaco appareant ad Buxi colorem acceden¬
te s:t a me n ita fub flanti a differunt atque odore,vt
non magis ceram aut aliud quoduis flauefcens
lignum cum eo conuenire dicas.

Dubitat Cxfalp. an Oleaflrum Plin. poflit clfe
de n fi (Iimus frutex, qui in fcopulis maritimis fpo-
i e vi ventorum tondetur Buxi modo, quem ala¬
ternum alibi vocat:quod tamen nobis non fit ve-
rifnnile. Vide cap. de Alaterno.

Cafp.Bauhin. Buxum fruticem dicit, quamuis
qusdam etiam in arborem excrefcat ; at nos
omnem buxum arborem potius qu^m fruticem
dicendam cenfemus, confiderata eius materie ,tk
ipfa adeo arboris definitione. Fruticare creditur,
quia tarde admodum crefcit , 'fatis clare tamen v-
hiuis arboris notas exhibet. Quam vero idem
adiungit Chamaspyxum Tragi & Tabern. non vi-
, detur ad Buxum referenda.

n^©- Grarcisdicla , vtexqua tabula: ad feri-
bendum olim fiebant , m didx , vnde Sc Pyxi¬
des. Latini Yin V mutarunt,vtin plurimis aliis,
reflibusFeflo & Prifciano. Buxus igitur, Capro
aucore , arbor : Buxum vero materies erit. Hebr.
Theafcus , tefle Trago. Germ. Buxbaum. Belg.

BujToom/&Bncxbaum : vulgo palboom , te-
fleDod. Gall. Boiiis. It. Bojfo 8-c Buxo. Hilp.Box.
Angl.Boxe/<£f)e B oxe trec/& Buxa. Boh.pbfi^
pan. Hung. puspan0. Buxi paruum genus ^4-
paeTrlZ&iUumibuxus. Angi. ShttarfBoxe.

Poetis celebrata lfmenia , Berecyntbia , Comofa,
1 Jrondofa >annofa ,fihda,tonfilts>crifpata, confirepens.
Ex ea enim fiebant multiforatiles tibia:. Vnde&
pro rriufico inflrumento interdum accipitur. Ver-
Torfi. I.

;

i

gil. Aeneid. I.?,

Tympana vos , BuxnJijue vocat Berecyntbia j
matris.

Buxum in Cyrno prouenire exThcophraft.di-
dum.Plin. inPyrenads montibuslegifle videtur,
nifi in altero mendum fit vicinitate vocabulorum
enatum , vti fufpicatur Ruell. Locis feruidis dif¬
ficillime prodit. Cytoriis quoque montibus plu¬
rima & JBerecynthio tractu. Cytorus, habet
Thefaur. ling. Latinx, Paphlagonia: mons Buxo
abundans, quem Macedonis elfe magno errore
credidit Seruius. Vergil.lib.2. Georgicorum.

Et itiuatvndantem Buxo fpettare Cytorum.

Ab hoc, qux Buxea funt , Cytoriaca dida,Oui<L
lib.Metam.4.

Sape cytoriaco diducit pe tline crines.

Sed l.tf.aliter

Vtque cytonaco radium de monte tenebat.

Craffiffima in Corfica. In Olympo Macedonis
gracilior fed breuis. Amatfrigida , aprica , mon¬
tes. Nulla magis qu^m hac glifcunt montes Sc
colles in Delphinatu & Galloprouincia. Quibuf-
dam etiam alfiofis ad Septentriones , cliuofis, in-
cultis,frutefcit &arborefcir. In Hduetix.Sabau-
dis , Burgundixque montibus non infrequens.

Ecfi verb fpontanea fit, tamen in lautioribus hor¬
tis tam Italis qu^m Germanis Gallisque alia-
rumque circumi acentium prouinciarum hortis
paflim colitur , quippe qux tonderi topiario
operi facilis, & perpetua vindicate amcen.i.Pata-
uii vidimus in horto quodam prope templum it
Sancio cognominatum Libirymhum opere to¬
piario pulcherrimum ex Buxo. Item Vcronx &

& in Italis magnatum1 quorundam hortis Buxi
plantas artificiose animalia varia exprimentes.

Hortum E.C.Wirt. Montbelgardienfem areis Bu¬
xo cin&is ex vicinis fumpto , videas amccna ficie
etiam Hyeme virentem. In Germanis & Burgu-
dix quibufdam tractibus , non temere in pago a-
liquo templum videas,quod non vna aliaue egre-
gia- Buxi arbore flipatum Tempus.

Floret communiter Feb. & Martio. Genens e-
tiain Decembri florum rudimenta ob/eruauimus.

Frudum fert Autumno , quo demum femen per¬
ficit , cumfru&u diu arbori adhxfurum,nifi aud¬
iatur. Aprili noua germina promit. Sed prius
lignum fecari confiiltum , fi magis flauum cupis.

Facile feritur & ramis : Stolonibus etiam multi- s*tu
plicari loca iis confita teftantur. An femine oriatur
facile, indagandum. De infitionis mangonio
nihil adhuc fpecialius circa eam compertum habe¬
mus. Conflantinus ait : plantari auulfione , &
clauis& ramis ,depcfitisin plantario poft Idus
Nouemb. Gaudere autem humidis locis , quod
fem per vireat.

Porro maxime sternan? cius maceriam putant,
vetuflatemque non fentire cihn tamen nos in
Ducatu Wirtemb. anno ifioS. hyemali fsuitic
geluque eum confumptum obferuauerimus.

Durities quoq-, eius cum amarore teredines in ea Duratti,
hafei prohibet. Eius materies perdnacids ferris
refiflit,earumque dentes replet squalitate inerti:
qua de caufa artifices alterna inclinatione egeiut
fcobem.

In igni duritia qua: ferro, nec flamma nec car¬
bone vtili, inquit Plin. Atqui obferuatum efl,Bu-
xum , prsfertim bene exiccatum optimos ac vi-
uaciflimos exfe remittere Carbones, quauis cum Theophr.
Plin. & Tragus & Lonic.aflerant contrarium. Se- ^
men quoque ii formicis reconditur in hyemem, j-r^re;
inquit Soler. Quamobrem non eft cunelis ani- darg.
mandbus inuifum vtTheophraft. & Plin. exifti-

4?s HISTORIAE

$e<hnes. marunt. Hodie pe&inum dote commendatur
suxi materies., ex cjtia-laudatilliivu fiunt. Vnde
Martialis de Caluo.

O^td faciei nullo* hic innentur A capillos

Multifido Buxus qu£ tibi dente datur.

Pyxida. Fiunt & vnguentarix pyxides , quarum pluri¬
mas torno vana figura. , pcreiegantique fabre ef¬
fictas habemus, prxfertim & radicum tophis.Co-
Axes. mendatur etiam Ruellio ad plaultroru axeis, & a-
Eu> .t C o- ratroruburasiitem Cochlearia. Folio cum materiei
C£tucl7*or' k°bffla&lixiuio capillum rufant , necnulliusin
medicina vfus ellhxc arbor , vtRuellius putat.
Vjus medi- Quippe Amatus tcftatur , fe fcelici fucceifu vfum
CS,J _ Buxidecodto in laborante Lue Venerea: mode-
L.ia v en. ratius /£rtirj temperamentum , quam Guaiacum,
ac proinde iis qui calidiori lunt temperatura, &
morbo calidiori affliguntur , prxcipue in xftate,
Am.tT.nct. liberali us eiusdecodtum dabat; qcc putat Gua-
iaci «Se Buxi arbores inter fe aliter differre quam
fohdmcrfi ratione, quod fupra refutatum. Buxi
lecur' r - vcr° %num vnice iecur plus iuito calidum c-
Su orijicu. mendare , vt fudorem egregie euocare , multa
Htmtcra exPer*cntia fibi compertum effle telUtur.Idem in
„tU' Centuriis curationem recenfet Hemicrania: per
confenfum ventriculi fadhc , &per buxi ligni de-
codti potionem curata:. Irem de dolore in genu
Tumor ge- cum tumore per tres vel quatuormenfesperdu-
£e..uur.*, ranEe ^ BUXj deco&o poftea curato. Muic fenten-
tix contrariatur Hcrc. Saxon, difflerens : licet A-
matus fequendam hoc morbo laborantem Buxi
deco do integre cura ile profiteatur , tamen vt di¬
citur, vna Hirundo non facit Ver , non cft BUXUS
lignum Indicum , vt ille putat: Natat enim bu¬
xus in aqua Lignum indicum relidet in fundo, vt
etiam Ebenus, vt ex pondere , colore, & denata¬
te fialc quifque coniiccrc poterit. Sic «3 c Lcuin.
Lemnius neiuiquam probat eos , qui Buxotan-
qu.im Guaijciantibalfomeno vtuntur,miramque
hiftoriam hac de re commemorat in Bibhcarum
herbarum cxplicaf one.cap.41. Teftatur nihilo¬
minus, Lob. virgulta, lignum &: folia decoda,
Guaiacimodojfudores eliccrc ,huiufquedecodo
Lues Ve», famulam pauperculam Anglam Lue Venerea
vindicatam. Ditioribus propter ingratum & tc-
trum odorem rciicitur.

Rccentiores, inquit Fuchf. temperatam bux!
efflentiam elTe ftatuunt , id quod non videtur ve.
rifimile. Hauddubie verbadftringic atque adeo
Tempera, exiccat. Scobem eius decodam in aqua , alui
Alui //*- profluuia fanare tradunt , quod&Matth. confir-
XDoior den mat' Q.u‘kufdam BUX‘ decodum cum vino rubro
tmm. ' profaitm doloribus dentium & frigidis fluxioni¬
bus. Lonicerus quoque adftringcntis &ficcancis
natura: dicit :additque folia ficcata A: in pulue-
rem redada data cum aqua Lauendulx tollere
Munutm infaniam & maniam. Verum , quum vmbra ipfo
Loniccro atque etiam Fufch.tefte [quiaitfomnu
fub hac arbore cerebro vehementer incommo¬
dare, quod eius odor naturx prorfus aduerfetur ]
Lonic.no/. naturx fit contrarius , minnarque ituclledum,
non aufimus prxfcriberc folia ad infaniam , ne
forte eam adaugeamus, odore illo graui ad ccre-
; brum rapto. Nam quod quidam etiam buxi co-
Apotlex. mam tufam apopledicis propinent: ratione ca¬
ret, ait Dodon. namfrudusvel odore frequenti,
quem tamen exiguum habet , cerebro ac capiti
moleftus eft. Multiim quoque 5c a veritate aber¬
rabit , qui huius fcobe , ligni Guaiaci loco vti vo¬
luerit.

Vfjlit. Textor libello fuo de pefle , aduerfus peftem
commendat ignem ex ligno Buxi. Sed qua td ra¬
tione non videmus , nili penitds tetri odoris va-

plantarvm.

porc, mfidians virus venenatum abigere velit, -
qua ratione non imprebauerimus vel quxuis fre-
ttd,ffima accendi.

Car. Steph. Buxum plantandam prohibet vbi C4r
fint apes:quia, inquit , flos cius ftaum interficit: not.
corrumpitque aerem fuo fcetido odore , ideo que
pauciftimam in hortis plantandam ccnfct. Ve¬
rum in eo contrarius elle videtur Theoph.dicen-
ti , in Cyrera , vbi buxus, mei infuaue e ile, bu-
xumque olens, multum tamen &copiofiim. Er- ‘
go apes non fiatim interficit. Ferunt quoque fer- serf
pentes vulneratas eius radice deguftata ftatim la-
nicatciv. recuperare.

Oleum aut Sulphur paratur ex buxo perpetuo
virente &vitiiolato , cuius ingrato odore lui- ^
phur Narcoticum, quod continet, nobis exhibe¬
tur. Eius [ inquit Querc. ] iiuxi oleum , etfi facili
cremabile, maximum tamen dolorum omnium
lenitiuum cft, vtpotc fulphuris narcotici vitriola-
ti naturam ac proprietatem aemulans, omnique
cum vitnolo, epileptico etiam morbo fpecifice
conferens. Item ex rafura lignorum & corticum RaJ
viridium arborum ac vitriolatarum , quales fiint, ^
Iur.ipeius,Buxus;Quercus,Guaiacum,&c.acidu-
lus mercurialis liquor igne lento primo extillat £'7
ad difflolucio nem, Corallorum, Perlanimqueido- n,e>
ncvrs,

Cxtcriimiam tranflatitium efc Germanos ex
Gallix Narbonenfis Hifpanix finitimis, prxcipue
montibus Pyrenaris , circa oppidum Z./7/;ohj haud
procul Carcajfoua crifparum buxi radicum ma¬
gnam copiam adueherc , ob varias maculas &in- vn
tortos linearum difeurfiis ad lautiora opera expe- <**•
i titarum,ex quibus-cochlearia , cultellorum ma-
! nnbru, latrunculi , fiftulx doliorum, & r.efcio
qux ludicra fiunt, ab his prxcipue qui oppidum
I illud Burgundicumin monte lura D.Claudio ce-
j lebre incolunt.

Et,vtvno verbo dicamus , ad ea quxeunque
torno elaborari pofflunt nihil hoc ligno lautius,
prx'ftantius,feqiiacius. I11 hoc enim ligno Scul- ^
ptores exercent artem.nampolitiffimas quarum-
cunqrje rerum icones; plantanimquc imagines,
ob infignem Ligni lxuorem, vt vel viuas non ra¬
ro rcprxfen te nt , ex eo parant. Sed fedo cautio
fitexuerc corticem , alloqui findi periculum eff, °
prxfertim in loco ficciori aur calidiori colloca¬
tum. Non omittendum, quamuis ludicrum fatis,
Turearum pueros mingere in cunis per tubulos
ex buxo fa&os , diuerfos pro mafculis , diuerfos
pro foeminis,affabrcfacfl:os, quod dicit Bellon. vt
non maculent & madefaciant vrina linteamina
fua: optimx fiint fiftulx ex hoc ligno paratx pro
iniiciendis clyftenhus : Pro iis & fimilibus deli¬
gendum lignum h multo tempore cxficcatum ,
non fubito calore magno ficcandum , facile enim .
finditur, vt obfcruauimus euenifle lignis retro
fornacem ad exficcationem pofitis.

EY-XEl COLORIS LIGNVM BRASI-

Cap. LI

APud Brefilianos teftatur Leruis vidiffle fe li¬
gna coloris lutei vt buxus. Theuctus quo-De‘r<
que prodidit in America Jiafd arbores quafdam
ligno luteo , ex quo enfes fiant. Plura hadenus

de eo non legimus.

Mrijtt

P AU

LIBER IV'

PALM>£ SANCT/€ SIMILIS ARBOR.

Cai». LII.

FErebat qui¬
dem Inlti-
tuci noftri ra¬
tio vt Buxo
fu bflieu eremus
Guaiacum , li¬
gnum illud In¬
dicum Anti¬
quis tum Glo¬
cis tum Latinis
incognitum ,
quod ^mirabi¬
li effedu quem
in curandis
morbis perni-
ciofiffimis &
contumacifll-
mispixbet,L’-
gnum Sandu,
Lignum Benedi¬
ctum , Palum
Sanctum, Pal¬
mam Sandam,

&c. vocitauerunt. Verum, nonnullas graucsob
caulas, hic tantum ex Pen. & Lob. ae Palma:
Sancta: fi niili arbore agemus, alio loco Guaiaci
H ftoriam fuse tradituri.

Ex naucleris, inquiunt , qui ex India Occidua
in Angliam remeaiunt , habuit Morganus,&c nos'
ab illo, (urculos, qui rami funt arboris grandioris,
redi , cortice arboris ludie , folio Citri ,carnolo ,
t nudo. Lauro Luiore, breuiore, ncruofb : horum
in luminis hxrcnt folliculi pallidi, coriacei ,circina-
cx rotunditatis, admodum commprcfli, nummo
Coronx Gallica: pares, quorum medio infunt fe¬
mina Lentis cfhgie & colore, compre(Iiora,guftu
amaricante. Hanc quidam arbitrantur Palmum
aut Palum Sanctum ■ qua: 1 yccics diucrla a Guaiaco
f elt, quamuis fimilis d c fi g netur : nempe non va-
fta, vt Fraxinus , fed minor , ei concolor cortice:
* folia cuiufinodi plantago , fed crafliora, minora,
pinguiora, breuiora : frudus Iuglandis magnitu¬
dine , alno (ubduccndxidonei.

9 Eadem Aduerfaria in appendice &Ic.Pl.Tom.
i. p. 187. ficut & Hift. Lugd.iamdefcriptx arboris
folliculum ferentis iconi a nobis ex iis propofitx,
i nfcrip ferunt : Palnu San£t& fimilis arbor. Qualem
vero jintelligant E ebenum de quo tradunt mox
poftp aJumSanttum, ignoramus.. Sic aiunt: Of¬
ficinarum Hebenum fiuc Xylalofs , quin fit fpe-
cies Guaiaci , nihil obftat : nam praedura: aifulx,
grauiflimx, qux in Offic.vifuntur, & aqux merfae
fidunt, tum pinguedo, qux exudat igni , perinde
atque Guaiaco, tum afpedus ipfe , vires , ac fa-
por videntur teftari:na odor etiam ci ineft Guaia¬
ci : vires ad ea ad qux Guaiacum commendantur.
Ne porro quis obiiciat, folam Indiam nigrum fer¬
re Hebenum ex Poeta, dicimus Hebeno idem e-
ucnire pofTe vt Guaiaco , quod non
modo in Traprobanx finitimis ad
Orientem, Auftrum: fed etiam
in India Occidua longifli-
me didita, frondet.

FRVCTVS GVAIACI PVTATVS

ET FOLIA.

Cap. LIII.

Me- Defcli‘'ti<‘
dico &c Profef-
fori Cafp. Bau-
hino , fratri &
adfini noftro
amantidimo ac¬
ceptum feri¬
mus frudum
Indicum, eidem
ex Italia, nomi¬
ne frudusGua-

Tom. h

iacini , qui ge¬
minus arde co-
hxret , ambitus
vnguis pollica¬
ris , nifi quod
breuior paullb,
effigie cordis ,
in breuem mu¬
cronem reflexu
( incxiccato )
terminans in medio vtrinque extuberans , circa
extrema in ambitu oomprellus , conice quali t e-
Aaceo;pcn£ ru/efeete, quem exter us alius ambit
tenerior , valde amarus. Nu.leos Unguli binos
continent, (ed membrana inteegeri na difiundos,
qua mediante gemifix nuculx comhinatx , formd
& magnitudine Ricini vulgati , (undantia dura, ac
oflea: quam tenuis inuenit pellicula. Perhibe-
turdeferiptus ab Ouiedo , quiautor nobis nunc
non ad manus- Lob. forte Hifpnlenfium frudus
Guaiaci , de quo ante : ficut & Cardam- Lcdor
confideret frudum Arboris triftis, Acoftx , mox
fcquentis : in cuius deferiptione compcritt fere
(imilia , fi non eadem.

Quia porro figura , quam hoc in loco proponi¬
mus ex Cludi Exot.lib.io. capitis zo. mutuata e ff,
fas erit quoque verba eius deferibere. Sub ini¬
tium ar. ni 1601. accipiebam, incjuit, i Petro Gare-
to , ramulum legitimi Guaiaci, qui pedalis erat 16-
gitudinis, valde contortus ,& frequentibus no¬
dis diflindus,fcriptorii calami,fiue anferinxpen-
nxcraffitudinem inferna parte vix attingens, ma¬
teria dura & pailefeente prxditus, atque cortice
tedus rugofo , cineracei coloris: fuperna vero
parte in tenues ramulos di uifus,quornm nonnul¬
li folia adhuc retinebant, alii etiam flores, & fru¬
dus rudimenta: nata autem erant folia, (eu verius
foliorum alx ,in tenellis ramis contrario inter fe
(itu, lingulis alis quaterna , aut fena foliola Lenti-
fcimodo exaduerfo (emper nafcentia obtinenti¬
bus ,cradiu(cula, orbiculata , & multis venis di-
ftinda, qux ficcitate facile defluerent , manenti¬
bus nudis alis, & foliorum, vbi fi ta fuerant,vefti-
gia duntaxatretinentibus : in (uperiorumramu-
lorum nodis nata erant veluti tubercula, e qui¬
bus coniundim exorti erant feni, odoni, deni,
interdum plures. tenues, vnciamquc longi petioli,
fuftinentes fir.guli florem, non magnum , fex fo¬
liolis conflantem { albine , an flaui , aut caerulei
coloris effent, propter ficcitatem iudicare nequi¬
bam ] e quorum vmbilico multa prodibant ftami-
nula, & in nonnullis floribus frudus rudimentu

* medium emergere incipiebatjbinis lateribus pr<^-

Anfruitm

arbortf

trijlit

Ramulus.

Defcriptio

M at eri tt.
Cortex.

Tolles.

Lentijci.

Folia.

Radix.

Locus

F r ullus.

DpfirJptio

F oha Pru-

F Uret.

T inii ur a
abi.

Trucius ef¬
figie cordis.

Stmen,

5°* HISTORIAE

ditum, &penc firmatum inftar loculorum Bur-
is palloris vulgaris. Caterum a Francifco Peninio
ap.Iu!1! i)K unio an £ iam acceperam Guaiacanar-
boris fi. lia, fed fingulaT ; Zizi pinnis forma iic ma-
gmtu i.ne , nem inultum ablimilia , firmiora ta¬
men, & mulus venis prxditmprxtcrca radicis fra¬
gmentum, yncialis craflnudmis , aut amplioris,
miteriafl uicfce? te cenitans, &c denfo, fucculen-
toquecortuecindr.m , ex Trinitate Infula dela¬
tum. Infequcmc vero Septembri Amfhlredamo
ad me mileiut, Waiichus Syvertz . Giaiici frudus
aliquot, quorum nor. milii fingulares,alii conmn-
dim c longis pediculis dependebant, geminis lo¬
culamentis conflantes , frudus Aceris quodam¬
modo in ftar, in hoc differentes , quod hic alis illis
ca: ere r, quibus Aceris fi udus e(l prxditus , Iocu-
lam. ntaque non haberet adeo d.flinda , vt Ace¬
ris frudus, cum et a, ii quod alterum locuhrmen-

PL.ANTARVM.

tum plerumque eifet inane, alterum plenum, mL-
ejeum continens durum, ex albo flauclcentem,
fed qui immaturus fuilfe videretur. Accipiebam
a Pona frudus Guaiaci appellatione tnfigni-
tos,dlofque magiscrallbs,&integros,quomm v-
nrs tribus loculamentis preditus: officula in illis <
repertalongiufcula erant inftar ofliculorum Euo- 1
nyrni pene, & materia valde dura, corn<?aque
con Itabant, o/Iiculorum Dady Iorum inftar , jiu-
cleum,planum,inanem flau e fccntis coloris conti¬
nentia- De Gummi ita fcnbit : Gtfaiacan arboris <
gnmmi quod a F.Peninio acceperam calidi fapo- 1
riserat, ik manducatum dentibus cedebat initat
refinaeMaftichinx,fufci tamen coloris. Quod au¬
tem Londino Iacob.Garetus ad me mittebat , ni¬
gri coloris erat , lenti tamen & fplendentis , igni
ad.notum>non imucundi odoris.

A-btr trifis

ARBOR. TRISTIS.

Arbsr trijlis Cluf.lcon I.

hon stlia.

A Rbor triftis Olex eft magnitudine , foliis
Pruno fimilibus, flue nodu odorati/Timo:
Garcias.Vc!,vt tradit Aeolia, Arbor magnitudine
ik forma fere Pruni , multis praedita ramis tenui¬
bus, A: reda per fpatra nodulo diftindis , a quo
vtrinque fingularia folia enafeuntur. Pruni folio¬
rum mag deudine, mollia, & lanuginofa parte a-
ucrfa, quemadmodunl fere Saluix folia, -Se viri¬
dia, nonmhilqucafpera , parte interiore , non a-
deo ferrata in circuitu vt Pruni folia , neque tam
multis venis praedita. E fi ngulorum foliorum fe-
de nafeitur pediculus quinque capitula fumnu
fui parte fuftinens, qux quatuor foliolis fubro-
tundis conflant, e quorum medio quinque flo¬
res exiliunt candidi , elegantes, Aurex mali flori¬
bus magnitudine & figura pares, tenuiores ta¬
men , e! evafitiores & odoraiiores , pediculo ma¬
gis ad rubrum , quam ad flauum colorem ten¬
dente, quo in illis regionibus Indicis edulia tin¬
gunt , quemadmodum apud nos vulgo fir Croco.
Frudus magnitudine Lupini eft, virefeens , cor¬
dis effigie j per medium fecundum longitudinem
fedus , continens in vtraque parte quoddam re¬
ceptaculum, in quo femen occluditur magnitu¬
dine feminis Ceracii fiue Siliqux , cordis effigiem
retinens, album , tenerum , membrana fnbui-

rerte tedum, nonnihil amarum.

AbAcoltx figura aliam , longeaue diucrfim,
eodem tamen nomine ponit Clufius apud Gar-
ci am cum lue inferiptione : Viennx Aoftrix lio-
ncflus virFabritins Mordente Salernitanus mul-
tade Arbore trifti mihi referebat, cuius naturam
[dum Gox viueret ] fummopere eifet admiratus:
Alfurgerc eam arborem interdum ad trium ho¬
minum altitudinem jiuflamquc craflitieinacqui- DeJ*
rere dicebat , A: ramos ferre multis alis concauos, c ‘Mi
&foliis Myrti quamfimillimis onuflos. In tene- j-„/«
rioribus autem ramis nafei flores pediculis ob- n. '
longis cx foliorum interna fed e prodeuntibus
inhxrentes,copiofos, hoc efl, ternos, quaternos,
autplures fimul fere congeflos, candidos , Iafmi- F^rt
ni floribus forma, magnitudineque pares , foldf-
que mucronatis, vt illi , conflantes, fed plenio¬
res , multiplicique foliorum textura, odoris fra¬
granti ffimi , & haud multum a lafmini flonimo- ,
dorediffiiniles , nodu autem /olere inflares ex- tiort%
plicari, & oriente Sole , fimulatque ab ipfis ra¬
diis illuilrari incipiunt, illicb decidere , vel anti¬
pathia quadam , vel prx nimia fucci tenuitate,
quem Solares radii abfumant: nam quos Sol non
attingat, diutius in arbore fixrere. Studiose au¬
tem colligi eos flores , propter odoris fragran¬
tiam ,

LIBER

tum>& vitreis organis odorati flimam ex illis a-
quam elici, quae [ atterente Fabricio ] aqua dc Mc~
gli dicitur, quoniam Malabarico Fer mone arbor
Mogli appellatur, cuius flores idem nomen reci¬
nent. Frudum obferuaiTc negabat. C At itum an¬
no Kjoi. mihi mittebat amicus Amftelredamo
frudum eius arboris luo pediculo adhuc inhxre-
tem, quem ab illis qui ab India Orientali redie¬
rant, acceperat : erant vero plures frudus fiuc
lobi, vnciarum binarum, longo ramulo flue craf-
(o pediculo nati, fatis contigui, fi miles pene iis lo-
9. bis,quos Spartium ii. Hdpaniacumcap.70. lib.i.

mere plantarum Hiftorix deferiptos habet > fiue
?• faba: vulgari minori, quae apud Belgas in iumen-
torum pabulum cedit magnitudine pares , fatis
cratto cortice conflantes, Coloris cineracei, quia-
perti, fex (emina cocinere deprehendebantur , u-
troque latere terna. Stramonii (cminib. quodam¬
modo fimilia, fed immatura. Qualem autem ac¬
cipiebam, in eadem tabella cum ramulo fuis flori¬
bus onufto, exprimi curabam , in iliorum gratia
qui hoc (ludio delectantur. Altero autem poli
acceptum & deferiptum illud femen anno, mul¬
ti eius arboris flores C.V.D. Petro Pauvvio mit¬
tebantur : lique oblongo & tenui arboris alicuius
aut herbx Folio traiedi corollarum indar, e quib.
licet prorlus aridis , eam tamen Formam agnof-
cere poteram , quam Fabricius mihi defcriplerat:
vt- qua: fanelongb diffimilis cltiisfloribusqui ^ no-
^ nullis proponuntur leucoio fimiles, quatuof du-
taxatFoliis conflantes.

Ab Acoftcinfupcricone &c de(criptione,difcre-
pant Clufii deferiptio &bina* eius icones , qua:
quidem &ip(a:,cum non parum inter (e dif¬
ferant, occafionem inde Fumpfimus , vt omnes
tres appoftierimus. Prima igitur Acoftx fit, aliae
vero dua: Clufii. Prior, cui olimin nous in Gar-
cia? Arom.bift.p. n. floris Mcxicani fructum ap¬
pinxerat. Altera, in qua inpoflr. Exot. didum
frudum omilit , alium racemofum addens , qui
non multum differt a frudu , qui Guaiaci dicitur,
qualem diximus forte deflriptum ab Aeolia.

Ab his figuris etiam diuerfa icon Io. a Doet.tam
foliis quam florum forma, quas quadripartita pin¬
git. Innominatus quoque quidam iconem h pro-
poficis differentem habet , cuius flores quinque
a partiti &c: ficadfcribit. Arbor Arbitrifti qualibet
' node [ pofloccafumSolis] virides fuos frudus
refiouat, floribus fuluis (quorum pediculi crocu
imitantur) egregie ornata. E contra vero de die,
poft ortum Solis frudus fuos deiicit, totaque mar-
cefeit.

Figura xnea Bry fratrum obfcura efl , ipsa forte
obfcuritate exprimere volentes, quod non potue¬
runt vel aufifitnt aperte & dare. Florem qua¬
dripartitum habent. Iudicentqui viderunt arbo¬
rem ,vter horum redius pinxerit. P.Hoggerad
fig.asneam.

0 _ ramum nigra quem nox fuauibus or¬

nat ,

Exuit ornatum floribus alma dies.

Vt decus hocvna vige atque c? defluat hora

Continuas obeunt illa diefque vices.

Traxit & hinc nomen trijli quod fqualida truco

Auricomum rutilo cum nitet orbi iubar.

Haud flectis & noftro , qtufenfufplcndida fumos

Ejfc fidem veri Lux reditiiua facit .
iymi Hanc autoribus prxdidis GoxParizataco,inMa-
iar- lavo Singadi vocant : in Decan Fui. Arabibus
1 euan :Perfis & Tureis Gul. lingua Malauarica
Mogli , quo nomine & flores appellantur : vnde
i nomen liquori Aillatitio , Aqua de Mogli. Arbore

IV- 5« j

trifle lo.bDoet. Arbor ttiftis Herbar.quideeatra-
didereiquod nomemlli inditum qubd nodu taru
tflm floreat.

Peculiaris efl hxc arbor Gox, quam b Malaca Locus?
allatam atterunt > nec (e alibi per Indiam vidifle
reflatur Garcias. Multi in Lufitaniam transferre Sat,°'
voluerunt, (ed irrito conatu. In Malabar autem
& Goa,lodfque vicinis, cum tanta facilitate na-
(citur, vt quilibet rami in terram depadi compre¬
hendant.

Fabulantur autem indigena: , Satraps cuidam
nomine Parizataco elegantem fuilfe filiam , qux otl‘* *
Solem deperiens: ab illo compreffa fuerit : Cum
vero poftea illam relinqueret alterius amore irre¬
titus, Parizataci filia prx amoris impatientia fibi
ipfi mortem confciuille. Ex cuius cremata: cine¬
ribus [ nam adhuc mmturin earegionc cadaue-
ra] hanc natam effe arborem , cuius flores adeo
Solem exhorrent , vt eum videre non fuflineant.

Miranda fane res & obferuatione longe dignifli-
ma, inquit Gofta ,elcganti(Iimam hanc arborem
intueri nodu pulcherrimis (uauifTimeque fpiran-
tibus floribus illuftratam hrtatn , atque odora-
tiflimarmeademq; flores, vt primum radiis Solari-
busilluftratos, deponere atque abucer. :ipfam ve¬
ro arborem totam vna cum foliis filis veluti
marcidam apparere.

Sane quotquot hadenus odoratus fum flo - Florts
res, horum ego nullum [ fi quid meiiuditii efl, gnii
hifce prxtulerim , nedum certe contulerim : adeo
fuauiter (piiat, prxfertim primulum locum ingre-
dientibus, vbi arbor colitur. Iidem, manibus co- Sapor
tadi, vteuanidi redduntur & inutiles. Flosfapo- vncs &
re efl fubamaricance , quem ex nuper colledo & vfus.
deguftato deprehendi. Eum correfocillare inco¬
lae cenfent. Nam &c Gentiles ibi medici femen
eius inter Cardiaca referunt. Garcias nullum fe ^or‘
v(um eius nouifle tradit, propter teneritatermni-
fi qubd florum pediculis , qui lutei funt , Gox in- T(a^ur4^
colx vtar.tur cibis tingendis, quos Croci modo
inficiant. Velle etiam nonnullos aquam flillati- oculi.
tiam florum oculis vtilem efle , admoto lineo
panno hacintindo- In quem vfum ftudiose
colliguntur ab incolis & propter odoris fragran¬
tiam ,quam in (ignem habere reflatur Cluf.exre-
latione Fabritii.

ARBOR INDICA DORMIENS.

C a p. L V.

THeophraflusapud Libauiumin India arbo¬
rem perhiberi ait, foliofam indar Rofx, qux
nodu conniueat , & oriente Sole iterum fe ex¬
pandat feu aperiat, meridie plane explicet, & hinc
iterum paulatim in nodem componat : Incolas
dicere eam dormire.

ARBORES ET HERBAE TACTVM

refugientes.

Cap. LVI.

NAfcitur circa Memphim peculiaris quxdam x^eferiptio
materia [ Gaza vertit: Guilandinus autem drf,ortti
quiddam: Plinius arbor] non foliis, vel ramis, vel
tota forma peculiare quidfortiu > fed cuentu

v» HISTORIAE

Herba vitia Ac~jh

Quippe facies
eius Ipinofa: Fo-
limn Filici ii mile.
[rnifjtn Ita &
G.;za. Plin. legit
wn£cif, id eit, pe¬
nis.] Sed anum
ramulos quif-
piam contigerit,
folia veiuti are-
fcentia & lan-
guefcentia con¬
trahi aiunt, [vul¬
gata ex. habent
&<pwrjy9vfy* 'J. : Gaz.
legit t Tmifavyo-
«k: nam he be¬
tata conucrtit,
duro /en fu. Leg.
eLtydMUVOU&O. cum
Seal, obarc-facla.]
deinde paulo
poftad vitam redire St viuerc.Thcoph.lib.4.Hift.
eap.j.

De eadem & Plin.Sylueftris fuit St circa Mcm-
phim-regio t uri vaftis arboribus , vt terni nequi¬
rent ve! cucumple&i , vmus peculiari miraculo,
nec pomum propter, vsumve aliquem fcd clien¬
tum. Facies enim ipinarfolia habet ccu pennas,
qu.r t.iChs ab homine ramis, cadunt protinus , ac
poli a : ena Icuntur. Huic arbori affinem herbam
prodidit Apollodoi us Democriti difcipulus , qua
idcirco JEL hynoun nen appellabat, quia admo¬
tam refugeret mar.om foliorum contratftionc.

Hinc Gudand.de Papyro : Annon,inquit,Aef*
chynomenen narratam Apollodoro Dcmoc.dll-
cipulo , cum fupeaoribus annisin Arabia perc-
prinarer, appropinquante manu, folia contra¬
hentem his oculis vidi? Qux, aut eadem fuerit, aut
ei fimill: ma , cum ea , quam Luii tania hodie Her-
H eri.* W- ham vium appeliat, ex BrafiliaProuincia primum
** defert- (ubuedam , qux atta&a non folum refugit , vc-
‘na- rtim edam omnia folia ceu indignabunda ad ter-

I icus ram duici t. Odonum circiter pedum eit planta:

proceritas ,qux oritur in Prouincia Malabar : ea
rerum acceifum videturfenfu percipere: appro¬
pinquante homine aut animali ramos conftnn-
Yoli* Polj- git, recedentibus, pandit. Folia Polypodii,flores

fedij. vero luteos habet. Hanc Veteres ignoraffe, vti

flores. cen(et Garcias Hortus, Proregum in india Orien¬

tali Medicus celeberrimus , non puto : quinimo
C'r2‘M ^ ^ufPicor hacloquutum efle Theoph.lib.4. cap.

peculiare quiddam circa Memphim nafei tra¬
dentem: Ego ftirpem iftam diu multumque in
Aegypto circa Memphim, Heliopolim,Tanim &_
Alexandriam quarfiratn nufquam offendere po¬
tui. Hxc Guilandinus,quem voluiffemus deleri
pfillc ftiam vifam Aefchynomencn , ac indicalfe,
cfsecne herba, aut arbor.

Meminit & M.FumecinHift.Ind.Gcn. Arbo¬
rum, quarum folia taifta inNicaragua arefeunt.
Du*(j>c- AtMonardes fcribitfibi duas herbas liceas dela-
tas:vnam,qux fuo folo ftans ac in vigore, li manu
tangatur , fubito in terram quafi mortua decidat:
alteram fupra terram delapfam, fi tangatur vt col-
ligatur, crifpari St contrahi , vt Braliica Murcia-
Mhtcutm, na_

Sed herbx vius hiftoriam Acofta fle tradit.
Nonnullis inquit Afiae locis planta quxdam m-
uenitur, vulgo HerbAvitta nuncupata jaCircum-

PLANTARVM,

foraneis iWts-logucs appellatis ,Hcrbd amoris % ab
Arabibus Tureis a' w/ec,^ a Per fis Suluque. Exi-
guainlubet radicem , e qua fupra terram exibunt ^Irt/
odto ramuli duos digitos longi, foliis vtrinque in ae drj
ordinem digeftis,S:m£crferclpondentibusonu- hm.
Ib , qua: plurimum ad Erui tenella folia accedunt, Sulue-
nec diilimiliafunt foliis prioris Polypodii, cuius
iconem Lacuna exhibet 1. 4-.cap.187.1n Diofc. fed fati
longe tenuiora, & vtrinque Ixuii , & grato virore
ocuios pafcentia, vti Tamarindorum folia: e me¬
dio radicis capite exiliunt pediculi [ nam caule ca-
ret ]%quatuor , lingulifuum florem fuftinentes,
Hauum,aipe<5tu pulcherrimum , minoribus Ca-
ryophylleis limilem , fed line odore. Nafcituc
calidis & humidis locis.Adeo mira eit huius plan-
! natura , vt eam humana ratio allequi nc-
I queat. Nam cum maxime viret, gratiffimaque eft
1 afpedtu,fi quis illam apprehendere cupiat, illico
! f 'ha contrahit , atque ittb tenues ramulos recon-
jdit . ii vero apprehendat , fubitb adeo marcida
J conlpicitur , vt exliccari putet. Sed quod maiore
1 admirationedignum eft, fi manum detrahat, illi-
I co fuum nitorem recuperat , St toties marcefcit,
atque reuirefeit, quoties comprehenditur, aut
manus ab ca retrahitur. tdmu

Tcflatur autem Acofta fibi relatum fui fle , Phi-
lolophum quendam in Malabar , dum nimis cu- cuimf
nose huius plantx naturam obferuare & t per-
i pendere cuperv-t amentem efle redditum. Plan¬
tam fe conlpexille,eamque cum fuo csfpite, ni-
hd miniis quam de ipfa cogitans ,eruifle , & in
hortum quendam tranftuhlle,vbi permanferit, at
fatuum minime vidi fle. Herbam Aefchynomencn
Appollodoti, Lulitani [ Authore Dalecbam.apud
Plinium. ] vocant Herbam vluam. Eius meminit
j Theoph.c.5.1.4. Ouicd.in America Hift.& Iulius
Caf.Sc.dig.ncc non Garcias.

Hift.Lugd. quoque feribitefle, qui exiftiment.
Arborem pudicam Scalig.efle eandem quam deferi-
pfit foliis Polypodii, St Theoph. folio Filicis. Sed
illa fcparat,& tribus diftin&is locisagitdc Arbore
pudica Scal.de Herba vitia Acofta, St de herba tatla
Jiaccefcente , & alia fe contrahente Monardis , ita vt
quatuor faciat differentias hoc capite deferipta-
rum plancarum,intcrfediftind:as.

Nonnulli indigens Medici , vt Acofta perhi- Vires
bet ,Herbam vittam aRirmArunt vtilemelle ad vir- Jus*
gi nes corruptas , in integrum [ li rrederefas eft]
reftituendas, & ad reconciliandum amorem mira: m (
elle efficacis. Gentilis Medicus, & pro ea regio- Amu
ne fatis do&us , cum adeb cupidum cognof^cndi Utt*\
huius herbae facultates confpiceret, ait , vnamfc
cdo&urum adeo compertam & certam, vt cerui-
cem pro pignore deponeret , nili fic fe habere
comperirer. Nempe vt illi cuiufpiara mulieris,
qualifeunque etiam ftatus , nomen modo indica¬
ret ,fe effecturum vt illa in omnibus fibi [ Aco-
lt?] obfequeretur , dummodo ex ipfitrspr^fcri-
pto herba vtcretur. Sed conditionem refpuifle
ait, in re tam illicita. Nihil igitur aliud poli dili¬
gentem inquifitionem de hac planta intclligerc
potuifle, qu^mapud Gentiles, prsfertim vero
Brachmcnes Canarinos & Iogues in magna x-
[ ftimatione eire. Quodam die fibi accidilfe plantas
j conquirenti non procul a flumine Mangate , vt
i Gentilem quendam humi fedentem , St verba
; quardam obmurmurantem ,tanquam oraret , for¬
te confpiceret , quem cum compellaflet, nihil re-
j fpondille, fed fuo interpreti , quem comitem du¬
xerat Acofta, manuduntaxat innuifle : eum ho-
Imincintelledo celeriter fefe inde proripuifle, ac
Ifc quoque fecederc mftifle , dicentem , Gentilem

illum

illum incantatorem eftc cuiufdam illius regionis
Capttanei, quem Caymal appellant, &: ilhc for¬
tes lacere fupra Herbam viuam : id fieri folere re¬
purgato priiis circa ipfam plantam folo ad homi¬
nis longitudinem , rccitarique quxdam concepta
verba, ix expe«5tari primam auem, aut rem anima¬
tam, qux lftam plantam praetergrederetur , dum
verba obmurmuraret , cuius f«mguine[li compre¬
hendi pollet ] perluenda eflec : lin minus , alte¬
rius ciuldem fpeciei , idque cum multis ceremo¬
niis hic prxtermittendis,ciim indign^ lint,vt rtri-
pds mandentur. Idem certatur confpexillc fe de¬
inde lllaid plantam liceam inter fuppellectilem
mulieris prorticuca: pudicicix.Vtiam nobis videa¬
tur haecherba pocuis impudica dicenda, qiDm pu¬
dica.

LIBER IV-

Papyro , his verbis ; Mirabilem plantam, qui Ma-J
gellanici circumnauigationi interfuerunt memo-
tant. Quippe in iniuia Cimbulon , qux proxima
elt infuli Burrici , confpexerunt arborem , cuius
frondes in terram Iaplae , reptione quadam feipias
promouent: &c.

An M.Fnmftin hift.gen.Ind. Arborarius folia rcrmir,
II cadant (upra terram conucrtuntur in vermes?
Proueniun Borncy infula Indu.

ARBOR VENEREM EXTINGVENS.
Cap. LVII.

0 Tjr Victam impudici herba:, aliam plantam ta-
JLAquam prollitutx plldicitie .x/xlyniee.y v&tuaw
addidilfc cbueniat. Arbor quidam in IndiaPcru-
ana inuenitur .materie fpoTgiola , ex qua Indi
nunquam ignem ftruent, tametfi quis illis mor¬
tis periculum minitetur. Aiuntcnim, quotquot
ad eius flammam fiue ignem accedunt, aut quos
fumus folinninodbpeitingit.in re Venerea im-
. potentes fieri: Refert Monar. ex epillolis Petri
deOfnra. Qua res ,fr fide non caret, lepide la-
neinuertetillud Terentii, Accede ad hunc ig¬
nem propius, dcfrigefqes plus latis.

AMBVLON ARBOR.

Cap. LIX.

NOminis affinitas & Hanc iungat. Ambula- Dcfcriptio
bacilla reipfa : hac nomine folo. Arbor elt,
cui nomen Ambulon , quam fere Aruchcc infula:
cuius e corcice fruftus exit candidus „ Saccharati ScAi mf
Ipecie , Se magnitudine Coriandri. Scaligerum vi¬
di lfe Se nouille dicas , tam confidenter refert , nec
didto aucore.

ARBOR AMBVLANTIBVS FOLIIS.
Cap. LVIII.

INfulx Cimbulon vicina ellaha, in qua nalcicur
arbor, cuius folia, cum in terram deciderint,
gradiuntur perinde ac II Viuerenc. Ea Mori foliis
multum llmilia fune, parte vtraque binos pedes
breues Se acutos habennquibus abftradtis languri
minime manat. Statim aeque folium quis actigc-
ric, illud mouetur Stabit.

M. A nt.Pigafetta, qui hxc refert in itinerario,
teftatur Ic ocio dies vnu in fcatula habuilfe,quod
cum tangeret, circa (catulam iuiffe : nec alia re
qu3m aere viuere exili im ab ar.

Eadcm Se Scaliger prodidit, fed nullo citato
autore. Quafi iple vidilfet Se habuilTet. Varia
tamen ineo, quod non pedibus abftraftis ,fed
compreffis nullum exire (angumemferibit- Im-
menlura profeftb naturx miraculum, nififubfit
id.qucid fufpicamur : nempe folia illa ex corrupte¬
la quadam Se proprietate (pecifica ex arbore fila
delapla nobiliorem vitam acquirere, nempe fen-
fitiuam, licet obfcure, quam perpetuo cum moti-

uaconiunaameffePhyfici tradunt. Iamquenon

amplius erit de cenfil plantaceo, quia non fub
planta: forma , (ed fub perfefliori. Morientur e-
nim :immb feipfasmouent & promouent. Imb
Sefcntiunt. TaiSae enim abeunt ac refugiunt. Vi-
uunc igitur nunc viram animalis. Quanquam e-
quidem lummum etiamnum videatur natura: mi¬
raculum arboris folio animalem fociare lenium &

JS> ^Eandem celebrat dodtiff. Guiland. libello de

ARBOR MVSCARVM SPLENDENTIVM.

Cap. LX-

VErfamur fanc incel' mirabilia. Ad quandam
figuram Cofmographicam ab Anonymo
quodam hic annotata. De arborum fpccie legi¬
tur, qux nullos peculiares atque vfui aptos pa¬
tiunt fructus: fed noctu examine murtarum cin- MupCM
guntur , quarum quxque radian cono lucem de jpUdtnta.

Ipargit , non aliter ac fi plurimae candelan-irca ar¬
borem accenfx cllent, haud exiguam admiratio¬
nem & terrorem incudentes iis, qui eius rei igna¬
ri, de improuifo in eam incidunt.

ARBORES MAXIMAE ALTITVD INIS
& craflitudinis : vtCeibx.

Cap. LXI.

INtcrhxc arborum miracula, libet & naturx po- ^ ^

tertiam celebrare in arborum vafta & PtePc' d;s «rboret
modum immenfa altitudine & magnitudine. Strafam.
Scribit Strabo lib.15. de Indicis arboribus. Qui

dixerunt trans Hyarotidem vifam fuille arborem,
quxvmbramin meridie faceret quinque ftadio-
rum , cundtos exuperant de arborum magnitu¬
dine.

Refert Thcophraft.In Corfcafvulg. Bafil. co- -Coyp(A^
dex Kooaiyi) , pro eo quod in Aldin. legebatur mt»i yoreJ mit,
Kvpyy. Corredtionem approbant Seal. & Gaza. ) xtm* The-.
naki ligna ad miraculum vfque procera, enodia, ophr.
lxuia,fed vafta magnitudine arbores , magnoque
difcriminc reliquas excedentes. Etquamuis in
Latino agro Abietes & Pini ]tam magni¬

tudine quam pulchritudine inter omnes arbores
prxftent, has tamen nihil cfTe ad illas. Romanos
enimaliquando oppidi condendi caufain eamin-
fulam nauibus quinque & viginti profeflos , tam
vaftis arboribus locus dicitur cxcepilfe, vtnaui-
gantes per ftnus quofdam & portus , telas & vela
dcnfofque malos paffim& varie perruperint 8c
dilaccrarint : & omnino totam illam infulam con-
fertiflimam & quafi efferatam immani illo arbo-

5*4

HISTORIAE FLANTARVM,

V ajht etrb.
ladutytrg.

Pelrw
M.irtyr .

Mtret ar¬
borum
craftttcs.

Ctib.t «i
i ori > de-
/ cnftto

Lignum le-
uijumum.

rum ftipatu. Quamobrem Romanos ^condendo
oppido deftitille. Sed nonnullos ingreflos exi¬
guo loci fpatio , tam largam cxcidille materiem,
vt ratem perconderent quinquaginta velis du¬
cendam, quam in Pelago periille addunt.

Annotat Seal, nunc in Corhca non elle ea mi¬
racula arborum , quje iadlat Theophr. Et Roma¬
nos fatuos , qui litore non abfifterent prius,
quam arborum proceritate, atque frequentia,
quas procul liceret [vt mos eft nauigantibus ]
confpicari , vela fcinderentur. Fidem propemo-
dum excedit quod canit Virg.Georg.i.

Aut quos Oceano propior gerit India lucos ,

Extremi finus orbis ? vbi aera vincere fumrnum

Arboris haud vlU iattu potuere fagittA.

Virgilium & Valerius Flaccus imitatur , ean¬
dem arborum enormitatem exprimens. Quod
cum legilTet Plin. aut Forte aliunde quoque vel
auditioneledlioneve didicilFet , in India tam alte
fcriplic arbores afeendere fuis faftigiis , vt fagittis
/uperari nequeant. Conftituit etiam quibuldam
delignatam proceritatem, ad centum fulicet qua¬
draginta quatuor [cxjiii. ch.] pedes : fed eas
quia nomine tenus tradit, dicemus fuis locis.

Sic iSc Petrus Martyrde rebus Occanicis & no-
uoOrbe , illarum arborum altitudinem prxdicat
tantam, vt nulla virilis lacerti vis fit, qua: domum
xdihcatannn illis tactu lapidis attingere fufHciar.
Ex illis arboribus plerafque diinenlos brachio¬
rum ambitu viros feptem interdum odio flantes
vix complexos eue. liem alibi: Arbores ibi eRe
ita proceras balbutiunt, vt plcrxque fexdecim
hominum manu iundlorum in gyrum vix lacertis
concludi quirent.

Ac vtiumque hominum numerum pro am¬
plexu cor firmat quoque M.Fumee in Hi it. Gen.
Indix Occid. traditqueibi vnam ingentis efle al¬
titudinis, fupra quam morabatur Indus Caciqua
Ahibaha.Et rurfus alio loco : Albores , inquit, al-
t.flimx in Nicaragua , inter quas quxdam voca¬
tur Cerba , tantx craflitudini s, vt quindecim ho¬
mines ampledti non pofEnt.

Referant enim.vt annotat Cardanus,ibi quan-
dam inuehtam e Ceibx genere [ nam hoc eft ar¬
boris genus omnium maximx] trifidammter ce¬
teras, cuius linguli trunci viginti pedum ambitu
cingebantur. Spatia vera ipfa inter truncos iux-
ta terram totidem pedibus diltabant: per ipfa ve¬
ro fpatia currus onultus pulchre duci poterat. At
vbi trunci in vnvmi coibant : hoc autem a terra
procul ferine pedibus quindecim , crafUtudo ar-
borispedum erat quadragintaqumque. Ab ima
parte crafiioris trunci, vfque ad locum vbi primo
prodibant rami, pedes odloginta : fuperior pars,
ex qua rami pendebant, abique menfurx modo.
Huius tantx proceritatis caufa folum Fcecundum,
cceh robur, arboris natura : nam I-ignum eiusle-
ui (limum eft , terrx modicum & tenuioris ha¬
bens, h umidi plurimum. Eandem arborem Cer¬
ba in Nicaragua nafei ex authoritate Hiftorio-
graphi Indix Occid. refert, vt quindecim homi¬
nes eam circumpl«£ti nequeant. Ex eodem nar¬
rat duas vifas , alteram odio , alteram fexdecim
hominum amplexus excedentem. Tot fane Au-
thorum confenfus fidem fibi derogari vetat. Mi¬
rum tamen , nullum eorum , qui de Indicis plan¬
tis ex profello prodidere , qui quidem hadtenus
ad noftras peruenerit manus, illas arbores de-
fcripfifte, non Garciam , non Aeoliam , non
Moaardem.

ARBOR FARINIFERA.

Cap. LX.

NOn admiratione caret, [inquit CluCExot.]
Arboris T annifer a natura , quam illi , qui
gencrofo viro Francifeo Drake, Eqmti, [ dum to¬
tum Orbera cir-
cumnauigauit ]
comites, fuerut ,
obferuabant.
Referebant, an¬
no 1581. prxee-
dentem anno
inde reduces in
Tarenate Infula

Defer

V-

aquatore proxi¬
ma ad Ardticum
Polum vergen¬
te nafei arbo¬
ream quandam
plantam, cuius
truncus ljuma-
nx coxa craffi-
tudinem xqua-
ret , decem verb
pedum altitudi¬
nem attingerer:
fummo faftigio
in orbiculatum
caput Brafficx
capitatx inftar extuberantem , in cuius meditul¬
lio natura quandam candidam farinam produce¬
ret ad illius infulx homines tenuioris fortunx fu-
ftentandum tEamdiligenter colli gere, deinde a f- \rfU3
fusa,fiueinfperfa verius, modica aqua , fermen¬
tare, pin fere , Scin formulas quafdam codtili late¬
re conflantes immittere longa ferie , atque pru¬
nis ardentibus circumquaque admotis «3c fuper e-
tiam impofitis coquere. Erant vero ii panesjiiba, Pnr.r.
fiuc placenta] interdum palmares, vncialt crafii-
tic, quibus illius infulx incola calidis & recenter
coctis vefei folcrent; at vbi induruiftenc , tepidi
aqua macerantes pulcis modo ederent. Infipidi
faporis elfeiCiiin deguftarem, hic panis mihi vide¬
batur. Verum iniedto Piperis aut Cinamomi mo¬
mento cum faccharo , nonnullis delicia elle
queat. Eiufmodi panis bina fragmenta , qualia
noftri Morgani opera accepimus , hac tabella ex¬
primi curauimus.

An hxc porro Zagu , cuius meminit Ferd.Lo- zat*
pes Ind.Hifl.l.tf.c.ti? Scribit enim ex eius medulla
panem fieri in hunc modum. Medullam exem- T’
ptam in fictilia inficientes , aqua falfa macerant,
poft aliquot dies Soli exponunt, reficcatam man¬
dunt, vel ex cius farina feu polline panem con¬
ficiunt , noltio [ vidi enim ] qui ex fecale fit , co¬
lore & fapore perlimilem.

Anconius Pjgafetra, qui primus orbem naue,
cui infigne Vidloria cireuiuit, in fuo Itinerario
Saguper f. non per z.fcribit.

Nec incommode fortafEs ea cenferi poftit,
cuius meminit M. Polus Venetus lib.?.fui Itine- r°^r'e
rarii, de regno Fanfur agens, his verbis, quxde rmifa
Italico fermone ita reddebam : etenim Latinus
interpres fatis negligenter fuo munere fundtus
mihi videtur. In ea,inquit,Prouincia,vaftarum ar¬
borum genus eft quas duorum virorum vlnx vix
ampledti queant: harum adempto cortice , qui
tenais eftfuccedit ligni materies , medullaminfe

con-

LIBER

continens firinaccam , fimilem [ vernaculo eius '
Icrmone vtarjA quella de caruol o[cariei lignorii]
Hic in figulinum* vas aqua plenum,iniedh,bacu-
lo agitatur, vtfuifures bc iordesfiipernaicc,purrq:
farina lubfidac : e frufa deinde aqua , fit e repurga¬
ta faci na , malli ad varii generis edulia conficien¬
da, idonea , qua: farpiiis edille, & nonnulla Vene¬
rias v(que deculilie refert, pani hordeacco,colore
& faporc firailia. Illius arboris lignum ierro con¬
ferri potell , nam in aquam illicitum, fidit illico
& mergitur , direfieque, vt harundo donax fin¬
ditur. Ex eo incola: lanceas fibi parant, fedbre-
ues[iongas enim ob nimiam grauitatem nemo
ferre poifet quorum extimam partem in cilfpi-
dem exacuunt, & adurunt: his quamlibet armatu¬
ram facilius penetrant, quam fi ferrea cufpide uu-
liicx eifent. Alibilib.z.cap.iS.fcribit Ternatem
infulam , neque Oryzam ferre , aut alias fruges
d quibus panem conficere queant, eam ob cauiam
ab arbore materia illos petere neceffe qua panis
loco vtantur.Eam itaque arborem tecifamin mul¬
tas partes findunt, quas malleis ex «illa arundi-
ne fadtis conduc, aeque inde eliciunt veluti fari-
namquandam ipfisSit&fe appellatam [ ea ba ud

dubid Sagu ,Jiu Zagu , de qua mox didtum] leobi
Ii» noram, qui lena refecta lunt , fimilem, ex qua
panis fatis alto placentas quadrangulas conficiut
palmi magnitudine, quibus non modo vcfcuntur,
fed magna fere ex parte (ua mercimonia exercet,
harum permutatione alias res quibus indigent, re-
dimentes.

I V’ 5°$

an tidotus * iUic lethalis, ncc non & folium ipfius,

tfc frudhis qui Rabuxit vocatur .Tbeuet. Ra^h* >r.

Os eadem aut certe iimili arbore icribit Pet,

Martyr de rebus Oceani & noui Orbis.Eft arbor,
cuius fi folia nudum corpus tetigerint , vibices
eleuent ingentes :&c niii illis aqua marina ytlfa-
liua matutina medeatur, illicb lethalem iuo vene¬
no excitent dolorem. Hanc arborem & Hifpa-
niola patit. Eius etiam lignum olfattu aiunt ede *-*£»»"* _
mortiferum, necportari a quoquam lignum pof- mer 'fer
le fine vitae periculo. Reperti lunt eo ligno vo-
luilTe Primarios noctu dormientes fuffumigatos
interimere. Habent ipli genus herba: , cuius o-
lore fulti remedium fibt comparant ab eius ligni Remedium
eneno , vc portare illud queant indemnes.

ARBOR FAR1NIFERA VENENATI SVCC1

Gap. LXIII.

ARborcuius fcarificatc liquor vencnatusRila-
gali modo mortifer, radix tamen edulis, ex
qua laciunt farinam Sylueftres ininlulis Camba-
linisdiftis,vti fitin America, licet arbor dificrat
trunco , ramts,& fotus.

Qui de luci traduntur , habent que conue-
niunt cum hac albore, vt videre eft lubcap. de
Manibot & Iuca.Memimt & Scal.apud Theophr.
exitialis Indici pianti, cuius e farina, luceo ab
ieao,conficiunt panes.

--

baxana arbor venenata

aliaque fnnilis, fi non eadem.

Gap. LX1V.

A B infula Ormuz decem miliaribus dtjUt ea
Aqui Queione »ominatur,e regione illius fi-
fbidn Prmcpum quorundam delici , nunc in-
cuita & deferta , tum quod magna ex parte d tu¬
ra fit ob vehementes terra: motus, tum ob vupeia
rum , afpidum, colubrorum , qu. colote A noltns
valde differunt, atque fetpcntmm
ris copiam , qui illic ftabulantur : ex quibus tam

venenata dcpeftilcns aura exhalat , vt non folura

homines perimat, qui vel aliquantulam moram
illic fecerint, fed etiam ftirpes ipfas inficiat , m
«- quibus eft arbor Baxana , cuius fruftus vel mini-
milm decurtatus, moxfuffocatud quodipfiuse-
- bam vmbrapriftat , fi quis vel quadrantem M'
1 fiib ea motetur. Cum tamen alus in regionibus
eiufdem arboris tadix venenorum omnium fit

ARBOR VENENATA ALIA.

Cap. L X V.

JNcerPeru & Canibalcs multi funt infui* , qui Locus
J_vnuis imperio parent , quc.n Ca[luj >e nominat*,
in quarum maxima, in qua Lcpids Rex habitat,
arbor nalcitur frudum ferens magnitudine pdx
Palm*,vifufp*ciofum, fed venenatum. Huius yfus.
(occo Barbafi fagittas imbuunt , iisaducrfus ho-
ftes in praeliis vluri. T bsuet.

arbores navtic.e , vt angellna.

Cap. XLVL

AD figuram seneam* Io.Linlchottano anno-
tarum , in Oriente Arbores clfe cr.ff.iudine
mirabiles , ex quibus etia.n nauigia conficiantur.

Circa Cochinum Aiboremeile, quam Angcltnam "*■
vocant , ex qua itidem naucs idificcntlir , quas
Tones nominant, integro trunco capaciiTuno 6c
Jurifllmo : nam tti ferrum duritie fu a roderc.Nul-
las in hifce nauigiis commilluras cllc: ita exca-
uatum duntaxat lignum pelago innatare. AnA-
coftaeafdem intelligit quando ait. Colubrinum
lignum proueniens locis humidis deinter arbo¬
res prxfcrtim fecundum eas qui Angclins nuncu¬
pantur , nec procula miri.

An eafdem Olbr.us? Brafilianorum nauiculi
funt ex magnis arborum corticibus , quidam ita
ampli , vtto. homines facile capiant , Nam Indi
alneis ex lingulis arboriburcauatis Jiauigat , quas
Cymbas illi' piragnas vocant , S5 earum maximi

quinquaginta circiter homines ferunt : vt notat

Ben~l.

ARBOR CANQARVM SIVE NAVI-
cularum Indorum.

ARbor eft aliquot ramulos fuperne protrd- Defciiptio
dens , ex qua Indi luas carinas, quas Caneas
illi, Noftri Nacben vocant , conficiunt. Bry fratres
Icon, part.4. Ind.Or. Earundem memimtltme-
rarium anni 1599- quarum vfus m Infula S. Mani.

Canoas infuperincoli Hifpanl infui* norunc,
cymbas fiquidem, non tamen ferro, (ed cote pr?-
acuta eteauant , eSfque tam»< appelliht. Telta-

sir

mt£H-

5°« HISTO RI vE

tutiioc Maximi-
lianus Tranffil-
uanus > dum in¬
quit : accedunt
aliam exilem In¬
fulam India;, vbi
duas Canoas In¬
dorum confpi-
ciunt , fic enim
hoc genus naui-
gii , quod pere¬
grinum eft , ab
Indis nuncupari
lolet , eft enim
excifum , caua-
tiimque ex vni-
co arboris trun¬
co , capitque v-
num , vel ad
fummum , alte¬
rum hominem.

Habes ;n mfenore tabelix parte Aphyllon In¬
dicum.

PLANTA RVM>

ARBORIS YGA CORTEX AD

NAVIGIA.

OVnt arbores [ inquit Io. Stadius ] in regione
J^Yga, Yuera didle , hafque integras decorti¬
cant j a liimmo vfque ad imum > Sc vt cortex illi-
fu s detrahatur , peculiari apparatu arbores cin- „
gut, hinc cortices dctra&os in montes prope ma- *d>i
re ferunt , & ignibus excalefa£tos,in vtraque ex¬
tremitate multum incuruant, per medium ligna
tranfucrfarcligant ne dilatentur : &fcaphasita
conformant, quarum fingula: vel triginta viros
armatos bello inuehere fufHcianr.

Cortex hic pollicaris eft craflitudims , latus Dc:
quatuor circiter pedes, longus vero quadraginta,
alii etiam longiores funt,alii breuiores. Has illi*
Scaphas fuiniua agilitate impellunt, & quo libet
locorum in iis vehuntur. Si mareimpetuofum eft,
/ubducunt eas in terram, donec ferenitas redeat.
Vitra duo milliaria in altum non progrediuntur
fcd fecus littus pro libitu procul excurrunt-

SINIS HERI QTARTU

HISTO R I/E

VNIVERSALIS

PLANTARVM

LIBER QJV I N T V S.

ARBORES ET FRVTICES BACCIFEROS,

MINORES QV E BACCAS FERENTES HABET.

Ojl variam illam exotici Orbis diuitiarum luftr at tonem3nunc propius ad noflrum Orbem
gteffum & oculos dirigentes, vndquafi tribu complexas dicamus Baccifer as. Baccas iam
non adeo fricte fumi velimus , quarum ex cdttto Plinii, intus lignum,& extra carc,vt oh-
uis3Cera(is : nec tam vago fignific at u3vt eadem his cum Pomis natura tribuatur cum ei¬
dem: fed potif imum 3 quas verius bacculas dicas: quanqtiam & Ebuli baccas dixerit Vir -
gilras , & Wedcram b acci feram Seneca , nihilo , Hercle-jmnus at Oleam , Laurum &c. Inter
tribuatur Myrto, ne eam negligentes, forte ad Myrtam tanere lubeamur.

DE MYRTIS IN GENERE

illas Choragii i as

CAP.

Y ito Thcopli. ramos tenues tri¬
buit , perpetua coma virentes,
folijs crebris anguftis & odora¬
tis :florcs frudibus infldentes:
ait fructificare ex annotinis:fru-
dumclle vinofum. In fruticem
tranflrc , nili Ixpiiis purgetur:
monte Cynrao Coronarii generis videri, cum cx-
terx ampla exeant magnitudine.Scmine fatam dc-
gcnerare,& ex fructu nigro rubrum heri. In /£gy-
pto tenuem elle,& odore longe prxltantiorem:
fructu exiguo, nec candido fed nigro. Hxc fpar-
flm Theoph.cum iisquq luis dicenda locis. Agnol-
cit igitur lias differentias : Coronarum , cui quali
opponit magnitudine amplam, candidam, Hc nigram,
relpedii fructuum. Agnouit& Myrtum abfque fe¬
mine «t77vWy,fed arte 6c Mangonio fadam, vti di¬
citur.

Quxrit Ariftoteles , cur nigra Myrti copiofl-
ores iint frondes ,quam albx ? An inquit , quod
nigra generis funtfiluelirions - Cuius indicium,
quod locis rufticis iftx proucniunt , minimeque
| cx cultu mutantur. Humida autem omnia fronde
• crebriore conduntur. Quod enim minus luos fru-
• dus decoquere poliunt , idcirco ad frondem ali—
-Vi mentum leconucrtit.

Idem quxrit, quam ob cautam Myrta collifa in
manu dulciora ientiamus , quam integra ? An
quemad.raccmorum acini vindemiari dulciores
funt quam non vindemiari. Etenim multo , quod
l| natura fuaue eft excepti acini quali condiuntur :
4 quippe qui vel extrinfecus multum refudent , at
■‘qui in racemo cohxrent , vtique infuauiorcs exi-
Iftunt. Ergo Myrta quoque natura dulcia , innii-
Tom. 1.

I;

quefuam dulcedinem acinorum in modum vux
continentia , vbi manu comprcfla, conflidataque
funt , diffusa inteftina dulcedine , parte quoque
exteriore inopplentur : itaque dulciora non im¬
merito lentiuntiir.

Sed cur Myrta enucleatiora [ ctTrvflwoTiP* ] lunt
quae minora ? An quia minus perfeda funt qux
minora ; idcirco femen continent imperfedum ,
cui perinde, vt finis, nucleus deputatus eft: quam-
obrem ik minora funt , vtpote furculi quidem
agnati exteriores partu fque imperfedi , minus
dulcia, quam qua: iulturn continent nucleum i
funt enim minus concoda. Concodio autem,
non nifi perfedio eft.

Cur denique frudus Myrtorum non conditarum 4
magis quam folia , defluant , conditarum autem,
rcferuacarumquc Alga [ tw ipvy.a ] vt fit , folia
defluant, frudus adhaereant ? An itaeucnit non
condiris : quoniam natura fancitum eft , vt fru¬
dus perada dccodione flaccclcant ac decidant i
qua: quidem dccodio in repolitis fieri non poteft,

*, led A.lgx vapore prohibetur, ne humor frudus
periicrtatur ac immutetur : lolia contra cumfic-
cefcant , decidunt. Algx autcm,vt ialla,cxiccandi
vim habent. Ergo non idem tolijs accidit arbori
adhxrcntibus, deconditis , modo quo dictum eft.

H ac fere Arijl. de Myrus habet .

Apud Diolc. eft Mupew; 'r,u id eft , fatiua : Xj Differentia
Vi) ayglety aiueftris,id eft, Rulciis. Satiuadu- D‘°fc-^
plex , 'ArttvtL , *. KfyyJ, nigra & alba : & in eo lpfo
genere accommodatior » o pcW , montana. Myrto Q*ndid*t
hlueftri lux , folium tribuit Myrti , fed latius &c. y[on:*na
de qua alibi.

Cato Myrtum conjugulam habet <k albam
Y u

*

50S

HISTORIyE

num . if> .

Ruell not.

Myrte*

Veibena.

[nigram: ted Colum.duo tantum Myrti genera a-
*gnocit , nigrum Sc album.

Hippoc.Marcidantim vidccur nominallc,vt ob-
Icruauit Ruell. Myrtidanti vero ipfum Piper.Hmc
forte Ruell. latis imperite Myrti baccis, Piperis gu-
llu tribuit: quamuis idem magna fecurrtatc dicat
Curri us.

Myrto Plin. tribuit folia perpetuo virentia,
angufla , dilpolita. Sed fuccorum natura, vt idem
terere ex Theoph. prxeipuam admirationem in
Myrto habet, quando ex vna omnium Olei vini-
que bina genera hunt,de quibus inter vires; Ar¬
bor ipla,inquir idem- in Europa: citeriore coelo ,
[ lolo. Dal. ] quod a Ccraunijs montibus incipit,
primum Circeijs in Elpenoris tumulo vifa tradi¬
tur : G necum que ei nomen remanet, quo peregri¬
nam e(Ie apparet. Fuit vbi nunc Roma eft, iam
tum cum conderetur. Quippe ita traditur : Myr-
teaVerbena Romanos Sabiho(quc,cum propter
raptas virgines dimicare voluident , depolitis ar¬
mis purgatos in eo loco , qui nunc ligna Veneris
Cluacina: habet. Cluere enim antiqui 'purgare
[ pugnare. Gr. Gyra!-. ] dicebant. Et in ea quoque
arbore fiiffimcnri genus habetur. Ideo tum electa,
quoniam coniunCtioni , & huic arbori Venus
prifceft. Haud fcio , an prima etiam omnium in
Romx (*cr* locis publicis Roma: fata Iit , fatidico quidem Sc
Mjrttdu* memorabili augurio. Inter antiquiffima namque
delubra habetur Quirini , hoc cfl iplius Romuli.
Ineo Iaerae fuere Myrti dux, ante aedem ipfam
per longum tempus , altera patritia appellata : al¬
tera plebcia. Patritia multis annis preu aluit, flac-
cefcente plcbeia, exuberans ac lrta : quamdiu Se¬
natus quoque floruit, illa vigens , plebcia retorri¬
da, Se lqualida. Qux pofleaquam eualuit flaccefi-
cctlte patritia Marlico bello , languida autoritas
Patrum faclaefi, ac paulatim in fterilitatem c-
marcuit maieftas. Qu i n Se ara vetus fuit Veneri
Myrtex , quam liunc Martiam vocant. Cato tria
C «ronures genera Myrti prodidit : nigram , candidam , con-
ryr“‘ , iugulam , fortalfis a coniugijs : ex illo & Cluaci-
CuJmk. nx gL'ncrc- Nunc & alia diftmdho: fatiua: aut fii-
fiiffcr «U ueftrit, & in vcratjue latifoliae. In fildcftri pro¬
pria oxymyrrme. Satiuarum genera topiarij taci-

Patriti a.
Pithee *.

PLANTA RVM-

rfcnttsr, quod Venus amoris dea 'edet. Airicid.l .6.
Nec procul bine partem fujimtnjtranrur tn omnem
Lugentes campi > fic illos nomine dicunt :

Hic quos durus am >r crudeli tabe peredit ,
Secreti celant calles , & Myrte a circum
Sylua tegit.

Statius etiam Myrtum Paphiam vocat , propter
infulam Paphum Veneri dicatam. Milii eres inlu-
per , vt Plutarchus iri Numaprodit,mcnfc Aprili,
Veneri laetificabant , qurid ismenfis huic Dea*
facratus eflet , ad cuius Calendas Myrto co¬
ronata: lauarentur. Veneri Myrtea: Romae ad vi¬
cum intimum fub monte Auentirio ara vetus
fuit. M. autem Varro Murratam vocabat. Po-
ftea vero Plutarcho , Murtia dirita cft. Quod
probat Liuius, dum ait : Ad Muniam datas fedes

Venus
Myrte* .

Siiuefirii. unt.Tarcntinam folio minuto , noftratcm patulo,
Nojlras. exoticam dcnlillimo , lenis foliorum verli-
Exoesc *. bus. Hxc noncftinvfii. Ramola vtraque alia.

C oncuguU, Coniugulam exiftimo nunc noftrarem dici. Myr¬
tus odoratilFima elt in yEgypto.

Hcrmol. pro Coniugula legit Coniugalis,fic-
que in vetuflo Catonis codice legille le reflatur
lo. Maria. Illud potius annotandum , quod di¬
cebamus Columellam duo Myrti genera tantum
CpUn^u /l > rajiquam Catonis verba fint aliter acci-

H r' pienda , quam Plin. fenferit : coniugalem fcilicet
Myrti alba: Sc nigra: epithetum ,quod cllct idonea
Myrtus ve- ac* connubiunT,& non Myrri tertium genus. Nam
»en/*cr*. criniun&ioni prxerat Venus ,cui hxc arbor facra,
eiufque tutelae fubieCta. Quare Virgilius ,
Formofk Myrtus Veneri .

Et apud eundem , ALiteas Veneris filius fpcrilatu-
rus ludos ,

Vetat materna tempora Myrto.

Et alibi de AUgufto lulij adoptiuo.

Et te maximus orbis

Aut orem frugum, tempejlatumque potentem ,
Accipi at , cingens materna tempora Myrto .
Habuit enim lulius originem ab Ainea, vti tra¬
dunt : de quo idem :

Solido Paphia de robore Myrtus.

u*Myr- ; / . "-M/witJurnto.

*p*afn- Hic etiam Siluam Mvrteam apud In ferris cingere
ca npos hngit,in quioJs ellent , qui amore rode-*-

Myr

v7.pi

Latinis , fcilicet a Rege Anco , ad habitandum .

Ven'

Mul

l‘tn

Et Apul. I •. 6 fui Afini aurei: Conucnianr, inquit,
retro ad metas Murtias Mercurium prxdicatore.
Veneri fimulachrum ex Myrto pullulate ad flume
Hermum fecit Pelops. Quare Hippodarriix con-
fccutus eft nuptias. Nunc proloquendum , quare
Myrtus Vencn dicata fit: Sc varix a pluribus o-
piniones alfignantur. Phurnutus hanc rationem
clle ait, qnbd hxc planta ad amores conciliandos
faciar. Alii quod Venus in mari , videlicet Cy¬
prio nata fit, vnde Sc Cyprigena. Amat e-

nim Myrtus maris littora: quare Veneri facra :
vel,vt etia Seruius ait, quod huius arboris in mu¬
lierum ricceflitatibus vfus multus ac plurimus fit,
licuti Medicorum Libri indicant, Sc nos intervi¬
res declarabimus , quantum ferer inftitutum.Cx-
teri vero ob arboris odorem: nempe Venus Sc o-
doribus & vnguentis delectatur. Grxcorum etiam
antiqui Mufici , vt Plutarch; in Sympof.J.r . ex A-
riftrixenri Sc Phili auroi itate feribit, difpofiris cir¬
ca vnam lrienlam Ieritis, accumberes Myrrcis, per
vices, coronis redimiri, fenteritias Sc amatorias ca-
tilenas, per obliqua carmina fuccinercconiucac-
rant. H tata collecta dilegentiJ Curru.

Bellicis quoque fe rebus inferuit Mvrtus» vt pro¬
didit Plin. triumphansque dc Sabinis Poflhumius
Tubertus in Confulatu[qui primus ominum buas
ingrelfus vrbem elt , quonia rem ieuirer fine cru-
ore gellerat] Myrto Veneris Viritricis coronatus
iiiceifit', optabilemquc arborem etiam hoitibus
fecit. Hxc pollea ouantium fiiit corona, cxccptd
M. C rallo, qui fugitiuis&: Spartaco Laurea co
ronatus incclfir. Malfurius aurorefl , curru quo¬
que triumphantes Myrtea corona vfos. L. Pifo
tradit Papyrium Malloncm qui primus in monte
Albario triumphau it dc Cor fis , Myrto coronatu
ludos Circcnlcs fperitare folitum. Avus matclmus
Africani fcquetis hic fuir,M. Valerius duabus co¬
ronis vtebatur,Laurea ^'Myrtea:qui Sc hoc vouc-
rat. Myrto, quod Plin. tacet,Sc annotac Dal. mor¬
tuorum bufta etiam Greci ornarunt, cum inferias
folucrcnr,vr videre elt aptid Euripidem mElcctr.r

Ven

muli

r

H

£r*\

Ot.

CO

Ajauiuftvof /i "tvufios nuputouiiof,

K TIU 771T B pOcLfjV-SX /.? COVCC MvOOlVtjf

ikttCl, Tropa. J\ YAtoos a.y? aufust/ uv.

Cui refpondet Agamemnonis altor:

h’Ar/ ojjJ « osgfs 'ni<pov tmptof ojC,

Xj rsr£ooi nsav iK\<wa ijo(uia.t7uyejr»
ortorJUsIt, }.l<sus c/.omv \v Qtfco ^lyotr
tOTtioa,! ou.Sa J' d.u<pi%%g. uvotnvett.

Prqtereaqui olim incoriuiuiisfcholiacarmimca-
tabant,Myrtuiir> Laurumue manu tenebant: Lau¬
rum , qui verius Homericos recitarent: Myrtum,
qui Acfchili, Simonidis , Stcficorr. Dicxafchus *
lib.de certaminibus muticis. Eubulus in Auge a-

pud

LIBER V-

w

>ud Athjfn. coronas etiam Myrti celebrati

At Coronas fortaflis vultis, an e Serpyllo,

An e Myrto ? alia defloruerunt ,

H as e Myrto nos volumus .

Alias omnes bis ereptis vendito.
Sontroverfum fuit apud Grtecos , quodnam cb-
onae genus cflet Anacreonti Naucratides appcl-
atum. Et pluribus vifumelLnon aliud clle, quam
:x Myrto,Rofis comitantibus: quamuis alii aliter
nterpretentur. Celebris eftHyppoliti & Plitedrq
imoribus Troezenia , cuius folia, vc iiiquic Pau-
,an. prope Veneris delubrum lata:,perforata naf-
eebantur: iniuriam videlicet ferentia la:uientis
anguibus &calimiftris fcemince.

Aliam commenti funt Grceci Fabulam : Myrfine
Atticam tuille puellam pulchritudine ac robore
infignem , vt reliquas puellas omnes , ipfosque
adeo iuuenes fortitudine fupcrallc , idcoque Pal-
ladi,vel vt alii,Minerute gratiflimam. Hanc in pa-
laeftris ac ludis femper verfatam, 8c vincetes co-
ronaire. Cum autem certamine iuuenes quofdam
(uperallet, ab eis ob inuidiam interfedam : Sed
Mincrua: fauore in Myrtum conucrfam. Ita fadu
vt ne mors quidem eius amicitiam deleucrit ,
Myrto a Dea illa ctiamnum peramata. Eiufmodi
nugis Gra:culi fuas fpes & cogitationes dcleda-
bant , ex quibus tamen myfticum fenfum elicere
norunt ingenioli ac dodi.

Lcfbii, vt inquit Athcn. Myrti ramulos hypothy-
midas vocant : iis fe coronant implexis floribus :
Alii pcdorales coronas, quibus &c ceruiccs quoq;
redimibat, hypothymiadas hypothymidasquedi-
cebant.E Myrto conflant &c Hcllotides vocata: ,
ambitus ingentis, cubitorum viccnunv.ab Europa
did<^ , quam Ellotida Corinthii appellant , quod
eius olla in Myrto condita ferantur. Quidam Elo-
tida & Mineruam didam volunt. Canere ad Myr¬
tum prouerbio dicitur. Inconuiuiis enim mos an¬
tiquus fuit, vt vnufquifquc fuam cantionem ca¬
tillaret. Quod fi quis cythara accipere rccufallet ,
(quod &Themiftocli euenit, alias dodiflimo ,fed
eo ipfo indodiori habito) vtpotc Mufices igna¬
rus , is per iocum accepto ramo vel Laureo , vel
Myrtco,ad cum canere cogebatur.

Plutarchus in prim. fimp.aliter : Mos antiquus
fuit vtin principio covivii voce comuni primum,
Deum canerent : deinde Myrti ramii, quem 1-
y_ov vocarent , vnicuiquc traderent poft circum¬
latam lyram» Alii dicunt Myrtum ordine non fo-
lcre circumduci , fede lpondaad fpondam franfi
ferri,vt poflquaiii cecinilFetis,qui in primi Ipoda
primus (edebat, ei traderet qui ihfec.ledo prim.
accumberet. Hic rurfus tertii ledi primo. Deinde
rurfum primi ledi fecundus fecundo , in fecunda
fponda ledenti, vt ad hunc modum per omnes i-
rct.De ignaris dicitur.

Redeamus ad Myrti hiftoriam: quam Ouid. vni-
co vcrlu geminam dixit:

Myrtca filva fubefl bicoloribus obfita laccisi
Baccas quippe candidas, vel in purpura albican¬
tes, candida: nigra nigras parit.

Barbari ex Myrtis , Myrtiliis & Cubcbis differe-
tiam facientes, Cubebas vocant Myrtos albos: ni¬
gras vero Myri illos.

Bcllon. meminit Myrti ftcrilis , & frudifera: fo¬
lio lato circa Athos montem , nulla fada menti¬
one coloris frudussverum alibi fcribitfe reperiile
in Amani montis inferiore parte Myrtum frudu
albo: item planiciem Cadarca: Cilicia: abundare
ea , & planiciem in qua Alexandri & Darii con-
flidus habitus , copiofam , led tantum frudu al¬
bo: fcd non docet quo folio fit Myrtus alba. Poft

vero annotat inueniri inteL; Alexandriani <Sc Ro-
fettam iuxta mare paruaS Myrtos nigras,

Matthiolo Myrtus tam fatiua quam lilvcftris p*t« <
nigra &. alba , vna icone folio latiore expreila:
fecunda Tarentina rTertia Exotica-. ^orfercnti

Lacunae quoque & domcftica & filveftis frudu j^atrh
eft albo & nigro.

Turnerus in Anglico fuo Herbario Myrti dif- toyrtui
fercntias ex Diof. ita digclfit,& his aptauit. Duo, ^»lgarts
[ inaui t] habet Myrti genera Diof. De Myrto Ja,,us-
fatiua libro primo agit : De filveftri, Latine Ruf-
co , lib. 4. ctfi innuere videatur, prarter Rufcum,
aliam clle Myrtum filvcftrem. Duo facit idem Di¬
of. Myrti fatiua: genera: Albam, T Angi. XVitc „ .

.1 , b x . . , y , 0 , h Sartu* *i-

myrt vel myrtcl trccj 6c Nigram:( Angi, iolacr^ ya
myrtel tree )quarum vnam vidille ait Bononia:»
quintuplo minoribus foliis , quam a Matth. no¬
mine Myrti vulgaris fatiua: proponitur. Eandeln
vidiflc in Apennino: led qui dcmoftrabant, Myr¬
tum fylveftrcm denominafle: illam vero foliis mi¬
noribus , [quam rcucra cenfet Myrtum fatiuam Myrtus
Tarentinam] lolam Myrtum fatiuam. Ego tamen Tarentina,
[inquit illcjhac in re Matthiolo potius aflentior
quam contrarium fentientibus. Qmjnquam vide¬
tur mihi Matth. Rufcum nimis exiguis foliis pin¬
gere, Myrtum autem [alterius ratione] nimis la¬
tis, magnisque, fiquidem Diof. in Myrti filu. fcU
Rufci deferiptione [ Angi. 23od)ci'8 broome] fo¬
lia ei tribuit latiora quam fatiua: Myrto. Vtraiii-
que vidi. Et certe erratum eft in tenuitate folioru
Rufci , vt in Rufco dicetur fufius.

Satiua: Myrti rami lenti 3 cortex ruber» folia Sanna
longa , te terni viroris,ad Punica: folia accedentia. Myrtus
Alba: folia candidiora : Nigra: nigriora. Vtrisque ** v*1^*
flores albi , odorati. Satiuis bacca: maiores, quam 'a
fllucftribus* gra.

Cxterum Turneri Myrtus vifa Bononia: nobis
videtur Tarentina ,qua: lane olim non pingeba¬
tur a Matth. Dubitamus an Turner. viderit in
Apennino Myrti illius Ipeciem fpontahcam »qila
Matth. pro fatiua & vulgari pingit. Scimus alitem
Cultam non minora habere lolia Rufco : & apud
Turner. parte fccund. cap. de Rufco politam Turner.tH:.
iconerrt Myrti vulgaris piro Rufco, non tamen
bonam , fuo titulo Sabina:. Non dilplicet illa
fententia , qua: aflerit Tarentinam ellc laciuam
Diofc. vt poftea dicetur.

Dod. notante , Myrtus frutex haud magnus $
cultura in exiguam arboris fpetiem q uandoque
adolefcit : folia vni minuta , alteri vero maiora»

& Vincxperuinca: vulgaris aunula : tertia: au¬
tem media: magnitudinis. Sunt eadem nonnullis
rariora 3 quibtifdain frequentia. Frudus funt
baccte oblongq , colote aut nigrq aut fubalbidq.

H ac Dod. qui pro fuis differcntijS quatuor pro- Dod.net
ponit icones plantarum , libi non bene ( vt exifti-
mamus ) cognitarum : nec etiam videntur rite
eiusaccommodatq difterentijs. Olim in hift. Gal.
duas tradebat Myrtos fub vna icone , magnam &
paruam <

Annotat Gfuf. fe in Hifpanica fua peregrina¬
tione aliifque locis multa genera Myrtorum ob-
fcrualTe , nec dubitate quin ex fatione maior ad¬
huc varietas oriri poflir( Myrtus, Gra:eis yM Tors Synonymr.

(L/vpp/i'>i , {/.v^env or vc\ (Avfunvn : illud apud Ariftoph.& Ln-g1131-
Piat. hoc apud GAiy.v\?iv©- Theoph.yve.Vw Pollu¬
ci. Archilochus Myrton vocauir,& Graeci Comici
phibalcon, vt Antiphanes,notante Hermol. Non
philalcon,vt habet Curtius. Pro Ficu inuenimus Mjrtum.
apudEtym. nullibi pro Myrto.Quod vero Riflius Murta
notat, Murtam dici Varroni frudum, hoc apud
culn nondum repetimus. Colum, quidem tradit
\ V u 1

Myrta.
Interp ,N i

51® HISTORIAE

Olear genus I.<r.c.7.quod vocac Murtam. Frudus

PLANTARVM-

Myrta.
MymU i.
Myrtidet,

Myrtt*.

Etimon.

Hadas.

AeUAlac.

At.

\jvp.t. Nic. inther. Interp. fuvaaivuf *&?-**<, fle enim
" legendum , non nvpiivtU} MvfmKoyyg. Gra:cis dici
monet Curtius : Vbi id legerit , nos latet. Myrta
alioqui di da.': MlrNlli : Myrti bucca. Inueniinus 6c
didas Myrti baccas fle itvpTja.. Sunt qui
velint Myrtum lic vocatam propter Myrrha: quan-
dam aemulam odore gratiam , qua pollent baccu-
\x , vt annotant Aduerfaria : quamuis dubium
adhuc Fit , vtrum Grccis innotuerit prius, Myrrha,1
an Myrtus : nobis farle longe petita videtur nomi¬
nis deriuatio fleMyrrhc odorem longe diuerfum
a Mvrti bacculisagnofcimus. Has uv<>-nJ\f vocat
Lonic. Hcbrcis H udas: Hfa. 55. Arat). Aes Alas
lute As. It. Myrto, M.rnna , ScMortellu. Hifp.
Catal. & Portug. Murta : Caftil. A rraiban. Gal.
Myrte & Meurte.Gc rm. iTiyrtenbaum , \Pclfcf>

ober jFrdmbber=0cybctt»eerbaum.Belg.^nyrtU0.

Angl.vTIyrtcDtrcc.

Nunc a nobis fle Recetioribus obferuatas Myr¬
ti differentias proponamus.

MYRTVS VVLG. NIGRA ET AL B A3

SATIVA ET SILV.

HVius Myr¬
ti quam
exhibemus , no¬
tante Matthiol.
produntur duo
genera : fatuum ,
quod in candi¬
dum fle nigrum
diuidirur, fle Jil-
uejlre : Satiuarin
arbores facile a-
dole{cunt,ramis
flexilibus ac len¬
tis : rubro corti-
: foliis logiuf-

culis, perpetuo-

Florei.

E.iccx.

Mdrcelt.

wot.

Stlucflrii.

Sapor.

Locus

que virentibus;
Punica! a!mulis:
quanquatn in
nigris nigriora,
in candidis can¬
didiora fpedan-

tur. Flores omnibus infident candidi, odorati.
Bacca: oblonga*, agreftes Oleas quadantenus re¬
ferentes, multo fane fllueftribus maiores, etfl con¬
trarium afleueret Marcellus.

Inter fllueftres quoque alba fle nigra reperitur,
quarum quamplurimas plantas vidillc mille locis
teflatur Matth.quibus matura inerant bacca: non
lane nigta:.

De eadem Myrto exiftimamus Cluf.harc trade-
re.Myrti quartum genus ,flue Myrtus Barricafllu.
non adeo dcnfe fruticat , neque admodum af-
furgit , ramis tenuibus fle fragilibus , folijs ciufde
cum Myrti Baetjca: anguftifolia: folijs magnitudi¬
nis , flmilirer mucronatis , duplici fene rarius cir¬
ca ramos nafcentibus , nigricantibus odoratis :
flos alijs limi lis : frudus rotundus oblongis pe¬
diculis ex foliorum alis prodeuntibus inharrens ,'
copiofus , primum viridis, deinde candicans , per
maturitatem vero niger , vinofus, grati admodu
cii adridione quadam faporis.Sponte proucmt
plerilque agris & collibus Excremadura: ( qua
Batiae pars eft , ad Anam flumen flta ) fle Lulita-
nia illi contermina , adeo copiofe vt per aliquot
miliaria , nulli fere alij frutices conlpiciantur.

Odobri interdum florentem , fcd maxima ex
parte frudu onuftam hanc Myrtum colligebam ,
cum Madritio Vlilbponcm pro fici fccrer , locis
incultis fle procul a mari , procul a fluminibus dif-
iitis , nunc larrioribus , viridicribufque fle ampli¬
oribus folijs , nunc plane exfuccis , & fere rigen¬
tibus pallefcentibusque , pro locorum natura &
litu. Nam in conuallibus nata , multo Fetior fle
viridior femper erat. Hilpani flmplicitcr Arayban
&c Muta vocant : eam filueftrcm iudico , quo¬
niam (ponte locis incultis proucnir.

Plinius filueftrcm Myrtum, minore femine. Cor¬
dus fruticem arborelcentem dicir, foliis Lentifco
vel Buxo (imilibus , acuminatioribus tantum ,gu-
ftu aliquid aromatis pri fe ferentibus & odora¬
tis, qua: hodie cum frudu ex Italia afferunt.

An Bellon. Myrti femperuirentes , in vallibus
montis Athos prbuenientes, folio lato, ltcnlcs fle
frudifene.

BralFauolam quoque facile crediderimus, Mvrti
nigra: & alba: titulis , in fuo exam. latifoliam in-
telligcre.

Matth. fane teflatur filucftri Myrto vniuerfa fere
Tyrrheni littora vircfccre: flquide.n in agroSe-
nenfl , in maritimis, ac in vniuerfo L-gurne tra-
du : Romano,atquc Neapolitano,vbique Myrtos
fponte prouenire conflet.

Pro icone Matthioli aliam pofuit Camer. in Epit.
& Hift. Gcrm. Matth. ad quam de noftra fada.Ga-
mcr. dicitur Myrtus communis Italica, Mortclll
C. Bauhirnaliam iconem habet titulo Myrti Ro-
manq. Eiufdem Myrti, dc qua hic agimus icone
habent Lonic.&Ryff. fcd non' placet Minus ve¬
ro quod ille ait , aquaticis locis libenter proueni-
rc. Lacuna, qui Hifpanus: fle Amatus,' qui Lulita-
nus, nihil uoccnt de ea pricer ante dicta, fatiuam
clFc fle iilvcflrem: vtramque frudu nigro fle albo ,
adhibita Matth. iconc.Hic Hifpan. Li.ua d fle AT;r-
/« dici ait.

Scribit AtiguilF inepift. Myrtum albam non die
(pecicrn feparatam a nigra: differre tamen coloic:
notiflimam vtramque clle in Italia , Regno Nea¬
politano fle Tufcana : vocari Morteilam fle Myr ~
t ellam .

An Aduerf. Myrtus maior vbcrius inGallopro-
uincia maritima fruticans ,ptoptcr baccas , la¬
nulas effigiantes, maior dida: folia item maiora,
Phylerca: aur Granati minora , floribus albidis fle
Myrci minoris fimilibus: Alterius modi ex hortis
Francilcanorum Venetorum habuimus foliis al¬
bidioribus , fle frudu albo pari fle flmili , nec ali-,
oqui ira diuifo, illi$ alba Myrtus vocata. Ite Oof.
Myrtus vulgaris folia promit paulo minora quiun
exotica Myrtus flue Mauritanica i ui anguflum
definenria.

Icon. Piant. Myrti maioris ^.fpecies. Item Obf.
Myrtus 3. folio efl: oblongo , fuperne latiufculo ,
cum fuperiore (videlicet poftea a nobis poflta ti
tulo latifoliae Belgicq denfiore foliojfere pari bac-
ca alba .

Sed peritis tamen perpendendum relinquimus,
an iam locis citatis de eade Myrto’ alba tradaturi
a Cluf. Myrto alba diverfam ellc manifeflura efl,
dequa poftea. Dod. in Hift. Gall. hanc noftram
videtur vocare magna Myrrum,arbufculam in Bel¬
gio crcfcenrem ad altitudine hominis, foliis Vin¬
ea: pervineq. Hec forte erit quam alteram vocaC
in poftrema Hift.Lat. pro qua ibi videtur propo¬
nere duas Icones : vm , titulus Myrtus 1. qu<j &
Lob. poflta pro Myrto Laurea maxima : alteri i-
coni titulus efl , Myrti ramuli cum flore ac femi¬
ne , qu<^ Lobel. Myrtus vulgaris.

Cadil-

/

H /STORI v£ PLANTARVM.

Gxfalp.Myrtus arbor eft fruticoia, in fterilibus
&: maricilnis nafcens , iubrufFo corcicc , nlaterie
candida, foliis Buxo lacioribus in acutum deliile-
cibus , odoratis : Flores candidi , foliati , mul-
i tis in medio flaminibus , ex alis foliorum longo
i pediculo prodeuntes: fru&us oblongi: irltils ic-
mina triplici fepto membranaceo diftindta: cdlor
1 in maturitate aliis niger,aliis ex rubro candicans.
Turncro an nota fuerit, dubitamus: Icon tamen,
fed no admodum bano poflea videtur incuria ty-
pographica Cap. de Ruico fub titulo Sabinq.
Cxterum noftram Myrtum vulgarem > folio lati¬
ore , non aufimus cum Matth. facere Diofc. fati-
• uam, ctianifl colatur: quia ipfe Diofc: fcrlbit cap.
de Rufco , fatiuze folia die minOra quam Rufci ,
quod in hac noftra nondum obferuatum. Quam
vero depidtam dedimusj eandem ccnfcmus cum
iis quas Frontignani & Monfjpelii vidimus in ali¬
quot hortis.

Patauii Cum baccis menfc Decembri , in hofto a
Cortufo oftcnfa: Vcronx cu iisdem Martio. Co-
i lunt &: Bononix in hortis! Bafllcx Platerus,&:
Lutctix Robinus hortulanus Reg. aliquot egre¬
gias arbufculas colunt , fed magna cura hyeme
recondunt. In Plateri Myrto mcnfe Aprili obftr-
vavimift baccas & folia binario numero diftribu-
ta,faporc artringente , amariufculo & aromatico,
odore grato terendo. Ex horto StutgardiaiiO, vbi
plures habenturjin Montbclgardenfem cranftuli-
musjfed non fceliciter prouenit , cum tamen Ta-
i rentinx rami depadti facile radices agant.

MYRTVS BOET1CA LATIFOLIA

DOMESTICA.

HMc autorc
Cluf. Hif-
panis didta A-
rayban morifeo,
hoc cft, Mauri -
tanica Myrtus,
ramis cft fatis
craflis, foliis du¬
plici leric rarius
difpofttis , ma¬
gnis, vc interdu
ad Lauri tenui-
folix aut Arbuti
loliorum ampli¬
tudinem tere
accedant ; colo-
f c dilutius pau¬
lo vircntc,odo-
ratis:rarius hxc
floret aut fru-
ftus fert , quod
1 ea lepibus texendis, quas tondctfe folentiblerum-
r qu€vtan*ur. Nufquamhoc genuS vidille ait, ni-
i' fi in Monafterio quodam Hilpali & in IxtiflimiS
ij Mauritanorum Granatx viridariis , in quibus pif-
; cinas & lacus claudebant fepes hoc Myrti genere
; conflantes, & ex alio quodam, non multum huic
diflimili , minoribus tamen & paulo denfioribus
foliis, cuius nos hic pi&uram damus,quamuis mi-
! nus perite noftram a pi&orc cx Cluliana depi¬
ctam agnofeamus.

Myrtus Bxtica i. latifolia flue Laurea Cluf.Item
>!». "Myrtus Bxtica i.Cluf. Lob. Obf. vbi eadem icon
cum Cluliana.

Myrtus bxtica latifolia exotica.

• t**

Myrti Bxticx larifolix fecundum genus altius
quam Bxtica latifolia domcftica fruticat , & a ra¬
dice plurimosjdenfos , crallos, firmoique ramos
promit: folia di&x fecundq ipccfei flmilia , fed
adeo confertim nafccntia , vt mutuo fere fele con¬
tingant pediculi interdum duplici tantum ferie ,
ftepenumero triplici , admodum odorata : flos
eius candidus, quinque folijs conflans , Ceraflo-
rum floribus fere flmilis, villis candidis plentis ,
odoratus : cui frudtus fuccedlrpaullboblongior,
quam in Tarentina , primum viridis i deinde q\m
maturefccrc incipit, purpurafccn.s , tandem vbi
plenam maturitatem adeptus cft, niger , vinolus,
lapore grato , grana candida incurua in fe. conci¬
nens. Cluf qui hoc genus priipo confpcxiile.icri-
bit in Complutenfis arcis horto, multis frutici¬
bus ferie quadam &c ordine difpolitis , elegantif
fimo ipc&aculo, cum femper v.ircat. Deinde Cor-
dubx in qufbufdam hortis. Nos quoque Sturgar-
dix obferuauimus.Myrtum , odore perquam fra¬
granti, cui cx certis interuallis folia fere femper
terna indidem prodeuntia , lata : an vero eadem
cum prxdidta litallerere non audemus.

An Lob. Obf. Exotica MyrtUs Plin. pluribus
foliorum verlibus , flue 4. amacoria Vencrique fa-
cra : Araybam Morifco maior Hifp. vocata , folijs
[ terriq Myrto vulgari albx] non dilparibus , fed
canulatis, &conrcrtim iuciindiffimo lpe&aculo
ftipacis.

Cluf. in Hifp. nullam habebat iconem : ui po-
ftremahift. eandem habet quam Lob.pro Myrro
Bxtica anguftifolia , de qua nunc.

MYRTVS EXOTICA ANGVSTI FOLIA

MYrtiis Bx¬
tica angu-
ftifolia exotica
eadem cft folio¬
rum denfitate
ik ferie , qua
Myrtus Bxtica
exotica latifolia
Veriim folio mi¬
nore Sc fatura-
tius vircncc:fru-
«ftu etiam maio¬
re & magis or-
biculato,qui,re-
liquorum Myr¬
torum fructus
inftar,alba& in¬
fleta grana fere,
minora tamert
qu^in proceden¬
tis.

Huius gene¬
ris vnicam arborem vidilFe refert Cluf.in Hieio-
liymirariim monafterio, primo ab vrbe Corduba
miliari; Hifpani Araybam morifoyhoc eft, Myrtum
Mauritanicam vocant. Latinis de Cluf. fententix
poterit cite Exotica,licet ternis ad fummun folio¬
rum vcrftbus diftin£tam idem viderit , cum Plin.
fcno$ verfus fux exoticx tribuat: verum quidem
cft , adeo dfenfe ftipata interdum nafei in exotica
latifolia ante didta ik in hoc genete folia,Yt pluri¬
bus vetflBuS conftarc videantur.

Pro Myrro exotica anguftifolia Cluf. ponit ico¬
nem i Lob. exhibitam pro exotica Myrto Plini j
pluribus foliorum verfibus , de qua ante.

De Myrto exotica anguftifolia Clui, hxc forte

V 5

Locus.

t>ecripij>o.

5>* HISTORIA

1'cribitLob. Myrtus io. Pluribus foliorum verfi-
Myttus. ifci. bus:Myrcus Mauritanicus alter Hifp. Araybam
Lob- Morifco minor > folijs irem canulatis confertis &c

denlillime ftriatis , vulgat* Myrto fere paribus.
Iconi iam did* ex Lob. & Cluf. Dodon*us in
poftr; hift. Lat. nomen indidit Myrti 3. cuius fo¬
lia tradit medi* magnitudinis.

Matth. in Diofc. olim line defcriptionc pro
Myrto exotica Plin. exhibuit iconem. In poftre-
mis autem feribit : Exotica habetur nunc in Ita¬
li* hortis &c viridarijs , folio noftrati hon abfimi-
li > dilutiore tamen , acuminatidre copiofiore-
que , adeodenlo , vt eo rami vbiqucftipentur.
frudum fqtt oblongum c longoque pediculo de-
dependeritem, feminibus refertum, communi
Myrto haud ablimilem. Flotes albicantes , vt in
C*teri"s generibus : topiarijs operibus peridonea
habetur. Item poftr. com. Lat. Exotica Myrtus
nunc habetur in Itali* hortis , folio noftrati non
abftmili &c : Et in hift. Germ.vbi figura a Camer.
appida: ^er .21uf?lcftbiftbc ttTyrtenbaum ,
Myrtus exotica , quod olim Itali* peregrina , ali¬
unde tranflata, maxime vero in Regnum Neapol.
& c.Bacc* oblong* , vt in Myrto vulg.fed fapore
non adeb grato, verum afperiore &c magis acerbo.
t*ccd. Camer. iconem nouam pofuir in Epit. ex hift.

Gctm; Matth. & Gefncridnis , vtexiftimamus,
ad quam & noftra depida.

Cqtcriun Myrtum exoticam Matth. a nobis vi-
fam Veron* apud Calceolarium incer Italicas no-
ftras obleruationes inucninlUs ? eodem nomine
& titulo D. C. Bauh. ramum attulit Ferrari* le¬
dam.

PLANTARVM.

definentia , longitudine vnciali,fed long£ alio
ordine difipofita: quippe bina libi oppolita, ex in-
teruallo pene vnciali , qua in re hiulcum etia dif¬
ferunt ab exotica , & accedunt Myrto vulgari: fed
ab hac quoque diflidet mollitie , foliorumque la¬
titudine maiore.

Myrtus latifolia Belgica minor.

Myrtiis alia, tcfte Clui, ih hortis Belgicis pro- jye,
ucnit, paulo minor prxccdenti interdum vegetio¬
re viridioreque folio, quandoque pallidiore & tri-
ftiore. An Lob.Obi. Myrtus 6. inter maiores tnini-
ma,folio Ole* iilu. flue Oleaftri?

Myrtus latifolia Bdg.denfure folio.

In Belgicis hortis obferuauit CluCMytrum dert- ^
nore folio Sc magis mucronato quam prxcedens
Belgica , eodemque ifanc vegetiore ik latiore,
nunc etiam pallidiore. An Lob Obf.Myirtus 2. fo¬
lia habens paulo minora [ quam prima omnium
maxima ] iuperne item mucronata , Sc in acutum
faftigi^ta?

Myrttrs Belgica medio folio.

Myrtum quandam tradit idem in Belgici» hortis D<
vilamiinedio folio & Myrto Bxticx lilu. non mul¬
tum abfimilijfcd miniis nigricantibus & quodam-
mbdo pallefcehtibus virgulcis,longiore etiam fril-
du. An Lob.obf.Myrtus f. inter minores maior,
folio angufto Phillyrcq tenuifoli* breuiore.Hanc
eandem Cxiftimamus a nobis obferuatamVefuntii f

in inftrudiflimo exoticorum liQrto D. de Belle - j

fotitaine: folia erant paulo maiora , quam in Ta¬
rentina 6w acuminatura.

MYRT VS TARENTINA.

MYRTVS LATIFOLIA BELGICA*

FORTt ROMANA.

Defcriptio.

LAti folia quq
^ Belgicis in

an pl° ^uo

^acif°li*Ba‘tic*

“*quar’

phei circa ra-

f Hanc Romana

f 1 mat idem,quam

|1 Plin. eandem cu

_ tonis efle putat:

eam eX Italia &
V^^\vCS Roma in Beleia

aj> * * illatam certum

efle,in Hifpania

libi non vifam.

Lob. in obf. Myrtus prima omnium maxima.
Laurea dida a folio Laurino , Lauro Tino fiue
Regi*fimili , fed minori & magis acuto, atroui-
rente. nigraque bacca: alitur in altiflimo Paradifc
D.Philippi Deurnagle D. dc Vrojlandt. Dod. ico¬
nem hanc ponit pro Myrto 2. cui folia Vinc-
peruinc*.

Mjru Ro- Bauh. Myrti Romane nomine atrulit ramum
manx ah/t Myrti Bononie in hortis naiccnris cuius folia
Myrti exocicg , fed nonnihil latiora, in acumer

Rom.tnx,

ComuguU.

Myrtus

Lautia.

NCiftro cce-
loioloque
reliquis notior
cft Myrtus Te¬
rentina, duplici
tripliciue Verfu
diipoiitis foliis,
creDris , paruis:
hilari virore ni-
tidrs, fragranti¬
bus : Flores
quinque foliis
candidis aliarii
more conftant,
quorum medin
occupat nume-
rofa ftamina, o-
dore grato & a-
mabili, Bacc*
per ( maturitate
haud Iccus ac a-
li* ) nigrelcunt,

femine plen*, inflexo , albo. Huius iconem olim
Matth. exhibuic fine deferipriohe. At in poftr*
com. hanc tradit nomine Myrti Tairendn*,quam
ait a Tarento Apuli* ciuitatc,vbi copiole proue-
niat ita vocatam, folio noftrate [id cft latiore
vulgari] lorige minutiore, robuftiorequeifrudu mi-
nore,copioliorc & in fummitate pluribus apici¬
bus coronato,colorc ex nigro purpurafechtc, mi-
nutis,crebris, albicatibufquc intus ofliCulis:flori-
bus communi Myrto flmilibus* Topiariis perido-

Lot

De eadem fic Cluf In Belgio Myrtus prouenit
minore folio omnium frequentiflima in Septen¬
trionalium regionum hortis,antequam minor do-
mcftica frudu alba nota efler.Eius cum ramuli fa¬
cilius

L I B

cilius radices agar, fi pingui folo paflgantur,quim
hnias,eciam faris vulgans fada elt multis Germa¬
nia: hortis. Habet vero nlinor ha:c conferta ad¬
modum folia, duobus- vt plurimum verfibus in ra¬
mulis dilpofita, nonilunqiiam tcfnisi quertiad.in
alijs generibus aliquando etiam accidit. Floret
plerumque in Belgio autumno : frudtis ratiflirrte
ad maturitatem peruenit , fcd in ipfa planta tota
hieme haerens, cum rurlus fud veris finem atri ex¬
ponitur, inanis & immaturus decidit. Ad Taren¬
tinam Myrtihn referenda eft : nili quis potius ita
cenfear > candidam minutidimo omnium folio
Tarentinam clle vocandam. Nam cum Cato tan¬
tum nigra: , alba:, & coniugula: meminerit : iam
vero coniugula Plin» fit Romana , nigra &c frudu
fatis nota : rcftat candida , qua: ad nullum Plinio
deferiptum genus referri polnt quam ad Tarenti¬
nam. Sic Hortenfis in Belgio proueniens minu¬
tiore folio non incommode Aigyptiam Thcoph.
deferiptam referet.

Minoris Myrti nomine Aducrfaria tradunt,
Orfic. notiorem clle fuis baccis , a.deoque totam
hortis Septentrionalium delitias& ornamentum.
Fruticare virgis tonfilibus, redis, flexilibus, nigri¬
cantibus , emgie Buxi , folio minore, fcdRufci
mucronato, baccisnigris Fledcta; , vineum fuc-
cum prclfii remittentibus : quibus poli vindemias
(aginentur aucs ,tamque fuaucs illas edendo fie¬
ri , vt integra:, non exenterata: ditentur , coque
prouerbio feratur, ltercus carum pr^ltarc carni¬
bus.

In Galloprouincia maritima, vbi hccancus Col¬
lis nullus , cui arrideat paullo placidior aura , no
m ultavernat hasc Myrtus , autore Lobelio & Pe¬
na. Sed, quod aiunt Myrtii minore fuis baccisofli- I
cinis notiore, vix coCcderc polliimus, licet in Bel¬
gio frcquenrior fit , tefte Clufio. Confideret lc-
dor vnde adferanttir baccic. In Belgio fane non
maturantur , quor eis furficiant: fcd nec iltud ola-
cct , quod folio Rufci mucronato ditant»

HanC eandem cenfemus Lob. obf. Myrtum 8.
minorem vulgata , breuioribus [ quam 7. a ] folijs
ftipatam : vbi ficut & in Icon. Piant, proponitur
titulo Myrti minoris vulgans.Gal. perit Myrte ,
quo nomine & Dod. in Hili. Gal. dderibere vi¬
detur : qui iconem habet , quam tamen non docet
in maioris fit vel minoris , quali neutram probe
cognitam habuetitiNos minoris ede putamus. In
pollr. hift. Lat. omiTa deferiptione , meminit
tantum Myrti folijs minutis: ac iconem a Lob.
politam pro Myrto noua anguftifol. & a Cluf. pro
Mvrto domeft. frudu albo , exhibet is titulo
Myrti prioris: nec diffcinguit Tarentinam a mi¬
nore , nec a Myrto fnldu albo.

Camer. Myrti Tarentine titulo iconem Gcfnc-
ri habet aliquando ex noftra ipfi tranfmilFa planta
ficca , paratam. Ei quippe ( ego Bauh. ) omnes
meas plantas liceas cum deferiptionibus &c obfer-
uationibus per Italiam , Galliam, alialque pro-
uincias colledas lubens , eo id flagitante , tranf-
mili. I11 ca icone foliafua magnitudine pida.

CvESALP. forte Myrti Hifpamcce genus an-
gufliflimi folij , led numerofiflimi. Ceterum quod
Diolc. aitl. 4. dc Rulco : o.yex&J 'c .«V advioy p/.vpoiv>)
iyp",uatov)7fr't.Tv-n&v Si : mouct nobis dubium , an
latiua cius Myrtus non fit referenda ad Myrtum
Tarentinam. AnTurner. Myrtus latiua Tarenti¬
na , de qua ante*

Porro Myrtus Tarentina pulchreapudMatth.
pida quanquam folia crebriora pollent appingi, j

Abundat Monfpelij in hortis & in maiulculam
arborem excrelcit. Frudum fert Aujniito menfc •

i

E R V-

6c autumno. Motet Iulio aut Iunio. irt Italia?
militis hortis copiofe colitur : Item in magriatum
j tam Germania: quam Gallia: hortis , fcd tarb fru-
| dum fert alit certe rarum , quemad. & apud nos
Montbelgardi , vbi plures alimus, aliquot etiara
duos cubitos altas, ltipice pollicari, iam a multis
annis. Floret «flate &c aduentante autumno : fcd
frudum pluuia: autumnales intercipiunt. Felici¬
ter propagatur ramis 8c furculis depadis : fed an¬
notina vix hiemem ferunt , nondum firmis adis
radicibus , mfi cutiolc muniantur. De loco &c
cultura quemad. dc viribus omnium Myrtorum
poflca.

Myrtus domcllica frudu albo.

Myrtus domellica frudu albo , flue candido ,
tradente Clui, faris alte frUticat , tenellorum &
rubentium ramorum frequentia denfa , folijs
omnium minimis , anguftioribus & magis mucro¬
natis, quam in vlla Myrto, faturatifis v irentibus ,
fragrantis odoris. Flos par reliquis tum etiam
frudus, qui initioquidem viret, maturitate aure
non nigrclcit , vt reliquorum > fed exalbidus ma¬
ner. Primum hoc genus eidem confpcdum in
hortulo 111. Viri Dn. Ferdinandi Colinho Lufi-
tani peregrinarum ftudiofilE cuius hortuli fepes
cx hoc Myrti genere conflabant. Confpicitur e-
tiam apud Cl.V. D. Io. Boifot, qui omnium pri¬
mus ex feminibus ab eodem communicatis aluit.

Ha-c forte Tarentina Plin. vt cap. prreced. di-
dum. Ha?c eadeni forte Diolc.uvpcjy» mChuCIuC.
in hitl.Hifp. eius iconem non ponit:verum in po -
ftrema exnibet eandem quam Lobel. pofuit pro
anguftifolia minima, ex quma nobis mox eodem
titulo proponitur. Myrti dooeflica: altera: ex Hil-
pania allata: frudu albo fe Clufium donafle ait
Camcr.fed frigoris impatientem periifle.

MYRTVS ANGVSTIFOLIA MINOR.

Luf. tradit
Myrti do-
meflica: frudu
albo inueniria-
liam fpeciem c-
iufdem formee*
fed per omnia
teneriorem,exi-
liore folio , pri¬
mum vifam in
hortulo lll. prae—
didi viri.

AnhxC Lob*
in obf. Myrtus
p.minima , fo¬
liolis anguftis.
Thymi Crercn-
fis longioribus:
cuius iconem
proponit in ap¬
pendice dc in i-
con.tituio Myr¬
ti 9. anguftifolis.Cluf.verb in poflrema fiua hillo*
ria pofuit pro Myrto domcllica frudu albo.

Nos Lutetia in horto cultiflimo Roblni Botani¬
ci Regii diligentiflimi obfcruauimus Myrtum an-
gufliore Sc minore folio quam Taretina,aliaS nul¬
libi, quod equidem fciamus,nobis vifam,ac ne lic¬
eam quidem. Iconem hanc,vt ante didum, Dod.
ponit pro Myrto priore» Hadenus Myrti diffe¬
rentias digellimus, prout cenfemtls diflingui pofi-
fe.Nunc aliquid etiam de Myrtidano tradendum.

Vu 4

Tempus.

Sar,9.

Defcriptio/

FUr.

Yruftut*

Difcrjpri©.

5>4 HISTORIAE PlA'NTARVM.

P arHA

Mjrtm.
Eftmyrtus.
BrajJdH re-
frth.

MYRTIDANVM.

befcriptio. pvfJiJkvw dicitur,tclle biofc.id cft,qu6d I

V^Myrto adhafcimr, inxquabile > vcrrucolum, I
intumelcenlqufe Sc concolor : quod pcrinde,quaii
manus, Myrti caudicem ample&icun Dc hoc ipfo
locutus videtur Gal.l. 7. fimpl.his verbis *. n /A/jroi
lu stteygi' n Xj 7o7sy.Ka.Jbii diijois iwifueis
tvioi f/iyp-mAcV^.^Kw.Verum Paul. j£gin.non^f-
'Mjrtada. 7 dJa ,ted ^7/«/» hoc ipfum appcllauit. Idem Gal.
Myrtida. GlojEHip.Diofcoridem citans,inquit:t4i/f7j Atyoy, oi
TK&fO/ (Jfl7l 77i77i£/. A/orx.*exJli Jio iv 7 ei

„ rreoio) ‘oe&ioKnfj tonQ-Joiy dyduaKty xj oySu/U mei7o

Af yrtidanu * „ ‘ < / « , v » * < r.\ . »

' Im lA-jwvniTQitjLYov. 0 y [aujj \7naypa7ns loy yg.p7av *7oi

oyoput^ei »x7«*?u7iT, o7i\p ovili znciy Cttd tiipuv Jyouasuf
Tiimi. Meminit autem Myrtidani Hip. in fecundo
de morb.mul. Ergo aliter ab Hip.aliter a Diofe.
accipitur 7o ^ufiiJk-ov. Galeno vero homonymum
eft£c uttamquc fignificationcm agnofcit.De Hip.
Myrtidano diceturcap.de Pipcrc.Plin. vero longe
fUmWyn*- ajjter myrtidanum acecpit , nempe vinum cxlil-
nitm.vlin. ucftris Myrty baccis factum, de quopollea:

Scribit quoque Bralfau. in exam. Myrto Adnaf-
ci paruam Myrtum , qua; Myrtidanum dicatur &
Myrtida a Paulo. Id enim intclligcrc fe peradna-
tu id,quod circa cortice nafcitur.Epimyrtu vocat,
& frcquetiffime A fc vifu,quamu; s Gal.Myrtida fo-
bolcm Myrti folum intellexerit. At facere nobis vi¬
detur Brallau.intelligcndojVt nihil inrclligar.Nam
aperte ex Gal. locis modii citatis patet a Gal. per
Myrtida non tantum fobolcm Myrti intellcclam ,
cum ipfum etiam Diolc. citet. Inmib vbi fobolem
petuufTitVa intelligat, nondum tidimus.Nane-
nimxquc feliciter nobis Bralfau. fobolcm dicet,
quod Diofe. Sc Gal. t-nifvotv vocitarunt. Et iam
nobis Bralfau. paruam Myrtum facit ex Myrrida-
ho , quod Diolc. fi non excremen tofum quid, falae
pars quaedam tubcrofa & excrementitia dicta:
quam nobis fcuerus ille examinator nunquam
rede paruam Myrtum dicet.

Idem tradit , Myrti femen Ab Hip. Myrtidamo
dici. Locum nondum vidimus. Si tamen quis per
Myrtidanum vel Myrtida, xque inteiligcie velit
paruam Myrtum , magna: adnafc entem , quod Sc
Agricola fecit , acadnatum id, quod circa cor¬
ticem nafeitur : primum ell vt doceat nos qua: dc
qualisiit illa Myrtus parua , vt aliud nomen a ma¬
tre fua habuerit , quam rami aut furculi : aut quo
autore illud faciant. Non enim putamus vt Ciito
hypociftis , ita Myrto Epimyrtum feu hypomyr-
tum innafci. Ncc quicquam hadenus , quod e-
quidem fciamus , fimile obferuatum.

Hcrmol. fane Myrtidanum feu Myrtadam vir¬
gultum Sc fobolem Myrti vocat , qualis fortallc
Manti M- in Ficu quoque fruticet, exiens ab radice ? eun-
num. d^m fruticem ab Hip. Martidanum appellatum,
Myrtidanum vero ipfum Piper. Quo vero in loco
is apud Hip. legerit Martidanum , ncc addit , ncc
notum cft nobis. Ruclliusex eo Imemiriit Mar-
tidani. De ea autem voce nihil Grammatici no-
ftri. Nihil etiam de Martidanofeu Myrtidano fru¬
tice rccentiores Herbarij : quod legerimus. Quod
autem autem Diofe. Myrtidanum nominatur ,
vulgo notiflimuni ell: , vbi m yrtus frequens nafei¬
tur , vel Matth. tclte.

Annolis Myrti arboribus , inquit Camcr. in ra¬
mis nafeitur i nxquale &c ruberoium, colore vario,
excrementum , quod manus inftar, arborem com-
ple&irur , quod Myrtidanum appellant , aftnn-
gentius cfficuciulque quam Myrti vel folia vel
iemen.

Kgrte noi.

jLfjrtidoni

dejcnprto.

Horum neuter fruticis aut ftololium meminit.

Myrti adnafeentias dixit Lonic.An eafdem inrel- Myti 4,
lexit Nlclrid. iri Thcr.pet eiuuJic 1 ptvpm , ltfpanHa "•'/‘‘«■fiM i
Myrta.Myrtades quippe M^rto ipfa efficacius lli-
pare & obftruere apud omnes in confcilo .Nunc
Natales Myrtorum in genere dicamus.

De Myrti Natalibus non conucnit intctVirgili- Loct!1
o A ■ ... A r . ° oatale»

um& Ouidium. Ille, Amantes frigota wyrtos,di- (

xit: hic , Metuentem frigora Mytrum. Nodum fol-
uilfe putat Camcr.fic-.Ouid.loqui dc plantis tenel¬
lis , Virgil. de adultis:nam & hic Eclog. 7 i
Dum teneras defendo frigore Myrtus,

Sane tenellas Myrtos, vt facile a frigore, ita fatiD
a Solis a:ftu pati experrimeto icimus. Malinuis ita¬
que iic. Vtrumque de wyrto etiam adulta locutu »
icd Ouidium magna frigora, Virgilium, loca vm-
brofa &frigidiuieula intellexiiTe. Magna frigora
Myrtus peribrre nequit. Sub ardenti Sole non ia:-
liciter fruticat. Non vmbras amat quodbreui ra¬
dice iit autore Theoph. qui tamen in Aegypto re¬
gione calidiflima Myrtum mirum in modum odo¬
ratam aifurgerc feribit i vbi extera omnia hebei-
cunt. Hermol. vitam ei , vt quibufqam animali-
bus,ambiguameile ait, hoc eit, terram Sc aquam.

Ita Virgilius

Amantes littora Myrtos . Et

Littora Myrtetis Urifima.

Et Ouidius Litrorea MjrtUs: Subeunt & in mon-
tofa autore Plin. Sed Myrtum in feiiiiclii locis na-
fci etiam Theoph. autor cft , minineque in frigi¬
dis durare, minus adhuc Myrtum quam Laurum,

| argumento, quod in Olympo Laurus mulca. Myr¬
tus nulla omnino , in Ponto autem toto ncutbi A>//a!
i iit: quanquam fummo iludio omnique folertia
ferere conati iint ad vfus religionis. Hinc Plinius 1
circa Bolphorum Cimmerium in Panticap^o vr-
be ,omni modo laborauit Mithridates Rcx,&
exteri incolx,facrdrum certe caula Laurum Myr-
rumque habere: non contigit , ctim reporis arbo ¬
res abundencibi. Circeum promontorium , quod
vocant excclfum , refert Theoph. Myrto lcatere ,
quod Circen incoluiife tradunt indigene, dc in El¬
penoris inibi tumulo coronario genere nafei , in
quo primum vifa traditur, Grqcurriqufe ei nomen
remanet, quo peregrinam efle Jcaliq apparet. Li¬
benter Myrtus infepulchris nafeitur. Fingit etia
Vergilius e Polydori in Thracia fepulchro cornu
Sc Myrtum agnatas: ad quas cum Aeneas venillet,

Sc vellet facrificare, &aram frondibus contegere,
nixus eft Myrtum euellere , c cuius radicibus fani
guis effluxic:

Forte fuit iuXta tumulus i quo Cornea futnmo
Virgulta & denfts bajlilibus horrida Myrtus Scc.

Hoc vero e confuetudine Grxcorum Poetam fin- Grdrl 1
xilfe cenfet Turnebus , qui tumulis Sc bullis ,cum m
alia virgulta , tum Myrtum imponere folebant ,
quod cruditiflimus vir Viclorinus annotauit. io. Herm
Agric.ex Hermol.vtputamus,tradit Myrtu mbdo a gru\
in terris,modb in aquis nafei. Idem reperit Rucll. preh
Sed nos conrrA non exillimaraus Myrtum aliqua
veram in Aquis nafei . Si intelligunt Oxycocca
Vaccinia quorundam aquatica, valde errant, que
errorem iamdudum annotauit Turnerus Anglus.
Copiofe vero nafeitur in Galloprouincix mariti
mis tradibus,qucmadmodum Sc Italiq Sc Hifpa-
niq. Sed non omnis. Loca propria differctiis adi-
gnauimus. Clulius annotat , omnia Myrti genera
Hifpanica prqter Buricam latifoliam domellicam
confpebla apud cl. v. D.I. Boillot, qui omniu pri-
j mus ex feminibus a fe comunicatis aluit : deinde
apud plcrosque alios quibus comunicauit. Rami

Ienim in, terram padi radices agunt, vr mox dice¬
tur

5*5

LIBER V-

tur. Apud eundem & alios Illuftrcs viros Se no¬
biles Matronas in Belgio alia Myrti genera ab Hil-
panicis diucrfa alunturi Coluntur in Italix hor¬
tis &c Gallia: i led rarius Germanis nec nili Ma¬
gnatum, diuerfa genera, potiffimum Tarentina &
latifolia. In Italia elegmter in topiaria opera co-
cinnare folent, quemadmodum & in Gallis lo¬
cis quibufdam. Myrtum Ferraris in horto Comi-
" cuiufdam tam artificiole Liburnicam referen¬
tem vidimus , vt nihil fupra. Triremem item cam
pulchre tres triremorum ordines exprimente, &
ramos in eo toniili opera tam apte in humanam
effigiem aptatos tam Roma: quam Venedis vidi¬
mus , vt ab eo tempore ad opera topiaria Myrto
nihil aptius, nihil fequacius iudicauerimus. Qua-
uis autem p affini in hortis Itali^ colantur abunde
Myrti, nihilominus in montibus csduntur ad co¬
ria depfanda , vt Rhus <5c Lcntifcus, refte Csfal-

pino. Tarentina facile germinat in Germanis
hortis fata &: culta: paulo difficilius , latifolia,
Montbclgardi fspius a nobis fata nigra &c alba:
led frultri. Folia cum baccis ex citatis regioni¬
bus, maxime Italia & Galloprouincia importan¬
tur^

Sunt qui diuturniffimam & validiffimam Myr¬
tum elfc affirment , autorc Thcoph. Sero fuum ;
perficiunt fructum apud nos in Germania , aut J
rariffimum. Florem pro ratione loci j calidis ci- j
tius , frigidis tardius :communiter sllate, Iunio j
dc Iulio menfibus: Qus cito occidunt , inquit !
Plin.velocia funt , vt ficus , Myrtus , &c. & tamen j
antecedunt diuitiis. In trimatu enim ferre incipi¬
unt , oftendentes & ante. Ira vides circa duratio-
nem Sc statem Myrti Plin. non confcntire cum
Thcoph.

Seritur ligno, ramis & femine: fed terra iugi-
tcr accumulanda , dum germinantes ramuli robo¬
rentur. Ligna tamen eius haudquaquam palmo
minora diuidi oportet, inquit Thcoph. Crebras
ferere, non plus, quam nouenos pedes diftantes
prscipiunt. Myrti genera omnia in Campania fe¬
runtur , vt Plin. tradit. Roms propagine Taren¬
tina. Democritus 8c alio modo feri docet , gran-
diffimis baccarum tufis leuiter ne graiia frangan¬
tur , eaque intrita reftem circunlini , arqueita fe¬
ri : lic parietem fore mirs denfitatisex quo virgu-
ls differantur. Sic ■&: fpinas lepis caula ferunt,
tomice moris Ipinarum circumlita. Pullas autem
Lauros &c Myrtos ocnopas [ita enim lcg. cum
Dal. pro eo quod in vulgatis habetur: Pilas aute
Laurus & Myrti inopia.] a trimatu tempeftiuum
e fi: transferre. Sic inquam legendum. Nam Lauri
& Myrti terra emergentes Sc nouella:, coloris funt
herbacei : grandiores vero obfcuriiis virclcunt &c
adulta: fubnigr® vifuntur , quas oWawV vocant.

[ Quidam legunt Pullulos autem Lauri & Myrti ,
in inopia a trimatu &c: Alij: Pullos autem &c: ]

Myrtus 6c taleis feritur eodem autore: Grarci
locis editioribus feri prscipiunt , quod vicina o-
doris fuauitate repleat. Auulfus ftolo, aut termes a
cacumine decerptus , proceritate fubredus pan¬
gitur : qui folo ftercore fatiato , quoufquc ramu¬
los emittat, exaggerari debet. Sunt qui cubitales
palos, craffitudine manus , ferobibus , Olearum
more, in obliquum mergunt. Alij ex baccis femi-
naria faciunt , quas leuiter tunlas , &: reftibus
Butorao contextis involutas , foifulis obruunt.
Alij melius frudtificare arbitrantur fi in caput
plantentur.

Inletirur in fuum genus , <Sc candida nigra: ac
vice uerfa : Item Punica, Malo, Mcfpilo, Ilochne:
tcftc Confiant. Ex Myrto per inlitionem Malum

\

Punicum crefccre Plutarch.in fympof tefiatur.
Democritus quandam iympathUm elle naturalem Sj*rp*thi, %
i Myrto ad Mala granata lcribif. Proxime enim MJrfi ctim
confiras , fecundiores fieri , earumque radices Gr,mAl°

| inuicem conncdti , &:fi non multum etiam pro¬
pinqua libi fuerint. Idem Icriptum reliquit Sim.

Scthi:

Si vero iuxta ipfam plantentur Rofe , latiore co¬
ma virebit , vberioremque frudum pariet vtra-
quc. Baccas Myrti in areolas ab Idibus Feb. vel e
tiam Calendis dillcrere pracepcrunt.

Baccas fine internis nucleolis creabit crebro Serendi
aqua: tepentis imbre rigata , autore Theoph. De- rempus.
prxhenlum id eft fortuito , cum Myrtus iuxta bal- Vt
neum ftaret neglccfia. Ab hac enim vacua nucleo
femina petentes ferebant atque ita genus htiiuf-
modi Athenis elle coepit , inquit idem : qued ta¬
men nobis rationi minus conlonum videtur , ncl-
cimus an experimento compertum , cum in aci¬
nis feu nucleis vtique vis gcncratiua potiffima
confiftat ,tanquam in femine. Qua: enim huic
obduda pellicula & caro , femen non eft , fed fe¬
minis operimentum.

Etli igitur «tV^pww nafei frudum ex quorundi Tj,eof^ (X'
relatu tradat Thcoph. quod bc Confiantinus Geo-' '
ponicus confirmat , ex eode tamen alias nq,lci aut
vnquam natas minime putamus. Vtvel A7riipmy
Thcoph. pro accipiendum videatur,

refpcdu reliquorum, hoc eft , pauciora femina fe¬
rentium : vel fane magna dubitatio relinquatur,
quomodo ex frudu d 77vt>l/*x nafei queat Myrtus.
Scaligerjdifficultatum alioqui morofiffimus exa- Seal morc-
minator, fuper hunc locum nihil, quod acumen -Jus difflent-
eius redoleat. Hiftoriam peilpicuam ait. In Myr- !*:u,n
to mutationem fieri per balnei ftrigmenta 6c for- eXl*nd,n‘k'
des : diuturna illa alperiione talem fadam , a de 6' f#r'
vt in naturam tranlienr. Ex ea namque Ipecics
eas fuille pofiea Athenis, hoc ( addit ) fortuitum
fuit. At fit fortuitum , tepidae afpcrfu,vel , vt ille
explicat > {ordium, J. mpnvov, fadam : atnonideb
fortuita fuit eius propagatio. Decerpta quippe ab
Athenieniibus femina , fataque ordinato n.u .1 rte
curlufimiles produxerunt fpecics, qua inprmci-
pio( ’J|ap^;7s-, vt Theophrafi. loquitur, <rvyd:$n
7{cpd. ovu-tt! uu.a. ) cafu fortuito talis fada. Sane
& ipfe Theoph. fiibdubitalle videtur. Quid enim
libi aliud vult illud i-jovlo.7ivu. OTjr.ffiabetia aliquam
probabilitate vel fidem: Sed nobis magis hac apud
vulgus,qua illa apud lapietcs.Mcditemur acutius.

Quid li per dTmpmov non omnino enucleatum aut
exacinatum intclligamus Myrti frudum , fed nu¬
clei tantum duri , aut talis , qualis in cieteiis, ex¬
pertem ? Sic eodem fenfu a.viviwc; pote/. , Mali Pu¬
nici genus , cui lignofus nucleus abefi , quales
blandiores acinos dixit , minus amaros , diftin-
6los membranis. Et Apollon. apud eundem 1. 5.
eiufdcm : po/cTf J.Tn/dujt obelas yvhof. Non

igitur per omnino nucleis carentem in-

telli gimusialioqui nihil inde nalccrctur : Sed ca¬
rentem tali ls; tali , fuje Ipeciei cdnfucto , comple¬
to, duro &TC. Na dc Apyrena Punica grana habere
&c acinos in colefio elbcur no Sc Apyreni Myrtilli?

Porro Myrtis etiam validius ltercus congeren¬
dum prxeipiunt, inquit Thcoph. nempe Ipiirci-
tias pellium, vrinamque quum germina prctfilie-
rint : quali fru6tus ita reddi apyrenos ( lic enim
malumus , quini exacinatus , aut nnclco carens )
queat.

Gaudet Myrtus iugi repurgatu , ita in altiore -x .

' 1 , * 0 .... , l^ulturx.

proceritatem adolclcir. Degenerat 111 fruticem )

nili crebro purgetur. Maximam piirgatio'he qua- Vf i^;u3

rerc Andrcfntion cftaucor; Latius enim ^enni- ^erMinu

yC

HISTORIA PLANTARVM-

ficer.

vfus

Iacula.

nat,& cx anniculis fru&ificac furculis , a qua plu¬
ra fueririt adempta , largiorcmque fruftummi-
niftrabic.

Vt ex anni- Affidue quoque eircumpurgata,cuin ad textilia
cultsfrulti- vafa jCnm aci iacula ac fpicula apta fit ,autore Con-
ftafttino Geoponico cx Grxcorum teftimonio.
Humana vel ouilla Vrina rigari deliderat : liqui¬
de m ea , vt produnt , mire lxtarur. Plantas Myrti
a trimatu tcmpcftiuum eft transferre. Diligenter
£ frigore munienda, quoniam & tota arbor mi¬
tius calida eft , &proinde Facile gelatur. Eiufdetn
maiores plaga: , li aliqua: forte inferantur , conte¬
genda, ne admittatur vel Sol vel aer : nam alioqui
periculum eft , ne morbum contrahat quod fau-
ciatum fuit. Sed nec cortice detrahendum cenlent
Gcoponici , quod alioqui in alijs quibusdam vtili-
tcr ht : obfepitcnim,confcruatque arboris vitam.
Breui quoque interuallo conferendi , vt fecontc-
<ftu operiant mutuo , atque Solis nimios aeftus
aufugere poffint. Myrtus mulfo macerata,melius
redolere incenia putatur , vti prodit Theoph.

Virgas Myrteas li voles cum baccis leruarc,
inter fe alligato , falciculos facito,cos in amurcam
demittito > fupri liet amurca facito» Sed ea , qua:
deinilliirus eris ,1'umito paulo acerbiora. Vas,
quo condideris , oblinito plane : Cato. Myrti bac-
cx in vafa non picata conic&a; & cooperta: , ad
multum tempus virides habebuntur. Alij vna cu
ramulis ipfas componere pra: (labilius putant:

Repolitio.

Myrtorum
Vires 6c
vfus.

T emperam.

s-n It*-

Vefica ero-

fi’

Stomachus.

phdlang.

Conjt. Myrti fructus Soli expolitus mox arefeit? in
vmbra autem polita , Solemque modice fentiens,
humorem fuitin , qui exiguus, feruat , &paula-
tim coalclbit.

Myrtus fatiua nigra* docente Diofc. medicinae
vtilior quam candida ; & in eo ipfo genere acco-
modatior montana : frudtum tamen infficacio-
rem habet. Vis tum ipli Myrto, tum etiam frudui
aftridloria. Ac frudus quidem feu viridis , feue-
tiam aridus in cibo datur fanguinetn excrednti-.
bus, veliexqueerofione laborantibus. Virentibus
baccis exprelTus fuccus eofdem effetius exhibet ,
ftomacho vrilis ell , vrinamque ciet. Prodell cum
morjus& vino a phalangio demorfis Sc a Icorpione i&is.
fcorp. Frudlus quoque dccodlum , capillum tingit. Is ip-
CaptUorum fc cum vino lubfcruefadtus & iinpofitus , vlcera
in extremitatibus corporis nata lanat. Cu tcnuil-
limo vero polenta: polline impolitus , oculorum
inflammationes lenit : quin Sc ad argilopas illi¬
nitur. Vinum porro myrtites ,quod cxprclfo &
aliquantum feruefatto fructu fit , ( aliter enim
paratum acefcit ) praefumptum,crapulam arcet
& ad eadem ad qua: frudtus ipfc valet. Vtile quo¬
que ipfum in dclcffionibus vuluarum & fedis pro¬
cidentia: , itemque fmminis fluxione vuluz labo¬
rantibus : detergit etiam furfures , vlcera capitis
manantia , & papularum eruptiones : fluentes
quoque capillos continet. Additur & in Empla-
ftris lenibus , qua: liparas vocant, veluti etiam
quod ex iplius folijs conficitur oleum. Quin 8c fo¬
liorum decodlum ad inlelliis conucnit : eoque la¬
xati & xgre folidefeentes articuli , itemque fra-
(fta , qua: non conferbucre , vtiliter fouentur. Vi¬
tiligines quoque emaculat : Ad aures purulentas ,
Capillorum denigrandofquc capillos infunditur. Sed & corii
tinctura, fuccits eadem efficit. Ipfa vero folia trita & ex a-
qua illita, humidis vlccribus & partibus omni¬
bus fluxione laborantibus, coeliacifqucprofunt.
Siquidem admifto oleo omphacincs , aut exiguo
rolaceo cum vino , valent ad herpetas , Erylipc-
lata , fcftium inflanmmationes cpiny&idas dc co
dylomata. Arentia vero folia trita paronychijs dc
pterygijs , itemque alis feminibulque humenti

tuilfuia

Vlcera.

Ophthal¬

mia.

Agthf.

V mum
Mjrtites.
Crapula.
Troduroct-
dentia ani
£Jr $»/»< c.
fluxiones,
furfures.
Vlcera ca¬
ptus.
Papula.
C.api/lor.
deflua
Luxatio .
fractura.
Vitiligo.
Aures pu¬
rulenta

H umida
Ulcera,
fluxiones •
C altae a.
Herpetes.
Eryfipcl
T e fisum i.
fiam.

Myrta
objom». i

bus, adeoque tetrum virus fpirantibus vtiliter
infperguntur , & cardiacorum fudores prohibent. Epinieiii j
Ctetcrilm cremata , aut etiam cruda , cum cerato Eondjk. j
ambuflis , pterygijs 8c paronychijs medentur. Ex- ,

primitur & folijs luccus affufo vino vetere aut a- ptcrsgmX
qua caelefti , cuius recentis vfus eft. Nam exicca- AU tlend
tus litum contrahit, vircfque amittit. Cardiati

Quod vero Myrtidanum dicitur, magis quam
Myrtus aftringit. Tufum yero 8c vino auftero ad- p0//0r^J
ditocoablum inpaftillos, ficcatumquc in vmbra fuccus.
reponitur. Efficacius porrb ell tum fru&u tum Myrttdd
folio,ccratis,pcflis, infeflionibus & cataplalmatis ^/r"-
admiftum, vbi conftringendum aliquid eft. Hafte- * * ‘J
ms Diofc .

In quibufdam Hipp. exemplaribus de nat. mul.
legitur: Myrti nigra: ( pipre/v pukeiyuy) frudum tri¬
tum , aqua maceratum , & polenta immilfa ebibi¬
tum vteros purgare; At me quidem quod attinet,
Hippocratis codices hoc capite grauitertranferi- .
bendo conturbatos exiftimo,cum prxfertim m.m. (e„turki
ad fluorem muliebrem rubrum Myrti baccas ni- tus. L
gras( uv;Ta. jjlIkccjcl )commendet;

De Myrti viribus & Plin. tradit , fed admodunt
confufe,quxdam etiam repetita. Lubct tantum ex
eo prxeipua colligere, & a Diofc.non tradita > vel
aliter. Succorum ( inquit ) natura prxeipuam adi-
mirationem in Myrto habet , quando cx vna om¬
nium Olei vinique bina genera fiunt. Item Myrti¬
danum vt diximus.Et alius vfus bacca: fuit apud
Antiquos, antequam Piper reperiretur,illius obti¬
nens vicem,quodam etiam gcneroli obfonii no¬
mine inde trado,quod etiam nunc Myrtatum vo¬
catur. Eademque origine aprorum faporcom-*
mendatur, plerumque ad intindtus additis Myrtis;

Folia & per fc liceantur in farinam ad vlccrum Vl^A
remedia in corpore humano leniter mordaci pul¬
vere, ac refrigerandis ffidoribus. Quinimb oleo ‘f‘i,uer*
quoque ( mirum dictu ) ineft quidam vini fapori
limulque pinguis liquor, praecipua vi ad corri-
genda vina, faecis ante perhilis. Retinet quippe da •vim
Fxcem,ncc praeter purum liquorem rranfirc pati¬
tur, datque le comitem prxeipua commendatione
liquato. Virgx quoque eius geftatae manu viatori
profunt in longo itinere pediti. Quin & virgei a-
nuli expertes ferri inguinum tumori medentur,

Quin dc virga iaculi (hc repetente Turncbo ) for- „em. ,
tallc quod e Myrto iacula nonnunquam fierent* ingum
quorumhaftile nondum ferro Ipiculatum Virgam Elmed
vocant. Vi rg. <&illu\

Crebris hafithbus horrida Myrtus.

Iterum,

Er pajloralem prdfxa cufpide Myrtum.

Itaque virgx iaculi dici poliunt, tam grandes, ut
pro iaculo muniri ferro poflint.Nic.in Ther. Myr¬
ta conftipantia de obflrucntia dixit.

Myrtus,t radente Galen. ex contrariis fubftan-
tiis conflat : vincit tamen in ca frigidum terre-
num. Habet vero etiam tenue quiddam calidum.

Itaque valenter deficcat , Porro tum folia,tum
germina,tum fructus, tum fuccus,nonparum inter
lein aftri«flionc diffidet. Myrtada vero quanto di- J
<Ais liccius eft , tanto & aftringit vehementius.
Quidam id tondentes rcponunt,poftea vino fubi-
gentes,in paftillos formant. Folia item arida viri¬
dibus plus dcficcant : viridia enim humiditatem
quandam habenr. Succus non tantum ex virenti- smu.
bus foliisexprimitur, fed & fru&u. Reftringcndi
vim hxc omnia habent tum foris impolita , tura
intro fumpta in corpus.

Simconi Sethi Myrti Baccx frigida: funt & fic-
cx primo ordine ; opitulantur a fcorpionibus per-
cuiliSjdc iis quibus aluus fluit. Eam enim fortiter

liftunt.

m

LIBER V-

W

fiftunr,fcd vcfic* nocerit. At alba & dulces, ali-
'"*■ cuius funt participes caliditatis. Cumflcevero
aluum compclcunt , foliumtcjue calidas & liutni-
das exhalationes : eademque ratione iplius plan-
, t;e folia odorata, & capiti impolita. Medentur &
dentium doloiibus,qui ex calore fiunt, fi ipfarum
i decodo calido os coluatur. Bacc e vtique ad dc-
j» fluentes 'capillos flmul cum galla valcnt,cum oleo
\v> fi conterantui-,& capiti imponantur. Foliorum
vero fuceiis,vipcra 6c ferpentis idus fanat , fi eius
libra dimidium fumatur.

Myrteam coronam meli vapores inhibere •, cx
fententia Philonidis reflatur Atlicn. Tiirdlis fuis
• nidulis vti bcfliolas noxias abigat , Myrtum inge¬
ns- rit. Coturnices etiam,vt Didymus audor,cfl,El-
*■ lcborum.pafta: , in tantum vira ^eferimen addu-
' " cuntur* vt diftclidanturconucllanturqucjccu ver¬
tigine cdrrcpra : illis auxiliantur Myrti baccx.O-
[L dorem oris commendant,vfcl ptidie commanduca-
j, tx : quod hoc hemiftichio cOmprobat Serenus:

Myrtufque emendat oris odorem.
r a. Dyfciltcriis denarii pondere dantur. Folia No¬

xiis beftiis &' venenatis , quxque exulcerando no¬
cent , medentur. Ex vino articularibus morbis
& colledionibus. In vino vero decoda dyfente-
‘ ricis & hydropicis potui dantur. Aceto, in quo
eadem dccoda fuerint, os ad dentium doloreS cob
luitur. Coliculi autem cum flore decodi i Sc in
u nouo atque operto fictili, in furno cremaritur, po-
ftea ex vino teruntur Puluis hic ad omnia , qua:
foliorum puluis poteft, cflicaciter adminiftratur.
L- Aqiiacx floribus Myrti dcflillaia, odoriS fliauira-
b tate Myropolis plurimum expetitur.

Semen liue baccas ciuS MufaBrallau. primus
ficcharo condire docuit j optimum variis morbis
[ condimentum,& a’gris magnopere placens.

Caitier. ideo veneri dicatam Myrtum iudicat,
quia multos habeat vius in mdrbis muliebribus:
L Sane m quibulcunque fltixionibus rite admini-
i ftrata,plurimum pote it.

Porta, puniceas fpecicstam trudu qiiam corti¬
ce fi inguinis excrcationibus &: menfibus opitulari
ficribitjdc non atras. Adeo in coloribus is atque
figuris luos medicandi fontes haufit ? Quis autem

(nigris Myrtillis aftridionem denegare aulit , cui
guftus fimus cft?

f Scribit Diolc. Fungos ftrangularus fiufipendio ii-
m miles concitare, quibus contcftim fiuccurrendum;
•*- Comuniter cx oleo vomere cogendos &c.Quod &
Matth. approbat : Sc rede. Vt mirum iit, qua ra¬
tione idem Matth.Myrti v lum tantopere corame-
det in eodem cafiu, vt etiam mirifice praiftarc di¬
cat. Nobis contra miiius tutus cius vius videtur;
Namcumexiam citatis autoribus aftringat, a-
ftringeiitia autem ccJardando oelophagum & ori¬
ficium ventriculi vomitum impediarit, atque adeo
fungorum retentionem adiuuent, non videtur tu¬
tus Myrti vfus. Nec etiam fdliorum Pihiftri- qua-
t' uis id Diofl. tradat. Horum tamen vfus aliquis
fi poflit efle ineo cafiu,tunc maxime futurum ccn-
fienius,fi fuperucniat a Fungis : Aut certe ciedis
i ani vomitu Fungis,& multa agitatione laxato &
proflrato ventriculo. Myrti baccisjvltima maturi¬
tatem adcptis,Italicx mulieres vtuntur ad ititin-
dus , qui cum aditis carnibus efitati maximam
cum palato ineunt gratiam , teftc Mattli.ac fimile
quidaam videtur fuifle quod Plin.Myrtatum, Ca-
>lu„i to Murtatum vocauk: Artamen Myrtcuni condi-
i mentum fieu '/uCauua languidos ventriculos robo-
Mlus. j.it.

Net differunt viribus inter fic Myrri fpccies.Fo-
* liis ficcis omnium gcncram,quotquot habere pofi-

fiunt vtuntUr Coriarii ad fpiliahda thTpandaque
Corfii. Bcllon.quoque lcriptis prodidit, Illyricos Ad C orU
Myrti foliis coria perficere. patafrd*.

Fit Sc vinum e Myrto, quod Theoph: rtOn i-
gnorauit s qui Myrto xque vinolum ac oleOliim y
tribuit luteum , quamuis verumque obibulran;

Habere enim ait talem quoque humorem ,qui
vino cum laccb tranlmittitur ac colatur, innaret,
quem detrihunt, & ad lumen Internarum acc^n- olenm.
dunt , quod Plin. admirationem crcauit , genui¬
nos hos fuccos cx vna re promanarc. Sed vini ra¬
tio duplex eft , vt bina etiam appellatione diftin- *T,ni duple*
guatur. Primum enim Myrtiten vocant j fiue Myr- *no
tidanum, Myr t anum , Myrtile ; vel Myrte: m vimtwi
quod ex bdccis: alterum Myrfimten ,qudd cx tota
arbore fieret. Plin. Myrtidiinum quoque vocat,
quod ex filv. Mori baccis conficitur. Myrtci vi- ^ rtei <iin$
ni parandi rationem hanc precipie Cato. Myrtum
nigram in vmbra arcfacirdi vbi verb idm palla , dimodi.
leruato ad vindemiam , in vrndm mufti conditd *•

(alii habent contundito) Myrta: lemodium. Id ob¬
linito; Vbi dcfiucrit ferilere muftumj Myrtum cx- uscrM~
imito. Id cft ad alvum Crudam, Sc ad lateris do- Laterts do.
lorem adcxliacum , & fi alvus non confiftit. lor
Habet & fiuarn ex Catone Plinius : Habent etiam C&ltaca.
fiuas Dioficoridcs. aliique Graci : fied apud dmnes Alm ^MXUS-
AUtores ( ex quibus perend^ ) admodum variant,
vtvelcxhac 1'ola variationis diligehtia apertum
fiat,quantq exiftimationis fucrir,cum propter gra-
tiamj tum propter vim medicam,quam cx Catone
iam diximus. . .

Atttftante vero Colfimella quoque Myrtites vlryerstltlS
valet ad tormina , ad altii profluuinm , &adim- Tormina.
bccilltim ftomacum. Nam Diofic.tefte,potcnter, Atuiftuxut
aftringic , <Scvbicunque ftypricis utendumiValet.
Rciedtiones fianguinis inhibet , & alui ftomaclii- * u~
que rHeumatifinis prodeft ; itemque contra inte- D\ftnttrt&.
ftinas ulcerationes , fluoremque muliebrem : de- M tnjes.
nique Capitis etiam denigrat capillos. Myrfinitcs, C af illorum
eodem aurorc, contra mandntia capitis ulcera, .. _r '

r r i ■ vayrjimtts.

rurlures, papularum eruptiones, gingiuaruin ac $/uJ yuera
tonfillafum inflamationes , & aures purulentas cap Pabula
cflicax eft,ac fiudores quoque cohibet. V auctum

Myrtci quoque Olei,liuc Myitini, duplex ra- .rt’
tio. Aut enim ebaccis fit,aut e fbliis. E' baccis in num
Ianuario ita fieri docei: halladius. Vnciam bacca ole baccis ,
rum ( in vulg.ex. legitur fdliorum) per olei libram t.
vnam mittes, &per vncias x. vini veteris ftiptici
heminam, & cum oleo bullire facies. Iccirco au¬
tem vino refpcrgclltut folia., ne frigantur an¬
te quam decoquantur. Tale liodie irion cft
invfu , fed cx Arabum praferipto paratur ex
Myrti baccis , & oleo omphacino , noc cft,im- z*
iiiaturo. Commode etiam adderetur fuccus, fi
haberi poflet.HocoJeum Myrtillorum vulgo vb- ^ ^ ^tU
eant ad differentiam Myrrini , qued cx foliis fit, lorum y
cuius coficicndi rationem geminam tradit Diofc. 0/

Myrti nigrq ficu filueftris feu latiuq tenerrima que- num 3.
que folia tundito atque exprimito, fucco deinde
Ofnphacini olei parem menfuram admifccto , &:
ad prunas calfacito , donec fimul codta fuerint,
tollens id quod fupernatat. Fuerit vero minus 4-
operofii confcftio fi foliotum mollillima cohtufa
in aqua & oleo decoquas , &qiiod inliatar, adi¬
mas. Peculiari quoque modo, ii expolita Soli fo-

lia in oleo maccrcs. Nec defunt, qui oleum prius
infpillent Malicbrio,cupreffo , Cypero ac Iunco
odorato. Ita vnguentum Myrtinuin delcribit ^naUe„tu^i
Plin. E'viliffimis quidem hodie eft ob id cre¬
ditum, & id in vctiiftiflimis efle, quod conflat o-
leo Myitcojcalamo, Cupreffo , Cypro, Lcntifco,
ilialogranati cortice: nimiru lue calamum addit.

M yrttnnm<

f

, 5i» HISTORIvE

rli» /aT/ *“*“ *vil 'v' fU x°tvri vu-t?™ i) °(Jvov apud Di oie.

vL*!coZ r vitietur. Apud eundem vero Plin. in olei

Myrrei confectione fecunda5quam cum priore ex
Diolc.ddumpiille videutr,pcrperam legi videtur:
alii dcieCta e.i in oleum prius Sole maturam , pro
macerant : «'t^5o/;c«57 : quamuis Plinium fccuti
line plcrique interpretes. Videtur enim voluille
Diolc. deie&a in oleum folia lub Sole prius ali-
quantifpermacerari,quam decoquantur. Aut c-
tiam ( quod & Ruell. voluille videtur ) Myrti fo¬
liorum in oleo ad Solem maceratione fola myrti-
num oleum a nonnullis confici:Cui fane ad ea, ad
qu.r celebratur oleum Myrtinum , non multum
ola Myrti- tribue rimus,niii prius contundantur folia.
nt delatus. Efficacius porro oleum eft, quod guftu fuba-
ol. Myrtms n-,ai-um deprenenditur, olcofum viride 5c tranllu-
i .res. y ce- cjjura ccrnicur s ac Myrtum redolet.

Vis ei aftringcndi & indurandi : quare efficaci¬
ter cicatricem obducentibus medicamentis im-
mifcctur. Facit quoque ad ambuftiones , vlccra
capitis manantia , furfures , papularum eruptio¬
nes , attrita , rhagadas , condylomata &: laxatos
articulos. Sudores compelcit : denique ad omnia
valet, qua: aftridioncm dcnlationcmuc dciide-
rant.Nam,&Gal. autorc, crafiarum partium eft,
multoqne efficacius cortice , & folio ac femine
adftringit &: indurat. Gingiuis, dentium dolori ,
dyfcntcrii exulcerata: , & plirifque lupra ferip-
tis morbis tam fotu quam illitu confert. Denique
refrigerat, aftringit & roborat : proprie vero cor,
ventriculum , cerebrum , atque ncruos.

Fit & ly ruptis ex Myrtillis , limplcx ex eorum fuc-
£yrJia*s. co,&Compoiitus’additis & alijs aftringentibus &
hi usujus. refrigerantibus, cuius deferiptiones habes apud
Cordum. Ventriculum Sc vilccra corroborat,
vetus alui profluuium, languinis omnem eruptio¬
nem, omnemque cerebri deftillaronem iiftir : 1-
deb Se tuiftm mitigat.

PSEVDOMYRTVS BELL ONI I.

C a r. 11.

In Cilicia* planitie , in qua fuit Alexandri & Da-
rij conflictus obfcruauimus arbufculam frutico-
fam, alihi nonvifam , Myrto multum fimilcm :
poftquam tranlmiliflcmus portas Cilicias , loco
fterili & pcrrolo prididfcam arbulculam repeti¬
mus , cuius nomen exprimere non pollumus , nili
vocemus Pfeudomyrtum Bellon.

AVACARI FACIE MYRTI.
Gap. III.

In Malauarica India: prouincia pufilla nafcjtur
arbor , maior frutice Coru, qua- folijs, floribus,
& fructu Myrto pcrlimilis eft. Frudtus ciufdem
etiam eft cum Myrto lapous , multo tamen aftrin-
gentior. Hanc arbufculam trifolium olere ferunt.
Juacan nominant incola:. Nalcitur in montibus.
Aiut mirqcllc efficacia aduerlus inuctcratas Dy-
fenteriase caula frigida prouenientes. Eius expe¬
rimentum fe fcciile alleruit Lulitanus quidam lc-
Dy Jenter t*. nex jn filia fua ? qua cum integro anno Dyfente¬
ria laboraflet , nec ei quicquam reliqua medica-
menta profuiffient , furnpto huius plauti cortice
trito & m aqua ori/a: mactrato in prilana? modu ,
lanata eft. Gathas.

tlelcriptio.

Odor.
Auartci
Locus.
Vires St v-
fus"

PLANTARVM.

VITIS 1D.€A MAGNA QVIBVSDAM

SIVI MYRT1LLVS GR* N D I S .

Nili iam lib.

i. tradidif-
femus de frutice
qui vocatur
Di olpyros ieu
Amatancbier , 8c
Cluf. Vitis Ida: a
4.pollknonin-Ucf ,|
commode hoc
loco poni. Ad
cum igitur io- ^

cum Ledorcra
remittimus. . ■
Nunc Vires 1- Y“aI'
deeaSiVulgbiMyr-
tillos didtas tra- *

damus, quarum
prima inter eas
qua: k nobis ob-
1 eruat te frutico-
lioreft, virgul¬
tis lelquicubi-
talibus, teretibus, ramolis, cortice fpadiceo obdu-
dis,materie latis lolida dcnla : in quibus folia
vitis ldarc angulofi magnitudine paria , oblonga,

! magis tamen rotunda, glabra,ncc vllo modo, vt
illa,lerrata,inferiore parte nonnihil glauca, fapo-
rc adllringcnte pndica,dccidua. Bacca: luniperi-
nis vel Myrti Tarentinae pares , vmbilicum ha¬
bent latiorem, ex cuius medio apex prodit, quo
fit,vt quam Vitis Idea: angulofi bacca: minus ro¬
tunda: fint : hxrcrit autem pediculis longiufculis,
fapore prxditx grato, fubacido, & vi nolo, quibus
continentur grana aliquot minima, lublutca.

Iconem ex Clnf.damus,cum ficc? tantum plan¬
ci nobis ellent ad manum, cuius deferiptionen e-
tiain libet adiicerc, ne decipiamur forte vel ipfl,
vel dicipiamus alios. Ccnlcmus tamen eandem
cum noftra. Vitis Idia alrera (ittquit) vicinior eft
vulgari (angulofi,) ramos habet interdum humi
diftufos,tereces,lcncos, nonnunquam vero firmos
& eredos,cortice modo cinereo, modo rubefccn-
tetedosjin multas alas diuifos,& in his folia, illi
qui rubro eft frudu forma fimilia , fed tenuiora,
venofa, fubtus exalbida , guftus adftringentis &:
nonnihil acidi. Flos vulgari limilis, ex candido
purpuralccnsjconcauus, labris in quinque crenas
diuilis,6c exterius reflexis , luis intus ftaminulis.
Fru&us vulgari limilis, maturitate niger , faporii
que gratia non minus quam vulgaris Offic. Myr-
tillus commendabilis, plurima granula in fc cou- . I
tinens.Radix eft dura, lignofa, multis fibris capil- * ‘ j
lata. Sarmenta line rami procumbentes, fubin-
de radices agunt. Ab Auftriacarum & Stiriaca- j
rumalpium Venatoribus 3f£c*becr nucupantur. |
Libenter enim cius baccis vidirantivnde nomen: ‘I

quafi Venatorii bacci.In Silclia vocatur Kaufcb/ \
quemad. & ea qui rubro fruefupridita eft,& pa-
luftris: Similem etiam apud illos vlum obtinent,
qualem Ledon alpinum Infedoribus alpinis pr^-
Itat. Hic ille.

Nos nodum adhuc pro certo aflererc aufimus an
, Theoph.& Plin.hac intellexerint, an angulolam:

! ( ille lub nomine Vitis Idi^ : hic fub Vitis Ale¬
xandrina ' an , quod vult Dod. ab his plantis di-
• uerfam. Liber tamen eonidem verba hic alligna-

Cap. IV.

LIBER V-

5'i>

rc, nc cogamur alibi repetere. Quidam enim &:
huic , Se lcquencibus Vitis Ide* nomen tribuunt.

Vitis Idira, [ a.[s.7n\of ] inquit Tbeoph- r.aicitur
in ea parte Ida; quam Phalacras nuncupant, l ca|f
vas Lat.dixcris ] Paruis virgultis fruticat , ramof-
que cubitales emittit , quibus acini ad latera ad¬
haerent nigri, Faba: [kiW-©-] magnitudine, dul¬
ces , vinaceorum ( ytyiflufcf) inftar,aliquid intus
’ continentes , molle ( ua.*ct>wv '■ quam vocem Gaza
omiiit. Folium rotundum, indiuiduum, paruum.

Per y.o*y.ov ucro non cll quod Fabam noftratcm in-
telligas , alioqui nec 6 gura nec magnitudine con-
ucnict. Conft. inteiligit de Faba Graecia; , a cuius
iimilitudinc etiam y.uuy-©- di&us cll bcfti-

ola multipes , vulgo Alellus didta > de qua in hift.

Fnfcd.

Porrb eadem planta eft Vitis Alexandrina 1 lin.

■' qu£ vitis Ida;a Ihcoph. nam plane iam dicla '/Ci¬
ba Thcophr. lub co nomine tranicripfit Plinius
lic : Alexandrina appellatur vitis circa P ha lacra >
breuis, ramis cubitalibus , acino nigro taba’ ma¬
gnitudine, nucleo molli 8c minimo , obliquis ra¬
cemis pradulcibus : folio paruo <Sc rotundo , une

diuifuris. . .

DuChoul in deferiptione montis Pilati ait : In
ipfo montis pene vmbilico paflim condicitur hu¬
milis admodum frutex , Amllles aut Aurelle no¬
minant. . . ...

Vitim Idxatn Theoph. inquit Cl. Milcms vo-
caniPhalacras. Itali (vt accepimus) VueiMe, Irae
'' vocitant. Qu.e lanc deferiptio huic r.oftrx latis
„/. competit. Verum in eo fallitur, quod dicit Thco-
oph. vocari Phalacras ,chm nomen hoc ht partis
montis Idxvt modo diditum.

’’ An Cxfalp. B nutUrum vulgi) in Alpibus, quali
jsaauunv , alterum gcnus.frudu minore conflans
[quam Vicis Idxa angulofa.de tjua paulo polt|&
paucioribus intus Icminibustfoliolis inferne albi-
cantibus.fpccic Mali cotonci, fed pufillis. Vidcn-
tur hi frutices quafi humiles Mcfpili , Hre ille :
Nolimus tamen pro vero (latuere hanc Cadam,
deferiptionem r.oftrx eile Vicis Idea- , quia multa
continet qu$ conueniunt cum Cotonaftro > de
qtiolib. i. Prattcrca noftra Vitis Idxa magna nihil
commune habet cum Mclpilo.

AnCamer. Hort.Vitisldata Gefn.maior.quam
ctefeere tradit infilua prope Wc£elborff/ pago
mille palliis a Notimbergavrbc fito , quam Clui,
in Pan. 3cflerbcer / & frater eius Ludouicus
Eiiiubclbccr nominari aiebat , quia copiolior ea¬
rum vitis aliquem quali inebriet.

„ In horto plantata non comprehendit.

MyrtiUusPgrandior;(!5rpgen«eibclbcci-:15:ef-

bcreinSrumpdberert^ru^bercn/Trago.Vins

Idxa maior Sucuis dida: WofbmHelucti.s.Gct
ncr Vitis Idxaz. maior : ffiroil «eybdbecrTab.
Compilator eius hiftori* , fatis clare lua prodit
defcriptipnc/c nefeire quid feribat.

Gerar. Anglus huius plantat iconem pofu.it pro
'**> Vacciniis rubris, qus non parum difterunt ab lue
Vite Idata maiore, . _ , ,c;. r

Vaccinium Alpinum Schuuenckf.inCatal.Sil ,
qui & Vitim Idi-am r. Clui. A Vit.m Idxam ni¬
gram maiorem Thal. & Vitim Idxam maiorem
Gefn. eafdcm plane fatis confidenter facit, quod
tamen non temere negauenmus. . ,

as. Nafcitur, eodem tefte, in montibus A folitud -

nibus & tiluoiis.T radente Cluf.inttemtur in Teire
ealben iugo duobus fupra Sfleuber£[ Germanicis
miliaribus : poftea etiam in delccnf.u ^crrenslbcn
f.ipra Tljccljof , multo fruduonufta , atque in
ftlchcro Auftrix monte lupra Gamingam-.Repe-

ritur ctia in ffiua Notimbergenfi vrbi proxima, ad
Lacomias.vbi A vulgares mgns & rubris baccis
maxima copia nalcuntur lub Pinaftlis , .

Abietibus. Nos in Burgundix locis alpims In¬
cidis obferuauimus.A in inferiore parte montis

%. n/,locopaludofo,didoMa//a>eBf vbi Burgum

di DMtrnier vocant , Item in inoikibus Voge-
fts Lotharingix adiaccntibus ( Bell, n vocant ) in
cacuminc.fcd loco itidem paludofoXopio,am e-
tiam vidimus in montibus inter blagel arcem
Wirtembergicam & Thermas 111. Matchionum
Badcnftum.Sxpe in hortum Montb.cranftuhmus,
frudufque feuimus.fed fruftra. Vires 9t

Baccis inebriandi vim ineire referunt venato- vfu!,
res, & aratores : teftanturgue du Choul , Camer.
aliique, prxfcrtim copioiiusdeuoratis. Nccim- ^ "

mm. Sunt enim iapore vinofo & grato. Foha
quoque aliquid acitfitacis habent, led aftadio-
hem maiorem. Quare tum his mm virgultis Tm-
flores vtuntur , idem prjfllanubus quod Lcdum
Aipinurn>vci dicebamus.

h;

Cap. V.

‘Ane Cluf,

_ _ priore fa-
cit, ramis flexili¬
bus, & humi dif¬
fidis, gracilibuf-
que, multis ger-
minibu^N , vix e
Is iufco ( quo ra¬
mi occultantur)
prominentibus,
in quibus nullo
ordine digella
fijnt folia, prio¬
ris Ledi Alpini
foliis pene limi-
lia,paulo tamen
longiora , angu- f «li*,
ftiora, .rcnerxQ-
ra,minufq> craf-
fa, admodum vc-
nofa,fupcrne vi¬
rentia , . inferne
dilutiora , leuiter per oras crcnata & mollibus
quibufdam villis htrfura , longo pediculo mhx-
rentia.guftus valde aftringentis. In fummisgcr-
millibus prxcedentis anni , baccu fert rotun- *«4.

I das, Ccralii nonnunquam magnitudine, oblon-

Lis& tenuibus pediculis dependentes , coto-
1 ns initio viridis, deinde rubri, poftremo nign.luc-
| cLilcntas,non ingrati lagons, nulla officula con i
nentes, fed plana duntaxat femma.alba , numero
vt plurimum quina. Radix l.gnola quibufdam h-
bris donata, & rami per terram fparh itmilcs h-
bras nonnunquam agunt., .

Maturis A immaturis onurtum hunc fruticem Locus,
iuxta' Eticam bacciferam alteram nafcentem , m
vnius eucalbci. iugi fupra flcuberg fcopul.s
menfe Augufto eruebat idem. Florem non oblcr-

An vero in daffem Vitis Idex reaAretulcrit,
t dicandum relinquit : nec enim hbnpli m

illius nomenclatura facisfacere ait. ,

Ledi alpini generibus adlcrlbi polfet.mft bacc?,
quibus prxdita cft , A alix quxdam no»«
iarentur, Simlerus adCom. de Alpibus aut

5io

HJSTORI/E PL ANTARVM»

meminillc videtur , Sc (Daiiobs^aben appellare :
nam parum a Rofie montana: frutice differre ai-
krir. Huius folia laris ad illam accedunt. Hccc
Cluf.

Tabem.ntt. Taber. Vicim Id*am vocat, & =0eybclbccr;

Sed compilator eius iconem 8c deferiptionem
Cluf. proponit, nulla eius facta mentione : flores
appingi curauit, ejuos necdeicribit , nec Cluf.vi-
diife fatetur.

Gerardus Anglus figuram Compilatoris habet:
ac Vaccinia Pannonica, flue Vitim ld*a appellat.

VITIS ID.£A ANGVLOSA.
Cap. VI.

VJ

Myrto fe carere pcrlpiccrcnt , aliam in flluis naf-
centcm flbi compararunt pharmacopola, camque Mat,
Myrtillum vocauerc, nempe hanc plantam, vt an- l'
notat Matth. Quod vero idem de hac planta feri-
bit , folijs virere Buxo fere flmilibus, fe d tenui¬
oribus , Myrti minoribus, robuftis , non placet.
Confiderent quado herbarum ftudiofi : quarnam
flt his cum Buxo flmilitudo, quodque robur in
folijs. Sulpicamur Matth. minus verfatum in
Myrtillorum differenti js , pauciores probe nouif-
Ic. In Epit. ^clucuij.^ mn, It. Mntilh : Ananicnfl-
bus Calunezjziit Dodon. C uufines in quibufdam
Gallis locis :Brabantis (fralcbcfien / pefcelbcfiss
cn &43amcrbcficn/quiairpofledici Latine Vac- rj
non tamen Virgilij : melius tamen conue-

' Itis Id*a
ngulofa
virgultis fruti¬
cat plsrumque
pedalibus , in¬
terdum cubita¬
libus , fatis cre-
brisjvircnribus,
angulolis& fra-
dlu corumacib9,
in multos ra¬
mulos diuilisfln

quam Myrtillorum ,

Mj,

loga, plulquam
femunciain la-

F/«rw-

Grava.

M jrtiUi.

fJfs Auerr
i .1 -i.not.

ta, acuminata,
glabra, per am¬
bitum argutis
denticcllis cre-

nata,faporc partim acido, potilTlmu primunicmer
gcntia,parti:n aultero.Florcs in lingulis h*ret,in-
ter toliaibullati flue vrccolum referentes , colore
cx albo punicante , Itylo croceo. Succedunt bac-
cs,flngulares quoque, Iunipcrinis fere pares, per
maturitatem violaceo: potiiisquam mgr*, vmbi-
licat*,fapore grato & acido primulum dcguftatq,
qu* tame paulo pofl nefeio quid naufeabundi in
ore relinquunt,purpureouioiacea,fatifq;pertinaci
tindura:cui grana immerguntur multa,parua,ru-
bentia. Radix tum re£la,tu obliqua quaquauerfu
agitur,e lupina etiam parte ftolones emittens.

Hanc perpera quofdam Myrtum exiftimafle cx
his Cordi liquet verbis , quando ait : Myrtus non
eft exiguus ille fruticulus,quem Germ. =0eibcts
flraucj), (al. -^cibel vel ^eibelftaiib :) & cuius
baccas^cibelbecr appellant, vt hadlcnus fallo i
plerifque creditur etiam0raubclbccren.Plerifque
hodie Myrtilli Larinc dicuntur.

Quidam etiam frudlus eius Vaccinia nigra ap¬
pellant, autoritate Virgilii. Sed infulfi homines
videntur , inquit Tragus : nam Virg.de flore lo¬
quitur, Hyacinthum eum intelligens cuius Diofc.
1. 4. hilloria proponens , Romanis reflatur Vacci¬
nium dici. Huius alterum genus Kopbeercn/
^rumpclbccrcn/bcBrudjbeeren dicitur. Myr-
tillos Aucrrhoes lingua fua Arabica vocat H es.

Non placet figura Tragi , in qua folia non fer¬
rata. Nec quod lcribit foliis veltiri folidis , Buxi
per omnia fimilibus,fed tenerioribus. Quid fi non
diftinguatVitim Id^ain frudu rubro,folio femper
virente ab hac ? cius enim non meminit , licet fle-
pius cum hac proueniat.

Quoniam vero Germani & Bohemi legitima

nire nomen Vacciniorum
vt q uidam apellant.

Videntur autem Vaccinia didta a baccis, quali
Baccinia.

Quicquid lit. Vaccinia h xc noflra dici poliunt,

& cum Vaccinijs Plin. ac Virruuij ( dc quibus fuo
loco ) in eo conueniunt , quod velles tel*que li¬
ne* tingi purpureo colore his queant. Cum The-
oph. autem ac Plin. Vitis Idea: deferiptione haud ^
quaquam conuenire fatis manifcltufiiumilis enim
eft frutex, vix cubitum altus,paucis, breuibus , &c ,ilt\
nequaquam cubitalibus ramulis i haud racemos ,
vt Plin. ait , nec vuarum acinis limilcs frutlus
quib9 folia cre- j fed vcluti Taxi baccas, profert ; non dulces ,. lcd
bra , tencra:vi- | fubacidas & adftringentesj 111 quibus quoque non
rentia, caduca, 1 ■yytf]o<hf}i moUe,fed multa exigua,c3.ndida,plana
vnciam circiter femina : folium non rotundum, fed rotundo lon¬
gius. Iam & credibile elt hunc in Italia,Gr*cia,
ac miftore Alia non rcperiri,cum Germani* pro¬
prium Matth. allererc videatur: tantum abell vt
Vitis Id*a aut Alexandrina dici habcriuc queat.
Porro non placet Dod. icon quam in hili. Gallica
proponir,ncc illa quam in Latina, quamuis priore
melior videatunin eo tamen peccatum quod adeo
rcdla pidla,in fpecicm arboris, nec foliorum fer¬
raturas expreflferit.

Airelle du Choul non cfl ea ftirps quam Dod.
pro Vacciniis nigris exhibet, vt iplc putat , lcd ea
de qua proxime egimus.

C*tcrum Vitim Id*am ,43eibclbcer vulgo di-
£lam,elle a fe primum . obferuata gloriatur Gefn.

5c viros aliquot eruditos confentientes inueriifle.
Aduerfari quendam de re herbaria bene meritum,

& Vitem Idxam interpretari illam qu* Palfullas
Corinthiacas vulgo ditias ferat. Sc vero nobilif- c„
fimum illud vux pali* genus non in Ida, nec aliis
pr*altis niuofisque montibus nafei putare:fcd vel
in planicie collibus apricis,magna hominu cura.

Idem dc colle&ione llirpium Vitim Ideam vit.
Theoph.elle ex eiufdem deferiptione fe interpre-
tari ait: qu* tamen opinio paulo ante refutata per
Dodod. Item in Catal.plant.Dryophonum,Omc. Dr^
nemoralis Myrtus : J}uo$ow : Ch fines. Myrtus
offic. Ryff. mm

Lonicerus qui pleraque fua Botanica cx Tra- Lut
goconfarcinauit,eundem de Myrtillis tradentem
parum diligenter leeifle vidctur,quando ait,pofle
llatui duplicem difrerctiam, magnam & paruam,
ambas tamen eiufdem cllc figur* : nam aperte
Tragus docet,maiorem & minorem figura differ-
i/oja, ( vt annotat Rob. Conll.ad
Theoph. & in Lex.) Galeno planta

eft,ideft,Vua vrflnafln Apcnninoadhuc vocatur
Vigna dell’ orfj , quam vult elle Viiina Id*am
Theoph. Anguillara : Vulgo Aceres , aliis Aurelles,

I t.Vud dolce , apud Northmannos nfliil copioflus
prouenit,pt*fertim in Bellocafiorum agro vbi vo¬
cant

LIBER V-

5«

eant Mourets. Sedfi Confl.intelligitnoftta n Vi¬
tim Idoam angulofam,vt fulpicamur,dubii adhuc
fumus an fit Vigna dei Orfo Anguil. fiuc Vua Vr-
fina Gal. quia tribuitur ei frudus ruber, qui in hac
purpurcoviolaceus & multis niger dicitur.

Quod nonnulli vuain vrfi Gal. a Theoph. Vite
IdaM non differre putent,falluntur Clufii iudicio,
cui Vitis Idara nihil aliud efie videtur, quam Myr-
tillus Offic. Germanio. Idem in Pan. tradit Vitim
Idoam Theoph. rei herbariis peritis elfe Myrtil-
lum Gcrm. vulgarem baccis nigris.

Et Aduerf. Herbariorum Vaccinia nigra &c ru¬
bra funt Myttilli Offic. An Ida:a radix. Maturita-
tem( inquiunt ) allecuto baccis nigra; vineo fucco
turgent , praedulci guftu:florcs Erico aut Vnedo-
nis, minores, pallentes > radix lignofa multa edit
virgulta pede altiora.Folia effigie Myrti aut Rufci
rotundiora, molliora, fed hieme decidua.

Lob. Obf. Vaccinia nigra & rubra, Idisa Vitis
Theoph. Dalech. Cluf. Myrtillus Offic. Germ.&
Myrtus montana: ViuVrfi Anguil. Gal. Aurelle
Airelle.lt VuaOrfa. A®gura Lob.non placet, quia
nullas foliorum ferraturas oflcndit , quarum nec
in deferiptione meminit : non placet etiam com¬
paratio foliorum cum Myrro& Rufco : nec quod
duas plantas velit vna eademque illa figura com-
pledi,licet neutra conueniat.De Vua Vrfi Anguil.
paulo poli.

Audiamus Celalp. ^^«/^(inquit) vulgo in Al¬
pibus quafi bacculo, frudus dulces, fubacidi, par-
uis vuis fimiles, in maturitate nigri quos cfitant
Alpini: fert eos paruus frutex dodrantali altitudi¬
ne , ramulis virentibus & ftriatis , foliolis in ro¬
tunditate oblongis , leniter ferratis, fine pediculo
annexis alternarim : flofculis radiantibus, conca-
uis vt Arbuti, qui fummis fructibus inlident. Al-
rerumgenus thee: Videntur hi frutices quafi humi¬
les Melpili.f/<C£' tllc. Quo tota deferiptio fatis con-
uenit cum nollra Vite idoa angulofa , fi excipias
quod ait,Vuis fimiles,&: quod videantur quafi hu¬
miles Mefpili. Nos fane conliderata cius deferip¬
tione ac etiam ipfa planta nihil videmus quod
refpondcat cum Mcfpilo, cuius folia funt hiriuta,
longa , rami nec virentes nec ftriati , fed rotundi:
flores ex foholis conflant: frudus in totum diucr-
fusjfigura, colore,fubllanria,& fapore. Quid vero
libi velit Cum flolculis radicantibus , in hac planta
non apparet , nili forte legendum fit candican¬
tibus.

HiJl.Lugd.m ea ell opinione , clfe Vitim Idaeam
Thcoph.& Vitim Alexandrinam circa Phalacrum
Plin. In Auernio montibus ( vbi proucnit ) dici
A irelles , Italis Vua dei' orfo : Gcrm. 4oeibclbeer.
Vuam Vrfi Anguillaram vocare : Dod. Vaccinia
nigra & CuuJines:Ab hac Idoa Vite differre a Lob.
pictam Myrtum Germ.foliorum incifuris , de qua
tradat Matth.m Gcrm. &c Bohem pharmacopocis
Myrtillum dici. Sed frullra Hilt.Lugd. duas facit
plantas,ciim duo fint figura: vnius planta;, quarum

prior

deterior.

Vitis Idoa minor pafiim in Harcynia Saxothu-
ringica,Thal.AnCamer. in hort. Vitis Idoa nigra
pallim in filuis. Itim paulo pbft : Vaccinia nigra.
Dodonoi Vaccinium nigrum. ^arioLiuv^olvti Peuc.
Myrtus terreftris feu Pumila:iBlaiJh>c 4^eibdbccr/
0taubclbecr/ Ko^bccrSchuuenckf. Vitis Idoa
iiuc Myrtillus i.Tab. Angi. 23lacfe iXffiortce or
tltyorfle Berrtcs / Gerar. Myrtilli & Vua Vrfi
Anguil.OBauh.

Nafcitur tam in alpibus quam in vallis defertis,
vliginofis & tenebrofis vallibus alijlque humcClis
locisGermani;e,Gallio,Arjglio,Seueno inaccdlis.

alpibus Tridentinis , monte FVado iuxta Lucer¬
nam Heluetorum, infylua Harcynia,tcllibiisTra-
go, Gefn.& Lob. In Helueticis alpibus & fyluolis
non paucis locis obferuauimus,Itcm Ailatio, Bur-
gundio, Sabaudio flpeciatimin Burgundia prope
Caflellum Mefidje vbi frudu vefcuntur 3c Beuher
vocant : Item in cacumine montis R .fberg prope Seulto
Melocomium : circa Bcfordiam , in monte Ballon
Locharingio vicino.

Frudus Augufto maturos legimus. Eodem Tempus
menfe Richcnvvilla proficifcentes ad fodinas a S.

Maria cognominatas,multos pueros atque puellas
obuiantes plenofquc calathos ad cibum referen¬
tes offendimus. floret Maio. Frudus interdum *
etiam Iulio maturos edit.

Baccis terream & frigidam inefle fubllantiam VJJ|” &
ait Tragus,quare cibo quam medeciho accommo¬
datiores elfe. At nobis medicina; quam cibo aptio- Tragus re -
res videntur: fi vera tradit Matthiol. frudus refri- yrth
gerare j cxiiccare, roborare, reprimere, cohibere, Teperam.
quo omnes facultates medicamenti potius funt, D)!entt,u-
quam alimenti. Dari baccas cum recentes , tum
quoque ficcaS deuorandas Dyfentericis & Ccelia-
cis.Has igitur Germanis vna cum Vniuerfa planta ,, ,

haud inefficaciter Myrti vicem proflare idem cen-
fer.Cuihac in parte non allentimur: Myrti frudus
aromatici funt: hi minini^ Prorerea noftro iudi¬
cio Matth.pcrperam tribuit Myrti vires Viti Idea:
angulofo, licet ei valde fint fimiles. Quare Dod.

& Qamer.potius fubfcribimus , quorum lententia
fi crudq edantur bacca* ventriculum debilem &c
frigidum offendunt ik aluum perturbant fua frigi-
ditate, tantum abeft, vt aluum adflringanr , aut
fluentem reprimant : quod fuccus illortlm exco-
dus donec cralfelcat( Rob vocant) addito meile &
faccharo, vt c6feruetur,haudquaquam efficit. ideo
ab aliquibus parari folet ad hoc mala fiuc ex ipfo-
rum e£u, fiuc aliunde contrada. Cotcrum eodem
Dod. tradente Vaccinia hoc facultate fecundo or- yZcruult
dine, eoque fatis intcnfo frigida funt, & Vna curri «rder.
manifefla adftridionc reficcant. Ventriculo ollu-
anti conueniunr.fitim fedant : ardentium febrium
calores mitigant: aluum reprimunt : vomitum fi-
ftunt : dyfenteriam ex flaua bile natam curant: ad-
uerfus choleram morbum profunt. Sed ad hos v-
fus Rob leu fuccus cum faccharo yel meile infpif-
fatus iplis baccis longe proferendus , ob rationes
didas.Pueris tamen qui omnia degluriunt, item-
que aiiiculis filueftribus ob dulcedinem & fuavi- c,bus
tatem cibo grat illimo funt. Paupercula quoque ^ncrorum.
plebs, vt annotat Schuuenckf. in Silcfia ex baccis
pultes cu farina coquit,haud ingratas^vt ille ait:fa-
| pidiores , hcrclc,exillimarcmus abfque farina , &
j in fimplicem fapam , vel per fe integras codas,
j more ccrafiorutn. Sed vt magis nutriantur , ideo
i farinam addere putamus.

Lonicerus huic planta: multas vires adferibit,
parum rationi confonas , & folte in eius cerebello
natas.Folia & frudus in vino maceratos & epotos
vrinam ciere, aC menfes , pellere calculum vefico:
quas vires qua ratione rei adflringenti, adeoque
frigido & terrdg [ vtipfemer fatetur] tribuat, ipfe yrwnrr.Ci:,
viderit. Item tradit conferre ad effufionem bilis juenlet
&c dolorem capitis , quodparrimadftringendo &: C
cohibendo bilem, partim calores & vapores repri-
primendo proflare polle rationabilius. Foliorum ^lorcip'
luccus in ore retentus aphthas mitigat. Sed quo
confilio idem ait eundem fuccum mixtum cum la- Aphrh*.
de auribus illitum in ambitu, omnia eorum vi¬
tia tollere, atque adeo vifum acuerc,iudicentdo- J.tngntms
di. Succus cum faccharo epotus fputo fanguinis JPutMm >
refiftir, 8c generationi calculi in renibus: fic enim
X x i _ ^

f

Htft.Lugd.

repreh.

Radix /Uxa
Thtrtonar-
cba.

Frica baci¬
fera Ut, fo¬
lia.

'*rj-

C.Saub.

laus.

Vaccini*

rrf.

5H HISTORIA

erimus erga demonftrantem.

Aft ttijt.Lugd, more fuo duas vel tres confun-
dit,d umvnihuic diucrlariim ftirpium hic nomi¬
na tribuit : Idara radix,fiuc Idara: vitis fpccies:Dod.
Vacinia rubra: Clufio Vua vrli Gal. Italis Rhodo¬
daphne parua ruftica: quibufdam Ballamum Itali-
cfi vulgare: Thcrionareha Plin. Idaea radix Dioic.
Plin.Gal.Tam egregie Chaos illud ftirpes digerere
confueuit.

Tabcrn.proponit figuram Ericx baccifcrx la-
tifolix nomine, quam Sc Raufib Gcrm. vocat, fine
deferiptione , qux exprimere videtur noftram
Idxam radicem. De Vuavrji quam idem ex Cluf.
habet, iam diximus noftram Icnteiitiam.Chamx-
rliodehdron Alpinam latifoliam 8c is 1'anc con¬
fundit cum Ledo Alpino : Figuram etiam
proponit Lobelianam , cuius nxuos iam de¬
teximus. De Chamxpyxcr cius idem dicimus»
quod de Tragi Chamxpyxo , nobis videri eo
nomine tradi Vitis Idex fpcciem , cuius ico¬
nem li quis confideret , forte fii (picabitur po¬
tius. accedere ad vitim Idxam rubro frudu, quam
ad Radicem Idxam. Rem Lcdoribus conlideran-
dam relinquimus. Quicquid Iit,cum D.Cafparo
Bauliino Botanico vcrlatillimo exiftimamus non
elle ex genere Buxi.

Gcrard. quoque Chamxrhodendros alpigena
dicitur: Angi. 0tvcarffc rofe )5aici Item Vaccinia
Vrfi fiue Vua vrftCluf.Bearcd tPcfbrtle borries.

Ceterum Vua Vrfi Clulio non nili vnico loco
nafccns vila arido folo <3 c apricO,via regia in colle
imminenti cuidam viculo , Venta el habui vocato,
inter Guadix <3c Baca , 'regno Granatenli , iam flo¬
rens Martio. Serius tamen plerumque florercftru-
dftum xftate maturelccrc , & in planta ad hiemem
vlque perdurare ipii incolx affirmabant; Nos in
montibus circa Gencuam oblcruaiumus. Proue-
nit etiam Balilcx via qua tenditur ad S.Chrifcho-
nx fanum iiixta vineas. Legimus etiam in Vega-
gaiiijs Narbonae montibus.

111. Pririfccps nofter Frid. Dux Wirtcmb. mifit
nobis plantam ficcam monens copiole reperiri
circa Curiam Rhxtorum » ferre baccas rubras:
magni fieri hanc plantam & tindoribuspro tindu-
ra nigra, ac eis dici Kaufcl).

P.LANT ARVM-

CHAMyEBVXVS SIVE CHAM^PIXOS.

QVIB VSDAM.

Cap. IX.

q;

» Vamuis
^hxc planta
non lit dc tribu
bacci ferarum,
iungendam ta¬
men cenfuimus

propter quanda
fimilitudincm

cum prxcedcn-
ti,a quibufdam
Chamxbuxus
putata. Huric
luftruticem iti¬
dem Chamxbu-
xu dixere, mul¬
tis virgultis te¬
nuibus > lentis,
Ipithamam cir¬
citer longis pre-
ditum , qux vbi
terram atrijre-

:,fibri

is dc-

I pe non multo iplis virgulis breuiore, hgnofam,ex

1 cuius capitibus (qux plura poflidct)ipf<£ emergunt. F«/*
j Folia per rambs incondita , Buxeis quodammodo
\ fimilia, magis acuminata, carnola, pediculis bro-
j vilfimis hqrentia, [guftantibus primum ingrata,
deinde amara ite acria Cluf. ] amaricatia: ex quo-
rum alis j in ramulorum extremis flores emicant .
Colutc^icorpioidis floribus limiles ,fimul pluics I
iundi , qui , tcfte Clui, odoris expertes, noniiul- |f
lis vero locis odoratiflimi <Sc Narciffinam quan-
dam fragrantiam qmulantes , tribus foliolis con¬
flant, quorum duo alba funt , & alarum modo
furfumexpanfa,galcola exalbida illorum exortu
integente; tertium lolium in oblongum veluti tu¬
bulum conuolutum cft , lurlum per lanuginem a-
pertum,per extremitatem bracce modo effonna-
tum atque luteum , & vetuftate interdum omni¬
no purpuralccns aut rnbefcens. Floribus fuccedut Silii
larq «Sc comprelle liliquc, Thlafpi latifolii filiquis
paulo minores, virides . que bina plerumque [no-
n unquam vero vnicum tantum] continent grana, Gn

miliis radicantur: alioqni Sc radicem habet , fx-

pib

gricante , hirfuta 8c veluti quoddam animalculu
ementita , Polygal^ vulgaris maioris rubrq lemi-
ni haud abfimilia, led minora , qu^ aperientibus * 41
fefc per latera loculis , fponte decidunt.

Interdum etiam pro loci natura floris colorem
variare deprehenditur: nam bina illa folia alaru
inftari lurlum expanfa , galeolaquc eorum exor¬
tum tegcns,alba non lunt , led pulcherrime ex
purpura rubent: tertium autem veluti in tubulum
conuolutum flauclcit, eiufquc extrema pars au¬
rea eft.

Cordum exiftimamus in Obf. filuade hac pia¬
ta ita tradidille: [licet Thalius alio referat] Fruti-
culus exiguus, humi proflta tus, mneeis viridibuf-
que virgulis: foliis Myrtinis,duris,acuminatis,pc- p^fl
rennibusque: floribus papilionaccis fere, diuerlo
colore, videlicet albo. flauo& rubente: extimum
quidem alber, proximum flauet , intimum tubet.
Nafcitur in filuis montanis circa Egeram , in Ba- Lo
uaria& Vindelicia.

A’vawuof Coluteq flore, fiue elegans Cluf. qui a
nemine adhuc defcriptam putat. At nos k Cordo.
Quidam a pctpetua viriditate ft>inrcr£run appel¬
lari dixerunt, quod nomen alioqui & Vinc<j per¬
vince conucnit.

Anonymos Pcriucq folio:Camer. Gefn. iam olun
[cum ego Bauhinus ipli conuiuerem] Chamqbuxu
lcu Cham^pyxon vocauit. Argentin^ vidimus in
ter Plantas D. Agerii liceas nomine Myrtogcni- xua
ftq, quod nomen non difplicct: nec fanc liialc poft AfJ
Gcniftam ponit Cluiius. Sed magis arrifit Cha -/**•!
mtebuxi.

Frequens eft prior tefte Cluf non modo in toT
montibus Calenberg , Mcdcling , & Badcnfibus
thermis imminentibus , fcd & in alijs ad Auftria- *
cas& Stiriacas Alpes excurrentibus, qui omni
Refiniferarum arborum genere integuntur, inter ■■
faxa. Plurimis etiam Pannonia: locis eft obuia, ve¬
luti ad Pofonium, Sopronium & Zolonock. Alte¬
ra vero rarior inuentu.

Floret vrraque Aprili & Maio. Semen prioris Tc:(
[nam alterius llon oblcruauit] lunio pcrficitui.D.
C.Bauh. attulit Patauio in horto ledam , hi s no¬
minibus : Viris ld;ra Theoph. cum baccis Myrti,

Olea Aithiopica Diofc. Guilandino. Sed decepti
fuere qui ita vocarunt , hili nomina 'cafu ad plan- I
tara fuerint adieda. Tiguri etiam obferuauimus
& collegimus. Locus particularis nunc non fuc-
currit. Hactenus negleda fuit htec planta, nec in
vfum Medicum vocara,quod Iciamus.

VITIS

' chii

LIBER V-

St

VITI IDjEM affinis poliifolia'

MONTANA.

Cap. X.

ORtn Sc fa¬
cie cft Po¬
lii noftratis,
virgultis cre¬
bris , dodrante
longioribus, ,li-
gnofis, ex nigro
rubentibus,ina-
gna ramorum
lobolc fcecun-
dis. Folia Polii
noftratis , acu¬
tiora , neruofi,
vncialia , angu-
fta, fuperius vi¬
ridantia, prona
parte cinerea
vel glauca,ner-
uo elatiore per¬
longum curre-
te.Extremis ra¬
mulorum pe¬
tioli scalyculi harent perexigui, foliofi, rubentes,
vnde angulofa pyramis exilit Conchyliata, baccar
alicuius rudimentum 'promittens. Pro radicibus
paflim ex ramis nafcuntur capilli inftar tenues fi-
brxe terram morfu comprehendentes. Appingi
curauimus latiiifculum folium , iuxta anguftum ,
cuiufmodi pauca planta; a nobis colleda adha-
ferunt.

Hanc plantam reperimus vliginons, mufeofis,
Sc frigidis locis cum alijs Vitis Idaa fpcciebus ,
Maij principio in montibus Harcinia lilua inter
vallem Griefbachianam vbi fontes acidi , Sc 7\iz
bcifautven , vbi etiam fons acidus. Vidimus quo¬
que cum flore apud D. Platerum Bafiiea i fed lic¬
eam , ccflledtam in monte Pilati.

(. Hanc eandem videtur Thalius in Harcyniafua

Myrti tcnuifolix nomine iic delcriplillc. Copio-
le reperirur in vligine illa , vitra Andersbcrguni
vrbem, Broccembcrgum montem verfus, quani
nominant ©enrotcnBmcb, hoc eft,Vliginem
rubeam , quod totus ille vliginofus tradus fub
radicibus Brocccnbcrgi ,&& vicinorum montiu
rubro mufeo plenus fit , qua videlicet ex Andcrf-
bergo via patet Goflariam verfus. Fruticulus eft li-
gnofus , palmaris , viticulis multis , incuruis : fo-
lijs oBlongiufciilis , vncialibus , Myrti folijs an-
guftioribus , quorum extrema plerumque in tergu
contorquentur. In exiguis recuruis pediculis pro¬
fert circa autumnum flofculos paruos , rubicun-
diufculos ex albo. Frudum nunquam adipilci po¬
tuit , cumque ferb admodum floreat, eo autem
loco , vbi nafeitur , hiems citii\$ , quam alibi in¬
cipiat , citius etiam grandiores ibi niues cadant ,
opinatur raro eius maturos ftudus haberi po(Fc.
Cognatum forte quid cum hoc habere putat fru-
ticulum illum exiguum Cordi , folijs Myrtinis ,
quem nos diuerfum tenfemus, ac Chamabuxum
prxcedcntem.

t* An Camer: Vitis ldaa rubra Bauarica , baccis
inflpidisfine fucco. Fruticulus eft lupinus , craf-
fiore caudice quam vulgaris ( ea forte , qua rubro
frudu ) qua apud nos paflim cum nigra [forte
angulofa ] iri mnis crefcit, d' 0tcmbccrIirivoca-

cunfolijs item oblongioribus* acuminatioribus Sc
angufti6ribus,per autumnum rubentibus. Crefcit locus
circa Monacumin campis alpefis inter Ericas. In
horto adhuc viuit Sc viget,nedum vt flueftres hu-
iufmodi planta videtur interitura. Hac ille. Quum
vero nobis ceiirb non conftet , quo f t referenda
h^c Vitis Idea Bauarica, hic labuit cius delcriptio-
nem referre, donec melius nobis innotefeat.

OX YCOCC VS SIVE VACCINIA
I’ a i. v s t A i s .

Cap.

u

PRclongi?

viticulis,li-
gnofis , cx atro
rubentibus, le¬
tis & fradu
contumacibus,
inque adnatas
propagines di-
dudis ferpic ,
quas folia ve- Fol,K
ftiunt crebra,
politu fere pin¬
nato, dura, fer-
pylli folijs pa-
ria,fupcrius vi¬
ridantia, lubtus

Defcriptio.

Baccit. I

floret.

SApor,

ex cinereo ru¬
bentia. Baccar'
figura , vt
quit Cordus,
rotunde Sc cor¬
dis modo infe¬
rius iuxta annexum turbinatae i colore foris pri¬
mum cahdicantes,mox punicea dc purpureis con-
tigUifque maculis Sc pundis cohlperfe,intus vero
in candido modice rubentes , Sc quatuor exiguis ^
cauitatibus parua Sc veluti abortiua femina clau¬
dentes: eavna cumcaulyculis humi procumbunt,
nonnunquam etiam in mufeo tanquam abfeondi-
tx latent. Flores in extremis Sc capilli inftar te¬
nuibus furculis,Glycypicridos floribus iimiles, co¬
lore propemodum puniceo. Radicibus nititur bie-
uibusjcapillimodo tenuiflimis Sc flauis,cx viticu¬
lis fubinde demiflis. Saporem coliculi Sc folia ha¬
bent adftringentem : bacca vero egregie Sc fufi-
plicitcr acetolum.

Dod. feribit fe obfcrualle radicem ellc inftar
tenuis bacilli , obliquam , cx qua furfum complu¬
res coliculi Sc inferius fibra aliquot demittantur.

Thalius autem hac annotat : oxycoccon copi-
ofe in Broccenbcrgo Sc vicinis montibus humi-
dioribus, folijs non ita fubrotundiufculis , vt eft
cius icon apud Cordum , icd oblongioribus ac
ftridioribus , lenticula fere, breuioribus tamen :
quorum ambitus verius dorfum vtrinque leniter
refleditur. Longis lignofifque ac obliquis prore¬
pit in vliginofo mulco viticulis , radicibus con-
ftans tenuibus > multifidis, lignoiis , quibus ca¬
pillacea fibra multa adharent. Flofculi exigui
lunt , purpurei, veluti exigui Citinj;

Vaccinia paluftria Dod. videntur forte eiufde
ftirpis fructus ellc , vel congeneris. Tantus au¬
tem radicum truncus noftro oxycocco non eft ,
quantum icon Dod. filorum vacciniorum exibet.

Hic idem in hift. Gal. Vaccinia paluftria ait Bcl- yacc,„i4
gicc vocari Dccnbcfitrt Sc Pccncdren : Gal : Coti- pAlujlrtA.
lines des <narets : nullumque alitid nomen fibi co~

X x 4

M atth ex-

'cujut. con-
, tra Aduerf.
Poterion
Iihud p lm.

Aau.crtu,

V impulit-
ftru.

Rofm .

FIi/l Lugd.
error.

«« Historia

gnitum die ni/i lic Saiiiolus Plin. At in poftr. hift.
Plinij nomen omifit.

pen. &: Lob. in luis Adu. Matth. carpentes:
Mane inquiunt , cur commentator Ericarn bacci¬
fcram indigitet » neque cauxam dicit neque ratio
fubcft 3 neque quicquam illi E ric.t ineft.Sed falle¬
bantur illi , vt merito confeflus cft pofcea Lob.
in luis Obi', nam dudum annotatum aliam planta
clic Ericarn bacCi feram Matth. de qua poftea.

Eidem Lob. Palnfiria Vaccinia : ur.ycuccon Cordj,
Votcnum Dalech .Rbus Plin. Dilfio: Acinaria paltt-
fttis Geln. Hcluetis fcTIoflbecr , id cft , Acini palu-
jlres. Batauis tJetrt aut VTleerbefir. Rofslin.exilli-
Palu~ mat Myrti lilu. genus , quodque melius pro vera
Mjrtusfilu. fubftitui poflitquam ^ctbelbecr dida. Acina¬
riam rede quoque Vitim paluftrcm , avinofo
acinorum lapore eadem ratione qua V itim Idxatn
fuffruticem vocari polle priterea annotat Gcfn.
in lib.de hortis : vbi addit Berncnfibus R ofmarinu
vocari. Idem inep. ad Aretiumair , Rofmarinus |
paluftris ( vt vos vocatis ,) rede Vitis paluftris j
appellabitur,^ vinolo acinoru fapore eadem ratio- ;
ne,qua Vitim Idaeam veteres vocarunt. Qua id j
ratione,nefcimus.

Vitis idaa paluflrihus locis nafiens Cluf. Sed fal¬
litur Hili. Lugd.exiftimans fuam Ericarn 6. Bac- ;
ciferam efle Ericarn baccifcram Matth.quam ipla-
met teftatur depingi & deferibi a Dod. pro Vacci¬
nio paluftri. Multum enim differunt. Eius igitur
Compilator E ricarum naturam non benenouit,
hanc in eorum cenfum referens.

In eundem errorem impingit Schuuc.nckf.Lobe-
lium liconluluillcnt ab iplomct rcuocatum erro¬
rem cognouillent. Sed cralCori ctiamnum errore
■preh. pc implicat Schuuenkh tam confidenter lcribens
ciTe Tn%noMA.wv Thalii,quum iplemet Thalius Vac¬
cinium paluftre deferibat nomine Oxycocci Cor¬
di. Verebatur nimirum ille ne libi nomen Gncum
deellet.At Oxycocci nomine contentum clfeprx-
fticilfet quod Vllofclbccrcrt/ (5 icbrfra ut
beer/ tPirltctbeercn, Kftufd?0run Gcrm.dici no ¬
tat Schuuenckf. quauluis vereamur ne & horum
vnum aut alterum nomen paullo inconfidcran-
rius fubrepferir, Iudicent Germani Rhizotomi.

Natales & ha zc habet humida, vliginola,opaca-
que loca, potilllmum montana & conualles. Ca-
mer.tefle, loco umbrofo durat aliquantum , licet
non admodum irriguo : fed vere incuntc apricum
odit &c tabefeit. Non longe ab vrbe Norimbcr-
ga prope pifeinas magnas reperitur. Cordo no¬
tante, nafeitur incultis , macris , humidis, putridis,
vliginolis mulcolisquc locis, ac frequenter iuxta
Safiiroram , plurimumque iuxta Wittcmbergam.
In humidis & vliginolis fepe numero apudHolan-
dos. Dod. Vdis mufeo/is liluis Ericctifque mon¬
tium Suditorum pallim luxuriar,& viticulis tenui¬
bus mulcum perreptat, Schuuenkf. Nobis copiolc
obferuata in cacumine montis Bu/^w,paludoto lo¬
co, frudu maturo Aug.principio.

Maij hnc etiam Tiguri obleruauimUs apud fta-
guum dictum 3.at$c»i|"cc cum baccis & floribus
limilibus Glycvpicridi etiam in montibus prope
fontes acidos Grielbachianos & a D.Petro cogno¬
minatos. Aliquoties cranftulimus in hortum
Montb. led non durauit. Dod. Baccxlul. ficAug.
melibus maturantur. Flolculi purpurei Schuuekl.
notante, Solani rubri, minores,apiculis Haucfcc li¬
tibus Maio & Iunio hifcunt: Baccx Autumno ma-
nirefcunc,tota hyeme lub niuc latitantes incorru-
ptx,quas Verno tempore pueri &: paftores colli -
gunr, ac pulpa molli turgentes line detrimento

plantarvm.

comedunt.

Folia adflringunr : fruCtus acidum lapit &€- Vires «I
grcgieadftringit^CUm leuicula abfterzcndi facul- yires.
tare. Frigida autem, inquit Dod.dc licca hui ulmo- jUs'
di Vaccinia, vna cum quadam partium ac fubilan- ram
tioe tenuitate,qua; tamen quandam adllriclionem
coniundam habeat. Ardentium febrium calorem j :eirtS4
atque in his litim mulcent: bilis ardorem repri- drntei.
munt: vomitum lillunt : ciborum appetentiam per ^,e“-
biliofos corruptofque humores deicCla reftaufant:
pcfliletibus morbis aducrfantur.Coquitur vero & pofhutu
horum luccus,doncc craflior fadus addito laccha- Ptfht.
ro conferuari queat, qui ad omnia , ad qui bacc*, Ro^ei
etiam utilior cft Foliorum quoque, vbi adftridio- at‘
ne opus, commodus vfus clTe potcll.

Schitenlr-

feld r
Alter
sthuencv.f.
error.

Tempus.

E RICA BACCIFERA MATTH.

Gap. X 1 1.

t

St nobis pro
X-iErica baccL
fera Matrlncxi-
ftimata planta
cx montibus
Rheticis,quifi-
milis videtur A- A*o»j
nonymo z.Cluf. Clu> .
Quum vero no- 1
ftra planta ncc
flores ncc bac-
cas habeat, pro
ceno Matth. E-
ricam baccife-
ram aflercre no
aufimus. Eft ve¬
ro eiulinodi. Ocfcfcl
Numerolos c-
mittit ramulos
lignolosjtenucs
tamen j cortice
rufto tedos , in
alios minores nullo ordjnc varie diuaricatos. To¬
tum fuffruticem ab imo ad 1'umma denius folio- J
lorum ftipatus oblidet. Thymi durioris foliolis,
fapore nonnihil amaricante,cum lxui quadam a-
crimoniaincc tamen adftridionis vacua.

Matth. vero hic de fuaErica baccifera tradit: Encai
Eli planta in montibus nafcens , qui Bohemiam a c,fer*\
Silelia difterminant , & Equorum fontibus Albis ^),‘ctl
fluuius origine ducit, humi procumbes, &: latas oc¬
cupas areas, folio pene vulgaris Erici,qui baccas
edit purpureas, in purpura nigricares, Iunipcrinis
haud minores,fed molliore pulpa ,lcnta,& colore
fubuirefccnrcjVtin Pruno. Ramis eft lignolis,e>: a
tro rufefceribus,flcxibilibus,oblequiolisque:floics
videre non licuit , fed iplam tantum baccifcram
menfe Auguilo.

Cluf.in Pannon. Ericarn coris folio prunam TedH
vocat. In poftr.hift.vndccimam,quain lic deleri
bit : Humi diffulaclt, & latas occupac arcas,nnil
tis ramis lignofis,flexilibus tame,conllans, ex atro
rufefeente cortice tedis qui interdum fibras a- ,
gunt,vt latius fcrperc,& fufhciens alimentum me
lius attrahere queant : adurgentes ramulos nuinc-
merola ambiunt folia, fapore primum linguam
vellicante : pulilli ad foliorum exortus flolculi,tri- F lore
bus foliolis conflantes, coloris ex herbaceo fubal-
bicantis,purpuralcentibns ilaminulis interne pn-
diti, Hisluccedunt rotundi bacci, iunipcrinis
haud minores, initio virides, maturitate nigri 6c

purpu-

LIBER

purpureo fucco, vti Mora,plena:, in quibus mul¬
ta ina:qualia &c vcluci triangula grana. Radix li-
gnofa &c dura effc. Hanc florentem > & viridibus
baceis onuftam, multafque adhuc fuperioris anni
maturas recinentem, iuuenit idem inprccelli mo¬
tis, Vulgo TDccfife lappcllati, fcopulis , quinto fu-
pra Neapolim Aultri* vrbe-.n miliari , menfe lu-
nio: Poitea etiam Augufto , immaturo & matu¬
ro frudtu plenam in ©ncbcny& ©nc&lbcn Cel-
iillimarum Au(lrne& Styrice alpium iugis. Illius
etiam arendfis Holandia: tumulis eruta; ramum
fuis baccis maturis &c immaturis onuftum mifit
ad eundem N.V. Io ab Hoghelande-. Miramur
vero in Cluf.icone ramos pingi hirfuros , nec ta¬
men .fieri mentionem in defcripcione : alioqui i-
con anguftis foliis melius conucnit cumEricai
nobis defcripta , cjuam iconCamcr. a nobis pro-
polita:

lam antea monuimus Pcnam 8c Lob.Sc hos fe-
quutum SdHuucnkf.cxiftimalle Vaccinia paluftria
elfc Ericam bacciferam Matth.qucm errorem du-
du deprehcndimns.Sed quoniam idem Schuueck.
feld. Oxycoccon dicitclle Ericam bacciferam
Matth.& Tnd^oW.Ko^Thalii, cum ex eo aperte cotra-
rium pateat nempe mwMiuw diucrfum elfc a Vac¬
ciniis: placet cius hilloriam totam lubiicerc, qux
fic habet* Ericabaecifera Matth. Nam h^nc de
qua nunc agimus, eandem elle cenlcmus. Angli
vero in Aduerfar. Vacciniorum pajuftrium no¬
mine eam proponUnt, quamuis hxc noftra in
paluftribus non nalcatur. Fruticulus cfl: humi
procumbcns,in oblonga,multifidaque brachia ru-
betia,lignofa > obfequiola ac foliola late fuper ter¬
ram 1'e prorependo explicans: foliolis denfc ob-
ueftitur breuibusjoblongiufculis,ftri&is,fuffuhiis,
fa*pe etiam nonnihil cceruleis , Iplcndentibus , ex
quorum alis in ramulorum extremitatibus allate
lub Syrii afilu micant tenuiffima flammula, bre-
uiaqUejfilamcntorum.fericorum fere inflar^quoru
fummitatibus apicula iniident, coloris ex .rubro
nigricantioris aut lpadicefcentis fcrc:haecque fila¬
menta & apicula florum yicem explent, hlquc de¬
cidentibus^ mergunt bacca: fplendentes , lunipc-
rinis minores , limilcs baccis Vitis Idea; fcu Vac¬
ciniorum nigrorum Dod.rotunda:,ex purpura ni-
gricantes,dulci pulpa.conftantes,cui infarda con¬
tinentur Icmina pnrpurafcentia. Proucnit copidfe
in lummo Broccenbergi iugo <Sc laxorum arido¬
rum filfiiris. Saxones qui montem illum ac¬
colunt , vocant hofce frudtus -Zlpcnbccr / hoc
ell. Simiarum baccas. Vndc,li quis neque Erica;,
neque Vacciniorum fpeciem llirpcm illam elTe vo-
luerit,is nomine confido vn^y.oy.M v appellare pof-
fet. Inde autem ei hoc nomenclatura? inditum elt*
quod cfus iplorum vbcrior capiti noxia inferat
quaedam fymptomata,ad quae delira; fubfequantur
gelliciilationes , ratione nonnihil interturbata, vt
is,qui tpfis vfus fuerit copi olitis * firmarum inllar
fele habere gell'4 rilibundo videatur. Hincplan-
f tulam hanc delcteria facultate minime carere con-
teridunt, & ab eius efii omnino abllmcnt, alijfque
ipforum vlum fande interdicunt. At amicus qui¬
dam noller Andrcas Rofelcrus , pharmacopoeus
Halberlladienfis , vir opt.de rei herbaria; non tri-
uialiter gnarus* hanc llirpem Chain xtaxum voca¬
re foler , tum ratione qualitatis illius mala:, tum
foliorum oblo ngiufculoriim Taxi, fed breuiorum.
ALmilius eam oliin , cum necdum illo tempore a
quoquam elfet h*c llirps defcripta. Corios fpe¬
ciem faciebat , Cotin Brocenbe.rgenfcm nomi¬
nans. Reperiuntur ■& vetulse herbaria* inSaxonia,
qua hanc plantam (Bic^tiraut vocitant, commen-

V- 517

dantque eammuliercblisVt {mefentaneum prsefi-
dium contra illiulmodi morbum, nempe Conuul-
fionem. Matth. fatetur fc de fuse Erictr bacciferse
qualitatibus nihil certi habere.

ANONYMOS FRVTICOSA,

FOLIIS FRICyt BACCi-
lERit MATTH.

Cap. XI II.

ELegantiffi- Dtfiriptio.

mi huius
fruticelli ramo
pulchello nos
donauit Cl.D.

Agerius Mcd. FiU
Argent.de flir-
pium fagacifli-
mus veiligator,
qui furculofus,
lignofus , varie
diuifus i ima
parte rulfus aut
fufeus, annoti¬
norum ramu¬
lorum princi¬
pium dilute ru¬
bens , extrema
flauefcmit. Ex
ingqualibus in-
ternodijs folio¬
la emittit ma-
£na ex parte bina, nec tam nuir.crofo ac dcnfo ag-
mine,vt in prsecedenti , altero vero latiora, craf-
fiora, & in totum maiora, dilute virencia, de duxi
recentis in morem flauefceiscia. Ramulorum funi-
ma furredis de longi uleulis petiolis rufis diliden¬
tia occupant vafcula L edi Narbonenks aut Nerij Sapor.
Montani quodammodo limilia ,;oliacco calytulo
fufccpra. Folia magis quam pr.ee denti s amara,
nec fine adftridione.

De hac Aduer. vt putamus fic fer ibunt : Cha- F Ures.
matrhododendros altera cellis 6e rigidiffimis cau-
tibus,floribus purpureis perquam exiguis , Erica
foliolis , non deciduis, proucnit : humilis tota, k
nobis tantum liccavifa.

Gcfn. dc hort: Rofie alpinae altera fpccies, foli- ^f**^'*'
olis minimis , Acinaria paluftris noilra foliolis^ ee,et'
perfimilibus. Locus-

Nafcitur in Adula monte Rhatorum : inde au¬
tumno allata , in hortulo plantata , vbi nunc me¬
dia hyemc egregie viret nec perdit folia : duratu¬
ram tamen vix lpcroj alriflnnis, ficcis , ventofis
dc apricis frigidifquc locis allueram. Species hac
Roia albino: rarifhma efi.

Ex Ctuf. Patt.dcfumpta efi noftra icon , fcd mi- \„0„ymf4.
nus feliciter pidor imitatus cfl : titulus erat fiiusThjmi
avMvuuor folijs Thymi : dc ea feribebat nondum
fibi conflare , quo elfet referenda * eam o'o caufa
avdvvpw etiam rclinqtlBrc : nifi forte ca fit quam
Pena & Lob; in Adu. Alpinam alteram vocant ,

& flatim poft Chqmarhodoaendron odoram col¬
locant.

In poftr. hili vocat Chamaciliditl 7. Olim
( inquit ) non mihi conllabat , quo illam plantu-
lam referre deberem , quod mediam naturam in¬
ter Chamxciftii & Cucorum Matth. obtinere vi-
\ deretur : eam objeaufam inter vtriufquc capita lo-
caueram. Sed diligentius pollea obferuatam , in- cbtnnteifh
‘ tcl1 Chamaccifti genera repbnere placuit , impel -• ««*/

F _ HISTORIA

lentibus me aliquot caufts. Oblongis quandoque
dodrantalibus cantum ferpic ramis humi difliilis,
nigricantibus , in multos alios breues ramulos
diuihs: folia frequentia & conferta fune , bina
femper inter feoppohta,[ non femper hoc obfer-
uatum in planta ] exigua , lerpillo minora , Thy¬
mi durioris folijs haud maiora , cralla , fuperiore
pdrte viridia , inferne candicantia, amaricantis
YicUult. laporis. Extremis ramulis innafeuntur bini aut
quaterni flofculi llmul iundi, perpuiilli e quinque
foliolis compofiri , carnei quali coloris. His fuc-
CapttuU. cedunt capitula , maturitate in quinas crenas fefe
aperientia , & femen exile admodum oftendencia.
Radix dura,lignofa, aliquot fibris donataiquinque
etiam rami lubinde tenues libras agunt. Exiccata
planta non iniucundo fpirac odore,
locus. Nafcirur tenui folo inter faxa , in fummis Sne-

berg,sncalben,tk alijs Auftriacarum Styriacaru-
que Alpium fupcrcilijs.

Tempus. Floree lunio, interdum etiam paulo maturius,
pro cemporis , quo nix qux iuga illa tegir mature
auc fero loluitur j ratione.

ERICA BACC1FERA LVSITAN1CA*
Cap. XIV.

E Rica foliis
.Corios Clu-
fio fruticofa eft,
cubitalibus af-
lurgens ramulis,
fragilibus , ni¬
griore quam re¬
lique cortice, fo¬
lia quoque iis fi-
milia,lcd nigrio¬
ra 6c crafliora,
guftu cum ad-
ltridione cali-
diulculo , trino
ordine citca ra¬
mulos funt dif-
polica. Frudum
a reliquis Ericis
differet em fum¬
mis ramulis in-
hxrcntcm gerit,
vniones obfcu-

nores tum foriua tum colore refercnte,fucculcn-
tu,lapore acido,rria granula durapicrumq; conci-
a on florere, mentem, qui cxiccacus per fe decidit. An floreat,
nondum conflat : incola: negabant , & frudum
paullatim intumefeere ampliojremquc fieri donec
maturefeeret affirmabant.

Et vero hxc longe diuerla a Martii. Erica bac-
cifera. Luficani vulgo Camarinkara: frudum vero
C amarinbas dicunt. Erica baccifcra Lob. Erica
baccifcra tenuifolia Tab. qui Sc Kaufd? vocat.
An verb Sc hoc nomen Germanicum, quod pluri¬
bus plantis tribuebatur, &huicconucniat,conli-
derandum.

, Lar- Acacalis Amato in Com. ad
Diofc.Eft vero Acacalis eidem planca frudum fe¬
rens album > rotundum , paruis margaritis per-
fimilcm , quem Luficani fua voce Ciiamarinham
appellitant : neque putat frudum illum in Euro¬
pa vniuerfa,pra:ccLquam apud Olyfliponcm crci-
cere. Planta media eil inter Myriccm & Ericen
qua cie cap (a Diolc.prudenritlhnc cum clc Myrice
& Ericc fennonem fecillcr , de hac illicocapur fc-

hara.

hcacalis-

PLANTARVM.

quens confli tuir. Frudus eft efui gratus : Verum
Caca ha herba longe alia eft , quanquam Plin.illi Cacti,
quoque frudum margaritis funillimum inciEe di¬
cat. Qux Acacali conucniunc, Cacalix Plinium
tribuifle deprehendimus, dicentem: Cacalialiue
Leonticc vocatur femen margaritis minutis flmi-
lc Scc. De Acacali Paulus quoque ex Diofc.

Bry fratres Hift.Ind.Oriental. notant quoque
Luntanis C amanmias vocatas foliis elEe equileti,
fcJ obfcurioribus. Frudus eile baccas rotundas, 1
pcrlacei candoris, (aporc fubacido.

In vna Lulitania hanc plantam obfcruauit Cluf. .
non procul Vlyflippone inter Riofriodc A/dea Cale - °CU'
ga, Hc etiam fupia Vlyfliponem, folo admoduin
arcnofojCopiole fuo frudu albo onqllam : ait ini¬
tio Mannx grana ifti frutici inhxrencia exiftimaf-
le,adeb procul ipfi infpicicnd tmpofuifle.Septem-
bri & Odob.frudum fert, qui Nouembri exicca-
tur & per fe decidit. Frudus Scpt.& Odob.men- vite$
flbus Vlyflippone inuenitur , febrientibus exhi-
bent, adlitim qua premuntur,reftingucndam:aui- Situ.
de criam idem frudus a pueris & mulierculis ex- Cib*
petitur , Si Acacalis eft, aquam in qua maduerit
eius frudus, ad Collyria qux ad excitandam ocu¬
lorum aciem conucniunr, addi, celtis eft Diofc. A-
matus quoque reflatur frudum efui ellc gratum,
coque mulieres & effrenatos pueros in cibofrc*
quentervti.

LIGVSTRVM.

CAP. XV.

Llguftru fru-
tex elWrbo- D'r‘
rclcens, radicem
hinc inde per o-
bliquumfparges,
tres aut quaruor
cubitos altus &
maior , crebris
virgis lentis Gc (
in ramos diuifis
conflans, cortice
cinereo obtedis,
prxfertim vero
flipites & rami
crafliores tali
cortice veftiun- J
tur : nam ramuli
virides leguntur,
materie albida,
dura. Folia bi-
na aduerfo ficu
ex interuallis o-
riuntur, oblonga, angufia , figura ad Salicis
folia quodammodo acccdentia,fed breuiora,craf-
fioraque , atrouirentia , lxuia , nitentia, guftu acri
& fubamaro , non line adftridionc. Flores in Vi0rt*
ramorum fummis profert fuauiter olentes, candi-
dos,racematim congeflos,quorum ftnguli quarer-
nis , quinis, aut fenis foliolis conftant,apicibus ex
luteo herbidis , qui decerpti flarim flaccefcunt:
quos excipiunt Baccx raccmanm quoque in Pyra- Btlcu
midis figuram aggcftx , H.xdcrx baccis minores,
lxviores ac nigriores , Iunipcrinis xquales , initio
vircntes,per maturitatem nigricantes,conrinentes
bina grana, hinc gibba , inde comprelfa , cortice Cran,
fpadiceo, carne exalbida, vel digitorum leni prelEu
fragilia: (aporc amaro ac iniucundo, quamuis qui¬
busdam aliquid dulcedinis habere videantur.

Tragus

LIBER V-

Tragus annotat huius generis nonnullos fruti¬
ces lubluteo comari flore, atque cos quidem in-
, uentu rariores die.

Liguftri meminit Virgil. celebrato illo carmi¬
ne : vbi flores intellexiflc videtur.

Alba Liguftra cadunt, Vaccinia nigra leguntur.
Et Colum, in hortis: Fer Calathis V ulam.EtKigrj
permifta Liguftro Ealfama Scc : ad frudum potiffi-
miim rcfpiciens: vt cenfet Tragus.

Marcellus libi perfuadet , Liguftrum hoc vul¬
gare idem elle cum Cypro Diolc. vt fatis aperte
inlinuat, quando ait : Quos Maro cecinit pallori¬
bus negligi & inutiliter perircLiguftri Florcs,mc-
dicinaSc Vngucntariorum Officina' libenter ex¬
ceperunt. Noftra a: liate nulla aut exigua eius ra¬
tio eft, cum alioqui vulgaris Sc ubique paratus fru-
L tex hic fit. Cifilpina omnis adhuc Gallia fic vo-
cat,Hetruria corrupta appellatione Ruuijheum. De
Diofc.& Plin. Cypro cap.feq. Sunt tamen qui Sc
Plin.Cyprum eam clfc Arborem cenfeant , q.ia e-
tiamnum in Italia Liguftrum vocatur , vt dicetur
in progrclfu.

lpfiusmet Liguftri pauciffimis meminit Plin.
Liguftra inquiens non nili in aquofis prouenire,
i tellcris vtililfima. Alex, ab Alex.tcllaras hic lufo-
rias interpretatur : Dal.vcro redifis noftro iudi-
cio lignea figna,vinum, frumentum, oleum aut a-
liud quippiam fignificantia,Sc promittentia , qui¬
bus in congiariis Sc publicis largitionibus Impe¬
ratorum vtebantur.

Porro magna difficultas orta cft inter Hcrba-
» rio$ An Liguftrum fit Cyprus Diofc.& plin.

Cyprum quidam, vt Plin. inquit, clfe dicunt ar¬
borem , qua: in Italia Liguftrum vocatur.

Et Rucll. Liguftrum apud nos eadem eft arbor,
quae in Oriente Sc Graecia Cyprus , Gallis Troenea ,
Sueffionibus D myri a , officinis ad Barbaros defi-
ncntibus tum Alcana tum Henne.

Virgil. pro flore vfurpauit Alba Liguftra. Cypri,
id eftjLigullri , florem putat corollis intorquen¬
dum.

Scio, infic Tragus, qui Phyliream Diofc. velint,
(vt Fr.Maflarias Venetus Sc illius SimicE)mihi ve¬
ro c{ly.u3CJf,Lat. Liguftrum, de quo Diofc. Qui¬
dam immerito vocant =0arrn0el.

Cordus quoque feribit , Liguftrum fine dubio
arbufculam ellc qiue Graecis Cyprus vocatur: pro-
pterea Plinium idem fcripfillc nunquam pceniteat.

Annotat Corn. Poftcrioribus plerifque omni¬
bus clfe Cyprum : nectam multis annis confirma¬
tam opinionem velut errorem damnari debere,
quum magna adeo fit inter Cyprum Sc Liguftrum
affinitas Sc finnlitudo. Eidem aut Cypros eft Ita¬
lis Liguftrum, aut Philerea: eos tamen addit qui
Italis Liguftrum viderunt magis Phillyrcs fimile
id quam Cypro depingere.

Horumdcm fententiam tuetur Matth. Sc in er¬
rore verfari tradit nouum quemdam Herbarium
[Anguillaram ] qui cenfeat Cyprum <k Liguftrum
diuerfas clleftirpcs , friuolis argumentis ex Plin.
defumptis. Hallucinari qui non videant Ligu¬
ftrum omnibus fuis notis referre Cyprum. Sed
ot Anguillars argumenta non videtur Matth. fuffici-
enter re fu tar e, Sc nimis audenter pronuntiare hal¬
lucinari eos,qui fus opinioni non alFcntiunrur de
Liguftro.

Ab eorundam partibus ftant Io. Agrie Sc Tur-
. ner.Hic fpeciatim , eius noras omnes cum Cypro
rc- Diofc. conuenire (cribit : ac quanquam Malfir.
Venetus lib. de Pifcibus ftrenue neget Liguftrum
elle Cyprum, rationes tamen quibus nititur , non
eam habere vim,quin cotutari pollint.Ac optalfe-

musfane refutaflet viuis rationibus, fipotuilfit,

aut a repreheuiione abftinuillct. Tumer.ca-

Amatus ne ambigendu quidem cenfet Cyptum
Liguftrum elle , quum Piin. dicat arborem Aigy-
pto familiarem, in Italia Liguftrum vocari. Ideo
ommno falli Malfi Venetum, Cyprum aliam arbo¬
rem a Liguftro elle contendentem. Liguftri vero
radicibus*hodie Mauros fiios inficere capillos, ve¬
lat equorum quoque crines , quod olim quoque
fieri Diofc. tradidit. Verum vel ex eo facile con- A Mt
uincitur Amatus , Liguftrum noftrum neque clfe rty^. *
Cyprum, neque id lignum quo Mauri capillos in- Lacuna not.
ficiunt , quia nihil tale prsftat Liguilri noftrili-
gnum,fcd Herme, quod Cyprum e^illimamus.

Amati errorem verumque ruminatur Lacuna ,

( vir noftro iudicio parum in re Botanica ver-
latus ) nempe & xvto&v efle Sc Liguftri radicibus
a Tureis tingi caudas equorum : additque Poetas
huius arboris flores vocare Liguftra , Sc frudlus Liguftra
cius V acciniafled dubium non eft duas ab eo con- p°er
fundi plancas : non enim noftratis Liguftri ,fcd p*"/”'4
alterius exotica arboris radice , de qua poftea,
tinguntur pili equorum.

Ad vnius huius planta: hiftoriam idem Lacuna Tertius La-
accnmulat & tertium errorem.. Ponit Liguftri cun* error.
iconem ex Matth. Sc aliam habet eiufdem plantas
nomine Halimi ,cum quo nullo modo conuenic,

Cacis ita inponendum eil , non nobis Sc diligen-!
tibus ftudiolis.

Monachis etiam Cyprus Cnecorum Lig-ftrii
Latinorum viium Sc idem finit, quemad. Sc Al¬
eatum, vt legentes [inquiunt] Serapionem, Sc
Diofc.cu Plinio conferentes non latet. Addunt in
oleo Cyprino Aduarij lcgi-florum Liguftri , G rau¬
cis Cyprus didi.

Lqnicero Liguftrum Diofc. Philyra cft Sc Cy¬
pris , cuius duas fpecics facit , magnam Sc parua. Lonte
Elfe Virg. alba Liguftra , Sc Colum. Nigra fiigu- frg.
ftra. Ita vides non minori ignorantia quam olei- Alter at<f-
tantiaabillo vni planta: tribui tria diucrfarum dem error.
plancarum nomina. Praeterea vnius plantae duas
icones , minorem Sc maiorem ponit , Sc propter
eas potius , quam ex rc ipfii , aut quod viderit ,
vel ab aliquo didicerit , duas tradit l^ecics , a
nemine fiaCfenus , quod equidem fciamus, obfer-

uat^; ^ Ryf i.

Eius priorem iconem Ryff. prsedidQ non ma- error.
gis in re Herbaria verfatus , pro Liguftro ponir,

Lcribcns: Liguftrum Plinij aliorumque Latinorum,
cuius piduram damus omnes fere hadenus
Diofc. Cyprum interprecati funt , fed illos nuper
redarguit Malfirius,demonftrans Liguftrum clfe
tpihvfetM non Cyprum. Ryffi igitur qui inepte po- Ryjf a.
fuit proCypro iconem Liguftri vulgaris,vd didu, errer-
cap. fequenti iconem maiorem eiufdem plancae
cum eodem Lonic.ponic pro Philyrca Diolc.

Altius fapuiifc fibi perfuadent Pen. Sc Lob. in
Adu. quando Liguftrum Diolc. noftras vocitant ,
fubolfacientes forte noftrum diuerfum elle a Di-
ofeoridao , Sc nihilominus ad illud reduci polle
aut debere exiftimatites , vr equidem candide in¬
terpretaremur nififcquentia eorum verba diucr-
lum proderent , quando aiunt : de florum fcerura CpfUS%v.
Cyprus didus Graecis videtur : a enim flo- /e.

reo eft, quo allufiflc vifus eft Maro, vbi alba Lig<-
ftra cadum, canit. Auic.dicit baccas efu fanguine-
um lotium aut potius colore cruentum ciere,quod
praftitiflet Rclradarijs experiri,quam Liguftrum
verum inficiari.Qus tamen Alkannae afFerun tur
alfulae, vel baccilli , luteo funt intus ligno , eoque
h crine nt(yt videtur Auic. ex Diofc. velle)ruffanr,
funt fime aut melioris notie Liguftri , aut diucrfaj

«8

HISTORIAE PLANTARVM-

Caflor

error.

Cyprum

Diofc.

Net Cy~

plajicce , Quibus poftremis verbis & notis non te¬
mere ceu recidiua quadam hxlitationc iadtari no¬
bis videntur , adeoque nihil certi ftatui ile. Non
placet igitur eos prius Ligufirum & Cyprum idem
dixille: nec qua; huic noftrx aferibunt de vrina
cruenta, quod decebat illos potius experiri prius,
quam redarguere eos qui negant Cyprum? cumip-
lr.net dubitent , vt aperte docent eorum verba de
Alkana,de qua nos icq. cap.

Denique liguftrum noftras etiam Cyprum
. Diofc. faciunt Caft. Durantes , [ qui non bene
duas figuras & deferipriones vnius plantx ponit,
quali diuerfic lint plantx.] Tabcr.dc Cxialp. Lo-
nic. addit Cypronab infula dici.

Liguflrtim His omnibus ftrenue fc opponunt, iam fxpe ci-

non elTe tatus Mallarius,Fuchl.Dod. Anguil. Rob.Conft.a-
pudAmatu,Goropius,Porta,aliique quorum iudi-
cio & rationibus fane in hac re plus tribuiinus,cil-
que hadtenus fublcribimus , donec prodeat ali¬
quis, qui nobis diuerfum perfuadeat. Quanquam
Diofc. Cypri deferiptio propius ad nolfcrum Li¬
guftrum accedere videatur quam Plinii : quamuis
noftram vix proprie & limplicitcr arborem dicas,
adhuc minus peregrinam, in noftri quoque Ligu-
ftri foliis nihil tale quid apparet , quod capillos
ruffet,qux nota; noftrum Liguftrum a Diofc. Cy¬
pro potillimum diftinguere videntur, quamuis de
alia; forte fint circa vires, nondum oblcruatx.Sed
quid multa opus velitatione, ciun alia pl.inta,ncc
frutex, fed amor Rccenr iorum induftria inuenta
iir,mcliu3 cum Diofc. Cvpto conucnicns.

Sed nec Cypro fflgvprix deferiptioni Plinii
frum frgy- quadrat noftrum Liguitrum. Plinii namque Cy-
ptiAm vim. pL-us femen habet Coriandri, peregrinaque cft ar¬
bor. At Liguftrum noftrum grana non Corian¬
dro fimilia habcr,vt facile ex delcriptione noftra
propolita conferenti notas cum Coriandro pare¬
bit. Nec fane noftrum liguftrum , quod fponte in
fepibus & fcnticctis paflim occurrit nalcitur in
yEgypto.Rccte igitur Fuchf. Liguftrum quo no¬
mine Gtxcis appellatum fit, nondum certo nobis
conftat , neque cnim,vr fere omnes hodie putant,
Cypros cft.

vim. nat. Dod. quoque ipfum mhacie adeb Plin. repre¬
hendere audens,eum lcribit perperam Liguftrum
eandem arborem clle ccnlerc , qux in Oriente
Cyprus. Quam cenfuram mitigans Anguil. Cy-

f)rum,infit, quidam volunr elfe Liguftrum in Ita-
ia dictum: verum credere non polium C onajlrellu.
quam habemus in Italia clle Cyprum : notx non
xefpondent. Plin.etiam nonaftirmat Cyprum elfe
Liguftrum,quamuis alio loco id alfererc videatur.
Verum forte Plinio addita quxdam aut deceptus
Plinius ftbi contrarius. Cjnojirello non poteft clle
liguftrum Cyprus Plin l.n.c.25. Lguftrum Latinorum non
L"*t,n ' ncgarim.Qux planta lit Cyprus ionovo.CunaJlrello

cft Philyrea vt pater cx deictiptione.H^c ille. Qui
exiftimando C mufirello clle Philyrcam, fallitur,
de qua mox tranfigemus.

Eadem fere Sc Rob. Conft. confirmat. his ver¬
bis. Quid ftt Liguftrum flue Cypros , profedtb
ignotum cft his noftris temporibus. In hocfolum
Diofc. & Plin.confcnriunt,qubd vterque dicat ef-
fe arborem qua vel fola nota excluditur vulgaris
illa planta ab huius confortio , quam nobis pro
Liguftro &Cypro oftendunt Herbarij,qui£ fortalle
Liguftrum Liguftrum Vi rgiL non autem Cypros Diofc.
Xlr*,l'/r auI Plin. Liguftrum , imo ncc Coluaidle. Hic
Ltgujfrum CEim rmtex in Icpibus maxime communis , vix
Ctlumtli*. vnquam vilus cft arborefccrc ; nos Galli vocamus
dn T roefue: fed Cyprus fiuc Liguftrum, id eft , Ara¬
bum Alcanna» arbor rara cft, &: inter preriofa

Coftuftrello. .

Tlm.excu-

r-».

fimpliciafemper adnumerata.

His ac fimilibus rationibus motus dodtifs. Go-
ropius , Liguftrum alterum Veteribus dicere ma¬
luit , aperte ait Virgilij Liguftrum non intelli-
gendum elfe de Cypri ftore odorato. Sed cur Li¬
guftrum alterum Veterum dicit, v.bi duo gene¬
ra Liguftri apud Veteres inuenir: lane n.ih id in-
telligat vel apud Plin. vel hoc noftrum Liguftrum
ceu alteram Liguftri Veterum lpeciem agnolcat ,
quid aliud velit nondum olfacimus . Nam , vti
dicebamus, prxter Cyprum [cuius aliquoties me-
minit,]& Liguftrum fxpius citat , vt in fequenti- c ypn,
bus patebic , ncc tamen hoc idem clle cum illo Ltp£
categorice affirmat ; immolib. 12. c. 24. , vt & 1.

15. c. 4. videtur ambigere ,vtrum ea Cypros fit,
qux in Italia Liguftrum vocabatur : dum id ita m,rHI
clle, non ex fua, led cx aliorum potius lententia Rece *
pronuntiat . Certillimum quoque diucrfitatis no-
ftri Liguftri & Cypri Antiquorum argumentum *

producit Porta , ab ipfo experimento defumptum:
nempe, inquit, Liguftri vulgaris folia non ruffum
capillum reddunt; quare non eft Cyprus Diofc. fic
igitur primam difficultatem cxcuffimus.

Altera difticultas eft au Ligujlrum nojlras fu Al-
catma & H ninc Arabum. j

Airerunt Rueli.Tragus, Matth.LacmMonachi, ftru,
Lonic. Brunfelf. Bouius , Comes a Neuenar , & Uras
Caft.Dur. ac in genere omnes fere i j qui , noftrum can'
Liguftrum cum Cypro Veterum idem faciunt,
cum Arabes pleraque fua de Alcanna ex Diolc.
cap.de Cypro tranlcripferint: Sed hinc non fcqui-
tur noftrum Liguftrum elle Alcanam Arabum,icd
vcriiimile tantum fit hanc Cyprum Diofc. clle
idem. Idcirco fallitur, quifquis ille lit , qui apud Cei
Cordum annotauit Liguftrum Aiabice 3ici Alkan-
njyHemie : Nam vti dictum He7»;c quidem cft Cy- rtot.
prus, fed non Liguftrum noftrum vulgare. Redte 'ir 4
igitur Bellon. Arabum interpretes Latinos Henne f'un
feu Alcanna fallo liguftru vertere no:ac,cum diuer-
la. lit arbor.Quod vero ide Henne fiuc Alcanna dif¬
ferre tradita Cypro aut Liguftro Gallice didto
T roefne 3 quod hieme Henne non deponat folia vt
Liguftrum, nobis non probatur. Nam cum Henne
Se Alcanna Serap. fit Cyprus Diofc. Liguftrum^
vero noftrum,vcl ipfo tcfte,non fit H ?nnc Sc Aleam-
na» ne Cyprus quidem erit, aut redte dicetur.

Cxtcrum cum ( vt cx Adu diccbamus)qux Al-
hannx nomine importantuiTigncx alKilxlint lu-
tcx,fatispateca noftro Liguftro differre, fi modo
verx & genuinx fint Alcannx.

Lcomccnum carpit Agricola , qubd Cypronfi- nf‘
milem Liguftro fecerir,ncc fe cum fcqui,ait ipfc-
met .tamen idem Liguftrum facit <S c Grxcis
Cypron didhmuac ineo halluci natus eft, qubd li-
militudinem negauerit,&: qubd ipfe cum plcrique
idem putarit. Melius igitur fccillct,fi melius len-
tientem fccutus fuillct.

Tertia difticultas cft, An Ligujlrum nojlrum fit An
Pbilyrea,vt voluit[MalIarius,Fulchf. Anguil. Gcfn.
Euchar.Roeffiin,Dod. (qui male non tantum Phi- 1
ly ream Liguftrum facir,lcd& eam,qux exiftima- nui
tur Philyrea, ponit pro Cypro. ) Sed Gcfn.cr. alio¬
rum potibs, qubm lua fententia id dixille videtur.
Puchl.quoque parum forte fux opinioni tribuens,
iudicium penes prudentem ledtorem elle voluit.
Aperte negant Tragus, Dod. & nos,apcrtis rationi¬
bus mori,quas fuo loco rrademus.

Baccas, funt qui velint , dici Vaccinium,dc quo y4 i
Vitruu. Archit.l.7.c.i4.vcrum certo aftinnari non vh\
poteft.Sunt qui & Liguftri b.accas a Virg. Vaccinia WH
vocari putent, fed male, inquit Matth.Non dcfuc- . J
runt , qui exillimarint Liguftrum clle Mauritano- /l
rum caprifolium , fed perperam. Sunt qui Ligu-

ftrum I

Jf f<
• 531

LIBER V-

ftrum di&um velint, a ligmdo , qubdfepibus 1 i-
, garidis & muniendis conucniar.Aikanna & Hcn-
ne omnibus fere iis, qui Cyprum c(Ie putant, vti
didtum. Gcrm.BetnJjblrsltn/ quod lignum odis
inftar durum habeat : propter duritiem dicitur c-
tiam, ^artri£|-cl,fcd perperam, vt notant Tragus.
&c Hier.Brunch. 43crcfI)oIi3 Taber. Aliis dicitur
ITJunb^oIij/Cficif^olp;: Kctnwcibcn/quod Calici
iimilis iitj&Rhcni ripacop’o{e nafcatur.VTiunb-
IVdbcn/ quod oris vlceribus medeatur , quamuis
Fuchf.Liguftrum officinis inufitatum dicat,vt rc-
uera eft , poteft tamen commode in vfum rc-
uocari. Ait tamen Matth.fed male Officinis
Alcanna dici , alii A Ithanna feribunt ) &
Mauritanis kenne^aWiQhentie feribunt ] H)tinef
feu 'Hdtine. Bcjg. =6eclc(uyt , Kynlvcvlcjdi/
Shuuenckf. qui Liguftrum inter Silclne plantas
hortenfes refert , ait Gcrni. frd;i;hvabcnc!ici
Gal. Truefne, Frff*r//fl».It.Hetrufcis Gvi/iric ,.;quod
inibi etiam aliqui 01iuetta,nonulli 01iucHa,qui-
damChambrolTenc vulgo vocant: ali i Calloftrb.A
mulieribus &c pueris Roma: Fur parelio Alphab.
feribit &C(J}ryfdiu dici:ConaJirello Patauinis.Hifp.
Alhc n.-iAlfena:X2a.(ti\. Arbor de Par.iyfv, aut de Alben¬
tia: Pottug.Alfenbeyro.Boh.cm. ptacii ^ob.Vngar.

Apud Bollcnics in ducatu Wirtemb.
0d?uart3c =0uni3bccrcn Vocant. Vt annotauit a-
Ifiquando Solerius Ddphinanbus dicitur Sanguin
vlanc,&c Prouincialibus oliuier fauuage.

Nafciturmagna ex parte in locis afpcris,pbtif-
fimiim vepribus <Sc fepibus , frequens admodum
paflim Germanice , Gallke,Italia:. Ad Rhenum j
abundat. Lob. ait nulli calidiorum regionum ho- j
dic dedTe, paullo licentiofms : non enim inueni- J
turin Aigypto Liguftrum Italicum, tcftc Alpino
vt didtum : copiofe prouenit etiam in Dioccfi (
Cantabrigieli ad fcpes,& propemodum in omni- j
bus Londini viridariis. Quin & in frigidioribus j
regionibus in hortis colunt , quorum leptis ba¬
rcis cingendis accommodata quia tonfilis,&tam
Horibus quam raccmulis tota a:ftate IcEta. Floret
Aprili & Maio,citius aut tardius pio locorum ra- i
tione. Flores tota fere crftate durant, aliis prcE- 1
tercuntibus, aliis emergentibus. Septembri ra-
cernuli maturcfcunr , ec fubinde per totam fere |
hyemem reflant,non line lingulari utique proui- i
dentia De i ,p ric i puum a uic ularum famis refugiu 1
per faraiflimas h) tmes futuri. Folia ad hyemis
initium durant,poftea decidunt, & ycre nouare- ;
nalcuntUT. '

Virium Liguftri meminit Galenus libro fepti- 1
!. mo iimplicium medicamentorum, lic inqUiens.

* Cypri ieu Liguftri folia , fummaque germina -in
vfum veniunt, & facultatis & temperamenti ma¬
xime mifti : habent enim quiddam digereris cum

« aquea lubftaritia modice calida : habentque
etiam adftridtorium quiddam cx terrena fubftan-
tia frigidas, &c.

Folia, flores & acini Liguftri vt prodidit Tra¬
gus , aftridtoriam vim habent : hodie apud nos
cxtrinfecus ferd vfurpatur. Aqua e teneris Li-
suftri foliis Maio menle, aut e floribus Iunio dc-
ltillata,gargarilatu exulcerationibus oris auxilia¬
tur, neque non fe ruidis inflammationibus, carbu-
. culifque & pudendorum vlceribus ambuftifque
f- igni prodeft collutu. Hoc enim remedio ad pne-
didtos morbos Chirurgi pene omnes vcuntur.
Flofculi aceto macerati, fronrique impoliti, capi-

• tis dolorem fedant. Acinis Liguftri maturis
quidam rubello Vino nigrum inducunt colorem,

; &c vt craflius euadat efticiunt , quo magis fit ven¬
dibile. Solent etiam illi tam nigrum quamVe-
Tom. L

nctiim colorem pneftare,quo nomine ab his, qui
chartulas luforias, aliafuc picturas coloribus va¬
riis iliuminantjlcguntur. Pueri bacculis inficiunt
dccodtis in aqua , &: atramenti loco ferip citant,
quod & fc aliquando conficere folitum reflatur
idem: fed pidtura in coeruleum quadanccnus fpe-
dtat.

Aqua ftillatitia,e floribus Liguftri , tradenpe
Matth. potu menfes fuperfluos conltringit, vtilis
aduerfus hcemoptoyfim & diarrhoeam. Eade per
per fe,Aut cmfl Pompholyge in oculos inftillata,
rubores dotum ik lippitudines tollit. Ex floribus
coficirur & oleum , qoud ad inflammationes
vulnerum iniigne eft, li calidum illinatur: idem
dolenti a calore capiti benefacit. Hieme baccis
vefcuntur aues,pra:iemm Merula: ac Turdi. Ex
virgis flexilibus, folida tamen materie, cauca: fiunt
ad canoras feruandas aucs, ac virga: ad inftrucn-
dos equos. Nullum ieperiri polle, infit idem, me¬
dicum tam inexpertum crediderim , qui non no?
uerit Liguftrum iis omnibus praiftare viribus, qui¬
bus pollere feriptum reliquerunt Diofc. &Gal.
Atqui Herbario illi [ Anguillara: ] venia danda,
quod :n nofccndis tantum planfis,non autem ea¬
rum facultatibus examinandis operam nauarit.

Marti) vtiam nobis Scfquiarifheus quidam
efle videatur , qui folus omnia invenerit , vel in-
uenifle fomniarit. Sed qua: Kjec temeritas, de re
fibi incognita ftatuere,&: alios infuper reprehen-
dere,cum ipfe potius redarguendus eft quod prae¬
cipuam illam nota Liguftri quod Cyprum exifti-
mat,non examinarit,an eius folia rufent Capillii,
vt docet Diolc.Et vehementer profedto miramur
qui tam audadter au/it pronuntiare de viribus Li-
guftri,quod ex fua perluaiione vult clFe Cyprum
quam nouir.

Acinos Liguftri contra Phthiriafim Sc Galli¬
narum pituitam prodefle,fcribit Schuuekf.qui ea
defumit cx viribus attributis Cypro : Ledtores,
poterunt fine pcnculo experiri an noftrum Ligu-
ftrum ha:c pra:ftct. Iac.du Fouloux devenat. in
cura morbi canum ad dolorem aurium commen¬
dat fruticem didtum Troefne qui nihil aliud eft,
quam Liguitrum. Zefiriel in fulmine laudat ad
Arthritidem intra mediam horam Oleum florum
Liguftri, Vcronefibus didlu.n Con.ifirello factum
ad Solem, aut inBalnco Marnt,calide applicatura.
FrutcXjVti dicebamus, aptillimus eft fepimentis,
propter lenta & flexibilia vimina, ex quibus reti¬
culato plexu Garyophyllei flores in vafis circum-
fepiuntur a nonnullis,non fine clegantia.Sicdc ad
topiarias fcenas expetitur a nonnullis, quas non
ineleganter conueftit. Feliorum fuccum quidam
celebrant ad oris vlccra & inflammationes. Nec
vires aMatth.traditas negamus, fed ab eo potius
efti&as rationabiliter,^: aliunde mutuatas cenfe-
miis, quam experimento cognitas. Ex guftu facile
quiuis vel mediocriter verfatus vnicuique plan-
tq vires probabiliter aflignare poflit.Atpro
veris & compertis prodere non item.

Tanto minus reprehendendi
ii qui id non faciunt,nec
facerevolunt, nec
debent.

* * %
* * .

Vy

Dtarrhoe a.
Lippitudo
Oleum fis ■
t um Fulne'
mm inflant
dolor c.ip.
Auium ci¬
bus.

Ad c au eas
au tum Vis*
ad do¬
mandos C'
qt*OS.

Anguilvoi

Phtfunafls
Cr pttm^a.
Gallinarii
D olor au *
rtt*m cavit.
Arthritis.

V

90.

m

HISTORIA

. UGVSTRVM yEGYPTIVM : CYPRVS

UU:CORVM ’• ELHANNE

arabvm,

XVI.

LS

IgUftri JE-

;y Pu?c

Pefcriptio.

ic propolin ra-
i'cnio s nobis
dono dedit Al¬
pinus : cuius

j£/

Perpetuo

'furet.

noftratis Ligu-
ltri Laccis tere
pares , magis
iclliles, coloris
cinerei fcre,[in
ficca ] qnatuor
decurtatas im-
prefliones
ftentajites , fe¬
mine refert*

copiofiflimo,

minuto, Melo-
chi*,& figura
angulofa , &

magnitudine cequali, coloris rufii, faporis ftrenue
aditringentisjidque citra omnem morfum. Folia
admifta-Ltguftri noftratis fatis iimilia,fcd minus
lata <Sc candidiora/apore acidulo fubadftringete.
Flores autore Alpino, coloris cinericei,non albi ,
fambuci floribus proximi, minores tamen : odor
admodum acutus, & Liguftri odore fuauior. Flo-
• res Rauuolftio ex luteo pallidi funt, odoris iuauis
Mofchi : concolores floribus baccilli : tota hye-
mc viret: femen ei pulchellum, ipadiceum , pira-
midale, trigonum .eleganter exprimens , bafi ita

*qi

juali,vt lurredum latrunculi inftat ftet.

Hanc veram Diofc. Cyprum cenfcmus , quo
tradente, kCis&c arbor eft toliis circum virgulta
Ole* fimilibus , fcd latioribus,mollioribus &c vi¬
ridioribus : floribus candidis, mufcoiis,odoratis:
femine nigro, fambuci frudui flmili. Optima
naicitur in Afcalone «Se Canopo. Idem Philyream
tradit elfc arborem flmilcm Cypro. Pro mufeofis
floribus fyua Ai habent vulgata exemplaria : Ori-
Vor- bafius accommodatius videtur legite /3o7fu«Af,id
rea. <(j eft racemofostfunt enim in racemi fpecicm dige-
luft- ftj. Vetus vtraque voce caret, &: limpliciter

/*o(,c

dicit i)

PLANTARVM

vbl h*c , nafeitur.

Huic etiam competere eeniemus omnia illa
nomina Arabica, a plcrifque procedenti attribii- Hemt
ta, Apud Scrap. H xnne , id eft Alcanna , cuius flos
fundis eft floribus Myrti, fed raecmarim digoftus, Ser4^
albus, & nonnihil ad glauccdinem decimans,
odoris acuti. H*c ex lfluci tcftimonio. Citat &

Diofc. eiufquc fupraferipta verba.

Cyprus Hcbrois C jpber , Cande, i.vt Gr*cus ^ .
interpres reddidit. Hanc etiam intellcxifle vick- /f,*,
tur Hierop. in Cant. Canr. honul. z. his verbis :
Botrus Cyperi [Cypri] fraternus meus mihi in
baccq multo vineis Engaddi. [ |3o7pvr 7>?r Quantum au

numerofiflime. tem ad lirer* explicationem , habet aliquid am¬
biguum : quia& vua florens Cypcrus [ Cyprus ] Sotrj(\
appellatur , & fpecics qu*dam extrinlccus vir- M-
gulti eft qu* Cyperus ( Cyprus ) dicitur , ferens
etiam ipla floridum quendam frudjim , in modii
florentis Vu* prolatum. Sed videtur magis ad fru¬
dum Vicis relpicerc fermo, quandoquidem Vi-
nearum Engaddi fada eft memoria : &c : Hanc
icitur cognitam habullTe quidem , fed noneam , Vt
verum ipiam Vitnn in Canticis intelligi voftiifle
Hieronymum fatis apertum eile arbitramur.

P. Berchorius in redudorio , Cyprum lcu Cy- c-
perum > vtrunque legi tradit : Cyprum efle arbo¬
rem flmilcm Oliu* in folijs, qu* .fecundum Ifi-
dorum .& Plin. fuauiflimi eft odoris cuius fe¬
men ft cum oleo codum fuerit &c : Sed Ber¬
chorius videtur ignorafle diferimen inter Cyprii
arborem ScCypcrum herbam, cuius radix quo- Seft
que fuauiflimi odoris : quapropter confundit has
duas plantas. Cypcrus etiam abHieron. fcriptu
videtur, vt notauimus. Idem ibidem rede : Cy¬
prus inquit , cum Nardo , Nardus Crocus , fi-
ftula tk. Cinnamomum cum V niucrlis lignis Liba •
ni. Et Iofcph. hiftoricus Lib. 4. viei iKaaita: iplfei
Si o-7To!Za.\<mu9V l eA» Itutahfj ovi uv WTruy , yz,7t&v n , ii,
fAypoCxheLyov&C filbdit cilii fntv/vlcclol /Jmjsu. Vt
videas Cyprum apud Vecerps in magno pretio
fuifle.

Theophr. dicitur vnguentum ipfum, C»/>,

quod Sc Cyprinum vocatur, 17*0 S.lbZ visst?:. a Cy-
pro.. Sed an ab hac , an alia quadam herba Cypro rf(re
dida , vt magna fecuritate aderit Lonic. nondu
aufimus ftatucre.

Placet iudicium Conftantini , xt-sriyV, inquit ,
arbor Aegypti afljmilis ci quam Liguftrum .yocai
Italia : quam quidam etiam cum Liguftro cand*
efle contendere Plin. temporibus : fle vt fere in •
terpretes omnes eandem Liguftrum reddanr ,

..'im (inr. vr re r<*nirjr (Tirius.

pi,„. Cyprum -fgypeiam deferibie Plin. his verbis:
Cyprus in Aigypto eft arbor ziziphi folijs > femi-

Ltguftrx

ne Coriandri , flore candido odorato. Coquitur
hic in Oleo , premiturque pofte^ , quod Cyprus
[Cyprum Dal.]vocatur.Pretium ci in libras quin¬
que. Optimum habetur e Canopica in ripis Nili
nota. Secundum Afcalone Iud**. Tertium Cy¬
pro infula odoris fuauiratc. [ pr.rcipuum Dal.]
Quidam hanc eife dicunt arborem, qu* in Italia
Liguftrum vocatur. Item alibi. Liguftrum .eadem
arbor eft , qu* in Oriente Cypros. Monet tamen
Corn. invctitfto Plin.excmplari legi : Liguftrtun
ft eadem arbor &c.

Huic ex Virgil. competere videtur : Alb a
Ligvjlrtt cadunt Zcc : EtOuid. ij.Metam.

Candidior f liu vinci Galathea Ltgi jiri.

'Ltoujirum'. Vt quod flori Virg.folijs Ouidius tribuat , qu*
candicant in liac non in pr*ccdenri : quamuis
Virgiliumdc pr*cedentilecutum efle, nihil vetat,
vt qui in Italia vixerit vbi illa, non in ^Eg\pto

cum diueri* fint,vt redecenletMaiFarius.

Marcell. apud Diofc. legit cypron , Romani inu
Liguftrum dicunt: cujus ledionis nullam nec ra- ^
ne nec autoritate addic.Vidctur Plin.lcdione mo¬
tus id fecjflc. Quod ii ita cft,abutitur fane cius au-
toritate,qui ne ipfe quide id ex fua fententia fed
aliorum pronuntiare iit aufus , quamuis id alio m*
loco id fccifle quibufdam videatur > aliis ex vere- prei
n ledione, aliter^S^d Diofcoridi addere ex Pli¬
nio , tanquam genuina , nobis non videtur inte¬
grum, neque confultum. Ecquis fcit, quid lll+id
ht, quod olim Romani Liguftrum appellarunt.
Enim uero fane cum Italica planta fit Liguftrum l
vulgare atque adeb Rom* cognita , cyprus ne¬
quaquam , illam Romanum Liguftrum eife veri-
flmilius , quam h*c. j[t

Seda Diojc. 6c Plin. fententia recedit Bellon. fru¬
ticem 'dolum modo dicens, non arborem. Sic au¬
tem feribit de ca, ac fcipfum declarat. In i€gypto
jnuenimus.paruum fruticem , nominatum H eme
aut AUamu , quem reftcai^t & colunt diligenter.

Larini

1 It

I

Ic

li;ber v-

Latini interpretes Arabes dixerunt Gallorum
Troefne Latine di dum Ligulfrum , ledid fallam
cfl: , quia arbor Troefne di nert ab ca. Hinne pro-
uenit ad altitudinem Mali Granati verum ledtus ,
profert tantum tenues virgas , vt Salix. Magnus
eius eft reditus in Aigypto [ vt dicetur in viribus ]
propter tinduram, lt cm alibi ; Arbor Henne ,
nalcens in Aigvpto alio nomine Alcanna, in hoc
differt a Cypro aut Ligulfro , quod Galli Trjefne
nominant : huic enim folia decidunt : Henne ve¬
ro retinet. H.-ec ille. Ergo cum Henne differat a
Ligulfro vulgari , vt tclfatur Bcllon. patet quo¬
que non clfc cyprum, cum Henne Sc Alcanna
apud Serap. nihil aliud fit quam cyprus Diofc. cu¬
ius verba recitat.

Alpin.fequens deprauatam' Interpretum verfi- |
onem , ait elfe Diolc. Ligulfrum : Sc addit cfle
Alcanna Auic. cyprum Plinio , Aigyprijs Elhannc
ac Tamarhendi. Bello n. Sc Alpini fententiam ap¬
probat quoque Rauuolff. additque Graecis com-
muni vocabulo Schcnna dici : ex huius radice A-
rabes vrerc fpodium , vt etiam meminit Auic.
c. 17. Melius conuenire cypro Diofc. de qua Sa
lom. in cantico , quitm nolfras Ligulfrum. Figu¬
ra fure titulum fecit, Cyprus Gracis.

Amatus Sc Lacuna hanc cum Ligulfro con¬
fundunt. Denique falluntur omnes, qui vel Plin.
non intclleda mente , vel vulgata eius ledione ,
vel fua decepti opinione cenfcnt elfe Ligu-
ffrum nolfras, quos in fuperiori cap. fulficienter
refutauimus.

Annotat Dod. a Tureis vocari Henne: cur vero
in cius hilforia pro cypro ponantur dux icones '
Phili y rex nefeimus, nili Cyprii Phillyrca putarit,
quorunda Rccenriorum errorem lecutus, qui Li¬
gulfrum Italorii Sc nolfras, ac iplius etiam fortalle
Plinij cum Diofc.Phillyrca vnum Sc idem elfe e-
xilfimarunt.Cyprus Grmcorum Hilf. Lugd. qua:
prarter fententiam Alpini atque figuram quam
habet ex Rauuollfio in deferiptione fua dicit flo¬
res duobus digitis logiores.

Ligulfrum liue Cypros Diofc. Porta: : quod e
Turcia nobis adfertur, vulgo Alchena didum, cu¬
ius folia contrita , crocea liue rufla ruflum capil¬
lum reddunt , vt idem inquit , non autem vulga¬
re Ligulfrum Matth. Videat etiam Ledor qtue
cap . prxced. nouuimusde Alkant alfulis.

Iam ex Diofc. didum optimam cyprum nafei in
Canope Sc Afcalonc. Plinio Cypros in ,£gypto
nalcitur. Bcllonio Aikinna Asgypti incola elt, v-
bi omnibus notiflimam tcifaturAlpinus. Specia-
tim referr Rauuolff. Tripoli &potilf. in 'Caico
prouenire. Eam Tureas Sc Mauritanos propter
gratum Sc fuauem odorem Mofcho fim-ile m , que
flores exhalant , diligenter in valis culfodire , &
hieme , ne frigore pereat , in cubiculis & fubter-
raneis locis fcruarc. Et quia tarde noua folia pro¬
trudat , nempe Augulfo , quofdam irrigare aqua
fapone infeda ; alios radici calce n ad nouere ,
vt citius floreat. Ad nos multi buccilli adimitur,
Puluis viridis in inlfrudioribus habetur officinis
laccis plenis ex Aigypro Sc Africa delatis. Onu-
lfx naues de uehuutur per Turei 1 n , eodem tclfe.
Eiuldempulueremfubtililli.num habemus mune¬
re Valcrandi Dourcz, cum inferiptione , H i 1 ••
Bellon. Eft is cx fufeo fl auefcens. Verum cu n fe¬
mine nobis milit D. Paludnius no nine Eli) mne.
Pulchello srace mulos inter notlra pere¬

grina (eruamus a Cl. Alpino nunc horti Patauini
praefecto dig.iilli no accepta.

Cypri folia, cx Diofc. altridoriam vim habent:
quare oris vlcera co nmanducara medeatur,& il¬
lita tum feruidis alijs infla nationibus, tum etiam \

carbunculis prohuit. Eorumdem decodum imi i
ambulfis applicatur . Ruifant Sc capillos tritave Oris
1 illita folia, liue in Ifrufhii fucco maduerint. Flos r* f^fi***
I cx aceto tritus Sc fronti indudus capitis dolores
ledar. Camerium quod ex co praeparatur Cyprinum clpLlum
vnguentum, odoratum clf, ac neruos excalfacit Sc unctura
mollit: liqui dem feruenti natura prxditorum me- cyprmum
dicamentorum milfuram recipit. Plin.Cyprinum
oleum vocat,quo autcre,cxcailacit,mollit neruos.

Folia Itomacho iJlinuturi&vulue concitata:, [fan-
guinem emittenti vel procidenti ] fuccus quoque ii?™?//**
eorum apponitur. Folia recentia commanducata,
vlceribus in capite manantibus, item oris, meden¬
tur, &: colledionibus, condylomatis : Decodum
foliorum ambulfis & luxatis prodelf. Ipfa rufant
capillum tufa,adiedo Struthei mali fucco. [ Falli- Lux*t«-
tur Plin. vocis homonymia: ha¬

bet. Diofc. De Struthij herba: fcu Lanaria: fucco, c*pdokr'
non Struthij Mali intclligendum. ] Flos capitis Nomi °Fl-
dolorcs fedat cum aceto illitus. Idem combulfus cera putrf.
in cruda olla nomas fanat, &putrefcenria vlcera da-
per fe Sc cum melle.Olor doris olcr, qui fomnum
facit. Succus Ligultri , fcu Cypri eodem tclfe ner-
uis, articulis, algoribus; folia vbique£ vtique vet.]
veteri vlceri cum falis mica, Sc oris exulceratio- fe'

ni profunt. Acini contra Phtlairiafln , item con¬
tra intertrigineSjfoliaue.Sanant Sc ° allinaceorum Teperajn.
pituitas acinj. Cypri arboris folia, inquit Gal.fum-
maque germina in vfum veniunt,-& facultatis fune
ac qualitatis maxime mixtas : habent enim quid¬
dam digerens cum aquea fublfantia , modic.e calL
da: habentque etiam altridorium quiddam ex ter¬
rena fublfantia frigida. Itaque eorum dccodo sfn.hufla:
quidam ambulfa fouent. Vtuntur vc_ro etiam ad- ^7 flamma-
uerfus igneas phlegmonas Sc carbunculos. Nam
ablque moleltia Sc mcrfudcliccant, Qujneriam olAUUa
fponte prouenientibus in ore vlceribus, aphtho- Aphtb*. ’*
dcli,&: iplis puerorum aphthis coimmciia accom¬
moda funt. Paulus in viribus hoc amplius quam
Diofc. Cypro tribuit,vr apre remediis his milcca-
cur,qu2 ad lienem conficiuntur : quod demLctur
aliquis,inquit Marccll. nili quia mollit Ligultri- LieQ-
nam vnguentum,durato Lieni ideo accommoda¬
tum fit.Nec mirabitur,qui,vc dicebamus cx Plin.
aduertet, calida quoque medicamenta recipere,
qua: vtique vim habent aperiendi Sc difc.utiendi,
prxter vim remollientem , qua.m habet. Serap.
i rxter ca quae Diofc. &Gal.habct , addit, in
muliebribus affedibus idem prxltare, quod fan-
guis draconis. Cypri florem Plutarchus putat co¬
rollis intorquendum, quod placidum fuauemque
fomnum potoribus acccrfat , quippe quj lenem
auram Sc mitem cxpiret,qux temulentorum falcr
brofas alpritudincs fenjfim lxuiget , ita vt conci¬
liata tranquillitate hebes crapula retundatur, Sc
Caloris officio percoquatur. Folia madentia Sc Noxa,
inunda difcutiunt ( vt ait Celfus ) ea, qua: in ali¬
qua corporis parte inhxrent. Vnguentum e Li-
galfro Alexandro magno mifit AbdelonymusSi-
cyoniusjvt Icrrbit Pollux. Auic. tradit, quod fi quis
nominem tinxcritLigulfro quod producit florem
album, Alchannam vocat ipfe, cum midurum
vrinam nigram: Sed durum elf credere, id eueni-
rc ex illitione externa , nec apud vllum alium id
legimus. Certum quidem clf,apud Tureas adrao- Auic. w>t.
dum confueram elle ifl itionem. ex eo. Attamen de Magm «.•
ea rc nihil hadeijits 'accepimus : nec verifimile f!,tus
elf. Magni porro ^Egyptijs ( vtferibit Bellon.) ex QPr9'

Cypro reditus : folia enim reliccatainpuluerem
redigunt ad cmduras flauas.Ex eo in Turcico im¬
perio cenfis 18000 ducatoru n fuperac. Qui n
late c.iim patccTurcia , confuetu n fer ninis hoc
Yy .

*n

HISTORIAE PLANTARVM.

j> uluercmanus, pedes, paitefquepilofasflauo ru- i
Foque colore tingere , viris vero eodem vngues ■
rufare : additoque alumine capillos pueris tam ,
maribus quam foemcHis inficiunt : nec non equis
pilos, pedes, mufearium. Regionum illarum lee-
minis decorum habetur , femora-, epigaflrium,
partefque pudibundas flauo colore tinctas habe¬
re , id quod hoc puluere crficiunt balneo cgrellq.
Tunc enim t indura facilius imbibitur. Tantus
vero eft eius vfus , vt non folum Tureis familia¬
ris fit, verum etiam in Darium 8c Boflenam ex¬
portetur. Ss pe fit vt Alexandris naues hoc folo
onufts Conftantinopolim appullx derepente la-
burram diucndant .Vtuntur dc ad alias res aureo
colore tingendas,ad quem vfum magna fiunt cius
m ALgypto commercia. Flores apud cofdcm, au-
Dolorcapi- tore Alpino, funt in vfu frequentiffimo dolenti
'*h- capiti appoiiti , non tamen cum aceto,vt Diofc.

atque alij meminerunt: quod fi fccillcnt, manife-
ftiiis , vt arbitror , ijs floribus iuuarentur, intus
medicamenti vi, aceto penetrationem adiuuante,
r t A deduda. Ex folijs puluerem confectum , quem
ebenda * Archenda vocanr , ad ruffandos ornatus gratia ca¬
pillos, no fiicco Lanaria: vel Struthij,vt ait Diofc.
lcd fimplici aqua mifccntcs, aquam auream faci-
'siqu* aurea unt. Ex hoc puluere cum aqua mulla pararo Em-
tmplafirum plaftro vtuntur ad humidos pedes , fluxioni¬
bus obnoxios , ac multum exfudantes fcetcntcf-
que pedibus ipfis appohtojac per horam retento:
maxime enim pedes , quafcnnquc alias parces
Ad humidos Corporis appolitus puluis exficcat ac adflringic:
Vf* tentos enim habent A;gyprij , quod .exfudantes pe¬

des plus exficcct, quam prxdida ifthscmalla ap-
poiita Sc aliquandiu retenta. Puluere etiam hoc
ad Vlceraoris , gingiuammque Sc pudendorum
maxime vtuntur. Vfus baccularum,vt refert-Rau-
uolff. eft, li contundantur extrema earum ad ab-
llerfionem dentium , li aiTricentur. Idem folijs
pulucrifatis Sc mixtis cum Git-rij luceo feribie
tingi rubro colore vngues Sc crines puerorum,
qui color videtur interdum apud nos in crinibus
equorum Turcicorum.

ftdes.

MOLLE.

Cap. XVI.

r olle pro-

tillum honnunquam per extreirum ferratis. Flo¬
res peculiari ramofo lurculo haerent numcrolifli-
mi, pcrpufillijltcllati. Vitigineis pares, quos bacce
excipiunt, Afparagi baccis fere pares * ac limilcs,
pingues, rugolum ofliculuni nv.de atum continen¬
tes, fapore Sc odore baccarum lui i i p c r i , a cr i: cum s*ttT
amarore aliquo.

Cluliusfuo Melli folia tribuit ferrata , quxab
arbufculis reuulla, ladco lucco , eoque lento Sc
vifeido &odorato manant, & ipla folia trita Foe-
niculi odorem reddunt, guftataque adftringcntis
facultatis nonnihil habere videntur. Trunco e-
rant arbufculx, [ adhuc tenella:] ex viridi nigri¬
cante , multis confperfo veluti maculis cinereis.

Idem Molle fu um,qaemad. ferrato folio delcribit,
ita etiam pingit, vnde nos folia tria ex lummita-
te auulia mutuati fumus : reliquam figuram ex
noftra licca planta , foliis non ferraris,aut faltcm
crena vna aut altera per extremum donatis , deli¬
neandam curauimus : fierique potell vt naturas
lufus lit,quemad. in Sorbo aucuparia adplefcen-
te Sc adulta obleniamus.

Lob.quoque nouclias plantas profunde crcna-
casait.

Porro eft nobis Rcfina 111. E.C. Wirtemb.il D.
Paludano milia, Gummi Molle arboris nomine, Mot
depuratx i nftar, lenta, alicubi nonnihil fria- potit

Leb

co np refla m alii

_^^ccra cfk
arbor Sc. patu¬
la. ( vt k nobis
vifa in horto
magnatis 'ali¬
cuius ,'Romx,
a Coruino in-
duftrio phar-
copoco culto)
foliis Lentifci
longioribus
multo, angu¬
inioribus, acu¬
minatis, leni¬
bus , obliquis
venulis a ncr-
uo perlongum
decurrente ex-
porrcdis,con-
iugatim ad co-l
fla latiufculam
:, per ambitum rqualibus, u

bilis, flaucfcens undique , odore pingui , refinofo
Sc aromatico,vchcmenti,qiiq candela: admota, in
clarum incendium exardclcit liquefeitque, man¬
ducata non adhxrefcit,fed lentclccns magis nu-
gifquc colorem album contrahit,faporc latis gra-
to,obfcure amaro. Et fanc magnam habet fimili-
tudinem cum eo, quod in Oilic. proflat nomine
Gummi Elemi,, nili quod paulo videtur candidior.
Peritiores rem omnem diligentius perpendant. ElA
Hanc refinam ex arbore iam dida , 'Ronis -vifa,
derradam habemus dono eiufdcm Goruini.

Vidcrur& Petrus de Olma apud Monar.vt fen-
tit Chif.Mo//e deferibere, quando in cpift.quadam
ait:Frudus arboris cuiufdam,Ilicis magnitudine,
cortice Cerri Aigylopis fimili, foliis Fraxini.

Eiufdcm delcriptioncm Petrus Cicca datpap.m.
primx partis Chronici. Sed quando Lo b. Molle Cor
Clufij vocat, Sc addit, eius femen Sc herbam a D.
Brancion communicata.,- credere vifus , efle her¬
bam quam tamen lcire debuit, vel ex alijs,clle ar¬
borem. Sed deceptus forte fuit vocis homony-
mia : non enim Mullis arboris erat illud femen Sc ^
herba >fed herbx Mimolx,qus etiam dicitur Mode
herba : de qua luo loco.

Apud eundem lib. de Balfamo, Carpobalfami
fpccies eximis odoris fragrantis, cuius. frudu-s
apprime quadrare videtur cum Galeni co& An- £4|
tiquorum Carpobalfamo : eoque merito Carpo- jAm
ballami Ipecies ccnlendus. Eius iconem propo¬
nit , Sc annotat , Mollis arboris annolx frondes
extremas prominentes nullis incifuris diuflas aut
• ferratas e Ile. Ibidem Molle feu MiUy vocat,ciuf- Mo.
demqlie trimcftris & quadrimeftris effigie habet. Ai*

Io. FragoCMedico Sc Chirurgo regio de rebus
ex Indijs importatis Hiipanico ldioraare con- ^
' feripto libro , Arbor Mollilcu Mutile cuius. folia ^
referunt Fraxini folia prsterquamqubd angu-
itiora& minutiora,aliquantulum crenata verius
terminum : Gummi albiflimum , Mannam refe¬
rens: Hsx ille.

Huius Carpobalfami , id eft Mollis frudus tufi
Sc cxprciTi liquor, eo modo paratu^ , qui dicetur,
in aquam iniedus Sc agitatus, vt Icribit Cluf. ce¬
lerrime liquatur, diluitur Sc ladis modo albefeit; #Ai
•quibtrs notis a Diofc. Syncerum Balfamum k vi- jpte

tiaro

cicicq coarguitur: Vnde colligere liccr, Mollem ar¬
borem die veri Balfami Ipccicm. Sic Lob.fcntit.
Verum quia ipfa arbor nulla fere in rcadBalfa-
mi deferiptionem accedir , cur ex ca fola nota &
odoris fuauitatc ex frutfu feminilquc magmate
lexpreflb latice Balfami veri dc genuini Ipecics
icenfcndajit, nulla adhuc occurrit ratio. Sit qui-
idem liquor Bajfimodis dc odoratus:. an iplam
! proinde arborem multum a Balfami veri frutice
cliuerfam cius Ipeciem dicemus ? Sed odoratum
I tamen laticem melius efixifiee Balla-

mi (imilcm liquorem, quam Mollem arboremycu
Ballami fpccicm.

Molin dcLentifcus Peruuianus Caft.Durantis,

, cuius figuram habuifle ait ab Odoardo Lopcs
medico qua: fane multum differt a Clufiana dc a
; npfha.

Abundarer nafeitur in conuailibus dc locis pia-
i nis Pe tu a me regionis, vt referunt omnps,qui Oc-
; cidentalium Indiarum deferiptionem dederunt.
Eius arboris pu filias dun>s plantas vidjlFc tcfta-
tur Cluf.in horto IplcndiJiiiimo Ill.viri D. loan.

; de Branciondcd qua: tertio annopericrut hyemis
iniuria. Annotat Lob. enatam ex femine in An-
| glia , vtLondini. Camerario fata fequenti vere
i exaruit j q<m tamen magno ftudioab co fuiflet
i afleruata : liquorem ybi folia decerpebantur,

! emittebat ladtcum, odoratum admodum.

Romx,vt dicebamus , proceram arborem ob-
| feruauimns in horto quodam a D. Coruino phar-
I macopeo Romano pcritilfini9 culto ; Maii initio
i nondum floruerat, vix ante finem cius floribus lp-
: ta futura, ut iudicabat nobilcum idem Coruinus
quo tempore rair.cn alias citius florere referebat
Vere calidiori. Ex eadem tamen arbore pul¬
chros ramos , quales pictuya offendit ex parrc,c$
floribus dc baccis dono accepimus ab eocieiruMi-
I iit ad nos baccas reccutcs,vt putabat, DodhCafp.

! Bauh.quic tamen. fruft ranca fpe fatg: Montbcl-
! gardi.

P Refert Quf. cx Petro Cicca, Molle cortice a-
i deo commendato efle , vt cius decodto crurum
dolpres dc inflationes fumma cum vtilitate fo-
ueantur. £x ramulis Hunt .dcntifcalpiavtiliflima
Ex frudtu cum aqua decodto, pro codfturx modo,
fit aut virium, flue potio admodum bona, auc ace¬
tum, aut mej:rantoquc in pretio fiint apud Indos
■ ha» drbores , vt quibufdam locis eas confecratas
fuis Idolis habcant:addunt nonnulli eius arboris
/. foliorum dccodtum , doloribus cx frigida caufla
ortis auxilio efle. Gummi vero cius , quod Man¬
na: modo candidum clfe tradit, ladte diflolutum,
caliginem oculorum abllcrgerc. .Coruinus, qui
nos eiufdem Gummi participes fecit , teftabatur
cius drach. vnam dc lemis , egregie aluum.cicre,
feque experietia vim cius catharticam cognouif-
fc. M. Fumee in hili. In J.gcn. quoque teftatm ex
Mollis arboribus fru&ifcus fieri mcl , dc potio¬
nem. Notat Cardanus huius cprticcm adeo falu-
tarem efle, vt fi aqua: incoquatur , loluac lotio il¬
la laflitudines ac tumores : ramuli, pergit idem,
gingiuis ac dentibus vriles flmt .cum. cis dentes
fricantur, purgantu.rque: Frucfum,qucm fert exi¬
guum , fi iniicias aqua*., lol.i coquendi diuerlitate,
mcl, vinum dc acetum facit. Manifeftum eftaa-
jtem , prius vinum fieri, quaip acetum : m civero
dulcedine vinum prxcedit, crallicie fubfcquetur.
Monarde quoque telfe,magnis viribus pollet hcc
arbor: nam corticis cius pului? vulneribus inf-
pcrfus,ca mundat, deinde carnem generat, dc per-
£ fedfe curat. E)entes eodem pulucre fricatbftabili-
untur , gi ngiu a: abfce dentes fanantur. Foliorum

LIBER V- 55>

decocto intindi panni , de calidi vulneribus, aut
pulucre corticis illius infpcrfo impofiu, curatio- Aro>-!>; C*
nem eorum accelerant, de humorum eo defluxum P,ut-
prohibent. Ex ca manat liquor odoratus, qui fru¬
ctibus adiundtus , fufhtibus idoneus cfl: ad mul¬
tos capitis morbos, dc ad Emplaftra. Eius quoque
potio , quam cx frudtu parant Indi falurifera ad¬
modum eft.Ipfa arbor omni tempore odorata eft.

Scribit Iq. Fragof. Corticem cius tantarum viri¬
um efle, vt crurum dolores, tumorelque ingentes
(fi cius decodo aliquoties laucnturjbreui tollat. Durum Ae«
Mollis arboris frudtus, inquit Lob. Carpobal- f»r <7 tur.
farnum verum virtute longe fuperat ,tum exprcl- mor'
fus ex friidtu liquor vero Balfamo viribus quam
proxime accedit , eiufquc dcfcdu co.iuenicntil,-
fimum erit fuccedaneum. Huius frudhis vncix /r. .
odto tufa; drachmas feprem praeftantiftimi de vd ~
liflimi laticis , artificiofo torcularis preflu>fului
cx atro coloris , crallaraenti otiorum olei fere dc
diumx fragrantixjfimillimi ipfius feminis odoris ExpreJJut
inter tundendum , dc fapotis Xyloaloes optima: latex.
notx,nobis dedere, Hic liquor recens expreffus
albefeit dc fpumat: in laneam veftem fulus , dc
fimplici ablutione aqua: lotus , notam non relin¬
quit. Ex magmate feminis iterum tufo? dc pauca
rofacoa afperfo , preflu forti, laticis vnguinofio-
ris refinacei , inftar grani luniy crini drach. duas baIJuw
elicui, qui maculam non relinquit : quinctiam in t*.
aquam imcctus dc agitatus , celerrime liquatur,
diluitur dc la&is modo albefeit. Quibus notis
colligic idem Mollem arborem efle veri Balfofcu
fp.eciem,de qua rc prius.

MOLLIS ARBORIS RESlNvE SIMILES,

FOHNICVLI ODORE.

Cap. XVIII.

DOnabatmibi hor.eftus virPetrusGaretus[in- DefcriftiQ.

quitCluf. Exot.lib.4.c.8] fuccum octauum,
quem acceperat cx nauigatione longinqua anni
i6co. Erat dcnfa reiina , nec tranlparens , foris odore far
fubruffa , inferiore parte alba , dc digitis attrita
datis friabilisjodorifquenoniniucuncfi, fcd fccni- " • '
culi odorem quodammodo referentis,vt fufpicio-
nem mihi moueret Mollis Arboris relinam efle
poffc , fapor erat am^iufculus dc acriulculus;
nec detibus cedebat,nec ore retenta mollefccbac
iani tamen admota liqucfccbat inftar cerx,atque
Ipleirdida fiebat , flammam tamen non concipie¬
bat.

Nonus vero , Reiina erat cineracei ex albo eo¬
ioris, adeo autem ftrigofa dc retorrida , vt gleba
aut lapidis fragmentum potius videretur , quam
refina : licet quifpiam liifpicari pollet ciuldem
generis elfe cum fuperiore , fed magis impuram,
quia fimili odore dc fapore praedita erat cii ca, nec
dentibus cedebat, necorc retenta mollis flebar,
igni tamen admota perinde atque illa liquefeebar,
dc flammam non modo concipiebat , led fimui
etiam ardebat.

Refn

talia:

£LEMI RESINA.
Cap. XIX.

Gummi Elemi inmaflas Cylindraceas cogitur,
quas pollice dc medio digito comple dfcaris ,
duarum palmarum circiter longitudine, Subftan-
tia vero eft fere vniformi , cerx flaus: dc colore

yy 5

55« HISTORIvE

& confiftentiafimili, facile flammam concipiens
color alias intenfior, fubftantia 'lefinacea, fub
dentibus facillime lcncefcic dealbaturque lapo-
lc non ingrato nonnihil acri & fubamaro ■, odo¬
re fere Fceniculi. Obvolvuntur autem gleba: >qu<£
ad nos importantur , pulchro folio , a cuius ner-
uo medio parallclx oblique in ma^gines-creberri-
Fdi*m jwo mte feruntur vente , quod cannae Indicte videtur
tnuolutiur. cire. Funiculis praeterea Xylinis limul omnia co-
ftringu nrirt.

Illud aute quod a tringita anni s Gummi Flenti no-

PLANTARVM.

Veruftum

mine afteruamus, magis eft friabile de exfuccum.

quMe. colore fere croceo , quorum vrrumque Yeruftaci
videtur adfcnbendum: alioqui folioeodeminuo-
lutntn eft. Multa habet communia cum 'Refina
Ab nummi Gummi MJle arbiris nomine milia a D. Paluda-
Molle ar no j {d quod Dodoium de Peritorum trutina di-
on ' gnum eft: camquc ob caufam hoc loco de eo age¬
re placuit.

Quidam Aethiopica: Oleae lachryitiam efte cen-
o'e* JE- ^cnr ’ Gummi Elcmi didum , vt annotat Cordus,
fkiop/c. & ante illum Hermolaus, quali Enhaemum: quod
Uchrm a. vt non negamus , inquit ille , ita etiam non aftir-
niainus. Apud eundem in margine annotatum .
Gummi Elcmi lufpicanrur aliqui clfc lachrymam
cedri.

Marccl. Ficinus in Antid. Epid. ait Elcmi qui-
bufdam 'Gummi cedri elle.

'm*Cedn~ ^uc^* decomp. med.Qlcx , inquit , Aethiopic

lachryma Officinis corrupte Cummi Elcmi no¬
minatur :videntur vera carere.

Nimium fecure Ryftius in Diof. lcribit de lachry¬
ma Aethiopica: Olea: Gummi Elemi ab-Elxa. vel
corrupreEnhxmum.

Ita vides neftra 'ctiamnu xtate oblcuram admodu
clleElemi origincm,quod de fuo tempore annota-
uit Matthiol. qui negat Gummi Elemi Rcccnti-
oribus Medicis de O. ricinis dictum ,efle Aethio¬
picae Olete lachrymam, quia gultu mordax non
lit ea lachryma [etri improprie Gummi appelle¬
tur] non in Gummi quidem , fcd verius in refi-
narum genere recipienda.

Refma eft. Matthiolo adftipulatnr Hift. Lugd. traditque
nmGummt. vehementer errare qui putant Olete Aethiopicae
lachrymam elle. Gummi vero improprie dici ,
cum in Rcrinani gcnCrc iit potius, vt cxcoiritelli-
gerelicct,quod igni expofita h<jc lach rymallatim
coiliquelcit ac diffunditur, non aliter quam Refi-
na, qua: ex Pinu, Picea , rcliquifquc rehnifcris
ftirpibus manat: nullu autem Gummi. genus igni
liquatur,niri addito accto,aut liquore alio,fcd vri-
tur.

Lacuna autor clt, Gummi olex filu.fiueAitfiio-
picx hodie non adferri, quamuis aliqui credant
clle Gummi Elcmi vocatum , quod potius refina lit
fcd ex qua arbore, ignorari.

Amatus tradit dici hodie Gummi Elemi corru¬
pte quari olea:, quum Olea: Althiopicx lachryma
elle debeat. Qua: vero in oftic. hodie habetur , in¬
eundi fane Ii prunis inicceris odoris eft, qua: an
vera vel falfa lit dubitatur, quia Gummi Elemi. of-
fic.non habet aftiniratem de fimilicudincm cum
fcammonio , de iit refina-, ytiure cenfcndum iit
vero gummi Olea: Alchiopipx nos carere.

Autore Cteialpino Scribit Diof. Olcaftrum in
ytthiopia lachrymam fundere Scammonio iimi-
lem,mordaci guftu, fuluam , ftillis conftantem
exilibus.

Lachryma In mari Rubro peculiarem deicribit Theoph.
Theoph. ad c cuius Lachryma Medici medicamentum com-
fiftf*** ponunt ilftcndofanguini.Plin.Enharmon appella¬
ri Olea: lachrymam in Arabia lingula i etfcdu.

contrahendis vulneram cicatricibus. Hoc forte
fuerit illud quod a reccntioribus Chrrirrgis voca- trk*>

tur Gummi /Elemi.

lothf.

V

Io.de Vigo l.S.c. 19. Oleum Hy per iconis tra- Gh*‘t'
dic,quod recipit Gummi Elemi. Cronemburg. ex- c
ponit elle lachrymam Olea: ALchi-opicx apud imt
Diolc.corrtiptum initio in Elea: , poftea in Elcmi
•de Elcmnii doctam Medicorum fcholamcrcderc.
Noftrum autem vulgare potius ab odore, relinam
•Picee riue Pinus elle celendum elle, quam verum Krfn
Gummi : qui ambigit,inquit , fupra ignem expe-
riatur,nam continuo coiliquelcit ac diffunditur,
relinarum inftar,quod Gumini non faciunt,atque
iic conrroucrfix lux ipfe iudex fit.

Ncfcimus cnr Alex. Bcned. vulgare hoc gum¬
mi tertium genus Halimiceniiierir, quum tamen
Diofc. fruticem , alij plantam alFcrant , ac pro r- ,
fus de lachryma nihil Apollo fupra Balfamum ar¬

tificiale : Gummi Heleni fiue Elcmi , quali Enx- Cmu
rai > non vfu venit nili addito aceto aut vino, odo- ' 1(914

ratum valde. Veium ex quanam planta refudet , |

incompertum elle ait , nullam notam habere cu
lachrymaAIchiopica commimenfiNos, inquit ide,
quandoque lufpicati fumus lachrymam elle Olea:
maritima: Thcoph.dc Plinii Enfemutn:; Nos verb
contra non probamus Apollinem marinam nlan*-
tam dicere maritimam, Theoph. 1. 4, c.8. lcribit
in mari prouenire , non autem iuxta mare : qux
occafio, vt nullo modo polfit elfc olea. Aethiopica,
nec etiam GummiElcmi.

Cxfiilpinus fime fcripfit in mari rubro prouc-
nire Theoph. plantam : fi ita eft, vtfine ex Theo¬
ph. apparet , non poteft elle Gummi /Elcmi , vt
ille etiam fufpicatur, nec olea /Ethiopica.

Lonicerus Elemi C7 Elenium elle gummi tradit >
fimile Gummi olea: /Ethiopicx , nimirum quali ’r‘*
vrrumque tam probe notum habuerit, atque a- ^
•deo maiori etiam temeritate vires ei tribuit. Ia- r{,„
chrymx Aithiopicx , non declarans interi tn quid B-ler
fit.

De Loco natali eius nihil adhuc certi accepi- Lon
■mus, Indagabit pcftcritas.

Tcftantur plerique qui de eo fer ipfe ruat mira- vjrc
biles cius vires elle in vulneribus capitis quo no- yu\}
mine tam apud medicos quam Chirurgos cclc- F rai
bratifiimum habetur. Pradtici quoque in calua- c*tt
rix fradturis ac vulneribus nunquam id in.fuis
Emplaftris ac vnguentis omittunt , mirabilem
eiusvfum continuo experimento edo&i,qua de
caufa ex co de vnguentum de ceratum a phar- Ht±
macopolis diligentioribusconcinnatum habetur. gHm
Eius loco nonnulli officinarum mangones ( nr>- «dn,
tante id Amato) Hedcrx gummi non fine xgro'-
torum detrimento accipiunt.

PHILL YREA ET MAHALEB.

C a r. XX.

DE Phillyrea dfMahaleb meritb hoc libro a-
gimus, vt baccifera planta. Cuius tracta¬
tio cum maxime intricata lit. de apud Autores
controuerfa, primum more noftro in talibusxro-
fueto ex autoritarc Vccerum de ea trademus in
genere, palfim vbi opus videbitur Ncorericorum
noftraquc placita inferentes. Diftinguimus au¬
tem a Phillyrea arborem qux proptie qi? vp* Grx-
cis , Latinis Tilia dicitur de qua lib.S. agemus.

<p/M.upldL Diofc. arbor eft cypri magnitudinem Dcf
xquans , folijs Olex fimilibus, fcd latioribus de
nigrioribus , frudu Lendlci , [ %ivu ] nigro , fub-

dulci

557

LIBER V-

dulci , &quafi racemato. Locis afpcr-is nafcitur.
Prorfus aurem hallucinatur Cordus qui ad Diofc.

* hunc locum annotat : Qux hoc caja, ab co del-
cribitur Tilia omnino eandcni elfe cum Liguftro,
quem ofeitanter quoque Lonicerus fec urus cft ,
Eorum opinionem merito Matth. ante nos reie-
cit, qui errorem paullo poft apertius detegemus.

Temere quoque pjepjque inccrprcre§ Philly-
rex* vocem in Tiliam rranltnutarunf , non agnol-
centes manifeilum diiciinicn inter hanc <p/*\ voUv
& Latinorum Tiliam , qux ljoftro fane indicio
Theoph. cftipMujct, ab eodem in marem &: fiq:-
lninam diftindta.

tl_ Sunt tamen qui apud Theqph. non abfque ra¬
tione legant & intelligant hanc , quando ait : Ex
lilueftribus perpetuo virent <j ( fcd illi
legunt , Gaza vertit Philyca , quamuis in
eiusverfione Phylica fcribitur ? an ex veteri ali¬
quo codice , vel fuo cerebello , nos latet : nec
(cimus vbi locorum Theoph. vel cius interpres
fk imitator Plinius Philycam commemoret. )
qux in olympo monte proucnit. Hxc 1. 1, c. 15.
hift. Forte 6c 1. 1. c. legendum 5* , quan¬
do fer ibit : Quxdain cortice tenui vt Laurus,
?/»upat,[ Gaza Tiliam reddir : quam tamen nemo
nefeit cortice eilecrafllflimo] (eu vti nos , Phil-
lyrca.

Plin. quoque Tiliam nondiftinguens a Philly-
rea , Tilia: dotes eas affignat , qua: a Diofc. Phil-
lyrcx tribuuntur.

cr Sic & Paulus Atgin. vtramque manifefto er¬
rore confundens , eadem & quidem totidem
verbis fux Philyrae kferibit , qua: Diofc. Philly-
rcar.

Ruell. Gaza: verfione deceptus priore loco a-
pud Theoph. lcgitPhilycam. ' Verum cnimucro
quomodo Theoph. Tiliam folio deciduo diceret
Philycam,vcl yt nos potius legendum cenfemus,
Phillyreamqux perpetuo viret ?

Audiamus AraSes , qui Mahaleb vocant.

- Mahaleb Diofc. ( inquit Serapio ) eft arbuftum
Jam ile arbori Alcanna: : dixit Gal.in tra&atuno-
uo quofdam putare elle Carppbalfamum. Scribit
e^’ Albafarri , Almahaleb elle calidum &c liccum, de¬
ferri ab Andargcn & Nahund : Melius cllc , quod
. fimile Margaritis minoribus & boni pdpris. lfaac
** cben Amram Almahaleb diuerfas (pecies tradit,
album, nigrum,& viride : albo grana elle parua:
maius elle magnitudinis Cicerellx,adferri ex in¬
fula : Hilbanicum autem minujs elle. Melius elle
albidius &£ nitidi.us,mcliprifquc odoris : deterius
vero nigrius, yfum elle medulla: fine cortice, qui
niger elt , & interne albus deferri ex monte Se-
bucn Sc Deibegcn &c de Nahand, cuius arbores
grandcsrcolligi Septembri, yfum clTe grani & cor-
in- ticis. ycrum apud eundem Serap. in margine
er- male fcribitur Mahaleb elfc Tiliam Diofc.prxfti-
tiilct retinere nomen Graecum Phillyrea:, de qua
Serapionem feribere manifieftum eft ex verbis,
quae cx piofc.citat.

not‘ Mattth. [vt etiam indicaui mus l.z.c.de Ccrafo
amara, lylahalcb putata] non line errpre concedit
erralle Serapionem , exiftimando Phillyream &
Mahaleb Arabum idem elle , quia facultates ex
Arabibus fine diuerlx a Phillyrea: facilitatibus.
Nos fane nihil adhuc videmus in Serap. ex quo
fcntentiaMatth.confirmari poilit. In viribus no¬
tandum Diofc. feribere de folijs, Arabes de gra¬
nis. Quinimo quod Diofc. ait vrinas ducere, ref-
pondet viribus ab Arabibus tradicis.Serap.id in¬
terpretatur de granis. Non concedimus igitur
IMatthiolo Serapionem capite de Mahaleb erraf-

(c, hanc eandem facientem cum Phillyrea.

Auiecnna Mabaleb yel M >halab eligit albu n
&: purum. Bclluiienfi Maha[cb cft granum fru¬
ctus , iimile ofli cerafptum , notum in Syria ,
commendatum cqntra calculos renum.

tjennplauin, virum alioqui 4o‘fti(fiiTium, mi¬
ramur <F/M.vo‘cLe apud Diofc. interpretatum Ti¬
liam, ac eandem cum illa facientem', vt ainpliu$
dqcebitur in hiltoria Tilix.Maior etiam nuninos
admiratio habet , eundem fecurum Marcellum,
nullam alioqui occafioncm omittere (olitum , (i
quando Hermolaum carpere poilit. Hos mo¬
re (uo fequicur Ruell. ac Hermolai verba prq
(uis yenditac.Mirum tantum dilcrimcnadodtilE-
mis viris non obleruacum , inter Phillyream, in-
quam,5c Tiliam feu Philyram. Sed quid non pQf
nt fecuritas ac confidentia cum fui, tum erga alios?
Quanquam fati§ eqidens lit eos parum in ftir-
pium cognitione vcrfacos.

Aegrius cxcufabitur Tragus, yir proca xtate in
perferutandis ftirpium hiftoriis ac naturis faga-:
ci (Iimus. Nam nec is quidem diltinguir.

Scdprxdidtos Diofc. interpretes alio(quc no¬
minis vicinitate deceptos putamus, 116 agnofeen-
centes Tiliam Graecis : ^,11011 autein viMv<;tcLy

dici. Qmd li cos Plinii quoque autoriras in eum
errorem craxillet ? qui tradit Tiliam arborem cf
fc proceritate perquam modica , cumiplq fenfu
conftct contrarium ? Forte & huic nominis limi-
litudo impoluit. Inde fadtum,vt dicebamus , vt
Tilca: eas attribuerit vires, quas Diofc.fux Philly-
req , quem errorem etiam Ruell. incaute fecutus
eft.

Lonicerus alFerit, nulla allata ratione autorita-
teue,Liguftrum 6c Phillyream vnam & eadem ef-
fe plancam , contendicquc caput hoc Diofc.de
Phillyrea fpurium elle. Qnid fpurium ? Ac codi¬
ces Greci non folum imprclh,dc ii quidem probar
tiffimijfed etiamOrib-iiii codex maiiu feriptus nar
bent Sc caput illud, Sc Phyllyrcam nomine tenus,
quemad.& Paulus, & Serapio, quem Arabico fer-
, mone Mahaleb appellalk diximus.

J Imperitum iii re herbaria Lonicerum dece-
. pilfc videtur, quod Phyllyree deferiptio a Liguftri,
quod Graecis Cypros dicitur, non 'parum conue-
j niat,

! Porro Macbolebunh inquit Cordus,feuvt Ara¬
bes vocant Mabaleb, nuclei funt, figura, quantita-
i te 8c colore ccraliorum nucleis liiniles/guftu ta-
i men teneriores , vehementiores &c odorari,ideo-
! que fuaui odore oris halitum commendantes.
Eligito recens,hoc eft,plcnum,in candido fubruf-
fum, odoratum , minime vetuftate rancidum.
AtFcrtur ex Africa &c ^Egypro in Italiam, Galliam
& Hifpaniam: in Germaniam verb rariflime,quia
apud Germanos nullus adhuc eius vfus inualuit.
Arbor autem in qua nafcitur , qualis .fit, nobis
! nondum conftat.H^r Cui Gcfn.addit ico¬

nem Cerafi amarx, de qua egimus (uo loco , non
tamen cxiftimaucrimus Cordum hanc plantam
intellexilfe.

De eadem fic feribir Rauuolff. Halepi apud
aromatarios vidi parua lemina alba, Machaleb,
qux durp cortice c6tinentur,longiufcula,acumi-
nata,obdudla tenui tunica, Piftacljioru modo. Ex
iftis regionibus multa tra importantur ip Syriam,
quibus vtunturadpdoratum fapo:\em. Arbufcu-
lasin quibus proueniunt , non.vi,di: quantum in¬
tellexi proucniunt in vicinia, potiflirrium in mon¬
tibus itineris Perfiani . Ab iqcolis hodierno adhuc
dic eum Serap. nominatur Nabandt ille tradus.
i Phylli rea proprie quid Latine (ignificct,ie nef
Y y 4

Serap defm

dtlttr ad ner

]HS Matth.

Mahaleb.

Htrmol.

Marcell.

repfeh.

f Blin, error*

Quell.Tiot.

M ackclfibuj
AI l> ,

dtfcnptto.

Gefnert e/c*
ror.

M ahaltb.

Nahardj

Serajt.

r

5*S

HISTORIA PLANT ARVM-

0tcmhnbcn vocent , quod nomen non placet.
Quid Plillyrex commune cum Tilia, qux iltnbcH
Germanis? 0tcmUnbcnautem Tiliam faxatilcm

Jl/ dh.thb
Syriacu.vi

fi'"0/*

cire fatentur .Monachi apudMcf. Arabice auttm
eflc Mahaleb , ac quoprxeer iamdidos Arabes-
etiam Rhatis 6c:alij plurcs Arabicx lingux Scrip¬

tores pertractarim. Mahaleb autem arbufculam I fignificat. Sed iam differentias a Neotericis Sc
in Syria notiflimam effe , & t odie ibidem vulgo nobis obferuatas videamus.

Mon.tchu.

Mahaleb vocari. Eam (quod il ii fciant)no reperiri
in Italia. Elie enim fpmofam , folijs Oliux fimi-
libus, ferrc.grana quafi racematim in ramis, vt
Lcntiicus , paullo crafliora tamen : c quibus
Syri oleum exprimant , valde odoriferum , ex
oleum. quo conficiant fapones olfadbu luaues, Sc alia
plura. Seque habui Te ramos eius allatos a fui or¬
dinis quodam fratre , qui ex ijs partibus rcdicrit.
Ergo [ addunt ] Mahaleb non funtfrudus Cerali
fyiucftris, vtfere omnes iuniores hallUcinantcs j
interpretati funt. Fortaffe quia cum immediate I
poft oleum de ccralis, Mcfues pofuerit oleum Al-
mahaieb , & in eius defcriptione dixerit , oleum
de Almahalcb fortius elfe in omni re , quam olcu ;
de ceralis , inde forte putantes , Mahaleb clFe
cerafia lilueftria: fed rcucra fatis differunt inter
fe. Ex quibus pater oleum de Almahaleb nond-
l'c oleum de ccrafisiilucftribus. Quodh veralcri-
bunt Monachi , Mahaleb lpinofum in Syria pro-
-ueniens , planta erit diuerla a noftra Phillyrca ,
aut certe eo iplo varians , quod fit Ipinofa: nara
extera ccnueniunt.

Matthiolo allentimur , Cerafum amaram dc
Matth. re - a fuo lOCo egimus , a multis didam Mahaleb,

fMrer uuj- non clFe Phillyream Diofc.fcd elle Mahaleb Ara-
dem error, bum non concedimus. Ncc etiam fcimus an vn-
guentarij , quod ille feribit, illius plantx nucleis
vtantur,ad fmegmata odorata paranda, an potius
vt nos cenfemus,ijs qui cx Syria adferuntur,eo a-
liunde illata , vti dictum. A nemine hadenus an- j
notatum, quod equidem fciamus.excerafo ama- j
ra colligi Sc reponi pro vnguentariis grana. Ni- i
hil tamen certi adhuc ftatucre poffumus , cuius
planta: fint illa femina cum eam, vti didum. Mo¬
nachi ipinofam faciant,qualis fane noftra Philly-
rea noneft.

Amatus Phillyream fpeciem Liguftri facit>&
air Hifp. Otrafuerrc de Alhenam dici: forteque
Gcrrn. 49«trri£fel: Arab. Mahaleb -Sccifcd non do¬
cet qux aut qualis lit illa Liguftri fpecies , aut an
cognitam habuerit. Nomen etiam Germanicum
Phillircx noftrx minime couenit. Tam hic quam
Lacuna erroris accufmt eos qui per Phillyream
Diofc. Tiliam intcliigunt: & merito, fed interim
ij nuda figura contenti , quam Lacuna ex Matth.
proponit, non docent quid lit.

-Lactm* nu. Gefn. in cpift.ad Collinum in finC deferiptio-
Ghamace- nuin Cordi notat a Dalech. chamxcerafum no-
rajus. minari arbufculam, qux Arab. Mahaleb dicatur.

Aduehi ex Syria , quamuis vbique per fepes cir¬
ca Lugdunum nafcatur, fed frudu minus habito,
vt ille ait , nucleo Sc Icmine tenuiore. Aft nos
Ghamecerafum hanc non exiftimamus Mahaleb,
quia Mahaleb& Phillyxea non diffcrunt,Chamx-
Cffnrepnh. ccrafus Verb niultum differt a Phillyrca.

Adftipulantur quoque Pen.& Lob.frondofam
illam patulam Theoph. wKsj/ku/ Tiliam elle, non
hanc, malle tamen Lc legere <tuhzhC:3j/ fiuc Olex a-
maliam iftam, quam Diofc. deferibit per con¬
gruam deicriptlonem , Sc Olex non modo fi.ni-

Ltouftrt

fpecies

4m.tt.mt'.

Teoph.

mthd.

PH1LLYREA

EI V SQ\r E

ANG VSTIFOLIA:

VARIETAS.

D.fcii

HAnc pri¬
mo dica¬
mus , tanquam
notiflima hoc
feculo , -Sc ad
Veterum Phil-
lyrcam omniu
optime accede¬
rem , vt adeo
eadem effe vi¬
deatur , quod F oli*

tamen nodum
ita temere pro
certo Sc indu¬
bitato affeue-
rare aulimus.
Ergo frutex,
quem Monlpe-
liinoftro tem¬
pore Phillyrca
vocant,nonnu-
quam arbo-
obtedus , materie al-

Iem,led etiam l'ociam,vt ab Olcaftris,quibu(cum
frequens reperitur, nihil fere difcrepcc:cuius duo ■
modi, de quibus poftea.

Apud Theoph. s u.ipx feribitur, non vt illi hi-
bent,i/Axvj;T. Tabcr.-Sc eius cofarcinnator Braun
dehic nihil tradunt , prxtcrea qux acceperunt a
Clulio , quali libi cp.np.rti, nili q mi G1' '•

refeit , cortice cinereo

ba, ramis libi inuicem oppolitis, foliis Olcx litu
aduerfo relpondcnribus, nigrioribus , nec vna vt
Olex candicantibus , modo anguftis, Sc olea- F lor
rumfoliis anguftioribus, nunc mucronatis , ali^s
1'ubrotundis , interdum nonnihil in ambitu ferra- Mx
tis, duris , acrimonix cuiuldam Sc amaritudini^
nequaquam expertibus : ad quorum exortum flo¬
res multi vtrinque ramulos coronant ex herba¬
ceo albi. Succedunt baccx rotundx,parux,cxru
lcx,vcl potius Violacex,breuiflimis pcdiccllis ra
cematim ramulis adhxrefcentes, dulces cum ali-
quo amarore : in quarum vnaquaque ofliculum
paruum,inquo nucleus.

Vt verum fateamur, cum effemus Monfpelii,
minus diligenter obferuauimus an lint fpecies di-
uerfx qux ibi proueniunt, amanrum naturx lu-
fus.

Camer.ad hift.Germ.iSc in Epit. Matth. propo¬
nit iconem ex noftra ficcaiam olim depida per
Gcfnerum,qux angufto admodum folio pingitur;
eadem tamen nobis videtur cum Cluliarja a nobis
propofka.Is Phillyream 4.facit, traditque huma- C h
nam altitudinem xquare, ramos tamen minores *
& frcquenriores habere quam Phillyrca folio Ili¬
cis Sc Phillyrea latiori folio non crcnato, nigrio-
re cortice tedos : folia Oleaftii,anguftiora , viri-
diora,amaritudinis non expertia:flores etiam exi¬
guos albicantes, Olex limiles,(imul congeftos, Sc
inter foliorum alas circa ramulos nafccntcs; qui- Fit
bus luccedic frudus,maturjtatc niger , baccarum
Myrti magnitudine,ofliculo duro prxditus. Abu-
deinCaftclla noua Hifpanix, locis incultis«non
procul a Tago flumine difficis inuemtur, & fre¬
quenter agro Monfpeliano in fepibus. Monfpc- Lo
lianx Acadcmix ftudiofi olim , modoOleaftrum,
interdum etiam Halimum appellabant. Hifpani
huic N fcquentibus duabus indiflerenter nomi¬
na dabant inodo Piadera , modo Ladiirnd , nunc
hrntefi v,nonnulli-etiam Tornifco , quod Thyme-

lcx

LIBER V.

55?

lea? proprium.

Phillyrea quinta eidem Clufio dida , iamdef-
criptx, forma & magnitudine fimilis, in 1>qc clif-
fcrens,qubd eius rami tenuiores, rariores, mjouf-
que conferri: frequentiores etiam habet vireas a
radice germinantes,frudu fatis contumaces’. Fo¬
lia etiam ex aduerfo difpohta , paulo longiora 8c
anguftiora quim prxdida , oleaftrinoruiii modo
firma , faturatius virefccntia , fubacris fapori$.
Hanc & fructu fk flore carere incola; aflinna-
bant: fe4vtrumque fuperiori fimilem piprcrre
non dubitare.fc idem Cluf.fcribit.Ncc alibi hanc
vidilfe,quam in incultis Hifpanix Caftcllx vete¬
ris &c Bxticx.

Non dubir4mus fle Phillyrea quam hoc loco
depidam damus/crip/ilTe Pcnam (k Lob. in Adu.
vbi duas icones exhibent qua; minus placent:
dubitamus tamen an pej: minorem fuam intclli-
gantClufij quartam, & per maiorem , Cluf.
de qua poltea. Lubet lectori eorundem verba
proponere , qux lic habent. Phillyrea; duo modi
arborefcunr in Galloprouincix viarum margini¬
bus &: oliuctis Maflilix vicinis : 8c qux maior ,
rarior perlimilis puinilx Olex , caudice ramif-
que nigrioribus , lpngioribus quam olea: agreltis,
tk folio magis ad JLiguftrum accedentibus. Bac-
culxmulcx in ramis , etiam oliua agrefti minor-
res, non amara; ( vt oliua: ) fed lubdulccs , nucleo
intus Cerafi. Minor multo frequentior ijfdem in
naturalibus tk Monfpclij collibus glarcofis : fo¬
lio xque longo , fed anguftipre duplo : duploque
minor tota planta: fi miles aci.nj Lentifcinis fk
finiiliter racematim proxime harrentes ad modii
curto pediculo , qux item matura: fubdulccs
funt , aliquantum acres, fed neutiquam ingratx,
vc fune Oliua: fariux & agreftes.

Senenlis ( Mattii. ) infarcit plauftra verbofaru !
autoritatum , nec tamen , quam dat. deferibit.

Lob. in obf. Phillyrea Narboncnfis florida.
Varietates : Belgicis hortis Hifpano femine an¬
guinioribus folijs gemina Phillyrea vilitur. Iceni ;
latifoliam crifta.tam tk tenuifoliam munere
Gcorgij Rye plerique habent in Viretis Belgicis.
Phillyrx angutlifofix flores. Apud eundem pro
Phillyra Narbonenii polita eh icon , dc qua paul-
lb poffc. Pro angullifolia ea qux a nobis ex Cluf.
iarn prqpolita duas figuras ponit .Lob. in iconi-
buSaomiiUs.ijs quas habebat iq. Adu.

Scribit Cxfalp. llatrum vulgo appellari , alijs
• Lint emunt , fruticem in maritimis tradibus fre-
quentilfimum veluti .oleam quandam parua ,
multis ramis fruticantibus : foliis olex duriori¬
bus ac viridioribus , finiiliter perpetuis : florere
a lateribus in alis foliorum , non oblongo racc-
mulo, vt olea , fed aceruatis granulis frudum
ferre nigrum , Liguftro fimilem : Vtrico intus of-
ficulo , tenui putamine , figura oliiiari. Frequen¬
tior in hac Herilis , quali jn eo genere mafcula ,
quam P.) i n. Alaternum vpeat inter fteriles qux
frudum nullum ferunt , ci folia, inquit, funt in¬
ter Ilicem &oliuam. Vidimus tamen quandam
angulliori folio quam olea , quandam latiori
breuiorique, ad Ilicem valde accedente. Hanc
( addit idem ) videtur Thcoph. Phillycam appeL
lallc, perpetuo virentem, vnde illi honor in alen¬
do pecore, cum femper fronde abundet. Obc-
diehriflima e(l .materies , candorque ci Cclaftri
modo.Gcrminat incunte vere : Frudum reddit
poft occafum Vergiliarum. Montibus.cft propria.
Diofc.Phillyrcam vocat. Hattcnus C&Jalp.

Phillyrea minor Pcnx & 4. Clui : Alaternus
minor Dalcch. JHift.Lugd. D«donxus in hilt.

Lat. nomine Cypri proponit a nobis hic pxibi-
tam,fine vlla deferiptione. Cur id faciat , nelci- Cyprus.

/-> r 1 ' Dad.trr>

mus : cum Cypro lane non conuenit.

PHILLYREA LATUVSCVLO

FOLIO.

ii

_ jw

H

Ano Cluf. 9«<«ipP*
Phillyrea

tertiam mino¬
rem vt pluri¬
mum tradit, ea,
qux folio cft I-
licis , ac ea cui
folium Alater¬
ni : illius tamen
arbufculam vi-
di(Tc,ait , duo¬
rum hominum
altitudinem x-
quantem, & ab
illa ramulum
fuis floribus o-
nuftum auulfi f-
,fc , e quo fuam
iconem deli¬
neari curauit.

Eius autem
rami , inquit,
exalbido cortice teguntur , vc in altera , [qux p ^
foliis Alaterni ] aliquantulum pugofo : folia ha¬
bet iam modo ..citatis anguftiora , pullis crenis
ferrata, eiufdem vt in praecedente coloris, adftrin- ^f/pres,
gentis guftus : Flpres Olcx fi miles , pufillos, ex
herbaceo candicantcs,confertim inter foliorum
exortus .nafccntcs : frudum deinde rotundum,
fiipcriori fimilem. Defertis Bctticc locis nafeitur. Locus
Eius etiam vnica arbufcula in Narbonenii Gallia
ab eodem confpeda,ad ingrelfum pagi Peraul vi¬
cini Volcarum ftagno , fecundo a Monlpelio mi-
liari, vbi, inquit , liDcn, e memini Alader diccba-
tur.Hifpanis iifdem nominibus, vt prxccdcns.

An Pen.de Lob. Phill.yt.ca maior de qua ante.

Lob.fanc in Obf.iconem Clufii ppnit pro Philly¬
rea Narbonenii florida Adu.p^io. letem in icon.

Plautini.

Match.more fibi confucto iconem habet fub
titulo,Phillyrea : deferipeionem autem nullam. Muttire?
Vnde coniiccre licet, nunquam ei vifim. Ait qui- prti.
dem Phijlyreara arborem longe diuerfam a Ti¬
lia, in Italia proucnire,afpcris tantum montibus,
quibus maxime gaudeat , frudum Lentifco
itmilcimracematirii cohxrent em, rubentem , gra¬
nis, qux vocant Paradifijnqn abfimilem. Oporte¬
bat demoftrare vbi talem frudum viderat, alio-
quivixei credendum cenfcmus. In epit. aitefle
Mahaleb Arabum : nihilominus pag.fcq.ponit a-
liam plantam pro Mahaleb Maiiriranorum, nem¬
pe Ccrafiim amaram : docuilTet faltem aperte
quid intclligat per fuam Phyllyream : quanquam
icon ab coaeni propofica non male relpondere
videatur iconi hic cx Cluf appoficx.

Lob.& Pcnam fcimus Maedi. Philiyream ad fe¬
ti luentem referre. Nos vero cundabim.di hxre-
mus,ncp quicquam affirmamus , quia nefeimus
.quanrum Lobciiana fequens differat ad hac.

An CxQilp.Ilatrus latiore breuioreque folio, ad». Ilatru^
Ilicem valde accedente,de qua ante.

Gcfn.in fine hi(f.Cordi,a Matth.pidam Serap.

Mahaleb vocat. An eidem de hortis Phillyrea
Bcllon.i 11 hortis Lutetia: confii:a,quse etiam Ve-

54°

HISTORIAE. PLANTARVM.

prek.

Phljea.

“neaisin horto itt aplisei & locis faxofis & mon-
ranis Itali;e,vbifponrc naicitur tran flata.

Hifl Lugd. Confarcinaror 1. 2.c. 14 .Matth. Phil-
lyrco! iconem piopofuific tantum , non deferip-
iiilc tradit, quia deferiptioni Diolc.haud parum
conuenire videatur : non aflirmare tamen legi¬
timam ciTe> quhd cius baccfc lubdulccs non iint:
quali nulla alia nota requireretur , vt legitima fit
Diofc. Phili) rea. item alibi.c.tfy.PRfllyrea Pense
maior ;.Clui.Alatcrnus maior Dalech.ltcm: Phi-
lyca Dalcch. Philycafthquit)Gra:cis drda,arbor
Dalcchampio efle videtur, Illyrici gentibus , Co-
raorich. Galli oppido S. Spiritus nuncupato, ad
Rhodanum lito vicini , in quorum fepibus fre¬
quens harc ftirps gignitur Alarders vocant.Mon-
fpelicnfes feplalix Phillyream, vt & Pena,dc qua
'T\\QO^i.zul dvec! (l! rA’ Si <p.'? VKV , » Mvxornf C0ff7n$lZ

yyhir}*. Qua? fic Gaza vertit : Obcdientiflima
Philyca cfl , candorquc ei cclaflri modo : redius
firmiflima: led lcgille videtur iv/jlu7r-.{ fiuc )vtpy>v,
vel quid fimile.

Eadem Hifl. Lugd. fic deferibit: Philyca Ligu-
ftri cfl magnitudine, mulcfim fruticofa,coma per-
petua,caudicis cortice cinereo, rugofo:folijs JLcn-
rifco fere fimilibus,ampIioribus,l<3ngioribus,car-
nofis , obfcure virentibus, guftu adftringentibus:
fructu racematim congcfto , antequam maturef-
cat angulofo , cum maturuit rotundo, nigro. Is
conflat pulpa tcnera,fuccofa, guflu principio dul¬
ci , mox amaro, cum acrimonia: tantilIo,ac dum
manditur, fuaue quiddam olente, quod cum bac¬
carum Iuniperi odore comparari poflit : Pulpa:
fubicdum cfl lignofiim,fed valde tenerum ac fra¬
gile putamen, nucleum continens rotundum,gu-
ltu amarum. InGramontio luco haud procul a
Monfpelio , ac in eiusrradus faxofi glareofique
fepibus crefcit.

Ita vides Compilatorem Hift.Lugd. duobus di-
fnfi. Lug . Rin(^tis locis de vna hac tradere, toridemque figu¬
ras proponere,cuius etiam videri poflit Phillyrea
Matth. Sed &c hoc ipfo pofteriori loco duas ico¬
nes vnius planta: habet : Priorem fub titulo Phil-
lyreae Pena; maioris,qua: florem exprimit: pofte-
riorem fub Philyca 5. Dalech. qux frudum. Sed
& nihilominus Phillyrcam anguftifoliam feu mi¬
norem Pena: habet,fine vlladclcriptione.

De comoricha Illyricorum vid.cap.feq.dcfpi-
na Burgi.

Dod .in hifl. lat. Cyprus latiore folio.Cur vero
iconem ClufiPhillyrex ponat pro Cypro,ncc cius
tradat deferiptionem, nc coiedari quidem liccr,
nec etiam Cypro conucnic. Sunt nobis rami op¬
time refpondcntes iconi Marth.funt alij,qui ico¬
ni Cluf. alij foliis rotundioribus & breuioribus.
Nos portionem iuxta iconem Clufianam ex fic-
ca appingendam curauimus : frudum «Sc florem
quoque particularem cx icone Gefneri qua* apud
Camcr.

C.Bauh. apud Matth. Phillyrea Diofc.[inquir]
videtur a Theoph. Philyca dida , quam Matth.
proponit racemofam , ad imitationem textus
Diolc.Nifiracemoshaberet Phillyream arborem
Galloprouincia: Adu. Lob. & Lugd.herbarij di¬
ceremus. Camer.vna figura tres differentias ofte-
dic, alteram latis, alteram anguflis foliis, & ter¬
tiam medio modo le habentibus , vt nihil obftet
Diofc. deferiptioni folia latiora Phillyrea: tri-
bucntis.Has diuerfas fpccies & adhuc alias circa
Jvlonfpelium obferuauimus , cuius nomine ad
Mattn. figuram adiccimus adhuc mediam , qua:
Phillyrea Narbon. Lob. & 5. Cluf.Pliillyrea me¬
dia apud Matth. IlatrumCefilp.

lortis.'

'Dtd.trr

Philjca

Tkcoph.

Idem C.Bauh. in Animadu. in hifl. Lugd. fic
infit: Sequitur Phillyream MahalcbScrap.p.; 54. 1
Hifl. Lugd. &P.258 Phillyream Pena: maiorem, * 1 * * * S
Sc P.2.5S Philycam Dalcch. idem efle , vniufque
planta: tres diuerfas figuras , rriaque diucrfa no¬
mina. Licet vero C .Bauh. Matth. Phillyrcam di-
uerfam faciat a Phiiiyrea Lob. nos tamen non
feparabimus donec dcmonftrcntur nobis longi-
ufculi racemi,quales habet Matth. in aliquo Pnil-
Jyre.T genere. Nihil noui eft Matthiolo aliquid
arfingere fuis iconibus, vc Diofc. deferiptionibus
magis accedant, vt pluries hoc opere declarabi¬
mus.

PHILLYREA ARBOR LOBELIO.

>hillyrca(in- «
quiunt Pe.

1 .in Adu.

quo loco &
Phylerca 8c

Philerca feri-
bitur ) arbor

Galloprouicie,
verior Maca- F oli*
leb Serapionis:

„ . _ j , E*ct

expreflam de Buct
eius arbore

iconem pror-
fum referr pri¬
or maiorque
dida Philly¬

rea. Repcricur

in Galloproui-
cia prope Tho-
lonam. Akjuar
fcapo &fparfis
doloni busPru-
num aut Cerafum, folio plane Phylerea:,aliquan-
tum latiore : flos Ilicis mufeofius, albidus & plul-
culis vniaceruacis baccis Terebinthi maioribus,
nigricantibus, herbidis, dulciculismucleoli intus
craifi,quales prorfus proflant hcrbidis,dulciculis:
nucleoli intus crafli, quales prorfus proflant ho¬
die in Officinis nomine Machaleb. Et certe fi Li- ^
guftrum Serapionis fit Machaleb , erit ha?c illius
Liguftrum, non illa quam Mattii, dat nec deferi¬
bit. H<tc illi : qui tres icones proponunt : priores /
duas pro ante didis Phillyreis maiore & minore,
qua: parum placent: tertiam aurem pro Phillyrea
arbore, qua: plane difplicet, cui bacc^ appingun¬
tur bipartita: , quali intus duo latitarent officula.
I11 margine iidem annotant , defiderari in icone
multo plures congeflas bacculas , apidore omif-
fas. Illa quoque eorum verba nobis videntur val¬
de ambigua , atque adeo ipfifinet repugnantia,
quando aiunc,prior maiorque dida Phillyreatip-
fimer tamen ante aliam tradiderunt delctipcio-
nem &c iconem pro ea quam maic/rcm vocarunt:
nefeimus igitur quantum differat hxc a Phillyrea
nodo dida, qua: iatiufculo non ferrato cfl folio.

S irpium ftudioli ha:c diligentius perpendant.
Quid libi per Liguftrum Serapionis velint haud
percipimus, in noftro Serapione nihil de Lnm-
ltro.Eadcm Adu. icon fubijldem titulis proponi¬
tur in iconibus Piant, dcedit. Tcut.

Tabcrn.vcleius hifteria: compilator Nic.Brau T
nihil docens, iconem ex LobcinTna,fc«i more fuo B-

mutatam . ponit pro Machalepo Serap. nulla ad-
diradefcriptionc.

Forte de hac fcripfir Cordus lib. c.c. jj hift.

f«*

LIBER V.

lux t { h procedentem non intellexit ) his verbis :
Philyra 'videlicet ea, quam Diofc. delcripfit1,
non i|h*qux Lat. vpeatur Tilia , arbor cib medio¬
cris magnitudinis , caudice fatis crafto , quem
vbi ad iuftam magnitudinem adoleucrit , vtra-
que manu nemo compjcfcatur, cum ambitu qua-
luornpnfarb dodrantes impleat. Cortex illi lx-
uis , nccitafcabcr vtalijs plerifque arboribus,
prxfertim in ramis & furculis, cplore cincriccus,
& Liguftro limilis , qui etiam materiam habet
non diflimilcm.. Ramuli minores, & furculi cru¬
ciformi & alternante politu aduerii libi in geni¬
culis feu exortibus rplpondcnc. Folia fefcunciam
longa , yclpaullo longiora , lemunciam circiter
lata , brcuibuspedipulis haerentia , ytroque ca¬
pite in anguftum faftigiara , Olex folijs hmilia,
obtuliora tamen 6c proportione lariufcula, nec
ita candida a tergo nec in lateribus rctrorfum re¬
flexa , fed xqualitcr lata , glabra , nitentia , &c e-
'gtegie viridia, multa circa ramulos frequentia,
<k inuiepm aduerfa fibi in. exortu, cramufcula
vt Buxijhyeinc non decidua. Vere autem lubnaf-
centibus alijs nouis decidunt.Qux yero circa no-
uellos ftojones fun.t folia , alijs plerumque duplo
longiora exiftunt, & leniter per ambitum ferra¬
ta. Flores , quibus linguis fucccdunt baccx , fi-
militer vt flores in racemos digeftx , -rotundae ,
paruis lunipcri aut Lcntifci baccis fimiles 6c £■-
quales , principio virides , , in maturitate purpu¬
res , rotundo intus nucleo , guftu cum aliqua
dulcedine adftringcntfcs. Folia item guftu adftrin-
gunt , cum amaritudine & acrimonia aliqua ,
'quemad. & immauurs baccx , eodem modo ,
quo Liguftrum , olcaftcr & olea. Materia arbori
lenta,alba & fatis folida. Radicibus nititur mul¬
tifidis , non reda defeendentibus , fcd per obli¬
quum deorfitm adis. Nafcitur iu montibus , af-
peris locis , iuxta .folias in aggeribus , ac follis in
Hetruriaagro Florentino. Non vbique in arbore
cxcrefcir, fcd Liguftri modo, parua manet &
fruticofa.

PHILLYREA FOLIO ALATERNI

CL.D.Age-
rii Medi¬
ci Argentine-
fis egregii
Botanici mu¬
nere eft nobis
paruus arbo¬
reus ramus,
datus titulo
Alaterni colle¬
gi in hort. Ve¬
neto. Differt
a. Spina Bourgiy
Monfp. colore
corticis cine¬
rei fere, folia
etiam non ita
virent , bino
ordine per
caulem proce¬
dunt , vnciam
longa & lata,
in ambitu pulchre & ordinate ferrata , ferraturx
denticellis veluti in aculeos delinentibus,ad foli&
k Cluf.pto Alaterno a.pifta accedentia, differunt
tamen latiori bafi qua ramis adhsrcnt,eo modo,
quo Cluf. pingit in tua Phillyrca primo, quam nos

Phillyream Ilicis folio cognomfqauimu^.EJiflj^et
a Phillyreis cxccptu. CJuL.cuiti.5 iconi non njale
accederet, nili folia cfllnt p.iullp longiora lario-
r.iquc tic pediculos habe^ef longiufcuios: delcri-
ptio alioqui non pugnat. rk:lh ren ;

Non aulimus tamen cx fragmento palmari c{*( ■
tantiim, attamen frnis foliorum pppQhtc coni li¬
gatorum verfibus ftipato,pro certo aflirmarc ejle
i.Cluf. Phillyream, quam ip.l.e lic deferibit : Phil-
lyrcam didam folio Ilicis magnitudine fuperat,
multis famis candicante corpcc obecdis prxdi-
ta : foliis Alaterno priori pene fimilibus, formio- Fr^^us
ribus tamen, & minus nigrican.tibus,(aporis qui:-
dem aliquantum acris, led in qpo amaritudo len-
tiatpr. Neque iftius florem confpcxi : ipfum au¬
tem frudum racematim inter fplia propenden-
xcm,magnitudine granorum Pipepis , auc frudus
Myrti, rotundum, nigrum , calidi guftus , ojTcum
6c durum nucleum, candido & fragili nucleo ob-
dudum continentem. Decembris initio lege¬
bam. Tcmpuj

Variis Lulitanix locis,in fe.pibus,fed niifquom
copioflor , .quilm circa lupiar lnlignem pagum, j_ocus
vnde plurimum .fruduin in Belgium detuli.Lufic.

.dicitur Adorna.

Eft item nobis ramus Phillyrex Monfpclio di ¬
latus, cuius folia bene rcfpondent iconi Ciuf.qua
hic exibemus, verum quxdam folia non funt ler- yartet.u:
rata,a.lia medio tenus tantiim fcrjrata , quaedam
per totum fere ambitum : ramuli tenuiores qu am
inp rxccdetijfoliorum color etiam magis virens.

An diuerfa lit a prxcedenti, an eadem cum Ch'
iiana hac, diligentibus lnquiredum rclmquimu.

PHILLYREA FOLIO ILLCIS.

cis , Ciuf.tclcc,
altius alfurgic
quam Ilex Coo
cigera, ranjolqi
habet nollica-
ri,s vel etiam
amplioris Cr.ft- y0(llf
fitudinis, cora¬
ce viridi , led
.c^ndiduuyhus
maculis alpcrr
fo tedos : lolia
Ilicis coccigc-
r^, maiora ,vn;i-
diora,craftiora, F ruilur.
in ambitu non¬
nihil fpinola,
adfjringcntis
quidem guftus,

.led non ingra¬
ti. Huius flos eidem npn confpedusjfed friidus L°cu^
Lentifcino xqualis e foliorum alis dependens,
.maturitate niger ,ofliculum continens.

Frequens, eft in. Lulitanix incultis circaEboram.
Quibufdam vernaculo Hifpanorum fermone Ale-
b dicitur , illius femen Oxyacanthx nomine ad.

Belgas miirum.

Hift. Lugd.. . Phillyream Cluf. priorem vocat, p .^.
An Lob.obf.Phillyrea latifolia criftata. An Cor- tha vhiliy
. do Philyrina,quxfub * [ lic ille habet , l.itif.

Theoph. eft deferipta.

Arbufcula eft fruticofa, Phillyrx alpedu Hmil
lima : flquidem ligno, ramulis,corticis colore , &
cruciformi ramulorum furculorumque ,.pofiru.

P hihrins

■m . *f' L * . (»

2*^ rJw -

locus

rhillyreirsi

'in genere.

HISTORIA

nihil fere, quod afpcctu dignofei queat, a Ligu-
ftrode Philyra differt. Caudiculis affurgit plu-
tibus in re&iores virgas diuifiS. Ramuli item qui
in exortu libi ex intcruallo adueffantur, concin¬
niori ordine in cruciforme politum- digefti funr.
Folia habet Philyra: funilia crafliticicolorc, nito¬
re paulo tamen breuiora, latiora , in medio an-
trorlum faftigiata : pofteriore vero -parte orbicu-
lata,per ambitum leniter ferrata duris, & ceu
modice aculeatis, & afpcris incifurarum eminen¬
tibus angulis , hyeme non decidua , fed Philyrx
modo contra hyemis iniurias contumacia , guftu
adftringentia cum amaritudine Sz aliqua acrimo¬
nia, quemadmodum Philyra, Liguftrum , atque
Olcafter. Radicibus hxret qualibus Philyra.

Tempus.

Vh.itjreA

leptophyllo:.

Vires &
VCus.

Oris Ulterie

Teperam.

Jhntu.
ii Aufea.
immbrici.

Caloulu:.

Delcftus.

Dolor.

tapis , afperis, faxolifquc locis-, & ad folias in ag¬
geribus ac lepibus agrorum. Omnes autem Phil-
lyrcx fpecies ( prxter eam qux folio eft Alaterni,
ante hanc deferiptam ) non modo in culdlTimis
hortis Illuftrium virorum plurimorum quondam
in Belgio confpe&x. Et priora quidem a nobis
deferipta genera , de fententia Cluf. alias fpecics

fieperiile videntur : nam quxdam breuiore &
atiore folio,ali<j longiore dc anguftiore , quadam
etiam ferrato aliquantulum folio nata: lunt,a ma¬
tre nonnihil degenerantes , vt idem obleruauit.
Nos in diucrfis locis vidimus: Monfpelii potilEin
lilua Aigremont dida florentem Vere, dc baccas
menfe Augufto ferentem. Ferraria: in horto du¬
cis,** la tnunragna , colle arte fado, cande, hoc eft,
‘foliis latis. Allata etiam ex horto Patauino no¬
mine Alaterni foliis ferratis, qux manifefte dif¬
fert a Spina Burgi. Stugardia accepimus femen,
quod milium fuerat per hortulanum ducis
Florentini , titulo Phillyrex leptophyllx, quod
tamen Montb.Tatum no prouenit. Acccrfitam ta¬
men anguftifoliam Monlpeliohabemus,fed hie¬
me reponitur.

Cxtcnim Phillyrex folia, tradente Diofc.per-
inde ac Olcaftri aftringunt , ideoque ad ea pro-
font qux aftridionetn defidcrant,maximeque ad
oris vlccra commanducatarum etiam fi decodo
ea coiluantur. Quin de potum decodum , vrinas
menfesque ciet. Serap. vertit , decodio grano¬
rum eius prouocatvrinam & menllrua , vt di¬
cunt alij. lamdudum annotatum , Plin. Philyrex
vires exibuiffe fub nomine Tilix. Paulus cafdc
quas Diofc. habet fub nomine ?/Avp«V. Apud A-
rabes fane confufam,nc dicamus penitus dillona,
habes Mahaleb virium iraditionem. Nam apud
Serap. ex fententia Abcn Mefuai Mahaleb eft ca¬
lidum & remollit : confert dolori Iliorum: bi¬
bitur contra naufeas, devna eft ex medicinis
qux fuperfluitaces excutiunt e corpore, ipfumque
impinguant , cijcit lumbricos de afearides , de
confert podagrx. Adamafca feribit , frangere
lapidem, Melarugie eidem temperatam rclol-
uentem vim tribuit , de tamen ex quorumdam
fententia dicit elle frigidum de liccum. Ex Al-
bafari verb iudicio Almahaleb calidum eft in
fecundo gradu , liccum m primo , frangit lapide
ram renum quam veficx. Defertur ab Andarge
& Nahund ; prxfertur id , quod margaritis mi¬
noribus iimilccft, de odoratum. Atabari tem¬
peratum dicit de refolucns , prouocare menftrua,
iedarc dolores.Ex Rhali, calidii eft,cmollit mem¬
bra indurata,de morbos inueteratos fanat a per-
cullione obortos. Vfus eft tam corticis eius quam
grani, eftque calidum in fecundo gradu , liccum
in primo: medulla eius immifcerur vnguentis.
Cortex iater abftergenria refertur. Nuclei Ma-

PL'ANT ARVM.

haleb autorc Auic. abftergunt de extcnuaht , rc-
foluuntjdolores ledant, ideoque dorfo de lumbis Kucla
dolentibus vtiliter illinuntur. Bibiti ex qua mul- '*"•
Ia,reuocant fyncope comprehenfos. Dantur li-
militer in doloribus Colicis de Nephriticis: Lum¬
bricos necant j vrinam prouocant.Sie Araba. A-
pud Neotericos nihil fpecialius dc harum viribus
obferuatmn hadtenus reperimus.

Sjmo?

Ltil(4

SPINA BOVRGI ET ALATERNVS.
Cap. XXI

Spina Eoltrgi Monfpelienfitim.

S&Sm.

SPINAM
Bourgi vo¬
cant Monfpe-

Defc;

Ctrt

Maternus i Cluf

lii arbufculam
magnitudine
circiter Ligu-
ftri,cOrtice te-
dlam nigro,
ac fere Ce-
raforum fimi-
li, materie ex mm
luteo pallida,
folia oblonga, F olk
fubrotuda, mic
magna , firma,
in ambitu line
ordine, nonni¬
hil lpinola,flo-
res parui, fimul
multi , cuius
coloris , nec
nuncfuccurrit,
nec ex ikca
pronuntiare
nobis integru:
Videntur ta¬
men fuiile al¬
bidi. Bsccx

parux , nigrx,
rotundx , nu-
merofx , race¬
mum x mulan-
tur, in quibus
femina tria,ira

vt exiccatx
baccx tricocc^-
videantur.

De hac Pen.
deLob.in Adu.
vulgo Monfp.
Vourge/pinc
perpetuo vi¬
rens: an Apbar-
<a Theophraft.
Ftontignanx
Linguagotix
Hiceta iftam arbufculam frequentem pariunt,
cui facies dc habitus fuperioris Phillyrex,fed Ili¬
cis adolefcenris folia,rigida , rotundiora, latiore
quam olea ambitu, tantillum denticulis afperfo:
mufcofis,numerofis, racemolis Lentifci flofculis
fubter folia aggeftis: Bacculx funt Lauri Tini
didymx,bino vcluti gigaro v ux conflatx.Surcu-
lis ramilque magnitudo tde habitudo etiam Ili¬
cis. Guftu amaricant folia de tantillum aftringunt.
Idem Obl.dc icon.dc Teur. Alaternus Plin.Cluiio

& An-

Sapo

545

LIBER V-

& Anguil.Spina ccruina quoriuldain.Lob.pr.rtc-
•, rea lociscitatis iconem ex Clu(.ponic,cui denius.
Secunda Alaternus hnmilibr luto folio Cinfii. At
• nos diilentimws a Pena bc Lob.in deferiptione
’’i Spina Bourgiy qui barculas didymas dicunt. Nos
non didymas obfcruauimiis , fed femina terna in
I fmgulisbacculis.

‘ Alaterni Clufii fi non funt iidem cum noftra
1 fpina,fane valdcquara fiunt fimiles, & congeneres
i noftro iudieio,nc tamen fallantur forte Studiofi,
totam earum hiftoriam fiubiicimus , qui fic ha¬
bet. Alaterni fruticis perpetub virentis duo ge¬
nera: vnum arborefccns interdum,longis ramis,
non admodum craffisjnequc in multas alas diui-
| fisjflcxilibus deinde virgulds,qute externo cortice
; candido virefeente integuntur , latente fub £o
membrana quadam flauefcente qua: lignum am-
, bit. Ramos veftiunt incondito ordine diipofica
j folia,media inter Olea: atque Ilicis folia magni-
' tudineicrafliufcula, leniter per ambitum ferrata,

: ex viridi nigrica nria,guftu ingrata, & cum amari-
S tu.dine paululum mordicantia. Ad fingulorum
! foliorum.qui in ramulis nafcuntur, exortus , flo-
i res olea: fimiles, coloris ex herbido pallefcentis,
i racematim ex oblongis pedicellis dependent ve-
i re, interdum etiam media hieme. Nullum in hoc
| frudum vidi. Alterum multo' 'humilius eft, ramis
! breuioribus, cortice qui cos ambir,ex albo viridi,

; Sc purpurafccntcjcoloribusfimul permixtis infe-
j do.Folia illi fuperiorc minora, magis circinata:
i rotunditatis, in ambitu etiam ferrata. Ex folio-
i mm alis flores c logiulculis pediculis dependent,

( v.t in fu penore , illis tamen maiores , decoloris
magis herbacei : quibus fucecdit fructus raccma-
: tini cohazrenSjLetifcini magnitudine, initio viri—
disjdeindc nonnihil rubefeens, qui tribus nucleis
i conflare videtur. Pleniorem & nigri coloris ma-
i turitate fieri arbitror: nam immaturo frudu col-
i llgebam Aprili,& floribus ontiilum febr.& Mar-
i tii initio. Primum genus Viyuponenii agro , locif-
i que vicinis in Luluania obferuabam. Alterum e-
I tiam iifdem loci sJPrjererea n uitis Baetica: j tum
i Granatenfi regno oe Valentinos

Plinl.i(>.c.2<T. Alaterni meminit, cui folia in-
I ter Ilicem Sc Oleam tribuit. Haec acL o cauta fuit
I cur huic frutici Alaterni nomen dederim, non Ce-
lajiriy quem Theoph.etiam inter perpetuo viren¬
tes reccnfet,& tarde frudum maturare ait. Nec
refert quod Phn. Alaternum neget frudum ter¬
re : Etenim in Albore non valde libi nota hallu-
cinari potuit, quemad.in aeteris,quas eodem lo-
■ co commemorat. Fructum, inquit,arborum fola:
nullum ferunt, hoc eft,nc feme quidem. Tamarix
fcopis tantum nalces, Populus, Alnus, VlmusAtti-
! nia, Alaternus, cui folia inter Ilice &01ca.Ncmo
L enim rei herbaria: adeo ignarus cfl, qui Alnos ex
femine, quod io globulis adultiores ferunt, nafei
h non lciatjcum Sc iplis ruflicis id fit notum.Tama-
rix fime cx femine non femel nata: Populos, Sa¬
lices feminibus pappofa ianuginc inuolutis,
proueni.rc, Vlrnos item Attinias cx famaris [ fe¬
runt pnim femen fed minus quam latifolia] ple¬
rumque vifum.

An Alaternus Gefiicro frutex qui Tiguri naf-
citur, rariflimus alibi, juxta fluuii Sili ripam ,
Perfici arboris laporc foliorum fere, fructu ce
femine nullo , quod is obferuaucrit , que. : fruti-
I cem Pcrficura appellare liccbic , donec aliud no¬
men repedatur , nam Alaternum clle aoir-
; dum aftirmauerit , quod folia latiuiculavid.ea.i-
tur. Sed quomodo hunc frutice. n i\ rue em ap -
S pellet non video , quum Peruca Malus

ferat, arborque fit,

CsBCerum Alaternum eandem cum Theoph.
Philyca efle , Bellon. 1. 1, obf. c. 41. cenfet. Ne¬
mo eft in monte Atho, -inquit , cui arbor Plinio
Alaternus dicta, vereri legitimo nomine, quo
ipfc Theoph. illam donauir , Philyca: , ignota fit;
Cprcyrcnles vero Sc Cretenfes Iwrptw ap¬
pellant, quia eius folium inter ilicem. &’ Oleam
medium cfl , tefle Plinio.

Theoph. quidem varijs locis in fua plantarum
hiftoria lr,< ij meminit, fed

formam non dclcribit : vtramque tantum matu¬
re germinare , Sc ferb frudum ferre , Philyca:
honorem in alendo pecore , femper enim fron¬
de abundare, maxime flexibilem die, candorc-
queCelaftri.

Porro Lufitanis prior Alaternus, eodem Cluf.
tradente,' cffcd appellatur , quibufdam filio vero '
Sc fanguenth' Gallis BclLonio tefle , Da! a der ,
Scfatigninblam : Luccnfibus Uetr . Anguli A-
laterttc m vocari tradit vulgari appellatione Ha-
trerna Sc Linnrna.

Quoad nos, non poflumiis dicere Philyram
Belloh. cfle Clufii Ala tcrfluni , quia Bcllon. 1. 1.
obf. c. iy. dicit Philycam arborem glandiferam
magnam , quam cap. 55. feribit nOs non habere.
Nondum reperimus apud Bcllonium vbi Alater¬
nus dicatur Daladcr de Sangum Mane. Phylicse
flia: , fiue Alaterno Bellonius nomen Gallicum
attribuere no poteft, fiue in Italia' non plroueniat,
fiue in vniuerfiim in iftis Europaris traCtibus eo
carcamus. Ifta diligentius perquirenda. Quai de
Philyca Bcllon. fcripfir, recenfcbimus libro de
Glandiferis.

Ante vero 1. 4. fcripfimus quofdam exiftimare
Laurum Tinam Plinii eandem clle cum Philyca
Theoph.

Non omirtendum Macrobio Alafeffltim San¬
guine infelicem dici. Infelices autem arbores
Plin. tefle, exiftimantur , darttnatarque religione,
qua: neque lcruntur unquam neque frudum fe¬
runt. Vocarunt de infelicem , ad quarti capitis
damnatus fufpcndio necaretur , obtecto , vclatb-
qiterapicc, quod conflat ex illo prifeo diro car¬
mine.

C aput obnubito, arbori infelici fufpenditoy
Sed inviam redeamus : inhuit enim, antiquitatis
Jludio illettum nonnihil deuiare.

Qua: Anguil. feribit de Alaterno, non male
conuenire videntur noftrae Bdttfgi fpina: : feribit
aurem, In territorio di Lanzano ad S. Virum
hanc plantam Alatcrnam didam, & in Apulia
Linter nam: in Sciauonise [Illyria:] infula dida
Vergada, emonebam. Excrcfcere in arboris fpe-
ciem, folio inter oleam Sc Ilicem medio,fedatro-
uircnrc. Bacculas quafdam ferre paruas Lentif-
cinis fimiles nullius ufus, quod fibi conflet.

Hift.Lugd.l.i.c.rU.non hanc arborem mtelli*
git , fed picvcedenrein Phillyream. Dalech. hanc
curaiicrar depingendam , Sc Apharcam vocabat.
Mine Hifl.Lugd.l. 2.c.i^. de hac tradit: Hcrbarn
quidam Apharcam Thcoph.efTe putant, alii Ly¬
cium, alii Philyream Graecorum. Monipel.Phar-
macopa-i Bourgefpine , id eft , Spinam Burgundi-
cam vocant. Frutex hic in arborem etiam crefcic,
magnitudine Mali Punica: , radice crafla, caudi¬
ce ex cinereo albicante, alpedu trifli, foliis inm
p irce anguflis,fuperna latiufculis,Portulac£E mo-
doi obtulis aliquandojinterdum in acutum fafli
gium terminatis, per ainbituin inlcdis, incifura
v.r.n eminentiis rigidiufculis, carnofis, Ilicis , au
Olea’ modo,venoln,elata cofla per medium diri
Z z

Synonyttli/
lingiur
Dat ad er.
lletro.
Alnrcrna.
Ltnterna
Philyca glj*
d :fi raB/lli.

Cln/.not,

Alaternus
[unguine
infelix
Infelices ar¬
bores yu*.

Comoricbitk

Aphareo.

Theoph.

Philyreo
Gracorarr.
Spina Ba
gnnitl

5+4 ‘HISTORIA

lis-.flore albo : baccis Fvacctnaciin cohxrcntibus i
cum maturuerunt nigtisiguftacu lubdulcibus.Ar-
bor ifta perpetua fronde viret, ea dote Laurum,
Ilicem,# exteras fuacoiriafcniper ornatas p ro-
uocans.

De eadem nempe Spiiia' Rbbrgi dida. Se Cx-
falp. prodidit in hunc lriodum : Phillyrca mas
Theoph. vulgb in agro PhirttbihVnfi vocant legno
j>uz,z,i, Se ?vt ,• wr,quafi lignum phtridum : copiofa
ibi nafcitur.Arbuiculaclt , Lauro liifiilis , rolijs
Phtlljre* breuioribus , lcuirer ferratis, limi lirer perpetuis,
rnasi heoph . luibus, lentis: flofculos fert raccmatim circa ra-
mulos herbaceos: buccas paruas, temis'ihtdc pl-
srUum. ficulis,roturida$, cortice interno pallido: materie
rara,leiiiflima: medulla ruffa:putant quidam Phil-
lyream Diofc.fed magis placet vt Philyra mas di¬
catur apudThcoph.feuTilia mas,vt Plin.yocatna
& mulca: fteriles ihhisxeperiuntUr,vt inAlatenw).
J/^?e«9C<f/«//>.Innoftra'Sf>in:iBourgl fcetcre ligni!
no obfcruauimus, nec ahfquod adhuc legerimus.
Monfpelienfes obferuciit, & confiderent «an dif¬
ferat a Ligno putrido Cxfalpini, quod nullo me¬
do pro Phillyra iiue Tilia mare recipere pollumus
quicquid feribat ille,habcre condiciones. Nemo,
Theeph. il. herclc , nobis perfuadebit Theoph. arbufculam
Lauro flfhilem feciile marem tanrx arboris,qua-
ta eft: Tilia fcemina , 'cum qua nulla limilitudo.
Ecqux enim poflic cilc inflexibilitas & durities
in tenuj cortice arbufcuLx ? Maceries dura,qualis
a Theoph. requiritur in mare, nobis multum dif¬
ferre videtur a rara &lcui{!ima, 'qualis in ligno
putrido,tcfte ipfomet Cxfalpino.Proucnit Aphar-
( a , HilLLugd. tradente,' in afpcris #faxofis orx
maritimx locis, non procul a Monfpelicnfi Vibc,
' qua Vicum itur,pagum Apia'no vino percelebrem.
Nos Bourgi fpinam Monfpclicnlibus didam in fil-
ua Egrenniit abunde prouenietem obfcruauimus.
Floret menfc Martio.Baccx a Septembri in Apri¬
lem # Maium .per hiemem 'in arbore fuahxrct.
Trecis quoque Gallo-Campartix celebri vrbe in
horto cuiuida Canonici cultam' vidimus.Fatetur
ingenue Cluf. vtriufque fui Alaterni 'nullum fe
vfumnouiife. Sed Luiitanos alleruiflceius corti¬
ce in aqua decodo pifcatorcs fua retia fubrutilo
colore inficere: de tindores e fragmentorum li¬
gni, quod pallet deco£tionc,nigrcfcentem c cceru-
leo colorem conciharc. Exguftu,id prxfcripcum
Galeni, vbi occalio & necelfiras requirat , indu-
ftrius medicus # ad vfus hicdicos transferre ra¬
tionis aufpicijs poflit.

SAMBVCVS VVLGAR1S.

Istftr.

Locus

lempus.

vius.

T m/lttrs.

Cap. XXIII.

Dcfcriptio^

NOn magnum deferiprionis apparatum defi-
deraret vulgatiflimx notitix Sambucus, nifi
diligentis Hiftoriographi effet, etiam peregrinis ,
& quibus ea non vulgata, inorem gcrcrc.Ea in ar¬
borea proceritate excrefcit, caudice plurima par¬
te lignoiojinquoexiguu admodumedullx, tamen
fatis fragilijfindique facili,qiuui$Cxfalp.quado-
que tamen ramis luis fruticofapermaner,-corticc
lcabro,rimofo,cincriceo colore fordefeens. Rami
tamen & bacculi,prxfertim iumores geniculis ex
longkifculo interuallo articulati, materie pauca
conftantcs,medulla plurima alba caque leiiiftima
fardi , quorum cortex lxuis,dilutc cinereus , #
quafi argenteus , icd nuper exeuntium viridans.
Cinereo fubcft alius lignum immediate inuc-

PLANTARVM-

fticns.mcdianus offic.didhis.totus herbidus aevi- .
rens.neruoiis cair.cn iuis fibris ntutiquam carensj
cjiaonun etiam materies 'caudici duritie multum
cedit , magif-
qiie exalbida-, . ,
Ramos patulo f°^
oblitu folia ve-
ftiunt , terna *
aut quina > in¬
terdum fepee-
na raro odo-
na (guftu ama¬
ro # 'nefefo
quid p roprij ic
'naufeofi habe-
7te>oclorc graui,
virofojfedcon-
ruforu grario-
rc ) ad coftatn
vnam annexa, |
oblonga , acru-

ra » fer rara , a-

.

rrouirencia.

Flores in patu¬
la vmbclla non
•ingrati odoris,
albi , c foliolis
quinque totidem flaminibus ad lutcu vergentib1’
vmbilicoquc compofiti, exiguo petiolo innixi &
horum rurfus grandiufculo,doncc tandem omnes
in vnum communem ac infignem coeant. Baccx BtA
initio virentes , per maturitatem atropurpurex,
fuccum concolorem reddunt, grana continentes
cxigua,plana, oblonga, communirer rerna.Iiro-
tremitatibus ramulculorum # ad r edicti.' osiio-
; rumfolent fxpe nafei veluti pediculi njgri,dc qui¬
bus alioloco.Multosftoloncs emittit a radice.

■'Eft # alia 'Sambucus iam deferiprx quoad
frondcm,fiorcs,ac materiem iimilis , nili , quod
odorem attinet , ad Ebulum quodammodo acce¬
dere videretur. At in lignis dilfcrentix nota eft,
quod acinos ferar albos. Tragus ex candido lu¬
teos dicit,«ac in exteris vulgari limilem : nec mul¬
tis vifam putat.

aV.7« apud Theoph. dcfcnpta clare Sambu-
cum exprimit: atque vtinam omnes ellenr tales ‘fhr.
cius reliquorumque Veterum deferiptiones , non
tot difficultatibus implicati hxfitallent fxpedo-
ftiifimi Herbariorum. Sed in eius verfione mi-
' nus placet Gaza,qui quxdam etiam omittit. Ge¬
nuina eius hiftoria hxc eft. Nafcitur Se fambiicus c*
[etx7>j>]maxime circa aquas,# vmbrolis locis : at¬
tamen# in alijs quoque prouenit. Fruticofa eft,
virgis anniculis vfquc ad foliorum deflunium in
longitudinem excrelccntibus,poftea vero in craf-
fitudinem. Virgarum altitudo non admoduih
magna,fcd fenum ad fummum cubitbrum. Cau¬
dicum vetuftiorum crafhtudo qux trabis in na-
uium prora fuper carinam politx. ["«y 7*1».*^*-
xtc.etf, J Cortex lxuis,tcnuis,aridus.[;7i/£cV:Gaza le¬
git 7W/.VCS y male autem rufum vertit Hift. Lugd.]
Materies fungofa , qua exiccata , lxuis, medul¬
lam mollem habens , vr virgx totxconcaucntur,
cx qua & baculos faciunt leuitate prxcipuos.Vbi
ficcata eft, valida fk,nec fentit vetuftatem,etiamfi
madcicat aquis, # cortice nudata iit. Amittit au¬
tem illum fua fponte , cum arefeit. Radices per
terrx fumma fpargit, nec multas,nec magnas. Fo¬
lium lingulare feu particulare exit molle, oblon-
gum,ilcut Lauri Iatifolix, verum maius& Iatius,

# circa media parceque inferiore rotundius, nam
fuprema parte in acutum contrahitur , in ambitu

LIBE

incifuras habet. [ #tf*>twV,nan vntfdLypw vt Vulg.
habet.] Totam vero circa vnutn pediculum crai-
J fum ac neruofum , ceu ramulum pendent, folio¬
rum alijs hinc, alijs inde geniculatim coniuga-
timque adherentibus , atque fpatio quoda aicle
diftantibus,vno ex pediculi faftigio exeunte. Obi¬
ter rufefeunt folia,molliaquc funt atque carnofa.
Defluit autem totum finiul. Quapropter merito
quis totum illud vnum folium dixerir.Rami quo¬
que nouelli qutedam ad geniculorum fpccicm
habent. Flos candidus, ex multis minutis candi¬
dis conftans,fpecie faui pediculi diuifuris infidet.
j Validus huic odor, qualis Lirij , ac nonnihil gra¬
llis. Fructum non iccus pediculo crailo racema-
tim Iwrentcm profert , qui maturefeens nigref-
i cit. Immaturus omphaccus cft [opeaxwcAi* ; colo-
; rem intcliigc, ilipqui acerbum rectius dicas] ma-
i gnitudine Erui,paull6 maior. Scqucntin,quia de-
i prauata & penitus obfqura,omilit Gaza.

Miferrinum atque infelix lignum quibufdam
: di£ba.e(t Sambucus.

Eandem metri caufa Saltuum dixillc putamus
i Q^Serenum, cum ait:

C onueniet tenera radix decotta Saltici. Et alibi:

Vngitur , &fucc'ts dederit quos partta Salticus.

! Quamuis & alia fubfit plauiibilior ratio, vt
l mox tradetur.

Apud Diofe.fambucus [cU7tt] gemina deferibi-
1 runprius geyiusfnempe hoc de quo nunc agimus]
in arborem alfurgit, [ AcV^ArJfiirculos fpargens
f arundinaceos, teretes , quadantenus cauos , can-
: dicantes, prxlongos: folia terna quaternaue ex
j interuallis circa virgas fingulas exeunt, nucis lu-
j glandis foliorum iimilitudine , graueolentia,ma-
j .gifquc incit i : in filmmis autem furculis ac ramis
, umbella; funt ciHcinatie rotunditatis > in quibus
: flores candidi: tandemque fructus Terebintho fi-
i milis , ex nigro purpurafeens racemofus, fucco-
I fus , vinofutque. Alterum genus Chamsade, de
j quo pottea.

Ruell. ismyj)tx*s furculos cauos vertens vocis
i vim non expreflit , non enim omnino caui funt,
j fed fungofa medulla fardi. In vet. cod. d-Pa
i fvoaiJH TE rup 'tKjohfct. , legitur £tr.pv:aue. A' x, ■ny.po-
/6pei,vtincifuris amaritudo tublticuatur. Ac vtra-
1 que ferri polle videtur. Quamuis vix credamus
i Sambuci folia luglandinis amariora clfs. Expe-
i i ianttir.Studiofi.Orib. legit , fed redius

! Dal. o :-;*.Sunt enim minora illis,non maiora,

I taltem magna ex parte.

Apud Gal.Ade magna Sc arbofa ab interpre-
I te dicitur. Apud Paulum A’V7« v-vyLxn. Dicitur &
i aV.teV alicubi apud Theoph. Sedula aDiofc. vt
i annotat Conlt. in Lex. quamuis neutrum hade-
i nus apud eofdcm legerimus. Anonymo infine
Moichionis y.v^d^jxleL dicitur, qua: vox apud Nic.
Myrept. ligni feobem denotat. Poflis noueleuili-
gnam vocitare : quamuis neutra vox arrideat.

Sambucus vero a Sambuca inulico inltrumento,
quod alii pedida,vcl magadin vocant, dida. Vn-
de quidam Sabucum non Sambucum pronuntia¬
re maluerunt, vt Scrcnus,vti dicebamus,nili car¬
minis ratione motus id fecerit. Alii ab Autore
denominatam malunt,cui noinen Sambix. Viam
tamen ea primam omnium Sibyllam perhibent.
Alii Jivdqov aox7«,alii ijuiecv vocant, Videtur autem
Adiea iiue dvPi dida, quafl littoralis , quod litto-
rum,crcpidinumque iit amans.Barbare fane Sera¬
pio de hac tradit , cum ait: Kamcadis & laphadi
dua: iuntlpecics, quarum vna dicitur Grx ce A-
I, dis , & Lat.Sabuca : ( voluit aut debuit dicere
1 Sambucus) Secunda vocatur Givrcis Jvameadis,

id cfl, terrena vel infima Adis : Latine Abolus
[ Ebulum intcliigc ] cftquc arbor Ebuli. Cetera
qua: apudSerap.liintcx Diofc.& Galeno.

Hcrmol.&eius flmia Ruell. annotant nonnul¬
los dixiile Sabucum [fle errim Q^Sereni autori- S «lucus
tateferibunt ] medullaearere. Sed qui illi fue¬
rint non addunt. Oportet fane eos vel aliam ab
hac noftra intcllexifle,vel ne hanc quidem nouif-
fe,vel denique quid medulla fit plantarum nefei-
uitfc.

De Plinii oifea Sambuco didum ante.

Marccll.apudDiofc.ab aliis reieda retinet no- jyjtarbcr.
mina, cum in fua veriione' feribit , Aden funt qui
Yrfi arbor em, (quidam fatiuam Aden dicunt : Gal- Satsua <i-
\ifccbien : Daci Seba: Romani Sambucum.

Idem annotat,primum Sc in templis religio-
neque maximum Sambuco & Ebuli honorem fe- apud pnfeos
cille fanguineas utriufque baccas: quibus ante in- honos, &
uentum minium & excogitatam coloris cius ra-
tionem fuperftitioic deos colentes homines non
ante ad aras & lacrificium accedebant, quam ru¬
bente natiuo aliquo colore , qualis in Sambuco,

Ebulo, Anchufa& Moris cfl, facies fuas coioraf-
fenr. quafl placere flbi fine coloris cius lenocinio
numen non pollet : aut feminarum modo nollet
deus nifi purpuriflo fucatus videri. Fuiflequehuc
Gentibus morem antiquitatis maximus audor
teftis Verrius quondam fuit: cuius audoritati
credere necellc clE dicentis, Iouis fimulachri fa¬
ciem diebus feftis minio allinire folitos,& aCen-
foribusin primis miniandum Ionem locari indi¬
turum fuifle.Vcrum non tuirhic Romanis vfus,
nifi a uda vrbis maieftate,& cum iam inccepilFct
minium in pretio & honore haberi. Rudi autem
adhuc fcculo,& in mundi nouitate natiuis herba¬
rum & pomorum coloribus ad eadem religionem
vli funt.ldquc inBuccolkis fuisMaro rerum om¬
nium & antiquitatis peritiflimus indicauit, canes
ad lamentandos Galli amores vcniife Pana Arca-
dite deum, quem viderat iple fanguiucis Ebuli
baccis minioque Bibentem. Quod ex ouotidiano
deorum imaginum in templis lpcdaculo fidum
ab eo cfl , Coeperunt deinde poft inuentum mi¬
nium ncgligcrc homines , quod paratum vbique
erat : tranllattequc ad ruris difciplinam &: ncccf-
iitates Sambucus & Ebulus funt. In Sambuco ex-
cauata , aurcfcm munus Apollini Delphico Bru¬
tus obtulit, quo munere Romani imperii guber¬
nationem promeruit-PLer obiter. Frudus race-
matim vnico ped.-culo dependens Attton vocatur. AiHmfw
Corticem quidam Catiopon vocant. Alii cius flo- {tus-
rem ita cognominant , vt Paulus. Gallis dicitur
nunc Sus, aliquibus futn ,quod Diofc.Sobin a no-
ftris dicit vocari , notante Ruelliio , qui inepte Ruell,not
filo nomine feribit &: repetit qua: a Plin. male vel
dida vel intelleda ; de qua re antea.

Amat.apud Auic.l.i.can.c.f)!^. Per Sambucum Samhac
ait fe nonintelligcrc Sambucum communem,vel
Ebulum?fed Samiae, hoc cfl, Ialfninum,vej Violas Rein.
quas Keiri, Arabes Violas vocant. vioU.

Lonicero Arbor zrftt , Scobien ,feba funt exoti- Bez~a'
ca. Guilielmo Saliccto Beza dicitur , tcfte Dod.

Sambucus vmbellifcra Anguil. Sambucus arbo-
refeens Ryff. Sambucus campcftris flue vulga¬
ris , Camer. Germ. ^olber/ & ^olimber,
quod excauari facile queat, cum habeat medul¬
lam fungofam : Alijs Olfient. Iral. fambuco.

Q A.fni , fvfeati ; Sebn. Belg. Dltcrboom / t5lier-
Flifp .f-bitgo ySabuco. Cafti) . Sanco : Catal .faucb.

Portug. '•ambttgeyro & Sabttgueiro : quibufdam &

C. amn.ro tcfte Had Iun. Gallobelgis fuyn

Angi. iElbertrc, vel Bouitrec. Boh-

Historiae Hantarvm.

23c$. Hung. bo^a $&. In poft.cbm. Ital. Marth.
cum magnis figuris figura Sambuci trafpofita po¬
litur fub titillo fambuci montani ; mirum idem
fieri 'in 'com. Lat. cum magnis fig. 8c in hift.
.Germ. non line erroris fufpicionc.

Lob. .pro lambuco alba nonam & diuerfam ,
i attamen non nccellariam habet, cum facie tenus
| eadem iit cum nigra , Sc vtramque vna commo-
1 de exprimat.

'Differenti* Dicamus quxdam dediffcrcntijs.N^rrf;» , hoc
i. eft , vulgatam , tk Albam diximus. Vtramque ob-
Ntger. z. fcruaruntnobifcumDod. Pen.dc Lob.it em Tra-
aJ!>US£ gus. Camcr. annotat quibufdam in locis viridi-
Kubeni 4 bus baccis inueniri. Hicron. Argent.in iua A-
jjgrejhs. podixi Sambuci tres fpecics dicit : Sambucum ,
Ebulum , &c Sambucum rubeam. Et addit qaofdam
fcriberc de fambuco agrefti omnino incognito.
Vcriim fambucnm clEc altum fruticem : tbulom
verb herbam : vnde verfiis.

Sambucus ftellatus ,fcd Ebulus ejl bene fatus.
x . Nos prxter iam di&as, hoc eft, nigram *k albam
obieruauimus , Sambtnum herbaceam , quam Ebu-

3 lum vulgo dicunt : StWibucum racemojam acinis

4 rubris: Sambucum aquaticam : & fambucum ru-
6 feam : quibus fi addas viridem Camer. feptem ha-
7. bebis differentias Sambuci titulo infignitas.Scd

Vulgatiffima hiftoriam perfequamur.

<Locus. Sambucum aquarum elle accolam iam fupri

ex Tlieoph. didtum , qui eandem alibi minus du¬
rare air,qu6H aquis propinqua nafcatur. Nafci-
tur tamen & alibi eodem autorc. Non temere
tamen in montibus vifie fambuci, tellc Plinio.
In Germania fane inter arbores omncs,vt 6c Tra¬
gus annotat, 'vix aliam quamcunque reperias
vulgatiorem, & qua: adeo line nullo ncgotio'&
plerumque humcCtis Ik tcncErofis locis , iuxta
muros, Tepes alijsque incultis nafcatur, atque
Sambucus. ’ Creberrima Bafilcx & in toto traCtu
Alfatico. In Italia & Gallia rdrior,prxfertim re¬

gionibus calidioribus, amat enim pinguia.

Monfpelij tanien etiam obferuauimus. Mature
germinat , cum tamen frigora patiatur.

Tempta..' Ordine naturae filueftrium , inquit Plin. pri-
mx florent Sambucus, cui mcd-ulla plurima , &
cui nulla, Cornus mafcula, Vibanarum Malus
poft ,‘vt fimul videri poflint Pirusjdc Cerafus, 8c
Prunus. At apudmos longe prxcedit Cornus &
Laureola flore deciduo , multo .poft Malus , Pi¬
rus , &: Cerafus,& Prunus , potilfimum filueftris:
Sambucus vero Maio floret, interdum adhuc lu-
nio , atque adeo paullo ante vites florere folct ,
ex frigidiore pluuia aut pniina facile defluunt
flores , non fequentibus baccis liniftro apud vul¬
gus omine-, ne idem vitibus cueniat. Gemmas &
folia tempeftiue admodum protrudit, vt Martio
& Aprilis initio. Geneux etiam Fcbr. principio
folia exerentem obieruauimus. Appropinquante
autumno , maturitate njgrefcuntacinj.

Satio. Ex femine fefamaceo frutices noui progigni

Cultus. qUCUnt , fi feratur , tcfte Trago.

In hortis fi colatur ,:diu viuit , & in arborem
fatis craflam & proceram cuadit : Eam qux bac-
culas fert albas primum vidimus Argentinx cul¬
tam in horto inftructiflimoD. Frid. Alcicr , ma-
giftri armamentarij primarij , *amici noftri lingu¬
laris , ex qua femina legimus , Il.E.C. hor¬
tum Montb. lenimus, fluito tamen antcvnicam
& eam quidem ipotaneam ob ferti ruit Chcrlerus
Gener in vinearum (epibus Bafilcx cx rraportam
Cineream ad-dextram Acciendo.

Vir;s & Hippocratis auo in medicina celebris fuit
vfus. Sambucus , quo autotc, acini poti, acetabuli

menfura , vrinam moucnt. Coxendiabus,mi4i-
erum vulux morbis , vel earum locellis , pluri- Gwi
raum medentur , etiam femen eius. Manducati ,v*'
vero ac poti, aquas per aluum educunt: folia
idem prxftant. Hinc idem in doloribus capitis j
oculorum <5c aurium a bile Ortis folia comeden¬
da , vel fuccum forbendum, pravipit,ad folucm-
dam aluum -deturbanda mque bilem. Quidam
ex oieo &lalc comedimt.

Diolcor. eafdem tam fambuco qtiam Ebulo
vires aflignat , nimirum , inquit , cxiccant dc a-
quas aluo detrahunt : at ftomachum offendunt.
Folia olerum modo coda , pituitam bilemque -
purgant. Sed & catiles teneri in patinis codi,ea-
dem prxftant. Radix in vino dccoda , & in cibis
d&ta,nydropicos adiiiuat.Prodcft & cohtra vipe¬
rarum morfus eoefem modo pota. Dccoda verb V»j
ex aqua ad infcflum,vulu&m emollit, eiufque fpi- 4*r,
raciiia patcfacit,ac iplius denique vitia emendat. '3
Acini in vino poti eundem prxbent dFcdum. ^
Denigrant Ik capillos iiumdi. At folia rcccn- -5
tia molliaquc illita cx polenta , inflammationes 1
irticigant : ambuftis & cdnum morlibus illitu pro- :
fune. Vlcera vero finuofa glutinant, & iis qui
podagra tdntantur,cum fcuo taurino aut hircino
illita profunt. H«cDiofc. Apud quem dnbia ledio
in voce tvpwI/vH pro , 'Euk/ikyij qua alias legitur,
quam vocem dc Marcellus lcgiflc videtur. Sic
vertit': ficcant, adftringunt,rcfrigerancque. At i
Aduar. Sambucum & Ebulum, omififa lictandi
vi , refrigerandi facilitatem hebere tradit, quod Sc
Plin.confirmat,vt mox dicetur : iminb <Sc ipfe a- .
deo Diofc.qui Ik inflammStionibus &: ambuftis
adhibet. Qu inquam dodilEimi Sarraccm iudicio
neque Sambucus neque Ebulus per fc refrigerare
videanrut,mfi forte ex accidenti , dum bilem c-
ducuift : calefacere ver6 vtramque certun;
cftjinquit , licet in primo gradu dunraxat : id
quod laris innuit Gal.fimpl. Nos quoque Sam- ^
bucum cxiftimaiiius minus nocuam ventriculo,

I quam Ebulum. Folia etiam non ita' foetet, baeex-
que non tantam euacuandi vim habent, vt Ebuli.
i Indicio eft inlpillatus e baccis, quo Germani cre-
bro utuntur ad mouendos fudores , & pueris ctii,
prxbcnr cum pane , quo & quidam non infelici¬
ter vfr lunt in iis qui ad hydropem procliues fue-
re, 'Germani vocant^olbcrmue.Coquuntur bae-
cx-ex aqua, & cribro rranfmittuntur , denuoque s„
coquuntur ad fapxconfiftcntiam , apud Helue- //>;
tios vfitatiflimx ad vlus prxdidos.

Dc fambuci viribus eadem Plinius qux Diofc.
habet. dixerat vero alibi: frigidiflima,quxcunque
aquatica: lentiflima autem, & ideo fcutis facien¬
dis aptiflima , quorum plaga contrahit fe proti-
nus, cluditque iuum vulnus , & ob id conruma-
cids tranfmittunt ferrum , in quo funt genere
Sambucus, Populus vtraque. Sed non aflcritimut >
'hac in parte Plinio omnia aquatica, hoc eft,fc*cfis Ph
aquas aut in ijsnafccntia , frigidiflima dfe: nam f1*
nec Sambucum nec Populum., frigidasexiftiina
•mus , 'tanto minus frigidiflj mas , licet aquaricx
plantq exiftimetur.Ncc fufficit ratio a loci natura
defumpta,infpicicndirs potius fiipor, odor, & ipfi
cffcdfus : forte Plin.intelligit tantum de ligno, tk
non dc exteris partibus.Galenusfine ad amaritu¬
dinem £c modicam eius aftriCiioncmtefpicicns,

huic & Ebulo ficcantem vim rribuic,glutinaa-
tcmque,&: moderate dilcutiontcm.

Galenum qdoque fequuntur Fuchf.<Sc Amatus>
qui fic infit-: Dioicoridi Sambucus 3c Ebulus re
frigerant, ficuti & Acinario : nobis vero conlide-
•rarofaporc 4 odore,;Vc operatienibu s, inucnimus

potita

LIBER

potius; inclinare ad calidit^tcm quam frigidita¬
tem. Qu.mquim>vt verum rateauiur , nulpiam
legamus apud Diofc. ab eo tradi iimpliciter re¬
frigerare , licet ex co colligi poflic , vti di&um
ante.

r Lpnic. feribit Sambucum calidam Sc liceam,
qui tamen paulo fubdit folia Sc flores refrigerare,

Sc aquam exijs dcftillatam : parum , hercie, libi
conltans.

Actius Sambucum vftum Sc Cerato liquicliiTi-
mo cxceptum[fic ille loquitur]illinendum prarci-
pit : augere hoc pilos air, denfare cutem,Scdeflu-
uium prohibere. Adlqte radicem in vino c odiam
hydropicis exhibendam Cu3.dct?^7mv(eiv iiibcns:

& hoc e (I, inquit Corn.quod Diofc. dixit, J)Jb-
‘Trzipot tLj) J>6t/7a.V,id eft,'3(f9 7)?f Sid.il m , mane vi¬
delicet,, antequam quis cibum capiat. Adtuar.
inprimis lambucum ad recens ambultum com-
k mendat,

Albertus tradit,Sambuci ab imo furfum corti¬
cem rafum ventrem juperne, contra inferne cua-
cuarc. Adeb fuperftidonis plena pleraque funt
eius hominis placita : Quali non ytrumque con¬
trario modo rafus corte j id prqftarc queat , li ta¬
les in le vires habeaf.fimiie fere illud ab Hermol.
nnotatum : E fabuco magis canoram buccinam
nbamque credit pallor ibi .csefa , vbi gallorum
o.ntum frutex ille non exaudiat. Baccx quoque
cim fuis granis grato funt cit>o auiculis,potim-
itum palTbrculisjturdis Sc fturnis.

lidicio Tragi , tam flores quam folia Sambuci
receitia refrigerandi vi pollent: potillimiim vero
earum facultatum ait clfe aquam e floribus de-
iliilatam , qua: vtiliter vtrinque, tam intrinfecus,
7l'urpari pqiflt. Sed noftram fententiam Galeno
k rationi conformem antea diximus. Nec repu-
liamus reliquas a Trago traditas vires. Radix
namque eius vino dcco&a Sc pota hydropem po-
L tenter exigit. .Cortex medius cflicaciflimus cft:
qiaproptcr prudentia Sc confllio opus clt,fl qua-
do hifcc vti velimus.

Prodidit apud Gcfncrum- vir quidam probus Sc
admodum feiiex, fe huius corticis dqcoctum cum
thcriaca duntaxatcxbibuilfe, coque plurimos,qui
pefte infedti erant , fanafle. Nullo praeterea alio
prophyladtico fe vfum vnquam , cum tamen fle-
m uiflimis non raro peftilentijs interfuerit.

Tujriones liue folia tenera v<?rele«fta, modo
1 Jivimnc irf»r|»a.ca,nqn perinde funt cflicacia,

Sc imbecillioribus magis conueniunt. lidemin
puluercm redadti,&: ex iure pifoyum poti, duram
aluum emolliunt. Eafdcm facultates habet aqua
e medio cortice deftillata. Quaedam muliercula:
cafeos flore Sambuci quali condiunt. Flolculo-
rum conditura Gallos pretioflus acetum facere
tcllaturRuellius. Sed & e racemorum Sqcco ad¬
modum laudatum Sc rubrum parare nouimus.&
fuum habet Lob.Poflis Sc vina ex ijfdem racemis
reddere coloratiora, haud fane feciis vt Ebuli bac-
cis id facere confueucrunt in agro Lombardico,
notante Scaligero.Et fi credimus Camerario Pru¬
nus in Sambucum [ vt f? expertum tcllatur] inflta
fert frudtus purgantes.

Aqua fainfmci ( inquit Tragus)illita calorem \
Sole profcdlum reftinguit , liue is caput , liue
quamcunque aliam cutis partem tcntarit-Ladem
ardentes Sc fubitos capitis dolores , Sc quafcunq;
r. inflammationes fcdaf, ad uerfus idlus lerpentum
Sc viperarum vtiliter appRcacur,& vlceradn fiflu-
lam dchifccntia agglutinat. Succus ex acinis ex-
7' prcfliis cmrulco colore inficit velles laneas. Suc¬
cus c radicis cortice exprelliis , vomitum valen-

V- 54?

flime coinmouet, Sc aquam intet cutem pellit,
titcllc Mitth.

Paratur e Sambuco vngijcntuna pne^jmrifli- Hjdrops.
mum ad ignis ambuftiqnes hoc paclo. Sumito vi-
ridis Sambuci corticis, qui llatim fub primo defi-
tefcitlibrojhcrbaceij coloris, libram , olei pluries
loti jex ftijlatitia florum Sambuci aqua, libras
dua? : ferueant flmul aliquanaiu,& deinde perco¬
lato, & exprimito, Sc addito cera: noua: odorata*,
fqcci furcuIorumSambucijCuiufque unc.quatuor:
rurfus yt fcrueicapt linito , quoulque fuccus eua-
nefeat: tollito tunc ab igne,' Sc rudicula agitato,
omniaque mifccto : ad hnem addito vcrnicis li¬
quida une. duas : Thuris albi in tenuem polli-
licm contriti vnc.quatuqr , quinetiam duorum
ouorum album , diu prius cochleari agitatum.

Subinde mifceto diligenter omnia , Sc mundo va-
fe alleruato. F oltoru puL

Exulla Sambuci folia , & in puluercm trita» u,i
cii]anantem e naribus fan guinem lillunt. Bacca-
rumiambuci fuccus a recremento repurgatus , Sc ll4iepUs
cum meile optimo codus ad lulapij Ipilhtudinem J.tmbua
aurium dolores tollit, li calidis imponatur. Sam- furtum do-
buci renerrima folia, qua: primo ftatim eermina- °Jj ^ ^
tu prodeunt, vnd cum pari pondere radicum pia- \os dolor tt
taginis fuillasque axungis veteris contrita luba- expenm.
dlaque podagricos dolores prxfcntaneo auxiljq
mulcent. Ha:c Matth.

Florum vmbellam domcllici nollri polenta
immergunt, frigunt, gratumque inde parant c4u- ,
lium ac falubre.'PolIiuit etiaih cibo aliquo perm}-
fccrijvel cum ouis frigi, nam blande dbiedtioncm
moliuntur, quod Sc Dod. oblcruauit. Simile qukl
^latina parare docet illo fuo libello de honefta fndf/lx ex
voluptate Frittellas cx Sambucj vpeat. Caleo trito i?i4,nl’uce
tum veteri, tum recenti , farina: parum, ouorum
ajbamenta qua:dam, ladiis aliquid, facchari plul-
.culum addes , & fimul in eodem mortario conte¬
res. Tritis c mortario Sc in catinum cranilans,
flores Sambuci integros fuperalperges Sc mifce-
bis.Hanc condituram, aut manu aut cohlcari,aut
aliqua alia forma in patellam inditam , vbi opti¬
mum liquamen ycl butyrum vel oleum lerueat
coquito. Calide edantur necclfe cil.Ex compoji-
tione quid profit obfitue, deprehendes. Reliccati
vero flores , flmul cum humiditate , purgandi po¬
tentiam amittunt: digerendi Sc attenuandi re¬
tinent.

Acetum in quo Sc hi iam aridi macerari funt, ^cef- Sar/^
in cibis ventriculo gratum , appetentjam cx- yuc,
citat, eraTos crudoique humores 'incidit ac at¬
tenuat.

Pro duodecim conuiuis in ieiunio , idem Pla-
tina tale florum fambuci condimentum parare
docet. Ex flcco fambuci flore tres vnciasjn aqua Condmem-
frigida per horam iines: exprefla inde aqua,dimi- tum florum
diu cum libra ac femifle Amygdalarum mundata¬
rum tundes, addefque excauatum ac molitum pa-
nem,felibram facchari , parum gingiberis: fl cro¬
ceum voles , addes Sc parum Croci. Hax- omnia
in cacabum per fetaceum fundes : fcrucre v-
bi occeperint , reliquos flores integros indes.

Coctum cum aromatibus conuidis appo¬
nes. Hoc fl noller Labeo non .gultu Co¬
lam , verum etiam olfadtu reiicit , peCfeori ta¬
men, hepati, melancholia dchsmorrhoidibus la-
boranti prodell. Habesapud eundem Tortam Hepar.
Sambuceam. M eUncho-

Seminis Sambucini facultas , autores Dod. l,a- .

i,s s ' Seminis ta*

pauiio quam reliquarum eius partium mitior. CMjra/
ventrem qupque mouet,& humores aquofos de^ Purgans.
tiahit in puluercm redadlum,&: drachm^ pondere egregia^
Z z 3

HISTORIA

exhibitum. Recens collcdtum in aceto id mace-
l2Zncii r’ri. c-YPea‘r>ac Scinde reficcari , commode fecis
0i u' vini arida: par pondus,dc non nihil feminis Anifij

hc etenim citra omnem* moleftiam potentiam
Hvdnt: ^uam cxcicet>& hydropicis fubuenit. Continuis

J “ ' aurem aliquOr diebus exhibendum , cum modi¬
co vini,quibus placer.

Boitius mirabilem,inquit , compcrio virtutem
Se efficaciam in femine Sambuci Se Ebuli: foleo
- dare de his duas aut tres drach. ‘optime tritas,
{eZti" niixcascum Zuccaro rofato , aut diantho , aut
fumbuci. Diamarindo, autfiraili aliquo medicamento x-
gro grato, dclicatulis do dra^h. Ol. horum fcm.
extracti per expreff cum vino odorato aut iuf-
culo. Mira eius efficacia in phlegmaticis natu-
ffydropt. ra , aut per accidens, & in hydropicis: colligi-
gunturbacca: matura: priufquam flauefcant ; Aut
liccentur. Detradlis pediculis , imponuntur in
aquam multam , confringuntur , poltca incli¬
nato vale , effunditur aqua , ac noiia affundi-
ditur : Sc iterum effunditur, id toties fit donec fe¬
mina munda remaneant , qua: deinde fideantur
Wsmitns. Sc reponuntur. Semen pl‘i(ni anni moticr
vomitum , fecundi minus , tertii adhuc liiinus,
led per inferiora purganc multam pituitam de
ferum. Gefnerus e biccis Sambuci de Ebuli Ii-

PIANTARVM

Mj <s,r*. quorem aq. vita; fnnilcm deftillati pofle crc-
dic.

Noudlomm ramnlonlin medulla qualitatis
expers cit : hic reficcata , atque nonnihil com-

mUhIU ptdraautcontortaiadfiftularura anguftiora ora
^fH‘- dilatanda impofita , conducir.

Scribit Caraer. fuccum acinorum admixtum
, iufculo gallina, in quo multum radicis Petrofc-
J nt>' lini decoxerit, & cxprefliim, plurimum conferte
S cnbitj. Hydtopvcis. Cortex medius fcabic vexaris vri-
liter adminiftratur. Flores odorati , inquit
Schuuenckf.cafcis inferuntur.Saccharo etiam ad
hepatis atfcdtus confciuancu r, Rob ex fucco
Diarrhoea, baccarum perfe vd cum daccharo parato plebe-
Dyfenteria. cula vritur in alui fluxibus bilio/is & Dyfcntcria.
rarZar,r. Nuclei abftergunc ac per aluum & vomitum put-
Exfr«a»m gjnt vehementer. Rupeorum «icdirww.Exgranis,
Zn™Jr*Zm vt docet Qncrcetanus in Pharmac.Dognat.Sam-’
Sambuci. buci Ht extradli genus, flue fapa quadam hydro-
pifi congrua de falutaris, Chymici vocat Extradfi
granorum, acies, cuius prxparatio fcquentibuss
verbis continetur.Collige magnam copiam gra¬
norum Sambuci optime ad vmbram exficcaro-
rum csterisque omnibus abiedtis lola grana ac¬
cipe , quibus ad mediam partem imple .narra-
cium magnum cum longo collo , filperaffundcft-
do fortiihmum fpiritum vini, acidulum redditum
cum liquore acido velvitrioli, vel , Sulphuris,vt
materiam tres quatuorve digitos fupernatet. Va-
fe claufo vr nihil expiret, fiat digeftio in B.M.pci
5«aut (T.diesidonecfpiritus vini in colorem rubi¬
di tindlus apparuerit , quem feparabis per in¬
clinationem, cauendo, ne quid ex fecibus aut
turbulenta materia fimml traufeat.Dc qua cindu-
TtrifiurA. ra iam,non etia feparato prilis menftruo,hoc eft,
aqua vitae, qua: fine corruptione aut alteratio-
ne ulla diutiflime adferuabitur,de cui, fi voles ad¬
des parumfacchari gratioris gullus catifa. Exhi¬
bemus femicOchlCar argenteum , aur cochlear
plenum , mulieribus > qua: ex vteri prxfocatione
mileris modis excruciantur , Sc fubito effedtus
Defit. fequicur exoptariflimus. Ex improuifo enim
/ten {uffio- dc quah miraculofe expergefient , priftimequc
<«tt°. valetudinis integritati Tdbtucnrur , cftqucS,r-

ctficum bifiericunt. Rurfusfi velis, fepara inde
aquajn vitae per Alembicum in balneo vapo-

I rofo , donec in fundo remaneat, extractum ru-
bicundiflimum dequo exhibebis fcrup.i. prode- Ext
h’ idque difloluesin fua propria aqua deftilla-
ia,aut in quibufdam aliis conucnientibus , aut
vino aloo quod inde rubefeere incipiet. H uc
nfijue Quercetamis , cuius verba de verbo aduer-
bum recitare nobis vifum eft , vr habeant Chy-
miatri fub hoc exemplo vcluti tractatum in¬
tegrum parandi extrada , eadem enim ratio
eft reliquorum. Ebuli fc. baccarum lunipe-
ri &c. ficque elicere poteris ex hoc noftroThc-
fauro totam artem Chymicam , nec non phar¬
maceuticam , vbi dabitur occafio. Sunt qui 0/fl
8c Oleum parent cx infufione flomimvcl Iis in bZ
oleo decodis.Folia contufa fcabiei Sc digitorum
Paronychiis impolita breui fanare tradit Lonic. Sc*
Folia dcbaccas ex aqua falfa decoda, tollere tu- p <
mores pedum. Corticis vfum pocilliinum fc- TJ
nibus vtilem dfc ad abfumendas humiditates j
fuperfluas. ^ Odorem capiri moleftum cife (
dc cx facili f anguinis fluxum narium ciere, po-
tiflimum ab homine calidi temperamenti o /^ox,
doratufn. Conftat dc nobis Sambuci tam fo'

I iorum quam florum odorem aliquibus mole-

II um eile , dc caput tentare.Superllifiofum ver-
illud ciufdcm putamus, quando ait: fi Sambr
ci fure ulus capiti equi inponatur , non nocita¬
rum etfi fi bibat in a:ftu.Qua; enim huius r,ei >t-
tio efle queat, dc quis adeo confidat ei , vc eft”
trarium euentum non metuat ?

Triplicis aqua: modum dc vfum habes:ex cotice Trrp
viridi:ex foliis,cx floribus.Primcc vfus ter iteatus ?"*'■
in die ad vnciam vnam dc lemis , nepe mane, circa
meridiem dc vefpcri , apprime prodefl hydro¬
picis. Trium vnciarum doli pota aieiuno, po¬
tenter fed fine noxa allium cit : dc itidem hydro¬
picos leuat. Extrinfecus admota calores euo
I cat. Secunda affiuantibus tibiis ac pedibus & 4»™
J corruptis fradturis multa dc iterata lotione fpom
i tancaque exiccatione benefecit. Tertia mare F ru 6
Sc vcfperi ad vnciam vnam dc femis haufta , re¬
mollit pedlus , dc in eo infarClus , tumores
hydropicos Sc oedematofos exhaurit , hepatis Tu7T'
obftrucftiones referat Lienis ac renum s tertia-
nara abigic , fluxus Melancholicos emendat, Sc fi/Jt
itomachum confortat. Trium vnciarum pon- W/rr
dere fumpta egregie Sc abfquc moleflia purgat, Tert
St -illeuiac corpus. Oculis infufa , ardores ex- p ^
cinguit. Manus tremula» G. ri,y, irerata !nr io.
ne hrmat. Vetera Sc frigida vlccra fanat, fi lia- yUer
tco in c.i madefidlo fepius foucantur. Placet tufi*
Carfilpino flofculos panibus infpergi cum oleo:
Sambucum multas virgas ferre a radice diceba¬
mus : ideo ad hortorum fepta nonnullis quxri-
tur,quamuisnon magnam firmitatem habeant.

Ex virgis parantur commoda candelarum emun¬
ctoria dc retinacula foliorum librorum apertoru.
Curtius pollicetur aqua macerationis [malimus
decoctionis] cauliculorum afperfa , necari puli-
ccs : foliorum decodlo abigi mufeas. Inuenit “
Sc inter paftores gratiam calamus Sambuci-
nus , ex eo canoras buccinas , tubafque con¬
ficientes, utiliorefque in eo vfu exillimantes, vt
iam prius obiter arrigimus. Denique quouis
anni tempore nihil aptius inuemas ex quo
citius tubulos vel canaliculos con¬
ficias ad quofuis vfus.

quam ex virgis
Sambucinis.

SAM-

LIBER V-

w

SAMBVCI FVNGVS. ,

ADnafcuntut vt annotat Tragus ihtcfdum \
Sambuci vereris pnefertim radicibus fun- \
gi quidam incani > quos gummi quoddam vocat
Dodon. (Se fruticum caudicibus quoque adnafei
ait,molle, nigricans, tenue membra rtofamque,
hominis auriculam quodammodo fubinde re
ferens , quod ablatum reiiccatumque contrahi¬
tur ac durefeit.

Huiufmodi Sc nos aliquando e flipite nafccn-
tem obferuauimus, icd fungi potius membrana¬
cei fpecie , quam gummi , Sc colore nec albi
nec nigri , Sc obioleti, hoc elt, ex vtroque quo¬
dammodo mixti.

Pena , Sc Lobcl.excfementum corticofum vo¬
cant coriaceumve , <R'aunolis arboribus apud
Borealcs praderrim accrcfcere tradunt , multis
dotibus cognitu digniffimum , plebiquc Angke
& Germana: lud& aura vocatum , propter effi¬
giem auris , quam cartilagineo plexu multis
plicis Sc maeandris aemulatur : fed colore pul-
lo,praedurum , aquis m e.rlum mollefcens , fpon-
giaeque ritu tumens , guflu pene infipido , cutis
elixa: aut corii.

Fungus Sambuci , Se Auricula Iudae ad imam
Sambuci caudicis fedem oriens. Gcrm.^oltmbcr
@d)tveinlm : Sraert fjolbcrfdnvam. Acini
rubri in aqua florum Sambuci aut to¬
facea prius macerati , deinde impoliti ma¬
xime conducunt ad ardentes &: fubitos capitis
dolores Sc quafcunque inflammationes , tcfte
Trago. Adftringendi ac rcliccandi vim obtinet,
vt vult Dodon. dilutum eius in quo paucis ho¬
ris maceratum fuerit collutione ac garganfado-
nc oris tonlillarumquc incipientes inflammatio¬
nes fedat , Sc collutncllam laxiorem reprimit:
quin Sc, li Pcn. Se Lobcl. credimus. Anginis cer-
tiflimo experimento utiliflimum , 8c tumoribus
intus forilque nunquam fatis laudatum. Lonic.
aquam ex eo deftillare fuadet , aut ipfos etiam in

Defcriptio.

BmiMe

aq.

rof. maceratos inflammationibus oculorum

efficaci remedio infundere, Se imponere. An¬
notat Camer. praecipua: nota: medicum quon¬
dam eofdem pulueriiatos aduerfus hydropem
propinafle.

SAMBVCVS LAC INI AT A.

SAmbuci e-
legantiflima
Ipccicm foliis
admodum fil¬
iis , de multum
laciniolis,vidi-
mus in cultif-
fimo horroRo-
bini Botanici
Regii, Lutetia:
a quo Se femi¬
na accepimus
pro horto Il¬
lidi. E. Wit-
temb. Flores a-
lioqui Se bac-
ca: iam deferi-
pca: vulgari,
qutebaccis ni¬
gris efl, iimil-
lima.

Eandem Sc Dod.& Lob.obferuarunt. Hic fpc-
ciatim in hortis Belgii.Tabcr.Gcrm.=fool£ver nat t

aug^cfvbmttcncn blettcm

EBVLVS SIVE SAMBVC U $

HERBACEA.

Cap. X X I V.

EA Ebulo
magnitudo
vt inter herba¬
ceum genus Sc
frutices ambi¬
gere quis di¬
cat , verius ta¬
men dc tribu
hcrbacea,adcb
tamen Sambu¬
ci annula , vc
illius nomen
pumila: adie-
bfionc apud
Gra:cos , lub

VOCe % ZlACUCL ■/.-

Iu , promerue¬
rit : liquidem
noo vt illa in
arborem gran-
defeat , raro
hominis pro¬
ceritatem arquans , plurimum infra fubfiltcns.

Se magna exparte felquicubico non altior : cau¬
le herbaceo , ftriato, Sambuci ritu medullofo,hi- Fc lia.
bernis menfibus contabelcente : ad quam acce¬
dunt Sc folia , ordinatius dilpofita , e tribus qua-
tuorue coniugationibus ad rachin annexisjimpa-
rique extremo folio compolita, odore1 grnuiore: F hr*s
quorum lingularia Sambucinis longiora, acutio-
raiparcs tamen vinEcRe alba: flofculorum qui n-
qucpaititorum,odoratoram,<Sc nclcio quid nuclc-
oium Pcrlicorum magmatis Ipirantium , fed e fu
vix ferendorum , ferrugineis apicibus, quos Ita- hant.
mina 1 ulli nent candida: quibus fathilceribus aci¬
ni fuccedunr per maturitatem nigri, & rhorulis
multis anguloli ante maturitatem, Se pene trian-
guli,pt)ll vero magis rotundantur , fucco luo ma- ^
nus rutila quadam purpura inficientes , lemina
continentes terna , altera parte gibba , altera an- Ra^x
gulofu.Radix longa,digitalis craifitudinis,non li-
gnofa , late fparla.

Ha:c Diofc. y.vtQ- di<5ta,

humilis ell ac longe Sambuco breuior , Sc ad ge¬
nus herbaceum [io-wcyArEpci propius accedens,
caule quadrangulo , crebris dillin£lo geniculis:,
foliis per interualla circa lingula genicula vtrin-
que expanlis , iifque Amygdalinis, at in ambitu
ferratis , longioribulque&graui odore. In cacu¬
mine vero vmbclla, flore ac fru£tu Sambuci. Ra¬
dice nititur longa,craflitudine digitatili.

Plinio Sambiici alterum gcnus,magis iiluellre,
quod Gra:ciCham?ea :le,alii Helion vocant, mul-
to breuius. Et alibi Acle,quam quidam die Ebulu A ?
putant. Rurfus alibi : Acta:a gtaui odorc,caulibus
afperis,[angulof s ver.quardam cxepUegut Anili,]
telle Hermol.gemculatisjfemine liigro, vt Eder^>
baccis mollib.HuiusVirg.quoq;meminit inQallo.

Pan Deus Areadi&ven.t , :\uem vidimus ipji
Sanguineis Ebuli baccis jniniocjue rubentem.

Cuius rei originem Se Veterum confuetuduiem
diximus ante. Baccas quoque florefve Ebuli
aut Sambuci videtur intellexille Plaut. c^m dixit
in Captiuis : Laridum atque Ebulum foueri fo¬
culis feruentibus: nili quis herbulas in eo verlu
lectitare malit: aut quod propius efl vero, epulas.
Hermo!. hanc aut valde iimilem putat e ile
: qua nPliii.Aclieam vocauitmos eandem celemus
\ Z 7. 4

55« HISTORIA PLANTARVM.

qwAmuis Leonfrenus diueilkm opinionem tueri',
S ithucus videatur. Idem HermobSdbucum.pumilam vo>

cat.

fhrlTes^' Chaimeadlcn, inquit Apuleiits^ alij C ha-
nufjcen > alij Mecon Apbrcden , alij Agrum Acten ,
alij Eubuicen , Galli Durone , Daci Olma3 Itali Ebu-
jjpul „tf_ lum vocant : ramis rotundis, ( nobis ftriati-'&an-
guloii obleruati ) digitalibus , terra? proftratis
( lurredli funt , quamuis humiles , &c patuli )
lucco plenis , folijs lenticulatis,fru<5lu fiue feirii-
ne rotundo , radice tenui. Vp videas Apuleium
hoc loco manifefle duas diuerfas. plantas , 6c no¬
mine bc deferiptione cofulas mrfcuilfe: vnde infi-
gnem rei herbaria ignorantiam cernas Apulei ,
tam differentes, &c vixquicquam commune ha¬
bentes herbas , Ebulum inquam & Chamadycen
confundentis; hinc factum vt a viribus quasille
reccnfer, tranlcribendis nobis terhperauerimus,
ne forte pofleritati cum ipfo imponeremus , qui
ipfemct nefriuit , quid Icribcrer, vt taceamus
vanitatisplcnum illud rpmcdium ( fi Dijs placet )
quod ad colubri morfum ex Ebulo praderibif.

Serapio nihil-habct de Ebulo prarter ca qua: a
Diofc. tradita , & nomina pr^ccd. cap. allegata.
Sambuci i, Pladna in opulculo (iio de honcfta voluptate ,
genus ftlu. 'fambuci alterum genus magis filucftre dicit, ad-
Sambuce*. ditque alijs Thamiatem, alijs Ebulum vocari.
Hieblum. Ruell. A6tcam quali Sambuceam interpreta¬
tur, &C Gallis H lebluvi dici ait : Meationy Brunf-
plin.net. chueig.

Inique fert Curtius Ebulum a Plin. & alijs qui
bufdam Sambuci j. genus lla.tui , leque feribit
inter frutices , qubd herba fit , ne numeraturum
quidem..^ ge vero fit herba : at ideo non negabit,
pl,n ' defid. opinor , Curtius , &c ipccie , 8c viribus fambuco
‘ttum* Ut~ ^illimato, vt nihil in eo peccatum fit, fi vel
Sambucum 2/'cum Plin. vel humilem cum Diofc.
vel Sambucurrrherbaceam , noltro titulo vocite¬
mus.

Heliofafle Heliofa&e filu. aut Euboica Sambucus , Tra-
filu.Euboicn. go , qui &c fambucum aftiualem dici polle tradit:
Sambucus, <5ummer ^olbcr aut =£eilmber. Cham^adc
C hamxa- ^ ) Galeno : &c Paulo : Kamcadis A-

jftxa. ra^- Durone «Sc Olma Barbaris, teflrc Lonic. t\u-
K^ameaflis. owJh, tLyei* <tn7HSc iv&o'iiui : Ebu/uu&c EO u Ium Lat.
HeltoJaAe. j Dod. Pumilaliumilifue fiimbucas Diofc. Pen.
Agnatae ^;Lob.Germ.2lttnb-BurRer fclb^olbcr: bilbe¬
rer fjoibcr. BcJg.VPtlbe Diter / Ijabbtcf : ‘ Gal.
‘Bicble: petit Sambucus , Valcriol.lt Ebulo. Hifp.
Hiez,guosy\c 1 vt Caftjl. tergos , Sabuco pequenno:
Portug.En^r: Angl.' tp«Ut»urt/ & 33Ioeft>urr/
& ^autvurt : Boh.lf^ebbii. Vngar. fobi boj^a.
Locus- Naicitur in opacis aquofifque locisiatque etia
afperis , fi Plin. credimus.La:to gaudere folo Co-
lum.tellatur hoc carmine:

Atque habilis natura fuit , qua gramine lato
Parturit & rutilas creat Baccas.

Sic paflim Gcrmania^Heluetia:,; Gallis, ac Ita¬
lia , potiir.Xombardic^ videas nalci vdis,incul-
tis & paluftribus locis,fiepilIime ad aruorum mar-
gincsjflorenrem Junio. &: Iulio,baccas Augufto &
Scpt.maturantem.

Vires & Quas Diofc.Ebulo vires aflignat , cap.prxccd.
vius. ' diximus,qui cafdem ci cum fambuco tribuit. Plin.

quoque vtriufquc iun&im.tradh,quando fic feri-
bic: Sambucus habet alterum genus magis- filue-
.ftrc,quodGrxciChama:adlen,alij Helion vocant.
Stomache multo breuius. Vtriulque decodtum in vino vc-
"pur ' at ter* ^°^orurn’ feminis, vel radicis, ad. cyathos

Ambufta binos potum , flomacfio. inutile .cft, aluo detra-
Cap illorum bcns aquam. Refrigerat etiam inflammationem,
un&ur*. maxime recentis ambulli : canis morfum sum

olcnta inollillimis foliorum illitis. Succus cerc-
ri colledioncs , priuatimque membrana: , quce^>>» ;
circa ccrcbpum cfi, lenir infufus. Acini eius in- Ult,: <!
firmiores, quam reliqua, tingunt capillum. Poti
acetabuli menlura , vrinarn moucnt. Foliolum I
molliihma cx olco& lale eduntur, ad pituitam
bilemque derrahendam.Ad omnia eificacior qua:
minor. Radicis eius in vino dccodie dnocyarhi L
poti, hydropicos cxinaniunt*& vuluas cmollir,&
loljjs inlidentium dccoda. [ al.& foliojrum dcco- :

1 da inlidenciumj Caules. teneri minoris Sambuci,
in patinis- codi,aiiuim foluunt. Rclijdunt folia Pwg
lerpentium idibus in vino pota. Podagricis cum
feuo hircino vehementer proliinc cauliculi illiti,
lidemque-in- aqua maceranrur , vc ca fparfapuli- |
ces necentur, Foliorum decodo fi locus fparga- '
tur,mulcx necantur.Gortex interior trirus,cx vi- l
lio albo pptus , aluum foluir. Idem alibi : JBbuli Tht,

1 quoque quem nemo ignorat , fumo fugantur fer-
pentes. Ebulum tenerum cum fplijs tritum, cx cah f'
vino potum calculos pellit , impolitum teftesfa-* Ptp
nat. Interea qua: hydropicos danant , habetur v,orl
Ebuli recentis radix, exculla tantum,nec cdjluta, '*ja‘
quantum duo digiti comprehendant , ex vini ve¬
teris calidihemina. Et mox: A de quam quidam
die Ebulum putanr , radice contrita in vini cya¬
this tribus , li febris abiit : vetfemine ex vino ni¬
gro. Praxipue camcn Charniadesfuccus aptifli—
mus creditur.1 Et rurfus : Ebuli- folia contrita>& e
verere vino impolita, etiaip boam fanant, id clt |
rubetes papulas.Datur &: Ada:a acetabulo pleno ° *'
interioribus fceminarum morbis. Si verum cltE-
bu.lum refrigerare, vt vult Plinius,non.confulcum l
eft applicare morfui canis,vtDiofc.facit,qui icm-
per- lulpedus elle debet , non enim cfl tutum fri¬
giditate occludere vulnus , & repellere ad inte¬
riora.

Scribit Platina florem Ebuli in cibariis fum-
ptum, hepaticis , Iplcneticis , cardiacis atque hy¬
dropicis prodelle. Nos nollcmus.cum Platina in jW#i|
cibariis dare flores ob ingratitudinem. m,nu

Gal. huic, vt & Sambuco potentiam cum defic-
candi tum conglutinandi , modiceque digerendi
tribuit.

Ebuli femen vt prodidit Matth. per diutinas a? TcP
qute lotiones a nigro circumflante fucco expur-
. gatum , datur vtiliter drachma pondere cx Cha- .
inspytios dccodo , podagfrcis , ifchiadicis , .<% fjA
Gallica Luc laborantibus: mulcet enim.dcicdp-
ria vi mirifice eoru dolores, cum humores e6 deT p afk
fiuenres tum reuocet tum deiiciat. Sunt qui. Ebu-
lo albugines idusque oculorum fanent hoc mp- C0X‘M
do. Ebulum contundito , ci.ufquc luccum penna
in oculum inftillato ,pertriduum,&: pcrfrnabl-
cur. Sunt etiam qui ex Ebuli radicibus luccum e- Mtt\
liciant , infolentque fubinde , &c in pallillos re¬
digant , leruenrquc ad vfus.Hic cliitcre infufus
tam inteftinorum,quim coxendicum dolores tol- T -\
lit 4 frigiditate & flatu genitos. Supponitur.con-
uenienterfaeminarum locis ad euacuandos men-
fes,pr<jfertim fi lana exceptus intromittatur.Sufii-
untur Ebuli decodo. commode ii , qui diupurna
tulli vexati ad malum deuenerunt habitum, fi ta¬
men ventriculus & iecur interca roboretur odo¬
ratis adlFringcntibus, 6c ad id conferentibus me¬
dicamentis. Stillatitia cum. Ebuli tum Sambuci
radicum aqua hydrope timpanite laborantes mi- dent,

• rifice iuuat, fi huius quaternas vncias, illius ve- W
ro binas vtri usque fimul miliis hauriant affcdli ,
diebus triginta continuis. Illitus Ebuli radicum
fueeus procidentem fedem reprimit , \2c angiaa
tollit , vbi ckca gulam calidum cum linteolis il¬
linar

LIBER V. S5I

linatur1. pondere. Elicitur autem vel e radice * Vel £ tne-

Tcmperamentum , inquit Dodotl. Ebulus ha- diano cortice ftipitiscontufo , alfufa aqua hordei s
i i - r---- . - 3' - Vel vuarum pallarum, cilin Cinnamomi, vel nu- J

bet calidum ac liccum , vtrumque ordine tertio ,
tk facultatem non modo , quam ei Gal. tribuit ,
digerendi exiguam ; fed & purgandi per ahium
eximiam & validam habet : efticaciffimae radices
: funt : folia digerendi ac difeutiendi potentia
prxftant. Educunt autem radices non modo pi¬
tuitam , verum &c aquofos potiflimum humores :
vtiles iccirco ad hydropicorum purgationes , vti
didfcum,fed tamen corrcdx , ik vbi vires fuffecc-
rint. Purgant enim cum moleftia : Ventriculum
fubuertunt : interioraque vifcera omnia pertur¬
bant. Male omnibus vfus earum fuccedit , qui¬
bus hepar obduruit? vt quando c.x regio morbo
Afcites fuccelFit. Scimus cuidam nobili fasminx,
arthritidi obnoxiae , <Scqux non facile mcdica-
„ menta aflumebat , ftepius dc ventriculo conque-
I «e, renti , cum in purgatione femen Ebuli additum
f ai iret , excitalfe magnos dolores ventriculi Sc
moleftum vomitum. Quamobrcm ncc temere ,
nec nili valde robuftis ex Ebuli radicibus medica¬
mentum aut potionem dandam cenfet Dod. Aci¬
nos vero ait , & femina multo clementius ac mi¬
nori cum moleftia purgare > prxfertim prius
aceto infufa,ac deinde femine Anili vel alijs aro¬
matis vnd permixtis. Radix in vino decoquitur >
fi caufa morbi frigida , & febris abeft-: alias pro
affedus. natura temperanda potio eft. Folijs tu-
moreS oedematofi difeutiuntur > cataplalmads
vel fomentis additis.

Lacuna longe maiores vires tribuit Ebulo >
quam fambuco , traditque magnam habere pro¬
prietatem ad mitigandos iundturarum dolores
6c refoluendos membroru tumores , potillimum
a frigiditate obortos : eius radicis dccodum ad
tres quatuorue vncias , calideque potum omnis
generis obftru&ioncs referare

cis Mofchatx momento & cum Saccharo. Co-
6tura vis eius purgandi perit Sc exoluitur, neque,
vt Diofcoridcs fcribit,eam pcriifterc vfti comper¬
tum eft j Frudum nonnulli condiunt duplo fac-
charis Cinnamomi parte odaua , exhibentque
vnciam vnam : acinorum vero drachma vnatula,
idem ex mulla aut vino albo prxftat. Sambucus
eodem temperamento iifdcmque pollcr viri¬
bus, fed Ebulo aliquanto infirmior. Inter ea
quie aquas ducunt ebullis imbecillis fk prxgnan-
tibus , fed ne temere quidem decerni potclt.

Lonic. quoque non Clle aliud efticacius <k prae-
fentius remedium feribit ad hydropem , quam
Ebuli radix , Ii ex ea bibatur. Eandem & intufli
frigida celebrat, folia cx aqua coela, ik ca pota
tullim liceam lanare promittit , & conterre angi¬
na:. Item ad vuulana , addito in eius decolo Py¬
rethro. Succum Ebuli cuna pulucre Tithymalii
radicis , addito laccharo , quotidianis febribus
commodum medicamentum prardicat : Eius ta¬
men vfurn minus tutum & non nili magna caute¬
la adminiftrandum eeidcimis. Folia podagricis
doloribus impolita, cos mitigare ait. Aqua tkftil-
lationis foliorum ad vncias duas aut circiter , a-
luuni mouct. Eodem modo mane ik vclpcri pota
hydropicos tumores exhaurit , quotidianam fe¬
brem abigit, ■&. laterum dolores mitigat, Prodcft
■ik ■cxtriiilecus linteaminibus in ea madcladis
impolita. Cento experi nentorum Wirtcmbcrgi"
cus inter alia habet , Ebuli radicis in vino cerntu-
La? fuCGp licpius abluto capitc,crilpari capillos, io.
de Monte Experimentum eft , li capta nutria¬
tur Ebulo per diem de nodem , lide eius ventri¬
culum repurgatum iri. Camcr.annotac mures fu¬
gere Ebulum. InViccnrinis , &Taruihnis refert
Seal, olira vina ex Ebulo heri confucftc eoiora-

quamuis noceat

ventriculo. Paululum fpicx Nardi addendum fu-
adet. Folia& radices coquit in forti lixiuio aut tiora : alioqui plebecula: minus venalia,
aceto , addito fal c ; & cum eiufmodi decodionc
calida fouendum iubec ventrem hydropicorum
totum &c pedes Ipongiis *. non clle prxftantius S .AMB V CV S
remedium in eo cafu. Imponit poftea & folia.

Parat & vnguentum hoc modo. Vncias duasiuc
,u‘ ci radicis , totidemque fucci foliorum <k cum Cap. XXV.

fex vncijsolei Chamxmelini decoquit ad fucco-
rum confumptionem, tandem & certe vnciam
femis addit ik aliquid aceti rofacci ad maiorem
penetrationem. Vnguenti huius efircacilfimam

RACEMOSA, A CINIS

•RVBH.IS.

pollicetur vim ad relbluendas omnes humorum
luperfluitates in doloribus podagricis cuiufcun- :
que membri , liue a frigida liuc a calida caufa o-
bortis.

J Ol&itn etiam pararurex Ebulo, quod apprime
conueniens eft in quouis articulorum dolore
mulcendo , fi eo articulorum regiones, iundurae-
que illinantur. Oleum quidem prxparar Bouius |
exfemincEbuli peFtorcular,mirabilis>vt affirmat
effedus : confueuit dare aegris drach.cum medio
cochleari jufculi.Vt vero paret oleum diligenter,
terit femen, afpergit pauco vino albo,dcin tercu-
lari fubjicit.Ex li.i. feminis Ebuli,extrahitur Ol.
vncia.

Vt porro, quod equidem Ferncliusteftatur,
Sambubi & Ebuli contufa folia & appofita am -
bulbe parti perfanant , ftc Sc Oleum,Iale tamen
addito. Ebulus , inquit idem , meth. meden. ca
lidus ac iiccus ordine fecundo , hydropicorum a-

q:

Vaqunm ;
cum vul¬
gari Sambuco
multa habeat
Communia, lac
vt floribus aut
b accis vidua, •
•in re Botanica
non vedatofa-
cile imponere
pollet , folijs
tame cft paul-
lo mimis Foeti¬
dis: at in Hori- ^
bus ik b accis
clariilimu dii
crimen. Flores
enim nullam
vmbcllam fa¬
ciunt , vt in
vulgata, fed in
racemum ob-

quas facile per ahium dcducit,iionnUuquam j longum digefti , ftcllati, colore ex albido in lureo-
s o.nitionc reijcit. Eft autem ventriculo aliqitan- Iu n I mg aente.BacC.c conlimili mo lo racemati -
tiim eranis, fucci vis e 'ficacior purgat vncia: vilius frequentes fticcrefcuiat ex rubcniibus pedieuhir'

Sambuci
%tnus mi -

M arthiol.

'dlpma.

2-i ontana.

T 'KK,

Theeph,

Varietas
eum bacas
■albis.

Locus.

Satio.

Quitum af-
ptrnatur.

Vires. &
vfus.

55* HJSTORIyE PLANTARVM-

ipii quoque per maturitatem coccinex, iniucun-
di piatu- taporisjC quibus noux plantulx fi feran¬
tur, progignuntur , teite Trago. Matthiolo vero
perpetuo rubefcentes,vinofie ac fucci plens. Lo-
bciioodoratx, puniccx, non infiiaucs per Augu-
fttim efui.

Hanc eandem Currium rhtellexifie cen femus,
quam defetibit arborem generis fruticofi , fru¬
ctum racematim producentem, colore per matu¬
ritatem rubeo, non,vt iimoftra, nigro. Sambuci
genus minus, floribufs & baccis in racemo confti-
tutis , Cordo Sambucus filu.&r Ceruina , Trago.
An Hieron.Brunfchuucig.in apodix. Germ.apud
Brunf.Sambucus rubens, S: filu.& agreftis doifto-
rum quorundam?Sambuci z.gcnus montanum &
filii. Matth. apud quem inpoft. comm. Ital.cum
magnis iconibus cap.^.figurahuitis tranfpofita
ponitur titulo Sambuci,qui idem error quoq; co-
milfus in Hift.Germ.vbi vocatur Sambucus mon¬
tana. Tertia Sambuci fpecics Alpina , extera
Sambuco fimilis, baccis rubris, Turncro. -Sam bu¬
dis montana vel rubra.Gcfn. Sambucus cum ra¬
cemo Anguil.Sambucus montana xacenibfa Pen.
& Lob. qui in edit.Teut. duas icones proponit.
Sambucus 4. filu.& Sambucus Ceruina. Dod.

Lonic. eius iconem fub titulo Aceris ponit,
Gcrm. 21|)orii:& eandem rurfus fub nomine Sam¬
buci Ccruini, quod vtiqueeius ignorantia: tribu¬
endum cum fimiles errores paffim in fuo Herba¬
rio committat,quippe qui in ftudioBotanico,ran-
quam VenatorHeluctius in iilua Bohemica ver-
dacus fuerit.

filucftrem , ficut & folanum ( fikiaticum ) magno
ddlderio inquirere. Solent bina: ha* ftirpes ple¬
rumque eofdcm fitus occupare : folia vtridque ,
non baccas decerpit. Vndc intelligi poteft, fru- Timp
€tus holce frigidioris e fle qualitatis ac feris , ne- uin-
dum alijs iumentis Sc hominibus minus falutarcs
obferuauit idem. Cciuum foliim folijs harum ° 'jj
plantarum vefei , non 'autem Ceriiam , nifi ea «
prxgnans fuerit , &ceruum invtero geftauerir-
Ideo fambucumfilu.frigidx natu ne efte iudicat,
ita quidem , ut pro Mandragora ,11 illa defit,
vfurpari queat. Sic & Lonic. Sambucus liiu. in- s •
quit , iunilem naturam habet cum vulgari Sola- *
no : frigida eft , potilfi baeex. Somnum conci¬
liat. Multus vfus nocuus eft/ Matth. feribit vi¬
res vrbano lambuco imbecilliores habere: ipfe m»,
libi ipfi& prxdictis autoribus contrarius: nam MatA
inhift.fua Gcrm. einfdem natur.T cum vulgari ,ffni
Solano dixit. Camer. quoque cedatur , frigidas
efle baccas, loporofos reddere edentes , multum-
duc carum cfum clTc nOcuuin : Lob. quoque ' 1
lublcribit , Sc veternurfi quoque inducere teita-
rur, prxfcrtim baccarum cfum. Scribit tamen
Schucnckfeld. a nonnullis fuccum baccarum cu intm
"meile ad intin&us coqui Nos fic paratas non
parum mellis calore caftigari ccnfcmus. Tutius ' I
tamen abftinerc.

SAMBVCVS AQVATICA.
Cap. XXVI.

Phn. quoque montanum fambucigenus vide¬
tur cognou ille, cum in montibus etiam nafei tra¬
dat. A11 Cxfal.Sanibuci i.genus in montibus,vm-
bcllis paruis, baccis rubentibus ? Sambucum filu.
liue montanam Dalcch.cam fulpicatur , quam
^^Theoph.fignificat I.;.c.i4.quamuis Pygos in
verfione Gaza: omifla fir.Sambucus e)v^ saWor
aut2i/-//>wsacpuxofThalio:qui annontat, in Harcy-
ma Saxothunngica eius folia ignaris vetulas pro
Ebuli folijs obtrudere , ac diuenderc, atque adeo
vulgo -21tttib vocari. *x7»> Gcrm. 0dala^
fler: Bcrc^olber/tPilber ijolber/ tTalbljolbcr,
«0irfd)olbcr/ Bcrcjfjolunbcr.

Annotat Camer. in Palatinam verfus montes
Bohemicos inueniri interdum cum baccis albir.

Matth. tcfte in montofis Sc algentibus locis
nafeitur. Proucnit maxime in opacis vliginofii-
que filuis, ferarum luftris inuijs , in Harcynia Sa-
xothuringica circa Stolbergam & Honftcnium ,
Thal. in Cotarfliana prope Symphorianopolim
agri Lugdunenfis ditionis. In Latomiis ab vrbe
Norimberga ad mille palTus fitis copiofe- crcfccre
teftatur Camer. Sc in Italia: monte Veroncnfi
Baldo , Anguih Pafiim in opacis Comitatus
Montbel. Sc Burgund. filuis & montibus obfer-
uauimus , potiflimum etiam in montibus Lotha-
ringicis , in monte Roilbero circa Maflmiinftcr ,
vbi mefe odobricum pulchris acinis coccineis,
decidentibus folijs v-ideas , quas Sc Augufto ma¬
turas legimus in Lotharingia , Sc Iunio circa Gc-
neuamin mome/a/eue, Sc in Rhaetix pluribus.
Veronx quidam in horcis colunt. Floret mcnfc
Aprili.

Stipites aliquot ex vicinislocis , in hortum
E.C. Montbclg. plantandos curauimus. Tradit
Sc Curtius fc in hortum fuum ( Lugdun. ) in or¬
dinem ceterarum dcculfatarum arborum redegif-
le , vemm diu non durafle, quod loca amet opa¬
ca , Sc manus afperncrn -.

Experimento didicit Tragus Ceruum SamSucu

A Quarfirn Tefcr
.XjLamafia
hxc fambudi
fpecies inde-
que cognomi-
nata,arbufcula
eft quinq; aut
fex cubitorum
altitu4inc,cair»
dice crafiitu-
dinc fua ma¬
num coplc 11-
te, ligno tene¬
ro candido,
fragili, fungo-
fa intus me¬
dulla , polito
cortice cine¬
reo obccdo,,
geniculatis ra- j
mis gemellis, p (rl4.
ordine ‘verin- J
que vno brachiato : ex quorum geniculis folia F
exeunt lata, angulofa,rugofa. Aceris minoris fo¬
liorum xmula,vcl Sorbi Torminalis. Flores non¬
nihil odoratfiin vmbclla candidi, tam lari aliqua-
do , vt pollicis vnguem xquent-, quinquepartiti
[Trago vero quadripartiti:] fcd circa vmbilicum
continui , maxime vero ij qui extimi in ambitu
fuiit, expanduntur , medijs inrra vmbellam exi - &icm
guis concluiis , fcriufquele expandentibus , fla- Sr/ten
uefcentibus. Acini rubri feu laiiguinei,magnitu-
dine baccarum Spini albi, femen continent pia- • «
num , latum , ‘rubrum, cordis effigie. Cifalpino
nuclei duo, fimilesfemini Atriplicis , comprcfii.

Hx baccx , antore Trago , ingrati plane funt fa-
poris,ita vt deguftann naufeani Sc faftidia conti¬
nua pariant : Matthiolo, vinofo& amaro fucco
refcrtx:Cxfalpino iiccatx vuis paflis fimiles, chm

inf^-

555

LIBER V-

dulcedine aufterx : Cordo baccarum fuccus Au¬
tumno amarus, modicequc dulcis & acetofus cft,
infequenti autem Vere, cum hyeme partus fa&us
fuerit, magis aftringit. Cortex amari Sc aftringen-
tis laDoris.

Au Rucll. Opulus?Corno fim i lis( inquit) arbor
arbullo Gallico faciendo idonea : obierus vel O-
fterus apud nos ruri dicitur : Vlmi proceritate a-
dolcfcit , caudice rctfto , enodi , rarioribus ramis
brachiato , frondibus fere vicigineis,baccis rate-
matim dependentibus , prima pubertate viridi¬
bus,:! maturitate puniceis.Vitem Opulus alit:ve-
rum quoniam frondem non habet idoneam, 4 ple-
rifque repudiatur, leiunum folum horret &c. Si
Rucll. per Obicrum intelligit Sambucum aqua-
ricam vti nobis videtur , male fane deferibitmon
enimadolefcitad altitudinem Vlmi, nec caudice
recto cft: is aliquot plantas confundit.

Curtius-cap.proprio eandem Opuli deferiptio-
nem habet > ex Ruell. vt exiftimamus , defump-
tam, citans Varronem & Columellam. Nondum
legimus apud hos vel apud alios Opulum ferre
baccas-.ideo Rucll. & Curtium hanc cum Sambu-
la- coracemofa confudille modo diximus. Nos de
Opulo alio loco trademus.

apud Theoph.l.4.c.i.hift.Sambucus
aquatica fiuc Paluftris, vulgb ( Gallis) obier puta-
tur,vt annotat Rob.Conft. cuius opinionis etiam
Dalech.fuit, & multi alij vt notat Hift. Lugd. fcd
hax conicdtura incerta, quum nulla fit deferiptio:
paucula enim tantum hxc verba habet Thcoph.
Taxus quoque & Thraupalus maxime gaudent
vmbrofis. Quis inde certi quiddam ftatuat ? Efto
hxc igitur vna a nobis pro dcrclidishabitajfitq;
primi occupatis,vt fit quum incerta cft vacua pol-
lciTio,ne omnia occupailc aut tenuiilevidcamur.

Lycoftaphylos fcemina Cordo , qui figuram
tfj/_ Tragi habet, cum hac annotatione: noftri Sambu¬
cum aquaticam vocant : Saxoncs lupinam vuam,
quod nomen Grxce exprimere voluit Cordus.

An Anguil.epift.4. Aceris fpecies 3. di<fta xx/ys-
7po^o v. Patauij & in Patauino agro Piedoca & Pla-
tano aquatico.

Dodonxi fententia cft , de fambuco aquatica
'che. (juc pajuftri nihil Veteres memoria? prodidillc:
neque enim Opulum effc , vt nonnullos temere
fufpicari contigit : multo minus Platani (pecie.
Sambucus palult.vcl aquat/florc fimplici Gcfn.
qui fruticem crte ait,& fi cicuretur,arbufcula fie¬
ri. Nec probat cos qui Chamxplatanum vocant.

A<fte & fambucus aquat.fiuc rofca,Pen.& Lob.
„la. & Taber. Germ. U)a0crl)olt>eiV

\\#e Bac^bolber. 0d>tt>clcFcn/ ©c^tvclcfcirbaum :
i/mw quibufdam iTUrtficrtbcr / ©cbnecballcn / Ta-
bern. Siief/Salhncfenbaum , (Fallincfenbccr :
Belgis (0clbers ro fcn. Gall.ot/er \elopier. Sam¬
bucus paluftris faemina ,Cainer. Sambucus pa¬
luftris folio Opuli , Cxfalp. Hift. quoque Lugd.
negat opulum efte. Patauij cum eftemus D.
Prciburgiiis indicauit vocari clfnotrucbon The-
oph. Ledirotariam , 'Sambucum aquat. & Pla¬
tanum fceminam Guilandino.

Nafcitur in filuis Sc dumetis , & vmbrofafurh
amceaarumq; riparum quas blande rigant aquX
accola communiter inter Alnos vifitur in Ger¬
manis, Gallix , Anglix , Italia? ,-Pedemontium-
que pratenlibus, vdis , conualliumque margini¬
bus. Aloeo &hanc .5^ nomen libi afeiuiffe
Lob. memorat. In Heluetia , Burgundia&: cir¬
cumjacentibus locis non rara. Nalcitur &: in pa-
luftribus Pifanis : Bafilcx in monte Mutenfi ftir-
} pium varietate Studiofis qui illuc quotannis Con¬

fiunt clanilimo.

Noscam in hortum Montb, tranflataitt ‘ele¬
ganter topiario operi , prxfcrtim contegendis
Adonidis domunculis hortorum aptandam cura- Cult»t.
uimus , vbi non inelegans vifitur tota hieme ,
abfque corruptione , coccineas baccas oftentans.

VmbclLr cum floribus Maio lxtxconipiciuntur:

Autumno baccx perficiuntur: , nihilominus in- Tempus
tegra hieme durantes : quo tempore cum reliqux
tum potiilimum Bonolx aucs [ J)afcibj)tmcr ]
fummopere eas expetunt , vt non raro etiam c,‘

illis incfcatx decipiamur ab aucupibus , notan¬
te Trago : cuius indicio in Eclegmatc exhiberi
poflent ad vomitiones ciendas. Flores cum Fuaui- vjres g.
ter odorati fint,Folent xftate voluptatis gratia vius.
legi& conclauibus inferri. Matthiolo baccx de-
uoratse vomitionem cient , lucco vis meft abfter- Vomitor».
foria, qui cum meile (inquit Schuucnicf.) ad fiy-
rupi coquitur confiftcntiam, -aducrius tullim,
vulgi experimento. Tradit Rob. Conftant. ncl-
cimusquo uurore, Aquatici fambuci dcftillatos
flores ad frangendum calculum eflicacilfimum caUulu.
omnium crte remedium.

SAMBVCVS ROSEA.

NB Huius Sambuci Icon Errore typographico. paulo an¬
te fub ticulo Sambaici Aquacicx pofica fuit: Sicut
Sambuci Aquadcx Icon fub hoc. DWcriptio.

AMabili
florum

randidoru ma¬
gnorum, quin-
quepartitoru,
vnaque fe ex¬
pandentium,
giomeratoru,
pilae niucc[vn-
de nome apud
vulgus Gcrma-
nicu inucnit ]
inftar.fpcftacn- fru/l0
Io, hortos de- ^
cotitfrugiper- flores *#*■
da ifta aquati¬
ca Sambucus:
floribus partus
'deftituitunc*-

reraprxccden-

ti flmilis , ni»
quod florcspxopcmodu odore deftituti videantur.

Gefnerus annotat libi relatum etiam purpurei
coloris flore Baiilcx in hortis reperiri. VeruiH
quanquam ibi multoties,& qua elfc illic frequen- p
da pluribus hortis videri mus, nuipiam tamen no¬
bis purpureo flore dbferuata. At Montbclgardi
Anno 16 co. in horto E. C. Wirtemh, vbi albam
abunde habemus ,-femel-cx improuifo vili funtcx
quadam aeris conftitutione omnes flores pui;pu-
rafeentes: qualem colorem in ea ante non oblcr-
uaueramus.

Lycoftaphylos mafcula Cordo. RoF. Mena-
pia, Sambuci aquatici fiuc paluftris ^>ccics,

Dodo. Sambucus paluftris, hortenfis flore multi¬
plici albo j Gcfii.qui aliquibus 0c^onbaUcn/id
eft. Globos formofos nuncupant. BafilienFes glo¬
bos niucos , i figura & colore , ©cfincbaUcnvo- ^
eant. Sambucus rofea fiuc aquatica Pena; &c Lob.

Sambucus paluftris mas , flore conglobato Ca-
mer. Sambucus aquat. polyanthos , (Scftlte
©cbtvclcficn : Item Sambucus t>.roFca,flore pur¬
pureo multiplici Tabem, quem non neccjfe erat

554

HISTORIAE PL ANTARVM»

1'pcut’

Vires &
vfus.

duabus, figuris opus fuu.m ftipare, vilius eiufdcm-
. qu e planca; floris colore variantis : quem tamen
num videtk dubitamus. Sane nihil indicat ipfc.

Cxrerum , tota horcenfis creditur hxc , inquit
Dod.& culcurx mangonio talis farta, apud Ger¬
manos fuperiores &: Belgas haud infrequens hor¬
torum incola. Cordus refert nafei ijfdcm locis,
quibus prxcedcns fimplex, ied in Germania par¬
cius , idcoquc in hortos propter florum elegan¬
tiam tranflaraimprxfertim Anguftx Vindcl. Ra-
tifbcnx & Norimbcrgx. C. Bauh. icribit in Gal-
lijs &: ltali js fibi nufpiam vilam : nec nobis faric
quod recordemur , nifi in horto inftrurtiflimo
Robini Botanici Rrigij , Lutctix> ( Lugdunum
enim 8c Gencuam a nobis primum introdurta:)
ItemVeiuntij in cuiuidam Canonici horto, qui
perhibebat Gallis Rofes de Gueldres vocari.

De huius vfu & viribus nihil hartenus inno¬
tuit nobis. Attamen corticum fapor fubaflrin-
gens eft & deterforius cum modica quadam ama¬
ritudine : vnde rationabiliter coniicunus,ad coi-

F Iti*:.

Nuclei'.

dem cumprxcedenti vfus aprari pofle,prxfcrrim
cum eius ipecies 8c varietas clfc videatur.

AZADARACHENI ARBOR.
CAP. XXV11.

Defcriptio.

JVftx magni-

rudinis eft:
arbor , cortice
in noucllis lx-
ui,in adultiori-
bus fcabro dc
rimofo. Folia
Fraxini fere,
ferrata-, cubito
longiora, ex fo¬
liolis multis fi¬
bi mutuo ref-
pondentibus
ad coftam Vna
ramofam adhe¬
rentibus con-
ftantia , fatu¬
re viridibus
nigricanti¬
bus, & fub hie¬
mem cum fuis
pediculis deci¬
dentibus. (Cluf.
Flores ex longo

Barbx caprinx folia comparat.
pediculo,dodrante maiore, in ramuiculorum ex¬
tremis ad exortum foliorum copioii , racematim
cohxrentes,parui, odorari, fapore nullo, ex quin-
: que foliolis expanfis conftantes : in quorum me¬
dio veluti calyx longiufculus, expurpureo nigri-
. cans , in qtto ftarriina. floribus iucceduntbaccx
multx, lutex,magnx,amarx cum dulcedine qua¬
dam , initio virides, 'maturitate candicantes, ma¬
gnitudine Mcipili Aronix, foetidx, ingrati iapo-
ris,in quibus nuclei duri, eleganter angulofi,nunc
pentagoni , nunc hexagoni, medullam continent
albam, valde ingratam.

An de ha*c Auiccnuas 1. 2. trart. 2.C.17. Az,eda-
Toth , id eft , Adedar acb : arbor nota , cui fructus
fimilis Nabach [ id eft Loti quibufdam. ] In Re-
chi vocant Arborem Myrobalanorum Scc.

Monachos alioiquc cjiii eandem cum Sycomo¬
ro faciunt , reprehendunt merito Gcfucrus &
Matthiolus: Bcllonius Siliquam nominat , quod
mireris-, cum baccas non Aliquas ferat.

Monfpclij meo tempore , inquit Cluf. Arbor
[ancla di.ccbatur , Pelliccrio Epiicopo Lorus alba Ad?r
exiftimabatur , alijs vero Z iz.ipbi s alba : quam
opinionem adhuc retinere magni nominis viros
miror , cum nullas notas habear ,qux albxZizi-
phoconueniant -.Italis Htibarijs inepte X' impe-
rite Sycomorum vocari audioi. Bxticis vulgariori
fermone. Arbo Parayfo ,CaftcIlanis Zy z,ipb ■ , al-
ba , Italis PerUrovocau audio. I npoli , vt notat
Rauuolff. Xen/eLubr.Khazi & Ayaic.. ijiirgar aut
Afiergir 6c Az,adaracbt. Lob.c^: Pcn. Adu.Zi.ti-
pbit candita Moiifpel. qux perperam Venetorum
Sycomorus.

Apud Hift.Lugd. Z iz.ipbus alba Dalech. &
Matth. flue Efeudsfycoiuorqs : Tureis Tbcfpic. Ea-
dam icones duas habet, quarum Dalechampii de¬
terior : folia enim falfa. »

Non parum errarunt, ait Dod. qui Lotum ar¬
borem aflirmarunt.Tt/w Cxlalpino.

Nic.Braun male bruflbcrliu : hac nimirum
Germanica voce,quc thoracis bacculas flgnificat,
incautis jpericulum prxparans , qui .iuiubarum
loco in thoracis affertionibus vti vellent. Apage
vero iftos Rhizotomos cum fuis jvcifHiruJibcciv
Itn/quod idcmeft,ac ii albas luiubas dicas. Do-
lendum,herclc,vnicuique ftatim fe Medicum aut
Herbarium profirenti, ftatim fidem adhiberi, cum
in nullo mendacio periculum ht maius.

Porro Azjadaracbr ,'tefte Belliin. rcpcriturVc- T-oc
netijs, Patauij & in Syria. Gefncro e Icmmepro-
dijt : icd dodrantalem fpondy ii crofa radice per¬
diderunt. Hieme repom debet fub tertum. Bcllo-
nij cura Lutctix aliquot huius arboris plantx
iamdudum ipertari ca-pcrunt. Plerumque vilitur
in Monachorum clauftris «Se in templorum pla¬
teis, fl Matth.crcdimus.Clul.nufquam iponte nai-
ccntem vidit in multis Bxcicx vitidaiij:. , atque
etiam fcciidum vias regias alitur : 'ied nullibi ma¬
ior eidem conipcrta , quam Hilpali in Regio Pa-
latio. Tota hieme perdurat, nullis deguftantibus
anibus , vnde facile venenatam &. malignam cius

qualitatem intelligas. Tripoli iri vrbis plateis ad
vmbram excolunt: Rauuolft.

Camerario proucnir ex femine. s.tr,

Vidimus Ncmaufl clegantifllmam arborem
cultam , qux hyemes rigidiufculas tulerat. Sed
Sc Monfpclij in horto quodam vidille memini¬
mus. Alebat & aliquando Platerus Baiilcx. in ele-
gantilflmo fuo horto. Nobis etiam ex femine pro-
uenit Montbclgardi in horto E.C. Wirt. Patauio
miflbjvertuh non rite repofita frigore interijt: Eft
enim durioris frigoris impatiens. Primum omni¬
um, quod equidem fciamus, vifa nobis Monipclij
in horto Celeberr.prxccptoris noftti Gui-1. Ron-

dcletij. Arclarx in Prouincia maximam arborem
oftendit nobis inflgnis Medicus Vallcriola , qui *cif\
Sycomorum nominabat: poftea vidimus Palauij
horto publico & alijs baccis onuftam mtnie Ia-
nuar. & Febr. Ferrarix in horto Ducisf vbi Stru-
thiocamclos tres confpcximus , multas arbores.

Folia & flores flmul ciaunpunt nicnfc lumo. Bac
cx autumno maturefcunr, totaque hiant in ar¬
bore durant, maxime in Italia.Sturgardix in hor¬
to III. E.C. vidimus lunio & lulio pulchre florem-
tem.Elcgantem eriam videas Hiedcibergcin hor¬
to Elertoris infti urtiflimo , qui hieme tegitur.
Narbonx frequens eft,tcfte Lob. Belgis colitur in
horris. Merebatur rara arboris elegantia ,paullb
fpecialius loca dcflgnari.

Azcdarach Rhazx calida & flcca eft , conue-
nir obftrurtiombus capitis , capillos prolongat. vr.JS
frurtus ventriculo valde nonius, & inccrdiim Tepe

perni-

LIBE

pcrnltiofus. Az.eda-'itetb flos , autore A uic. cali-
das in cercio, ficcus in fine primj, cerebri obftc.i-
dtiones aperit. Aqua foliorum pediculos inccrfi-
cic, capillos longiores rcddic, ii cum vino capuc 1
abluatur. Frutbus autem pedori noxius & valde
perniciofus , ventriculo quoque aduerfatur, an- :
gultia n caulans. Confert colicx corticum eius
cum Fumaria & Myrobalanis decodio: Febribus
conferre dicitur phlegmaticis: turionum fuccus
cum meile omnibus venenis relidit : forte fru-
&us interficit. Pro eo ad augendos capillos po¬
nuntur folia Canabis. Idem alibi: uer.daet
( Glolla : idem quod Azadaracht ) confert Ifehi-
adi , aqua foliorum cum rolo ( fapa ) didiculca-
ti vrinx Se menftruorum , exrrahic fetu n , Se
f.lnguinem congelatum in veiica : vtilis morfui
venenatorum annualium , Rir/iis alibi ! (loca

R V-

55S

~ . . J • V tcica

iupracitauimus ) folia A ^adantcln interficiunt
animalia : idem tacit interda n lignum. Re.ne-

, *- 11 1 ^ ILI II. IVv.lU,-

, dia lunc vulgaria, qualia aduer fis ole.iiidm.n
praferibuntur. a uic.

Sed quicquid ille tradar» noli n is,hercb, ri n
venenata planta interne vti , quando quide n
non delint iiifinitJE propemodun ali* ad eiuf-
modi vitia vtiles. Placuit ta ncnhic quopae eius
vires recitare ex eodem , donec aliquid certius
addifca.nus quonam iit teferend.it Merito fua-
det Mattii, vt omnes caneant » qui hinc arbore
fu:si i viridarijs alunt , ne forte imprudenter fe
ipios» auc liberos vel domeilicos in perniciem
agint. Nam 6c Riuuolif. ceftatur fructus ad no¬
dum nocuos eile, corumque ciu mori canes.
Eofdem ne aucs quidem attingunt , vti didtum
ante.

RHVS SIVE SVMACH.

Ca r.

RHus

bufculaeil

altitudine ho¬
minis fuparas,
paruulis ramis,
lnbhirfuto cor¬
nice, ponlli-
mum circa fa-
ftigia vcibtis,e
quibus folia
alternarim e-
xeut al.ita,Sor-
bi, quinque aut
fcxconiugatio-
nibus cx inter¬
vallo loagiuf-
culo di Ipodcis
con,? ita, coit*
tenui hifat*
hxrcutia : lin¬
gularia folia
oblonga, acu¬
minata , hirluta , ferrata. Ramulorum faftigia,
inter folia, Horcs luftinentr rcemnri n eo lueltos.
Sambucinis limiles, (Carfalpino rubri & .nmuti.)
quos & racemofa grana excipiunt orbiculata,
lenticula modo co nprellVubenria/meduIl i c xi-
gua, cuticula acidi iiporis obducta. Radix haud
alte defee adit , pzr lunma exipiruu horrens,
po©- ■ Hippocrati didfci a coccineo acinoru u colo¬
re, quau p-'c7©- , per apocopen , id c;t, rurfeus fei, i
I coccineus.

Toin. I.

Apud Theophraftuni Rhois [ : Gaza, Fliif

larum : vn n a m Mmfplci... _ _ _ \ -i c.

j . ■ . . c 13 l. p • vj izi, riui-

darum : vrinam tam feliciccr quii noue:l alia d-ran,,.

mas. frr* rtirt , J.l i •• nl.

/ihut >7i at
f tmtrvt.

,. r . . . 1 “ ana

mas, alia fce mna , quod alia iKriiis iic , alia fru- Rhu*
c lp ra* “q-*ci°ngis habet, reque redtas.

Folmm Vlmeofi.nue, fcd piruiim , oblongius,
nibliirfutilm.[ IfrJkcd: denfu n aliquantulum Ga-
fV 1Uldi'.n d°aus > c^bra.n aliquantulhm : pi-
lofum i , Plm. ] Ramulorum noudlorum folia pa-
rjbus intcruallis bina coniugicim difpofita cxii-
tenbus ordine feruato prodeunt. Inficinnt ( vel
IplIUnr ) his Coriarii alba coria. Flos albus, racc-

molus, figura rorandus, cirris cincinnifque vu.t
modo capillatus. (tJ TUph ^

( lic leg.pro «^«corrupta voce) Z,if ,, ! /g,'w, f " r^“t
quam totam claufulam Gaza traniiliit , ncfeitns
quid ellct,& voce deprauata deceptas . ) Quo de-
lapfo , fruftuscutn labrtlfca rnbdcit , corcerua-
tis vcluti lentis,multis,ac tenuibus i.i modum ra-
cerm. In hoc fruftn olfcum mcdicamentu n clf, i-
tidem Rhus vocatum, quodfxpe abllftit percoli*
do.(y.OT>« sW„r:pro ?^<:qjod itidem Gasaoni-
“t, lt4JC aaco torum hunclocu n iam per fe fatis Tkt‘f-nr'
corruptum magis obfcurauit & mutilu , reddidit)

R idix pet fumma c*(pitum h*rcc umplex , vt fa-
alenitegra cueUiqac-.it, Lig-m rmedulh n noa
ubet,(deeft i.j textu, i tyn.) CxCiiruionco rum-

Gaza jiet.

' r - j v>Ud..UlO!lCO IU U-

pitut. Naicicur omnibus 1 : cis,fed argillofis pocif-
limu n luxuhate

Plin. quoqUe non 6 nnia transfcripfitexTheo- L°C"S'
phtaftoiScd qu ardam vcluti obf uratianfiliis.SiC Khm s,ril
ait . Etiam Rhus Syria- mafcuh ferr, Itcrili feemi- Plm,. ' '
na , lolio Vlmi paulb longiore Se pilofo, foliorum
inter lclemper contrariis pediculis,gracili breui-

quc ramo.Pelles candida: conficiuatur iis. Semen

Leti iimile,cii.n vua rubcfcit,quod vocatur Rhus,
nicdrcamcntis (medicamentum. m. ) nccciTarium.
l;em alibi: Nec Rhus Latinum nomen habcr,cum RburjiQrt»
~ V^:'n P ‘uribus m6dis veniat. Nam & herba e ll Jbl,e-
iilucltrisjfoliis Mytti,cauliculis brcuibus,qu* ve¬
nena & tincas[tamias.c H.] pellic:& frutex coria-
nus appellatur, fubrutiiiis , Cubitalis , crallirudine
lgitali, cuius aridis foliis &c.fvid.inter vires.] Et
mox; Rhus,qu* Erythros appellatur,frucex eft: Sc
hums truncis femen vim habet &c.(huius fruticis ,
i6*» eft.Via, &c.Vct.)Ineptc, inquit D d.Plinius ttm
Rhan Erythron Afferre putat ac diUinguit a vlin^cur
R l<>li.MrUn0nl:”- Sed per dmerfam lectioueni
poteft Plinius ab errore cxcufui.

DioL. p,s 0 -m ivioi ipvXspi TjLXvtn yap- referiptio.

CdjvJiIikZ? (wV.&c, id elt,Rhus Dnft.
qiu oblomis alpergirut , quemque nonnulli Ery- Rh**

thron,hoc eft,rubrum,appellant,frudtas eft ahois *L?um

Conari* fic Vocat*, qubd ea Coriarii adfpiffmda rZZ'*'
pernciendave coria vcantur. Eli vero arbufcula
iA periris nafcens , binu A fere cubitorum altitudi-
ne , in qua foua funt oblongi , fubrubentia <Sc in
a n luu lef irata : (-re/ovoeic/Jyfivulg.-Tfityoc-ieftf jid eft,I- Dttfc torr.
lidsmcrpcram. ) frudus racemulis fimilis.denfus,
i crcbmthini magnitudine , qnadantenuslatus, .
cuius corneofa tunica acinos ambiens perqui n
! vniis cih o^.si^.qaanqaam Corn.legat *x/»/W.vc- c*rn‘tr:nDt-
m n euri ancilis dicatur cartex non videmus,cun
l.ituaj ponfimapars- adobfonia Et cortex cum
lua acida pulpa.

, ,P“cc 'o tur cl»p exDiofcoridep.*,

“X' fvmAlixIu! neutiquam diuer-
■ r 'e' n 'd 11,1 voluere, ,ic nitebit

i progreTr : fed eiufde n arbafculx partes diaer-
li i -'tus dic icas vlib-is. Fruadquippe rubete
eu 1 .. ou n ,r» file obfoaiis afpergebar , vnde cis
l.o i ; -,.JF ;w-c'> ’ ' ; indicii: foliis vero ac reliquis

Aaa

,0 HISTORIA

arbufcuht rpartibus' coriarii ad deplanda coria
vccbantur , obid 'yoyr 'fapnACnv Gtxcis dicta,
quam Colum. K jrem /litorum femel dixit,alioqui
& Sc todcplicos dicatur ,'vcootat Hermol. qui
Kh*,Sjr,a. tradit habere fe, vnde hoc R his Syriacum, ( nam
c»m. in art- illofis Syris potiffimum naki au: alias vbi-
quc)°fmevt Colum. & Pallad. appellam R/w
Rh,s<ijr,a. § diftare vidcaturVo hfccnoftratc,

‘frutex ex- qui frutex excoriarius, & Rhuscrychros a colore
ctriArwt. fubrutilo vocatur Diofcor. Se Plin. craflitudmc
digitali, altitudine' bicubitali: quahquamPlin.
p linemend. librariorum ea fit 'incuria, cubitali 1 prodi-

dic. Duo faciunt omnino Graci genera: M4-
giricotij q&od additur in obfonia : idem eft cum
Syriaco, vtopinor : alterum^uod C-j$<roAl/yJv,
HtrmoUot. ; excoriarium. ( notabis utrumque ex ea¬

dem planta eife.vt antedi&um , vliis tantum
differentes, in quo deceptus videtur Hermol.) ^

Mare. Virgil. in Colum, lib-j. capit. 15. male
Rorem futorium legi tradit : Rhuhenimnon
Rorem legi illic oportere. Confiderandum igi¬
tur qualis iit cius Rhus in Echruria folio Myrti,
illaquc quam pani nautico condimenti loco in-
„ „ fperei tradit. Vera Rhus TheopRtaft.&: Diofc.

" non habet folia Myrti, fed potius Vim, : nullam

nouimus plantam iolio Myrti , qux ferat baccar
vtiles pro pane nautico praeter veram Rhsen,
cui non fune folia Myrti , fed Vlmi. Sufpica-
mur Marcellum non intellexifle qui fcnplit.
De Rhoe Myrtifolia Plinii putata , poftea trude-
mus. Afluar. in quibufdam compofitiombus
Sumachum tradit Rhon appellari , quod nomen
omnes vfurparunc omeina , a barbaris emendi-
Sumaeb. catum quibus Sumach dicitur, qua vox ctiani eo-
***V- rii5 communis aliquibus locis eftmon aiiunde.vc
Sar»a,4. crc<j;nluSjSUam quia ex foliis huiusTruiicis con-
fe&a fuerint.

Ruell.Rhois deferiptiones conuementes po¬
nit quidem : Verum in fine addit: rura noftra
Vmrnm appclUnt,"Heiu fere inuiflam : vnde fa-
’ tis apparet eum Rhoin cura Lantana confunde-

Ruclt.error. re dequa poftea.

Rhus Culinaria Cordo, oportet autem(mquit
jtkut ««/,- ille) enucleatum & pulpam cius accipere. Ve-
rtxnu. jSjjj minus placet , quando ei Laurinos ra¬
mulos alternarim geniculatos tribuit , Per
ero rem Syriacum ’ Cclfi Crinitus intclligit Man¬
nam fed perperam, vndenec immerito a Manat-
C.rd, UP- cq no;lline reprehenditur. Manna enim inicl-
]j„i „0,1 poteft apud Celfum.nifl inferna rei me¬
dici Celfus ipfe notetur. Qui enim vis Man¬
ni nolta, vt mala vlcera oris, de quibus ini¬
bi fctibit.per eam fanefeant, Sed forte depraua-
ta leflio Celfi.vc vult Manardus.

Cclfu ab errore vindicare conatur Amatus, non
folum Crinito.fcd & Manardo ipli errore impu¬
tans his verbis. Ros Syriacus fiue Cinacus huc
Cyrenaicus aut Medicus diflus, Laferpmtfuc-
reprth. cus c(b Manardum non minutae Crinitum erra-

PLANTARVM.

CUS CII. . -

certum eft : illuni per Rorem Syriacum.mannam
■intellioentem, hunc verb Rhun Sumach diftum.

- -

Hac tlJe: temere, & imperite , vt patebit legenti
ipfu nCclfu.nl cT.c.n. a quo Ros,vel (vtredtclc-
gic Plantin. ) Rhus Syriacus, prcefcnbitur
pueris vel lactantibus infantibus,**^»*- aut vlce-
ribus oris laborantibus. Quis verb prsefcribat La-
ferpitium. Quare Cornei. Cclfum recte d Ma¬
nardo interpretatum omnino nobis perfuade-

Cotereau in fua verfione Gall. apud Colum.
Cotereau j c # non bene vertit Bcnioin : Noscumdo-
z'™user' siioribus Rhoen Syriacum legendum cenfemus.

Idem Cotereau lib.11.cap.41. Colum, male vertit Ctlum.
Roufee de Syrie ; vbitradicur conditura ex Cydo-
niis. I11 noftro fane quoque exemplari non bene rumtnS
legitur Roris Syriaci pro Rhois Syriaci.

Monachi tradunt rIios Ponticum quale lpfis
Patauij oftenfum fuit, habere frudum in racemu-
lis. Vcrdmfiifpicamur Monachis Patauij dcinon-
ftratum Sumach fiue Rhus obfoniorum, quamuis
dicant:aduertc quod Rhus Ponticum differt a Su-
mach,quod eft Rhus obfoniorum.

EupatonCdm & Ponticam Rhun Damocrates Rhus >|
probat vt 1. 7. comp. mcd. oftendit Gal. Eam “cut |
autem a loco natali lic cognominatam exifti-
mamus,no:i qubdfpecies ftnt diftinbta: : nam &
paulo poli hunc locum 'Gal. inter parabilia aftrin-
gentia fecenlet Culinarium & Conarium Rhoen,

£c fuccum qui ex Sytia adfertur. Habetur-&
apud Marcellum medicum Rhats marinus , fiue ^ f '
Rhus Onentalii : vt etiam apud Colum. Rhoen ma- RhJ^
rimim legi poflit,pro rorem marinum. Num igitur „Us. I
tot fpecics dicemus fi tot diuerfa fint nomina , & Rh*i'\
ca quidem paaia?

Nec intellexit Loniccrus qiud feriberet
quando Rhois duo genera dicit : Mageiricum-.
hoc eft, Rhus obfoniorum : alteruitiByrfodcpfi-
cum: <k a Diofc. defcnbi arborem: ^ Ruell. fru- l
ticem in Gallia prouenientem : ponirque duas
icones , quarum pofterior eft-’ Ryffij firailis, pro
pofteriore Rucllii , quam inepte Viburnum vo¬
cat^ tamen deferipeiohem ex Ruell.habet , qux R

neutiquam Viburno Ruellij conuenit , fed Rhois
cfteiufdem.

Tam Ryftianaqu^m Euch. Rollin.iconcs nul¬
lius momenti funr.

Etfi autem Galenus, vt annotat Mattl^ plura Nort
Rhois nomina Se genera explicalTe videatur, vt dmel
qui id modo Syriacum appellet, modb Ponticum,
modo obfoniorum , modb coriarium.- modbru- J
beam: hon tamen propterca cenfendum , Rhois
arbores inter fe genere vel fpecic differre. Rhus
obfoniorum nihil aliud eft, quam femen: coria-
tiorum verbnii aliud , qua m folia Se fruticis ra- ycnt
mufeuii. Rhus rubens nihil aliud eft , quirn cius
femen immaturum,cui maior adftringendi facul¬
tas ineft , quam maturo, cuius acini quadantenus
nigricant. Syriaca praeterea atque Pontica Rhils
nihil genere diftat ab Italica Sc lbcrica.

Haliucinantur ergo Monachi , qui Rhociii
Ponticam alterius elfe generis crediderunt ab
ea cuius vfus extitit apud Antiquos iaoblonijs,
Plin.forte lectione vulgata dcccpri. ^uc\

Errat & Fuchfius , qu; jtfauer c*iliharium &
coriarium, etiam tertium. genus Syriacum inter
fc omnia differentia putant.

Fatetur Matth.id, qubdGaaa Tluidam intSrpre- qsj
ratus fit, fibi errandi infai . , pra:buille , veputarit ror.
Fluidam Thcoph. c(Te vim irbuliulani, quivul- Syn
go Lancina vocatur , idcb poftea eundem erro- £
rem reuocat.

Miramur etiam doftilf Calai, feparafte
Theoph. Rhun a Diofcoridis <■

Lat. Rhus. Rhus terginus vel tergorarius 01,
Cii. Aurei. 1. 4-. Chronie®,: ita namque minore
lcdionis fraude cum Had. lun. legimus , quim,
vt vulgati codices habent, Vuiberginano incom¬
pta & barbara voce pro rhoe tergorario , quo
tergora, id eft , coria depfere mos eft.

Arab. Smucli, Adurion,Rusbar,S4uttllicos icuR:-
faidicos.lt.Rbu & SMMho.bQ^x contradaArabica
voce Srnart vocant: ItcRes, Kin. Gal.Roax vulgi:
quibufdam cb angelli) Ri,on.Hilp.Caftil.& Catal.

I sumaficFon.Sftluiri G.ffierbcrbcum. Seminis

feu acinorum color coccineus flainmeufue no¬
men impofuifle vidcncur,vt pTr ifvtyif diceretur:
Semen alloqui tV p«<- 7* o'4« vocatur.

De hac arbufculaItalia>potiflirnum Gallia Nar-
bonenfis, Gallo prouin. Sc Hifpania gloriantur.
Spcciatim Monlpelii vidimus circa caftelliim
nouum locis glarcofis & macilentis , Sorbo vul¬
gari adeo fimilem , vt vix lit internofeere , ni¬
li attentius perpendenti. Quo loco multo
procerior , quam Diofc. memorat , nafeitur,
ac pene Sambuci maioris magnitudine , vt obfer-
uauit Lob. Locis Galloprouincix aridioribus &
ruderolis , delitis, incultis , pumila, & quanta
qualifquc apud Diofcor. deferipta bicubitalis ar-
bufcula vilitur. Incola territorii Sidcro-
capfie didi , copiole colligunt folia , ad dcpfan-
da coria , tefte Bellon. Noriflimus quoque
Rhus nomine Sumach ad Marranum Ca-
ftellum Marite,Laiiza nae& per Vmbram:Anguil.

Clufius in Hifpanica fua peregrinatione ma¬
gnum eius prouentum Salmaticenli agro elle,
ifticque quadtus gratia diligenter coli obleruauit.
Multi, inquit,agri eo comici, nec minore ibi cu¬
ra coluntur quam vineta > alioqui nec tam late
aflurgit, aut fi cultura abfit , degenerat Sc liluef-
cit. Imo non defiunt qui vitibus interierant,
cultura compendium quaerentes , vt eadem ope¬
ra cum vitibus fodiantur. Carduntur lingulis
annis enati furculi cubitales ad radicem vique
aut fummam tellurem, deinde deficcantur , in
pollinem rediguntur , Sc in vfum conucrtuntur
ad paranda coria, quo via in tota Hilpania celc-
bratiflimus habetur.

Camerario ex femine proucnit, queinad. Sc
nobis aliquando in horto Moncbelg. fata , Sc
multis annis in fictilibus afleruata , hiemeque
repolica tandem exaruit. Felix Platerus ] etiam
non repolitam hiemes aliquot annis in cultiffi-
mo fuo horto aluit. Monlpelii Augufto flo- I
rentem vidimus.

Tarde frudus filos perficit adperfedam ma- ;
turitatem : rubros tamen racemos circa au- |
tumni tempus vidimus & legimus ibidem , quos I
Sc apud Pharmacopolas diligentiores inue- ;
hias , quemad. Sc ex co vel foliis expreiTiim |
fuccum fpilfum rubentem, ex Hilpaniis ,vt puta-
mus,illatum. Alioqui in Germania ceterilue Sep¬
tentrionalibus prouinciislponte non nafeitur.

Iam ex Diofc. didum , fructus corticofam
tunicam perquam vtilem efle , atque acinorum
ctiamnum hodie ad condimenta multus in cu¬
linis vfus. Eodem tradente , folia vim habent
ftringendi , Sc Aeaeis effedus praebent. Deco-
dum eorum capillos denigrat : dyfentericis in¬
funditur , ab ijldem bibitur , Sc ad infeflum vfiir-
patur : nec non Sc purulentis auribus inftilla-
tur. Pyerygia Sc Gangraenas cohibent folia , ex
aceto aut meile illita. Succus elicitur Lycij in
modum , aridis foliis ad mellis crallitudinem in
aqua decodis : Sc is quidem ad eadem ad qus
Lycium conucnit. Quin Sc frudus eofdem ex¬
hibet effedus,ac Coeliacorum Dyfcntericorum-
que obfonijs commode infpergitur.Contufia,defi-
quammata, liuidaque ex aqua illitus ab inflam¬
matione vindicat : linguae afpcritates cum mei¬
le abftergit , alba feminarum profluuia fiftir,
Sc hsmorrhoidas fanat , cum qiierno carbone
intrito impolitus. Huius quoque dilutum fi deco¬
quatur , cogitur coitque ipfo etiam frudu effica¬
cius. Gummi quoque profert hsc arbufcula,quod
ero forum dentium cauis inditur ad dolones fi¬
niendos.

LIBER V- „7

Ceterum , Hipp. ad fluorem muliebrem Sc

quemuis vteri morbum Rhoe diucrfimode vti-
tur. Qua de re fi certior fieri cupis, eum con¬
fidito. Illud duntaxat examinandum,cur de nat.
mul.ad vteros purgandos cius folia prsfcribat,

Sc frudum ex vino bibendum det. Titulus forte
tranfpofitus,& quaedam -confufe tranferipta. Ad-
haec non incelligo Hippocratem , quomodo di¬
cat medicamentum languincm ex vtcro expel¬
lere. Fortaflis error quidam librarius. Ari¬
dis foliis, inquit Plin. vt Malicorio, coria per¬
ficiuntur. Medici aurem rhoicis ucunrur ad
contufa : item coeliacos Sc ledis vlccra. At quq
phagedaenas vocant , folia trita cum meile , aut
illita cum aceto fanant. Fit Sc Stomatice deco- Do/o r den_
dis ramis ad eadem,quae ex Moris, fed eflicacior num.
admifto alumine. Illinitur eadem hydropico¬
rum tumoribus. Semen ( Rhois Erythru ) vim
habet aftringcndi refrigera ndique. Alpergitur vherarb*-
profale [ cum Tale. vct. nec aliter fapit palato £ed*nA-
Cornar.quamuis Sc fine fale condimentis infiper-
gi polfit,] obfioniis. Aluos foluit [ malimus,
ltringit-.] omnefique carnes cum filphio fiuauiorcs
facit. Hulceribus medetur manantibus cum
meile : afperitati lingua:, percuflis, liuidis,def- p/;„. f0r.
quamatis eodem modo. Capitis vlcera [vulne-. reft .
ra. CH.] ad cicatricem celerrime perducit : Sc
feminarum abundantiam fiftir cibo.

Rhus, inquit Galenus, fruticofa planta ad- Teperam.
ftringit, deficcat. Nam&Coriarij tindores ad
deficcandum Sc adftringendum coria vtuntur:
vnde t&vfmfe-l/Kij Gnecis dicta. Porro medicis in
vfu funt inprimis frudus cius &fiuccus multum
auftcrq qualitatis. Confenraneus cftvfus parti¬
cularis ipii guftus fenlui. Fuerit igitur cx tcrthJ
ordine exiccantium, & fecundo refrigerantium .

Vtilem vero pr^fertim le experimento agnouif-
fe tradit adcruftas, vuulae inflammationes, aluum
fluidam, fluxiones,<Sc fanguinis eruptiones. Dentes >no-

Foliorum decodum vtilifllmum habetur ad biles.
confirmandos dentes. Colum, ad profluuia alui
apum prsefcribit vuas paflas cum Rore Syriaco
[leg. Rhoc fyr.] pari menfura pinfitas & auftero rf*** ,nc‘~
vino infuccatas. Nonnulli Rorem marinum ^ iS '
(Rhoen marinum legit Corn. ) aqua mulfa deco¬
dum, cum gelaucrit imbricibus infufum praebent
libandum. Tureae , inquit Bellon. habent offici -
nas,in quibus arietum capita Sc pedes codi pro¬
flant, quos calidos aceto Sc fale alperfos Embam¬
mate ex femine fumach, alliorum fucco cum pin¬
guedine optime conditos ementibus offerre ex
tempore norunt. In Heraclea etiam, vbi in vici¬
nis montibus abundat , magnos faccos venales
videas huius frudu plenos, quibus contufis cum
fale Sc allijs fuis cibis non infuauem gratiam
conciliare norunt , afperfo hoc condimento tam
aflis quam elixis cibis.

Notat Syluius Rhois fuccum elfc vice Om> omfhAcii
phacii in Gallia Narbonenfi. Jucced.

Rhois vice obfoniis immifeeri docet DioCc. 'u'
immatura Mora ficca & tufa. ced ‘

Ad vfus medicos vero varia eius habes fucce-
danca apudGal. l.ff.comp.med. 7oW : quem
confule.

LANTANA VVLGO , ALIIS VIBVRNVM.
CAP. XXIX.

Ic frutex arborefeens eft grandis q.«'an-
.doque dicet in amplitudinem magis diflun-
Aaa

»8

HISTORIA PLANTARVM-

floret.

IMm

Voiia.,

Ma*cs.

RueUij mul¬
tiplex error .

Alius Ruell.
error

Mxtfh.no/.

L tnif.eetr1,

dacuL' quirrt in
altum aflurgat,
ljgnoque cdri-
ftac furigolo dc
mcdallofo. ■£'

radice thmmo
Cvcfpitc uagan-
re ramos digi¬
tali craflitudi-
ne emittit bi¬
cubitales , 'e-
tiamquc lon¬
giores , cortice
ruffo , farina¬
ceo, puluifculo
confperfo , ma¬
terie pauca ac
viridi , medul¬
la ampliflrma
& alba. Folia
ad Alnum vel
potius Sorbum

alpinam accedenti» , oppofita , lata, fublongn,

crafliulcula, in ambitu crenata, hirluta,& puluil-
culo albo, maxime inferna parte , qua» ob id c-
tiam magis caiidicat , coniperfa , guftu aftrin-
gente. Flores in vmbclla odore florum Sam¬
buci , 'candidi, caduci , quinque foliis extrorfum
modice reflexis conflantes ,fmguli,in quorum me¬
dio flamina quina furri-^ntur longa , albicantia,
apicibus luteis. Quos excipiunt* lupcrucnientes
baccx, primum virides,dein rubrae , per maturi¬
tatem nigrae jCompreilar, dulces 8c vifeofe, fapore
tamen noftro palato minus gratte , femen vnilm

continentes, latum, comprellum, &c ftriatum , ol-

feo cortice inte&um.

De hac Ruell.lib.i.cap.Ss.Halymus in fepibus
apudnos[ Gallos] frequens frutex, quem PUnche
putam rura vocant. Etl. i. 0.115. R/wiDiofc. Tue-
oph. Vlinio-.RosSjriatus Colum. Aftuario Siimt-
ihi.m: Offic. Siimach. Ruta noftra riurntm ap¬
pellant, flexu fere inuidtam,& ob id falcibus li¬
gandis vtuntur. Sed folia & ftutex incano fere
colore nitent , ruborem tantum procidentia
pr.E fe ferunt : Ita bene onuftus Veterum inep¬
te corrafis nomenclaturis abit Ruellius, Sc igna¬
ros decipit. Eccur non defcripllt fuam Mnn-
cbe putam 1 quam prEter rationem putat Haly-
mum. Reliqua Rhois fynonvma tam conuc-
niunt huic plantx , quam verum eft , iplum v-
tramque cognitam habuifle. Enimvero lane,
fiSumach Oltic. contuliflet cum baccis Lanta-
nx, diferimen facile animaduettiflct.ncc lilcor-
ditam illam appellationum congeiiem dilccndi
cupidis ftiidions obrtuiiiret. Idem lib.i.cap. 151.
de Vite filu. eam Vusrv.t & Hurdeau a Gallica vo¬
ce Harii , qux vinculum & funem fignificat, no¬
minari tradit.Vtneceflc iit aut Ruell. hqcobliuio-
ft confudifle.aut duas illas plantas, Halymum ln-
quam,vel Rhoiim fuum,& Vitem filu. xque voca¬
li a Gallis furne : quo nomine appellari mre pol-
funt alix qlixuis ltntXjflcxiles , vietx , vt anno¬
tat Hillor. Lugd. Parum quoque dcccbat tantum
(lirpium Commentatorem Matth. dicere : Hali-
mus , fi Ruellio credimus : vel fili fubfcriberc
etiam non intellecto quid per Halimum &
Rhocn intelligat.

Lonic. quoque duobus locis eandem tradit
plantam, nempe I.4. c.Si.vbi &c Rhocn & Vibur¬
num Vir<*. ex Ruell. fenccntia dicit : &c lib.-4-C.7r.
Vbi Xlcm iTiccIbauiit vocat , addicque quoi-
dam velle effe £snbicd?cn/ [fagum fepium ]

aiit SlMins / [ Alnum. ] Sed qt.id qmrfJ commu¬
ne habet ii.ee noftra cum rago i.puriv latu j
Alno?

Annotat Cluf. nonnullis Thcoph. pn

.taii.Anverbfpirxa Viburnum fit Virg.tn potius
vitis lilu.param refert, inquit Hiit. Lugfi. cum
utraque planta.fi cum Cuprefib comparetur [ vt
facit Virg.] humilis lir, &: altitudine Ibngc inrc-
iior.Fle.Yths tamen lentor[iddit eadem] Viri lilu.
migis donuenit.quim (piiE.Pi eccrea obk riun-
dum monet.quodRuell.non aniniaduerrit.Rhocn
& Vitem filu. coriarias efle plantas, fcd a V ite lilu.
coria dcpfari.a Rhoe perfici. Dixerat autem cade
l.i.c.Sz.Rucl.Cu de Rhoe feriberet, vt Rhocn qua
no» nouetat , in Lutetis fubilrb.mis repetiret,
fruticem depinxit, quem antea l.i. c.Sy. lolo no¬
mine Halimi indicauerar, & a Gallis tUnche-fu-
tmn vocari dixerat. V erum du n Hift.I ugd.no-
tat Ruellium Rhocn non nouifie, fimili repre-
henhone digna videtur dum UUnclie-psirain non f/ifi
deferibit : deferiptio namque Ruellii vt dixi- *«.
mus , eft iplius Rhois , non Spirea;, exce¬
ptis pdiltcmis verbis Racilii de viurna.Jcqua
eodem cap. icribit Hiltor. l.ugdun fruticem 'T *
huncSpirxam eficTheoph.. primus animaduer-
tit DaUch. cuius lententiam approbauit Rob.
Conilam, in Lex. annotans Sa-tya Ui fruticem
effe lentum & Vitilem , ita ut in Spiram tor¬
queri poffit *, vnde & tlomcn aW ln< a cfii at ,
de qua Theophtaft. & Plin. eam plantam
Ruellium pro Halimo deceptum accepillc.

Videamus ergo quid Thcoph. Sc -Plin.de Spi-
rEa tradant. Ille iib. . cap.i-. hili. Arborum
alice in cacuminibus fructum gerunt , alia: a
lateribus, aliae utrinqiic. Vcij n plura ex exte -
ris generibus fructum cacumine Ierunt, quam in
arborum genere : uc frugum , que (picam pa- Th,
riunt : fruticum Erica, Spires,*; Vitcx.Ssrtis«tx r,lt-
habet vetus codex : Balil. me : Vnde Gaza:
Pina. Sed magis placet Dal. & C0111K St
fila, legi: fanb verb Sc nobis. Pro vuicc Gaza ""c
Amerinam lubftituk : In Grxco enim eft
Alius locus eftlib.tricap.i. Eorum qu e non acu¬
leata funt.diuifio nulla generalis dari poteft:
qubd foliolum in iis diuerlitas , amplitudine,
paruitate & figura, immeuia propemodum fit
atque incerta. Quapropter alia ratione diui-
fio eorum lentanda. Sunt veto eorum genera
complura magnas differentias fortita , vt He¬
dera , Meldthrum , Ercuchedanum [ alii ipv-
SjfJktv] Spirxa, [corrupte habetur iu Grxco rJI
jub cttU pro XirtiidU : nec alii rcdle emendarunr, r J
, Conii. ] Cneoru m ( Ga2a , Caiia ex
Plin. ) Origanum : pro quo Plin. videtur legif-
fe lelyim. Sic enim is lib.xi. cap. 9. Ergo in
coronamenta folio venere Mclothron , Spircon,

( qua fi «Tifioy legillet : ConlL Spirxon legi vult.)
Trigonon, (an Origanum ? ) Cncoron quodCa-
fiam Hyginus vocat. H« Veteres ie Sfinn.

Verum ex his tam paucis difficile eft afierere
noiltam Lantanam effe Spitxam. Habemus
tamen quod dicamus, hanc in cacumine fru- cfj
Cium gerete , fruticem effe, Sc non aculea¬
tum : Inao Sc lentum Sc vitilem , vt in (piras
torqueri poffit , vnde & nomen acccpific vi¬
detur xttS 7wf txt Iprtf. Sed ad hanc opinionem
obeil potius quim prodeft Plin. Nam quis
etcdatLantanx folia vnquam in coronamenta
venillc! Nifi forte intelligamus folia (quE tamen
per fe fatis quoque fpeciofa ) cum floribus feu
baccis pulchre fanc Sc venufte coccineis : tandem

& ni-

L I B £ R V-

Sc nigris. Cluf/pro Spir£a aliam proponit.dc qua
paullo pod. 1

Inculto maxime folo inter reliquas vepres Sc
fentes in dumetis nalcitur, humo gaudens argil-
lofa Sc forti. Interdum & inter lepes nafei vi¬
deas. Quanquam vero non vbique locorum in
Germania hic frutex gignatur , tamen in Alfatia
Sc apud Mediomatrices, nec non in monte toni¬
trui magna in copia repetitur» Trago tcfte. Bafi-
lea: in monte fcTioiitcj ftirpiuni varietate cele¬
brato, item eundo contra Rhenum verfus pagu n
Stcntaad?, Sc oppohta eiufdem Rheni ripa paf-
fi.n,alibiqlie. Frequens quoque circa Norimbcr-
gim ,Tiguri &pallim in Heluetia', Burgunciia,
circa Montbelg. In Italia inter Veronam Sc Ca-
ftelfranc Martio menfepene floridam obferuaui-
mus:

Lugduni Aprili ': GehcuSe Maioiln Heluetia &

Alfatia lunio: Imo circa Biflleam Octobri adhuc
florentem vidimus, Sc prope Lcurach rn monte
cum frudtu maturo menfe Augufto. Mienata-
men ex parte acini rubelcunt iulio : Acgulti fine
demum Sc Scpt.ivgrefcunt.

Viburni fru<dus,inquit Matth.vbi advltimam
prouenit maturitatem, aluum exoluit. Folia ad-
r. ftringentis fiint facultatis , idcoque praedant ad
vacillantes dentes confirmandos, -Sc gingiuaruin
rheumatifmos , ii decoquantur in vino audero:
atqui longe magis valebit , fi cmn Oliua: foliis
decoquantur iri aqua. &aceto,& cx hoc decodto
fiepe fducantur dentes. , Gargariratur idem ad
columella: procidentiam Sc aa faucium fluxio¬
nes. Vuarum acini arefacti antequam maturef-
cant, &c in puluerem triti ac poti, alui fluxiones
fidunt. Patatur e radicum corticibus fub terra
maceratis,<3c fubinde dccodtis , Sc diu tufis, vit¬
eum ad aucupia haud inutile. Folia in lixiuiode-
” Coda, capillum denigrant , Sc eofdem fluentes fi-
a ftunr. Sed peritis confiderandum relinquimus
qua: Matth. tradit frudum aluum foluere , Sc a-
Cinos eandem fidcrc.Res cd experimenti , quod
vix credimus hac in parte Matthiolo comperni.
Veremur ne multa tribuerit Viburno qua: fune
Rhois > cum cafdem aliquando putant , vtidi-
dum. Eas tameh,quasdiximtis , vires. Vibur¬
no neutiquam denegamus : maxime cum ipfc
etia Dodon. proprio nomine fimiles eidem attri¬
buat vires , qui feribit Lantanx folia-S: bac-
cas refrigerantis , rcficcaritis , Sc adtingentis cl-
fe facultatis. Quotnodo igitur baede aluu:r.

. mouebunt vt prodidit Matthiolus ? Ex furcu¬
lis paratur optima aqua ad oculos. Camer. Rti-
dici nodri , Sc alibi fere paflim vbi prouenit,
virgis commode vtuntur in ligandis kpibus Sc
lignorum falciculis. Multi etiam vcfcuntur
baccis , quas ,vt citius maturefeant , fupra pa¬
leas aut fcenum reponere alterno dratu fo-.
ient.

559

iflflP

3

m

i®

1 \ feci

(1

C ■

qui in
horrebo

meo

rcp6!kus,egvc-
.gie prouenit,
(y mbrolb enim
loco collocari
vc •facilius Co-
prehenueret )

Ce iequente an¬
no . flores fc-
rleh protulit-.
Duorum au- T
■ te.n cubitorum
altitudine af-
•htrgit. , tenui¬
bus l':imis Ici!
virgis puni-
cco cortice
obdudis , i. er

riTtifptio;

■q=H

Iparla

Spica jlbrit

SPIR/EA THEOPH. FORTE', CLVSIO.
Cap. XXX.

NOminis fimilitudo, vel potius identitas , vt
ficloquamur, hanc no.i bacciferam , lub
hanc claflcm coegit: quippe quin Cluf. Spi¬
rabam i [ quam nos cum nonnullis doctis pra1 ce¬
dentem potius credimus] Theoph.fuIpicatuf,cu-
ius hanc tradit hidoriam.

B.iiga Silefia mihi Viennam mifit elegantem
hunc fruticem D. Sebizius , ipfo Vere Anno

■fanf -frequen¬
tia» lorigiufcula Sc angudi folia, < f.d-gms prox i- f oli*.
ma , per ambitum ferrata , fupeune ch i uti ore vi¬
riditate praedita, inferne velari arripfine aiocrfi,
exficcancis cum quadam amaritudine coni a udi
guftus. Extremi ramuli , digitalis, fere longitu¬
dinis, fiatis ctaflam Ipicam ferunt exiguorum
florum, vuse in modum congedorum , quinis fo¬
liis condantium, e quofum vmbilico multa da-
m inula prodeunt, coloris cum fiuo flore ex albo
rube Icentis iiuc carnei, nullo peculiari odore pre¬
ci i torum , nifi qualis fere in florente Olea c.L A-
lis enafeentibus fuccedunt pufilla pene agona ca¬
pitula, quas ad plenam maturitatem peieenicnv
fia tcnuiflimii Sc puluereum quodammodo lema Seme».
flaiielcens effundunt. Mcnlc Iulio floree. Sub Tc.ik.uj.
Aug. finem femen maturefeit. Q_u mittebat
Sebiziiis,perCoiitabatur an ad Syringi m referri syrtn-a'
polFet : propter pentagona capitula forlican quas
Syringx albo flore capitulis haud .ablimilia, mi¬
nora tamen ,pollincm potius, qiia.hfiancn ef¬
fundentia. Sed ego, inquit Cluf. ad incuav,
duitis Thcophrad. lib. . cap.a^: hid. inter fruti¬
ces qui Ipicam patiunt meminit , commode re¬
ferri polle indico : [verbi Thcophrad. praiccd.
cap.citauimus] Sc fortalFc commodius -quam Vi¬
burnum Matth. quod nonnulli gtmicuojj eile vo¬
lunt. tlle.

Sed nondum vidimus cur ha:c planta com¬
modius referri poflit aut debeat ad Spirteam A utetum
Theophrad. quam Viburnum Matth. fieu Lanta-
na a nobis propofita j nili forte quia fpicata
ed , Sc in eo magis accedit ad Ericam Sc viti¬
cem. Verum fi ha:c tantum nos nota mouear,
tur non potius Ligudrum dicemus Spiraram,
quippe quod vere dn^l/^rov Sc Si ctt«-

pct/ct Theopli. dicitur d.7n o-rdp«tr,vt dicebamus
Sc ve rifimile videtur , confiderandum an ha:c a
'Clufio deferipta planta quadret : Nihil enim
docet an lit Icquax Sc flexuofa. Alioqiii nodro
iudicio fatis bene conucnit Lantar.a liue Vibur¬
num diidum.

Liguflru

RHVS PLIN. P VT AT A
Cap. XXXI.

Hus Plinii quibufdam dictus frutex , Sc
LA.. ctiainnum hodie Monfpelhi pro eodem
Aaa 3

HISTORIA PL ANTARVM»

Ctrulin

V«/m.

bitus , ramulis
quadrangulis
bicubitalibus
elt donatus,
per quos,ordi-
nc Se ferie
quadam , folia
oriuntur bina
vtin Numula-
'ria,‘&iuiubis,
luiubaru quo¬
que foliis limi-
lia,fed acutio¬
ra Se maiora
mulco. Flores

parui ,

virides

eflc volunt, fruticem iflumi Pliniana Rhoe no¬
tis aliquot diicrepaie fatis apertc,vt equidem pil¬
amus, viderint,maluerunt tamen eo nomine do¬
nare, quia multis aliis notis Rhois naturam & fi¬
guram referrer. Certiora docebit pofteritas.

In lepibus agri Monfpclienfis , pingui denfo-
que folo , prrdcrtim ad Lani amnis crepidines
haud infoles fruticat, & alibi queque ac Narbonae

liue chlori,ia-
ccmatim quali
corfgcfti , cum
apicibus mul¬
tis,, partim ni¬
gricantibus.

Fructus Piforum magnitudine;pencagoni , cuius
feminula , vt notae Lob. intra angulofam cuni¬
cam inclufa funr» cochleari.

Hilt.Lugd.fic defcribir.Frutex ad hominis alti¬
tudinem adolefcit. Caule e ft craflitudinis polli¬
caris, fragilr,cauo, Sambuci modo , cortice cine¬
reo, macuIofo,membrana rufcfccnte fubiedta, pa¬
ribus inrerualiis in nodos quofdam intumefeen-
te; a quibus furculi liue ramuli prodeunt,lenci, Se
& flexiles, in quibus folia fune aequalibus Ipariis
bina, aduferfum di (polita , Myrto lilu. & latifolia:
omnino fimiliJ>aiiquantb amplior.v,vcnofa,alte-
ra parte rubefeentia. Flores purpurei in lummis
virgis hinc illinc cnafcunrur : fructus nigri e te¬
nui pediculo pendcnt,aliquantum comprelli, ve-
luti ltriis quibufdam canaliculati : fibris quater¬
nis difereti, lapore acerbo : femen intus album,
rugofum,Yinaceis fimiie. Ergo florum &c frudtus
congerie, ciufdan fapore , foliorum clhgie cum
Rhois natura Se Pliniana delcriptionc fatis
conuenir , nili fruticis proceritate caulis craffitu-
dinc,& ramuloru longitudine dilcrcpare viderat.

Hanc tamen Rhun liue Rhoda Plinii Myrtifo-
liam volunt Se dicunt Pen. Lob.Tab. Camcr. Sc
alii plerique. Gefnerus , vt annotat Camer. po¬
diis Clymenum elfe vult , cum diferte Rhun in
herbam Se fruticem ' di ftinguat Plinius : planta
vero hxc quam nunc dicimus, frutex Iit, non her¬
ba. Myrti quidemfolia etiam Coriario tribuit
Marccll. verum de Rhu herba nihil apud alios.
Clymeno vero conucniiint i.

7* 7« Atpvoy&daffv potius quam Myrti. 3*

6 uhivLttt exr li y.auhx «V viuovia. mhvmJ'®-

ifrixlctvctif , acetabulis enim Polyporum fimilis elt
frudtus. 4. Vis aftringeiidi Sc refrigerandi inli-
gnis. Nec dubium radicem quoque vtilem elfe.
Sed de hoc aliorum.quoque fit iudicium.

Clufio frutex deferibitur foliis oxyinyrfines,
flore albo , in Hifpania Se Gallia Narbonenfi
frequens, quia nonnullis Rhus Plin.nuncupa-
tur.' Verum , inquit, cum is nufliusalteriits Rhois
meminit •, praeterquam illius > quam herbam co¬
gnominata Coriarii fruticis: arbitrantur 'peri-
Djofpho»6n ci°fes adDryphani Plinii hillpriam accedere. Mi-
rhmi. ramurverb Clufium,alioquidiligentiirimum her¬
barum obferuatorem , ei triburre flores albos;
funr enim virides : Dryophonum Piin.non ccnfe-
mus, flores cniih non lunc limiles Sambuco , neq;
candidi, nec elt herba, fed frutex arborefcens. Etli
vero .prjedidti quoque atitores , Fu Rhun Plinii

limilibus locis. Nobis aliquoties Montbclgardi
“ femine lata prouenit , verum oborto intem-

pcftiuo gelu minima arbufcula , quam vltimo
colebamus, peri jt Septembri. Gefncro quoque
Tiguru Antucrpia militis frutex feliciter adha-fit.
Et Camcr. quoque ex Teniine>fed3teieme’vult re¬
condi. Videtur autem facile nalci , heuti rcliqux
quoque herba aftringcntes , vt obferuauit Gci-
nerus.

Vfus nulluseius hadtenus innotuit, praterqua
ad coria firmanda, quo nomine notiflimum
& vfitatiflirmim eundis Narbona: dicit Lob.
Pollie tamen acerbitatis Sc adftridtionis nota
qua ei tribuitur facile ad firriilcs cum Rhoe vfus
reuocari ab induflrio medico.

Vflis!

ALNVS NIGRA BACCIFERA.
Cap. XXXII.

RRbufcula Dell
cft, qus
complures a
radicibus 'rc-
dtas edit vir¬
gas fex vel o-
cto cubitos
-plus minus al¬
tas , ‘pollicaris
craflitudinis,
in ramulos ncr-
nuHos diuifas,
cortice exte- Cerif
riore quidem
’ fufco,fcd glau¬
cis maculis af- M*\
'pecfo , quo d<s
tradlo, alius
apparer , cro¬
ceo cingens. ;
Ligni mate- 1 1

ries candida

Sc fragilis, mediotenus rufefeerite quadam me¬
dulla fardta. Folia ad Alnum accedentia , vel \*t
vult Matth. Corni Sc Vii^z (anguinea:, per ra¬
mos ex oblongo rotunda, in mucronem obtufum
delinentia, atro virore nitida, neruofa : ex quo- F/«r.
rum alis flofculos coadccruatos profert, led lin¬
gulis iingulos pediculis nixos,paruos , pallefccn- 5’,c“
tes, baccis fuccedcntibus primum virentibus,
dcin rubris, demum nigris , ingrati plane faporis:
[Tragus malignum dicit] in quibus grana bir>a
lentibus maiora , comprclFa , in quibus nucleus.
Radix per fumma colpitum vagatur.

Dum pulilla cft, inquit Camer. in pingui folo GrJ>
collocata, folia fert oblonga Sc magna , fimilia
Guaiacana: ditiae, tam figura quam magnirudine.

Si haec arbor auc frutex (pinis horridus, eflee
fane nullum alium in locum illum coni jcerepol-
fem, infit Tragus quam ad Rhamnos : Germani
quidam 3«pfcHf>olt5 voca*t,propterea quod Ve¬
teres ex hoc ligno epiltomia connciuntjnoftratcs

$0iU\*

LIBER

S Aulbrtum & i£cij0futmii a foerido tum colore
tum lapore.

Alnus nigra plqci%ie,vt Dod. Pen. Lob. Hift.
Lugd. Thalio & alijs plairilque. A Inus b acci fer a
quib urnam. F ningula, Matth. & Camer. Dida
autem frai^gula quod cius -bacculi, recentes prac-
fertim, facile frangantur. du ornus Petro Crelcen-.
tio: S ilcr Ptinij fecundum nonnullos: Arbor fetida
. L°nic. & Schiiucnckf. Pen. & Lob. 'fufpicantur
eire C olyteam Tbeoph. Quod vero Lob.dicit flores
albos, nobis non obfcruatuni. Tragus aitex pal¬
lido albicantes, Dod. inalbefccntes.

Atiagyris., inquit Gornar mea Ibntenriaell ar¬
bor parua, qua: noftris ©cfjcy^beerbaum/ id eft,
granorum cacatiunis arbor. Siinfelligit Alnum ni¬
gram,. vt fulpicamur, &c quo Genn.ita dicitur, ex-
cufari fanc nonpotcft. Conliderandum tamen an
non intellexerit Cornum fceminam , aut cum ea
confuderit. Vide cap. de Corno fecmina. In hanc
lufpicioncm nos traxit quod eodem fere nomine
Cornum foeminam vocat,quo Tragus hanc plan¬
tam de qua nunc agimus.

Liguitrum aquat. Gcln. Vocatur & Gcrm.
!Bercnl)c*lt5/Bclg.@pdrFenbaut, &: a pueris pijl-
bout dicitur , quia pueri inde fuas fagi ttas confi¬
ci unt,tcftibus Dod.& Hadr. Iun. Gal. Aulnc notr :
Hcricuriae oppido Ducis Wirrcmb. ad comit.
Montbelg. lito , vocant du Ptuerne aut pfefang,
quia vulgo libi perfuadent animalia eo ligno ver¬
berata fanguinem mingere. Rob.Conft.inter Lo¬
tos referebat : qua: opinio non placet. Bohem,
Sru0cna. Taceo: ;non fune .gemella: , vrpinmt
Matth. cx.planta ficca.

Hiftor. Lugd.mbre luo duobus diffindis locis,
diuerlis iconibus & Hominibus dc hac tradit. i.
fub Alrio nigra.z.fub Frangula Matth. Figura qua:
lub Alno nigra polita mclior-cil. Eandem Hift.

Lugd. carpit C. Bauli .in fuis animaducrf.ex pro¬
pilo in eam editis , qcb<l in fu a dejfcriprioiic non
lnemincrir in baccis qusndam fiilurani apparere,
quali ex duabus coalinlTcnt : item fcquenti libro
nempe fecundo , huius figuram aliam Frangula:
nomine exhibere, alfumpia Figura Matth. nulla)
interrm fada planta: mcntionc,in pofteriori fimi-
ra in baccis Elluram* ckgantcroftcndi. Scrupulo-;
la profedo anim&ducrito , quit fi locu.m habeat
. codem cVtorc culpandi Trag.jJjod. Pcn/Lofi.alii
que qui elegantis illius filiurarno n meminere.

Nobis fane non placet in icone Macth.vt iam di-
ximuSjtacopere apparere quali gemello cllet bac-
co.Nam quodMatth.fcribit frudum per medium
diuifum,adeo vc duabus /imul baccis coliftare vi¬
deatur , quodam arrificio limul coniundis, exi-
ftimamus ab co non obferuacum nili in ficca
planta: tales enim apparent in licca. At iplemct
C.Bauh. in expolito &c recodo fuo Matth. ponit
iconem ex Taber. in qua nulla apparet filfura.

Fallitur quoque Matth. qui flores albos dicir.
Nobis,vt iam plus facis inculcatum , in luteolum
pallefcentcs obferuari.

Videtur Thalius duas fpecics, auc variecaccs
obferualTc in fua Harcynia Alnu hanc nigram,
quam ©poder air vocari, z. Alnum nigram
pumilam , in Brocccnbcrgi vertice : rufi id loci
natura: tribuendum videatur. Inlaxolis namque
prouenicnres planto, vt plurimum pumilo eife
folent. Conliderenr diligendus qui ea loca adi¬
bunt.

Nalcitur magna ex patre in liluofis , montolis,
vdis, vr circa Balilcam in monte Mutcnli & A-
quacida Vulgo VDajfafaU did^i, in monte pro¬
pe %ven%&d) , & in ht racb quoque. Prope

v-

Montbelg. in itinere verfus pontem Vzuiiuicottrt
in liltiis : item inter Arbouam 3c Adincourtium
pagos, inter fentes dc fruteta Meridiem fpedan-
tia. Habetur & in horto E. G, Montb. nohra cu¬
ra plantata. Geneuie in monte faleiu obferuaui-
mus florentem Maio : in 'monte Murcto, frudu
maturo Odobri. Gdm ait Septembri quoque Tempus
frudum habere. Nafcicur eriampalTimin Bohe-
mie Eluis & nemoribus. Manli. Scribi t Lob. ob-
uiam paucioribus locis, nili ad Septentriones, vt
Anglio, Germanio , dc Northihannio hluolls dc
vdis.

Flauus huius arboris & mcdms- cortex tritus v;rcs&
cum aceto , Scfcabiei illitus , intra p.tucos dies
illam lanat& exEcc.it F.ftquc hoc oipen mentum
lingulare. Idem cortex in accco-decocfws pueritiis n.m
dentibus collutione prodcll: nam dolorem mi¬
tigat , Sc dentes ipfos puigat. Cor ici vis inclf
non modica cimi cxoluensjtum edam ni! t ingens. TEp<mm.
Idcoque Rhabarbari modo alnum dtiiur , oe vif- r,t,'X-n 1
cera roborat. Idem bilem & pituitam expurgat:
quinetiam hydropueorum aquas ducit. Decoqui¬
tur cortex cum Eupatorio communi, Pontico Ab-
finthio. Agrimonia, Cufcur.n, Lupulo,Cinnamo- /t^rus
mo, Fomiculi , Apij vrriulqiie Inrybi radici- rttndira-
bus , ad hydropem, malum corporis liabicun;,Sc
Idcridam : dacurque porandus ita aflbdis quin¬
que vnciarum pondere, magno lime auxilio. At¬
qui operreprerium cll , vt prius excremcntii hu- olfiruA/io.
mores, oui in ventriculo , & primis lociiloris ve¬
nis decumbunt , expurgentur. Soluit enim ahium ?
line vllo incommodo , belle iecur expurgans, ac
roborans, adeo vt quidam, qui fcyrthofo iccoris

Lienis ahedu laborabant, hoc medicamento
curati /inr. Aperit enim omnium vifcerom ob-
llrudiones& vala omnia a cralTbrujii excremen¬
torum i nfardu expedit. Extimo codici. facultas Cautio
ell adftring.ensMndmcraurcm cxfolutns. Vtcrcjtic vomitonu.
■Emul ab arbore delibrari dcbcr,iu ipfo' iivtnm Ve¬
ris principio , ac dcindein vmbra liccari. 5iqui- Modus "'f'
dem viridis nullus deber cfle vius, quod vomitio-
nes moueat. Bohemis vilis cius vulgaris df.De-
codum quod hinc parat ur,qtiicfcat piius oportet
antequam propinetur, duobus aut tribus diebus, jdappeu-
qiioulque flauus color in nigrum vertatur , alias tum.
vomitiones mouere quandoque foler. idem. po¬
tum, vbi aluum-non cxloluerit, appetentiam pro-
uocat , ob eam quam pollidc-t alfringcndi facul¬
tatem. Ad febrem quotidianam. Cortex interiot A dtertia -
■Frangula:, Abflnrh. Cichor. Lupul. rad.Foenic» 'na‘

Apij , Alparagi , omnia limul coquantur, addito-
•queCinnamomo,Saccharo,Oxymclite,fiat potio.

Ad Tertianam : Idem cortex coquitur cuni Endi-

uia,Borrag.Cichor.Oxalid. rad. Fo:nic.&: bibitur

‘txffeilus.

dccodum. Pra: ceteris autem facit hic cortex ad
Splenis ajfettus , codus cum Alpdenio, Ruta mu-
rar. corticib. cappar.6c Fraxini,rad. Fctnic.& Pc-
trol. Atque htec quidem potio , vt maxime non
foluat aluum, appetentiam tamen excitatud quod
non facir,li purget. Notandum tam.cn ante huius
vium , Venam, li opus Et, elfc prius aperiendam, yenxfefito
& corpus purgandum, vti didum. Pr.xlfat cortex, pramut-ed*
Matth. indicio radici quam trunco dccradus.
Procedentia de interiore cortice flauo mtciligen-
da : exterior enim qui nullius eflicacio cultello
abradendus > retento flauo, exEccato, Scad-yfus
repofito.

Hic , vt Icribit Dodon. Ecci temperamenti eft :
in vino maceratus autccreuifia , deinde epotus,
potenter vomitum mouet , pituitam & humores
putridos contentos in ventriculo peliit. Interior
h c cortex aprd nidicos nonnunullos in v.fu Gil,

A a* 4

Rufttccrum

TntdtCtTiA.

?«» HISTOHIAE

qui cius vruntur dihitO j quando corpus expur¬
gare cupiunc. Expmgatemm , vci dictum, tum
ctallosiSc pituiiolos humores, tum & biliofos :

& non modo per interiorem fedem , fed freque-
ter etiam vomicionc , cum magna ventriculi
perturbatione ac moleftia. Rufticorum idcirco
magis eft medicamentum , quam vrbanorum ? ac
coro qui crafla vidus ratione vtitntur, quam
delicate viuentium. Plcriquc tamen cum Matth.

& Camer. allerunt , corticem aridum mitiorem
elle , &: minores molcftias excitare : recenti ii-
quidem ac nondum reliccato humiditatem quan-
dam luperfluam adefle , qua: toriiones adferat
ac vomitiones excitet , ventriculumque pertur¬
bet. Tabcr. ad duplum Rhabarbari dandum fua-
det. Sed malimus paullo inferius fubliftcre > ii
tam forte iit medicamen , vt ille ait.

In multis locis Saxonix hoc tempore vtuntur
loco Rhabarbari , tcfte Camer. quod interdum
propter immenfum pretium non cuiuispracfcribi
potcftipoiHint corrigi & caftigari adicdione ani¬
li , cinnamomi , lpicx,auc iimilium. Vulgus Sile-
iiorum corticem luteum flore ladis incoquit,
contra fcabiem prxfenril Arnum remedium.

Noui tamen,inquit Schuucnckf.cius vfu Agri¬
colas hydropicos tados & pene fuftocatos fuiilc,
repentina maligna materia rcpercuflione. Ea¬
propter ab cius vfa abftinendilm fuadco,nifi prius
4p;b*t pr a- fuerit probe euaCuatu n corpus. Flores apibus I

PLANTARVM.

Dofit.

Qontr* (ca¬
bum.

numeroiiores non eflent fitnul iun&x. Rhamnus
elfe non pote ft noftra Alnus quia non fpinoia:
is etiam fuam Ipinofam negat, & tamen cum Rha-
no in idem cogit caput , nefeit forte quid feribir,
nec cuius planca iconem exhibeat non enim de-
feribit. Locus

Prope S.Hippolytum,Curgundbrum afpcris lo¬
cis, montolisb Soli meridiano cxpolitis>prouemr.
Obfcruauimus etiam inter h» lm-. &c Lajfe ciuf-
dem Burgundix montofislocis ad Dubim,& iux-
tacaftcllum Mechf. item inter lereual oppidu E.
C.Wirc. Burgundicum,& Ba: Ime itidem monro-
fis & lapidous. Ncc non prope Canernam illum C''^
admirabilem Pajfautnnnam iu Eiufdem C. 'tfir
temb. dicione 'fitam , [in qua afftiuiflimis xftatis te,
teporibus glacies concrefcit] qux eidem 'Principi
currum plenum redicu annuo debet Montbclgar-
•dum delcrenda, ad vinorum refrigeria ceftiuis ;ca-
niculx diebus : hye.nc vero liquefeit glacies , &z
caucrna caler, cum cxtrinlecus omnia rigent gla¬
cie ac niuibus. ^

Aiunt S.Hippolitani ligna colligi ad pulucre
bombardicum parandum , eorumque carbones
ad eam rem vehementer commendari prxdicat.

C autie.

DAPHNOIDES £T LAVREOLA-

nflerte.

grati, folia lxt Jin feruntur bubus , ac prxcipue
vaccis pbulum,qux horurr paftulac reddunt co-
piotius. Ex lig.io i agitias parant.

ALNVS NIGRA BACC1FERA,

B.VGOSIORI rOLlO,

SEV MAIOR.

Cap. XX;

I^Er omnia
maior eft
hqc fpccics,
caudex , rami,
reliqua: cortex
exterior tenuis
foris cinereus,
intus virefees,
cui alius lubeft
c rallus , in plu-
res diuiduus-
intima facie
qua lignum at¬
tingit

Frf*.

Flofcult.

, flauus,
lamina vero in
quas deduci
poteft, vel cro¬
co fatu ratx vel
Ycrficolorcs ,
ruffo,dauo,fila-
mcntifque al¬
bidis, f porc a-

raaro. Folia, quam in vulgari Alno nignora,ir.ul-
tb ampliora, palmo loi.giora, duas vncias & fc-
lmlTem lata, lubrotunda , regofa , atrouire.itia,
fplcndida,crenata. Plofculi bini finrul aut firgu-
larcs ex petiolo non longo adhxrcnt , colore her¬
baceo, m quatuor lacinias mucronatas diuifi,ro-
tidem apicibus virefeentibus intcricdis , ft)loin
tria cornicula exrrorfum reflexa dllLdo.

AnLonic. (J reutsbecr feu Rh mniDiofc. .fpe-
des ? Eius Icon huic noftrx quadraret, fi baccx

Cap. XXXIV.

ANtequam Laureolam vulgire n folio per¬
petuo proponamus , quae accedit ad Da-
j phnoidem Vecerum , ii ..on eadem : placet prius
generalia Sc Veterum placita de ea praemittere.

De ea igitur ficTcribit Dro(e.D_phnoides ali- E*pa
qui £ upet.n n, alij Cliamad tpbucn , alij c ii n vo¬
cant. Exiguus frutex eft , [ w// ;ffjar|cub:rahs,ra-
mis mulus a medio furilun verfus lori modo fle-
xilibus & obfoquiolis , iifquc foliofls. Ramulos
veftiens cortex fupra modum vifeofus eft: at fo¬
lia funt Lauri, verum molliora, fraduque ccntu-
macia, quorum guftatu os fauccfque mordentur btou
&c accenduntur. Flores candidi : fruduscum e- Fr»a
maturuit, niger: radix fupcruacua. Nafcitur
in montofis. Sed in Diofc.lectionis varietas oc¬
currit. B1I1I.&. vulg. codices folia huic Lauro
i%ro7ictt : Vet. cod. amore Lacuna habet,

quod magis placet. Nam & Piin. quoque Daph.
noiden crafliorc,mollioreque qua: Lautum fo¬
lio dPe prodidit, vt mox patebit. Q^in &: Serap.

potius , quam /^-o-np* legille dicas, fi a^-
uertas eius interpretem tenaciora (Tonuere ille.
Marcell. validiora vertit, mimirum veterem lc-
dionem fcciitus, qus naturx foliorum Laureole
vulgo didbe magis conuenirc vitietur.

Plin.l.i6.c.;c de Lauri generibus tradens : Id
quoque, inquit, quod D phnoides Vocatur genus, pe^
in nominum ambitu eft. Alijeaim Pclalgu.n, alij Eepa
Eupetalon, alij Stcphanon Alexandri vocant. Et
hic frutex eft ramojus,crafliore,[graciliorc,Dal.]
ac n olliore quam Laurinis folio , cuius guftatu
acceditur os atq; guttunbaccis e nigro ruhis. ldc
&• alibi pnetu hxc nomina & hiutftrem Lau- S Ha.
rum dici ait. Qjdam legunf.baccis nigris & ruf- rhS'
hs: nigris vel ruffis : Vtr.Dal. At 1» vulgatam le-
dior.em retinere lubear, dicere queas Plin.de
baccis nondum perfode maturis intclligcndum
cfle: alioqui ncc rei nec Diofcoridi confentiret.

De Laurt ola nihil Theophraftus,nili forte htec

qux

habentur 1. 9. c. k. Nafcitur apud Arcades

Elleborus vterque, albus niger.ircm J C w9
cvscV-V, *e •’ ( Sic enim legimus & diftingui-
mus apud Thcoph. ) id eft Daucus, Daphnoides tmt.

f

LIBER V-

Crocea: Gaza -n cfomc-iAV non fcparat a fed
Dauci iiuc PairinaCcC ipccicm facit. Caefilp.quo-
que ad Daucum iiue Carotam refert, vt dicetur
iuo loco de Paftinaca : Marcell. &c Curtius, vt in
fequcntibus patebit , intclligunt Daphnoidem,
diuerfam omnino plantam ar Dauco.

Hift-Lugd.fcribit : Albam feufceminam Lau¬
reolam noitram, Daphnoidem alteram cllc igno¬
raremus , iiTheoph. aperte non docuiilct Daph-
noidis efle genera duo, frudtu praecipue diftindta,
qui niger in -altera eft, in altera Croci colore,
nempe itaminum,qna: k flore Croci auulia recon¬
duntur, non autem Croci liquore diluti, vt me¬
rito haec Daphnoidcsjcrocea nominari pollit. Hac
illa : Nobis autem nondum occurrit adhuc locus,
vbi Thcoph.memincrir Daphnoidis nigras.

Sed quam aut qualem Daphnoidem intclligit
Galenus? quando 1. 6. fimpl. Jfic ait: Chamte-
j daphnes germina tenera edi quoque afiolent. Eli
autem perfimilis Daphne Alexandrina: iicut fane
& quod Daphnoidcs nuncupant. Certe non exi-
(limamus cius germina polle edi , fi eandem cum
rlos' Diofcoridea intclligit. Dalech.fententia fuit Ga-
3 lcnum fimilifudinem Daphnoidis cum Chamae-
daphne Sc Lauro Alexandrina ollendille ablque
Diofc. tcllimonio , fic tamen vt ei fides conllet ,
fi vel Jhpvouctif , accipiamus non quidem vlceran-
,r tem Sc vrentem fruticem Laureolam noftram ,

; z, fed Clematiden Galeni fecundam , quam paulo
poit etiam vocari cedatur. Ambabus

enim vis dl aftringens Sc ficcans, Vel fi parem
vtriufque vim, Chamaedaphnes , inquam, &:
Daphnoidis cathartica: , in prouocandis tantum
mentibus intclligas : menles enim Sc harc Sc illa
ciet. Proprio capite .oftendemus clematiden fe¬
cundam (pecie dici a Diofc. Gal. Sc Plin. Daph*-
noidem.

Apuleius more fuo nominum fafciculum con-
farcinat, fic fcribcns c. 58. Herba Victoriola. Eu-
pcplios Grtecc, Daphnoides , Hypogloifioin,.Eu-
petalon , Diglolfos , Nvccphyllon , Pcllcon , 1-
daea Daphne , Samothracia Daphne , Alexandri- •
na Daphne , Mitrion , Danae , Stophane Alexan-
dru , Chamaedaphnc , Carpophyllon , Daphni-
tis , Latine Peruinca, Vidlorire folium , Laurus
Alexandrina, Macedonica , I.aurago , Muftel-
lago terredris vocatur. Et addic: frutex eltfiepius
cubitalis , folijs vt Myrtus, [ in omnibus exepl.
fine intellcdlu legebatur , muria : nos reddimus
Myrtus. Humclb.] paulo maioribus, Sc non in¬
fractis , id ed , non facile fragilibus , fed lentis.
Hum. ] gultu remordentibus Sc inccndiofis. Her¬
bae Vi&oriolae folia pinlabis,& fuccum cius cya¬
this duobus dabis cum meile bibere ieiuno ,
mox phlegmata intercidet. ( hoc eft , dilijciet ,
diffipabit, deducet , purgabit. Hum. ) Quod fi
praediftorum nominum rationes fcire cupis, tra¬
dit eas idem Humelbergius in fuis ad Apuleium
notis.

Nobis fane Apul. diuerfas plantas confundere
1 videtur : inter alias Daphnoidem , Laurum Alexan¬
drinam Sc Pernincam , cuin in nominibus , tum in
I deferiptione. Potifiimum tamen videtur nobis
feribere voluiflc de Daphnoidc , quod apparet
ex deferiptione cum ait , folia incendiofa : Sc cx
viribus , fi intercidit interpretandum vt Humcl-
bergius vult. Fuchf. tamen aliter fentit : Vibto-
. riolam Apulei exiftimat Laurum Alexandrinam ,
e &. hanc cum illa confundi ab Apulcio. Profetto
Apul. pollet creare temerarijs magnum periculu
vitx.Si intclligit Laurum Alexandrinam, de eius
1. fiicco dari polle concedimus : verum non duos

cyathos , vt ille vult. De daphnofilc veirb nequa¬
quam. Quis enim plenos prarocat cyathos cius
(ucci, cuius foliorum aut corticis malticatuin
abique magno incencjio linguace fauces ferre
nequeant? Vcrillime in Apuleium retorqueri Cnj.tr*
poteit , quod feribitin praefur. fui libri aduerfus A?“iu-
medicos: nimirum eius lcnpra de ined icaminibus
herbarum , carumque viribus , die vcndicatio-
nes potius quam curas : ipliunquc inertia pleni-
que Sc imperitia enixum, lucripetam verum,
aut fine litcrata feientia, de qua le ia<ftat,ucir.c-
rarium nuncupandum , quique adeo ipfis fieuior
morbis exiftat. Ipfe enim tanta A: tam fupina
quadam imperitia 'Sc temeritate, confundit plan¬
tas Sc earum vires falubres cum infalubribus ,
cum immenfo vtendum periculo , vt ex h!oc loco
8c alijs quamplurimis hoc opere detegendis pa¬
tebit , vt fatius fuillct , fi obfarni (ui Alini meta-
morphoJin fu a: lords hominibus cxplicafict ,
quam in re tam lacra, hominumque vfibus adeo
nccelTaria temerarium &: iadabundum fuum iu-
dicium Sc Itylum adhibere. Apage vero pedile-
tes hos lcopulos. Nos certiora meditamur tutio-
raque.Difcant verointerim herbarum &medici-
nx Studiofi, nullibi huic herbarum alieno Com¬
mentatori temere fidendum elle , donec illud
clarius Sc ad oculum cundtis patefaciamus.

Ipfe vero etiam Humelbergius nobis non vi¬
detur melius intellexillehiltoriam Daphnoides, ume e,£'

> «i- 1 r 1 t.iXAtur.

quam Apuleius , dum aderit. Laureolam &:

^ylanb cite , &c talem quidem , qualem Apul.
deferibit , eccur non declarat quam Laureolam
intellexerit, folio perpetuo an deciduo? Qua:
proprie Laureola dicitur, ignota eft Cordo:
qua: folio deciduo, eidem eft Thymelica, Fuch-
fio vero Daphnoides Sc filant, quam luipica-
mur Humelburgium intelligerc. Quicquid Iit ,
neutra conuenit cum deferiptione Apulei. Neu¬
tra enim folia habet Myrto vllatenus (iinilia :
per Myrtum autem apud Apuleium intclligimus
lilueftrem , id clt , Rufcum : que fimilitudo cum
Rufco non tribuitur a Veteribus Daphnoidi, vel
Laureola: , fed Lauro Alexandrina-: pratereain
Laureola folio deciduo , folia non (unt lenta ,
fed facile fragilia. Neutram Laureolam coronis
adhibitam fuilfe cenlemus , A; Laurum Alexan¬
drinam potius in eum vfum vocatam , quam ma¬
ligna: illa: planta:. Hypoglolfum male dici dc
Daphnoide , elatum nobis videtur. Si quis con-
fideret Apulei caput 17. dcChamardaphne, hanc f
eum a Daphnoide diftinguere vix animaduertet.
Carpophyllon non poteit dici dc Daphnoide,
quod id nomen proprium fit Lauro Alexandrina:

Sc Rufco. Harc fruftnm fupra folium gerit ; non
illa. Peruinca: quoque vocabulum minime Daph¬
noidi conuenit , vt apparet ex Plin. fed clemati¬
di fecunda: , quae etiam Chamaedaphne dicitur.

Cur Apuleius Multillaginem tcrreltrem vocauit
fuam Vidtoriolam, cum tamen aperte fcripferit
c. iy. Chamaedaphncn dici Italis Mudeliaginem?

Sed quid multis (tirpium ignorantiflimo refu-
tando inhaeremus ? Audiamus Serapionem. Lau¬
rus Daplmoides:Elt & Gar (pccies Hia, qua: dici¬
tur Daphnoides dcc.ex Diolc. Ortus eius[ alij Sc
redtiiis. Virtus cius] efilicut Chamaedaphnes, 5c
ex Galeno.

HcrmoL de Daphnoide pauca habet haec. L*Urus[Ut.
Daphnoides & ipfa Laurus filu. Hcrbarij noftri
Laureolam Sc hanc Sc Chamqdaphnen Diofc. vo¬
cant. Folio huius cralliora Plinio quam Laurus,
graciliora Diofcoridr.cuius verba mihi no viden¬
tur, quibus dicitur : Alypo fimilem hanc herbam

l/

(

i

A

.1$ i

r4’y?oidts.

Laureola.
Reieftti m
Diofc.

A Theoph.
tnter fur-
ganrta rt-

Ura.

MnrttU.

no/.

5«4 HISTORIA PLANTARVM

cfle , floribus Nympha. Inucnio & qui Alypo- nara , inter qua: longiufculo
ides hanc vocent. Hac ille. Verum non doccc qua
plantam per Laureolam intclligat.

Non Laurum, inquit Marcell. in Diof. fed
Lauri formam & fpeciem : neque eam toto cor¬
pore , Verum in folijs ■& frudu tant&m habente
herbam Graeci Daphnoides dixerunt. Laureolam
vocant. Explofimus quod a capitis principio a-
pud Diofc. ftatim legebatur Alypo iimile Daph-
noides : &c florem Nymphea: haocre : & quod fc-
quitun in medio floris e ile Cono iimile quiddam,
in quo femen-: quoniam non relpondcrent Daph-
noidis hifloria:, & nullibi in antiquiffimis Gra:cis
6c Latinis ea legerentur, &paulo pbft de flore e-
ius , lcgicimo loco ageretur. Nafci multum
Daphnoides hoc Thcoph. in Arcadia teftatus eft,

numeraturque ab eo inter ea qua: praecipuam arerraiurcuiomm nuiu-un cumuu» vwttiua-
purgandi vim 'habent. Oetcrum non videmus i tifque fub folijs feminibus, qua: Laurinarum bac-
cur Marcellus Daphnoidem dicat herbam , cum j carum figura funr, nigris maturitate. Florem vi-
exiftimet Laureolam , quae frutex bicubitalis dc Onod fi 'Marroll.inriellioir Lau-

maior interdum , & ipfe Diofc. dicat & turianov.

Addendum & illud : Daphnoidem a Thcoph.~x

, ...... ^ _ B _ , graciles , cauos 3c

multos fteliaros profert floiculos luteos, [ Dod.e
virore fubcandicantes : Lob. ex herbaceo albos
vel luteolos ] fuccedcntibus baccis glomerarim
proxime ad ramos cohircntibus, Iuniperinis pa- B*cc*. i
ribus , nonnihil oblongis, primum viridibus, per
maturitaremnigris, nucleo intus duro, cannabis
femine paulo longiore, medulla interiore candi- |
da. Radix fubeft in aliquot partes diuifa,longa,
crafla , le nta,quz difficulter euellipoteft. Sapor
toti frutici feruidus.

An Hermol. Herbariorum Laureola , cuius
verba paullo ante citata.

Scribit Marcellus Daphnoidcn Diofc. noflrz
teratis peritiores Herbarios priuatim Laureolam
vocare , ac oflrendcrc Laurinis folijs furgentem
arerra furculofum fruticem confertis coacerua-

Radit. i

Rudi taxAt

3/eph.nrot

■Mlexandn.

-folum numerari inter purgantia, fcd etiam inter
alia non purgantia. Ruell.

Rudi. Daphnoidis hiftoridm non llluft-rat/ed
cum Hermolao > cuius confucto fibi more verba
transferibit , non citato eo , dicit Herbarios no-
ftros appellare Laureolam , eiufquedefcriptio-
nem fubiungit,non ad ipiam plantam fa&am,fed
ex Diofc. inutili ter repetitam.

Curtius notat Alexandri Stephanon a nonnul¬
lis vocari , quod eo Alexander Magnus coronari

“5 , B “ . M4rfl

dere non licuilTc, Quod h Marcell.intelhgit Lau- ?reht
reolam quam nos hic , hxc repugnant, i. Quod
non fit herba , qualem ipfe dixit Daphnoidem(vt
ante didtum ) pr.eter tamen Diofc. i. flores non
candidi. ?. radix non inutilis, quibus notis defi-
gnaturii Diofc.Daphnoides. An etiam huius no-
ihx folia molliora lint Laurinis, vt de fua Daph-
noide Dioic.ait,dubitamus.

An Ruell, hanc piro Daphrioide &c Laureola
Herbariorum intellexerit , vix fciri poteft , quia
Laureolam imaginarie, nec libi vifainaut cogni¬
tam deferibit, vt didtum prius.

Candide & aperte Cordus Artivof*AVRccentio-

lis vocari , quod eo Alexander Magnus coronari Candide cc aperte ^oraus

folitus lit. Hic velimus Antiquitatum ftudiofos res Laureolam vocant , qua: in noftris omc. non

ovPr r^ri. nrte rr*rrr- inii, nbfmir aurorc.non credi- habeturmee eeo quae lit compertum habeo. Hic

exerceri, nos certe iph, ablque autore,non credi
mus. Sic & de eadem Daphnoidc ex Veterum
placitis hiftoriam.pangitjac ii fua eilent , non di¬
gnatus eos citationis honore > quod plagiarium
cft. Sed quid ille curat , qui paflim plagio ita at¬
tritus, vt iamdudum duriflimum contraxerit cal¬
lum. Nunc Laureolam noftram vulgatam def-
cribamus.

LAVREOLA S EM PER VI RENS,

FLORE LVTEOLO.

T Aureola
JL/Reccntio-
ribus didta ad
cubitos duos
& altius gran-
defeie, ltipite
lento,aliquan-
do fimplici ali-
hs in ramos a-
liquor diuilo,
quem fubcine-
reus tegit cor¬
tex , & fra&u
contumax , &
flexuofus : fo¬
liis fere nudu,
qua: circa fa-
ltigium potil-
iimum gerit,
eaq; fatis fre¬
quentia, Lau¬
reorum x nu- |

U,ticcpet hiemis alperitates caduca,cx anguftio-
re principio ceuceruice fenfim dilicata, tandem- I
que in mucronem delinentia, cra(ra,gl ibra,nigri-
cantia»fplendentia, Laurinis fere ii nilia.fed mi-

habetur, nec ego quae iit compertum habeo. Hic

Germanus fuit licut & Cornar. ipfi coacuus , qui 'Z*
tamen Auobus diftindtis locis apud Diotc.m tg ia
fecuritate tradit r. Daphnoide Officinis Laui o-
lam vocari : Gcrni. ^irlflrrt. i.cap. fcq. Officinis
<k herbarijs Chanisdaphrcn enam Laureolam
vocari. Et poftea inferius alio cap.ait, clle hodie
apud fuos,qui cum Daphnoidc Cnamela:am con-
fundant,itidem ^cilantappellantcsiqui fane non
rite nobis videtur diftinguere has plantas : &c vt
verum fateamur , nelcimus quam Laureolam in-
'telligat pro Dapffinoide,

Monachi quoque Laiireokm vulgo didfam V4ni
Daphnoidem vocitant. Ac cos (inter quos Pan»
dedarius ) hallucinari feribunt , qui Laureolam
volunt efle Mezereonis fpeciem.

Quin & Anguil. Daphnoiden air hodie vocari
Laureolam, Ohuellam, Oriolam, & nociflimam clfc oliue. |
in India. 0r"4

Chamiedaphne, inquit Matth. quam Laureo¬
lam marem plerique vocant , foliis ac frudu i
Daphnoidc non longe dilferr: veriim hxc tantum ci)4A

dAfht j

intercedit differctia, quod Cham*daphne fingu-
Uri redloque caule conftat, cui folia circunqua
•que prominent , adeb vt in cacumine in orbem
vmbcllx inftar diradientur, femine inde prode
unce Daphnoides modo. Hac Afar c /j. cuius icon
habere videtur aliquid commune cum Laureola
folio femper virente. Sed quahic tradtt non di- Mm
ftinguunt a Daphnoidc.In Epit.nullam ponit dt
ereptionem prstcr Diofc. & iconem, feribens "'7'
Italis dici Laureola minore. In Com. cum magnis
con. Lat. & Ital. aliam ponit iconem cum folijs
acutioribus & tribus virgis additis floribus. In
hift. Genti, omifit & iconem & deferiptionem
Diofc.

Camer.infua Matth. epitome poluit iconem cfc<j
iam dictam cum tribus virgis.addcns.iibi repet- fh„,
tam iimilem aliquando plantam in montibus „„

E

L I B

Silefire altiflimis verfus Morauiamsfed folijs craf-
fis, duris, & caule laris dcnfoibaccis nigris. Qua¬
propter verifimile clfe , potius ad Daphnoi¬
dem referendam : nec immerito de hac ftirpb,
tanquam incognita, nonnullos dubitare. Idem in
hift. Germ. ait,proucnire cum baccis nigris,foliis
latis, in quidufaam montanis locis prope Lacum
Lemanum ad Rhenum : videri Ipeciem-Cha-
mardaphncS Marthioli.

C.Bauh. apud Matth. Chamardaphne, inquit,
Matthioli : Daphnoidcs feu Laureola Lugd. de
qua ftirpe nonhulli dubitant tanquam de inco¬
gnita: alij tamen ad Daphnoidem referunt : fufi-
ucantur Matth.Laureolam Ofhc. exprimere vo-
uifle.Hiet ille: vbi incuria typographica pro Cha-
mxdaphne , polita icon Lylimachia: filiquofie
fpeciofo flore.

Vt libere dicamus, quod fentimus » Videtur
nobis Matth. non nouillc dilcrimcn inter Lau¬
reolam folio deciduo , & folio femper virente ,
atque adeo ncfciuille, quas plantas Illis nudis
iconibus proponeret. Si pro Chamardaphne in-
telligit Laureolam femper virentem , id fit cum
fummo periculo. Quis medccinar peritus volet
exibere ad ardores ftomachi mulcendos , & fe-
dandatormina, menfes &: vrinas ciendas , & in
peflis ( ad qua; omnia 'Chamardaphne commen¬
datur ) tam feruidam <k malignam flirpem , qua¬
lis Laureola; Eaprarterea non refpondct deferip-
tioni : fructus non cft epuS^V , ruber : nec xxctiov
7o/r irri7rv$vxx,l & habet.

Lacun. iconem Matth. proponit nomine Cha-
mtedaphnes , dicens , vocari Laureolam marem ,
non demonltrans quar Ut > aut quali s.Q&cus c&cum
/equitur.

Eadem senfura dignus Lonic. qui Chamardaph-
nes iconem Matth. proponit,nihil addens de luo:
fed caute cuitauit hos fcopulos : melius tamen
fua; . exiftimationi confuluilfet , fi Diofc. &
Matth. citaflet , ex quibus fua aflumpfit dc tranl-
cripfit nullo plagij metu. Videri nempe voluit
probe nouifle libi ignotam flirpem.

Dod.eandem facit cum Diofc. fic tradens: Jhpvcu-
eflV Latini pofteriores Laureolam dixere. Voca¬
tur & eu7757wxov ac Tn-rrhiov. Huius baccas Piper
montanum ab Italis nuncupari , funt qui affir¬
mant : alij a Germanis etiam ^ctlanbt didtiun
volunt.

Idem putat Theoph. Gneorum nigrum cile
polle , folio fiquidem Myrtum fatis referre :

( quod ei nunquam conceflerimus ) 8c ramofam,
[ fle pe etiam vnicaulis eft ] lentam, 'obfequiofam-
que flirpem , albas radicis , abfque odore , fructu
nigro , quae potiflims notas funt Cneori nigri
Theoph. Nos pro eo etiam proponemus luo loco.
Placet alioqui Dod. figura , quam hic proponi¬
mus , quanquam magna ex parte vnico caule a
nobis ut '"onfpedta.

Gefn. in horto ait Laureolam feu Daphnoide
fponte circa Lacum Lemanum nafei folijs fere
Lauri, anguftioribus , folidis, guftu feruidis.
Item in append. Daphnoides, inquit, e Sabaudia
miffum , vbi ad Lacum Lemanum fponte pro-
uenir , autumno fuperiore plantatum viret ad¬
huc, fed non fatis lastum & tenuioribus folijs,
jus ad Daphnoidcs noftrum vulgare fere acce-
unt. Quibus verbis fane duas fpecies infinuat ,
hanc vt putamus , quas Sabaudica , &c per vul¬
gare earnquas folio deciduo.

Cronemb. ad pilulas Mezereonis Pandefta-
lium & Dinum reprehendit , 'qui Mezereon pu-
rarinqLauieolam clfe , vt copiofius poftea dice-

Ltrurtola

^ulgt.

1

di

E R V- 555

mus in hilh Laureola* folio deciduo. Nos verb
per Laureolam cuius mentionem facit Croneiti- Laureola.
burg. exiftimamus intelligendam , quee perpetuo ” efi Me~
folio. ~~erton.

An eandem intelligit ccnfor Apollo quando
ita infit Rad.i. Serap. & Mefues non implicant cu
Mezereo Laureolam Loriolam vulgi* cuius hi-
ftoriam reddidit Diofc. i.4. Daphnoidem didtam
non admifeent : quanquam Matth. nefeio qua
mente huic capiti infitam aifeuerare audeat : eius m arrh. re-
enim reminifeitur Serap.cap.de Lauro:Mefue co- Prch-
ticet &c. Prarterea in commcnro Daphnoidis j
Matth. vt etiam Fudif. aliud clfe Mezereon a p u „ot
Cham^afcriptum reliquit : huius vero fenten- ‘
tiq immemor, cap. de Chamqlea, idem efle Mau¬
ris Mezereon , quod Chamql^a , Thymelea ac
fimul admixta Laureola, comminifcitur.

Idem Apollo rad.10. Daphnoidcs Oflic. Lau¬
reola ex Diofc. Laureola fasmina medicamenta¬
riis. Verum Apollo ita irradiat nobis, vt non pof-
fimus allcrcre , qu^ fit eius Laureola , nedum in-
tclligerc de qua planta loquitur.

Lob. & Pcn. Daphnoidis fiue Laurcolq vt no- Apollo nor.
menclatio , fic natura profum Pufillam Laurum
imitatur , vt plebecula vix confpebtam didbitee
Laurum. Vbiuis ferme Germaniq , Galliq ■Sc An¬
gi iq , prarfertin Mulomedicis & mulierculis cli- Matth. nor.
nicis nimis quam nota, vt mirum lit Commenta¬
torem Senenfem tam ieiune & manca deferipti-
onc hanc defignalfc, certo indicio ignorationis: Trag.tutel*
quippe figura quam nullis floribus dat,forte Me- CQntrA c ’
zerei Germanici furculam refert poti-us quam
Laureolam.

Lob. Obf. Daphnoides fiue Laureola > Germa¬
nice §cilanb: Gall. Laureole-, Ital. Oliuella: per¬
peram Thymelea Tragi. Sed fallitur Lob. non e-
nim Tragus hancpofuitdc qua hic agimus pro
Thymelasa , cuius nec icon nec deferiptio hanc
noftram oftendit. Clufius feribit Pyrolg frutican¬
tis folia carnola, lupcrnc faturatiiis virentia &
fplendentia Cham^daphnes ,quam vufgus Lau¬
reolam vocat, foliis , foxfna Sc magnitudine pro¬
pe fim ili a.

Schuuenckfcldius Cham^daphncn Clufii qu^
perpetuifolia cft cum alia confundit,vt poftea di¬
cetur.

Hift. Lugd. tradit Dalc champ.cum Dodon. Lau¬
reolam Oflic. fiue Laureolam mare Diolc. Daph¬
noidem clfe rcdfe cenluille , qus Matth. fit Cha-
m^daphne. Hifp.Loreola. Iconem quoque habet ror ey~
Chama?daphncs Matth. titulo Daphnoidis feu
Laureole: habet &c aliam titulo Daphnoidis feu
Laureola; cum flore: & cap. fequenti pro Laure¬
ola folio deciduo cur pofuerit iconem Dodon. ti¬
tulo Laurcolq cum frudfcu , nec nos fcimus, nec
illa excuflibit: erat enim ponenda pro femperui-
rente.Sed ita eucnirefloletde fibi incognitis com-
mentantibiis.

Tabern. Ivdlerfiale Germanice vocat.

An Ccfalp. Daphnoides Italis Laureola didta?

Gignitur magna ex parte in filuis ac montibus A‘aP' -
vmbroils incultis Sc frigidiufculis. Tamen in Ita¬
lia circa Patauium obfcruauimus inter montem
Gemulam &di-venda , nccnon in huius dcfcenlu
verfus Balneum Aponenfe, fed qua; & ipla loca locus
frigidiufcula funt refpedtu reliqui tradtus. Flore¬
bat menfe Februario flolculis paruis luteolis fti-
pata. Vidimus etiam Patauii ,Veronte, Ferraria;, Tempus.

& Bononiq in hortis cultam. Geiieua; circa Ca-
ftellum la Bajlie didfum iam Decembri florere im
cipientem , vbi & Feb. Sc Martio alias florere fo~
lcc Bafilea; prope Dornacum , Sc in horto D. Th.

^ , Zuing»

Vires &
vius.

5«« historia p

Zuingeri , ex quo Sc Montbelgardir.il in horcuin
rranftulimus, vbi 8c floruit & baccas tulit. In Bur-
gundicis etiam montibus aliquot obfcruauimus,
vndc etiam tranfplantaiiimus. Iam prius didtum
apud Lemanum -lacum rcpcriri, & non paucis iu-
xta Rhenum ac Mofa locis. Flores , inquit Dod.
prxmaturc germinant , paulo poft Autumni as-
quinodium; hyeme aut primo vere.perficiuntur:
frudus Maio Sc lunio Lob. autorc: media tcftate
etiamnum virent , demum sftatis fine Sc aduen-
cante Autumno maturitatem aflequuntur , Sc ni¬
gra; fiunt.Tota hyeme viret, foliaque obdurant,
vt in exteris ftirpibus perpetuo virentibus.

Edi pro certo Sc indubitato ailercre nonpofli-
mus hanc efle ucram Sc genuinam Diofc. Sc Plin.
Daphnoidem , reclamatibus fupraferiptis aliquot
notis : quia tamen vires ab iisdem traditae appri¬
me huic conueniunt, lubet easdem hic recenlere.
Folia guftatu os faucesque vellicant & inflam¬
mant. Eadem fcu arida , fcu eciara recentia potu
pituitofa per alvum deiiciunt: vomitus quoque
ac menfes cient: quin Sc commanducata pituitam
a capite extrahunt, & fternutaraenta mouent .
Ceterum Sc quindenas ipfius baccas pota;, purgat.
Paulo aliter Plin. Daphnoides,inquit, [liuchis
nominibus 'que diximus ] iilveftris LauruS pro-
C apittf ft- a aJvum foluit , vel recenti folio vel arido,

une». drachmis tribus cum fale in hydromclite mandu¬
cata. Pituitas extrahit folium Sc vomitus , ftoma-
choinutile.Sic Sc baccas quina; dcna:uc,purgatio-
niscaufa fumuntur.

Sunt tamen qui Plinii iedionem ad Diofc. apta-
vltnu %etw ^ara & emendandam cenfeant , vt Sarracenus .
Uiito defen- Nos fane in Plin. nihil praster rationem didum
4tf»r contra inuenimus. Nam Sc ftomacho incommodam hac
partte. plantam cenfemus , infignis fuas acrimoniae Sc ar¬
doris gratia, Sc quinas baccas malumus quam de- ,
nas , has quam quindenas , purgationis ergo ex¬
hibere: qubd vel paulb maior dolis in talibus no¬
bis fempcrlufpcda videatur , prxfertim cum Dei
beneficio mitiora tutioraque habeamus.

Cau/iD. Laureolam certe Dod. in Hift. Gall. calidam
Sc ficcam ad tertium gradum , accedentem fere
ad quartum tradit , fubuertere admodum ventri¬
culum , inflammarcjlxdere , Sc adurere partes in¬
ternas. Folia eius corrigi Sc ad fumedum commo¬
diora reddi eo modo quo Chamaslasa. Idem in
Hift. Lat.tcmpcric & facultate fimile facit Cha-
maslqq Germanica; ca vniuerfa fua fubftanna acre
Sc feruidam efle. Vt non temere fane hanc prx-
fcripfcrimus, propter infigne eius acrimoniam.

lantarVm.

'Trr garis.

'Vomitortu,

Menjet

Teperam.

LAVREOLA FOLIO DECIDVO,

SIVS MEZEREON GERMANICVM.

Cap. XXXV.

Defcriptio*

kVx vero deciduo eft folio Laureola,frutex

eft interdum ad trium cubitorum altitu-

Lanugo.

dincin cxcrelcens,radicc in aliquot partes diui-
fa> minimi digiti craflirudine,vel etiam cralfiore,
longa , altequc le demittente, alba ; ex qua aflur-
gu-nt plerumque virgula lingulares,lentx,terctes,
tcnues,obfeqiiiofss,corcicc duplicj ted^.extcriore
cinereo, tenuj , fragili, interiore exterius virente,
interius albicante : valde lentas,& fra<fta cotuma1-
ce s, lanuginem quandam bombycinam, dumdi-
, cui fubcft lignum candi-

F/fr#T” uelluntur oftentantes

dum , folidum , medulla pauca prxditum. Flo¬
res ad ramulorum latera fine pediculo, nunc
Angulares ,nunc plures fimul iuinfti , ex nodulo

ante folia pro¬
deunt pulehel*
li , ex rubello
purpurafeen-
tes, colore ad
flores Perfica:
accederes, ob¬
longi , in qua-
tuor foliola
mucronata re¬
flexa diuifi,o-
dore fuauj : in
medio ftami-
nula aliquot
crocea. Folia
■-ex tuberculis
plasruque plu¬
ra fimul, colo¬
re herbaceo ,
Laureolae folio
perpetuo ac¬
cedentia , molliora , nec vt illa , fplendicantia.
Baccas cum maturitate rubences , quas rcficcatss ,
nigricant , ( inquit Dod. ) quarum interior nu¬
cleus Cannabis femini fimilis , medulla candida.
Tota planta vt odore graui eft , exceptis floribus,
ita fapore acerrimo Sc vrentiflime. Dc hac Ru-
cllius fic feribit : Chamaslqam Romani Cilibra-
cam , alij Oleagmcm vcAoleeifielLumvoc^nz. Olea
Cilibraca vocatur autorc Colum, fed Calabrica
legendumputo. Reccntiorcs OlittelUm appellat :
Oific. Mez,i’re,n , quafi lasthalem Sc viduiferam.
Oliuella furculola fruticat ramis palmaribus ,
folijs Oleae limilibus , tenuibus, amaris , qua: gu-
ftata linguam acriter mordent , fauccfque ac gut¬
tur vcllicaru laceflunt. Laiftc manat copiofo ,
animalibus cuntftis intafta. Baccas fert fi bene
memini virides , per maturitatem ex parte ru-
befsenccs. Ex hac. granum Cocci plcriquc falfe
nafei exiftimauerc. Recentiores Chamadcamcu
Thymelqa , Sc vtramque cum Daphnoide turpi-
t confundunt.H<ec ri/esqui dum alios repre¬
hendit , feipfum accufare videtur : dubitamus an
vllam harum plantarum nouerit. Forte intelligit
noftram Tianc Laureolam folio deciduo. Non
conuenit tamen , quod ait la<fte manare copio¬
fo : nec etiam Chamaslqa eft, multo minus Olea
Cilibraca Columellas. Quando folijs Oleae dicit >
&poftea baccarum rubrarum meminit, Cha-
maslqam cum Laureola confundens , neutram
fibi cognitam fuifle fatis clare prodit.

Brunfelf.nefcit quae feribit Tom.\ dum Lau¬
reolam Teuc.&cllcrc^ale dici ait, Graecis Daph-
noiden, flores illi candidos radicem inutilem :
pallimper filuam. Et cap. fequ. Thymcl^amvel
Coccum Cnidium quoque ^Ncllereljale vocat ,
floribufquc efle candidis. C^ns hanc incuriam
ferat ? Diofcoridis deferiptiones fublcgcns cum
%clkte>fyal& Germanorum confundi:, nec docet
quaseafit : neccxiftimamus reperiri Laureolam
flore albo in Harcynia. Vbi quis fide dignus mo¬
nuerit-, aut miferit, credemus.

Cordi opinio non opus habet longa refuta¬
tione : ipfapcr fe fatis ruit, quando apud Diofc.
tradit Thymelasam quoque' Mczercoii Sc Coc-
cognidium , Sc grana quoque Mczercon vocari :
nimirum noftram Laureolam vult clfe Thymc-
lasam-, Sc fcque cap.hanc fruticem cife dicit
quem Germ. gebafi Sc Sellcrfjbal» appellant,
ex quo Granum Gnidium colligatur, quod etiam
Coccognidium vocitetur.. Quafi vero.

An Comar. Thymela ex qua granum Cnidiu,

oftic.

F cha.

Katcu
.V ucU

Odor |
per. :

C h.tm
CtUkr
O.cttjl
O/taj
Ohuti

Ruet

prehtt

reprd

tur.

Mub

et ut t

F-iunj

/'rua
it; cur.

Cordi
erro »
Tlym
MtZJ
Cocco
dium

5^7

LIBER V-

offic. Sc noram & in vfu 5 fane videtur efle ; nam
addic. Barbara voce Mezereon , Germ. ^Ncllcrft-
Ijalsdicftforte ab eo quod collum, id eft , fauces
ofifelidit &: vrit.Sed culpitat. Differunt enim mul¬
tum Thymelica & Mezereon, quo nomine a Se¬
rapione & Mcfue vocatur.

Tragus horrenda nomina tribuit : Ex mcfue
dicitur, 'infic , Rapiens vitam: faciens viduas :

( iic Sc meliora fperantibus per accidens prodefle
polfct , li iocari liceat ) 0eic>clbaft aut lcujjfrflut
Germ. Baccas Ari baccis confert: fed non proba¬
tur nobis quando folia per omnia Liguftro aut
, Olete hmilia tradit : immovix vllam limilitudi-
'• nem aduertimus , qua: dici mereatur. Neque
etiam cft Diofc. Chamclxa , vt is libi pcrfaadet.
Cur vero apud eundem huius Laureola: alia ico
l pofita fitjlub ticuloThymclqcj^clanbt & 'Kcllcia
w , nos latet : quam autem plantam fulpice-
mureum intelligere paullo poft dicemus.

Neque concedimus Fuchlio huic 3 (_quam<&~

<p: 0 tfiv vocat, Daphnoidcn , odic. & Hcrbarioru
Laureolam ) omnes Diofc. notas prxter floris
colorem conucnirc , vcillc feribit : quia Diofc.
fuse cribuit folia sftxAasa , fradtu contumacia :
talia non funt folia huius noftra: : nec habet >&p-
7raV asAct;'<z,fru(fl:um nigrum,fed rubrum, ac potius
coccineum : folia quoque vix proprie Lauri folia
dici pofTe putamus. In eodem ccnfura dignum,
quod, quam prius fruticem dixerat, poftea in an¬
nor. herbam vocitet facientem viduas. Dubita¬
mus quoque an hxc fuerit Odic. Laureola. Pro-
« bamus quod taxat, mirum in modum errare Oflt- !
cinas,quod folijs Daphnoidis pro Mczereo vtan-
cur:& cius frudtu pro Cocco Cnidio, qui Thymc-
I.tje frudtus eft Thymelxa vero non cite Laureola
hodie appellatam herba ex eo colligi potcft,quod
Diolc.autore Linum nonnullis nominata fit.
Matthiolus,vtpallim varius a fcipfo Sc fludluan-
ci fimjllimus, ita &c in huius planta: hifloria , li-
cut ex diverlis cius editionibus & hiftoriis patet.

Videtur itaque Camer. no accipere pro Daph-
noidc Matth. noftram L.vureolam folio deciduo,

[j fed forte eam qua: cft lolio perpetuo. , vel aliam
aliquam. At C. Bauh. apud eundem ponit eam
h ouce cft folio deciduo.

Quod ad nos attinet , fatis colligimus ex iplis-
met Matth. verbis , ei non bene cognitas has pia- 1
tas , ac ab eo confundi , quamuis cius icones 1
defcriptionc-s melius coueiiiant cum noftra Lau¬
reola folio deciduo. Reclamant tamen nota: qua:-
dam ne fit Daphnoidcs Diofc. quicquid di&itet
Matthiolus. licuti ante didtum aduerfus Fuchli-
um. Cur vero folia in eius edit. Germ. dicantur
vifeofa, fcu gluti nofa , nc fu (picari quidem licet:
L in neutra Laureola hoc obfcruauimus. De Amati
[ quoque fententia omnino falluntur , qui Daph-
noidem Laureolam didam Mezereon clFe cre¬
dunt. Elie enim, inquit. Laureolam herbam flue
fruticem { differunt hac duo ] cui flores albi ,pur-
purafccntcs infint,& eam pharmacopolas omnes
latis cognitam habere. Sed an ipfe etiam Amatus
probe cognitam habuerit vtramque Laureolam
& Chamxleam cft cur multum dubitemus. Scri¬
bit enim l.a. ^aua.t\let , Lat. Oleaftellum , Arab.
Mczerion , vulgo Mezereon , Gall.Boyr gentil:

* Non deferibir. Nomen Gallicum Conuenit Lau-
1 rcolx folio deciduo : flgura qua: appoftta , eft al¬
terius planta: , de qua non videtur locutus Ama-
tus,nempe Chamel^a: tricocca*,dc qua poftea.

Lacuna Matthioli limia diucrfun ab eo habet
figuram pro Daphnoide,qux potius temperuiren-
1 tem Laureolam exprimit, quam hanc : interea ta-
Tom. I.

men Matth.imitatus , vel potius, more fuo, ex eo
translcribens ait,Daphnoidcm nonnullos,vocarc
Laureolam foemina. Aiiquos confundere cu Mc-
zerco, quod non differat a Chamadea Diofc. Sed
facile patet non oculatiorem fuilfc magi liro fuo
in iftarumftirpilim dignotione achiftoria.

Piper montanum , l.dit Angui 1. quod quidam
cxiftimant Chamadexftinedub.o no'i eft C.hamc-
lcx, potius dixerim Coccum G.iidium Theoph. Coccum ct/,-
Nos de Cocco feu Grano Cnidio Theoph. poitea
trademus.

Dodo.vocat Chataadea Germanica. ac v detur
ci ellc Cneorum album Thcoph.nihil tamen aflir-
mare pofle dicit propter breuitate.Aft quuCnco-
ron album Theophrafto candido dicatur folio, Dd. opinio
figura quodammodo Oleagineo fimile , vix con- renatur.
ceflcrimus noftram hanc Laureolam elfe Cuco¬
rum, licet id fibi perfuadere videatur Dod. dicens
non multum diflimilemefle Olea:. At nos mul¬
tum diilimilcm dicimus. Edi etiam fnniliseflct,
de Aderantur &alia: adhuc notae. Etvt reliquas
omittamus, quis, nili lufcus forte aut parum ocu¬
latus, Lauretolte lolium candidum dicat ?

Negat Gefnerus in fiortis, Piper notanum Ita- Konreell
lis di£tum,& Germ. gylanb rette Laureolam vo- [“Hrnilim
cari:cui fane haud grauatim fubfcribercmus, nili
iamdudum apud omnes pene Herbarios illud
nomen inoleuilfctj&in quibufdafn cim Lamco-
la haberet ftinilitudine. Alioqui nonftn peruires
eft,quain re differti Laureola arque acL.nno le- LaureoU
peruirentibus. Quapropter & ipfe quoque ^efn. fulgam.
alibi non vno loco, lata vulgi incedens via, m odo
Daphnoidcs noftrum vulgare , modo Laureolam
vulgarem , modo Daphnoidem Fuchlii vocitat,

Thymclea: tamen Ipccicm potius clle, iterato di-
ueriis locis inculcat.

AnApollin. Rad. 10. Chamxdaphnc, Laureola
ctiam medicamentariis dicta* eaque mas ? nimi- \eouia
rum ita irradiat nobis more fuo ambitiofis luis mas
radijs , vtnon anlimtis aflcrcre, ncc alius forte id
facile cx eius verbis qucat,num hanc intelligat
vel aliam :non line lufpicione ipfiimmet idnelci-
uilfe.

An Altomari de med.c.91. Mezereon fcplafia- Mezereon
riorum communiter dicta , <Sc proprie ca,quam
Diofc.nuncupat Chamadeam, vt ille vult, qui ex c *m* ea'
ea parat pilulas, quasfumme laudat ad cductio-
nem aquarum.Si hanc noftram intclligit, fallitur
quod Diofc. ChamaUam putet.

Cronemb. I.5. eom.p. ad Pillulas ex Mczcrco
Mcfues : Mezereon, inquit , frutex omnibus oih-
cinis quibufdam aliis Almczereon vocatus in
magnam controuerfiam agitur , dum quidam
Chamadac Diofc.aiii Thymelase eam vocem tri¬
buendam contendant. Auic.i can.c.^tTv. & Se-
rap.fimpl.c.:6^.quos,vt praeceptores fuos,feqtiitur ^ y \(fur
Mcfne,Chama:lcam cum Thymelica turpiter con- arguuntur
fuderunt. Tragus Pandectario &: Leouiccno fub-
kribit eleganter vulgarem Mczcrconem pictura
fuaob oculos ponens, duin ait : In lanuario plan¬
tam ante lolia germina^e,florcs purpureos edete.

In cnp.prxccd. ThymeUeam Germ. peculiariter Tkjmru.
Tvcllcrfhcb referens exDiofc.line dubio fideliter 7 ra£f
ea, grana pingit,qux noftri [Germanix] Pharma¬
copola* ex Mczereo vulgari colligunt : nain ro¬
tunda efle dicit , maiora canabinis , linguam v-
rentia.Diofc. clarius ,fru6tum habere Myrti in
modum rotundum &c. HaJc II ucra funt , vt
omnino iudican debent , non iam Mezereon Tfa(ru,
Chamelxa, fed Thyme Ix.is ex qua granum liue ca/}jg,
Coccon cnidium colligi & Theoph. j.^.c.ip. 11. &

Diofc. autor cft. Conitar hinc Tragum hic pa-
‘Bbb

$68

HISTORIAE PLANTARVM.

rum attentam fuillc,vium floribus quidem Meze-
rconem vfitatum feminibus auc frii<5tibus Thy-
melxam rcprxfentat.

SyluiusMezcrco Mefues Thymelxam reiStif-
fime decernit,

Pandedtarius SimoneGcnuenfe redarguens c.n<f.

P Aviea. jjanc male Laureolam-‘c6ftituit:dejndc c.iyo.eos

improbae qui Coccognidiu [quod aiiis feme Me -
zereonisdixera:]feme Laureolxputant. Amplius
* Hreo *' c.4Kj.'diferre Laureolam Laurum Alexaiidrix &:
JDafhntidet Daphnoidem meerpretatur : vnde manifeftum fit
D. Florent, quantopere fibi difliddat. Simili quoque errore
error. £)_ Florentinus includitur c.fi in Mefi.commen
tans:Vterque facile hinc arguitur, quod Diofc. di-!
AralumU- ucrpa capicaomniu earu herbarii inftituat,quodqj
tter ' Arabes omnes ( Si' Serap.cxci piamus ) Mczerco-
nem copiofo la&c manare feribant, quod tamen
LaBhrutri* occ profert Laureola , nec etiam Mezereon vul-
maxtma. gare. Etquamuis: Mcfuc Lactariarum rn^ximam
Lafttctnt- dixerit,& Auic. Ladticinium magnum, id cllc fal-
ummagnu pum oallari fide monftratur. Nihilque moror
vepxntur” Monachos in Mef. vbi confidenter Loniccrum &
Fuchf.cauillantcs,ac Serapioni iniquoiure patro- ,
cinantes,idcm contendunt.

Non dubium quiirDiolc. Chamelxafit Sera¬
pionis Mezereon,quai'n Arabes & eorum dilcipu-
finon tantum multiplici verborum imperitia
confuderunt , fed infuper cum Chamxlconc al¬
bo ac nigro lethali erforc commifcuerunt. Atqui
illud horrendum quod Mefuc initio fermonis
Mezereon rapere vitam-, ac viduas faciens dixerit,
ViT7vT vnc^c vfus e*us ^ agyrtis Sc circumforaneis
formidari debet, qui integra grana ( quia pancu-
Cautio. Ium ore comminuta,fauces accendunt & linguam
mifere vellicant) transglutienda exhibent, extre-
Agy tarum mo homims periculoiNoui(addit Croncmb.)im-
tmpojiura. pudentillimam oftetricem Nouiomagii ( qua; pri¬
maria vrbs Geldrix) Gretam nomine, qux paliim
quibufuis:6cquod intolerabili fcclere fit , etiam
orauidis ac pueris propinat: 6 flagitiotara fcemi-
nam ! Quare, prudenti etiam ncccflarkrctmfilio,
Mefux aceto corrigahrur folia. H&c ille. Cxtcrum
Croncmburgium per Mczcrconcm vulgarem in-
tclli°ore Laureolam noftram folio deciduo latis
clarum : Laureola autem cius fuerit forte c^.,qux
folio perpetuo virente. Qux autem fit Thyme¬
la vera , & Mezereon Melue imponendum in
pilulis Mefuei , non indicat. Apud Theoph.vc
citatur a Croiiemb. nufpiam inuenimus in qua
planta colligatur Goccon emdium. V erum ' de
hacrepoftea.

C*n- *cpc- jsjunc Cxci ac periculofi errores Loniccr.dete-
gendi. Islib.4.c.4.!).fii=Hiftori?ficfcribiC:Sa'
lcrgfxits, aut gvlanb, aut gtbafl/Diofc.Thymc-
guntur. la:a, frudtus Granum Gnidium aut Cocco cni-
diuni: aiii Daphnoicics Diofc. volunt , quamuis
non reipondeat deferiptio huic Sellerffiafo.
Quo loco Lonic.poluic falfam figuram Matthiol.
Thymelex , cui appittx baccx triccoccx : quam
plantam mtclligat nefeimus, nec ipfum fciuifle
exiftintamus : nomina tamen Germanica conue-
niunt nollrx Laurcolx folio deciduo. Cap.feq.
quod 50.I1C tradit: ©Cibclpaff/Aeufifraut/Diofc.
Chamclxa , Barbatis Arabibus & Oftic. Mczc-
reon,R apiens vitam,Baciens viduas. Quidam con¬
fundunt hunc fruticem cum ^Nellerfjljala cap.
prxced. dcfcripto,propter fimilcm figuram & vi¬
res. Ambas indilcriminatim vocant Mezereon.
Hoc cap.Lonic. ponit figuram Chamclxx Matth.
deferiptio autem eft: Laurcolx folio deciduo ex
Trago, cui dicitur Chamclxa , vt ante annota-
rum.Sic ille, magis edam exteris, more fuo omnia

'confundit.Lib.5.cap.zo3. iconem Laurcolx folio
deciduo ex Matth. ponit pro Eorbci i raut Daph -
noide : aferibit quofdam velle clle ^Sclleiiebalt?
^yliiftbt. Is prxterea male fciibit.Coccum Cni-
dium femcncAc Thymelxx apud Myropolas in
vlu.

Rifhus quoque apud Diofc.notat Chamelxam
G. dici^ylanb/ Gallis Bois genttl & cap.fcqucnti
Thymelxam efle Mezereon Mefue 8c officina¬
rum, cuiusgranum Gnidium Diofc. Officinis fit
Coccum grfidium Germ. Sellers^ale.

Sed eadem ignorantix nota inurendus eft
Ryflius,qui eandem plantam facit Chameleam &
Thymclcam,cum tamen neutra fic.

Lc6tores perpendant in 'quanta pericula ifti
ignaxr Herbarii coniiciant non folum mileram :julp
plebem, verum etiam Medicos ftirpium ignaros,
quorum maiorem numerum fcimus, quam vulgus
crederer. .

Pcn & Lob.Aduerf. Chamxdaphne fiue pufilla
Laurus:an Germ. Mezereon granum vocitant Pi¬
per rufticum, & Gnidium gravium Pharmacaria
1 inlcitia,qua ponit iamdiu Senenfis,decipitquede- piper 1
! ccprus,fibi incognit is 5 birfwn prorfuWiCo ntundit.
j At ipfl interim Aduerfarii dubii hxrcnt , an iit \n!Un
1 Chamxdaphne. Corrigunt tamen veriionem, dc
! vires Dioic. exponunt,vr fux opinioni accommo- kch-
i dent, vt apparebit infra inter vires. Nec ullam
vidimus caram iimilitudinem,vt mereatur nomen
pufillx Latiri.

Camer.annorat Cliamxlcam Germanicam [fic
enim vocat ) flore quandoque reperiti albo. Sed
vbi ? &,fi vidit , cur locum non fndicn ?

An Turner.Daphnoides,quibufdam di&a Lau¬
reola? Angl.Aauricl vcllolbry quam in Germa¬
nia fe vidille negat: in Auglia tamen ad lepes
prope Cantabrigiam 8c 23-arcrtV'ay • frequentem.
Videtur Turnerus inrelligcre Laureolam femper-
uirentem : quamuis figura non refpondeac , ncc
quadrer cx Diofc .flos albus.

Chamclxa, inquit Cxfalp. quam vulgo inalpf-
bus Oliuellam vocant,duplex elf : vtraqiie paulo
minor Daphnoide obfcquiofa, &:c.

Qualem autem fufpicemur Cxlalpini priorem
Chamxlcam dicemus. Altera videtur noftra Lau¬
reola folio deciduo.

Hiftor. Lugd. pro Laureola firmina proponit
iconem Matth. prxterea eodem- cap. habet icone
fiib titulo, Lauieolx cum fruduiquamDod. ex¬
hibuerat pro Laureola huc Daphnoide qux per¬
petuo viret, diuerfaabea de qua Hile. Lugd. eo
loco agit.

Schuucnchf.in Cat.Silef.Laurcola, 1

Diofc. Charrixdaphne Gluf. At non videmus cili
hxc planta fimpliciter Laureola dicenda lit;naHa
canta fimilirudo. Chamxdaphne Clui, non elt,
vt prius didum.De Diofc.Chamxdaphne poflea.

C.Bauh. apud Matth. Daphiioides : Laureola ^
folio teneriore deciduo. Glycyrrhizam mori-
tanam nominare folemus, vtrei herbanx i^nauns
fallamus.

Caftor. Daphiioides Sc Laureola maior. Pix -
raque linguarum nomina lam lupra di6ca fpai- ,v4;
flm Hilp. Sc ltal. Laureola. Gal. LaureAe. Germ. rty,
etiam ©cl>cifilorbc£rcri quafi caCatioms Lauri
baccx, quia fedem potenter moue it. Silef.

Can0/ Jiiccjhcl- Sequanis & Mompelgardenfibus,

Bois gentil. Ruftici circa Bafileam , vc ex Cl. D.

Fcl. Placero accepimus, nominant Bcig.

quoque vt Germ. ^Bellcr^ala dicitur , hiscciani
Fraut : pediculorum herba , forte quod cos
abigat.Boh. tr Uti / cc-fte Matth.

F.ade-m

Eadem fere loca cum procedenti amae, filua-
1 rica, montana. Plurima cum in Germania &

1 Hcluetia, tum in Allobrogum Sc Ligurum Del-
phinatufque montibus & collibus filudijs,o.pacis,
j in vallis Anonio montibus Tridentini agri repe-
ritur in monte Amano , tefte Bcllon. quamille
SellcrFraut Germ. dici ait, quanquam temere
| herbam vocitct.Circa Bafileam in Mouteto mon¬
te. Denique in plerifquc pinguibus & opacis,
afperis atque defertis Germaniae locis. In Italia:
hortis quampLurimis cultam vidimus. Tran flata
enim ad frugem peruenit ac diu durat, quales plu-
res in hortum E. C. Montb. transferri curaui-
mus, quo adhuc vigent , vbi Ian. & Fcb. Mar¬
tio atque Aprili florentem obferuauimils, pro na¬
tura ik clemenria hiemis. Communiter tamen
Martio floret : Sed florum gemmas feu germina
ftatim poit autumnum promere folet, qui mox
hieme , li clemens lic, alioqui incuntc vere, pan¬
duntur. Folia poit flores demum exeunt. Tan¬
dem oftate & baccoquo Augufto magna ex parte
rubra: facto maturantur. Subinde folia amittit.

& Prodidit Tragus ie Chamelea [intelligit autem
hanc dc qua hic agimus ] quofdam agyrtas & im-
poftores non paucos d orcum mittere vidille.
Eiufdem iudicio Pilula: quas e Chamcloa Mef. 6c
i Serapio conficiunt , ad hydropem maximi lv.pt
momenti. Exiftimat decodionem florum tutio¬
ris &c mimis noxi j vfus dfe.iNtmmi tamen auro-
rem aut magiftrum hac in parte fe velle efle , pro
fitetur. Folijs eum meile tritis fordida vlccra (k
cruftofa repurgari. Mulieres qua: forma: (ludent,
hoc medicamento vti polle : nam faciei maculas
intra paucos dies illitu exterere purgare. No-
-ftrum confllium eft, ne quis temere vtacur Pilulis
de Mezerco didis , proiertim fl imponatur Cha-
moloa Tragi, quia non parata funtvtdecet.Qm
fmcgrna Tragi volet vfurpa-rein magmatibus, ca-
ucat nec inflammet faciem , & pullulas excitet
ipfis maculis deteriores. Nam erodentis & ad¬
modum inflammantis eft facultatis. Folium vnu
flue recens flue flecum comcftum pituitam vifci-
dam perdeiediones vacuare , vomitum moucre
8c menies Matth. tradit. Baccas quindecim po-
rualfumptas efficaciter purgare. Folium in na¬
res inditum fternuramentum excitare. Cum paf-
fulis folium vr.um mafticarum , a capite pitui¬
tam & faliuam ducere. Nimirum ho ipise funt
vires quas fuo Daphnoidi tribuit Diofc. quas
mutuatus Matth. fua: Laureola applicat. Vt iam
aperte videant Studiofi,quamum' eiflt fidendum.
Dofls baccarum pericufofi , quam iofe non
fumpflflcr, nec line noxa aliis propinnflet.

Dodonoo folia , cortex , radix, & frudus funt
calida fk flccca ad tertium fere gradum, ciufdem-
que fere qualiratis cum Thymekea. Folia, inquit,
purgant potenter violenter per inferiora pi¬
tuitam Sc humores biliofosac aquofos,his vti of-
• ficinas loco foliorum Chamolco. Eafdem vires
habere baccas, ea) q,cominanfas tantum calorem
ac feruorem in faucibus relinquere , vt vix potus
copia reftingui poifit. Ideo hanc plantam line
dubio nocuam elle hominibus, cum iit vfque adeo
calida , vt vehementer violcnterque operetur,
adeoque lodat & noceat partibus internis. Huius
folia proparari vt folia chamcl^a: ; eademque ra¬
tione proparandos elfc frudus & corticem,fl fu-
mendi exhibeantur in aliqua medicina. Idem in
hift. lar. feribit, officinas Germania: & Belgij hu¬
ius foliis (Aquando opus fit ) vti pro chamoloa,
quod citra errore fieri poilit , quod & Cam.rcpc-
L dt.Menfes quoque ducit,v: perhibet Schvvcnckf .

LIBER V.

Cortex vero aduerfus Qua r r a n a myHy d r Opifi m &■

venena pro fe cu Saccharo, vel liquore aiiquo bi¬
bitur, corrigitur Lade, vel Aceto. Experiatur qui
volat? Nos non. facile periculum fecerimus, nili
deficientibus aliis medicamentis , autinc.ifude-
fperato eius vfum fuaferimus idque cum magna
confideratione.

Sufpedum porro nobis eft <Sc illud Ant.R.oicr
medicamentum, quod pelle laborantibus exhiberi
tradit. Foliorum, inquit,Laureolo exficcatorum
pondus coronati , plus minufvcpro ratione vi¬
rium aegroti, per biduum in aceto macerant, & bi¬
bendum probent, quod fudorem mouet , vomitu
ik aluum: 3c hac ratione venenum expellit. Suf¬
pedum vt diximus,eft nobis hoc medicamentum:
ii eo vcendum clfet , velimus potius folia Laureo-
'<? macerata per biduum in aceto cum alio liquo¬
re propinare.

Nam vel Pen. & Lob. tcftibus, ac ipfo adeo
fenfu, fauces , arfophagumquc [ aliter quam £u-
phorbium Gcfncr. ] adurit , diu multumque ve¬
xante imprcflionc. Non minus hoc per aluum
deijcit crailiim vifeidumque Phlegma , tk inte-
ftinorum ramenta abradit quam Laureola, cui
non difpar, fcd vehementior facultas meft, ea¬
demque in aceto maceratio ad corrigendum de¬
betur. Sic enim vtuntur etiam Medicorum quo-
rundam proccpta Pharmacopcea. Quare[inqui-
unt ijdem ] facit hoc virium expeniio , vt minus
quis putet Chamodaphncn legitimam. Quippe
quam Diofc. , id eft , capitis dolori¬

bus ik llomachi ardoribus mulcendis commen¬
det , vt interpres vertit. At fi vlla ratio iniri que¬
at , qua tam teruida planta pro Diofc. Chamo-
daphne agnofci queat , ea interpretatione com-
1 modiorc dc veriore videtur lita : namque y.tzct,-

i) &ua.x* lyKzvTWY , id eft , capitis fret.

'doloribus & ftomachi vftionibus accommodat ,
vertas , non incommodo ienfu intclliges folia tu¬
fa admotaque capitis dolori , puta a trigore , vel
flatu, mederi : Stomachique vllionibus laciendis
J admoueri, ad diuturnas fluxiones fidendas aque
j ftomacho auertendas : vt Paulus ex Antiquis do¬
cet faciendum , lib. 6. dc ftomachi vftione , fer¬
ro vel cauftico non vrente adlu', cuiufmodi funt
fungi , aut nigri Agarici fruftilla , aliauc inibi
feripta , quibus non fecus atque folijs huius vfl
funt Anriqui. Sic Diofc. magnum praffidium Aral/ca
putat Arabicam vocatam vftionem a Grocis,quo /? 10
fieri folita fuit ipirillis caprinis , oleo feruenti
immiflis, & pollicis cauo inuftis. Sic 'illi.

Nobis nondum veriiimile videtur hancefle
Diofc. mentem , eftquc valde longe petita h oc
interpretatio, ncc confueuit aut opus habuit
Dioic. ab Arabibus difcere , quos nec vidit ncc
agnouit. Quo noftra fit aliorumque hac de re
fententia cap. de Chamodaphne declarabimur
Non enim concedimus , hanc de qua hic agimus,
efle Chamfedaphncn Diofc.. Nec tacendus tame
alius eius vfus quem Moibanus invexit, incu-
ius Antidotum alias Saxonicain vocatam aduer- r< n
fus venena cius radix quoque in aceto macerata
Venit, quam antidotum alio commodiore loco
referemus.

'CHAMELM H I RS VTAL NOMI-

NE DATA.

Gap. XXXVI.

CH a m y£ l /E Ai nomine , & Gallice Bois Geli-
til , id eft , Ligni nobilis nobis datam ( non
Bbb a

57®

HISTORIAE PLA N T A R V M>'

recordamur i
quo] plantam in
ficco noftro
herbario inue-
.riimus Sc etiam-
1 num afFerua-

Sapoi

floret.

Radix .
Sapor.

Fruticis
parui fpeciem
habet , vti prx-
1 cedens r Caudex
lignofus’ ,!.rami
palmares, nigVi-
cantcs ( in lic-
ca.)Folia fimilla
fere cum prxee-
denti Laureola
folio deciduo,
breuiora tamen,
Sc multo angu-
ftiora , in acu¬
men delinentia,
■ nonihil hirfuta.

THYMELE A
Cap.

MINOR 'CORDI.
XXXVII.

THymclxa
i

_ minor Cor¬
do, paruulus efl:
frutcx,plures ab
vna radice imit-
tens virgas,lon-
gitudine peda¬
les aut dodran-
talesspcr terram
ftratas , lentas,
flexiles Y&di-
ftra&u contu¬
maces, foliis nU'
mero fis, vndi-
qucvcfbitis , fi¬
gura ‘oblongis,
vtrinque acu¬
minatis , craf-
fiufculis , fupe-
rids viridibus,
inferius palli¬
dioribus , Olcx

Myrtiquc foliis multo minoribus, ac potius fruti-
colo Polio fimihbus , paulo tamen maioribus, gu-

ftu glutinofis.Flores,SoleTaurum'oco:ipantc, pro¬
ducit in fummis virgis oblongos , inferius angu-

C1UC1C Ui luimiiio y -r j

flos , fuperius in quaterna folia parua le panden¬
tes, e purpura in puniceum atque’ candicantem
colorem vergeres, denlos: Sc ab vno principio iefc
in Co rimbos’ diffunde ntes , fuauiter odoratos , Sc
mellis aliquem odorem redoleres. Floribus lingu-
lc fuccedut baccqiRadicc nititur longa, candicate,
neruofa,lcnta, flexili, irtfragili &perenni:guflu ad

aliquot horas fauces Sc palatum Ccccognidii mo¬
do excalfaciente Sc fcarificantc. Nafcitur fruteto-
_ lis& mufeofis tam planis quarti editis locis : non-

nunquam etiam lub Iuniperis.Copiofa autem cir¬
ca Vindelicorum Auguftam, & Ratifbonam.

An de hac Gefn. dehort. Piper montanum in
Italia multis vocatum, quod:noftri ^yl^nbjDod.
Chamelxam falfarn? eiufdem fpecies alpina mi-
ChamtUd" nor fuperiore autumno hortulo meo commifla,
falfa. " viret eciammim. Vis vmiifquc cauftica,omnibus 1
partibus os & palatum non aliterquam Euphor-

bium accendens. Aliqui non recte Laureolam
vocant. Facile nafcuntur: craflior enim radicis rii&ttr
Sc tenax efl cortex. Item de Collcbt.fimpl. Lau- ?er*m'
reolte puto fpecies 'in monte prope Curiam, par-
ua1, anguftis folijs , paulo maioribus, quam Rol-
marinijflofculis purpureis odoratis,vt in §ylanb, Uurttf4
Cauliculus lignofus efl: , non vitra feptem digitos ,fpecitl
altus. Floret lunio. Confiderent periti an Geln.
de duabus plantis ‘ feribat , an dc vna tantum.

Item an intelligat Thymelxam Cordi vel Cnco-
rum Matth.fruticofum,potilFimum per eamLau- Tempu’
reolam,'aux prouenit Curix : Icon a Gefn. addita
‘Thyrrfele^ minori Cordi non ‘quadrat cum Cneo-
ro Matth. Stirpium ftudiofi obferuabunt circa
Auguftam' Vindel. Sc Ratifbonam , Thymelxam
minorem , Sc conferent cum Cneoro 'fruticofa
Matth.

Tragus de fua Thymelxa lic feribit : KeHcrfcs
Sc geiUnbt Gerra. Latinis nonnullis Linum
fila, oiiuelia Sc Leo terra: apud Diofc.

Xtuwa: Vlin.Pyrofhchne, Cneitron Sc Cncorum o/wtU»
vocari tradit.SVfi A politvbn nuncupant : Hyginus
Cafiiam. Li paronis cuiafdain Actius mentionem
facit, qui Sc Cncftron nominari tradit. Num ve-
ro ad hunc fruticem Sc pertineat appellatio, mi- c'nJc'oM
nime conftat.Fru&us Thymele* Cr atumGnidium Apoimn
vel Coccum Gmdium , vt loquuntur Oflic. appella- uv.no,.
tur. Errant Rccentiores, quiJCoccognidium ex
Chamxlca nafei exiftimanr. Multo maiori in
efr6re-verfantur,qui Chamxleam cum Daphnoi- deupu
de feu Laureola confundunt , ac fi ad vnam Sc
eandem herbam vtraque appellatio referenda fit.

Vid. Criftoph.de honedis Sc lac. Manlium, fuper Thyit*
Confcct.Mczcreon. Fnitcx elt, arbulculx inltar Tragu
profiliens, virgis multis, tcnuilhmis, tripedaneis,
autbreuioribus, folijs exiguis & pinguibus, flore ^rullH
candido , frudtu rotundo , feminibus Cannabis
haud maiori,linguam fi mandatur adurente, non
aliter atque Chamelxa dc qua proximo capite.

Non vbique obuia elt, fed incultis, altiflimifquc
montofis&filuis prouenit. Hxc Tragus c ni ideue-
nit quod reprehendit in alijs. Laureolam folio ,
deciduo bis pingit , pro Chamxlxa Thymelxa jul
vei didtum , licer neutra poilir cllc: nec crus Thy-
melqx deferiprio refpondear iconi ,qiix forte ex
Diofc. defumpta , ipfis plantis non probe ei co¬
emitis , vel fane fup&ficiarie confiilcratis. Confi-
derandum tamen an forte intelligat Thymxlcam
minorem Cordi modo didam.

An Apollo dc hac Rad. i.p.9^- Thy mclxa ex
qua Granum Gniduim,Chamclx.r fimiili.i .« :• An
item Anguill. iriepilt. Thymelxa ex qiia trucims
Coccum Gnidium diftum. Adeo tuperhci.uie
vel intricate de his tradunt , vt. quid itaruen-lu t.
nefeiamus.

CNEORVM MATTH. 'SVFFRVTEX
CAP. XXXVIII.

PRo Cneoro,cxhibet Math.plantam Tllvmcl^x ^

v . . - Ji'" '

Monfpeffulanx aliquatenus fimilem, ex radice

crafla.nigra.phiralignofa virgulta.dodrantem ar ( _ .

citer alta, ramoia, cortice nonnihil tuftciccnte te-
ita proferentehn quibuspotiffcirca laltigiu folia
conferta, VirctmtThymcl a’ :i multo bteuiora,obtu- 1: ,

fiota,glabra , neruovno fecundum longitudinem
donata.Flotci ramulorum extremis iniidenr mul- fi,,,. |
ti , limul congefti , pttrpurafcentes , ac interdum
albi , quorum iinguli Jitlacp Matthioli fionbus
forma non abftmiies, ex oblongo tubulo in qua-
1 tuor

LIBE

tuor lacinias
radiarim dilpo-
fltas faceflen-
res. Placer Sc
dilige cilli mi' Sc
pericilflmiHer-
barii Cluft def-
criptione fub-
iicere.Elcgans,
inquit, fuflfru-
cex , cui multi
■funt rami gra¬
ciles, flexibiles,
lenti, furculofl,
ab ima proti¬
nus tellure e-
mergentes Sc
'hami diftuii.
Folia nullo or-
vdine "dilpofita
ramulos am¬
biunt , viridia , cutanea > Thymeloo vero pro¬
xima, ingrati primum, deinde amari laporis, nul¬
la aut perexigua ( quantthn quidem guftanti de¬
prehendere licuit ) acrimonia prodjca. Flores in
iurnmis furculis , fex,feptem,autplures, conferri*
quatuor foliolis conftantes, ex rubro purpuraf-
centes,Centaurij minoris florum pene omuli, in¬
grati etiam Sc amari faporis,afpedus tamen pul-
cherrimi,atque odorati, caput( fi diutius naribus
admoueantur) tentantcs:ijs fuccedic frudtus exi¬
guus , Thymeloo frudtui haud diflimilis, non ru¬
ber quidem, fed candidus: oblongiufculus,fcmen j
continens cinerea membrana tedtum, rotundum* 1
Thymelae grano par. Radix longa , minimi di- |
giti vt plurimum craflitudine , interdum nigri- I
cans, maiore vero ex parte flaucfccns, lenta, fu-
perna parte nonnunquam gracilior , vnde rami
flexibiles Sc humi dilperfi emergunt , Sc fubinde
fecundum alarum caua, latis cralFas fibras flauef-
centes agunt.

Matth.in com. cum magnis icon. Lat.& Irak
iconem proponit huius planta* nomine cneori
Matth.ubifcribit : inueniffe fe in Bohemio flluis
plantam, qua: omnibus partib9fuis cneorum can-
didu referat:florcs in -furculoru cacuminibus pur¬
pureos , odorati Tefticuli odore Scc : In cpit.fua
iconem ponit diuerfam a procedenti, pro cneoro
candido : de quo agemus luo loco , nempe capit,
de Ocymoidc vel faponaria minore. Hanc
non deferibit, fed tantum ait : cneori candidi , dc
quo meminit Theoph. hic imaginem damus , vt
qui chamoloam faciunt , ad mentem redeant.
Profedto in ipfomet mens requiritur, qui libi pa¬
rum conflans quod aflirmauir audadter in dubi¬
um reuocans, aliam plantam pro Cneoro, nem¬
pe herbam , a prodicta toto genere differentem
exhibeat, parum memor eorum quo prius tradi¬
derat. Certe camcr. in Epitome Matthioli figu¬
ram omilir. C.Bauh.in au diis Sc iiluftratis Macth.
conmentarjis l.i.c.i}. Cneorum prius fruticolum
pofuic,addcns:Cordum forte nomine Thymeloo
minoris exprimere voluillecis nihilominus illu-
ftrans Marrhiolum , 1. 4. c.167 . cneori titulo her¬
bo iconem ponic adiedtis adeo his Marth. verbis:
Cneorum dc quo meminit Theoph. nullis defici¬
entibus nocis mifit ad me Roma vir quidam no¬
bilitate clarus, cuius imaginem hic appingi cura-
uimus, vc qui chamoloam Sc Thymeloam cneo¬
rum faciunt ad mentis fanitatem redeant. Eft au¬
tem ea icon reuera Ocymoidis minoris. Vt-rum

R V*

571

iam vetuni erir theorum Marrhiolo ? frutex ne
hic deferiptus. au didta iam herba ; Vt merito dc
ftlrpium hiftoriis meritiflimus Cludus in harc
verba prbrupcrir.Macth.hunc fruticem pro cneo.
ro albo Theoph. proponit. Cum vero ejualeiit
difficulter indicari poflit, cur huic ftirpi cneori
nomen accommodare voluerit • multi mirantur.

Poftrema Com.editionc 1.4 .aliud nobis Theo-
phrafti Cneoron adfcrt,niillis , vt iplius verbis v—
raijdeficicntibus nocis. Sed -cum nudam cantum c/w/ tari
imaginem, addito,cncori nomine oculis fubiiciat, rum p Jt
illiulque hiftoriam plane fubticeat , ii parum fidei
iplius allertioni adhibuerimus > nemo , vc opinor
virio vertet.Cocerurn*addic Cluflnifi in hac plan-
ta,( cuius Sc ipfe faris elegantem figuram exhibet)
acrimonia , quo quidem fenfu percipi poflic,abcf- Zj«U.
fer,ad Thymeloo genera auc ipli congenerem fuf-
fruticem referendam eife ocnferem-7 Nonnulli
ruitici 0tcmrofcItn / hoc eft* Pensam R jfi.m
vocanr.Nos aurem ante monuimus cap. de Thy-
meloa minore Cordi confiderandii cil^anGefne-
rus hanc forre intellexerit nomine Laureolo par-
uo, cuius deferiptionem ibi pofuimus. a n«uiS *-

Eft verb id notatu dignum * quod oblcruauit rtimaliiius
Myconus , medicus Barcinoneniis,rei herbario a,tw£l-
ftudioliflimus 4 nullis animantibus , fruticem
hunc accingi aut arrodi. Et cum mille huiufmodi
plantas foliis Sc floribus onuftas viderit, nullam
vnquam reperire potuilTe alfcric, in qua procifum
aut arrofum aliquid fuifler.

Braun apud Tabern. ponit iconem hoc titulo:

DcBdlcrf fjals aut gcilanb CafraMztth.Chatnc- B,«„*

U& fpecies : fubiunoicduasdefcaptiones , Sc po- XAt-
Ilea duas icones Thymeloo , de quibus poftea.

Calio, quam vocac, Matthioli , deferiptionem o-
mittit,quam moeni lier apud Macth. fub Cneoro,
fle paru oculatus vno capite diuerfas plantas con¬
funde ns-fe Sc alios faIlit:quHcgec caput eius quod
pi.eft 1.*. vix inrelliget an in dekriptionc priori
intelligat Cafliam,vti vocar,an Thymeloam.

Proucnir Cneorum Matrh, vt tradit Ciuf. in 1*ocus*
mulcis montibus Vienno vicinis canta abundan¬
tia, vt ruftico mulieres , dum floribus abundat, pra coron j
multos eius -manipulos in forum venales adfe- rJ(t ‘ZZit
rant, cum aliis varii generis floribus, exornando- tur.
rum tricl iniorum gracia. Nafcitur etiam in Pan¬
nonio flluis editiore loco litis vitra flumen Ra-
bum flue Arabonero. Frequens etiam crelcic qui-
buftiam Aecioribus pratis Francuforto ad Moe¬
num vicinis, profertim fllua quadam quercubus
confita, circiter miliare infra eam vrbem ad flni-
ftramfluminis,intcr Ericas,vbi illam candidis e- More cartdt*
ciam floribus variantem conlpcxic Cluf. cuius e- do‘
ciam manipulos ruftico mulieres in foro venales
proponunt.

Aprili plerumque florere folet , nonnunquam e- T€nTus-
tiam Maio. Fruiftus maturus eft Iunio. Adeo
autem facundus eft hic fuffrucex ,vrfopenumeri>
ter eodem armo florcar,nouis floribus femen fe-
perconlequcntibus,quod probe matimim,bis eo¬
dem anno de vna eadcmqtic planta collegit idem
Vienno Aullrio.

Camer. teftatur Cneorum Marth. libi in horto Sano.

•e femine natum: led non docet an herbaceum in-
telligat,anfi-uticofufn. Duo enim Cneora haber
Macch.eaque valde differcncia,fiprobe memini ili
quo antea fcripfinyjs. C.Bauh.lulfruticem in:el-
ligir,

Tofcanus Carolus pharmacopoeiis Burgundus
in Campagniola, diligens ftirpium indagator, flo¬
re albo Sc purpureo ad nos mifle nomine Balfami
Bbb 1

<n HISTORIA

alpini, quas in hortum E.C/Mo ntbelg. plantari

curauimus.

CHAM/tDAPHNE , LAVRVS ALEXAN

DRINA HIPPOGIOSSVM , RADIX
IDAA , ‘BISLINGYA , SIVE
BO N I F ACI A.

Cap. -'XXXIX.

/~\Vandoquidem' multi ad Laureolam referunt

imfiwir*- \ 7pioicoridis’ Chamxdaphnen , ‘vt ex. prxee-

*n’ dentibus liquer, quam ipfc fubnebtit fux Daph- .

noidi:nos eum fccuti, hoc loco trademus eius hi-
ftoriam.addemes & filbnedtemes his Ltwr. m Alt- \
xmirmam , Vbpfoghffim, Kadiicm litum, qua: a
Diofc. pro ejuatuor' dillindtis plantis naduncui,
ab aliis vero vna eadcmtjuc ftirps cxi(limantur,ac
putantur elle, vulgo didla Btjltngu* fiue Bimfui/.
Quod fi cui videatur h*c planta interrumpere
noftrum ordinem , quo lunilesplantas, quantum
fieri pocc, iungere fiudemus : is iciac> facilioris
doctrina & vitandarum repetitionum ergo nos i
quafi coadtos de ea hic tradere.Habet tamen ali- I
quid in quo conueniarcum prffccdentibus : vide¬
licet, nomina, baccas , & quod fit fruticofa plan¬
ta , conftans virgis hieme non pereuntibus.

CHAMtEDAPHNE.

Defer i p

CHamxdaphne , quam Sc A\s li/S pn
V'

Zhojc.

mtnd-

lelt/t.

F; ufttit.

Viret.
C*p d°i*r-

M&v aliqui

^>vocaucrunt,autore Diofc. virgas promit lin¬
gulari raniulo conftantes, [uovcxa»*»* : deerat m

vulglexempl.LatinumRuell.exPlin.Gr^cam vo¬
cem Sarac.cx vct.cod.adiccit]' cubitales , redtas,
tenues aclxues. Et huic quoque folia lunc Lauri
fimilitudinefed multblxuiora( hMitp* addunt
ex veteri codice Lacuna & Sarraceiius ) te-
nuioraque ac viridiora: frudtus rotundus,rubcns,
foliis adnatus: [ 7wV t-zmeyx&TK.jHuius fo¬

lia trica illitaque capitis doloribus- & ftomaclu
ardoribus [ kj s •> vulgicodices habet.

Saxac. legie amni & inflationes vertit, cx

autoricate Serap. qui cft ipfe inflationes reddit.]
quod veriiimile non fit , Chamxdaphncn , cuius
eadem cft, Gal. tcftc , natura , qux Daphnoidis
& Lauri Alexandriris(quas vocat)ardoribus fto-
machi iuccurrerc : quu eximio luo calore ftoma-
chi potius ardorem excitare debear. Fuerit au¬
rem vero limilius illam vt tormina a flatibus con¬
citata, ita & ftomachi inflationes dilcucerc. Vbi-
nam legit Sarrae. Laurum Alexandrinam eximi¬
um calorem Daphnoidis habere ? Galen. non vi¬
detur per Daphnoidem intelligere Diofcoridis
Daphnoidem , fed clematidem 2. Pxxtcrea non
omnes ardores funt a caufa calida , led fxpiffime
a frigida: facilior potuit cllb lapfus Scriptoris, vel
Corre&oris apud Serapionem, qui fcripferit in¬
flationis, pro inflammationis. Plinius etiam Dio-
fcoridis lectionem' comprobat. Qu* hac de re iit
Aduerf. lententia feu opinio , fuperius didum]
fuccurrunt. Eadcm.pota cum virio tormina [ rpc-
(f»<f]fedant.Snccus cum vino porus,ii#dnfes vrinai-
que ciet : idem quoque iubditus in pello prxftar.
Dixerat autem Diofc. cap. prxccd. Daphnoiden
quoque nonnullis chamxdaphnen appellari , de
VrmJfug- qua Daphnoide purgante vt ab hac chamxdaph-
prefio. ne differenti,patulo ance egimus.

Porro ^tytudttcpvnf germina tenera, inquit Gal.
edi quoque folent. Eft autem pdftmilis viribus

Stomacht
^et Ardor
Sicl trtfiA/i».

Sarrac.rt-

preOed/tur.

plantarvm

Daj’hil2 Alexandrina:, ficutfanc &quodDapii-
’ nodes nuncupant. Quale igitur hoc fuerit Daph- ttjpht
\ noi des Galeni Certe Daphnoidcs Diofc.mordet At*.

I fauces, nec exiftimamus cius.gcrmina a quoquam

■con cdi polfe. Quidam [ Paulus & Scrapio]intel-
lioui it per Gal. Daphnoidem eam plamanvqui o^phmi
dicitur clematis Daphnoidcs , clematis fecun-
da. t

Plinio Chamxdaphnc vnicoramulo eft , cuoi- cW*
tali fere a folio tenui. Lauri fimilitudine. Scnufird^fWW
rubens admixtum : [annexum: melius ex vencod.
tcftibus Corn.&CH.] foliis illinitur capit, dolo¬
ribus* recens. Ardores refrigerat : Ad tormina
cum vino bibitur. Mcnfesfuccus eius, & vrinam
ciet poru , partufque difficiles in lana appofitus.

Quse farie • Piinij chamxdaphries deferiptio ita
cum DidiC.conuenit, vt cx co defupta videatur.
Cxteniriv idem Plin. vbi de Lauri generibus
' fc ri bi l : Eft >i n qui t , & Chamxdaphnc lilucftris fru-
' ccx,eftSc Alexandrina[yidel. Laurus.]quam ali¬
qui Idseam , alii Hippoglotrion , alii Daphnici»,

• allii carpophy 1) on • 6: e. qux.poftea dicentur lub
, Lauro Alexandrina.

1 Merito autem Leonicehus Plinium carpit»
qui 1. 15. Chamardaphncirdefcribit ,Sc eandem U
iterum : eidem . plailnc - dilfercntcs deicri.pt 1 -
ones afferens. Eft enim prior deferiptio in-Daph-
ne Alcxartdrina , non autem in Chamxdaphnc,!.

4. a Diofc. tradita. Effe verb Chamedapbnen a

Daphne Alexandrina differentem non folinn tHr ^

Diofc. fed Gal. pariter &c -Paul, offendunt. Cha-
m a: daphne tamen , vt a Diolc. delcribitur non

multum ab Alexandrina Lauro differt . hodie ,
i no uit Cornax. non cognofcitur, li alia bcdiuerla
cft ab Alexandrina Lauro.

Chamxdaphncn Grxcis , quam Vincam Perum- C^i
cam vocanr,Plin.tradit 1. 11. c. 11. & c. 17. de qua
nos cap. de clematide altera fure Daphnoide.

Forte hxc ipia fuerit de qua Theoph. *1. j. hift.'C.
i^.vbi tradit: arborem Euonymum magnitudi¬
ne effe Mali Punicx , atque folio eiuldcm , fed
maiori , quam Chamxdnphnes. [ : Ga^

Gaza more fuo auda&cr lafciuiens Vincam per- pret,A
uincam reddit. Relinquendum nomen fuo auco- rxctdi
ri ,in rc prxferrim non probe cognita : fed hoc
non nouum ipfi, interpretis fidem excedere. ]
Chamxdaphnc , inquit Apulcius , h. Grajis
quibufdam Dapbmtes , aliquibus vero Daphne .
alijs Uydragigo £cu Caragogoi dicitiii : ItAiMuflel
l aginem dicunt , alij Lactilaginem .- Galli Ettgubim ,

yfiben : In pulucrcm redadfa moHiilimuni , in c i

aqua calida potui data aluum concitar. Anno-
tat apud eundem Flumelb. Qualis Iit herba cha L*lk
mxdaphnc nos docct Diofc. 6c Plin. ex quorum
deferiptione facile intefligere eft , non ellc vulgo
Laureolam Germ. Zyland, neque cft herba quam
noftri temporis FIcrbarij Vincam peruincam ap-
pellant. Hydragogos Apuleio dicitur , quali a-
qux & humidorum fubdudkiua: in vetuftis exem¬
plaribus nbn Fdydragogos lcd caragogos (criptu
eft : fi eque dicipotuic ,quod caput , quod Grx-
cc xd?A diciturya noxijs humoribus expurget. Mu-
fteilago nomen a Lauro forti ta eft , quam Pomp.
Lcneus , co quod Muftaccis lubijccretur , Multa-
cem appellauit , vtautoreft Plin. Ladilago dici
potuit , quod iucundo lapore > ceu Lac in cibi v-
iu aliquando fuerit, quod Sc Paul. ffi.g. tcftatut
1. 6. &c 1. 1 . Apuleius.porro remerc-, nec ex lite-
rata feientia , inuitis adeo medicis, chamxdaph-
nen dicit aluum concitare: li cx aliquo autoic id fl\
habet , cur non monet ; quanquam non putandu,
pcrRiun hunc Herbarium pariter ac medicum

. D*fbt

[ (1 credere fas cft ]-quicquam ab vllo aucorc mu-
cuaile , qui remedia , qua; ciuibus fuls , inuicis
etiam medicis profuillc iabtat, promulgat. At
faltem docuiflet nos , aut didicillec ipfc , h nefei-
uit egregius Herbarius , qua in re differat a Vi-
doriola ftia , quam etiam Daphnitin , chamae-
daphnem Sc Muftcllaginem lilu. cognominat.
Quid fi confundat chamidaphnen cum Daph-
noide ? quod ci non nouum. Dubium igitur re¬
linquitur nobis, qua: fit chamidaphnc Apulei
purgans , & an eadem cum Diofc. Plin. & Pauli
vt ccnfet Humclbergius.

Hermol.dum nimium Pliniane feribere ftudet,
obfcuriorem reddit Chamredaphues hiftoriam ac
fiio nomine pronunciat , qui Plin. prodidit :
Chamidaphne Diofc. Sc Plin. qua: iit , non dc-
monftrat Hcrmol. fugit hos fcopulos , quemad.
& Ruell. qui luo more ex Hcrmol. eo non citato
fua decerpit Sc fuffuratur.

Chamidaphnen Marcellus humilem Sc tcr-
reftrem Lauru interpretatur, aitque Latinis Vin¬
cam peruincam dici , ac eius mcminille quidem
Theophraftum , fed tam breuiter , vt nihil poflit
abeo intelligi, quam ferre chamidaphnen fru¬
dum folijs adnatum [ vbi aute id feribit Theoph?
locum fane nondum inucnimus apud cum , Sc
vix credimus extare : neque enim adeo alieni
aut peregrini fumus in ledioneThcophrafti , vt
fi hic diceret non alicubi id obferuallemus : in¬
dagandum tamen etiam in pofterum.]

Aperte & ingenue Anguil. fatetur , nondum
fibi perfpe&um elfc, quinam fit chamidaphne.

Amatus in Diofc.dicit,Chamidaphncm Hifp.
Laureolam didam , affinem clle Daphnoidi,
non efTe Vnicamperuincam,vtmulti fallo rentur,
fed aliam herbam cubitalis altitudinis, vt Plin.
deferibit : interim qua: fit illa non docet , vnde
fatis patet ci non cognitam fuille,pnfen:im cum
nec doceat in quo diiferat a Daphnoidc. Cornar.
&Chamidaphncn,& Daphnoiden , vtramque,
Plinii, Olhcinis &c Herbariis Laureolam vocari
tradit. Sed iam antea didum nobis videri Lau¬
reolam Cornario ignotam fu ilfc. PriicreaCha-
midaphnc videtur a Laureola non parum dif¬
ferre.

Et,vt'tandcm &: noflrum indicium dc Chamx-
daphne dicamus,placet nobis opinioFab.Colum-
jia’, qui vult Chamaxhiphner. Diolc. Plin. Sc Ga¬
leni cllc Bijlinguam fiue I 'ut: Unam , de qua paulo
poft.

L A VRVS ALEXANDRINA.

HVius Theoph. meminit L.c.iy.fic feribens:

Illa quoque propria Ideae lunt.. Laurus Ale¬
xandrina dida>&; Ficus quidam, Vitiique Lauri
Alexandrini hoc proprium cft,quod in folio fru¬
dum gerat [ImevW.cVjipTOy ;’s7 quemad. Sc Myrtus
filu.fcu Rufcus [ n K2,'7r-oe«vpp m. Vtrique enim fru-
dus ex foliis ipiiusdorfo payW 7»

iinlSt &c.] enafeitur. Hic obiter Theophra-
ftum ridens Seal. Fcftiuum vocat «jamtar : Nam
(addit) Quomodo Ida: fuerit propria Laurus ea,
qua: Alexandrina nominatur ? Pro Theoph. Sc
pro fe refponfum habes apud Plin.l.^. c.jo. quem
confules. IdfmTheoph.eadcm paullo aliter cir-
cumfcribit , cuius verba Grica lubet aferibere,
non adoftcntarionem,vt quibufdam id folemne
vifum, fed quia vel ipfis Latinis fint magis figni-
ficantia, Sc nefeio pri iis quam ivtfyeuur habeam.

LIBER V- 57?

lic ait: tvia.1 a/ q>JMi>y bnzi&wcpof* 7«V*ap-

70) ■ > wcrm ■> >; A/.izdvff&a Jbityvn Quo¬

rum verborum fenfam minus fideliter explcuit
Gaza» ficinquiens : frudiferaque nonnulla fru-
du. xi foliis interceptum vel pediculo tenus tan¬
tum gerunt, quales funt ea:, qua: ad loliorum in-
litionem feu exortus angulum, frudum exerunt.
Plenius ita : Quidam trudifera eo modoyVt fru¬
dum vcluti finu foliorum iliorum comprehen¬
dant. Lenocinium addas cum Seal, mdliufcule
lic : Quorundam iriuolucro , aut finu trudus ob¬
ducitur adeo , vt ipfii ( folia ) trudifera dia me¬
rcantur, quemad. Alexandrina Laurus , in foliis
vel fuper loliis frudum ferens.

Audiamus Sc Plin.Eft inquit(& chamidaphne
filu. frutex : cft & Alexandrina , [ Laurus ] quam
aliqui idiam aliqui Hippoglottion, alii Daphni¬
tin , alii Carpophyllon,alii Hypclaten vocant.
Ramos fpargit a radice dodrantales , topiarij ac
coronarij operis,folio acutiore quam Myrti, mol¬
liore Sc candidiore ac maiore, femine inter folia
rubro. Plurima in lda,& circa Heracleam Ponti,
nec nifi montofis. Id quoque quod D.iphnoidcs
&c. Dixerat autem iam prius: accedit in topiario
opere Taxa [ Laurus] excrqfcen te in medio folio

fiaruulojveluti lamina folii. Irem alibt. Laurus A-
exandrina fiue Idaea partus celeres facit , radice
pota trium denariorum pondere in vini dulcis
cyathis tribus: fecundas etiam pellit, mcnfcfque
eodem modo pota.

Adeamus Diofcoridem : Laurum Alexan¬
drinam , inquit, alij lVa/su», alii Aa.Ycthv , alii,
T,7ro>X»77Wjalii alii denique refaW vocant.
Foliis cft Myrti filucftris [agjuvpo 7w] feu Rufci fl¬
uxilibus, maioribus tamen, mollioribus ^.candi¬
dioribus: fruiftuin mediis foliis [c* fxWoRucll.
inter folia: maluit cum Plinio loqui, quam fi¬
dem priftarc autori ] rubro» ciceris [*?«£/•,■ '«T ma¬
gnitudine. Ramos vero per terram [ i™ ^jfpar-
«dt ( forte redius c terra emittit, aut fupfa terram
profert) dodrantales, interdum etiam maiores:
radicem fimilcm Rufco [ o%yuv$tnrv ] maiorem ta¬
men, odoratam Sc molliorem.Nafcitur in mon¬
tofis. Eius radix fuccurrit in difficili puerperio
drachmarum fex [ alii quinque ] pondere in
vino dulci pota. Succurrit Sc vrim ftillicidio
vcxatis,& menfes educit. Pro quibus poftre-
mis verbis habetur: el^et A' ^ cuua Sanguinem
extrahit : Sarac. per quem nihil aliud quam men-
ftruum cum Plin. Sc Cornar. intelligimus. Illud
non omittendum: pro eo quod folijs quam Ruf¬
ci maioribus diximus , in Grico haberi «ci'::-*.
Marccll. vcrtic minoribus quafi lcgille:
fed male , adftipulantc etiam Cordo, immb Plin.
quoque Sc Serapione, hoc fpeciaci n , qui Lauru
Alexandrinam Sc Gat Alexandri:’, vn vc'cans ni¬
hil pritcr Diofc. & Gal. verba crantcribir. Cor.
rupti igitur codices putandi qui utJmt habe nr.
Galen.Daplincn herbam vocat Jiltv 7C- -rnzs in¬
quit, quam & Daphnen Alexandrina. n appelli¬
tant, temperatura cuidcnter cft calida, Sc. guftan-
ribus acris fimul & fubamara , peraque tumvri-
nas cum menfes prolicie.

Apuleiuscap. deVidoriola fua Laurum AI :
xandrinam cura Daphnoidc confundit, ac etiam,
vti fufpicaraur , Chamidaphncn,vt iam prius la.-
tius oftcnfum.

Citcrum Laurum Alexandrinam Sc Laurum
Taxam eandem plurcs cftc cum HyppoglolTo Sc
Bonifacia feu Biflingua ftaruunr : dc qua repe -
ftea fpecialius trademus. Cornar. vero neg/:
i aurum. Alexandrinam dic Hvpoglofliim . lat

Bbb 4

Gax.i i
freb.

Laurus
lex an, l
Plinio.
Laurus
IcUa

D icjc.r
(t/

tutu ru

Mcv ; t.

D.Jt.

574 HISTORIA PLANTARVM.

diuerfas efle vult, illamque hodie ignotam.

LAVRVS ALEXANDRINA.

Litem, diri¬
mens ac Lau¬
ri Alexandrinae e-
lcgantiflima plan¬
ta irtgenue profe¬
ram [inquit. Lob.
Adu.pairt.i. ] quae
vidi opera 'loan-
nisParkinfoPhar-
macopcei Londi-
nenCs, qui rarriu-
*]um cius non dif-
^nmilem Billingua
mihi communica-
uit , delatum ex
hdrto Medico Pi-
fano. Hac ramuli
pars non excede¬
bat longitudinem
vheiarum quin¬
que , feptenis fo¬
liis alterno litu,
’mo exaduerfo,vt habet effigies Matthioli & Lug-
dunenfis,pradita ; ncruoiis vtrinque , rigidis vt
Hyppoglofli ; inferioribus ternis, aut quaternis,
vncias duas longis, & plus vna latis,in mucronem
Rufci modo, faltigiatis ; medio averfo folii craf-
iiorc nervo, lpecimine flofculi pallidi gemmato,
fine pcdiculo,& ligulato,bilinguiue foliolo, [fru-
<Stus enim mediis loliis ampleditur Thcoph. au-
tore) vbiTcmcn Bonifacia,fiueHyppoglolIi mi¬
nus proferre dicitur,donatis; ternis vero fuperio-
libusvnciam latis ,& fefquiunciam longis, mu¬
cronatis, vtrinque item ncruoiis line flolculorum
'rudimentis.

HYPOG LOSSVM, SIVE

HIPP06L0SS VM.

Dlofcoridi irnmyxoauty dctfAriffKor tsi , exiguus
frutex, foliis Myrto fiitieftri [puptrivv iy%ia x,
Miri» aswoT alba Dal. ] Sc tenui iimilis. Comam
[ xdulVjj /s. Adu. putant leg, ex Plin.xww, id eft,
concaua .] vero fpinofam habet, & in fummo ceu
lingulas fecundum folia. [,£. tVojcpv oamiyhoo-
DiofcSari* ^ 7o/r <puMo/r. Dal.monet lic habere qua-'
leftie. dam exemplaria : cir , ij amp.yxef/liJks

7e/f <puMo/r : licque legendum putat.Lacun.ex ver.
cod.fic. Xf tf.iT axf« u<nno imyKarliJki tlatif
luxp&s lv lois in foliis. Quidam al. yKaosi-

J)a. tK^vueifu/x^Ar. vet. addit umpoir. Coma caput
dolentibus vtile amuletum creditur. Malagmatis
q radix exprelliilque fuccus admifeetur.

Caterum diucrlimode feribitur ab Autoribus.
Baf.cod.dc Parili 7 v-myxum'/ habent, &c Marcell.
Hippoglollon. Apud Gal.-& PxaLvi tiyxooroy. quae
ledio nobis magis probaretur , maxime cum ei
Dioje. cor- confentiat etymon a Gahl.fimpl.S.redditum , hrs
rtft. verbis : vmyxuaiv ows.dstq ySp kt asyilt <f

u-t &y.poif 7o/f Kopuu2oif micTreu y?.uosdexuy : Hypo-
gloffonex eo nomen traxit , aubdfummis illius
Corymbis proxima: velut ligula innafeuntur.

Plin.Hypoglollam vocac,quamuis quidam Hy-
poglollonin vet. cod. legi notent. Folia habet
(inquit ] filucftris Myrti, concaua, fpinofa, & in
his ceu linguas folio.paruo exeunte de foliis.Hax

male i Plinio dici Dalcch.annotar, quod id nuf-
quam dicat Diofc.de Hypoglolf. Lauro taxe fo- D^4.
lium paruum exire de foliis, quod in alio nullo eUrZ
gcncTe Lauri videatur, Quali vero Plinio nihil a-
liudfcribcrepermifluin lit quam qua Diofc. ha¬
bet. At habet Hyppoglolfuin , faltem quod hodie
vulgo Herbariis ica dicitur , folium paruum ceu pJf”'
linguam e maioribus foliis exeuntem. Aut docere
debuit Dalech.in fuis arinot. in quo differat Hy- letk.
poglolfa a Lauro Taxa‘Plimi, aut racere. Na fa- cat-
cir interaumDalcch. intelligendo , vr nihil in-
celligcrc videatur. Qui fi hunc accufar,‘quod lin¬
guam lus Hypogloifa tribuat, idem eft , ac fi ne-
- garer,nominis vim clare id exprimere , quod mi¬
ramur alioqui in tanto Graco de Herbario , qua¬
lem iplum mille conftat. Pergit P/;«, Capitis do¬
lorem ex hi§ [foliis] impofira minuit. Item pau¬
lo poft Idea herba folia funt , qua: oxymyrlincs
&c. vbi lane hanc eadem intelligcre videtur,
lamdudum vero Alexandrinam Laurum ab ali¬
quibus Hippoglotcion vocari monuerat. Vide fub
Lauro Alexandrina» .

Marcell. in Diofc. fui vcrlione retinet nomina ^
qua polfea ab alijs reieda fuere,nempe hac.Sunt AL *
qui(Hippogloiron nepe)Antirhiiio,quiAnarrhiii6
qui hanc- Lychnidem agreftem vocent.Roinani
pariter Gr^cis Hippoglollum appellat.Jdm addit:
Rufci, quse filueftris Myrtus elt,folia habere Hip-
poglollum omnes reflantur. Ea non adeo gran¬
dia funt, dc pr.xcer id in culpidcin acuminata de¬
linunt. Eam ob caufam, liue magnitudinem, fiue
j equorum lingua figuram iu ea voce [ Hippoglof-
fojintelligas , nulla in folijs racio eius erit. Ncc
fi etiam, vtin Plin, adhuc legitur, Grarcam-pra-
pofitionem, t7roconiundam lingua a Gracis fuif-
fe credideris , Diofcoridis hilforia refpondebir:
tV’ enim , id eff , in fummo lingulas exire hic
ait '3^t7.oKevMo/s- , idefljfecus ik fecundum folia:
qua hic intelligic in caule fuprema. At caulis
definens non folia profert, fed confercla lanugi¬
nis potius quam foliola coma in latitudinem lc
aperiens inuolucrummon aliter quam in fpicatis
aliquibus feminibus & floribus ht.DifFert-ramen
a fpica quod rotunda , quatuorue plerumque an¬
gulis fpica furgunt:in hac quod vltimum in cau- ^
le exit , in latitudinem fe explicat. Et quoniam J
humanam linguam imitatur, ideo Hippogloflum gU
quali grandis lingua didba. Hac Marcello origo *'•
nominis &caufa eft. Qua licet Plini j hiftona
aduerfari videantur,(ait cnim,&in ijs ceu linguas
folio paruo exeunie de folijs ) meminerint tamen
omnes , ihfit Marcell. fequi nos Gr tcos Scripto¬
res, pracipueque Diofcoridem , & in vertendis,
eius verbis, quam debemus illi fidem praftarc, |
quisT«x5« lol( <f, prodire linguas ex i
Hippoglolfo dicit , quod eft in fummo &iecun •
dum folia : non cx folijs , fed ex fummo cault, ,
qua parte delinunt folia, exire ea dixit. Id enim !
iVcix-f» aperte fignificat. Catera appellationes, :
vtidemlentit Marcell.ex fimilitudine aliqua, vc- * i
rum importune, illi acreucrunr. Vult igitur Mar- pd
cellus , Hippoglolfiim neque a foliorum que Ruf-
co fimilia habet magnitudine , neque ab Equina- i
lingua figura dici,nequc Hypoglolfum a Plin-.rc- •
btc nominari, cum sV «txf#,id clt,in fummo cault i
proferat,qua humanam linguam imitantur, vn- i
de Hippogloirum,id eft, grandis lingua , nuncu¬
pandum.

Cordo autore quadam Diofc.exemplaria Hip-
j pogloflum habent , fed male. Nam nomen ilium
ab Hypoglottide inuenit : propterea Marcellus
I male Hippoglolfon legi cenfet ? qui nequaquam 1
l etiam I

LIBER V-

575

etiam verum HippoglolTon in fuo commentario
indicat. Neleio enim quam fplcatam lanuginem
indroduccre conatur,cum tamen nullus vnquam
autor alicuius lanuginis , vel fpicx, in hac herba
mentionem faciat.Mihi profedto HippoglolTon,
liue Hippogloflidion , fiue Hippoglotton eadem
elte videtur cum Lauro Alexandrina. Hac Cordus ,
cui partim c6fentit,partim refragatur Hift.Ltigd.
feribens : Marcelli mentem non latis intellcxilfe
videtur Cordus, quum feribit : Marcellum Hip-
pogloirum male legicenfere : imo Hippoglollum
legi vult. Multo verius dixit ille , Marcellum
nequaquam verum HyppoglolTum indicare :
prxterca cum eodem Cordo fcntio,cum prx-
politione Grxca utto feribendum elle. Ita ab
eodem dillentio dicente, HippoglolTum eandem
cfle plantam cum Lauro Alcxandrina,eam nimi¬
rum , quam pro Lauro Taxa exhibuimifs[ videli¬
cet Billinguam. ]Hxc Hift.Lugduncnlis.

Nos comperimus apud Marcellum ei placere
Hippoglollum dici , quali grandem linguam, fcd
nelcimus vbi velit Hypoglollum legi. Vndc au¬
tem Marcellus opinionem defumpfcrit , lanugi¬
nem requiri in Hippoglollo Diofcoridis,nondum
intelligimus. Hili. Lugd. exhibenti Polygonati
genus pro Hypoglollo aflencirc non polTumus, vt
copiofius dicemus, fuo loco.

Cornarius approbat Cordi lectione , cum feri-
bitVctus nofter codex aperte Hypoglollon habet,
&: non HippoglolTon , velut fere vulgata Diofc.
exemplaria. Anguil. hic rurfus aperte profite¬
tur qualis planta lit Hippoglollum dicere fe non
poire : nullam planta fibi vifam qux rclpondeat
deferiptioni , nulloque modo refpondere Boni-
faciam. Penx <Sc Lob. in Adu. Laurus Alexan¬
drina Diofc. qux Thcoph. Rufcifolia
7755- fiue fuper folio baccifcra,ab Hippoglolfo dif¬
fert , vt in promptu elle dicunt ex Thcoph. 8c
Diofc. nofcere : quippe frudum liue baccam
coccineam medijs in folijs hxrerc , nullius ligu-
\x facta mentione vterque alferit : foliaque mol-
liora,maiora,& albidiora quam Rufci inelfcDiof.
fubdit , virefque diuerfas reddit , & radicem
maiorem , odoratam. At Hippog!offi radix mi¬
nor &c. Vide pofteade Biflingua.

Fabius Columna in Hift. Lugd. muehitur,
quod exiftimetHypoglolfumab Hippoglollo dif-
■ ferre-, inque dodiores infurgat , male illos Hy-
poglofli etymon intclligcre alTercns. Nullam
quidem aliam inter illarum hi (lori as elle differen¬
tiam , nihilquc ad plantae- cognitionem facere,
vt 'iirm vel u 770 dicatur , cum friamus Plin. Diolc.
& Galenum eandem plantam defignarc voluilTe.
Quod verum quidem cft *. fcd intcrell tamen
Diofcoridi claflico & probatiflimo autori genui¬
nam Sc veram , non adulterinam ledionem rc-
ftitui.Si nrm & uno nihil facie ad piant* cognitio-
ne:at facit etymi, ad quod& Gal.rcfpcxit,cxadam
cognitionem , atque adeo ad iplam adeoplantx
formam. Nam quicquid ille dicat , aliud elt fi
fciam U7n»,id cft, infra folium linguam elfe : aliud,
fi fciam tiT /Vtb yhcoiyw> quafi equi linguam elle.
Quid enim aliud denotet ArOT*,noftri magiftri nos
non docuerunt. Sed hxc ad pxdotribas Gramma¬
ticos releganda.

Vt tandem concludamus , hoc Hypoglollum
multis idem videtur cum Biflingua , de qua paul-
16 poft fpecialiiis differentiis : ali j negant.

radicis, inquit, folia Oxymyrfinen(Rufcum)refc-
runt : iuxta ipfa vero exigui funt veluti capreoli
feu .-pampini [sAm?] ex quibus etiam flos emer¬
git. Radix valde aftringeiis cft , iis proinde con- Tepcram.
ueniens qux adftridione indigent. Bibitur &
aduerfus aluiprbfluuia , flivoremque muliebrem,

& omnem fanguinis eruptio nefii iiftic. Sunt au¬
tem £A/xer,vtcenfct Fab. Columna, yiricufte par-
ux feu petioli, ab Hift.Lugd. ( cuius dutorem,/j.r
£^^',Autorem plantarum jpallim vocat , quafi
nemo ante eum de plantis Icripliife.t ) perperam
p ? an*t hs putati ,vc rborum .prepiiCrat e i i i lux opi¬
nionis improprietate extorquente, vt planta ab
ipfa depidta Hypoglollon videri poruillet.

Plin.nOn ldxam radicem, vt Diofc. a parte po-
tiorc,ied herbam ldxam vocat, eademque dicit: Herba id*a
nempe ldxse herbx folia elfe qux Oxymyrfines: vim.
adhxrere his veluti pampinos, in quibus flos, Ip-
fam autem aluum,mcnlefque , [ lyJ/Mvv. pro p olZ
yUvktneiQv, hoc cft, fluxu mulierum transfer ipfifjSC
omnem abundantiam fanguinis fiftcre. SpifTandi
cohibendique naturam habet.

ldxa'radix> inquit Gal. guftu admodum acerba
cft: ac, fi opere periculum farias •> eandem vim SaPor
prxferet , nimirum fanguinis profluuia, alui flu¬
xus, Dyfenterias, profluuium mulierum , & qua¬
cunque eius funt generis , tum pota , tum foris
impolita curans. Quibus fane verbis, vt annotat ^

Columna, Gal. ldxam radicem non cognouilfe )ieriter'a-
videtur , cum taceat vim calefaciendi 6c frige fa¬
ciendi , quarum aliqua prxditam elfe hanc pl.i li¬
tam nccclle eft: nec quo ordine, liue excellu, fcri-
-bat , vt in alijs folet , calefaciat , refrigeret, 8c an
moderata fit,vel contrarijs conftet facultatibus.

Conqueritur C-lufius idxx radicis dclcriptio-
nem apud Diofc. valde multilam elle , vt dilticilc
fit certi quippiam ftatucre. Quapropter non abs
re alicubi maximorum ingeniorum xmulus Sca-
liger Diofcoridem aliquantum negligeiitem luil-
fe prodidit.

Fab. Columna Billinguam, de qua paulo poft,
vult elfe Radicem ldxam. Sunt ?,lij qui velint ef-
fe plantam Viti Idxxquibufdam dictam affinem,
de qua antea egimus titulo Radicis ldxx, cui vi¬
res melius conueuire videntur : non item figura
folij Rufci.

RADIX I D Ai A VETER VM.
"'Thanc quoque diftincftam facit Diofc. a prx-
Idicbis , diftimfloque capite dc ea tradit. Id ex

BONIFACIA SIVE

BISLINGVA,

NEotericis Dcfcript
Boni fac id

fiue

nuncupata fef-
quicubitalibus,
lentis, hilari vi¬
rore perfufis,
ftriatis vimini¬
bus multis a ra¬
dice adolefcit,
per quos alter¬
nata fere folia, Folia.
interdum plu¬
ra veluti ex ge¬
niculo radiata
vifuntur, nunc
latiora , nunc
anguftiora, pul¬
chre virentia,
crafiiufcub,
neruofa,vcru.n

7j

'ft

Flores,

cnalcitur aliud
foliolum, confi-
mili forma , non
‘item magnitudi¬
ne , cuius .e finu
flofculi ita exigui
ac itadilfedi , vt
vcluti mufcoli vi¬
deantur, micat,
colore herbido'
dilutiore , tk in
flauumfcu palli¬
dum inclinante:
quibus dciaplis
bacca fucccdic
maiufcula, quam
(emcl tantum vidillc meminimus Roma in horto
quodam , vbi coli a multis folet , quae primulum

* 1 _ I, r nlinnni n i ii 1 r» I llf C 1 n ■ 1 I S

Ifir.

Hipdglojjcn-

rubere incipiebat. Fab.Columna paulo Ipecialius
deferibens Radicem Rufco iimilem dicit maio¬
rem vero, a qua plures turiones, Afparagi,vel Rui-
ci modo exeunt > cibo apti , qui poftea in virgas
diftendunrur , cubitales fere, vel cultu maiores,
liues , virides, flexibiles, a medio adfiunmum
vfque folia habentes forma acutas Myrto , Rufco
fcilicctjfimilia , maiora vero tk forma parum an-
guftiorc,ad nouclla Rufci folia accedentia , viri¬
diora ik molliora: nec ita pungentia , etli acuta
flnt : alternarim virgas circ undant, fcd qua: pro¬
ximiora funt terra: , Rubis modo terna circum
virgas hsrent. In ipfis folijs viticula: parua: feu
petioli enafeuntur, tcnues,breues,fed Rulco lon¬
giores , in quorum extremo vere flos exit her¬
baceus, ftellatus , fex foliolis conftrudus , medi¬
um habens purpureum, non dilhmile Rufci flori,
frudum edere minime vidit,ficuti & amici mul¬
ti, qui plantam viginti annis coluere,nec vnquam
nili florem edere animaduerterunt. Quodlolo &c
ccelo imputandum cft: alibi enim frudus perfice¬
re rubros ciceris magnitudine , vt Ruicus afleri-
rur. Ligulam e folio exeuntem etiam alif«pn ob-
feruarunt.

Hcnnol«quoque acinos rubentes Rufci modo
fibi vifos tcftatur. Hjpog/oJfon tk H/pogbfimvo-
cat. Corolla: genus Hy pugLttidas vocari ait , aut
Lauro Alaxandrina,quam & H jpoglottida ap-

Pilexandn-
na Laurus
"vnde.

HISTORIAE PLANTARVM.

obfequiola , acu- glolfo Diolc..

minata , quorum Hippoglollon hodie vulgus I; dicam p.m ficu
vnicuique, mira- vocat: multi paganam 1 1 ;ig w , au tore Rucll.
bili naturae indu- Vuularia Brunf. Laurus Alexandrina Theoph. & Pomt
ftria , in medio F.pipbyllocarpos eideni: cuius duo genera confli-
tuit : vrium quod duplici folio conflat : aliud
quod limplici folio cft : duas quoque figuras ha¬
bet diftindas , nomine maris dc fcemina:.

Tragus quoque Laurum Alexandrinam Diofc.
dicit, & a Theoph. eleganter dici

ait: Hunc fecutuseft Euritius Cordus in collo¬
quio fuo de herbis : Ruellium notans quod non
ccgnouerit Laurum Alex, cum Hypoglolio ean¬
dem elIe:afoliolo,inquit,Lingulx aut Vuulx ap-
oenfle fimillimo apud.Gcrm. nomen inucnit
'^apfflmfraut , hoc efl Vuularia : dicunt etiam
^ipffcnbUt «S-rlNOcfcnblac. Sulpicatur etiam
eandem die Chamxdaphnen Diofc.

fuchlius quoque Daphnen Alex. 8c Idxara vo¬
cat, Gcrm. ^aiicfblfltt/ tk -2luffenblatr/ Theoph.
i-n-pv^.y^-nv & Apulei Viftjrtoiant: qu od nimi¬
rum ca proLauro in triumphis 6c vidorix lignum
vterentur , quanquam ineo capire Apul. Da- rpr.
phnoida cum Victoriola confundat.

Comar, nimis audenter pronuntiat in Vuula¬
ria nullum frudum comparere , alij viderunt,
vt Tragus , nos &c: .

Hippoglolfu.n > tradente Turnero , Offic. &
Herbariis Vuularia vulgo dicitur & Bonifacia.
Accedit multum ad Laurum Alexandrina dida :
fcdillud lingulas &feinen'habet in foliis: Hxc
vero duntaxat fructum inter folia , non autem
lingulas. Videntur ergo in hoc differre. In mon¬
te Athos , vbi Hippoglolfon frequens , tcfte Bel-
lon. dicitur Cur aco V ut ano , id cft, Gallice berbe de
la Corneille : Herba comicis.

De Lacuna: quoque opinione , Hypoglolfum ,

Icu iTnyxaosw , vt legi ait in quibusdam codici¬
bus , non cft idem cum Lauro Alexandrina , vt
quidam phtarunt. quia, inquit, ca non producit
ex folijs parua folia , fcd tantum frudum. Is
i duas icones proponit ex Matth.

At Amato Hippogloifum, Hifp. Lcngoade Ca-
ualhor cft idem ^nifi, inquit , quod plerumque in
Hippoglollo ex maiori tk vero folio minus fol¬
lium e medio non oriatur : quod li illi incile aut
nafei contigerit, nunquam inter illa duo folia,
frudum illum rubrum gigni videbitur,qualem in
Lauro Alexandrina oriri pcrcipimus.Ea de caufa
Laurus Alexandrina a Theoph. Epiphyllocarpos
nominatur, quam nonnulli mafculum. Hippo-
glolfum vero fceminam dicunt. Lauri Alcxandri-
nte folia longe quam Rufci funt maiora, quamijis
vt ait Theoph .idea Laurus etiam dida.Stepbanon : in nonnullis exemplaribus Diofc.per Marcellum
;a Jh '/vimmiTi nro Lauro ad co- 1 verfis non fine mendo legatur minora folia quam

•Rufci.

Guiland.quoque fuam opinionem habet .Lau¬
rum Alexandrinam (infit)frudum inter folia fer- I
rc contra veterdm autorum fententiam dixit C/]
Matth.Diofc. it-usW quMc/rnafei cum redetra-
dente, atque Theophrafto alferente,

quicquid dicat Plin.Non modo non differt, quod
Matth.negat, Laurus Alex. 2c Hippoglolfon , fed
nec Chamxdaphne.Hippoglotfidis coronx men¬
tionem fecere Plato comicus in louc : Theodo¬
rus in Atticis did.&Pamphylus in libris de no¬
minum compofitione , quam ex Hippoglolfi fo¬
liis conftitille fatis apparet. Nec me mouer Gal.
Paul.& Diofc.feparantes. Dod.duas fpecies tra-

^ellabant.

Marcel. Laurus Alexandr ina ejl : *

Alexandri- itidem, id efl, coronam , quod pro Lauro ad co
ronas forte vterentur, didam ait: cenletque Ale¬
xandrinam Laurum did;am quod Alexander vi-
dorea vfus fuerit > etfi Plih. Daphrtoidi id tri- j
buat.

Sciendum illud etiam , inueniri aliquando in
ca limplici a folia , qux fuper natum illud folium
minus* non habent : Sed ftcrilia ca funt , manife-
{fo argumento fupernafei illud folium frudus
caufa.

Hypoglotcon & H pogloliidion a quibufdam
vocari eandem Diofc. ait : idem monuit Plin.

lingua cft : nec aliud fi-

fadumque id nomen a 1

gnifkat quam quod fub lingua habetur aut huiui- I

modi quippia. Credit Marcellus potu ilfequon- - A -

dam lic dici , quod ad ficcandam linguae ;iimiam | ditreperiri, nempe prxtcr Hippoglofli , Billingux
humiditatem in pueris forte vterentur. Idem alia adhuc lpecics > in qua ex dodorum teftimo-
Laurum Alexandrinam non leparat ab Hippo-

LIBER V-

577

mo foliolum non accrefcac folio: hanc hippoglof-
fum feminam , illum, marem dici:tamen vnam
tantum figuram habet. Idem v-Trmyaosov , Reccn-
tioribus Victoriolam, & Jkpyt/jj aM%avJ'pe-iau' Sc •&?-
vnv iJkictv ab Ida Troadis monte, qux Sc Alexan- I
dri Troas diCta eftjcandem iudicat. Ncc referre
ait, quod Diofc.dc Hippoglollo vnoloco, alio
vero de Lauro Alexandrina fcripferit. Nam de
vna ftirpe .quandoque fub diuerlis appellationi¬
bus feparatilquc locis agere Diofcoridem Sc ali¬
bi a fe ollcnfum, veluti cap.Tuftilagine. Nec e-
ciam refert ( addit) quod Ruell: verfio habet fe¬
mina inter folia exire , aut quod talem iconem
Rucllianx interpretationi tclpondentem Match.
exibucrit , fruCtu videlicet Sc longis pediculis.
Ruellii autem conuerfionem non elle fidelem Sc
ipfcMatth. poftea agnouit. Mirum tamen tam
fallam & imaginariam iconem in fuis commen¬
tariis relictam fuifie. H«t ille. Verum de hac
Matth. icone plura dicemus cap. de Polygonato
ramofo.

Loniccr.in fua hiftoriamore fuo duas icones
Bifiingux ponit pro diuerfis plantis, liimiru prio¬
ri titulum faciens ^apffcnFraut/quam dicitLau-
rum Alexandrinam & Victorialem : alteri capit,
feq.guncjcnblat / Hippoglolfum. Idem in com-
ment.l.4.c.iz7.in Diofc. euidenti repugnantia di¬
cit HippoglofiTon , id eft, equinam linguam fibi
incompertam : & c.142. tradit Laurum Alcxan-
drinamCerm. vocari ^apffcnFro.ut «Sc
blat. I nunc filubet, &uciufmodi varianti Scri¬
ptori vel potius nugatori nefcio,fidem adhibeto.

Ryftius quoque in Diofc.bis ponit eandem i-
conem,fed non pro diucrfa planta: feribit fe Lau¬
rum Alex. Diolc. eandem putare cum eius Hyp-
poglollo. Verum nefeimus quid fibi velit c&m ait.
Nec me fugit nullam in ea qua vux medea¬
tur familiaritatem inueniri , a qua tamen ei
inditum nomen»vthinc etiam Germanis Vuulx
folium dicatur : immo ne aliquem quidem folio¬
rum vfiim. Quid hoc eft? quomodo conueniunt
cumhisquxfcquuntur ? Sub lingua teneri folita
funt folia,vel hodie , non tantum apud lnlubres
vtMarcell.ait,aliafque alibi Gentes, fed etiam in
Germania noftra fit, quoties abundantem puero¬
rum faliuam & diftiilantcm in fauces humidita-
rcm,vnde vel prolixa columella, id eft, vuulx,
vel fauces balburie lingux impedimentum ori¬
tur, cohibere Sc ficcarc opus eft. Sane,vt ipfa lo¬
cutio fatis obfcura,fic contradictio tatis manife-
fta apparet.

Gefncro melius Hypoglolfiis , quam Hippo-
glolfus fcribitur , quam Sc Laurum Alex, vocat,
Sc cum Rufco aliquid cognationis habere ccnfct.
Cxterum Laurum Alexandream Diolc. quae
RufcifoliaTheoph. ( vt annotant Aditer. ) aliam
elfe ab Hippoglollo , cuiuis in promptu eft :
De Theoph. Sc Diofc. nolce: Hippogtofli liue
Linguatae radix minor , gracilior, breuiorifoliu
tenue, paruum , cui medio quali cauo aliud fo¬
liolum , lingulae inftar, infitum : aculeo rigido,
infefto, mucronatum vtrumque , inter quae bac-
cula etiam rubra Rufci vifitur, fufpiciendo na-
turx , propter raritatem, opere. Quare verfionem
Plinij legenti , fatis liquet , diucrfas elle plantas ,
ledionemque Hippoglolli apud Diofc. luxatam
fuitle : videturque Plin. lcgillc , non xaufcCe d xx>t-
x>7, , id eft , non comofa , led caua folia , liue in¬
flexa , cuiufmodi plane funt etiam noftratis Bif¬
iingux fiue Bonifacix.

Senentis qua ingenij eft opulentia & liberali -

tate , vbi exteri Scriptores putarant deferipr >0-

nem , nomenclattiramquc geminam efte , dunta-
xatvnius Sc eiuldem plantae, non folum dodit ,
vt par fuit , Bont factam pro Htpp gloffo , lcd infu-
per duas commentus fuit. Alteri nempe aftixis
affabre lingulis, quam pofte?., prudentior fadus,
delendam curauit : Alteri datis in petiolis lon¬
gis baccis , quam Sigillum Salomonis merito Matth >m-
lulpicantur, in iliumque qui fi impoftorem igna- P°J **"*■
rum debacchantur ifti Critici, quod toties , tor¬
que annos , cdm verfarit aut vertare debuit dili¬
gentiae fideli manu, oculis, ac ingenio hac plan¬
tam , tandem non animaduerterit Theophrafto
Sc Diofc. Lauro medijs in I oli js frudum , non in
petiolis incile : fed illam demptam , quali foret a
fe fiClam commentarijs pcnuftfc>is > > commodi¬
orem multo fuille : quippe ci^dimilior eft ca>
quam quidam Herbariorum peritiifimi in hortis
colunt Sc veram affirmant Alex. Laurum.

Sed argumenta quibus negant Aduerf. Bonifa- ^pna ^
ciam feu Hypoglolfum elle Laurmn Alexandri- Lob.opmio
nam, nobis videntur parui momenti : &c quod ratita.
aiunt, folia Hippoglollo elfe fpinofa, quod S t
Cluf. dicit, id negant Cxfalp. Dod. &Fab. co-
lumna: Verum hi forte deferibunt cultam , illi
filueftrcm Sc fpontaneam , cuiufmodi fere cultis
folent elfe rigidiores aut hifpidiores. LeCtorcs
videant , qux antea de Lauro Alex, tradita.

Anguilkrx iudicio Laurus Alex, nihil aliud
eft quam Bonifacia: Sc alibi tradit Hippoglolfum
non conuenire vllo modo cum ea qua: dicitur
Bonifacia & Billingua : nullam ferre comam fpi- „„„
nolam , nec cx corymbis prodire vllas linguas. Laurum
Match.in com.in Diolc.l.4.c.i4i. Bohtfaciamfeu f

Biflinguam feribit non elle Laurum Alex.aut *‘hJ nor
Idxam,vt exiftiinac Fucbf.in fuo comm.de piant,
hiftoria. Quippe Laurum Alex, e foliorum v in¬
hibeo nullam exerere linguam : fed tantum' fru¬
dum rotundum , T-ilise ntocfb, longiori pediculo
appcnfu n,proferrc.Idem poftea c. 142 .Si, inquit.

Laurum Alex. & Hippoglolfum vnam Sc eandem
plantam elfe fcniiifct Diofc/vt quidam exiftimat,
luperuacuum erat de ijfdcm diuerfis .& proximis
capitibus dilferere: diucrfas quoque vtrifqueno-
tas affignalTc. In Lauro Alex, nec linguarum mc-
minilKe ncc aculeorum e folijs prodeuntium: fer¬
re frudum rubeum inter folia , non aurem in
medijs folijs. Ex his notis,tum cx viribus,qux in
hifce duabus plantis maxime pugnare deprehen¬
dantur, omnibus abunde conflare arbitratur,hal-
lucinari eos , qui putant vnam & eandem plan¬
cam elfe. Se equidem illam, cuius dat figuram, le-
witinam Laurum Alex, cenfere. Huic alteram
adiecit,quam Sc ipfam haud dubie Laurum Alex,
fore: fi huic frudum in medijs folijs innafei con¬
cedatur. In Epit. primo pro Hippogloifo ponit, Sc
poftea pro Lauro Akx.z.Sed Iciafledor primam
omnium iconem Macthioli pro Lauro Alex.pofi-
tain elfe Polygonamm ramofum,dc quo alibi tra¬
demus. Secunda fimilis eft Hippogloiro,fed in ea
frudus appingitur line foliolis , quam in com-
ment. cuin magnis fig. Lat. Sc Ital. omifit, forte
quia contr.inari videbat fuis verbis, quibus dixit.

Laurum Alex, non ferre frudum in medijs folijs,
fed inter folia, contra manifeftum textum Diofc.

Sc Theoph. Plinium potius Sc Ruell. fcqui ma¬
luit, vt tueretur fuum Polygonatum ramoium,cui
male in hift. Germ. tribuit nomina Sc vires Vuu-
larix, feu Bonifacia:. Camer. in epit. eiuldem
Matth. omifit quoque alteram Laurum Alex. tf/ppcf V-
1 C.Bauh. in vkima Marth.editione tradit Hip- -A x

poglollum duplex elle, alterum in quo frudus pe- ‘n

diculo , alterum in quo folio infidet.: quod etiam

574

HISTORIA PL ANTARVM*

Q.Bauh.

Cxfalp.opi-
'tsio retecta

Toljgona
tttm ramo-
fum.
Laurus.

T axa.

Manardus

nor.

Laurus

fraxinea.

Manardus

repreh.

T axa ur.de
‘dicta.

Qhan.a-

dapbne.

Laurus
Alex diuer-
f a d Btjlm-
«?»*•

Wifl.Lugd.

Tertius lap
rus.

\.aurum
Alex ejje
Hyptglof-

Jum.

Dalech.not.

ponit in fu a Matth. editione nomine Lauri Alex.
i.Idem inluper in AnimaduerT.in Hift. Lugd. mo¬
net Laurum Taxam cum Lauro Alexandrina
vera non confundendam effe , cum diuerfte finr,
ytramque fe a D. Agerio habere : aliam frudum
habere cum pediculo , in altera frudum infidere
folio. Sed num Billingua: vulgari,cjuia pediculum
habet frudus, iccirco folio non inlidere dicemus?
Ca:falp. Sc Cluf.memincrunt quidem Hypoglofli
flue Billingua: ime medio folio autglollario, fru-
du ex petiolo pendente.GlolIaria nobis videntur
facere differentiam , nonpediciili.

Caefalpin. equidem, vt induftrium Botanicum-,
mirari fatis non poifumus Laurum Alex. Diofc.
a Lauro Alex. Tbeoph. & Plinii diftinguentem,
ac putantem pojygonatum ramofum eam eifc ,
atque adeo Rufco affinem dicere . quam longe
differentem alio loco trademus. Paulo ante di-
dum Pena: Oc Lob. Biflingme folia cife pungen¬
tia , quod negat C.ahfalpinus.

Manardus, vt obferuamtHift. Lugd.pro Lau¬
ro Taxa Plin. Laurum Fraxineam vel Fraxinum
Lauream (vtrum enim velit non fatis explicat )
legendum effe cenfct , quoniam Lauri folio F ra-
xineum fiinilc fit. Sed cum inter tot Lauri genera
nemo vnquam Fraxinum retulerit , nec Laiiri
Fraxinea: vllus vnquam meminerit , perfeutati
debuerat, quaenam clfet illa Laurus Taxa , potius
quam Plinii ledionem fine ratione mutare.

Laurus Taxa Dalechampio ea eft , qua: Matth.
&Dod. Hippoglolfum. Lauri«3c Taxa: appella¬
tiones optime conueniimt: Lauri quidem a Lau¬
rinis foliis figura: Taxa: vero a eoiore, figura ,
magnitudine Frudus , qui Taxi baccas omnino
refert. Dalechamp. chamxdaphnem elle non fi¬
ne multis Sc validis rationibus arbitratur. Ex e-
iufdem fententia , HippoglofTum Diofc. ac Gale¬
ni «Sc Hippoglofla Plinii elt frutex diuerfus a Bif-
lingua:(intelligitpolygonatum)Laurus Alex. Di¬
ofc. Sc Theoph. etiam diuerla. H.ec Hili. Lugd.
vel eius confarcinator Molinarus: qui pro Lauro
Alex, ponit iconem matth. in qua Fructus fine li¬
gulis foliis appidimefeimus an Dalechamp. fue¬
rit eius fententia: quam ei attribuit : fi ita eft, in¬
digna ptofedo opinio ra dodo viro : aliquid fta-
tuerc ex fola icone a Matth. propofita, cuius nul¬
la extat deferiptio , ac ne loci quidem notatio
vbi vel a Mattii, vel a Dalech. vifa , temerarium
iudicamusrquamuis forte polfcmus. Nolumus ta¬
men ex vmbra metiri rem , quod aiunt. Pneterca
HipoglolTiim illud quod exhibet , de quo cap.
depolygonato agemus , non eft frtitex. Argume-
ta eius contra Cordum putantem Hypoglollum
Sc Laurum Alex, eandem elfc plantam , cum F.
Columna parui facimus : quandoquidem pro iis
proponit icones plantarum libi incognitarum, vt
luam ffruat opinionem.

Clulius veram Laurum Alex.nunquam vidillc
ingenue falfurum fc feribit , fi ab ea qua? vulgo
Billingua dicitur & HippoglofTum Diofcor. elle
cenfctur , diuerfa fit. Theophrafhls enim nufqua
Hypoglolfi meminit ,led Lauri Alex, duntaxat.
Eidem Clufio Dalcchampii Laurus Alex, quam
baccis in medio foliorum impreflis , nec vfla e-
piglottide tcCfis exhibet, valde fufpeda eft : an
ipfc fimilem viderit dubitare videtur , fibi fane
nufquam confpedani fatetur. Memorat in vlt.
fua hiftoria,anno 1595. miliflead fe virum erudi-
tiffimumSim.de Touar Hifpalcnfem medicum ,
fpeciminis gratia vera: Lauri Alex, folia cum fu-
is baccis , ad Theoph. deferiprionem paulo fupii
memoratam ad amufllm congruetia: atque poftea

ab aliis qui cx Italia redierunt , illic inquibufda
hortis fatis frequentem eam plantam admonitus
fuit.

Tabem, quoque HippoglofTum «Sc Laurum Alex,
eandem cenfct, duplicem faciens inarem «Sc fce-
minam , qua: mari valde Iimilis fit , nili anguftio-
ribus & acutioribus eflet foliis. Duas icones ha- Inelu
bet fatis benas c. 137 Sc 158 : 1 loftixe funt ex Gua- rf‘fa

a ma

rimanis emptis.

Nic.Braun apud eundem Tabem, pofuit ico¬
nem Bonifacia: line foliolis ex folio , addens harc
verba: Cur Autor (Tabcrn.) hanc herbam Lauru
Alex. Matth. nominet fcire non poifumus, quan¬
doquidem ille improbat eorum opinionem qui
hanc herbam Laurum Alex.vocant. Matth. Lau¬
rum Alex, pofuit Taberti. inter Polygonara,tt?ei$
Wurtjcl.

Sed notari poterunt , ait Marantha , qui Boni-
faciam vulgarem pro Lauro Alexandrina depin¬
gunt quando h^c ramos in terram fpargere debe¬
bat , at Bonifacia in re&urn magis ramos pro¬
tervae proptereaHippoglolTim potius cenfenda.
Tandem «Sc induftrium herbarum exploratorem
Fab. Columna paucis audiamus. Is tradit nullam R*‘
lib repertam plantam , qua ad radicem Idxam D,0‘
Diofc. folio Rufci referri queat, quam illam
quam dcpi&am exhibet: [eft autem Billingua: e-
adem nimirum cum ca qua: a nobis propofita.]
Eandem, inquit Veteres , Diofc. «Sc qui fequuti
funt ipfum Gal. & Plin. Hypoglollum appellarur.
Hypogloifum autem, LaurumAlcxandJLaurotax-
am, «Sc Chana:daphnen eandem plantam cum
Radice Idaea ccnfco : nec nili nominum diuerli-
ratem habere a Scriptoribus diuerfis impolitam ,
quam Diofc.«Sc qui fequuti funt cum non animad-
uerterunt.Vaicrius Cordus in ca eft opinione , vt
HippoglofTum «Sc Laurus Alex, eadem planta fit,
quam etfi Hi ft. Lugd. autor rciicere conatus fit,
non tamen ftiurri conlccutus eft finem.

Gaudet vmbrofis «Sc montanis: frequentiflima T
in Ligurite alpibus , Vrbinari agro , Sc quibufda
filuolis montibus, Matth. fponce etiam nafeitur
montofis , faxofisque «Sc afpcris, incultis Genua:',
Portus Lun.r,Sauona:,Niae, aliisque alpinis ftcri-
iibus calidiorum trapfcuum: Aduerl.Eft «Sc in mon¬
te Athos frequens : Bellon. Apud Germanos non
proucnire Brunfelf. feribit , caufam fufpicatur
cceli qualitatem illi contrariam* Ex Vngana ad-
fertur. Clulio autorc, in monribus nafcitur,Sc a-
bundanter quidem in monte imminenti oppidulo
cui nomen D.Gcorgij , in Transdanubiana Pan -
nonia, tribus ab vrbe Pofonicnii miliaribu$,inuc-
nitur:vndc Rhizotomi plurimam adferutViennii,

«Sc eius vrbis mulierculis vendunt:nam magno il¬
lis eft in vfu , praxipue autem ad vute prociden¬
tiam. In Silelite hortis viret ex collibus Panno¬
nia: Danubianae allata . tefte Schucnckf. Pataui-
ni quidam in hortis colunt: Roma: abundant hor¬
ti , vt notat Lacuna , vbi Sc a nobis vifa fubMaij
finem baccula iam rubere incipiebat. Vifa nobis
etiamTlorentia: florens Aprili: Ferraria: in horto
Monaftcrij S. Dominici ai’ Angeli : Bononia: 111
horto di S.Saluator aliifque. Habuimus aliquan¬
do in horto IlluftrifT. Cclf. Wirtemb, Monrbelg.
millam cuidam induftrio Botanico «Sc Pharinaco-
poeo cx Burgundia:verum non diu durauit. Gcf-
nerus refert in hortis latam proucnire quidem,
fed pumilam manere neque frutftificare. Radix
quidem fatis crafla, carnofa «Sc geniculata cum fit r
herbam viuaccm oftendic.Raro tamen fi Camer.
credimus vitra annum vel alterum in horto > vt
pote nimis montana3durat,

Qua:

8c

LIBER V-

Qtix: Veteres dc Lauri Alex. Hypogiofli, dc
Chama:daph[ves virib. tradidere, licebit videre in
procedentibus. Libuit enim ibi particulatim cui¬
que Lias, vt illi fecerunt, tribuere, r.e in rc dubia
& tam contronerfa, vti.patuit, temere 8c prxter
mentem illorum Veterum fcripta,quod pLxnque
magna feeuritate facere folent , temere ddpenfe-
mus.

Sed quid Rccentiorcs de Bom facite viribus tra¬
diderint 3 nunc videamus. Eli ei, terte Marcello
Virg. acrimonia & calefaciendi vis,ideoque Prifl
cis ad ficcandam lingua: nimiam humiditatem in
pueris adhibebatui-jVndeHyp^Lrro dictam putat.
Infubres aliquo Gentes aliquo eodem autore, in
balbutientibuspuensvtuntur ea : iubentquc fub
lingua habere mares duplex cius folium defe^u
dum : fimplex vero & fterilc illud feminas : quod
fuperrtitione carere vix credimus. Germani, vt
obferuat Tragus, in faucium' Vlceribusdc hume&a
t fupra modum Columella & angina duntaxat ho¬
die vtuntur. Herba &■. radix in puiuerem reda-
exficcat manantia dc fluentia vulnera ac v!-
ccra,quemadmodu vulgans Ariftolochia. Ccrn .
ufumeius ad Columellam prolapfam leuandam
prodicat. Conftat , inquit Cordus , certiffimis
vulgi experimentis Vuulario radicem etiam ficca
bubones in perte maturare. Hmcert, quod mi-
r' laeticam vimHippoglofrt radici Autorcs tribuunt.
Vuularia difficulter patientes epota adiuuat, rne-
fes cit, & calculos pellit, quo licet omnia vulgi
r- experimenta fi nt, tamen eafdem etiam facultates
Lauro Alexandrino Autores afcnbunt. Tradut
ex vino potam ftrangulacibus vteri fuccurrere:
herniis ab prolapfu interaneorum extuberanti¬
bus mira celeritate mederi : fiquidem difliiicntia
i lingit protinus, fedin fibulandus cft oger, aucfa-
/ciandus primis diebus, ne rtufus foras in terti na
prorumpant , fuadente Ruellio. Ergo Rcccn-
tiores , vt annotauit Matth'oI, longe pluribus co-
mendant viribus HippoglolTiim , quam fecerint
antiqui Scriptores: nam vt illi tradunt, in vteri
affectibus magno datur iuuamento. Quofitvc
ltrangulatu vuluo laborantibus mulieribus radi¬
cis aui herbo puluis cochlearis menfura ex vino
veliure hauftuspraefentaneo remedio operam fe-
' rat. Eft de ad puerorum enterocalas , Ii eidem dc
Cofalpino credimus , prortanti/fimum medica¬
mentum , fi diutius dilucuio hauriatur puluis ide
fefquidrachmo pondere ex maioris Symphyti de-
codto. Verum id Tumentibus euenire feribit ,
qubd primis tantum diebus adeo ramicem pulla¬
re percipiant, vtintertina foras prolabi velle vi¬
deantur : quare fubcingulis, fafcns & fibulis re¬
primentibus ,roborantibu(que primis diebus v-
tendum clfe. Mira fane eius vis , fi his Autori-
bus habenda fides , ita protrudi inteftina. Sufpi-
camur bonos hos viros ex male intellectis Ruell.
verbis ita dixitfe , cuius tamen nec is nec alius
meminit,quod legerimus. Huiusetiam tam rare
facultatis non meminit Dod. qui ex Baptifta Sar¬
do recitat vires huius ftirpis ad fuffocationes ex
vtero , dc inteftinorum ramices vehementer
commendatas.Pen.de Lob. vires eius ad cal¬
culum dyfuriafque eximias celebrant.

Nonnulli appendunt hanc her¬
bam pueris, vt nimiailfo-
rum humiditas ex-
ficcetur.

* *

579

i,! V

RVSCVS.

Gap. XL.

mm

■p Vfcusduo- Deraip,io
XVitim do-
drantum, non-
nunquam etia
duiim cubitoru
altitudine den-
fis viminibus,
lentis ffadtiiqj
contumacibus ,
dcftriatis frutL
cat, iifque in
multes ramu¬
los di, dudtis in
quibus confer- ^ol/a.
tifliuu folia ,

Myrti nis paria,
rigidula,neruo-
fi,mucronein-
fefto pungen¬
tia, r ullo pedi¬
culo ramis ho-

Tom. L

ren tu , parte

pronaad Ia tus in flexa ;vt non furfum &d corium,
{eddextrorfum finirtrorsumquc ipechrc videan¬
tur, dura derobuita: fapore am.ra , & adftrjdbo-
ria vi efhcacuque pollcntia.ad quorum mecliuin
flos mininius, perbreui pediculo h terens , er.afci-
cur, qui vbi primum oritur , acicula nodulum fi¬
gura fua exprimit : expanfus vero trina Jatiufcula
foliola, inferiore quidem fui, au orsaque parce, fo-
Ipim , cui qttah ftragulo incumbunt , rcfpicicn-
da , lintris in modum. excauata , 'lnuataoucoile-
tat omnia, reliquis intcnm tribus , qua: trinorum
inftar radiorum funtefFormata , in anguftum a- tractu.
picem delinentibus. Florem deinde fiudlus fe-

qui tu r ro tu n dus [n o n i tem fob um] A fparagor u m

b.icqis maior, rubefccnv, fubdulcis, fub cuius pel¬
licula bina latent femina magna , fnlua , altera
parte gibbofa , altera plana, infignis duritiei , ita
\ t Ii in pani me n tu comici in cur refuhene, Scvtaft
Lob. vix vili frangenti itStui ccd-int. Succrefcit
quotannis noua Afparagorum fimiilima propa -,^Jp‘tr4£)'
go , aromatica aliquantulum, amara, vt annotat
Lob. Radices crafi^obliqua:, i mplexx,fibras4ey
mittunt crebras, Afparagorum fibris fmiles, al¬
bas, longas.de amaras:Trago:Dod,vcrbguftd dul¬
ce quiddam refipientes.

Hanc ipfam plantam Diofcorid. uvwvnrcfy&tti, 'Myrtus
Myrti fylueftris nomine deferibie : Quidam
Oxymyrfinen dicunt : folium inquit , fert Myrti, ()xjmvl
fedlatius , ad formam lancea: mucronatum : fru- ”e
dura rotundum , medio folio inhirentem , qui
per maturitatem rubet, nuJciunq, oflis inftar du¬
rum eompledtitur. Ramuli ab vna eademque ra¬
dice numerofi exeunt, vitilium modo le *ri,fradtu
contumaces, cubitales, foliofi. Radix Graminis
finii lis, gurtanti acerba, 36 fubamara.

Ruell. in fnaDiofcor. verfione minus appofi-
te conuertit, bacctea medio folio pendentes,cum Buell.rt’
Grxc e legatur jVoi' ut au tw titoaw jUu-i

id cft, habetin medio folia rotunda : neque enim j},.m & e •
ex foliis pendent, fed ipfi adharenr, vt cw^scuemend.
docebit. Aut quid fi cum dodbftimo Saraceno
, legamus '7j^cu;7:alioqui cx his vocibus dc
Tfbizipy) alterutram redundare necefte fuerit.

Serapio vero, no rtquamfructum hunc itidem
Ccc

I/

C tibebe St
rap. Myr¬
tus [du.

Leitionis
’Dtofc.'v*~
net at.
OxjmyrJi-

HISTORIAE

rotundum ede fcripfit > addit infuper ,aliquancu-
ium depredum & latum : quod tamen neque a-
pud Diofcor.legitur , neque veritati eft confenta -
neum. Sed longe fallitur idem Serapio, dum exi-
ftirnat Carpefium Galeni, quod vocant Cubebas,
idem elle cum Myrto agrefti Diofcor.qnaYn etiam
Cubcbam vocat : quod facile deprehendent > qui
conferent verba Gal.de Carpefio cum Diof Myr¬
to (ilu. feu Rufco. Vt mirum fit Serapionem co
ofcitantixlapfum , vt diceret: deferiptionera Ga¬
leni Cubebarum elle eandem cum deferiptione
Myrti agreftis Diofc. > ( a

In Vet.Diofc.titulo habetur:^' u.v»rivn? <t.yf<i;,>i
/;.up7vyJyS}ff. Exordium vero capitis, tale vter-
que Vet.Sarac.codcx habuit: ayppm; dyei* » tfypv p-
p/>7;, Jft cf.arA$cLyi& vtoSctkJi ov^atpm nyei7n-

t c*' 7y TTVacuveSrat , tv -/tsV cs&iAr.

KttfTnt a.7tvd 7?;©“ Tf o.fnpd.y.n^tuTipi f y.KWttL

KujfaJ-A &C.

Intccreiedanea D:ofc. qux tamen aliqui reti-
nenc , (unt hxc nomina : uvo-TTtitdvSn: h&uvotqv' o^v-

m&rnyrt.
Cyrenta
Genus Hc-
r.icltt. Jiu-
i-fettt.

Myrtacan

tia Myr tu. _ J 4I / # .

l.uer Oxy- y.vpain) : uve ixar^eT- ay>j<Q-: cxty/.(Q- ‘ : yjTtyy-

mjrjtr/e h®-' dJ) S.y.eu£ff::/.Y>]£;f'- VMU’ Kc.ybjj : yttueu-
Mjai.t.ha. ^TV<:y?.'J.euuhur.$titU'm 'j i ctf : ^jcifircu y.”@- n-
ia”°cL ■ >»*«'' faxxu. Confufii fane nominum,

Mintha Vt fo no ita fign i hc.it i onc,i, fteren tiaru farrago, fi-
Catagtlut. ne dubio ab ineruditorum barbarie & inconfide-
An.tngelus. ranCja inueda , alioqui diffi milibus admodum
Acxros Oc- |anCls t j pauca quxdam eximas , qux huic qua-
MfrosLim. r r * „ ■ i'

Lichene drace queant, conuementia. Proinde non maie,

chumxpt- nollro quidem iudicio , quorundam dolorum
ty . ck*- c.dculo, [quimuis id alicubi, vt& hic fort£, citra

dele&um fadhuji videatur] expunda atq; rcieda.

Idem Diofc. c.ftanm Icquer.tc Lauro Alexan-
drinx tribuit folia Oxymyrfines , fed maiora ,

[ quamuis quxdam excmpl. pro uel^ova habeant
u('c/u. ] molliora & albidiora. Radicem eidem
quoque fimilem , maiorem tamen , Sc odoratam
dc molliorem. Item cap.de Phu: Adulteratur [in¬
quit] Rufa [o%ju.vpnv»r'] radicibus admixtis. Sed
facilis eft cognitio. Durx enim funthx , & xgte
frangi poliunt, citra omnem odoris gratam iu-
cunditatem.

Idem denique HypoglolTiim , Myrto fylueftri
r p.vpj/v-' c lyel* ] fimilem ait. Quin &Thcoph.hanc
Jy‘ aperte fatis inlinuafte videtur, xtvTfo^viprtuf no-
‘ eu' ini ne , fic feribens : Lauri Alexandrinx illud pro¬
prium, quod in folio frudum habeat, ficut &
Rufais : [ yAvl&uvtfnv ] vtrique enim fruiSlius ex
foliiipfius dorlo enafeitur. Ideo Zhyvfoiy.afTrt. di¬
xit, quia fructus ex Circumplectente folio velut
conceptaculo emicat, xjKpTuo o^s.<j%vciv
&a7nq>vH.& e?»V. Gaza circumfciiptione qux no¬
bis non placet: eam vocem expreflit , frmflum
foliis interceptum gerentia. Nihilo felicius, vt di¬
cebamus , Marcellus Vi rg. folia inter fc fruSum
amplexa. Nam quid filn vult illud: folia inter
le.? Nec vocis vim, nec rem graphice defignat.

Virgil. horridam Rufium , Scafpera Rufa vimina
chxit : & cufpidatam vertite Myrtum. Horridam
quoque Rufium dixit Colum, in fuo Poemate
Geoponico. Porrb Myrti fylueftris acceptio am¬
bigua, qua nunc veram Myrtum (ponte nafccn-
tem, nunc Rufcum denotat, in errorem non fe-
mel adduxit Plinium , vt non diftingueret. Idem
quoque parum feite Rufcum Latinorum ab O-
lymyrfine Grxcorum diuelfum elTe putauit, vt
abunde cognofcet qui ea confideraucrit,qux lib.
23. cap.9. prodidit. Hic rurfus Rufcum qux & O-
xymyrfine dicitur, manifefle cum fylueft. Myrto,
(ponte pafTim na(cente confundit.

Rufcum, inquit Verrius apud Felium, amplius

Diofc fu-
perjluu nc

*»•** f*? 'e

atra
itu rete fla.
Cenfromyy-
rktne Thto-
fhr.

M.trceil.

(aftltr.

HtrruLi
CT a/pera
Rujcus.
r linit er-

Rufasm

yerrit.

PLANT ARVM>

1 paulo herba cft , exilius virgulto ,t rudlious noh
diffimilelunco. Huius colore mulieres vti foe¬
tas, meminit Cato.

Scio, in fit Hermol. frudum huius Cubebas Rujafr,
Maurice vocatas credi : quod quam verum fit, di- itum »j
ligenteranimaducrti cupio, prxfertim ab iis dif-
(entiens , qui id affirmant. Nondum inuenimus ^
apud Serap. Oxymyrfinem elfe arborem feren¬
tem Cubebas, vt dixit Leonieenus. Minori, in¬
quit Lconicenus, errore dubitauit Plinius , nun- ri,„m |
quid Oxymyrfine elietRufcus , analia arbulcu-
la , tanquam (ylueftris & Myrto (atiua differens,
quam Serapio Arabs affirmauerit, Oxymyrfinen Serap
clfe arborem ferentem frudum, qui apud Arabes ***.
Cubebe vocatur. Neque co tantum fallitur Sc- AUef [
rapio, quod Oxy myifines frudum , de quaferi- ,|
plit Diofc.putetelle Cubebas , fcd ob id eliarn,
qubdCarpefium , de quo Gal. non autem Diofc. {:
facit mentionem, Cubebas effie opinatur : nam
neque idem eft Carpefium atque Oxymyrfine:5c
licet Arabes , in quorum numero etiam eflAuic. Aific
pro Carpefio Cubebas accipiant, aliud tamen li- preh.
gnificare Carpefium apud Grxcos , qu^m grana
illa minuta, qux Arabes Cubebas vocant , indi- Cuh*
cat Gal. in lib.fuo de Theriaca adPifbnem. De r‘,bu-
Carpefio plura alio loco feribemus.

Marcellus Rufcum propter vfum aduerfus mu¬
res Myacantbam, ia eft , Murinam fpinam didam xlHr
fuilfe cenfet :Theopht. culpidatam Myrtum dici (pm*
notat : ficque potius dicendum iudicat , qukm c»(p

r r ^ r Myr

Ipinolam. 1

_Mirum Oxymyrfinen Gal. Paulo, & Aetioin

fimplicium cenfu prxtcntam, id quod & Cornar.

obferuat.

Multi [inquiunt Monachi in Mef.] decipiun¬
tur credentes Myrtum agreftem elte Cubebas,
inter quQsSimonIanuenlis,Pandcdarius,&: Lu- .
minare maius, dum volunt Myrtum albam, Myr- rt, ^
tum agreftem fiue Rufcum elle Cubebas. Burun- mm
gi, Abrungi d aliaplura. Myrtus alba non eft Bl*r '
Myrtus agreftis -.Diofc. feparac. Ex Serap. appa- ^ '
ret Myrtum agreftem non ede Abrugi: duo enim
habet capita. Cubeba autem apud Grxcos Car¬
pefium vocatur. Miramur fatuitatem quorun¬
dam laniorum , qui conantur probare Myrtum
fylu.cffe Carpefium, id eft, Cubebas. Capiti Se-
rapionis de Myrto agrefti ab indodo & malo in¬
terprete in feriptus titulus de Cubebis : qux in
calce capitis Serapionis feribuntur, mtei pretis in¬
dicantur verba : quia interpres , fciiicet Sunon Ia-
nuenf in fu a clnui in Iitera Kubebe, eadem ver¬
ba adliteram [falso tamen cum authoritate Sc-
rap. ] ponit. Hac Monachi. Quod fi verum eft, vt
ipiimet quoque fatentur & afferunt, Cubebas ef- tur
fe Grxcorum Carpefium, certum eft Serapionem ser\
Myrtum fylu.fiue Rufcum vocalfe Cubebe,quic- tKf*\
quid fatagant Monachi, non diftinguentes Galeni
Carpefium a Myrto fylu.Diofc. ac proinde tejue- ' 1

te culpam in interpretem reficientes.

Matth. quoque, Lacuna &Camer.confentiunt
Arabes Cubebas vulgo didas cum fruduRufci
confundere.

Rufcum Anguillara opinabatur ede Serap.
Cubebas, & fecundum eundem Galeni. Sed
hic lpfe error ex Arabum confufione ortus , vt
fentit Camer. Nullum enim dubium , apud Se¬
rap. vt dicebamus Rufcurn & Carpefium Galeni
vocari Cubebe, fi communis ver/io vera, & quod
plus eft, inter fe confundi.

Eucharius Brufcum fpifiofam arborem dicit, vt
de re fibi ignota temere pronuntiade videatur,
mfi forte mtelhgat Agrifolium , quod Ruell. &

Ryffio

■gdi

LIBER

RyfTio dicitur Rufci i. genus, & Rufcus arbore-
fcen.s , de quo fuo loco.

Apud Ryftiumeftfalfa icon : nec vnquam eum f
vidifie talem Rufcum certunleft. Et tamen au-
(us eft Lonicerus eandem iconem ponere fub ti- ;
tulo Rufci Officinarum, & ignorantia maiori ad- j
ditidem , Rufcum quo Pharmacopcriapud nos v- i
tuntut , differre a Rufco vero, non enim ferre fru-
dhis, vt ille ex foliis,/edex particulari pediculo:
quanquam vbi hunc pediculum viderit, incom¬
pertum habeamus. Profedtb ridiculum quod ait,
Rufcum horrendo fuo afpe&uVefperrilioncsabi-
gere feu arcere , qui non conliderauit id accidere,
ab infefto foliorum dense haerentium fpiculo ,
quorum compundu abiguntur.

Turn. conqueritur Matthiolum Rufcum nimis
anguftum, Myrtum nimis latum foliis pinxi de.
Sed in ipfa quoque Turneri hiftoria errorcom-
milTus , in qua figura appofita nomine Sabina:,
videtur ad Myrtum refeienda, quamuis parum
bona.

Fab. Columna aperte teftatur, nullam aliam
Myrtum fy Iu. apud Diofcor.atque Plin. e (Te prx-
ter^yoffilyfa/ 'f.yeietv & ofyuvoiriybjj , a Romanis Ruf-
cum dt£tam, vtidc-m Diofcor. ait, & Plin. etiam
teftatur, fic ilCaftore didtam , atque nominis tan¬
tum varietatem effe,etfi plantaru hiftorix Lugd.
compilator aliter fomniet.

Pro Rufco apud Dorfth.male ponitur icon Vi¬
tis Idea: angulofx, male etiam Rufcum Germ.
■0eybcIbecr vocat.

Porro Rufcum, quem inepte ofticine Brufcum
vocant , a nonnullis Scopam regiam vocari feribit
Marcell. empiricus vetus autor : Scribonius Lar¬
gus quoque lic vocat, Myrtum flue f rem. Germ.
tTtcuffeorn/ ^ muiina fpirra nomine mutuato
Item Kufdjfcn/ Brnfd; & Brufcfen/ VU>rtcn^
born / quali Myrtum fpinofam dicas.

Had. Iun. 'Sccr befien Belg.ideft, Scopas vo¬
cat. Cordus apud Germanos nomine carere tra¬
dit, vt mirum fit Cornar. iifdem tPilbe Wlytten
dici , aderere audere. Vbinam audiuir? Belg.
©tcccfcnbc palnt / Autore Had. Iun. quod no-
men , noftro iudicio re&ius Agrifolix competet;
& alias iifdem iTtcufbom. Gallis Brufco, inquit
Matchiol. forte quia ita & quodam nouitio Phar-
macopoeo nomine h Latino deflexo audiuerat.A-
lioqui hic fornis Gallorum non eft, qui potius
duBrufcus aut Brufc dicerent, fed Italorum, qui
Rufco vocant. Sunt tamen qui iifdem Gallis Brufc
dici notent. Item Meurte fuutagc : Frcllon. Qui-
bufdam Boiiys piquant : id eft, Buxus pungens. He-
trufeis Pungitopi ,eo quod circumligatus ^ carni
bus mures arceat. Hifp .Brufco, tefte Had. Iun.
Sed Lacuna notat Caftil. lusbarba, Portug. Gil-
barbeya dici. Amatus feribit Lufit. dici sf dendro.
Angl.2Micf)olme vel l&nc^ull: iliis Bnd;er broft>?
me/ vel Bod;cra Brotvme : quibufdam peti^
gre. Bohem. (Dcbliccryfocfo. Burgundii Fri-j
con vocant.

Diofcor.piodidit, nafei in afperis & prxmptisj
locis. Cordus notae in Germania nafcentem i
fc non vi(am > nec ab altis ibidem nafei audiuiffei'
propterea nullum eius Germanicum nomen ex-
pifeari potuiffe. At in Italia facile & fpontefua
gignitur multis in locis, fecus itinera afpcra &fe-
pes prxeipue prope Bononiam.

In Germania noftra (eri fe quidem patitur.Jc a
jutu prolilit.Semen eius & obferuauitTragus per
triennium fxpe intra terram delitefcens ,tandc
erumpit, & in mediocrem euadit fruticem , fed
Tom. I.

V- 5Si

(rudium non profert , quod rigidiori apud nos
iiycmi aferibidebec.

Norimbergie hiemem nifi clementiorem non
ferre jinquitCamer. fed locis lubtrrraneis affer- Cnlturu'.
natam ^rineunte vere loco vmbrofo collocatam
baccas rubras in hortis fisis producere. Rufcum
plantauitTiguri Gefnerus : qui cdm frudtum non
ferret, & mulci ab vna radice coliculi prodirent,
diftraxi t in quinque plantas , & partimloco vm-
brofiore , parcim magis aprico pofuit. Crefcunt
autem [inquit] omnes, &c nullum videntur folum
afpcrnari. Ideoque f«ffrutice:n viuaciflimum di-
cit alibi , additque : Plantam vnam ante 18. annos
e Sabaudix horto fecum attulilTe , nefeire cuius tu
xtatis. Ab eo tempore in hortulo fuo pulchre vi-
ruilTe per totum annum, [quamuis bis aut ter ia
hortos tran flata diuerfosfuilTet] Vere germinaffe,

& veteribus arefeentibus coliculos nouos prom-
p fi ffe -.florui ffe etiam aliquando , & florum rudi¬
menta vel hyemein mediis foliis oftendilfe. Fru-
flum quidem toto illo tempore nullum ne in-
choalle quidem. Radicem videri talem e (Te, qua¬
lis fere Hypogloffi>& Polygonati : ideoque tam
diuturnam pedis altitudinem non exceflille : nec
minutam nec multiplicatam, nifi vt ditium. Re¬
fractos a radice coliculos ieoifim germinaturos
arbitratur.

Copiose etiam prouenic in Anglii EfTexia,

Cantio & Barcia , tefte Turnero. Nos Monfpelii
paffimcrefcentem obferuauimus. etiam ad altitu¬
dinem duorum cubitorum, maximi prope caftel-
lumnouum. Inter Lugdunum & Viennam Al¬
lobrogum fpontanea frequens, & toto etiam tra-
<5tui Narbonenfi. Vidimus plantas e (emine
natas Tiguri in horto D. Io. Funcki/. In Burgun-
dix quibufdam montibus af.icrif & faxofis nihil
frequentius , potifiimtim cuoaClareu alium , op-
oppidum elegans E. C.Wirtemb. vnde in hortum
Montb.plures tran flu limus , qux a multis annis
iam durant : fed rarius florent: fruCtuin nunquam
protulere. Et quafi in eodem femper ft .tu perma¬
nent. In Italix fepibus & faxofis paffim obferua¬
uimus, in Euganiis mortibus cum baccis Februa¬
tio vidimus, In Belgio non nifi hortis colunt,vt &c
Bafilex D.Platerus. Floret hyeme , & fruCfcus fer-
uat ( vbi ferre folet ) vfque ab alterum piouen-
tum.

Primo vere virentes & teneros admodum tu- Tempus,
riones promit, qui edi aliorum Afparagorum mo¬
do poliunt, vt dicetur mox. Autumno femen per¬
ficitur. Radix Scrota adeo planca Patauii & Ve¬
neriis copiose vendi folet.

Folia baccx ;n vino potx vrinas cient, men- Vires &
fes pellunt, & calculos vcficx frangunt. Morbo vfus
quoque regio, vrinx ftillicidio , 8c capitis dolori Vr,nas
medentur. Sed & radicis decoChim in vino po- \{e„jes
tum, eofdem illos prxbet effeCKis. Porro &cau- Calculus.
liculi pullulare incipientes Afparagorum vice ac i&erm.
olerum modo in cibo fumunrur: funt autem ama- V™7** ft‘l-

ri , vrinafque cient. Diofcor. Rufci radix dcco- f ' , ,

7 , . i, i i i dolor.

cta (inquit Plin.) bibitur alternis diebus in calcii- cibus.

lorum valetudine, &tortuofiore vrina vel cruenta. Strangu-
[Sic -?pccyy«eicu' reddit. Tortuofiorem igitur cum Dal. r,,t-
intelligimus moleftam , torquentem ,qux velut
tortuofa exitac prociirfu veluti diuifo,ob craflum
humorem impa£Vum vrinario meatui , vel oh hy-
pcrfarcofin in vrinx via extumefeentem , lotiiqi
meatum impedientem.] Radicem pridie emi o-
portet , poftero mane decoqui : ex eafextarium Co"f&*0'
vini Cyathis duobus mifceri. Sunt qui & crudam te„ft
radicem Ciitam ex aqua bibant, &in totum ad vi- dus.
rilia, [.virilium morbos, prxfertim vrinx difticu!

Ccc i

5$2

HISTORIAE PLANTA R V M »

•rates & calculos.D.] cauliculis eius in vino fa¬
ceto tricis: nihil vtiliiis putant. R.idix eius inho-

Nephrttts. noreelt, decocta vino ad renum dolores pota, Sc
Vnaa.fr- difficili vrini, prxeipueque eradat, & grauc olen-
’<ns ' ti: morbo regio , & vuluarum purgationi trita

cu vino. Cauliculi quoque incipientes,Afparago-
rum modo in cibo fampti,& in cinere co&i : fe¬
men cum vino potum, aut oleo autaceto calculos
frangit. Item in aceto & rofaceo tricum , capitis
dolores (edat; & potum morb um regium.
vLn.errtr. Ceterum vehementer errat idem Plin.quandp
Chamxmyrlinesfmc Oxymyrlines eandem na¬
turam tradit , cum Oleo Myrteo , nempe adftrin-
gentem , nimirum nominum iimihtudine dece¬
ptus, in quem errorem bis 8c diucrfis locis impe-
gi-t, nempe I1b.15.cap.7- & lib.15.cap.4- Cumpror-
lus diuerla fit ac potius contraria natura Oxy-
myrfines (eu Rnfci,qux aperiens & Diuretica : &
Myrti, qux cohibens & adftringens. Prxterea ex
Oxymyiline oleum fieri a nullo alio Authorc
proditum, non leui argumento ignoranter Pli¬
nium hac inter (e confudifle, de qua re & fupra
plura di£ta fiant. Idem Plin. Herbis fponte nafcc-
cibus inquit , vtunturin cibis .In Italia nouimus,
Fraga, TamunijRuIcum &c. verius oble&amenta
t quam cibos. Potuit, [ infit Marcellus Virg.]in v-

fu medici nz al quo &: (aniiaiis quondam, vc Dio-
fcor.ait,hii(Te.Nixncin nullo honore eft. Aliqui¬
bus locis tamen fcopx ad purganda pauimenca ex
ea fiunt. Pueii etiam. rubentes baccas ex foliis
eius decerpentes ceu Ceratiis per ludum fc illis
ornant.

Ruftica pofiremo plebs in carnario fufpendit:
tneturque eo -a murium iniuriapernas SZ cafei fui
fifcellas : neque enim acuminata in cufpidem
foliorum eius cacumina penetrare animalia illa

Scopa

A iu er fas

— audent. Sed dica: quicquiu velit Marcellus , qui

Olflruflil-

Temperi

alm Medicus non fuerk, non mirum fenfum no-
bilifiimx ,hu'us flirpis velnefciucrit , vel hodie
nullum elfi: crediderit. An igitur fi ab eo aut Ita¬
lis in vfum non vocetur [ de quo tamen vehe-
menterdubitamus , qui fcimusltalos adfeligen-
da vtiliflima quxque medicamenta folertiffimos
elTe: eccur enim hanc negligerent, qua tamprx-
Jtanti tantopere abundant?] ideo in nullo vlu ac
in nullo honore ede dicemus. Amarus fane Lufi-
tanus radicum v (um quotidianum prxdicat ad in¬
farctus & obftruCtiones tollendas , in qjio cafu
&ipli non parum conferre multoties experti fu-
iv. us. Hat uni quoque praecipuum vfum celebrat
Dod. Temperate calidx funt,accllentiz tenuita¬
te mediocriter quoque reficcantis. Vt non in I-
Ctericis modo , fecundum Veteres, fed ipfisadeo
hydropicis obftrudliombus , magna vtilitate pre-
feribi poffc & folere fit certum.

Dignum profeCtb notatu Bartholom. Cabrol
non ignobilis Chirurgi Monfpelienfis cxperi-
mentum. Is Rufci radice copiose infula in aqua,
a f cite , $tl potaque mane & fero perfe,&in paltu vino per-
potiushy- mixta, aliifquccibiSjVtiufculis , ipfiqueadco pa-
tropetoeri. vr.iusmenfis aut quinque feptimanarum (pa¬
tio afeiten curauitloan nam lamnam filiam Moi-
pelienfem. Nam fub finem prqdi&i temporis ad¬
aperta & hiante vultu magno impetu profluxe¬
runt aqux circiter librx [vtille feribie ] oCtogin-
Alihd. ta , fine vllaintermiffione. Eodem morbo & re¬
medio curata CatharinaTurle , &fimili plane c-
uacuationismodo. Ac ita perfeCte lanata , vtvi-
ginti edam annos (o(]5es& incolumis fuperuixe-
lir. Sic ille notauit. Nos ex vacuatioms modo
ac impetu potilis hydropem matricis diceremus,
cum vix credibile nobis videatur tantam aqux

vim ex abdominis capacitate impetuofo & con¬
tinuato fluxu, fine immenia virium aeforte et¬
iam vitxiadluraeuacuari polfe. Iudicio tamen £c
fidei fenis ac fere octogenarii Chirurgi nihil de¬
tractum volumus. Ip(am interim rationem Medi-
cinxquc Tixuapny obiter i nfpici par fuit. A nobis
vero eiufdem radicis & Iridis atque fceniculi de¬
cocti cx aqua continuato vfu, [exhibitis interim
etiam eradicatiue purgantibus aliquoties, admi-
niflratifque exteris ad rem penjnentibus, potiffi-
milm onvk prxteriam dicto , incerdidto potu ]
Textorem Seluncurtianum [ pagus elt Comita-
tusMontbclg. ] fexagenarium , cui pedes & ab- r. mtm
domen totum in immenftim propemodum tu- ftnm\
mebant, ipfumquc adeo fero tum capitis pueri A*tl>r-
amplitudinem xq naret , vnius tantum m en fis
(patio D.G. tanta felicitate perfanaffe, vt ipfemet,
fub menfis finem pedes ad nos, & (xpiiis poftea
gi atiam habiturus & relaturus profedtus fit. Sed
per vrinas pariter aefedem ordinatis propemo¬
dum interuallis exhaulta fuit aqux moles, & vi-
fcerum infarCtus referatus. Aliquot tamen annis
po(t, fatis falubriter tranfadtis , cum ad genium
rediret r erat enim homo apprime deditusvino]
eodem inorbo correptus, fed tam graui,vt iam in-
grauefcentc fenio , & calore natiuo propemo¬
dum (uflfocaro , nec his, nec aliis eifet remediis
locus : quod in iuniorum gratiam hic annotare
placuit.

Turionum quoque propago , vifcerum &du-
cTimmferchuvfitatiffima , necfecus ac in Offici¬
nis Alparagi vfurpan folita. Semen etiam mifce-
tur eodem fcopo Benedidtx laxatiux & Iichon-
tribis , monente Lob. Verdm quia Alparagi non
ob fetuum amaroris guftum relinquunt , in medi¬
camentis potius quimin cibis expetuntur : (unt
cnimciendx vrmx aperiendifque obftrudlioni-
bus perquam idonei , tefteMacth. In Italiis paf-
fimipluni fruticem in fcopas concinnari vidimus:
deinde fronde eius de indu(triacaimbus>cafcis,&
exteris ciufinodi circumligata glires- mures ac vc-
Ipertiliones arceri, qui vfus & Pungi topj,vtdi-
cebamus,apud Hetrulcos ei nomen dedit. Eiui-
dem lentis ramulis ad colligandas vites vteban-;-^
tur Antiqui , vi difcimus cx Virgilio. Serapio cx w
autoritace Pauli dicit bonum gutturi effic , £fc ad-f*4»
(tringere ventrem :vbi autem Paulus id dixerit
de Rufco fiue Cubcbis , vt vocat Serapio , non¬
dum obferuauimus : forte confundit ex Paulo
plantam aliquam cum eodem Rufco , vti confun-
ditjquod ante diCtum, Carpefium Galeni.

Expen
mentum m

CHAMAL^A.
Cap. XLI.

TAm obfcura 3 tamqur intricata efl: Chame-
lx^hiitoria, ab Autoribus tradita , vtcoa&i
fimus , euitandx fallacx & obfcuntatis gratia
antequam ad plantas nob:s cognitas deuenia-
mus ,primdm ex Veterum placitis , & in genere,
de ea tradere, & quidem hoc ipfo loco, ob no-
| minum affinitatem & confufionem in prxceden-

Infit

■Itu

j ti cap. plus (atis expolitam : quanquam aliis Lau-

| rcolis quoque haud infiibide fubiunclafuiflet.

| Diofcoridi [inter reieft.aiiis yftuv

J uAaoma : aliis ttv&c a^vn , autax'/«scf : aliis
y.YiJit® ' : aliis wjxhaw: aliis GJihup*. : Romanis Ci-
toc alium : aliis Eleago : aliis Oleajlellus. ] frutex eft
e cremiorum genere , ramis dodrantalibus , foJns
Oiexfimi.IibuSjfed tenuioribus, denfisSc amans,

guftu

rjro.

CtiHf

ftot d

cm.i-
Herui
Citoii
Elea A
Ole*:
lus. «

LIBER

guilatu linguam mordentibus & arteriam lanci¬
nantibus. Idem ait Thymelicam aliquibus Cha¬
melxam dici : ex Thymelxa elle granum Cnidiu,
fallique eos , qui id Chamelxx fructum cenfeant:
foliorumfimilitudine decepti.

Plin. quoque Chamxleam fimilitudinem folio¬
rum Olex habere tradit : dfe autem amara, odo¬
rata (quidam Codices legunt nigra, odorata : alii
amara & odorata Herm. ) inpetrofis , palmum
altitudine non excedere : hxc lib. 24. capite 15.
At alibi, nempe lib. 15. cap. 7. dixerat : Oleum fie¬
ri ex Oleaftro, tenue id, multoque amarius, quam
Olex , tantum ad medicamentum vtile : cui fimil-
iimum fitexChamelxafrutice faxofo (farmento-
foCornar. ) non alti ore palmo, foliis Oleaftri,
baccifque. Hic Dalechamp. feribit: Olexfimi-
litudine, qux Baccifera eft , Plinium deripi: bac-
cas non gignere Chamelxam. Verum Dalecha-
piicenfuram nobis nullius ponderis videri,indi-
cabitur capite de Chamelxa tricocco. Plinius lib.
15. cap. 2.deThymelxa agens., eam aliis Chame-
lxam dici feribit. Vnde manifeftum videtur, eum
Iib.25.cap.7.per Chamclxam herbam intelligere
Thymelxam,de qua poli. Multum, inquit, infra
hunc fuccum [Euphorbii] eft qui in Gallia fit ex
herba Chamelxa granum Cocci ferente.. Fractus
Hammoniaco fimilis eft, etia leui guftu os accen-
fum diu detinens , & magis ex interuallo donec
fauces quoque ficcet.

Placet & Dalechamp. iudicium: exChamelxx
foliis tuiis fiiccus exprimi potell: verum quod le¬
gerimus, prxter Plin. alius nullus autor id prodi¬
dit. Eum exillimat idem noluilfe id vertere quod
Diofcor.fcribit -.Thymelxam farinam vux acerbx
fucco excipi &inpafttllos digeri.

Ex his Plinii placitis fuum illud figmentum pro¬
didit Hermol. quar, do ait Chamelxam fruticem
elTe petrofum , fi milii mum ci Oleum inelle vt O-
Ieaftro, ob id a quibufdam Oleaftellum &: Oleam
Gdibracam vocari ,au6tore Columella, Sirapam
( Qliuarum conditurx antiquum genus) indecb-
di folitam feribente. Addens paulo poli: ,noftri
Sc hanc, &; Thymelxam prxeipue Cafiam viden¬
tur appellalleThcophraft.Cneoron ,Higino id a-
pud nos Cafiam interpretante, cuius duo genera
feruntur &c. Hac Hermol. Vt videat &aduertat le¬
ctor in quanta pericula fe aliofque coniiciar.t, qui
tanta fecuritate aliorum feripta pro fuis venditat,
nec illa tamen probe intellecta, aut fuis interfuta,
quod paffim Hermol. facit. Quis ferat eum fimil-
Iimum Chamelxx oleum facientem cum Oleaftri
Oleo. quanquam quid oleaftrum vocitarit, eum
nefciuilfe facile deprehendimus. Sedlonge peri-
culofior eiufdem error , quando putat Chamelxa
elle Oleam Cilibraca Colum.lib.12.cap. 49. quam-
uis in noltro Bafil. codice legatur Calabricam,
quam feriptor ille propter fimilitudinem Olca-
ftellum quibufdam vocari ait: quem Hermolai er¬
rorem , doCte fane & folidc refutat Marcel¬
lus.

Heracliam, (inquit idem Marcellus)id eft, Her¬
culeam vocari etiam Chamelxam ex Diofcoride
dictum , credimufque nos faCtum id nomen ex
antiqua fabula fui Ife , quam ex Pindaro in Olea¬
ftro fuo loco retulimus , quod fcil. Hercules ex
Scythia Coronatus Oleaftro in Graeciam redierit:
Sc quoniam fimilis Chamelxx Oleafter fit, & O-
leaftro Chamelxa: ideo fimilitudine decepti ali¬
qui non Oleaftrum, fed Chamelxam Herculeam
vocauerint fruticem & Coronam.

Adiecimus quod alii omittunt , & hoc nomen,

: chamelxa nigra : error tamen is

Tom. T.

V- 5$

eorum eft, qui Grxcarum vocum fimilitudine de¬
cepti, chamelxonem cum chatnelxa mifcuerunt.
Neque enim nigredo chamelxx competit: qui
colore nigro b candido difcernicur , chameieon
eft. Et quoniam nihil ifi chamelxa id caulxhabe-
ret, inutiles eas voces & Marccll. & plenque in¬
terpres expunxerunt.

Errafle autem in duabus his plancis non Grxci
tantftm,fed &Arabes,& hi quidem inter medicos
probatiflimi Serap. & Auic.videntur : quiMeze-
reon , qux Chamelxahxe Barbaris eft,defcriben~
tes, multa qux Chameleoni debentur illi attri¬
buerunt: &ediuerfo: Poteruntque volentes id
certius inChamxleonis &Mezerei hiffcoriis vide¬
re.

Suntchamelxx huius appellationes alix quo¬
que adduftx , fed improprix, & ex aliis plantis
importune ad hancrelatx , vtfpecialius quoque
in Thymelxx hiftoria patebit.

Ruellii erore, chamelxam cum Laureola folio
deciduo confundentis , in huius hiftoria detexi¬
mus, quem, licet grauiflimum , more luo ex Hcr-
mol. luxerat : Sc ex Ruellio Tagaultius , do dius a-
Iioqui medicus. Tam lubrica folet elle fecuritas
fui, & ofeitans confidentia in alios , vt qua pri¬
mum data porta eft , tedis oculorum & rationis
facibus ,prxcipites agamur in hiatum erroris*
Sicautcmhic ait : Mezereon Serap. indubii
chamelxa eft Diofcor. Mefue verb , vt pleraque
omnia chamclxam cum Thymel^i vtramque
cum cham^lcon e nigro pudendo errore commif-
cuit : in quo etiam grauiterpeccauitcius prxeep-
tor Auic. Itaque nihil certi de Mczcreo ex eorum
feriptis flatui pote ft. Theophraft. verb clwme-
Ixam Cneorum & Cneftrum vocauit:ita a Cneo-
ro,vt puto, deriuata eft vox Mezereon ,quam vo¬
cem factionis Arabie^ Scriptores & Barbare eoru
ofhcinx quafi lethalcm & viduificam interpreta¬
tur. Veneno enim proximum elTe Mezerto feri¬
bit Mefue , quod tamen de chamelxa vel Thyme-
lea nufquam, quod fciam, legitur. Sed de cham$-
leonte nigra feribit Gal. quod radix eius habet
quid venenofi. Falluntur qui Granum Cnidium
vocatum ex hoc lurculofo frutice , chamelxa in¬
quam , nafei autumant, foliorum fimilitudine de¬
cepti. Thymelxx namque frudns eft, qux folia
habet chamcl^e , anguftiora tamen. Quo fitvt
Mef turpiter lapfus, fi per Mezereon, vt quibuf¬
dam videtur, chamelxam intellexerit. Scribit enim
folia eius fimilia elfe foliis Oliux , fed maiora.
HacTdgaultius. Quidum Mefuem erroris infimu-
lat,ipfe quoque parum oculatus reprehenfionem
meretur. Confundit quippe plantarum diuerfa-
rum nomina & deferiptiones, quas ex aliis vt ex
Ruell. tran feribit , fpeciatim Chamclxq, quam
dicit cum illo lade manare : vbi autem talem la-
difluam chamelxam viderint non dcmonftrant.
Ruellii Chamelxedefcriptionempofuimus ante
cap.de Laureola decidua. Aut potius ex ipfomet
Mefue hunc errorem vterque haufilTe videtur,
qui Mezereon Ladariaru maximam dixit, quod hi
ad chamelxarfi,cui neutiquam id competit, exVe-
terum hiftoria retulerunt.

Monachi etiam Chamelxx & Thymelxx tri¬
buunt lac, vt fuo loco dicetur. Mefuem longe a-
literinterpretaturCxfalp. vt annotatum cap.de
Mezereo. Syluio Mezereon Serap. eft chamelxa
Diofcor. Mezereon autem Mef. eft Thymelxa
Diofcor. cum vero differentias eius deferibit Me-
fu es ,Mezerei nomine vtramque & pr^tereacha-
m^lcontem vtramque comprehendere videtur
cura Auic. Cordus quoque teftis eft chamelijam
Cec j

ChameUd
nigra .

Quo r unda
error refutt
Qhamalto.

Oractrum]
£7 Arabii
error r effit.

Nomina

reuihun.

Ruell. er¬
ror.

Item Hrr~
mol-QgTa-

Mejue er¬
rores .

Cneorum

Theofh.

Cnejlrum.

Granum

Cnidium.

Me fu 4, tr\
tor.

Tagautii

re(reht

Mona chori
lapjus.

Mezereon',

Chamelaa,

HISTO R1AE

b Arabibus & Pharmacopolis Mczcreon appel- ^

Cornttr.ex- clamitat Cornar.eftc hodie qui cum Daphnoi-

f 0 ' de Chameleam confundant itidem Zeilandc ap¬

pellantes : vulgi in eo morem fecutus , quod pu-;
bficadelida c.upensipfum tamen remedia adfer-j
re nefcit. Nam necipfumeas plantas probe di-
ftinguere potui Ile > ftib Laureola decidua didum.

laciat fe Brunfelf. in Excgefi fua fimplicium,
Diofc.Chamelqam , id eft , Mezercon herbam vi-
dilTe fein Officina aucuparia , ne perlatum qui-
b urifclf. ^em vnguemdifcedentem a Diofc. defcriptione.
denjHs. Nihil ei reflabat, qu4m vt clamitaret, evp»yj- , hf*i-
yg.. Sed libi vidit , nec cuiquam alteri , dum qua¬
lem & quantam viderit , propria defcriptione
(>ua firge- non dec|araujt > quod optallemus fane : alioqui
^"u^Pet-fa nobis ab eo pro legitima Diofc. Chame-
Dioj: .td. lea habita, qualis curte, qua: ad amuffim cius de-
huaUbi- fciiptioniin omnibus fatisfacerct , nondum no-
'■ :ur ■ bis ha&cnus innotuit.

Lonicero Ch.unde i etiam Tyros Ocbne dicitur,
£ de lyra ft f *r»quitj Scriberetur , e flet Tritiai pa-

Cnoctau. lea. Bddyra quoque dicitur, id ell,execrabilis. Ci-
toiAcunn ab cffi-du laxandi. Hebraice dia pollet
Humilis o- SairbJcaphUjdeiijUumilis Olea.

Auuiuoc CxtetdmChamelxx vocem multis plantis at-
tlj'DUC>im manifeflum cff. Alicubi enim pro Qlce
geneiicafpi cie loo. tantum d. /Ferentia diftindla,
0'rj Cala- p0f,Cl . vi O! a Calabrica Colum, vti ditium. I-
Lignum temdeOlea Aeth. opica & L gno Rhodio, vc no-

Riiadium. catum lib.j. Hx aurem planta* nihil habent com¬
mune cum Chamelxa.de qua hoc capite. Sunt ve¬
ro & alia: , 6 ure in quibufdam accedunt , vt L;.u-
reola folio deciduo, qux quibufdam Chamclxa
C .tmt *a vt oftehfum. Chamtlcxh lfutxnomine

h/rjuru. 1 . ■ - -

fruticem propofuimus a vera Chamelea tamen
diuerfum. Daphnoidem confundi cum Chame-
l^a per Arabes , exiftimant aliqui , vtante deda-
ThjmtU*. raturru Charnelcam dici de Thymel^a , clarum
fiet ex capite proprio. Eli prxterca Chamelea
C hameUa XlonfpeIiaca tricoccos, de qua paulo poft.Seque-
C humctxA tur Chamelea fubtus incana. Sefamoides minus
Dalech. aliqui Charnelcam faciunt,de quo proxi-
Stjuino dts mo capite. Nerium alpinum ab aliquibus Cha-

mn.us A e- me]ccf'oIia dicitur.

nu," nfl ' Futhfius abfurdiffimo errore Chamclex fub-
SubiHcuc'*- ftituitPolypodium, fecutus authoritatem fuppo-
Fucli/ii ab- fititii libri Galeni de fucccdaneis , quem errorem
junius e>- apte nos &Syluius reprobauit. Camerar. &antc
eum Dod. fnbftituunt Laureolam folio deciduo,
vti diclum iam fuo loco.

Vires & v- Vires Chamclee ex Veterum pr^feripto hx
fu<. funt. Folia guftu linguam mordicant, & arteriam

Nox.t. abradu: t. Eadem per inferna pituitam bilemq»
Turgentes detrahunt , maximeque fi in catapotio afluman-
pi,lulx. tur. Vni fiquiaemChamel^x parti dapium Ab-
finthiiadiicitur, ex hifque aqua aut meile exce¬
ptis catapotia finguntur : & ea quidem invenere
non liquefcuntconficiunturve: fcd prout deuo-
Mnapii- rata fuerint, ita per aluum egeruntur. Eadem fo-
rMt*m ba trita melleque excepta fordida & cruftofa vl-

y hera for. cera repurgant. Hac Dio far- apud quem & vinum
dida. chamelaites fit , fi,vbi floret , chamele^ fcuticem
cum foliis contufum cribratnimque duodecim
drach. pondere in mufti congium mittas , & poft
Venu cha- duos menfes vinum transfundas. Hydropicis,
bcpaticis,deIafTatis auxiliatur : itemque fceminis,
,Ut' qux a partu xgr e purgantur. Alius & ab iffo dif-
erepans chamelxx vfus eft apud Plin.quando ait.*
aluum purgat, detrahit pituitam bilemque , foliis
in duabus Abfinthii partibus decodis , fuccoque
eo cum meile poto. Foliis impolitis & vicera

P lantarvm»

purgantur. Aiunt, fi quis ante Solis ortumeam
capiat , dicatque ad albugines oculorum (e cape- f
re, adalligata difeuti id vitium. Quoquo modo
colledam iumentorum pecoriimque oculis falu- pe!orH/)
taremelfe. Sed fuperflitiofum & vanitatis ple¬
num eft remedium Plinii ad albuginem , vtmi- '

rumlit , tam grauiflimum virum eiulmodi nugis ”,lM-
fulem adhibuilfe. Gal.chamel^x amaram qualita¬
tem prxdominantem tribuit. Quare & fordida
valde vicera , & qux maximas cruftas habent, vicera
cum meile repurgare polle. Paulus drach m. qua- ft0!**
tuorchamelee in aqua mulfa cotylis duabus co-
(flas, donec quarta pars fuperfit, dat : & catapotia Do^u-
cx duabus Abfinthii partibus & vnachameleq di¬
cit purgare, vt Elleborum.

CHAMELiCA TRICOCCOS.

. Defer

FRutex eft
Chamelxa
tricoecos cubita¬
lis ac bicubitalis,
minor quskm
Thymcl^a Moi-
peliaca , magis
farme n tofus, ru-
go/us, lignofus,
intortus , in ra¬
mulos pluresdi-
uifus : foliis rctu-
fioribus , latiori-
buSjviridioribus,

& tcnuifoliam
Phyliream refe¬
rentibus : inter J

qux flores parili, j

luteoli , foliolis
eribus conftan-
ces-.quibus fucce- Sem\
dunt femina tri-
cocca, primum viridia , maturitate vero ruborem
induentia , in frutice fuo perennia , vt funt La-
th iridis, Tithymali , fiue Helioticpii verrucofi,
dura , denti busfradfu contumacia , medullam al-
bain continentia. Dentibus frangenti apparet ma-
nifellaimaritudo.

Lnb. rubentes bacculas tricoccas dicit3cflTailis^m{
prxduris Jignolis , gti flanti incduJL.m feruidam
prxficcam cxhibentibus.Radix ligno/a.

Cluf.lic depingit :Surculofus eft frutex, rami?
palmaribus, interdum minoribus , prxfcrtun ca-
lidis regionibus : foliis perpetuo virentibus , O-
lex fimilibus, minoribus tamen, nec incanis, fed
viridibus, guftus inxib amari, deinde linguam
vellicantis: flores habet exiguos, pallidulosaut
flauos, tribus foliolis conflantes, ex foliorum y ii?
prodeuntes : fru&urn tncoccum Tithymali mo¬
do, pellicula primum viridi, deinde per maturita¬
tem rubra, amari & feruidigulLus,obduclum,du-
rum,«Sc vbi exiccatus fuerit:fufcuni. 4n (I

Monachi in Me/, forte hanc Chamelxam tra- mela |
' dunt his verbis. Chamelea qux etiam Mezereon
! cfl,& vulgo (Miuella& Olcaflelium dicitur , &
j non remota ab vrbe [ forte Roma ] verfus mare 0ies\
| plurimum prouenit. Folia Oliuisfimillima,mino- j
ra tamen ite. quafi decurtata habet. Rami eius
multi, tenues, duri, non redi , fed per terram cir¬
cumquaque vtpIurimumdeie&i,foJiis pleni funt,
omni tempore. Videntur elonginquo monucu-
li foliorum fpeciofi , quafi arte parari : hodie
quamplurimis cognita eft.Jhfr iUi. Mirum eft eos

ryhil

>h. er-

tgd.

Inihilde Frudu& floribus tradere, acnefaporem
quidem foliorum dicere.Noftra etiam non ita hu¬
mi deieda procumbit , vt de fua tradunt. Qua:
difficultates canent , quominus confidenter au¬
deamus aiTerere eandem e Ile cum hac noftra.

Matth.in fuis com. in Diofcor. Chamelxx hu¬
ius fructus tricoccos appinxit Thymelxx , euidc-
ti fuco, fed fibi non infolenti. Jn poftr. com. &:
hiff.Germ.reiecit totam figuram, vel nullampo-
nit , forte quia pocnitcret figmenti.

Camer. in epit. Matth.& hiftoriam eius Germ.
ponit iconem Chamelxx tricoccx ex Gefnerianis
figuris depi&am ad meam plantam miflam Gefne-
ro ante 40. annos, quod non placet, vbinamde
ea aliquid prodidit Matth./ Idem in horto Cha-
melxam veram aliis tricoceon & Mczercon dici

LIBER V

fixa Seplafiis Mezereon nominatur, daucis autem
hodie* vera chamelea cjgnofcitur : Seminata qui¬
dem nobis eft aliquoties, veriLn nunquam pro¬

diit.

Dalechamp. apud Plin. annotat eum dccipi,ne- p&h de.
que enim chame-ixam baccas ferre, vc ille ait, fed f*"*- cen-
frudum triangulum : Bellam vero,mehercle, 8c
oppide feffinam fubtilitatem : quali vero non
tricoccos queat effe bacca. Sedefto noneflebac-
cam: qui Icit hanc Plinium intellexilTe?aut quo
autore nos docebit cbamelxam Plinii que &c Dio¬
fcor. eft, baccas non gignere, fed frudum trian¬
gulum. Sed videtur nobis nimii quadam confi¬
dentia prxfupponere hanc noftram elTe Veterum
chamelxam , de qua tamen eft , quod dubitemus,
quamuis Dod. omnia Veterum nomina, eiiamque

ait. Ataperte in hift. chamelxx lac denegat, quod reieditia fuperius ex Diofcor. pofica huictri-
tamen Arabes in fuo Mezereo ex;petunt. buat.

Ncc probatur nobis Cafp. Bauhin. in Matth.
Gomment. nouiflime fub incudem reuocatis pro
Matth. icone Chamelxx fuppo fui ffc iconem Ta-
bern.in quafrudus tricoccos: ( qux fitbtia no-

Idcm aitin hift.Gal. folia valde fimilia 01ex,fed
mitiora. In hift.lat.fcribit olee fimi li.i,min ora &C
nigriora: frudus decerptos nigrefeere , oleosara-
. , i que pinguetudinem contrahere Oliuarum inltar,

bis videtur, vt poffca dicetur) maximi cum idem fauces exurere veluti & folia ac cortex,
nihilominus retineat Thymelc.x iconem abfurda j Auic.&Serap.Chamelsam Mezereon vocant, -trabum
cum fiudutricocco. Item addit hxc verba : In- j fub quo tamen nomine Cha.nelxonem vtrum- errar-
ter Chamel.ram & ThymclsramDiofcor.differen- j que complexi quoque fiint : ita Ohamclaeamcum
tiam fecit: at Serapio vtramque Chamelxx , iic | Chamxleonibus , atque vna etiam Thymelzam
Mef.Thymel xx , <3c Arabes Mczerei nomine ex- I confundentes.

prefsere. Chamc-lxa latifolia alba Serapionis.
Thymclxa foliis magnis te litibus Me(ux:Ch.i-
melxa Matth. Lac. Cordo in Diofcor. Dod. Gal.&
in fol.Lugdun.qui duas habet figuras : Ghame-
Ixaz. Cxl.ilpin. Hxcillc i quo in pluribus dillen-
timus, apud Scrap.cnim cap.35^ dc Mezereone
ex Diofcor. & Gd refenuitur qux illi deClume-
Ixa tradiderunt, neutiquam vero que de Thyme-
Ixa. Mefucs quidem de Mezereone feribit, quam
vOc.em Sy luitis Thymelzam ’ interpretatus eft
quod multi dodi improbant : non enim dc fola I
Thymelxaeo cap.fcobit. Cordus Chamel.rx tri
coccx nullam fecit mentionem apud Diofc.cap. ]
deChamelxa. Lacuna quoque hanc non habet

} Mezereon MefuxDod. Chamel.ram , Syluius
I Thymelxam reddit , vt antehac annotatum. Ita
j vides & huius hiftoriam fatis confugam apud au-
1 tores. Tabcrn.fenfibus noftris imponit, quando Tabem
j Chamclxam Arabum tricoccon vocat, quamuis
I huius rei etiam Lobeliumautorem c tet, addens cuianlur-
l Mezereon quoque e(fe Arabum in Aducrf.Scdu-
I bi locorum Arabes Chamelxx tricoccx memine¬
re? Aut v binam locorum vidit Tabern. Chame- Tabem.
Ixam qualem pingit, compotitam ex frutice o- ,confi3f-
lim aMatthioI.pido pro Chamelea, [ riunc autem t>aexPloIa-
rciedo]& nefeio quibus figmentis, granis tricoc-
c i s , fl o r i b u s q u i n q u e p a r 1 1 1 i 5 ? A ut q u a f r o n t e f u x
quoque Thumelxx eademet grana tricocca, qua-

& fed tantiim iconem fiditiam ex MatthioI.de prx- i lis Thymclxa nunquam in rerum natura extitit,

appingere eft aufus.^wi^*)fiue vt alii feribunt,
XuueuXieL Te*noxx<&‘ Grxce non male dicitur. Qui-
damHifpanio/i«r//amvbcant'.ProuinciaNarbo-
Prxtcrea Hift.Lugd. non habet duas icones Cha- j nevC\^Garoupc} tefte Clufi Gcrm. 0cibcl pafl, fi
mclxqtriccccx : vna eft Dod. altera autem Mat- f Tabern. credimus .fed addendum jrenibfc) vel

tereamaleciufdem iconem Thymelxe cum fru¬
dibus tricoccis. Verumque .errorem &c Loi ic.
comtnifit. Sic vnus error plures pari t errores.

thiol. qux non vera icon tricoccos. Quare non
admittendaCafp.Bauh.reprehenfio in eius Ani-
madu. qua autumat duas figuras & totidem de-
fcriptiones vniusplantx ab eadem politas. Matth.
fcnbit, fuamchamelqam frudum ferre Myrti bac-
cis fimilem , longiorem quadantenus & Oliux
formam referre. Quod vel cx Plin. verbis forte
extorfitjde Matth+j.cro Chamelea poft.

Apud Amatum quidem in Diofcor. f^tis apta
huius Chamelxx tricocci figura quamuis hanc no
intclligat Amatus cum aperte Mezereon vocet, &
qux huic competunt tribuat illi.

Metito quidem Aducrfa. increpant Matthiolu,
quod hxc planta illi non fuerit cognita tipfi inte-
xim carpendi qui flores quinis foliis lingunt &
pingunt , cum fintf tantum ternis.

Inquirendum an fit Chamelea Bellon. quam in
Cretx monte Ida vulgo Pfiloriti dido cum Thy-
melxa vidit , cuius meminit Obf. lib. 1. cap. \G.
Item an de hacMaranth.Meth.lib.z.cap. <5. feribat.
Idem lib. i.cap.S.vultCneorum Theophraft.elTe.
t Nec pro certo alferere atifimus Fuchfium l.i.c.4.
de comp.med.de hac fcripfifle, cum ait : Chame-

'COclfd) / id eft peregrina.

ChameJxa tricoccos feruidi fqualidiquefeli,
maritirmqueamafia,vbicunquefux fpontis eft,
faxofaamat. Proinde in collibus Narbona: arenti-
busjfaxofis, Monfpelii Frontignanx vbere fru¬
ticat: in cultis etiam Oliuetis,potifIimiim ad mar¬
gines, aut fi lpfe ager paulo faxofior fuerit, inter
alias ftiipes. In Galloprouincia, vbi tamen nafei-
tur,haud multo produc prouentu, Lub.obferua-
uit. Nafcitur etiam [inquit Cluf ] Hifpaniar Va-
lentino &Arr<rgonum regno,rotaqueCata!onia :
verum multo breuior & candidior , quam i'n Gal¬
lia Narbonenfi. Certe Monfpehano agro circa
Mir.iuaux , 8c vicinum illi collem, viaque ad Fron-
tignanum oppidum , Setio monti, quod vulgo
cap de S ete dicitor , in ipfo mari lito , proximam,
frequens eft,vbi multo vegetior & viridior quam
inHifpaniis. Nunc etiam i rei herba rix ftudio-
fisin Germania & Belgio colitur. Sed in locisfri-
gidioribus difficulterfematur , ideo fubterraneis
perhyemem habenda.

Geneu^ a nobis femine fata altero primum an- Cultus,
noprouenit, ac non recondita afperam hiemem s.ttio,
pertulit. Bafilee in hortis DvD.Plaeri & Zuingeri
Ccc 4

1’topaga-

tio

Tempus.

Vires & v-
fus.

purgat.

Hydrops.

C ■<:*tta de
nexa e tus,

ChameUa

Exhibendi

medus.

,iS HISTORIAE

piares Sc pulchras plancas obferuauimus , IcJ
hyeme reponunt. Ad fruge n peruenillc Icimus
& Bafllex &Pfortzemii,& vtrobique femina pro¬
be matura decerpfimus menfe Noue.nbri. Pro¬
pagatur ettain furculis telte Camer. Floret Apri¬
li, Clul.ellatCja:fluquefummo3Lob. Nos vtroque
tempore florentem , ac certe etiam Augufto par-
cim florentem , partim fruttus ferentem vidimus.
Augufto frudtus perfici folet , (ubinde per totam
liyemem plantx lux adhxrens : nam & Aprili
menfe femina prxcedentis anni collegimus. In
Italia reperitur culta in hortisinftmdho.ibus.

Calida eft, mdree Dod. Sc ficca tercio gradu,ac-
cedensad quartum. Folia purgant per inferiora
magr.avi & violentia pituitam Sc humores biho-
fos, maxime ferofos: Vtiiiafunt hydropicis , fi
cum iudicio & ratione exhibeantur. Huius cnnn
quualicas accedit ad vim veneni , nocua & praua
homini multis modis : Ixdit ventriculum , hepar,
partes omnes nobiles ,cas calefaciendo , eroden¬
do, Sc vlcera inducendo inteftinis,tandem vacuat
aluum ad (angumem vfquc. Hxc Dod. qux vitia
huic cumTbymelxa fac:t communia rpolteaTra-
ditChamelee correctionem cum ait : folia viri¬
dia Chamel^x maceranda per zf. horas in aceto
generolo, deinde cxiccanda&in vfuin reponen¬
da. Acetum autem melius clletad hancprxpara-

tionem , dante in eo macerata Client Cotonea

mala, aut Eerberis femina. Folia autem prxpacata
exhibenda funt inpuluerc cum femine Aniiidc
Maftice, aut decoquenda in fero laiftis potilli-
mum caprini , age in iufculo caponis, deinde pro

rrrt»

TCeapel. >

VL ANTARVM»

nomine chamelxc fpeciei, Neapoli Mezereon di- chnmeU*
<5ti , ad nos mifit. Folia funt aliquatenus fimilia/?^
Laureolx folio femper virenti, multo tamen mi- '
nora, vncias duas fere longa , alia multo minora,
ad Vitis Idce femper virentis di&x folia acceden-
tiadatitudo maiorum vncix veldigiti,in acumen
non delinant : cratfa funt, vt in Laureola dicfta,
fupern e viridia , inferne lanugine candicant.

Eandem quoque in horto D. Cortud vidifTe
fufpicamur,ante4o.anno.s, namhxcinter noflra
annotata feripea

Catapotia

Mejua.

pina

ndum ferum aut ius. Mefues cxMezereon:

Hydrops.

[id eft,Ch.amelex, vt vultDod. S/luius vero,vt |
dicebamus Thymelqx reddit ] foliis catapotio- i
rumdcfcnptionem habet, ex corticibus Myro-
bal.lut.-arum Sc Cepularum, & Tcremabin , id
eft>mclle aereo [Manna] Sc Palmulis acidis, quas
Tamarindas vocant, in ftillatitio liquore dillolu- |
tis effermat: ipfaque fblia prius in aceto acerri¬
mo temperata reficcati prxcipit.Gommendancur

catapotia hxc ad hydropicorum purgationes : a-

quofosentm humores educunt. Sed violentiam
raturx inferunt , idcirco ab iis quantum licet ab-
ftinendum. Bacculx tricoccx medullam habent
feruidam & prxticcam , inquit Lob. Radix Iigno-
ii inutilis. Magnus tamen fucci totius plan-
txvfus, etiam hodie , prxfertimMonfpelii, v-
succus ex- [jj pharmacopxi preflum ficcatumque habent,
^DofoUS' monente primum Rondel. cuius imitatione &

J nos fxpiusdenfati fucci recentis dr.i.&dr.ii.dedi-

mus per fe, & fxpiiis aliis Catharticis hydragogis
mixtas,perbono fane euentu.Sed non admodum
Haud adeo multum excernit, nec vllo effreni motu, vt folent
nexium ef Laureola, Mezereon Germanica, Gratiola,&: alia.

fe fucett i
de>if atum.
Arthritis.

^uin perparum aut nihil interdum mouet Cha-

Qui

mcl^x fuccus concretus, nifi remixtis quibuf-

Hydrops.

Extersus

smpofiti

dam lenientibus , aut fi milibus catharticis. Cui-
dam arthritico habitiori ,torofo , procero homi¬
ni , tres drachma: nullum excrementum moue-
runt. Pueris etiam datus, nec tormina nec vo¬
mitiones facit,fed aquas educi t& ferum. Admo¬
tus pubi & abdomini hydropico, non vllum pre-
ftantius ad vrinas proliciendas, quo modo lubcn-

<ermat dt. tiiis vtebatur Rondel.

CHAMEL/EA INCANA ET LANV-

GINOSA.

A;

Cap. XLII.

Nno 1594.Cl.D-D.Cafp.Bauh. frater ramum
pulchelli huius fruticis cx Italia acceptum

/h

inuenimus.Cha-
melea aCortufo
vocatur frutex * i
cuius folia viri¬
dia, vtin Laureo¬
la femperuirenti,
oblonga , multo
minora , que
fumme acria di¬
cit, ac baccas fer¬
re. Differt a Cha-
melxa Monfpef-
fulanatricocco.

Eandem Gluf. Dt ferit-
diligenter deferi- ci*!'
pflt , his verbis:

Aliud Chamelc;x
genus nobis ex
Italia defertur ,a
prxdnffa plane
diuerfum. Id rc-
&o ftelone fru¬
ticat, ramofque habet admodum flexibiles, tena¬
ci cortice, & qui difficile difrumpi poteft, obdu¬
ctos: folia admodum corferta,carnofa,Daphnoi-
dis foliorum formam imitantia, multo tamen mi¬
nori, Sc incana lanugine, inferne przfeitim,pur
befccntia : flores fimul congeftos , quaruorfoiio- Viem
lis cor» flantes, dilutiflimepurpurafcentes, cxla-
nuginofis,colorifqucargcntci,calycuIis prodeun-
tes. Fructum non tricoccum, vt flipcrior, fed vni- Fl «
cum, oblongiufculum, tenui miniata membrana
tc&um , fucculcnta carne , & Truidum nucleum l< rus
in fe continente praditum. Eum fruticem dunta- U,1:P
xatapiid nos videbam , in Belgio in hortis cul¬
tum, bifque interdum eodem anno florentem.
Viennx Auftrix aliquoties illius femen tene cre-
didi, & natas plantubsailigemer fummaque cu¬
ra conferuarc volui , fed fubfequens hvtms fem¬
per corrupit. Pena Sc Lob. m Aduerf. huius ico- clam
nem exhibent titulo chamclxx Alpina: incanx, Alpm*
ex qua Sc noflra facta. Cxtcnim ignoramus ad-
huc quonam fitrefi rcndaChamclxa incana Bo- ci_
nonienflum Lob. quam proponit in Obf. in eo- JKC*m
rum agris maritimis proucniens, facie Sc vultu w»/«i
Dorycnii Monfpcl.eubitalibus virgultis , quam^-
rcperiteruditillD.HermesleClerc M. Ncruien-
fis.qui eidem plantam aridam impertiuit.

Confiderandum etiam an Cxfalpin. charaelxa cham
vulgo in Alpibus Oliuclla prior , flore purpureo StcuU
ex Sicilia, non lit eadem cum hac noflra incana.
Cxfalp.defcriptiopofitacftcap.de Laureola fo¬
lio deciduo , quam Leftores confiderent, Sc qux
ibi annotata. Forte de hac intelligit Matthiol- in^
Com.in Diofc.in hunc modum feribens :Chame- A*Ayk
Ixam‘pariter Sc Thymdxam Arabes conflise fa -errores
cis ac perplexe Mezereon appellant , cuius etfi fa¬
ciant duo genera, vnum album , alterum nigrum:
tamen iis etiam Daphnoidemadmifcent , &hxc^ ^
omniaconfundunt Sc implicant. Illarum planta¬
rum vis furio fa , quare non temere eas Mauri ta-

LIBER V'

r ter- ili ttrYA LCones , Sc plantas viduijicas cognomina¬
mus r.unt. Proueniunt ha: plancx numerolx in vallis
Ananix montibus, Tridentino agro : & vcrxque,
licet hocin Ghatnelxi pr^terierit Diolc. Frudum
ferunt Myrti biccis fimilem, quamuis Chame-
Ixz quadancenus longior fit & Oliux formam rc-
prxlcntct: vtrique frudus initio fuiexortusvi-
refcic , mox per maturitatem rubelcit , denique
exiccatus niger confpicitur. Cxterilm baccam,
U.t qnx ex Thymcl^a decerpitur, quoniam ficcata Pi¬
peris faciem prx le ferat, acnmoniamque non ob-
fcuram guftantibus relinquat, rura Ananienfia
vna etiam cum Laureolx femine Piper nuntanum
indiffereter nomiiuiniThcoph.Ctf.vfiw;/! granum,
tm Frequenter vtuntur incola: in fuis purgationibus
m aduers9 omnes fere morbos, ita medicos tk phar¬
macopolas fallere credentes: fed Ixpe euenit vt
fibi mortem confcifcant. Et certe hoc cellari pol-
■uu- him,quod ex montani illius Piperis allumptione
plurespcriillent, nifi antidotis noftris fuccurifle.
otia Habentur tamen paffiinin Pharmacopoliis Caca
potia,qux de Mczereo appeILnt,quibus aliquan¬
do medici vtuntur ad aquam inter cutem extra¬
hendam. Vcrdm ea non audent exhibeiefquan-
quam medicamenta fimul receperint , quibus eo¬
rum malitia reprimitur ] nili robullis ac fortiori¬
bus hominibus. ChamelqaGerm.dicitur^ylanbt:
f- Gallis Ratsgcnttl. HzcMatth. Sed nec chamelxa,
necThymel^a eius adhuc nobis perfpcda eftieo-
t. fundere cum cum Laureola folio deciduo , quam
Daphnoidem fecit ,oftendunt nomen Gcrm. &
Gallicum. Icon chamelxx Matthiol. accederet
nonnihil ad noftiam plancam, nifi paulo acutiora
viderentur ellc folia. Eandem habet in epit. fi¬
ne deferiptione. In com.cum magnis icon. Lat.
& Ical. iconem habet, qua: paulo melius placet,
quxque plane demonltrat plantam a Laureola
folio deciduo diuerlam , licet ibidem adhuc reti
neat nomina prxdida. Inhift. Gcrm. eandem
hanc iconem habet nomine Gcrm. ©ctbclbaff /
nec tamen monet an Sc vbi viderit in Germa¬
nia.

Non placet Camer.in epit. Matthiol. & hid.
Germ.plane diuerfam ponere figuram , nepe cha¬
melxx tricocci [de qua prxced. cap.] ibi tamen
feribit chamelxx inueniri aliud aTricocco genus,
multo mollioribus foliis & cinereis , flore purpu
reo, femine fimplici abundare in Sicilia & prop-
U* terei vocari Siculam chamelxam : fe quoquein
uenille prope Neapolim, non ede ita commodi
vfui vtTricoccos. Perquirant dudiofi an Camer.
eandem quam nos intelligat.
h Necprobatur nobis Cafp.Bauhin. opinio exi-
ftimantis Chamel$am Matthiol. eandem ede cum
Tricocco, nec quod in fuo adaudo Matthiolo ex¬
hibet iconem fallam Taber. vt fpeciahus didum
cap.de chamelxa tricocco.

Hift.Lugd.hancnoftrampropor.ft titulo cha
melxx Alpinq incanx Pcnx : habet etiam eodem
cap.iconem priorem Chamelxx Matthiol. quam
ke. & Lonic.poluit pro fua chamelxa, adiundade-
IcriptioncLaureolxfol. deciduo, quam & inepte
* confunditcum Thymelxa , vt fuo loco copiofiiis
dcmonftratur.Eodem errore irnplicacus cxfpitat
Lacuna , quamuis vbique notimmam dicat, fi_
bi tamen incognitam fuilfe fatis patet, cum non
doceat , quam intelligat plantam. Nam quod Pi¬
per montanum dici ait, ex aliis habuit.

Denique & Portam Neapol.hancn.oftram in-
tellexide putamus, cum ait : Albiflor^ plancx ad
$ pituitam valent , Chamelxa & Thymelxa eogna-
' tx naturae & figurx: nara & Chamele? alterius

r$1

fpecici pallent flores cHagenuiisargenceisiphleg- C kameU*

matis vim deiiciendi recinent.

eam Ugt
sargS

mencum.

Menjerei

nigrum.

MEZEREON ARABVM.

ALiquotiesMezerci Arabum mentio inddfc,
led obiter tantum & per accidensrNunc qui
hialuque Autores ex profeffo dc eo tradant vi¬
dendum.

Auicen. Mezereon eft Lacltcinium magnum , id- la/fianiH
que duum generum. Vnum , magna folia habet magnam ,
k fiibtilia : [ autangufta, aut tenuia. ] Alterum
foiiis exiguis, led fpi ilis , quod pofterius deterius
elfc priore : 'nigrum elt & pernitiofum. Melius
Mezereon eft,in quo plurima folia exigua. Pefli-
mx notxin quo crifpa. Sed quando malitia Ab-
nezerion frangitur cum refolutione. Calidum eft
& ficcum, ordine quarto. Mundificat,excoriar,&:
potenter adurit &c: in viribus.NigrumMczereon
lethalecft.

Mezereon autoreMefue, Perfis Vitam rapiens Tempera»
dicitur, aliis Faciens viduas , multis Leu terrat plan-
taeft Ladariarum maxima, caule cubitali , foliis ^
Oliu^, led maioribus , frudu nigro : Myrtarum vtt.n
magnitudine: eaque multiplex. Vnafohisma- piem
gnis, re luibus": Altera, filiis quidem paruis Oli- ?•****/*-
ue modo, fed multo fpiffioribus : Aiia foliis cnf- ‘ga^armra
pis,alperis. Ex his icem quadam foliis virentibus, maxima.
ilia nigricantibus, colorem pauonis referentibus. Vtres-
Prxftancinr quqfoliis eft magnis, tenuibus , vire- ^‘£ricans\
cibus, in loco libero nata, prope ahas, fpeciei e- F>eUftui.
iufdem. Quq verbfola (forte fpontanea.) in
nagno agri ambitu oritur, pern ciofa eft :vtietia
qux prope thermas, & qux foliis eftparuis~&

(piJTis :icem qux nigricantibus. Calida eft acfic-
ca ordinequarto potitis quim tertio, vt filius Ze-
zar cenfuit. Vis enim ineft valenter acris, ignea,
vledrans, mordens, inflammans.

Apud Serap.ita legimus: Mczereon,id eft,cha-
mel$a Diolcor.Sc GjI. Bedigorasait proprietate
eiusefle, purgare melancholiam & aquam cicn-
nara , quemadmodumfaciuntfpecies Lacficinio.
rum,(Tithymallorum.) Liber venenorum ha^et,
pondus drach. minus occidere deficcando humi-
ditatem hepatis. Paulo vero Mezerenm nigrum
purgat aquam & album fi militer , & educit alcari-
des : melius eft nigro &c: Dixit Cuzenu ficcum
elTe in quarto gradu . & facere hydropyfin. Abcn Vlne„am
Mefuai quoque duas fpecies dicit : vnam folio
grandi : aliam folio paruo fed erado rugofo,quam
tidem deteriorem ait : eam vero cuius folia fune
grandia , meliorem , nccintelligi vult vtrumque
foIiGtumgcnns ex vnaeaderhque arbore colligi,
fed ex diucrlis fpeciebus- Reliqua in viribus.

Hac ille.

Ita habes fane obfcuricatem magnam, hoh fi¬
ne barbarie, quam vtpotuimus,re inuiolata,non-
nihil ablterfimus. Dicat nobis nunc egregius
quidam & feftiuus Bocanicus, quqnam fint hx
Ipecies Mezerei?

Manardusin annotat, in Mei. Mezereon, in- QhamtUa
quit ,cftabfque dubio chamelxa Diofcor. A Me- o/o/c.
lux atue delcribitur Thymel^aiqtiumMefue Icri-
bit , folia eiijs funt fimilia foliis Oliue led maiora,
eft error manifeftus. DeThymelxafiquidem Icri-
bit Diolcor. anguftiora: licet Mel.volui fle vifus Mtfu* re*
fitdelcribere Thymclxam, tamen per verba, (pe- frth-
cies funt plures , putare videtur Mezcreo e fTc ge¬
nus ad Thymelxam & chamelxam : & quod raa- ^ ~

gis abfurdium , ad album & nigrum Chim^leoa4? (rTt/r '

,8*

HISTORIAE PLANTARVM.

Aun :
x.tt.

ta : nem errorem &Auic.cormtiific in 4*& ali¬
quatenus m i. maxime v bi vires enumerat.

M niadii in Mef. Arabi Inis [aiunt] Mezereon
modo vid; tur Chamela;», modo Thymela», mo¬
do Laureola vulgo dicta , id eft , Daphnoides, &
aliud diucrfum ab iftis. Serap. per Mezereonem
noh incelligit Laureolam : quippe eanonla&e-
lc\ t,vt Arabum Mezereon. Et licet Mefue confu¬
se M.zerconis plurrs dcfcribatfpecies , nulla ta- cis & Pilulis , licctde Mezereone mulca (cripu
ptt.idcrfjr. Jnefl, piarum poteftcllc Laureola, vc Pandc&a- 'ter, vt in praecedentibus didum : nimirum ma¬
rius,^: alii volunt: ea lacte caret. Arabes prxdicti ; luic lu.n prudenc.s quam fcientis aut docentis

CkumeUu
t i j fhi Lui,

i Luutedu

phnotdet
Mcl.es co

f

vult e fle Cbamel^am Diofeor. quum apudhunc
null i ladis fiat mentio. Et quoniam alioscarpie,
qui volebant efte Laureolam ,ipfum demonftra-
re par erat, quam intelligeret plantam per Meze¬
reon, quo vtebacur.

Ex Fr.Alexand. quoque radiato Apollifie non
j poftumus intelligere quam plantam exillimet
pro Mezereone imponendam in Hiera Herme-

Leonte tu¬
be* .

Cbuwel,

Cr Atej,

Ixu m h.i-
btar l-tc.
•j-t> -f -et no-

omnes cum exteris Mezereon innumero Ladi-
cinioru.n ponunt , quod quidem a Diofc.de Cha-
melxa & Thymelxa minime fcribiturilicetFiuhf.
Leoniccnumfccutus dixerit Serap. non fcripfifte
Mezereon lade fluere, Dixit enim id ex au cors -
tateBedigoras , & cap.de Tithymalis,?c z.brcuia-
rii capo';. &C.14. Udem folia maiora cius quam
MeUxtcr.s prxfcrt , longiora interpretantur : &
addunt : pluries collegimus Chamelxim & Thy-
mJxam , &c obferiuuimus non carere lade,
. quamuis paucum habeant. Thymelxa tamen Ia-
[*_ demagis :.bundat,poLi(Umum in ramulis : ali¬
quando m foliis non videtur.

Lacuna tradit Mcd cos Arabes Chamelxam .&

Tl.y.nelxam vocare Mezereon ,bocquc confuse

diusdercin album ce nigrum :lunc enimdiuifio-
nem neutiqua.n competere Clunielxx ce Thy-

(forreus

urgut/ur.

!. .rum.

M enerecn
L‘ ■■ n Vi
mutor 1.

j*'» fi/:

jiunt

mclc.r.icci loi: Chameleor.ti.

Gorrxus in Definit. Medicis ^a.uz?.c/.'iav Offic.
Mezereon appellare fcnbic , verum nondemon-
IL-jt, quqm plantam intelligat : fi vulgarem in-
tdlgit, nempe .Laureolam f olio deciduo , dupli-
.• >’ erecn c:tcr ciT..t : cu ppc h.rc necChamelxa eft, neque
Mezereon. Sed quid Otlalp.r Arabes [infit] Me-
,ut zercon voc.irtomnes has plantas , fcilicet Cha-

nulxam , Thymelxam , & amplius lpfam Da-
phnoidem, «Se loree Cncorura.

i. ic. Manlius in Luminari maiori fupra Hieram
Hc. nu tis faibit:Mczereon f.femen ipfiu.*,[;ipud
Brunfcif.T.i.pag.i^.malelegitur i. Semen Allii.]
quod appellatur Goccus Cmdius. Diofc. Chame-
Iqa , nonefl fpmen Laurcolx , vc dicit circa in-
ftars , cap.de Laureola. Alexandercap.de Hy¬
drope Chanulq.im dicit , ex qua colligTur Coc¬
cum Gnidium, efte ladicimum folio O iux , vi
eft : d proptcica inultis dicitur Oliuella. Item
fupra Confed.de Mezereon ex fua inuentione,
fcnbit: Confedio apud nos in vfu eft : Mef.aliam
habet fimdem : Alme zercon vel Mezereon eft
Chamelea vel Coccus Gnidius:Auic.c.4.fen.(>. vi^
detur dilfinguerc r Mefue eft planca vocata apud
Pcrfas, Rapiens vitam &c. Chriftoph.de H.me-

liis crraim3dicers , confectionem de Almezereon
e Ile dc Laureola.ldem fupra Oleum de Mezereo:
Mezereon , inquit , eft Chamclxa Diofc. Quid
multis? miram hanc &difcordcin barbariem in-
uexic profedo bene fundat? medicine, & potilli-
mum ftirpium omnifque materix medicxigno-
rantifiima fchola Arabica,qux v tinam non & hoc
Ttesmaitui noftro feculo adhuc duraret, cum magno vitx
| onpfiottes hominum periculo. Nimirum hic Manlius exifti-
mans arci Pharmaceutice lucem fcrcftituifte ma¬
gnam, [nam ideo opusfuum Luminare maius vo-
cauit] eam ita perplexam & confufam fuis mc-
Lumtnurts ptjs COnicduris & feriptis reddidit, vc potius
Aue.rex pJrbarx tenebrx, quam Luminare magnum fit
f "J vocanda. Mezereomsfolia & Oleum in fua con-

fedionc imponit per os exhibenda , cui veldidu
extimefeenda faftidiendaque ex Mefue nomina
attribuit , ac Ladiciniam plantam elle concedit,
intermi c^co & pcriculofo errore nihilominus

nmi\us fubire, quando tam follicite, tam cauce $c ^ ^ ^
oppido circu.nfpede,ceu Apollinis edido,pro-
mulgat : ei qui omnis infeitix & calumnix occa- conflLui
fio nem refugit , ac xgri falutem oportune tueri
cogitat, maturo vtendum cfte mdicio. Didum
puta. Id nos antcalatebac.

Akomar.de Medcnd.morbis cap. 91. mirabiliter
extollit acprxdicat fuas Pilulas de Mezereo,que, ^
vtaic ferofos purgant humores citra aliquod no-
cumentum notatu dignum, fcque ns intercutc
laborantes perfede curaffe : confici autem ex fo¬
liis piantx , quam communiter ScpUfiarii Meze¬
reon appellant , & proprie eius quam Diofc. cha-
melxam nuncupat, &c. Verum infignis Medicus
Altonurus r\obis valde imprudenter hic de Me- Aiun
zereo fcnbere videtur.Mt zereon communis vfus huUna
Seplaliariis , quantum obferuarc poffiimus ex
plurimis Auconbus, Herbariis dodiffirms , eft
Laureola folio deciduo, hanc (1 per Mezereonem
ncelhgit,grauiter errat , dum Chamchjam putat:
lin intclligit aliam, decui iTet fane tantum virum
in tam generofo medicamento graphice defigna-
rc quam plancam per Chamel^am intelligat,
quod nomen non minus dubium eft, & vagum
apud Antores quamMezeiei : varix enim pian¬
tx co donamur. Qui Neapoli degunt Medici 6c
Pharmacopcei rem gratam & nobis & pofteris
facient, fi doceant , qualis herbe Mczerei loco
apud eos fit vfus. Sic & ab Antidot. fine Difpen-
fario Italico ^ Cluf.Latinicau donato non doctio- Ne*}
res redimus, dum tantum dicit : Mezereon aut nu f*
Diofc.Thymelca, quo nomine aliqui etiam cha-
melcam complectuntur, vtraque notaicxtera que
addit, funt ex Diofc.

Nec probamus Schvvcnckf i n fuo Thcfaur. SckW
Pharmaceutico fcribcrtcm , Mezereonem clfe °P‘m* f
Chamelcam Diofc. & Oleaftcllum : nec iudicare CUur‘j
uolfumus, quam plancam intelligat, atque adeo J
nec ipfum quidem fciuiffe facile patet ex eo, quod Ajee^ [

C tcrut

Gwdtut
Se! ...ju-
melxu

Cbnttoph.
deHonc-
(hs error-

g norunt tu

buri

W 'VC*

tutet fepe-
rti.

Mutilius

prius de Laureola folio perpetuo dicit : Laureo- de
lam, 'rtiA,- Diofeor. Chamelea Germ.Pharma-
copcEorum. Quam igitur plantam alTumet impo¬
nendam Pilulis dc Mezereo ex Mefue ? cuius de-
fcriptionemipfe Schuvvenckfcldius ponit lib.a.
cap. 10.

Trincauel. lib. 1.0.19. de Comp. meminit Pilula-
rum McfuxexChamelxa, quam Mezereon ipfe ucatf
vocat, in fuo Grabadin : verum nec is docet, tur.
quam plantam intelligat. Nec Focfius in fua
PharinacopxiiiicqHam docet feribens: Rec.filio- ,
rum Mezerci aut Thymelxx : quali vero hxc,
ciuofintvnum , avie carumdemprorfus virium.

Brallauol.in Exam. catapotiorum pro Mezereo
cenfet (umendam Thymelxam , minime vero
Laureolam : in Exam. herbarum feri p ferat : Non¬
nullos Mezereon & Laureolam cofundere , Lau¬
reolam laite carere , Mezereon eo abundare , vc
Arabes imponunt : eefdcm vno cap. confundere
Cbamclcam & Thymelxam : iubet fuum fenem
Pharmacopceum ex monte [forte vrbi Ferrarien-
fi proximo,] colligere Grfumclee folia : Thyme-

1x3

LIBER V-

J///.

lojlCf

\xx autem folia & femina condere ; interea non
docet quas plantas intelligat : quinimo ncc quam
Laureolam putet , declarat , quam ante fcripfcrat
malc^ D. Florentino in Mcf. commentanti elle
Mczereon.

Cordus, diiigentiflimus alioqui Scriptor qua:
planca M.zerei nomine ir.telligcndaimponenda-
ue fit’,non monet.

Fuchfide comp.med. Pilulas di itas vocat cata¬
potia cx Tilymclxa lo.Damafceni. Annotans, A-
rabes Mezereonis appellatione Thymelxam &
Chamelxam confundere . Thymelxam a paucis
agnofcijeius femen cilc Coccum Gmdmm,pro eo
tamen officinas frudhi feu femincDaphnoidis vti,
quod Sep lallari is Laureola nuncupetnr:[cam quq
fol. deciduo eft mteliigitjac eius ena foliis Gerrn.
officinas vti. Audimus hxc quidem. At his non
docemur quid injiciendum in pilulis pro Mcze-
reonc : ncc etiam , vt prius monuimus, Daphnoi-
dem cenfcmus quam ille putat.

Et, fiqmdem Adolph. Occonis inftitutum, vt
ipfe ait, fuit, docere, quomodo tuto parari debe¬
ant compofitiones medicamentorum , eccur non
declarauit filis Augulfanis quam plantam pro
Mezercone fumere debeant?

Apud Croncmburg.de comp. mcd. multa dicu-
tUr de Mezercone ,vt oftenfum cup.de Laureola
fol.deeiduo : inter alia dicit, eleganter depingi
a Trago vulgarem Mczereonem, [ quam alii Cha-
meJxam, alii Thymelxam volunt] fed anesipfa,
vel qualis imponenda fit, ne verbulo quidem in-
finua t. Weckcrus pro Mfzereonc feribit Thy-
fnel^a : quod nomen cdm re que ambiguum fit
apud Antores ac illud, qilam velit ncmointelli-
gat.

Exditftis apparet incertus , temerarius, & peri-
culoftis vfus Pilularum de Mezereo. Monemus
igitur iuniores , & feniores Medicos , [quibus
hominum vita in manu eft, ]eosprxferrim quibus
exadta ftirpium , & potrfEmdm eiufmodi pericu-
lofirum cognitio non eft,[vtfane paucis eft,] vt
abffineantab his Pilulis & fimilibus medicamen¬
tis compofitionibufque ,qilx recipiunt fimplicia
pharmaca > ipfis incognita , donec perfpe&a &
p r o b c co gn i ta h ab eat e a,qux Pharm a co p mi i n ii-
ciunt, ne horum vel fu a etiam graui ignorantia
miferis aegris venena exhibeant pro medicina : &
dum fperant a.K& , iis adferant ^©-:quod[eheu]
nimis crebro eucnit,vtt nos multotics fumus ex¬
perti ouenilFc medicis , alioqwi non indocftis, fed
imperitis botanicis, vt fu a negligentia & impru¬
dentia, in prxfcribendis iis > quae ne minimo qui¬
dem cognita habeant , cum ingenti infamia dcce-
pti,deccperint , ac etiam in funcfta pericula con-
iecerint alios.

Speciatim, vt ingenue fatemur , Pilulse de Me¬
zereo non placent, ob adftringentia admixta, qui
mos eft Arabum pro correctione acrium , violen¬
tium & malignorum purgantiunr.idque noftro iu-
dicio contra rationem , atque adcqcxco & peri-
culofo errore. Quod fi cui tamen libeat his vti,
fuaferimus potius lubricantibus quam adftringc-
tibus emendanda clFe , probe gnari, quo citius £
corpore exeant, eo minus nocitura, quo diutius
hxreant [ nam moram fane adftringentia ficiunt]
eo periculo florem futuram vacuationcm fimul ac
Ixfionem. Aut ii quis etiam Altomari experien-
tix tantum tribuens iis vti velit : (altem prifts cer¬
tior fiat quo Mezereo vel Chamelqa is fit vfus, fed
eo modo curet prxparandam , quo ille prxpara-
uit : vel vtatiir Chamelxa tricocco Monfpelienfi,
confrderatis iis quxfupcriori cap.cx Lob. anno¬

si

tauimus , qualis cfus fucci mfpiflati vfus fit apud
Monfpclienfes. Caueant interi m & Mcfue Vitam
/api ente , viduas faciente , & Leone terra, quod nue
'femel monui fle fit fatis.

C$teriim Mezereonis nomine,vcidi<ftum,piu- AequiucciS
res plantx obtruduntur e inprimis Laureola fe- Laureo/*
peruirenS & folio deciduo , de quibus paulo an- folio ferp*.
te. Chamelxa tricoccos.acetiam aliae plantx pro tH0 & ^
Thymc-lxa vel Chamelxa. Quinetiam Lathyris a r*°'
portet dsci Mezereon , quum dicitur Lafficimoru
maximum. Talis enim illa eft. Chameleon niger
& albus, vt dicebamus, confunduntur cum Thy-
melxa & chamelxa. bene igitur noftro iudicio
Camer.apud Macthiol.in liift Germ.aitmonfacild
licet colligere, qaid Mezereo h fitapud Mef iuxta Quid Me-
Grxcos medicos, quia dicit habete lac, quod non
rcperitnr nec in chamelea , nec in Thymelxa, adhuc ne*
nccin Daphnoide noftratc. fatur.

THYMEL/EA.

C a p. XLIII.

VEterum placita de Thymclca &(2 occo Cnyj.

dio , & quxdam in genere pr.x mittamus >
antequam de Thymelxa Monfpehaca fpccialius
tradamus.

Thymelam, autore Diofcor. alii Chamelxam, Chamelna
alii 7iv&f , alii y.i rgfi»[fic cod. Baf.habct:Her- D,0Jc- cor-

mol.fretusaucor.Hipp.CS: Gal.& cod.vet.leeit xtl- relt-

i rr ■ Pyroftchnt

<recr. j aut Gneoron vocant. Ex hoc granum Cni-
dium , quod femen ipfius eft , colligitur. Hoc Eu- Cneorort.

; boenfes >£ tolium [afrcA/oKCod.Baf. Corn. Apo-
j iinon vertit.] vocanr, alii Linum , eo quodfati-
| no Lino [atretpTtp wo] frutex natura fimi! i s fit.Vir-
: ga sedit fpcciofas , numerofas , [ Vct. addit x<t r-
, rxV, tenues. ] bicubitales: foliis chamelcc ,fed an- Foli*.
guftioribus & pinguioribus qux inter mandendu
• quadantenus vifeofa & glntinofi percipiuntur : ^

; floribus candidis: ac inter ipfos fructu ,ceu Myr-
ti paruo , rotundo, inter i-nitia quidem viiidi,tan- f(tt gTlnd
'demverd rubente ‘.cuius inuolucrum durum ac Cnubum.

; nigrum eft, medulla autem alba.

| Et mox fub finem cap. addit : Nafcitur in mon-
tofis &afperis.Fallutur qui Granum Cnidium fru¬
dum e fle putent, per foliorum fimilitudinem de-

CeP^'‘, i - ■ \ i ni. Qneflrum

Gal.in glofl.xvwrcr*' exponite PJin.quo- ^-cneo-
que Cneflron legit: fic enim habet : in principio rum G*-
cap.21.lib.15.Etin quo nafcitur granum Gnidium, leno
quod aliqui Linum vocant. Fruticem vero Thy- Tph^el*M
‘ meleam , alii chameleam , alii Pyros achnen , alii in'

\ Cneftron,aliiCncoron. Eft fim lis Olcsftro.fo-
; liis anguftioribus,gutnmofisfi m irdfantur.Myr-
j ti magnitudine, femine , colore, & fpccic facris,
j ( fo ri s . Ve t.) a d m e d i ci n x tan t u m v fu m .

| Hermol. quoque Cneflron legi vult, A: foris pro pi,„ emsd>.

J Carris. Lparonishcrbe meminit Actius , ex Ale- &Hcrmcl.

I xandria fic vocante,quam aliquiCneftron, inquit,
i nominant, ad vlcera capitis manantia vehemen- .

Ucr vtilis.Nec indicat is autor, qualis ea ftt,vtrUm-
1 ue a Thymelxa fiue Cneoro dmerfam an eandem AeUt.
pu carit.

Recenti ores vt pleraque omnia , chamelxam
! cumThymelqa,&vtramquecum Daphnoide cur- Recen{ —
j piter confundunt. Theophraft.finquitMarcell.] rnm error t
Cneoron Thymclxam vocauit. furcillo fi generis Qneoron
herbam & carnofi foliuqux in D.ofcor.cor.iicien- Marce/.
da magis quim manifefte intelligenda , fiquidem T Jme **'
virgas in ea dixit, Lino comparauit, & folia
pinguia gummosaque defcripfit : Qupd totum

HISTORIA PLANTARVM.

Q u id tum
grjn *w
Thtopb.

Pyrojachue

de

T)ioJ.iU*ij}

Tbjmeljta

'vade.

P xul: :»e-
y«* Oo-utr

aUuctu.

Lcojtrrx _
Ligtiju*.

A-c^ereon

MeJ.

Plin. cxTheoph. acceptum eodem ldco-ictulit,fi-

milcm Oleaftro Thymeleam faciens.Thcoph.l.p.
Cnidium granum vocauit, Echxc nominum di-
uerfitasin Thcopb.Thymehja ell. Quibus addi¬
derunt alii alia , vocariintque Pyrola.hne ab v-
rendi vi , quam habet : nec aliud Pyiofachne
compolitum exigue & tenui /tipula nomen in- j
dicat,quam quod egregie vrit. Chamelxa eadem |
didafait, quoniam vt Plin. ait , Oieafl.ro fimilis |
fit. Cneftron poftrcmo eandem hanc Thyme-
lxam vocarunt Hip. Gal. & plerique alii. Nobis j
tamen ignota eius vocis origo & caufa.Sed quan- |
do Diolcor. Thymclxim a/Vw <r-rd- T.y comparat, ,
quxrendum Linbne /atiuo limplicitcr ,an lurcu- !
lofo frutici , quem Sparton omnes vocant. Nobis
in hanc partem inclinat animus , ctfi aliorum In¬
terpretum modo & nos fatiuum Linum verteri¬
mus : Ganiftx enim fimilior , quam Lino , ex hi-
ftoria delcnptioneque cius videri potell.Viuuer-
fx planta: nomen fadum videtur ab Olea cuili-
miliseftj&iaThymoherba.cuius habet flores.

Idem Marceli.addit: Prxterca qu.rin Diofcor.
leguntur, Paulus radicem eius contra /angui¬
nis d.: ii ii coinmend.mic , fipore acer¬

bo :ciquc m ;lo prodeile potam & faris impoli¬
tam. Sed vb nam P. u us hoc ait? quod li /ccit,
confundit fa ne cuniThymelxa altam plmtam a-
l.quan : quis rationis «compos ci e Ut plantam
Dioic.it id-' ..entem, purgantem, stomacho in¬
commodam , vel noxiam , vt vertit Mrrcdl. vd-
Jom contra (anguinis profluuia. Imo ipfemct
p.v.jl Ii'0.7. Cocco Cni.ho fructui Thymelqx tri¬
buit facultatem vrentem dc purgantem : & eo¬
dem l:bm p; : us dc Thymele a tr edens, ei non tri-
eiuf nodi vnn , imo dicit li mile m grano Cni-
f ., vt ; pparet ex verbis a nobis citatis de Grano
C'.:d.o. 'i ; udiendos Plin. qui Cocco Cnidio
dmim fi ite e. di vim tribuit , nili forte mendum
Didit , legtndumque lit ex Vot.Cod.quud facit
Dalcch. alnum ciendi.

Herbarii , inquit Rue1.!. Thymclxam nunc O-
liucllam , vtChamelxanv, nunc Leonem terrx,
aut Linum filueft.granum vocant Cnidium , vel
Cocco n. S-d docere debuit Ruell.quam plantam
per Oliuellam inttlligat. Ruellium fequiturTa-
oaultuis. Syluio Mezereon Me/.Thymelea elt,
vca te dictumc.de Chamelxa. Sed MeC nomi-
r c M.r.crei cum Auic. compreiicndere videtur &
alias plantas.

Thvmclce femen , A ithore Dio/corids, bi-

flli.

rurZ.u.

Sudonji- u.

Cneoro»

Diojc-

Tr&?AVA-

tio.

pajhlli.

Nox.u

lem, pituitam , aquafquc detrahit, fi viginti gra¬
norum pars hxc itftcrna bibatur : verum fauces
adurit .-atque idcbcumfarinapolentavc, autin
vux acino dari debet , aut cocio meile obducta
deuorari. Quibus autem xgre ludores eliciun¬
tur, eadem triticum nitro Sc aceto inungitur. Ac
fol.a, qux peculiariter Cneoron appellantur, per
melfcs colligi debent , & ficcata in vmbra recon¬
di. Scdli cui exhibere placet, prius ea tundere, ac
i p forum quoque fibras oimere conucnit. Vino
diluto inlperla , acetabuli modo aquofa detra¬
hunt: (ed moderatius purgant, admifta lenti co-
dlx,<S: contritis oleribus. Eadem trita vux accrbx
fucco excipiuntur, -Scin pallillos coabla reponii-
tur. Herba ftomacho infeftarpartus /ubdita necat.

COCCOS SEV GRANVM CNIDIVM.

K\V)@- xcV-x.©- , quod elt granum Cnidium
Theoph. rotundum ell , colore rubrum, ma¬
ius Pipere, fcd multo validiore calidicate. Quare

in potu dantes , [exhibent vero ad alui folutio-
nem , votita; ?.um : Gaza Plinii vulgati codicis VulgM*
periculofum potius errorem fecutus,quam Theo- <•***• f*
phr.ledlionem, nili forte ea corrupta fuerit, con-
uertit : dari enim contra alui /olutionemfolet.] }0jJs ern
in pane aut farina /uba£ta obdublum exhibent:
nam alioqui fauces adurit. Ex quo & Plin.tran/-
/cripfit : Cocco Gnidio color cocci , magnitudo
grano Piperis maipr, vis ardens. Itaque in pane
dcuoratur,ne adurat cum gulam tranlit. Huic
I v i s p rx fe n ta n e a go n tra Cicutam. Sifti t [ci e t. Ve c.]

| ai uum.Dalevh.lcnbit Plinium foede laplum,quod
de ip/oPiinio dicere non pollumus, quandoqui-
dem in Vet. Cod.Phnu legitur ciet, vt ipfcmet
Dalech annoiatiid/cribendumerataducrlus Ga¬
zam. Qui fi e: i pote/l , inquit Cxfalpin.vt quod
vehementer /oluit, algum /i/lat?

Galeno quoque- x®xx@-xw'J>©- purgat, facul-
tatilque ell acris & caufticx. EtPaulo,Thymelea Tempe»
ex qua granum cnidium e/t > fimiiem ip/i [ grano]
vim haoct. Et poftea : coccus cnidius, /rudus
c/lThymelex,non chamelxx, vclut quidam pu¬
tarunt ; eftque acris ac vrentis facultatis. Potum
autem aquam de or/um purgat.

Euchar.Ro/slm more fuo variarum plantarum Euchar
nomina confundens, hxchabc t : Fellcre o ti? *°Js,,n

bdpafi : $cilanb : Cvccagnidium : Coccum Gnidiuni :
Tbjnieua : Dapbnoidzs , Grana Gnidia : Mezereon:

La. reJa. Pingit tamen Laureolam flore deciduo,
iub titulo Fcllcr^tjale.

Ge/n.in luo libello de herbij Lunariis : Mi¬
ror, inquit, qux granum Gnidiuin gignit, lgno- pl,nno
ralle Pdniqm. An ignorant Plin. vel noncogno-
ueritPlin.Thymelxam , ludicium /u/pen/um te¬
nemus. Illud /cimus , latis manifette apud cum
legi , truticcin , ex quo Granum Gnidium gigni¬
tur, appellari Tliymclaftm , quam etiam /ub cha-
mclxa tradit. Rob Conlt.apud Amatum : cocei Coc[-A
n o mi n e,i i . qu i t , a pud Gi xco s, r es dux admod u m 0.
tiiuci/x lignificaniur. Nam vt Auchor Galen.m co ros
Hipp.xsxwfine aditdionc vocant Granum Gni- fi™? In
dium , liue Cnidium, & Granum infedorium.
Tamen & leparatis diflindi/que nominibus efie- Q^Cltl
runtur. Siquidem Gal. apud iplum
Diolc. [apud quem tamen hanc vocem nondum
legimus] exponit Coccum Gnidium : Et per
x&va. apud lninc iplum Scriptorem , idem Gal. m-
teliigit commune granum, hoc cft, tindorium. I-
demin Lex. «««©-apud Hip- Granum Cnidium,
v.oM.Qr xwVi@-Diolc.6c mhus*®* > frudus Thyme¬
lae: Coccus Gnidms Plin. Item y.!,y.my apud Hipp. CoecS
Granum Gnidium.

Cxtctum Cocci Cnidii nomine, variarum /lir- ^°'un
pium frudus exhibentur, vt ab Antiquis fiebat,
qui fructum Chamelee male pro Thymelxa per-
Ivbcbant, quod hoc & prxccd.cap. c-x Diofc. an¬
notatum. Thymeles autem frudum ita dici, pa¬
cet etiam cx hoc dprxccd.capite : & cap.de cha-
melxatricocco , &de Thymelea fubtus incana.
Quofdam etiam exiltimarc coccon Gnidium col¬
lidendum ellc cx frutice Laureola folio deciduo, Laurim
videre ell ante cap. proprio. Trago & Dod .-/.Unos johode
Theophr. elt Tithymalus paralias, de quo alibi.
Anguillaix veib titrcplis. Apuleio coccos cni- llts J
dios ell Lathyris , aliis CbamcUa. Humelb. in rcpijtA
Annot.ad Apul. Lathyris, inquit , videtur efie,
qux nuncCataputia minor. Coccos Gnidios cx
Thymelxa proprie cfl : huc adereuit i/la appel¬
latio , qua cawG fuit, vt Chamelxa diceretur. chamt[
Trag. & Dod. tribuit quoque chamclxoni nigro ,j
nomenclaturam cnidii cocci.de quo fuo loco.

THY-

LIBER V-

551

THYMELICA MONSPELIACA.

Thymclqa
A

Ptl0 &i fw -A Monfpe-

Iienfibus di»fta
frutex cft plx-
rumque proce¬
rior, quam cha-
melei cricoccos
vmmi aut duos
circiter cubitos
altus , odore
granis. Folia
per ramos,mol-
lipra Sc acutiora
quiim Chame-
Jxx. Flores in
virgularum ex¬
tremis dun ta¬
xat aceruarim
fert paruos, ca-
didos , /ucce-
dentibus eode
ordine baccis:
in quibus non
obferuauimus

70 'Bfay&p.miy oy.Kvepv ^ ^kclv , quale Diofcor. Thy
melxx fruelui tribuit.

DiligentiuspauloClufiusficdefcribit : Frutex
pollicaris interdum craffitudinis , cubitalis vero
altitudinis autamplior, &inmultasvirgasdiui-
fus cubi tales jpulcliras,tenucs,re6las:quas (epiun
perpetuo virentia folia, Linifeie,fed maiora, la¬
tiora , non obtufa cufpide vt Chamelxx, neque
aded frag.lia , fcd mucronata , lenta, Sc gumofum
quidckim , fi dentibus atterantur, prxbentia: flo¬
res fert in extremis virgis copiofos, quatitor folio¬
lis conflantes , Olex fere fimiles, candidos, race-
rrvatim ferme propendentes.deinde frudlum bac¬
carum Myrti interdum magnitudine , paulo lon¬
giorem , initio viridem, poftea Corallii mode
rubrum , carne fucci plena Cerafbrum inflar , fub
qua latet vnicum femen , nigra fragilique pellicu-
la,albam & feruidi faporis medullam obuoJucns.
Radix lignofa eft & dura , in tenellis plantis Ra¬
phani modo efformaca, craflo cortice ce6la,fed
qqpmadmodum tota pianti , lento, & admodum
tenaci.

Dehacipfa ni fallimur , Monachi in Mef.
w- fic feribunt : Serapioni , Auicennx , Me¬
fite, Mezereon fine Mczerion, magis commenda¬
tum efl Thymelxa , cuius femen elt granum Cni-
diumfiue Gnidium,id eft, Coccognidium , tefti-
monioDiofcor.Gal.&aliorum &c.Non longe ab
vrbe, [Roma forte] vbi maxima copia: incolx
Tribtfcum vulgo nominat , ac in virgis fiue ramu¬
lis vifum lac afierunt iidem , vticap.de Mezcreo
monuimus.

Videtur quoque efie Thymelxa Bellon. quam
ait prouenire cum Chamel^a in Cretx monte Ida,
vulgo dicio Pfiloriti.

Qui Matthiol.in fuis com. in Diofcor.deThy-
melxa prodidit , retulimus fub Chamejxa incana:
vbi ait vocafi Piper montanum, nec interimde-
feribit plantam : iconem quidem proponit, qux
e«. reprxfentare videtur,vc dicebamus,Thymelxam
Monfpeflulanam , exceptis fruftibus tricoccis, fe¬
cundum ramos fparfis,qut funt Chamelxx Monf-

IpellUlanxifiores etiam per ramos fparfi non con-

Iueniunc cu ThymalxaMon/p. qux eos in fummi-
tate gerit :vt meriti nobis ea icon l Matth. effi-

Tom. I.

ft.i videatur ea duabus illis diibs plantis , Sr ixel-
ciuiirc quid feriberee , vt manifcfte apparet, qubd
in com Eat, Sc Ita!, cum magnis fig. eamreiecerit
fubtliruta alia noua , mulciim a p riore differente in
[quam tamen Sc in epit. lua retinuerat } .11 qua
fiudnas ftngularesper ramos fparfi, quam figura
itidcnt nclitiam cenftbimus , donec aliquis fimi»
lem nobis plantam oftenderit.

In hift. Gernt. eandem habet iconem fub titulo
KelUiffcstg / Sedanti/ Thymelxa, Granum c ni-
Imm , Coccum audiam : nomina autem Germanica
unt Laureoli fol. deciduo ; florem ait album aut
arneum, qm colos conuenlt quoque eidem I.au-
reolx.

Camer.reie&is Matth. [quem alioqui fcqm ma¬
enae* parte confiieuit] iconibus in cpit.eius ,
in hifl.Germ.reponit iconem genuinam Thymc-

Ixx Monfp.ac dicit : frudlum fiue baccas dici pro¬
prie Coccum Gnidium,licet ita denominetur vul¬
gare quaoecafione & Matth.deno-

minarit hanc plantam ScOcrfi^ale.

Cafp. Bauhin.apud Matthiol. pofuit iconem C. Bauhit*
falfam ex Tabern. in qua pro btccis tricoccis per n0t-
ramos fparlim appicli frudlus fimplices. Tabent.

Pidluram quam ant£ diximus Matihioh' non ef _ftmentum’
te veram, apparebit etiam exftq. Maranth? ver- Cncorum
bis , lib.i.cap.S. Meth.fite fic feri bentis : Cneorura Tktopkr.
Theophraft. per quod Thymelxant «ScChamelxa
intelligit. Et lib.i.cap.i^. In Thymelxx hifloria
fummi Viri prolapfi funt , cuiir. fru&usinuolu-
crum cum Diofcor. dicat foris efTc nigrum , intus
album: illi nigras bac:ais per maturitatem in Thy¬
melxa quxfiuere : non amrnaduertentcs ibidem
Diofc.Thymclxamfruiflu Myrti depingere , qui
mter initia viret, Sc tandem rubefeit : vnde plan¬
cam quandam nigro frudu pro Thymelxa oflcn-
iunt ,qux tamen ipfa non eft, licet ei congene¬
rem elle negari non poflic , tum ob foliorum Sc
ramorum fimi!itudinem,tum etiam ob eafdcm fa¬
cultates. Sed veram Thymelxant vidimus nos v- rer.a T &
berrime prouenire in campis inter Caietant Sc *‘e'
Fundanum oppidum , in maturitate rubicundos
frudliis ferentem : vidimus etiam in Apulia pro¬
pe Barum: &in Siciliainueniri fcio : fiudlusau- Matth.
tem, Sc flores in furnmis virgts racematim prouc-
niunt,non,vtpidluraSenenfis oftendit, per vir¬
gas ab in fima earum parte ad fummum. Verum
quod in hoc erratum prxclaros hofce viros indu- ,
xit, inter alia eft minus proba Grxcc didlionis X ;
verfio : nam vbi habet Diofcor.To A’ 'rfayj.mw a-y.K-.-_ - ’

Xj y.lxdj* , to J'’ i/T0- k&lqv : ita verti debet : ' 1
dlusinuolucrum durum & nigrum, pars :
interior alba: non, vt omnes fere i nterpretan : ,
inuolucrumfrudlus durum, foris nigrum , intus
album :quiaifladidlio , foris , non cft in Grxco :
neque per pericarpiumintelligcre pollumus car¬
nem frudlus exterioiem : quia illa rubicunda eft,

Sc tenera: hoc autem Diofcor. vult ciTe durum Sc
nigrum, fcd intelligemus iuicleum carne nuda¬
tum, Scc.

Amatus notat Hifp. dici Tburuifio ; ftal .Pcpe Error* oc-
mjnta.no'. Gall. Lin Sautiagei Germ.S^llcrfi^ale,
fed nec nomen Italicum, nec Gal. nec Germ. pla¬
cet. Placet vero ibidem ex Dalechamp.figuris ap¬
poni Thymelxx Mo n fp e iful a ax iconem. .

Lacuna , qui falfam figuram Matth. habet ait
Caftil.T oruifeo: Portug. Tromfco : Ital. Treutfto
dici : Piperis vero mo ntani nomen omittit.

Lonic. quoque fieftitiam Matthiol. figuram ha¬
bet , cui tribuit nomina aut^yhmb /

aut^ebafl ^ addens Thymelxx Diofcor. dcicn-
ptionem in omnibus conuenire cum Germano-
D d d

Amutus

reprth.

5i>z

H15TO R1AE

Lomcert

gemtnus

error.

Foliis angultioribus conflat , pinguioribus, vifco-
lilque. tadiSb cubitali &craifa, Raphani magni
ci&clbflfi j ^ainropiFchameiacxl^auhiol. ; initat, comcc aallo veftica , &vcnenata. p rn

i num vero Gm d;u n Theopb. lib.y.cap.i i. 1 .per f
cfn. vc fitpra dicebamus , miratur Thyme- \ montanum appellari poKlt Huc vfyuc radica A-""”*
• «ui oraoMmGnidiumeienit, poli,. Verum nihilo elamis videmus quid velit Af^

ThymeUa
Dod efl

Thyme Icta
Stnde.

Matth. ,
frth.

rum fcllcr^ale , Te aliis fuam opinionem de Da-
phr.oidc relinquere, cum eo no . conucnire. Sed
Facile imperitum fuam in re herbaria prodit,
quando iconem Matchioi. qux nihil habet cum
fellcv^ala lii,ie Laureola folio deciduo com¬
mune , etiam pari ineptia ponit fub nomi¬
ne 0
icone.

Gc _ r._

lxam fiiffruticem , qui granum Gnidiumgigmt:
quamque in Gallia vidille ait, &in Icilia nafei,
ignoralle Plinium.

Dodon. Thymelcx frudlum fimilem dicit fpi-
. no albo, vbi maturuerit, rubro, & in eo granum
^t en‘r 1 a^ura obdudlum pellicula nigra, Feruidum <5c v-
rens linguam : hanc ffcirpem non amittere fo¬
lia, Fed (emperuirentem remanere : gcanacius
Mvmmhv! Offic.incognjta efle.Hxcin Hift.Gal-
lici. In Lit.addit , Thcophr.v.vaap* u Thymelxa
Cmoron. ciiff-rre,ni ii nigrum Cneoron Thymelxa Fit.

Pena& Lob.cognatx ftgurx & naturae dicunt
Chimelxam & Thymelxam , quam didam aeth-
mant quafi Tithymelx.im , id efl , Tithymali &
Olcx mixta Facie iCorticoFo deferibunt amidlu,
tenaci, cinereo, a fu mino ad imum deglubenti fe-
quaci , inftar Laureolx corticis : grana Antiquis
Gnidia v©?ata,nouena aut dena, primum viridia,
deinde ex flauo rabentia, tenelli cuticula , fucco
aqueo turgida, vnum gygartum amiciente.

Pc-rpeiam edo dius [addit idem] cum Phar¬
maco p ceorum plebe Commentator [ Matth.] qui
hanc non nouerat. Mezerei Germanici granum
feruidius mulco & plane cruftas inurens , tum fo¬
ris, tum intus nobis , qua folet fiducia, fugillaca
tum Diofcor.tumRecentiorum omnium Dodlo-
rirm lententia temere obtrufit. Nam non coc¬
cum i pfum rubrum dat, aut purgare allece , cui
vm [albam nuncupat, vim deficiendi attribuit, dc
abu.ide explicat, vt ex eius verbis liquet. Vnde
nec ipfas plantas , mfi fuperba animi-inductione
aSenenh infertas, & codicis Diofcoridei , nulla
nili triuiali ledhone , cuius tamen admodum ac¬
curatum vindicem fe Fore voluit videri initio ,al-
fbrtas , magno multorum detrimento, qui illius
freti commentis ad Hydropem fune vfi , rati elle
Diofe.verasThymeIeas,Chamel?aSjDaphno;des,

& Chimxdaphnes , quarum nullam nec legendo

j . quidem, nedum Facie, vel viribus cognitam h«-

«Hitu jen- buille tantum hiatorem SenenFem, cuilibet vel
Pharmacopceo iam liquet-

Cluf.huic omnia prifea nomina, qux apud Ve¬
teres leguntur attribuit , eandem fine dubio cum
Veterum Thymelara faciens, quod vt temere ne¬
gare nolimus , ira etiam pro indubitato habere
nondum aufimus. Cafp. Bauh.exiflimat chamc-
lxam Anguillarx eandem clfe cum cade qua hoc
loco agimus : quod nec ipfum adhuc pro certo
afTerere velimus : ait enim Folia inferna parte al¬
ba, quod non obferuatur in Thymelxa Monfpef-
Fulana : Forte melius refpondet illius Thymc-
lxa.

Irradiemur parumper Apollineis. Fr. Alexan¬
dri radiis. Is inter alia hxc habet.

Quandoquidem Chamelxa Apulis Grxcifque
ThymeU/t cognita, fufTruticemxmulatur , ramosrenaci vi-
f orte /pe. fddoque libro conueftiens , Oleaginis Foliis exi-
c,es. guis , tenuibus,duriuFculis, floribus candidis , in
(urculorunr cacumine aggeftis, e quibus nigrx
bacculx exterius , carne videlicet nudatafemma
Berberorum inftar, Myrtorum figura & rubentia
continentes, radice inutili, Foliis, floribus &fru-
ThjmeUtt, &u amaris, acrit^rque Fauces vellicantibus. Thy-

P lantarvm»

melxa, e qua granum Gnidium , Chamel^e fimil-
liroa, hoc tantum differt qubdvirg» bicubitali¬
bus, rectis, ab v na radice multis , nonfurculolis:

nccfcudtu ab imo ad fummum,vtM.uth.fallitur.

per Chamelqc duplicem plantam , quxbacciseftm >rp,
Thymelxx creditx , [id efl, noflro iudicio , Wf*
Laureolx Folio deciduo ] qux montanum Piper
vulgo dicitur : prxterea non intclhgimus , quan¬
tum ea Apollinis planta differat ab illa Thyme¬
lxa credita. Prxterea li ipfe veram Chamelxam
tradidit, cur alterius meminit, nempe Apulorum y
& Graecorum, quam defcripfit ex Anguill. ficuti
etiam Thymelxam Raphani radice, qux Forte, vt
ante didtum , , eadem cum noftra Monfpeliaca.
Rogamus peramanter peritos Botanicos Italos,
vt nos ex his Labyrinthis extricent, qubd erit il¬
lis Facile.

Cxfalpin. Thymelxx Folia media quadam ma- Tlym
gnitudinedicitinter Oleam Sc Linum , dura & ^9*1
fauces exurentia. Baccas oblongas, tenuiores
Myrto , fUuefccntes ex rubro , femine intus ni¬
gro, fed medulla candida & oleofa : radicem craf-
lam. Diofcoridis & Plinii Thymelxam dicit, du-
bitatquc an etiam Fit Chamelxa granum Cocci ch*ai
ferens.Idem Coccum Cnidium vocat colore Cro¬
ci. Hifl.Lugd. Thymelxam [inquit] hic appinxi¬
mus. Mczereon quidem ille [ Matth.] Germani- Matt.
cum potius, eiufquc lemen Piper rufticumfeu
montanum appellatum , quam Thymelxam ve¬
ram eiufque granum Cnidium nobis propofuit.
Geminam Thymelxam defcripfit Dod. 6c Cluf.

Hac ill.i, qux tres figuras habet : poterat fuflicerc

M tttth de

ChameU tt
Angutl.

Camer.Thymelxam foliis Lini vocat.

Cxterum prxter Thymeleam Monfpclienfem, /\Cqi
de qua longa & fatis txdiofa hac narrationis fe-
ric agimus, ali^funt etiam plantx,quxid nomen
obtinuere : vt'Sanamunda glabra exi Annatur Thy-
melex fpecies, qux fequetur. Qux fit Thymelxa
minor Cordi nondum nobis conflat. Quapro-
pter antea cap. peculiari de ca egimus , eidem ca- dt.
piti obfcuram hiftoriam Tragi de Thymelxa fub-
iungentes , ChameUam Angui Hara quidam Thy¬
melam exiftitnanc, quod allerere non audemus,
vt ante dictum. Cneoronfr frutex MatthAquibuf-y^
dam Thymelxx fpecies exiflimata ob Foliorum
quandam Fimllitudiuem : dcflituiiur tamen acri¬
monia. Deca prius. Tari jnraire fiue Sanamundii T*n
prima Cluf. Thymelxx congener exiftimatur. I- re~
tem, Sanam unda eiufdem fecunda , de quibus paulo ^ '
pofl. Item ScJ.<m:ides mtntu D-alccham. fiue Sana mQ,a
munda terna Cluf Multi Laureolam Folio deciduo leck.
male exiitimarK Thymelxam. Sunt qui Laureo- ^U:
Iam Folio perpetuo virente eandem cum Thy- *
melxa Tragi exiflimant, quod nobis non vide- t
tur.

Scribit Adolphus Occo fupra Hieram Logad.
non multum peccaturum, qui Lathyridisgrana
pro Thymelxa acceperit. Idem prxterea dicit:
pro femine Thymelxx fe Laureolx Germanicx,
quam seilanb vocant, accepturum : Thymelxa
enim& Chamelxa Germanos carere.

Thymelxa non modo in Galloprouincia & to¬
to Narbonenfi littoreo tradtu , Fed etiam Italicis
montibus longiufculc a mari Tyrrheno diflitis,

! vtfunt mons D.Iuliani, !k Pifam Lucensefque

col-

Sub.

LIBER

colles, vbinulquamChamelxim vidimus. Quin
eriaiti in OcflidnQ Oceano Gall.x Xanconjcx ad
Rupellam infulam, desRat? vocatam, id elt,mii-
rium.Lob. Cluf.per totam Hilpaniam locis afpe-
lis nafci tradit. 'Floret Iulio , & roto nonnun-
quam Autumno , femenque fubinde profert. Caf-
mer. circa Neapolim ad vini vnius & feinfs cref-
centcm obleruauit. Talem & nos copiose circa
Monfpelium.

& Thymelxx fuccus, inquiunt Aduerfi -difficilius
premitur & elicitur quUm Chamel^, propter glu-
//- tinolum virus : nec mfi tepente affiifb vino, aut
'JC~ confimiliquopiamliquore,vtfaditantdum fuccu
■ Brafficx marinx educunt , quo quilibet vti pote¬
rit, eo modo quo &de Chamelijx lucco di&urn
cft. Tunduntur tenella folia , flores , &diu , &
vehementer,fxDiufque tantillum tepentis vini af¬
fundam inter cudendum : cuncprxlo l-igneo ve-

593

que ramus exit palmaris circiter & treiiior [ te-
neilus,vt apparet , & primulum fe renouamjfo-
liis ornatus politu & for mi foliorum Sanamund<£,
qualia appinguntur Alypo Matthioli , vel etiam
Apio primum prouenienti , vt a Dod. pingitur.

De hac planta, ni multum fallimur Icribit Hift.
Lugd.hoc modo : Fruticeni&iconem ex Hilpa-
nia milic Myconus , quem Thymelxx fpeciem TumeUt
e (Te fufpicaturifolia Myrti: flos luteus; radix zxxi- foetes.
fi : cortice i nigro raffefcente , craflitudine polli¬
cari, fl ex iliguflu valde ingrato, cum acrimonia , a-
maro, & fauces abradente. Totius fruticis odor
grauis & fiporinfuauis. In Hifpanix Mwnteferra-
to& lods vicinis frequens, &Catalonis Arrago-
tiix finitimis. Hifpam agricoiq vocant Herbam de
Munref erraro : Catalani BrifaUgiam & Ciegegat

Cafp.Bauhin.in Animadu. mHift.Lugd. Thy-
melxx fpecicm dicit , & delcribi Myconi verbis:

hementnis vrgentur, dum trans colum expirec: fed proponi alum ex ClufSanamunde primx no

tunc igne lento ahquandiu bullit, dum Loch cnf
fitiem affi-quatur. Demum que Soli feruido obie-
«5himdur.fi it , addito Saccharo, ne mucefcat,sic-
cue codum reconditur. Cortices Thymelxx fer-
tr unt pro ligandis (copis & falciculis, Frudu ma¬
turo rubroPerdices & auiculx auidiffim* velcun-
tur. Ruftici Hifpaniarum (ingulis annis prop£
infinitas auiculas hoc femine curuatis virgis 3c
quibufdam lineis difpofitis venantur, teftibus A-
mato &Clu(io. Cauet Camer. ne quis radice v-
tatur, quia paucis horis perimat. Thymelxx vi¬
res cx Veteribus anteadiximus.

SANANVNDA GLABRA.

C a p. XLI V.

FRuteX que
in tradu
maritimo Nar-
bonen(i,propc
And s opp du
collcdum hoc
nomine dona¬
re placuitjLen-
lis &c obfequi-
o(is eft ramis,
cortice tcchs
fl.aucfcente , in
fila Mezcrei
Germanici in
morem dudilit
per quos agmi¬
natim confcen-
dunt folia cre¬
bra, Myrteis fi-
miha , vnciali
plds minus 15-
gitudine , vix
(e mundam la¬
ta, in acumen defi nentia, glabra : e quorum fi nu,
per integrum fere ramum flores oblongi, parui, cx
luteo herbacei, quatuor foliolis dcculfatis con¬
flantes. Succedit granum rotundum lingulare.

Eadem no Aro iud'cio videtur planta, quam in¬
ter liceas noftras inuenimus ^ V alerado Dourez:
radice dodrantali, digitalis craffitudinis . foris fuf-
ca , intus candida , lenta, &Xyli inftar quodam¬
modo in filadudili, quemadmodum co. :ex Me-
zerei Germanici,(iue L uteolx felio deciduo '.in¬
fima partein fibras craflas finditur. Superiiisiti-
demin capita mulca diuiditur,c quorum vnoquo-
T oin, I.

mine. Nobis vero Thymelxx hxc Ipecies diuer-
la efl h Sanamunda Clufii , ideb prudenter Hift.
Lugd.vtiamque pofuic deleri ptio nem & dixit, vi¬
detur ; nihil temere alferens.

Sanamundam igitur hiifutam plane aliam pia¬
tam ab hac glabra cenfemus , de glabra & Matth.
feri p fi ffe fu Ip icamur in hxc verba : Tichymalo c. Bauhm.
Paralio limilis planta, qux in Hetruria vulgo ap¬
pella tu r Herba m ora : cu ; u s vad i ci b u s p ri iis co n t u-
fis

,ac deinde fluminibus demerfis pilees protinus Her * mo~
enecantur. Sed caret hxcladeo luceo : quapro¬
pter eam inter Tithy malorum genera iam non el-
fe annumerandam cognoftinuis , < tfi alias aliter
lenierimus , quod aliis notis neglectis , Linifolia c
viderentur ik. caules fubrubentes. S: hxcdefue- j
rit , Platyphylli radices fumant, quo vmuerla re¬
gio Icatet.

Mycono autole, vis purgatoria ei vehemens
&qu^m in GhaiiTelxa valentior ;'nam drach. di-
•midix pondus potentiflime aleum foluit : ac a
quas potentiffime vacuat , nonfine torminibus Dofv.

& magno cruciatu. Datur in iurc aut vino. Hoc
'remedio Hilpani agricolx vturrtur.

Purganda

%iolen-

TARTONRAIRE MAS SIL. SANAMVN-
da I. Cluf.

Cap. XLV.

VOcANT

Maffilien- Ddit.pr,.
les , apud quos
vber eius pro-
uentus , Tar-
tonraire luffru-
ticem quedam
cubitalem, val¬
de ramofum,
radice nitente
alte atfla,cralsa
quem cortex
tegit, mire ob- Ratt’v'
fequiofus dele¬
tus : in minima
flamina non li¬
ne floccis quos
lanam dicas
carptam,dudi-
lis , quali etiam
cortice veftiu-
tur rami , led

lupetflrato denfo tomento albido,& quali argen-
Ddd x

folia

F lora.

fruftut.

Sapor.

T arton-
raire Lob.

Semtn.

Radix.

Sapor.

5s+ HISTORIAE

teo. Folia numerofilTima , Myrti Tarentina: ma¬
gnitudine . mfi quod per extremum funt paulo
latiora, in acumen tamen obtufius delinentia,
vrfdiquelanuginofa, & ca'6ln mollia , albida vel
argentea , lurida : inter quzflotes exeunt, Oles
fimiles , ait Cluf. oblongi , in quatuor foliola per
extremum diuiii, colore luteo. Frudus fqiiemad.
ex relatu accepit] Thymelcc Fere , led’ nigricante;
colore.

IdemCluf.folia carnofa dicit , aliquantultim
hirfuta, gummofa,fi mordeantur amarainicib,
deinde acria & adurentia. Ramos cortice exteno- I
re nigrefeente obduci, alio interiori lento.

Quoniam vero Lob.Tartonraire feparat ^ Sa-
namunda Clul.lubet eiusdeferiptionem hic fub-
nedere , quae eiufmodi eft. Noua noftrx xtati
iuxta ac elegans afpedu fruticat : virgas edit re¬
das, craffiores , vicenas, tricenas, «mplures, cu¬
bito longiores, incana lanugine obfitas: foliis
candidis, nitentibus: flofc.ulos in fummopcfil-
los , & [ ni labat memoiia] pallidulos ex albo,
femine pullo, rotundo , Arthennfix aut Ambro-
fix. Radix prolixa pedem, fimplex , cortice albi¬
cante foris , intus candida, lineo afpedu & fi¬
bris dura , lignofa , gufhi non admodum calida,
necamara, nec ingrata, nonnihil tamen caloris
imprefli poftremo relinquente , Sc quadantenus
Turbith Alexandrinum huc vulgare referente, !
S^moidn' nodora, tota latlis expers. I

maius quo-. Permulti , inquit, Hift.Lugd. opinantur Sela- !
rund.-.m moides maius e Ile eam herbam , qux in tota ora
HtH.Lugd. 8c Ligurix ,Corfica ac Sardinia gignitur, j

D°fcti tj0dlrcque vernacula lingu i T artunraire appellatur.

* Eadem fic depingit : Fruticofa eft , pede non al-
tior , radiculis fuofiauis , gracilibus, tenuibus , fi
totam fpedes plantam, fuperuacuis : ramis mul¬
tis , rotundis ,denfa lanugine villofis, furculofis:
foliis Rutx fimiiiimis , numerofis,hirfutis: candi¬
dis: flore in fumrais ramis copiofo, exiguo , can¬
dido ,denfiiis congefto , intra lanuginem delite-
$ t/n en icente : femine paruo, nigro ,guftu tam feruido,
Sapor acer- vj* fi quis herbam mandat , diuti ds ardere fauces
nmus. videantur , tam pertinaci vredine , vf nulla oris
collutione deleri poffit. Minor fanc eft in Cha-
mclxa, Thymelxa, Laureolxque generibus acri¬
monia , ac vrendi vis, quam in hac planta.

Porro quod pede non sitiorem dicit , pufillas
tantum aut vidifle aut habuifle Hift.Lugd. Amo¬
rem oportet , nam & cubitales habemus , &eas
quidem non integras. Sunt nobis & pede bre-
Hift Lugd uioreSj{cd non tenuibus radiculis. Idem fallitur
ja, . ur. pUtat Sanamundx tertium genus Cluf. de

Alter eiuf- 4U0 P3U^ p^ft : noftro autem judicio cft Clufr.
deen enor. Sanam unda prima differens a Thymel?? fpccic
c.Bauh, Myconi, in quo a D.C.Bauh. dilfentimus vtram-
que plantam vnam eandemque putante.

Pena & Lob. tradunt Tarton-raire dici Gallo-
prouincix & Mafiilienfibus , ab exuperanti pur-
Mierda. gand* v* > eandemque caufam Mieriacru ^ Hi¬

er*^. lpan.dici Cluf Autor eft.

Sefamotdes Sefamoidcs maius Scaiigeri , vt vult Lob. de
matus Sed- qUO Camen apUd Scalig.ali^uidlegilfe non memi¬
nimus.

Nec placet icon Lob. qui non agnouit Tarton-
raire idem efie cum Sanamnnda Cluf qui probam
iconem habet,quaicm & nos proponimus.

De hac planta aliquando fcripfit Soleriushac
verba :Chamelqa, Maflilitanis & Betcrrenfibus
[qui Berro ScBarfegue locum vocant , vbi praue-
Tarton-ar - nit] elicitur Tarton-arrdyro, id eft , tarde aluum lu-
TReeumber ^ruatls : Arelatenfibus Re tumbet: Aquafextianis,
Herba-inarino,Mont*nisBkekn,hasd procul i Ni-

FLANTARVM,

czaRcnin) Patous. Semina quoque ab infigniM*.
dico liclgix D.Tac.Vtenhouio , cum efter in G.fl-
lia Nirb. ketnmbet nomine nobis milia. Neap0d
Spjrchtna Gallina dicitur. Iac. Riinaudetus Ph,ir. s(,or(bn
macop. nobis mifit hunc fruticemin litroremirjs c*ltn*
Maflliix natum, feribens Tartcn rayre ibidem vo¬
cari, qubd aluum mirifice fnluat. Ery>»0n

Circa Mafllliam locis ad mare deuexis, prxfer- ilu d
timque collem vulgo Mont-roni vocatum, fquali- *-ocus
dum, aridum, glareofum, plurima fruticat , vt ante
j nos Lobelius annotauit. Nihil iucundius afpedu
quim colliculi aut areolx argenteo huius herbx
nitore veftitx. Neapoli quoque nobis milTa. Fre¬
quens quoque , inquit Cluf. regnis Granate nfi 5:
Valentino,in apricis &Sole illuftratis locis. Ver¬
no tempore floret, hoc eft, Martio & Aprili. Ae-
ftace frudum perficit. v,rcs

Folia funt adurentia , vti di&um : ob purgandi fus.
facultatem rufticis Hifpanis magno in vfu. Sed ef¬
frenis Scexuperans eius purgandi vis, inquit Lo-
bel. non rarb Dyfenterias fluxijfqnc immodera¬
tos accerfit. Pra:fertim fi quis minus peritus,
huius folia in puluifculum reduda, vel quopiam
liquore diluta, propinarit : vt faditabat ille neca¬
tor Tmifo, qui nobis primum eam, eiufque vires,
vt dicebat arcanasdetexit. Hodie impofteres, /JTr^°
ac quidam ignari, notante Dalechamp. quanta fit
huius plantx vis, & corporibus noftris noxia , ex
vino albo , vel Cicerum decodo , vel elixx car¬
nis iufculo bibendam propinant drach.i.vel n.in
validiffimis naturis , tanta purgandi poteftate,vt
fxp£ ob hypcrcatharfim fanguis erumpat. Edu¬
cit autem fic fumpta biliofa , pituitofa, aquofa , id
quod Sc Diofc. tellatur fle fuo Sefamoide : vt mi¬
rum non fit, eodem tefle ,in Anticyra didumo-
limfuilLc Elleborum , admifeerique folitum po¬
tionibus ex Veratro albo paratis, vtfacilnls & ci-
tiusVeratruro,quod vomitiones magis ciet quim
deie6lior.es, aluum commodius detraheret. Hoc
idem Dalechamp. Elleborum fufpicatur , ^uod y^'('
frudum Sefamo fimilem edere Theophr. fcripfit, T^t
quo in Anticyra purgationes fiebant, Quan-
quam non (olumfrudu.fed etiam radioc vtile cf-
fe feribit : quod negat Diofc.qui radicem a-opar. tvv,
id eft,imbecillem & inefficacem, feu ignauam,fuo
Sefamoidi maiori tribuit , feminique purgandi
vim, quam etiam foliis & ramulis inefFe expe¬
rientia docuit.

Tarton-
ratre 'onde.

Ltl'

Lob.not.

ChameUa
S oieno.

SANAMVNDA II. CLVS
Cap. X L V I.

'Arconraire

i aflinem fru¬
ticem Sanamun-
dam fecit Cluf
quem & circa
Calpen , vulgb j
Burhalaga appre!-
lari ait, altitudine
cubitalem , ramis
lentis, flexilibus,
carnofo & denfo
cortice incedis,
qui [ fublata ex¬
teriore cute] per
totam plantam,
prxfercim circa
radicem, Lini aut
Cannabis modo
in fila diduci po- 5
teft : fuperiore
ramufculi denf.i-

LIBER

mm , confertorum, Ianugmoforum ,&veluti to¬
mento quodam obfitorum foliorum comam pa-
riunc , fiiperiore minorum,&: mucronatorumflal-
ii nonniliil gu (his,fed deinde acris & calidi. Exor¬
natur hic coma flauefcentium flofculorum Olei
fi milium numerofa fobole.Radix crafla & Iignofa
fuperiori fimiliseft. Eiusfrudhim obferuare non
potuit : quandoquidemFebr. florentem inuenic-
bat petro Co & falebrofo loco , maritimis Bcetic^
inter Calpen & Eftepona , montibtilquc Granate
proximis.

■ Granatenfibus Mauritanis Samundam vocari
ait, apud quos purgandorum corporum gratia
frequenter vfurpetur. Drachma: enim pondere
cum decocto Cicerum fumptam , mirifice purgare
per inferiora. v_,irca Calpen vero nullius ellc v/us,
prxterquam ad excalefaciendas fornaces.

SESAMOIDES .PARVVM DALECH.
Sanamunda 1 1 1.CIuf.

Cap. XLVII.

Itio

'•Oncinna

r

V^-it planta,
ramis crcbiis,li-
gnolis , incon¬
ditis, int]uc fi¬
li tenuitatem
tandem abeun¬
tibus donata,
quos fartcim
denfii, candida,
cineracea lanu¬
go obuolmt ,
qux in maiori¬
bus virgis pau¬
cior. Folia con¬
ferti flima ra¬
mulis fine pe¬
diculis hxrcnt,
Thymi autVac-
cinii palultris,
acuminata , in¬
ferna parte ru-

go fa , v i re n ti a & i n fi cca n igri ca n tia , gl abra , fu p er-
navcro [qua parte contrahuntur & velutaluco-
lum efficiunt] tomento albido penitus obdudta.

Clufificdefcribit -.Sanamunda 3. duas priores
magnitudine excedit , candidioribus & m- Ito le-
* tionbus virgis, quarum cortex fupra modum len¬
tus eft , & frangi contumax. Extremi ramuli fre¬
quentes , &: fere omnino tomentofi , procumbe¬
rem comam habent, & frequentibus foliolis ob-
fiti funt , carnofis , paruis, Sempetuiuo minori
Diofcor.quod nonnulli Illecebram vocant , valde
fimilibus ,vrentts etiam facultatis. Flores fupe-
rioribus fimiles , interdum herbacei funt , aliqua-
do pallentes. Sed neque iltiusfrudhim obfetua-
re licuit. Floret autem cum fuperioribus. Quo
porro nomine vulgari appelletur , ignorarefe ait.
Similem autem fruticem ficcum ad le aliquando
mififle C. V. Alfonfum Pantium, Med.& Profi
/r- Ferrar. & Cortufum Patauinum , hic quidem E-
*' rica: Alexandrini nomine , ille vero Cneori. Ve¬
rum Cn«rine , an alio nomine Veteribus aeferi-
ptx fint ha: ftirpes , aliis indicandum relinquit.

V-

Sanamunda 3. GlUfi de quo fic tradit Hift. Lugd.
Seiamoides minus quidam nominant , non ad
Diofcor. quidem hiftor/am referentes,fed ad Se~
iamoides maius multorum Dalechamp. [fi ue Tat-
tonraire & Sanamundam i.Clufi ]cum quo cccna- j

Cionem habet originis, faporis, facultatis cathar- onbaf. '
ticx. Quidem Phacoidcs volunt efle Oribafii,ob Focus’
foliorum cum Lente fimilicudinem.In maritimis,
vt & alterum prouenit , fcd Corficx magis quim
Gallix, Ligunxiie : caule pedali , in ramulos plu¬
rimos & graciles diuifo , lanugine molli veftitos
j aperior! s modo:f diis numerofiffimis , minimis,
littus virentibus , Lenticulx fimilibus, circa ra¬
mos dcnfiflime coaceruatis, vt ramorum confpe-
dum adimant ,.A;zoi acris fpecie: flore copiofo,
tenui, candido, per totos ramos foliis ir.terfparfo,
fuauiffimi odoris, nccmofch - dflmnlis,& quafuis
acres plantas fuperantis. Purgat, & eo (dem hu-;7V'-
mores educit, quos Sefamoidcs maius: L d labo- p*r£M-
riofius, prxfentionfque nimii vacua tion i sdilcri- fluorum.
mine. Eius tufx ac cribrati drachmam ptiiani im- d,Jlenfio.
mixtam forbendam dedit Dalechamp. cuidam
neruorum diftentionibus laboranti Lugduni m
valetudinario, cui non fegniih alnus deturbata
eft, qullm fi Colocinthidem fiimpfi ifet , reftituta-
que finitas. Sufpicamur eandem Hifl. Lu«»J. hu¬
ius alia habere dcfcnptionem & iconeiii nomine
Cneori nigri Myconi, de quafir.bit : Plantam , Qncoron
Pala manna vulgo dnftam a B;r a nonenfibus , ad nigrum.
nos mi fic proCne-m nigro depidim Scdefcrip*. p*Um*r>-
tam , his fere \ ci bis : Frutex eft duorum cubi- na'
torum altitudine aim multum adoleuic, caule
rotundo.flexili, aliquantum afpero,& fere noda¬
to , qualis in Aizoo foliis detradis cernitur, ramu¬
lis multis fimilitcr npdolis brachiato, in quibus
folia minuta, perpetuo virentia, qux quo fruti¬
cis fiimmicaci propiora , co minora cofpiciuntur,
vt qux in fummitate funt , Cuprcffi fol.is fimilia
fint, paulo tamen latiora: omnia nonnihilcralfa
fune, carnofa, incana, caulem compL tder.tia.Flo-i
res in viridi lutei : radices crafEc, digitales, iipno-
fx, albo cortice veftitx,fatisin terram defeenden-
tes. Totus frutex, & maxime cortex manu tritus,
graui.s eft odoris : fcd vigente canicula foiia.fi Ra^,x-
confricentur , Zibeti odorem quadantenus fpi-
rant. Barcinone nafeitur locisnrenofis, &mari- Zi^e,t 9cla/
cimis , au&non multum ^ mari di flantibus. Flo- £ocus
ret Autumno , & floris prouencum ad Maium vf-
que producit , foliis aliis decidentibus, aliis rena- Tempus.
Icentibus. Foliorum fa porcum lentore fubaflrin- Sapor.
git. Fotu huius herbxhimonhoidum inflam¬
mationem fedarialfcrunt : quod &c fuffitu prxfta-
tur. Hanc plancam Cneori deferiptioni & Theo^
phraft. craditx optime quadrare putat Myconus.

Ea e fle videtur , quam lib.de Cadi arti cis nomine
Sefamoidis minoris depinximus. Cia fi Sanamun- sanamun.
dama, fecit. Hac VUJbLug-A. Ac nos non fecun- a* zCluf
dam ,fed tertiam ClufSanamundam cenfemus. Sanamur,-
Cxfalpin. quoque de hac eadem , ni’fallimur dit ? ^ lu(-
fcribic:Cneorum Hifpani milites Muciam vocant, (T.ne,or,um

■ r • / -iv Calalpino.

quia eius rami liccati ignem conferuant, ideo ex Mtcaa.
his funiculos parant aci tormenta beilicargne ex- Funiculi
oneranda:appelIant autem hos funiculos Miccias, belhafeu
Frutex eft in maritimis circa Plumbinum , multo
fpargens ramos , valde obfeqlliolos : foliolis bre-
niffimis totos furculos conucftientibusi, modo
Cuprcffi. craffis.ftiperne candicantibus, inferne
viridibus. Floret in autumno , & per totam hye- Tlait ,
mem : flofculi funt Thymclatai, tntel folia, exilio-

Cettum tamen effe dicit Thymelici congeneres res in medio lutei ifiudlus quoque fimilis.te-

nuior. nigro (emine. Radix ramofa 3c obfequio- '

, elle, & iifdem facultatibus pollere. Nos Scfa- _ _

eJ moidesminus Dalechamp. idem exiftimami^cu fa, fed guitum' non mordec. Eadem in infulis.
Toni. I. ’ £)dd

y suriet as-
Cncoron
Theoph •

55* HISTORIAE

odorata & candebor. Theoph. Cneorum appel¬
lat : eius duo genera , candidum & nigrum &c.
Plin.Caliaui a Latmis appellari tellatur. Hac Cafal.
Quamuis autem ex Cluf. Myconio, Daiecham. ,&
Cadalp.dcfcriptac planta: vnamcandemque ftir-
pemdenotare videantur , nondum tamen illud
pro certo alTenmus,cum hanc plantam integram
<^in luo natali non viderimus. Malumus igitur
de non probe cognitis iudicium lufpendere,
quam temere aliquid , quod quidam faciunt in
luis Animaduerf.pronpnuare.

Auiores de Sane h diligenter conlideremus defetiptiones
non ‘vtfis allatas , quxdamdillona deprehendemus, & ma-
probTco- xime in Myconii & Dalcch. & poti (limum quoad
gnitts non vires & icones. Multi «Scperitiffimi Botanici cir-
t emere pro-, ca finylitudinem decepti funt, prxftat ergo oc-
nunttent. caE0nem prxbere diligentius inquirendi , quam
pofteriutem decipere non line graui periculo.

Ln .t Ale- Erica. n Alexandrinam vocant Itali , telte Lob.

x..ndr Lob, nimirum, vt ille ait , hoc fpeciofo nomine mit¬
tunt & obtrudunt Itali quidam peritiores pere¬
gi. mutis & nouitatis titulo , cum tamen inGil-
ioprouincia & Hilpama eius fit facilis protien-
Locus. tus. At is inter varietates Veruvculati fruticis a-
ens rccenfmt in Obf. <Sc Aducrf. vtipfemct tefta-
tm. Verum hon pollumus nobis ptrluadcrc Lo-
bclio bene notam fuille Sanamundam tertiam
Cluf. Si quis conlidciet eius icones, quanta di-

turfitas? »ir

Nos exiflimamus plantas depictas in Aducrl.
png.iAj. & Obfi p.xoy. diucrfas a Sanamunda ter-
tiaXlui.de qua hic agimus , quamuis pauca , qua:
icnbit m Oof.pug.ioj. nomine Vermiculatx vi¬
deantur polle Sanamunda-conucmre : feribit e-
nim folia alba denfillime conferta denticulis Ver¬
miculatis acris , maioribus. Quas autem plantas
cenfcauuis exhiberi per prxdittas icones ,
mus (ub huius operis hnem , vbi trademus de
Vcrmicularibus marinis.

Cxtcnim , inuenitur etiam hxc planta, inquit
Clui, in toto illo tractu mari cmao Meridiei obte-
&o , qui ab Herculeo freto., ad Pyrcnxos vfque
excurrit. Nos pulchrum ramum cubitalem habe¬
mus in Herbario noltro licco,a Valerando Dou-
rez,in ligni Pharnjacopcro, adf. noltro, cuius ma-

PLANTARVM»

CNEORV M.

Cap. XLVIII.

Vum certum fit tam Chameleam quiivn

Qthy melcam a Veteribus Cneorum ftiilfe

i

V er mieu l.t-
tus frutex.

SeUrr.otdes nu adfcnptum clt : Sefitmoidcsfjrtc minus ex Syria,
m nus. & ibidem manu Dalech. nobis hxc planta pitta
aduc&a e Corlica D.Cafp.Bauh. attulit ranuiium
CtL°' r-- nomine Cneori albi Guiiand. collcdtum in horto

*UuT G“l S. Pontificis Roma:. Nos &: in horto Serenimmi

Magni Ducis Hctrurix legimus Florentia:, ex fa¬
tis alto & eleganti ffuticcicum hac annotatione a
non indo&o hortulano accepta: Aprcxis Vim. aut
Vocale*. Mtkent cum puluerem bombaceum pa-

Aproxts

Plm-

Tocuie.it

rant.

Adpulaer Scribit autem Plin. a Pythagora Aproxm ap-
r'e pytu.n. peilari herbam, cuius radix e longinquo conca-
piat ignes, vt Naphtha. Idem tradit . Ii qui mor¬
bi humano corpori acciderint florente Aproxi
[ Brallica.cH.] quamuis fanatos , admonitionem
eorum lentirc , quoties florere eam contigerit
[ florem eum tetigerint. M.] Sed mittamus Py¬
thagoricas has nugas , quarum Author , vel ipfo
Plinio tefte. Magorum ftudio fidimus fuit. Sed
quantb portentofiora tradit Plin. eo loco? nempe
iib.a^c.:-. Annotat Dalech. dici,quod me¬
tu Stpauore accedere propius nonaudercntMzry-
,n,M> accedere efl.

Aproxi *
\rttie.

appellaram , non infubidc hocloco, opinamur, de
eo trademus. Verum quum non folum de modo
didtis plantis dicatur hoc nomen , fed & pluribus
aliis plantis i Neotericis attribuatur , [ vt iam m
prxcedentibus cx parte diddum ] ftatuimus hoc
loco prxfcrre quxeunque Veteres de eo prodi¬
derunt , lubinde demonftrare quales plantxeo
nomine a diuerfis doncynur.

Theoph.inter furculofa que carnofo folio con-
ftant refert Cneoron ,& inter herbacea , Sedum, Cneo/,
quod ctH^aoy nuncupat. Cneori vero duo gene- gener*
ra flatui t : album & nigrum. Albi,inquit,folium
cutaceum efl [ ] oblongum, figura quo- \

dammodo Oleagineo fimile. N.ign vero qua- co”*^
le Tamarifci , carnofum. Album fupra ter- j
ram minus fe attollit , [ «aMey esiv.] &

exiguum quid olet : Nigrum autem valde odora¬
tum cft. [ sioirfA©- habent vuIg.Cod.Gaza,Cornar. Thespi
& Guil.leguntetotru®-. RobXonft. a\ ".tu©' > om- rictl
nes Plinium fecuti. ] Vtrique radix alta , magna.

Rami multi, crafli, lignoli, fere ftatim e terra di-
uifi : [ Grxcum addit ZjXfJ’ i^-rlsu : melius

tamen legilTe videtur Gaza cum omifit hanc, vo¬
cem, Scyt.lyj* f tantum legit.] lenti admodum.
Quamobrem hifce vtuntur ad colligandum.de
comprehendendum modo falicis & Vitiflum.

[ ucmcyS c/^f,o’/c7ct falix Amerina & Vitilis : Galli
lna lir gua adhuc vocant Ofur. Gaza ,Iunci modo Tem
vertit.] Germinant florentqucpoftaquinodlium
“ICC' j Autumni, & diu florent. Iik;/; quoque prius alibi

Cneorum inter ea recenfet , qux .aculeis carenr. C'a^t
Gaza vtrobique more fuo interpretis fidem e*cc-
dens, itKja^Caliam vcrttf,Plinium fecutus qui- dit.
dem: fed itidem mala fide. Nam dcliicCneoron
dixit, quamuis addatCaliam Hj£i»3 vocari. Re¬
liqua pauciilimis expedit, his: Cneori duo genera,
nigri atque candidi. Hocdeotioratum. Ramofa
ambo. Florent pofl xquinodlium Autumnum, j-hj»
Dixerat autem prius : Fruticem Thy melaeam, aliis chm>
Chamelxam, alus Cncoron dici : fimilem clle O- Cnet
lcaflro &c.

Et Galcn.lib.p.cap^.de Compon.Med. floc.Ex
Archigene, y.vidgsv [inquit] bZ yvnKosu/ iy/ot yjj* 'r.

Et Hermol. Nolln ( ait) Chamchxam & Thymc-
Ixam prxeipue Cafiam videntur appellallc. Por¬
ro quod Cneoro Theoph. carnofum folium velu-
ti Myrica: attribuit, hoc, in fit Comar, ad Cneo¬
ro nDiolc.quod nomine peculiari Thymelara ap¬
pellatur , non pcrtinc-t , ficut neque ea , qure de
duobus Cneori generibus feribit .• fed referenda
funt ad aliud Cneorum , quod foliis in corona¬
menta venire & Cafiam ab Hygino vocari Plin.
ait.

Vidimus doclos viros haeparte rerum confu-
fionem fecilfe. Tagaultii in lib.de Purg. opinio
eft ,foli*Thymelar;r vfque adThcophr.tempora
Cneorum vocata fui fle : ipfum vero Theopbraft.
plantam Cneoron &. Cncflron vocalfc : ita ^
Caeoro putat deriuatam vocem Mezerei , Hvgi-
nique. Cafiam a Latinis OliucJlam dici. Sed lon¬
ge petita Mezerei deriuatio, Cjuam vix cmuntTior Cor
Grammaticus admittat.Intcrim nori docet, quam
plantam intclligat, aut exhibeat.

Marantha in (naMeth. tradit Theophrail. per

Cnco-

c4\

C**j

LIBER

Cneoron , Thymelxam & Chamelxam intellige-
ie, qua: nomina Diofcondi yfhatiora dicit , vt
prius illud Theophraffo.

Matchiol.tn Diofcor.Cafiam Virgilii putat ean¬
dem cumCneoro Plin.& Theophraft. Sed quxna
plant.x orian tur in Italia vel aliunde co afferatur ,
qux Cneoron referant, quid referat, (e non habe¬
re ait.1 Guiland- m Theone , Cneorum vtriimque
Chamclxam Sc Thymelxam effe ex Arecxi,Dio(-
cor.Plm.Gal.&: Actii traditione ignorare demira¬
tur. MatthioJ.redpondetin Epilt.ad Cratonem:
Cneorum , qubd videat Guilandinus inter adul¬
terinas Thymelxx nomenclaturas habere Diofc.
quodq-, habeat Gal. & Plm.'d quod me adnotaffe ,
ignorabat , non fine ingenti latratu barbarus ille
Canis me adoritur. VenimTheophralti Cneo-
rona Diofcor.& Gal. Cneoro pluribus differt no¬
tis.: ThyinelxaChamel^aue ambxgraueolentes
funt : grandi altaquc radice haudquaquam nitun¬
tur, nec florent , nili Vere inchoante, nec humi
procumbunt. Adde quod Cneoro nigro folia

Tamaricis reddidit Theophraft. Sed eiufin odi fo- i

lia nec Chamclxx necThymclxxinfunt. De al¬
bi Cncori genere meminit Plin. inter odoratas
plantas* de altero verb Cneoro, de quo Diofc. &
Gal. meminit is loco (trperius citaro. Scribit de
Gmdio grano Theophraft. ftatim fimul ac de Pi¬
pere egit non autem vbt tihn diligenter Cncori
hiftoriam defcribit, vtpote, qui Gnidiumgranu
non ignorabat Cineori non effe fructum. Idem

in epiit. ad Marantham fi milibus argumentis co¬
natur rcfutarcMaranthx opinionem:addens,nul-
lum cire interThymeIxam& Chymelxam coloris
diferimer., quo nigra alcera appellari debeat, alte- i
, ra verb alba. Pro Guilandino ruefus refpondct
Paul, ileffusaducrf. Matth. Probi. 8. in hunemo- i
dum: Multa funt qux fententiam Matthio!. de '
Cneoro infringunt, quod nullius rationibus cui-
dentiusproban poffe puto,quam ipfiufmctDiof-
cor. & Theophr. autoritate , cui ille inniti quam
maxime videtur. Neque enim Cneorum inter a-
dulterinas foliim apud Diofcor. nomenclaturas
legitur, quemadmodum Matchiol. commentari
fuit aufus , neque etiam verba Theophraft. de v-
troque Cneoro Sc Diofcor. de Chamel.ta Sc Thy-
melxaadeo longe meer fe diffident , quin ambos
de iifdem locutos effe plantis docere queant.Plu-
ribus rem profequitur Heffus, quem confulere
poterit Le6tor , cum fufam huius controuerfix
tractationem, ex illius (criptis integram huc tras-
ferre non permittat breuitatis (ludium. Nos (ane
<• neutiquam legimus apud Veteres Thymelxam &
Chamelas4m grandi aliaque radice haudquaquam
effe, & non florere mfi Vereinchoaante, vtMat-
thioL ait. Hoc quidem conuenit Laurcolx folio
deciduo , qux non floret nifi vere , quam Matth.

videtur confundere cum aliis plantis , vt antehac
demonftratum.

»- Mirum etiam Matth. ita inconftantcm fuique
^ immemorem, vt exhibeat pro Cneoris plantas
ie' cui folia nullo modo fimilia Tamarici , quale eius
Cneoron frutex , de quo nos ante: Sc Cneorum
herba, de qua etiam (uo loco, titulo Ocymoidcs
vel Saponarix minoris.

Doftiffimorum quorumcunq-,iudicio , inquit
Cluf.Cneorum Theophraft. a Thymelxa Sc Cha-
melxa Diofcor. non differt. Quin Sc) Cxfalp.
Plinius [inquit] Chamelxam petrofis nafei tradit,
» non vitra palmi altitudinem , foliis Olex amaris,
odoratis : videtur autem intclligere Cneorum ca-
di dum Theophraft. qux inter Coronarias Cafia a
P Latinis vocatur. IdemCxfclp. cocap; quo h*C

V- vi

tradit nempe/. hb^iSuas plantas dcfcribft, qua:
ambas deferiptiones poftiimuscap. dc Laureola
'decidua , vt qui dubii fimus, quas plantas intelli-
gat : quarlltn vnaforte Chamelxa folio fubtus in¬
cano, altera Laureola folio deciduo, Idemta-
men cap.9. tradit , Cneorum Hi(p. Micciam vo¬
catum ;[dequo prius actum , cap.dc Sefamoidc
minore Dalechamp.fiue Sanamunda 3. Clui. ) ibi¬
dem Theophraffum dicit Cneorum appellare.

Rob.Conft. in Lex. nyea&v \e\r.vla?Qr , Cafia
herba, differens a Cafia frutice aromatico, dc qua
Vng. Dehacincelligit Plin. iib.z.cap.u &lib.iz.c.

19. Vbi Cneorum quod Cafiam Hyginus vocat
Cneorum Hipp. etiam zyUfrv vocat, vt pluribus
dnStiim in fuperioribus. . . ‘

Cxtcrum Cncori nomine ha-s inuenimus plan¬
cas exhiberi : CbameUam tricnc/rv. ClumeU.im folio
fubtt.s albo iThjmeUam Monfpelienfem : Laureolam
folio deciduo, ac etiam folio perpeti: - : cneorum Mat-
tlriol frutex \T artonraire Cmc Sanamunda i.Cluf.Sf-
famoides mini 1 Dalechamp.fiue Sanamunda ^.Clufi
CaJi4JiL1tfpel.de quibus omnibus abunde adtum
d.ftir.dtis locis Sc capitibus.

Dalechamp.Oicvn/w/ album facit plantam dicta
Argenteam , dc qua 'mox. Item Kemm alninjim
quorundam de quo I.13. R-fm armus otiar ■ r. j.hb.
eodcm.Laucndula fiue Pfeudonaidus lib-aS. Or
pborara Monfpel. lib.ap.Eodem etiam Ocymoidcs mi*
titts fiue Saponaria. Dod.inter Syrwnyma Dyp-
(aci ponit Cneorum,

Ita vides in quantam confufior.em Cncori hi-
(loriaab Herbariis fuerit conie&a , fir.guns fert*
nouam quandam , ne nihil dixille viderentur, pro
Cneoro obtrudentibus. Nos vci (peramus , aditu
patefecimus po iteritati hxc. omnia diligentius ex¬
aminandi ac diiudicandi.

CNEORVM ALBVM DALECHAMP.
aliis Dorycnium.

CNeori albi Dilcch amp. plantam in hortis A- Defaiptio
donidis aliquando aluimus, cuius rami to-
mentofi, albidi : folia quam vel Chamelxx vel fol,*.
Thymelxx maiora nonnihil , ad magnitudinem
foliorum Mez^rci Germanici fiue Laureolae folio
deciduo propius accedentia, argentea lanugine
vtrinque niten¬
tia , mollitie ho-
lolericca , per
extremum ob-
tufi.

Dalechamps
au tore , in fum-
itjo ramorum
vertice vclut in
Corymbos a-
ceruatus emi¬
cat : Semen ni-
grum , craffum ,
in folliculo tan-
quam gluma re¬
condi cum. Ra- Ra({:^
dix grandis , in
profundum fu-
biens.

Imperatus
(cribic, folio effe
fimili Olex , Sc
flore integro,

Ddd 4

Sfnperut-

refti.

Truttus.

Dartc
j4'£enrin*
strgtntm*
p,:, f.,r-
pureo

Locus.

O rcLmts
ruris.

HISTORIAE PLANT ARVM>

mrjcKum impertii.

V

AS1IM

inftarCampanu-
li , cncm pul¬
chre dejvctum I

■> ,/ t_ Jubet ,
vv Ci ullus

licut &
n Ap¬
pendice Operis
lui Botanici , qui
plantam hancrd
duorum • aut
trium pedum al¬
titudinem aflur-
:/^8a>> gere , & multos
ramos lign.ofos
fpargerc tradit,
non valde difli-
miles tenellis ra¬
mis Zizipha: al¬
bi , & flores
Conuoluuli aut
Strammor.ii , la¬
tis fugaces , quia
vno marcefccntc
r.lcer lefe expan¬
dere irci piat :

, & livemc folia

ALYPVM MONSPELIANVM.
sive irvte;; terribilis.
Gap. XL1X.

ALypum

r

*-

IF

fi uti ce m e (Te fatr.peruirc
nor- abiicicntcm.

Crlalpir.o quoque berba fruticofa cft , multis
ab eadem radice cruhbvs fimpl cbus, altitudine
dimidii cubiti, numerofis foliis circumdatis Ole?
figura. paulo anguftioribus, molli lanugine,colo-
r o .. r •' reo , in f.immis virgis coma prxdcnla, in
- io qua flores candidi Calathi effigie , de fr littus
Cornicluui! minoris.

H.ft. fu ;d. feri ! »i e e (Te Cucorum album Dale-
cbamp. & quornndam Herbariorum fenteiuia
optime quadrare cum deferptione Theophraft.

Cal.ilp.tt Dorurhniu.n vocat.de ex Sicilia habe-
• n feribit, vulgbquc Argcncinpn vocari. Sed qui
. lic altera eius Argentiua nefeimus: quam tradit
oriri in alpetiscoJIibus & maritimis , breuioribus
urnulis lmmi fparfis, r iriyrihus, foliis pinguiori¬
bus brcumnlufiquc : floribus purpurafccntibus
in plures ramos diftribmis. Diofcor.Dorycnium
tradit Olei nuper nafccnti fimilcm ttc. foliis O-
lei anguflionbus , vbi sv/ots;* legendum c-lfie i-
dem vultCifalpinus. Imperatus quoque Dory-
cnium Diofc.putat,&IacobusPlateau,vtannotat
Cluf. 9

Nabitur in locis lapidofis & faxofis maritimis
tcfte Hift.Lugd. Nos pulchrum ramum interfic-
eas noflras habemus. D. Cafp. Bauhino quoque
milia fu it titulo Dorycnii Diolc. Sata nobis ex fe¬
mine aliquando prouenitin horto E.C Montb.
De viribus eius nihil adhuc cognitum nobis : fi fit
Dorycnium quod non negauerimus, fed iudicio
Lettorum relinquimus, eius vires repedent Le¬
ctores in noft.H1ft.hb.11.cap.de Dorycnio Vete¬
ribus ditto , vbi etiam comperient iquiuocatio-
nes.

Citertim de Cneoro non baccifcro frutice vel
fuffrutice hoc loco egimus , propter hiftoriam
eius communem cum Chamelxa& Thymelia,
qui & Cneorum plerifquc Dottis putantur , &
bacciferi funt. Non male quoque fatturi vide¬
bimur , fi fequentem fruticem , foliis non vfquc

adeo diuerfum a prxdictis, licet non bacci-
fetum,fed facultate ad cofdcm pluri¬
mum accedentem, ideoque terribi¬
lem herbam dittum , cum fit
frutex , hoc quoque lo¬
co trada¬
mus.

^Monfpe- 1
lienlibus pu- *

ratum ; frutex j

cft cubitum
aut fcquicubi-
tum altus, in 1
multos diuifus coi
ramos ligno -
fos , facis te¬
nues , ruben-
tes,vcl ex fuf-
co purpurafee-
te cortice te-
ttos; per quos
folia concolo¬
ria fere nafcu-
tur, Myrto vul¬
gari acccdcn-

ria,magnitudi-
nc fuainon ite

penitus forma.

Ex anguftiflimoenim principio ad extremum uf-
que propemodum dilatantur» vbi interdum & vna
aut altera crena incila , obtufum mucronem effi¬
ciunt, cralfia , folida, amara. Flofculi extremis ra- F/#
mulorum plurimum, alias ad medios ramulos
glomcratim congefti hirent, purpurei, ex tenui¬
bus ftnminulis contexti. Radix cralla,dura , nigra
lignofa.Cuntta planta, inquit Lob. amara & ina¬
ni amo Thy melu aut Chamelu guftu , aut ve- S/t
hementiore ctiamnum a lexto anno.

Quoniam vero Cluf.in Hifpania natam deferi-
bic, ix quidam habet in fua delcriptionc, a nobis
non annotata , lubet & illam fubiungere. Suffru-
tex hic potius, quam herba, cubitali aut ampliore
altitudine alliirgit, multis ramis lignofis, duris,
fragilibus. tamen & nigricantibus praeditus, circa
quos cx tuberculis interdum multa confertim
& fimul iuntta folia nafcimtur , in tenerioribus
vero ramulis , qui plerumque mbcfcunt, rariora,
Myrti fere, longiufcula , cx cairulco nigricantia,
carnola, nigricante pediculo, acuto mucronc,ex-
tremi amaritudinis. Summis ramulis lingulares p/f
inhirent calyces fquammatim compatti interio¬
ris orbis florum Scabiolae aut Morfus Diaboli ma¬
gnitudine , qui florem concinent villofum &la-
nuginofum,ex caeruleo candicantem in meditul¬
lio > at in ambitu, omnino coeruleum. Semen fc
ignorare ait, & florentem tantum confpexifle.

Alypum Monris Ceti Narboncnfiiun , Herba ^
terribilis vulgo : fi[inquiiint Aducrf.]vti nonnul- r,i
lis eruditis pcrfuafum fuit , Arabes vocitarunt
Turb ::i quodlibrtPhegmagogum , paulo vehe- t *
mcntiiV- pituitam educens, merito & iftum fru¬
ticem poffit quis Turbirh vocare , nec enim mi¬
nus m iic ominato nomine , quam Turhatorium
Tmb rh vocat iftam herbam Terribilem vulgus
Narbcncnfium , vbi Impoftorcs valetudinis cau¬
ponator es i mnij atque tribades mulierculi ter-
i ibilcs vtvc eant , illic moliuntur purgationes

iitius terribili' fruticuli folijs , floribus & fc-

EamfiSc / •.iisprorfumfiluillet , necpingen-
do deprauallet , melius fuo honori Lcttorique
1 confuluiflet. Hanc enim cap.de Tripoiio,fibi ctii

i ignoto , vbi multum ineptit, & Alypum plantam

w

LIBE

j tenuibus Ferula: folijs dic dicic> non illam: Diof-
i coiidi imponit , Braftauola: &c alijs dodilfimis
Cbnuiciatuf & obtredat , argumentis ab illorum
monumentis mutuo fumptis , etiamque veltiga-
tore ingenuo indigna prorium <Se vecordia: ple¬
na verba illa inferuit : Non referre, cuius ht plan¬
ta: radix Turbith Alexandrinum , cum eius facul¬
tates a Medicis optime fint perfpecte. Sicfcam-

I nidicum vel aratorem, non commentatorem lo¬
qui decet-. Nullam hodie noftra stas nouit plan¬
tam , vt eadem A dutrf. tradunt, cui Diofc. Aly-
um affimilari queat, neque vllam plantam ha-
emus , qus-sque bene , imo vllo modo ( praeter
Ferulas ) Alypo congruat , line lineamentis, fiue
efficacia purgandi, atque hic frutex Maritimus.

Sane hanc quominus afferamus genuinum Aly-
1 pum, vna notula non tam obftrepit , quam dccft,
foliorum nimirum : qua: non ftierunt cxprdla a
Diolc. aut fortalTis fuerunt labecula codicisper-
uerfa: mutata nempe voce fjJ.ed£&i in umwS&fiVt
fit non fubruber, led fceniculaccus frutex. Hinc-
:0 qucMcfuc fuum Turbith ferulaceum fecerit, vel
Tapfiam cum nonnullis.

Eadem Aduerf. tradunt non clle Ptarmicam.
Lob. in Obf. dicit elle Ptarmicam , dc Conyzam
tertiam quorundam. Quaerit etiam an ht Calci¬
fraga Diofc. At li corrigeretur Diofc.lcdio, &
pro vocc v n -vS.&f reponeretur, vel Jwspi /0<*p«<hV ,vcl
, ica enim elfct corrigendum, multo
*c' minus herba: terribili relpondcrct Diofc.defcrip-
tio.Nam qua: obfecro iimilitudo cius cum F ami¬
culo? nulla omnino. Nec etiam poteft dici m-ttIg-
< puMof radix Betsmec plena fucco.lmmb nec no¬
bis proprie videtur dicenda ite*. , huc herba, cum
rcucra iit frutex lignofus , cuius Sc radix & vir-
hulta lignola.

Vix putamus Matth. hanc plantam voluifle ex¬
primere , id tamen poterit fuo loco diligentius
coniiderari.

t Bstici , teile Clui. Coronilln de frayles , hoc eft,

. coronulam Fratrum fiue Monachorum vocant ,
quafi eorum orbicularem tonfuram flore refere-
tem , &c (tempre cnxuta , quia femper arida Sc cx-
fucca videtur. Murciani vcro & Valentini vul¬
gari vocc S egullada. Nonnulli Valcntina: Acade¬
mia: Profeflores H.yj>ogloJfi<tn dic ccnfebant: fcd
nihil cum Hypoglollo a Diofc. dcicripto com-
'wto mLinc Habet , nili quis forte ob foliorum cius cu
Rufci folijs affinitatem ci hoc nomen donandum
putet, qua: tamen in hoc frutice circa pediculum
oblongiora &C anguftiora,funt: prsterca diflimi-
lcs vtriufque facultates.

Hift. Lugd. Empemtm pbacoides dicitur , &
Herba rernbihs Narboncnfium. Scribit tamen:
Diuinarc potius quam certo llatuere licet , qua:
<*m planta legitimum Veterum Empctrum alferi pof-
iit. Si tamen coniedurx locus lir,Dalech. Empc¬
trum cile opinatur plantam , quee a vulgo Narbo¬
ncnfium Herba terribilis vocatur, cuiuscap.de
Alypo mentionem faciemus, ob violentam in
corpore purgando facultatem. Ea nunc in iplo
maris lictore proucnit , falfum humorem biben¬
te eius radice ac tum fallo guftu cft , vt Cseterae
plantsc , quarum radix marinam aquam fugit :
nunc in montibus mari vicinis,vt in monte Ce¬
ltio, vulgo Capde Cefte> prope Agatham, nullo
maris fucco imbuta , fcd tantum obieda eius
afflatui , ac tum falfuginis expers , guftanti per¬
quam amaraTentitur.

Eadem Hift Lugd. fic depingit : Cubiti elie
aiagnitudinc , &c eo maiorem , cortice purpural-
cetitc ramofun , folio Lentis , fed Lentis modo

R V*

per ecquales Yerfus non dilpofitb, per ramos Sc
liircules nullo ordine prode unce ,fuperne viridi ,
inferne candicante 'capitulis in ramorum verti¬
ce piUpureis Sc rotundis , Aphyllanthi noivdifli-
milibus. Aft nobis iane valdequam aftedatc,ne
dicamus fide Lentis folio dici videtur, propter . ^

vocem attributam Empetro apud Diofc. juJgljiJ

cum alij srfajnfi AV vocari tradant ,vt poftea.often- esujclefaue
detur. Profedo parum nobis videtur in folijs rr.ult^itx
Herba: terribilis efle fimilitudinis cuin Lemis fb- error-
lijs. At non ideo prorfus feijcinuis clFc polfc Em¬
pctrum Veterum. Cbnfiderentur qiue mox tra¬
dentur de Empetro.

Miramur quoque cur Hift. Lugd. capiti de
Empetro non fubiunxerk caput de Alypo , fed
intcrpofucrit vtrifque caput de Cucumere lilu. Sc
cap. dc Colocynthide-. His demum lubdit icone
Alypi Matth. quam cx Pena* autoritare corrupit
& dcprauauit : nihilominus tamen denub propo¬
nit luam Empetri iconem titulo Alypi Penee dc Tttyer„
Herba terribilis Narboncnfis. Prafcitillet nbftro
indicio , 'vno capite fuflfe feripta & tradita,

non quod exiftimemus Alvptem Matth. idem en Locus.

Herba terribili , licet hanc opinionem non re¬
probet C. Bauli, in ftu Animadu.in Hift.Lugd.

Tabem. qtfoque duas ponit figuras huius planta Tempus,
pro diuerlis,& fub diucrlis titulis, Alypi-, xic Hy-
poglofli Valent. Clu£ Camerarii: Alypum autem
apud Matth. vixputamus idem cum Herba terri¬
bili Feti Alypo Lob.

Catcrum Alypum potiffimuiii in mobtC Cc-
ftio Frontignano oppido verius Auftrum oppofi- Cultus.
to,dcin mare lito frequentem obfemauinnis &
legimus. Quamuis Sc in aliis Narbona & Gallo- pfarm/c (
plouincia locis ad mare dc Auftrum deuexis , 6c
praruptis maxime , vt annotat Lob.hatalcs fubs yjres &
dclcoerit. Flores in piadrblo monte vidimus me- vfus.
fe Aprili. Fcbr.mcnfc floribus onuftum inucnit vuigUt-.
Clui, in Ba*ticq folitudinibus circa Antequcram.

Martio autem inter Vclcz,dc Rubto,dcLorca,qua
Eliocrata Veteribus dicitur, Murciani regni vr-
bes, totoque Valentino regno.

In Italia quibufpam i nftr udioribus hortis cul¬
tam , &c proceritate foliorumque amplitudine
fpeciofiorem paullo obfcf uauim us.IXCalzclarius c^uft^h
Verona nobis oftendit pro Ptarmica quo nomi¬
ne & dodilft Medico Rantzib in horto Florenti¬
no ledam nobis attulit, & ex Prouincia mifit lac.
Rainaudctus induftrius Pharmacopoeus. Vim cr-
thafticam violentaril huius ftirpis ante diximus.
Circumforanei Batica Medici, itotante Clui, c-
ms deebdum propinare dicuntur iis qui Gallica
{cabi e fiuc Venerea Lu labbrant , non fine ma-
<mo,vt a i unt,fiicceftu .Hift. Lugd .quoque purgan¬
di vim Sclamoidc utroque [intelligimus Sana-
mundam i.& j.Cluf.jnon imbecilliore habere re¬
flatur. Purgare autem bilem-, pituitam, 6c aquas,
non aliter qwam Tithymalus-. Quapropter ea non ^

temere vtendum ceniemus.

empeTrvm PVRGANSv
Cap. L.

PAulb ante didum, quibufdam videri Alypum
cTe Empctrum. Videamus ergo quid Veteres
de eo tradiderint, pOtiiTimimi dc purgante,
Empetrori, inquit Diofc. aliqui Phacoides ; vo¬
cant. Nafcitur in maritimis &c montanis , falfo
guftu. Quod vero propius terr* fuerit , amarius
fentitur, Trahit pituitam, bilem aquam, da-"

VUn. torre A

6°° HISTORIA

cum in iure alique,aut in hydromelitc. Obiter Ve¬
ro notandum caput hoc empetri in quibufdam
exemplaribus deeirc.Empetron vero Gal. Paul.&
Calcifraga. Aetius non Qctico&Jif led A\- , alio nomine

vocari tradunt , ita vt ndn temere quidam fufpi-
cer^tur ita apud Diofc.lcgendum elle. Porro ea
verba quod 'pr opiiis terri,amarius fentitur , ali¬
ter reddidit Plin.Ec feribens: Empetrum (Empe-
tros.CH.) quam noftri Calcifragam vocant, nal-
cirur in montibus maritimisjfcre in Taxo. Quo
propius mari fuerit minus falla eit potaque bi¬
lem trahit ac pituitas : quo longius magifue tcr-
rena,amarior lentitur.[Sed quidam , vt Plinium
cum Diofc. concordent , fic legendum cenicnt:
qub propiiis mari fuerit, magis falfacft Scc.Vc-
cuftate vires pcrdit.[In iis vero qui proxime fe-
quuntur] Recens vrinas ciet decoctum in aqua
vel tritum, calculolque frangit. Qui fidem huic
promillb quirunt affirmant lapillos qui ilibfcr-
uefiant,vna rumpi-. In his, inquam , videtur Plin.
Empetrum marinum cum Saxifraga confudilfe
dequehac illa inaudienda accipiendaque elle, ut
ante nos & Marrh.& Dal.obfcruarunt.

Empetron ad folas purgationes commodum
iudicat Gal. bilemque ac pituitam educere. Guftu
lallum elle : proinde ad alia quoque vtaris licet,
ad qui pollere docuit fubftanciam fallam.

Paulus quoque Diolc.fecutus, mentiones duas
Empetri habet,quafi duorum generii. Gal. vnicu.
Aetius etiam Epipctron vocari folitum affirmat.
Porro Empetron dictum videtur qubd nafi:a-
Man"**** tur infetTis>eademque origine Efipetron abAn-
re' tiquioribus. Nec lolum quia lentis figuram Sc
Ipeciem refcrt,Phacoides , fed quia Marrubio fi
■mile Prafoides eft , inquit Marcelh Plinius Sa¬
xifragam a Latinis vocari ait, mifcetquc eodem
notante cum ea qui priuatim Sc feorlim a Diofc.
■Sarxifaga delcripta eft. Ex quo fufpicatur,quod
in Saxilragia di&um, non elle illud in Diofc. eo
noaine rccipjendum j aut li fit, quod tamen vc-
rilimilenonlit, variantibus hiltoria Sc medici¬
na: bis de eadem adum fuilfc,ante fub titulo Sa-
xifrag:i,& iterum fab Empetri. Paulum quidem
rhacoides Empc.n manifefte , Saxifragii autem nufquam
C *rn. meminille. An vero Empetron idem iit cum

Sarxiphago, vel diuerlum, non facile quis indi¬
cabit, inquit Cordus. Vtcumque fuerit,nullaiam
hoc nomine extat herba.

Empetra
duo Herm.
Eptpetron.

Etyma.

Cortiario Phr.coides in Diofc. fufpccta eft: &
caput quod de Altero Empctro Diolc. habebat ,
de Saxifrago infcriprum,a le inter fuppolititia re¬
latu teftatur,ac quod Graecam inlcriptionem non
praefcrret,illegitimu iudicarum.Habere tamen &
S axipaages Pauium Saxiphages,idque vrinam ciere calcu¬

los atterere. Quare a Plinio confufa duo Empetra
diligenter elle diftinguenda.Quin Sc Herbarii no-
ilri multas laxifragi lpcciesoftcndunt , quas om¬
nes ©tcinbred? appellant, vt in ipfis diiigcnti di-
ftin&ione Iit opus.

E ptpetron. Arift.h4.dcparr.anim. Epipetri ab aliquibus

Anj9. vocati meminit,quod ad prarfens Empetron per¬
tinere autumat Cornar. Sc nos Cufcutam cenfe-
mus,de qua fuo loco.

Non dcfunt,inquit Matth.qui Oedipum fe fa-
ciant,& Diofc.oblcura quali migmata de Empe-
tro audeant foluere. Plinius fortalle limilitudine
deceptus , qudd Empetrum Saxifragiam exifti-
mauerit. Vires quas vtriqtfe tribuit Diofc. pui
vni impetro attribuitor ille. Scdfi Marth.lui
opinionis autores cital!cr,non in eum hicfcrip-

lillct Rob. Conft.in fuo Lex. Plinius Empetron I
non confundit cum Saxifrago, vt criminatur

PLANTARVM»

Matth.fcd difertis verbis diftinxit lib.2.2.. c.zi. i#r-
quiens. Saxifragum Adianthi genus elfe.

EMPETRVM SARX1PHAGVM.

MEminit Sc alterius Empetri Diofc. his ver- Dele
bis : aliis l.a.p^iopa.yyiv , aliis

7gp)', Romanis Sctfyppdyya. ■. Frutex eft furculofus,

( Oapivor <ppu)*yrJt Air ) m petrofis Sc afperis locis naf-
censjfimilis E%n3vu&>.MarcelL

Vim habet in vino co&us Sc potus , vtfebrici-
tantibus[ vt febricitantibus omittitur in vctuftilf ***'
cod. Marcel, ] opituletur : vrim item ftillicidio
& fingultui , Sc vt in vefica calculos atterat , Sc
vrinas ducat. Hermol. hoc caput retinet , fed vo¬
cem Epithymi non habet , nec etiam cod. Balil.
nec Parii. Rucllius Sc Cornar. addunt quidem ,
Epithymo, f*d ipfum caput , vt fubfeptitium Sc
adulterinum rcijciunt.

Saxifragum, inquit Hermol. Sc Saxifragis^
Lar. dicitur. Irem Calcifraga ; fi modo hic eft ,
quain Sc Plin. Sc Diofc* alio loco Empetron ap-

S filant. Corrofi & ambufti funthac parte Grici
iolc.codices,nec quale fit huius herbi folium ,
auimaduerti vllo modopoteft , Sc in ipfo verbo¬
rum textu fpatiolum inane vacat.Porro veterem
in Diofc. pidturam huius herbi vidilfc fe teftatut
Herm. non plus folijs > quam cirris minutis Sc c :
Recentioribus de hac herba parum conuenire,
alios Tritici foliorum figuram , alios marini Ba-
ti fimilem dixille , alios Tormcntilli vulgo di¬
di

Marcellus peregrinam Gncis Sc alienam voCe Mar
elTe recte annotauic. Idem air: li negaremus
Diofc. elle hoc caput, contra Gncos Latinbfque
codices omnes Sc Pofteriorum decreta rd erit i
inclinat tamen animus non elfe Diof. legitimum
illud caput , aut non Saxifragam Latina appella¬
tione a Grico homine dicendam fuillc : /c d quo
in pl erifquc adhuc indicatur , Sarxiphagon, i mi¬
nuendis & erodendis carnibus i ecli appellatio¬
nis huius nulla fit nobis caufariut ratio. Paulus,
vt idem notat , qui totum in fextum fui Medici¬
ni Diofcoridem multa breuitate exfcripfille vi¬
detur , Empetri manifefte meminit : Saxifragii
autem nufquam : quod non relinquendum ab eo dem b
luerat , li tunc in Diofc. Saxifraga legeretur , aut uilT n
ipfeprodiuerfa eam recepilfct. Crederemus nos CcnpXi
etiam eandem Saxifragam Sc Empetron elfe , nili
diucrfa penitus vtriufque hiftoria Sc medicina ef-
fct. Rucllius dicit Saxifragon a Paulo Sarxipha-
ges nominari, fed id caput nonclle legitimum
Diofc. facile eo perluaderi polle , quod Latina
appellatio contra Scriptoris morem Gricipri-
feratur. Verilm nullius id argumentum valoris
elfe, infit Cordus: & addit, hoc Sarxiphagon
elle, quod Gal. Ceftron etiam dici teftatur,
quodque Paulus Pulegio flmile elle dicit , fed mi¬
nus. in Ceftri , id eft , Bctonici capite cum Epi-
thymo comparare : [ non inuenimus in Diofc.
capire de Betonica , fed in hoc cap. de Sarxipha- Cedro*
go.] Ille vero fulpicatur non legendum elfe Epi-
thymum, quoniam nulla fit inter Pulegium Sc
Epithymum limilirudo. Quare Thymum pro Epi¬
thymo legendum elle , non fine ratione conijcit.

Lonic.coic<ftura eft nominum ratione eundem
elTe fruticem Sc hunc,& qui deinceps alio loco a
Diofc. deferibitur , ni/I diuerfi vtriufque ellent
medicini. Redle tamen elle diuerfas.

Marth.in Diofc. retinet caput Sarxiphagia,lijs
Empetri,dicli, AtConft. apud Amat.apertefcn-

bt.

LIBER V

Coi

bit , luppofititium & (burium elFc illud caput de
Saxifragia,non enim in antiquis Diofc.exempla-
ribus.lcgi. Quin hasc,que a Falfario quodam in-
rcrpofitd funt de faxiphragia , ita deprauate &
corrupte Grxcc tradi , vt qui hxc interiedta &
non legitima non poflit agnofccre , nclciat plane
■ quid diitent azra Lupinis. Plinium vocare Adian-
™ tum Saxifragum , quod calculos comminuar.

Geterum plurima: planta; pro Veterum Em-
petro habita: funt , vt frutex ille , quem fupra
Alypi Monfpel. nomine dcfcriplimus. Anguil.
epiftu4.meminit Emperri in Grxcia, didi Prusfai,
voce corrupta a Praiioidc folijs Alchali purgan¬
tis , alibi pofl: Cali. Ant ea conlidcrandum
propofuimus an Sefimoides minus Dalech. iiue
] Sanamunda 5. Gluf. poflit conuemre cum Empe-
1 tro Diofc. Amatus iguauiamluam latisprodit,

1 quando non aufus lit deferibere fuum Empetru,

J de quo in fuo in Dioic.com.fcribit , confundens
I diuerfarum plantarum nomina , quando lic tra-
dir.Empetron, Calcifr.iga,Gal .Pcnepierre: Germ.
0tcinFrflut: moxaddens:Empetri hiftoriam tam
fuccinde narrafle Diofc.vt qua: illa fit herba, dif¬
ficile fit addiuinare. Olim vero apud Antuer-
pienfes agebat, apud quos magna diligentiafim-
plicia medicamenta inueftigaife ait , Cornelium
Medicum Antuerpienfem libi herbam cxfpito-
fam, faporc falfam, prope mare nafcentem,obtu-
lilfe,quam Empecrum elle contenderit : Nam &
paftorem , qui illam ad cum attulerat, iureiuran-
do allirmalle , Oucsquum male haberent, ad il¬
lam tanquam ad certum falutis afylum confuge¬
re : eiufque efu munitas , morbum propulfalfc &c
immunes manfilfe.

Confiderent periti , anCrithmum 3. Matth.in
com.cum magnis fig. fiue Chrylanthcmon mari¬
num elfc pqmt, de quo agemus fuo loco. De ea au¬
tem feribit Marth. Non deelfe qui Empctron fa¬
ciant , fedfc ijshaud fubfcribere aulum. Sylu.in
9 Mef.annotat Sennam quofdam Empetron Diofc.

putare. Crithmum nue Fceniculum marinum
n- aliqui elfc Empetrum : Verum eife nequit, cum
non purget : de eo agemus in libro vmbellifera-
rum. Rucll. Empetrum ieu Calcifragam Lar.
inultis eife Criftam marinam : retinet vitio-
fam Plin. ledionem de Empetro.

Matth.pro Sarxiphago,alijs Empetro, exhibet
herbam Fceniculi vel Anethi folio , de qua lib.

Vmbcllifefarum faxifragx nomi ne,qux non fru¬
tex cft, fcd herba. Is etiam in poftr.fuis com. alias Math re-
etiam nobis obtrudit plantas pro Empctro,&-po- Prel>
tilEc.de faxifragijs. tenutf***

Hallucinantur , inquit RyfF. apud Diofc.qui
eam herbam , quam Oilic. Saxifragam albam
U)ci0 ^obcnftcmbrcd? appellant, Empetrum
eife contendunt. Sed Ryfhus,vt fuo loco copio- Ryffius not.
fius dicetur, dum alios reprehendit, nec male ip-
le tamen quoque hallucinatur, pro faxifraga al-
ba,Icone exhibens Polcmonium petilum, a quo Volemonium
non diftinguit. Pcn&um.

Inepte quoque Thurnifius in luo Pifone Saxi¬
fragam albam vocat Empetrum Diofc. & Lonic.

Empetrum Galenicum nihilo aptius Saxifragam
& ivcifjc 0rinbrcd) Tragi dicit. Atiplcmct faf-
fus clF Empetrum clfe fruticem : non igitur faxi¬
fraga alba fuerit,qua: herba eft. Cur Galenicum
dicat nefeimus. Prxterea non purgat : quod ta¬
men in Empetro requiritur. Multo ineptius idem
alibi ad Empetrum refert Germ. «Banifraiir/
n?ibcrtob,s3un0frau|)ftr / addens ex Gal. ad lo-
las purgationes commodare. Quanta quxfo
confufio diuerfarum ? Aut quid purgantis fa cul¬
tis vd is vel alius in his plantis oblcruauit.Quis
item minutiflimas herbulas frutices dicet?

Tragus Polytrichum fuum alterum ac etiam
tertium ad Empetrum refert. Item Polytrichum
fuum primum , fiue Rofcllam Cordi. Rucll. Pa- Ros Sol,s-
rifienlibus faluiam Vita: dictam, nobis Riu-am
murariam Empetron fuipicatur. Euchar. Rofi- R“t*mura'
lin Herniariam. Et Gcln. ait , Hcrniaria Em- Htrmari*.
petron. Trago , nefeio quam rede. Nos plane
reijcimus ob ante didtas caulas. Calp. Bauh. in
Phytop. Polygonum 6. minus fcu Millegranam
maiore Tragi Empetrum dicit.Empctrum album
Paracelfi , cuius THurniiius meminit 1. 6. c. 54.
in Pifone , titulo de Saxifragia alba , forte Mili¬
um Solis.

Multi hallucinari mihi videntur , infit Rucll.
qubd quidam huius herbae[videl. Calcifragae fiue
Empetri] fidunt pidurq,notis omnibus reclaman¬
tibus nempe cirris minutis &c.de quo fuo loco,
fub faxifraga.Hxc autem funrcontra Hcrmol.

Cornarius Empetrum idem putat cum Epipe- Milium
tro Arift.quod nos,vc dicebamus, Cufcutamceri- Cujcutai
femus.

VlNlS LIBRI QV1 NT 2

UNIVERSALIS

PLANTARVM

LIBER SEXTVS-

: (

Bacciferas Spinosas exhibens, tam

ARBOIUS, QVAM FRYTIC IS.

BAcei JEJIARVM mndttm efi finis. Krra & talium haud parva reflat llafiufied quas natum Jpinit arn^vi^
five ut occurfiu importem aneam urfive .,t ineas abeat altmmti tcrreflrur porrh ftve alit d quippiamin
nam rem humana t emerit u,yel pot ibi fragili: as cmminifii audeat , non contenta fisiviff^quod fit fii-.fid cur ira
fecerit Deus par dnjque rer m natura , fiificitan afia, i tiar.dem intcl ligat fi nihil far e. D>gnitatis\rdinfiqte
pr&rogatitt* trih at ur omni <tv , mmbus aut oribus decantanfi.mx olea: qua ut fiativa & culta, et fi (limfi n.n
fit, natura tamen taht ejfe videtur , cdm fi erile fi ens m Oleafirum abeat, qui fi m fit efi arhr.

DE OLEA. Car. I.

ter flavum & fpadiceiim fer£ medio , ronr.nn*
quam etiam macubs ucriutfpr-coloiis invicem
convedutis confpcrfa , pr* ertim cum ad iuftam
statis conflftenciam pervenerit-, tefle Cordo : Corut-
Cortexcam rrunco qu^m ram s obducnur colo- * *
ris cr>c rei,l* is. glaber.[Cordo ir his flavus.jFo- Fc>,a'

1 a oblonga & angufta , faligms fc £ fimilia , acu¬
minata, inc 1-jris ac maaifefbs venis (excepto 11-
nico nervo infign.i i pediculo aci cumen oppoii-
tum excur:ente)cnrencia,craira, rigida fupernS uc
nebis quidem vidcbatur,coIorisatrovirent s- ai c
c< rtefaturatids virentis, (a tamer Cordo, [ Vi g.
f rc£ imkatus^rondequ flauadix't,]in viridi fla-
uelcentia ,fupern<? quhm infer r<?p 11 aiora cor-
cr > ali irum arborum naturam) ir fer dscaref urt:

u'iis tamen p lis oblica, tambrev buspedicuis
h.xrercia,uc furculis qu .fl infert? vdeartu- : ex Ftgrff
quorum alis preferuncur ncdiculi, quibus Fb res
racematim cohier. m.cs fuftinentur , albicantis.
Sambucinis limiles, dquaru^rfoliol s f u«flus ru-.
aimcnium comple&cr.tibuseontcxti :Cord a-
fpc&u mufeofos dicit , & propemodem racemo-
fos : qui non omnes ad f ugem perven unt in
Europa. In iis vero locis quibus propri-> elt hecar-
bor,proveniurt5ide6qne corg- Air ius baccir c5-
fertas uvas similantur. Flofculis Aiceedun Fru- Eruitur
dius,figur* ov.il/sant glandF m fere, magnitudi¬
nis V? ricTinam in Hifpa n iis n a fcu n ur qviofq; O-
livas Hifpanic s vocanr, mediocre Pru- u rqua’ t.

Iculicx plencque &Narbonenf-s vix mei f.o erem
glandem {uperanc,quimvisea firthabit oies ,o- r.ucnrum
cundioreique , priTndm viridas, poftea flavica r-
tes, per maturitatem purpu afee^ res , tandem &
nigricAntes.quedam eri- m ex p ur nreo pir-icar-
tes;fed rariibjfunt & quas in Hifpania albic nunc>

A

OLEAS ATI VA.

E Olea oro dignicite & argu¬
menti ferti I' cate tradituris iu-
fto opus clTet volu nine, vel
Galeni exe uplo,qui de Oleo,
Quod :x Oleie fru&u exprimi-
_ tur, ir teg-um librum fati 'qu«
amplum confcripfic, & illi plus qu^m abj^omni-
bus iimplicibus inhaefit. Quare & rios ucihfTimx
bluus arbor s na
turam paulb di¬
ligentius tradi re
co"Aituimus: led
ca lege ac orna¬
re, ut hiAorue
ampli udi nem, &
multi-): gim va
ri tatem , ordi-
ne a.qtic coin-
pendio t.mpen-
mus , incipien¬
tes b Ole* /ae¬
ve, ranquam vul-
g iiflimc - defen-
p ione. OJeame-
^ d ocris , nec ma¬
gna eft arbor ,
h uid valde patu¬
la, perennis viro¬
ris, trunco femur
humanum plus minus craub,magna ex p2rte no-
dofo,tnaKric ^qualiter fpiiTa- fatis lolida, ali cur i
Sc qrilpa & mcorca , gufcu amaricante, colore :r-
Tom. E

» ' H 1 S T O R I AS

ut annotat CluQfapore vakfeacri & amaro &ne-
fcio quid acerbitatis ac naufeo ii mixtum haben¬
te, ctia in maturis 5c iam mollibus, carne prirnuiti
dura,maturitate molli ac pingui, ofliculum ligno-
fum,ob!on.;um utrinque acuminatum , & in hoc
propordonatum nucleum unicum habete. Qui v.
in iis continetur fuccus pinguis , Oleum fit dulce,
aquofus qui amarus, Amurca. Foliorum quoqu

f L AN T A R VM

cultam, uberiores fradhis pnsbere.Habebatur an-

fapor amarus eft, non line acrimonia tamen.Ra-
dicibus nit tur, inquit Cordus, partimre£Ls,par-
tim obliquis in fummo cxfpitc obhaerentibus ,
materia trunci modo folida.

Tbeofh. de Theoph. variis in locis de Olea hxc habet:Viret

oie*.

Meduli*)

ex urbanis perpetuoiradicem habet : qua: ex me¬
dio tendit parvam, exteras grandiores & cancro¬
rum modo velut flexuofas,inxquales, nodofas ac
fimbriacas,obliquas,quod,non cantum loci ratio¬
ne evenit, fed natur* quoque ipfius proprium eft:
parvam incertimque habet mediillam-.quamobre
quidam Olea, ut Buxum, medulla omnino carere
exiftiiTnnr.maccrtes fpifla, fed obliquitate atq; du¬
ritia fragi!is:foIia angufta , pediculum habent bre-
uem: vertuntur zfliuis folftititiis : nam peculiare
illud fanc quod Olee Tilix>Vlmo, Populo,eveni-
Obfcr^Mtio. re videtur: Vertunt enim partes lupinas mox poft
folftitium sftiuum: coque argumento ruftici fol-
fHtiumtranfaftum inteltigunt.
cie* folio. Omniafjlia parte prona, fupinaqueinter fcdi-
ftant,acc.x«erorump2rs fiipina pinguior [iherJiri -
Gaza viridiorem vertit, atque lxvior ell.Prona
enim parce, feu ima , qua terram verfus fpc&ant,
habent nervos, ac venas ficuti manus. Ole.iginoru
Vero pars c.iiplacadidiorrninufq>lxvis:Eiusfru-
<£tu natura ligno operuit , feu lignofo putamine,
&hocmrfus mole quadacarnola obduxit : Et tu¬
nica praetenui inuefbuit: Flore vero circa frudhim

rnm fetu-
itaris n*

ipfum producit intcm opi incipio, & in ambitu di-

tcg.ro p

vifo,ita utproftrat! flofculi perforati fpc&cntur
quo argumento intelligitur arborem prope de-
ObJ erratio. floruifTemam fi exaruerint, aut madcfa&i fuerint,
uni cum frudlibus defluent, atque ita nullatenus
perforabuntur. Maior enim fere pars frudum in
medio floris contfnet.

Oleam Diofc. non deferibit , fed vireS tantum
eius recitat. Aft Plin. fi quifquam alius,amplus &
copiofusineiushiftoria eft : quippe, qui ex variis
prifeovum monumentis & obfervationibus fua
concinnavit, qux filis quibufqae locis referemus.
<jK,bus Speciatim Oiiuc [ait]conftant nucleo, oleo, came.

Cie* B*>i.
fc* rn*xt-

conflent o- amurca.Sanics harc eft earum amara : fit ex aquis,
ifr*. ideo ficcitatibus minima, riguis copiofa.Suus qui¬
dem Oliuaz fuccus Oleum efl, idquc prxeipue cx
immaturis intelligimus, ficut de Omphacio do¬
cuimus. Augetur Oleum ab Ar&uri exortu
xvi. Calendas Octobris : poflea nuclei incre-
famc,& caro. Huic arbori folia non decidunt, qua:
fuperne candid ora, & mini\sl*via,angufla,pedi-
culo brevi. Cariem vetuflatemque non fentit eius
materies: Rimam fiffiiramque non caj^it fponte.
Nec aluunaior in Bxtica arbor. Geccrura in funv
ole* dsw mo honore habita olim Olea , ita ut eam in facris
tat. “ accendi fas non fuerit: Vnde Plinius. In profanis
ufibus pollui Laurum & Oleam fas non efl, ut ne
propitiandis quidem numinibus accendi ex his
Mtaru arxve debe.mt.Olea Minervae facra dicata-
que cuius rei multae rationes aut conieiflurx ab
aatoribus adferuntur : Ouod Olea venia: pacif-
que index fit, &qubd illius invenccix fuerit Mi-
otex in 9n> ne rva: Vnde Virgd.
teres. - Olc&qug Minerva.

C% In venntx -

TatT VoluntcnimOliHammanu viiginea fatatn &: ex-

Q[e* non
accende¬
batur in

fuerit-

tem Minerva puritatis anuntiffima,labifquc nc-
fcia, proinde Oleam ei dedicatam voluere.Crcdi-
ditque antiquitas non mfi a caftis recl8 felici¬
ter leri. Ferunt etiam in Anazaibo Ciliciae pueros
caflos Oleam colere , & propecrea Oleam apud
ipfosfertilillimam &? fruftuofiflimara elfc- CdacfO
vero de natura Deorum , Aviftaeum Apollinis fi¬
lium Oleiinvcntorcm feribit. At Diodorus Me:
curium eius autorem facit, non Mintffvam , ut
Grxci: quanquam alibi huic &c Olex & Olei edu¬
cendi exprimendique in ventionem attribuat. At*
que ante Minervam , eam cum ceteris fylueftri-
bus ignotam vile.nque habitam fuifle , feri b at.
Marcianus quoque Capella,Minerve facram dicit,
qubd artes &difciplinx > quarum illa Dea cft, O- Aittt
Ico, ac lucernarum lucubrationibus perdifcantur.

Sic enim ait:

Hic tum vermeoma frondent tibi munem OUv&

Ars & cura vigil.per tequoddifcat :

Phurnutus prstcrca feribit Oleum Mincrvx mu¬
nus efTe,idque ab ea mortalibus elargitum. Cete¬
rum Olea venix Sc pacis fuppheantium ac c°n_o/M
triftantium index fuit olim atque fymbolum : ut
qui veniam pofcercnt,Oleam manibus geftarcnt- ^
Athcnienfes enim contra Timocratem fordidati,^r<tt
& Olivam geftantcs, fupplicare foliti fuerant, au-
toreDcmofthene. Artaxerxe Ocho,utin vitaPhi*
lippi autor Siculus, Sidonem obfiden:e,quingcn*
ti duitatis primores ,Olc^ ramos feretes. Arcaxer.
xi obuiarunt, pacem poftulantes. Xerxe in Athe-
nienfes expeditionem ducente , Timon & Aiv
drobolus , cum primum oraculum confuluiifent ,

& infauftum refponfuin ab eo accepillent, ra-1
mos Oleagineos ferentes , pacem &falucempc-
tunt.Deui ftis item Carthaginenfibus, confulcnte
Annibalc , ad Scipionem ad deprecandam pacem
& mifericordiam, decem 8 riui catis principibus il¬
li feligunt, quos nauis Olere ramis velata , defere¬
bat. Sic & Romanis cum Pcrfa Macedo nix Rege
bellum gerentibus, Alexandrini Legati fordidati,
barba & capillo promiffis, &Olex ramosferen-
ceSjinCunamRomanam progrcfli admiferauo-
nem procubuerunt,ut feribit Livius:quo item aQ-
torc, eodem etiam rege deui&o, RhodiorUm Ora¬
tores, habita prius oratione, veniam depreCantes
ramos Olex geftantcs, univerfi prociderunt.
Apud Apulcium mulieres propter HttttUddftlttl
vidux,fui ^iudicibus c6mifcrcri,cupientes,ramos
Oleagineos ferunt.

Quare autera pads & mifericordix fignum
fit Olea, apud neminem ha&cnus legimus. Cur¬
tius lepide fatis & ingeniose hanc excogitavit
caufam , nempe qubd hxc arbos Minerva Dee,
mulieri & virgini dicata fit , k quibus facilius vc-
nia impetratur. Sed iam ad Poetas diuercamus,uty^,
ipfis fides ( quam frequentes alioquin detrahunt o\
fi&iones) propter ea qua modo, ex hifloriarum
fchola, retulimus, maior habeatur. Vt autem ^
principe Latinoru, videlicet ipfc Virgilio incipia¬
mus, utpotc qui longiorib. hanc rem patefecerit-: f
Sic ille dc ^€nea tcmpeftau obludance, eiufque An.
leniends facagente.

- Et tempeflaribus agnam

Cadere deinde iubet : fohique ex ordine funes,

Ipfe caput t onfa flliis evinctus Oliva ,

Stans procul in prora pateram tenet ; extaqne
fdf„.

Proijcit in fluctus , ac vina liquentia fundit-.

P r of equitur fur gens d puppi ventus euntes,

Certatim focij feriunt matn&aquoTa vertunf.

Ec icUmAineas apud eundem.

Centura

L I B

1 7. Cen' "tn oy atzres an git fla aci mania regis

1-c labet ramis -velatos Palladis omnes :

. D tnaquc ferre vir <?, pace'mq :e cxpofcc-re Teneris'.
ttHdern Pallanti occnrfant i Aeneas:

Vaciferaque mani: ramum pr at cudit Oliva.
r11, R,irfus Mi: idmque Oratores aderant ex urbe Latina
Velati r Amis Olea,vcni dtnqite rogantes.

Vbi Seruius , non coronatos inccfliffcaic, quod
lugentes non decebat , fcd in manibus tantum ra¬
mos detuli fle , quod miferantium erat. Statius in
12. Thebaidos.

Mice nemus circa, cultuque infigne verendo.

Vir tata Laurus, & fupplicis arbor Oliva.
Reliquum , vt hanc rem infigm Dauidis Regis te-
itimonio finiamus. Ait enim Plaltes ilie regius.
Ego autem Tum ficut Oliva frudhfcrain domoDei
Speraui in mriericoralja Dei , in aiternum, fiiinfe-
culum feculi. Aliud nobile elogium fupercfi, ad
1” d,(5ta apprime faciens. Columba cnim,poft

f'e* co^une omnium animantium naufragium, a Non
ex arcte ergaftulo tertio emi(Ta,roRro Oliva: ranui
retulit: Generi videlicet humano a Deo Opt. Max.
Pacem redditam fignificare volens. ER &r grtccum
adagium Ariftopjj. eurrhhis» h tfHtmdiv. Non
cfi Oleum in lecytho : id eR,«x iV.s-T^ « mtUu&a .
ubi precibus iam non eft locus. ITarc fi fequentia
a nobis relata, ii Curtio magna cx j arte collecta
furt. Sed & n&oria: fignum Oleam elfe feribit
\tto. DtonyfiHalicar.in pr^ceptis oratic nis panegyrice.
Epimenides fane Phcftius, ab Athenienfibus ac-
cerfitus, Solonis ad legum condendarum ratione
adiutorfuit,in quibus nonnulla,pr>ovt illi tanqu.\
fummo &fiipientifiTm-o viro minime vifiudonea,
commutauit, multaque ad Deorum cultum, & re¬
ligionem, ftauimque Reipub. inftituit. Difccdens
vero ab Athenienfibus honores Sc opes largienti¬
bus, nihilaliud, ouiim ex facra Olea ramum popo-
fcit. M. Antonius,acccpto,dc Ventidi j in Parthos
victoria nuntio, & Labieni ab eo interfedti, Athe¬
nis , Grarcis epulum dedit, &ludos in urbe fecit
quibus &ipfc[dcpofirisinfignibus ] cum iuveni-
bus prariuit, atqu.c faltauit.Ab his vero contra An-
thiochum Comagcncm proficif ens , fertum cx
Olcatacra excerpti t.Tanti omnis Grarcia hanc ar¬
borem fecit, idque propter primaria: urbis, Athe¬
narum inquam , nominis impofitionem, cuius hi-
ft o ri a v e 1 p o t i us fa b ul a , refere n t e C? C Co nitan ti -

e nojta habet. Oleam fabulantur, Aihcnis terra a
*nt quis adhuc obruta, primum emcrfitle. Cumque
*he_ de Joci principatu, deque ciuitatis dicendo no-
mine certarent Neptunus atque Minerva, loci
■m- illius amxnitate ille&i: Iupiter controvcrfiam di¬
rimens, pronunciavit eum potiturum dominio,
qui de ciuitate melius mereretur, eamque pluri¬
bus ditaret opibus. Mox finguli certatim fua dona
conferentes, Neptunus hanc portu & naualibus
ornat. Minerva aurem in Acropoli,cum lictam vi¬
rentem , tum frudliferam Olivam edit , qua fe co¬
ronans, omnium calculo vicftrix falutataeft- ideo-
que civitatem fiio nomine nuncupavit. Qui-p-e,
o- Minerva ASnvn dicitur.Hinc fpe&atores OleaftVo,
c0" eos qui certaminibus viciifenr , coronabant.
Multi Areopagorum indicio id fancitum arbi¬
trantur.

Olee honoremfut feribit Plin.JRomana maieftas
magnum prqbuit, turmas equitum Idibus Iuli js ex
ea coronadc5..tem minoribus triumphis ovantes.
Athena: quoque vidtores Olea Coronant. Grarci
I verbOlcaftro Olympie.Hec Plin.Theocriti inter-
pre>A' Ariftophanis Ariftotelesin Pantheo Calli-
; ftcphani,0‘cx ramis, no Olcaftri,coronatosfuifle

tradunt. Athenienfium duces ad bellum profedtu-
Tom. I. 1

• p. v r-

ros fronde, cx Olea lacra fumpta cdfonsri folitosl
feribit Alex. ab Alex. & Fah, Rutilianus, Equires
Romanos equis in, fidentes & Olc-a coronatos
Idib. Quinti Iib. ab arde honoris in Capitolium
tranfire,& tranfvehi Racuit, orcinis eius recogno-
fcendi & probandi gratia. Porro, quod de Mmer-
va: & Neptuni certamine fiipr.1 diximus , ali¬
ter ab Hygino refertur, aliter autem h Servio.
Scribit enim ille , decoratum inter eo&.cm Deos
fuific , qui primus eorum in terra Attica oppidum
conderet, fecundumqae Minervam alo -c , <m, . {
in ca terra Oleam /e vAfet, nidica tura. Mic u utera,
hocmodo: Pofl: illorum longam contcntioneni
Diis placuit , ut cius nomine civitas appella: -tur,
qui munus moralibus melius protnliifcr. Tunc
littus percu/lit Neptunus, & tellus equum ani-
ma! bellis aptum prod ixit: Minerva anton i.vila
balla , Olivam procreavit , qux res mclioj com¬
probata, quod pacis infigne foret. At nonnulli
Neptunum tridente arcem percuffifle, & inde
falfi hauflus aquaium fcatcbra : [vndcpollcafons
qui in arce fuit , fons Neptuni dictus] profi-
hulle : Minervam vero in eadem cufpidfs , ha-
Rx i diu, Oleam evocafl'e,qux,qiiia utilior omni¬
bus vifa eft , ut ei Athenx cederent, arbitratum.

A,'ij aliter, nempepoft longam altercationem,
in id, a litem diriment bus conucntum fui Ile , ut
ambo fi mu! Athenis prefiderent. M.autem Varro,
hanc fabellam ad rem veram, hoc raedo, traducit.
vE di fi catis Athenis , Sc ibi imperante indigena
Cecrope, in arce fponte enata Oiea,& ibidem alio
loco , aquarum /cJturigo. His vero prodigi js per-
terrirus Rex, atq; timens,nc heeportenta futura-
r uin cala m i t a tu m fo re n t p rc n u n ti afeerto s Ap o lli-
nemDelphieum feifeitatum mifit. Quibus tandem
refpondit, uti bono ellcnt animo , neque often-
tum illud mortalium malo aliquo evenilK;, verum
binorum Deorum de nominisRiper urbeimpolT- fl,
tionc decertantium contentione. Per Oleam c- rin
nim. Minervam , per undam vero Neptunum fi- nor
g ni ficati : liberti m q ; nunceiTe Atheniefibus’,cx al¬
terutrius Dei appellatione ciuitate fuam denomi¬
nare. His autem ^ Legatis Cecropis renuntiatis,
mares & fceminas,ad conferenda fuffragia convo -
cat. Per id enim tempus, mulieres ad publicas
cor.fultationes advocabantur. Mares autem pro
Neptuno, mulieres pro Minerva fentemiam tu¬
lere: & quia numero plures,utfere ubique e.R iu
fexu faemineo , pro Minerva vicerunt.Quare Ne¬
ptunus indignatus , marinis flu&ibus Athenien¬
fium omnem terram inundavit, ut, vifa fit mari
perfimilis quxdam Cicics. Quem, ut triplici ma¬
li erum fupplicio placarent, cdnfuerunt Achenicn-

fes. Primilm, ^e quis mulieres ciTircua: voQarct;

2. Ne nafcentium ullus materno cenferetwr
nomine. 5. N e poRhac mulieres fuffragia ferren t

Horum vero nonn.ulla,D.Auguft.aum Dei ma¬
gnam pluribus do (Trinarum variarum exraentis
ftruit ciui tatem.

Fabulae’ autem locum, exreipfaThemiftoclem The
dedilfc, Plutarchus eft autorin vita cius. Etenim c-ii
fummo labore effecit is, uti ciues omifla naviga¬
tione , ac maris Rudio, arbores confererent, Sc re¬
gionem illis adimplerent, fertili oremqu e redde¬
rent, maxime vero Oleis, quarum ager Atticus
apprime ferax cflet, Sc ex diarum ftuTu non mi¬
ni mu m quacft um face re n c. V n de ! e x p o R c a a p ud
eos lata, cuius Demo Rhe nes contra Macartauiru
meminit. Ne quis Aihenis Oleam effoderet , mfi
ad t-cmplorum Athenienfium firudturam, vel ad I
municipalia ltutnera, aut ciim ad funus cundu ef- „,e,

fet. Adiuos vero ufus, quotannis bin is Oleas tol-

A 2

Terr* Jt
tic* Ole*

?JfX.

[ac

4 HISTORIAE

lftret'. ahncxa etiam parna. Quod fi contra quif-
qiiam fecerit , pro lingulis Oleis , drachmas cen¬
tum arcario publico pendunto : cuius muldti de¬
cima pars Mincrvi funto.

Ab hac autem, dc nomine Athenis imponendo
contronerfia , hvc etiam propter Olea: arboris
in illa regione feracitatem dc utilitatem , po-
ftcafemper Athenis in maximo honore fui tiatque
in dies inolevit, Scvidloriam redoluit : unde fa¬
cium , vt eum meliorem fignificare velimus , cui
Oliva: ramum porrexcrimus.Quod expreflit Vir-
gilianus Alneas, cdm ait:

Optime Gr atagenum, cui me fortuna precari
Et vittam, comptos voluit pratendere ramos.

Ab eo item certamine , ferunt, poflea Oleam il¬
lam h Minerva excitatam , per longiffima tempora
in arce perduraffe. Quxfumma religione , ac ve¬
neratione , fi quaapudgentes omnes unquam a-
lia , ab Athenienfibus dc citeris Gricis ha¬
bita.

, Sophocles in Oedipo Coloneo (aeras Oleas A-
thenisfuifle fcribit, quarum Iupiter cognomento
9/ac M$ri* Morios cufloserat, cuius (acellum prope Aca¬
demiam erat, quod ibi primum, ficut & ficus in-
tienta fit.

Dicitur Halirrhotius Ncd tum filius > Oleas in
«dium Palladis excidere voluiffc , atque cum id
tentans aberraffet,fibimetfecurim impegilPe , in-
deque occubuifle : A quo cafuillc Olei nomen
defirmprerit , hic vero ( five ob prididlum Iovis
cognomentum: five iportione[qui Gricis ut&* ,
iitelf) y.6£9f,ueeuf , •«»] quamque Pana-
theniis perfoluebat quifquis Oleas pomdebat)
Morias di(5ta.

Herodotus autem in arce Athenarum templum
Erechtheios terrigeni fuilfc fcribit : dc in eo O
-V/- leamMmervi, dc mare, in Neptuni dc ilUus tefti-
monium diffenfionis.Hic autem arfit,cum Athe
n* Medorum incendio conflagraffenr.fed eodem
die ad duorum cubitorum altitudinem repullu-
lafie autorPaufiinias. Perfie iterum cum Xerxes
Grxciaminvafiffct, illam exufferunt. Ad quam
quum Athenicnfcs,alteraab incenfionc die , ad
rem divinam mi (Ii templu afccdiffent,fru6lificafle
invenerunt, edito i flipite, virgulti inftar. In foro
quoque Olei ara fuit, ut in Atticis Paufanias me¬
minit, quam pri citeris aliis Gricis Athcnienfes
magis colebant , quoniam humani viti & rerum
difficultati potiffimum conducat.

Fuerunt & ali ^ apud Grecos Ole^ (acrc:utilla a-

oU

%cru*.

fjc* ar*.

Ole* A< ile-
#-■

Oletem ex

pud Milefios,quc poft divitum ac popularium in
teftina Scperniciofa bella, fpont£ exaruit. Apud
Sicyonios ante Mincrvx templum ab Epepeo ex-
- « ** ‘,t~ '~‘1 - - - *-•- nhfprva

oltA fluens, /Irudlum , effluxiifc Oleu

tum.

Inter autores eodem referente Curtio , non
bene convenit, fub qua arbore Latona Apollinem
pepererit.Euripides enimin Hecuba, Palmam pri¬
mum in Delo infula natam prodidit,Latonamque
eam amplexatam Apollinem edidiffe.

Tacitus autem, lib.j. de Ephefiorum legationi¬
bus ad Senatum mi/lis, Latonam partu gravidam,
aqudCenchrium amnem prope OrtygiamOlei
adnixam, Dianam &: Apollinem enixam, (cribit :
Ephefi6(que,Tiberio imperante, Romam venillc,
memorantes, non[vt vulgus crederet] Dianam at¬
que Apollinem in Delo genitos, elfe apud (e Ccn-
chrium amnem, lucum Ortygiam :atque ibi Lato¬
nam partu gravidam, dc Olei, qui tum etiam ma¬
neret , adnifam, edidi ile numina ca, deorumque
monitu facratum nemus.

Sed arborum harum duarum di/IIdium AElia-

FLANT ARVM>

nus diremit: nam in Delo cfie Oleam 5^ Pal¬
mam tradit, quibus ii Latona cadis, ipfa fubito pe-
pererit,quod anteii facere non potuerit. ]

Dc Diam atque Apollinis nataliciis alij ali-,
ter: Sed iam , ne quid motzy.r , omiffis Gricu-
lorum commentis ad naturalem Olei hifloriam
redeamus, atque Olearum differentias tradamus. ^
Olivarum, inquit,Theophrallus, lib.cT.cauf c.n. 0/Mr
mulca funt genera,utin hiftori is di dum : & paulo
ante Olearum genus, quod Aigyptium vocamus,
vbertate ac magnitudine frudus excellit. Alterum
vero Oleiferum , [edrc^>v<fi e\\*/w«res".] Sed iibi
non admodum conflare videtur,multi dicens ge¬
nera, dc duas tantum notas tradens : nifi, ut Scali-
gero placet, duo conflituat Olearum fafrigia fum-
ma, JAxeuiv m fWJif :fub quorum altero, fcilicet
Oleifero , multas e ffe fpccics agnofcat,quanquam,
ut ingenue fateamur, locum nondum obfecuavc-
rimuSjubi tot fpecierum meminerit.

Arifl.meminit Oleein Pantheo yg.>}j&<pAvQ- di- ole *
di,de qua poflea fcorfim trademus.

Videntur autem Olearum «fiffercfttix defum-
ptijvel a forma, vel a colore,vel ii fucco, a loci va¬
rietate,^ magnitucine frudus, eiufdemq-, fiiporis
ae bonitatis aiverfitate. Neque verb ad Olearum
cenfum pertinet Olea lapidis fpecie,quiTheoph. ole *
autore, cerniturin finu Heroo *ad quem defcen-/M
dunt Aigyptij, parte amari eminentemon viridis,
fimilis tamen viridibus, tam foliis, quilm germini¬
bus. Columella Olearu ficut Virium plura gene¬
ra effc arbitratur. Sed in eius notitiam decem tafi-

tum pervenerunt, quarum lue nomina : Paufia, ceL
Algiana,Liciniana[Cmiana,Curt.]Sergia,Nevia ,
Culminia,Orchis,Rcgia.Circites,Murcca[Myrtca
Curt.] Ex quibus bacca iucundiflima eflPaulix^l
fpcciofiflima Regii, qui potius cfc$,quam Oleo A J
efl idonea. Paufix tamen Oleum faporis egregij
dum viride eft, vetuflate corrumpitur. Orchis Qrc
quoque &Radius melius adefeam, quim in li-
quorem flringitur. Optimum Oleum Licinia dat, uc.
plurimum Sergia : omnifque Olea. Et maior fere Ser
adefeam : minor Oleo eff aptior.Idcm tamen &
Calabricam Oleam citat alibi, quam quidem pro¬
pter fimilicudinem Olcaftellum vocant.

Genera Olearum tria dixit VirgiL Orchites dc
Radio§.,&Paufia«:

Nec pingues unam in faciem nafcimtttr Oliva,
Orchita, Radiique & amara Paufia bacc-tt :

Nec defiderire raftros , aut falcem , ullamve- cu¬
ram.

Audiamus & Plinium: fic ille, libri decimi-
quinti, capite tertio. Omnino in vita error cfl />/ J
publicus , tumore Olivi crefcere Oleum exifli-
mantium : prifcrcim , cum magnitudine copiam
Olei non conflare, indicio fint qui Regii vo-
cantur, ab aliis Majorini , ab aliis Phaulii [ta-
les afferuntur exHifpania & Africa ] grandiffi-
mi ,alioquin minimo fiucco. EtinAtgypto car-
nofi/Iimis Olei exiguum. Decapoli vero Syri*
perqukm parvi, nec Cappari maiores , carne ta¬
men comendantur. Qua ob caufam Italicis tranf-
marine preferunturin cibis,cdm Oleo vincantur.

Et in ipfaltalia citeris Piceni dc Sidicini.Salc ill$ - .
primum [privatim.M.Vet.&CH.Jcondiuntur,^: s/d.
vt reliqui, amurca [Muria Vcc.] fapave. Nec non
aliqu^ Oleo fuo,fine accerfita commendatione
pure innatant,Colymbades. Franguntur eidem, ctl\
herbarumque viridium [ prictpue fceniculi , in
Narboncnfi Gallia.Dal.jfapore condiuntur. Fiunt
&pricoces ferventi aqua perfufir, quamlibet im- Pr t
maturi [ hi Poflremifaditix funt» dc quarum
condiendi modo infra dicetur. ] Mirumque, dul¬
cem

VL

5

LIBE

cemfaccim Oliva? [immaturitate acerbis. Dii. ]
bibere, &alicno fapore infici. Purpurer fuit Sc
in iis , ut uvis in nigru n colorem tranfeuntibus,
Pauli ar. Sunt Sc Superba: prarccr iam di&a genera.
Sunt Sc prardulces, per fe‘tantftm [ nulla conditu-
rf];iccatx,uvifque pallis dulciores, admodum ra-
r«j in Afiici,& circa Emeritam Lulitaniar, In Africa
verb ( fides penes autores erit) Miliarias vocari
multas narrant ^ pondere Olei, cjuodferant an¬
nuo proventu. Ideo lxxv.pedcs Mago intervallo
dedit undique: etiam in macro Palo acduro,at-
que ventofo,cftm minimum xlr. Laudatur Sc A-
fricana, Aquilia,& AIexandrina,vt annotavit Cur¬
tius.

Dicamus & Etyma. Grandis,inquit Varro, Olea
vocatur Orchitis, i finiilitudine ut credo tertium:
antiquitus Arcliemora. Probus i magnitudine /ic
di£a vult,qubd teftib.fere par fit, Archemora verb
itide, quia grandis cft. Radius ^ longitudine dici¬
tur, ut ait Seruius, unde Varro Radium maiorem
dixit. Paufia a Catone Po/ia, exliterarum co¬
gnatione, Sc a Probo Po/Iia appellata. A pavien¬
do, id eft:, tundendo di diam Servius autumavit,
aliter enim Oleum non redd turam. Ahj tamen a
fapore didtam volunt, quod fiat, ut ait Curtius
mtpWSunc etenim baccx eius fucci amarioris, ideo
incomeftibiles. Sergiam Columella , Sergianam
vocat idem,& Colmineam quam ille Culminiam,
cui Plin. praecipuam gloriam tribuit , &: quu Lici¬
nianum Oleum in Venafrano Icaiie agro ferret. M.
tamen Varro eam,qusein agro Caffinate,praifert,
etiam autore Virgilio.

Ncufegnes i ac eant terr* iuvAt 1/wArA Baccho

Confecere , atque Ole a magnam vejtire Tubur
nam .

In Sabinis etiam l.mdjtifiSmx. Ba-tica item Hifpa-
niar regio Olivis fcrtrlis.Silius :

Palladio B.t: if ornatui lornuA rami. Et alibi.

Nulla Palladia fefe magis arbore toUir.

L’dniae unguenta palmam dedere, accommodato
i p fis od o re : dedi t Sc p a latum , dcli cat;o re fe n te n -
tia. De extero etiam Licinia: baccas nulla avis ap¬
petet.

Prxtcr ante memorata Plin. & Albigerem Sc
Salentinam pofuit, inquit Curtius, quamvis neu¬
tram adhuc legerimus. Idem Radium ab aliis Ma¬
jorinam dici putat a magnitudine. Graecis etiam,
autore Polluce <p*vA/ct , quam hic Celinidam Sc
Trabellum vocat. Apud eundem , Pherecrates
Tram bellos in Oleaftroinfitas Oleas vocabat. Eft
& Echinus genus Ole$,& Ifchades,& Gergerimx.
Apud Pollue, etiam reperiuntur Drypetcs, A: Ni-
drides, quas Pherecrates Cotinidas vocavit. Erit
ergo ex Polluce eadem cum PIvulia.Hec Curtius.
In Mari rubro-inquit,Hermol.vivit Olea,que vo¬
catur Arabica,baccisfefc noftratibus, fungos cdm
largi ceciderunt imbres,educans, qui radi’ fole in
pumicem durantur, ex qua manat lachryma inh'-
bendo vulnerum (anguini expetita medicis , de
qua fpccialius poftea. Celebratur & cognomi¬
nata s-fg-an-»?, ab intopta fpecieifedea loci nomen
eft circa Epidaurum, acliedta fibula, evenifle ita ei
circumadu manus, Hercule illae meante : Nam
reverfo ex Hyperboreis, volunt cx Oleaftro,
Grxcix priils ignoro, fusile clavam, qux mox
apud Troczcrios, aut certe ad Alpheum amnem
refloruit : fi Paufani^ credendum eft, homini qui¬
dem fatis dodo , fed fuperftidofo , qui divi A-
driani & Antonini temporibus floruit.

In Arcadia fpedari (olicam affirmat ille arbo¬
rem, e cuius radice una Ilex & Q’lea nafccrctuiin
quodam fano.

Tom. VI.

I

R

Sjrracufis, ut Diodorus «utor eft. infrontibus jr-w*
Olearum, icnpfis optimatum nominibus, difceC
fi o ne firdfcs, irrogabatur quinquennale civibus exi-
Iium:dequo argumento genus iilmula-i™,,.

. ft>V appellabatur,m Athenis Oftradfinus. J!

Nunc ad ea genera, qua, ex hominum artificio

(unt.provti Curtio, & i nobis cx diverfis auto-
nbtis colledh fuerunt. Colymbades ( perperam
nonnulli autores Colnmbares ) condici erant, „ ,
ideo fic 01*1, qubd oleo luo puri, non cx-raZ "j r.
quili ta commendatione innatent &quafi urina- r,^u.
bude fluitent : KiLuyifccty enim urinare eft, feu nata-
re.De quibus & Diofc.utdiceturin viribus. Hs& des .

v,ocfn“,r, *>' Atben. qui & «t-V.v i £££'■
1 oUuce.am 7» rvxfcSa quodinnatent Oleo, ut ..
annotat Conff. Sunt f\: Netridcs appellati , quia
natent.ajiud Pollucem. Idem autorCorinidas no¬
minat, quas ficPhaulias & Trambclos dici ait.

Halmades (ic nancupatx videntur.quod iale «.

condiantur, cumaxux muria fit: cafquc male cum mmi.
Colymbadibus confundi tradunt Hermol. &

Curtius: fiquidem, ut inquit Paulus, Colymba¬
des oleo fuo pun, hoceit.iine accerfita com¬
mendatione quali urinabundi innatent : Hal¬
mades vero cum fceniculo condiantur, at fcr.bit
Hermippus.

Pityridx five Pvrena:,fufttgenus OW fnohe:

Herm.nucleos &frefas,& furfuraceas interpreta¬
tur: Epityra falso dixerunt quidair, cum fit Epity- « -j
nm^utVarro inquit, Siculum edulium , de quo
alibi plenilhme didlum. Oleas autem cowrufas 7 bUf*.
Comici *v«W vocarunt: de quibus in Pdifis Ari-
ftoph.NuncThlalhs vocant. Sunr&Stenjphyli-
des didx.Grxci enim qua: pr effis Olivis fupercft,
rWW* vocant: Latini fraces. Stemphylides A-
then.l.i.etiara Olivxnigrx. iies>'

Pofteritas hac cura fiefat^gentia perquirenda¬
rum Olivarum , vel etiam edendarum non tene¬
tur. Cxterum tam Diofc. qu^m GaJ.etiam jue re--
centioribus Herbariis OJc: alia domcftica, de cu- ’
ms differentiis nunc agitur : aha iylvcftris,dc qua
poftea fpecialius tradetur.

Nobis verb, vt & aliis Olearum differenti as
ewTvu*.7a< obfervate , funt. i. Olea comunis,paf- Qwmm.ct
lun in Italia Ciallia obvia : m qua varietas quq-
dam, ut in deferiptione obfervatiun. i. Qux fru-
(ftns fert albos. Sed a frudus magnitudine &' lo- Jlb*

co hodie tam 01earum,qu^m Olivarum potiffima
differentia. Lufiranii-iOlcx,teft«e Club mi n o re s Lupi anx
Olivas producuntjfed mulrum Olei eiufqueprx-
ftantiflimi prebentes. Sic etiam nonnulle, qux i n
Narbonenfi Gallia & Bxtica nafcurtur Olee , mi- . ,
notem frufid ferut, ex quo plus Olei eiprimitu.', j,g' ‘
etiam illi qued e msiotibtls Olivis elicitur, longe
praferendi. Circa HifPaliai,& craffiorOliva at- hm..v. ,
que etiam minor, nonnunquam & alba: quam & ‘

circa Vlyffponem nafi'i,Cl. eques Damianus dc
Goes, id e mq ne vir dodliflimus -in quodam fuo
pnedio a (Terebat. Olivis Comen (ibus, ad Lacum, C»ww'f‘.
in quam;Comcn fem prope Mediolanum naiis,iif-
qu-e conditis nihil fapidius Sc fuavius, quamvis Sc
macra: fint , A: prope modum refpevftu maxima¬
rum, quas Hi fp an icas vocant, exuccae videantur, fi
Eoquc nomine Sc 4 delicatioribus Italis ceJcbra-
t.x. At magnxillz , etli faeculenta: amaritudinem
infignem habent, dulcoris minus : acerbitatis
amara:, hoc eft, amurc at , magis. Diuerfa magni¬
tudinis Venetiis, & Genua: vidimus bwguftavi-
mus, magnas, mediocres,parvas, quxfemper no¬
bis fapore iftis proferebantur , quippe minus a-
maran

Hetruria, teftcMat.h.pluta non "ovicOlea-
1 A ,

Xi 1 J

i:UKirx l'LANTm\

Tria gene rum genera , qu&m tria , prxfettim Sencnfis ager.
raitaU*. Primum genus carum ed , qua: licet )l minoribus
Olearum plantis proferantur, funt tamen fpetlata
forma & magnitudine, Bononicnfibus quidem
non inferiores. His tantum muria affervatis utun¬
tur in cibis, quandoquidem Oleo minus apta:
funt, quod multo plus amurca: quam Olei fun-
dant.Proximx tum colore, tum magnitudine pa¬
llantes, quamvis prxdidtis longe minores fint,
funt tamen omnium apti flimx ad Olei conficien¬
di ufum, quippe quod Oleum ex eis expreflum fit
non modo flavum, dulce , pellucidum , ac exteris
Oletfroce- proflans, fed etiam copiofum. Gignuntur hq a pro-
*cr*. admt- cctiflimis Oleis, prxgrandibus , Iuglandium Nu-
dum. " cum indar, ramos in altum latumque ampliflime
olitrfru plin(jcnt;ibus< pas rura Olivadrie vulgo vocant.

Terti j generis ex funt , qu^ pallim in Italia na-
3 fcutur,& omnium vulgatifllmx habentur. Lauda-
tiflimx Olivx Bononienfibus Sc Hetrufcis craf
fiores , muria aflervatx Romam , Vcnctias & ad
alias complures Italix clariflimas urbes , ubi opi-
parx&magnificx parantur menfx, ex Hifpania
importantur.

Differentia Olearum differentix,inquit,C./£S ALP. ex fru&u
Cajalp. magis , qu^m arbore (pc«dantur,fcilicec pro ma¬
gnitudine, pinguedine & probitate. Idem vete
rum & Plini j differentias quafdam illuftrat, fuis
applicat, & legendi tempus addit. Paufias primo
purpureas , deinde in nigrum tranfeuntes , pluri¬
mum carnis habentes , Autumno colligendas di¬
cit, ficut &c Orchites. Radios tenerrimas , unde ci-
tiflimc eas occupat xdas,& amurca cogit decidere.
Liciniam in agro Venafrano callofam in Martium
tam*. mcnfcm durare t probatiflimum Oleum fundere :
eius baccas aves non tangcre.Cominiam fimiliter

Paufta.

Orehitei.

Radij.

Regia.

Sergia,

Superba

callofam. Regiam , qux & Phaulia , & Maiorana
grandi flima, non nigrefeere ante Februarium, eo-
demque tempore & Scrgiam.Hodie grandi (limas
ex Hifpania Nucis magnitudine adferri (olitas,
meritb Superbarum titulo decorandas. Italicas,
qux minores rotundiorefque plurimum Olei ha¬
bentes, Olivolas vocari: qux majufculx & oblon-
gx dulciffimum Oleum reddcnces, fed parcius,
Raggian, t Ra§8’ar‘as a ra£liis nominedeflexo : Et Regias
Regie. qux majores adhuc pulpofiorefque ad conditu¬
ras tantum quxfitx.

Sunt &quxdam, quarum caro abfcedit ab offe
cflm franguntur virides, quxconditx gratiflimx
r/ b*- fiunt, quas Colymbades putat idem.

. i t r r\ mn pt rum nmrplrfrpinri

Olfioli e.

dei.

JDrupa.

Olivas omnes, cum nigrefeere incipiunt, /jvW-
GrxcijDrupas Latini vocant: qux optima xtas
ad decerpendum : nam maturiores pinguiori qui¬
dem fucco condant, fed minus grato, immaturio¬
res Oleum reddunt prxflantiflimum , quod Om-
phacinum vocant, fed exiguum.
oli$* aqua Meminit Serapio Olivaru aquaticarum, fed qua-
titta. les illx fint, incertum adhuc.Item Olivarum novi-

ol&a noti* rum, colore Smaragdino:hx recentes videntur,&
Smarag. immatura > & virides : dicit enim Smaragdinas

fubdit mox. Et Olivx nigrx maturx funtpararx
corruptioni : &c.in viribus. Ita ut hic non fpecies,
fi aquaticam eximas,fed maturitatis gradus & per-
fedio intelligenda fit.Scribit enim Bellon.in Grx-
dx monte Athos Monachos ve fu Olivis nigris
con' conditis, quas vocant Demarties : fed eas non pe¬
culiari quandam (pedem ,& ^ fupraferiptis diflin
<5tam cenfemus , ciim iam olim in ufii fuerint , &
eas condiendi modus tradatur h Columella : ait-
que ex Paufeis vel Orchitis , nonnullis etiam Nx-
viis didis, parari folitas. Ad nos rarius importan¬
tur, aut certe vix,nifi forte magnatibus. Sed & in
Italia infolentiores etfc putamus.

dmo colore.
Nigra ma-

Paufea.

Orchita.

Na\-ia.

JtftmmA.

In Galliam, notante BRVYF.RO comportan¬
tur Capparum amplitudinem vix exi edentes: in
cibis autoritatis non obfcurx. Hifpanicas illas
grandifCmas prx exteris ideo expeti cenfet,qui*
ex longinquis cerris quxfitx. Medix mago ictidi,
nis e fle Narboncnfes. Italis tamen tranfmannas
prxferri in cibis,Oleo abiifdem vine.

Illx Olearum differentix a forma & fapnre po- Nomm*
tiflimum defumptx funt: reliquas prxtcrimus : rt^°"
nam, qu$ h locis 8c inventoribus petuntur ex-
plic ire, infiniti clfcc laboris.

Nominis origine quod attinef.Olea Ik&i*. Gre cis Nomia
dida,& Oleum «A.eyo:-,ab ut quidam volunt
d ell , mifericordia. Nam (upplicantium fymbo- gUit>
lum elle Oleam,fupra didum. i1 a*/* Diofc.

Gal. Olea fati va,tive domedica. Dicitur & yj.\-
M«xcuct,quam nos facivam,utab Oleadro differat,
quem vocant iyzcwcuv/ . OUva Virg.Palladia ar¬
bor: iK&ct Platoni de Rcpub. frudus Olexcd:;-
Act.'oc vero arbor, iheuij >iuion Herod. Aridoph.

Latini etiam quandoque Termitem, quanquam Ter mu
etiam Termes vocentur vermiculi qui carnibus Sc Tka/el
lignis ingenerantur. Vc Cradx Fico , itaThalex
tribuuntur huic arbori , utique apud nos[Icalos]
inquit Hermol. AtGrxci, ut feribit Pollux, Tha-
los non Oleagineos folum , (ed vitigineos quo¬
que ramos nominantinterdum.

Eredonem porro Athenis five Irefionem voca- Ercq9
bant plantam Oleagineam , velleribus & corollis
involutam: unde & nomen, contra pedilentiam
foribus imponi (blitum , ut ed apud Aridoph.
quam etiam Corythalion dicebant , & qua (ritu
[cede Hermol.jRomanis non incognito) in Lu-
dracion.bus utebantur.

Grxci etiam Oleam,ut dicebamus>in Academia
(atam,Moriam vocabant. Ali j notante Curcio, (ic
diftinguunt , ut Oleas publicas, Morias vocitent. M»ri,
CxceriMorix dipitem odnoydici volunc.

Caper Grammaticus Olivam arborem clTc di
cit,0!eam vero frudum.Oleumliquorem.Sede; ^
differentia parum obferuationis in duobus pri- oli
mis apud cla/Iicos aucores habet: quod Virg.tedi-
monio demondrare facile ed.Ait enim,Georg.z.

Sed rruncu olect melius propagine vires

Refpondenr. -

Vc& Varronis, apud quem Oleam conditaneam Epith
pro conditiva Olivalegas : frequentior autem &
ufitatifliiiws modus ed, ut Oleam pro arbore.
Olivam pro fruclu ponamus.

A«3ttA«V, diida quod perpetub niteat. Hinc
Ouid — Rara s femper frondentis Olive.Poctx
Paciferam, Pacalem, Pacatam , Infontcm , Pacifi¬
cam, Liciniam, Pifxam, Picenam, Atticam dicunt,

& quamplurimis aliis Epithetis ornant. Arab.Za*-
tron,vdCairont ve 1 Zaicron ed Oliva, &Q*/r,vel rub.
C<«r,Oleu, iit^quibufH. (criptu invenitur. Germ.

0cIbaum/0liucnbauHi/0lbecibaum/Bclg.0lif*
ucnboom/ GA.olivier , Ic. Olivo domsjticj. Hid
pan. Az.eyruno, Cadil. oliva : Catal .Oliver a, Port.
Oleyvera, Angi. 0lit>e trcc. Bohem. 0liira / Hun-
gar.0htyfa. Nucleum vocant veteresSanfa , vel
Samfa,ut videre edap.CoIum.Quidam Naucum,
unde proverbium nauci facere. Nodos Oleq ru-
dici Itali Ova Olearum vocant, de quib.in morbis.

01ex,ucfcribitTheoph.apprim£ competit fef- Locu
lumCampedre,ita uc meridiem prxeipue fpedet, Sena
argilaceum, atque edam magis candidum, in quo
fertiliores evadunt : id enim multum vaporis, fla-
tufque continet, quod natura Olearum aefiderat.
Nuila ex iis generibus, qux ex Colum, diximus,
ut ipfemet prodidit , aut perfer vidum, aut geli¬
dum datum Cceli patitur. Itaque xduofislods,

Septen-

obSa-

Ole a

L I B

Septentrionali colle: frigidis, Meridiano gaudet.
Sed neque dcprclla loca, neque ardua: magifque
modicos clivos amat, quales in Italia Sabinorum,
vel tota provincia Bxtica videmus.

Hanc arborem plerique exiftimant ultra mil-
liarium fexageiimum[quadragefimum.Plin.]^ ma¬
ri, aut non vivere, aut non elTe feracem. Sed in
quibufdam locis rede valet,ut abunde videre eft
in toto tradu maritimo Narbonenfi, L’gurix , Sc
reliquis Italix.

Optime [ addit Colum.] vapores fuftinctPau-
(I a, frigus Scrg:a.

Aptiffimum genus terrx eft Oleis, cui glarea
fubeft,fi fuperpofita creta fabulo admifta eft.Non
minus probabile eft folum,ubi pinguis fabulo eft.
Sed & denfior terra, fi vuida eft lxta,commode
recipit hanc arborem.

Creta ex toto repudianda eft : magis etiam fca-
*rr* turiginofa,& in qua femp er uligo confiftit. Inimi-
•tur cus eft etiam ager fabulo macer, & nuda glarea.
Nametfi non emoritur in ejufmodi folo , nun¬
quam tamen convalefcit. Poteft tamen in agro
frumentario feri, vel ubi Arbutus aut Ilcxftete-
rant.

Nam Quercus etiam excifa radices noxias Oli¬
veto relin qui t,qu arum virus enecatpieam.Hanc
s /-ita Quercum averfariCoftxus quoque feribit, ut
' in ferobepofita, in qua Quercus crevit, non vi-
vat.EtPlin. Olea ubi Quercus effofta fit, male po¬
nitur: quoniam vermes qui Raucx [leg. Eruce ex
Theoph.] vocantur , in radice Quercus nafcuntur
Sc tranfeunt. Et fi Olea confitum in confinio
Quercetum habuerit, non foluri nonferet,fed
etiam fugiet , introrhimque fein fundum abiiciet,
fi Hermol.cred.mus. Et rurfiis alibi Plin. Quercus
& Olea tam pertinaci odio diffident, ut altera in
alterius ferobe depadx moriantur.

Glareofiim Oleis folum aptiffimum in Vena¬
frano , pinguiffimum in Bxtica. Nec omittenda
qu? Florentinus Grarcus feriptor Gcoponicus de
Olex loco natali prodidit. Aer inquit calidus &
ficcus Olea: commodus eft, quodipfumin Libya
& Cilicia videre eft, 5«: provenientibus in ipfis O-
lcis. Auxiliantur autem ad aeris commoditatem,
etiam terra: figura: acclives & altx.In talibus enim
proptereaquod fuperexcellcnsfolisardora ven¬
tis perfrigeratur, optimum Oleum provenit , &
ejufmodi quale Omphacinum & Omotribes ap¬
pellatum prxparatur. Qua: vero in Campeftribus
funt Olex , & minus k ventis mouentur, 8c vehe¬
mentius ii fole incumbente aduruntur,atquepro-
pterea cralFum Oleum remittunt.

Inuniverfum autem obfervandum, quod venti
non plantas modo,fed omnia vivificant,quemad.
vehementes & impetuofi venti omnibus funt
contrarij. In totum vero plantis quidem maximi
q. omnibus, prxeipue vero Olex conferunt. Virides
ant. igitur potiffimum illas Olearum plantas reperies,
ad quas venti flatus ingreditur, latis fpatiisin me¬
dio plantarum relidis, per qux vcntuslibere in-
fpirare poteft. Ob id enim & ardua & acclivia lo¬
ca Olex valde commoda e fle diximus, quod vide¬
licet femper ventum tepidum fufeipiunt, ut nihil
prxterfpirarepoffit, feaxqualiter perfingulas ar¬
bores penetrare, ipfiufque planta: augmetum ex¬
citare ac ea con nutrire. 'Humidior fane terra flori¬
diores & pinguiores Oleas producit , ob quam
caufam,hxc terra preferenda eft. Secundum lo¬
cum habet argilla alba. Tertium argilla dura. At
vero profundam terram non laudamus, neque
item rubram. Calida enim exiftens plantas com¬
burit. Multo vero magis fugienda eft dcfofta. Fru-
T om. V I.

i R V I. 7

dum enim macrum fert, & germen aquofum. Ap-
tiffima autem eft Oleis terra tenuis , cui tcflimo-
nium Attica prxbct. In Cyrenenfi agro , amore
Theoph. Olea optime prodit , Olcumque pluri¬
mum fit: Circa agrum Thebanum quoque Olea
gignitur,non aquis fluuij rigua : (diftat enim plufc
quina trecentis ftadiis ) fedmanantibus (ponte a-
quis : multi cnimfontes in eo funt tradu. Ipfum
vero Oleum nihilo deterius noftrate , nifi quod
deterius olet, quoniam natura fale raro utantur.

Oleam poro Theophraftus [ut refert Plin.Je ce¬
leberrimis Grxcorum autoribus urbis Romx an¬
no circiter ccccxi. negavit nifi intra x i. [lx. Co¬
lum. & M. ] pa filium a mari nafei : Feneftella vero
omnino non fuifte in Italia, Hifpania atque Afri¬
ca, Tarquinio Prifco regnante ab annis populi
Rom.cLxxxm. Qux nunc pervenit trans Alpes
quoque &in Gallias Hifpamafquc medias. Vrbis
quidem anno d v. Appio Claudio Cxci nepote, i.
IumoCofs. Olei librx duodenx[duodenis Vct. ]
affib. veniere. Et mox d c ixxx.M.Seius [aliis Ser-
uius] L.F. Aidilis curulis Olei denas libras fingu-
Iis affib. preftitit populo Rom.per totum annum. olei ■-
Minus ea miretur, quifciatpoftannosxx.Cn. 01,Lr0Jh+
Pompei mi. Confulatu Oleum provinciis Ita- nis.
liammifille. Hefiodus quoque in primis cultum
agrorum docendam arbitratus vitam , negavit O-
lex fatorem fiudum ex ea percepiiFe quenquam.

Tam tarda tunc res erat. At nunc etiam in planta¬
riis ferunt, tranflatariimque altero anno decer¬
puntur baeex.

Fabianus negat provenire in frigidiffimis O-
leam, neque in calidiffimis. Habetur tamen etiam
in folo & corio Septentrionali , fed fionde flacci¬
diore , latiore & fere (aligna, ubi nihiloferius pe¬
rennis viroris eft, ficut Londini in Cxclij vireto
operis Sc ftirpium novitate vifendo , ut annota¬
runt Adu.Stutag.irdie in horto, fi quis alius in Ger¬
mania , regio , plures & pulchras videas arbores ,
nec exiguas etiam Bafil. in horto D.D.PIateri.Sed
&nos aliquando aluimus Montbel. Verum hye-
mereponendx in omnibus his didis locisfrigi-
dioribus.

Alioqui eius lucos perennes denfi/fimos &c a-
moeniffimos alunt apricx tepidiores convalles
Hifpanix, Gallo provincix &Narbonx. In Italia
nihil eafrequentius. Bellor.ius in Lemno paucas
Oleas reperiri feribit, in hortis vero Crecxcoli,
atque in Syria lxtas provenire , vt & in agro
Hyerofolymitano.

Mons ille altus, inclytus & fandus vocatus , d
regione Hicrufalem ad Orientem fitus , in cujus
verticeRcx Dauid Ifacie filij fui Abfalon fugiens, olt
flens & nudis pedibus Deum adoravit. In quo fi- C ‘
liuscjus Salomon omnis piceatis oblitus, Afta-
roth idolo Sidoniorum ( e regione Hierofolymi-
tani Templi ex quo omnis qux ibi peragebatur
idololatria profpici poterat) Fanum erexit : Et
quemChriftus orationis & quietis gratia fxpe fre¬
quentavit, atque e cujus fiimmicate in coelum
afeendit: palmis quidem, myrtis alijfque frudi-
feris arboribus abundabat : fed tamen ab uberta¬
te frequentium in eo crcfcentium Olivarum,

Mons Oliveti &mons Olivarum, Latinis: Gr arcis ve¬
ro «gyr vm Ihcituv didus eft.

Plurimae circa Benacum nafluntur : multx
etiam circa Roboretum apudconfcederatos Hel¬
vetiorum Rhxtos : prope fed ultra alpes, Infii-
briam verfus.

Olea florentibus iam Punicis germinat.Conci-
pic Vergiliarum exortu. Hoc fidus illarum eft. Temp»i.
Floret autem paulo ferius quiim Vitis , qux Sol-
A iiij

%

V L A!N T A RVM»

lunio menfe magna exparte omnes Olea: flo¬

rent : feci in Germmia&l acis Septentrionalibus
tardius, abi quavis dilige cilli ne colatur Olea,mhii
prxter florem producit, idepue in calidiori ejus
parte. Baccx decerpuntur N wembri ac Decem -
ori. In Granatcnfl regno >tefte Ctuf. primum Fe¬

bruario colligiturOIiva, plerlfque verb Hifpanix

h>ci$ Decembri , ut & in GiIIiaNirbonen
quidem perticis decutiunt,' Ili autem cari MI ne.fed
potitis admotis fcalis manu legunt , ne fequentis
anni fpera decuffis germinibus prxri p; an t: Ve¬
hementer enim laborant Olear perculi*, & detri¬
mentum capiunt.

Sequamur igitur M.Varfonisconfilium fic prx-
cipicnrs : De Oli veto, Oleam quam manu tange¬
re poliis e terra aut fcalis legere oportet potitis,
qu4m quatere , qu ad ea , qux vapulavit inarefeit,
nec dat tantum 0'ei qux manu flri fla. Mdiorea,
«u^ digitis ntldis legatur. qilla, qux ctundigitilib.
durities.n. eo u n non fdum ftrtngitbaccilu , fed
etiam ramos glttbit>ac relinquit ad gebcidiutn dc-
tedlos.Qpe m anu tangi non poterut,iti quati dc-
bent,ut arundine potius quam pertica feriantur:
gravior enim p’agi medicum quaerit. Qui qua-
b et,n e a d v e r fam ccd ■ t , Fx p e e n un i t a p e r c u ifa O -
lea fecurft defert de ramulo partem, quofaclo/.u-
i&um amittunt polleri anni , uthxc non minima
caufi , quod Oliveta dicantur alternis antiis non
ferre fiudtus, aut non xque magnos. Hxc ille.
Hinc Pii r*. Qui perticis, inqtrt, decutiunt Olivas,
<mm injuria arborum , fequcntifque annidamno
/jpjr id faciunt. Quippe Olivantibus lex antiquiffi na
Wrviw. fuit'. Oleam ne ftringito , n^ve vetberato. Qui
cautiffime agunt, arundine levi i<5lu, necadverfos
percutiunt ramos. S:c quoque alcernarc fi udius
cogitur decuBisgerrainibus. Nec minus , 11 expe-
#eturttt cadat.

Hxrendo enim ultra Hium tempus, abfumunt
venientibus alimentum , & detinent locum. Ar¬

gumentum eft, quod nili ante Favonium colle&e,
novas vires relumunt, &: difficilius cadunt. Prima

£«%*•#<<* ergo ab autumno coi figitur, Vitio operx ,non na-
tempus, e - curx,Paulia > ru; pluri linm carnis r mox Orchites,
*ujtfue dt- Cuj olei . Radius. Has enim ocyffime occa-
terja*!. atas,quia fune tenerrima:, amurca cogit decidere.

Differuntur verb etiaminMjrtiummenfcmCal-
lofx, contra htimorempiTgnaces,ob idq; minime,
I,icinia. Cominia,C6tia,Seigia, qua S ibi niRegi.un
vocant, non anteFavonij afflatum nigrelcentcs,
hocefl, ad vi. IdnsFebr. Tunc arbitramur eas
maturelcere. Et quoniam prabatifflmum ex iis nat
Oleum,accedere etiam ratio pravitati [prave ludi-
cantium hominum opinioni n.] videtur. Ferunt-
que frigore (exadte hiemis, qua memorata O ii va-
ftmxmeJ. rum genera non colliguntur d.] /fcerilitatem [fua-
vitace n n.quzle&io meli ds placet.] fiet. ,fieut co¬
piam maturitate 1 cum fit illa bonitas non tem¬
poris , fed gereris tarde (tarditate d. ] putrefeen-
cium in amurcam.

Optima aurem xtas ad decerpendum inter co¬
piam boni raemque, incipiente b.acca nigrefeere.
Sedquar.de & quomodo vindemiare , atque O-
Igsstmedo 1-as -legc-re ofporteat, omnium farniliariflimd no-
i»*adi ibis videtur ti acidi fle apud Cxf.Coi flant. Paxa-
‘cmdemiare -mus Geoponicus Gtxcus,fu t: adens. Ten pus ad
°!?$ Olei commuris confedtiorem accommodarum
Aquando maior pars dimidij fru&us ajpparuwit

legere opor-
‘teste.

nigrclcens. Accelerare autem colli Bionem con-
v e ni t,an teq uam glacies co i .gcl eat r : faci ii iis e fi m»
Steopiofiores factus exhibebunt. Colicdbo p»*
frumas facienda ell lercno tempore, & minime
pluviofo. Nam hume&um germen imbecillius
ht Sc facile frangitur. Ob quam cauf.m neque
minutis imbrium guttis delabcnt.bus , ramos mo¬
vere oportet , neque fruclura auferre, piiuiquarn
omnis humiditas ab arboribus iit difculTa. Si vera
Itttofum fit f«lum , ftrament i aut florias „ aut ta!r.
quiddam Iiib flem ito, Si verb nihil ejulnodi adiit.
Olivas aqua calida lavare convenit : poft purifica¬
tionem enim , f.mflum ampliorem teperi* mu*.
Quaproptcr,etiamfi non inquiremur luto, ii fie¬
ri id potefl, lavanda- fintexc dida aqua. Qimi.ua
redlefaciunt.quifiolum manibus ramos quatiunt,
utfrm&us excutiatur. Virgam aurem 0’ce non-aeL
mouent , quoniam in pofterum minus frutSfuoSa
inde evadit.Sed Itipfe frudfius violenter dei aptos
fiudator,lapides , aut duras glebas offendens: &
teTrx qualitas contraria iptora Oleum terreumfa-
ciet. Triangularia igitur Icabella p rev i rare opm-
tet,& latam tabulam fiiptrnc irnponere,uriurpi*
flantes Ol uas decerpant. Sed ad aibons hillo-
riam redeamus.

Oleam Thcoph. diuturnam dide viramque ei ^
ducentos annos longillimam tile cradid.-t; Quare
Virg.Georg.a.

Difficiles pnmrm tcr> a c Mf/iic maligni

T erue ubi argiUa :&dum Jis i ah ■i:.s arris ,

'PAadi* gaudent Jilvawveuu V-'va.

E t a 1 ib i : ;p role m tarde crescentis Oh vx,dixit.Nam n r?
lente admodum ciefi it. Ideo difficilem audfu -d
xit Thcoph. &: Plin. firm fllmas ad vivendam O-
leas dixit, ut quas durare annis c c. in ter amtoios
conveniat.

Hanc in crefccn^o cinere e calcariis fornte-
bus maxime advivari Cofdrus a.t efc obfci-
varum.

Olea omnibus provenit modis, inqnit Theopb. * T
prxtcrqium furculo. Defixa enim nequit errmein
edere. O Ii vq nuclei» aliquoties levimus, fedarritta
fpe. Tradit tamen Thcoph.lyl vcilremOleam e w
fativx nucleo nafei. At qux i uft odienda ir' Olea¬
rum cultura Cato judicaverit, i y Hus ' eib s,f cui
Plinium, oprime prqcipienws. Taleas 'Oleagi¬
neas, quas in ferobe favuni'. eps,rr-ncdapcas‘dcci-
dito,diligcterq t.adlatojDe liberi. .bore^cum dri-
labis autfecab.s. Quas in feminai iolatu-us eris.,
pedales laciro , eafque fic irifi.-rrto.Li cus fcipj *.
fubadl-i/s nt , bei eque terra tenera glutus. €u r.
taleam demittis, pede tai.tiimopprir ito : -Si nu¬
rum defeerdat, malleolo aut nuteol i adigi* o, ca¬
ve terq. nchbrum frii.da's.Cdmadig-;s , p.-.l» pnu^
locumfeccris, quo ulcam demutas : A; itali (c-vc-
ris, utilis fiet uleaj n^liiifquc v vet Etaibirtnmr
funi, tum 'denique cure fi nt ufei liber fe vertet. TU
in fcrobihus aut ;n fui cis feras , ternas ;t aleas po-
nito,i-afque div aiic.tofupra terram, nepkisqav
tuor digitos trai.lverfos emine an r, vel ociflos ioau—
to. Seminarium ad hunc modtun facito. Lcunrn
qnameptimum Si aperrifTinnim Sc ftercor. arfJT.
mum poteris, Sequarriiin iflimum rcrrxubi femi¬
na po laurus eris : & uti re logi us leniii a exlcmi-
nario feratur :eum loou l ipabo vortito ,dclap’da-
toq-, & cisct:mfcLibiro,<& m ordinc ferto , in ffdH
quipcdemqut-qiiovorfum tale.rm den.irt>co, ap-
piimitoquepedc-.Ftf: pa.iinvd. pr.nvere ipotet!^
malleo aut marce la adigito, digieum fi pra t<»-
ram facito, femina in ir.e«,rt , fim<,(jue buhm»
funvmam taleam oblinito , '/ignurrrcpie-apud tat-
| leam appenito, LrJbix>quc larrcto. XiiigeriGor

f advJ?

*

L1-B.ER VI-

It, «

“"Jf

rum

j plutl-
t x:q-

Olete

nui.i.

[ addic Plin.] eximere Oleam oportetj Se radices
quamplurimas cum terra ferre. Vbi radices bene
. operueris , calcare bene, ne quid noceat. Si quis
quxrat,quod tempus Olea: ferendq fit? Agro ficco
per Sementem , agro Ixto per Ver. Cato in Calido
Se pingui folo Radium majorem, Salentinam, Or¬
chitem : Paufiam,Sergianam,Cominianam,AIbi-
ceram feri jubet. In frigido autem & macro Lici-
niam.Pingui enim autferventi vitiari ejus Oleum,
arbor^mque ipfa fertilitate confiirni.Mufco prxte-
rea rubro infeftari. Spedare Oliveta in Favo-
niumloco expofito Solibus cenfet. Mago, ut tra¬
dit Plin. in colle Se ficds, & argilla , inter autum¬
num Se brumam feri i uflit. In craflo , aut hu-
mido, aut fubriguo, h mede ad brumam. Quod
prxccpiife eum Africx inteiligitur. Italia quiaem
nunc Vere maxime ferit. Sed h Se autumno libeat,
poft xquinodium xl. diebus ad Virgiliarum oc-
caftim. xn 1 1, foli dies funt, quibus feri noceat.
Grxci Oleas plantandas praecipiunt a Sucularum
occafuufquc ad folftitium hybermim,hoceft,a 15.
Novembris, ufquead 8. Decembris. Plantandas
tamen & in Vere fuadent, quod fe mutuo imiten¬
tur harc tempora , humidum habentia Se calidum.
Autumnus enim calidam adhuc terram habet h
folcjhumiditatem a pluviis prxgrcflis: afltimit au¬
tem caliditatem a folatiacccflionc.

Oportet autem Olearum plantas a commodis
locis , Se arboribus novellis, qux lingulis annis
frudum ferunt , defiimpras elTe , cralTitudinem
habentes rami , aut crafliores , lcuefque ac re¬
das elfe.

Multis porro modis Olea plantatur. Quidam;*
fc.y talis plantant-.acceptis enim ramis cralfioribus,
Se his in magnitudinem cubitalem confedis ,
ita plantant. Quidam k taleis plantant hoc modo.
Ramos crafliores in magnitudine cubitorum duo¬
rum confecant ,& in fundum fcrobislapidem la¬
tiorem immittunt , deinde plantam fiiper iplo re¬
ctam ftatuunt,ac terra adobruunt. Alij generofift
limas propagines una cum trunco plantant. Alij
plantas, quas accepturi fiint in iplo adhuc trunco
exiftetes falce circumpurgant , Se circa Arduri or¬
tum in ferobes imponunt. Alij Tropea appellata
plantant hoc modo. Rubrica notant litum ad O-
rientem &Meridiem , Se de trunco relecant ad
longitudinem cubitorum quatuor , live quinque,
&in ferobes immittunt, aliam omnem diligen¬
tiam adhibentes. Hic modus plantationis citius
vivificat. Se citius frudum producit. Quidam &
truncisplantant fic. Concidunt truncos ipfosin
ftipites majufculos , eofque ferobi imponunt,
corticem furfum verfns habentes. Se aggefta terra
ftercore mixto ad palmi altitudinem linunt. Qui¬
dam ex partibus trunci in terra, fegmeta quatuor
palmorum magnitudine ,unh cum cortice exfein-
dunt.& lapidem in fundum ferobis permittunt, Se
circii hunc tria aut quatuor fegmentaponunt , Se
ad palmi altitudinem obruunt. Quocunque au¬
tem plantationis modo ipfa plantatio fiat, cum
ferra qux plantanda funt ,fecentur,obfervandum
eft diligenter Se cavendum, ne cortex dilanietur.
Acuta ctia falce cxfiira leviter fada, cortice illxfo
Se incolumi conlervato, ftercore quoque bubu¬
lo admixto , cinere infernam rami partem illine¬
mus. Et inprimis vitandu eft,ne fecundum verti¬
cem inverlus ramus pangatur. Torquebimus e-
nim plantam, fi fecurdu verticem plantaverimus.

Oportet autem Se ftcrcus in ferobes injicere.
Omne autem ftcrcus Olex aptum eft, prxterhu-
manum.Convenit autem non ad radicesinjicere
ipfum ftercus,fed paulo longi tis i trunco. Ster-

. Injtttl

coratio autem Olea quarto aut quinto quoque
anno fiat.

Nunc deinfitionc. Africx feribit Plinius pecn_
liare e fle Oleaftroinferere : fenefccntemquc ad¬
optivas virgas , quoties opus fit, proxime emitte¬
re : quibus iterum juvene/cat : ut xvis eadem
Oliveta conftent: fic enimintelligendus obfcu-
rus ille Plinij locus, quem Dal.ipfc non fatis per- „r ■
fpicuum reddidi Ifc videtur. Pallad.de infitioni- iZicmU.
bus libello, non tantum Oleaftro,fed&:Roborri
inferi (quod mirum) docet hoc carmine.

Robora Palladij decorant fylvejlria rami ,

'Nobilitat partas, bacca ftiperba feros.

Toecundatjleriiis pingues ole a ft er Olivas ,

Et (Jua lata novit munera ferre docet.

Per Robora fylveftria ftipitem Oleaftri hic inu
telligi licentia poetica cenfemus, quafi ftipitem
&fuftem ejus. Vix enim verifimile nobis fit , un¬
quam Robur five Quercum focictatcm inituram
aut, ut verius dicamus, colituram cum Olea,prx-
fertim cum Quercus tam inimica fit Olex, ut anre
dcmonftratum. Adde quod hujus coniugij nul¬
lus alius meminit, ac ne Palladius quidem ipfe alio
loco.

Inferitur auterrf calamo Se inoculatione. Idem inferendi
modum prxfcrib't hunc. Mcnfe Aprili rocis tem- rmdus &
peratis, inferatur Oliva inter' corticem more Po- temP*iS-
morum. Sed ut Olcaftro inferas, contra illud,
quod ex Oliveto infito, &cafuincenfo renafeitur
Olcafter infelix, fic providendum eft. Pofitis Ne inf/io-
prius Oleaftri brachiis in ferobe , in qua difponc- 1C *-

mus infcrere.fcrobes ita replebimus, ut medix va_ t:‘r olc*~
cuxfint. Cum comprehenderit Olcafter ,infe- tr
remusininfimo , vel infitumponemus, &infi-
tionem prob£ infra terram nutriemus. Deinde
ficutadolefcit , terram fubinde colligimus. Ita
commilfura in profundo latente quifquis urit
aut exdit , Olivx locum non aufert pullulan¬
di, qux & apertam redeundi felicitatem de. Olea,

& occultam valendi feracitatem de Oleaftri con¬
nexione retinebit.

Aliqui Oleas in radicibus inferunt. Se ubi conv jflus
prehenderit, cum aliqua parte radicis avellunt, & dus.
transferunt more plantarum.

GrxciOleas ab viu. Cal. Aprilium , ufquead
in. Non. Iulij, inferi debere prxeipiunt, iti
ut locis frigidis ferius, calidis maturius inferantur.

Verum ex qua arbore inferere voles, Se furculos
adinfitione fumpturuses, videto ut fit tenera. Se SurcuUru.
ferax,nodifq-, crebris.Et cum primftm germina tu- dele eius
mebunt de ramulis anniculis , qui iulis ortum
fpedabunt,&integrierunt,eoslegit<> , crafliuidi-
ne digiti minimi. Surculi fint bifurci , vel trifurci.

Arborem, quam inferere voles, ferra diligenter r
exfecato ea parte, qua maxime nitida, & fine cica-
trice eft, dabifque operam ne librum Ixdas. Cftvn i„<s, ejut &
deinde truncum recideris , acuto ferramento pia- ommb. re.
gam levato , deinde cuneum tenuem ferreum,
vel olfeum inter corticem Se materiam, ne mi¬
nus digitos tres,fed confidcrate demittito , ne Ix¬
das , aut rumpas corticem. Poftca furculos quos
inferere voles, falce acuta ex vna parte deradito
tantum, quantum cuneus demiffus fpati j dabit,at-
que ita ne medullas, ne ve corticem aliamvc par.,
tem Ixdas. Vbi furculos paratos habueris , cu¬
neum vellito, ftarimque furculos in ea foramina,
qux cuneo adado inter corticem & materiam fe¬
ceris, demittito. Ea autem fine, qua adraferis, fur¬
culos fic inferito, utfemi pede, nec amplius de ar¬
bore extent. Supra deinde mufeum imponito , Se
ita ligato , ne pluvia dilabatur. Quo fdam tamen
magis deledatin trunco arboris locumfemimbu?

I oribus ap.
t.irt potejl.

'= H I S T O R I AE

fcrraiacerc, iftfeobafqiie partes tenui fcalpello le-
iyrc,atquc ita furculos aptare : fi pufillam arbore
infererc voles ,imim ablcinditD,atq-, ita fefqui pe¬
de e terra extet, & cilm prxfcideris,pl:iga.diligeter
levato, Se media truncu acuto fcalpcllo permodice
findito, ita ut fi (Fur a digitorum trium fit in ca:dc-
inde cuncum,quo diducatur, inlettto,& furculos
exutraq, parte derafos demittito, fic,ut librum fe-
mtnis libro arboris xqtialcm facias. Cum furculos
diligenter aptareris, cuneum eximito, & arbo-
rem,ut mox didtum, alligato. Deinde terram cir-
ca arborem adaggerato ufque ad ipfuminfitum,
ea res Avento & calore maximi tuebitur.

Hoc ultimum genus inhtionis > cum fit fubtilif-
fimum , non omni generi arborum idoneum ell,
fed fer£ recipiunt talem iofitionem , quxhumi-
dum fuccofumquc, & validum corticem habent.
Hscc Columella. Florentinus vero : Ex O-
leis , alix quidem tenui cortice prxditx funt,
aliq vero cratfo. Qux igitur craiEum librum &hu-
midum habent, iuxta corticem inferantur : qua:
vero tenuem & aridum, in ipfium lignum.Tcmpus
autem infitionis hujufmodi,^ x. CaUtin. hoc efl
xx i i. die menfisMaij , aitefle, ufque ad Iunias
Calendas. Olex vero infitK multoties aqua ri-
gandx funt , quippe, qua: arida: exiflcntcs rigari
«lefiderant.

olo. ctilla- Cxterum exiguam admodum impenfam ad
no cumVt- fui cultum longequc minorem, qudm Vinea, defi-
vf*t derat Olea , qaa: prima arborum efl , ut prodidit

Colutnel. Nam quamvis [eiufdem verba funt om¬
nia hxc de cukujno continuis annis, fedfere alte¬
ro quoque anno frudum afferat, eximia tamen e-
ius ratio eft,quod levi cultu fiiftinetur , Ac f dm fe
non induit, vix ullam impenfam pofeit. Sed &, fi
quam recipit, fubindefiudlus multiplicat, ncgle-
da compluribus annis, non ut vinea deficit, fcd eo
ipfo tempore aliquid intenm patrifamiiias prx-
ftac,Ac cum adhibita cultura efl , uno anno emen¬
datur.

Ergo fado Ac inftituto Olearum feminario
CmlturA. biennio a putatione abflineri : tertio anno fin-
gulis feminibus binos ramulos relinqui , & fre¬
quenter farriri feminarium, conveniet. Quarto
anno ex duobus ramis infirmior amputandus efi,
fic cxculrx quinquennio arbufculx habiles tranf-
lationi funt.

Plantx autem in Oliveto difponuntur optime
ca.iK,J.3 ficcis,minimequc uliginofis agris per autumnum,
transfer en- & humidis uerno tempore, paulbantdqu^m

gerrainent. Atque ipfis ferobss quaternum pe¬
dum pvxparantur anno ante : vel fi tempus non
largitur , prius qu&m deponantur arbores , flra-
mentis incendantur ferobes , ut eos ignis putres
faciat, quos fol Ac pruina facere debuerat. Spatium
inter ordines minimum efle debetpingui & fru¬
mentario folo fexagenum peduminalterampar-
tem.atque in alteram quadragenum : macro, nec
idoneo Tegetibus, vicenum pedum. Sed in Favo¬
nium dirigi ordines convenit, ut xflivo proflatu
refrigerentur.

Ipfx autem arbufculx hoc modo poffunt traC-
ferri. Antequam explantes arbufculam , rubrica
notato partem ejus qu$ meridiem fpedat,ut,eo-
MoU traf- t‘em modo qu° m feminario erat deponatur.
Jerc/tJt. Deinde, ut arbufculx fpatium pedale 111 circuitu
relinquatur , atque ita cum fuo cxfpite planta
eruatur. QjUi cxfpesin eximeado ne refoluatur,
modicos fin culos virgarum inter fe connexos fa¬
cere oportet,e- >fquetpilx qua: eximitur applicare,
A: viminibus ita innc&ere , ut conflrida terra yc-
lutinclufa teneatur.

PLANTA RVM>

Tumfubruta parte ima leviter pilam cnmmo- nerj c, :e
vere, & fuppofms virgis alligare , atque .plancam
transferre. Qux antequam deponatur, oportebit
folum fccobis imum fodere bidentibus, deinde
terram aratro fubadam (fi tamen pinguior erit ,
fumma humus ) immittere , Sc ita hordei femina
fubllernerc,Ac fi conflet i nferobibus aqua, ea om ¬
nis haurienda eft,ant«quam demittantur arbores,
deinde ingerendi minuti lapides, vel glarea milia
pingui folo, depoiitifque feminibus latera ferobi s
circunridenda , Ac aliquid llcrcoris interponen¬
dum.

Quod fi cum ea terra plan ta non convenit, tum
optimum efl omni fronde privare truncum, atque
levatis plagis , fimoque Ac cinere oblitis , in fero-
bem vel fulcum deponere.'

Truncus autem aptior tranflationi efl, qui bra- ^
hi j craffitudinem habet. Poterit enim longe ma- t**”q ^
i oris incrementi Ac robuftioris trasferri: quem ita at are tu
convenit poni > ut, fi periculum non i pecore ha¬
beat, exiguus admodum fupraferobem emineat:

Ixtiiis enim frondet. Si tamen incurfus pecoris a-
liter vitari non poterit , celfior truncus conllitue-
tur,ut fit innoxius ab in juria pecorum.

Atque etiam rigan.dx funt plant<j,cthn ficcitates
incelfcrunt, necnifi pofl biennium ferro tangen-
d x , ac primb furculari debent, ita ut fimplex
ftjrlus altitudinem maximi fcrobisexccdac,dcinde
arando ne coxam bos,aliamvc partem corporis of¬
fendat.

Optimum efl etiam conflitutas plantas circum¬
venire caueis , deinde conflitmum iam Ac matu¬
rum Olivetum in duas partes dividere, qux alter¬
nis annis frudu induantur. Neque eniiu Olea
continuo biennio uberat.

Cum fiibjcdus ager confitns non efl, arbor co¬
liculum agit. Cum feminibus repletur, frudi um
affert. Ita fic divifum Olivetum omnibus annis
xqualcm reditum adfert. Sed id minime bis an¬
no arari debet , Ac bibentibus altd circumlo-
diri.

Pofl Solflitium cum terra xflibus hiat, curan¬
dum efl nc per rimas fol ad radices arborum pe~
netret.Pofl Aiquinodium autumnale ita funt ar¬
bores ablaqueandx, ut a fupenore parte , fi Olea
in clivo fit, incilia excitentur: qux iimofam a-
quam ad codicem deducant.

Omnis deinde fobolcs ,quxexuna (lirpenata
efl,quotannis extirpanda efl, ac tertio quoque, fi¬
mo pabulandx funt Olex.

Stercus autumno debet inijei , ut permiflum
hyemi radices Olex calefaciat. jiycor, a

Amurca valentibus infundenda efl: nam ptr
hyemem,fi vermes, atque alia fubcrunt animalia, \.cr:7ietl
hoc metbeamento necantur. re nttd

Plerumque etiam locis liccis , A: humidis arbe -
res mufeo irfcflantur,quem nifi ferramento refi - M y(fit
cueris,nec frudlum, nec frondem Ixtam Olea in- |
ducet.

Quin etiam compluribus annis interpofitis Oli- J
verum putandum efl : nam veteris proverbi j mc -
mi ni fle convenit: Eum qui aret Olivetum, rogr-
re fru£lum,qui flercoret exorare, qui exdat coge¬
re. Quod tamen fatis eritodavo annofecilfe, nc
fiudluarij rami fubindeamputentur.

Solent etiam quamvis lxtx arbores interdum
frudum non afferre. Eas terebrari convenit, at¬
que in foramen viridem taleam Oleaflri demitti :
fic vclut initiata arbor, fcecuudo femine fertilior ^
extat. Paulo aliter Ac fpeciilius Africanus , O- rtgrMt,
leam fertilem facere docet. Truncum inquit, te¬
rebra per totum tciebrato, Acacceptis ab alteri

fruducla

II

LIBER VI-

fruduofaOlea duobus ramulis,principia ramulo¬
rum ex vtraque parce immitte, ac transfige, & ap-
prehenfos utrofque ramulos fortiter attrahe.

Quum autem optime fuerint adadi,<Sc quafi in-
cuneati , redundantia, ex utraque parte refeca , Sc
luto paleato cavernas urrinque obline , Sc fiet O-
leamultilmfrudhiofa , &c qua? optimam producet
Olivam. Oleumqucprsccllens.

Sed & fine ablaqueatione adjuvandaeft,inquit
Colurn.Amurcainfulficnmfuilla,vel noftra urina
vetere3cuius utriufque modus feruatur. Nam ma¬
xima: etiam arbori,ni tantundem aqua: mifceacur,

1 vrina abundi erit.

~)le& Solent etiam vitio foli frudum Oleq necare:cui
(s non rei fic medebimur. Altis gyris ablaqueamus eas,
deinde calcc pro magnitudine arboris plus mi-
nufve circundabimus:!cd minima arbor modicum
poftulat. Hoc remedio fi nihil fuerit cfFedum,ad
prqfidiunvinfitionis cofugiendu erit, Non defluet
Olea, ut pollicetur Democritus,!! fabam , qua: pe-
dumculum habet acceperis cauernimque ccra
occluferis, deinde accepta ii radice gleba fabam
in eam indideris. & fic eam operueris.

>ta ar Nofinunquam etiam in Olea unus ramus cs-
■tntri- teris aliquantb eft Isdor, quem rufi recideris,
tota arbor contiiftabitvir.

Solent & frudus amittere Oles, fi florentibus
ingruat imber. Verum contra vim mortis non eft
s fy. medicaVnent.

v. Oleas putandi modumCato hunc docet. Oli¬
vetum , inquit diebus xv. ante squinodium ver¬
num incipito putare. Ex eo dies x lv. rede puta¬
bis. Id hoc modo putato. Qua locus rede ferax
erit , qua: arida erunt. Et fi quid ventus inter-
fregeric,ca omnia eximito. Qui locus ferax non
erit, eum plus concidito [diligentius fodito, fubi-
gito, aratro profundito. ] aratroque bene eno¬
dato, ftirpefque leves facito. Circum Oleas au¬
tumno ablaqueato. [Hsc Plin. addit] & flercus
addito. Qui Olivetum (apientiffimi & alciffime
mifcebit , is ccnui/Iimas radices exarabit. Radi¬
ces fi fiirfum abibunt craffiorcs fient , &co in ra¬
dices vires Olea: abibunt. Varro fime Oleam
poft ablatum frudum putare fiiadet, neque pu¬
tandum elte ait, ablatis manifeftis &confpicus
magnitudinis ramis pauciorem fieri frudum.
Multo enim copiofiorem frudum cx recentium
ramulorum ubertate proditurum.

Vnde Palladius unoquoque anno ficca & fru-
chiofa , & cum aliquadebilitate nafcctitia refein-
di debere ftatuit.

'rtan' Porro Oleas in materiae multae effufionem e lu¬
xuriantes &c velut infanientes, hoc eft, folia qui¬
dem ferentes multa, frudum vero modicum, fic
curabis. Paxillum Olea: fylv.aut Pmus,aut Qucr
cusin radices adiges,aut etiam lapidem iirqaones.

Eis vero qas multum frudum ferunt, non au¬
rem maturum faciunt, & florem male perdunt, fic
medeberis. Circunfodito truncum, & majoris.
\rent Algq corbes duos,minoris,rvainus circuniicc:dein-
Hm, de amurcte aqua potabili permixta: quatuor con-
t gio s fi ngulis truncis affunde: quod fi Alga haberi
rabe- nequeat, fola amurca utere.

At vero curam contra infeftantes beftias, & 1<£-
fionesex ambiente accedentes, in tradatu de Vi¬
ribus uni verfaliter docebimus.
nimii Quod fi tamen arefeentes radices 5c sgrotan-
”cio tes animadverteris, vermiculos in fundo genera¬
tos caufam iudicabis, quos multis quidem modis
difperdcrc poteris, ut eo loco tradetur.

Morbus & ille Oles peculiaris, «a©* didus,
,r)i G' hoc eft clavus quem alij fungum.^ Patellam vo¬

cant: Vnde Jib.xvh. cap.24. Plinius. Olea prster
vermiculationem, quam sque ac ficus, fGntir,

Clavum eciam patitur, five Fungum placet drei,
vel Patellam : hsc eft folis quaedam exuftio ,
quamvis propter nimio^ imbres contrahi dicat
Hermol. Videtur autem hoc ipfiim clTe, quod
fiipra diximus ab Italis rufticis Ova vocari: funt
enim nodi.

Nulla poft ficum arbor uredini magis obno- yrede.
xia eft.

Eft & impetigo peculiaris ei morbus, ut fcaHi.es
Fico, & Viribus fluor. Remedium effepoteft,
cilm nimia nutrimenti ubertas detrahitur.

Solet & moxpoft fationem Oles officere fri¬
gus hyemis, corticem enim detrahit : quapropter
diligenter munienda.

Sed &c ipfe frudus Vermiculos fentit. Illi vel oifcttrum
fub cute ftafcuntur , vel in lpfo frudu augentur, Vermiculi.
nam caro non tartgitur: cujus rei caufas, & alia,
vel his fubtiiiora excutiemus in opere de in- opus de in-
fe dis. fettis.

Oles Arachniumquoq-, innafcitur,hoc eft, Ara- AraehniZ;
nea,frudus abfiimcs vermis, tela furculos,obvol-
vens: gignitur humiditate quadam aeris proximi.

Amitcitur,&frudus,fi germinetur ramis anni¬
culis ingruecibusimbribus.Quoniam enim pabu¬
lum, eo fluit,ante quim frudus uires conceperit ,
humore aggerato , mox germen profilit, &fru-
duum proventus impeditur.

Atque in genere circa Vergilias (qus odtvo vel Ver£ilt*r*
nono Maij oriri folent) quidem pluere , inim i- exortus.
ciflimum& Viti &01es,tefte Plin. quoniam,
tunc coitus eft earum. Hoc eft illudtjuatriduum
Oleis decretorium, hic articulus nubili fpurci,
quod diximus.

Olivam lambendo quoque fterilem fieri, aiv safca jfe-
cor eft Varro: eaquedecaufa Minerva: non im- rtUmfixu.
molabantur, necin arcem Athcni s agebantur ca-
prs prsterquamfcmcl ad necefTarium facrificium:
n e Oleam ibi primum editam, (de qua antea) vio-
larent.

E rues quoque alis frondem, alis florem Oli- Ernea.
varum (ut in Mileto )erodunt : ac dcpaftam ar¬
borem turpi facie relinquunt.

Olea tamen , folijs amiffis frudificavit , in quit Fruffifcat
Theoph. fed inter rara &c ofteta refert.Nonnuqua Oleaamif.
[addit idem] ratione hyemis, aut alias ob cauflas
qusdam accidunt, qus ordini naturs,incongrua
iudicantur, cum tame non ita fit:Vc Olea penhrus
aliquando adufta,regerminaverat tota.In BtSotia
verb germinibus omnibus ^locuftisderofls, ice- Locufia.
rum germinavit. Sedhsc haudquaquampro ab-
furdis haberi forfitan debentiquippejquorum nw-
nifefts caufs reddi poffint.

Novells quoque Oles pereunt ex fertilitate
quod prius , qu&m perficiantur, alimentum incre¬
menti fui ad frudificandum confumant.

Evenit etiam, ut cum Oles bene germinant,
mald fructificent : cumque bene frudificant.ma-
18 germinent ttanquam natura utrique fatisfaee*
re non valeat: fedneceffe habeat a-bfumere al-
terum,ut alterum ficiat.

Olea quoque Gongros & quihnfdam vocatos qs„^
habet, vel aliquid Gongris fimile , proprij firmum
enimhuicillud nomen , quod, hoc rhorbo mag:s
quimester^ arbores laborare videatur.Premnon nj/uro- •
etiam quidam vocant id vitium alij Crotonam, Koot «;r-
alij alio nomine. Id virium redis, Scvnica radice
niceruibus,ab imo ftcloncs non mittentibus, aut
nullo pa do,autminds,accidere folet.

Olea vero & Oleafter has caudicum concavi-
cares peculiariter haber-e videntur- Hsc iheopl^

HISTORIAE PLANTA RVM>

Scii*.

Congri <

V de Colligimus xop-p^-,feU ivluvct , fiu xforavaf,
apud cur.demd ciniartes in arborum trunc;s&
caudicibus, maxime Olearum filTuias,quam rem
jejune admodum noftri grammatici incellexilTe
videntur. Has igitur plagas contegendas prxci-
pit alibi ,nc fol aut imber intro penetret : Nam,
inquit , fi id acciderit , morbi contrahendi pc-
iiculumimmi'.' :b c. CuTUmlinuntalij luto tan¬
tum: ali j fci'la fuSdita lucu r> (uperimponunt, &
teftamadijCiunc.Scilli e ufa plancam viwdem fer¬
vat: 'uti m fallam: tefta lutum tuetur.

Idem denique diuerfis in locis inculcat: Oleas
prec fas melior * reddi : eafilemprecipue exigere
ablaqueationem :& amare pucationem,purgatio-
nemque.

Sed ha-^c-.us de fatu,ctl1tu,& vitiis Oles. Plu¬
ra qui volet confulat Geoponicos. Putamus ta¬
men pleraque eorum in compendium redadta.
Mutatio o~ Illa affedHo non omittenda qua Olcafter in
lfbi!r»0lea' Oleam, & hcc rurfus in illum migrat. Vnde
contra. Theoph. Spontaneas quoque mutationesincer-
dum neri aiuntfrufhmm, &z non nu ■'quam arbo¬
rum integrarum : quas quidem H.iru(pices[wdV-
th?] Oftent.i[^.H*]eflc:cxift.rnint,iu[quod de-
terius]fieri ex Olea Olcaftrtitn: & invicem [qubd
raro evenit] ex Oleaftro Oleam. Omnino autem
ncglcdhm Oleam in Oleaftrum migrare obler-
vavit pofteritas, ut fpecialiils dicetur in Olea-
flro.

ol&afiot. Oliva: flores ab apibus non attingi feribie Pii
nius,lib.n. cap. n. Oleamquc £ favis procul efle
. r, vult: alibi verb id vanum ft.ituit, atque aliquas O-
contradiat. leas quam proxime feri convenire dicit,quz evo¬
landum examina invitent , neclongids abire pa-
tiantunex quo conflat , quam fibi parum conflet.
Olivarum -utem proventu plurima examina gi¬
gni certum e A. Verum, utra fencentia verior tu,
iudicabunt;qm Oliveta adhabitant.

Syu-m- Maximam efle interOlcam & Quercum «tm-
tPzSowv diximus fup-i : at Oleam & Myrtum adeo
amicis inter fe tradit Theoph. ut eas mutuo com¬
plexu rad-cum gmdere, virgafque Myrti perbra-
chia Olex.prorepere atque di (pergi ex Androntio
referat: nec aliud iuxta Oleam feri velit.
oletfacie». Nunc quomodo Oleum fieri debeat ex prz-
di rati°. flantiflimum Geoponicorum dodtrina traden¬
dum. Tam magnam artem Oleum , quam mufta

” qP.. • — •

temperandi efle dicit Plinius. Ex eadem quippe
Oliva differunt fucci. Primum omnium, e cruda
omthaciu. atque nondum inchoata: maturitatis , Omphaci-
num vocant. Viride Cato.

Hoc preftantiffimum. Quin & ex eo prima
vnda praeli laudatiflima , ac deinde perdiminu-
tiores. Quanto maturior bacca, tanto pinguior
fuccus, mrnufque gratus. Optima autem artas ad
decerpcndu!n,int' r copiam bonitatemque, inci¬
piente bacca mgrefeere. Amurcae color eft, qui
Quadru. Oiivam cogit nigrefeere. Ideoque, incipiente ni-
fUx error, gntia minimum amurca: , ante eam nihiLF.t [in-
l' quitPlirt.] Error horainufalfus. i. Exiftirnantium
maturitatis mitium , quod efl viti j proximum.
2. l.Qiiod Oleum ere flere Oli ve carne arbitrantur,
cum meetis omnis in corpus abeat, lignumque in¬
cus grandefcat,crgo tum maxime rigantur.Quod,
ubi cura mulca five imbribus accidit. Oleum ab-
lumitur: niilconfecuta ferenitare , qwae corpus
extenuet. Omnino enimfut Theophraflo placet]
efl Olei caufa calor , quare & i n torcularibus ,
3 in cellis mulco igne quxritur. Terna cul¬
pa efl in parfimonia, quoniam propter impen-
4. amm deccipcndi, expectacurut d-cidat. Similis,
crror,colieitam fervandi in tabulatis ; nec prius

quam fudit premendi, cumorrri inora Olerm
decrefcat ,arr urca augeatur. Iraque xulgo nori
amplius (enas libras fingulis modiis exprimi di¬
cunt. Amurca: meri furam nemo agit , quanto
copiofiorreperiaturin eodem genere,diebus ad¬
jectis.

Cazterum &Cato tradit, Oleum qu&m acerbi ffi- ei.
ma Oli ua optimum fieri. Hoc Omphncinum Gre- ”^/f"^
ci vocant. Verum, , quamprimum e terra colli- dc iit fiat.
gendam : fi inquinata fit lavandum , a foliis
ftercorc purgandam. Poftridie aut poft diem
tertium, qujUnleifti fit,premendam.Si gelent fri¬
gora, d>c quarta. Hanc, fi volet quis,& fale a {per¬
gi polfe. Oleum in tabulato minui , deterufquc
neri. Idem & in amurca & fracibus. Hre funt
carnes, & inde fxces. Quare fiepius die decapu-
landum : preterea in conchas & plumbeas cor¬
tinas : xre vitiari. Ferventibus omnia ea fieri
claufifque torcularibus , Sc quim minime ven¬
tilatis.

Imprimis pnccipit, qu&m calidiffimam etiam
habere cellarn. Qua de caufa e nucleis ipfarum
ignem aptiffimUm. Et e cortinis in labra funden¬
dum, ut fraces & amurca liquentur. Vafa cre¬
brius mundanda , fifeinas fpongia tergendas , uc
qu^m maxime pura fincericas conflet. Poflea in¬
ventum, ut lavarentur, utique ferventi aqua : pro¬
tinus prelo fubijcetentur fohdc (ita enim amur¬
ca exprimitur ) mox trapetis fratfts premerentur.

Premi plus quina centenos modios non probant.

FaClus vocatur.] FaClum enim appellabant Geo-
ponici, quantum Olei vni torculi exprcflionc ,
exprimi poterat. ] Quod vero poft molam
primum , efl Flos. FaChis tergeminos fere i
quaternis hominibus nodte ac die premi iu-
ftum eft,

SicCato <5c ex eoPlin. Ouse pauib famiRa-
riiis expofuerunc Varro & Coliimella, & rx om¬
nibus his Ruellius & Curtius, qui huic sevo ada¬
ptarunt. Res eo redit. Quamminimum Olivas
manibus ex arbore diftridhs & diligenter repur¬
gatas in terra & labulato rcJinqucndas. Celeriter
enimconcalefamt , previa quadam ad putredi¬
nem alceratione. AcFa&ores [Faftores anfli,qui
Oleum faciebant & torculum movebant , uc
ipfa expreffio fieret ] defiderant , uc multum
fint in tabulato, &fracidz fiant, ut facilius li-
queflant. Quod fane fi ita fiat’, & mirius fi£t
Olei , Sc deterius. Omni quippe hor^sQlettrn de-
creflic, augetur amurca, qus Oleo maxime con-
cr:na. Qusfi in bacca resianferit. Olei fapo-
rem utique corrumpet-

Agricol .rum autem plerique fi diu bacca: flent
in tabulato fub tecfo, Oleum creflere fibi perfua.
ferunt : quod t^m falfum , quam m arca crefcere
frumenta. Quod mendacium Cato lefellit, tra¬
dens, in tabulato corrugari Olivam, & mino¬
rem fieri. Ideo cum Fa&i unius me n furam rufti-
cus fub tedlo repofuerit , & poft multos dies eam
premere defiderav, erit, oblitus prioris menlure,
quam intulerat, ex alio acervo fimilitcr fepofico,
quantum cuique menfiire defuit, fupplet. Eoque I
faiflo, videtur plus Olei quieta quam recens bacca
reddere : cum longe plures modios acceperit.
Attamen, fi id maxime verum efTet- nihilominus
ex pretio viridis Olei plus mali , qirim ex multi¬
tudine contraheretur, quod & Cato dicit. Ec
fi quidem, quid ponderis, aut men fure Oleo
accedit, fi portionem velis in Fafhim adiecfbe
baccx computare,non proventum, fcd detrimeo-
tumfenr ies. Quapropter dubitare non debemus,

Oiivam lectam, primo quoque tempore premen¬
dam

dam. ErgOjUtprimii n diftri&i fuerit Oliva, fub-
ftratis tegetibus , aut pannis,‘expandi aut cribrari
debet , quo aquoficas cx ipfis reftccetur, &a fo-
Ii js ac virgultis repurgetur. H<ec enim commifh.
Olei diuturnitati obfunt. Tum diligenter mun
dataprotiniisin tcycular deferri > & integra in
fi fci ni s n o vi s i n cl u di , p rxl i fq ue fu bi i ci , u t q ua n -
tumpo/Iit paiiliiper exprimatur. Poftea refolu-
tis corticulis emoliri debebunt , adiedtis binis
fextariisintegrifalisin hngulos modto's. Quod
defluxerit in labrum, protinus decapulator de¬
pleat, & in fiiftilia labra , buic ufui pi\r parata , de-
, ftmdat. Hoc enim fuaui/Iimum cll, & tenuilH-
mum.^ Nam arreis & plumbeis vitiatur Oleum,
i-onge melioris laporis efl Oleum , quod minore
Vi praeli quafi lixiuium defluxerit, namque /i nu
cici confringantur,olei fiporem Vitiant. Cum ve-
10 paululum confliteric , fubinde decapulanduni
eif, quamvis Cato bis tantum in die praeceperit.
Nam quo fepius trinflationc illa ventilatur, can-
to magis eliquefcit& amurca liberatur, cui quo
cum diutius hxret, eb detcrukfic. Solet etiam cum a-
* . murcafrigpjibuscongelari: tu m inlperfus fal co-
'ndt ?us re^®biit Oleum,&:feparatab omni vitio. Si nc
fic quidem refoluatitr, pixefertim curft maiora fri¬
gora inceflerint , nitrum torretur, & contritum

. T' . _ i-

L i B H R Vf ■?

, - . .

mlpcrgitur. Eares eliquat amurcam , qtlaeinimi-
cimma eft Oleo, &fi retnanieririneodaporenl
cius corrumpit. Neque verendum crt ne (alium
fiac : nam quanmmeunque falis adieceris , nun-
m quamfaporem eius recipiet Oleum. Debet itaque
r Oleum Cibarium fieri prodi ais illata de oliveto
bacca. Mimis probatur oleum ex oliva qu.T deci¬
dit, veltempcftatibusautpluviisinlutumdeflu-

xit : nam immunditiarum faporem trahit. Quare
«ea ad prilidium aqua: calidae decurritur , qua im-
»*- munda bacca- priils eluantur , q mini molz aut
■<d- torculari credantur. Habes igitur veluri tres era-
Z- ^us Olei. Primum & nobiliflimum, quod (ponte
vel minore preilura: vi , quali lixivium defluxerit,
i Hoc (eorfimadlervator. Secundum, quod ex re-
!m hquis fracibus premitur , ied paulo graviori pon¬
dere & mole fortiore quaflancur. Hoc toniuum
non male dixeris Oleum , quod,vclut fecunda:
preilura: , privarim in alia vafa tranlmi tritor. Hac
3. iteratione invalidius , fcd tertiatione multi de¬
tentis oleum exit, fcd utrobique decapulandum,
& oleaginea rude movendum , &ab amurca,fcu
aquola lame,repurgandum. Vbi oleum in labris
paululum confutent , denubin alia ucl uitrea ucl
uitreata transferendum , ut i (anicilla , aqua.qua:
fuljfldet , penitus repurgetur. Imb la:pjds iteran-
da, ut di dum, harc tranllatio , donec mundum ad-
modum &fincerum evadat. Sed plurimum refert
non mifcere iterationem cum prima preilura,
quzlongS melioris faporiscft : timoque miniis
tertiationem. Vitreata vala omnium optima luat
adhancrem, vitrum enim Oleum maxime coh-
lerva t , quippe, cum frigore lortetur Olei natura.
De olearia cella, tofcuIari,& reliquo apparatu ad
hanc rem neceflario infti tuendo , canfule fupra-
feriptos Geoponicos , maxime Columellam lib.n.
C.50.& alibi pafilm.

Cxterum , multa incommodaoleouel nuper
faa o, vel dum fit , vel deinceps a.*tatc folent acci¬
si c ei’L/ Qu°d gelatur, plerumque fracefcct. Cui
, praricnptis pnthdiis, infe & nitro commodi obi,-
i- lccmus. Sordentiquoquc fridos &adhucealer-
M CCS fales Tarentinus iniicifuadet, & diligenter o-
peiiri : ita mundum, reddi breui tempore pro-
P#- Oleum quoque fbrdidumpurgatPinca

.nux, qua: igni candcn^oleo refringemur. Emun-
Tom. T

dat & citri radix in Oleuft demerfa. Oleum quod citri >*.-
luis fracibus torridis fueritinuftum , limpidius e- d,x
Jiquefcct. Oleum rancidum idem pollicetur cor-
rigi , fi cera alba raundo &c optimo Oleo refoluta, ”e ,ePt‘
fk adhuc cp&ura liquens , in oleum mittatur, & r‘iHrt*r.
mox files fridi calentes addantur : lic ficri,utO-
leum purgetiir, faporc <S: odore murato , funt qui
^foleucligni, aut ctiamaqua fervente iimul in
vafculo mixta reftitui poifc alferanc. Arrfrirri'

Item.^ Non randefeere Oleum in qtio
prius anifirn maduerit, Si graue oleat, praxipu ?-ter ole*
idem virides oleas fine eflihus turdi, &c in vafa *c ro^c^
per folis calorem mitti :fi bacca: defuerint , cau- dm'
les tenerrimos Olear fimijjter eife tundendos,

Nonnulu utraque permifeene, adiedo etiam fale,

fcd om nia i n ter 1 i n tcu m cl a ufa fu Ip e q du n t, atqu e

ltain vas Olei demittunt, poftea tribus d,|elnis
exadis auferunt, & agitantes, vbiconquievitm
alia vafa transferunt. -Ali j immittunt vetufhira
laterem torrefadum. Qiiidam panes hordeaceos
breui ter fria cos , &raro linteolo inuolutos, im¬
mergunt ,& nouosdeindepermutant : Vbi hoe
bis aut ter fecerunt , falis callos aut micas inii-
ciunt,& in alia vafa tranflatum paucos dies liibli- Si ■ p
dere permittunt.Quod fi mus,aut aliud forte ani- nt
mal decidcrit,&-oleitm putri nidore viriaverit,iu- t*

uLuucuijoc-uicum putri nidore viEiaverit,m- " «Ihjhq

hetDemocritusCoriandrimanipulnininOlcum ‘>u“l

uilpcndcre in aliquot dies. Si nihil remiferic ni- d‘r“'
dor , denuo nouo Coriandro iterandum , donec clrixUri
expellatur nidor. Quidam in umbra prius exfie-
catuminiiciunt. Alij rtrnumgracum itide.n in
fole ficcatum in vafa mittunt. Pneftat autem car-
bonesignitos ligni Oleaginei in Oicocxftingue-
re. AI; j Uvas pallas demptis vinaceis tufasimmit-
tunt, &poft decem dies rurfus exemptas expri-
munt.&Oieumin aliud vas tamsfundunt. .t

Si acerbus odotfuerit,uv* recrementa rjAepTal t,

prxeipiunt Graci tufa , 6cin Ihailam redacta mer-

fari. Si Oleum turbulentia vexet.Tarentinusvuk , .

in fidelia ons ampli comcfhim oleum ir.ferve-
icere, teniiiflimumque falem fridum infpergi ,

ubi mbftiterit/putcumoleumelutriari. Oleum 0,c'

lltrico aut Liburnico fimile fieri promittunt Gra- -fw‘J d,~-
ci. fi. n viridi Oleo, quod omphacinum vocant, Z'L r.
aut alas optimo , Enulam ficcam & I.auri
lolia , & Cyperum aridum omnia videlicet &c Jftrtcu*tZ

tUfa,r^ ^lbtlIltCr crcc‘1 Pcrm^'eas cum fahbus
torrefadis ac tritis,& diu Oleo inieda perturbes,;
dem tribus aut pluribus decuriis diebus , ciim ,
quieverit, utaris. Hoceil oleum Liburnicum ap. 2**"^-.
pellatum &ipfumadeb Iftrianum. Damegeron 1“."°
Oicum Hifpano limilefaciebatjhocmodo. Oleo

lincero & omni amurca: (pmcitia repurgato, ubi
cfrerouillet , triplum aqua: quam fervidi'ffim.T , &

(alis modicum probe tutum commifcebat multa
agitatione.dum concorporari & in unum coire
perciperet : tum (patio quodam conquiefeere
patiebatur , donec iniedea -.qua amurci in mo¬
rem fiihfideret. Deinde exfiftens oleum concha
deplebat, rurfnm.cum aqua tepente movebat,
driiuoquc iubfidentem aquam ab oleo lincero
emergente feparabat. Deinde fucctim foliorum
Olea: tenerorum contuforum admifeebat , quo
acrimoniam quandam &amatitudinemindecon-
'm' r<j tCUI?’ quod poft triduum, ubiconfti-

tihetjadufus depromebat. Alijpoft diem uteban-

tur. Ali) etiam Omphadnum oleum,alit aliasbo-
num, in mortarium mittebant,ac in eodem fu#co olam
terendo pralu, ubi opus efferiad ufiim vocabant.

Diophanes autem odorari Olei faciundi ratio¬
nem ita docuit Murti fextarios ofto cum
duobus Olei , &:bonamIridis tufieporrionem,

unceo|onvoluummifc^nc in vafe , tk cxa6tis

ii

HlSTOtU^.E F LANT.ARYM;

decem diebus excolatum recondant , hoc autem
mulieribus potu gratiflimum. Plures Oleorum
facticios modos poftea dicemus. Nunc baccas fcu
Oliuas condiendi & confcruandi rationes trada¬

mus.

Olidas eo
dsenth 7710

dt \.iru.

IUS.

Oiiras condiendi foliciti fuerunt veteres, quan-
quam revera nihil aliud fint quam palatus blan¬
dimenta. Tamingeniofusfuit venter , ut & ama-
ja , nec abipfa natura percoli > fuz quoque vo-
lupt.':! placere coegerit. Quid quxlo gufiu horri¬
dius Oliva, five maturi , five immatura > At luavi-
tatem invexit ars, quam non potuit: natura. Cato,
Columel.& Pallad.in harum conditura pricipua
operam locarunt. Ex quib.eas feligcmus.coditu-
ras, qux unicuiq1, generi communes e fle poliunt.
Peculiares parum nece lTarias arbitrati , quod O-
icarura hoaie genera, neque omnia , neque forte
multa , omnibus fint nota , ita ut & nomina e Ile
dederint. Baccae igitur etiamnum hodie .ficut o-
lim, conviviorum epulis priparantur : quanim
conditura diverfatnam alia catdivis , alia ledis,

alia albis, alia nigris debetur, ut condiendi mo¬
dus peculiare etiam tribuat nomen. Iam fupri di-
. duro Colymbades dici , qua: oleo fuo puri, & fi-
des Ti^acccrfita commendatione innatant. Halma-

y*l/**dcs. (Jcs vero, qux muria proprie condiuntur, etiamfi
Grxci harum fxpe nomina confundant. Plura
rominadidifuperiiis. Caducis, quia fponte ca¬
dunt , iH' . neccolledionis ,nec temporis oblcr-
vatio debetur. Has iam rugofas [ exficcata nempe
iam in iis excremefttitia illa fame leu amurca)
.. colliges, fle fale trico afpcrfas, donec inarefcant

. . ® i tr~ _ A. ^raelUne T nirn.Kar.

des

'Oliud CA-

duc.t ut

find ffnd

ulbs ■

Iole expandes. Tum ffrato cratibus Lauro, bac
cas dcin ordinabis , & pluries invertes , ut probe
ficcenou. Demum aquam, tribus autduabus un¬
dis , cum defruto , &fatureix manipulo fervefa-
ctam , & rurfus tepcfa&am , inic&o pauxillo ialis
cum origano fuperinfundes , Sc ad uhira recon-

Le<ftx diverfo tempore condiuntur. Prius e-
nim albefeunt Oliva: quam nigrefeant. Hoc au¬
tem fummx maturitatis, illud uirefccntis, fcd iam
ad maturitatem mox inclinatura: Olivae lignum,
quod circa vindemiam efle folct , autore Catone.

■ id Hicle&am albam contundi prius prxcipit ( quod
** fieri cenfemus, ut amurca & auftcrus ille liquor
evocetur) tum in aquam iniici [fecundum quolda
calidam ] Crebro autem aqua mutari debet,& ubi
fatis macerata cft, exprimi , atque in acetum
immergi,oleiimquc adai, & falis felibra. In mo¬
dium Olearum Fmniculum & Letttifcum feorlim
condes in acetum. Si una admifccre voles^, cito
utitor. In orculam c altato manibus ficcis.Cumuti
voles, fumito. 0’cam albam fecundum vinde¬
miam, qua uti voles, fic condito. Muftitantun-
dem addito , quantum aceti. Cxtera item ita con¬
dito, ut fupri didum. Rcsebredit,ut probe ma¬
ceratas in fideliam , cum Fccniculi & Lentifara-
mufculis &: co&o modice fale pcrmiftas recon¬
das , & muftum quim reccntifilmum infundas
cum media parte aceti , ita utius fuperemincat.
Quibus fic conditis tertia dic uti poteris. Oleas

albas , inquit Varro , quas condire vis , novas, ce¬
leriter condico , ut promas : nifi condieris , pro¬
pter amaritudinem, illas refpuit palatum. Item,
nigras nifi prius fale maceraris, non libenter in os
recipientur.

reuRend Re gias quoque fcu Maiorinas illas, quim can-

anduur*. didiffimas eligunt , deinde fubftrato arido Fceni-
culo , in amphoram conficiunt , atque Fccniculi
& Lenti Ici ramufculos intermifcenc. Cum autem
adfbuccs ufque amphora repleta fuerit , duram
muriam adnciunt : ac fpiilamento de arundinum

foliis facio, uti ififriius mergatur, premUTit: &

iterum muriam duram, dum ad fiimmum ampho- *

rxlabrum devenerit infundunt. Alij aqua marina "•
ad dies fex macerant : deinde in vas mittunt , &
recens muftum fuperfundunt, ita,ne omnino vas
repleatur, nc videlicet in illius fervoxe effunda-

tcr Quod ubi effcrbucric,oblinunt.

Nonnulli non contundunt . fed acuta arundi¬
ne [quod quidem operofius] infecant : 'nam, a dis ut.
ferro cavendum, nelaporindeperverfus contra¬
hatur.

Quidam vero five contuderint , fiveinfecuc- diutii
rint , modico fale co£lo , & praedictis feminibus
immiflis, fapam deinde, vel palfum infundunt.

Olivam autem Paufiam cum iam decoloratur,

& antequam mitefeit, cum petiolo legunt,
oleo quam optimo fervant. Hac enim ratione vi- dl,u>\
ridem, etiam poft annum , Olivx faporem reprx-
fentare promittunt. Plures etiam ci\m de oleo
trico exemerunt , afperfam fale pro nova appo-

fuerunt. . Ahui.

Familiaris eft hic modus Florentini.Oli vas ma¬
gnas & inta&as,manu decerptas , acuta arundine
circum circa incide, & in vas novum immiflis , fa-
lemtenuiffimum infperge : quo colliquato , in
alio vafe mei vel fapam in promptu habe cum fo- curi
liis citri , &in. hanc condituram mitte , ita ut li¬
quor ipfis innatet.

Quidam etiam Fceniculi femen &C Api j admi-

fcent,& condituram faciunt pergratam, admirabi¬
lem, vulgoque ignotam.

Familiarifllmus ifte Didymi. Vinacea recentia Am
priufquam exprimantur uni cum olivis vicimm
interpofitis in vas condcs;deinde oblines.

Ntincde nigrarum conditura , qux ubi iam ni¬
gruerint , nec tamen adhuc 'permaturuerint , lc-
cendxfunc, &cribrandx, exemptis impuris &i condi
maculofis. Tum in fingulos Olivarum modios
falis integri heminas ternas adijeies , atque ir* VI~
mincos qualos confundes, copiose fuperaddito
fale,ut baccas contegat, atque fic ?o. dies comu-
dalcere permittes], ut omnem amurcam excillcnt.
Poftea in alveum diffundes. Tandem in vas rc-
condes, ecilludlip» »c defruto replebis, xndi
frrniculi Ipifftmento luperpofito , quod Olivas

deprimar. . aIU

Alijleftis.uti diflum & compofitas, muria di- iHt
luunt, atque in ollam deficiunt , fle mellis partes
duas,defruti dimidiam, vini unam. Quai ubi fe-
mel omnia deferbuerint ,«biiciunt, fle acerum ad-
mifccnt, ac permovent: &ubi refrixerint , ori- 0r‘l
^ani furculos infternunt, fcd.itautliquor fuper-
emineat. .r

Alij cum pediculis & agnatis ramul-.s d.hgen-
ter leftis, aquam triduo alpergunt , & per duode¬
cim dies in muriam demittunt, fle exemptas, in
vas cum aceti flentufti sequis partibus dei jciunt ,
fle repletum vas ita operiunt, n« aliquod ([utaes- Al“
lum fuperfit.

Alii eafdem lotas fle fale maceratas aceto mul-
io,modo prediclo, condiunt, aflulc etiam oleo,&
afperfo fale "trito. Fceniculique ramulis irnedis
in vas probe obturatum recondunt.

Didymus Olivas antequam nigtefeant ledas,
fle confradas in aquam calidam mittit , dernde in ^
iportam transfert, fle exprimit addirque falem ,
non tritum, cum cumino & Fccniculi ramulis.
Deinde in muftum immergit & diligenter operit. •

Olivas contuias fle fraftas vocat.

Idem Olivas Colymbades fic parare pricipic:
i _ rtisiirn in vicrore fucrint.& ...

SitW ia ibu. — — — X • c

prope maturicaccm exfiterint, una cum exortu
^x quo pendent acPpko,6v/ic frangantur ac con¬
tundantur

L I B F R VI

tundantur in magnum vas coftie&z quum de¬
feruntur , diligenter profpicito: deinde frigida a-
qua locas, paitlatim in umbra per diem unam in
calathis ac cratibus vimineis afficcato, &, quo a: -
qualiter ficcentur, leniter convertito. Deind:
j>rasimmiflo in fundum vafis falis triti pugno , «5c
poflea muris congiis quatuorcum aceti heminis
tribus infufis, Olivarum chceniccx viginti im¬
mittito, 3c ubi expletum eft vas, commoveto. Li¬
quor autem fupcremincat , & obturatione per
Fccniculi fafciculum facfta, vas obturetur. Cs-
terum muria ea gratia prsinfundi debet, Ut Oli¬
vae , dum immittuntur, non contundantur.

Ali j cum tenerrimis ramulis decerptas Olivas
in vas marinam aquam habens immittunt, & ad
dies quinque vel fex relidtas eximunt, & i n vafa
conjedas,uni cum muria reponunt &: oblinunt,
qui modus eft omnium firapliciftlmUs.

Columella ftc fieri docet. Maturam Olivam, in
flatur a, faftam Colymbadem, de muria tollito ,
fpongia tergito : deinde canna viridi fcindito
duobus vel tribus locis, & triduo in aceto habe¬
to. Quarto dic fpongia extergito , in urceum aut
cacabum novum mittito, fubftrato Apio 5c modi¬
ca Ruta. Concifis deinde pleno vafe Olivis, im¬
mitte defrutum ufquead os. LaUri turiones in-
hoc ufu mitti to, ut Olivas deprimant : poft dies
viginti utere.

Ex hoc Colum, loco facili iudicabis quid pro
prie fint Oliva: Colymbades, nempc,qux iam fe-
mel condits fuerint,fcd proprio Oleo. Ideo dri
cit : Olivam in ftatura [ id eft repofitam £c fuo-
met Oleo innatantem ] fa<5l:amJColymbadcm :
quam tamen, uti vides > denuoH?ondiendam do¬
cet , modo iam pnrfcripto.

Palladius fic docet: Olivas muria per 50. dies
macerabis, poft univerfam fundes , & duas de¬
fruti partes, aceti unam, cum Mentha minute in-
cifa vafculo adiicies, &c ita replebis, ut iufta in-
fufione liquor fupernatet.

eV/t?j/)c4 quidem fraces & Oliuarum magmata
vocatHefych.At M.Cato.EWT^v-v Olivarum con¬
ditura eft, de qua fic tradit.

Epityrum album , nigrum , variumque fic faci¬
to. Ex Oleis albis, nigris, variifque nucleos eiici-
to. Sic condito. Concidito ipfas, addito Oleum,
acetum,coriandrum,Cymifium,Fosniculum,Ru-
tam, Mentham, in Orculam condito : Oleum fu-
pra fiet : ita utitor. Alium modum habet Co¬
lum. hiz.c.47. Cuius ufum maxime dicit elle in ci¬
vitatibus Gratciz. Alij cius ufum olim frequen-
tiorem in Sicilia quam Italia fuilfc tradunt. Falli
vero videtur Varro , dum L5.de ling. Lat. ivriTu&v,
ab stt/jK/ wpofjid eft cafeus, compofitam putat: nifi ,
forte eadem vox & aliud edulij genus ex cafeo
paratum olim fignificarit: ficut cratedu-

Li genus: quod,ut lib.i4.fcribit Athen. fiebat, mei¬
le iniedfco lacfti dum coagulatur : alioqui reclamat
& modo citatorum Catonis & Colum, autoritas,
(k ipfa componendi ratio pnefcript.a quin potius
Epityrum a confradta Oliva , qua: Grarcis irhvvs
cft,di<ftum. De quo Plaut. Milit.5.

- Ego me illi mancupio dabo.

Si [alij legunt nifi] unum Epityrum edam apud
illum efuriens infime.

Tot itaque modis vides anxios fuilTe veteres
Olivas ita concinnandi , utdiverfimode place-
rentpalatui. Sunt vero 3z longe plures apud ci¬
tatos autores , quos ftudio omifimus , quemad¬
modum & Sampfam , Syrapam , & alia id genus,
quorum parandi rationem abunde docet Colum.
Qux omnia eodem modo hoc ;svo parari vix pu-
Tonj,, I.

tamus. Nam&finapliciffimo tantum modo con-
tilta: Oliva: muria, vel '[quod rariiis ] aceto &

Oleo , intcijeftis interdum Oliva: aut Lau¬
ri foliis ad nos importantur e* Italia & Gallia
Narbonenfi, itinere cerreftri, fcd pleraque mino¬
res. Nam majores ex Hilpaniaper mare afferun¬
tur, /i inftitonbus credimus , itidem muria condi-
tx , ut plurimum arboris iua: frondibus aut
Thymi foliolis inteuftratar. Dcicftusi

Deligantur firmiores ac ioIid.r,non flaccidae, non
maculis affc&te, compreIfa:,aut ulla putredinis la¬
be inquinata:, fucculenta: ac minime rugofr/ed
iupcrficie probe terifs, pediculis adhuc iierenti-
bus,in quocunque genere.

Et fi delitiarum potilis caufa Oliu® condirivi- OtivironS
deantur, tamen &ufurr. habent in medicina, &vfts.
venditori nor, exiguo compendio funt ad rem
augendam.

Nigras Olivas ffomacho inutiliores putat Plin.
vetri minus: pradarumque habere antequa con¬
diantur ,vium, recentesperfecibi modo devora-
tas.Medenarenol? urine,item dentibus, aut imi- ,
tis.autconuillfis. Albam Oliuam faciliorem fto- ' “ *'
macho/ed ventri magis alienam. renet «tv

Fructus Olea: inquit Gil.ii quidem ad vnguem rm.
mammi«,moderate calidus eft, (in immaturas eft, ‘ emPc'
magis tum aftringit, tum refrigerat. ram'

Olivas albas priulquaminftt Oleum,Hip.ficca- Me»fes &
ri 5c tundiiubet , ac cribrari , &cum vino propi-/eoWu,- a.
nari. Hoc autem & menfes & fecundas c- *4mbufl*.
licit.

Oliva: Colymbades trita:, autore Dio fc.& am- r,taHU .
Luiftisillitx,puftulasgigni prohibent, aefordida ' #
etiam ulcera purgant. Succus autem ipfarum gx
muria, collutionegingivas contrahit , emoto fijue
dentes ftabilit. Eft porro Oliva fiibfulva ac re¬
cens alvo incommoda, fed ftomacho utilis. Ni¬
gra vero 6c matura corruptioni oportuna ftoma-
choque adverfa eft, ac tum oculis minime conve¬
nit, tum capitis etiam dolores inducit. Torrefa-
<fta ac illita nomas fift.it & carbunculos emar- N
ginat. 1

Oliva:, qua: matura; funt, ex fententia Sim. Se-
tbi, temperate calid?funt, non matura: vero , a-
ftringentes, Sc frigida: & iiccx funt , ventrem ro- Q^y^
borant» aluumque fiftunt : at pulmoni no xix.cu/i.

Nigra: vero 8i matura: facile corrumpun tur , ven¬
triculoque ac oculis noxia: & veficx. Calida: tem- Tempe-
pcfaturz funt, & ad ficcum magis inclinant. Co-ram-
lymbades vero qua: di cuntur/rigida: funt Se ficcz
quz fi cum garo ante cibum fumantur,
proritant. Immatura: autem adftringunt &rcfii-
gerant,ficca:que fiunt.

Diogenes cum vidifletiuvenem in diverforio ^
Olivas efitantem,fi fic pradilfes (inquit ) non ita
ccenarcs.Idem etiam cum Platonem in lautiffimo T>ulmon*.
convivio dcguftantem Oleas intuitus fuifTet,il-”*r*‘<'
Iumpercunetatu» eft, qiiamobrem in Siciliam
hujufin odi mcnfiirum gratia profetftus, appofitis
modo Oliuis non fiiieretufrCui ille. At Hercu¬
les, 6 Diogenes,iIlic& Olivis & reliquis hujuf.
ccraodi vefcebar. Cur igitur, ait ille , Syracufas
adnavigare te oportuit? An Attica tunc Oleam
non ferebat? Quibus verbis Platonis navigatio¬
nem fubarguere videbatur.

Dcmoft. in Orat.pro Ctefipbone contra vEf-
chincm. Solebas aliorum [inquit Adagialialiter]

Olivas & uvas colligere.

Oliva: ctiamnmn hodie non folumin Italia &
Hifpania,fed nollra etiam Germania ditiorum Sc
magnatum menfas opulentant, guloforum in¬
vento , ad aviditatem excitandam. Quanquam
B a

Olfc/trum
Collatio ml
ctbu»s.

A er jus
pulices

Vius &
rires O-
lear;

Oculi.
Ligni li¬
quor

l Furfures .
Scabies.
Lichenes.

'A. i fcA»
bru un¬
gues.

Fohoruru
Tcmpe-
ram & vi-
xes

ylcera.
Cap. dolor.
Ambujla-
Gingiva,
tnjlam.
Parony¬
chia.

Hcmorrar.

PuJluU. >

Procidens

pupilla.

Lachryms.

Gens ero.

roft.

PaiUlli.

»0 HISTORIAE PLANTARVMI

Tragus Germanis confidat ut Gallis & Italis hunc
cibum relinquant, quod iis minus lalubrem e>:i-
ftimet.

Nigra: corditx omnium levi/lime aluntieas cum
p.ine edendas praecipit Gal. Paulus tamen alienas
lio uucho, cralli que fucci efleteftatur. AtColym-
b sides aftringcte fucco prxditx funt, proinde ven-
r i :ulum roborant aviditatesnque ciborum fti-
mulant:prima menfaex garo, fine pane, ad aluurn
dcijciendimcommenducatxmireutiles funt. AL-
tius eas que aceto condiuntur,ad invitasdumap
petitum nobili /limas omnium affirmat, & mitiori
negetio & ventriculo pertfCi ea , qux iucundiora
fuavioraqui funt. Paulus Oxymelle conditas Iau-
dit. In Grili.: Narbonenfi, ab incolis nullis non
prandiis •: ceftifque apponuntur , quemad. & cap-
paris frudlu*. Sunt inter Arabes, qui inter pran¬
de '.dum mbcant n»l\ai aviditatis gratia & con-
co&ionis. Al j aftrinpentrores fecundis menfis
adhiberi volunt, ut roborato ore ventriculi ex¬
tera deorfum pellantur cibaria. Vulgus eruditum
pariter atque ineruditum primo, & medio , & po-
ftremo cibo, carnibus , pifcibus atque ovisinter-
m.fcens,maiiditeas,ubifrequen.es lunc , ut iam
dido loco Sc in Italia. Noftri njsgrra ex parte
cum carnibus altatis apponunt.

Sunt qui tr.i 1 r.t baccarum deciodo pulices in¬
terire, li co domicilium conlpergttuf: hocque
magis.fi Cymini agrcllis triti nonnihil commi-
ftamfucrit.Oiex vero ipfiusfoliaDiofcor.iildesn
prodita funt viribus cum Sylvcllri, fed aliquanto
minore efficacia : quare oculorum medicamen-
tis,ob fuamvim mitiorem, convcnicmiora funt.
Qui vero humor cx accenfo virente ligno ema¬
nat , furfures , fcabiem. & lichcnas illitu lanat.
Quin &c irudus earum , furfuribus ac nomis leu
dcpafcentibus ulceribus medetur. Quod autem
intra nucleum eft , cum adipe & farina fcabros
ungues excutit: Quod experientia ipfa proba¬
tum die Cornar. Scribit. Sed H:p. eius nuclei
ufum etiam ad ocularia medicamenta adhibuit:
unde t.i. de morb. popul. fcdione quinta fic tra¬
dit '. jaJ'1/jf.'TGV , Kfoy.ts 7ntinrmv3Tupii-

vgKeV, <p/uu/3i* «v, <ruvpyn< 1v. Hoc eft Oculorum
[fubintell. medicament.] Ipodij partem duode¬
cimam , croci quintam , nuclei [ Olivf] unam, ce-
ru fixu nam, myrrhxunam. (De Oli vx enim nu¬
cleo, ncr de ullo alio,hic locus intelligendus , ut
bene annotat Cornar.) Sed aquam frigidam quo¬
que capiti infundendam prxeipit, & allia cum
max» prxbenda. I nunc, & hodie noftros deli-
catulof tali modo curato.

Plin. de Olex viribus eadem feve habet, at¬
tamen illi multo piares tribuere videtur , quim
hic Oleaftro. Sic enim feribit : Olearum [poft
uv'i5] proxima autoritas intelligitur.

Folia carum vehementifiime aftrihgunt, pur¬
gant, fiftunt. Itaque commanducata impofita ul¬
ceribus medentur, & capitis doloribus illita cum
Oleo. Decodlum eorum cum meile his qux me¬
dici u fieri nt, gingivarum inflammationibus , pa¬
ro ny chiis, (ordxdiique ulceribus excrefeentibus.
Cum ancile profluvium /aftguinis e nervo fis par¬
tibus cohibet. Succus eorum carbunculantibus
circa oculos ulcerib.& pullulis, procifieaq.punil-
lx efficax : quapropterin Collyria additur. Nam
& veteres lachryrnationes fanat, & genarum cro-'
ijones. Exprimitur autem fuccus tufis, affufo vi¬
no, & aqua ccelefti , ficcatufque in paftillos dige¬
ritur. Sillit menfes in lana admotus vulvx. V ti-

lis & fanic manantibus. liem Condylomatis , Menjt
ignibus facris, ulceribus ferper. tibus , atque Epi- Condy
ny-ftidi. ^

Eofdem & Flos earum habet efteifhis. Vrun- j
tur 5c cauliculi FlorcfccnreSjiitipodij vicem cinis serpa
prxflet : vinoque mfufo iterum uritur. Suppura- ulcera
tiones & panos illinunt cinere co,vc! foliis tufis jy“dl
cum melic, oculos veri» cym polenta. Succus fru-
ricis recentis acccnfi deflillans fanatlichenas,fur- hurfm
furcs,manantiaulcera. Nam eelacrhyma, qux cx Ulcera
arbore ipfa diftillatj/Ethiopicx maxime Olee,mi-
rarijfatic non clt, repertos, qui dentium dolores n jjj
illinendos cenferenc, venenum tamen clleprxdi- De^ki
cantes , atque etiam in Olcallro quxrendam. E dolor.)
radice Olex quam tenerrimx cortex derafus , in s**g*
meile crebro guftatu medetur fanguinem reii-
cientibus, & fnppurata extuffien tibus. Iplius-oiex
Olcx cinis cum axungia tumores lanat: extrahit- ni s. ,
que fiftulis vitia, & ipias lanat.

Olcx germina, [ Olivx rami ] inquit, £al.lib.6. r,4"I9r
firapl. medicam. quantum habent aftricftionis,tan-
tx & frigiditatis participes funt. Frudlus vero,li
quidem ad unguem maturuit, moderate calidus
cll : fin immaturus eft, magis tum adftnngit,
tum refrigerat.

Pafcitur Olex & Oleaftri baccis turdus , sc in- , j
de pinguior , & prxpingui pallidior , id elt,uiagis
cereus evadit. HincMart ali- s :

Si mihi Picena turdus palleret Oliva.

D. Arabrofius in Hexamero prodit xgrotantem
cervum fanum fieri, maniis Olex ramul- ulis : & ^ H
locuftas ab xeatudine liberari , arrofis Olex j]
foliis.

Aquam etiam ,in qua Olivx falitx fuerint, den¬
tes vivare prxditumeft. Plurima Trallianus, &
Curtius fupdhriosc de Olex viribus. Scribi kque
hic inter alia , radids corticem drachmx pondere PurU
cum vino aut aqua deglucitum, piruitam evacua¬
re, quod nobis nondum compertum.

Olex quoque materies praecipue commenda- Matci
tionis eft apud operario* & ftatuarios , h quibus ^
ad prxftantcs operas defideratur cura Ebeifo,
propter dcnfamjSc traftabilcm ejus fubftantiam,

&: colorem fubruffum ac varium , quem du&u-s Sz
nervi intorti referunt , prxlertim, fi oblique [u- ,

bcr^irn dicunt artifices ] in frufta vel aflulas
lecetur.

Memorabile quod Theoph. ait: Olex ftatuam statu.
ludarepoflc: Nam ex ©lea olimftatuas fieri foli- lex 7*
tas ait, quod minus fit eius materies obnoxia cor- retm

■int r

U IU/71.

ruptioni: quod & incupielfo &ccdro fieri ait.
Caulam refert ad internam earum pinguedinem,

& tenuem liquorem, qui , quoties ablanditur cis
Auftrinatempeftas, tepore Iiio,fuaque humidira-
te , erumpat & exludet : quod alij prodigium Sc
oftentum cfie putent.

Sane & marmorea templorum figna,&xftea
viditrms appendentibus guttis, fudantium prx- .'j
here fpeciem : cum ea ligna vetuftate fuccum pe- Pati*
ne omnem a mi fi fient eum qui intus fuerat. E- (udent.
quidem cum Scaligero cenlcmus,acrem tepidum^ MrUM'
illis adhxrelcencem, naddumfuperficieifrigus a]i-
quod,cogi quali in lachrymaa &fudor?s. Nam
illorum oculis tale quiddam ftillans , proiachry-
mis,fe puero , quondam reccptum,atque inter
oftenta vulgo relatum fnifie , idem Seal. feriptum
reliquit. Nemo fane eft, uti putamus, qui non,
frigidiore mutato aere in Aulfcrindra, ftatu. m
aliquam in templis fudantem non deprehen¬
dent.

DE OLEO

L3BER VI.-

DE OLEO SPECrALIVS, EIVSQVE
differentiis & ufu.

/^Li varum liquor Oleum cft,cui honorem Ve-
rerum majcflas magnum prxbuit,ob infi-
■ifimplt- gnem ejus utilitatem. Hujus inventorem Pli-
/rtttuf. nius dicit Arilteum Athenienfem.

.aux. Olei flmplicis & ex Oliva exprefTI eres d;ffe-
' renrias diximus. Primum omnium laudacifli-
mum, nDoTfflToi-Gc^os, primi preli u ida,& quali
fpontanea, lixivium Oleum, non rortivum: Olei
Flos , Gl eucinum, hoceft, mullum ,-xpr. Ilum ,
j mullum enim yAcCx©- GracisJ ancrqu&m O-
, kvx calcentur, vulgo Huilc-vterge.. Secun¬
dum Iterativum , quod e it fecunda: pretflirx.

, Tertium Tertiatiiium , quod cftterdx. Hocpef-
y fimum : Illud medio modo Ce ha bet. Oftuni vel
Hoftum vocant Cato& Varro, quod ex utroque
fado Olei reficitur.

tnz Fi t au rem & Q Ipum ex acerbi ffi ; na & n o nd u LT1

icnba. matura bacca,quod Gnecis wuotc/GV, dicitur,Lat.
acerbum , arftivum & vinde , cuius meminit
Theoph. l.dc Odoribus:idque fieri tradit ex Oh-
» vis Pliauliis : non #.'ivy4'<l\avi ut habetur aptgd
Athen. iti enim reliitucndus ille locus Athen.
ex Theophraft. Gra:co codice, quem ipfemet
citat.

. Ou.e a.K/:v,v^t Oio®,«K/voi',quod ex immaturis bac

*c cis hc dicebatur Gr^cis [apud quos uvam
acerbam, nec dum maturam, atque etiam omnes
omnium plantarum, accrbos/rrudus iS c immatu¬
ros frudus ctTro nTaiv.hV ft/.yiiv fignificabat. ] Illud
autein valde commendant auiores, tam Grarci
quiim Latini.

Acerbum auterrl Oleum facere,nifi baccai tem-
pcftatibusin terram deciderint, &: necelle fit eas
fublegere , patris familias rationibus non conve¬
nit , inquit , Gojumcll. quia exiguum fluit.
rjUm Cibarium utique Oleum faciendum modo
<c prsfcripto. S anvei Olei meminit Antiphanes
apud Athen. quod reliquorum ellet candidif-
finmm.

Caricum, ex Caria advedum, laudarunt alij.
cum. Al ij , id quod Thuriis[nobile cfl magna: Grx-

m' ci« oppidum 1 fit , ut excellens commen-
da»*t.

Udum J-u^cC hic Olei candidi parandi rationem cx
z Diofc. adferre. Candidatur hunc in modum. Su¬
mito album colore, nec anniculo vetuftius , & in
fiebde novum lati oris infundito centum hemi¬
narum mefura. Mox in fole expoficum quotidie
circa meridiem concha refundito, cx alto detur¬
bans, ut frequenti volutatione aeverberatu agi¬
tatum alteretur & tumefiat. O clava deinde die
firnumgnrcum purgatum drach. tjc. pondere, a-
quaque calida maceratum, atque adco% remolli¬
tum, aqua inrcrim neu,iquamexprefia,in fiipradi-
duni Oleum coniicito : tendam quoque Pineam
piepinguem 1 & in tenues aflulas concifam pari
pondere lnfupcr addito :atq; ita dies odio alios c-
labiflniro. I iis ttanfadis concha Oleum denub
confund to. Poftrcmo ii finem aflecutum fuerit,
in vas novum prius vetere vino elutum , fu b Ara¬
tis antea Meliloti fiofculis ad drach. undecim,
uim tridrspaii pondere: decapltulato atqi^e re.
condite, Sin autem candorem nondum con-
itaxeric , Oleum ruriiis infolandum , & opus
ipfum repetendum , dum candidum illud eya-
ieiit.

Lavandi & candfe&cicnd: Olei longe fimpli-
. Tom. L

cio rem modum docet , Galen. Iib. i.flmpj. ca-
pir.15.

Rcpemur,inq.uit Cordiis.narura etiam candida
Oieum,fed Diofc.dc eo tradat, quod arte &indu-
ftna humana candorem contraxerit. Dealbatur
etiam pura tantum, crebroque ,affufa ScrcFufa a-
qua, idque duas ob caufis. Primum ut acrimo-
niim,amurc?rcliquias,& pinguedinis rancorem,
fi quis flt, in aquam deponat. Deinde etiam ut
afpcdu candorcque magis placeat, nefufeo aut
profundiore colore candida vnguenta infici at.

Lavatur pnrterea &al is modis , habito diverfa-
rum affedionum refpedu , aquis odorans, Rofa-
rum , Lavendulie, aut fi milibus.

HA & Sicyonium Oleum a loco ita Aucupatum:

Item Oleum quod paratur cx Olea: furculis , de
quib. pbflfeorflm. S. binum Oleum fici Sabinis Sabinum
populi sdiduni, apud quos co. fic ebanlr > cuius Oleum.
plimbus locis meminit Gal. &quod plurimum
laudat, quod inter alia tenuium /itpartium,qu6-
que utebatur adverfus ea, quo: difiutienda erant,
propter redundantiam.

Vt autem cum Galeno rem paucis compled.i*
mur , illud quod proprie Oleum dicitur, de quo
hoc loco agimus, differentias habet vel ab state , Differcn;
quod aut recens flt & velut mullum, aut qcate ri J ■
vigente , 411 1 vetus. “ Ab &t*te.

A prarparandi modo, ut fimpIex,folum ,& im- A pr*T«-
pe-rmifbum.autcum file preparatum. rar-dt me»

A diverfltate fiudus , cumis aut maturus aut G
immaturus exri terit. A e{‘^fTP'

T » tat e f)u.

iam quot gompo ficorum Oleorum formulas ttus,
tradiderint autores, hoc loco recenfere non per¬
mittit inftituti uoAtiratio.

Oleum cum aqua miltuni u /ofiwoy vocant.

Oleum vero quo ludaturi perungebantur,

XVT* or, & /.//pauci, & TOt©- dicebatur: verum hoc
ultimum propter cernum , pulverem aut certum
terra: genus, quod denfandr atque roborandi
corporis gratia ludacurispoft Olei illitioncm af¬
fricabatur iAeuiy tLr&hov , Oleum infulfum vocatur
apua Galen. lib. 1.

Oleum, clivum vocat Horat. frauy Gr xci. Sy^on?
Gcrm.25aiim6I. Be!g.23oornche: CItetvan b’®h> LinSuar*
re/Gal. Uutle d'Ohve. It. Oglio d’ Oliva. Hiip. A-
Zjeyre de Az^qtumu.

Olei vires nemo fac le, quamvis difertus,quod Olei vire»
fatis flt explicabit. Plinius fanc paucifllmis ver- & uius-
bis Olei & vini ufum prardicavic, quando aft:Duo
funtlTqnores corporibus humanis gratiffimi , in¬
tus vim , foris ole*, arborum c genere ambo prx-
cipui. Sed olei neceflarius.

Videtur autem alludere ad Pollionis Romuli Pollioni
feftivum fefponfum , cuius afibi meminit : eum R,swul>
centefimum annum excedentem, cum JD. Augu- reironiMn^
flus hofpesinccrrogarct,quanam maxime ratione
vigorem illum animi cqrponfquc cuftodiffet : re-
fpondi'fle: intus nuilfo, foris oleo.

Eadem propemodum fi-ntentia, Democritus Derrocr_,c*
interrogatus , qua ratione hominesinoffenfa va- }elfenJ,tmm
letudine degcren:,ac vigorem illuni animi cullo-
direntjrefppndiffe fertur: Si corporis externa o-
lcoRntern amelle linirentur.

Plato im Menexeno Oleum toW a.ynybjjAdi cft, Oleum U-
laborum fubfldium a-diumentum hominibus
elled-atum ait. Oleo enim natura tepefacere cor- y ,u'n-
pus,& contraalgores munire: eiden^que fervo¬
res capitis refrigerare.

Vfum ciuSjinquitPlin. adluxuric vertere Greci Crttci G-
vitiorum omnium genitores, in gymjiaflispubli' tiorum ge.
cando. Ideo & Anacharfis infani? pharmacum
dixit , quod eo undi Athleta invicem ferve ntius -

B 3

$s

H I S T O R I AE

infanta
’ pharma¬
cum

Oleum i

Aegypto

nullum.

a ruenti As atque fariofi us i n {ititare tu.

O eum & 'ale.n emere oportere Ariftoteles an-
tumivit, utique qu6d utrumque ad prorogan-
dim vitam qu«mt ntaxi. ic conduCcrtt:
i Invenimus ifigyptirn pene umverfan 0!co
carere :effe vero qioflam hortos circa Alexa'
driam, in quibus Olex line , verum Oleum non
rediere.

Fons ille inaniorum Hametus, inter tot li

Temperi

solum O ^aores ^ qU[ ex frL1 q;!-,us quos terra parens nobis

leum hu-

teatu.

T J arujsul.
Ium.
ynnato
juntmos.

TKtdt* Ho- producit, (olum Oleum Cyow , id eft , humiium,
[Metaphorice etiam molle, hxurn remilfum, lu
bricum] dixit. Quare lic Plutarehus optimus
huius rei &grau.s interpres in Symoofi rationem
reddit, Q^tod uidclicet in 0’eo nihil afperu-nlit,
ut ne ad motum quidem percultum, quemadmo
dum , ceteri liquores, drepar,ut ,quoi cum igne
mi«ime lu£tetur,vcr u n illum ttche palcat. Nec
alius etiam liquor, qui tam late diffundatur , li
corpori inungitur, aut qui ferius liccel«nt.

Imagines Ipeculoru n more reddit.

Tarde fc- ^'r‘l cIull'*cac*s eiiam nomine , eius flatura in
CAtHr. ^ infinitum propemodum commendata eft , ut ma-
spaitU 9/ rcetiam,om aium rcium fic .illimam tranquillet.
cespraber. A que ob id Vrihatorcs ore Oleum fpargerc aiut,
qui) 1 mitiget Elementi naturam , lucemque de¬
portet. A^qua quidem natura tradum adagium,
0'co tranqu llior. Plautus in Pcenulo : ita hanc
ego canem faciam tib' Oleo tranquilliorem. O-
lcum in amicui i ferre dicit Martialis:

Narratur q-idam be!ls dtxijfe Mardle,

Qui referre Oltum fixit in auricula.

QuotU* alTcntatores qudamref rrunt.

H umidis no Hum d s aurem permifeeri nulhs Oleum pati-

permsl eetur tur quia lentum fuique pertinax e fi.

In partes quoqtte dividuas fecari fe non finit,
Spsntuosu. rcliquifque commifccri liquidis. Multum fpiri
tus habet, pingue enim eft, utpropceiea neque
terrena:, neque aquex fubftintix ,fed aerex per¬
hibeatur: Ex quo fit ut per fumrin anux fluitet,
& levi tati-s indicium prxbeat, quamvis revera per
fc non fit leve, fcd copiolam etiam admiftam ha¬
beat denfam 5c terreftrem portionem.

Ssd calor & fpirituofa eius fub flantia prohibet
quominus congelefcat. CrafTefcit tamen frigo¬
re, ut hyeme, tum flavum tum ci trinum conlpici-
tuc. v£ftate>liquidum & fubviride.
ferrum re- Qui autemferrum remollire cupiunt. Oleo

Adugi*

mollit •

Odores ,
feriat-

tingunt,

Cxteriiua omnes Olei utilitates hic perfequi,
nccvolumiis,nec poffumus, maxime, cum friamus,
Galenum in eo genere plurimum prxftitiffe , nec
tamen potu;lfcomtiia.

Quod fi quis tamen eius utilitatem altius pen-
fire velit , vix ullam aliam ,rem maiorem , poft a-
q ux & panis ufum, inveniri deprehendet, live ad
rem familiarem fpc&et, fi ve ad rei medicx necei-
fitatcm,five ad luxum ornatum.

Nam ipfum, cum per fc propemodum inodo-
>■ rumfit,omnium taxicn rerum vim,odorem,& fa¬
cultatem recipit, illas verb nulla ratione inficit,
quod Lucretius infinuafle uidecur , cum ait :

explet

PUu:

Ac fofif reperfre inolentis Oli ni
2 $ at uram>n ullam qua mittat naribus Av.rani&c
Kinc Vnguentarij odores m Oleo reponunt.
Pfusmedi- Nam odorem f emax e omnium maxime potefl.
cm‘ Sed iam reddenda efl medici nx cius ratio.

Oleum ad ufum per fanitatem optimum, in¬
quit Di ofc. , quod, quia ex crudis fcu acerbis cc
immaturis Olivis exprimitur, crudum,& ompha-
cinum dicitur. Excellit in hoc genere recens , mi-

PLINI ARVMi

nirac mordens atque odoratum, i ale ad unguen¬
torum co npofitionem utile. Quinetiam propter
aftringend vimftomacho accommodatum. Ore s/omath
fi contineatur, gihgivas contrahit ,dcntefque hr- Dentes*
nit : fudores denique cohibet. Quod uecuflius
ac pinguius efl,ad medicamentorum ufum eft ac¬
commodatum.

In umverfum autem Oleum omne calefacien¬
di uim habet , carnem emollit , corpus contra al-
(t ores mu nit , ipfumque ad actiones obeundas
expeditius redd t. Bonam etiam aluu.n ficit, eft-
qu: molliendi ui proditum. Exulcerantium me-

dicamcntoru-riuires jpermiftum , hebetat. Exhi-

betur quoque contra ucnena , iic ut fubinde 01- To^mn
batur ac revomatur. Purgat liemini men fura,
cum pari ptifanx fucco,aut aqua , epotum. Tor-
minofis utiliter datur in potu cum ruta deco- ^
dum, fex Cyathoru m menfura,lumbric6fque pel¬
lit. Infunditur & idipfium ad lleofos maxime affe- Ocuh
dus. At uctus tum magis exc ilfacit.tum etiam ve¬
hementius difcucit , & ad exacuendam oculorum
aciem fublinirum prodeft. Sin defit uetus , hac
praeparatione opus efl. De eo cuius efl copia,
quod prxftantius erit in uas defundito , & ad
mellis craffltudinem decoquito , aeque ita utitor.
Eandem enim cum prxdiito uim afcifcit.

Plin. quoque tcftaturih Oleo odores maxime
conferuari. Et Oleum , liquor recreans membra,
eidem dicitur. Etalbi: Omni oleo mollitur cor¬
pus, vigorem Sc robut accipit. Stomacho contra¬
rium, ubi omphacinum non compreheneillc ui-
detur , quod ftomacho gratum efle Diofcor. dxit.

Sed quando Oleo,utuino, palati gratiam nullam
dicit, fola comparatione detraxit Oleo , quod a-
lioqui recens & dulce efl , flcoleofa lenitate gra¬
tum. Alioqu., uinimodo , infigni quodam fipore
palatum nec invitat nec thillaV. Ac Oleum recens
& dulce, panis fegmcncis toftis,cum file infufu.n,
prxeipnam fuavitacis gratiam nobis habere uide-
tur. Vtilifllmum, eodem tefte, eft Omphacinum:
proxime u iride. Praeterea quini maxime recens,
nifi cum uetuftiffimum quxritur , tenue odora¬
tum , quodque non mordeat , e divfcrfoquimin.
cibos eligitur. Omphacinum fi contineatur iuc*-
re , colorem dentium cuflodit magis quam aliud,
fudonffque cohibet. j

Omne autem oleum auget ulcerum incremen¬
ta :Fauces cxafperat , & uenena omnia hebetat,
prxeipue Plimmythij [ Ceruflx ] , & Gypfi , in a-
quamuifa , aut Ficorum ficcaiiimdecodro potum, Cuner,
contra Meconium ex aqua : contra Cantharides r, n*s*
Bupreftin, Salamsndras , Pytiocampas per fe po¬
tum , redditumque vomitionibus , contra omnia
fupra di6Va laudat iflimum. Et iafliiudinum per-
fridione refe&io efl.Vulnerariis cmplaftris utile, xitfk
Faciem purgat , & rebus omnibus nitorem &lu- ,n.iua
cem addit: V nde tradam adagium:Oleo nitidius

Vetus porro magis excalfacit corpora , magif-
qne difcutir fudores. Duritias magis diffundit. Le¬
thargicis magis au'iliare,& inclinato morbo. O-
cuiorum claritati confert olei quid , cum pari por¬
tione mellis acapni. Capitis doloribus remedium
eft, Item ardoribus in febri cum aqua. Et fi irctufti
non fit occafio, decoquitur, ut uetuftatem reprx-
fentet.

Oleum uvas a uefpis tuetur : picem e pannis
extrahit: eo apes & reliqua infecta exaniman¬
tur.

Oleum folum calci mifcetur , quando utrum¬
que aquas odit.

Eodem extinguun tur quxdam , quxaqua ac¬
ceduntur, vt Thracius lapis , A: Gagates. HxcPlin.

Boues,

r,,r:u

Labat,

Ocuh.

Contra

‘vf/pas.

Olet m.

hu.

m do.
,9 um.

ntrtt

\Une.

icwpe-

ilitum

LIBE

Boues , ifiquit Arift. pedam dolores non len¬
tium;, fi coram corntiavel pice vel Oleo illinan-
tuiv

Itemvbi bos aqua hirudi nem hauferit , & ea
faucibus inhaerens , manibus detrahi non poffit,
fiftulamvcl arundinem aut tubulum inferit.r, 6c
ita calidum oleum mfu d.to. Nam eo contactu
animal confe&im decidit : quud remedium & ho¬
rni niin firaili calu accommodare poliis. Bubus c-
tiaminfulum per nares , donec rudtene , inflatio¬
nem fedat. Oleo poto etiam Elephantes tela, !
qux eorjum corpori inhxfcrinc,eiiciunt.

Olei temperamentum eleganter declarat Si- !
meonSethi , his verbis : Oftum mediocriter cali¬
dum eft , magis humefaciens. Immaturum vero,
qu& magis aftnngit , eo magis Rigefacit : quod
autem elutum eft, minus mordicat. Vetulfeum
q«oque quo vetuftius eft, tanto calidius eft , £c :
magis difeutit , coque maxime» fi k principio te¬
nuium partium fuerit, quod cognofcitur , fi pu¬
rum eft & perfp:euum ,& fi cius modica pars nu- !
ximam corporis panem peru *gac , &facileabeo

imbibatur. Dign .dcetur ve. 6 c hditat:s & frigidi- ^ ^ . .

tatis Olei gradus, guftu : quod enim dulce elt,me- c.rpore aridos, non mo d c s ,fb i ? op o r tere t. P o fli-

R vi; I9

perungebantur , vt eius vnguinis lubricitatc diffi-
a i -nSrec invicem b. ..duorum connexio. Hinc fa
luctx fuc^urrere Ol.umdixit Philo friatus , apud lftr''to!e>,
cuius ico i es, pidtor appoht£ ramum Oleagineum E?blL(™* .
m Pai eflra M #rcunj filia: &hi£hc inventricis nu-
do iiaul icau t. Ludorum vero Olympicorum, uc uoim*.
vnCfc.onis ai eo Idem, Herculem autorem faciunt, L'i<tornm
cuius eooillio farium^mn , ut iinftatorcs Oleo o/JmP,C0i
oblinerentur. Quod & Lucanus bellatur hb.a. ,nttE'

lileclc.ntu proiecit terga lc*m,

■Ancam L.byct perfudit membra liquore.

K frej Olym.un&firvato more Paleejlr*.

Hax in Aniar & Herculis pugra.

Propcerea Anacharfrs Scytha , vt dicebamus,

Olcu.o infanix , pharmacum elle dicebat , quo- f
mam eo peruncti athleta; ferventius mvtcem im- Ph«rm«‘fi
fanirent.

E contra Elfxos e ludxorum genere , ungi oleo
non pati axcPorphyr.m libris quos dj abidnen- *
do a carnibus feriph; , vt eftap_d Eufebium de
prarparaaone Evangclna. Quod 1 1 verb quis O-
ico cadtus fuill t , dii g. rate/, ta: quam a magna
corporis iflivun , corpus abfterg lsaiur,qu'

■torum.

mos.

f-

re¬

bellor

I ritn

\oiatm

\\

dioeremcdiditate uh .bet: quod autem.aitnngit,
frigidum eft. Tale autem itomacho bonumelt.
Quc*d autem calidum elt celerrime inflamma¬
tur.

Olei luprema [ ex Plutarch.fympos ] regio ras-
Iior elt na:n imum ab amurca turbatur. Su.n-
mum vcio optimum , quod remouflimuma no-
ctua part ; ,nec iua fpiffiute ab aere ixuitiir.

N .munr prxttartius, illi enim lenium inuti¬
le. Trcnfpiratu carens ot> lentitia n muete-
rdcit , & t .ndemrancef.it , quod ad vomitum
ci«n.dum ,ob tetru n tum laporem , tum odorem
ab a.iquibns prxf.rcur. Actam, u ll ud nobis lu-
fpeCtu m,q ad vitiofi qualitate ltomachum nimis
vellicet, ^ mole It et. Recens laxando , Immean¬
do, atque adcdicui fuo motu& fiudlu.it.one a-
bm dei idprscftare polle canfemus,inaxime ii pre-
bea-ur cum aqua tepida.

donius Stoicus , in fuis hdtorus tradit vt . c tere A**
tdien. G.llos quo^u. oli.u non fuille vfos Olvo,
propt.rrantatemiquii . &. quodinfuauefnEircnt,
v lui eius non allue j. Hodie tamen i. , GaliiaNar- Qleitya
bonen.i U Prouincia Olei m.ixi ruis eft yfhs: c

. . qui-

buldaiu enim in locis non quadragelimaii dun- qJ^.
taxat tempore, fed per totumaunum cibos om¬
nes cum ole o coquunt: Vere toftus panis cum O-
leo 6c Mentha gratus elt cibus, nili quis laboret
Antipathia , ftcut fuerunt mihi aliquando duo
commcnfales quorum vnus abhorrebat h cibis
coelis cum Oleosa. ter a c®/ftis cum Butyro.

Ep.tmir ond ;squu ..irnpc nLrum rationem Co- G*a* ol
quum collegia reddere iulfillct, & olei multitudi-
nemmolelte tulifl:t,admirancibus iilisait : Non EplZ„o4tt
impendi) magnitudo mc mouet , fed quod tan- rejpon-
tum Oleiintracorpusreceperi.it. /w».

- Velabrum, autoreM. Varrone , Romae locus vdabrum

Qu®:it AI ex. Aphrod. cur epotum Oleum vo- ! ftut,in quo Olcyuij oleum difti-ahebant. Mos au- de, emfe.
mitlira , po idinumftauae bilis moveat ? Quod temhuic hominum generi fuit, vt inter fe d • pre- r,um
fuapte natura femper ad fuperiorem locum ten- | tio confpirarent, quo pluris venundarent : vnde oltAr,0r**-
dat. Quotiens enim cuiquam humori pernadee- | tradlum adagium: Vtin velabro Oleartj, De his "***'
tur, ad fuperiorem fele recipit fedem , lnnatacqu. , didtum,qui co nfpirar.t, rimqiie &x couipoftto oe-
* runt.Pkut.inCaptiuis. °

Pergo ad altos 3u emo ad alios , deinde ad alios , una res3 A*ia^
Omnes cum pacto remagunt3quafim Velabro nlearij.

Non praetereundum etiam, quodvfus Olei er¬
ga Deos ac illorum ficriftda non infrequens fuit:

Vnde Lebalion poculum,quo in faens Oleum li- L(b,tpo*
baietur, ex Ourtio. foculum^

Fmt etiam Romx oiira Saturni fimulachrum

'PIA

& cibos ad ftomachum inuitat, effertque : qiuous
aggrauatus &oppreHiis vim excernendi aa euo-
mendum incitat : prxlemm vero fiauam bilem,
quxeum leiitf , atque tenuis fit , idcirco iaali .iis
/upenora petit.

OleL,pr-tt: r#:r eriam ipfam medicam, pluri¬
mus vfus, qnod omnes ipfo vfu experiuntur , qui
tantus , tattKjue in rebus multis , v t cius commo¬

ditates, muitipLcefque vtilitaces euumeiare per- 1 'Oh^x^lenum , tefte Plin. forte quod exEbo'

difficile fit.

£c quoniam fhprl: d-.iftUxn Oleo corpora muni¬
ri conti.:, algores, Iaiiituciinefye:iddcndudi rmne,
cc illud tueri corpus perfiidbombus , iuoricum n-
lud reddendo, 6c ad motus habilius. Namvbi
corp us areia<Tum fu erit , vclafoie , ve.U frigore,
veUrc quadam erodente vel acri , vel extra vel
ir.tfh corpus , aut li cutem prurigo infeftet , Ol-i
dulcis inundiohe nihil praeftantius , pratfertira ii
in balneo, vd pbft,id Hac,quod apud veteres Ro¬
manos tlim couftictumfuit, vt exemplis illiillrare
pigeat, cam^lenifintjtam medicorum qufcmhu
ii oneprum libri. Inde & excogitata medicamenta
Latinis Acopa f vt etiam Graicis Ky.vmt] diAa
ad tollendas lalScudines , Se robur agiiitatdmque
corpo ri inducendam. Hiy.c luela tua quaque .co

confectum eratmam prius dixerat exiltimari eba-
ri ll carie vindicando vtde elfe: &quafi pro racio-
nt fubdic-.certe fi mitlachrura Saturni Romit intus
Ole r. plotum eft :m quam rem inquirant Antri
quarij.

E taberna etiam meritoria trans Tyberirrv, Au-
gufti temporibus , Oleum e terra erupi flevero ta
die null^intermifiione flmfilc proditum eft.Quo
fignificatain volunt grau flia.ii antores IES~V
C HRIS XI erga genus g&atiam& natiuicaten^

OLLVM SICYO-NIVM.

Sicyonium Oteum clidlum, in 'Sicyone Achaia:
vrbe prsparabatur,vnd^ nomen accepit. lUud
? 4

io histor eae

ex candidato Oleo , de quo fuprk edimus inter
Mdut fa- differentias , do:cnce Diofc. hoc motio parare li-
cet. In lebetem oris amoh ftanno mdudbum re-
cc t:s Olei candidique congium unum, aqui
vero dimidium infundito -. tumigne levi coqui-
co, leniter agitando. At cumprimum bis etfer-
buerit, ignem fnbtrahito,& ubi refrixerie, Oleum
dccapitl ito. Tandem alia adjecta aquafimul ite¬
rum fervefacito : ac reliquis, vcluti prmn mitra¬
tum eft , peractis, reponito. Vim habet levi¬
ter caifa&oriam , in febribus ac nervorum
Vfus &vi- affectibus accommodatum. Vtuntur &c eo mu¬
res. lieres ad inducendum cuti nitorem. Cxee-

Icbres. rdm, prifcis maxima cura erat , Oleum parare al-

sfrrt-lT™ biflimum, quiaillo quotidie , ut notat Amitus.
Thchs. u liverfa corpora inungebant, uc ag ha, prompta
&exped tiflima ea haberent.

Cicerum ne le6t ir vocum ambiguitate aut fi-
✓ mili udine fallatur, notandum duplex elfcOleu

Sicyonium ,vm« tan: tim Utera mutata : %iy.-ju-
m- & 2/xuo'«y. D- priori hic agitur. Pofterias a
A vocabulo , vel <r;o/r Cucumis , no¬

men invenit u us hic Di ofeor. nudam facit
mentionem. Pri.-silui n nftru nntcHigit Pau-
Leth^rgiu. lus,!.i. ''.g.dc Lethargi cura : & e o lem,lib.c io.in.

cura Tft.mi. Ad hos enim affe 'tus co mmen-
Tefonus. Polterioris me ui it,l.^c.77- in cura Co¬

xendicis. Porro tu n hi ‘, 1. i. c io. Tum Attius
Tetrab.i. S rm.T. tu n Myre Tus.f -ft.i^.cap aq. Sc
Adtu r.me h.mcd.l.fT. tam fimplices quam com-
pofitosmo los nec p^runa inter fe d-lcrepantcs
parandi Olei Sicyoni j habent: Dd omnes «mu*
ayv*} hoc cft, Cucumeris fylu. fuccum aut certe
radices in fe recipiunt, unde & illi Sicyonijno-
mciviti di£bum,indepti. Apud Gricos vero per
o ij.iy.fcv Cribitur, quemadmodum hoc Diofc. per
* piy*.

OLEVMEX OLEA5
furculis.

Deledtus. T"\ Aratur Sc cx Olei furculorum [dcftw] pin-
Vircs & £ guedinc Oleum , teftc Diofc.qui optimum in
v^us- hoegenere effe dicit vetus, cnflTuin,pir»ga?, non
turbidum. Calfacere autem privatimque fuprr il-
Lepra. litum f icere ad eaquz pupillis caliginem ottun-

Neruo- dunt: qui o Sc ad lepras nervorumque dolores il-

rum Jclor. licum conferre. fe*c«t.\\cVemm [td •5ro,>2u, &c J $*,-
A/«t, vel SttAH* ] quidem communr-r cu-

ivifvis arbori* virentem ramum ac trnr.mrem
furcalum denotat. Attice vero hoc lo: » v: :r / -
accipitur.

Similis Olei mentionefh facit, Gxl.l.6.timpl. li¬
cet non videatur e germinibus folis id Oleum
fieri voluifle , fed tantum in 0>co illo conficien-
d j addi (blita Oleatum germina. Ait enim :
Quinetiam quicunque in pripirando Oleo ra¬
mos oleagineos imiciunt, ij &ipfi Omphacino
fimdeOleuu faciunt, Et Meth.it. Sit tibi O-
leum aftringens, quale cftHifpanum ditium, Sc
quicunque alia e germinibus oleagineis parant.
Snprkfane ubi Olri Hifpani parandi rationem e
Damogerontc ptopofuimus, diftum , fuit > addi
etiam debere fuccum foliorum Olex tenellorum
contu (orum, quo ab iis amarorem & acrimoniam
quandam afeifeat.

Differt igitur m eo k Diofc. quod ille x^'v
yitoav adiiciar cum Galeno : hic ver'» fimphei-
Lt Rienis ^ ter iy r~ ^ , Oleum fieri dicat.

^ Qiwaquam folus Marcellus AsVvicgat, id eft, cx

cortice.

'V LANTARVM»

A M V R C A.

A Murca exprelfi Olivi fiex eft & cralfamen-
y^^tum , Oleo i nivnica cuius color Olivam cogit
nigr*fccrc:& fapor amaram reddit. Ideoque inci-
piete nigritia 01ive,minimu n A mirce,ante e i a
nihil. Error homir/um eft , ut antea dicebamus ex
Plin.exiflimantium maturitatis initium, quod ctt
vitio proximum. Saniem Olivi amaram , Phn.
dicit, a ucoy,) Diofc. [aliis & Gal.Tcy^etiana

teflc Polluce: aliis t; v>.*«6 notat Curcus.

Nonnulli Tragordiana rrimiim denominatam
dicunt, inter quos Donatus, quod Scenici ad per-
fo narum uliim , ora fuaca perluerent : quod pri-
miimrepcrilfe yffchylum aiunt, Prec!.u.i,mehcr-
cle , inventio. Hoc tamen in arte innuit Hora¬
tius.

Ignotum TrtgtcA genus invertjfe C/rnAii<r>

Dicitur, & ffaujiris vejctjfe poem*r dTbefpis :

Qjm canerent, agerent que peruncti facibus ora.
D-citur \k.zhcuoT$vycv. Hefych. apud quem comi- /y ejych„
pte legitur Servio autorc, Amurca «it reti.

cx Olei fordibus: fed iis qui pncedunx: nam
fnrdcs qui Oleum fequuntur ./ices vocantur.
Colum. Amurcam Palladiam dixit , facis honori¬
fice:

Palladia fine frugi falis convergere amurca.

In qua, terte Catone, quo diutius fuc-rit Oleum,
eb deterius fuerit. Germ 0cltriifcivC lbapffBcl.
^rocfem oft 0rocf cn ran b’0lic. (j.il.Lie cf bui-
le , It. Fcceci’Gglto , Hifpan. .ilpcchw , Bcrra s de
Azeyte.

M. fan^ Varro & fmftus titulo dignatas eft, fic
feribens : Ex Oleafruftus duplex: Oleum , quod
omnibus notum , Sc Amurca , cuius utilitatem 1-
gnorantpleriquc.

Super omnia autem celebravit, Amurcam Isn- vfus.
dibus Cato [i n qu it Pii n .]fcr;pfi tq uc D lia olearia
cadofquc illaimbui , nebibantOh um. Amurca £'A’f r
fubigi arcas terendis me/Tibus, ut formici
que sbilut,& ne Curailio r.oceat,nevemure*lc-y?/0/^J
dant. Quin d: lutum parietum ac te&oria & pavi¬
menta horreorum frumeti , veftiarium cci.un con¬
tra Teredines ac noxia animalia , Amurca afpergi:
femina frugum perfundi : morbis quadrupedum
quoq1, illam ad medendum efficacem, ut <3c ad ui- y(.erjt9:
cera interiora humani oris. Lora etiam ac co- QCr/a ii
r;5 omnia, calceamina, axefque dccocla ungi,**'-. 1

atque iramerta contra iiuginem, colori lq. gra¬
tia elegentioris : totam fupelle&ilem lineam,

ac vaft fi fh lia, in queis Ficum aridam llb~ai afier-
vare. Aut fi Olivas baccafvc Myrii , aiiuduc id
genus fimile. Poftremb ligna macerata Amurca,
acapna fieri, hoc eft, nullius fumi txdio nrdere. V-
tilisd-: Ainurca Apothecarum & officinarum fa¬
bricis, ubi lanci ycI fer ci.i panni reconduntur.

Nam fi calci admifeeatur/t c?: c* vnde parietes in-
cruflcntur,oblinanturque , item laquearia A: pa¬
vimenta : non mod.6 parietes contraftos vei ad-
venientios humores nunquam coIlachrymant:&
litum minime contrahuntrtcd nec blatti - nec a-
ranei , nec cuiufvis generis vermiculi ih-dem gi¬
gni poliunt.

Licctviderc inqu;t M.Varro,d torulis, J_ non- Dc„^rM
nulli torculis]Oleariis fi ere m agros, ac nou fo- terram.
Ium denigrare terram, fcd multitudine facere ftc-
rilcm,cuui tamen is humor modicus. cdm ad mul-
tas res ,rum ad agriculturam pertineat veheroen- ‘rcru-u n
ter. Nam circum arborum radjres infundi folet,*"'"
maximd ad Olccm.&ufcicunqmc m agro herba

nocet.

i

LIBER V L

necet. Re&e igicur Amurcam periti agricola:
tam in ollis condunt, quam Oleum aut vinum,

Exp.felk Oliva, ejus quod effluxerit de ea, de¬
coquuntur dux partes, ac reliquam refrigeratum
conditur ia vafa. Quidam «xprefTa Oleo ,pcr
x v.dies amurcam cuftodiunt, tum,quod eftlevif-
fimum ac fummum, deplent &decapulant, ut
traijciant in alia vafa. Se hoc iifdem intervallis
duodecies. In fex mentibus proximis id f iciu nt.
Cum id no viflime faciunt, poti/Iimiam traiiciunt
cum fenefeie Luna: tunc decoquunt in ahenis le¬
vi igne, 8e ad duas partes regerunt. Tum demtfm
ad ufum rc£te conditur.

Nunc medica: quoque virtutes dicenda:. Ea,m
alieno cupreo ad craditudinem mellis decosta,
altringit ,<£ofdemque quos Lycium probet effe-
dus, infupcrquc etiam facit ad dentium dolo-
res & vulnera, cum aceto , vino aut mullo illita.
Additur&in oeulorum medicamen tajcacue que
fpiracula cutis oblhuendi vim Inbcnt. Inveterata
melior cvadic. Sedis, genitalium & vulva: exul¬
cerationi titii.tar 'infunditur. Dantes quoque
corruptos extrahit, cum Qmphacio ad mellis cnf
Htudincm co&a&: oblica. Scabiem iumentorum
cum Lupinorum Se Chamxleonis dceo&o illi¬
ta fanat. Cruda vcrb&: recens, podagricos & ar¬
thriticos calente fotu iuv at. Velleri induch& hy¬
dropicis impolita tumoris molem reprimit.

Eadem fere &Plin.habe prfctereahxaGin-
gi vis &oris ulceribus>dentiumq. flabilitauc ffi-
caciflime fubver.it. Item ignibus facris mfufa, &
his qux ferpunt. Pernionibus nigra: Oliva: amur¬
ca utilior ; Item infantibus fovendis. Alba: vero,
mulierum vulva: in lana admovetur. Multo
autem omnis amurca decodra cflicacior: ulus c-
ius quoque in curatione aurium , ulcerum ma¬
nantium, rhagadum. Vulneribus in linteolis im¬
ponitur -.luxatis inlana. Ingcnshicufus,utiquc
inveterato medicamento. Tale enimfiltulas fa¬
nat. Illinitur podagris incipientibus. Contra
Limaces Se culices, carterafquc eius generis n ixias
bcltiolas vim habere maximam paflim apud Geo-
poni cos legimus.

Colum, quoque tradit, ovium fcabiei illitu val¬
de prodclIYprariertim decodam.

Amurca, Galeno, teri eftris efl fubHatia:,& cali-
de,non tam e tantum poflldct calr litatis, ut palam
mordicet. Coda multb terre (hior fit, cr.illarum
partium Se ficca : & fucricfane cx fecundo ordi¬
ne excalfacientium Se iiccantium,intenfb quo¬
dammodo magis. Sic Se ulcera corporum fic-
corumcur^t: qua; vero in aliis omnibus funt,
exafpcrat. Siquidem contrahit, perinde ut reli¬
nat pix ficca,& bitumen.

Camcr. quoque Amurcam ad mulcos morbos
utilem praedicat, &non fine commodo Crpe u-
furpari ait, fiquidem facile comparari poffit,faci-
hiifq. quiim Lycium vel Acacia, qua: ambo pia:-
runqi adulterata ad nos importantur. Imprimis
vero aliquibus lotis utuntur cum Lithargyro,
Cerulfa Se pulvere cx foliis Vlmi , ad ulcera an-
tiaua.

Bacc/T,

O L E Ai VISCVM

Vix emerfi cx Olivetis, nihilominus Vifco
c-dhuc adhalemus. Hoc non procul Hif
pali, in Oleis copiose nafccns obfervavit Clvs.
menfc Ianuario , olivetorum dominos , magno
damno afficiens. Integros enim olearum ra-
n^os, crebro etiam maximam earum partem csdc

re coguncur,ne latius vitium ferpat , alioqui totas
arbores occupaturum Se Heriles redditurum. Ha¬
bet vero id vifcum baccas non albas, quales in a-
liis arboribus natum, fcd ex rubro purpurascen¬
tes, cuiufinodi nulpiam ahbiyidille fe idem tc-
ffatur.

Has cdm in Belgium rediens columbis & aliis
avibus devorandas dar.t, ut experiretur, an na-
fci vellent, arboribus impolito avium illarum
fimo, operam lufit. BELLON. quoque Obf
1.2. fimile Vifcum in Oleis ,Hierof lymitano a-
gro crefcsrc feribit, fed eas Oleas d.ffcrre putat h
exteris Oleis , quod Vifcum ferant , baccis rubris
abunde refertum , magno incolarum damno a
quippe , quod Oleas Heriles reddat.

OLEASTER, SIVE O L E Aj

SY LVEST R 1 S.

C a r. I I.

AT,V"° qu* D'/trlfli
culturam no w‘

^ » fenfit, fux fponds spinof*.
VwwW&M) Olea fylv./ivccan- .

tl*ra OleaHer, utvt l
Sativa: niaguicudi-
ne non csdat cau¬
dicis Se ramorum,
horum tamen fre¬
quentia fupera-
tur i adde quod&
fpinas per ramos
pofTdet. Folia mi- Fc/t/^
nora, noa difEmiJi
interim Eguia. Ita
quoque & «ores nirK,
racematim compa-
6ti frudum prace-
dunt , Oliva; fimi*
lem, fed minorem,
fhigofiorem,fucco

purpureo mordaci prxditum.

Quoniam ver6 Cluf.Lufitanicam Oleam fyl-
vcHrcmdefcribcns , fpinarum non meminit, ncc
pi&ura fua exprimit, cius quoque defcriptionem
aferip limus.

OleaHer inquit , inHar Olea: adolefcit , illiquc
per omnia fere fimilis effc , cortice tamen leviore, In V*0
rarioribus ramis , minus frequentibus, & brevio- f‘rctt itk a'
ribusanguHioribiifquefoliis , licet eorum modo ** a
circa ramos difpofi cis. Flos, ut iq Oleafatiuara*
cematim cohtcrens , fru&us exiguis olivis fimilis,
pauca tamen carne pneditus, mucrone recuruo, d
longis petiolis racemacim dependens , primiim
uiri dis, deinde purpureus, poHremo ubi maturuit
niger, figno prregnans pu-rpureo, qui guHctus
nonnihil linguam uellicat. Tota arbor iniigniter
amara eH. PrarternosfuneetiamAIatth.fpino-'5’^/^
fun obfervavit 5c anhotavit, & Docl. Horridam
afpedudicunt Adu. Sc fentitofam. HiH. quoque
Lugd. habet iconem Oieaflri ualdd fpinofi, ex
Matthiolo.

QleaHroTheoph. f uocat] longiorem
vitam tribuit qu&m Oiex:& OleaHrum Olympias
sque i fama: Se fabularum aucoribus celebratum
dicit, ac Oleam Athenis : Vita: autem diuturnita¬
tem ex communi ratione fylvelkium deducit,
quod robuHiores fint,fpiffiores,fm6luqueinfo:-
cundiores. Caudex quibufdam peculiaribus ca¬
vernulis dehifeit, qvlod Se in Olea quoque depro»
henditur. Eandem,cum Olea, neque teredinem

HISTORIAE HANTAkVM;

fentirc, neque tincam ait3propter amaritudinem.
Maceries ei perpetua,fpifla,crifpain cotum Olea¬
ginea nodolior.Ex fativx nucleo nafeitur.
oUaJiro Supra diximus , vix adduci Theoph. poffe , ut
o/jmpioni- credat Oleaftrum mitem fieri , quamvis Oleam
<c:( orena'. negledam in Oleaftrum abire neutiquam neget.

Plin.vero Oleaftrum Buxi genus facit. Ex quo fu-
'pradiclum,Olcaftri corona Olympiorum vido-
res coronari folitos apud Grxcos: Idem tradit O-
leaftrum Olympix , ex quo primus Herculesco-
ronatus eft , ad 'fu a ufque tempora duralTe ctifto-
ditum religiosi, quemadmodum & Oleam Athe¬
nis, qux traditur cditain certamine k Minerva,de
qua re fupra plus latis. Qiianquam Theocriti &
Afiftoph.interpres,Calliftcphani Olc^ ramis, non
Oleaftti, coronatos fui (Te Grxcos tradat,cum Ari-
ft.»t.ut dicebamus, & dicetur amplius poftea.

IrsbuU Lepida eft fabula Appuli paftotis Nymphas falta-
“I* ta tesconfpicicntis , 6c fuo etiam agrefti faltu irri-
^ Vadentis, obfcxnaque convicia ruftica addentis , ac

commHt.it» l r\\ n

proinde in Olealtrum commutati;

Mttam. 4. Arbor enim eft [ inquit Ouid. ] fuccSque licet co-
gnofeere mores.

Quippe notam lingta b accii oleafier amaris
Fxhibet.afperitas verborum cefiit m illas,
oleafirum Marcellus tamen etiamnum inftat , fui ile uni-
° Gr<c~ verfie Grxciz quondam in maiore honore Olea-
Jore honore ftrum qu^m Oleam , ctfi Iianc Pallas maior & fa-
futjfe qstA pientior dea: illum Hercules heros tantum & for-

Glauca

lea.

Oleafie

facer.

Gracorum

fuperjhtio.

Ole a (In

Stftaataf,

Ad*z.

tis in cam intulerint gentem: alteramque Athen
dodrinarum omnium quondam emporium, alte¬
rum Olympia , ludis Circenfibus aptus campus
oftenderit : ille decerptis poft certamina ad coro¬
nas ramis paulatim periret , hxc verb ad pacem,
erelionc nque , nunquam pereuntes ramos [ut
aiunt] fuis continue civibus porrigeret, nihilo
deteriore fortuna &c honore , qu^m , qui ad infe¬
ros defeendentibus aureus in filva quaerebatur
ramus,quo auulfo non deficiebat alter. Vtiifdem
femper ramis fronderet in Athcnienfium arce ar¬
bos: qux aeternum pacis tranquillitatifquo fym-
bolum inter homines habuit : tanto acriores am¬
bitionis qifttra pacis fiimulos aut natura dedit,aut
ipfi fibi fecerunt.

Vnohocglorix ftudio inccnfa quondam om¬
nis Grxcia , Oleaftrum magis quam Oleam a-
mavit , plufque ex agrefti quim ex fativa Olea
commodi & honoris libi fperavit, nonin fanitate
nec in curandis tocvitx noftrx malis , fedut cftet
corruptibilis corona illa , longioris <5c melioris
poft mortem vitx fine fenfu , fpeciofum vidori-
bus in Olympia monumentum. Quod xrerno
carmine Pindarus Lyricorum omnium maximus
illuftravit. Agrigentino Theroniicerumfcribens:
laudanfquc , capiti circumpoluifte ex Glauca O-
o- lea ornamentum, quam ab umbrofis Hiftri fonti¬
bus in Grxciam Amphitrioniades Hercules im¬
portaverat honeftiffimum in Olympia certami¬
num ornamentum & prxmium. Et hz quidem O-
leaftri laudes in antiquis Grzcorum poetis funt.
Eum quidem infelicem vocavit Virgilius nofter,
Geoig.2.

infoelix fuper at foliis Oleafier amaris

Sed tamen facrum dixit Alncid.n.

Forte facer , Fauni foliis Oleafier amaris
hic fiet er at ^nautis oltm venerabile lignum ,
Seruati ex undis ubi figere dona flebant
Laurenti diuo^cr votas fufpendere vefles.

Quem locum enarrans Turncbus. Ex ritu, in¬
quit, prifex fuperftitionis fcripfit,id Virgil.& prx-
cipue Grzcorum , qui ante fana in olcaftris fu-
lpenderedonafolcbant & affigere. Illius enim

arboris vivacitas tanta eft, ut, fi multis conhgattlt
clavis, nihil tamen lzdatul. Hinc Adagium Ari-

ftoph. PlutO: UGTif /iOTlVU tt^t ffl7ZlTO\£JffOI TiUTO/ 1

Id eft , fin olcaftro adfigaip ifti, & Verrina j.Synm.
Cic.Sulpendi hominem in olcaftro iullit V erres. £***•
Grxcis /.jt//©- dicitur, ut & d^»A«u©-,vel dytu-
xaJ-j. : quibufdam etiam h.eu& su^ivriM > ut feribie
Diofc. Lat. oleafter. Olea agreftis, vel fylu. yj.f9.i~ pbaaos
rsW/gH in Olympia, ut feribit Stephanus. Aithio-
picat Olea quibufdam. Photion tefte Hcrraol.
oleaftrum quandoque Phauliam dici exiftimat:
Certe, Phaulia Olivz genus eft Colum. Plinio,

Grqcis omnibus. Deputato autem Olcaftro, quod

inde nafeitur Phaunos appellatur. Strcptos di- e!}.
dus oleafter, cui implicitx , in volutxque fuerunt trt •
Hippolyti habcnzjcurnifquc eiusinverfus. Hyr-
nithion autem locus noli procul ab Epidauro O-
leaftris confitus,notante Curtio. Hcbr.dici poteft
Sairb baiaar , tefte Lonic. Germ. TDuilbcr <DcU
baum : Ital. Olivaftro, oliva felvarica: Gal. Oli¬
vi er fauv age: Hifp. Autbucbe, led frequencius
Azjuche: Irem Ax.ambuyerd.

Eft & oleaftrum Buxi genus apud Plin.nift
mendofusfiteodex, aut apud Grxcum aliquem
autorem ipfc vel libertus cius legerit dye.Li\auw
dVa*,pro ctyetevZxov ciyc/j^uod &Dal. fiifpicatur, ut
fuo loco indicatum.

Cxterum Oleaftrum xq argillas & calculos *
amare ac oleam ex his Virg. vcrhbus intelligitur: c
Difficiles primum ttrrtt3colldfquc maligni ,

Tenuis ubi argilla ,& dumofis calculus arvis ,

Tali adi a gaudent fylva vivacis Oliva.

Indicio efi trallu fur gens Oleafier eodem
Plurimtisi& firati baccisfylvefiribus agri.

Nafeitur fane talibus in locis uberi proventu in
agroNarbonenfi, Hetrurix locis quamplurimis
crterifq-„tamltalix,quam Hifpanix. Item in Dal-
matix traftu, & in plcrifq*, Adriaticisinfiilis,tefte
Matth.In quibufdam etiam collib. iuxta Tagum,
notante Cluf & multis Lufitanix defertis, con-
fragofifque locis inter ingentia faxa , prxfertim
non procul aCerba, ubi magnxeius fylv? , in
quibus Ian.menfe frudum colligebat, quem cum Tenq
Olea maturari dicit, fed magna ex parte ab incolis
negligi, & in Sturnorum alianimque avium
efcamccdere.

In convallibus montis Athosalt^ arbores O-
learum fylv.reprimunt fua umbra ingentem folis
ardorem tefte Bell.

Nafeitur, uti didum,cx fativenucleo.Eadem & Sat>*
optime fativam recipit infitione.

Manfuefccre eam tradatu, atquin oleam abire 0*4»
decifis circa taleis, aut omnino traflatione, ferut.

Ex Oliveto etiam iam infito , &cafu quodam yt
i ncenfo, infelicem renafei Oleaftrum,fupradidu. fat%
Sed & Ad v. notant, alteram in alteram , tranfmo-
tione aut inoculatione, aut negledu abire. Rigi-
diufcula enim fir Oli va,impcxo atque horridiore
afpedu: interdum fcntico(a,quanaoin faxofis
defitis ejus radix paftinacione non difflatur , aut
nocitura pullulatio ,&fcnricofa ad caudicem fb-
boles non interlucatur.

Valde laborat frigore Oleafter ut Theoph. an¬
notavit.

Huic eadem vis qux Olcx, verum aliqiuntb
efficacior hxc: quanquam Plin. Vires quas Diofc.
Olcaftro attribuit, Olcx aflignaveritr

Sie autem Diofc. de Oleaftri viribus. Fo¬
lia aftringendi vi prxdicafunt, qux trita ^im¬
polita, Eryfipelata, Hcrpetas, Epinydidas,car-
bunculos, nomas, reduviafque cohibent. Cru- Erjf%
ftas eadem emarginant cum rnellc illita. Quin- Htrf

etiam

Vires

vfks.

LIBER

e t*arti ulcera fordidasepiirgsric, panos & inflam¬
mationes cum meile impolita difcimunt, &cu-
' ra temicapitc avulfam. conglutinant. Oris etiam
ulceribus & aphthis commanducata medentur.

Sed & eorum fuccus,ac iplum etiam decodtum
cofdem habent effedtus. Admotus enim luccus
u. fanguims eruptionem, fluxum muliebrem, ocu¬
lorum ftaphylomafa, puftulafque inhibet t infu-
perque ulcera veter^fque defluxiones fiftit.Qua-
■■ propter etiam in collyria additur, ad palpebra-
, rum erofiones perquim utilis» Ad exprimen¬
dum vero fuccumfolia tundere oportet , &affufo
\nt vino aut aqua exprimere ,illumque /ole ficcatum
in paftillos digerere. Eft porro qui cum vino ex¬
primitur tum valcntior,tum ad recondendum ap-
tior,co qui cum aqua expreffus fuerit. Facir & ad
aures purulentas atque exulceratas : Folia cum
. hordeacea farina illita Cceliaci.s conveniunt. V-
"c- runtur, autem, cum Floribus folia, ut fpodij vi-
w' cemprxftcnt , in olla ctuda , cujus os luto fit
oblitum , lifquedum figlinum percoquaturidcin^
de vino reftinguuntur ,iterumquc vino fubadta,
eodem modo cremantur : poftremb cerufl? mo¬
do lavantur, & coguntur in paftillos. 'Ceterum
creduntur uftioniscjufinodi ratione ift medica¬
mentis oculorum fpodio minime cedere. Quare
& iifdem viribus pollere cenfendum eft. Ha:c
Diofc.

i Hinc patet aperte falli Amatum , & immemo-
i rem verborum Diofc. fuilfe, quando ait, Flores &
folia Olcaftri combufta,pro fpodio u fu rp ari, Ara¬
bum invento.

Elephas Chameleontc concolori frondi de-
; vorato , decurrit Oleaftro , huic veneno fuo ,
inquit, Plinius , qui reliquas quoque Olcaftri
i i*, vires his compledittlr. Foliorum eadem natu¬
ra , [ fdl. ciimOlex foliis.] Spodium e cauli-
culis vehementius inhibet rheumatiimos. Sedat
& inflammationes oculorum, purgat ulcera , alie¬
nata explet, excrcfcentia leniter erodit, ficcat , &
ad cicatricem perducit. Cetera ut in Oleis. Pe¬
culiare autem, qu&d folia decoquuntur ex mel-
m le,danturquo cochlearibus contra fangliinis «X-
creationcs. oleum tamen acrius, atque effica¬
cius: Et os quoque colluitur illo ad dentium in¬
firmitatem. Imponuntur folia &c Paronychiis ,

£c carbunculis , & contra omnem colle&ionem
cum vino : ijs Vero qua* purganda fiint, cum
meile. Mifccntur oculorum medicamentis, &
decodtum foliorum & fuccus oleaftri. Vtiliter
etiam auribus in ftillatur cum meile , vel fi pus ef¬
fluat. Flore Olcaftri condylomata illinuntur &
epiny&ides. Item cum farina hordeacea ven-
5flr’ tenin rheumatifmo cum oIeo,6c ad capitis dolo¬
res. Cutem in capite ab offibus recedentem cau¬
liculi decodli , cum meile irripofiti,compri-
¥. munt. Ex oleaftrd maturi [fru&us] in cibo fum-
pti fiftunt aluum. Tofti autem & cum mei¬
le triti, nomas repurgant, carbunculos rumpunt.
Hadtenus Plin.

Hipp.I.i.morb.muI.ad fluxum rubrum inter r<*-
s liqua medicamenta , id eft, olea:

agreftis feabiem habet. Sic enim PlinJ.17.cap.14.

4 u?av y interpretatur > quam dicit morbum om¬
nium arborum communem. Eandem, 1. 23. c 7.
JLichcna appellans. Quid fi impetigo intelli-
genda, quam fupra ex Theoph.diximus olex pe¬
culiarem, ut fcabies in Fico ?

IS Gratam etiam oleaftri frondem Capris effc
ra’ Lucretius teftatur , qua homini nihil ama¬
rius :

Barbigeras Oleajier eo iuvat njqut (apellas

Vf:

Effluat [AfnbrjfiJ] qua fi vsfone&are tinftas.

At nihil efl homini fronde hac , quod amarior
exflet.

Oleaftri materia: perpetuam 'naturam tribaif
Theoph. & propter amaritudinem , Anulla ne-
que teredine, neque tinea -erodi.

Minoia etiam fimulachra , tam ex huius quam
olsx radicibus fculpifolita, quod rimas non ad¬
mittant , & materia: xqualitare quodammodo
conflare videantur. Ex Oleaftro etiam brevio¬
res marculi & cerebris vaginae fiunt , quod in to-
tumoleagi.nea nodollor fit crifpa-, & fpilla. Ac
ctiamnum hodie ex Oleaftro delicatiora fieri ope-
rain Germania, Cordus teftatur.

Cxteriim, quod ex fhictu Olcaftri exprimitur Olei G£
oleum , potentius aftiingit, inquit, Dioic. quilm leartri v£<
vel omphacinum, & ad ufum fanorum fecundum, res-
fibi locum vcndicat. . Caput dolentibus, rofacei catithdoi
vice , convenit. Sudores fiftit, & defluos ca- Inr.
pillos inhibet. Quin etiam furfures & capitis ul- Sndor
cera manan tia , Scabiem & lepras extergit : mo- *
raturque canos, fi quotidie illinitur. Idem &ad flrfu^s.
gingivas uligine putri laborantes.colluituri den- vlccr*cafl
tifque labantes confirmit. Eiufdem calfadH & scabiet Ar«
excolati fotus gingivis fluxione tentatis eft ac- ?ra- .
commodatus. Lan^m fpecillo circundatam in
Oleum demergere oportet, ac gingivis tantifper
adhibere,dum albx confpiciantur.

Plin. Oleaftri Oleum tenue dicit, multoque a-
maritis quam olea: , tantumque ad medicamen-
rum utile. Gal. & cum fecUtusPaulus,non fim-
plicemei temperaturam tribuunt, quippc,qubd
aftringat fimul & extergat, fed admodum fqua- Tenqerafrig
lidumdicunt. Curtius cafidiffimum dicit, ex om¬
ni Oleorum genere. Hoc in cibos non venit. Si
quis tamen eo quotidie barbam vel capitis capil¬
los inunxerit , canitiem remorabitur, cefte A*
mato-.

ELafiOMELI:

E Palmyreno Syria: tra&u , ut (cribit Diofcl Lo -
lod El^omeli vocanti ex quodam caudice ma- s»“fldti£
natjOlcum craffius meile , fapore dulci. Id cya- Supor.
this duobus bibitum cum una aqua: hemina, cril- Vlus-
dum biliofumque humorem alvo detrahit. Sed
qui aflumpfcrc torpefeunt, viribufque deftituun-
tur. Attamen eo minime terreri oportet. Qtiiri
excitandi funt, neque permittendum ut fomno
graviore confopiantur. Sjufdem meminit SC
Plin. his verbis: fponte nafeitur in Syria: mariti^
mis [ in fyris Palmyris vet. & Diofc.] quod EI$o- piin- ^
meli vocant. Manat ex arboribus pingue, craf- ‘ M
fius meHe,refina tennius,ftporc dulci , 2c hoc me¬
dicis. Ttem alibi: Ela:omeli, quod in Syria ex
ipfis Oleis manare diximus , fapore melleo, non
fine naufea, alvum emollit, [foluit vet. & ch.] Bi¬
lem pra:cipu3 detrahit: diiobus cyathisin hemina
aqua: datis : qui bibere , torpcfcilnt, excitantur-
que crebro. Potores [ pugnatorcs,aiij] certaturi
prxfumunt ex co cyathum unum.

Aurehan.oleu n Syriacum vocat, laudacque in .
Paralyfituc mordreans, accendens, emolliens. rilcult
Hcrmol. reprehendit Plin. qubd in maritimis Tempe-
Syrixnafdfcribat, cum tamen Palmyra long£^ ram.
mariabfit:ideb , non maritimis fed Palmyris, le-
gendumconieA.itmifi quis, locum unde id excer- jj‘”i “ri
pfit. non Palmyris, fed Almyris, legi fle Plinium'
exiftimet ^quod in tanto fc viro dubitate nullo
modo polfe ait.

Csteriimpiofc. arboTemcxqua manat EUug

14

HISTORIAE PLANTARVM;

'AT Arce Hi
opimo pe¬
culians.

'Ai aruflm

fJOt.

JDiofc. ex.

plm- &tl~
1-nJir.

Oleomelt

Cordi.

Oleomeit
duplex .

Cordus re-
prth.

meli ignorare videtur, non enim nominat , fed
n de finit e tantum cx quodam ciudicc dicit : At
Plin.apcrte oleaseius regionis efle tefiatur. Sed
adhoccap. Diofc. Marcellus peculiarem opinio¬
nem habet : Nam [ ait] DiolcOridem dicere , &
lpontc fua fluere , & opere hu.nanc cx fumma ar¬
boris parte confici eundem docerc.Imb fibi ipfi
non convenire putat, quod primum dica; ex quo¬
dam trunco fluere : mox humano opere etiam
confici ex, r$j$<L>&uY : quafi olearum furculos indi¬
caret, qua: apud Athenienles 7^9*^“ fignificatio
efl. Atque adeo difficile putat diverfiim Diolc. &
Plin.hi floriam in haere cencordcm tacere. Qua¬
propter voce corticemfurculorumeiufi-

dem arboris intelligit , quicunque tandem ca fit:
fed pro A/V»,', legendum putat Aix«f,ixortice,idq-,
hacratione:nam,inquit,ubi ex trunco arboris hu¬
mor per fe fluit,cXprefijs eiufdem corticibus flue¬
re etiam poterit :pcrfuasitqueid prxcipue,qubd,
conficere veubum , eam hominis operamindicat,
qux,quod nondum cftcfliciat. Vngucn autem
per le propidsadolci naturam Sc habitum acce-
dic. Nec ratione caret, ut,quod in ima arboris par¬
te per /e fluit , in fummo fateat , nec nifi vi 5c hu¬
mana opera extrahi & colligi poflit : prxferdm-
que ex c.»rcicibus,qui copiofiore, quam interiores
part s in pluribus humore abundant. Hxc Mar-
cdJus,qui te tamen non adeb hoc decernere fate-»
tur,utillud penitus damnet.Ingeniose fane atque
mode fle, Nam & imperitis rerum ita rationabili¬
ter uideri poflct,& rsifle ab eo fa6tum ut non pro
indubitato decerneret. Certe nec etiampotuit.
Pofleriorenim ili i pars capitis apud Diolc. de E-
lxomeli , vel potius huius capitis appendix, qui
docet, ex furculis olearum Sc oleum fieri , non
cornrmlcenda neque confundenda cfl cum prio¬
ribus. Nam, ut dicebamuSjin generede olea intcl-
ligendum.quoddeoico fiirculorum fcripfit Diofi
non de peculiari illa arbore, fi vc Olea ea fit, ut e-
quidem ccnlemus, & fpecialius mox explicabitur,
five de alia quadam hactenus incognita.

Plin. iuxta Elxomeli non meminit ciufmodi
Olei.

Hic Manna [inquit Ruell.Eliomeli : de quo
loquitur, inteliigens ] pertinaciter iis , quibus fe
inferic,hiret: fic,ut non nifi cum fragminibusde-
cerpatur. Optauerimus fime dcclara(lec,ubi uide-
rit,unde pro fluxerit, quid denique de cius paren¬
te fentiat, fi quidem (pedalem hanc adhxfionis
notam cmulgareaufus fit.

Cordus oleomel [ita vocat] quod in Syria, or¬
be alieno nafcatur, nec authoribus conflet e qua¬
nam emanet arbore , atq-, difficile fibi efle fatetur
re peregrinam indicarc.Novifle tamen oportere
duplex efle olcomcli , alterum quod lpontc fua
cx caudice defluat,&alterum,quod cx eiufiiem ar¬
boris furculis humana arte ciiciatur. oleomeli
fimilem cireliquorem,qui apud nos veris tempo¬
re c Betulli &: Quercuum caudicibus lpontc fua
di Aillat himioidiqnido meile crallior : tk alium ab
hoc cfle , qui laudatis Betulli 2c oflryx arborum
caudicibus aqui modo liquidus- Venim, quod
ante diximus, id repetimus, non videri nobis duo
Elxomeli tradi a Dio Ic. ftatuimufq ue fecundum
Elxomeli Cordi non dicendum Eliomeli , fed
oleum.

Cornar. aperte fatetur Elxomeli hodie penitus
ignotum cfle, quod & Lonic. & Ryffius aiunt,
magno errore implicari cos ailcrentes , qui Man¬
nam exi Annant.

Lonic. non neccflariam dicit quod Marcell. a-
pud Diolcor. a/5T(9- ,id eft pinguedinem in

rautet. Cur enim [iniit] ex frondibus vel ramis
arboris , cuius eruncas oleo fluat, non etiam O-
lcum expreiferit humana opera? Quanquam,cum
Oleomcllc careamus , quid refert, live cx cortice
vel germinibus leu ramulis oleum exprimatur?

Quanquam verb quotidie plura , variaque
mercimoniorum genera nobis ex Syria conve¬
hantur , Elxomeli tamen, inquit Matth. quod
fciat , non modo non convehi , ficd ne ullum qui¬
dem audi ville, qui ipfiim viderit vel noverit.ldem
ait & Diolc. &f>linmm communi eorum fenten-
tia, quibufeum longam contraxerant conluctu-
dincm,fcriberc, Elxomeli oleum cfle : «ScDioli:.
addere non modo Elxomeli per fe ex arbore ma¬
nare , fed & faCtitium haberi tufis furculis. Qui¬
bus fianc verbis bis impingit Matth. Non enim
fcribit Plin. quod hadtenus quidem legerimus,
Elxomeli efle oleum : Nec etiam Diolc. dixit cx
furculis fieri Elxomeli. Apud Diolc. fulpicamur
iKcuov vocem fiaperfluam, quandoquidem a Plinio
o mi fla.

Amatus quoque Elxomeli Europx incogni¬
tum dicit, & quxrit in India ex Nuce uel Palma
Indica.

Sed huic hiflorix maximam fiicem attulerunt
PenaS: Lob.cum Icribunt. olex Monfpelij in
vinetis duplicem perquim nobilem fundunt la¬
ticem : nimirum oleum baccx callo : & mei five
Elxomeli, quod mirum dictu, fed verilTimum,
caudice vulnerato. Atque ex olea arbore vul¬
gari perquim amara tota & ingrata, cortice, cau¬
dice, fnnflu nondum lale condico , emanare vere
melleum, non folum eoiore , fapore, fed etiam
duratione incorruptum experti fumus. Habemus
namque , partim iam duodecim abhinc annis
collethim b 'Rondelctio prxeeptore , par¬
tim i nobis quinque ab hincannis, cum co nos
duxiflerStephanus Barralius,Monlpe!ienfis Dio-
fcoridcs,vocatus,atque in tenellis ramis & flipiti-
bus olearum arborum , tam infolitas diuitias affa¬
tim nos latere monuiflet. Tunc enim rimofis e
corticibus,partim fcalpello laudatis, fatis excepi¬
mus, non modo ad explorandum , led etiam aa a-
micisimpartiendum. Verum,nonnifi propemo-
dum pene matura oliva ac nigricante vel purpu-
rafcente, quam Novembri 6c ingruente hyemis
fxvitia decerpunt , quilquam reperiet mei i-
ftud , ut nos plebecula monebat, qux inter¬
dum tantam copiam ramis aggeftam fc vidifle
una aut altera die ante vel poft D. Catherin^ fe¬
lium aiebat,ut, aviditati explende, pueri & men¬
dici cb cercatim confluerent. In proximis vinetis
pone fanum fune ciniflorum Francilcanorum ,
viaad Latrcalcm portam , etiam nonnihil emana¬
bat , & plurimum ferebatur Lunell? extillarc,
prefertim fedtis maioribus truncis , e quibus ini¬
tio meile liquidiorlatcx glutinolus effluebat, po-
fleainibi relidens aliqu?ndiu,frigore denfior e-
vadebat,atquc,non tam mei quiim Mannam ve¬
ram pre le ferebat, fpecie , gu Au , fapore , concre-
done,omnium commilitonum judicio qt»i degu-
flarantjinter quoslac. Vtenhouius Candaucmis,
gerrcrofiis, & multaru literarum medicus dodif-
fimus. Quin iam,dum hxcprodeiemus,cum mul¬
ti ali j deguftarunt& mirati funt, tum Mediri fi fi¬
gularis eruditionis, vniucrfieque materix medicx
confukilfitni D.Parifienfis Drouctus,& D.Pemus
Anglus.Hxc illi.

Cateuim, quidam , [ut Hermol.]fufpicati fiunt
Aeronieli five Mannam, efle Diol. & Plin. Elxo-
meli five Olcflmelirled multi eam opinionem re-
ljciunt , nec fine ratione , ut oftendemus l.S.c.

de

DiCj

men

Ma

Me,

Moi

lierij

/cori

T em
coUti

D,f,

de Manna. Eorum vero opinio, qui-6*iftimart E-
laromcli die cx Palma Indica nuci fera, reie da eft
L* ubi de illius Palma: liquore traditur.

IIBER VI.

OLEA iCTHl OPICA EIVSQVE
La chryma Cap. III.

S^- p<- Aro Ge.ograph.I.nT. feribit c(Te infulas in
Aiabia eres de fertas , Oleis oblitas , non no-
ftratibus , fed indigenis , quas afichiopicas vocat,
earumque lachrymam medicam vim habere:qu£,
autore Diofcor. [ qui S&y.y wryfr A '/ZrirTiKvf heua^,:
Aethiopica' Olea lachrym.un vocat] fcammonio
quodammodo fundis eft, fulua, fti!l:s conftans e-
>ilibusratque mordax. Qux vcrA gummi & am-
moniaci fimiJitpdincm refert , colore nigricans,
necguftu mordens, inutilis cenfetur. Noftrates
Olea Oleaflnquc talem kchrymam fundunt. Fa¬
cit porro ilia ad vifus hebetudines oculorum
cicatrices albtigincfque illita emendat , urinas
menfefqi ciet. Eroforum dentium cavis indita, ad
eoium dolores efficaci eft auxilio. In medicamen-
taquoqueexitiali vi prxdita refertur partiifque
edam pellit : &: impetiginibus ac leprae mede¬
tur. Appellatur autem ^thiopica Olea etiam O-
lea fyl\ eftris. Hxc Diofc.

Verum Paulus, 1.7. rei Med. Olex Aethiopicx
lachry mam non Scammonio, fcd Ammomaco te¬
nui , hoc eft, gutta: Ammoniacx , quam vocant,
aflimfavit . ut arV/ 7«' ^y^fxem [vel t>7t

apudDiolc. non intempeftive Sarracenus,
auy mh*.v.£ ae™ legendum fu (picetur. Ncc ob-
ltare putat, quod paulo poft lubditDiofcnrid. la-
chrymam Ammomaco fimilem inutilem & inef¬
ficacem elfe. Nainde ea ‘lachryma, qnx Ammo-
niacurn vulgare , nimirum craffus , fordidius
impuriufvc referat , hoc accipiendum e.ufti-
mac.

Hcrmol. annotat Olex Aethiopicx lacbry-
mam in pretio e (Te. Et tamen nefeit quid Iit.
Subdit enim : Sit hxc Arabica qux &c ipfa dotatur
lachry ma, nondum conflat mihi , quanquam pu¬
to eandem c fle : quoniam in Arabici finus defer¬
tis tribus infulis , ut inquit Strabo,nafcitur : ut¬
cunque in Arabia flillat eam olea, qua medica¬
mentum conficitur haifiov appellatum, fingulari
cffeftu contrahendis vulnemm cicatricibus.

Sunt qui hoc elfe putent gummi genus illud,
quod Neo terici Elemi quafi Enhxmi appellant:
ad olla etiam fra£ta calvx conglutinanda canta-
tiflimum. Oleas autem has in Arabia nalci ait
idem, in maritimis & fludtibus ,xftuque operiri ■
Rubro mari: ncc baccx noceri , cum conficti;
in foliis falem relinqui.

Ex Aethiopia ufque [ut ex Comico ait Mar-
cel.] Aethiopicx olex iachryma quondam Grx-
cix importabatur.

Non, ideo, parum certam eius in Grxcis & La¬
tinis demirabitur aliquis hiftoriam ,quam ab ex¬
tremo orbe &incodtis calore Solis gentib. didi-
ciife oportebat. Neque anobisdefidcrabitquif
piam, qux in tamlonginquo &inacccflo orbe
nafientia cognofiri xtate noftra non polfunt.
Nefcimus enim nos an ad mare h<?c lachryma O-
lex iit in Arabia nafcentis qux in rubri maris,
lictoribus vivens ,fiu£tibus &xftu aliquando o-
peritur, falemqueit\foliis oftendit.

Phn. inter Acthiopix arbores eius non memi¬
nit: diftantque tam longo intervallo inter fe
Aeihiopia& Arabia, ut non verifimile fit, quod

in.MbunafeitarMedilopia k Dio£. ttibaaun
fuilic. Nec mirum ignorari hoc tempore rem,
cilmPaulu, c— aliorum famapotilis , quam ex
plantam a h Horia dicat , dicere quoldam Olea-
ftrum elfe Aethiopicam oleam , quod utique cx
Diofc. haufit. Ruell. tamen oleam Aethiopicam
omnino fepara t a fylveftri olea.

Olcafcri in Aethiopia lachrymam hodie ineo-
gnitam Cordus quoque fatetur : quofdam tamen
c . fl131 exiftiment elfe Gummi didtum Ele-

mi, eque id neque negare, neque alfererc.

Nos vero de Gumini Elemi egimus, 1. 5. poft
arborem Molle , cujus lachrymam elfe puta¬
mus.

Quod vero ipfam arborem olex Aethiopicx
atri net, idem Cordus ait, confiderantibus eam,
eiufquc materiem, nullam inventam elfe , qux x-
que eius habitum referret, ut iignum quod Rho- Lignum
dij aut Rhodifi j cognomine circunfertur. Sxpif- Rk»dtum'.
(ime autem ignaris pro Ag2iIocho,hoccft,Xyloa
loc fubftituitur,de quibusYuo loco.

1 Ex eadem aut funili conic&ura Cxfalp. Ad fi-
i inulachrajinquitjperpetua hodie oleaftrum Rho- oieAfte* 1
; dium maxime expetitur, macuiofa facie, prxden- Lihotiius.

■ (um , ut quodam modo Agallochum Indicum
xmuletur , impoftoribus adulterandi anfam prx-
b entibus. Et addit : oleafter, id eft, fylv. olea in
Aethiopia lachrymam fundit. In mari rubro pe¬
culiarem de feribit Theoph. e cuius Iachryma
medici medicamentum componunt fidendo ian-
gumi. Plin. Enhxmon appellari feribit olex la-
chryma.n in Arabia. Forte fuerit gumraiElemi.

Hxc ille.

Verum has conjecturas alibi explolimus, prx- , . -
fertirn de Elemi refi na, ficut & Apollinis. Quod
de man rubro peculiari addit cx Theoph. fciat, a-
liud s llc marinum, fivein mari : aliud iuxra mare,
fi ve maritimum , quod inlittore vel tractu mari
vicino nafeitur. De olea , autem marina Theoph.
trademus ultimo hujus operis libro D. V.incet
marinas plantas.

OLEA KAAAI2T E *I> A NOS
Aristote lis.

Cap. IV.

IN Pitithco inquit Arift. Olea eft , quam Calli-
Xftephanum vocant , omnia folia reliquis oleis Dejcnptia\
contraria forma producens: Quippe, qux fupi-
nam non pronam partem habeant viridiorem:
ramos mittit quemadmodum Myrtus , unde &
fumpta plantula Hercules in Olympiis Oleam Lferculu
plantavit, athletis coronas fuppeditantem. Di- °^e*'
ftat ablliflo fluvio ftadiis lx. muro circum je-
Cto munita. Ac ne quis tangat, grandi poena ca¬
vetur. Hinc & olex decerptum furculum ,in O-
Jympio campo plantarunt, ut victores inde coro¬
nis donarentur. Apud Paufaniam quoque legi¬
tur Oleaftro Calliftephano vidtores Olympios
coronari folitos , ficq-, folam eam Oleam qux in
Olympia nafccbatur vocatam, quemadmodum in
Academia latam, Moriam Grxci dixerunt, ut A-
riftoph. & Pollux prodidere. At Theocriti in¬
terpres cum Ariftoph. & Arift. Calliftephani O-
Icx, nonOlcaftri, ramis coronatos fuifle una¬
nimi confenlu Icribunt. Mirum vero ^ lolo
Ariftotele annotatum oleam hanc h. exteris di-
verfam , & a nullo alio, prxteriam citatos auto-
res, qui tair.en differentiam hanc non tradunt , il-
C

ie H I S T O R I -AE

lad obfervatura. Ea vero foliorum contraria for-
mi peculiarem etiam hanc hiftoriavn poftu-

plantarvm;

i fvlv. Si OlcaBohcmi-

labac.

OLEA INDICA.

C a p. V.

locus.

Em init quoque Thcoph.^ Olex I^ice,

^eftnPtio

j , ,quamin moncuofis mfei Icrloit , verum fle

rilemelle, ac medis naturae inter Olealtrum at¬
que Olcara. Sed & fpecie tota diflare , St fo¬
lia eius latiora quim Oleaflri , ariguftiora quam
Oleat.

Aliter Plin. Oliva Indite , inquit, Herilis , prar-
terquam Ol faflri fmdtu. Sane l'i fit ftelilis, non
erit Oleaflri frudta : Scviciflim, ftOlcaftri fru¬
ctum ferat, Koh erit Herilis. Ideo non d.fplicet
Conft. indicium, qui fic emendat: Oliva Indue
Herilis : ceteris , priterquim fraftu , OleaHri.
CebuiiTcnt (ane qui illas otas pcrluHrarunt , ad
vivum arborem lianc delcribere , St in quibus ab
OleaHro St Olea noHrate differat graphice de¬
pingere.

ELaEOSTAPHYLOS.

C a r. VI.

'otr* er si-
tu conesr-
di<-

locus.

yholtmA.

'Modut tn
(crtndt.

Ztymott.

yfyolea t O •
Uu^a-

CAL $ A R Conftan tinus , vel quifquis alius
fit operis Geoponici , quod cins nomine
circumfertur , autor, (quem quidam Diony-
fium Vticenfem putant) huius hifloriam recenfet
cx Varrone quodam, ut ille ait, his verbis :Non
cftfilcntio prxtercnndum , quod dc Olex cum
vite naturali confenfu tradit Florentinus undeci¬
mo Gcorgicon. Ait enim, fi quis Oleam in vi¬
tem in ferat, non foldim uvas , fcd olivas quoque
parere. Talem arborem addic fibi vifam apud
Marium Maximum , qui ciVmfru&um cius degu-
ftaflct, negavit unquam fe quippiam come (Te,
quod magis Oleam uvamque refiperet , thn exa¬
cte fimnl utriufque faporem liaguar reprarfen ca¬
tum. Nafci autem tales arbores in Libya prodic,
vocarique patria regionis vocc Vbolima. Perticas
igitur fubiiciendas, quibus ramorum onus fulti-
nere queat. Si verb alio quovis modo inferatur,
iifdcmnon clTe opus. Ergo propter terram vi¬
tem terebrandam , & Olea: ramum immitten¬
dum fuadet, ut & a vite dulcedinem,& e terra na¬
turale allidat alimentum , ut tandem cius iucun-
diorccibo fruamur. Poftea autem mi n ori molc-
ftia fructum cx ea capi, ubi vicem non amplius
onerat fuo pondere , fi videlicet acceptum cx
io (a ramum tran (plantemus. Servaturum enim
mi Ituram atque naturam progenitorum, fi probe
fiicrit irradicata. Appellatur autem fructus 2t
a promifi.ua parentum conditione Elxnftaphy-
los Grxcis, quem Latine Vvoleam, vel Oleuvara
dicere poliis.

da, qus Olcaficr. Ol
ca dicitur.

Oieafter Germanicus , qui aliis Rhamnus . paulo
pbft fequetur. Coccygria male exiftimatur a
quibufdam OleaCilibrica.

Dc Coccygria autem, qux Cotinos quibufdam
dicitur egimus, I.4.

De Olea Cilibrica rcl Calabrca Colum, quam
Hermol.& ali j male putarunt Chamclcam,adtum
lib. 5.

Multis etiam Chamelca dicitur Olea humilis
& Olivella, eaque nomina variis imponunt
plantis.

Laureola folio perpetuo, Si folio deciduo di¬
cuntur Olivellx & Oleaftellx , de quibus, lib.
prxced.

Oli vellam fuam habet Cxlalp. dc qua iub titu-
tulo,Chamclxa fubtus incana.

Liguftrum quidam vocant Olivellam.

Phillyrex genus Oleaftcr dicitur ClilC au-
torc.

Lycium Narbonenfinm olex fpccics eft Lob.
dc quo infra.

Habetur & Lignum Rhodium pro Oleaflri
genere.

Buxi item genus male apud Plin. dici oka-
ftrum , anteii dictum.

Oleam maris rubri non bene fufpicantur A-
pollo SeCxfalp-efle Oleam Aethiopicam &Ele-
mi , ut ollenfum psulo ante. Olea autem maris
rubri Theoph.defcribetur inter marinas plantas.

Matth. tradit fuam Ptai micam olivellam mul¬
tis vulgb dici.

Inter fuppofiticia Dio fc. lcriptum Ebulum Da¬
cis dici Olivam.

Olcaftr. folia quibufdam cftNerium live Lc-
dum alpinum.

Nerium dicitur Oleander.

Et quibufdam Oleander Avicen. ut Sc it nobis
cap.de Cneoro.

Quid fibt velit trattatus quid pro quo, fubfti-
tuens Olivx Agyptiacx Adan.es duplum nc-
fcimus.

Nec etiam placet pro Olivx foliis prxfcribi fo¬
lia Plantaginis.

Dod. annotat apudDiofc. depravate, cap. dc
Orchi sxaJsiftaxctitf, pro gvj>^ u<t\&x.x.

Elca^ni feu Olcagni nomine plurcs quoque
plancx traduntur dc quibus fub Eleagrio.

cH

L'gn 1
Eho J
Buxi

Ole 4
rubri

EU

SPINA OLEVM PROFER ENS

ET AL I.€ SPIKit.

Gap. VIII.

O Lhy£ OLEASTRI ET OLIVELLA
xquivoca & fuccedanca.

Cap. VII.

Cv£ t e rvm his nominibus , Olea, Olca-
fter , Olivella , varix donantur plantx,prx-
ter Oleas ante di&as,ut Ziiiphus alba, mox dicen-

CTesiAs, autor eft apudAthen. inCarma- ^
nia Oleum e fpina [»?.«* 7 cuprdror] heri , quo nt
rex uticus: puta, vel ad ciborum condimentum, t,
vel ad illitum corporis. Sed b qua fpina id fieret I
non explicat. Kat lyybM Greci a./j.vSa.v , fpinam y(
vocant e cuius fru&u Acacia exprimitur. Qui- J
dam legunt Oenanthinum , ut notat Dalcch. }
Theoph. Arianx fpinc meminit , e quacum Sol J
oritur ftillatMyrrhx fimilis lachryma : verba eius ^
funt: In regione Ariadidla [qux Sc ipfa Indica- ^
rum una] fpina eft, cx qui lachryma gigni- []n

tur Illyrix afpcctu odoreque fimilis. Hxc ubi^ cbi
Sol illuxerit profluit. In textu habetur, ouoio/ ^
bxv&eL. Dal.legitr.7 yetQsalx (ravsyw>ideft,Gabyrx?
Myrrhc. Sed vulgata Plmijlc&io nonconfcn-
tit. Sic enim habet: Contermina Indis gens

Anan*

.Ariar» appellatur, cui as (pina lachryiTunim pre-
Cio(a,Myrrhs fimilis , acceffu propter aculeos an¬
xio. Ei (ole nimirum accefliim anxium fecit, &
proIllyria,ut in vulgatis nollris habetur, Myr¬
rham apponit, nifi quis hanc ipfam Illyricamlu-
chrymam dicendam velit. Strabo I.i5.Gedro(iam
ferre Myrrham dc Nardum fcnbit. Eli autem
Gcdrofia Ariamc contermina.

NIMBO FOLIO ET FRVCTV OLEA*.

I'BER vr. a7

cum fellis bubuli momento, autaceto, autaloe.
Quamobran familiare admodum &pcrquam fa-
lubre medicamentum eft omnibus illius regio¬
nis incolis, pr?iertim Malabar pro vmcie,quooiam
lumbricis valdd funtobnoxij. Magnus cft etiam

eorum ufus, tum florum & frudus m atticulorum

doloribus, tumoribus,mcmbrorum debilitate, &
apoftematibus. Oleo quoque Malabarenfes

vulnera, & nervorum punaurasatquedolorcs J

& contractiones curant.

Cap. VIII

AB omnibus
Indix inco¬
lis Nymbo voca¬
tur, inquit, Gar-
icias, arbor qux-
dam Fraxini ma¬
gnitudine , folio
Olea; , acutiore
tamen , per am¬
bitum ferrato, u-

craque parte viri¬
di, non cinereo
autvillofo. Mul¬
tis luxuriatfoliis.
Flos cadidus eft,
& JFrudtus exi¬
guis Olivis fimi¬
lis. Eodem fere
modo ik Colla
deferibitj & ait
procul afpicienti
Fraxino perfimi-
Icmhanc arborem videri, folia e|{e mucronota
euihi amaricante : ramos multis foliis luxuriare,
noubiis abundare exiguis, albis 3 quinque filiolis
conflantibus , flavis in medio flarninulis, Lotque
fylv. five Frifolij odorati odorem referentibus:
fructus parvis Olivis fimiles efle, fiibluceos, cor¬
tice admodum tenui proditos , &n afei ex ramu¬
lorum alis. Miramur porro a Cofla hanc arborem
Fraxino petfimilem dici, cum tamen id ex icone
non appareat, Sed nec Olea: foliorum fimilitudo
Eic confpicicur , quam Garcias , tribuit, quod
Cofla tacet. Caftor Durantes ab omnibus Indis
Nymbo vocari ait. Malabaris vero Bepolo etiam,
Celte Cofla.

Vtilis eft harc arbor , ijfdem autoribus , in ufu
medico. Nam folia trita & vulneribus, ctim ho¬
minum, tum iumen torum cum fucco Limonum
impofita, miraculose ea fanant. Foliorum fuc-
cum vtilemcfle ferunt lumbricis necandis, cum
Balaguateincolc,tiVm Malavarenfes, quod ratio¬
ni confbnumcftjcum nonnihilamaritudinispof-
lidcant. Exprimitur in Bifnager & Malavar O-
leurn ex eius arboris frudfcu , quod huc mcrcimo-
monij gratia deportatur. Vtilifllmum,ideft,ad-
verfus nervorum dolores , fi eo calido inungan¬
tur. Rara admodum cfthxc arbor &c in medico
ufu admodum commendata tam h. Chriftianis ,
quam k Gentilibus, reliquifque Indis provincia¬
rum incolis. Folia cum predito fucco impofita,
non modo fimplicibus vulneribus, fed & fordidis,
cuniculofis calkififque mirifice conferunt: dige¬
runt enim, emendant, farcotica funt,& ad cicatri-
T ccmperducunt. Foliorum item fuccus ad necan¬
dos &: expellendos omnis generis lumbricos,vel
• perosfolusfumitur,autex vino , aut aqua, aut
gaftnK inferio, fi ve umbilico impolitus folus, aut
Tom. I.

ZIZIPHVS CAPPADOCICA:
quibufdam Olea B ohcmica.

Cap. IX.

ziphumalbam hac
i dixit arborem iu-
1 ll? magnitudinis,
cuius patulos ra¬
mos cortex l?vis,
cineraceus Vel ca-
, dicans obtegit.Fo- F«Ha;
lia mollia longius
^ Ziziphi foliis re-

ceirerunt, falighi»
propiora, alias al-
ternatiin,ali£s or¬
dine nullo per ra-
I mo.snafcentia,fe-
ifexneiam circitet
longa , unciam fe*
re lata & angu-
fliora , tota albi¬
ca ti a , p o u fli m urri
parte nferiore , brevique & molli lanugine pne-
dica> modice obtufa, brevi pediculo herentia. Ex
quorum alis flofculi emicant argenteo pallore rc- frulil
nitentes, odorati , vel ut Cluf.ait, gravem, non odcr
tamen iniucundum odorem Ipargentes , & caput
ferientes. Bacce fublongx , exiguis Olivis aut Zi- Btuc*'
ziphis fimiles, albe , fungofic& dulci carne five
pulpi, faporis aciduli olFeo intus nucleo canali¬
culato. Rami interdum fpinofi funt. Materies to Uteriet
flavicat,Qon admodum firma.

Colum, hanc alba: Ziziphi nomine incellexilfc
videtur, /.9.C.4. ubi & rudia: meminit. Piin.Co*
ro narum [inquit] qui varietate fola placent, duo
genera, quando alia: Flore conftant,alia: folio :

Florem eifc dixerim Geniftas:item Rfibdcndron:
item Zizipha , qua: & Cappadocia vocantur:
his odoratus fimilis Olearum floribus. Idem ali-
bi Cyprum Ziziphi folia habere dicit. AtDiofc. f"*‘
Cyprum dicit habere foliaOIe*. Scribit Bcllon.

In Infula Lemno duas fpeciesluiubarumprovc-
nirc, quaru una fatis cognita fit in Gallia,quzfal-

sb multis in locis, tum Parifiis,tu alibi dicatur O- °
livafter.Sed Iuiubas albas dicendas, quas Colum,
non ignorarit. Idem alibi feribit, apud Heracleam
agrorum fepes ex arbore Zzipho alba [luiubier
blanc. ] Columeil^ di<fta,fa6tas, cui fnnftiis fimilis
fitZizipho rubrq , excepto colore , quem Grxd
in urbibus venalem proponant , & vulgari nomi¬
ne corrupto Ziziphia vocitent. Idem libello de
ratione cicurandi arbores f/lveftres,aPlimo Zizi-
pham Cappadociam appellari cenfec. Hanc
edam intelligir Amatus , cum ait : Salix Amerina gsi,K
didla , quam Hflpani arborem Paradifi vocant mirtn^

• nge dflFcrt ab Agno Callo feu Vitice. Gcfn. &
c' "A

4*

H I $ T O R I AR

■Oiex Echo-

■£l*.:gxox

Tkecfk.

■Kon cjfe E-
i**g»**m.
Jiitofb.

er

rrr multi¬
plex.

'Sttftfum

^etbiop.

Ztz^iphuS,
xlb/t-
Jovu b/t r*

k*.

Olexjier le¬
gitimus
'vulgi.

Ole* fjl '

Sepeener.

■Ziziphum albam St Ofcaftri fpcdem quibttfdam
•dictam notat»

Mnth. tradit arbolem quihdam nara &
votiti in Bohfmi.1 ©ctbeum / fed non etle
veram Oleam : fc exiftimare efle Elxagnum
Theonb. «‘omnibus eius notis adftipulari. Ede
enim fnnicofam , folio Vitids fundi , molli
«e larugir afo- : flore albo gradatim virgis
prope foUormn exortum prodeunce , odore
non i.ifuavi , i quo nnllus proveniat fcu&us.
fluit aliam tfer omnia fimilcm haberi Vien¬
nae Auftrixin viridario Serenifll Cxf. Fcrdin.qu.x

baccas proferat Olexfigura,(ed longe minores,

apice in funuuitate aculeo fundi. Ac addit hanc
quoque fibi EUegnum videri appellari polle,
quod" filio ac virgis Agnum, fruftu verb Oleam
referre videatur : etfi fciat Theoph. Elxagntuo
nonelfc , ’ qubd hqc fterilis ite , non fruaum fe¬
rens, nififortaire deceptus fit Theoph. vel eius
codex depnvatus. %

In Hiftor. Germanic. eandem Bohemis U-
leam didam ait ramos habere iinnles idi-
ci cum aliquibus fpmis : Florem album efle;
ferre f uftus vel bactrs ob-cuc (imih.svens Oli-
vis.niii c flent mi- orcs,& fupetius aiutz. Cieam
Oliva aB' ht r icam vocat>Gerrn.23cbcrmjcret
tDdbaam. In Epitome, icon propomtur
• finr dclcripcionc pvo Elcagro Thccph.quafi ci a-
culum quoddam Apollinis. Sednermquam con¬
vive d- ic-iotionl Theoph. Flosemm err.oneh
Poculi albar.Et diftin fbo illa quam putat, parvi
eftVnomentid -. Hifl.Germ. mrndilbngu-tv.cait
Ceam Bobemic .mf udum fcrrequoJ prius ne.

paverat. Adeo conflans fibieft, uti paMim-

Sol etius quoque volebat Elxignum elle ,_&m
Diolc. pror™»» legendum elle, r»T« «v-
xoiKvelTwr heuti* tvJ-

Scifcldm Aethiopibus , ut tradit RauvolL m
fuo 10 ner. Arbufcula eft, vel potius &urex fpmo-

fus,cmus folia Safsafl [de quo fuo loco] diftt foliis
utcunque fimilia. Locis gaudet udis, viammitem
marginibus & atbuftivis fepibus. Ex unica radi¬
ce p hir es erigit ftrpites , lqvi rufoque cortice tex¬
tos, m variosbrachiatos ramos,oblongos,hrmos,

fpir.is hincinde munitos, quibus adhxrent Hol-
culi foris candidi, incus luteoli, trrgcmitu , ]* orey
rnbtbrcs] e f. liorum geniculis emicantes. Fru-
a-us fibinon vifus. Non fine coniedhiri tamen
puta t Olei; Bohemicx frudum , aff bre iMatth.

Sepidum, aemulari. Cxtenim tim fuave.n primo
Vere fprrare odorem. utprxtereunubus.licec i-
gnota/facillime rrinotefeat ,e6fquc adfcalhaat.
Ideo aTurcis&r Aethiopibus in ferta concinnari
atque coroUas.utfuisconclavrbuspanlem odoris

fuavitatem concilient. Scifefum drdum v.dc.ur

aeque detorto ^Zizipha nomine.

Nondcfunt inquit, CluCquiZiziphum aibam

Jovis barbam, Pl,n.l.KT.c..iS. clfe cxiflimcmt. [An¬
gui!. tamen duas alias proponit] Nonnulli etiam
Eleagnii Theoph. (quam tamen dcfcribiti) volut,
nihil aliud , qulm SaHcis genus eltc, & aliquan¬
do exiflimavi falicem latifoliam. Sed perledo
R.uvolfhi Hodocr otico , animadverti ipium
»liam arborem obferva lc , Safsaf appe atam ,
que ad Elxacnu magis accedere videtur. u gus
plerifque in locis Oleaftrum appellat, &: lcgiu-
mumclle putae. Caftellam& Granatenfcs Ario’.
Parayf), hoc cft, arbor. mPartxdyfi. Galli, lutu-
hier hUnc, & Ohvajlre Olea fylv* septentrimal-
& Eliagnos Thcophraft. foliis vitias, Lob. Ita¬
lis Zttngde. Z iz.ifhut Cappadocia Dod. & Cr-
mer. qui 6cZizipham albam eiEe Colum, c.orilen-

pl antarvm;

tit. At Schuenckf. aliorum nixus indicio fetu. SA

1C. /1L rUllUnicM. dliviiiin .... - - -

e iuuiym , Theoph. ptonunciat, elque flores
ifllnxit luteos.

Caterum Ul’-et Inuus pl.inte hilloriam quon- r ^
damiDoftifs.DALECHAM.coi cir.naum.qua- ^
lem ab eo accepimus, huic njllrq intertexere,
quod multa ineatndantiu-ab iliis noaobfevva- ‘-m
ta, Scut is (uolabotc ac honore non deffaude-
tur: Illa auceni fic habet.

Ziziphus Cappidoci.tPlin.in horbt qliibu'd?m ^
Lugduni vifitur, ex Rhodo, [quod ter nt]abE- l„sj,
quitum Rhodiorum procuratore & qurflore xra-
njjolim advedla,priufquim Solimarus i nrcarum
imperator, m pote flatem fua eam infulamrcdc-
gilfet. Arborem Paradifxam vocant , ob luavifli- s,
onm floris odorem. Quanqu.tm & hoc nomen DcjA
alijs etiam tribuatur, ut, Thuic odoraiar. Qui- -u*-
dam Salicem pcregrinam,ob foliorum cum Salice
itmilitudinem. R ]

Crefcit ad magnitudinem Salicis, radicibus
multis, crafEs , huc illuc ditfufiS, & loci plu¬
rimum occupantibus per fuinmam terram va¬
gis , ilolones multos mittehtibus , qui nili tol¬
lantur matrem emaciant , & abfumunt: avulfl
ver 6 de depafti vivunt & arborefcunc : cortex
albicat, in flipite valde rugofus &craflus , in ra¬
mis tenuior, &' molliquadam lanugine pube-
fcens. In multos porris Sc longos ramos ar¬
bor finditur. Folia candida denfa.oblonga, O- y,k
lex fativre fimilia , multa uhi furculo adnexa , qui
in longam validimque fplnam delinit. Fi os i/o
hians, aureus, in fex cufpides difledlus, priuf-
quimfe pandae, in ah.baftrumfafligiacus , ex vi¬
ridi candicans , parvus , Rhamni i. noflratis aut
Mali Citrix figura, Veluc ftofeulis confertis, pen¬
dulus, cernis fere fimulad hilaro foliorum par¬
tem emicantibus, odorisiucundiflimi , mea qui¬
dem fententia fuavitatem floris Mali Cltria-, qua:
fumma inter nos habetur, frigerantis. Pro fru - ba
tftu parva bacca eft. Olea fylv.fimilis , fW minor,
brevi pediculo alligata, viridis, & qua patte magis SA)
folem excipit , tubefccns , lanuginofo quodam
pulvifculo obfita. guftu fubacido, fcd carne valdd
ficca& exucca, qualis eft caro Oxyacanthos.cum
maturuit. Tale.v huius arboris excifie , & in
terram defirat. Salicis modo facile comprehen¬
dunt & radicantur. Belluncofis Avie, interpres s‘

auru oc idun.iiiuui.uv..iu.j»u... - r —

Chalef arborem dcfcnbit , qtlam qurdam lianc
ipfameffe volunt. Ego equidem diferepare puto,
quamvis in ucnufque flore par fit odoris gratia, (
qubd editis iam foliis Zitiphus hxc floreat, Cha- ^
lef vero antequim folium exoriatur, Item, quod
baccisZiziphushxc gravati folet. Chalef autem
nubum frudum prabeat. Non tamen dubito VI
quin ex huius Zniphi floribus in operculata con¬
cha ptrAantiflimi odoris aqua fbllare poffit, O- 4
leiunquc ex iis cum Amygdalis tritis praeparari,
modo a Belluncnfi recitato, odoris fragrantia ex- 4
cellens Scpretiofum. Hxcille.

Pro apum paftu probatiffimos flores dicit Co- A
lumella alb* as rutile Zixiphi. *

Hift. Lugd. aliam habet titulo Ziziphi Cap)-a-
docicx, in qua plures fpinre. Eadem & aliam ico¬
nem proponit nomine Olivat Bohcmicai huc £-
lxagn. Matth. quae eadem ab ‘pfbtnec aurore hi-
florix exiftimatur cum Zizipho Cappadocica.
Cluf. quoque aliam habec.

Placet ramus apud Camer. in Matth. epitom.
depidus, &: in Hiflor.German.licet defint fpi- ,

Cenlor hift. Lugd. in fui s Animad. feribit: duas
in ea effe figuras unius plantx illam novam , hanc

14 A t r bi r i ll -

liber v t:

•Matthiolf, hafrcque fufficeic potuifle, fiquidem
non offendat differre. Ac fiifficere non potuit
ncc placuit Dalechatnpio , quod floiesin ea non
pingantur eo ordine ac numero, quofolent pro¬
venire. Dalcclh equidem maluit fpinofam pin
gere, quod ab eo fctdum antequam Mattii. Oli'
va: Bohcmicar meminiffet. Cur igitur non ex hi-
buillct utramque, fi quidem fuerint ad maniis.

Hoc c ft nodum in fcirpo quarrere , ut nt
quid gravius excidat* Imo in renovata quoque
Matth. editione nova appofita icon cum fpinis a
piiorc diverfa. Cortulus aliquando Pafavio ad
nosmiiit pro Cypro quorundam-.

Lutetis Sc in aliis urbibus vicinis magna copi'
cfl non ferentium frudum, aut fi fcrant,non per-
fede maturefein In Syria quoque nafeitur. A-
pud Heracleam fepes ex ea fiunt, tefteBellon.
Provenit etiam in y£thiopia , Sc in mohte Liba¬
ni, notante Rauvolff. Lugduni,in horto Cccno-
bij B.Eirenaro facri,lstifiim^ Sc nitidiffimsc arbo¬
res hoc genus aliquot luxuriant. Sponte prove¬
nit in Bohemue fylvis Sc hortis circa domos,
Matth. Londini, Antucijis & alibi in Belgio
paffim hortenlis eff , fe d frudus in Belgio non
maturelcit. Laufannx Sc Geneva: alibique in Sa-
baudia in hortis colunt , ut & Norinbergar. Crc-
fcit /ponte in fepibus cum Rhamno & Vitice iux-
ta urbem Guadix in regno Granatcnfi ; & in
omnibus fere viridariis alitur non modo per
Hilpanias , fcd etiam per Galliam Sc Germa¬
niam.

Floret arftatis initio frudus autumno matu¬
relcit : led raro admodum frigidis regionibus fru-
diferaeff. Clqf Apud D. Baronem a Schuen-
dy baccas plures Septembri maturas legimus in
Alfatia.

Plures fure illos in horto E. C. Montb. pangi
curavimus, ab Hugone Bauhino celebri ChirUrg&o
Patruo noftro ex Mariarfodinis miflbs, quipenc
omnes feliciter provenere, & quidam etiam iam j
in arbores adolevere , annuatim florentes,quam- j
vis rarius frudum perficiant. Hycmem ferunt, j
licet extrema interdum frigore adurantur, fubin- j
de tamen repullulat , vel caudex , vel radix. j

. - - - - - -

Z A C C O N hiericvntea,

FOLIIS OlE i£,

C A p. X.

/^Ast. Dv rant. memoria: prodidit, quod
V_>Zacconde Hierico arbor fit magna,; ut Aura-
tia Malus, fpinofa, cum pauciffimis foliis , Olea:
fimilibus , anguftioribus , acutioribus, virenti¬
bus, ut Aurantia. Cui Flores albi: frudusvero
magnitudinisPrunorum , rotundi primb virides,

• luteoli maturi : oflicwlum , in quibus , ut in Pru¬
no. Provenit in planitie Hiencuntea. Oleum
ex frudu utile affe di b usff i gidi s»

DE RHAMNO.

Gap. XI.

MV l t je hodie Rhamni fpecies inno¬
tuere , quas omnes ad prifeorum feripta
referre difficile elf. Quaproprer ut confulio evi¬
tetur , libet primiim veterum tradita de Rham¬
ni*, aliaque nonnulla generalia io medium pro-
Ceue.

Tem,

Thcphrafto Rhamnus duilm generum : niger
Sc candidus : diverfufque eorum frudus. V ter- duplex. "
que tamen fpinofus. Hxc in hiftonis. Ac in r. Theoph.
ae caulis Rhamnum in genere fempervirentium,
collocat eam Hedera, in quo igenerc rara eile di¬
cit qua germine ac frudu proveniant , hoc eff,

tempeffiv£ germinent, 'ffhdumquc proferant , ut

modb dido. Quoniam vero Theoph. Rhariims Patiur»*
bibi ungit Paliurum, quemDiolc. tertium Rham- Theoj>hrMz
num ficic , dicenda quoque fune qua: veteres f^-
deido Paiiiiro fcripfere : poffeci verb cap. de
Rhamno f dio Iuiubino demonftrabitur , ari dif.
ferant, nec ne. >

S:c igitilr fctibitTbeoph. de Paliuro iffo : Pa-
liums frudum habet in Eliqua quadam vcluti
folio, vel foli.icea:[fic enim legimus apu i TheopR
tv KoCi:i t m roy j^o-r-.y i yjh ittLM-np f u?>,oy : non ut in , ^

vulg. legitlir KcL-yJ.Tip T 0 cpuWo V , Ut fit y^cxoV %vKcf.y.a-
fvi , ur dixit Diofc. de tertia Rhamni fpecie, our
nihil aliud eff , ut dicebamus , qu^m Paliurushic
Th roph.] in qua terna aut quate-na gignuntur
femina, quibus eoncufis medici utur.tur^id tui- T*f>.
fim, quippe qua: lentorem quendam habeant-/*7”'
cum pinguedine coniundum, velut Omen Lini,

Nafeitur locis humidis pariter acqtir ficcis , ficliti Locus-;
Rubus : nec minus etiam inxti aquas provenit,
foliis eff deaduis,non perpetuis ficuri Rhamnus.
Germinant ineunte Vere, Sc reddunv femen circa
Vergiliarum occafum Paliurus . Sc Oxyaca thus.

Inter genera Ruborum, inquit, Plin. Rham- Rhnn,n-
nus appellatur a Grarcis candidior Sc frucicofior. Ptnu4>i
Is noret [ has duas voces omittit Corn.] ramos
fpargens redis aculeis, non, ut coteri, aduncis, fo¬
liis maioribus. Alterum genus[cius, Corn.] fyl-
vcflre, nigrius Sc quadancenus rubens. Fert ve-
luti folliculos. Huius radice decoda in qua fit
medicamentum , quod vocatur Lycium. [ Hoc
falfum&i nemine proditum, Dal.] Semen fe- seeundmi
eundas trahit. Alter ille candidior aff tingit raa- trahit.
gis>tt frigerat, coliedionibiifquc Sc vulneribus ac-
comodatior.Folia utriufque Sc cruda Sc decoda-
illinunturcumOleo.

Nicander in Theriacis ?Auhv vocat:

n jao etAs^/ctp;jr[inquit]7TTof9cvr «V^uepho pdai^Tradit
autem iciunis datam, interitum i venenaris re¬
pellere. Interpr. <pt)iriv * uovov 0Tt d.ydj?si)

tr/V Tt f Xnr 'TThyylvTO.f T«~

s'.M oT/ ai ur qa.vrv.ffua-m. Co^fT: Alexiara didaeff, ^cx,ar^
nonmodb quod bona contra ferpen.um ac rep- N,canJk
tiliuixi idus, fe d etiam qubd defedit adverfus Ipe^
dra : nempe , quia nodurnos Incubos, Lemures*

Striges avertit efficaci amuleto : quo argumento AmnietH
in parentationibus ante fores fufpcndebatUr. ad&crjus

Meminit Sc Lycophron Sc Euphorion his ver- fpe^ra.
bis: d.Antyy&y.ay p duyov. Spinam Ianalem hunc A{ex,Citce£

e(fe volunt celebratam ab Ovid. in Faffis. Vbi
de Iano & Carna. Zll,

Njmpha iuhet qjidri de niore remotius antrum
Vtque comes [equitur 3dejlituitque ducem :

Stulta [videt]lanus qua pojt fua terga gerant uf[

Nil agis & latebras refpiut ille tuas.

Ni/ agis en \ dixit : namtefub rupe latentem
Occupat amplexu , te que potitu J ait :
lus pro concubitu no/Iro tibi Cardinis ejlo i
H c pretium pofita virginitatis habe.

Sic fatus [pinamyGrc. Vid.pag.feq.

Eadem f£c caufi fecit , ut ^ Prolcrpilia , infer fio
Numine, (pina ha*c Pcrfephonios di da ab aliqui¬
bus fuerit. Perfeph -nem enim Grxci Proferpi- PcrM°:
nam dicunt. r Z7c^tha

A calore Lcucawntha^d eft?alba Spina,& Cer- cr sP%a,
c 3

3° ' HISTORIAE

valis fivc Cervina di£ta eft, notante Marcello:

-o l'lux’ voces cx fuppofititiis funt Diofcoridis,apud

plantarvm;

^7 Rhnmm c]u---m p&y-v®- frutex eft , circa lepes nafcens, [ver..
tr/.i gau tiy./Qr «V/y oqjc. Sic Paul, quoque frutex acu-
rA- tus.] virgas gerens ere£tas,Ipinafque Oxyacantlng

t modo aculeatas. .

Ti Folia fert parva, MarceLlegit^aa)*.] ob-

z‘ lon” i , lubpinguia ac mollia. Prxtcr.hanc altera
3' eft, candidior : itemque tertia nigrioribus latiori-
CtnAidior bdijs,& quadanteniis rubenti bus,virgul -

fr ,nor tis q unos fere cubitos longis : fpinofioribus qui-
' l rol. dc.a , at mirus Hrmos,rigid6fvc,minufque acu¬
tos 3cu; . os b .•etibus: Frubtus eft latus, candidus,
tcnuis/oilicuii prope figura [df^vh.ax.dj'ns] verti-
c '1 ? limbis [ wz.us cToyaTiAwjUt Ruell. & Cornar.
placet, vel ut ab ;s (i r >dq. interdii Corn.^pc/iAw.]
' Omnium folia Eryfipelatis & herpetibus effica-

nja le

citer illinuntur. Feruntur &c huius rami ianuis fe»

r . ‘videre neftrifveappofiti veneficorum maleficiadepelle-
*Ji apud o- re. Cxterum pro iis verbis : Prxter hanc altera
w aeijuo eq candidior , inGiarco legitur: ici Jl y.i tripa.

Tv.vrzw Kiuy.oripa : qux verba , tcftc Goupilo,
nonir veniuntur in altero Codice, quem habuit,
manulcripto : nv/^rioa qvoque vulg. ex. non ha¬
bent. Inter rciectanca qu crundara , qux tamen
retinent Hermol. Marcell &' Ruell. in liift. fune:
aliis aliis as u/J.y^vba : Romanis Spina al¬

ba : aliis Ipina Ccrvahs \_v..fiae.is : Aphrfs Ata-
dim.

Vitlturas Dc Paliuro verojficidcm Diofc.Paliurusnotus
D,0it- e ft fru t .*■ x ,ic ul e ar> ; s , fo lidus ,cui us le me n pi ngue,

& Lini feminis xmi.iumreperitur, quod potum
Vires & v- tu fi! opitulatur : Veficx calculos comminuit , &
fus. ferpentium mombus adverfatw. Folia & radix
Calculus aftri&oriaro vim habent: quorum dcco&umpo-
tUt'babrum fiftit, urinas trahit, &cffhtra vcnc-
a! i jlu~ na. venenatorumque morius auxiliatur: Radix
xu • . verotrita & impolita recentia quxvis tubercula
Vrinu. & O ede mata di fcu ti t.

Sit lane Rhamnus Phantafmatum veneficio¬
rumque amuletum, quantum velint citati tuto¬
res, at in S. Scriptura exiguo honore habetur.
Nam usD.FIicron. Icribit in Aggxum,cap.3. l.Iu-
dicum, c.9. Iiifruiftup Ia ligna veniunt ad dignum
ftcrilitatis fux regem , id eft , ad Rhamnum [ut
Hicron. interpretatur] Ipinofum fruticem, & ar-
bulculam fentibus uncinifquc contextam, qux
teneat quicquid attigerit, & retentum vulneret.
Rhamnus Referimus autem, inquit idem. Rhamnum ad
Diabolum Diabolum. Item in Sophoniam, c.i. Rhamnus
plena fentibus, & Ericio fimilis, qui habitat in
Babylone , &Iempcr verfatur in foveis, Elai. 14.
ApudTheocrirum paftor comitem fiium monet,
ne nudis pcd.hus per lyl vam , in qua pauvafae yi
dff-mhaAo? -Myreori. Ex quibus utique verbis fru¬
ticem humilem e fle colligitur, alioqui pedibus
minime offend.culo cile pollet.

Athen. Loto Libyce folia tribuitRhamni, pau-
Hermol dc lb tamen cral&ora latiora , ubi per Rhamnum
Rhamne, quis intelligere poflit Rhamnum folio Iniubino
pincris n°bis di&iim,de quopoftea. Photion , ut anno-
ftnum. cac Idcrmol. Rhamnum a quibuldam Agnon s
virtutis fimihtudine vocatam Icribit, quod vene¬
rem coerceat, ut Vitex. N

jgmariu. Rhamnum quoque igniariis utilem ferunt, pr«^-

(ert m conceptaculo bc craticulx : Idem Her-
mol.

Vires ex Galenus unius tantum Rhamni meminit , 1. 8.

fimpl. Rhamnus, inquit, deficcat & digerie , gra-
eperam. (ju fcclinJ0 : refrigerat in primo completo , aut
fecundo incipiente: proinde Herpetes lanat , &
Eryfipelata non magnopcre.cahda. Cxterum , ad

' Scrt-

fiura.

' Atal

hxc teneris utendum eft foliis. Plinium carpit Mmn
Marcellus , quod amuletum contra Veneficia
Rhamno huic a Grxcis affignatum, Aquifbhx,
fpinofx pariter arbori, aflignarit: nili forte ea¬
dem vis A.quifolix quondam melfe etiam credita
fuerit.

Antiquiores enim Grxci, [inquit] Rhamnum:
pofteriores alterius Ipinq nominc>ob candoris li-
militudincm,Leucacantham.

R.omaniraodo hac,modo illa appellatione in¬
dicarunt : qux alterius erant alteri etiam tribuen¬
tes.

Nafo certe in Faftis fuis Grxcam fidem fecu-
tus: Spinam albam Rhamnum dixit: ex re ipla
& altera in Grxcis Rubi huius appellatione rem
oftendens. Locus non longe ^ principio , 1.

6. eft.

£icfdtusyfpinaMyqua trifles pellere pojfet

A foribus noxas , hac erat alba,dedit ,

Et paulo pbft.

Protinus arbutea pofies ter in ordine tangit

Fronde, ter arbute alumna fronde notat.

Item.

Virgaque lanulis de fpina punitur alba.

Qua lumen thalamis parvafencjlra dabat'.

Rhamnus, inquit, Lonic. Hebrxis Atad ludi
cum 9. & multitudinis numero facit Atadim : un¬
de pro«uldubio defluxit nomen in Diofc. Mattii.
Ruelliumabcrrafle putat, qubdTheophf alii tcfti-
monio, cade Rhamni fi udtu tradiderit , qux fta-
ftim Theoph. abfoluta Rhamni hiftoria de Paliu
ro dilfcruit. Sed in eo neuciquam nobis erralfc
videtur Ru»l!.Nam,utididiim,Paliurus Theoph. r,X
eft Rhamni j.Ipecics Diofcorid.& Paliurus cmC-f nJ,,
dem. contA

Amatus erroris inliniulat Diofc.interprctes,qui
in co addunt Rhamnum appellari Leucacan-Waf.j
tham, vel Spinam ccrvalem. Sed paulo liberius
pronuntiat Amatus: interpretes enim non addi¬
dere, feditain Grxcis codicibus feriptum invene¬
runt. 'I

IdemRuellium accufateiufJcm erroris , cuius
modo diximus Matthiolum cum accufiirc : Sed
error non eft: & inlequentibus manifefte pate- 1
bit,non fine occaftone id Ruelliumfccilfc.

Anguillara tertium Rhamnum apudDioIc.af-
citium clfe putat. Et fanc infit Clui, {cum Diolc.
eafdeui facultates luo Paliuro tribuat , quas
Theoph. fuo Paliuro , verifimile eft terttj Rham¬
ni deferiptionem , qux apud Diolc. extat,adPa-
liuri eius hiftoriam revocandam , plerafque enim j
notas habet cum Theoph. Paliuro communes.

At Dod.Verba,inquit,Diofc.de Rhamno 5.3 non- !
nullis do6tis &quide haud temere, non ad Rham¬
ni, fed a^Paliuri deferiptione facere , iudicantur
qux mutila &imperfecta apud Diofc. eft. Nam
Theoph. & ipfus Plinius, non videntur inter fe¬
cundum & tertium, hoc eft, inter album & ni¬
grum , aliud, qu.\m coloris diferimen agnovifle.
Ouod li ita eft, Paliurus tertia Rhamni fpecicsef-
fe non poterit, qui pro Rhamno 3. k multis ha¬
bitus fuit.

Annotat Hift. Lugd. Pli/uum inconfiderate
duo Rhamnorum genera Ruborum generi aferi-
p fi fle.

Gal. uti di<9tum,& eum fecuti Paulus atque Ae¬
rius, velut dc uno fol Im genere,aut certe Ucun^
omnium facultate, loquuti lunt.

OribaI.& Serapio Diolcoridcm fecuti, tria quo¬
que genera memorant. Paliuri mentio a neutro
facta ^ ac li Rhamnorum hiftoria involvatur), aut
eorum genere contineatur.
r Ita

i

;li B E R

Ita fat rationum adduxi fle videbimur, cur ve¬
terum de Rhamnis & Paliuro placita, /pedaliori
hiftorix prxmittere voluerimus.

I0' Ceterum Rhamni nomen varix plantx i variis
ltu autoribus obtinuere. In primis cllille , quem vo-
vi o/. camus Rhamnum cortice albo Monjpelien/etn , de quo
mox. Cuius dux forte fpccics Bellonio, fructu
r«- rubro, & nigro» Traditur etiam iam didfci Rhamni
4 nt' aliajpecies. Sequitur Rhamnus five oledfier Germ*-
l>e- n,cm- Tum Rhamnus 3. Cluf. cortice nigro , flore
herbacei colori s.\Rbmnus$. Dio fi. fi ve Paliurus fi.
r. Ho luiubino » Rhamnus etiam 3. Diofcor. exilti-
fu niatur frutex ditius Pyra canti a. Rhamnus Cathar-
' tictts. Rhamnus Ravaricus. Rhamnus filutiuus five
vx fpi*M infe&oria Panno&ka. Vva crifpaCive Groffula-
na a quibufdam putatus Rhamnus. Rubum cccru-
^o- fructu quidam fecerunt Rhamnum:dc quibus
omnibus luis locis tradetur. Nunc autem eas

vt , *

Angud. cpift. 3. Trimam Diofc. Rbimni fpeciem
e!le eam fpmx fpccicm , qui- Roma: vocacurSpi 'Diofc. pa*~
no lanio, & in Abruzzo Spino di Chri/to. Intel- lone£hgtn.
ligit autem hanc noftrim. Eadem h Marcello iior'
hb.derc mediandi vocatur Salutaris &fpii*al_ Stma r«n*
ba3ita fenhente. Saliit ris herb^ fufticulurp: ideft, n*
fpmxalbx qua Chrifhis coronatus fuit. Secunda sPm‘

in omnibus huic prima: fimilis ell , nili'.

quod r

C. hrtfli.

trademus differentias ,
deferiptiones accedunt
qua^p cum iis habent.

qux proxime ad veterum
aut fimilitudinem ali-

RHAMNVS CORTICE ALBO
Monfpcl.

71 Hamnus pri-
*^*mus , frutex
eft

caudice quidem
magnis, ut Oxya-
canthaMatth. in
ramulis minori¬
bus, cortice albi¬
cante : & , quod
obfervatione di¬
gnum, grandio¬
res illi aculei, pal-
m circiterlon-
^ gi, rigidi, acuti, ex
ramis enati , alios
pariunt aculeos
parvos, non mi¬
mis rigidos pun-
gentefque , co-
aemqj loco folia
magnitudine vari.-; Rami una cum fpinis cortice
teguntur cinereo, folia fiiftinentes Salicis , terna
vel quaterna, indidem orta, fragilia, candicantia*
flicculent^nulloinfigni fiipore prodita. (Vere na¬
torum ramorum rationem folia magna, fpinq par
vx) Flores pauci, Laureolx folio deciduo fimilcs,
parui , fubccerulei. Fructum non obferuavimus,
nec etiam Cluf. qui ait rudimentum , ut in Iafmi-
no , relinqui : crafiaque &c multiplici radice fir¬
mari. Cxfol.dicit baccas ferre parvas , Olex fi¬
gura.

An autem Theoph. &Plinij hiefit Rhamnus
candidior confiderandum. Item an Diofcor. pri¬
mus ? Plurimi fime ita ftatuun t , ut mox appare¬
bit. Nos quoque non negamus. Videtur au¬
tem nobis Marccl. hunc intelligerc, cum feribit :
fi quis diligentius quxfiverit , facillime depre-
henfum oftendere volentibus poterit. Videtur
autem infinuarc voluiife , inventu facilem elfe
Florentia: ubi ille fua commentaria fcripfit. Si
Diofcor. in deferibendis fui. s Rhamni /peciebus
duabus, meminillet foliorum, faciliOs cius Rham¬
nis noftros conferre aut accommodare polle¬
mus : in quo fime fatendum, eum fuille negli-
gentiorem. Opinionem communem ellcfcrihit

magnus totus na coronatus fuerit falvatar nofter : quum autem
fpinisarmatus,in - -■ -

albidi o r,& fo!:a longiora 6c angulHora.Dxc nnd- s r
tis in locis Sclavon-x repentur , acibifepcsex ea ilZ
fmnt. Poteft etiam Patavi) in porta Zarra videri ’
prope veteres wuros. 2.

In infula Lemno , inquit, Ifellon. facile prove- Lccl*s.
nit frutex Rhamnus, ex eo conflant eorum fepcs‘
retinet nomen anfquum a ,c d;rM.r Rhamnos. ST"
Item alibi. In Macedonia agri, poti flirruim colles,
fruticibus Rhamni & Paliuri 00 unamur ,ifa ut
arva etiam culta rependo im-adanc. Agri quoque
m yEgypto feparantur fepibtr ex r- hamno.In iti-
nerc Caifi ad montem Sinat, circa Sues in pla¬
nicie Aiabix, dux Rhamn: fpecies ab eodem ob-
lervatx. Et inter Cairum & FFerofolyma m vidit
planicies, Heriles alioqui, fcd abur dantes Rham¬
ni fpecie, qux baccas rubris fert, differente &
GrxcOjCui femen nigrum.ln paleftina quoque fc- Se">. ™t>rb
pes ex Rhamno faotx feparant agros. Et rurfus & n'Zro-
alibi : Circa Hierofolymam [inquit] perquifivi-
mus fpinofas plantas , utinveftigaremus qua fpi-

M oc Rham-

,, > . - - ■ -jumu auii.111 no Qhn/tii

nullam frequentiorem inveniremus Rhamno , coron^nm.
cxiltimamus ex eiufmodi arbore fadfam coro -fu,JJe' ,
nam : nullos ibi vidimus Rubos,aut alias fpino-
fiis plantas , prxter Cappares. Confideran tes
etiam Italos Rhamnon vulgo vocare Ipinam lan¬
atam, potifs. circa Maceracam & Pef uri , ubi
fepes non ftrucirx ex aliis arboribus, ut 3c Hic-
rofolymis , nyati fumus , ut crederemus, hanc,
illam elfe Ipinam ex quaChrifto falvatori Iudari
coronam impoluerunt. Arabes quoque anti¬
qui , arborem ex qua fa&a fuit ca coaona Allia rt- Jlh<t*£e(i
gefi vocant. Interpretes I.atin^ dixerunt. Cero-
narfi Ipineam. i Corona

Matth. carpit Rnellium, quod non declaret ^'nea'
Leucacaptham,& lubrico lapfirfuiipfius oblitus,
in Capitis Spinx albx calce, aculcatx illius ar-
bufculx radicibus, quam ille candidum Rham- Mattf, Wm
num Diofc. putat, omnes tribuat facultates, qui- t*t Ruet-’
bus legitima Spina alba ^ Diofcor. commendatur, hum.
Veriim Matth. non bene intellexit Rucllium, Le“c*c«”:.
qui per Lcueacantham, non i n teli g:t Rhamnum
candidum Matthioli , fi-d eiils Oxyacarthalu.

Prxterea. Matth. non defcribitfuum Rhamnum Matth. eri
i.fcd deferiptionem Diofc. repetit: dua/q^ icones
uniosplancx obtrudit, qux ludit tantum ram is
pro temporis diverficate , qui diverfimode ab eo conLni*
fuerunt picti , dum varietatem ignoraret.

dllud notam djgnum,Diofc.dicerc folia Rham¬
ni ua.\AyJ, : Hermol. [Marcell. &Cornar. verte¬
runt mollia:Rucll. autem tenera ] quam verfio-
nem retinuit Matth. licet defcribetis Hetrurix
fux Rhamnum di -at habere folia mollia, quod
non competit Rhamno ab eo exhibito. In Ital.
edit.dixit Ixvia. In Germ. omnia mutavit , folia
dicens Salicis,quod competit Rhamno five Olea-
Hro Germanico : Flores aptem albi odorati re-
fpondent Spino albo, five Oxyacathx multis d>-
<5tx,neutiquam vero Rhamno i.Quxcunq;etiam
tradit in cade Hift.Germ. de Rhamno 2.coveniut
utrifque modb di6tis plantis &non Rhamno r.

Et,quod magis notabile,in Com. in Diofc.fcribit,

Rhamni fecundum genuS candidius ^ Luca Ghi.-
no milium: in hilRverb Germ. tantum in Germa-»

C 4

historiae plantarvm

BrAjfi&tl.

i-AXfU.

ma vi fum. Nos vero Rhimnum Germanicum
lor»e£ diverfura ce n fertius ii Luca; Ghini milio
Rhamno* cuius effigiem exhibet Matth. Deferi-
ptio quam idem in-Epir. fua habet, n ditia eft,nec
facta ad plancam a Ghino millam , cuius tamen
iconem adhuc retinet. Cur non ex ipfo ramo de
iaipfit, qu.m m.flum accepit ? Sic & Rhamn
luo fecundo adpingic vel affingit baccas torta
nunquam \ fe vifas , quemadmodum & Galitc
nomina quae funt Rhamni cathartici.

Diligenter etiam perpedenti Matth.fcripta,faci-
le apparebit, nc eas quidem plantas dcquib.fcn-
bit,ei probe fili fle cognitas, & aliquot etiam inter
feconfud ffe.Braflavolam taxat,quod fuprafyru-
pum de Eupat. dixerit Leucacantham arbufeu
fam eife fepibas confioendis idoneam. Cimer.
apud Matih. m hift. Germ.ait diverfas clfe opi¬
niones de Mauh. Rhamnis: e-us fecundum ,idem
videri curi Ole Ero Germanico Cordi : ex icone
tamen non polte facile colligi , propter fpinas ni¬
mis aduncas. Hxc Cimer. qui iconem habet Cum
aduncis fpims , qudes non funt mMatth. iconi
bus. Nos ig'tur dicimus iconem Rhamni z
Matth. e fle x ramo Rhamni i. eiufHem Matth. fa-
ftam. C. B.mh. apud Matih. ait Rhamnum z,
Matth. multum hmilitudinis habere cum Rham¬
no Germ.nifi fitidem. Nos contrarium fentimus.
Nec placet icon ab eo addita cum aduncis
lpinis. Eiufdem fententiaeft, Rhamnum i. Diofc.
Rhamnum nigrum Thcoph.& Rhamni z. genus:
fylveftrc nigrius Plin.cfle. Ac Rhamnum z.Diofc.
candidum Theoph. & candidiorem Plinio. An
hic nofter Rhamnus albus Amati , quando apud
Diofc. ait,Rhamnum tam album quam nigrum
&in Hifpama , & Italia profpere crcfcere anim¬
adverto ,qui lepinm ornamentum funt, prxfertim
albus , cuius fpinx Oxyacartthx funt limites, folia
verb crafla, pinguia, oblonga. Oliva: magnitudi-
rAm»tHS*e. ne. Quanquam , fi Amato Rhamnus albus tam
cnjAtur. ben£ notus fuit ,cur non plures qu&m unam, dc-
feriptioni fux infervie notas, repetens tantum
Diofc. verba: cur etiam non differentiam inter
utrimque docet?in tituli' etiam diverfarum plan¬
tarum nomina confundens.

Imperitus ffrpium Lacuna pro Rhamno i.z.

C.Bahh.

nam, iconem Rhamni z. Dod. & Rhamni l* '
Matth. duas icones efle unius plantx : nos vero
cenfemus,ut an*£ didum £0 poft dicetur. Rham¬
num z. Matth. eundem clle cum primo Dodo-

fhrpium proponit icone

ex Matth. & valde notas

CdiSAL. Rhamnum quem putae candidum
Theoph. & Diofc.z. ScPlin. i.defcribic. Fruticem
drgas ferentem albas, foliis Olea: pulpolis. Flo-
ibus fpecifc Gclfemini ex purpura candicantibus,
baccis parvis Olc^figura : videturque nihil aliud,
quim hanc ipfam defcriphffe.

. Scribit RAVVOLF. in itin. circa Tnpolim Syno.H
nrovemre fatis copiose Spinam cuius fit mentio Bua‘- 1
!ib. Iudicum,e.9. &PIalm. Davidis 5$. incolis di¬
dam Haufeit : Arab. Haufegi : Lat. Rhamnum.

Alii Naufig, live Naufegi Maurit.didtradunt.Ital.
Rhamno &Marraca: R hamno u h*le frjnde Oli¬
vari Jifiie &grajfette, Scc. H>(p. Caftil.Cambron,
Portug. Cambrons , Germ. 0cccj?bom 1. Bohem.

Bodlak.

Natales plures diximus in hiftorix dcctufu. Locust
Nafcitur etiam. Ut Cluf refert , multis Hifpanix,
Lufitanix & Gallix Narbonenfis locis. Monfpe-
h i abundi obferuavimus circa urbem, nec non
in Aquis mortuis Sc circa. Florentiam. Monfpe*
lio allatus & in horto E. C. Montb. confitus,c-
gregi e radices egit , & iam aliquot annis duravit:
fed hieme reponendus. Autumno nova fuccre-
fcunt folia , interdum decidua. Floret Martio, pa¬
riter atque Autumno. Templi

Huius Rhamni prioris folia Salmanticx &alijs Vires®
quibufda Cuftell? locis, autorc Clulio,cum turio- f«s- f
nibus ex oleo & aceto edunt primis menfis:non-
nullamenim acrimoniam cum aciditate coniun-
d.m habent, qux faporis gratiam conciliat. Vi¬
res quas Rhamno veteres tribuunt anecapropo-
fuimus

tmfentus. ait, licet ipfi M itth. fuerint incognitae , ut ante de-
m «nfttatum. Gefn. Rhamnum 1. facit. Pena &
Lob.in adv. Rhamnum z. Monfpclien. cum i-
cone, in quafalfi Flores , addunt -.Secunda fpe-
cies Matthioli minus exquifite rcfpondere Diofc.
motis videbitur illis, qui Rhamni z. fpeciem
Monipelij,fepibus muniendis aptiffimam, vide¬
runt: nam tota planta alba & minoribus flori¬
bus , foliis O lex, fed candidioribus Icfaminipu-
bet, at herbacei coloris: cortice cx viridipall e fce-

te.MonfpclienfesRamnumz. vocant. Inobf an¬
notat Lob. Rhamnum z. Monfpel. didum, effe
L*b.ux*t. Rhimnum j. Diofc. Clufio. Verum non animad¬
vertit Lob. Matthioli Rhamnum 1. eundem efle
cum Monfpelienfi, & Matth. z. efle ramos primi,
quales plane obfervavimus ficcos habemus.
s Ergo non magis convenit Rhamnus, z. Matth.

qu£m,Monfpelienfis,cum Diofc. z. quem a primo
ipfemet Diofc.folo colore diftinguir.

HiU. L»gd. Hift. Lugd.ponitquatuoricones,quantum iu-
*h<juot er- dicamus , un.us huius plantx fub his titulis:
r»w. I0 Rhamnus 1. Matth. z° Rhamnus z. Matth.

30 Rhamnus ;.Mofp. 40 Rhamnus i.Cluf.Rham-
num vc-rb five Oleaftrum Germ. confundit cum
Rhamn > 1. Matth. Nec placet opinio C. Bauh.
exiftimanus infuis animadv. in eanderr. Hifto-

RH AMNI PRIMI SPECIES Al¬
tera Cluf

RHamni
prioris alte- Dcfcr
ram fpeciem ob-
fervavit Cluf. fi- .:
railem fere pri¬
mo > fed humilio¬
rem & frequen-
tioribus ramis frtf-
ticantcm, minori-
ribusfcliis,& ma¬
gis carnofis,falfo-
que guftu,fupe-
riore cadidiorcm ,
Floribus, eiufdem
cum illo formx , fll
fed purpureo pla¬
ne colore.

An de hac Bel¬
lo n. 1. z. obf.c. 59.
Arbufculaminve-^- J
mmus Rhamno

alteri fimilem/ecundum littus maris RubnToliis loeja
admodum denfis,falfis . albicantibus* ramis fpi- *
nofis , fed fpims obtufis , ut in Rhamno Euro-
peo. 1

Vno tantum loco inveni fle tradit idem Cluf.
luxta Honvelam urbem , Orcelim veteribus di^ *
dam ad flumen Serabin , Segura vet. regni
.Valentini extremis li¬
mitibus.

RH/Mj

liptlo

l

r

fyrtb

It tn-

fi»

u

Uber V I’;

RHAMNVS VEL OLEASTER
Germanicus.

cap. xn.

RHamnvs

quem Ger¬
mani Oleaftrutn
fuumfeccrut fru¬
tex cft tnc .bic-ili
altitudine , qui-
bufciam locis ar¬
bore fcens ,at ra-
mii rigidis ac fra¬
gi concumaubus,
olc«j fbli-Sjf. d.H'-
giiftionhus , fu-
pcrne virid bus,
ima fili parce qua
terra fpc<ftant,al-
/y bicancibus bac-
cis feU acinis ro¬
tunditate ac ma¬
gnitudine Myrti,
in fe numerofa
congcricraccma-
tim compaftis , ac ramis ar<5te implicatis , affixif-
que perexiguo petioli appendice, colore flave-
fccnte ac luteo , maturitate crocato , faporc aci¬
do acperacerbo , unico intus nucleo autvinacco,
xioalapidofo , ut Corni aut Oxyacanthx, fed qui
dentibus facile atteraiur. Sic LEMNIVS deferi-
bit.

Eundem arboreum fruticem Oleaftri Germani¬
ci nomine Cordus ,ita deferibit : Arbor eft non
non adeo procera, cum ad iuftam magnitudinem
pervenit, quatuor, quinque aut fex cubitorum
altitudine, nonnunquam etiam procerior. Cau¬
dice aliquantulum intortojradfis, furculis , corti¬
cis colore , aculeis, & toto propemodum ha¬
bitu Sylveflri Pruno, hoc cft, Spino pruna feren¬
ti fimilis* Siquidem cortice vcflitur, foris colore,
(padiceotaculcifq; armatur longis, fefcuncialibus
aut fertan talibus, colore ut plurimufii cinericeis.
Folia totis ramulis furciibfq; adnafcutti^oblonga,
Olex fimilia, minora tamen tenuioraque atqtie
brevilTima, cenuiflimaque lanugine fubtus canef-
cencia,fuperids autem in viridi cineracea, longi¬
tudine fefquiunciam , latitudine vero tertiam di
giti parcemxquantia, faporc modice aftringen-
te, odore nullo. Flores totis ramulis adna-

fcuntur . quibus lingula: fucccdunt baccx

Myrti baccis fimiles , paulo tamen maiores,
oblongiores, multo tamen molliores,
tenui , glabra fragilique cute & fucco conftantes.
Succus autem triplicem miliuram fortitus cft:
videlicet Oleum, aqtiam , &' carnis parum, qui
c baccis expreflus in tria medicamenta, ceu O-
lexfuccus, leipfum dividit. Caro enim fundum
vafculi petens , in fraces tran fit guftu aftringen-
tes &acefcentes. Aqua medium locum occupat,
fupra fraces,& infra Oleum confticuta,atq; in a-
murcam convertitur, confiftentia tenuem , fa-
pore valde acidam, ac ipfum acetum xmulantem.
Quod autem pingue in hoc fucco eft, propter
levitatem in fummo amurca: fuarfupcrnatat. pin¬
guedine nihil k vero Oleo diftans: tenuius ta¬
men > guftu pingue, fubacidum & modice aftrin-
gens , odore Olc-i aceto commixti. Tota autem
bacca digitis contrita, naribiifque admota pro¬
pter addam amurcam, magis qu^m Oleum ace-
uun redolet. Qua: vero tota hy eme in arbore rc-

Totia htrftA
tu

Culitirm.

maniennt bacca?, ii terantur, fuccum remittunt
afpcclu 3c colore pus imitantem , odore aceti
veteri rancido Oleo commixti : corrumpitur
enim , putrefeitque gehcidijsin baccis Oleum, ut
odore tantum ifieffe cognofcatun Semina bac- san,n*
cis funt fingula,parya, oblonga, utrinque acu¬
minata, pallenti tunica: involuta : afpedru foris
fufea , intus vero candicantia» Radice arbor RudJx.
nititur multifida & diffu/a. Materia eius a S-oina ,

Pruna agrcftra ferenti , fola mollitia differt. '

Idem Cordus in com.nd Diofc. Oleum ex cius
barcis exprelfum acetofum & acerbum dicit,
quod recens guftatum ori fitgratumt at .vetu/la-
tem ferre non pode. Exiftimat autem h,nc O- olr .....
ie m e,:.’ quam Columell. Cilii. riram appellat, bnc*.

Ice in O bf fyl va annotat fruticem tenuib. multis
aculeisacutis fpinofum, virgis &furculis tenuifli-
asd >his par vis. oblongis, cat ididis , hirfuif s, oro

P -liiiro fibi milium ex Gallia : fed videri podiis
Rhi n u 1 n e fle. Qjid verb Et Cordo Rham¬
nus hic dubitamus. Confiderent lepores an fi.*-,
te ir.telhgat Ob.allrum hunc German; Veram
quodfofia dicit hirfiita, dubium nobis non par¬
vum movet* Nec opinio eius de OleaCiIibai- Cord, opi ;
cano, is placet. .Mirum induftrium Botanicumid remi*
aufim fc i' ere! Orni eget verba Colum, que fupri ,Hr *
ctavimus inter Olex ‘differentias, facile1 agnofeee
huius frut cis pr r as baccasr.ihil habere commu¬
ne cum exter sgencrofis Olivis,inter quas enu¬
merantur Cilibricx feu Calabrice ; Videtur porro n,
ANGVIL. cpift.j. hami fecundam Rhimnifpe- %
cicmfjccre.de qua fic tradit. Secunda Rhamni
fpecies omnino pum? fimiliseft.nifiquISdcindi,
dior fit, foliaque habeat aliquantum !oi giora,te-
nuioraqac. Paffim abundat in ! Ilyria, & fn hac re.
gione fepes ex ea faciunt. Patavi j etiam confpi-
citut extra portas vctfusrudera £c muros an.si-
quos»

Mcminithuiiis fruticis Dauid, qui mtiltislocis
appofitiflimas fimilicudincs ad perfiiaiioraem
pioferr in religionis negotio, cxnamrx rebus
c oncinne petitas. Antequam fpir.x veftrx inquitj
Pfilm.5-.adoleverinc,ntq;obdurefia. t in Rham¬
num , conteret ac convellet vos dominus, & li*
nuv Icere faciet,ut limacem,ae partum abortivum;

Quo d< fgnat improborum f.<ftiunes , tyranni-
dem, minas. potentiam, conatus , m. limina ir-
rit fore atque invalida : k Rhamno defumpta fi-
mihtudinc , frutici ubi adolevit , aculeis infefto:
nam ineunte vere tener eft, mollis, tradabilis, ac 4
minus noxii. s.

An Bell Rhamnus Europa de quo,U. obfic.55)*'

Dod, i" Hift.Gal. Rhamnum fecundum facit :
n ec deferibit, cum tamen peculiarem habeat ico- rZZtlu-
nem. Atinhift. lat. Florem eius ait herbaceum, cctu,
baccas colore flavcfcentes , fucco interius luteo,
foliisperpetuo virentibus, baccisctiam hyemer,
frutici aahxrentibus.

Cordo dici Olearum Germ. Lob. & Pena
Rhamnuha Diofc. dicunt, quod k niilloalio fit,
excepta Hift. Lugd. qux duas plantas co' fundit,
utmox apparebit. D.Cortufiis nobis aliquando
pro Diofcor. Rhamno 2. militeiufdcm ramum,
non pro primo. Io. Peha tamen in defe iptionc
fealdi , Ole.iftrum Germa. Cordi, multis Rham¬
num 1. Diofc. videri notat.

Rhamnus z.foliispcrpetuis,Cluf. qui addit tot
tum fruticem videri acli pulvere refperfusefle.t.

Quoniam vero Hift. Lugd. putat. Rharnn.
hunc eundem cum Matth. Rhamnum 1. LubeC
illius defiripeionem aferibere : Spinofus [ inquit]

Matthioli frutex, fi ve Rhamnus r. ad Rhodani ri-r
pas &glareofa vadairequentiffimus vificur,fxpd

£auh.

V anctas,
Latifolia.
Ang-fi

humilis» nennttfiqcum ad hominis proceritatem
alTurgens, cortice cinereo, ramis firmis,cx quibus
Hirculi hinc illinc oriuntur, per intervalla profe¬
rentes , Scfcmper in rigidam fpinamdefinentes,
qua nota a eae teris diferepat. Frwftus cft circum
ramos copiofus, rotundus, cftm maturuit phasni-
ccus , folliculo aut veli culi htnilis, fucco lento
plenus, acidi guftus, nec ingrati , cuius, omphacij
vice , ad ciborum condimenta ufus cfle poflic.
Hecfanedefcriptio fatis aperte declarat hunc no-
Lugd. ftrum , quem tamen Hiftoria male eundem putat
error. cum Rhamno i. Matth.

Eadem vero hnins &c aliam ponit delcriptio-
nem ex Pena , & iconem , titulo Rhamni a.Dod
& primi Pense.

C-afparo Bauhino in fuis ammadver. Rharrt-
nus 2. Matthioli. &. Rhamnus 2. Dodonai
videntur iuse figurx unius plantae , pofterior ta¬
men melior : nos contra exi Rimamus, Rhamtmm
2. Matth. diverium a Dod fecundo, ut ante di¬
tium. Rhamnus Germanicus eidem C.Bauh. qui
ann >tac femen cite ex rotunditate oblongatum,
fplendens, tunica fons fuica,intiis candida, invo¬
lutum includi. In aquofis ad Rhenum infra
Hunningen Bafihcnfium ludere : unam, latiori¬
bus ede foliis & longioribus baccis fingulis vel
bini* llipiti annexis : aliam, foliis anguftioribus &
■brevioribus, baccis multis velut conglobatis, que

& hieme frutici adharrent: qua: fatis confpicua
varietas e 11.

Camer..Rhamnum 1. Matth. videri quidem O-
leaftrum Germ, Cordi feribit, verum non pode cx
figura Matth. cognofci, atque eo quod fpinc nimis
curva: funt , dubitat an Matth. hanc intellexerit.
Ideo meliorem figuram apponendam curavit. An
C:cfa!p.Rhamni 2. genus line flore ? quod dicit
Rbamm i. efl~e q heoph. Rhamnum nigrum , & Plini} 2* gc-
/'”* rus fylv. nigrius, Rhamni l.genus Diofc. ficque
deferibit: Rhamni 2. genus arborefat ramis rc-
«aisjfilicts modo, cortice minus candido , foliis
anguftioribus longionbufque [quam Rhamnus
Monfp.] non pulpofis , veluti pulvifoilo ferrugi¬
neo > inferne oblitis: Iuxta folia folliculos quof
dam tenues fine florefert, Hordei figura & ma¬
gnitudine , pulvifculo fcintillantc oblitos, colore
ferrugineo : ij in maturitate parva: Oliva: Ipe-
ciem gerunt, rubentes: fuceo intus croceo, tenui
tunica inclufo : maturantur hyeme : femen uni¬
cum continetur nigrum, aculeos rariores habet
acutior^fque , fcd infirmiores. Peregrina haec in
Hetruna. Multa conveniunt cum nollra, qua¬
dam etiam cunctationem iniiciunt , quominus
temere affirmare audeamus. Indagabunt dili-
gentiores.

Hiilenus quoque nos latet , quonam fit refe¬
rendum Rhamni genus illud , cuius meminit
Rucll. l.i.c.12;. Lubet itaque huc referre , donec
melius innotefeat. Hxc eius funt verba: Aliud
Rhamni genus in afflatu maris nafcens, quod pu¬
taverim Rbainnifaft'giis>annumcratidirm, fruti¬
ce nonnunquam arborefccnte, prxloftgis ramu-
Jis , qui rigidis armantur (pinis , aculeis mucrone
Folia (ivientibus , folijs, tam xmula facie Liguftrum
ftr,\ exprimentibus, ut pro illis fallant, bacca,follicu-

HI STORIAE PLANTARVMi

lari fpccie , vcrdcillata , primum candida» pod

uli- Bxetx^tt 1

n ctilalx

genus j

fi ore Ca
(alf.

‘FoSicaii

Flore cx-
re-e.

Rhamni
flectet 1.

maturitatem rubefeente , foris flaccida, intus
ginofa , quam pallores pecorum pabulo decu¬
tiunt. Auliis cft tamen .Ryffius Rucllij hunc
Rhamnum fito nomine proponere , cum ait.

Rhamni faftigijs genus a. annumerandum inaf- R
flatu maris 3cc. quod moro flor quis plagiarium J
dicerer. Cxuerum.de quo hic agimus, Rhamnus
Gsrirt. ©anbtfiorn/ wcybcnbwn: quali Ipinam
arenariam, aut filicem Ipinolam dicas: Batavis
0ccttbeficn/ itleft, acini purgatrices ,tcfte Lobe
lio , Galli Gratunopolitani vocant , Aea xrgouf-
Jes.

Nalciturcirca fluvios^ amnes > lolo lapidolo, Loeu*?.
arenosoque , copiolifflma autem in Germania ad
Lycilm Vindelici xamntrn , & ad Danubium ab
eiufdcm Lyci oftio ,ufque ad Petreas fauces , per
quas Danubius fluit, iribus millibus palUnim fur
praKelhcymium oppidum litas :Cord.’ In Ho-
landix aepotiflimum Flandrix maritimis littori-
bus. Repetitur verb & alibi in convallibus , ac
iuxta profluentes amnes. Dod. & Clui. Lob.aic
italix,Gnlli*& Hollandix maritimis plurimis lo¬
cis provenite i Zclandix, Lemnius. Circa Rhe¬
num mulristradlibus copiose , potiflimum circa
Bafileam , Curiam : Gcnevar ad Arar & Rhoda¬
num loco valde glareofo frequentillima. Provenit
etiam in monte Baldo.^ In Alpibus Rhxticis , m f
valle Tellina propi Meyenfcld , & Drufiana pro*
pe Fcdkirch, Campus D. Petri di dia, & pluribus
alijs Helvetia: locis, tam montofis quini convalli¬
bus. Scribit Io. Fabri. in covalle circa Curiam Rhe¬
torum fuille Rhamnum mirar magnitudinis : fpi-
nis arborefcentem& magnitudine truncos adx-
quatetn. InCl.D.Plateri horto in arbore excrevit
& friwftus tulit , qui tamen i nobis fatus non pro¬
venit. Iamdudum etiam in horto Montb. cultus
egregie repit, nondum tamen fructum protulit.
Allatus fuit Lugduno. ubi, in prato Aincdidlo ad
Rhodanum abundat. Hyememfert. Floret Iu- rcmP*
nio : Poft autumnum demum baccx maturan¬
tur, &(ubinde tota haerent hyeme.

Adornantur in Belgio huius virgultis Coena- yjrcs
cula ac tricinia ineunte autumno , quo baccar ufus.
luteo colore fuffundi incipiunt, atque in multam
hyeffiem fpe&aculo funr,oculofquc reficiunt, at¬
que acido fapore naufeanti ac fafUdiCfo palato
gratificantur. Affatim falivam eliciunt, ac febriri- SxhU
tantibus fitim compefcunt , telle Lemnio , qui
hanc Rhamni fpeciem Zelandis Duitn befjen, dici
ait.

Cordus tradit frondes eius in cubiculum pro-
iedlas , mures allicere , pradeftim ficcatas. Notat
Hift.Lugd.fucci ufum omphacij vice ad ciborum
condimenta eflepofle: aliud tamen nomen Bel¬
gicum fupraferiptum Lobelij infinuare videtur.

Scribit fmdCamer. in epir. Matth. acinos purga- Purik
tricemhabere facultatem a quibufdam affirmari. £ob.
Addit tamen patariexiis Rob.quod vehementer
acidum fit, dc attenuans Sc incidens>ut Bcrberis ,
fere, commendanque ad Dyfenteriam. Hunc DJI **
nodum folvant experti : fi tamen purgant, ut feri- rht’
bitillc, Tamarindorum feri in modum id pr*-
ftarc quis conieiftarc pofflt.

RHAM

LIBER Vi:

3$

RHAMNVS III. CLVS.

Cap. XIII.

RH A M NVS
tertius di-
dus Clulio fruti-
colus eft frcquc-
tibus ramis, Spini
magnitudine, cor¬
tice nigro tedis,
6 c (pinis longis
armatis. Folia ex
quibufdam tu¬
berculis, ut in
priore, inulta lir
mul enalcuntur,
oblonga&angu-
fta, carnofa, colo¬
re viridi , guflu
adftringente, fc.
Rha barbari lap o-
rcm latis referen¬
te ,icmp er viren¬
tia. Flos veris
initio parvus, iuxta folia plurimus,, &confenim
nalccns , colore herbaceo.

illate nigrum frudum fert . Pruno (ylv. fi-
milem, rotundum, acerbum. Hilp. Spino negro
dicitur. Hic forte eft , inquit Glufquem Bellon.
in Creta inveniri ai t,ftudu nigro. Ad nos cius
frudusex Hilpaniis poftea millus eft Lycii no-
minc,& in fruticem excrevit. Forfitan ad Rham¬
num nigrum Theopli. referri pollet. Hxc Clnfi
m Bellon. veib,1.2.obf.c.7CT.dicitin itinere inter Cai-
r rum & Hierololymam Rhamni fpcciem fc obfer-
vafTc femine rubro , differente u Grxco, cui niger.
Ingenue fatemur, nos nccClufiu, nec Bell, hac in
parte intelligere. Lycium Hilp. inquit.Lob.Spine
n- Burgundicx aut Phillyrex anguftifolix non ita
abfimilem perelegantem fruticcllum, foliis tamen
multo anguftioribus fc ramulis exilioribus ftu-
aiosc aiuntin Belgio, &c. Extremainfefta fpicu-
lis virgulta: folia Thymelcx Monlpellienf exi¬
liora’, atrovircnria , guftanti adftringentia. A-
pud Belgas nullum frudum edit. Et mox fupra
figuram ex Cluf appofitam. Rhamnus prima:
s' (pecici tertius, fc forte Rhamnus niger Theoph.
apud Cluf Hifp.Spino negro. Non diverfum opi¬
nor a Lycio Hifpanico Belgij nuper inquilino fa-
do. In append.aliam figuram habet eiuldem Ly-
cij Hifp. nomine. In iconibus Piant. Lobelianis
dux ponuntur figura: : uni titulus Lycium Hilp.
alteri Rhamnus primx fpeciei tertius. Forte Lob.
duas deferiptiones fc figuras unius planta: , licet
diverfx videantur figurx , ponit.Clul.fane unius
tantum plantx ex luis Lycij nomine donatis, in
Belgio provenire tradit , non duas. Rhamnus 3.
Dod.Hift.Lugd.fcribit pinxilfe Lob. Lycium Hi-
fpanicum , quod Cluf defcripfithis fere verbis :
frutex eft lpinofus , folia Myrti Tarentinx vel
Buxi. Figura quam Lugd. ponit priore loco eft
Clufij : altera exappendiceLob. pro Lycio Hilp.

^ qux non habet folia Myrti, led longa. Quin
• ’ ipfc quoque Lobel. folia Thymelex habere
i eri hi t.

Frequentem Granatenfi & Marciano regnis,
locis incultis inter alios frutices invenit Clui, cui
in Belgio fata provenit.

Frudus decodo, eodem tefte, membra relaxa-

ra Scdiffoluta , atque etiam podagra: dolores uti.
literfoveri incola: referebant.

RHAMNVS SIVE PAUVRVS

folio Iujubino.

C A

X I V.

NOn femper

humilis eft, DcfoipK.
verum interdum
adeb cxcrelcit, ut
arboris tueri no¬
men poflit,mate-
ric perquam du¬
ra, virgas emittit
redas , fc ab his
ramos patulos ,
deorfum infle¬
xos , fubruben-
tes, quos tenues,
rigidx & morda¬
ce* armant Ipinx.

Folia luiubinis
thm fi milia ut ni¬
hil fupri , quibus
tamen nonnihil
videntur minora,
nec ita' profunde
per oras crenata, led minimum , acinterdumferd
nihil : exterequi Iuiubini folij nervos tres fe¬
cundam longitudinem decurrentes poflident.

Iuxta quxflorcs emicant parvi , ftcllati: orbicu- Flort*'-
lari :SuccrclcuntFrudus>lati,permargincsmem- }r**aK&
branci, comprefli, prominente utrinque um¬
bone lignolo , cuiusmcdio pediculus inleritur,
qui difiradi , in gcminisvcl ternis loculis toti¬
dem oftendunt (emina , lubrico Ixvorc &: colore
feminum Lini, fcd rotundiora , corofiora, pulpa
dulci, coloris fere porracei. Frudus,[ ut dclcribit
Cxfalp. ] dcprelfus cx tenui pediculo pendet,
pulpa quadam fungoia circumauda , olTiculo in¬
tus duro, intra quem tria feminis coccptaculafin- ^ ^
gulis feminibus donata, qux in luis alveolis tin-
tinabuli modo fonant. Facile autem nobis per-
fuadcmusTheophrafti Paliurum elfe hancplan-
tam de qua, l.j. hift.cap.i7.& Paliurum noftratem
Grxcum ab eodem vocari, l.^hiftor.c^/Deniquc
eandem hanc aDiolc.uno capite dici Rhamnum
3. alio vero Paliurum, quorum omnium verba Palinrus^
pofuimusantc,ingeneredeRhamno tradentes. Thecpb.
Dioftoridcm [ inquit Guiland. ] de iifdem plan- P«h*rus
tis in diverfis locis pcrtradalfe fubdiverfis no- .
minibus, apcrtiflimum : ignorantesnnc, an abun-
bufide diligentem nclcio, exemplo fit Rhamnus rahur* u
3. Idem fc. Virgil. didus Eclog. 5. Dtoje.

Carduus , & J pinis , fur git Paliurus acutis. CaL-

Supra quem locum apparet Scrvij lapfus, qui Pa-
liurum ait herbam elfe afperrimam & Ipinofam, yjUs.
ut red£ quidem notat Thcl. ling.Lat. ipfe tamen, ThtJ Iwg.
in alium fi mi lem incurrit, cum ait, Paliurum her- L*ttrr<tr'>
bx nomen elfe Galeno, I.8.C.33. fimpl.quod falfum.

Nam nec herbam ibi dicit, nec fruticem ,etfi,rcve-
ra, frutex fit arborelcens. Eundem Paliurum incelr
ligit Columel. l.ii.c.3. ubi docet rationem paran-
dx vivx(epis,ubiincervaftas (pinas recenfet cum
Rubo &Cynolbato. Et Paliurum acutis fpinis
vocat, l.:o. & ab hortis cultis exterminat.

Nec manibus niitu Ferulas, nec cruribus aqua.

T erga Rubi, fpinifqu e ferat Paliuron acutis.

In S. Scriptsra non magQus hon-or fit huic frutici.

V

HISTO RIAE

Dtafcor. e-

verni.

quandoquidem cum impiis conferatur ,ut fupra
ex regio Pfalt.rctulimus,atquc etiam, ut notat D-
Hier.in Micheam,c.7.Qui optimus in eiseft,quau
faliur9# qui redus quali fpinain (epe, &. quafi
Paliurus pungenv & retinens : vulnerans appro¬
pinquant' ubi adunco dente coprchendens,^.

Cordus Paliurum ait vulgo noncognofci ,nec
quicquampro eo exhibet. Rhamni autem duas
(pedes agnofeit , candidum Sc nigrum, titrunque
Theophrafti,ut ille ait,£ fc aliquoties vifum : qui
tamen non in Germania nati fint , fed ex Italia &
Gallia allati. Et addit : frudus candidx candidus:
nigra: niger : quemadmodum Sc folium, quod
oblongum parvumque eft: Frudui orbiculata cft
figura, ifqtte in medio turget , in margine vero te¬
nuior eft Sc veluti foliaceus , in fummo vero , ver¬
ticillo, quo , ccu pondere fufis infixo , utuntur
mulieres, fundis cft, non tamen perforatus.
Piofcor. &: tertium Rhamnum rccenfet , cuius
femen in quibufdam Diofc. excmpLfpondylo , in
in quibuidam etiam Afphodclo comparatur di-
verfis natura plantis nos fphondylo, hoc eft ,
verticillo , fimilem e (Te iam oftendimus: qua¬
re non Afphodelo, fed fpondylo legendum cen-
(emus. Idem in fylva obf. Rhamni, inquit, nigri
frudus niger eft , verticiili figura , orbiculatus , in
medio elatus: Rhamni candidi fructus prxdido
firailis eft figura, fed colore candidus. Hxc Cor¬
dus. Vt autem verum fateamur , nondum
bene eum percipimus : videtur enim Rhamnum
*. D’o(c non diftineuere ^ primo & fecundo ciui-
dem.Frudusalioqui abeo deferiptus optime qua¬
drat huic nofiro. Namquq de Folio dicit, parvi
momenti funt, nec quicquam certi inde colligas
quod intelligat. Huius noftri (and folium nec
candidum nec nigrum rede dixeris.

'A nvuilJfi’ Peculiarem opinionem habet Anguil. nimirum
n,o. fu (picatur, alteram Rhamni fpecicm adiedam
Diofcondi, ut alia: multa: planta: fpurix. Occafio
fufpicionis cft, quod fibi contradicat Diofc.in dc-
fetiptione huius frudus ,cum dicit: frudum edit
latum , candidum , tenuem veluti folliculum, ha-
ftulxregix fimilem. Quippe frudus Rhamni},
qui offenditur, etfi latus fit, hoc cft comprc Iliis ,
non ideo fimilis eft frudui haftulx regia: , [A-
fphodelo] qui rotundus eft vel orbicularis, non
comprellus. Prxterea fpmxcius non funt debi¬
les, ut vult Diofcor. Deinde Theoph.de duo¬
bus tantum Rhamnis loquitur folijs non deci¬
duis: qualis Paliurus non eft. Adde, duas pri¬
mas Rhamni Diofc.fpecics femper virere itcrtiam
verb non item, quaque cx Theoph. verbis colligo,
nihil eft aliud quam eiuldem Paliurus , admo¬
dum vulgaris Italix,ficut Sc Grxdx : Na(citur
etiam hxc planta omnis generis locis, tam fic-
cis quam aquaticis, frutex valde (pinolus , cuius
folia (itniJLia Iuiubis noftris fylveftribus^nifr quod
latiora & rocundiora, Sc circa petiolum eoiore
magis fufco. Plures emittit ramos altitudine
quatuor aut quinque cubitorum , in nuilta bra¬
chia diuifps : funtque cum ipfirami, tum fpinx
coloris Caftanex. Spina: femper geminae , una
reda, altera adunca , reda ut plurimum fupra
incurvam locata,ad figuram harpagonis. Frudus
rotundi ,comprefli , in medio nonnihil extube¬
rantes, qui fpondylo figura fimiles, conferti ra¬
mulis adhxrent, colore primb inter viridem &
balbum medio: fuliginofo verb fi reficcati fue¬
rint : Horum quilibet tria aut quatuor femina
continctjubftantia pingui ut Lini. Ita ut appareat

plantarvm;

huc in multis Grxdx locis nomine aliquantulum

D eferiptio
Angntl.

SP"*

mim i-

corrupto Paliru. Paliurus Grxcis, inquit ,Bc
nius vulgb nunc Apaliura dicitur, 'quem mula “w
exiftimant Rhamnum 3. Iam inaudiendus Mjtth.

Rhamni genus, quod nigrum cft (ut etiam
Dtofc.inquit) quinum ferme cubitorum altitu¬
dine attollitur, infirmioribus aculeis: fruchi te¬
nui, folliculari fpcci e, io: uii do, verti, illo nonab-
fimili. In epit.aadit,in eius medio officulmn cou-
clud^in quo parnus nuclcn:ut Sc aculeos aliquos
longos rcdbfque,nonullos verb, ut Rabi,incur-
vosrfalli vero eos qui putat Rhamnu }.cfTc Diofc.
Paliuru , fed adhuc magis cxcutire, qui eunde e ite
Diofc. adulterinii cotendunt.Prxterea dicitur ei-
dem Rhamnus ;. Ital. Maru: u v:rd. In poftr.com.

Flores Sc tribuit mufeofos, fubcroceos , frudum ^
candiduin,in cius medio nucleum durum ae ro¬
tundum, ciceris fere magnitudine, Sc in eo femen
lentisinftar compreflum, rubro cortice, alba. intus
medulla : allerit prxterea legendum cfte apud
Diofc. iuxta antiquum Codicem Sc Oribaf cqov-
/uAcj, additque Paliurum Theoph. femen profer¬
re iy Ac.SJjid eft in filiquapr<jlorga,Fabeinftar, ut
ille reddit. Grxcis >0 fiov longam vel oblongam
filiquam in plantis defignarc Suida Sc Phavorino
teftibusiimb ipfiim quoque Thcoph.manifeftum
teftemelTe ait eius fignificationis, qui l.j. c. it. c!c
Acere feribens inter alia dicat: Paliuri frudum li¬
ve folliculum oblongum cfte, &c. Obftare prx¬
terea, nc tertium Rhamni genus , Paliurus efi-
fe poffit, ipfiim quoque femen , qubd non
i/ a*g&», fed in duro ac rotundo concludatur ofii-
culo,inipfius verticis centro latcfcente,fungofa
quadam iiliqua exterius obdudo , triplici intus
cauitate divifo , ubi femen ipfum fe contineat ac
latitet, Lentisinftar comprcllum, rufi, ac levi cu¬
ticula contedum, alba dulcique incus medulla,
non autem fuliginofum ac pingue , ut de Paliuri
femine feri bit Diofc.

Verum hx rationes Matthioli non fufficiunt •
ad demonftrandum Rhamnum 3. nonelleidem un
cumPaliuro. Inaniter etiam fe torquet , dum a?-
£ cV-contendit non aliud fignificare , qu^mobion-
gam filiquam. Ao^oV enim &: pro Hepatis extrema
parte, Sc pro auris ima Sc carnofa parte,quam Ga¬
za Fibram vocat , Sc pro phafclo i Galeno de fa¬
cultatibus aliment. l.i.c.iS . Et pro vafcu!o,in quo
femina vel frudus reponunt agricolx Sc pro fum- ^

mis rebus omnibus ab Hefych.& Suida fumitur: 1
quamvis frequcntifilmc dc filiqua vel folliculo, j
quo femen veluti vagina clauditurjdicaturiiit Cx- j
pe apudTheophraftum. Quod autem adducit j
Thcophraftum, id non bona fide facit: non enim j
(Impliciter dicit Theoph. «\ac.3w fed a.9.8£tw quafi j
infinuare velit peculiarem cite vafculi modum # j

nec quicquam addit quod longitudine oftendat. '
Deinde, quomodo terna aut quaterna femina par- J
va facient filiquam nrxlonga Fabx inftar? Locus j
etiamquemcitatexTheoph.de Acere, ita habet, j
Toy Jt yj.?Tcy « a iuruir <o&uy*ti[ legcdu videtur 1
«As vro -ztnt-.u, rrkbj) <o&y vx Iri&y : qui |
plane nihil pro eo facit. Nam fi Aceris f. udus no I
lltadmod. longus Sc tamen oblongior quam Pa- -i
Ituri , fcquitur fane non clTe praelongam filiquam
PaliurijUt vult Matth.Sic ex , cur femen, alba dul- 1
cique medulla, a/wjsV cilc neget > nullam ratio- a,
nem videmus: Sane Sc eiufmodi feminibus etiam D;t'et
Oleum elici folet.Eccur etiam non dicatur kvyn/tC-
JV,- fuliginofum? ut vertunt viri extra contro-
verfiamdodiflimijHermol.Niarcel. Ruel.&Cor-

hunc fruticem nihil aliud rlfe quim Paliurum, nar. inteliigentes, ut: putamus , decolore, a quo

Theoph. ac Diofc. Noitro tempore vocatur ad.

non adeo diffidet rufus, qualem Rhamni feraen

habere

LIBER VI-

habere ait Matth. nififit ca vox declaratio vocis
, ut fufpicatur Marcellus. Sin vero cum Pe-

37

& aliis vaftifliinis fpinis, quas vocat , adverras ho-
» 0 uunum pecudumque incurfum , habes apud Co-

na Lob.Dod.& Sarrae, pro \iyyvuJ'zf legamus a/- j fum.l.ii.c.3. Adflringuoc, ventrem fluentem co- Tempera J
vvSx aut A/yp«/sV, Lini facie, non videmus quid f bibent digerunt, & Phymata curan t Paliuri fo-

‘ a & radix. Galen. Fructus vero tantam obti¬
nent incidendi vim, iit & calculos veflcxcom-
minuant, & pectorispulmonifque excretionibus
auxuientur. Semina contufa ad tuflim commen¬
dari iam didtum,iis etiam ad arenulas & calculum ArennU\
utuntur Monfpelienfls Medici ad quos affe&us
in frequenti etiam ufu habet CI.D. Pia terus.

amplius impediat , quin Rhamnus j.Diufc.?: Pa¬
liurus eiufdem , flrc etiam Paliurus Thecph. ait
Ctvm: ‘^ci rjytc yhirft orura Aitot, a, 7® «x, Kivx '
eliqua.

vridetur eundem hunc Rhamnu nigrum vocafTe
Amatlis quem ait in Hifpan. & Ital. profpcre cre-
fcere,fruchl fimili verticiIlo,in cui5 medio nefeio
quid nigri confpiciatur,vt h fe Pifauri prope mare
annotatum feribit. Is vero /olus hanc notam ha¬
bet , qiia Rhamnum nigrum ab albo diftinguit:
egregiam fine vero .'Qui, quum Ruellij Rham¬
num rcprobct,curfuum non declarat notis mani,
feftiorib. quam fecit ? Diofc. Rhamnum 5. faciunt
Turner. Dod. [qui & Paliurum dicit] Gefn. Pena,
Lob.Gufi Caefalp. Camer. qui & Spinam IudaV-
. eam dei notat. Dod. vult e fle ZuraPlinij, quod
nondum afferimus, de ea fub Paliuro , Rauvolff
P aliuro,inquit5noflro, qui eXiftimatur Rhamni 3.

PALIVRVS

C A P.

AFRICANA.

X V.

ALivs hic Pahurus eft ab eo qui hadteruis
didus/cu h Grxco,quem Diofc.cum Rham-
: no fuo tertio confudit. Nunc quid & de hoc era-
I dant autores, videndum.

In Libya , feu Africa, autorc Thcoph. maxima
, copia eft: Quippe apud Hefperides eo aduren-p. r • ‘ ■ w
dum utuntur, quemadmodum & Loto. Sed fru- p:i

. ‘ ■ . 1 " . ?• , uimitm, nucrnaarnoaiim cc Loto. ^>ed tru¬

gonus, ita fim.lislumba alba, ut primo afpcctu ticoflor hic eft, quim Lotus, folio huic noftrati
exiitimarem eandem cum eo. Et quoniam Di Ic. r ~~ ^ ^ • - - -

ea/dem facultates fuo Paliuro tribuit quas Paliuro
i.Theoph.non prxter rationem Cluf. Anguillar.
fecutus-Khamni j.de/criptionem, qua: apudDio-
fcor. cxtat,adP«I:urieius hi floriam revocandam
cenfet.Cuius fenten tix Sc C^falp.eft.

Porro ciimflnttim Iaxxdcfcriptiones uttiufvc,
h.e.tim Paliuri qua Rhamn.j. &ex facultatibus
talde imbecilles coniedturx , nullum putant Ad-
Uerfpofle ftatuerc, quznam cui fit prxferenda,

Qjaa: [inquiunt] huic Diolc. deflriptioni valde
quim accedit,cfl Rhamnus 3. nam frutex quantus
cft,pr*dtims eft ftip es, aculeatus, lemine pinguis
lincoquc non fuliginofo, fed fatis ;duro, ut Lini !

-vires huic congruunt : nam lapillos c*ericpoten. j &apud Ammoniam aliifq- partibus p. .fci-Quicl v
timme : diureticus eft, ac proinde , haud abs re i libi velit idcTheoph.quadol.i.c.iff.aitiQuWdam
doftusAnguil. ambigebat elletne Rhamnus Pa- j & mucrone & lateribus pungunt, ut funt Ilicis,
liurus alio nomine ("ut fitpifit) nota Afticamis ; Roboris, Smilacis, Rubi & Paliuri folia. Verb’

[ro>ey TvCret Grxcolfimilis, fed fructu diverfo,non
enim latum fert lea rotundum & rubrum, magni¬
tudine qua Cedri , aut paulo maiorem , cuius nu¬
cleus non fimul editur, quemadmodum acini Pu¬
nici. Fru «Rus verb ipfe fu avis eft , cui fi quis
vinum affundat , 6cipfljm fuaviorem fieri tra-
aunt,5c vinum ipfiim quoque fuavius efficere.Di- Fruflus,
xerat autem prius Paliurum differentias quafdam
habere, omnes autem frudtiferas elfe. De ea verb
qux femen l/ ny, fert , quamque hic adduda
deferiptiohe noflracem vocat, inter Rhamnos
a dum, quod eam , uti. di dum, Diofcorid. cum
Rhamno incorfiderate coram licuerit. Et paulo f-oc,5s-
ante dixit Paliurum etiam in Nafamoniaco agro.

tranfmarinifqiie regionibus , vel Diofc. fuerit vi
tiatus Codex. Quod ad femen attinet huic funt
terna oflicula, ut Thcoph. vult,cffque Lini imu-
lum , non fuliginofum , uti corrupte legitur , Ix-
uc, non lentum tangenti : &c in filiqiia lata folli¬
culari fpecie , terna, quateinave : unde merito
hxc ipnflima videtur. De voce, fuliginofa , di¬
ctum 4 nobis prius ad colorem polfe referri. La¬
cuna proponit fbliim icShemMatth. pro Rham¬
no. Turner. vitiofam figuram habet, cuius titu¬
lus, Rhus,incuria typographi , pro Rhamnus. E-
1 legantem figuram habet Camer. apudMatth.no-
minc Paliuri 3-&3. @tecjb6rn:

ExTheoph. colligimus m Grxcia nafei , quia
ho lirat em dicit. Gaudet alioqui locis maritimis,
campeftribus &. incultis. Copiofus provenit in
Gallia Narhonerfi, potiflimum quaMonfpcIlio
1 .11 n ellam itur, fponte crefcitinter fepes & in a-
gris. Item circa Vraniam : in agro Veronenfi ,in
Apennino prope Bononia in planitie verfusBal-
dum.In Belgij hortis colitur, D6d. Norimberg.v,
inquit , Camer. hyemem etiam nili fit admodum
acris, ferre poteft: alioqui diligenter erit a frigore
miiniendus.Bafilex in horto D.Plateri in iiifla ar¬
borem excfenitjoxci fiepe crevit ex femine, ace-
tiam floruic.Floret,autem Maio &Iunio : friidus
autumno maturefeit , tk tota hyeme arbori adhx-
ret. Lob. annotat ex vetufto admodum femine
crefcere , quod veriflmile, cum femen in vafctilo
1 egregie munitum fuerit.

Quomodo viua fepes paranda ftt exPaliurd
Tom. I;

funt : -m c Te' >y '^^u^y-j/^orru. [inepte Gaza,fir-uata G-*z.* rii
concidut,utantbnos notavit Matlh.] x) zx. r~ ctV.p« freh-
y.) tx.TtoVTrXtt.ym. Agit autem hic de foliis, Gonfi-
derandu igiturj quifnam fit ille Paliurus, cui talia
folia. Eorum verbbrum peculiarem interpreta¬
tionem Cxfal. invenit, quam cap. de Iuiubis refe¬
remus. Alioqui & hic Roboris /eu opvor loco
malumus legere Phellodryos. In Roboris enini
foliis nullx fpinx: at funi in hic.

Cyrenaica regio [ inquit, PHn.I.ij.c.19. cxhftc Theflfv-
Thcoph. loco] Loton fuxpoffponitPaliuro. Fru- e,/tenci'
ticofior hxc, frudtiique magis rubens , cuius
nucleus non fimul manditur, iucundus per
fe, atque fuavioi. e vino : quin St vina fucco fuo
commendans. Interior Africa ad Garaman-
tas ufque deferta Palmarum magnitudine &

/uavitate conflat [ prxftatDal.] nobilibus maxi¬
me circa delubrum Hammonis. Et lib, itf.cap.z}.
Vcrecospturo germinant , Aquifolium, Tere-
binthus,Palihrus, &c.fe& per hunc Paliurum in-
telligimus Grxcum. Rurfus idem 1. 24C.1?. Pa¬
liurus quoque fpinx genus. Semen eius Afri
Zuram [Ztiiron M. ] voc nt , contra Scorpiones Zt4r^
cflicaciflimum : Item culculofis & tu (fi. Folia ^ ^
aftrictoriam vim habent. Radix diflutit Panos , ceUea-ionta
colle<Ri6nes,uomicas : urinas trahit pota. D e-^ytumo-
codlum eius potum in vino alvum fiftit tferpen- ret.
tibusadverfatur. Radix prxeipue datur in vino. A**
Aliqui folia contufa addito fale , articulorum
morbis imponunt. Proitint Baccx purgationi
fcwninaruni , cceltacis , Dyfenteticis ac ch©l’s~

3*

HISTORIAE PLANTARVM

'Cboler a /il-
(-< flMXUI
Inflxu c*r -
fori-
Luxatu,
plm. tUuflr.

Connarut

fAfhtn.

A rbujcul*

-puiurus-

Jumb*.

Lottu Liby¬
ca PtJjbj.
I alium ,

QciZ’7*

ricis.. In vino potx alvum fiftsmt. Radix dc-

co&a Scillita, extrahit infixa corpori. Vtili/Tima

eft & luxatis, tumoribufque.

Videtur autem Plin. duas plantas confundere.
Nam vires quas primo loco ponit pro Paliuro,re-
fponJcnc viribus i Diofcor.etiam Paliuro adlcri-
ptis. Veriim Ii Paliurus Diofc.& Theoph. [quod
exiftimamusjidem funt , baccar non conveniunt
Paliuro primo: & Theoph. enim ex attribuuntur
Paliuro Libyco, ut ex prxcedentibus apparet.

Dod.intelligit pet Zuram Plin. Rhamnum vel
Paliurum folio Iuiubmo , de quo ante. De Con-
naro &P xliuro Athen.vid.lib.r4.c.io. ubi diverfx
autornrade iis fententix. De Connaris , inquit ,
prius a> ud Alexandrinos vocatis verba faciam, ac

dc Pal uris. Meminit de iis Agathocles Cyz’ce-
nns,h s verbis libro hiftoriarum patiix tertio :
Cum in fepulchmm fulmen irrutilet , arbufcula
[.dij legunt arbor] ex tumulo pullulavit quam
illiConnarum ncnvnant. Eft autem planta Vl-
mj Picexque 'magnitudine , nihilquc minor
(nonnulli legunt , magnitudine quidem parva ll-
L cft.pmo aut ulmo magnitudine paritande, nec
immeritb fic fuper hunc locum exclamat Dalc-
champ. Quid hoc eft dicere? Pinus fane&Vl-
musprocci-x funt arbores, ita veteres interdum
ludunt noftram diligentiam. Et Cluiius , le hunc
locum non intelhgere dixit) Truncos^habetfrc-
quentes & oblongos, fpioafque paulum promi¬
nentes: folium eft tenerum ac viride Phy<;que li-
mi 11 imum. Fructum bis quotannis producit, Vere
lcilicct Sc Autumno, qui dulcis eft omnino, & ol’-
yx oleaftriquc fructui fimilis, carnem, ofqucilh
fi mile habet , & differt fucci voluptate,cuius fhi-
dtus etiam viridis comeditur. Vbi vero ficcatus
fuerit, farinas conficiunt cx eo, quas calcant, ac
nonpinfunt: neque aqua irrigant. Paliuri ra¬
mum dixit Euripides in Cyclope. Theopompus
lib.Philippic.il. mentionem facit dc iis , Sc Di-
p hi lus Siphnius medicus in libro de iis, qux ab z-
orotantibus & fanis funt comedenda. Confide¬
rent igitur periti an dc lumbis hoc loco feribat
Athen. Lubet & cx eodem propter magnam fi-
mditudinem proponere que de Loto Polybij tra¬
dit : Qux [inquit] de Loto fcripfit Hcrod. eadem
refert Polybius Mcg lopolytanus, oculatus teftis
l.u.hift. his verbis: Eft autem Lotus atbor mini¬
me procera , afpera , aculeata, folio Rhamni [ Ili¬
cis , Theoph.] paulo latiore Sccrafllore: fru«5tu
per initia colore Sc magnitudine fimili perfedtis
baccis Myrti, dum augeflit, colons phosnicci,
Olcx[Fabx, Theoph. dc Loto a Diofcor. hxc
inaudienda funt. Secunda: Loti Theoph. qux
mrrh MT* rcyJouv'‘X(,> idcft «fruftum habet in-

clulum nucisputamine,Herod.l.4.fructum verif
lime Sc appoficiffime tradit elfe lcn tifeo fimilcm,
Dal.] magnitudine , rotundo , nudeo admodum
pufillo. Maturus is colligitur , & cum alica contu¬
itis ad fervorum famulorumq; cibum in vafa con¬
culcatur, ac ftipatur: ingenuorum autem eduliis,
detradto nucleo eodem modo reponitur , ac pro
cibo eft, guftu caricis & Palmulis non diflimilis
odore tamen fuiviori. Fit Sc ex eo vinum, in aqu?
macerato, & tr’to;faporis grati, Sc iucundi, quali
eft optimi raulfi. Merum id, & fine aqua, bi¬
bunt, fed ultra decimum diem non perdurat.
Quamobrcm paulatim ad u'um tam brevis tem¬
poris conficiunt. Fit Sc acetum cx eo. Ha&enus
Athen.

Ruell. Sc Matth. volunt Connatum Athen. el-
fc Paliurum : id negat Solerius,& vult apud eun¬
dem pro Philycx tegendum Philvrx: Paliurum

Libycam Theoph. eandem effe cefifet cum Ln^

Libvca Polybij. Paliuri fpecies incognitas, omrt:a
eiufHem genera femen in liliquis ferre falso
Matth. allcrere ex Theoph.

Plutarchus autoreft, in Coccvgio monte-Pa-
liurum arborem haberi , cui fi vclbeftia vel avis, Obftr^ |
aut aliud animal volucre fidat , velut invifeatum
cohxrcbit, prxter Cuculum. Huic enim foli par¬
cit : Sc ne fcnpto derogetur fides Ctehphonta ci¬
tat in tefteim, libro arboribus dicato.

Ichthyophagi,ut annotat Hcrmol.pifcium car¬
nes femine Pafiuri conditas inveterant.

Troglodyte fucco Palhiripro vino utuntur vul¬
go. Nam proceres florem quendam expimunt,
cuius liquor noftrati mullo limilis amicitur. .

De Paliuro apuduarias nationes,inquir Ruell. snccm
diferepant hiftorix, qux facie multum diffi mili , ""f1
ut apud fe nafeitur, oftedant. Intcromncs tamen
convenit , cam vivis hortorum fepibus dicatam,
quod filis minacibus aculeis noxium pecus abi¬
gat. At nos vix concedendum hoc putamus
Ruellio. Prxtcrea , quem putat Paliurum , non
eft Paliurus , ut dicetur in Spino alba. Sic Sc
Matth. Adeo inter fc ,inquic,in quibufdam hifto- ^
riis diferepant feriptores , uc perfepe eorum men-
tes maxime perturbent, qui rerum veritatem in¬
dagare ftudent. id autem dilcriminis nimirum
evenit dc Paliuro. Nam qux huiufcc ftirp's
Diofc. traditur hiftoria , omnino differt ab ea,
quam diverfis generibus protulit Theoph. Hxc
autem non convenit cum ea , quam memoriae
prodidic Agathocles: neque huic illa corrcfpon-
det , cuius Plutarch. eft autor , & hxc a prxdiftis
omnibus diflentire videtur. Paucis eius hifteriam
perftiinxit Diofc. Quod nobis eft impedimento,
quominus verum Paliurum de qua ipfe intellexit,
cognofcere valeamus. Theoph. quoque plura
Paliuri funt genera. Quare cilm de Paliuro totae
diverfx ferantur fententix & habeantur hiftoric,
facile, inquit , Matth. crediderim , Paliurum efie
nomen ad nationum placita variis ac diverfis
aculeatis ftirpibus impofitum : ctfi IoLphusSa-
landius medicus apprime doStus, Sc in ftirpiuna
hiftoria non imperitus , dum Veneta clalle in *
Grxciam traieciilct, Dio fc.Pali urum fe vidi fle pro
certo affirmaverit, femine fiiliginofb ac pingui :
atque inibi proprium adhuc nomen retinete.

Hxc ille.

Bellonius feribit Paliurum Agathoclis deferi- :
ptumiiTheoph. provenire circa Sues in planitie
Arabix defertx. Qux vero fit hxc Paliurus non- PuU
dum nobis conftat : exiftimallemusNabcam, dc AiA
quamox,nifi ipfe Bello n.feparalTet.Cordus apud pa[-
Diofc. feribit variam effe apud autores Paliuri hi- ^
ftoriam, Sc in tanta varietate quicquam indicare Ark
temerarium fore : autores duplicem tradere, alte-
ramarborcfccntem, alteram humiliorem. Qui¬
dam nihilominus temerarius apud Cordum an- j
notat tffe Klein Stacbel VvKkenJoliis Vitie fimili- J
bus. Nos intclligimus Tribulum terreftrem, exi- 1
guam herbulam , humi repentem. I nunc &
Paliurum dicito. Nos verb ex prxdi&i$ fatis pa -lui*
ttre arbitramur, plantam quam antea vocavimus mu
Rhamnum fivcPaliurumluiubinum, nonmal^ ..
ad Paliurum veterum reduci polle. Paliurum a- ,
hos exiftimare Iuiubam fativam fylveftrem
poftea demonftr.ibitur. Putatur etiam alia ^
Nabcadi&afolio Rhamni uclluiubx ,elfePaliu- Nui.
tus Athenxi, de quapaul® pbft. Quidam cxi-^f
ftimarunt Paliurum Theoph. frudlu Cedri clfe rj* i
Grolfiilariam fpinofam, uc vocant, dequafub^
Vva crifpa. Lyciu^i Gallicum quidam vocant Pa- culi

liurum.

5?

U I -

liurum peregrinum 2’ de quo poftea. Agrifoliuin
' male aliquibus pro Paliuro habitum fuit. Spinus
albus five Oxyacantha Mattii, non eft Paliurus,ut
quidam volunt. Me/pilus Aronia dicitur Ruel-
lio Paliurus Africana, de quaegimus, 1. 1. Paliuri
etiam nomen videtur attributum Rhamno live
Olcaftro Germanico , de quo ante. Acaciam pu¬
tat Ruell. Paliuri Theoph. quoddam genus. Io-
marinus an fit Paliurus dubitat Rudi, de quo in¬
ter Geniftellas fub Nepa.

NABCA FOLIO RHAMNI
vel Iujubx.

C A p. XVI.

E Creta ab inJfi-
gni medico &
Botanico Honor.

Io milii rami ,
nomine Oeno-
plia:, quibus Cor¬
tex albus , folia
[qualia Iuiubis vel
'Rhamno 3. qui a-
liis Paliurus dici¬
tur, trinerriis tan-
tillu crenatis cum
brevibus pcdicu-
lisj&iuxca fingu-
losSpinx tenues,
albx. Flofculi ra-
cemofi fimiles ju-
binis.

Frudum vero
Napccx &c Nabcc
nomine ex Italia
retulit I. Henr.
Cherlerus. Is Pru¬
num Cereum au¬
tumnale xquat ,
cortice rufo inte¬
ctus , cui & caro
fubcft concolor»
fiporis grati, aci¬
duli : huic vero
Sc olliculum im¬
mergitur nuclea¬
tum.

Biferam arbo¬
rem clle adnotat
Alpinus, Loti ma¬
gnitudine, Acacia:
inftar Spinofam,
foliis Iujubx pro¬
ximis , latioribus :
floribus quoque
qui Iuiuba: flori¬
bus plan e fint limilcs , albis, pa rvis. Bell o.ait, Oe-
noplix feu Napecx arbores ad Pyri noftrx ma¬
gnitudinem txfurgere : fructu. Pomo fylve-
, ftri adeo coniimili , ucpro altero alterum quis
fumpferit,dulci,cum acore grato «Scfuavi, nucleo
intus, qualis eft Olivx.

Lubet & eiufdem Hon. Belli deferiptionem cx
citatione Clufi adfcriberc. Arbor eft, inquit, Pyri
mediocris altitudine, cuius caudicem & ramos te¬
git cortex exalbidus, ad cineraceum tendens:eius
. folia Paliuri Theoph. feu Ziziphi rutili foliorum
fiint xrnula, binas uncias longa , unam lata,tribus
nervsi petiolo fecundam longitudinem excur¬
rentibus praedita , fuperna parte facura viriditate
{utentia , inferna ad cineiaceum aliquantulum I
Tom. I.

L I B E R VI-

tendentia, qua? ramo* alc ej-ftis inordinata am-1
hiunt : ad quorum exortum multi nafcuntur flo- I
fculi albi, ftofculorum Olex inftar peculiaribus
longispetiolis finguli nitentes. FruCtus fuccedit,
parvo Malo valde fimilis , magnitudine utpluri-
mum Cerafi,interdum tamen, Nucem Iuplandem
etiam xquante , fiiavis guftus , o/Hculum in fe
continens Olivx inftar. Bifera autem eft : nam
& novo Vere & Autumno Ungulis annis fru¬
ctum profert. Vernalis tamen piertinque ad fm_ TcmpusJ
gem non pervenit , ob imbrium copiam , & h
vermibus corrumpitur.

Dao eius genera, eodem tcftc: Spitlofum u- ^fFcren’
num. alterum Spinis carens. Spinofum ab Alpi -s^,:
no defcnbitur , qui Connarilm Athen. (Sc rc£ti) Sftr.ucti
eirecenTet, licet icon ipfius, arboremnon reae'™''
exprimat. Spinis carens, in Aegypto , Syriaque
provenit : Nafcitur & in Creta, in urbe Rhetimo,
e Syria allatum, quod non noverat Alpinus,^'”-"
quemadmodum neque Hon. Bellus Spinofum. ‘
Quare diu fuitineafententia, ut nonConnarus Locus.
Achcn. effethxc arbor, fed potilis 1’olybij Lotus
Lybica,ab ipfo Athen. eod.lib. paulopuftdefcri-
pca, cuius verba antea ci cavimus, prx fer tim cilm
videret arborem Spinis carere , funeque Tuam
fententiam Alpino fignificivit, i quoOenoplim
ramum fpinolum acceperat, quem, demptis fpi-
nis, eundem fuiiTe cum Napeca i fe deferipta
idem Bellus tettatur. Ramos nos pulchros vidi¬
mus apud cll. d.c. Bauh. &Iac. Zuing erum in¬
ter alias plures exoticas. D.RauvoIfljjguoque ali- /#/'*& . trum
quando ad nos mifit fruftus hoc titulo Iu juba-#"'*'-.
rum alia fpecics in Palcftina frequens : fcd hic
fhuftus rotundus eft , non longus, utluiubx vul¬
gares. Alpinus quoque teftatur bis in anno flore¬
re ac frudtum ferre, fed Vere non perfeCtc ma¬
turam, at coruputrefcere prius quam mature-
Icat. At Autumno pcrfeCtiffimum ac optimum
evadere. Provenit Oenoplia /cu Nabja, inquit,

Bellon. frequens in Aegypto, Syria & Armenia,
qua Grxcia totaque Europa caret. Secundum
eundem , omni tempore viret , quod tamen
Hon. Bellus tantum in Aegypto & Syria nafcen-
te, verum elfeait: in Cretam verb tranflata, fal-
fum,tefte experientia. Porro utriufque prxdiCta-
j rvim arborum, tam fpinofic qukm non fpinofx,hi- r*t;
ftoriaeftapud Scrap. fub nomine Sadar, eodem
! ccnfente, necrepugnance Alpino, fed more
! cum Loto Diofc. ( a qua valde differt ) confundit. s*d*r AhA
Is Sadar duas facit fpecies, una eft Afri, dc alia eft"' uttt'

; Ad hal : fed Afri non habet fpinas acutas, utriuft
! que autem fpeciei folia fundata & rotunda : fed
Nabach &Ad hal fruCtus siit parvi, prxferiitur a’,‘
huius pro vincix exteris, & in regum men fas ve-
niunc, quia dulcedine omnibus abis prxftant,fi-
cut& odore, nam <k aromaticam fuavitatemin
ore relinquunt, eandemque indumentis conci¬
liant iuxta ea pofitis, ficutalia aromata. Reliqua
qux de Nabach [ hoc eft Loto ] habet ex di verfis
autoribus,cap.de Loto recitata fune.

An Lybica Paliurus Theoph. Irem an Paliu- An PhUu-
rus & Afrorum Zura Pii n. Irem an Athen. Con- rus
narum Agathocli, qui & idem etiam Paliurum An C™”*'
appellare videtur? Verba eorum , quod adhuc ^7 ‘

dubi j fimus, ante adduximus , cum de Paliuro ex
Veterum placitis traderemus. Interim certiora
perquirent pofteri.

Bellon. vult efte Oenopliam Grxcorum , a qua oenapli*
Paliurum Agathoclis aperte diftinguit,lib.2. obf.
caP-54- Confiderandum an hiftoriaLoti Poly- '

bij apud Athen. quam antea fub Paliuro Conna-
rofubiecimus huc referri poflit.

D 2.

<W

historiae flant arvm.

Ce l rus
Libant.

Nabcam, dicit Alpinus, olim Aegyptiis idem
fuiife cum Paliuro &c Connaro Athenxi: tamen
Connari frudum non videri omnino fimilem
Nabcx fructui ac olli: feque etiam nufquam in
Aegypto ex liceatis illis fructibus farinam Heri
animadverti fle.

P. Martyr de rebus Oceani & noui orbis : Po¬
ma inquit illa , ut Praecocia Pruna, qux ollata
parva etiam &: rubella, arbitror ego eius generis,
qual a ipfe comedi Aprili mcnfc in Aegypti Alc-
xandria : quorum arborem Iudxi indigena: peri¬
ti legis Mofex, Cedrum Libani afLvcrant, ea
funt cfuiapta: dulccdir.em !cni quadam acrimo¬
nia mixtam habent, uti in Sorbis videmus. Loco
PerHcorum 8c Ccrafbnim , atque huiufmodi a-
liarum arborum inco.be in hortis arborem hanc
plantant, & diligenti cura nutriunt , cum pere¬
grina fit. Ea elt Ziziphx arbori & alcitudmc
%: trunco etiam fimillima. Ec Rauvolff. luiu~
'juifiba *l- bam albam vocat , tPcif]mbrufH)CrUnhauitt /
b** quimfe vidriTe ait inter Rama Scloppe: primiim-

que exilii mafle , efle Paliurum noftram, tertium j
genus Rhamni , u tandem agno ville errorem, fi- .
nfilem, tamen efle Paliuro i . cuius Theoph. me-j
ftjinitj. 4. cap.4. In Syria teftc Bello, Nep fcu '
Nap vocatur fac in C eca proprio nomine caret. |
Horum frudtuum temperies , fi Serapioni cre¬
dimus id de Sadar fuo ex aiycrfis Icribenti, elt fri- j
gida&ficcain primo gradu: perfede maturi a-
li .pu .m habent humiditatem : funt omnes affnn-
gentes , an tcjm turario nem , quorum ufus fre¬
quens elt ad ftomachi aluique relaxationem fir-
§H*»r,u mandam : ad qux mala fuccum etiam ex ipfis im¬
maturis exprelfum familiariter tum per osfium-
ptum tum clyfleribusinicdum ufurpant Acgy-
V lar a tn. p[jj 3 tefbe Alpino. Ex iildem quoque frudi-
tejhnorum. j^us flccjs in aqUa maceratis fit irftifio uti¬
lis ad inteflinorun relaxationem &r ulcera. Sed
maturorum fi ‘carorum decodum autinfufio fa¬
na liariflimaeft ad omnes peltiferas febres. Aiunt
enim hosfrudus miram aduerfus venenofas qua¬
litates &putrcdinem,t fncaciam habere , corque
ftrenue roborare. Succus irem perfe maturo¬
rum optimus elt ad purganda 1 bilem c ventri¬
culo» & primis venarum dudibus. In omnibus
etiam putridis febribus , infufionc cx ipfis pai ata,
libenter ad Pedandum edorem utuntur. Efui fum-
mc iucundi exiltunt hi frudus, praccipucquc ma¬
turi : tamen parum nutriunt , facilequc, ut Ccra-
fa, in ftomacho corrumpuntur, fi immoderate
ipforumelui indulgeatur.ftomachdfque offendi¬
tur. Apud primates tamen Aegyptios ac Tureas
n deliciis funt ,& magno in praetio habentur.

. I

rl7ep Kap
Syris.
Vires ic
llfus.

Tempera,

es A

Stomachi
^ alui re.

Jthres j

M"

Cardiaci.
Purgas bi¬
lem.

Icbrespu- ‘
truix.

Cibus.
N& ,1.

Dcfcript

Spina.

ZIZIPHA SATIVA ET SYLVEST.

C a p. XVI I.

QV AI in officinis notas Iu jubas fert, arbor
effdomeffica , fed in fruticem fpinoliim fa-
ciH degenerans , tcfte Carfalp. alioqui latis ma¬
gna, flripitc redo ,;n ramos piares brachiato, qui¬
bus i 1 tenuibus furculis quali pediculis adna-
fcuntur alternarim folia, unciam aut Ic (cunciam
longa , femunciam aut unciam fere lata , in obtu-
fum mucrone n delinentia , (plmdido viroreni-
tida, tribus fecundum longitudinem decurren¬
tibus nervis, per ambitum ferrata: ?d quorum
ortum rami fpinis horrent , aliy» aduncis brevio-
rihus , aliis redis longioribus : ( fed ciV.n (eneftit
aculeis caret, inquit,Cxfa!p. ) codcmque loci flo¬
res , pluresfcre finiul emicant, pediculis brevif-
fimis ,utfcre lefliles videantur, Ribcs floribus
perfimiles , colore herbaceo , apiculis concolori¬

bus. I Iolce frudus V-
excipiunt forma, 1
&: magnitudine
Olivari , Corso
crailiorcs , per
maturitatem
b entes ,vcl,ui
Cxfalp. cx pallido :
nigrelccntcs,qua(i
fumoinfedi,pclH- ■
cula craffiufcula
pulpam (ub.albi-
dam,mollcmdiin-
gof-.m meile q dul¬
cedinis contcger-'
tc , cui immergi¬
tur offi culum or-
longum, utrin que
acutum,riigofutr,
in quo nucleus
comprcllus, Lcus
imioris infhr, rufa pellicula tedus, i .porc amaro.

Cordus quoque lingulari diligentia , hos fru-
dur fic deferibit: Iujubar qux Gr?cis Zizipha no- 7/1
minate ab Oriente in Europam in vedx , arboris
Pomifeub ic cx funt: Corni baccis (anguineo &
fpkndcnte fons colore, oblonga figura &fingu-
lar: intivs Pgncoque femine fim 'es , aliquantu¬
lum tamen maiores , & ad mediocris Pruni , aut
Oli \r mignitud nem , accedentes , levi , molli,
glucinofi gufluquc dulci pulpa feu carne con-
(lantes:in m dio lingulare ,utdidume(t, femen.
contincccs,utr;nq; acuminatum, foris duro ligno
intus oblongo aliquantulum coprello & rufo nu¬
cleo conflans. Afferuntur ex Italia ad nos liccatx,
ideoque rugofie. Iuiubx minores , Pl nio Tube¬
res app-Hatx, colore, nitore, carne, molli lentore, ^ \
fapore £c nucleo maioresimitantur,i;s tamen mi- ;UJ.A
nores , ncc oblongx , fed rotundx. atque fimili- norei
ter flaccidae. Eligantur maiores ponderofio-
res, minus flacodx , fic pleniorem carnem ha-

I bentes. Afferuntur h? quaque ex Italia.

I Iujubafylvefliis,tefle Anguil. fimilis eft Palm- <beftr;

■ ro primo, quem folio Iu jubino diximus, non fo-
lum foliis , fed ramis & fpinis. Frutex eft altitudi-
dinisquatuor aut quinque cubitorum: cuius ra¬
mi fe terram verfus contorquent ad formam fe-
micirculi, fpinis abundantes craffioriluis, & limi-

liter acutis, Lmisflmul dilpofitis, modo prxdido.

Folia difpofita funt ut m Sorbo. Frudus fimi- FoUa
lesluiwbis domelticis , nifi ouodmuloo minores, Frut
& finaliores Cedro ferenti frudus minoras, aut
Lauri frudibus, qui, ubi maturuerint, rubent. &
efui apti : non autem nuclei, qui ollci, ideoque
reficiuntur. Qnibufdam in locis frudus hi in vi- v\nb I
num immittuntur ut fluvius reddatur.Reperiuu- /u.ei
tur in agris Veroncnfibus.

Columella rutilam & albam Z ziphum inter ZtzJ
probatas arbores , & apum pabulationibus com- , «///
inodas refert : poftea tamen Ziziphi flores ait mei alba
mediocris guflus reddere.

Plm. Zizipha & Tuberes retuh t ad mala, quo- ^
runa plura genera dicit, & mox fubdit: Aeque pe-
regrina funt Ziziphu & Tuberes, qi x&ipfanon n„0
pridem venere in Italiam, hxcex Africa, illa ex />«*!
Syria. Sext. Papiniui, quem Confiilem vidimus, r,tP
primus utraque attulit., D. Auguffi noviflimis 1
temporibus, in caftrorum aggeribus fata, baccis .j
fimiliora, [deziziphis id audienduni , non de ^
Tuberibus Dal.] qifiim Malis, fed aggeribus prq- ,
cipucdecora, quoniam & in teda iam fylvx /can-
dunt. Quibus utique poftrcmis verbis infirmat

re vult,

LI B E

re vult, eafdcm iamfiio tempore ift privatorum
hominum hortis abunde fatas. Dixit porro PJin.
etiam Zizipha alba Sc Cappadocia , de quibus fub
Olea Germanica. Nondum iiquidb patet, an
de his Graeci antiquiores prodiderint: fcd mox
fp eci ali lis i n qui rem u s -

Gal. vero zizipharum meminit, ut dicetur in
viribus. An Sericaeidcm ?Ambegerunt fanedo-
cli/Timi viri. Et videtur crudi tiflimus Had. Iun.
fatis confidenter Sw&ikov Gal. Sc £/£upeySimconis
Sethi unum Sc idem pronundare, quamvis alij
plures,ante eum id fecerin t,ut mox dicetur. Plin.
£ane diverfa ftatuilfe videtur. Et quas Gal. Sericis
attribuit vires , Ziziphis optimi conveniunt.
Apud Avie, legimus: De Iuiubis , id eft, Sericis.
Sed in hanc rem ampliusperquirendum. Sivero
quis confideretConnari , & Loti Polybi j utraf-
que descriptiones, antea a nobis ex Athen. addu¬
ctas , multam iis deprehendet , qua: cum Iuiubis
conveniunt. Ex pofterioribus Grarcis Acftuar. Sc ;
Simeon Sethi Ziziphorum meminere: ille qui¬
dem Iuiapij ex Ziziphis fa-fti: hic vero vires ha- !
bet: Sc ex iis prxfcrt maiora, qualia Edi fle na dicit. |
At feriptores Arabes ha:c potiflimumin ufume- j
dico claros fecilfe videntur. Ruell.conicdura fe
ron pofle aflequi tradit, quemadmodum Grxci j
Tuberes ipfa, appellent, nili eas quis Serica voca- \
ri putet , parvi fucci poma , ut tradit Galen. S
Idem ex Pii ni j Sc Colum. Zizipho, &ex Sericis !
Galeni vnamhiflor. facit. Eadem quoque dicunt j
& faciunt Avie. Rhafes &Avcrrhoes:Plinius item ]
Valer.Paulus, Actius quos omnes citat Cronemb. j

Item Curtius, Gcfn. Monachi, Lonic. Vefalius, ;
Amatus, Cxfa!p.Lob.Cofta,& alij. Dubitant vero j
Mattii. TraguSjCamer.Dcd. Sc nos, non tamen ut j
illud negemus. Melius inquirent pofleri. Matth.
PIinijC0dicemjL17.cap.10. ubi feparat Tuberes a
Ziziphis, depravatum putat , quod rufpiam apud
Colum. Tuberum mentionem fieri legerit. Sufpi-
cionem eius auxit, quod inter Arabes Avic.& in¬
ter GraiCQS recentiorca Simeon Sethi , duasZizi-
plu fpccies feriptismandaverint , &qubd tamen
in Plinio una tantum legatur ziziphus. Omnium
vero maximum argumentum putat, in Plin.fubef-
fe mendum , &illi de Ziziphis id afcdbendum ef-
fe , quod de Tuberibus fortafle male legatur. Ve¬
rum ex Palladio diftinguente Zizipham a Tuberi-
bus, faris apparet argumenta Sc fufpicionem Mat-
thioli contrarium fentientis , parvi ac nullius efle
momenti.

Sed Anguill.placita non contemnenda Eoe lo¬
co nobis perpendenda. Antiqui, inquit ille,epi'ft.

■s. varias habuere Paliuri fpccies. Athen. meminit i
unius,di&$ Connarus,multiim differentis ab om-
nibus reliquis, quam actribuit Agathocli , cuius
deferiptio aliter interpretanda quam vulgo fit :
Verfionem corre&iorem ex Glaxo , &: Anguilla-
rx etiam confentientcm fupra dedimus. Ait ta¬
men idem , Paliurum nunc fibi incognitum , nili
dicamus efle Iujubas , modo vox s&Y/Ikw verta¬
tur longus cum rotunditate , id eft , ovali figura,'
quemadmodum ad genuinum fenfiim is verten¬
dum cefet, Theoph. quoque duorum Paliurorum
meminit , quorum unus iamiliaris erat fua: regio¬
ni, aher peregrinus de quibus fupra. Vtrumque .
genus libi notum dicit AnguiJlar. Ac priorem
quidem efle Rhamnum 3. Diofcor. de quare fu¬
pra plus fatis : Alterum verb fi ve Africanum efle
Iujubam fylv. ExPlin. quidem oriri dubium de
hac lententia : fed cenfendum efle Plinium er-
„ ralfe. Theoph. per vocabulum prjplwoc. femper
intclligere nucleos, qui intra le contineant fe-
I.

R V 1 : -+1

men duros utofla,utfunt nuclei fire offa Ccrafo-
rum. Olivarum, Pcrficorum , Prunorum. Quam
vocem Plinius, qui refert omnia quo: dixerat
Theophraft. nucleum interpretatus eft , &re&e.

Idem Anguil. credit textum Theoph. corruptum Tht ofhr.
elTe,ciim ait , os Paliuri /imileeilc Malorum Pu- correct- V.
nicorum ofTi , cum Mala Punica nullum os ha-'^r‘
beant , fed foliini grana illa qua: h. Theoph. dicun¬
tur koxk@* :ac fic conveniret cum Pii n. dicente:

Non comeditur cum nucleo, omittens Malum
Punicum, ut verba flio tempore nondum in/erta
in Theoph.tcxtum. Verum in iisquxfequuntur
apparet eum male intellexifle Thcophrafium , uc -
videre poterunt legentes. Forte melius legere¬
tur , fi apud Theoph. pro Malo Punico reponere¬
tur alius frudtus nucleum habens. Concludens
denique Anguil. Si [inquit] in Italia oftendi po-
teft Paliurus Africanus, nefeio quid melius ei con¬
veniat quam luiubs fylveftrcs. Eiufdcm opi¬
nionis Sc Guilaodinum ipfiim fuille intellexi¬
mus.

Idem Anguil. feq. epift. Exiftimo, inquit, nul¬
lum errorem commiflurura eum qui,diccr , Lo¬
tum ab Athen. deferiptam ,efle eam quam dicit
Theoph. in Pharidc provenire , quandoquidem
paucx ea nota , quas Theoph. fua* tribuit , aferi-
pta funt ab Athen. fu^’, quam deferibit cx fenten-
tia Polybi j. Vfcrba Athcnad oftendunt. Lotum L0tns p ^
Pharidis non efle differentem ab hac Loto , quo- lybij.
niam Lotus olfeaPhni j nihil aliud, eft, quim Pi- Lor-*s-
reus Pharidis Theophr. Sed Lotus Athen. eft pUrUlt'
Lotus olle a Plinij. Hoc elle verum oftendit Plin.
dicens : Ex Loto ofteavinum exquiri fimile mul¬
lo, quod ultra denos dies negat au rare , ut etiam
ait Athen. Videatur Athen. ipfe. Lotum Of-
fcam efle Pircum Theoph. negari non poteft,
cum eadem fint verba qux Plinij, fcd adverten¬
dum Athenarum libi contradicere in foliorum
deferiptione, ut pote qui fic habet , «N

?Xoy 'V&MbWlVt Ti~ pduvv Utuptv Mtm&y

m ‘rXenvTs&r: qux verba fic transfert Anguil. Lo¬
tus folU habet viridia fimilia Rhamno, parva,
longiora Sc latiora . Sed folia parva,&lata, & lon-
ga,videntur res contraria:. Sic ille , qui nobis
quidem nodum in fcirpo quarrere videtur.

Quafi vero non aliquid poflit efle parvum fim-
pliciter& in fc confidcratum , & tamen longius
& latius, collatum cum alio minori. Dura ta¬
men , ut ingenue fateamur locutio Athenari,

[quamvis non aperta contradiiftio , ut Anguil.
cenfet ] eam autem tolli pofle exiftimat. , fi 5ica-
mus : Folia Loti parva , viridia, fimilia Rhamno,
fed longiora & latiora: quxverfio cum Dalech.
fere incidit. Ac ita forte intellexit Athenarus. De¬
nique addit Anguil. fuoiudicio non erraturum
eum ,quihancplantam dicet efle Iuiubas [Giug-
giole] domefticas. Hxc ille. Quoad nos maiori
exparte Anguillar* fen tenti x fubfcribimus. In-
clinat enim multum animus Theoph. fub Loto, jutorum
& Panium fub ollea Loto , de Loto Athenxi lo- indictum
cutos, ac Lotum Athen. efle Iuiubas. Verum 0f,n'0na
non videtur nobis eo loco diftinguendum /quo An&ulL
diftinguit Anguil.

Qux autem Theophraftus fcripfit de Loto ar- Lot, Tjteai
bore , a nobis tranferipta funt lib.i.fub titulo Loti phrujl. "
aiboris fruchiCerafi, qua: fi quis confideret,iuxta
interpretationem Anguillarx , tria ibi videntur
tradi Lo ti genera, Sc prarterea Paliuri duo. Pri¬
mam diximus diifto libro , Lotum frudhi Cerafi :

Secunda eft Lotus Pharidis , quam Angvillara , ,
eandem cum Loto Polybi) putat five Iuiubi.v. ^ 4'

Tertia eiit, quam Theoph. poft Paliurum de-
D 3

4*

HISTORIAE PLANTARVM*

Rhamni

ayui-

%H4»

fcribitdicefU:Refcrunt quidamLotu, ernea farre
cum lumbis videtur convenire. Paliurum au -
temThcoph. fecundum frudu Cedri, Anguilla-
raexiftiraat cfleluiubas fylvr. Si liceat fateri ve¬
rum, obfcurioraocbreviora videntur, qua: Thco-
phraft. Plin.& Athenzusfcripferede his plantis.
Dalech. Lotum Polybi j apud Athenaeum aliter
quam Anguillara eadem cxiflimatcum Diofcori-
<dca,ledionem tamen non parum mutat, utfuam
tueatur fententiam. Ex Anguiilara per /3 iflyrj-
fsr intclligit (jutic&Tiyv 9 longius. Nos diximus
forte interpretandum cilc paulb amplius,auc ma-
ius. Quid przterea praecedentibus verbis intcl-
ligat Anguil. per Pircum Pharidis Thcophrafti ,
confiderandum. Pirci vocabulum non inveni¬
mus apud Thcophraftum. Voluit fortalfc feri-
bercPyrinus, fcd non recordatus Ce pro •srvstvu,
reftitucrc .aiy“Toy,&convertcre Ical .11 Primo. Hqc
& alia faciunt, ut nihil adhuc afferere audeamus,
ne quid temcr£ pronuntiare videamur ,iam diciis
non bene intellegis. Vocabulum prxterca
Rhamni atquivocum videtur, nc/cimus anAthc-
* nxus de Rhamno Theoph.de Diofc. nigro te albo
intelligat : fi intelligit,Iuiub* non convenit: Si
Paliurum intclligit , quem Theoph. comparat
Loto: cur non potifis Theophraft. voceufus,
quam voce Rhamni , quar apud Diofcor. fuppo-
fititia exiftimatur ? Pro Rhamno tertio Dalcch.
cc n fe 1 1 ege n duna reiv», I lici s.

Ab Anguillar* fententia non alienus fuit Gcfn.
ubi ait: non defunt qui veteribus ctia Grxcis hac
arborem [ nempe Zizipham] cognita m fu i (Te pu-
’ur*s tcnt &ad Lotum quam Thfeoph.in Phandeinfu-
ri.U Thto - ]a Lotophagorum nafei tradit, referendam. Opti-
fang convenire videtur arbori quamAtbcn.
LotiPolybij nomine dcfcnbit ex eiufiicmhiftor.
i. ji. Quin A: Guiland.Paliurum,inquit> Africa¬
num Theoph.Iuiubam efle non dubito.

Iuiubam patenis . lutorum praeconiis inclaruif
Cc mirum, quum Homero anciquiffimo Poeta:
ante annos ter mille Loti nomine fit celebrata.
Sic & Alpinus mirum nonelfc ait aliquos etiam
viros d.o£tiffimos Iuiubam Paliurum cflcvoluif-
fe. EtDod.in Hift.Gal. Si quis,inquit, expendat
qua* Thcopb.de Paliuro tradit 1. 4.6.4. comperiet
alteram eflteluiubam fylvcftrem.

Cxfalp. quoque noft param negotij nobis fa-
ceffit in hac htftoria. Is quippe dc fuo Tu¬
bere feribens ( quem nos Azadarachcni veca-
mus) ait habere frudum Sericorum fere ampli¬
tudine > luiubas intelligens. Poftea, inquit:
Plinius Tuberes candidos vocat cum Sericis alfi-

Vati ara/

jfrKttrtfn,

nes te cum Ziziphis : omnia peregrina in Italia .

Tuberet.

baccisfimiliora quam Malis. Colum. Zizipha vi¬
detur appellafle > quos Plin. Tuberes ; cum fi-
milicer feribat eorum duo genera , rutilum te al¬
bum. Nosverb, contra opinionem Cxfilpi ni,
diverfos putamus frudus , ut annotatum 1.
i.c.de Perficis, ad quorumgenus referimus Tu¬
beres. Prxtcrea , non concedimus Carfalpino,
Plinium dicere , Tuberes efle baccas : peregri¬
na quidem dicir Zizipha & Tuberes , verum dc
Ziziphis tantum dicit , baccas dTc. Scribit prarte
rea Czfalp. Serapionem Iuiubas putare e ile apud
Gal. Serica: Plinium diftinguerc Zizipha a Seri-
cis , quz difficile fit noftrii luiubis aptare.
Quid fi [addit idem]Paliurum apud eunde Plin.
& apud Diofc. afferamus ede noftram Iuiubam?
Quid fi & Theoph. eandem i. telfexiffc dicamus
cumdc Paliuro Icnbit, It x«,S5 'im t«V >&prov
x&Sa-Ttp TBfi/Wuy? quem locum Gaza convertens,
abftuiit illam vocem , ffcut folium. Ac verbum

\s(2of fignificat etiam extremitates qiiafcunqtle,
ut extremas auriculas te pulmonum fibras. Fert
igitur Paliurus in extremis ramis tenues quafdam
virgulas in quibus frudum & folia : immb
unicum folium videtur communi pediculo tres
autquatuor frudus continens, ut inquit, Theo-
phraft. quibus medici ad tulfim concutis utun¬
tur. Quod autem de foliis Icnbit in extremo &
latcribusianuata confidere ,utm Rubo & plertf-
que aliis, accipiendum eft dc intcgrisvirgulis,un-
quam foliorum pediculis , quarum gratia alibi
J teftatur Paliuri folia reddi fpinofa ut Rubi : cius
frudum oblongum elTc idem tcftatus eftin Ace¬
re.

Alium porro defcribic Paliurum in Africa nt-
fccntcm. Loto magis trucicofum , folio fimi-
lemnoftraci [tm it Wt*] Paliuro: cuius etiam
meminit Plin. in Cyrenaica regione Loto ante¬
cellere, cW‘. Ex quibus colligitur Paliurum fru¬
dum ferre nucleum coatinentcm.noftratem au¬
tem ab Africano differre figura te colore : non
enimih acutum tuibinatur ,fedxqualcm ampli¬
tudinem fervat per totam longitudinem frudu*.
Gaza tamen vocem s-^fAay.non turbinatum ver.
tit, fed rotundum. Quamvis habeamus Iuiubam
fylv. frudu non rotundo , fed in latitudinem
dep reflo.

Hadcnua C*falp. qui per Iuiubam fylvcftrem
intelfigit Rhamnum , quem diximus folio Iuiubi-
•o , qui lan£ bene refpondere videtur Paliuro
primo Thcophrafti , non autem Iuiubx,quomo-
docunque Csfalpmus Theoph. verba interpre¬
tetur,

Zizipha, Gx.rciJ £/£u*«t i, Zrrfyfst» tot e- Sjn

nim modis fcnptum invenimus: Sc fJrfyyeLin no- t,n&
ftro Simconc Sechi,nifi fit mendum, luiubn ofhc.
Galeno, ut quidam volunt Serict.IuiuU ru-
brd Bcllon. rutiU Colum. Ziz*ipbut pumccd Hift.
Lugd.Zicip/iwzttlira Canacr. Z wpbut r unitu Cluf
Lob.tefte {/{va4,Grecorum:itf»«ix Arabum,? sliur us
Africana Thccph. Lotw i. Polyb. c.raragus forte A*
Theoph. Arabice, ut in Scrap. F luntn &c'Zufaiz.ef>&*/
quafi Zizipha. Invenimai pro Arabica nomen da- ^
tura vane notari x,ufahz,er,z.ufal%cf Hame», Hanab,
ff/i»»i“»,^»rp.Germ.£rti|fbect*ltn.Vocantur &Rote
Rvtifibecrim. Gal. Intuiti- Narb.feu ling.Gortica.
Gu*ndulier,& GviuJcJes.jbclg. Iuttibetr.hil.Gtuggio/c-
H 1 ip . .4 Zsufectfa, Az,ofeifj vel ut alij feribunt Acofeifo.
Lufit. Mazjitan ia Nafega Iiacm Arabica lingua
pomum ab Alnafegua vocant,tcftc Amato.

Camcr.pro lativa &fylv.duas appofuit pulchras im
figuras. Tanto incpuorTragi.Nccmirum:quippc j
qui fateatur fe arborem non vidi fle , fcd LONI-
CERl figura penitus inepta A:falfa. Pro luiubis ^
Dorfth. quoque malam iconem habet, fruduum
Rofarumfylvcftrium. Nafcitur in I.emno infula, Lo
in Syri? planitie inter Damafcum &: Libani mnn-
tcm.Jiellon. Qui alio loco dicit, ad Iordanem flu¬
vium aliata* venales luiubis, umalhas quam r«-
, bras,cum Ficubus,Vvis&c. Gaudet folo&corlo
calidiori, aucccrte temperato : .n Hilpanix,Italia:

& GallixNarbon.homs colitur. CluMcribtt nun¬
quam fponti nafccnten» a fevifam. Colunt te
Lugduni te Geneva e,ac Lugduni quoque frudus
f*rt. A multis iaau annis tibi^ craffiuidinis ar¬
borem te alus parvas colimus iil horto E. C.
Montbclgardicu.ex Gallia Narbonensi dc Lugdu¬
no allatu : fed hyeme magna cura reponuntur:
quotannis fere florent, fed admodum tarde te
vix ante Auguffuna : unde fubfcquentes plu/ia:
fiigidr cum floribus fruduum etiam primordia
decutiunt. Syl vcftres etiam frcqucmesMonfpelij

«accurrunt:

guinis acredinem. Bonum etenim fuccum

s*-

LIBER

occurrunt, valdd fpinofa: , Se in nonnullis campis
\us.' Italia:. Monfpelij florent Maio & Iunio. In illis
ramuli quorum folia hyeme fxpe decidunt, in no-
flris verb , idfere quotannis : fcd fubinde noua
recrefcunt.Ita in eodem fere ftatu permanent iam
Mpluribus anni*.

Fru&m leguntur autumno, vel poft , una cum
furculis , in manipulo j colligati pofl aliquot

dierum infolationem Idquearibm fufpenduatur.
Poftrcmb decerpti in capfulas reponuntur ad
»•>,«. medicos ufus. Sunt etiam qui decerpta Zizipha ,&c
cratibus tcgetibiifqueinftrata, thn diuinfolant,
quoufqucrugofa ibidem fiant. Zizipha, inquit
Palladius collc&a matura in longo vafefi&ilifer-
rantur oblito, & loco licciore compofito , vel rc-
;i* centerle&apomi , fi guttis vini veteris perfun-
^ das , efficitur , nc ea rugirum deformet attractio.
Seruantur etiam decifa cum ramis fui s, aut fronde
fiia involuta, atque fufpenfa. Diutius conferuan-
tur , promittentibus Gixcis , fi in vinum mulfum
Guttus coniiciantur , incerftratis viciflim arundinum fo-
lijs.

Locii calidis Aprili-menfe, praecipiente eodem
Pallad.Ziziphum conferemus :frigidis verb Mato,
vel Iunio Amat loca calida, aprica. Seritur offibus,

& ftipite & planta. Crcfcit tardi/Iime.Scd fi plan¬
tam ponis, Marcio magis in terra molli:fi offibus
feras , in ferobe palmari , ita ut terna grana per
ferobem cacuminibus ponantur inverfis. Quibus
in imo & in fummo affundatur Ixtamen , & cinis,

& herbis adnafeentibu* manu planta liberetur c-
rumpens. Cdm pollicis feliditati fimihs fuerit ,
transferatur in locum paftinatum, vel in ferobem.
Terram diligit non nimis Ictam , fcd proximam
tenui atque iciunx. Per hyemem prodefl illi , ut
circa codicem lapidum cumulus aggeratur , qui x-
ftate debet auferri.

«riar Si arbor hxc triftis eft , ferrea ftrigili fubrafa hi¬

larior fiet > vel , fi fimum bubulum radicibus mo¬
dice Se frequenter affundas. Plantatur etiam c ra¬
mis c media arbore 'acceptis , ficut Didymus in
Georgicis fuis tradit.

Serica, [ qux plerique, uti didtum , Iuiabas pu-
,es tant] non aufim affirmire , inquit Gal. quicquam
ad fanitatis tutelam , aut morborum profligatio¬
nem pertinere. Mulierum enim atque infantium
effrxDatorumeft edulium , quod exigui cft ali¬
menti, ac conco&u difficilis: &,prxterqium quod
ftomachum noniuuat, paucum etiam alimentum
corpori exhibet. Etfi vcrbluiubx Galeni tempo¬
re , in ufu medico forte non fuerint [ fi modo ex
per Serica intelligcndar ] k po Acrioribus tamen
Grxcis, maxime Aquario , Actio , Simeone Sc-
thi,5c alijs in ufuin medicum vocatx funt , nece-
UaIss rat cur hic Fuchfius inveheretur in Arabes ,maxi~
namr me , cum ipfemet Sericum Galeni pro Iuiubis ha-
V * beat, dicens omnia qux de Ziriphorum viribus
literis mandarunt Arabes , falfaefTe : nec videns
inierim, fe nonmodb Arabes feriptores, fcd Gue-
cosrecentiorcs , & pofteriores medicos omne*,
immo etiam feipfum damnare , ut facile patebit
ex ijs qux mox dicentur. ACTVAR. quippe tra¬
dit Oxyfacchar, vclutalij veriuntlulcpum e Zi-
ziphis conferre ad ardentem febrem, purgare fan-
, ^ guinem,&tuffi, ac ex calore dcftilktioni,fiiccur-
rere. Zizipha , inquit Sim. Sethi,commenfum
'• quendam [fv^trelov quandam] habent humidi-
rrW tatjs&caliditatis.Proprietatcmverd fedandifan-

V I;

45

hora funtatiide m Zizyph* qur msiorz ; qnali.
mnthdiUena. Seclanc etenim hac acrium humo¬
rum vomitum : verum difficiiii ffint colico&ionis
«Lieni officiunt. Quamobrem fati iis cft eorum
uudecefto. Arabe» etiam [annotat Tragus] in iSW
Zizyphi facuitatibus commemorandis nequa-
quamconfentiunt. Serapio fiquidem uni cum
Kbaie Iuiuba» calidas Sc humidas cift dicit.

Contra Averrhoes frigidas «c humidas pronun-
ciat. Citcrum poteft is /influi peftotis viti is od-
hiberi. Ad afperitatrm artenar & afperam tuffim
Iuiubar profunt.Ez his officina potiones.Eleftua- X"
na « alias confeflioncs parant. Serapio cx auto¬
mate Aften Mcfuii acuitatcm choleriri /anguini»
eatinguere tradit. Pueris exhibenturin exanthe-
matibu, , k aliis ad Eryfipcla. : in pleuriti-
de^rdore urina:, ulceribus renum & veftc* ufur-
pantur.

Sed antequam Auiccnnam, quem Fufch.nomir
nc-tenus carpit,audiamus,ipfiufmct Fuchfuverba
dc viribus reccnfenda. Iuiubx, inquit , frudus,
Myxarijs affini* facultate : nam calidus humidu*
prirno gradu, atq-, etii pulmonarius. Ad fluxiones
calidas, acres, tenues in pe&iu faluber. Vt alimen¬
tum verd k Galeno damnantur. Quem locum A-
uiccn.&Sauonarola citant in fuis Iuiubi*. Cxte-
rum eandem fcntentiam cx ipfo Galeno fum-
ptarn reddidit Aviconn. cuitannlm illud addidit.
quodcaadpecbpm& pulmoni* vitia conferant,
ecquftdqmdam ( utferunt ) cdm maxime renurn,
tum etiam vefic* affectibus prodcfTe ccnfeant.
Vcnlmexeaoccafionc , qubdGal.ait nullam fe
invemflc in Sericis facultatem ad corporum tffe-
ctus curandos, Fuchfius in Aviccnnam quiritatur,

^ c*c^ros Sedan idiuvandi,ancontradi-

ccndi ftudiojlcdtorumiudiciumcflo.

Nicol. fane Alexandrinus Zizipha paflim fuis

medicamentupcdtoralibusadmifcet , prxfertim

vbi ex calidorum humorum influxu morbus e-
merfent : item inter ea qux bilem deijciunt.Idco*»
que nihil mirum, ut inquit Matth. fi ad hxc om¬
nia prxflare Zizipha tradiderit A viccnn. Suo e-
nim lentore, aefua, quaxgre permeant, craflitie,
fanguinem condcnfant,qui.flavar bilis redundan¬
tia tenuior ,qu*m par fit, redditur. Vt non male
t^m a citatis Grarcis, quam ab Arabibus in pulmo-
nicis affectibus commendentur , & etiamnum
hodie magno multorum cum fblatio ufurpentur
Syrupi fpccie,in quem concinnata, Iuiubino no¬
men & famam dederunr.

CxteriimhallucinaiicoscenfetMatth. qui Zv-'

zipbis fanguinem expurgari ac abftergi conccn- -
dunt, quique ea ijs commifcent medicamentis,
quxpcdtoru affinibus i frigiditate obortis pa¬
rari folenc , ut reccndomm nonnulli, qui Zizi-

phis, nulla habita eorum ratione, ad quodvis pe-

ftoris vitium indifferenter iituntur, ^plerumque ffAtth if!*

cummagnoxgrotantiumdifcritninc. ,

Nos verd non poifumus Matthiolo affentiri,
ftatuentieavufhluiubarum magnum creari xgro-
tis detrimentum in affe&ibuspeiftori* afrigidita-
tc obortis :funt enim dulces , nec ullam habent
manifeftam frigiditatem : quinimo tribuitur eis
caliditasin primo gradu : quapropter in eiufinodi
affeftibus k caufa frigida Syrupusluiubinu* om¬
nino videtur concedendus : & , fi forte denegan-
'Q!^non P1’°ptctli1iubas , fcd ob aliafrigidaad-

ir«nf. gnunt,&evacuant,quodferofumeftin fanguine.
Facit ad tuffes eorum dccoffum , & ad fpirandi
difficulutts,pe£l:iifquc &rencsacvcficam. Mc-

i In Syr.Iuiubino Mcfux , pro luiubfirum lib. x.
legendum numcr° ix. & non mutandum aqua:
pondus , utifecitManardus , notantibus Mona¬
chis. RcAatut deZiziphorum facultate Pailad®

D 4

Error, m
Sjr.Iutmh ^

44 HISTORIAE '

GrzciPoetziudicmm inaudiamus. Fatetur is {e
vim egregiam in iis invcnilTe: quippe qui, cum

P LANTARVM.

Extenmc-

tum tn Quartana laboraret , &Zizipha infpcxiflet , fu

Qu<trt*n* fc convaluifle afferat,&Crott> fa&unf: cuius
rei teftimonium perpetuum hoc epigrammate
extare voluit :

ahoy&f tv ?'&<$ cf v/zy.iv rivet ticietv
12) tqw y*y ffivqo v «V XC-w?

rtiriihtf y yJ.y.vCVT/ TiTttj-m/w t-zi^a
vjjI yiyoyty rrt^iaf it k&7uv vyWf.

Miram (ane vero ac vere Diuinam Ziziphorum
vim, fi his & hoc modo iis Quartana: cura adlcri-
benda. Non tacendum tamen , notante Cur¬
tio , in quibufdim excmpl. legi , cuius

vocis explicationem nc ex tripode quidem
petas.

Deltchu.

Arber Be

rifera.

Ciltus.

BER INDICA FRVCTV

I V I V B 1 N O.

C v

XVIII

Deferiptio

DEr Indis di-
~^cta, au tore A-
cofta magna eft
arbor, multis fo-
is & floribus
par dita &c co-
oiofo frudtu, fo-

iia minus rotun¬
da funtMali fo¬
liis , tamctfl ea
aemulentur, fu-
oerne faturate
virent , inferne
candicant & pu-
>cC, u nt uti Sal¬
vis folia guftu
adftringete , Flo¬
res exigui, can¬
didi , quinque
foliolis conflan¬
tes , inodori :
Fructui Iuiubis
feu Ziziphis flmiles,alij aliis maiores & fuaviores,
nunquam vero tam probe maturefcentes,ut con-
fervari queant , & in ahas regiones transferri, uti
Zizipha, & perpetuo nonmhil aftridtionis reci¬
nentes : unde colligitur minime peftori utiles
efle,quemadm. Zizipha. Praeferuntur frudlus in
Malaca nati Malabaricis : £d iis adhuc prxftan-
tio»es quos Balaguate profert.Confpicitur hec ar -
bor scftate alatis formicis perpetuo onufta,quz m
rarrus eius Laccam elaborant. Garciasprxcer ifla
ait eum fructum, qui in Anafegua pro ven incom¬
mode exficcari polfe. Arborem vero nonnihil
fpinofam efle. Allatumcpfibi ramulum ab arbore
Berifera revulfum,cui multa inhxferit Lacca.

Vocatur hiefrueftus inCanara Bjt , in Dccan
Ber, i n Malavo Vidantf.

Hift.Lugd. Mala Indita Aeolie vocat, Lufitani
Mancatus de ln lndia>id eft , Mala Indica. Cum aliis
elui aptis Malis carcant in praediatis infulis ac
provinciis, commendantur hi fructus apud eos.

LACCA.
C a p., XI X.

Wm Lacca in arbore pradi&a.tanquam loco
^natali gignatur , vel fcne tanquam in horreo

a formicis conge¬
ratur > mento e:
hic dicenda.

Lacca gumini
ut in officinis ha¬
betur, concretio¬
ne bacillis petri¬
nae ter circumna-
ta adharrefeit, lu-
pcrficie inxquali,
rugofi <Sc v eluti
gr.inulata, pellu¬
cida, colore rufo ,
flavo, aut ex ru¬
bro nigricante ,
intus ‘caverfiofa ,
nefeio quid nigri»
friabilis fubfton-
tic in antris con¬
tinens , fapore
nullo evidente ,
fputu colore ru¬
bro tingit , qui longe apparet floridior, fi cum
aqua mifceatur. Prunis impolita bullat primum,
levem odorem relinofum fpirans , tandemque
flammef.it. Vi detradta bacillis , corticem fere fe¬
cum rapit & canaliculata qua adharfic, appa¬
ret. Bacilli duarum triumve unciarum aut lon¬
giores cortice teguntur fatis craflo , melino f#re:
materies ut coryli , fed medulla copiofiorc fat-
<Sta.

Reliqua hiftoria tota incerta quodammodo
cfl, vel ipfo Garci i telle,quide ea in hunc mo¬
dum feribir. Quidnam fit Lacca?quomodo nata¬
retur, & ubinam gi meretur diu dubitavi. Nam
affirmabant nonnulli in Pegu flumini exundare
atque alveum fuum fuperare folerc: aqua deinde
defluente , in lutum quod remaneret baculos ab
incolis iniici, in quibus prargrandes formica: na-
fccrcntur alata?, qua? multam Laccam accumula¬
rent.

Verthn hi non oculati teftcs ex fama vulgari
narrarunt. Apprime curiofiis diligcnfque vir ,
qui ifticfucr.it, ubi Lacca colligitur eidem retu¬
lit vadam arborem inveniri in Pcgu & Martaban,
foliis quodammodo Pruni, in cuius furculis Se
minutioribus ramis magnz formiezin tcirzvi-
fceribus aliifque locis cnatz,hanc Laccam elabo¬
rarent (ut apes mei conficiunt) materiam ex ipfa
arbore exfugentes. Hos deinde ramulos ab
arbore revelli atque umbra ficcari , donec deci¬
derent ramuli. Lacca autem ipfa velut in tu¬
bulos concreta maneret : interdum tamen ligni
fragmenta inhxrerc : at meliorem cenferi , qua:
finccra edet , lignique fragmentorum expers:
eam verb, cui inhzrerent fragmenta, deteriore.
Inveniri etiam fordidam &■ minime finceram ,
quam poftea colliquarent , &inpollinem redu¬
cerent, camquc viliorem ccnfcri , quoniam mul¬
tam terram admixtam haberet. Deinde negotium
dedit idem Gspcias quibufdam qui in Pegu pro¬
fecturi erant, ut, an ita feres haberet, diligenter
perquirerent: fed ij retulerunt veriffima eum di-
xifle. Idem poftea verum efle didicit in Balagua
te profedtus. Allatus quoque eidem ramulus ab
arbore Berifera revulfus , cui multa inhorrebat
Lacca. Sed quoniam exigua admodum quanti
tate provenit, ibi negligiait. Ibi tamen fe vi-
dilfc in arboribus, aftirmafle teftatur. Formicas
autem hanc Laccam elaborare inde manifeftum
putat Garcias , quod plerumque ala? formicarum
Laccx permittar cetifpiciantur. Prarmanfam au-

Dc'cripti

J SlC£

Olfic.

Bacilli
quales, i

De Larti
tener atu
aXcrfal
narrant

Fermtcd
alata. !

Vetjld 4
bor ,•
P-nnifi
lia.

Arbor i'

-v

45

LIBE

Ccm hanc Laccam pulcherrimo rubro eoiore in¬
ficere que/ic deligendi ratio.Non ede autem eam
'mn arborem, in qua Lacca elaboratur, Myrto fimilem
aut facie aut magnitudine , ut aliqui volunt, fed
interdum in Nucis Iuglandis magnitudinem ex-
cre icere , interdum minorem ciTe.

Porro, quod ex Formicarum alis coniecturam
'*m defumit Garcias,eas clFe Lacca: opifices, id nobis
nondum manifeftum, nifi diverforum relationi
,c. quantum parcit tribueremus. Facile enim Lac¬
ca: primo cx arbore Berifcra exfudanti adharrere
poiliint Formica: multis arboribus infefla:. Cum
iuctino fane varia animal cu l a rep e ri u n t u r . u t mu-
fex, culices , &c. in cuius fub itantia aliquot eiuC
modi beitiolas non iemel vidimus , ut miraculo
infertas dixiiles. Quid fi modo exfudanti s fucci,
& forte aliquid dulcoris habentis (nt ex Fructu
eius Iujubino comedamur) amafia: formicas, ei-
qiie inhiantes accurrant, & ita ad ha: rea nt? Nec
bacillis aggerere liquorem fluidum &refinofiim
polFeform cas, atque ob id adhancrem ineptio¬
res e(le , Forte morofior aliquisinvedigator dixe¬
rit, ita ut citids credat , exipiamet arbore, vel
eius ramis & furculis itatis temporibus exfudare
illum liquorem , & demum Solis vi in eam fbr-
mam, quam videmus, concrcFccre. Non tamen
quicquam derogatum volumus ,# relationi fupra-
Icrip torum : confideranda tamen ha:cpropcnere
voluimus,doncc peritus & eiura^tao-c/MiviQ- aliquis
tefiis totam rei hiftoriam declaret.

Sed quid Arabes dicant audiamus. Ita enim
Belluftenfis apud Avie, habet. De Lacca, id eit,
Tw' Cmcamo, Laccam quidam dixerunt, inter quos
I eit Paulus, efic gummi herba: , fi mile Myr¬
rha: , boni odoris: fed cum cautione admittiftran-
| -dum. Alij vero errantes dixerunt eilcKarabe,
quanquam in pLvrifque proprietatibus cum ea
conveniat. Serapio itidem ex fer tentia Diofe.&
Athabaric(quem quidam Paulum putant ) feribit
I e(Ie gummi arboris in Arabia n a Fccntis, Myrrham
quad antenus referens. Deinde exfententia Rha-
fisjin ramos Sorbi , quam ipfe Guberam vocat , e
cado defabi tradit. Poftremb,Lacca,inquit iFaac
- oud eundem, res quasdam cfl rubea qua: tenuib.
lignorum fur ulis inharret.Coquitur hasc>& ex ea
panni rubeo colore inficiutur , quam infe Auram
r* Chermes appellant. Casterum Lacca ex Armenia
dcfertur.Ha&enus Serap. Italudiit Arabes noftra
i diligentia,6c raro dodliores f^piffime a. magis co-
fufi ac hc(itabudi,abiis redimus. Verum, quonia
Diofc.Cancamum Laccam ede putavit Serapio, ex
ipio facis prodit , fibi Laccam incognitam fuilfe.

| A- GarciaSjCUiLaccaaCancamodiveriaeft : nec

Avicenn. nec Serapioni, imo nec ulli Graecorum
\,n' cognitam Fui Ife afferit. Laccam autem in Arabia
non naici palam ede dicit, quoniam in Arabiam
i cx India deportetur. Similiter nec in Sorbi ramos
delabi , neque etiam Mcfpili, ut nonnulli perpe¬
ram verterunt, cum nulli fint per univcrFam In-
! diam Sorbi aut Meipili. Sed necin Armenia na-
r fcicLir, ncc etiam cfi Chermes Arabum, cum id
nihil aliud fit, quam Coccum infedorium Graeco¬
rum. Sed neque Myrrha: fimiltseft Lacca, ut vo¬
lunt Arabes , quoniam hascin extimis ramis ela¬
borat: ha*ret‘: Myrrha vero ex ipFo arboris trun¬
co exftillat,neque item odorata v eluti Myrrha eit.
Quidam , inquitMATTii. pro Cancamo gummi
quodd ’ :n ruFum ac pellucens offendunt , quod
Furculos incognita: arboris undique circumue-
■ho- ftit,Myrthse quadamtenus fimiic. Veruntamen
' or • qubd nulla (ut Diofc. inquit) in eo manfbfapo-
ris v-irofitas deprehendatur, alij id potius mentiri,

r vr.

qu^m ede legitimum Cancamum volunt.' Quan¬
tum etiam hallucinentur Monachi, qui in M«:fucti
fcripferunt, ianguinem draconis vulgo vocatum

Can cami loco fnbftituentes,dio dicetur loco. A-

MATVS Fcribit in errore verfari eos, quiCanca- ^m^rt
mum Laccam ciFc putant : Laccam enim non ede
gummi aut planta: alienus guttam, ut huc vFquc Formica*
omnes fere crediderint , fed potius formicarum porcus]
alitarum ftcrcus,fabag6ve,velutccra apum. Quod
fi ita fit , cur non fi mile aut a#u.htyw quid obferva-
tur in noftris? nam multas arbores vadant, etiam
gIutinofifi.ic©t,cxquibiispaft<e tale quiddam cx- \
ccrncre podcnc. Ita in rebus nobis nec cogni¬
tis , prope nec vifis, velitamur potilis, qufcm veri¬
tatis vadum teneamus. Cxterum , quam officina:

Laccam vocant, cam, teftc Garcia, Arabes, Perfac Nomina)
Sc Turea: Loc Sumutri3qaxG dicas Laccam c Sama-
tra, nuncupant : non quod Samatra fit provincia: Ltc sumul
Pegu, vbi plurima Lacca ndcitur, finitima: Fed tri'
quod Arabes &: ali j iam memorati in Samatra gi¬
gni putarent. Idem nomen etiam invaluit apud
provinciarum Bilaguate, Bengala, & Malanar' in¬
colas, quoniam aMauritanis fic edo cf i Fuerunt.
Legitimum tamen earum provinciarum nomen
cft Lrft: in Peguverb&Martaban, ubi praeftan- Lac]
tiilima ed, Trec» atque illuc £ lamay ad ferri tra-
dunt.Non vocatur Ace, aut Anculfaljxt Pande&ar, Trtc'
c.i3.corrupto nomine appellavit : nequeo, ut a- j"’
pud Serap.Iib.fi mpl. c.i8i. corrupte legitur. Czte-
runi cum ab i piis incolis , apud quos plurima na- Serap.
icitur yTrcc vocetur , mirabitur aliquis, cur nomen menA-.
Loc3Lac3u\tLu(';invcnem. Sed hanc fuifle cauiam
coni jcit Garrias, quod hoc medicamentum in Lu^

Loc fi vc Mellis craifiticm diirolveretur,ciimadih-
ficienduiu, tum ut eius ufiis e flet in medie-' na.

Quod autem BelliincnfisZ.vr verterit, fieri poted
eum ita in veteri exemplari inveni fle. Attamen
nuncomnibusArabibus Loc-Sumat r/ dicitur.

Vulgari ferino ne quidam in Italia appellant
Lacca : quidam dirainutive Lacbetta. In Germ.iion ^ -

nullis officinis inditorum Lcgnttfs vocari audi-
vimus. Eius duo genera facit Mattii, [qua: tanrtim
bonitate differre opinatur J prsedantius, vnlgb Loc Suma-
Lacca Sumetri:dcterhu eidem Lacca comberti ditdu. tr>’

Acofta imitatus Garriam fiede eaFcribit.Lacca,

Arabice , Perfice , Turcice, Loc Sumatri , quafi di¬
cerent Lacca ex Sumatra , non quod in Samatra
inveniatur. Quidam enim exiftimant eam fieri m
fluvijsPcgu : verdin res itafc haKst : QuiJaia
formies alata: cam praeparant fupra magnas arbo¬
res. Veniunt in Hifpaniam multirami pleni Lac-
ca,cx qua fit Cera. Adulteratur Lacca cum Refina Cera tn
dc Cera. Nomina, qux poFuitPandedarius Aec & Lmc*-
Ancufal fiant corrupta. Avicenna: non videtur co- ^ec ^„cu:
gnita Lacca, quandoquidem fi. nilem Facit Myr - fal’, comti
rh$,fimilemqueficultatcC5rabe. Carabe fiqui- ft clepturi
dem glutinat & adffcringit : Lacca vero aperit . Er- re"
ror eorum, qui vocant Loc Sumatri , provenit a [ Serapioni j
Chinenfibus. Serapio vocat Sac.quod ed Lacca: en ores.
ac Diofc. allegans, dicit Gummi Arabia: arboris
■ fimilis Myrrha:, citat Rlufim dicentem cadere de
ccclo Fupra Guberam : in omnibus errat. Diofc.-
non Fcripfit de Lacca , nec Serapio rite cognovit,
putavit cileCancamum Diofc. Rami cum Lacca, Ar°}t eJf^
non funt arboris, qure proferat Laccam, uti pene
omnes hodie credidere. Ed Fecunda Lacca ar- ^‘elapim*
tificialis, quam confundit Serapio cum prima, dc confufo.
qua Amatus. Quum pneterea dicit Serapio ilmi-
lem Myrrha:, clarum nt , non cognitam nec Se- * r s

rapioni, nec Paulo. Falfumcft, quod dicit Rhafes r”de Sfr'
cadere fupra Guberam , id cft , Sorbum. Dicunt
Monachi in Mefuem nemine vidiife veram Lac» rup% <:tqc

HI STORIAE

rUnttnt

errar.

ari Lacca
$c*ltve ro.

LAcb.

cam in Europa, multus credere elfe Cancamum,
convenire qu dem cum deferiptione Pauli tc
Diofcor. Verum cancamum incognitum exifti-
mari. Erraverunt quandoquidem reperitur , 5 c
ea utuntur Arabes, Perfx,Turcx. Clarum ve¬
ram e fle Laccam, qua in oftic. utimur, Sc qux ad-
fertur ex In dia Orientali: talem exiflimat omnes
Afix, Africxque regiones, tc maior parsEuropx,
ita etiam nominant ipli Indiani , quamvis Mona¬
chi in Mefucm & ali j exiftiment non inveniri.
Vocatur Lacca, Lac aut Loc,velLuc.

Dubitant ctiamnum Pena tc Lob. Arabum
Lacca an fit Diofc. Cancamum, Et in Aiverf.
Nullis , inquiunt , rationibus feveriores veri
exadtores Laccam Arabum Diofc. Cancamum
elfc inficiantur. Et(mox,an verb fit Cnermes ,
Arbor Ar- cuiufvis eft fcifcitari , at non nili eruditi ftatucre.
*•*'« & Dixerant autem priils Laccam arborem tc no-
**' •'* mcnclaturam Arabicam clEe,quadantenus A.rbu
to tc pruno fimilcm k multis referri > cuti s fmt
fruftula &furculi, qui vulgari Lacca obdusfti in
offic.habentur. Notandum vero in Piant, iconib
Lobeiianis male po ficum e fle titulum Laccae cum
bacillis: eft enim figura ad Bdellium pertinens.

Anonymos ad Cofmogr. notat, veram Laccam
effe Gummi arboris in Arabia fuaviter olenti s,&
^rt" Myrrha: non Hfque adeo abfimilrs. A Malay-
C AiuUccd vis Lacca dicitut < ’x. /ait.r, teflibus Bry fratrious.

Cacerum , Scalig. libat de Lacca differentem au-
q.aaca>au dire. An eft , inquit, Cancamum ea, qua uti¬
mur , Lacca ?JEft. Arxbts enim lic funt Canca¬
mum interpretati. Eft enim Lacca nomen Arabi¬
cum : nempe Lacii ipli etiamnum vocant.Corru-
ptus enim eft Serapionis codex. Quin communis
Indis quoque vox. Nam qua: in Martabanc
India: omur, cognomen habet ^ loco appo-
fitum nomini , Ltucamxrtdbatu. Ibi enim opti¬
ma. Eius arbor , fimiilima eft Iuglandi no-
fluc. Eft igitur Cancamum verum Lacca. Nam,
qui negant odorem ullum ei incile ignibus
impoliti , videntur fuam fententism aut nsn
ab experimento fumpfifie , aut in adulterinam
incidi ile qux fit ex Gummi tc Brafilio liquore.

Sed quid hoc eft dicere , Cancamum eft Lacca
quia Arabes ita funt interpretati ? Non allo¬
qui hic, mos eft huic viro tam fccur£ creden¬
di. At prius odoratum Cancamum dixerat , at¬
que etiam fuffitionibus expetitum , qualis fanc
noftra Lacca nequaquam eft, nec talem efle ab
ullo Indicarum rerum Hiftoriographo,qucm qui¬
dem legerimus , annotatum : nili ab Anonymo
fupradnfto, Lob. &Pen.qui ex Scaligero fuiim
illud iudicium ac cenfuram , quim paulo ante ad¬
duximus, dcfurapfillc videntur. Adhuc itaque
Hat fententia Cancamum tc Laccam differre , do¬
nec aliquis prodeat qui vivis rationibus, vel cx
re ipfa, nos doceat rem eandem ciTe.

Nafcitur Lacca plurima in Pcgu : nonnulla in
Balaguate. In Arabia non nafcipaDm eft, inquit
• Garcias. In regno Pegu didlo , ut refert Amatus
apud Indos, quum terra vel pluvia , vel arte plus

iufto irrigatur, formica: ligna quaedam fub tilia ab
incoli s dilpofita in altum afccndunt in quib. Lac¬
cam generant, quam hodie Lufitani noftri cx
India afferunt rubram, tranifucidam, inodoram &
fine fapore tincfturis praecipue defervientem, ex
qua Officina Dialaccam appellatam conficiunt.

Nunc, quod reliquum eft dc vera: Lacca:
fuccedar.eis , artificialique Lacca. Vera: Lacca:
nomen, de quaiam egimus, Artificiali etiam ,cx
ficc Brahlij tc Cocci facftx nonullis attribuitur.
Jnter alios enim Serapio inepte hanc cum pri-

P LAN TA RV M»

mafic genuina confudit La:ci,unde , autor? A-
mato m Diofc. multi Serapionis errore fedu&i,
eam in compof Dialaccx mifcent. Hanc porro
Laccam alteram fcu fa£itum Veneriis ex grani*
titt&orum fcBrafilij fxee fieri, teftatur quoque
Fuchf lib.i. comp. med.cap.u. Scaliger cx gummi
aliquo & Brafiho liquore. , , , J

Refina vero tc Cera Laccam veram interdum bul.
adulterari annotav.t Acc fta. Et nos ante in BtuU^trt
Icon. Plartini p.i5o. pro Lacca cumTuis bacillis
Bdellium cu n (uo trunco tc furculo fpinofo po-
ni diximus. Cxcutiunt , inquit. Amatus , Mona-
chi , qui Antidotariura Mcfues expofucrunt,
quum in comp. Dialaccx dicunt : Si deliciit Draco**
Lacca cius loco inficiatur lachryma Sanguinis awccm,*
Draconis. Eundem infignem fane errorem an¬
te Monachos commifit Avicenna , non confi¬
demus Laccam merire dc provocare mcnftrua,

Smgn .em vero Draconis conftringcre. In
p>,/\ r.i ore Mefux tc aliis compolitioni-
hn ‘ Lacca requiratur , inquit Andernac.

'u nur, fed minori pondere , ut pro
P), {. •! nantur Scrup. II. Lacca deficiente

ponit vraccm Collcg. flor, in Antiball. Nec
eft quod credimus, ut praecipit Acofta Ital.lib.
i. cap.if). Laccam ede, quodChcrmcs , vel Char-
mes Arabibus dicitur, Chermes enim eft Coccus
tinilorius.

Lacca, inquit Avie, vehementem vim habet Di a! At*
attenuantem: confert tremori cordis , tc iecur ro- v,irCi q
borat,& prodeft contra itfterum tc hydropem ac ^us' I
hepatis dolores. Czteriim errat Avicen.quhd li-
miles illi cum Carabe facultates tribuat. Nam m,

Myrrha

Styrax-

Tmitm

lAcCOMAr-
t Ab ATM-
Arbar /«-
flandi ft -
vnBi&a.

glutinatoria non eft & aftri^ionis particeps ut
Garcias feribit 5 dum Avie, eiufdc erroris accufac, *

/*?/**■

SCAllf.

f//ma retp

fjtttr.

me' ut
t.u S ti
f/o.

Locus.

AmAtt
dicta ut

generetur.

AcqufiacA.
Lacca *•-

Strapta
natui m.
Lacca at

quamvis idem vim aperiendi obftmttioncs Lac-
cx tribuat, Caraben vero multas partes calidas ror. .i
ac tenues habere ccnfemus adftringetcs nullas.

Cxterum erroris anfam Avicenna: pribuilEe
nutat idem, quod Laccam Cancamum Diofc. cf-
fe xftimarit , cdm tamen plane diverfum fit ^

Lacca. Prxtcreaex eo manifeftum eius errorem
clfc , quod duo di verfa capita dcfcripfcrit, in al¬
tero ibidem Cancami deferiptionem enarrans,
in altero de Chcichcm agens, quafi diverfa eflenc
fimplicia. Serapio ex diverfis autonbus^Laccx \ rfj A
tribinc vires Cancami , quas duas res earumque ‘
facultates plani inter fj confundit. Ad oppilatio¬
nes tamen tam hepatis quim fplems,ut dc in hy¬
drope &l£tero, ad qux vitia inter alia ille com¬
mendat, d pleiifquc medicis unanimi coafenfu
prxicribuntur Trochifci Diaiaccx ditfbi. Pulcher¬
rimo quoque rubore inficit prxmanfa Lacca, non
tamen ca tin&ura karmes eft , ut putavit idem ^
Serapio. Ex ea etiam bacilli parantur ad obfi-
gnandas epiftolas , ut notat Garcias. Ceram
Hifpanicam vocant, lifdcm tc fabros lignarios
lineas ducere ait. Lacca etiam implere cumauri-
fabros tum argenti fabros rala maiora aurea tc
argentea. Quod an ita fe habeat his iudican-
dura relinquimus qui ea tradbant. Nobis enim
nihil adhuc dc ea re innotuit: miramur tame,cum
Lacca toto genere differat a metallis , tc quhd fa¬
cile uratur. Scimus quidem cum Lacca in Ceram
Hifpanicam redacta , & Conchyliorum fplcndi- /«^
cantium minuciffimis fragmentis &c aliis aafpicn-
dorem & varietatem commendatis incru flari li-
gna.takulas, arculas, fclopeta.cultellorummanti-
bria, Sc fimilia elegantiffimo afpeftu , & Iafpidis
etiam Elegantiam non tcmulantc modo fed
etiam fuperante. Aliquot eiilfinodi tabellas in¬
ter rariora ncftra adfervamus. Clufius cx quo-

rundam

Cera l
•unia

\

LIBER VI-

47

'ai eir

jra*-

kdu*.

lundam fcntentia tradit» Alatas & Coria vcrveci-
fia Lacca contula, & urina veteri maccraca, rubro
colore infici ex altera parte.

Cxterum modus abluendi & praeparandi Lac¬
cam, qui paflim a (criptoribus traditur, ad nodum
abfurdus eft , inquit Cordus : & qui eumprimus
invenit aut tradidit,Lacc* naturam penitus igno¬
ravit. Nam quicquid parum fincerum &c cfiicax

i lifci.

tuiitatem acida», matura: dulces : in quibus grana-
multa exigua.

Vnum genus fylveftre , alterum cultum in
hortis miniis fpinolum, baccas multb maiores Horttni
producens.

Sed lam miram autorum varietatem circa hunc
fruticem intelliges.

Ruel. Groftulatiam veterib. filentio prxteritam Cro/Jularin
eft in Lacca, illud aqua; naifcctur, quam illi di- j ait : alibi tamen ait non deelfe qu Paliurum elfe
eunt abiiciendam cfle , & quod remanet intro- | arbitrentur, quorum opinioni fe non aufum acce- p alturas.
chifcos formandum, hoc eft.calculos, ligna «Se for- j: dere,cum ctfi nonulla cofentiredelineacioni pu¬
des. Ille verb hunc modum tradit. Ariftolochi<j f tentur, plurima tamen reclamare etiam conftet. Rbarr». r.
longsr,SchcEnanthi fingul. uncias duas Dcco- Hallucim.r vero cos qui Rhamnum i. elfc arbi-
quantur m aquz lib.4. aut quantum latis fit, traturifolia non refpondere,qua: circinatzrotun-
donee remaneant, lib. 3. Colatura: infperge ; ditatis confpidantur. Ap j modo diftedta.

La ccx integra , lib. 1. unc. 4. Dccoqu. Lacca < Ryffius eadem profert, Ruellio tamen non cita-
deinde lento igne, donec aqua flat coloris (angui- j to, gaudens magis alienis ornari plumis, quam nJllumii.
nei Scquicquid in Lacca boni fuerit, dillolvatur: creditori fuo honorem fjrrc debiti,
tum per filtrum aut lancum pannum cola, Sere- jj AmatusRhamni noruine uvam crifpam ponit,
manentes fordes abiice. Excolatatn verb & fan- &morefuoin titulo diverfrum plancarum no-
guinci coloris aquam lentis prunis in duplici vale mina confundit. S'.c cnimhabcz Rhamnus: V u.t cri-
ufque admellis lpiflitudinem co quito, & tepidam j fpa Scambroms , Hifp. & Luf. It. Marucha : Gerra. '

malfam in Trochifcos fingito.

Jriptii

I Stechdorn, Grafeelbeerbaum : Gallice, Burge/ pine , ma^t
5 liis Groifelier. Alibi uvam eri/ pinam aliis uvam tns-
Irinam , aliis uvam f pinam dici , qux.rfbmina & y\afpina.
GROS- I Matth. habet, ac uterque antiquis praeteritam ac
| incognitam putat.

jj Cornar. perperam Paliurum' z. TheopH. Ruituras
Plin.ccnfct, nempe eum cuius frudtus fit magni- *

VT fpinis ar- tudine baccarum Cedri J clo/lerbereGerman. qtli ^
mavit rerum culinis quim medicini notior , ad Rhenum &
parens natura ar- Menum frequens, non rubicundus, fed rotundus,
bores fuperius cx- viridis A’ ftriis vclutdiftmdhis.
hibitas, Oleam fc. • Spinam ferentem Crifp i nam u?am,inquitCoiv
Rhamnum ,Iuiu- :dus. Rhamnis quidam annumerant, fed cum Rhamnum
bas,fic etiarri qua; foliis & frudhi plurimum diferepent , fui ;:?.ncris »onc/fc
fequvtntur,ut funt , fpinum efle credimus. Quidam ^Jcrcjotebcer eL ]pe‘”^s _
Oxyacantha,Bcr- fc pu'ant , fed folia di fli milia funt : nos aute n p ci¬
beris Sc uva Cri- eam vocem uvam cnfpinamintelligimus , alioqui Bucca Der.
fpa(quara recen- Dei baccas fonar.

tiores itadixerut) | Trago Grojfularia tere Rhamnus eft vece-» ^

& de quaiam.Fru- | rum,Tidelicctgenu* ^.Diofc. Et addit; aliis dici
ccx eft bicubitalis \Burgamfpinamta\iisNtpfum. Perfeph.nium, Leuca -
& tricubitalis, ac } 1 cantbam, Alba-tx [pinam Cerualem fpinani, Agnun , A-
ctiam maior nu- j tadim, Phileteam auz Sociatam • Serapioni dici Hau-
merofa ftolonum ^ y?^, aliis Au fici. Sed pleraque hxe r. omina ad R ha- Tragus re <t
Egete luxurians , mnum Catharticum pertment. Prztcrea uvaf"e •
crifpa non convenit cum Rhamno Diofc.

Fatetur Fuchf nefeirefe fuerit ne cognita uva
crifpa veteribus tim Grxcis quim Latinis , camq,

Latinius putat uvam irtfortam nuncupari polfe. v** inter-

•%. t rp n 1 _ -.1 ~ .-vi r-n rr» 1 1 1 npnnni!i t a . \

vari e que m ramu-
losfubdivifus,cor-
tice purpurante,
materie fere bu-

veo colore pallefrcnte. Spinis longiufculis,acu- j Noneilc Rhamni fpeciemprimam, ur nonnulli

us&rigidis adfoliorum exortum pafiim arma
tifs/ingularibus , binis aut ternis : folia unguem
lata , nonnunquam ampliora, nonnihil rotunda,
modicd divifa, fupenus faluro virore fplen-
dcntia.inferiils dilutiora, utrinque hirfiua, fa-
pore acido, ex brevibus pediculis : flofculi pul¬
chelli parvi, fuavi fed nonnihil gravi odore , fi-
mul multi cx eodem tuberculo , quo folia pro¬
deunt , ex pediculo breviflimo punicanre hirfuto
nutantes, quibus fubfunt globuli hirfuti futura¬
rum baccarum rudimcta,cx foliolis quinis uenn-
que rubontibus,extrorfum reflexis, ut radiatam
itcllam exprimant, qua: totidem adnatas quafi
lingulas albicantes , intus hirfutas (utrigent.a,
florem reliquum concavum efficiunt: inter lin¬
gulas autem lingulas lingula ftamina rcciii fc tol-
luntirubris illis florum foliis limilitcr orta: ex
globulo autem ftilus virefeens, alba lanugine cir-
cainfimam partem, alpergilli modo obfitus. Bac-

iucccdun t, rotunda, hyrluta-, ltriata,antc ma-

arbitrantur , poffe tamen citra aliquod vita: difcri-/ ;
mtn Rhamni generibus annumerari, quhdfcili-
eat viribus admodum limilis fi t. At Cornar. Rha¬
mnum i.Diofc-facilefc credere ait. Vtiamvidcas
Cornarium duobus loci» de uv« crifpa fetibere,

quafi diverlas traderet plantas: nempe Embl.jS.

ubi hic ait: 3c Embl. 100. ubi Paliurum Thcoph.
puuc,u eidi dium.

Hermol. & Lacuna veteribus przterkam pu¬
tant. Lonic. fic Anollo Rhamni Diofc. ipccicmfa-.
ciunc. Negat Cur.ius. Hift. Lugd. Hos , vel ThcJht
alij legunt Oefis Thcoph. putat: nullaalia corie-
clura ,ut equidem cenfeiTius, quim quod inter a-
li os frutices fpino^os numerat. At liabet ibi & non
fpinofos .Ccrted’fficilc eft ludicare m tanta bre¬
vitate Scobfcurirate.

GefncrusCeanothum vocar. Hxc autem ciusi
funt vetba -.Ceanothus fpinaTheoph. memorata, Ceanothui
hoc eft, uva crifpa vulgb di dia, (ut mihi quidem Theoph.
videtur) paffim apud nos obvia eft, fepibuahois

HISTORIAE P LANT ARVM.

Frpthut torum ir primis commodi. ‘Facillime enim nafci-
to/nmtd*. rur _ jC] ^ fruticat «Sc propagat feipfam , & {pinis j
fui s tranii tum prohib e t : 6c acinis ineundi faporis |
Pa r[, placer. Ccanothum afperum noftrum Cardanus
Ronctli* uarictar.c rerum l.tf.Rocellam ( malim Roncei- j
lam , feu diminutivum \ Rofice Gallico nomine 1
Rubum hgmficante 1 vocat. Rocclla, inquit, hu- |
mde arbuitom cfi; , Folio angufto ( anguftum f&ne j
non videtur) ac tenui, quali vitis, fpinofum, bac-
camferens , qua: ciim matureFcit , viridis & lub-
ffava o it. rotunda admodum , magnitudine Lupi¬
ni : guftu ex dulci adllringente. Quidam volunt
yttu Pre- clfe vitem pratiam Plini j , in qua lententia fue-
h* Pini. ru*»t G«il r dinus, Pena & Lob.led perperam nc-
RtHctrur ftro & Dalcch iudicio : neque enim verifimile eft
•* opinio. Plinium Li teln & fruticem fpinofiiSmum inter
mi: t s & cultiflimas vites retulilfe. n

Synonyma Dida u 0 <x eri fpa ,Gr offula, Grojfulxi i) » Grojfulariit :

h.iguai. ■/.•', uva fpina ,tiva crefpnu,\Q.\crifpina , ab

intortis fereque in circulum ver/Is filiis & acinis
quos producit. Grojftila vero h. dura illa membra¬
na Feu cuticula, qua obducuntur acini ifti : liqui-
dem manducati crepant , inlcar membranx qux
diFrumpitur. Germ. Kreufslbeer, Krattfbeer , Grof-
elbcer > K hjierbeer. Creutz.becr ^VVegdorn , Stech-
Ann, Belg. Srceckebcfien , Sreckelbecr , St e kelbefyen,

K n befitn , K roeffehn Brabantis > Truysbefyen , qui-
buld.rm Knorfelen. Gal. Grofciter , Groifeiier , Groi-
fellet, Grou felles, Groffdets. Angi. Goesberrje. Italice
uvafpinab Crr/piwx.Hilpan. uva crefpa five efptna.
Boh .Chlttpate uhodu

Locus. In fylvcftnbus provehit &fcpibus multis Ger-

manix locis, no tamen palTim.Vix alibi copiofius
luxuriantem videas, qu^m circa Bafileam , ubi ar¬
ca omnes Fere fepes fefe diffundit. In toto Ducatu
V Virtembcrgicofere obvia, maxime circa Tubi n-
gam. In Gallia calidiori non adeb frequens » fed
minOs in Italia cxteriFquc calidioribus locis. A-
mat enim Frigidos tradus, ncc ullum Frigus refor¬
midat. Vcnetiis tamen etiam obFervavimus in
Murans in Ca Cor neri . Patavij in hortis quibuF-
dam. In vivflrum /ebitlm ftru&uram venitpa/IIm
nbi abundat, etiam in Scotia. Illud autem genus
quodbaccas maiores profert in hortis nonnullis
infirmo (armento ridicis fuftentato obfervavit
D.Cargillus. Cuius nos pulchras arbufculas a plu¬
ribus annis in horto E.C.Montbclg.coIimus.
Tempus Veris ftatim initio pubet , ac virefeit Martio,

* Frpe etiam ante. Floret Aprili. Frudum Fert Maio.

Iunij fine aclulio perficit, quo tempore dulcefcit
in cibum , qui tamen lautioribus menfis repudie¬
tur maturus : immaturus vero & acidus adhuc co-
•yires&r quitur cum carnibus ac pifeibus ; nam fucco fuo
hju! tum fubacido-cibos commendat*. Concinnatur & in
tMm placentas Cupedianim & fcitamentorum yicc.
Vulgo T arras vocant. Ipfe vero maturus fructus
pueris, pauperibus & gravidis mulieribus fatis ex¬
petitus. Immaturx haud quoque iufcuhsinco&x
e rtt' f-brientibus non fine utilitatcexhibentur.Frigide
namque Funt & aflringentis qualitatis. Quapro¬
pter diverfunode adrui ni flrari poflunt choleri-
cis , calidis , &bile refertis corporibus tim Fanis
quam xgris : in falfamenta , vel embammata. Po-
tcft & exprimi Omphacium. Valent contra gravi¬
darum picam appetentiam cibi excitant. Omne
ventris profluvium , pbtiflinuim verb Diar-

fic etiam illa. Refrigerat autem in primo comple- Tempera.
to , aut fecundo incipiente : deficcat vero Fecun¬
do. Ex DioFc. verbis de Rhamno [addit idem]
facis liquet, Vuam intortam non hoctantum no¬
mine fepibus apponi , ut eafdem muniat, atque
adeo alienorum ingreffum prohibeat , verum
etiam ut veneficia ab hortis propulfet , ut hinc
quoque colligere liceat eiuldem cum Rhamno
ctFc Facultatis. Qux verba utinam nonexcidiff
fent Fuehfio.Miferos verb nos Phifcofophos Chri- Tucbfri*
ftianos, fi \ paganis modum difcere debeamus ta- ^rth'
lem arcendi Falcinacionem. Dodis &potiflimi\m
Theologis iudicandum relinquimus de hac re ,

& an plantis poffint impediri hac ratione vene-
ficiorup^ maleficia. Omnium optimum modum
veneficia, hoc eft animalia, noxam hortisinferen-
tia,abiisarcendi,cenfemus,fi Tragi confilio,ordi-
ne multos Groffularix Frutices pona£ : ita enim
fepem efficies perpetuam & prxftantiflimam ,
quam nulla poterunt animalia , ac ne mures qui¬
dem commode, penetrare , Sc iic horti ab illis tu¬
ti reddentur. Melius Dod.de viribus cius, quan¬
do tradit. Frudus antequam maturefeat, frigidus
&:ficcuscft, ad fecundum gradum acallringens:
eiufdem Fere naturx cuius uva immatura. Siflit

fluxum ventris , & omnem fluxum fanguinis ,

I nr.-i,p pvnrflMiK pvirr,hir Xtr-jli

applicatur inflammationibus calidis , Eryfipela-

tibus Sc igni facro.Idem ptxftant Folia , fed imbe- t,t.
cillius. Eadem noveila crudaque comefta, urinam ErjppA
ciunt ac profunt laborantibus arenulis & calculo.

Frudus etiam facchafo condiuntur contra calores
internos, potiflimum febriles. Frequens eorum Conditi
cfiis prodeft Gonorrhxa & fluore albo laboran- frudus.
tibus, tclteCamer. Aviculx quoque baccis gau- GontrrU
dent. Ideo circa ramo Fas Sc frondofax arbufculas,
DiepxGallix civitate^non ignobili , obfervavit
Gefn. circundudum rete , atque ita aviculas iniis ^
pulchro Ipedaculo nutritas.

GROSSVLARIA SPINOSA, FRV-
du obfcure purpurafeente.

Cxv. XXI.

COraiiarii loco huc etiam transferemus DefctM
ea qux Cluf. inpl.rar. hi flor, tradit. Certe,
inquit ille, anno 1594. Leydxconfpiciebam GroF-
ftilarix genus amplioribus Digrioribufquc Foliis,
fpinas ad fingulos Foliorum exortus binas vel U- Folia'.
nicam habens ( interdum etiam nullas) breves
.&c vulgari multo infirmiores, prxter alias inertes spina;

& longe breviores , fparfim ramis cortice ex f*fco
purpurafeente tectis maafcentes: Frudum , dum
immaturus eft , vulgaris inflar virentem, qui ma¬
turus purpurafcit, plena autem maturitate expur- p ru.juA
pura atrum colorem contrahit , perinde ac non¬
nulla pruna.

. 1 ' rhoeam & DyFenteriam , Sc Caliacam paflionem

compefcur.t immaturx , ut tradit Matth. nam Fri-
CtC-f gidx funt & ficcx aftringcntes , fitim ledant , &
sputum cruenta exfpuentibtts pro funt. Haud dubie, in-

quitFuchf idemquod Rhamnus temperamen¬
tum obtinet. V t enim hic adftringit 5: refrigerat >

DE OXYACANTHA , PYXACAN-
tha & Pyracantlia,tim veterum qu^m
neotericorum placita in genere.

Cap. XXII.

INtricata & perplexa harum hiftoria fuadet
cuique autori de iis placita feorfim relinqui , id-
que ideo , ne veterum placita , multorumintem-
peftiva imitatione , aut dubio conatu , quadrata
mifceamus rotundis:Fubindc eas plantas propo-

frturr

UBER y\. '

SnSte SpUdp°W Herbl' | S*** «dme teiocs trademus ,

i^ZPb&nimatdCO F"1"*" ad?erP'tu,b j Oxya^tLquim pro“i ni K°S«e3!ds“t?

ir^nces, 6c /ylveftres referre : quamvis re&uis detur. r munis vi-

virentes, & /ylveftres referre : quamvis redtius
forte, inquie Dalech.quis legerit t vta&vS* vel tu- j

d£ueu&ydx, inquie idem,vere germinat, j - - - —

'*• acP°^ Vergiliarum occafum fru&um reddit , quo ?

ad coronas ufi veteres : illms autem fpinisMa- j OXY A CANTHA

Ii medici Cpinx non abfimiles. Ex quibus pau- 1 -

cis, [vix enim plura reperias apud Theoph. ] quid
eflepoilit mulces quidem /ii/picari licuit, uti di' ce - j
tur mprogrellu, paucis vero forte, quid vere iit,
a ii ere re.

e» , Nihilo plura, fcd clariora tamen, habet Plin.lib.

14.cap.1j.6c 14. Spina eft, inquit Plin. appendix ’
appellata , quoniam bacca: puniceo colore in a i

appendices vocantur. Hxcrudx per fe &arcLcm »

vino dcro<5hc,alvu citant [citam] ac tormina com- j
pelcunt.Pyxacanthi baccar contra ferpentum ictus i!
bibuntur. Lycium pr.cftantius e fpina fieri tra- j
dunt, quam Sc Pyxacantbon Chironiam vocant, i
quales in Indicis arboribus diximus , quoniam I
Jonga prjcftantiilimum exiftimatur Indicum,, j
Harcille. Cuius fane verbade ipinaappendice o- I
ptime conveniunt cum Berberi. vulgb difta, 1
de qua pbft. Per tormina autem apud Plinium
non Colicos, /ed Dyfenccricos dolores intelligi-
mus. °

His paulo diligentiorDroic.de habet. 0 %U-
^•Sw, Acuta /pina, quam Pyrinam autPytianthem
oliqui vocanc , arbor eftpyraftro fimihs : fpino-
fa valde & minor : baccas profert myrti , plenas,
rubras, fragiles, Sc intus nucleum : radicem mul¬
tifidam, alce defeendentem. Huius bacca: potu

auccibo , alvi profluvium & abundantiam fermi-
riarum fiitunt. Radix illita aculeos & fpicula ex¬
trahit : abortum fieri tradunt , fi ter radice ven¬
ter , aut fcnfim feriatur, aut perungatur. Idem
Dioic. alibi , Me/pilum a quibufdarn Aroniam di¬
dam , foliis fimilem eradit 7rv£*yJyQ>, , ut habet
Cod. Baf. Lacuna legit ( Pyracanthar
iive Oxiacanthz folio , legunt alij ] unde Ma-
rantha. Pyracanthx ufquam apud Diofcoridem
iermo cft, neque quid fit icimus, nifi idem /it
quod Oxyacantha.&c. Et alibi, Lycium aliis Py-
xacancham vocari ait. EtCrnosbaton quoque
que alus ifyir&Sa, dici. Galeno quoque Ifyi-
a, »03- , ut arbor eft pyrofylveftri [«>«7,.] fimi-
lls> ita & viribus non diffin, ilis. Quin &ipfefru-
dus .pyri quidemfylveftris ,prorftim &abfolutd
acerbus eft: [«V»* sjvjvoV : alij amarum vertunt
non bene noftro iudicio.] Citerum Oxyacan
thes [ „ ] Sc tenuium cft partium , & pau¬

lulum quiddam incifivum obtinet. Porro arboris
huius frudhis , pyri fylveftris fiuftui finulis non
cft, verum Myrti, /cilicct rubens Sc rarus. [«W3..
videtur ieg. aJfjt ex Diofc. Dalech.j Habet vero
& nucleos.

Porro non efus tantum , fed &bibitusaffeflus
omnes fluxionum.quos \tifa, Grxci vocant,co-
hiber. Ita vides apud Gal. aliud elfe O-xyacan-
thum, aliud Oxyacantham. Serapio.de verbo ad
verbum, de Amirbcri live Berberi refert, qui
Diofc.de Gal. dcOxjmcantho & Oxyacantha vel
Oxyacanthe habent. Fatetur Hermol. qua; fitO-
xyacanthos in Plinio, libi non compercum. Medi¬
cinas certe quas Diofc. ei tribuit , Paliuro Plin. di¬
cavit. Maximam difficultatem iniicic , quhd

Theoph. perpetuo virentem dicitOxyacantham,
qualis certe apud nos neutra eft carum , qua: ab
Herbariis pro ea proponuntur. Varii autem
pianti proponuntur pro Oxyacantha & Pyxa
Tom. I,

V VLGARIS, SEV

AlBVJ.

v Dejcriptltl

FIRMA eft , Cl M*ttrUtx
quee alia, mate¬
ries Oxyacantha: _ . v .
vulgaris ; caudex T”‘x.
mediocri teref a Ilii s, Pths^

& ramis Ieritis, fir-
mi/q; operi topia¬
rio maximd idoneis
brachiatus , ipinis
horret rigidis &a-
, cutis , multo etiam
Egno durioribus':

Cortex rubet. Folia
Api j,feu Me/pili A-
tonix , guftu sjifci- Florii;
do. Flores odoratif
/imi confertim na-
/cuntur ex /cfqui-
vncialibus fere pe¬
diculis , albi , quirj-
que foliis conftan- -i
tes, apicibus, ut.n pyro rubentibus. Bacciper
maturitatem rubri , vclut ex umbella pendent,
lyrti baccis maiores , umbilico nigro , pulpa glu- oJSfaU*]
tinofa , pauca, molli , acfubdulci , fineuli officu-
lum continentes unum vel duo. Vnum fi fuerit
rotundum : aefi duo, per medium divifaglobu’
umcfhciunt , & interna parte qua committun¬
tur, caueolam oftenduntincurvam. Duriflima
funt,&propemodumoflea. Rarius tria in una bac¬
ca inveniuntur. Variant & figura , fed communif-
fima orbicularis. Ctrca huius quoque ftirpis ve-
ftiganoncm tam varie fc torferunc autores , tot-
que opinionibus diferepant, ut mirum videatur.

Colum. & Pallad.fpinam albam vocant. Marcel¬
lus hanc Oxyacantham Theoph. putat , cuius
pluribus locis myninerit, facilem cognitu & in-
ventu clfcab agrefti Pyro diminuta appellatione,
atque adeo a fpinarum acuminatii cufpidibus O-
xyacantham Gncos dixifleiPlinium verri fub hoc '

nomine eius nonmeminiife.

Simili veri conie(ftura, inquit Ruellius colligi
pollet, P aliurum Diofc. 'id ede, quod hortos viva
fepe cingit Aubepinum , hoc eft , Album fpinum:
quod valgus Scncllas vecat. At Matihiolus. Sunt
e recentioribus qui putent Paliurum Diofcori- ZTsf/Ji.-
dis eam elTe arborem , quam nos Oxyacantham: U.

Sed palam fitnonelTePaJmrum&c. EtMatthiolo
fane alfentimur , non bene Ruellium Theophra-
fti nomine dixiftede Rhamno nigro , qui ddieo-
phraftus dixit de Palinro : Exiftimantes etiam
Diofcor. JcTheophr.Palmrumdiverfam i noftri
Spino alba.

' \

t Thtofl

Tragus 4?arfcnbom,& frudu =8tttf5pfel vocat,

redte quidem ifed falso putathuncelTe verum ca¬
nis fentim feu Rubum , Germanij -Bmibcoborn,
tc G ricis mi* f»T» diftum ) nempe emn queni
Diofc. quofdam Oxyacantham appellare Tcribic,
hocque nomen pertinere putat idem Tragus ad
aharti plantam.Cynosb»ton,addens,Plinium Cy-
noipafton &Neuroipafton appellare. EReque
qui eundem hunc fruticem Arbutum eiTc cor*
JE

M/ettU no*
cat fru&fi.

5°

HISTORIAE PLANTA R VM>

C ornor. re-
jnt.

tendant. In mirgine notatunv.Theodori Cani ra¬
bas. Falsb inquam , &,alio errore eiufde.nfru-
dfcui neftioquam Lanjigi n e m a (p e ram & cmdi-
Uon t(l Cj 'dim affingit , qua: in hac planca nullatenus repe-
artt‘ ritur : quare ne Cynofb itos quidem fuerit , li-
quidern hxc nota nonadfit.

PjrU. Cordus vocem 'Ay.u perperam apud D ofcor.

1‘jiac.uhA, inter 0.<yaca.nthx Synonyma exe ratam (ulpica-
lui , .ScPyracantham ,cuiusidem Diofc. meminit
in Mefpili capite, eam ciFecenlec quam cap.de
Oxyacantha corrupto nomine tj^U vhu vocat,
idem ait a Diofcor. Oxyacantha: nomine deferi-
ptum elfe Pyracatham, hoc eft, Spinam veteribus
Latinis & Plinio fimplicitcr dieba n ,qux Gallis
Aube-ejplne. Germ. ^acj^orn/.JDcttjfcorn. Eam-
Cornus que quofdam falso pucalTc Cornum effe : &c libc-
Rubus c.t- re pronunciatQxyacantham Diofcor. e(Tc Pyra-
**»**■ cantham : Spinum album Italis : Scalibi Sorbum
aculeatam & Pyrae antliam dicit : cuius bacccc gvi-
ftu al quantum glutinofo ftatim fatietatem ve-
fcentibus adferant, & omnino fucco careant,
Cornar. Rubum c*aninum& xwoVj3s«to/ D ofc.
putat cx eo . quod aperte Diofc. afcripfcrit Oxya¬
cantham quoque dici , fed fallitur; non enim fo¬
lia habet Myrtili, & nihil lanuginofiin fru&u
quod fiuces lxderc poffit, quippe quem fxpe
comederimus fine ullo nocumento : emfmodi
autem lanugo efl in calycibus Rofx fylveitris.

Quorundam opinio efl , inquit Angui!: Spi-
spina ac;/- nam acuta elfe illam Spinam, qux vulgo vocatur
spin blanco , quxopinio in totum mihi non di-
Ipljcet. Verum dux caufx efficiunt , ut id non
libere dicam. Primi) cnim.Theoph. vult Spinam
acutam femper habere frondes: Secundo , dicit
Spiftas Mali medie; firaijej ellc Spmx acutx , at
dux illae notx in Spino alba non reperiuntur.
Prxterea Spina acuta Jiyf&v a.\_-

(ut quidam volunt, ac frudtusSpini albx funt
d^ulces yentremque lubricant , non adftringunt :
rnmyfque adhuc mulierum fluxus compefcunt.
Vndc quid fit Oxyacantha pro ceuto affirmare
xionpoirum. Mattlmlus verbinDiofc. Si dicen¬
dum cfl,i liquit, Oxyacantham n«fci in Italia, eam
equidem aculeatam arborem e(Tc crediderim, fti-
pite , cortice , ramis, floribus .proceritate .ac ligni
materie plane pyra ffrum referentem, quam in
Hetruria rura noftraScncftfia Bagaia vulgo no-
mjnant : Ananicnfcs & exteri Tridenti narum
vallium incolx , quidam Amptrlo , quidam verb
Fand rfivc maculis nominibus vocant, & Gori-
tienfes Baraz,z.o bianco vulgari fermone appel¬
lant. Quippe qux omnibus notis ac lineis acu¬
tam Spinam referat. Et paulo po fi refutans An-
VkntuiBar guilLrx argumeta, ita fit, ut concludamus opor-
rcfytAtttt. tet. Si Mcfpilus Aronfa folio Oxyacanthx pro¬
venit, eoque fcillo ( ut Theoph. prodidit,) Apij
inflar : hancfpinofam arborem Bagaia didlam,
effe procul dubio acutam fpinam,quandoquidem
cius folia in modum Apij diffedla funt,Melpili
Aronix modo, &c. Quibus etiam accedit quod
fecundum eundem Theophr. ciyJrZzc lia;
yju : Denique , datur utiliter Coelia¬

cis: cibum reficientibus <Scdy (en sericis , prohibet
mefiura pro fluvia, cH.Hanccontroverfiamquod
attinet, uti nolimus cum Anguil. proruciare fru-
dlus Spini albe provocare menfes,ita quoque mi¬
ramur Matthio lum feribereeos adffringere.

Loniceri vero ignorantia exolodenda. qui duo¬
bus locis de hac planta tanqua de diverfis feribit.

Dc Oxyacanthis fic Amatus. Oxyacantha
Rubus Diofcor. cuius frudtus il pueris avidiflime come-

bori tenaciter hx 'er, ut in LrjYitania plerum qse
jbfervavi, & Hebrxi huius rationem redluut
quia-h.ee ipfa arbor ab diis Rubus creditur ilie,
quem viderat Moyfes in fl lm iliniconveruim,&
fine noxa obumbi\mtem,ex quo Deus ei locutus,

& Calopodia ut exueret , iiiffic. quia m terra
fandlacrat. Dicunt igitur illi , ob illam dignita¬
tem petpetuum arbori hu'cfru6fcam effe. In uni-
verfa Hifpania fua voce Piiirheriitm , Hctrufci Pibriter
vero Begaidmrociht. Be-

Si ex aliis feriptoribus colligere liceret, 4ir ^

rantba, Oxyacantham fruticem potiiisquim ar-
borem effe mimis proprie cam arborem, appel- /h,0l/ •*
lafle Diofcoridem exi (limandum cflet , ac cum cuub. “
Matthiolo fentiendum, ut, qui fruticem pro O-
xyacanrha , non arborem (latuunt : licet & hic
frutex lori ratione quandoque in arborem allur-
gat. V r \ n fi arboris ligni fi cado nem vere aece- (
perit,aliterfentiendum eft. Grrm

G Anctas Spto/tm albam, Spinam appendicem. &0 - rjJr ™

xvacanrham unum &idem putat: fcd fallitur :nam
Plini j fpina appendix baccas acidas habet , qua¬
les -.n hac noftra non funt: idem alibi Appendicis
(pinx Grxcam vocem fc non invenire ait, nifi Diofb\
quis Diofpyron coniiciat, ided, Iovis flammam,
MaJbeer. At Paliurum Io. Frifius ait, ccnfcti
eum fruticem qui ^Hcclficcr dicitur.

Dod. in hiftor. Gal. Oxyacantham Diofc. pu¬
tat effe j4w»V3«Toy;Theoph. quam tamen opinio¬
nem rc6lc & prudenter poftea omifit m fua Hili.

Latina : ubi quibufiam spinam vallarem & spinam
fcpicultr em dicit: AmyrberinScrzv.

Non placet Pen. & Lob. (ubauftcras dixere
baccas: redii iis nofiro iudicio Cordus aliquan- t‘
tumglutinofas, &Dod. & Anguil.dulces dicere : sJmyrk
nam u erque fapor non.obfcurc in iis percipijur,
modi) (intmaturx.

Firmiter Mat-thiolum probaffc ait Turnerus Xoy j,
hac no cffeBerberim ut (mulri opinati siit, icHO- Ecrberi
xyacathaD:o(c.necfc difsedre>nifi qubdTheoph.
inter eas recenfeac, quibusfolia Hyemc non ac¬
cidunt: ideo fibi videri Spinam albam Colum.

Oxyacantham aliqui, tcftc Cxfdp. Prunum
albam vulgo vocant: Az,arolus fylv.^ vocari p offer, a
Plin. videtur Mefpili 3. genus appellaffc , cum in-
quit, Tertium d gencrat cametfi Anthedoni fimi- j

AlojflS.

ditur, 5c in nonnullis regionibus perpetuus ar-

liuseft,, quod Gnllicuru vocant. Theoph. Grxce
Anthedonoidem vocare, ait idem quali (pecie da th
Anthedonis. Hanc eandem & Oxyacantha Diofc. Prund
effe, fed aliam effe Oxyacantham apudTheoph. 1,1
Camer.quoquc apud Matth. annotat vocari in
Italia ^ quibufda Prunum albam 5c Azarolu fylv. schi&e,
C. Bauhin. non Spinum albam cenfet Oxya- reprlk
castham Diofc. fed aliam de qua fub Pyracantha.

Schuuenckfeldius,non cx autopfu,ait frudtum 0xysCd
intus cx guis nucleis & offibus afpcra candida- shc. j
que lanugine involutis refertum cite. Hoc in Ro¬
fx fylv. frudludeprehenditur,ficut dictum, non
in baccis Oxyacanthx multis ditflx.Cluf. Oxya¬
cantham vulgarem dicit : neque enim legitimam *
ccnfet. At Pena & Lob. receptam ufu & n omine
veram Oxyacantham dicunt. Ruell.ait Spinum
album Italis, Gallis album Spinum dici, spinam acu- sl"n’t
tam Lemnius dicit & Oxyacanthen. Braffavola ’ *
Leucacantbam fruticem quam bene norunt qui Leucae
Leucacanthx hiftoriam legerunt. Dicitur & Arab. tLtfm.
Amjrbarisy Hifp. T.fpim-maienelas : Pyrlttero , Sc Pi- ^cus*
liriteros. Bel g.Hagcd-ren :ft. Pan-d‘;rfo , Amperlo ,
Bagaz.z,o, & Bagaia Hetru Ceis , uti didlum. Angi.

May : Uandbornrree : Boh. Uhb. Sponte nafei-
tur paffim Germanix & Oallix fylvis , agrorum
marginibus , hortorum fepibus, & locis t^m

montanis

liber

montanis, qu&mcamjwftribiis, ficds pariter
flue udis. In ButgUndia ad Dubium amnem
magnas & altas arbores videas. Vidimus etiam
Monfpelij & mpluribus Italia locis. In i&fonv
»ccif3cnburcr pulcherrimas patulas deeipanfas
vidimus, & aliam perelegantem in Schombach
Ducatus Vvirtembergid. Menfe Maio florum
amttmtate , odori/que fragrantia fpeiftabilis.
Ftudus mature /eunt Septembri , quo menfe,
tius femina teperi rn ventriculis tam merula: ni¬
gra:, quam mohtana: 3c Oftobri , & ad multam
hycmemlnfepibus ic hortis grato fpeft, iculo vi¬
detur. Solet 'enim ha:c,ad tonfiles /ipes, qua: paf-
/im^decuflatim implexa extimas hortorum pome-
toaimque oras ambit , pra: alijsfere drtnibus ex-
peti , etiam in hortis principum.

& Dos cius pracipua videtur in bdoris fuavitate

V ]

florum, tametfi nbn defuerint , uti teftatur RueI fi Ca'CUl°’ T* n°n<llT c°.nftlt n'
qui tradiderint hanc ftirpem inftar Lauri fulmini' “I a,ft,rlngc1nrcm refrigerantem

: , uu luwiui xvuei.

qui tradiderint hanc ftirpem inftar Lauri fulmine
non ici , nec unquam de caelo tangi. Aiunt quo¬
que pifces marinos ; Soris odore pcrculfos , con

■ 5«

m his virifclis deprehendet : Aftringerc acprohi-

bere certe conttariantur extrafliom (pinarum, ir-
bt prarftarct dilatare quam aftnngerc & repellere,
quod fit aftriftione & frigiditate. In pleuritide,
ubi cxpedVorandum , /1 eaaqua frigida /it,ur vult
Tragus, &aftri<Stona,q'uomodo utilis efle queat
petiti norunt medici. Ita nobis ipfis interdum
/omnia fingimus, ut aliquid novi & inauditi di¬
centes, & nobis placeamus & aliis. Atque utinam

materia medica , vel potius eius immenfa Faculta¬
tum varietas , non magnam intrementi /Ui par¬
tem , non in vanis eiu/modi opinionibus nulla
interdum ratione, nullo /en fit fundatis cmpiflcntl
Sed mundus vult dccipi,dfccipiamr ergo. Hoc ta¬
men de aqua florum Scfruiftuum non ita difhint
volumus , ut eam prorfus reficiamus in plcuritidb
& calculo, quia nobis nondllm conllat nectxi-

UlminSnp a fl-r. _ _ IX- _ r /f

r l . - . vjuuu gravi

Iragrantnc acceptum quis referat. Huius rei pifra-
101:1:3 gn«‘ florem devitant. Mirum cft, ii fulmi¬
nis idum tuta refpuat. Sed relatu /e hoc habere

ellei

feftim corruptionis fentire contagia, quad’gravi Sc"ftruunl: > qubd pecus hortis invitum

Fragranti* acceptum quis referat. Huius rei pifca- ™n c,bus;lcu,cls valenter arceat. Materie eius

Quare amplius indugandum.

Ruftici ex hac arbufcula vivar fepes pa/Tim fa- Seftt uilA
«fVic.irc & cxftruunt , quod pecus hortis invifum

Ruell.ait, non certb /criptore : AdditdUc vE ■ quodammodo accedit ut mdiesin .

deturbandis calculis uti acino , fingulau ( ut fe^v eXCrCU1° cxPe'™ur' Ad minubHaScaliaid
~ • s ' v nuspricipuapoft Buxum:

V i . . . ' aiuuicquc VUlgLl

deturbandis calculis ud acino , lingulari ( ut fe vi
di/Tc teftatur ) remedio ex vino , quod peculiari
vocabulo Senellam nominat. Tragus falsb Cy-
liosbacon exiftimlns , tim fruaui qiiamfoliis &
floribus aftringentcSc conftipatoria vim tribuit.
Scribltq; flores vino maceratos per cridiai , dein-
dbin vitro dcftillatos,remedib elfe pnftatiffimo
pleuriticis, & iis quos tormina exercent. Aquam
etiam ex folis floribus extraftam arte deftillatoria !

I alvi fluxus flfterc , fi aliquoties per diem bibatur, n-
eandem aquam non tantum refrioerandi vim h.i. i V

- - - - ‘ xTiaium. hlUb

nihil magis expetitum ad torrum, propter duram
& firmam atque tenacem eius a?quabilitatem,qua
ad Buxum quodammodo accedi t,ut in dies in tor¬
ni «voeell^ a,, . .I _ .... A J 0-11

■se-

PYRACANTHA

Q_V I B V S D A M.

C A p. XXII.

. . . vaciva Alto J-/ JL Uiciu DJUaCUr. t

Eandem aquam non tantum refrigerandi vim ha- |

„ berc, fcd etiam aculeos carni inharrehteS refigere, |
fi linteola in illa madefa&a imponantur, adeo at- j
trahendi facultate pollere : E/sequc hoc lingulare \
experimentum. Lignum Cynosbati flagellis ido— j
fleuiri cft , quo remedio dcfidia &ln/bTcntiafct- f
vuionim, & fnal£ morigera: farhilia , qu^m effica- ‘

. cilTImc emendari potelt. Dhd. ti attribuit vires J
(e>. veteribus Oxyacanthac tribHtas, ac ^riterca di-
cif.fruftum cx opinione quorundam Neoteri¬
corum conferre adverftis atenulas & calculum. F.t
Cornar. audivi fTc quchdamait , quificcati pulve¬
rem calculofis commodum alferefct cum vino
potum , cum fuo illuftri experimento; EtCamer.
Saxonibus notiffimum & ufitati/fimum e baccis
Oxyacanthardeftillatum liqborem elTc tradit ad
calculos renum. Anguillara fcnb.it , frudum ven-
trem lubricate , non afttingeic , & mulierum Bu¬
xus potius provocare quim corhpcfcerc. Nos ve
ion pofir - 1 / i ^ "

PY R A c A N - t)efcriptid
T h a frutex
Ipinolus, corti¬
ce nigricante vc-
flitus, cuius per ra-
- V- 'JcnUtk

'w«saculei,alij un¬
cia longi, a bj bre¬
viores , furfum fe¬
re fpedantes,rigi-
li :fo!ia iuxta acu¬
leos Arbuti foliis
quodammodo fi-
milia , aliafcfcun-
cia longiora , alia
unciam longa aut
breviora , femun-
ciam aut unciam
lata,levirer acumi¬
nata, quasdam ro-
tunda,pulchre per
ambitum /errata i
glabra

mdm inVcrio„ ' fi”( 8hb“ ». r°f'-

cas Spimalb^ftriP.gase & cbnftipxrcuc Tragus nonnihil lanugi^fafonlniriSqucAfut"

^&Mau.op,„xnmr,nec Oan^uxm utvaltTra- nafacicoftcnuntinfa.ors.deftituta firT Eat

gus,Angu,llxrxecam non al-.cmininr fluxus pro demcxiftimxmusDalcch.Vuxm urfi.cui flores al "f-

tribuit acervarim congeftos, ex luteo rubentes: fl°r“
.rudum ex. aureo colore ad coccineum verge n- "

tem, de n fi us coadccrvatum, rotundum, acidi gu- ‘ *'

C.Bauh.in iis grana aliquot contineri:

& flo, culos ex quatuorautauinquefoliolis copo-
fi tos,ex luteo lubrubentes, in qiiorum medio ali¬
quot brevia flamina.

Pyracantha folio Pyraftri inquiunt Lobel. &C Vyr*c*ri~
1 ena in Adverf a/pedfu /qualida , cius baccar ru- tol,°
Brx efitahcur i pueris : femina oblonga habent,
quanPyri aiitBerbcridis,inumbellafloresracc-
matim candidi, &frudus Oxyacanthx pe. res. Ra- Dl0rCt
mi va.de fpinefi. Rhamnus 3 -Dio/c. Icon. Piant.’ Bbrtmnm

- - - ... UUAUO JUII-

vocare. Si enim aftringeret, nihil faceremus ad
l^Iephricim & calculos. Qui autem credunt e Ile
Oxyacantham genuinam veterum , legant eius
vires antea traditas.

Ex pofterioribus fcriptoribusSchuenckfckhus
eft, qui alios iecucus Oxyacantham verara vete¬
rum cenfet: nec parum mirarnur Jllum , nullo ci¬
tato authore , nullbqtle experimento fcripfilTc
frudum cius a/hingere, roborare , prohibere al¬
vi , &foeminarum profluvia ; hiiclcos calculos
comminuere : radicem illitam aculeos & /pinas
extrahere, aquam ex floribus pleuriticis utilem

o/Te.Imb rationem ipfamre/piciat5eohtrariaplanc
Tom. "L

HISTORIAE PLANTARVM.

Vyracati-

tha.

Lyctum.
C ortcx .

Oxy Acan¬
thus

Theoph.

v alturus Adv.Tcuton. Item Paliurus i. peregrinus ii id em.
Sed in didis Iconibus videtur duplex error Ty-
pographicus , quia locis qua; i bi ex Ad veri, citan¬
tur, non pofitalcon fub iis nominibus, fed tan¬
tum p. 45!'. pro Pyracantha.

I.ycium [ inquit Cxfalp. ] in Italia arbufcula
cft,acidcisacuu(iimis armata, cortice li vi, fubful- .
vo,fcdi tc.-ius pallido : foliis Buxo longioribus, ;
in ambitu feriatis, perpetuis : flores m cacura:- |
rubus racematim mfunt candicantes , Baccas au- ;
tem fert My ito minores , in maturitate croceas,
fa:urat;ocolc)te,gufi:uinfuaves, nuclei si nuis duo- .
bus aut tribus. Perdurant autem ha: in multam :
hyemcm,ut Oxyacantha. Oritur locis hume&is
&: incultis. Diofc. quoque Pyxacantham appellari 1
teftatur,apud quem pro >A: legendum u b-tm.

Piin.fere-ex Diofc.transfcribit. Apud Thcoph.Py-
racamhx feu Lyci j nomen non repcr.tur : videtur
autem hancintellcxiilefiib nomine Oxyaoanthi, .
id eft, acuta: fpirre. Hic Cxfalp. in qua Lyci j dc-
Lcripcione multa nobis videntur cum Pyracan¬
tha , de qua hic agimus convenire , nih Iit eadem, 1
utconfideranti & examinanti parebit. Hift.Lugd. i
ideiureife Galeni , ideft vuaurh.
Dodo Oxyacanthi live acuti Spinx alteram
hanc annumerari Spinam acutam feribit, cuius 5
flores (inteandidi & odorati priori fimiles. Hu¬
miliorem hanc e(Tc. Sibi Diofc. nomen Pyrcnx
proprium videri.

I^or, defunt , infit Cltiflus qui v.uam tirfi fa¬
ciant fpinam illam perpetub virentem , Oxya-
canthx vulgari floribus &: frudu pcrfimilem,
qui in Belgicis hortis Pyracantha nominari folc-
bat. Eam Anguillara, Se rc&e quidem, meo indi¬
co ,Oxyacanthim legitimam effle cenftt. Nam

ferraturas rede exprimit , ut nec icon Lob. qui
tamen baccarum umbilicos. oftendit.

BERBERIS VVLGO' , Q,Vj£

OXYACANtHA rYTATA.

ET

C a i>. XXIV.

4»

TNter. arbores Lcfcri;
±Se fi uticcs ambi¬
git Herberis vulgo
dida , modo hu¬
milior deusefruti-
cans, modo proce¬
rior , cuidice latis
1 cratio donata: tora
faucem perqu'

3 minacibus fpinis
annata •, una,
duabus , tribuflvc
ut plnriiruifh ex

spuit.

f'\r* urfi.
Spina act,

puncto c-

V [yjil v micantibus : qub

Tyren 4.

r« urfi.

':~r

Tyrae an
tha.

rh.< Icg.tt- Theopli. perpetuam comam Oxyacanthi tri

loci Se folia pro¬
deunt , ad Pruni Fel^
fylv. quodammo¬
do accedentia, fed
ex angufto princi¬
pio latefcemia,fpi- I
nulis in toto am¬
bitu mollioribus donata, fapore acido , led qui
prima germinatio ne fi nuofa videas, &c pungenti-
bus fpinis horrida. Flores in ligula racemofi,fenis
foholis luteis conflant , quibus totidem concolo-
lia flamina refpondent, pifldlo viridanti , odore £aci

Theoph. . fc.Pyraftri folio e fle ait : cumque infliper gravi : quibus bacci fucccduntCylindracei, te-

baccash ibeat Myrti, plenas, rubras, fragiles, &c. j nues , per maturitatem pulchre rubentes, fapore SAfc>

aptiflime Oxyacantham referre mihi videtur. Sic j aciap &aftringente. Extimo cortici rimofo , bc

Cluf. re s

pr,h.

Clufius.At fit hax cius opinio qualis qualis velit.,
illud certum Anguillaram non memini (fle huius
Oxyacanthi iimmo aperte eo loco , ubi conatus
eftoftendere , noftram Spinura albam non elfle

fub cinereo aut albicanti, fubeft liber cx viridi fla-
vefleens ,&huic materies albida fatis fragilis , cui
medulla ampla. Radix multifida non cralfla, nec Ctrt
alte dcfcendens,in terre fummo fe continet, egre-

Oxyacanthcm,fatctur,afIerercfe non polflc quid [ gie flava fub primo cortice. Hic fane,fiquia-

fit Oxyacantha.

C.Bauh. apud Matth. Oxyacantham Diofc.ni

| lia, nobis Spinam appendicem Plini j egregie re
I ferre videturiita quippe bacci punicesc in ca pen-

Iflcquipro Rhamno, alios qui pro Pyracantha \ dent-, ut meritb prifeis Appendices ab iis ipfe
oftendant. Acuti fpim nomine a Caftore Du- , frutex Appendix fit nuncupatus. Sed Sc crudi

Cxy ac anu
tha Dtojc.
Locus.

Tempus.

Pyracan¬

tha.

rante exhiberi fe Oxyacantham Diofc.ccnferc , &
ad differentiam vulgati , Oxyacantham Pyraftii
folio vocat. In Galloproviricii & Italii fepibus
vifitur, fed non ita frequens, tefle Lcb. Na fcitur
&, inquit Dale. in Alpinarum gentium Bramovi-
cum Se Ebroducicnfiumfaxofls convallibus , ma¬
xime qua torrentes pricipiti curfu vicinas ter¬
ras glarea Se arenis obruunt. Provenit & in agro
Scncnfl Hetrurix prope Alcenum montem.
Sponti etiam in fepibus circa Bononiam prove¬
nire C.Bauh. notavit. Dod. raram ait, in paucorum
tantummodo hortis apud Belgas reperiri. Florere
Maio. Vifus hic frutex nobis in inflrucftiflimis
hortis D.Frid. Meycri Se D.Sprcngeri, Argentini
Se Heidclbergi, in ciftis cultus magna cura : ille
Pyracantham vocabat: hic fruticem Hi (panicum
ex Italia milfum. R arnus cum bacci s mi (Tus. C.
Bauhino nomine Oxyacanthi. Nos Patavio ra¬
mum ex horto D. Cortufi attulimus, qui Lycium
vocabat. Bacci autumno mature Aunt. Noftram
iconem , qui fatis feliciter pidfca fuerat ignavus
corrupit fculptor , nam ncc flores expreflit , nec
fru&uum umbilicos. Hift.Lugd. etiam baccas ha¬
bet fine umbilicis , nihilo melius : nec foliorum

per(c, & aridi in vino decoiftx alvum citam ac
tormina, hoc eft ,dyfentericos cruciatus Se fluxus
indubie compefcunt. EtBerberim Avie. elTe vo¬
lunt, qui ei Amiherbcris dicitur , & ut vult Lumi¬

nare maius,etum Oxyacanthcs Diofc. Ex fruchi ***

V'

modernis Lycium Heri : Sc arborem eius vocari
Darfifahan • ab aliis Crilpinum, Quofdatn nega- nat
gare elfle Darfdahan , fed errare. Berbcrim vocat

Petrus de Crefcentiis quam rurar modo Crifpi-

num vocant , Se ea dicitur Oxyacantha , inquit J
Hermo), fed Oxyacanthos quilit , in Plinio fe 1
non compcriire. Crifpi num vero vocari, quafi A- Am
cremSpinum, vt multis placet : atque cx acinis ntu.
oblongis £craccmatimcongcflis vinum fieri ,co- f
dem fere ufu quo vinum cx Malo Punico. j,

Eiufdem cum Hermolao opinionis fnnt etiam w
Rucll. Tragus , Monachi ,Fuchlms,Cornar.Syl- ,!
vius 6c Luminare maius. His vero contrarius eft
Cordus, inquiens, Oxyacantha qui Thcoph. qx.
cti am o%jcLKtuA&' Se o^y.tu>5&- nominatur , ab om- tha.
nibus effle creditur fpina quam Arabes corunaque Ox,
interpretes & rccentiores cum Medici tumPhar- ,kot'
macopoli omnes uno ore Amiberberim Se Ber¬
bcrim appellant. Cui fcntcndi nos minimere- tjl

LIBER VK

xo-

!ntha
ah*

fraga mu r , fed potius conquerimur , co nfundi a-
pud.' lutores hoc nomine duos frutices natura di--
verlbs.

Qux eftim apud Diofc. extat Qxyacantha: dc-
fcriptio , nihil miniis dclignat quim Berberim.
Alia enim cft Oxyacantha,cui Gal.adftringendi &
pariter incidendi vires tribuit ab ea Spina, qua: ii
Diolcor. iub Qxyacantha: nomine deferibitur,
quodiam offendemus, ab ipfa fruticisdefcriprio-
- ne exorrfi. Principio Oxyacantham fixam Diofc.

. Achradi, hoc eftSylveftri Pyro,fimilcm dicit, ini-
r' qorcun tamen &fpinofiorem. Similitudo autem |
lemper ad formam St figuram rei refertur. At di~
verfiffima e fi: Berberi a Pyraftro figura, ut iam de¬
clarabimus. Pyiafter enim plerumque lingulari
caudice aflurgic, non ita redo, in divaricatos St ,
intortos ramos divifo. Berberis pluribus virgis i
fruticis modo le attollit , iifque minime intortis, *
fed redis. Pyraftro, antequam omnino fenefear,
cortex cft lenis, glaber, in flavo /padiccus, in cx-
iio candicantibus maculis variegatus. Berberi
v*rb longe diverfus colore,& in ipfa adolefccnda
rimofus St rugis contractus.. Qiiapropter, ne¬
mo facili, modo femel tantum utrumque viderit,
Berberim Pyraftro fimilem dixerit. Iam in fructu
tanta dilcrepantia , ut ne fimilitudini quidem ul-
he ullus rebdus videatur locus. Berberi quidem
rubeus eftfrudus , led Myrteic bacca: diflimilis.
Ha:c enim rotunda & globolaexiftit, ille vero j
oblongus &utrinque acuminatus. Oxyacantha: j
deinde fructus t&3 hoc cft, friabilis deleri- j
bitur. Sed Berberis bacca quoniam lenta cute
1 luculentam carnem continet, minime friabilis
cllc poceit. Friabile etiam non dc re quapiam ien-
ta, humida St fuccofa dicitur , fed de fragili,arida,
qu.edigitis facile velutiin pulverem atteri queat.
Talis autem frudus Berberi non eft. Quare ne¬
mo ipfum friabilem dixerk. Cenlcmus itaque
ah.im cllc fpinam qua: a Diofc. dclcribitur , ab ea
quam G.d.& Arabes Oxyacanthc & Berberis no¬
mine deferibunt. Itaque pronunciamus Oxya-
cantham aDiolc. delcriptam elle Pyracantham:
i Veram autem Oxyacanthani de quaGal. feribit,
Berberim elle. Nihil enim obftat quod quadam
ex Diolcor. Galenus in fax Oxyacantha: delcri-
ptionem tranftuleric. Omninb eiufdcm quo¬
que lententia: eft Matth. aciildem pene nixus ra¬
tionibus : nempe Crifpinum vulgo didum, qui
nihil aliud quam Berberis cft, prorfus ab Oxya-
cantha leu Acuta IpinaDiofcor. differre. Immo
Berberis virgae polhcarcm ( addit ) craflitudi nem
rariflime excedunt, nili state longa incremen¬
tum fufcepennt , quin St rara inveniuntur
eius virgulta qua: hominis longitudinem x-
quent.

Ad hccPyrafter cortice conftat afpero,fquamo-
fo , inarquali , crallo , colore in nigro rufefeente.
Berberis vero cortice vcftitur albo,l<£vi St admo¬
dum tenui : quo fit ut non adeo leviter ferro vel
lapide tangi pofTit, quin ftatim cortex frangatur,

&: crocea ligni materies detegatur. Praiterca Py-
raftcr Prunorum modo aculeata confpicitur, acu-
leisfingulis ex eodem loco erumpentibus, licet
rami frequeriffimis horreant fpinis, iifque nigris,
validis, candidi Rhamni modo mucronatis.^ At
Crefpinus [Berberis] ternis perintervalla arma¬
tur aculeis , fimul ex uno codemquc punclo
prodeuntibus, adeo m trifurcato ordine pro¬
deant, duobus ftilicet utrinque fe pandentibus:
tertio verd medium occupante, albis, planis,non
quidem rotundis, fragilibus , St admodum pun¬
gentibus. Illud infuper diferimitiis addit : acu-
Tom, I.

55

tam Spinam frudum ferre A iyrti magnitudine :
Crefpinum [Berberim J verb racematim in uvx
modum, cuius oblongi acini tritico paulo ma¬
iores , vividi ac rubentes cleganterque racemis
adnexi , punioeos acinos quadantenus repra:-
fentant: quanquam minores , oblongiores , aci¬
diores, & colore etiam mulco vivaciores habean-

Crclpini [Berbcris]deinde folia minime Pyra-
ftrurn referunt , fed potius punicam malum,
quamvis latiora, ncc adeo in mucronem deli¬
nentia , per ambitum fpinis te-nuilTimis frequen¬
ti fTimilque horrida. Radices etiam qua: profe-
dtb a:quc flava: lunt,ac li croco ellent infedar,
etli pluresfint, atque exiles, nihilominus alte
non defeendunt, vcluti acuta: fpime, fed in latus
fumrno cefpite vagantur. Flos denique Pyraftro
admodum refragatur: namque melinus ex race¬
mo Vva: fimili erumpit, 'fui fruticisinterno colo¬
re a quo dum explicatur atque dehifeit, perquam
fuavem fpirat odorem. Quibus evidentiflime
colligi poteft. St Oxyacantham Grxcis St Ber¬
berim Arabibus , non elfe hanc noftram Berbe¬
rim, feu Crefpinum luilgo didum, cuius commu¬
nis ufuseft apud Medicos St Seplafiarios.

Sedprxter hxc illud etiam certo credendum, Ai;aeh &
quod ii Diofc. per acutam fpinam hanc noftram Xt*cJ»th* '
intellexiiFec, nunquam filentio diflimulaflet folia Grxcarutn
mirabili opere per ambitum aculeata : neque & Berhr'
frudum , quem ramis pendulum gerit, acinis r
inter fe racematim coharremibus , Myrti baccis * ’

aflimilaflct , nec feriptum reliqui flet , radices in
profundum agi : nec denique flavum earum colo¬
rem quo infignicer naturainfed* funt , unquam
reticui iret. Non prartermifillct etiam fpina-
rum hiftoriam , utpote qua: tertia: fuis virgis in-
nafcantur , * pede ad verticem: non corticis
candorem, non tenuitatem : non item, qubd
farpius fine caudice variis vcluti ftolonibus fruti¬
cet: non denique ipfiim Pyraftro prorfus fimi-
lemreddiditfet, aquaprofedb non minus diffi¬
det, quim Quercus ab Olea, ut pudeat huic rei
vel refutanda: , vel confirmanda: veritati manife-
ftsdiutiws incumbere.

Non diflimulandum tamen Sfiufdem huius
lententia: prxtcr Cordum St Matth. elfe etiam
Amatum, Dod. Dalech. Tabern. Hift. Lugd.
Camcr.Baechanel.Turner. St plerolq-, dodiores,
qui ipfam rem non diligentius perpenderunt.

Quid ? Quod ipfe Galenus quoque quatqvis
hanc fpinam azvay&vSw vocet, ab tamen Dffiruur

diffinxerit, inlib. delimpKfed & manifeftifts in °* > *Ci,n~
lib. de fac. alim. ut probeannotatDod. Etenim , x^Mub*
inquit, Diofc. luiius Spina: [Berberis] nonmemi- XJ*f*n**
nit : nam quam ipfe Oxyacantham fosm.gen. vo¬
cat, Galeni eft malculini generis Oxyacanthus.

Avie, utrumque fruticem fub Amyrberis nomine Amybetisl
complexus videtur. Quin St Serapio Berberim
dcfcripturus,Diofc. nomen verbaque producit,
quam tamen nunquam ei ionotuille clarum eft.

Cum vulgarem Italorum Crifpinum , legitimam
elfe Mauritanorum Berberim totus Oriens cla¬
mitet, tefte P. Helio, ubi in pra:lentem ufq; diem
Amyrbaris nome nconfervat, ut in Arabia: quo Am\rl*rj*>
nihil eft Damafci St Tripoli notius.

Eft igitur Berberis Oxyacanthus Galeni. Sic-
que volunt St ftatuunt etiam Dod. Gefner.& C?l-
mer. ac itaftatucnt, quicunque rem diligentius
examinabunt , quamvis Tabern. inter recentio-
res etiamnum Oxyacantham Galeni dicat.

Oxyacantha: tamen vocem cumOxyacantho
plerique Herbari j confudere , inter quosddo--
E 5

HISTORIAE PLANTARVM»

Via urji

T ragsu

K9t.

Synonyma
Unguar.
Spina aci
da.

&iflimus Cordus, vulgi opinionem fecutuS, &
dilige ntiflimus Sylviasj&alij pleriquc , fed parvi
rr.omenn eit nominum confuiio , fi de re lpu
conllet.

Dalech. volebat aliquando Berberim ellc V-
vamurli Galeni L7.c0mp.med.rd0c.de quare luo
loco. Fruftra quoque Tragus huic nomina k
Diolc. fux Oxyacanthx cribuca afcribit. Apud Se-
rap. legas Amyrberim etiam Artam dici , <5c fru¬
ctum Zairach. Hilpanicum etiam 6c Italicum no¬
men quod Bcrberi tribuit Amatus , neutiquim ei
convenit, fed OxyacanthxM.itch.fi ve •Spiflj-rffi’-'.
Falluntur quiciinquc Oxyacanthx Dioicor. loco

spina /an- Berberim fumunt. Sic Carolus Stephanus Styr-

X.ocu*.

pium parum peritus confundit in Horto Spinum-
Bugta of- aiitim & Berberim. Berberis , Berberus , Crt-
fpintis , Ofa/a.K4-v5&j , Spina acida, Spina fantta,

quorunda, ex qua Bugia ofikinarum,Gerra. HBvbs:
fal/iErbftjla» / Derfmcf. ©auwcrac^ / paffcU
bccr/Sauriom.-Io.Bokelius inlib. fuode pcfle
• -Hf fatis barbare vocat Barberifs. Bclg. Sfttifclboom/

' " ©ucrboom/Gal. Efpinc-vincttc, atque inde Latino
nomine ,Spi*ivtncta, quod ex eius acinisvinum
exprimatur: ou de Berberis. lta\.Crefpin>> Hifp.
T.fpino de Maiuclas. Vngar. Irom BorbaU , hoc eft,
Vinum-Baibarum,F4fy-/i/^4. Boh. Drac, fivc Dn-
jfla/.Angl. Bcrberi tree, alias, Pingdc tree, &c Ber¬
beris. Burgundi vocant, Bois dc fntntt Martin. Et
Montbelgardcnfes Bacca.s,Ioumarm.

Sponte nafcitur multis in locisincultis ,fylvo-
fis,frutetis campeftribus , montanis, ficcis & a-
quofis : & riuulorum ripis ac collibus etiam po-
tiflimum gaudet. Amat loca frigida , paulo cali¬
diora tamen non refpuit. Nam Sc circa Bono¬
niam oblervavimus, & in Italia: hortis plurimis
fed cultam. In Delphinatu iuxta Valentiam
fpontaneam. In agro Bafilienfi, Alfatico & Bur-
gundico palTiniferc occurrit, ut & MontbcLStuc-
kardix in horto illo Ducis regio totas fcpes ea
contextas vidimus. In Brabantia reperitur in
marginibus agrorum & fepibus? In uniuerfa
Hifpaniafru&umnon emittere ait Fuchfius : for¬
te ob regionis eximium calorem : fecus veri) in
Gernliinia, Gallia & vniverfa Italia.

Germinat ir.eunte Vere : Floret Aprili &:
Maio. Per Septembrem &0&obrcm rutilo fuo
decore fepes exornant Baccx , quibus mcnfibus
matura: carpuntur ad ulus. Rubent vero e-
tiam Augulto. Monfpelij non vidimus.

Folia &frudlus temperamenti funt frigidi &
ficci 'in fecundo gradu, partelque etiam quaftlam
rfonnihil fubtiles habent. Vires SpinxAppcn-
dicis ex Plin. ante didis. Quidam ex Baccis vi¬
num exprimunt eodemfere ufu , quo vinum ex
Malo Punico, quod per totum annum alfcrvari
potell. Eftque hic liquor alvi quibufdam flu¬
xionibus, qua: ii calore originem trahunt, cuiul-
modi fere ellivis Sc canicularibus diebus aut lu b
Autumnum quoque incidere folcnt, perutilis:
non enim folum ficim immodicam rcflinguit,
fed & continuos ac diuturnos alvi fluxus cohi¬
bet. Idem abundantiam mulierum fifliL, flo-
machum & hepar roborat , & appetitum conci¬
liat. Condiuntur Baccx pro delicatioribus mei¬
le vel laccharo ad eofdem ufus,& ad depellendam
febricitantium malaciam, quorum mprolum ni¬
mis palatum cibumferre quemcunque refpuit,
atque ita clanguelcens eoium appetentia grato
.harum acore recreatur. Scimus Baccarum luccum

Dcirr In tlUcmr‘^,^COrCIC*S^CC0^>'Ccm&f°lior^Conm-
fioru fuccu cum aceto plurimu profui fle in calidis
doionb. dcnciiia fluxione biliofa vel fcrofaobor

tis : arcent enim hia frigiditate &aflriclione hu¬
morum fubtiliu influxum, & gingivas confirmat.

In doloribus capi tis a caula calida fronti applicita
multum Dofluoc. Polfunt & maturi acini cu ramis
decerpi, & vel per le in umbra ficcari, vel in cella
vinaria reponi, ut noftri folcnt , tum quando o-
pus, aqua: tepida: vel gelidae immergi, (nam quiit
revtvifcunt,)& ad prxlcnptos ufus a-scommodari.

In omnibus pen£ calidis morbis in vomitionibus
continuis,prxfcrtim bihofls, Berberis Baccx fiilu- vomuin
cares fune. Folia tenera Maio menfe : acini Au¬
tumno incin&ibus quam-acconiodatiflimi funt.
Tradunt nonnulli , acinos maturos tufos , ac ca-
taplafmatis inflarilhtos , non folum abfcetfus ca¬
lidos lenire,dolore mitigato : fed &z illos rumpe¬
re , & ad Amationem promovere. Id anno-
tat Tragus. Verum huic remedio non multum
tribuimus, nec eo etiam uti vellemus. Ad matu¬
randum enim aftringentibus non opus. Obfunt
repercutienda. Quid ig cur prodefle queat Ber-
beris?

Aqua ex foliis & floribus Maio menfe deflilla- a-juo^
ri potell, & adprxiidos morbos plerofque prx-
feribi.

Sed vino quod cx Berberis acinis exprimitur,
noflro &Match.iudicio , longe maior inefl au-
fleritas, aciditafque, quam mali Punici fucco
quamvis nonnulli aliter fentire videantur. Illud
enim , ut egregie monet Matth.fi in acutis pern-
tiofifque febribus, uti Caufus, & que peflilens, Ca[frA
Iulapio Violaceo ac aqui commiflum,xgrotan- F.b. pi
dbus exhibeatur,non modb fitim rcflringuit, fed t< m. 1
biliofas peflilentelque exhalationes fupprimic.

Datur uciliter Cxliacis , cibum r.ciicicntibus
Dyfentencis,&ubi bilis i Iecinorein Vennicu- cialSk
lum regurgitans cholericos excitaverit affectus: Tine*.
Non tam fumptum quim inditum menimm pro- 4
fluviainhibet. Tineas ventris enecat, prxfertim

Tempus.

Vires &u-
fus.

Tcperam.

fi bibatur ex aqua Graminis , vclPorcuIacx, ver ^y.x
Abrotoni , addito facchari tantillo. Prod.-fl F.t»ciut
cruentis excreacionibus : firmat commotos den-
tes fi eo f^pifis foveantur, quinetiam gingivas ro- no’ 1
borat , & gargarifatu faucium uvxque inflamma¬
tiones dilcutit, atque deltilladones eo confluen¬
tes reprimit. Vulnera recentia in carnis fuper- vulner
ficie glutinat, & ulcera vetera deficcat. Nocet
his, qui ex flatu, ac frigiditate laborant ven- Ncx4
triculi doloribus , atque etiam xgre fpirandbus.

Huius vero fuccum mordacem nolimus oculis
inflillarc, in Ophthalmia, etfi , ur fuadet idem Not/tri
Matth. pompholyx addatur cum aquarofarum. Manii
Acria enim nonpolfunt non vellicando txquifi- Oph/bi

Vinum.
Al\i Jiu.
***•

Sit n.

Menfes fit-

t'4-

febrej.

xiones potius concitare quam prohibere. Quare
hoc remedio uti volentibus fuademus , ut cx- ^ J
trinfecus palpebris circumcirca applicent, adhibi- ’ 1

ta cura , nc intra oculos pertingat. Ex foliis eius
viridibus te Ile Dod. fiunt intin&us , haud fecus
atque ex oxalide, ad appetentiam excitandam ad
refrigerandum - atque etiam udliflsmi febricitan¬
tibus iSc temperamento calidis. fmban

Flavus eius cortex, inquit, Camcr. pulvcratus,
auxilio cfl aphthis , fimilibufque faucium ulceri¬
bus. In lixivio maceratus flavo colore tir.gic.

Hunc corticem quxaam Officinx Bugiam no-
minant. Aliamenta & fupellcttilem Iigp.cam ob- TinHu
fervavimus hae ratione vcrniceincruflarfilluflra-
rique. Aqua , qux macerata colla, mucaginofa
iit reddita, illinuntur ligna explendis fibrarum
&peifl:inum interfliciis : ficcata infufo, corticum rernic
Berbciis croceo colore tingunt, tandem nito- p„ubr.
rcminducla verni ce liquida vulgata conciliant, nnm p

R H AM-

55

LIBER V I.;

RHAMNVS CATH ARTICVS.

C a p. XXV.

[Itio C ^ E L E p B. A -

v^v v it Rham¬
num catharticu
ufus in purgan¬
do multus «5c fe¬
lix , arbufculam
fepibus alicubi
familiarem, cor¬
tice externo ni¬
gro veftitam cui
duo alij fubfunt,
alter viridis, al¬
ter luteus, mate¬
rie pallida dura,
ramis ficis cre¬
bris, iifquc fere
ex adver/o /itis
brachiatam, du¬
ris , rigidi/que &
longis /pinis fo¬
liolis minacem ,
aculeis prxterca aliis minoribus horrentem. Fo¬
lia ad Pruni folia accedunt, acuminata, atrovi-
rentia, crenata, nervofi , adftringcnti (apore :
flores herbacei coloris parvos profert , qua-
tuor apicibus conflantes, multos iimul iundos.

! Succedunt baccx frequentes ad radicem fpi-
narum ex longiufculis pediculis , frangulx pa¬
res , per maturitatem nigrx ,fucco virente ple-
| nx , in quibus grana terna , vel quaterna Py-
L rorum g .anis pene flmilia, figura fere triangu-
\cr. lari , c irtice nigricante , medulla alba non
ingrati fiporis , qua: facile ungue premen-
0 te franguntur, fapor baccarum amarus &fub-
W afttingcns , & qui facile guftanti naufeam
moveat. Habet & fuccus carum nefeio quem
fibi peculiarem odorem.

Rhamnum [ inquit , Hermol. ] Diofco-
rid. k noflris Spinam cervalem dicit appellari.
Quo argumento videri poteft haud di/Iimile
huic genus efle quod & hodie vulgoSpinum cer¬
vinum vocamus, fru&u Myrti , foris nigro>intus
viridi,ob id,velad colorem pingentibus idoneo.
Cortex arbori fubniger & nitidus , quali Cerafo,
interior virens , poflea luteus, lignum extr& can¬
didum, interior medulla rubet. Hermolai hanc
e opinionem fugillans Marcel. Fuerunt, infic ,
m qui Spinum Cervinum appellatum Rhamnum
crediderint , non animadvertentes fruticem i
Diofc. non arborem vocali , virgafque non ra¬
mos illi tribuere, Sc Rubis, Hedera: , Paliurbquc,
ac flmilibus pleri/que aliis coniungerc cam
Theophraftum, quorum nullum arborefeit. Spi¬
num vero Cervinum arbore/ccrc, & humani fe¬
moris cra/Iitudine truncum aliquando habere, &
omnem rubrum efle , quum Rhamnum nigram
fk. candidam Theopli. x tradiderit. Nec pofle
Rhamnum arborem inHclligi I hcocritus oflen-
diC,Nam fi arbor fuiflet, pedibus nocere non
pdtuiilet. Hermolai opinioni adftipulantur,
*n- Rucll. Gefncrus , Sc Fuchfius quondam etiam
Spinam cervalem cervinamve vocavit. Ac
•tr.e Ruelhus quidem & Ryff ambo more fuo Her-
molai verba ip/a adducunt, eo tamen non citato.
'Quali maluerint fe falia induere opinione^, ut
aliquid dixiffe videantur, quam autori fuo ci¬
tationis honorem referre* Quin &c a Trago

(h*c planta pingitur &dcfcribitur/ub hoc ftomi-

ne: Rhamni 2. fpecies : quo veri» apud vete- rhamni ^
res habitus fuerit , fibi non fatiscon/lare fatetur, fpenes.

Ht ni/i folia eius hyeme decuterentur , facile fe
dicturum efle /pcciem Rhamni alteram apud
Theoph. Quanquam id obflare neutiquam pofle Rit„ 1]iUS
cenfeat , quo minfls Rhamnis accenfcatur. Si- Thioph.
quidem nec Dio/c. nec Plin. perpetub virentium
Rhamni foliorum ullam fecerint metionem. Qua¬
propter pnefencem fruticem Rhamni fpeciem ef~

/eftatuit, quoad alij certiorem eius nomencla¬
turam docuerint. Ec in Hift. German. idem
tradit , & nec i Nicandro quidem feribi per¬
petuo efle folio. Ac parvi id momenti efle
ctfi hyeme excidant folia , quominus Rhamnus Tragi opi*
1. Theoph. eflepoffit, fc itaque in ea manfli- nia reijcitax
rum opinione, donec alius meliora tradat. No¬
bis /ane verb maximi momenti clfe videtur,
plantam efle vel fempervirentem , ve! folio de¬
ciduo, & hanc notam nu/piam facile deleri con-
temnive deberi aut polFe /latuimus. Prxterea
non videmus quid inhacftyrpe appareat , cuius
merito Rhamnus candidus, qui alter efl Theoph.
dici poflic. Mirum etiam, Tragum, alio qui fcdu-
lum herbarum veftigatorem , facultatis purgatri¬
cis huis fruticis non meminifle. Cordus quoque
Cervi /pinam vocat: Et Cx/alp. Spindm cerva¬
lem vulgi , quafi & ipfe dubitaret efle veram &
legitimam Diofco. Dubitafle videtur &c Apollo,
ncquicquam ftacuens. Sed revera Rhamnus non
efl, ac tanto minus Spina cervi na-Dio/cor. utre-
<fle noftro iudicio flatui t Marcellus contra Her¬
mo!. cuius opinioni etiam refragatur Matthiol.
quamvis non nifi ex Marcello idhaufifle videa¬
tur.

Hallucinantur proculdubio , inquit Amatus,
qui Spinam cervalem vulgb didam , Gallis Bur-
gam vel Neprum , Rhamnum efle putant , quum
revera nulli Rhamni generi re/pondeat. Et Dod. Rhamnus
Rhamnum folutivum vocans , negat tamen e lie Joluctiut.
verum Rhamnum vel Theoph. vel Dio/c. Nec
placent qui Rhamnum /impliciter & abfolute di¬
cunt, ut fecerunt Theoph. Golius in Onom. Eu-
char. Rofslin , & Hclfricus , qui & p ctuvov , &

Spinam albam vocat , nihilb re dius & alia qux-
dam nomina tribuit, neutiquam huic arbori com¬
petentia. Nihil tamen impedit, quominus cum
adiedione Rhamnus Catharticus vel folitivus
dici queat, quod Rhamnis quodammodo,fpinis,
baccis,&aliis quibufdamaccedat, ut a plcri/quc
recentioribus herbariis fuit nuncupatus.

Spina infettoria Matth. Cluf. Penx, Lob .& aliis, sp,„a infe ’
Spina merula quorundam. Spinam ca nalem , inquit fton*.
Amatus, Hi/pani Alvarem '■ Itali vero Merlam vel spina mo-
Cervinam , Galli Bnrgam vel Neprum appellant. r"/*£
German. VVegdorn^VV egdornbeer >Crettrz,beer,VVeer
fcnbcer,VVabenbtcre,Verbkorncr,Tcrblecr /cV.tWOn MerU.
manfrotf 0afiT£runmAc£t.Belg. R bijnbeficn doren BurgaNe.
Befienboom , Baccarum arbor: & fructus Rhijnbefien , frum-
id efl , Rbenanabaccx 3 qubd magna copia iuxta
Rhenum reperiatur.Italis Spimmerlo , Longobar- Rhenana
dis Veneti/que Spin Cervino : Foroiulien/ibus bacc*.
Spm-guerfy exteris fpino da tingere. Bacchan. tra¬
dit Hetrulcis Maruebo dici :num recte, ip/e vide¬
rit. Gal.Neprun.Bourgefpine.GaWobelpx Nertprtiyn.

Hung.E b mfis.k,ie.canina fpina.

Pulchram iconem habet Matth. ut Sc Camer. pigura.
qux melius placent noftra. Euchar. duas figu- Euchar.
ras habet diverfis locis , & diverfis nominibus, en«r.
quafi de diftmdris plantis tradidiflet, cum tamen
ucrobique pofita illa nomina [nempe primo lo¬
co '&rcut5becr/jrerbkc>rner : aiio XVce&born/

E 4

historiae plantarvm

Locuf.

'Tempus.

Vires 8: u-
fus.

Ignes f acer.
Serpente a
ulcera-
Oris ulcera

C ater lu¬
teus .

Viridis co

puniceus

Oiler.

Tcmptram

Purgant.

‘Hydrops.

Oojis

Vt mitius
purgent.

M sdefle
purgant.

Wccrfehbcci- ] omnia uni huic frutici convc-
niant-» _

Nafcitur multis Germanis locis fenticoiis , , bc
fepibus, agrorum limitibus , ac iuxu vias , m du¬
metis iuxta itinera & vias fitis ,ut vix alibi copio-
fiorem obferves : unde & Gerra. tPe#bovn,quali
Viarum bacc&jic 1 baccifera dicta. Amat inculca loca,

&' rivulos ac ferobes aquam habentes. Baiilci,Ti-
guri', mter Montbelgardum & Bcffordiam circa
Barmont copiose nalcitur. In horto E.C.Montb.
copiosi alitur inter lepes. Multis Pannonii locis
vuHatiffima ed,ubi interdum arboream amplitu¬
dinem adipifeitur, tede Clufiquales 3c aliquot vi¬
deas in horto prididto. Floret Maio. Autumno
baccx maturefeunt . . r

Folia frigida: Scficcx funt naturi : 'ideo igni li¬
ero fieferpentibus ulceribus efficaciter illinuntur.
Quaedam mulierculae vel folia vel interiorem cor¬
ticem cum modico aluminis vino decoquunt,
adverfus oris ulcera & putredines , quibus hoc
medicamento gargarifitu lingulari experientia
fiiccurrunr. Baccx huius fruticis mellis tempore
ledfcx arcfa&re & tufie in aqua &c alumine maceri*
tx , luteum fcu croceum potitis reddunt colorem,
quo librarii oltm libros pingere confueverunt.

At hodie ciV.n auripigmentum ulu recipi erepit,
repudiati funt acini ifti, quanquam locum adhuc
habeant apud cos qui chartas depi&as & Iulo-
rias, ncc non coria colore datio inficere folent.
Autumno cumbaccxiftx maturitatem fuam alk-
ctttx nigrxevafetint, leguntur , drtufein vale
areo affervantur , & pulchre viridem exhibent
colorem. Vndc nonnulli eum viride colore ex hts
parant.quena Ger.Ssffrjfrim vocamus. GaUcro,
■veri de Vefcie. Bclg. @ap3niciuqui picTronbus ac-
commodariffimus cft, & in magno ufu. Hi acini
ciim circafeftum D. Martini in arboribus adhuc

hxrcnt.legi folent, SradPuniceum colorem con¬
ficiendum ab iis qui coria inficiunt, & r depidtas
chartas coloribus illultrant. Ex his facile liquet
has baccas utiliffimas cfle , ut qux tria colorum

genera prxbeant, croceum, viridem & puniceum,

utinferipta retulit Tragus. Baccx autem, ut gufhu
amaritudinem cum adlfriclionc quadam refe¬
runt, ita & calidx fieexque exiftimantur ordine
fecundo. Purgatrices verb funt,atque crallam pi¬
tuitam &biliofos quoque humores per alvum e-
ducunt. Nos peculiarem earum vim in fero &
aquofis humoribus efficaciter educendis experti
fumus , quapropter non rari) earum fyrupus ad
uncias tres hydropicis prxfcriptus notabili cum
fucceffii datur : atque etiam exhibetur aridarum
pulvis a qi : ad 3U?. autoreDodon. Nonnulli
baccas numerant , qui a XV. ad XX .exhibent, vel
etiam plures duris hominibus. Prxftat aurem J-
pfisconfraftas in iufculo pinguis carnis abfque
file incoquere, atque iufculum cbiberemc etenim
minori cum moleftia , ac paucioribus ventris do¬
loribus ac torfionibus evacuant. Incoquuntur
autem baccx i XL. ad LX.pro robudiffimhyCtiam
plures. Idem Dod. tradit baccas potenter purgare
rer inferiora , evacuare pituitam vi fridam ac hu¬
mores biliofos magna vi &cxcellu,ita ut multum
corpus perturbent eorum qui fumunt , ae frpe
vomitum movere. Itaque non convenire nifiiu-
venibus robudis Scrudicis , qui magis parcunt
pecuniis, quam vita: fui , Sed mollibus Sc debili¬
bus has baccas valde nocei e,immelafua viiatque
cb magis fi mon corredlx & cadigati exhibean-
Hc fane cwm facile parari poffit ex iisfyru

dare nolimus. In Syrupo vero quo quotidie &c
frequenter utimur , etiam in delicati fiimis natu¬
ris , nullam moleftiam effatu digna n , unquam
deprehendimus : Sc folvendo corpori accommo-
datiflimum it multis iam annis cognovimus, etiam
in nobisipfis. Paratur Mattii, hoc modo. Bacca.
probe maturi, ut Octobris principio, legmuur
ad lib.ij.mundatar,conqualTantur parum, *>- in o*>
lam vitreatam inditi per tres quatuorve dies be¬
ne tc6ri,fl:are linuntur loco tepido. Pollmodum
exempti in facculum conficiuntur & prado fub-
iettx exprimuntur. Succus exprcffiis cum hb j.f.
Sacchari lento igne coquitur ad Syrupi conii den¬
tiam. Podca colatur,adduntiirque Cinnamomi &:
Zinzigeberis bene pulverilati ana duach.4. G--
ryophill.drach. ij. & in ufum reponitur. Huius
uncia j. ad drach.x. placide purgat pituitam om-
nelque crallos $£ vilcofos humores. Quare poda-
oricis optimum e d medicamentum. Nos ita nen
fubemus. Succi baccarum maturarum extra&i <Sc
rite depurati lib.V. coquantur cum Mellis ope. &
Sacch.ana lib.j. fi ad Syrupi confidentiam. Adde
pro unaonaq; libra Syrupi, Cmam.6c feaiin.Ani 1
conqualTitor.anaq.i j.in petialigatajilTimergatur.
deboc tuto dabis ab ^j. id ^ij: nec predictas rao-
leftias metues, nili forte m exquifitifllnic delica¬
tis homuncionibus au: impuris plane corpori¬
bus in quibus omnes fere purgationes moledio-
res fieri Icimus , quod pliriquc tales ftomachici
fintquoru Camerinam abfq; fingulari cautione
mouere periculofum, fit & ex oaccis his Eledfua-
rium , nonnullis in locis ufitatum, ut Syrupus?
qui ambo parum amica ftomacho Camcr. ccn-
fet, ideoque cb diligentids corrigenda. Medici
Lutetiam, inquiunt, Pen.& Loh- certiores vi¬
rium , quam Matth. ut qui noo ad pituitam craf-
fam & vifeidam , fed podiis tenuem educendam,
prudentius utuntur. Sane & nos pricipuam ea¬
rum vim in extrahendis aquis deprehendimus.:
uri dictum.

Sy rupta

Atrisn)

Objmt

T

Mhit\

RHAMNVS SOLVTIVVS
P vm 1 tvs Pan n o n..

1. Cluf.

lui. i-i- . . . t * - r . /

pus ,autip& quoque pridi&o modo adminiftra-
ti , ipfas baccas temere, nifi robudo devorandas

EX ea pianti portione , quam penes nos in
ficco nodro herbario habemus, apparet fru¬
ticem elle ad Rhamnum Catharticum vulgarem
accedentem, cortice tedtum nigricanti. Folia cx
eodem tuberculo plura oriuntur , brevibus pedi¬
culis haerentia , acuminata, unciam plus minus
longa, lemunciara lata, circumcirca crenata , li-
via. Bacci ficci Terebinthi fruftum referunt,
tum magnitudine, tum forma turbinata , in acu¬
men delinente pediculis femuncialibus appen¬
de: nec demondrant commilfuras quales Clui,
habet in Rhamni five fpim infedorii Pannon.
1. fua figura, cui tamen folia fatis rcfpondere vi¬
dentur. ■ n

Confideranduman poflrt ede prima ciitldcm,
cuius nullam dat figuram, quamque fic dc-
fcnbit: Spina infe«5toria prior bicubitalibus af¬
fingit ramis , in multas alas divitis , cortice li¬
vi ffoimque infe&orii vulgari tum colore tum
dubitantia fimili,tcctis , qui membrana fuperiori
dempta: ex viridi pallefcit, & faporceft ama-
riufculo : ramuli paucis fpinis horrent, fed ipfi
in fpinas plirumque definere folent. Folia
vulgari fere fimilia, fed minora & angudiora ,
adProni fylv. folia pluri milm accedentia, gudu
linguam exiccancc. Flos cor.gedus , ut in vu|-

Dclil

FotiA

B4t\

Fit j

LIBER

‘-‘mcmque coloris &fonna:,hoc eft, ex pal
iiJ,> herbaceus , & qu.uuor foliolis conflans, mi.
p.°r crmen. Radix ut in aliis fruticibus Jigno-
i.\. Hanc fi quis Lycij generibus annumeran¬
dam ccnfeat ,‘non refragabor.

irequens cum vulgari Rhamno exie in Ley-
te iberg. Floree Maic^.

VI.

57

RHAMNVS SOI. VT. PAN NON. II.

SPina infedo-
ria Pannonie.
2. Clufio, Cliblta
les habet ramos
minimi interdum
• digiti craffittidine
plerumque mi
n ores , nigro ru
gofoquc cortice
obdudos , fupe-
. riore parte in ra¬
mulos divilbs ,
' qui tenuiore &
lxviori cortice
' te di plerumque
in acutam /pinam
► definunt. Folia
Myrti aut fylv.
potius, breviora
tamen deminora,
viridia, per am¬
bitum nonnihil ferrata ,guftu , primum adftrin-
gente , deinde nonnihil amaricante : Flores in¬
ter folia herbacei , quatuor foliis conflantes , ut
in priore : Frudus deinde /pina: infedoria: vul¬
gari haud abfimilis : binis , nonnunquam etiam
ternis velud commilluris diflindus, initio viri¬
dis deinde per maturitatem niger. Radix craffa,
iignofa,dura , raras fibras in latera fpargens. Et
hanc quoque Lycij generibus acccnferi atquo
fert animo. Tabern. Germ. Vngcnfcfy 1 ~jccgz
fcornbccr & (fmitsbccr vocat. Botanici qui vi¬
derunt , confiderent quantiim differat hic
Rhamnus a Lycio Gallico.

Nafcitur copiose in monte Bodenfi thermis
imminente & vicinis iugis, loco petrofb Sc falc-
brofo.

aliis longioribus & anguflioribus, prima fcilicet
ramorum parte , nec Ilici diflimilibus , aliis
brevioribus & rotundioribus, circa ramorum
extrema Rhois folia utcunque semulantibus,
/pinis multis, tenuibus , fed acutiffimis, fo-
liofis , ut in primo Rhamno Matthiol. Hiflor.
Lugd.

R H A M N V S B A V A R I C VS

D A L E C II.

13 1

l c

JRo Rhamni
etiam genere
fpinofam plantam
Germanus qui¬
dam rei herbaria:
Audio/ u$ cx Ingol
ftadio Daiecham-
pio attulit, quam
Rhamnum Ba-
v aricum vocabat,
quod aliud aptius
nomen non inve¬
niret. Harc plan¬
ta , ut ille narra¬
bat, hombnis al¬
titudinem /upe-
rat , cortice ell
purpurafccte , /pi¬
ri olo , foliis den-
fis, pallidis, omni¬
bus ferratis , (ed

V E T E R V M.

C a p. XXVI.

A-jy.ry , quod aliqui 'rv^A/^y^a.y vocant, autore L)efcriptio
Diofc. arbor eft fpinofa, virgis trium cubito-
rum , aut etiam longioribus, circa quas folia funt roh* Buxu
Buxofimilia [Piin. Radix Buxei coloris ] denfa.

[crw^flt: quidam frequentia vcrtuntjFru dum fert
Piperis inflar nigrum, [uj^aya.: Cai/alp. non.
probat, /cd melinum fabftituit, id eft, luteum]
amarum, den/um, [ Tuayoy , five fucci 'plenum,
aliter quam Mattii, & Corn.]lzvem: corticem ve¬
ro pallidum , Lycio diluto fimilem , &: radices
multas, obliquas , [pro 'r\a.Tiicis ut Oribaf.habet
A Pii n . legi potuit < p\a.ym(.t Serap. quoque legit
TAxyia;] lignofas. Nafcitur plurimum in Cappa¬
docia , Lycia,pluribufque aliis locis. Afpera loca
amat.

Succus dicitur radicibus cum frutice ipfo tu- Locus,'
fis[RuelI. hic more fuo maluit Plinij fenfum ex- LJCI]JUC:‘
p rimer e , quitmautori fidem przftare , cum ait :

Rami cum radiculis tu fi, &c. ] & per dies multos
maceratis, denique codis; ac tum ligna qui¬
dem abiiciuntur, liquor vero iterum coquitat,
donec mellis craffitudo fiat. Adulteratur amurca
inter coquendum admixta, aut Abfynthij fucco,
aut felle bubulo. Quod verb fpumofum innatat
inter coquendum, eximito, & ad oculorum me¬
dicamenta reponito : reliquo ad alia utitor. Si¬
mili modo & e fruCluexprelfo & infolato fucTeus Succus e
elicitur. Optimum eft Lycium, quod igni acccn-
ditur, quodque dum reftinguitur , rubentem
fpumam [Oribal. r&Tnw > id eft, fumum legit]edit,
cxtrinfccus nigrum, intus vero cum dillecueri9
fulvum , minime virofum , cum amaritudine a-
ftringens, colore croceo : quale eft Indicum, rcli- cxhfo *<*-
quo prcftantius tk efficacius. Vim habet aftri do- lorum.
riam,& qua: pupillis caliginem offundunt exterit: Scuf,,<- s
palpebrarum fcabiem, pruritus veteri (que fiu- ^f*^*'*'
xiones fanat. Facit & illitum, ad aures purulen- uicertt,
tas.tonfillas, gingivas exulceratas , labiorum fif- G$ni$>*rZ
furas,fedis rimas & attritus. Oeliads &Dyfen- ”lcer*-
tericis, tum potum, tum etiam infufum convenit.

Datur 8c fauguinem excreantibus atque tuflien- ^ nnt\
tibusexaqua: itemque \ rabiofo cane demor- c&haea
fis, catapotijinftar dcvoratum,aut ex aqua bibi- Dpfent.
tum : Flavos facit capillos: Reduviis, herpeti- I*nzd':*“
bus , putrefcentibiifque ulceribus medetur : flu- rx~
xum muliebrem appofitum fiftic , 8c u rabio- bidt tatr-
fis animalibus demorfis, /eu in ladebibitum, fus. .

/eu catapoti j vice aflumptum, auxiliatur. Fertur caP'^0s
& Lycium Indicum [hxc fequentia /uperflua ^

apud Diofcor. putat Cornar. ] fieri ex frutice trtd* 1
Lonchitide vocato. Eft is e /pinarum genere, Menjcs fu.
virgas habens re das tricubi tales aut etiamnum Perfi-
maiores h fundo numero/as & Rubo crafiio- In*

res. Ruptus cortex rufefeit : folia vero Oles Lonchitidi*
fimilia vifuntur. Cuius herba in aceto deco- dtfcripn*
da propinataque proditur Lienis imflatltma- Vires- .
cionibus , Regibque morbo mederi, &f«rmin a-
rum purgationes ciere. Cruda quoqua trita in / frertm
potu eadem przftare traditur. Seminis myftra MenfeteitJ

5*

HlSTORIM f L A N T A R V M .

vonntm,
l ?A».

"‘cntr/it ■ 0 'Pota a'^uofa expcrrgant , funtquc adver-
. entuA. iusletaalia medicamenta remedio.

VjxacJk. ... y^ro fpinam-eam ex qua Lycium fic in

t h\.m Chi- Grada, Py xacanthum Chironium vocari dicit,
quam vocem fuperfluam putat Dalcch. Sed
Plin. verba, uc a Diofc. nonnihil variantia lu-
Dec adlcribere Fert & Spina Piperis fimilitu-
ainem , prircipua amaritudine , foliis parvis
ue n fi fque ,Cy p ri modo , ramis trium ctibftdtum,
cortice pallido, radice lata Kgnofaque, buxei co¬
loris. Harc in aqua cum femine excepta in x-
i.jncf}' reovafe medic-amfentura fit, quod vocatur Ly-
Admlttn» c*oc’ lupina &: in Pelio monte nafeitur a-
duheratque medicamentum. Item AfphodeJi
radix, aut fel bubulum, aut Abfynthium , vel
thus [Rhiis. Ch.] vel amurca. Lycion aptif-
fimum medicinae i quod efl fpinofum. Indi
in utribus Camelorum aut Rhinocerotum id
mittunt. Ita vides Diolc. folia Buxo fi milia
dixifle; Plinium vero radicem buxei coloris,
cardemque latam, quum in Diofcor. legatur !
obliqua ut non vana fufpicio fit Comar; Pii- j
?:,<mtrror. pro *>/<*. legi Ile. Sed fallitur j

Plinius & in co , quod Indiam eam ferre dicit, J
ut annotat Daicch. Hic enim Lycij d.fcriptio j
in Cappadocia , Lycia, Et ut ait, in Pelio na- j
Icentis. Indica (pina Lycij , quam Lonchitin [
^ocat Diofc. aliter ab eo deferibitur , uc paulo
ance citatum. Idem Plinius & alibi tradit ex
Rhamni fylvcftris radice fieri medicamen¬
tum , quod vocetur Lycium. At hoc falflim
cITe &. a nemine proditum, iam fuo loco o-
ftcnfum. Idem mox fubdit: Lycium prxllan-
Vy*A<:*n- tius £ Ipina fieri tradunt, quam 6c PyxaCln-
h)h. tnon Gniromam vocant, quales m Indicis ar¬
boribus diximus , quoniam longe praifUntiffi-
mum cxifliniatur Indicum. Coquuntur in a-
quatufi rami, radice fque lummae amaritudinis ,
xreo vale fere per triduum, i teriimquc exem¬
pto ligno , donec mellis crafiitudo fiat. Adultera¬
tur amaris fuccis , etiam amurca & felle bubulo. .
'res* Spuma c/us ac flos quidam oculorum medica- j
purglr™ nicuds additur. Reliquo fucco faciem purgat , &
VJor.t. P‘r°ras fanat , crofosangulos oculorum , veteref-
que fluxiones , aures purulentas , tonfillas , gin-
Tufri. givas , tuffim , fanguinis cxcreationes , fabx ma-
gnirudinc devoratum. Aut fi ex ulceribus fluat,
GemtJid 1^tum > rtagadas, genitalium ulcera,attntus,ul

te qu'dem.ad ea quar pupillas obtenebrant , [ ad
putredines & Cacoethe ulcera] ut contrahente V!:er*
❖ero, Coeliacis , Dyfcntericis ac muliebri proflu¬
vio adhibentes. Lycium hoc in Lycia &c Cappa¬
docia pluLmum provenit : alterum verb Indi¬
cum , ad omnia valentius cft. Haec Gal. qui idem
l^.c.^.^^aTtt T6-.r«,' de Lycio loquens :Nonob- OClf*
fcumme fle puto , inquit , Indicum Lycium irae
dici, non hoc quod apud noftros populos prove¬
nit.

Comar, vero ut mohebamus , quae in Diofc.de
Indico Lycio habentur, fieri cx frutice LoAthiti-
dc, penitus fuppofititium clfc'iudicac, & de Lon¬
chitide herba illuc tran flatum ,de qua idem Diofi
I.5. agit. Officinae hoflie nonnullx Lycium ha-£o J
bent , fed unde collectum ,aU‘t allitum ,ighbtum q^>.
cftfetc , inquit Comar, etiam his qui materias
medicas important , ut qui vix appellationum
aliquam cognitionem habeant. Nafci autem &in
Italia in Ligilrum montibus Pyxacantham, unde
Lycium rcct£ fiat, quidam tradunt , de quo mox.

Qui de aromatibus Indicis fcripfit * narrat Ly¬
cium ab Indis vocari Cate: fieri e tamis arboris Cari.
Hacchic , minutim concifis , elixis , cohtufis, cum
farina Nachani fucco mixto ,& in paflillos tabel¬
la fque formato. Arborem Veio Indici Lycij po.

Ilea deferibemus ex Garcia. Lycium Indi vocant
Gra:ci quoniam Indicum nomen ndn fatis nove- randt J
rant, proCate principio quidem Acanthon no-
minarunt : Et quia in Lycia & Cappadocia ea ar- Indo1- .
bufcula Buxi folio cft, Pyxatanihum appellarunt, .
tcfte Dalc. arboris Indica: figuram ignorantes,,^** j
qua: Tamarifci folia habet , ali&s fpinofiffima , uc
poftea fpecialiiis patebit. N une Lycij differetias,
qua: eo nomine hoc fcculo innotuere tradamus#
incipientes i GalliccJ.

LYCIVM GALLICVM.

arteentia aeferpentia acputrcfccntia [in na-

Attntu*. libus Dalecham.] vt & clavoS , & fuppurationes.
chfti. Bibitur &c hmuiieribus in ladle contra ptsfluvia.

Indici optimi [ Diofc. non Indici ] diffcrcntia,gle-
t bis extrmfccus nigris , intus rufis , cum fregeris.
Temperi ni8lc^cent’btls. Aflringit vehementer cum a-
maritudine. Ad eadem omnia utile eit, fed prsci-
pue ad gchitalia.Harc Plin.

Lydum Sed «Se Galenus audiendus : Lycion five Pyxa-
Gultno. canthon arbor fpinofa , ex qua Lycium,quod vo-
Suj>i//*ra. cantconfi^’tur , id videlicet medicamentum li¬
quidum, quoad fugillata utuntur, &fedisoril-
Her pete* que phlegmonas ulceradonefque tum^herpetas,
VierAcon- putredines , & ulcera contumacia, aures pure
* intertrigo ■ ^ucntcs* intertrigin es ac paronychias. Efcau-
p Arony. tem facultatis exiccdtoria: , compofitum ex diver-

ehiA. ^ fi generis lubllantiis , quas vn&ywHtts Grxci vo-
T impera, eant: altera quidem tenuium partium digerente
Saree/hf. acclue ca^a : altcra tertcflri & frigida , cx qua ad-
flridiionem obtinet. Porro hsc qualitas pufilla

medicamento ineft: digerit vero &dcficcat, non

parum, nempe in fecundo ordine .: in calore au-
tem mediis & fymmetris proximum efb Proinde
«d varia hoc utuntur medicamine: ut abflergcn-

IY c 1 v m Gal- £>4A
plicam fpinis
rigidi/fimis horret
Oxyacanthx Mat-
th.fimilibus» circa
quas flores parvi, furei
mtllti fimul , ex
brevibus pedicu¬
lis , quibus fuccc-
duntbaccx , qi^E Bact\
matura: fub pelli¬
cula continent fe¬
mina oblonga, po-
Iita,ftriata, cxicca-
ti bicoccx Hi tri-
cocca: apparent : s*Poir-
baccis Spina: Bur-
gundicx fic fatis
fimiles,atnar£ val¬
de. Lugdunum
'adferuntur nomi¬
ne Grani 1 tnttsrij. Grati*
Grameateindre. Lolia ad Prunum tylv.nonnihil^,''*
accedentia,tenuu,minora,in ambitu aliquantula
ferrata, uervofa,decidua.In ficcis nullum depre¬
hendimus mamfeflu lapore.Nafcitur'in af peris 6c
faxofis circa Avenionem,& Carpantoraiften. In Lytun
Hift.Lugd. Lycium Dalecham.dcfcnbitur Spina DaUA
tres cubitos alta, cortice in cinereum pallcfcente, C*rrr>
radicibus multis lignofis, aculeis foliofis , frudlu^^
Piperis magnitudine , nigro , adnexo brevi pedi-
culo , nunc triangulo , nunc quadrangulo , nunc

cordif

v&rdis figura , pro miciermim numero : e cuius
filbgio pilus duplex fubriliffiams eminet , guftu
adftringenre valde ani iro. Baccis ad tingen-
dum '"ricum aureo colore infectores utuntur,
_ cafquc vocant Tindtorium granum, Graine a tcin-
itn , aut Flavum granum , Graine iatine , aut Avc-
monenfe granum ,Grmne d' Avignsn. Excoquod
. de Lycio Diotc. prodidit nimirum tJ,-

X-&’ flavos reddere pilos, movitDalecliampium
ut crederet, quod & multi afferunt , verum Ly-
y oium> quamvis hic planta non fit i cuius Luceo in
Offic. utimur, eofdem cfFe£tus tamen pradatm
ram , quos veteres fuo Lycio tribuerunt, EiuC
dem Dalech. figura ad plantam ficcamfabh , in
qua contrahuntur folia. Baccs etiam procuMu-
bio erant ficca- , qui ita angulofie appidtx. Soli-

tum fuerat advehi Lycium ex Lycia, verum quid

' ' At hodie norunt perp.-uci, inquiunt Vi/cr. ‘Eft
in Pro vinci <x Narbona: plerifqne locisarbufcula
[Lycium fiue PyxacanthamNarbom.nfium vo¬
cant ] Olea: fylv.fi milis , Arbuti magnitudinc,fo-
liis Oleae, fed brevioribus, rigidioribus, rotun¬
di oribus, minoribus, caudicisfoliorumque viridi,
ob/curo , faturi orcjcolore fubfulvo , fpinis cra/fis
«?q, r i gid i s, pr $du r i s. B acc a: fiint ut Phylireq maio¬
ris, fedrotudibres quam Ole®,fuccoflibriibro,0-
1 eaginofo , uti Pbylircx : qui amarus , ingratifli-
mns , accenfus Cum ftrepi tu quodam flagrat, ex-
ti netus rubet. Hanc,tametfi pr® Ct undique re¬
ferat Lycium , tamen non auderemus afferere
eandem efle. Id tamen audemus dicere , vix ma¬
iori pofie vfiupari commodo Lycium , quam i-
ilud roftrum : Sc polle longe propius , aptiiifque
. fiibdi i Ili quam Amurcam : habet namque vires
digerendi quadam cum aitridtione. Q^odfinon
• fit Lycium ,fucritfane fpecie.s Olea: fylvelt. cuius
Amurca omnium pra: flanti firma vice Lycij eft.

, Valde putamus Matthiolum hic iconibus abuti,

. fcd& Anguillar® etiam & aliis dodioribus vera
monentibus conviciari. Confderentitaquepe ri-
tian hjtc conveniat cum Lycio a nobis de/cripto
ce depicto : an vero illa quam eidem Afdverfi
' Paliuri alterius peregrine nomine deferibunt his
verbis : Quidam fpinis horrida , foliis Olex
minoribus, baccis nigris , tricoccis, Smilacis,
gravidis, fucco fulvo, tiri durae apto, prxgran-
dibus , Berberidis modo , granis ternis , fed
minoribus , oblongis , guftu fubacri, cuius hic
pi duram damus, non procul Monfpclio , qua
itur ad fcaturigincm Lam amnis , fecus ripam
& prope viam multa. In qua fane deferiptio-
r,e multa funt, oua: cum noftra conveniunt,
excepta comparatione illa foliorum cum Olea,
Figura fane quam ponunt Adv. pro Paliuro z.
peregrino fatisquaarateum noflro Lycio,quam-
vis foliorum ferratura non adiit, granaque an gu¬
lo fa non appareant. Vix enim putamus vi¬
rentia ita angulofa elfe , ut ficca , nifi fillat
memoria. In icon. Lob. p.279. errore ut exi-
lti manius Typographi pro icone prardida alw
pofita, nempe Pyracanthc, quae etiam pofita
p. iSi. rhb titulo Rhamni 5. Diofcor. Nec fci-
inus cur ibi etiam ita vocetur, quum in Ad-
verf. Pyracantha dicatur , nili & is fit error
Typographicus.

liber V t

L Y C I V M ITALICVM.

A N t s plures annos accepimus i D. Cor-
x \tufb baccas ftmiles bacc/s Lycij Gallici,cum
inferiptione Lycij ex mot;e Baldo: colore t*mcn

52

<i flerunt, fune c-
nim purpurafec-
tes & fere nigra::
^ femina in baccis

a yadBcrberimac-

_ fcjS^redunt, brevio-

‘T" 1,uci'

aa, polita, colore
lubfufco , aut ex
- fpadicco in nigru
! vergente , pene
triangula , inter
ea quardam fili¬
cata : faporem a-
maium non de-
prehendimusjfcd
aliAs ingratum :
Quxdara «tiam
baccx apparent
angulo/®: an ve¬
ro virentes tales,
ct „ fintnefcimus:Po-

rema Matta, figura id non demonftrat. Fortd
lucco Sc carne humidiQre exficcata , a granorum
antuspofitorum fitu cc figura tales apparent,
ut hinc dicae Angui!, ad Tithymali fi udtus ac¬
cedere. Nihil tamen atterimus. Qui viderint
plantam virentem, explicent. C. Bauh. apud
Niatth. putat cfie Lycium 1. Carialp. & BrTlfa-
voix, cuius icon ex Matthioi. propofita falfa
eft, nec meretur nomen Lycij primi , tantum
abeft ut Braflavolx fit ckccndum : ac multo
etiam minus Cxfalpiru , cuius Lycium fuipica-
mur elle Pyracamham Lob. dc quo diximus a-
ib!. Idem C. Bauh. & I.ycium 2. apponit fiib
alia ngura quod & Italicum vocat.

Carteruin ut Galli fuum , fic Itali filum quo¬
que Lycium celebrant, atque aafeb melius cen-
fenr. Sic enim tradit Matth. Lycium medica¬
mentum Officinarum adulteriis non vacat: hoc
xvo ex Lycia ad nos non importatur: verunta-
men Sc in Italia Lycij arbor nafeitur: quan¬
doquidem (ut Rrailavolus teftatur) in Liguria:
Alpibus frequens illa vifitur. Eadem & in^Dal-
matia provenit, unde nuper eius ramuli baccis
onufli mihi allati fuerunt: quippe (utmihi re-
tulerunt) via, qua ex Zara itur Nonam , ubique
virefeit. In com. cum magnis fig. Lat.& Ital. ait
Licij plantam, cuius iconem dat, fibi mi fiam k
Bapcifta Balifto Dalmato Myropola : Sed re¬
vera plantam ipfam vivam a fenufquam vifam.
Ceterum quamvis cenfeat viciligator quidam,
eam fiditiam potuis,quam veram effe Licij plan¬
tam. fe tamen, cum Lycij hiftonam omnib. ferd
noti^ illam reprefentare videat, eam excommer.
fuis eruendam confulcum non duxiffe, quoiifque
alms comparcat, qui ex Lycia,vcl Cappadocia ve¬
riore Lycij planta ad nos afferat. Haberi quoque
aliam quandam plantam , qua: non parum Ly¬
cium xmuletur. Hanc primum Verona ad fe
mi (lam k Fran. Calzolano , cuius «Sc imaginem
exhibet, ut de ea quoque aliorum fit iudicium.
Lycium Arab. lladhddb,Haclad,Kilule}H five F cl-
z.akarag. vocari. Ac pace Matthioli dixerimus,
icon, quam fidtitiam apponit [ ut is non ne¬
gat , merebatur qua: ex commentariis fuis e-
r neretur cum aliis quamplurimis ficlitiis : res do-
cx ndx, & vivis imaginibus rcpr*efcntanda:,quan-
tum in nobis eft , non figmenta , npn excogitat®
larva:, ut ipfe non parum f®pc fadtitat. Lycium
Italicum verum fit an non, nihil refert, modo ta¬
lis exhibeatur, qualis eft, & pro Italica. Qui Itali.

S eniti*]

C.B*uh:

Aycmm,

Lycium 2;

Lycij ttrber]
Locus,

Alu» Lycie
fmtln.

Ar*b.

M ricth.jiii-
multa*
icones.

Ii m

■si Historiae

'cam &cfcj non Lyciam vel Cappa&ocicam dicit.
Cautius fan e Camer. immb Sc fideliias in Tua epi¬
tome Matthioli- illam otniftt, Lyciique -Italici ti- .
culo alteram genuinam appofuic cum hoc lem¬
mate : Planta eft aculeata , Pruni fylv. faciem re-
&Ure*. ferens ,minoribfts tamenfbliis : flores mittit can¬
didos, e quibus baccar gignuntur, LigoRri fere h-

miles,faporeacerboatqucaftfingcnd, c quibus
fuccus exprimitur.

Sed Angtfillaram Matthiolum caftigantcm au¬
diamus. Verum, infit, Lyciumhodie non cogno-
<wm'h$dic icitur: planta quse pro eo demonftratur non con-
i£natH7K. venit. Effigies qua: miftaMatthiolo Ly cij prove¬
nientis in Nona non eft vera : foLa ei non funt
Buxi , quamvis parva, funt enim tenuia, Sc potius
fimilia Pruno fylv. Fractus non fimiles Piperi
fed potius Tuhymalo , non multi fimul , fed rari,
non amari -.cortex non pallidas fed potius niger:
fpinofiis quidem eft. Eam plantam non conve¬
nire cum figura Matth. clarum erit iis qui iter fu
-fcrpient verfus Zaram Sc in Italiam per fylvam di-
dam Legnano prope Marano Sc Rivoli Vero-
Jienfium& alia loca. Nullam etiam fpinam inve¬
nio qua: conueniat cum Lycio fecundo ‘ciufdem.
Hxcille. Et fane dubium non eft, ficticiam e Ife,
ut dicebamus. Miramur tamen Matthiolum fateri
a fe nu-fquam vifarn plantam , 8c millam im
nemiBaptifta. Cur igitur ei eum honorem
negavit reperta* rara: planta: ? cur fcrfpfit fibi al¬
latos ramulos baccis onuftos , fi verum non erat?
Mendacem oportet cfte memorem. Aut cur illos
non conferebat cufua icone? Aut cur hiefaltem
moremfibi confuetum neglexit , accommodandi
MAtth.mi iconem ad defcripdonem Diofc. Denique cur
Cr confne- loco citato cx fola icone vifa invehitur in liii fimi-
fud0 grs* pcs 9 dicens : maximam tum fcplafiarioram tum
etiam Medicorum incuriam ac negiigentiam clfe
iniis exquirendis, qua: ad artem medicam fpe-
ftant? Eft fane. Aft longe maior ac perniciolior
eft t-cmeritas eorum , qui , quo dolo , qua v-e arte
id poftint , iatagunt fingere nova, applicare vete¬
ribus ,utiftafoli inveniflc , harc non ne (cille vi¬
deantur , qui mosMatthiolo propemodumfo
lemnisfuit , quod equidem dolemus. Sed veritas
non tacenda , ut tandem ftudiofi , quos ftipites
ille putavit >&: fore forte praevidit , falli definant,
habeantque eius imitatores quem fpc<ftent,ac in
hoc etiam fi velint , admirentur : maxime quando
advertent , eundem fuum magiftrum , dm vafre
fcivilTelcdoribusfuis fiiaim facere in poftr.Com.
JLat. & Ital. cum magnis figur. mutata priore illa
fua icone ficlitia, cuius foliaplane Buxea ad Diof.
verba effinxerat, ut Buxum potius, quam Lycium
dixi lies, fi abfconditxfuiircntfpinx. Et quoniam
an Diofc. etiam legitur fru&us TrwcytV , is ut egre¬
gius plantarum plaftes , dense aggcftas fimul
plurimas baccas affinxerat Sc appinxerat. At nunc
aliorum monitu vel proprio pudore cautior , fi
non melior ,fadus , aliam excogitandam figuram
cenfuit, non ut ante, ex Diofc. fed ex lui cafti-
gators Anguillara: verbis Sc monitu, folia pingi
euravitminusTTwtt'*, rariora, tenuiora, atque uno
verbo , minus Buxea : Sc fruftus praeterea trique¬
tros .addens infuperccu opus quoddam fuperc
rogationis , ac fuperpondij loco figuram fecun
dam. Bellam fane vero Palinodiam. Hicoptaf-
feraus aliquis eiusglollator aut patronus, fi po-
tuilTet , defendi iTet , aut quod debui liet , hunc fu¬
cum ei exprobraffet , ne ffcudiofi rei hcrbaiiz bis
vel toties deciperentur. Nos ex eodem Matth.
proponimus iconem fecundam , ut fatis con¬
gruam , 6c ramulum prima: faififfima:. Itemquc

PLANTA RVM.

addi curavimus bac;am Lycij mofitis B lldi.

Sed nec Dod. abfquc virgula cenfolia abcJC : ^*aSi
quippe, ut oli n, iti in pollremis fuis ficll--irn ' Y*1
Matth. iconem proponit , afticti; etiam trunco 1 ' ■

Sc radice fibi nunquam vilis. Lycium vocat fim-
plicitcr Sc so,' , dicicque 0’wtu'pv Thcopli. ‘

id eft, Buxum Afininum. Ac quis Oedipus h->c c
arcanum detexerit , ut tim libere pronuntiaret»
equidem nefeimus. PolTit tamen force cife , fola
comecfturaeft , ex nominis adinicate Sc Ipinis.
pinofam enim o\oiw%a facit Theoph. quan-
quarti huius Sc alio loco meminerimus. Idem
Dod. inpoftr. fua hift. Lat. ad Anguillara: alio-
rumane iententiam accedit , qui volunt Pyxacan-
ha . Matth. non e(Tc legitimam.

Tab. modb 2z uc^eborn iimpliciter,ficut Sc Ly¬
cium , utinicon-.dic.timodb Lycium Icaiicum,
‘uMfc^cn Is duas pcftremas figuras

Matth. habet. Lycium Alpinum exprimit prior
Matth. icon apud Hift. Lugd. Sc Lycium Itali¬
cum poftewor eiufdcm.Ita habes duas pro una.

Camcr. Bncljaborn' vocat : is unica figura con¬
tentus addit tamen quofdam velle efte Lyciufti i.

Nafcitur quoque eodem tefte , copiofum in a-
gro Tridenti no, circa arcem de Grefta faxofislo-
cis.Provenit &’in aliis qaibufdam Italia: fimilibus
locis. D. Cortufiis nobis femina vel baccas mi fit
cumfoliis quibufdam, nomine Lycij montis Bal-
di.quxfata: Montbelg. non provenere.

Vbi legitimum Lycium non Iit ad manus , ni¬
hil prohibet , inquit Matth. quin hoc eius vice
fuccedere valeat. Aaftringit, cohibet , roborat:
ficcat,& reprimit. Et fiiccils c baccis d me extra-
dkushxc omnia belle prxftat.

phicc de-

pV*lUtir.

Loca

Viri

lusi

LYCIVM CRETENSE, SIVE BER-

B E R I S CRETICA.

Dcf

YcnCreten-

[ 'i

j _ y fis bacca: dif¬

ferunt h Lycij

Gallici baccis: non
'enim ficca: mon- i
ftrantangtilos,nec j
etiam funtamarx. ,

Differujit etiam h .

baccis quas dCor-
tufo ex Italia accc- 3
Opimus : funt enim
tales, qure paffuias J

Corinthiacas di-
ftas referant pel¬
licula fua corruga¬
ta , argumento re- 1
centes fucco refer¬
tas fuilfe. Madcfa- Tm
<ftx chartam pur¬
pureo ac violaceo eleganti tingunt. In iis grana
lunt minora, ncc ita lucida, ut in Lycio Cortuiia-
no. Folia quoque differunt k Lycio Gallico , funt
cnimanguftiora , oblonga, Sc circumfcripaone
ovata, nec in longiufculum pediculum , ut illa,
definentia.Dc hoc ad nos fcriDitCl.& peritilfiCy-
donixCretx medicus, Honorius Bellus : Mitto
femina Lycij vocati , cuius deferiptionem Lyci

alihs Cl.Zuingero &Clufdedi , fub his verbis:
frutex eft ad quatuor aut quinque cubitos alfiir- D*‘
gens, totus fpinis horridus , fpinafque tres fimul
(ut in Bcrbcri vulgari cernuntur ) referens : folia Tolu

habet J

Luti

Crtt

L 1 b fi R V i «

hjbec fatv* , ad buxi foliorum formam accc- j runrvocar.tiCifa Suenti &declivibusioci»,qme
dentia, leniter ferrata , flores copiofos, luteos, fjiycmc abundant n.ilccnnm obfrvivit Cluatis,

initar Paliuri j Icd minores , quibus /decedunt
fruifhis aliquantulum longi,- ut herbetis frudtus.
coloris autem nigri , fapotis inter, acidum &
dulcbih rrtcdij , in quibus vel unum vel duo gra¬
nula contincnritr. Cortex ligni non larvis ut fler-
bcri > fed afpcr & pallidus cft : materies ligni
lutea, atq-, radix ipfius eleganti/limo luteo inficit:
oritunrtaltl/fimnrum montium convallibus: d f-
fert autem a Berberi , cuius lolia maiora fit: ut , &:
firudus racematim nafcuntur. Legitimum verd
Lycium non cft , quia frudtus neque rotundus
piper , neque amarus cft. Proptcrca potius

Idem ait Caftcll^nis /coparum ulum pixebere :
compon: etumin fii/actilos piltcruui fornacibus yryS
L-iltaciendis idonvos:

LYCIVM G ARGIAE, SIVE C Alt,

ARbor ex qua lucetis Cate extrahitur , auco- Dclcriptid
.rc Garcia , magnitudine cft Fraxini , i'o!k> r ,

toltam ,

minuto Lucte vel Tamarici fimdumo, pevpetub
virente : Florere aiunt , led Intctum ferre negant: grftrtli f
multis /pinis horret : materies hgni robufti,dura, >rt
... . denla , pondero/a , nec ut aiunt putredini obno-

vocanda erit Beibensalpina aut montana, quam xia, fi ve fidibus exponatur, live aquis immersa-
Lyciam , quemadmodum Syl venus Todcfchini j tui-. Porrb fucci «trahendi h*c r:H rati-. . Ramos .C'
ccntct , qui hunc fruticem ftequentidimum in huius arboris miiiutim co nidos dixant , deinde
Libano monte etiam invenit. contundunt , poltmodum cum firina Nacham

Cxterum duo alia Lyci; genera hic reperiun- ((hnietised nigra & minuta faporc, fetalibus con.

' tilr,quoruni unum maxime hjftona: Convenit, id fidendis pamb. apca,)& eiuldem nigri Hcni.quod
' etiam in Libano monte oritur, cuius cum ad mi- j iltic nafdtur , fcobe , ihterduifi etiam line eolph-

/I. 11: o _ _ i_ ii r . • I *

C*fo.

Lignum

ftdh & tabella: formantur, quas in umbra liccants
nc Solis ardore earum facultas evaporet.

Cate in omnibus fere locis India:, in. Malaca
Cato. Qirbd vero hoc nomen Cate aut paululum ^
immutatum apud Arabes, Perfias, reliqui/ ve A- v
fi ac miriones obtiniierit : in caufa c(fie puto, quod 'gerr,
maxima pars illius in Malaca: regno abfiimitur,U' '•'"•/ v "
bi idem nomen obtinet. Incolfc cius arbore Hac-
thU !k Lignum Sempervivum nuncupat. Exiilimat
atiteidem Garrias hoc Care nihil aliud eltc qukm

nte oritur, cums cum

mus neque femina ., neque rami fint: ideo de ipfij
in pixe/entia verba non facio. Alterius vero ra¬
mos ficcos fimul cum cius fructu nondum ma¬
turo mitto : vocatur Petrea Amygdala , li¬
cet cum amygdalis nihil commune habeat :
frutex cft ad duorum itic trium cubitorum al¬
titudinem afiurgeus, denius, folia parva fir-
maque ferens, fipinis totus plenus clt, Ac fru¬
ctum rotundum ferine parvum ut piper habet,
cum ad maturitatem pervenit, nigri cahcem: radix

lignola cft mas ima , c.iquc firm.iBnu. Hebraei cx j Grxcontm & Luinori Lycium. Propu-r virVs.ii.
huius fruSu clcgancem luteum colotem parant. | & extrahldi modum, Indicant Lycium mafercur ef-
An Rauvoif. iib.i. c.u. irin, de plantis Libam, i hDiolc.Plin.&Gal.quoiiml verba. mteu protuli- 'gjg
.yauim incolis Zaioa. i. . m l.t. aa. Lyciuna pere mus. Vocatu a. cft Lyci um a G.cc-s, uc dicebamus,

quoniam in Lycia primum inter Grccos cius ufus
repertus lic ,optinuimque iftic na/ci eo tempore
ccnlctent. Pixefertur etiam Indicum ab Avie. Ac
Serap. qui id Hadhadh appellant, uti dictum. Sed
merito Garcias opinioni /e opponit Clufi quod
PiofcLyou fiiliaBuxi habeat, A: pufilla iit arbor. ‘

Itaq*, longe alia ccnlenda cft, quYm ca qua: a Gar¬
cia dclcribitur. Tamecfi non latis fibi conftare vi¬
deatur Diofc. in Lyci j de/criptione , li modo po-
ftrerna capitis de Lycio pais?D o(corid;s lic.

Csrcerumdeqtio Rs agitur Lycium plurimum E°cuse
na/cicur m Cambaya , tefte Garcia, proifiertim Ba-
CaimManora&Daman , urbibus Lufitania: Regi
parentibus. Provenit etiam in concinenti G oar,

FRutex cft fipinofus , multas ab radice virgas aliifque plurimis locis , fednonthm abundanter
proferens, cubitales, faepenumero ampliores, ut lupri enumeratis , e quibus mercimo ni j gratia

exportatur magna quatitate in Chinarum regio

L;

grinus frutex inter Ramam A: loppe, cuius luccus
interdum rep eri turi n noftris Officinis : Eccuius
* meminit Propheta David P/al. ^8. /ub nomine
,h. Hadhadh. Et fub finem iib. 4. figufam proponit
/iib titulo Lycii Diofcprid. dc Hadhadh Arabum,
<o- quam figuram & nos proponimus , non audere¬
mus ranicn pro certo a (Terere RauvolfF. Lycium
efic Cveticum.Non enim delcribit fiium R; uvolf.
ncc Cretici partes omnes vidimus: appiximtis
tantum Cretici folium & granum.

LYCIVM QVORVNDAM, FOLIO
Myrti Tarentina: aut Buxi.

‘'Rutex cft fpinoftis, multas ab radice virgas
proterens, cubitales, feepenumero ampliores,
recbas , pulchras, tenues, rubentes , multis ramu¬
lis pneditas , qui in acutam lpinam plerumque j nem. In Arabiam vero, Penum, ik Cora/one,me-
dcfinUnt, tamctfi alios hinc inde fpar/os aculeos dicamcnti caufa, & pauca quantitate. M ignaautc

habeant.-brcvcs interdum 6c infirmos : nonnun
quam vero oblongos. firmos , & multis foliis ob¬
litos , Ut in Rhamno primo. Fcl a nullo ordine

copia in Chinarum regionem & Malacam depor¬
tatur, quo nia in mafticatorus plurimus cius cum
Betrc cftufus. Indi quippe ad gingivarum m.ollC Vires & uF

digcfta , Spini, fed nuiltb breviora, Myrti Taren- | ficationcm & relaxationem medicamento ex Be
■ L,1 i _ 1 . . . ! . 1.. n.. 1 . . a _ 1 _ o . ' . . . . .

tiharailt Buxi quodammodo annula, guftu lenta
& cum aliqua aciditate moidicantia.Eius ncc flo¬
rem ncc fiiicbum videre cotigit : nam No vemb.&
primo dutaxat Vere , aliquae:*: parte foliis vidua¬
tum imhc fruticem inveni: inquit Clu/Tqui dubi¬
tat quonam hic fnttcx reterendus lu, acq • t radit al¬
ie tamen rronullos qui ad Lydii referri debere pu¬
tet, CaAcllanisT.w/i,7io- five Tanuicxcs vocari. Hdl.
Lugd. tradit pirixi/Te Lob. Lycium Hifpanicum
quod Clufi de/cripfit. At nos figuram Lycij Hi/p.
Lob. non teferimus ad hanc plantam, fed ad
Rhamnum 3.Cluf.

tre, Arcca &C ate compedito plurimum utui-liir. 7'"‘

xt v d ' ’ ‘ii 1 J 1

Neque rantinji optimum c/t med canientum ad
confipuandas gingivas dc deliccandum Ac con-
ftringendum :veru n etiam adajvi profluvia cu~ pro.
randa, oculorumque dolores tollendos , inqui-
bus plerumque optimo cum fuccullu uftun le e/Te
teftaturidcm. Ex ligno cius, propter duiicieni A:
pondus, piftiila parantur deg’umandx C>rizx
idonea in mortariis ligneis, fex palmosin ambitu
co nti nenti bus.

Reccntiores quidam e 'Periclymeni fnccofuc- SucccJa-
cedaneum cius parant. Sed Ii Lufitani pharma- nceni.
Apud Complutum, alii fque Caftella: veteris lo J copolx ac inftitores in conquirendis legitimis
s, A; Bxiica: parte, quxm \ulgo LxtiemadoJ medi:am:n:is difigetiores cUcr.t ^ehuius Ac alu-

Tom^ l,

HISTORIAE PLANTA RV M>

tum defitf craterum copia, clallc regrada Lufita-
niam, Scinde in alias nationes deferri pollet.

LYCIVM 1NDICVM ALPINO

P V T A T V M.

HActenvs
poft toLna-
Lt tionurn,tot amo¬

rum , etiamque
noftram fatagen-
tiam , nondum
conflat , quod¬
nam verum & le¬
gitimum veterum
fit Lycium, fingu-
lis fuum, quod ad
illorum Lycij vi¬
res quodammo¬
do accederet, pro
eo obtrudenti¬
bus, tandem pro¬
diit Alpinus , qui

loto utuntur , prarfertimque ad oris, auriwrt»
narium , ani , inteltinorumquc ulcera. Vfus Vuen
maximus cfl in Collyriis ad Ophthalmias ar- ^ ^
cendas : muliere* enim paratum linimentum 0;ijjA
ex Lycio &: antimonio habent , quo quotidie u»w
oculos liniunt, ut oculos defendant ab humo- opl.u
rum fluxionibus. Eo etiam illi ad ventris fluxum
utuntur, non mfnulque ad Dyfentcriam. Ad rHnt
fputum (anguinis eo maxima fpe utuntur , dc
ad uteri profluuium cohibendum , eo pefli mo- XM-
do intromitto , ad ulcera pudendorum pra- J?*'
! fertim ad caries, ad gingivas corrofas dc ulcera-,,^
tas, nec non ad dentium commotionem. In' Lien- perfi
teriis,dyfenteriis atque fluxu hepatico & Clyfle- f'/el
ribus inficiunt & in liquore aliquo convenienti ^
fo lutum hauriunt. Ncc dubium illius illitu quam-
cumque partem ab influxu humorum efficaciter c*t*
defendi , urrde & podagricos dolores retardare
compertum effi

: ille

quo

ndam

• Philofophus,cum
fuo b

fe legitimum Ly-
mhac prorumpit verba:

Lyctum In¬
dum.
Locus.

/Vf._

Defcriptio

Spsi

cium.nvcntum ratus , A

Verum Lycium Indum cibi prodam : quem fruti
cem longe ab Alexandria civitate fupra ripas ra¬
mi Nili Calig vocati , decem millia palTuum in¬
veni : quem incola Vz>tg appellant. Eft is frutex
multis ramis rediflimis , ab radicibus multis , du¬
ris, lignofis , oblique defeendentibus , longitudi¬
ne trium cubitorum & plus obfervatis, furfum a f-
furgens ramis :fpina acutiffimx & longa raultar-
que infunt , quarum quadam foliolis vellita fpe-
dantur. Folia vero huiufce fruticis funt Oliva fi-
milia , iis tamen candidiora & auguftiora vel mi¬
nus lata. Flores Agihahd plane fimiles habet,
quippe parvos albos , Hyacinthi orientalis
forma & magnitudine amulos , ii quibus frudus
nigri parvi producuntur , Ebuli frudibus prorfus
fundes , laves, guftu amari 5 c altringentes.

Quanquam verb in Ateypto multa Lycij copia
circumferatur , tamen nefeire fe fatctur,an cx hoc
aliud frutice conficiant, quando neque hanc plan¬
tam copiose ibi prouenire noverit, neque fciat
illam e lTc notam. Siquidem Lycium ab filis ufita-
tumfalfum ac adulteratum clfearbitratur.Huc au¬
tem fuccum, qui ex Arabia locis afportatur, du¬
rum elfe , exterius nigrum, & Acacia fucco valde
frmilem. Fi adum intus colorem Aloes pra fe fer¬
re, odore obfcuro,non ingrato, faporc fubdulci,
aftringcnte , nullius amantudi nis participe: vifeo-
Jfum elfe,digitifque coutredatum adharere ,un-
•A-o» r fe (Jc colligit^ haud elfe verum Lycium, prafer-
Lyaum * • * 1

%erum.

Trutlm.

fttpor.

Lyctum

*■

dult*rin&

quale.

Vires 5: v-
&5-

AGIAHALID ALGYPTIVM FOLIO

B V x I : A N LYCIVM?

ET huius hi- Dc:

ftoria Alpino
accepta ferenda.
Arbor eft, qua in
medio cuiufdam
Eunuchi Turea
viridario , quod
parum ab ade
Veneti Confulis 1
diflat ex >£thio- jj
pia afportata, ma¬
gnitudine Pyri
fylv. ramis raris
non multis, in re- 1
dum aqualiter
elatis , ordinarim
acuti flimis muitis
fpinis oblita , fo- r
lia ferens Buxi
proxima , latiora
tamen, pauca, ra-

tun cum neque amaritudinem habeat , neque
igne fucccnfiim rubefcencem edat fpumam , ut

de vero Lycio traditur. Quapropter quod an¬
te Categoricc affirrnarat, nunc dubitat , an fit
Lycium Indicum Diofcoridis , quod tamen 5c
in titulo fecerat. Sed nec experiri fe potuilfe
tradit fuccutn , qui pro Lycio circumfertur. AL-
gyptios inter calidum & frigidum medium con-
ftitucre , |fed fupra primumgradum ficcum , fti-
pticum: promae,mquitain omnibus ulceribus

ra , lingula , bmaaquaJious interftitiis adnata.
Flores habet paucos albos, Hyacinthi Orientalis Fl°
floribus fimiles, fcdminores , b quibus prodeunt
frudus nigri Ebuli fimiles , guftu fubamari ik a- ^
ftringentes. Folia guftum acido fapore feriunt,
cum aliqua aftridio ne. Huius arboris foliorum r/,
ufum ad pueros vermibus vexatos , in Aitliiopia
audivit elfe familiariflimum . Dubitat verbanhac j
p o fti t e tte Lycium Dio fc. Sed hac obftarc viden¬
tur, quod Lycium Diofc. frutex potius fit quam,
arbor : praterea folii sdenfr 3 deferihitur, non ra¬
ris : nifr v» 'Tvy.yiv ad unius folij dcnfrtatcm referte
voles, quod poffis. Nihilominus tamen adhuc I
dubitabitur. Nec intclligat quis facile illa Alpini
verba , quando folia dicit lingula , bina aqualibus
interftitiis adnata : nifr forte error frt typographi,

& legendum : bina fingulis aqualibus interftitiis
adnata, ut figura oflendit. Ita dubius abit nobif-
cum ledor , nefeiens adhuc, quodnam fit verum Ve
& legitimum Lycium veterum. Nos viam patefe-
cimus inquirendi, conferendi,deccrnendi. •
Certiora aliquando docebit
polleri tas.

HISTOR.

r ifrvs L 1BR1 V h

IS T

VNIVERSAL

PLANTARV M

i s

LIBER SEPTIMVS-

DE GLANDIFERIS

A C C

ET HIS QV ODAMMODO

N T I B V S,

PRoxiM VM .i bmiferu locum dabimus glandiferi! , qua & ipfa quondam in honore fi, ere , cum Ad
Inic necefiltatl farne non voluptati docerem mortalium vi Sum, nutrices inopis ac ferafortis Nmc
quando Cerens dona, largique frugum mejlis omnem fere opplevlt terram, 6~ tam pomifera, quam bacci
fera arbores neceffano aiimcn.to delutas immifiere docuerunt, aut mitioribus etiam' /necis per /i vduptatem
cibis afferre ceperunt, quofdam illorum homines ejfe icfiire, ut m fuum cederent /apuam, quanqnam &
ahos haud diftmtles ultro & fucatione* adoptione nulla necefhtate afiiverint , ne effer in ullo genere
quidquam, cum non aliquem partem G~ fibt manciparet venter. Glandes quoque inter poma nsmeran
non pojfunt , tejie Phn. Quure in fua natum dicantur ♦ r f

DE QVERCV

ET ROBORfi

C A P V T I.

I N GENERE

Rvstra dc aliqua re tra-
f ditur cuius cujus nomini va-
[ riahtei autores ambiguitatis la¬
bem imprefTcrunt. ApuV in ge¬
nere quidem Quercus putatur:
at Prifci Grarci qtiodvis genus
arboris Apt >h appellatione intellexerunt: ut dc
Latmi Glandis nomine omnem frudtum com¬
plexi funt. Sed omiflis exteris fignificationi-
bus , eTgt/oV acceptio -in anguftius , hodie con¬
tra £hi, arborem omnem glandiferam tantiim
fignificat, & potiflimiim Quercum. Glandem
quoque , inquit Plin, qux proprie intelligitur,
'r' ferunt Robur , Quercus , Efculus, Cerrus , L
,0m lex , Suber. Sed glandiferas arbores una vo¬
ce comprehendi polle negat Latino fermone,
quemadmodum Grxco poteftr»?r JW*-, dc an¬
tiqua voce Saronos , ^ qudbSaron icus.fi nus ,o-
iim Qucrno robore redimitus, unde nomen,
ita Grxcia antiqua appellante Quercum.

• pejy/c Tdf quoque Callimachus in hymno ad Io-
vem Quercum vocat : ubi aperte ab inter¬
prete J --V exponitur, 70 y.i oJVi??au-

ftinv .rrw <prc/oy SctpaivJW enim teftc Etymo¬
logico , arbore-s cavas alias fignificat. At Ga¬
za apud Theoph. quo cumin huius hiltoria non
parum nobis erit negouj, novas nobis inficit
turbas. Is paflim in huius vcrltonc fwv live
7i)> vocem Robur convertit , qua utique
appellatione omnia Quercuum genera compre¬
hendi polfe putabat , non ii ne errore, iit pu¬
tat Dalcch. cui Robur una tantiVii fpedes yi~
Tpm* L

detur ex multis, q ux «tyuoV generi fiibiedlxfunti'

Non itaque dubium e ile videtur «TpvoV nomine
universe quidem omnes arbores proprie glan¬
diferas , tam ^ Theoph. quitmil Dio fc. compre¬
hendi : Sed qux vox Latina ei iit fubfHtuen-
da , ambigitur , Quercus ne an Robur ? E-
fto Robur inter J^voV differentias recenferi , uc
ait Dalech. Id autem fit k Plinio. At ideni
Quercum cum Robore inter eiuldem ipecies
numerat : ut utraque pariter 6c generis & fpe-
ciei Iodum tenere videatur : Roburque loco
generis ufurpet. Quercum vulgus imitati pisa
iique , fed quo amore ?

Nos itaque quia multa dc Qufcrcu didari fu¬
mus ex Theoph. ubique /pol vocem retinebimus*
ne forte fraudi fimus autori. In exteris vero, mo¬
do Quercum , modo Robur, provt videbitur vel
nobis, vel aliis, loco generis ponemus, fed vulgus
& ipfi imitati , ( ne quid novi fapere velle videa¬
mur) Quercum magna ex parte loco genericx
vocis ufurpabimus.

Ergo ApV genera fiimma , ex quorundam fen- ^ I
tenti a duo facit Theoph. vy-t&v & abaeti: vrf>an 11 rri <j(ni
tc agrefte :non cx fluctus quidem dulcedine ita m*.
difbngucns (namdulciflimus pliigi) quam agre-
flem faciu nf ) fed quoniam in culi is magis urba-
na proveniat, lignumque Ixviushabeat: Phagus C'
autem fcabris mpntanifque locis nafcatiir. Ge-
ncra cigo ali j qtiaterna , ali j quina faciunt '■ nam
dilcrepant rjuxdam nominibus filis [j' ia.hhd.7%<rt
a' v. ta. 7 o/V srowtfV: ] ut illud genus quod glandes
fert dulces alij Hemerida,alij n uv<f r.v[foi~

F a

>pvcff.

1 Generat e.

E*

HISTORIAE PLANTARVM

Ffymidtys
A egtlops.
VUrjphj!-
los.

rlutgus .

H*h-

fhltcxs.

H emerit.

phagui.

Theopb.

emend.

te Icgeficffim iTv;j'J ybjj ut infra, Etymodryn.] vo¬
cant. Quod idem & in exteris faciunt. At Idan m
has fpecies dividunt : Hemerida, i£gilopa,Platy-
phyllon , Phacum , Haliphloedn , quam al.j Eu-
thyphloeon vocant. Grxee : »uisxf> atytha-l , tk*-
.Omnia qui-

dem fructifera funt : fed dulciiTima glans Phagi,
uti di (ftum : proxima Hemeridis : deinde Platy-
phylll '■ quarto Haliphloei, >Egilopis glans om-
rium amanffima. D.ftant etiam magnitudine,
figura & colore glandium. Quin Se foho.caadice,
materie, totique adeo fpede. Hemens namque
non ertfta e it, neck-vis, necexcclfa, quippe qut;
corpore in olbem comofo , contorto ,actiodofo,
iinuoloque affurgat : cuius maceries robuita qui¬
dem, fedinfirmiorquim Phagi. Hxcemm robu-
ftiffima, & minimd putredini obnoxia. Sed nec
jnfi eredta quanquam minus torta Hemeride
WHft trnitiunuf&". Aldin. & BaflCc,d.Gaza

'Aegilops.

pUtjphjl-

U *■

HAc-
fhloettJ ■

Theeph,

eorreft.

A GaUis
dijfcrenrit

GaUa n

tra’

T beoph.

tmtnd.

>j.teedovii

Etymodrjs,

pfxfjphjl-

los.

phagsu .
Jfprll-

J Utjphjl.
ht .

fecitbe videtur tV ,.7?:V aV.rewuu istim
nucm & nos fccuti iumus. ] Caudice vero cral-
nfTimo conflat , ut tota quoque ip& curta ma¬
neat Nam cius etiam plantam orbem comqia
minimcqUe erecta aflurgit. At Aegilops rectilu-
ma, cclfiffima Scliviflima.matene per longitu¬
dinem robuftiliima.nunquamin cultis, aut ccr-e

perraro naliens. Ab hac proxima Platyphyl o
proceritas , fed materie ad aedificia , dempta Hali-
pliloei. Ad cremandum etiam fc carbonem fa¬
ciendum inutili ficut & Haliphloei : ac polt illam
teredinibus carieique maxime obnoxia. Hai-

phloeus vero crafmfimo eft 8c Cortice 8c caudi¬
ce fed fungofo Sccauo magna ex patte , ubi ma¬
gnus evafem. [ Totus hic locus corruptus eit m
vulg.cxemplanb. Sic legimus ex Plinio &reipla:

„Vp &- fAl h" ™ S*"»

r;w,x6-, &c. ] Quapropter xdtnciis hic minus
apta habetur. Brevi quoque putrdclt, qux arbo¬
ris eius natura eit , vel i natura hoc ei accidit.
[i-d-t ffvxsV Ut7iJi'/f . Quidanjlcguntt^sn-
Ztit fctTiUtier: Etenim arreftis fob.s arbor
horridaeft. ] Idebcavafit. Dicunt quidam hanc
corde fotam carere A fulmine fblam tangi, quam¬
vis altitudine non excellat. Ideo Aeolum quidam,
huius lignis minime utuntur ad facrificia. Ergo
(ecundilm ligna fc totas formas hi m eis diffe¬
rentia: funt. Gallas verb omnia genera ferunt
Sed {olitis Hemeridis [ Quercus , Gaza. ] utilis ad
Corii. Aeeilopis vero & Platyphylli; afpcon qui¬
dem fimilcs funt Hemeridis Gallis , fed lxviores,
& inutiles. Fert vero & aliam nigram, qua lanx in-
ficiuntur.Quod autemSphagnon [««;« legunt
dodiffimi, pro epato-zw : Gaza penem re m m.

panos arentes , mtlfcofo villo canas ] quidam vo¬
cant , branchiis [/Ss<Wb«! &WX‘«<c alli allJ
exPlin.idcff, mufeo] fimile : fola Aegilops pro¬
fert, canum mufeostimque cubitali longitudine
rendens ceu longum aliquod linteum. Nalcitur
id i cortice, non ex futculi capite, unde glans,
nec eoemma , fed e lateribus fupernomm nodo¬
rum. At Haliphloeus id nigricans & breve gignit.
Sic itaque Idan d1 genera diilir.xc-re.

At Macedones has dtiieicntias iaciuntiEtym - -
dryn [Veriqucrcum Gaza, nimis licentiose jqux
dulces fert glandes: Platyphyllon , qux amaras:
Phegum qua: rotundas [ ] A'.pri n [ Gaza

Cerrum interpretatur : At Plin. hoc de Hi.an -
phlocol quam alijfterilcm dicunt, alij verofru
dtum ferra adeo iniuavem ,ut eo nullum animal
vcfcatur, exceptis fuibus •, ac ne has quidem , nifi
alterius pabuli inopia, ac harum efu plerafque
capius dolore vexan. Materia quoqup Platyphyl-

]i [ hic enim vox fubaudienda videtur ex prat^e-1
dentibus : ncc repugnant Seal. Conft. & Dalcch.]
improba, 5c dolabrata quidem prorfus inutilis-,
rumpitur enim & labat. Non dolata verb mc- ^
Uor,ob id rudi tantum utuntur. Improba etiam
ad cremandum & ad carbonem faciendum : quip¬
pe cuius carbo omnino inutihs , exilit enim
fcintillar.zrariorum tantufn officinis compendio.

Nam cum ceilante flatu protinus extinguatur,
parum abfumitur. Has igitur Swtf differentias
conftituunt tum Idxi , t*dm Macedones apud,

lhpb nius etiam fpecialius differentias ex hoc lo- nf ‘»ti,
co declarat > & explicatius etiam terti abfolvi.c. ££
Generainquic, Glandium mulca. Diilanc fru-lii,
ficu.fexu ,fapore. Namque aha Fagei glandi ll-
gura, alia Qucrnx, 6c alii llignx : aeque inter fe
quoque generum fingulorumdiflerentix. lh.x ce¬
rea funt aliqui fylveitres, alii placidiores, qui
culea obtinent. Iam etiam in montofu pUmfque
didant : ficut & fexu JBareS & fcemimi Item fapo-
re. Dlilcillima omnium Fagi. Genera diftinguere
no- datur nomimbus^jul funt alia «libi.Quippe
cilm Robur Quercumqirc vulgb nafe. videamus,
Efculum non ubique. Quartam verb genetis
e ufdem , qui Cei rus vocatur, ne Ital.l quidem
maiofe ex parte notam efle. Dilbnguemus eigo
proprictaic nacuraque , Sc ubires coget , etiam
Gt®. is nominibus. - s

Glandem qu* proprie mtelligitur , ferunt lvo- ^
bur , Quercus , Efculus , Cerrus., Ilex, Suber. [ o- gJ±
raittithic Haliphleon , quampoftea memorat.] c„
Continentur hifpido Calyce, per genera plus mi- «

nus ducem compledlente.Folia priter Ilicem gea- r ‘

Vi,. . earnofa . Dtocera, iinuofa lateribus, necuurn g

misducem comp.cixciue. 7 dahf

via ,earnofa,pK)cera, frnuofa later. bus, necaum

Cldunt flavelccntia, ut Fagi, pro differentia ge-f(,w
netum brevioravel longiora. Glansopcima in
Quercu atque grandiflima, moxEfculo : nam Ro. I
boris parva : Cerro ttiftis , horrida , echinato ia-

. 1 r, r-r-i _ U j./r.

bons parva . v.uiuuti»a, - ‘"-«'-«j

lice, ceu cattanex. [Theopb. dulciffimamin Pl.a-
eo atque grandiffimatri, mox Hemeridt : I ‘aty-
phyllo parvam, Cerro amariffimam dixerat.] Scii
in Querna alia dulcior mollibrque fcmini : ma¬
ris fpiffior. Maxime autem probantur Latiiolii
rPhavi Theoph. ] ex argumento dufti. Diftant
auteminter fe magnitudine, & cutis tenuitate.

Item quod aliis fubeft tunica rubigme Icabia,
alus protinus candidum corpus. Probatur & ea,
cuius in balano utrinque ex longitudine extrema
[longitudinis extremo. Tli. ] lapidefcit duritia.

[ Id accedere glandi maris Phagi & Haliphloei,
tradit Theopb. nunc in cute , nunc in carne : fed
glandem non commendare-] Melior, cuun corti¬
ce , quam cui in corpore , utrumque non mti ma-
ri.Pnterea aliis ovati, alus rotunda , aliis acucior
fivura. Sicut & color nigrior, candidiorvc.qm Ct Jrl
prifertur. Amaritudo in extremitatibus , medii ru .
dulces. Quin & pediculi brevitas procefitafquc Differ
differentiam habec. in ipfis verb arboribus, qux
maximam fert, Hcraeris vocatur, brevior , SunM
orbem comofa , alifque ramorum crebris cavata. Dljf„
Fortius li uium Quercus habet Jc incorruptius; tuiti
ramofa gclpfa, procerior tamen & craffior cau¬
dice. Excelliffima autem Argilops, incultis a-.n.ca.

Ab hac proxima Latifolii proceritas , fed minus
utilis idificiis : atque carbone dotata [ idincn ;
atque carboni: dolata Scc. ex Theopb. quamvis

hic de Cerro &Afpri Macedonum id tradat, j vi¬
ciis obnoxia eit Qnatnobrem foiida utuntur car¬
boni , xrariorum tantum officinis compendio,
quoniam definente flatu, protinus emonens , fi-
pius recoouiutr : extero plurimis fcintillis.Idem i
r novellis

1

LIBE

novellis melior. Acervi confertis taleis recenti¬
bus luto caminantur , accenfaque ftruc contis
pungitur durefcensCaIyx,[Gpriuin feu tegumen-
tunrlutofa crufla,Dalec.Hoc fieri Theoph. vult, ut
excitata flamma omnia corripiat.] atque ita iii
'w dorem, emittit. Peifima Sc Carboni & materia:
Haliphleos dicta , cui craffifjfimus cortex atque
caudex, & plerumque cavusfungofiifque. Ncc a-
j cf. lia putrefcit ex hoc genere, etiam cum vivit. Quin
&,quamvisaltitudinc non excellat: fulmine fxpifl
iime icitur, hinc Virgil. Eclog.i. cecinit:

De ccelo tactas memini prsidiccre Quercus.

, Ideoqj ligno eius nec ad facrificia uti fasEide raro
glans, Sc cum tulit, aipara , quam prajter fues [ de
Cerri glande hoc Theoph. J nullum attingat a ni-
! mal, acneVz quidem , (i aliud pabulum habeant.

Hoc quoque int: r reliqua negle&x religionis efl,
rs quod emortuo carbone facrificatur. Glans Fagea
fuem hilarem facit , carnem coctibilem ac levem
17 u & utilem ftomacho. Iligna fuem angultam, [com¬
para laxa curr e ] nitidam , flrigofam,

i ponderofam : Qucina d ■'flutam & gravifiim.im,(S<r
ipfa glandium a-que du.cd?i' ia [ N ipfarfcmglan-
diiimquxeftdulciffimi Daie. nempe Fagi Grxco-
rum. ] Proximam huic Cerrea ., tradit Nigidius,

( contra iudicium hoc Thcophrafti. ] nec ex alia
fordidiorem carr.em ; fed duram. Iligna tentari
fues, nili p udainm detur. Hanc r ovifumam cade-
| re. Fungoiam carnem fieri Eflulo Robore, Sube-
i re. Quae glandem ferunt, omnes &: Gallam, al-
1 ternifque annis glandem. Hxc Plinius fere de
Quercuum vel potitis Glandiferarum arborum
differenti is, qui o?A/p/to/«y Suber dixille videtur, ubi
Suber glandem ferre dixit.

Idem quoque Sc ante eum M. Varro , in Thu¬
rino agro , ubi Sybaris fuit, Quercum memorat,
quxexipfa urbeperfpkicbatur, nunquam folia
dimittens, ncc ante mccham 3rtarera germinans.

Idquc mirum elle, addit Plir. Grxns autoribus
proditum, apud nos poflea fileri. Nos id apud
nullum Graecum autorem praeterquam apud
Theoph. hadtenus legimus. Sed Sc hodie obfer-
vatx funtquas poflea dicemus., Meretur & il¬
lud relationem , quod de Qncrcubus mirae
magnitudinis idem referrPlin. his v erbis. Aliud
e fyivis miraculum : totam reliqua m[ praeter eam
qua? proxime Occano adiacet , Germaniam re¬
plent, addiintq- frigori umbras aidflimz tamen
haud procul Cauchis , ciicaduosprxc.puclacus.
Littoraipfaobtinent Quercus, max-ma aviditate
nafcendi: fuffolfxque fl«6tibus,autpropul'flp fla-
tibus, vaftas complexu radicum infulas fecum
auferunt: atque ita libratas flantes navigant in¬
gentium ramorum armarnentis,(arpe territis claf-
fibusnoflris, cum velut induftria fludibus age-
renturin proias flantium hodiu , ir.opcfqne re-
medijillx praeli u navHcadverfus arbores iniret.

Quxdam etiam Quercuum genera negavit
Theophr. fruttumfene : ros fare, addit Seal,
aliquot pumila Roboiilla ff erilia novimus, fi
glans exigatur. At Gallam cx iis legimus gran-
- dem oppido.

Sediam reliqua qua; naturam efpvoV in genere
declarent excitans air ■oribus colligamus. Theo-
phraft. ergo , aux folio cor dam occiduo, com-
muni nomine [ quod, five Quercum live

Robur vertas, per nos licet] yocat, cuius mo¬
do genera diximus. Reliquarum autem glandi¬
ferarum, qrar perpetuo vi. enr , runcantur ab
eodem Theoph. fpecies quinque: (edicet Ilex,
Smilax, Phellodrys apud Arcades vocata : Suber,
Tom. I.

t vii

Aquifolia, de quibus infri, fuis locis tradetur..

Porro cTj-uVrobuftiflima efl, ac difficulter mo-
ritur: materies quoque cius fpilfa, dura, ideo,
que flexum nullum recipit, tim navibus quam
domibus commoda, necnon &in terraobruta
durat, Cortex Jtyjf Craflus , Scaber &rimofus, c ortos'.
ex humore carne Sc nervis conflans in feneCta
quoque rugofior : Medulla quoque eius [u»T?a ]
fpilla, quam Melandrion vocant [atrum reddit ,/£y ^ndrtd
Gaza] Quidam <tpuv florere exiflimant :alij mini- *
me ,fcd fywv J^uivov, Iulum Quercinum. [ mufcum
Roboris. Gaza. Melius forte dixeris Bryon Fiet.
Quercinum refervato nomine Grxco , cum id
genus floris proprium fit t vsfyvk autore ipfo
Theophrafl. J.i. hiftor. cap.j. ] Proprium <fyyoV
Galla: ac omnium copiofiiliine prxter fructum, 0}**n*r*

Sc alia gigni c : ut gallam parvulam, Sc aliam re-
finofam, Sc nigram: ferunt & quid Moris fpe-
cie fimile [ <ra^.u/i'&/£f], fed durum Sc fractu con- fit genere.
tumax. Hoc vero rarum efl. Quiddam etiam M»ru fi-
initio colis aut pudendi virilis effigie ,cum perfi- m,^e I*1*'
citur durum parte protuberante & perforatum. ^J^eus
Fert &aliquid Tauri capqt imitans , quod effra- Tnunc*.
dtum, nucleum intus oftendit Olivari fimilem.

Nafcitur in iis Sc quod m\ov 3 vocant, hoc efl, FtluUU ^
pillulas lanatas , vel coadlos lanx flocculos , mol- p-
les, fed nucleo duriore , quibus in lucerna-/^
rum luminibus utuntur. Etenim probe fla¬
grant, ficutgalla nigra. Item & ahx quxdam
pilulx cum capillo, fed mutiles , verno tamen
tempore melleo fucco inficientes tini tatflum
quamguftum. Alix praeterea interius ad alarum
pronos recelftis enafcunturPilulx fine pediculo, Pilulae*
intus cavx, verficolores , eminentibus umbi-
heis candicantibus, aliquando maculofis , in¬
terdum nigris quibus media cocci colore
fplendieant : quibufquc apertis nigra & putris
inanitas confpicitur. Gignunt Sc Quercus ,
quanquam raro , lapidofum quid , fed magna
cx parte pumicem referens. Et his adhuc rarius c
foliis convolutas compa&alq; Pilulas oblongas. Puta-,u
Praeterea in foliorum tergo Pilulas albicantes, ?H(j/
pellucidas, aquofas dum molles iunt, in quibus p,UU fib-
& n^ulcae [ uv7m ] nafcimtur : qux adultiores !•***■
fa&jc in parvam ac Izvem veluti gallam in-^"*f<*‘
durefeunt. Sed Sc fungi e radicibus ^iuxta ra- Cufice<s^
dices erumpunt, quos camen communes ha- fnngt.
bent cum exteris arboribus quemadmodum tkytjcttm.
Vifcum, quod in aliis quoque provenit. Ita Mei £? Az
vides multiferam effe hanc arborem. Qiiod
etiam, ut prodidit Hcfiodus , mella apclque
ferat, etiam magis illud confirmabitur. Nafci¬
tur vero hic melleus liquor cx aere defeendens,

[sfcnalp©-' : poflls edicere de ccelo cum Plinio
& Gaza.] Sc huic maxime incumbit. Quin & ex
cremata Quercu nitrum fieri aiunt: Hxc igi¬
tur t;jV feuor propria lunt: Dixerat autem iam X7.

.s. rr q v<it)H77i'

paulo ante -/J-x-w quoque mQucrcu nalci,licut cx
in aliis aibonbus.

Cxterum eadem fere &Plin. fed paulb aliter
addens quoque alia: Robur praeter frudhim ,
plurima & alia gignit. Namque fert&gallx u- Cathrjt
trumque genus | album & nigrum Theophr.] & R°*‘

quxdam veluti Mora , nidiftarcnt arida duritie, MtrA_
plerumque tauri caput imitantia, quibus frudus p,nu flo-
ineft mu 'eis Ohv x fimilis. Nafluntur ineo Sc cem bHbin-
Pilulx, Nucibus non abfimilcs, intus habentes tes-
floccos molles , lucernarum luminibus aptos.

Nam & fine Oleo flagrant, [Nam lane inO-
leo , &c. Dal.] fi au i galla nigra. Fert82ab.ini
inutilem pilulam cum capillo ,'vcrno tamen tem¬
pore melligeni fucci. Gignunt Sc ahe ramorum

HISTORIAE PLANTARVM.

ius pilulas , corpore , non pediculo adhxrentes,
piluUcum candicantes umbilicis. Cxttra nigra varietate

captUo-

ajuoji.

Ktthrjs

roboris

quii.

Iulus.

dyttarus.

d.fperfa. Media cocci colorem habent. Apertis
amara inanitas eft. Aliquando & pumices gignit:
nec non e foliisconvoiutas pilulas: & in lolio
rubente aquofos nucleos candicantes Sc tranflu-
ptmucet. <;icjOS) quandiu molles fintin quibus & culices
nafcuntur •.maturcfcuntin modumgallx. Ferunt
Robora & Cachry n : ita vocatur pilula in medici¬
na urendi yim habens. Gignitur <3c in Abiete ,
Pilulis ey Larice, Picea, Tilia, Nuce,Platano, poftquam fo-
f°[ ha cecidere, hyeme durans [Cachrys foliorum
conceptu , e medio germinis globo prominens,
tanquam parturiente folium na-cura , qui in folia
poft explicatur : Convoluta e foliis pilula Iulus,
m Iuglandc & in Avellana racematim compadus
c alius, floris vicariiis:Cyttarus in Comferisgrada-
tum,(quamolumq; nucamentum, rudimentu Iru-
dns,Bryoin quercu, racemofi villi quiloco floris
funt.Hxc diligenter diftingucda.K*x.cvi' Pro Liba-
Brjtn. notidisleminc quidam feribunt. Roboris vcro&
rlm.emr. arborum citataru Cachry n inepte cofundit Plin.

curaRo/marini pilula acri 8c urente, qux etiam
C *cbtys Cachry s dicitur, ut & medulla feminis Crethmi.
*ex Ami“ Hxc Dalech. ] Continet nucleum Pineis fimi-
lcm. Is crclcit hyeme, aperitur vere pilula tota.
U ' Cadit, cum folia ccepertnc crefcere. [Hicrurlus
Alto- Plin. dormi talfe videtur Plm. Nam de Iulis Avellana-
<rror ■ rumhocTheoph. elfe nuci Pine* funiles, crofcc-
re hyeme, aperiri vere totos, &c.] Tam multi¬
fera fiint , & tot res prxter glandem pariunt Ro¬
bora. Sed & Boletos Suilolquc , gula: noviflima
irritamenta , qux circa radices gignuntur : Quer-
cus probatiflimos : Robur autem & Cupreflus
Sc Pinus noxios. Robora ferunt & Vifcum ,&
n. yifeum mdla , ut autor eftHefiodus. Conftatque ro-
mCl‘ rcs mc^eos c caelo cadentes , non aliis magis in-
Roiorum fidere frondibus. Cremati quoque Roboris ci-»
tinis nitro- nerem nitro fum elfe certum eft. Omnes tamen

St leti Sui- '
/#-

Noxij Eoe-

/"- .

A g -incus ,

has cius dotes , Ilex, Colo provocat Cocco. Gal-

liarum glandifera? maxime arbores Agaricum fe¬
runt. [Immb potius in Laricibus na/citur, fub
quibus de co trademus in libro Reftniferarum &

Coniferarum. ] E glandiferis fola qux vocatur _ __ _

Tani.Aegt- Acgylops, fert Panos arentes, mufeofo villo ca- j AjvoV, in genere habeat, videamus. Is unica /jw«V
hpt’ nos, non in cortice modb, verum & e ramis de- ! voce Diofco. ( ne quis forte eum exiftimccprxdi- tagj
pendentes , [ e cortice nafcentcs , non e furculo- | das fpecies non n©vilTe,ad vires potius quam hi-
unde glans: nece gemma, fed

Quercaseverfavitcmpeftatis ] & iugerum foli
amplexa. Robori materies oflea , cariem vctufta- M*ttr
temque tardiflime fentit. Diuturnior materies
Roboris defofli, & in aquis Quercus obrutx. Ea¬
dem fupra terram rimofa facit opera , torquendo
fefe. Robur marina aqua corrumpitur. Fagus &Z
Cerrus defolTx celeriter marccfcunt.Efculus quo¬
que humoris impatiens. Incurvatur & Robur,
ceditque ponderi. Idem infociabile glutino Sc
fecum 8c cum aliis. Securibus pertinacius rcfiftit
t^m aridum qu&m viride , ferrarumque dentes re¬
plet, ficut& Buxus, xqualitate inerti: qua de cau-
fa alterna inclinatione egerunt /cobern. Ex reli¬
quis ficciffima Lotos , qux Romx ita appellatur,
deinde Robur exalburnatu & huic nigricans co¬
lor , [ Roboris exalburnati nigram medullam an-
tea diximus ex Theoph. usx^^yoi' vocat. ] itiagii- , j
que etiam Cytifo. De extero plxrifque eorum,

/cd utique Robori tanta duritia eft , ut terebrari Royur
nili madefadum non queat , & ne lic quidem a- modo
dadus avelli clavus. Suberis materies mollis, in a-
qua non fluitat fi dematur cortex.

Sed , quod maxime honorificum fit Quercui,
Plinius ip/am etiam Italiam , Provinciarum totius
Mundi fine xmula nobilillimam pulcherri¬
mam , & ut ille ait , omnium terrarum alumnam,
eandem & parentem , numine Dcdm eledam,
qux caslumipfum clarius faceret , fparlacongre-
garet imperia , rituique molliret, & tot populo¬
rum difeordes ferafque linguas, fermonis com-
merci® contraheret ad colloquia, & humanitatem
homini daret i breviterque una eundarum gen¬
tium in toto orbe patria fieret &c. hanc inquam
folio maxime Quer no allimilare voluic , multo 'flri
proceritate ampliore, quam latitudine. Sed idc &
ftillicidiaQucrcus ponderofiflima dicit. An quia Ori

fiondusab ipfa Quercu acquirunt 1
iis , vel h ligno ? Ab hoc poflint aliquid : ab iftis,
vix putamus. Sed ita putamus : cura Quercus fo-
lia fine finuo/a, & interdum veluti carinata , ideo
plus aquxfuftincre : inde guttas, maiores ,ideo-
que graviores. Quod fi cui lubeat aliam excogita¬
re rarionem,poflic.

Sed nuncpaucis quid & Diofc.de Quercu , mei

. ' i» .. r , > Ul.n.r ... A f 'i mn c T o 1 1 n i r, I, . r

Du

Subet.

rum cacumine p w

latere fuperiorum nodorum. Theoph. ] cubitali
magnitudine , odoratos , ut diximus inter un-
gucnta.Suberi minima arbor [ non minima.Dal. ]
glans pelfima, rara, cortex tantum in frudu prx-
craflus acrenalcens , atque etiam indenospedes
undique explanatus eft.

Hadenus Plin. de iis qux Quercui leu Robori
innafcuntur. Addamus & reliqua qux ad eorum
dodrinam generalem pertinere videbuntur. O-
mnes arbores, ut crcdicur, inquit Theoph. corti¬
ce detrado intereunt , fed aliqux plus temporis
Radix. perdurant, ut Idxi JtysV radices aon tam

profunde defeendere volunt, ac Abietis, fed mul¬
to plures habere , & latius diffundi. Quercus,
Outrcus autore Plin.& Olea tam pertinaci odio diffident,
tum Olea ut a]tera a{tePius fcrobe depadx moriantur.
Cr, ug e Qucrcus yer^ juxta nucem Iuglandem. Robo-
P limo n radices copiolx,carnofx, quas in profundum a-

git. Si Virgilio credimus , E Icilius , quantum
corpore eminet, tantum radice dclcendit. Maxi¬
ma fpatio atque plenitudine 6c Citri [Cedri vet.]
eft. Ab eaPlatani, Roboris & Glandiferarum. Fal-
fum arbitror quod aliqui prodidere, radices arbo¬
rum vctuftate minui , vi/a etenim eft annofa

ftorias refpiciens. ) &noftro& aliorum dodi/fi-
morum iudicio , compreheQdilfein univerfum o- rtfa
mnes glandiferas arbores , non folum qubdfci-
ret , una voce omnia illagencra contineri polTe,
led etiam ,ut brevitati confuleret. Ideo dixitiAsuV
otTsh t-x» &c. Snnilitcrque tuni¬

ca qux circum glandem eft calyci fubie^a. Sed
Iligneas glandes, Quernis. [flfjtysiray dicit, non
7»f cTpuiV -.divcrfarumlpecierumintelligcns. ] At¬
tamen gallam idem non r/J fyviyov , /ed fyvot fru-
dlum dicit, nihilominus fub hac voce diverfas /pc-
cies comprehendens. Mirum vero ab eo potius
frudum dici Quercus , quod tamen de glandibus
adeo exprefse non dixerat. Nempe fi non vere
frudus eft Galla , habet tamen frudusfpeciem,
quamvis revera excrementum fit , ut & reliqua
luprafcripta, qux nullus flos prxcedic , ficut fru¬
dum prxcedere /olet, in iis qux florent. Sed no¬
tandum qubd idem Diofcorides ait Chamxdryn
folia habere parva fonna & divi fur a fimilia Dryi:
quod &c Pii ti.dixit : Item Betonicam inquit Diofc.
folia ferre longa, firailia Dryi, in circuicadilfcda:
denique Syderitidis primx folia eTc longiufcula
ad formam /oi/cV. Sed longe diligentiori obTcr-
vatione dignum , quando idcmcap. de Cocco

ait?

LIBER V 1 l-

’c*** ait , b/ tuis fpv<rh'} in quercubus provenire Coc¬
cum > quamvis ibi Atiguil. brwcir&Lioit legi velic
ex Theoph. hoc eft, in ilice.De qua rc plura in Ili¬
ce, ubi de Cocco tradetur. Illud obiter notabis,&
vcluti luperpondij loco : etiam veterem Diofcor.
ledionem ferri polle , fcd ea lege ac omine , ut,
licut dicebamus nomine glandifera: arbo¬
res omnes comprehendantur , inter quas & Ili¬
cem referri nemo negaverit. Interpretes tamen
quercus nomen retinuerunt.
nos Hip.in lib.de affed./3*A wcv voce , M «fyvsV ufus

cit, u bi ad inflammata lia. hab* ?vA\*,id efl, quercus
folia imponere iubet. quercum Plutarchus in¬
ter arbores fylveftrcs fructu belliflimam &c ferti-
lilhmamait. Eo enim & ferae & alites palcuntur.
Nempe etiam M.Cato interea, qua ad bonum o-
1,1 peinuimque agrum fpedant, fylvam glandariam
annumeravit. Inter mitigatas validi/Iima. Om¬
nium vero prima nata dicitur. Vnde Arcadum
cum hac , cognatio qu-adam , quod omnium pii-*
r __ mi ex terra homines fuilfe perhibeantur. Socra-
rc,i tes autem in Deorum contumeliam, qui fua tem-
peftate colerentur, per quercu n , ut ait Tertul¬
lianus, deierabat, hac ratio ne , utipfe arbitratur,
quod Deum unum , qui Mundum coeliimque re¬
geret, efle exiftimaret,qui anteforet,quiiin quer¬
cus crearetur & nafccretur. At qui Athenis & in
Grazcia colerentur , longe poft quercum, & fere a
fua memoria natos , necd'gnosutproDeo cole¬
rentur, quare ob violatas illorum ceremonias ul-
yi* timo fu pp licio a luis condemnatus.

*’ Hefiodus autem Deos dicebat , iuftis hoc con¬

cedere, ut in iliorum quercuum ramis altioribus
glandes nalcerentur , in medio vero apes habi¬
tarent. Idem Plucarchus in vita Martij Coriolani
* ait coronam quernam fervati civis e fle pmnium,
quod Iovi , in cuius tutela funt civitates , facrafit
™ quercus. Quamvis alij ,utPlin.Efculum Iovi fa-
■n» eram dixerint. Iovis autem fignum altiffima
r. quercus erat. Hinc quercum Iaeram ferunt, quod
vita: caufa, in hac primum arbore , mortalibus
fuerit, qui primum glandibus vcfcerentur. Ovi¬
dius.

to¬

llit.

*r>

E t qtt<e deciderant patuit Iovis arbore glandes.
Huius enim fructu fuos populos primum aluifle
dicitur, quare Iovis arbor di «ita. Vnde adagium:

uv rrcwtjyupeuv A/&V (irj.t,a.vov tpaytv. Id eft , multo¬
rum feltorum Iovis glandes comedit, quamvis
per Atcf Gdhtuhv &Caftaneamintelhgant. Dicitur
autem de fenc multarum rerum ufu do<5to& ex¬
perto.

Civica autem dicitur quercus , quoniam anti¬
quitus Quern a corona do nabatur ei , qui ciuem
fervaflet , de qua neminem melius differentem
audias qusimipfiim Plinium : Glandiferi maxime
genens honos apud Romanos perpetuus. Hinc
civica: coronae , milrtum virtutis infigne clariffi-
mum iampridem vero & clementia: Imperato¬
rum, poftquhm civilium bellorum profano [ pro¬
fanatio M.profanatione.Vet.] meritum ccepit vi¬
deri civem non occidere. Cedunt his Murales
Vallarefqua aurea:, [ita enim legimus ex Gellio.]
q-u an quam pretio antecedentes. Cedunt & Ro-
ltratx , quamvis in duobus maxime ad hoc ivi
celebres :M. Varrone e piraticis bellis,danteMa-
<riio Pompeio : itemque M. Agrippa , tribuente
Cxfare e Siculis,qux &: ipfa piratica fuere. Civica
Iligna primo fuit , poftea magis placuit ex Efculo,
Iovi facra.Variatiimque & cum quercu efl, ac da¬
ta ubique , qux fuerat , cuftodito tantum honore
glandis. Addita: leges arda: ,& idc& [corona:]
fuperbx, qualquc conferre libeat cum illa Grxco-
Tom. I.

rum fumma [ ex Oleaftro in Olympicis, ut fu® di-
dumloco.] qua: fubipfo Io vc datur, cuique mu¬
ros patria gaudens rumpit : Civem fervare , ho-
flem occidere : Vtque eumlocura , in quo fita-
ffcum, hoftis obtineat eo die : utque fervatus fa¬
teatur : alias teftes nil profunt: ut civis fuerit. Au¬
xilia, quamvis rege fer vato , decus id non dant:
Neccrefcit honos idem Imperatore confervato,
quoniam conditores in quocunque cive [ civem
M.& GH] fummum elfe voluere. Accepta licet Summi
uti perpetuo. Ludos ineunti fernper aflurgi etiam
ab Senatu , in more eft. Sedendi iusin proximo
Senatui. Vacatio munerum omnium ipfi patri-
que Hc auo paterno, quatuordedm -as accepit mirorum.
Sicinius Dentatus: [ qui propter fortitudinem A- eam
chilles Romanus didus. ] fex Capitolinus. Is qui- accePer,nt'
dem <k de duce Servilio. Africanus de patre acci¬
pere voluit apud Trebiam. O mores xternos qui
tanta opera honore folo donaverint, & cum reli¬
quas coronas commendarent , falutem civis ia
pretio elfe noluerint : f clar£ profeffi , ne fer-,
vari quidem hominem fas efle lucri caufa ] fer-
vari quidem hominem , nefas efle lucri caufa.

Hxc.Pli n.

At Plutarchus ex quercu dari' foli tam Civicam
narrat,quodin expeditionibus glandiferi generis
hancadinvenire facile fit, vefquodlovi & Iuno-
m facra, qui urbibus prxfidere dicuntur. Corona
querna , & draconum voluminibus olim Trivia:

Diana: etvoePitKyCivc , quam eandem

efle cum Hecate putabant imaginem , coronare
mos fuit. Sophocles inRhizotomisapud inter¬
pretem Apolloni j.

jjA/s Atrro7Tt}Xj irC? lipjv

T >~r frtvod id; ij&rnf <plyy@hy

10 J' i c hvuir* Ti hXov iB&at p«;

Xjynfvcuvf /qd; leioStf

TAcha/f

cSuuv amictu m dpa.y.o/iotj.

Hanc Coronam ut inferis diis, fi c etiam Parcis im-
ponebant.Catullus,

His corpus tremulum complectens undique Quercus

Candida purpureis ramis tnduxprat ora.

Purpureis , iiii dyxatTu. Scalig. P. Decius Mus, tri¬
bunus militum in bello Samnitico ea donatus, te-
ftibus Corn.Nepote ac Plin. fecundo de vilis il-
luftrib.M. Antonino Philofopho , L. Aurelio
Vero quoque fratribus oblata. Aurelianus Prin¬
ceps bis ea donatus. Probus in bello Sarmatico
femel,& Valerianus. Cxfar autore Suetonio,^ T.
Thermo,in expugnatione Mitylenarum illa do¬
natus. Coriolanus, ut narrat PlutarchA Didato-
re Civica donatus , propter civem in pradio,quodl
Latinipoftexadum Tarquinium cum Romanis
fecere ,fcrvatum. Scipio Africantis, confulem
patrem apud Ticinum amnem, adverfis aufpiciis
cum Hannibale prxltantem faucium , intcrceffa
fuo, fervavit. Q\iamobrem duabus coronis do¬
natus , fcilicet ut duplici coron a co nfpicuu s foret,
quod & patrem & confulem fervaflet. Lege Vah
Max. Rufus Helvius , miles gregarius , ob ferva-
tum civem in bello , quod Tacfarina in Africa,
contra Romanos geffit,^ Cxfare Civica donatus.

Ciceroni, propter fervatam contra L.Catilinx, &C
exterorum conjurationem vrbem, L. Gellius , vir
prxclariffimus a Repub. dandam Civicam coro¬
nam arbitratus , ut ille dc feipfo teftatur. Habes
exempla eorum : qui Querna , hoc eft Civica co¬
rona redimiti fuere, ob fervatum civem. Sed quid
vetuftis exemplis inhxremus? Hoc noftro fcculo
cum dirus ille Mars, & fatalis Orci filia feri tas, in
totam Galliam ac ciyem Gcnevenfem graflata,Iof
F 4

6 8

HISTORIAE PLANTARVM^

jo/ guer- Qucrtetani Medici excelletis &Regij,ac optime
*et Medi- (je patrja & concivibus luis meritijob editum i fe
mlsCili- Sdopetarium, hoc eft , librum de curandis vulnc-
<<t coron* nbus , qux Sclopetorum & fi milium tormento-
d,o»AtM. mmi&ibus acciderunt: Fr. Hotcmunus ,xtcrnx
famxlurifc. Gallicus illeCato,& Acad. Bafil. lu¬
men prxclarum , eidem Quercetano nomine , ic-
lici omine , Coronam Quernam , Ob civeis
servatos, publico illo opere extare dicarequc
voluit, hoc adiuncto argumento:

Ob conservatos infigni boc munere civeis
r Quercetane tibi Quemacorona datur.

do%"ru? Fuft & confuetudovetus fcitu digniflima. Mos e-
jdthemen- rat Athemenfibus , utpuerquifpiamin nuptiis
fium. indueretur undique (pineis frondibus, & quercus
glandibus opertu9 coronatiUque Cunas panibus
impletas geftaret.

Quercut ‘Virg.quoq; Quercum civilem dixit: Acneid.7.

H' At quiumbrata gerunt civili tempora Quercu.

Lxlium Qiicrna corona redimitum celebrat
Lucanus.

Latius emeriti gerens infigni a doni ,

Servati civis refer entem prttmi* Quercum.

Aud: Valerium Max. Cxtenim ad Quercum pro¬
na: manus porrigantur, ubi ob cives fervatos
corona danda eft. Argum, nti fane proportio
hinc eximio Medico indies fuos. cives arte fua
fervanti , £c ab orco revocanti competere, atque
<idcb vere tali conferri debere , iubet. Nec ab-
o bfidion*. (onum fucrit dixille , inter civicam & obfidiona-

'a “cilu* lemcoronas hoc interdie, qubd bxc lingularis

falutis fit , illa divcrlorum civium fervatorum pu¬
blicum quoddarh prxmium. Sed de hac re fa-

IuxtaPrierem tonix urbem Quercus fuit, a-
Trten*npt pUcj qUam Samij & Prienenfes bcllumg?rcntes,
mutuis le damnis afflixere, magfibquc prxlio in¬
ter eos commillo, Samios mille Prienenfes occide¬
runt. At feptimo poft anno ibi cum Milefiis
congreffi , optimos quofque urbis aves ac pri¬
mores uno prxlio amiferunt , ut poft eam cala¬
mitatem mos Pricncnlibusmulicribusfueric, ut
cum de maximis rebus ageretur, cum miferabi-
'Qutrcut h precatione iureiurando teftarentur : Apud
f*nebrts. Quercum funebrem: qubd eo in loco & patres
&viros ac filios, amififlent. Hxc Plutarch. in
<4b(*Ion m Probi. Abfalon Davidi patri rebellis Sc mfidians
£*e’cst (utfaerx nos docent paginx, cum mulo inlidens
VZmfxus. aufugeret , & fub Quercu denfa pertranfiret ,
obvolutis ramis illius crinibus, pependit, & a
Ioabo tribus lanceis transfixus. Exeat & Ada¬
gium, T&' , id eft, per tenebras

qnx apud Quercum : De ingenti & fatali ca¬
lamitate dicitur. Sed fatis digrelTum.

RePtaret ut ipfas Quercuum differentias pro¬
poneremus , ni diverforum autorum reccntio-
rumdiverfx fententix nos remorarentur , in af-
lignandis fuis , & reducendis explicandifque
ReeeM,° ~ prifcorum Sfjos differentiis , quos confuluille
Vcntii' de & audivi (Te intereft rei herbauix ftudiofis ante-
o,,ercut quam lingulas nobis obfervatas promamus. In
differeriis. ea vero re multum fe torferunt.

Roborn fe- Hermol. Roboris genera quaterna tantum fe-
VoV Her~ 6*c> Quercum, Robur, Efculum, Cerrum, qua:

eiufdtm iudicio Grxcis illis refpondenc , He-
meridi , Aegilopi , Haliphloeo , Piatyphyllo.
Vt fit Quercus, Hemens : Platyphyllos , Efcu-
lus : Aegiiops, Cerrus. Sed nunquid Haliphlocos
Robur lignificet , libi incompertum ait Theo-
phraft. certe [addit idem] Agrum f?iy appel¬
lat, quam noftri Robur interpretantur, quidam
utDiofc. quatuorfupradiciis duas addidere ipc-

cies, Fagum & Ilicem. Sed toto genere diftant, ut F.t fgm
cognatx potius quim congeneres habendx fint, ***
Verum non ideo n*ale locutus Diofc.ad vires, po- VVre\ 0
tifts rcfpiciens , quas eafdem cum exteris habent.
Hemeris fane Homero non quercum fed vitem Hemtr »
fignificat,ut Photion tcftatum elfe voluit.

Sunt, inquit Ruell. quiHemcrin elfe Quer-
cumexiftitnent , quam Mylion interpretantur: 'qg

quibus facile accedo fretus Theoph. tcftimonio,
qui feriptum reliquit , eam qux glandem ferat
dulcilTimam , quibufdam Quercum, aliis Hemc-
rida , id eft , placidam vocari. Carteriim utrique
eadem aferibitur natura , prxtcrquamci Plinio, rlin.iuA
qui parum diligenter glandiferarum arborum dif
crimina obfervaffc a nonnullis accufatur. Hanc
inter Quercum & Hemeridainvenit differentiam,
ut in his arboribus, qux maximam ferat glandem
Hemeris vocetur brevior & in orbem comofa , a-
lifque ramorum crebro cavata : fortius lignum
Quercus habeat & incorruptius ,ramofa 6c ip(a:
procerior tamen &rcraffior caudice.Theoph.certe
ayttar /pvV appellat, quam noftri Robur interpre- Roy\
tantur. Robur tamen , qux Theoplnr. ^r/aJr\

dicitur , licet pro communi glandiferarum genere 1
ufurpent,ea tamen Plin.elfe videtur quercus,qua Jl
Gallicum nunc vulgus Cbefnam vocat, eapaffim chefa jj
infy-lvisfpe6batur, folio latebrarum anfradibus
finiicfifTuno ,glande exigua , materie duriffima.

Nam Sc hxc fola prxterYrudum Gallam utriuf-
que generis & fungos , & plurima alia gignit.

[ Gallas fingulaferre genera dixit Theoph. ] Cx- h«Ii\

certLm funt qui Haliphloei nomine Robur pu- fhbA
tentcbmprehendi, quod compertum non habeo,
nec parva fuit difficultas prodere , quibus Grxcis
latina congruerent.Hxc Ruell. Drtsi

Drys, iudicio Amati, Quercus eft , fuaves & m.trol
dulcesglandes ferens , quam nonnulli Etymo- Eryml
dryn appellant. Nam communis Quercus in-
fulfas £c fuibus gutas glandes producit , cuius co ,
Diofc. tanquam fpecies , Fagum & Ilicem nume¬
rat, quod intelligcndum de viribus :fecus autem 1
figura, quum multum inter fc differant. Nam Pa-
gus arbor eft , qux licetfru&um glandi figura &
forma fimilem non habeat, glandiferis tamen ar¬
boribus annumeratur. W,

In Italia, fi Anguil.credimus, omnes fpecies ar-
borum glandiferarum , quas recenfet Theoph. r. J
funrbencnotx. Nam, ut ille tradit, Prima fpe- initA
cies,qux montanis dicitur Hemens , Macedonib.

Ety modrys, quam Gaza nunc Placidam nunc Veri- ^ ^
quercum vocat : Itali vocant Ouerciam : In Abruz- ejje ^
zo Gbianda Cajlagnola. Profert hxc glandem ma- Quer*
nam, cralTam^ longam, ac hx glandes in qui-

r 1 1 t t * /— . _ n A i. n .11 f t-r\ rr-c in i mH

3 u Idam locis Hifpanix comeduntur coctx in i-

jneinftarcaftanearura. Secunda a Montanis di- A

citur Aegilops : Macedones vocant Ajprm , Gaza yijf>ris,
vertit Cerrum , Itali adhuc vocant Cero , tupula au- C ^rru,
tem in qua continetur glans vocatur Vallama. ^
Tertia fpecies qux vocatur ^Montanis tAs£7i/^va-
A©-,codem nomine a Macedonibus vocatur. Ga - i0J.
za vertit, nunc Efculum , nunc Latifoliam. Ita- eJc *
li vocant Fargno , Fargm & lfcbio. Quarta eo-
dem nomine a Montanis & Macedonibus dicitur tu? ut.
q»iycr. Gaza vocat Fagum. Itali, Faggi. Quinta 5.
fpecies incognita erat Macedonibus : non autem tJuli-
Montanis, qui Haliphloeon vocarunt : Gaza ver-
r» 1/- .! . n D Itali -

liovere. Alix funt quoque fpecies figura inter Gener 4 1\

fe fimiles , fola magnitudine differentes. Prima *nar«. j

Grxcis dicitur-rer/©-. GazxJlex : Italis LoCim
Elici. Secunda ?iaa©-, Gazx Suber. Tertia

Gazx

L i B £ R

Caztc Aquifolium. Ha: fuhtfpecics arborum glan¬
des ferentes, in Italia cogniti. Hic AnguiL Qui
cum Matth. §: Amato exiftimac<p«^oV Thcoph. Se
Diolc.candemeirc cum Fago Piin.quod fane con-
fideratione dignum. Fagus enim Theoph.Diofc.

& Gal.eadcm videtur,&d:verfaa Plini :Fago,qm
QxyaThcoph. Qus verb Dio/c. tradidit sfei < pqye,
infri referemus, cip.de Uice,inter vires , ficucbc
quitum Plini j, de Fago habes cap.de Oxya fivc
Fago vulgari & Latinorum.

Cxfilp.alitcr tradit Glandiferarum differentias,
quam Anguillara,dum feribit: Species quas novi¬
mus , folio finuato , 6: deciduo tres noti (unt,
quaru una Qjaercus vocatur, frequens in collibus,
caudis intorto , ramis in multam latitudinem
/par lis , folio non valdcfinilato , glande medio¬
cri , licet quidam maiorem, quidam minorem
ferat glandem, optimam ad (aginandos fues , fo¬
lium (imi liter hic latum: illa angultum fert. Al¬
tera credo caudice in ingetem altitudinem folio
maxime (Inuato , glande in Echynaco calyce in¬
flavi , qui Cerrus appellatur. Tertia eredo (I-
militer caudice non adeb excelfa : folio latiore,
modice (inuato, glande maxima rotundiori : ap -
pellant in Etruria Farniam, triremibus fabrican¬
dis expetitam , materia enim flexilis «3c enodis:
eadem in maritimis reperitUr , fed operibus inu¬
tilis. Qui autem folio conflant non (inuato,
difiimilialccundum «ratem fidia ferunt, nam ini ¬
tio obrotunda (unt , modice (inuatain angulos
acUtos, adulta autem arbore, oblonga redduntur
&anguftiora, quafi Olei fimilitudine , fed am¬
pliora inferne candicantia, glandem ferunt te-
nue,in acutum definentem, inutilem, perpetuoq-,
virent : Huius genens quinque novimus (pecies,
fcilicet Subereiti, Suberellam, Ilicem duplicem
& Granum tindorum.

AtTheophraflus , qui folio conflat decidtlo,
communi nomine A®i»V : id cft. Robur, live Quer¬
cum vocat, cuiiis modb qtlatuor , modo quinque
facit fpecies, quarum prima Hemeris , (ive Placida
vocatur, quiftoflra Quercus, tenuiori glande <Sc
folio.Sccunda Cerrus. Tertia Latifolia, culus no¬
ti in noftra Quercu latifolia reperiuntur. Quarto
loco Fagum ponit , non quam nos ex Plinio Fa¬
gum vocamus : cuius verba conveniunt FarrtiI
in montibus alti (limis ad naves quiflti. Quinto
loco Haiiphlios , (eu SaleicorteX additur , qui
etiam Redicortex cognominata eft : hanc puta¬
verim apud nos illud genUs Farnix elfc , quod in
maritimis provenit. Thcophrafto teftc , Mace-
i* dones Roboris quaterna genera faciunt , aliis no¬
minibus, (cilicet Etymodrym , fcu Veri que reum,

", que glandem dulcem producit, hic cum Placida
. eadem videtur e fle. Secundo loco Efculum qui
glandem amaram fert' , Latifoliam videntur in-
tclligere. Tertio Fagum,qui rotundam iert glan¬
dem, quae Farnia efl.Quartb Cerrum.

Apud Plinium Robur , Quercus, Hemeris, aut
eandem arborem fignificant , aut parum differen¬
tes : Aigilops & Cerrus fimiliter conveniunt , fic
Latifolia , &E(culus , Hnliphlcos autem apud
eundem cum Cerro Arcadum eadem putatur*

Lugdunjenfes Coloni , hoc pado intcrfecon- j Ecm repandis b
tendunt, ut duChoul narrat.Quz plano in loco rum ordine in
aut convallibus Quercus creverit , illis rufticis
Chefna vocatur. Si vero in alcis montibus radices

egit, quiiuga habitant agricoli,Re/.'/e au tRouvre.

quafi Robur nominant. Roule folio Quercus efl
minore, & duriore materia. In Gallia Quercus,
quam plebs Cbarme vocitat , fine glande arbos
vivit,lignurn'cp maxime expetitur, propterca quod

VIR . s s

citeris priferaiu;:.

Fallitur noflro indicio au Choul reponefts ar¬
borem , Charmc Gadis didam., innumero Quer¬
cus, omnino enim ab ea differti de ea autem tra- 0iT^
denius fub Fago (epiumdidb. Ait praeterea, Or- J s
num Sc Roboris fpecicm , qui flcrilis fit , aliqui
crediderunt : Et poftea : Glandiferarum arborum!
peneincertus numerus, efficit ut omnesenume-
rari non pofsint. Hullos arbor efl glandifera. Ea- n ullos,
lauflum Quercum jBabalauftum Querceam glan*
dem Aviccnna dixic. p ,

Paufaniasin Arcaduril (ylvis diverfits efle QU«r- differenti*',
cus tradidit, qUAjum alias Vel Lati- i

foliasialias Fagos appellat.Tcrcium autem *■

penus rarum clfe,& u(q-, adeo levem corticem pre~ li* -
bereait , ut in mari aneboris figna ex co facunt.

Huius quercus corticem Hermefunax Poeta, cornee It,
ipsMoy homihavit, & Subcrenl.

Vitruvius L7.de Furno meminit, qUod inter
Quercus genera ponitur , & riunc quoque itali '

Fernum quercusgeous vocant, cefte Curtio. Eft j.*r**r.
praeterea Euxina Quercus m Hifpaiiia , genus mi- Enzjn*\
nus , & non adeb redum , cuius glandes ob fua •
vitatem eduntur. Hodie vulgus Velhtxs ap- v ellor*>.
pellat* Reperti in Olympo hac noftra itate,adU
modum humiles Quercus , folio tenui > glande Quercui
exigua: qui veteribus fiiiUe incognitas ferunt, humiles
Nos ad Rhodani ripas [ inquit du ChouII la- Olympi.
xishxrentes Quercus offendimus, contorto ca^-^r(/cj. ^
j dicc, fruticis magnitudine, & natilra fteriles. Non frutico/*, 4
dcfiint qui penitus contendant in Quercubus
marem 6z fccminam ellc : diferimen fic faciunt,

Ut mas ad ultimam ufque fenediitem opacis lo-
cis folio non (polietur, fcfiminihyemis initio de-
cidat»Galli Andegavenfes Quercus inferunt per- Quercus
pecua coma virentes , quod equidem fi bi perlita- P<-rPe:,f*
dere priufquam vidiilet potui fle negat idem, joU*-

In Apennino & Andium agro [ vulgo Angi er s ]

Quercus perpetuo virens ex genere Latifolii
notante Rob. Couftantino. Antea diximus ex .
Theoph.Varrone & Plinio Sybanticam agriThu-
lini itidem (emper virentem.

In Gncia hodie hic Quercuum genera fu-
ciunt,autore duChoul,Melanos Ymeri , Thelfalia
Drys Lefquiymeri. Reperta hac itate, inqu-it ide,
in nemore Tlfolac prope Bituriges tanta proceri- 1
tate atq‘,craflitudine Quercus, ut referre quatafic ^e[An0J
nemo in animum inducat. ludii enim mandatove xmtrt.
Francifci Regis in vidiflimi ac dodiffimi , aggere Drjs ufJ
velutifado , pedamentis quibuldattlciictimmu- qstymers^
nita eft, ut cum venaretur tantus Gallorum prin- ,

ceps propter admirationem & inauditam pul- c*Um. ‘
chritudincm fipe fub hac pollet obledari.

H ac forte* non minor , fed ob naturam in ea
obfequentem arti mirabilior , quietiamnumho- Quercus
die, in fpedatifsimoillo Balilienlium viridario ac Bufthenjis
fylvaaD. Petro cognominata vifitur,a Cardano
& aliis celebtata* Vulgati Qu^ercus , quam pau¬
lo poftdefcnbemtis (pecies cft, craflitudine, quan¬
tam vix tres homines comprehendant , trunco
homine breviore , fed vaiiilsimis ramis , lenis aut
feptenis, quorumquilibet Quercus- qiaales vul-
gb videntur facile cralsitudine iquet , ita in or-
brachiata , & triplici pedamento-
immenfuru propemodum ambi¬
tum (iiffulra , ut iam ante inultos annos centum
pa Ilus circumeunti non fufEcerent. Sed crcbiio-
nbus ramis di varicata priai da bradiia, Sc fenfint
elata patula opacitate fua , & conniventibus circa
media brachiis pateram pereleganter referat»
Quadccaufa ob raram inlolentcm huius pul¬
chritudinem 3 Sc qubd priterea foi>sperermi&

"Crctfi* l,o2
clie Quer*

CUUm £y»

I

-6

Vim. xotx-

<Mr.

H ISTO R IAE

ad ipfum fere truncum perennes per tubos cx-
cutiens Lymphas , D.Maximii. Cxfari fub ea cum
Cxfarca fila aula dt (cumbere ac ccenitare libuerit.
Floret eadem & fructus fert , exterarum more,
quotannis fere. Diceres in unica illa quercu, o-
mnes propemodum pulcherrima' arbotis dotes
Faunos atque Sylvanos certarim contultHe. Vt
iam nihd lit quod de Lycio Platano glorietui: Li¬
cinius Mucianus-, eius provincix legatus , ccsnafTe
ixpius fub ea cum odtouecim fodis , cum hxc
Tjuercus Bafih multo plures fupra trunci dmbi-i
tum biachionimqttc, divifuram c.iprat,quam Pla¬
tanus i fla adumbrari t. Sed, ut hxc altitudine pre-
cellebat , erat enim 77. pedes alta , ita illa noftra
amplitudine expanfa.

Plin.(an£ multa Robori tribuit , qux quercui
adfcnbenda videntur , etiam iudiciodu Choul.
Calyci Cerri tribuit idem , qux calyci I Ialiphloei
competunt, ut vult Conft.

Hxc in genere de differentiis quercuum nunc
enim reliqua generalia de Tempore , Loco, Satu
& cultu dicenda , pleraque ex Theoph.Plin. Var¬
ro nc,& Trago.

In genere vero <Sc omnibus Roboris fpcciebus
competunt hxc nomina fo&#ci<fy/ vel ©tcineidv
vel £y£ct 4>/ & .'fy^I)oln : Bel"-.=0aijeecfc : Gall.
RobteouRbure ■. Lai. Rjvcrc , Dunflimx quercus
genus , Agriadryi Theoph. putata dyelet: a/j-
eiufdem, ut Had. Iun. & alij quidam pu~

- igriitdrjs . tant>Robur dicitur & R.;bor. Mann e & verti cceptU-
10 germinat & glandes, frudtu ierius reddunt,

ut circa Vergiliarum occafunvEt reliqux quidem
arbores, ut primum eexpere , continuant germi¬
nationem. Robur & Abies & Larix intermittunt
tripartito, aeterna germina edant: ideo & inter
cortices fquamas fpargunt. Folia quercus cuinf-
cunque in principio tenerrima fune, ideo facilli¬
me fuperveniente pruina marcefcunt , & ipfam
frudruumfpem amittunt, quod aliquando ini/lis
regionibus evenire folet : Eadem folia mox co¬
mitantur oblongx 3c lutex Cachrycs. Hxc verb
Gachrjes. circa diem D.Gcorgio facrum, quercus offendit,
Porro folia Quercina qux primum lutei funt co¬
lor.' s [licet nonnulla etiam rubicunda appareant,
maxime ea qux e novellis Quercubus erumpunt]
fubinde viridiora ac fohdiora evadunt. Polt Ca-
chryas , quas diximus , perexigui prorumpunt &
rubri ffofcub' , qui in glandes tandem abeunt.

PLANTARVM/

JS otnmr.
Roborn m
genere.

Hali-
■■h/oeus.
Robor,
T emfus
.renere .

ex ad frugem fint perventurae, circa dicmD. Iaccv 1
bo facrum , obiervari folet , tum enim e calycibus |
p rt> repe re co n fue ver u n t.

Montes &c valles diligit Robur: quercus &: 1
in plana defccndunt. Omnibus fiiprafcriptis f-oc
differentiis veterum, fi Matth, credimus, " u- sen
niverfa abundat Hetruria : quippe in mariti- I
mis Senenfibus ScFahfcorum agro , ac etiam ]
Romano tradlu , omnia ilia glandiferarum ]
genera adeo numerofa in vaflifiimis fylvispro- .
venire tradi r , ut glandibits innumerabiles por- 1
eorum greges incolx ibi quotannis faginent.
Frigorum &: calorum iniuriam paffx quercus ]
vel uti Robora , tardius moriuntur. Quercus '
exu anno tertio refurgit : & in aquis obruta
durat , Fitque Ebeno fimilis & decorticatio- Ebe»
nem facile tolerat. milu

Circa Oleum &c Iuglandem feri vetant Geo- Saci'
po n ici quod naturali quadam arrn-JAn*. ab
iis diffideat , & fundi oram fferilem faciat. De du
fatu controvertitur. Quidam enim ex Qun
femine ac glande tantum eam progigni flatuum.- 1

alij ex radice quoque fcd lente. Nonnulli e- ■
ciain ip'fo caudice detruncato : avnifionc auc j
radice , nullam earum qux ab imis fobolcm
non mittar [ tuv [a» ] exoriri pof- j

fc arbitrantur. Iuxta urbem Ilienlium quercus 1
in Ili tumulo tunc falx dicuntur, cum cccpic 1
Ilium vocari. In Ponto circa Heracleam arx
funt Iovis Serati j cognomine , ibique quercus
dux ab Hercule fatx. De mfitionc nihil effir-
tu dignum traditum : hofee tamen etiam fru¬
ctus quercus protulerunt , fi verum dicant
PoeCx : Virgil. Eclog. 8.

if 'lendes -
jlolcttU.

- Aure fi dnr£

Mala ferant Quercus: Narciffj floreat Alnus : juri
Pinguia corticibus fuderit Electra myrica : l.i, J

Certent & cygnis ulula :

Horat. Epift. 1.

- Quidiji rubicunda benigne

Corna 'vetfes & Pruna ferant t & Quercus & f ni
Ilex ^

Multa fruge pecus , multa Dominum nivet vtft -
brai

Sed hxc vota poetica nobis potius ellc viden- \
tur , quam verx narrationes. Rucllius tamen ‘
memorat, per infirionem quercum bona Py¬
ra ferre vifam ellc : Fides fit pernis autorem.

quarum non raro tres aut quatuor unico coque 'Nunc /pedaliorem hiftoriam aggrediamur, in-
tenuifsimo inudent pediculo. An vero glandes dpientes a vulgatiffima quercu noftrace.

QVERCVS VVLGARIS

BREVIBVS AC LONGIS

pediculis.

VI x ulli genti Europexinco-

gnitam putamus Quicrcum Dcfcrfi
vulgarem recto , cra/Iiflimo , va-
fto valido caudice, nec minus Corte».
firma materie, crailo,rufo,rimo-
fo, fcabroq-, cortice: brachiis lon¬
ge lateq; luxuriantibus.fbliis lon¬
gis finuofis. In hac nucamenta 0\
aut Iuli obfervantur, in quadra -
talibus tenuibus pediculis ex cer¬
tis intervallis, mulcoti, ex apiculis
feffilibus herbibis eodem pundto
pluribus exortis , compofiri, lic,
ut interdum verticillacim ligulam
cui adhxrent coronent, quos in¬
fra pnftos damus cumpilufis qiier¬
cus

LIBER

cus : obfervantut quoq; & glandium rudimenta,
tanquam globali minimi purpurantes & hirftm
(qui mihi flo/culus ) privatis pediculis infidencia.
Glande- in Calycibus Tuis fcu cupulis fefiiles , vel
furculo proxime adhxrent: & longis tenuibufi
que pediculis appenduntur. Atque etfi magni¬
tudine varient, unciam tamen communiter ion-
ga: funt, corticofa membrana tedcx punicca, nu¬
cleo callofo , acerbo & auftero , quemadmo¬
dum Sc cupula exterius afperiufcula , interius
Ja:vis prxdicto cortitc multo dentior , vix ter¬
tiam glandis partem capiens.

\ile Quercus vulgaris tres varietates a frudupo-
tiffimum poftea trademus : hic id notandum
L nobis videtur , (xpifts vifas Quercus maximas
totas cavas corrupto ligno ac etiam interdum
adufto pene toto ab opilionibus, ut homines
in eis occultari potuerint, &£ nihilominus plu¬
ribus annis virentes & fructiferas durare. Vox
«fyvV inquiunt Lob. & Pena, ii JV-Ja , erumpo,
pullulo , qua detignarunt potifs. glandiferum
genus & prxferrim Quercum, cuius frequentiis,
occurtiis , ipfaque celti ar &c ra i fio r arboris
Ipecies frondis grandioribus anfraibbus ftnu.i-
ta quavis notat ine notiorem faciunt, Ciimfri-
. gidis, tum caJidis pl.gis* E n aierito quispu-
,r. tcc apud TheopWrafl.d/dam Saltico, ticem 'lu*
yhoiov quam hodie Rcbttr vel Rourc vulgas no-
ftras vocitat , ut qu;e lit perquam folido trun¬
co , mulca. n ci neris ure.nd i relinquente. Qua¬
lem etiam e vuigart trunco nos parandum cu¬
ravimus , aiunt Lob. & Pena , qui addunt Qux
; gdlas dat Quercus , duplex videtur. Earum
vulgatifiima nemorum & (altuum Pcdemotium ,
Delphir atus , rlarumque regionum tempera¬
tiorum eft alumna, minore ftipite, brachiis &
fronde. Huius quxdam varietas aut differen¬
tia videtur Fagus, Thcophraido dida, vocis ar¬
gumento Latinis Efculus , cuius efculenta glans,
&c poft quernam dulci/lima celebrabatur, fa- .
memque explebat primis mortalibus : hodie
Fargni &c F argno Italice. Hargni Gallice : Lignum •
a iffius firmius proditur , qu&m urbanx Quercus. ;
$/. Item in obf Quercus perpetua fronde virent,
Gallis c bcfhes verds. Huius quercetas in Gal-
lofra ncia oriri audio. Glandes noftratibus fimi-
les funt, quales ferendas mifit eruditifs. D. N.
Rache apud Lutetianos Medicus. Nos verb
qubd concernit , cur totam quercus Lob. hi-
itonam hic proponamus, fa&um id a nobis ,
r quod non in omnibus zqueperfpcda fit. Quer¬
cus etiam a nobis deferipta , Quercus Virgilij eft.
Et forte reliquorum quoque Poetarum, lovi fa-
cra, Chaonia, Fatidica , Dononia , Dodona*, Ci¬
vica, Mathonit , Alticoma, Patula , Rigida, Dura,
Grandifera,Grata fuibus, &c.

Quercus Matare eft apud Hcbrxos : nos in
vulgata interpretatione Vallem Manre habemus:
& Gcnefic. u.ubi Grxca vulgati editio <fyuV ha¬
bet, Latinus interpres Vallem vertit. D. Hie¬
ronymus inter Quercum & Terebinthum nul¬
lum diferimen agnoviffe videtur , lib. Gen. i.
cap. 17. Latinus habet Terebinthum Grxcus
Se' cTjvor. Itein 1. 3. & Gen. 35. Eft Serap. Codex
emendandus ubi Cullot Latinis litteris feribi-
tur : eum errorem in fua commentaria tr.m-
ftulit. Elon citra controverfiam quercirs? fue¬
rit , F,t quercus Ofex cip. 4. Quercus etiam
^ lofue filio Nun , Eia dida. Sunt tamen qui
hxc vocabula generales arborum omnium apud
Hebrxos appellationes e fle contendant , qux
fane rerum magna eflet confufio in unica vo~

v n- 7:

ce. Extat 3e Ciceronis poema de Arpinatum
quercu, quercus de qua Pompeius.

Hxc eadem k nobis defcripca putatur, ef- p i a*

fe Platjphyllos Idxorum 5c Macedonum , &c [os
Latifolia Plin. Periti quidam Herbarfj hanc
marem elle aiunt , fceminam vero genus alte- M** f*mk
rumin faxolis, glande pufilla. Robur quoque n^'arlit
quxTheophraft. Agria Drys dicitur, ca Plinio d,jS.
elle videtur quam Gallicum vulgus, chejhe , vo¬
cat, inquit Ruell. non fine errore, fi hxcChef- Rue[„e.:
nc quercus fit. *

Dalcchampio, Quercus genus 1. eft Hcme-
ris Idxorum, Macedonum Etymodrys , Latino^ HemerU.
rum Robur: Italorum Rover e. Placidam -inter- Etymodrjtl
pretatur Gaza,audacii\s more fuo. Plin. Gzx- Rob,tr-
co nomine utitur. IdemDalech. multa habet
curiohusobfcrvatainfiia Quercus hiftoria, quam ff^c,ai,or
Hift, Lugd. retulit his verbis Quercus in fpe- deferenti
cie arbor eft omniim maxime procera, fi .Ac- Corte*.
gilopem excipias , redo caudice , cortice infer-
na parte rimofo fcabroque, fuperiore lxvi , cui
fubeft Alburnum , quod cum animalis pingui Foliorum
comparari poteft, plurimis in orbem brachiata Murtetas.
ramis , magnam innoxiamque umbram loco Gl*nils m
inducentibus: folio grandi, Cerri <Sc Haliphiosi ^

folio latiore, carnofo , laterum anfradibus fi- QhIjxI
nuofifiimo in arbore vetufta, minus in eaquq
exfa novam frondem mittit, fed tum maxime
lato & (piftb, ftimma parte obtufo , cum ca¬
dit nigrefeente potitis quam flavefeente : 'glan¬
de mediocri , fuibus grata , od eamque cau-
(am iis (aginandis apta, cum i Phagi & Heme-
ridis glande difcelleris , dulci , non omninb
quidem , fed fi cum Hahphlobi 8c Acgilopis
glande conferas. Minus enim acerba & a-
mara guftui eft , Calyce nullis aculeis horri¬
do , fed puftulata tantum fcabritia afpera-^
to. In fummo ramorum cacumine fere Glans
nafeitur , brevior , extrema parte veluti dc- leniens
prella ac Tetufa , aculeo , qui in fummo fa-
ftigio glandis eminet, breviore & miniis pun-
ente:fxp^ ternx glandes fimul cohxrcnt,aut
inx,rarb unica prodic : pediculus eas fufti- fediculm{
nens craflus &c brevis, inde nafeitur ubi ramo
folium adhxret. In unius furculi capite ple¬
rumque videas hinc tres coniun&as glandes,
illincduas, ac in proximo unam foliim, prout
fuccus , earum alimentum , huc illuc fefe ma¬
gis fpargit : radice long£ lat^que evagante. Radix)
Hanc uti ditftum , Platyphyllon quidam ma¬
rem e (Te aiunt: fceminam vero genus alterum, DerCnt>tio
in faxohs & afpcris locis fere nafccns : mare
humiliore, cortice in tenellis furculis rubefccn. Foh*.
te, non ut in illo albefeente: folio minore:
breviore , angufttore, antrorfum magis acumi¬
nato , tam denlis laciniis finuofo lateribus, ut
eminus crifpum videatur , lxtiiis Sc nitidius vi- ’
rente , glande pufilla &c ftrigofa. Talem pro-
fc6to gignunt aprici lapidofiquc colles Allo¬
brogum, afpciftu nonnihil variam, ob locifqua-
lidi ariditatem.

Csterum &in aliis Quercetisfccmina quoque reemtntt ,
provemt, toiio quam maris breviore, antrorfum
latiore, & magis obtufo , inferne paliido , cortice
ramorum nigriore : glandibus minimis , in ra-
morum & furculorum vertice prodeuntibus , in¬
terdum fenis aut quinis , fxpe ternis aut quater¬
nis, raro binis, rarifsimc fingularibus ,quafi digi¬
to retufis, aculeo minimo , parum e calyce pro¬
deuntibus, ftd ei firmiter aa nexis. Platyphyllo- p erpetul
rum quoque generi adferibenda , quam fupray'^
memoravimus in Thtuino agro , in Apennino tykytkj.

V HISTORIAE

Andimft Qnllii gentis agro n?lcer,tes , ut , quod
Plinio mirum fuit,iam noS mirari dehnamus.

Id vero admiratidnc longe dignius ,quodfcLi-
bit Plin. lib- xvi. cap. vi. probari Lntifolut glan¬
dem , cuius in balano utri neu a ex longitudini
9-.Apidcjces ^ ua lapidelcit duritia : meliorem cui in cor-

uurin.t. * . .

t«ce quam cui ir. corpori- , utcumque non nsli ma-
ri. Nam cum locum Thgopbraili exprimere vo-
-luille videatur, ?b eius fehfitalienilsimus efh Ne¬
que enim id melioris glandis ligniim clle vult
Theoph. neque idde Platyphyllo fcnbit , fedde
Hesucridis Phago Si Haliphloeo» Henaeris arbor eft non
tiejtrtpno. l:cvi, fed afpeio rimofoqite cortice : humilis , non
excclfa : non recta 3 fcd contorta ; alifqitc raino-
M at er ici \ nir^ crcbio cavata : m.atiria firma duraque , fed
>ins' minus qu&m Phagi , glande poftPhagum dulcif-
fima5fcd longiore maiorcque ,imb omniumma-
ximi , e luo cilyce breviore ac deprefsiorc facile
decidua, tenui longoque pediculo affixa , modo
Unica, modb gemina dependente , quod illi ex
omnibus Quercus generibus peculiari eft.

Hxlbnt ig'tur Inuus Quercus, quam hic pro¬
ponimus Jifferenti.T vel varietates , quas darteif
C*ft/p tA. Herbari j pixtcr Dalechmon diidinxerc.

PLA NtARVMi

Vitri rcA.t
guttur.
Tfoteph.
•Xfli

Dr;J

Q&falpinus quoque , qui tamen multum circa
Quercum fudalle videtuf , nori manifeftum ui £
critnen pofuit harum Quercuum, Periti viderint
an Theopl/. Hemcris five Placida , ( ut ille cum
Gaza veltit ) N Macedonum Etymodrys fcuVc-
riquercus, ipli crim Gazadi£ta , Plini j itemRo-
iaur, Qyercus^a Hemcris eidem dicta, lit noftra
Vairftu/ Quercus pediculo bievi. Iidcm viderint an ei-
■tulo ‘ ^-in Cxfalp. DrySjRobur vel Quercus j.Thcoph.
canerem Latifolia Plinij Si Itilica , Macedonum Eiclilus,
longo pedi- poflin clle' noftra Quercus cum longis' pedi-

CMl°‘ Culi Si

Alias &: Cordus Quercus facit differentias : eft
"Quercus enim illi vulgaris illa ramo fa in latitudinem
S- .,jTHris diffula glandifera arbor, caudice neque adeo pro-
•//• cero , neque redo, cralfo tamen, quam Latini

propr ie Quercum vocant. Germani t£j>d?e» Theo¬
dorus nunc Placidam nunc Quercum vertit. A;JV
fpecialiter vocata Robur eft (liquidem Thcodo-
ro credendum ) nili enim ita Robur Grxci appel¬
larent, non temere aliud nomen edet rcpeiire,
quo ea gens eam arborem indicaret. Caudice af-
furgit Robur recto , pr deero , paudfque ramis
brachiato. Italis adhuc Rjiicr vocatur. Germanis
0rcmcicf)c, a folidicate quali lapideam Quercum
dicasi Frcquentiffima eft hxc in Hefsia arbor.
zEgilops Cerrus eft , Roboris figuram referens,
fed hxc etiam eo tum rectior', tum procerior exi -
flic , ramo (que non mu in fummitate habens, '
Germanis Cauetc^e vocatur , quoniam Abietis
modo redo proccroque conflat caudice. Platy-
phyllos, eft quam Efculum Lacim, N 4?afc!eicl)e
pLtrjfhjl- German. appellant, Saxonis fylvre in plano fami¬
liaris, huiclatifsimafplia, unde &apudGrxcos
nomen. Hx fune Glandifera arbores qua: hoc
capite A.-y> rnxaiL a Diofc nominantur, & proprie
vocatasglandesferunt. A Fago Latinorum dif-
fimilhma [ Phcgus Grxcorum ] qui ei trL
buunt glandem non aliarum modo oblongam,
Tagus Lat. fed rotundam. Fagus vero Latinis dida , glan-
demproprie non fert , fed in echinatis pcricar*-
pns caftanearurn morepingues bcolcofas nuces,
caiuue triquetras & acuminatas : qux figura e
diametro cum rotunda pugnat. Qni vero Phc-
gum no ville voluerit , montanas inferet fyivas, {
in quibus provcnithxc arbor. Figura i!ii nen j
diflimiiis Quercui , fed flrigofior & triftior. Glar,- f
des fert omnibus agreftibus notas , figura rotur.- f

das: qua nota tanquam prxcipu.i ab filiis dlandf-
feris diftinguitnr. Porro non licuit hactenusre-
fcire quo nomine noftri agreftcsHahcPhcgtim ap¬
pellent. olandcs vero , adiedo rotund.num co¬
gnomento, a reliqitis dillinguUnt. Hxc Cordus. [dl

Miramur diGgentifs. Bocanicuni ilon obfcrvalle
differentias, qux i pediculis liint, St frudibus,
licecabundencinG :rmama:atq-, iit veru fateamur,
eius differenti* nobis minus perfpedxfunt : He tranet
nieridem Gordi cxiltimamtis noltr.un Quercum C«il
cum longis pediculis. Robur etiam cius forte eft
Quercus, cu: glandes parvx cum brevilf pedicu¬
lis. /Egilops cius , qux fit harrenius 5 quid li ea,
j quam alti/Iiiliam obfervavimus , dc qua paulo
pofl , quam non feparamus , ab ea , qux pediculis
j longis caret: nolumus tamen veram & genui-
' ijam ahtiqiiorum Aegilopcm dicere : nec Limus
l an vera Acgilops in Germania proveniat. Platy- r
! phylloi Cordi , qux lit, ignoramus } vellenvus 1
j eius glandes deferipras. Quercus fane vulgaris
l mire ludit foliis. Phegon, Cordus cur dicat, figu-
i ra rotunda , nota tanquam prxdpid , ab aliis di-
ftinguens , nos latet : quandoquidem Theophn
Phcgo tribuit frudum dulcifsimum, inrcr alias*
glandem , qualem vix puto re periri in Germania.
Gonlidcrandum igitur an intelligat (jordus , no-
iiram Querendi longos non habentem pediculos,
glande maiori,

Anguil. HemeridaTfocopli. ArEtymodryn Ma- rt^ne>
cedonum apud eundem ruerant Quercum dicit, ^
quam Q^erctam i n Abruzzo vocant : Chianda Ca- £utl\

llagnjla inquibufdam Hifp. locis , ubi cius glandes
codas comedunt caftanearurn initar. Videat :'_-
ctor an eam intelligat qux elicum longis pedicu-
lis: Item an Fargnj Si V argui Si ifcbitt ciufHtm ,
quam Placyphyflon Theoph.dicicj&i Gaza nunc
Efculum, nunc Latifoliam verti , fit noftra cu:n
brevibus pediculis : an vero hanc intelligat Lobi
cu n fcnbit uti dictum Quercus qux Gallas dat, ^
d fferc nci a qux Jam videtur, Fagus Theoph. Lati-
ne E/cuIhs , h' argui Si fargno hahcc.Hargnt GaU e Ihk
lice.

Tragus genus durum Quercus Latine Robur,
ccrin. 4oagcid?cn Si £>'f$l)olr5 dici ait, ubi

t errui
Uegtlo-t.

ZfcuLts

Phrgui:

ubfQiiei-

cuin cum longo pediculo pingit , etfi nihil diftm-
guati

Ad eufidem modum Lonicerus diftifidUere Lo:
conatur Quercum Tid)baum/aS emsfpecicsoa^
cren iEicbcn / Robore, naliphlcos Grxcisdida.
Qui tamen, quamvis ponat duas icones , non
demonfhat differentiam inter Quercum (S: Ro¬
bur : utrxque enim ic >nes rcprxfentant Quer¬
cum, cui glandes cum longis pediculis.

Ryfho quoque in Diofc. Qucrcus,A?uVappel-
latur& Hemerisjid eft. Placida noftra vulgaris
quercus cum longis pediculis , quantum demon*
lirat cius icon,

Podomin hift. oall. propriam habet iconem
qux eandem videtur demonflrare , quam lim-
pliciter ApCr Si qiiercum vocat : in hjfl.aurcra La¬
tina forte vocat QUercum fylvefheij.g:^ Sc Robur.
Non obfervavit diferimen in noflracibus c^ucr-
cubusa glandibus Si pediculis petitum , pro co
c\hibct iconem line glandibus^ I.ob. Si nobis
politam, pro q.uercus excremento funpofo : tradit
Hcmcrin, quercum, Robore, fi vc Agrcfti oncr-
cu fxpe humiliorem , glande maxima Si dulci:
quercum pafsim pcrEuropx provinciam obviam
elll-, prxfertim Robur : Hemerim non ita vul<>a-
An voro ipfe noverit diferimen , dubiti-

DtJh

-

rem.

mus.

A: Cluf.in Hifp. quod peculiari nomine Robur

appeL

t

J

LIB E

appellari debear, difKriIe[inquit]eft indicare, citm
nonnulli noti Robori, nonnullxijfj aJiattribii-
tx. Quercui, per vniuerfam Europam notiffims,
'. conueniant. Robie in Aquitania dicunc etiam de
noftratc Quercu ,in cuiUs/oliis Pilula; nafcuntur.
Idem pratereadicitin poftrema hiftor. Hifpanos
fw/ nomen Robie vulgari Quercui etiam tribuere,
8“*'" Hipaniis frequens eft.&montibus Calpi,
fretoque Herculeo vicinis femper viret. Quer¬
cum etiam proprid Quexigo Hifpanisdici & En-

zina dcBellotas gruelfas a quibufdam vocari , fi¬
li"'' ui relatum effe. Clufium diligendffimum Bota¬
nicum non tradere in vulgari Quercu differen¬
tiam a pediculis miramur, ita vt nefciaraus,quam
intelligat vulgaremuneminit tantum latifolii ex¬
otici, dc qua paulb poli.

DuChoul Quercum in montibus agricolis Sax/e
L. &Kon»redidait,quafi Robur : alibi fimpliciter
'■ Quercum dixit, & i rullicis Lugdun. Chelna di¬
ci. Etrurfus Hcmcnda dcplacidam dicit Quer¬
cum putati , 'quam Mydion interpretantur. Vi¬
detur autem Quercum cum longis pediculis in-
tellig

ere,cuiusglandisiconemfimplicitergIandis

Quercus & alia hlemeridis glandis nomine ex-
pr effit.

Sunt, inquit Turn. qui duas Quercus llatuant
'e' Species, vnam qux glandes vt Poma Querna fe-
rac> alteram longe minorem vulgari, qua adxdi-
ficia vulgo vtim ir. Nullas fibi in foliis Que r-
( cus obferuatas in Anglia Gallas , qu as tamen in ‘
Italia non tantum, /ed Scin Frilia Orientali in ly 1-
nula non procul Auriaco viderit. De qua vero
Quercu intclligat, non addit. Pingit eam qux
brcui pediculo:

U& In Silefia , inquit Sclivv. Quercus vulgaris, Pa-

tiva, vrbana, A, JV Diofcor. in fyluis, collibus , &c
montibus gignitur. E ft etiam Quercus petrea,

. > Quercus Cy lu. Robur. Lac. @tcmeyd>e

in collibus & petris frequens, fortius lignum ha¬
bet «Sc incorruptius exteris: folia qiiamuis arefiat,

L/. perhyemem non cadunt. Et has differentias affi-
'f gnac Schvv. An vero in Silefia nulla alia Quer¬
cuum differentia offeratur , ccmfideren t illius lo¬
ci Botanic. Cafp.Bauhinus apud Matthiol.po-
nit iconem noltr? Quercus , cum breuibus , aut
nullis pediculis pro Theophiaili Qiicrcu latifo¬
lia', feu Platy phy lio, quam ait diffirgui in marem
Y)*’ &fcemina. Quercusautein longiffimo pediculo
ei cft Hcneris Idxomm, Etymodrys Macedo¬
num, Placida Gazx.Huius florem ait in fuo Phy-
topinace a nemine propofitum : Camerarius ta¬
men eleganterpinxeratin Hift, Matthiol. Germ. i
atque Epitome. Vel certe iconem habuerat a
Gefneroriam flores an fint, vel potilis Bryon
reprxfcntans iulos, qui in Corylo & Nuceiugla-
deproueniant, confiderent alii. Nos eius iconem
ponemus paulo inferius, titulo Pilula: foliorum
1 Quercus.

Exfupra didis igitur patet paucos diftinxiffe
Quercum cum longis pediculis, ab ea, qux glan¬
dem cum breuibus fert pediculis, atque adeo nul¬
lis, ipfis calycibus earum ramis immediate adhx-
rentibus, qux in quibufdam fyluis Comitatus
Montbelg. prouenit, vt non longe a pago Char-
mont , & in monte iuxta Blamoncium & S. Hip-
poIitum,& inter Blaumontium & Montbelgar-
dum, vbi & alix cum longis pediculis, qux ab in-
. colis vocantur Glans filans . que pafllm fere obui^
*xfunt , atque adeo vulgatifllmx videntur ,lohgio-
res, lingulares , binxxerhx-.ac etiam quinx. Ea¬
rum vero, quarum glandes proxime adhxrent ra¬
mis, gemina confpiritur varietas: vna eum ma-
fom. h

75

R V 1 [

j lonb. glandibus binis aut ternis:aitera maioribus
ternis vel quaternis, qux & pluri bus,fortefoemi-
na, & minores glandes fert: Incolx vocant Gros
Gringeot , &: Petir Gnngeot, Illarum Quercuum
differentiam vix ponere poilumus, niffquis ea-
nim qux breui aut nullo pediculo funt folia in- ”
Ipicere velit iplendidiora, & paulo firmiora.

Cxtcrum paflim in fyluis alnique locis, prxdi-
dx nafcuntur Quercus, locis prxfcrtiin & pro-
umciis Septentrionalibus, fed in Germania 6c
Burgundia, qux longo eft pediculo, reliquis mul¬
co ficquentior , & forte etiam melior ac vtilior,
ob glandis magnitudinem, qua exteris prxftat.

Nullibi locorum quercus pulchriores, altiores ,
rediores ac fine ramis vidimus , qu^m in monte
Cherimont ditionisMontbelg. altitudine xquant Cherimon-
Abietcs : dixerit quis ramos induftria ablatos vC- r*n*ffect-
que ad cacumina . % ; eir

In lyluis Germ. tefteGcfn. duo tantum genera J
cielcunc :£id>, Quercus: tk-toageid) vel 0tem-
cicb Robur. Bafihenlcm patulam , antiquitate 8c Pyercw
amplitudine celebrem , antea defcriplimus, Eli -»-«///.
ex eo genere, qux longosfert pediculos. Vtra- tu**-
que ahoqui qiiercusibi vulgaris in fyluis,fed eam
fllIS longis pediculis quidam ‘Dcrcid;cn vo¬
cant , forte quod luibus fit aptior Sc gratior.

Veriin enim iis fuCs minores dicuntur. Quercus
quoque obferuauimus Lugduni , Monlpehi , &
multis Italix & Gallixlocis.

Quercus locis arenofis, macilentis acficds con-
fita dilatatur.

Pelagos olim locus fuit Qucrcub9confitus poft PeUgti;
Neptuni templum qUod ad Alixfumeft mon¬
tem.

Mirum , fi nor. cft fabula, quod proditum ih- Ar».v /»■*
ueninius Nucem luglandem lenio in Quercum &ans ,n
mutari. Sguercum

Circa Thebas quoque eft Quercus , tefte Pii-
nio. Ditmiflime viuit ,vt nvrum lit ab Ariflotc- „

le (aut qtiilquts eius libri litautor) dc plantis di- tatur
dum elle proceras rcdalque arbores minus diu
viuere. Quercus rediflimas ,grandiffimas,uetu-
fliflimas, quarum fationem ne adultorum quidem
aui acproaui norinc.

Quercus
multis aliis .

io: Glandes matiux funt Augullo. Iulos cum
Holcu Iis ac glandium rudimentis aUs Aprilisfi-
ne , alias Maio obleru.iuimus. Gallx proueniunt
xllate: menleScptcb. decidere inripiunc, licut Sc
glandes.

Roburverno tempore exfum teredinem fen- cddeMi
cit, bruma autem non pandatur , alias ob-
noxium fit vt torqueat fe findatque : infini¬
tum refert & Lunarem rationem obleruari.Vide-
turautem deQuercu vulgataid intelligendu,qux
adxdificiapotilfimum ac prx aliis omnibus cqdi
folet. Luna deficiente tutiflimum Quercum cx-
dere omnes exiftimant.Quercus qux Solis bene¬
ficio in vniuerfum priuata fuerit, quod ad lignum
ipfum& frudum attinet, durior cft, deterior, <5c
minus tradabilis: ita quidem vt lignum Quercus
aSole auerfx difficile fit findere, quodGerm.rufti-
ci t£>intcrfd)lc0 [jol^ , quali dicas lignum rigi¬
dum, hiemilque vitio induratum ac intradabile*
inftrumentifque renitens, interpretantur. Reli¬
qua habes in fuperioribus. ApucV nomine tradunt
multi Grqcos omne arboris figni genus com¬
plexos effe, vnde & Vitem quidam Synonyma

posta appellauit. A?ur autem in /pecie 2 «pjfc LinSuatS
Qahav©- Hippocrati 9r)ut&fvc ro Theophrallo,
vt plxrique volunt. Latinis Quercus , Ioui*

us vere quidem germinat, fed tardius y
is arboribus. Noua folia producit Ma- ^

74

Quercu*

<inde>

Glandii no

mm.t

Dr^obulu-

Aylos A -
r.fl.

fruges Ro¬
bur nex.

TtluU

Tinis.

t uere i
t/nde.

historiae plantarvm,

arbor quibuf&am Robur. Quercus, inquit Go-
rop. Latinorum nomen cft , led non minus qua.n
Robur ii Cimmeriis iiue lanigeris Romanorum
antiqui (limis maioribus reliiftum : btVcer/ id e It,
defendo : O>ercou,id eft defendo a frigore. Ditta
iraque Quercus 1 VXVrcout/vel Wci-bout. Germ.

S£id)bsurn : Gall. C befne \ Ital. Olenia : Hi(p. R«-
bre. Bohem. ©ub-Belg- SEifenboom/)£ecfc. Angi.

©Fetrcc/.vcl vt Boreales iEiFtrcc / Allobroges
Rhodano vicini cbermlllot appellant : Sabaudi,

Dry!i e- . „

Glans, Straboni , mvi.Q-

Arift. [tametfi Ilignam proprie glandem notare
velint] vnde manalfe videtur origo Germ. vocis
£iipeU fruges R-.bunteit Colum. Hebrsis vtEl.as
Leuitain nomenclaturafuateftatur , Adomw.Cul-

Ist Serap. vt in vulgatis legitur.Belg.fe4>el'.Ho11-
Heclte/Grl.Gland,Agl nLltal. cinande. Hilp.Ba-
Lra.Hung. bTlaf. Thebaidis fruiStus, inquit Plin.
populari etiam nomine a nobis appellantur Rata-
iii. Pilulas illas in utiles, quas foliis & ramis Quer¬
cus adr afci diximus. Germ. Irrc^opfel vocant.

Gr.r . ImunSfasM eft , pilulas alininas. German.

obfcuritts virente , inferne candicante , glande
dulci (lima, tetetc,long.l, quam E tymodryos bre-
uiore, e breui craffoquc pediculo 1 ubredti , ca¬
lyci multunteius complectenti tenacius hxrente, cUm',
in ramorum furculis , ad exortum Angulorum

... - . nrcinnmnflmn

JCrfclopfcl the cas ]uoqa* 'dicitur Fefto,
tufii qu6d ge"u ; -arb. r;s grane ac duram fit, tum
etiam quod i n ing.ntem euadat altitudinem. Et
Querceram febrem quidam graucm & magnam
putant dici, ac cum tremore frigidam. Lucilius :

lacta mt vt febris Qaerctra,

Et alibi; .

Qjierquer a confequitur febris3capitifque dolores.

Et Plautus ;

Is mihi erat bilis Qtterqueratus.

A. Gellius : An tu ferte morbum appellari hic pu¬
tas, aegrotationem grauem , cum febri rapida Sc
querccra.

> Quercum Poecx duram decantant, rigidam
vmbrofa .n. acria n, fublimem, glandiferam, frugi
feram, patulam facram Ioui,annofam ciuam, Do-
donida , amicam iqui , fatid.cam , frondof ira , ar¬
duam , alticomam , validam , altam, Dodonaram,
lamofam, nodofam, frondentem , caiiola.n, gi a-
tam luibus. Vires autem & & vfus Quercus vul¬
garis poltca tradentur.

Qiterccrn
febra .

Vires;

p rop emo dum
foliorum rnica,
raro gemma,
gtaciliorequam
in latifolia &c

magis acumi¬
nata, aculeo luo

magis pungen¬
te. R.eperitur &:
in hoc genere
arbor, qux gla-
dem fert fupe-
riori omnino
figura fimilem, Variet
fed craffiorem ,
altiorem , ple-
niorem,ob mo¬
lis fux pondus,
e calyce facile
deciduam. Li¬
gnatores huius
Ipeciei marem
elTe volunt , alterum fceminam. Efculus fi Virgi-
lio credimus , quantum corpore eminet , tantum
radice dclccndit.Georg.i.

Pars autem pojito furgunt de femine, vt alta
Cajianea,nsm -ruinqae Ioni qua maxima frondet
Aefiulus[zfLuln<]ai que habita Graiis oracula Quer*

QVERCVS LATIFOLIA EXOTI-
ca Clvs. V £ l rara.

Defenptu
(J- tocun.

TNV enncnfi (altu, inquit CluC Latifolii am-
fplilEmas arbores inueni anno 1578. cuius om-
mnes glandes c longis pediculis dependentes
maxima ex parte non modo obliti, (edqu.ifi in-
clufi erant viridi quadam exetefeentia , multis
inxqua'ibus angulis ptidita & fcabra , qui refic-
cata, gallarum imdo dura & firma erat, quarum
etiam vicem explere potuillct. An id vitium
illi peculiare £lc,'& lingulis annis recurrat , me la¬
tet, v t qui lemel daintaxat per eam faltus partem
iterfecetim. Qui illaspartes inhabitant dehacre
erudire poliunt.

Alsius ac penitus terre definitur arbos :

Acfcutus [ ifiuius ] i 11 frimis-.qua quantumvertice
ad auras

A etbere.is.tans stisi r a di ce ad t att ara tendit .
nginon byemes Aam.nttn flabra , neque imbres
Cjnutllmtan.nuta manet, multdfque per annos
Multa virum tooluens durando fecula vincit.

Ium farte late ramos,& braebiatendens
Huc tllut, inedia ipfa ingentem fu /linet umbram.
Citcnim,w«D.ileeh. interpretatur Quercus,

quarum glans vclca cft.

Multi vero Efculum, Graecorum cflcPlatyphyl-
loncxiftimant, cuius opinionis funtBellon. Cur¬
tius & alii. In Traconiti de, inquit Bellon.proue-
nitELulus, qui a Gricis antiquis vocabatur Pia- rUt.
typhyllos,nunc Yelaguida. Fert glandem magni- '
tudine oui Columbini , qua pollent victitare ho¬
mines tempore famis : ad guftumefiim Caftanei
accedit. Tertium Quercus genus tjnsflt Theoph. b*P‘
vtdofti fentiunt. Longe ala a nofttate Fago Sc
Plinii quoque quamquam plxrique cum ipfoPli- Tlm
nio.nommum affinitate decepti Phagum cum Fa- emm
go confuderint. Plinius quoque Efculi &: Platy-

PHEGVS VEL ESCVLV5.

Defcriptio

ftlittm

DE Phego & Efculo in fuperioribus multa
diximus ex Veterum placitis. Nunc eam
p-cuc hod>e obfecuatur Dalcchamp. defer pfit.
Phagus fine Ebulus breuis eft arbor , in orbem
comofi,Hemeridis modo, non eredta, minus ta-
m uam Hemcri.s contorta, caudice craflifll-
mo :foiio quam H-meris anguitiore breuiore,

go comuueiim. i nuiua tjiioc[uc - - ]

phy Ili tanquam diucrfarum arborum eodem loco
meminit. PrxtereaEfculus , vt inquitipfequo- er/
que Plin. rigida nec cxcelfa eft arbor. Platyphyl-
los, dempta ^gilope, refliffima cft , & cxcelfifli- -
ma, .atque xd;ficiis minus vtilis. His accedit
glandis diferimen , quam in Efculo dulci (fimam C*
elfe etymologia indicat, cum ab efu nominetur: ff*
Platyphylli glandem non mfi tertium bonitatis

gradum obtinere liquet ex Theoph. Noneftigi-

tur Efculus Platyphyllos , vt putarunt Bellon. &
Curtius. ArrifitPlinio ?«>>V Fagus , i-ri t* <pu^~y:
Cur non & Efculus ab efca dicatur, &abefu, vt
voluit Seruius?

Ad hanc ipfam Dalech.iudicio poliet referri
Quertus peregrina (euMauritamca Scalig. grandem nt(^

libe

ferens glandem, oblongam,fapore longe dulcio¬
re atque delicatiore, quam Caftanea: Nam Sc Hi
lpafii ,qui arborem Enutriam vocant,g!andcs vero
VcHjttfykzs ob /uaui ratem fub cinei*hus tollas fe¬
cundis menli s apponunt. Curtius putat £ Plinio
Latifoliam didam. Horatius rigidam Efculum di¬
xit. Gallis Efcuil : It. Ifihio: Romanis rulticis E f
iulo. Germanis & Septentrionalibusjvtputamus,
incognita. Scribitur^ nonnullis Aefculus. An de
hac Cardan. BiafiJu arbor non magna Enzi na: fi-

miIis/oliumQuercinum:cft autem Enzina,Quer-
cusin Hiipama genus minus , & non adeo re
clum, cuius glandes ob fuauitatem eduntur.
v ^'lELugil.duas-figuras habet,nos marem tan¬
tum aHumpfimusifamunam omilimus,qu!a nulla
notabilis differentia qua: figura exprimi po/IIt.
Dalecbampius lane /uam Phagum liueEiculiim,

vt ex iamdjdis ex Hi/l. Lugd. apparet , eandem
cxiflimat,cumElculo Bellonii : verum nondum
id allerere poffumus , cum nobis non conflet.,
qua: li t Phagus Dalechampio,& Efcuius Bellor.io^
fitda 3U‘ pracer iam citata, fcnbitElculum.& Cerrum
,0. didam Volagnidam jfemper virere. Alibiautem
imnfula Lemno circa pagum Rapanidi eff fylua
Elculi , qua: non exffinditur ad ignem , quia in ea
colligitur Velonia Gra:cis «Scltalis dida : Calyci-
4. ..& Glande Elculi vcuntur pio adornandis

conis • Veloniamnon tranfportantex infula, re-
feruant pro fuo elu. Item in Grxcia Sc Anatolia
prxpaunt coria cum glandibus Efculi,in Gallia
autem cum corticibus Quercds : inter Hierofoli-
mam Sc Damalcum abundant montes virentibus
,yl. *^CL1'‘S- Et > in regione Trachonitide prouenit
U£~ art>or Cocci &Efculus,atiquis didaPlatyphyllos,

,£j. nunc Velagnida, ibi perit ea glans quia non alunt
Jues. Tandem,, in monte inter Antiochiam, Sc
Amanum montem prouenit Efculus Sc Ilex.

Botanicis diligentibus committimus indaga¬
tionem Volagnidx, Elculi Bellonii, Phagi Dalc-
champii : nec non opinionis Calp. Bauh. apud
Matthiolum feri bentis, Phagum feu Efculum effc
Roboris primum genus Cluilii, de quomox.Hift.
Lugd. annotatprxcerea , Phagum Dalcchampii
non vbique in Italia prouenire,fic nec in Gallia.
Frequentem tamen in ApuliaelTededarar6 Ho¬
ratium. In co Allobrogum traduquem Rhoda-
41- nus alluit, ad pagum Ambleneu nominatum , Si
ljpidicinarumaiitra,gignicur,paruaab incolisap-

pellata. r

Obleruatione quoque digna flint , qu z Goro-
piusde Phcgo*fcripfit : Miror, inquit , in Galeno
er qubd Phagi glandem acerbam etiam faciat : cum

1 Sc ea olim homines vixiffe narretur. Si hac ctiam-
mim tempcflate ^plurimis commetiatur. Mira¬
bilis etiam eff tum cazx, tum aliorum in hac ar¬
bore error, qui credunt Fagum Latinorum , ean¬
dem effe cum Phago Grxcorum. Vcriim Plinius
eos monere debebat, qui demonftrauit, quim di-
flet Latinorum Fagus a Grxcorum Phago. Dein¬
de mirum Gazam non animaduertiffe , Plinium in
Roborum generibus enumerandis Fagi nomen
mifquam pofuiffe,ciim tamei? iniis Phagus Grx-
coru effet. Quod autem pro pha^o Grxcoru no¬
me Latinor. pofuerit,hoc vno loliim indicio con-
ffare poteft , qubd Fagi glandem omnium dulcifi-
fimam fecerit , quam laudem Phago Theophraft.
aferip ferat.

... Fabul? , inquit Theophraft. celebrant
9 in Ilio, fupra tumulum Ilii. in aqua perma¬
nere poteft incorrupta , madefa&aque melior
reddi videtur. Frudlum reddit Autumno. Efcu-
lu$ fimiliterprouenit 3 (inquit Plin. quod de
Tcm, I.

R vn- „

Quercu Colum. ) ficuti Nux , raiura triennio fc,
iioi (Cxditur autem nux eodem aucore , intra tc-

ptimum annum) nimis (mindsM. J morofana-
lcitur In quacunque terra feritur.nafcitur d bala- C“U* '

B°,j j"1) nifi Elculi, ferohe dodrantali , inter-

uallisduorumpedum.Iarriturlemter.quater an¬
no. Hoc pedamentum minime putrdeit , ca:-
sumque maximd fruticat .vel vc m.C habet/rudli-
cat : hoc eft Vt Dal. explicat, quanto f?piu s ra¬
ditur, canto fruticofior planta in Querseto rofur- Vf“s-’

git. De lucfanepociffimumintelligendus Plinius

videtur.cilm ait : Glandes opes elle nunc quoque

“™ecSnd“’e^'nfP“e8auden'ium*,;on-

V cc m°d° InoPIa frugum arefacitis moli- c,*«.
mrtaima, fpiffatilrauc in panis vfum. Quin Sc

lodie per Kifpamas fecundis menfrs glans infen-
tut. Dulcior eadem incinere cofta. hfculi tameu

yelcunmm.lhci,giamtate capitis teneantur, &ye-

luti inebriantur , non aliter quam qm Lolium pa¬
ni commixtum ederint, terte Dalech. Pneterea
i hagus maceria eftrobuftiffima, & putredini mi¬
nime obnoxia,, d quod de Quercu d.xifPIi r.For
uus lignum Quercus habet, & incorruptius, ciim
peculiariter fcripferit Theophrallus.

ROBVR. I. CLVS.

NVnc Roboris differentias, vtiCfuf.obfcr-

uatu &in hiftorias relatat, dicemus. Robo- Dcicutz.
rum prius Quercui noftrati admodiim jimileeft
Krobufta materie, fed humilius, & caudice ma¬
gis contorto . frequentibulque ramorum alisca- F«/«.

uo: lolia eiuMemiudicio, magis finuofa&indfa,

qux non ita virent , vt m nodra Quercu l"ed
( auerfaprafcrtim parte) molli canam, elanugine
pubefrurc. Hoc Robur Clulij cenlec Cafp.Bauh.
vti uitdumcft, elle Phagmn fiue Efculum. Anti¬
qui Icnptores vtprodtduFed. Pompeius Ro-

bofcnuin pro Robore dicebant. Dicitur fra eo¬
dem aucore , qubd plures rufi coloris venas ha¬
beat , nam ruber color quali rufus eft, cuius co
lons eft bos. Totam .olleam Roboris materiem
dixit Plin. Sc Robur quoque i duritie vocatam
hanc Quercus fpeciem volunt. Melandryon me- ^'Un'
dullam Roboris effe volunt. Ea vox apud Plin.
herbam deno tat in /egete ac praeis nafcentemiali-
quilequcntessTv^ciiis, pro quodam Roboris
vel Quercus genere lumunt. Idemeft, ac fi ni¬
gram Quercum dicas. Frequens eft primum hoc
genus m cellis Caftellx veteris montibus atque
etiam m Aquitania fupra Burdegalam , vbi etiam
Robie dicitur: tametll idem etiam nomen noftra-
ti Quercuifqua: in Hifpaniis frequens eft,& mon¬
tibus Calpi Herculeo vicinis femper viret,) Hifpa-
ni tribuant. ‘

ROBVR IL

CLul.in Pannon. Roburprimum fiuelatifo-
uum, & in hift. poftr. fecundum , Quercus
Iere magnitudinem Auftria, Scyria & Pannonia DcfcliP'is
crelcens , ftrigofius eft QuerctUigno duriore, fo-
ho minus amplo , altera parte nonnihil in¬
cano , exiguam glandem fert tineola; i duritie
t?ttinrid)el appellant, nung. iRcincmfchcr fi/
nonnulli Mufral. Confiderandum veto relinqui¬
mus, quantftmhocroburdifferat a noftra quer.
cu vulgari curn glandibus line longis pediculo
minonbus,

e a

HISTORIAE PLANTARVM,

Dcfcripu

G*Ua

pilluU.

rf~*

R.OBVI III. CLVS.

dc i

lti

RObur ter¬
tium Clufio
fine Quercus
tertia in Hifpan.
humilior eft 5 &
interdum huma¬
nam aititudi nem
non excedens, a-
Ijoqui priori om¬
nino fi nilis, tum,-
facie tum folio-
um forma cani-
^que, vt videa-
illias pumi-
m genus eirc.
Fert faxe prae¬
gradem Gallam,
exigui Mali ma¬
gnitudine, adeo
copiofam, vt ali¬
quando ramu¬
lum vix palmum
fu p evantem nou em autplur bus Gallis onuftum
collegerit Cluf. inhxrebint ex gallx ipfi ramo-
contigua: fere,' fed fine vllo ordine , rotunda qui¬
dem Sc Voluti Sphxrica figura confpicux , fed ali-
tquot tuberculis refpcrfxirubent ex cum funt re¬
centes, prxlcrtim ea parte qui Solem fpe&ant.
Inue niuntur Sc i a huius folii s interdum pii' ulx iis
fimiles , qnx in nollrauum Quercuum foliis na-
fctintur. Eius Gallam, maiorem vocant Lob. Sc
Dodon.

De p rxcedentis Roboris forte Galla annotat
Clufiapud Garciam fl cjucn tia. Garrias fcribitdani- :

bos frudum Indicum fimilem e fle magnis galls ■

recentibus , qux Lufitanis Poma de Cmjuo nuncu¬
pantur, cdmin odore , tum in colore, : Nili no- '
Aer Garcias gallas illas maiores , qux in Robore
paflim per Hifpaniam Sc Lufitaniam nafcur.tur,
intelligat per Bugalhxs grandes , quid fibi velit, i-
gnorare mc fateor. Cxterum eas exigua pili pal¬
maria maiores nunquam vidi , colore pulchorri-
Hiorub; cantes dum recentes funt, Sc odoratas.
Vclforte prxgrandesillas iuglandcs vult , qux
vulgaribus duplo maiores funt : quandoquidem
vulgares fuo operimento nudatas-5«^//;oappel-
lare videatur, cap. ao.de Maci lib.i.

Multis Caftellx veteris mon tibus frequens eft,
Sc plerumque numerofis ab eadem radice ftolo-
nibus fruticat. Harum ramis contortis,deinde fif-
fis & exficcatis txdarum loco ruftici vtuntur
nonnullis veteris Caftellx locis, prxfertim circa
S.Martinumdel CaftannaL

ROBVR III I. CLVS.

ornatam, pAlli-
diore tamen co¬
lore. Galla ma¬
ior altera Lob-
Tabcrn. *0a0*
cid?crt tertiato
vocat.

ROBVR V. CLVS.

Defcri

nenfi, non procul Ebora
nuncupatur.

PRiori fcr£ fi-
mile eft , fed
ftolonibus bre-
ui orjbas ,& ma¬
gis contortis ,
rugofioreque
cortice : gal- GalU
Ixitem extremis
ramulis nafcun-
tur , aliis mino-
rcs,lxues &fine
tuberculis, colo¬
re ex rufo nigri¬
cante, iisquar in
OiKc.venalesre-
periuntur per¬
quam fimiles.

Nafcitur
truraquchocge-
nusin Lufitanix
folitudinibus iti¬
nere Vlyffipo-
•Seab incolis CarualU

' locu.

ROBVR VI. CLVS.

Defcriptio jjq arborem excrefcit pufillam Robur quartum

Teli*.

OaUx.

_Clufii , eius item folia minora funt , duriora,an-
guftioraquc, nec adeo profunde incifa &finua-
ta, fed veluti aculeatis denticulis tantum ferra¬
ta , inferne quidem candicantia , fed nulla molli
lanugine refperfa. Frequentem etiam ifta alit
Gallam fuperiori fimilem , Sc tuberculis acutis

SExtum humile genus eft , nec humanam alti- Defc
tudinem excedit, fruticis potius ,quim arbo¬
ris nomine donandum : tenuibus & lentis ramis,
foliis fecundo fere fimilibus , fed minoribus ,nec
adeofinuofis , minorum gallarum qux pherum-
que binx, terna: , aut pluves firnul nafcuntur , ad¬
modum ferax.

Nafcitur in Auftria Sc Pannonia : nullum tamen L0CI
cius nomen vulgare intellexi : fed ruftici cum fe¬
cundo confundunt.

ROBVR VII. CLVS.

'NueniturSc feptimum quoddam Roboris ge- F>c

^nus ( nifi quis ad Quercum referre malit) inter
Rio frio Sc Aldea Galega folo arenofo non procul
Vlyffipone frequentiffimum ,adeo humile vt ra¬
ro pedem magnitudine fuperec : ramuli tenues Sc

milis nomine ponit iconem «.ooons leptim,

Clufij.^uercushuroilisfniticisijjecie .fionde Ili-

c.s molhore Lob. ■Ba4)c1d,cil5.Tabern. H.s om¬
nibus Roboris ;difFeremiis Cluft vires eas quas
Diolcor. ad /fwtu genere, refert, quas poftea di-
cemus. 1

LIBER VII- 7;

ftexibilesvulgaris . fpicula obuallat, praerupta rupis fragmenti rmu-
quercus virgul- [ Jum, nonnunii ternis vnciisin diametro haben¬
tis fimiilimi : fo- | tem , interne hirfutum : habemus & minorem 00 CL*™ m-
j clufam eo modo quo pingitur a du Choul & Lob. *”' •
j eiufdem magnitudinis qua eorum figura. Sunt
nobis etiam glandes noftris vulgatibus duplo aut
tlipio maiores. Cerrus, Gallis ignota arbor, cui Ctrr^i
eani ob caulam nullum ab eis nomen politum eft PC/mo,
acne Italia: quidem magna ex parte nota , vt ait
Plin. In lummim altitudinem crefcitin Graiciie
&1 Hetruria: fyluis , incultis amica, rediffima, lc-
uiffima, Sc materia per longitudinem robuftiffi- Arhni d*.
nu, ad fuftinenda luipedendaque cdificia firmiffi- /tripria,
ma. rolio eft cralfo , amplis indfuris laciniato.

Sterilis non eft, vt quidam putauerunt , fed ell ,
glande trifti , horrida , rotunda, ac velutobtufi;
amarifjima adeoque infuaui , vt eam prater files,
nullum animal attingat, ac neci quidem, 11 aliud

pabulum habeant, vt&Theophraft.prodidit.qui

addit caput mandentium dolore articere,quod ta¬
men de H. ili phlcei glande perperim fcripfit Plin,

Calyx glandis eam fere totam complexus, rigidis,
latis , in cinereocandicantibusaciileis echinatus

vallatuiqiieeft,non,vtPlin.ait,ceuCaftanea:>(unt p,‘n 'rr:r-

enim hi crafli ores & rifmiinres rrmlrA

lia ad proxime
deferiptas a‘cce-
dunt , Icdaliqua-
tum maiora &
molliora. Hoc
fert glandem
c^uerna: vulgari
haud minorem,
interdum etiam
crafllorem. Caly¬
ce planiore , ad¬
modum amaram.
In reliquis gene
nbus nuliasglan-
des obferuauit
Clufius, prarter-
quamin fecundo.
Dodon. in Hift.
Lat. Qjjercushu-
Roboris feptim

Alter p hrt.

I . . a--- . -.vcuvjtmjiu.ijiunL

enim bi crafliores & rigidiores multo. Glandes
ccrreasCalycibus fuis concedas ex Cypro, Chio, AU*
aliifqueCerroinm fertilibus locis negotiatores
interdum conuebunt, Gulljtics alii vocant , alii Gal/oner,
Valionitt. rocaaficcaftipra corticem luper eft ,to-

CERRI GLANS, AEG ILOPS ASPRIS
theophr. p vt A TA-

AD manum
nobis cum
fincilliipfi Cer¬
ri rami ex qui¬
bus Dalech. ico¬
nem fuam[quam
miniis artificio-
sepidor expref
fitjcurauit de¬
lineandam, no-
uam damus fi¬
guram & deferi-
ptionem, quam
polTumus exip-
fis ramis maxi¬
me fidelem. Fo-
liahabet vulga¬
ris Quercus, fed
vt longiora , ita
in tenuiores al-
tiorefque laci¬
nias diuifa , licet

,1 r o, 1 fit , vbi & foliis

ludat, li refte ludicamus ex tamis, quos munere
Dalech. habemus , quibus fubinde folia propius
ad quernea vulgaria accedunt , fuperiiis lucida,
'■ lubtus autem cineracea. Cmterdm proxime li¬
gno adhaerent, calycibus hifpidis & fenticofis in-
fidentes.vnciam latis,glande tamen nondum ma¬
tura , limitibus plan e calycibus quercus Burgu n-
dicxechynato Calyce. Anverb Iit eadem cum
Cerro magno Calyce i Lobelio pulla , ambivi¬
mus. 6

Equidem It Valerando Dourez Calycem dan-
’A‘ dis maxima; bibemus , cuius magnitudinem non
capiebat tabella nottra, quem maximam glandem
ehnuluo protuli Ile ipfa cauitas indicat, vtqua
ftlcunciamin diametro habeat, paulb minus al.
tum, quem vndique cralfa rigidaque creberrima
Tom. I.

to.

Quercus VqiViTir inquit LobiinAduerf ,
huc prxceliaqdi&a: Cerris Plinii, trifti pragran- c7,'rT'
di echinata glande : quii iturPelaro Romam pu- Pm
blica via viluntutcelfifihua: , alibi minds peruia;, Lactis,
nec valde nota: hodie : cuius glan les premandes
capulum habent eclii natum ,ambi tu Iquamis pte—
duris fibi mutiih incumbentibus, horriduih, ma¬
gnitudine fere Echini marini , valde craifum: Fo¬
lia maiora multb , eadem alioqum Quercus. Et
in obferu. Valerandus Dourez, Inftinopoli Ve-
netias rediens ramulos qdercusduorum genelii
aiportaui t,q ilibus me do naui :. V"cerque,inquit,
quercui noftrati admodum afIimilatur,foIio &li-

gno, fed glandes ipli ramo inhztent : Vniqui
minor Calyx lufpidus & molliter echinatus.

Ilicis ftlbpar, alteri veto glandes praigrandes ca¬
lycem habent Echinltum, ambitu fquamispriedu-
ris fibi mutuo incumbentibus horridum ! valde
ctalTiis eft. Folia maiora, eadem alioqui quercus.

Huius fpeciei obferualfe memini publica via qua
iturPelaro Romam &c : alibi miniis obuiasnec
valde notasid citius tamen prsgrandi & duro Ca¬
lyce glandes honexerebat, fed claudebat, forte
quia immatura; erant. Huiuldodi folia & glandes
ItUeraliffime communicauit Dalech. qui Cerrini
Plinii medocuit.

Haic Lob. quem non fatis intelligimus. In Ad-
uerf.pofuerat deferiptionem Cerris vifa; in itine¬
re Pefaro Romam : poftea in Obf repetit ean¬
dem nomine Valerandi, apud quein viderit , ac
eius quam vidit Romano itinere fpeci’em
facit: figuram apponitin Obferv. lub hoc titu¬
lo. Cerris Plin. maiore glande Adu.4ji. Hatcfi-
gura qui diuerla a Dalech. Cerri figpra:vix vide¬
tur differre ab altera, cui Lobel. titillum fecit Cer-
ris Plin. minore glande, & Calyce molliiis cchi-
nato, nifi iit lufus natura: , dequonofttafufpi-
cio in delcriptione: Cerris glans immatura, quam
Lugd- & ante hanc Lobel. etiam propo-
iuit. Thcophrafl. montanis : Macedoni- *g
bus fave,,' : Gaza: Cerrus & nobis adhuc Ceto jfprit,
Sc Calix Yaliama, inquat AnguiJ. Hift. l.ugd.cmti
G 5

Aegilops 1-
d Atrum.

Vfus &
Vnes.

Colleftn-
nes'<& ab-
/„/«.
Parttum
debthtM.
Contra
ftorpioK-es.

Defciipc.

Befcriptio

glandiis

HISTORIAE PLANTARVM.

Dalechamp. Quercus 4. genus facit , item Ac-
gi lopa Id iorum , Afprin Macedonum , Cerrum
Latinorum. Cerrus Plin. maiore glande Lob. qui
& aliam immaturam habet , vti aidtim. Cerris
Plin i, jVembb £tcbbaiim,Taber.

Vius Calycum ad inficiendos atro colore pan¬
nos, Gallarum vice. Sed exiliis tindura dilutior,
fugacior , viliorque efl. Cerri folia & cortex , &
glans, authore Plin.ficcanfcollediones, fuppura-
tionefque: fluxiones fiftunt. Torpentes mem¬
brorum partes corroborat [ poft vfum calefacien¬
tium & ficcantium] decodum, eius fotu : cui &
infidere expedit , ficcandis adltringendilque par-
tibus.Radix Cerri aduerfatur fcorpionibus.

GLANDIS MAGNVS CALYX.

INter frudus
mi ffos k Iaco-
bo Gareto , [in.
quit Cluf. Hxor.
Iib.z.cap.i5.]ma-
gnus erat glan¬
dis ille calyx, qui
ab Anglis ex
tPuibccaoto re¬
latus , Londino
ad me mitteba¬
tur , etenim fef-
cuncix latitudi¬
nem, & vncix
profunditatem
habebat , durus
admodum , &
multis fquamis
hifpidis firmi fq;
oblitus, ex cine¬
raceo fulcis, in¬
terna parte ad

glandis vlque federn breui , mollique 6c veluti
fericea lanugine cineracei coloris fultus , cuius
glans [ qua: mihi nonconfpeda ] ingens fuifle
debuit. Schedae qua hic calyx inuolutus , adferi-
ptumerat, Hic calyx glandis ex tPinjjanbccaouu
allatus fuit : propterea eum clTe fufpicabar, quem
Virginenfis Hiitoriac feriptor ^HanflurtimenaucF
appellari tradit, cuiufque glandes ab incolis de-
ficcari, vt faci litis con fer uari pofiint , deinde a-
•qua macerari & decoqui, vt in cibum cedant cum
pifdbus vel carnibus , tam miniftris quam ipfis
patribus familias, vel variandi cibi gratia , vel ob
panis penuriam. HxcClufius : Nosnefcimusin
quibus hic calyx differat ^ noftro Valerandi,
quem Icone expreflum exhibemus , vel etiam ab
eo , quem Lobehus exhibuit Ob£ &Icon. Piant,
cuminfcriptione : Cerris glans immatura. Illius
etiam glandis & calycis iconem , propofucrat Io.
du Choulin fuo libello de Quercu : Ledorcs hi-
ftoriam Cerris diligentiusperpendant ,quum ar¬
bores videbunt.

non rigidis ta¬
men , fatifque
longis horret,co
mod*5,quo Cer¬
ri nobis deferi-

QVERCVS BVRGVN DICA

LYCE HISPIDO.

CA-

AjiHahphlceos putata, & Cerrus facminA
Dalechamp.

E XBurgundiaglandes accepimus , nonmultb,
vulgaribus maiores, aut certe pares, quamuis
Calyx paulo maior, interim , echinatis fpiculis

ptx , atque ter¬
nas & quater¬
nas proxime
iundas , non
tantum fingula-
res , extremitati
ramulorum ad¬
ii xren te s : folia Fol,4‘ 1
verb parum no¬
bis k vulgaribus
differre apparet,
nifi quod acce¬
dere videantur
ad colorem fo¬
liorum Quercus
pediculo breui
vel fine pedicu¬
lis : nec male hxc nobis conucnire videntur cum
Hali phlcco Cerro fas mi na Dalech. & ClufiiCer-
ro.Ne tamen forte Lectores fallantur,addimus &
Dalech.dcfcriptionem.

Cerrus fosmina, inquit, caudice aflurgitproce- Qcrrm
ro & redo , cortice fubcoeruleo , ramofa quidem, mina.
fed ramis latius non porredis , nec extentis, vt Dejcnf
Quercus , imo breuibus , nec ita in multos furcu- *rborit
losdiuilis, vt tota arbor afpedu tonfx &putatx^^
fimilisfit. Folia habet Cerro fimilia , longiora,
anguftiora, & multo nigriora , per latera incifuris
minus latis finuofa, intcruallo quod iacet inter
margines laciniarum minus patente , inferne fu-
ptrneque fubafpera, tadlu duriora ,hyemedeci-
dua. Glandes profert aliis glandiferis minores,
excepta Ilice, non longas ac teretes, fed orbicu¬
latas, & aliquantum compreflas , Cerri maris ipo-
do , ex Calycibus Aiis parum exertas , qui (pinis
longis, flauis, gracilibus, denfis,hifpidi funt >Ca-
flanearum infiar , nec tamen ita rigidis , eredif-
que , fed nec craflioribus fpinarum mucronibus
armati, vt in Cerro. Calyculi hi quibus continen¬
tur glandes bini plerumque ad fingulos exortus,
breuiflimo pediculo ramis & fifrculis adhaerent.
Radicibus nititur validis , non reda deorfuma-
dis, fed vndique per tranfuerfum terram ifi ob- Certe%
liquum comprehendentibus. Cortex ligno pro- Safor
pior cum in ramis, tum in caudice & radice vehe- quatit.
menteradftringit : folia remiflius : Glandium ca¬
lyces facultate cortici refpondent. Glandes ve¬
hementius adftringunt & amarx funt: quare et¬
iam ^porcis negliguntur, nifi aliud defit pabu-
lum.Matena arbori robufta& dura. Ma(et

Confiderandum nuc An non eadem Clufii A e- AtgtU
gilops Cerrufvefit :qux occafio vthiciungamus &r G
hiftoriam integram ex Clufio : Quercus, inquit, £/*/&
genus, non modo in Vienenfi faltu, fed etiam in oc •
plxrifquePannonixfyluis frequens eft, eadem
altitudine qua vulgaris Quercus,atque etiam cel-
fiore aflurgens , caudice erediore , corticeque Ttli*\
craffiore, & magis fcabro : folia frequentioribuS
incifuris, fed minusaltis diuifahabet quiim Quer-
cus, longioribus tenuioribufque pediculis inhx-
rentia , ramulos breuiores ,frequcntibufque no¬
dis obfitos , gemmas minores , & aliquot q^jX

iis oblitos , gemmas minores , oc auqu®t ,
gracilibus foliolis ceu flaminibus aut villis
feptas : Calyces breui , crafsoquc pediculo

annotinis limulis adnatos , non in foliorum
alis,omnino hifpidos,& molliter echinatos , in GUm/
quibus glans ellQucrna, paulo brsuio.ri & ob-

tufiori

libe

tufion muctofte pridita , au* autumno maturi-
Tatemconfequitur. Adbitent interdum interfo-
iia, multis velttci fquamis conflantia capita.Rufti-
„m„. « « cz fores optimi eam i Quercu vul¬

gari dillinguere norunt : illius materiem candi¬
diorem laxiordmque & ad opera mimis aptam
cen lentes. Huius Cerri crafliorum atque etiam
tenuiorum ramorum , ac libralia interdum fra-
gmcnr:lln laP'des commutata5 atque adeo matri¬
ce in nigrum filicem conuerfa [ fuperficie camen
candida & friabili remanente ] atque naturales
lpluis 1'gni venas, oibesreliquamque formam er-
lamnum retinentia, non modb eruta confpexit
Clui. <3*- 111. Herois Dom.Balth. de Bathyan mu¬
nere habuit, fed feipfum etiam legilfe meminitin
motis Eylenberg vulgb nucupati &Pinlcx fiuuio
crejctu 1 annomiE imminentis accliui , qui ad vallem
1 incfathal ab eiuldem fluuii eam perluentis no¬
mine nuncupatam , delcenlus eft atque adAu-
(pedat. Oblitus olim is mons fuit
L quemadmodum adhuc vicini ] Quercus & Cer¬
ri arborum (yluis , nunc vero vinetis generolilli-
mi vini feracibus.

rnyraa Cerris Plin. minore glande & Calyce mollitis
echinato Lob. & Quercus Iuftinopoli allata i

va er.Floiir,,c ^,1..,-- _ , -r ■ i 1 - i — . .

-- J iLuuiiuyuii aiiaca a

!aft. yalcr.Doures, calyce minore Irifpido eidem.Clu(.
»4. ludicio aiy/xiy^Theophr.eft, Cerrus Plin. Ou r-
CUS genus cum calyce hilpido.Quercus PannSm-
ca latifolia ,& refluis Cerrus. Camer. Quercus s.
genus Dalech. 'apud Hift.Lugd. Hrliphlceos X-
r/,W ^ orum & Macedonum, Cerrus fcem. quorun-
b dara,Italorum Farma, Gallis imjgmra, Latino no¬
mine caret : quare Plin. Gratcum lemper vfurpa-
uit : Gaza inepte Saljicortuis nomen finxit. An
,4. Cilalp.QucrcusQn Hetruna Firnia: Dryos a.

genus Theoph Fagus, Farniain montibus, Mi-
h. ced.FaguslCerrisPhn. altera Taber. Dod.iconem

habet Lobclii, nomine Aegilopis, minore glan¬
de, verum nihil vitii. Calpar Bauh. prairer Cer¬
rum magno calyce echinato, duas alias tradit his
verbis : Quercus calyce echinato altera , Hali-
phlccos Iduorum & Macedonum , Certis Plinii
minore glande Lobelio, cuius lignum lipelapi-
delcit: Huius etiam (pedes in Burgundia repen¬
tur minor , calyce valde hilp.do , quam apud fra-
" trem Io.Bauhinum vidimus. Copiose nafeiturin
Apemno.&m Burgundia qui itur VefuntioDo-
lam, vnde nobis Nobililf D.Frid, Cappler guber¬
nator Infula: oppidi, didi Vide attulit glandes &
ramos, quos tamen lam pridsin pileo cuiufdam
videramus. Glandes in hortum E. C. Wirt
Montb. (eri curauimus, (pe bona nafeituras. Pro¬
dierunt quidem aliquot, aft vna folummodo re
manfitqua: pluribus annis a nobis culta tandem
glandes protulitiled non quales fpetabamus. Fu¬
erunt enim cum longo pediculo , & calyce bon

echinato. Necproptereaimaginamurnobismc-
tamorpholim aliquam veteribus &recentioribus

condictam , .fed fuipicamur cumillis glandibus
alias fuilfe admixtas.

Sed nunc vires Quercui! in genere recitemus.

& Quercus omnis ( poliis & dicere , omni¬
bus inis partibus j autore Diofcot. albidorum

,um vim habet lApfrWoenimaWXpctiAVai/ir maxime

vero aftringit membranacea tunica qua: corti-
Z.A cem& caudicem iplum inceriacet : limiliter&ea
i qua: circum glandem ellfub putamine. Harum
’• autem decodum datur Cceliacis, dy fenteticis &

C fanguinem excreantibus. Eedem triti fluxione
lan laborantibus foeminis in n-iaroV fubduntur. Sed
& glandes eofdcm effedus habent : vrinam quo¬
que cient, &fi comedantur, capitis dolorem in-

R VII.

/ducunt & flatus efficipnt : efitate vero virus eia
culantium idibus relidunt. Earum quoque &
corticis decodum contra toxica prodelt , ex ladc
1'la“'nn0P°gUm-, Cruda: autem ac intriti inflam-
matonesil, tu leniunt : cum axungia verofml- """■
dialia, ad malignas duritias & malefica vlcera
conuenmiu. H,pp. ad fuffocationem matr.csm

lumtu vtitur foliis Quercus.

Eadem pene & Gal. confirmat , quifle habet-
paucis immutatis & addicis alus notus. Quercus .
( ) partes omnes , alhingentis qualitatis par-

asLn Unt- “tTn-

c scorticemembranalubed^amquilub glan- *"*■

d.s. pilus calyculo, ea Videlicet qui frudus^ar-

EeTfan'1' Q^am°lucm ad furnum ,„u-
liebre, 5. (anguinis expuitiones tum Dylentenas

dc diuturnos ventris fluxus commoda clle credde
Maxime vero vtuntur ea decofla. Valentiis ta-

feunou nnSUr ' 1)hagUS,& xei®.)

du quis eas fpecies«Vr velit, feu toto genere

d merfas. Quin &folia harum plantarum fenella

unta^ 1Uef^CCarC vdcnt’m‘"^ autem qui
lunt alterius d>Mr, nimirum quanto miniis forma
unraftndionis. SiquMemlgo quandoquegl '!

n l|ff ' “lnu/ memini, fecur. inflidum,ci',m

nullum adeirctadmanum medicamen priter ,p- r*'W

hus Quercus folia : Terebam eain lim petra ,& -

lonr i;a llonas- Nam qui lam vehementes Phirtm««"
lunt, adnngentia relpuunc. Deficeatigitur & a-
ftnngi Quercus: excalfaciendi autem paulbin-
lu media, in genere di.licet eorum, qui jvt fic _
dicam] tepida funt. Medus cortex ouercus in- *"*■
qmr Marrhioh * tnmca intf nor glandis, ,n aceto
S-aquadecodus &lUpraigndm lactum impoli-

i.3 cai“™n tollit .Mulieres qui vrinam diffi- <ufl
cultencddunc, carbones Quercinos candentes /d»**-

aiperguncv.no,&pcrinfundibulum vaporem in

vcerum recipiunt. Ad ardorem ventriculi fume
lolium queuinum , (upra linguam ponas , humi- Ardw<*»-.

d,tatemquiexpr.miturexeo,deglutks,iuuabit

F°ma3UerCU: ,?oliu fauid,s Pudulis, calorem
compelcunt & fanant. Mulieres quibus men- f-A-U.
tiua redundant , folia Querna decoquunc in
aqua , ac inferiores partes fomentant. Eodem^"^""-
modo drglandes adminilfrati iuvant
Folia & cortex ac calyces glandium ficci , funt
ad tertmmvfqne gradum adllringentes , vcvult
Dod. e, ufdem etiam temperamenti lunt glandes,

mli quod calidiores &minds aftringentes. Cor¬
tex quercus in puluerem tritus , vtilis ell puerulis
aduerfus vermes. Valet etiam adgonorrhiam.

Io. de Monte experimento glandes contuli &
poti vrinam promouent : mirum qua id vi aua- „•
msidem ScDiolcor. dicat. Aqua i tenera ac reces' A~,l-
prorumpente Quercus fronde, aut immaturis
glandibus deflillata , ufdem donatafacultatibus,
5“‘,"Sie“<aum >,P“erisJ in commemo-

ne filHr a,b“S exl’lb'nda' 'ocinoris defluxio-
rred' I»enUI? calcuIoscomm'nuit.fi Matthiol.

credimus & mulierum albaprofluuiacohibet.

Eiccoaum ligni quercus inquit Lonic. mix- M“'
tum cum vino & potum , vtiie elt fanguinem
puen 'bus : Aqua medio Maio ex iuuemsQuer-
cds folus delbllata, & lingulis vicibusadcTrach.
nj. pota medetur profluuio albo laborantibus,
pulqi* excreantibus &c. Non probamus quod
cri it propellere fanguinem concretum , nec
bfiT lnPun£lionibus Iweralibus, necin calcu-

G +

HISTOR [AE

Dyfentertx
pe fi alent.
Haufius
£7- jchu

Surit».

Ostng.rfM-

fiUi.

(_aUuUu.

Cevetoft*
ex fallit
Quercaas-
D jient er i*

Djfu

Horftius ad Dyfenteriam pcftifentcm prxfcri-
bit aquam foliorum Quercus & decoctionem cu¬
pularum glandium cum Amygdalis. His qui k
venenatis animantibus aut Serpentibus morli,
vel 1&1 fuerint, quWe venenum hauferunt , vel
cantharidas biberunt , ita vtfanguinem mingant,
glandes in puluerem tedaCtas bibant , ac fentient
opem, Tragi experimento.

Quidam glandes aridas aduetfiis calculum ex¬
hibent , quo fuccellu , nefeimus. Quidam &£ ce-
reuiliam ex foliis Quercus parant , eaque vtun-

tur in Dyfenteriapru lingulari experimento , vt

ferip tum feli quit Placotomus de natura Cercui-
fiarum. Neque id ratione caret. Adftringendi e-
tiun facultate cum polleat , &aluum fiftere , &

■omnis generis fluxiones fupprim.ere poteft , &

prxdiftis plxrifque afteCtionibus accommodari.
Eodem telte, corroborat ventriculum , iuuatre
tentionera, prouocat vrinam, Cc quibufdamDy
furia laborantibus prx lentem fert opem.

Quidam aduerfiis lputum (anguinis decoquunt
folia Quercus in aqua plantaginis,& bibunt,tclte
Wittichio. Folia Quercus tenera fk rubicunda
vino decoeta, collutu ac gargarifatu,dentiumdo-
loremfedanta fluxionibus obortum , fed fxpe

hocdecodto calido os colluendam , quo experi¬
mento nos lipefoelicifiimC vlosfuiife , etiam in
inueteratis dentium doloribus, teflamur. Cupu¬
larum & corticum arboris decoctum, idem prx-
ftat.

Ex vicin slocis Montbelgardo Sc Bcffotdia Io¬
len tadferre cortices , ex irinioribus potiflimum
Querci bus vulgaribus detractos, & in fcobem fe-
Canellaco- re tritos, quos plairique Canellam ironice vocant
' Coriariorum : iis enimfua coria prxparanr.Pron-
trutenfes.prout nobis indicatum, fua coria parant
cum corticibus Abietis, verum ea cor.a aiunt non
ita firma3fed molliora.

Boum p<t- Querna folia exhibet Bobus in pabulum Co-
bulum . lumella. Qua: Cato non perarida animalibus da-
Serf entes ri iubet. Democritus vero apud Apfyrtum , fer-
pentes emori , iniedta fronde Querna dicebat.

PLANTARVM,

Scandulz , tradente Plinio , e Robore aptifli- 'SmnthA*.

mx, mox c glandiferis aliis, Fagbquc.

Goropius vir multx lcftionis, &: admirabilis *

X Ouei

brA

antiquitatum velligator tradit Crucem Chnfti o,
fuilfe ex Quercu, non ex variis lignis , vt quidam /£
prodidere. Ideo & alibi, Quercus lignum, vita: ap- "
pellat. Xerandilix, eodem telte ,in pede montis L/if n'mU'
Vacc.x faces parant ex bacculis Quercinis excor - facesQuer*
ticatis &contufis.

Nec p intereundum Alexand. Macedonis in- Alexandri
uentum leruandx niuis in ferobes, vbi ea fit,con - .

lectis e Quercu ramis. Roboris cunei vlum ad c- r,Hls
mendandam Amygdalx arborem viriolam vide Emendatio
cap.de Amygdalo. ^ Amjgd. 1

Sane Quercini ligni vfum nemo facile declara-
rit. Vix enim aliud habeas in hoc noltro orbe
perennius, quodque ad plures vfus necelTarios
accommodari polTit ac foleat , vt ad xdificia , na-
ues , & inftrumenta tameaqux in terra quam a-

,-r- i’ _ o. . J ~1:_ ,

Sputum
Jangutms .

Denti

dolor.

£xperi-

nutuum

auis vfuielTepoirur - Fiunt &c ex ea dolia vina-

1 -i n. _ ; : _ > . 1 /•„ 1 „

rsaruirum.

Ad corsa.

Adtnrc-

mts.

necat
Hylrimor-

etiam minutatim contrita , contra Hydri
morlum prodeft, cuius dcco&tim, cum vaccino
la&e potum, contra toxica valet, & ferp entis pla-
c arbuncu- gg, ilimitur. Carbunculum autem , querneus tri-
ltM' cus carbo cum meile fanat. Aderi in rebus quo¬

que damnaris , vt eleganter Plin. ac iam nullis , vt
in hoc carbone, aliqua funt remedia. Ligni Quer¬
cuum eiulquc differentiarum vius diximus fupra
in differentiis Veterum.

Addantur & ida. Cyprii, inqui t Theophr. cari¬
nam triremibus Quernam lubiiciunt , vt cum in
terram attrahitur refiftercpoflit. Nauibus onera¬
riis Piceam atque Quernam [cf fJiVox] fubiungunt,
cum extrahendas xdificant. Nec Picee nec Abie¬
ti Quercus conglutinari valet : altera enim fpilTa,
altera rara, altera materie xquabili, [op.o/a.-. fimilis
Gaza ad verbum,] altera nequaquam. Roboris
Cxrbones. materiem pro ridicis commendat Cato.Carbones
optimos , ex /fvoV, tanquam materie fpifTiflima
» fieri, author Theophr. folidiflimos etiam eiFe ait,

& efficaciores exteris.

Cur a Matthiolo laudentur CarbonesQuerci-
ni ligni pro mulieribus vrinam difficulter red¬
dentibus, nefeio , funt carbones aliarum arbo¬
rum, qui prxferendi videntur : nos prxterea con¬
tra toxica affiimpta , non velimus exhibere deco¬
ctum corcicis Quercus, licet prxfcribat Diofc.po-
tiffimdmin principio , fi tamen vomitus, vel flu¬
xus alui multum vexent, reiedto toxico fper vo-
mitUjVel aluum prodeffie tuncpollccxiftimamus.

Matth.it

probatur.

ria exteris omnib-s prxftantiora , immb velfola
fere bona. Vetullate nigrelcit. Si Querno cinere
murium aditus obturentur , eos fcabie confici ac Contra
deinde perire proditum efl. £££*

Sed glandium vius quoque pr:eapuus,quarum ^
appellatione Vlpianus St Caius LC.ti cenlenco-
nines fruftus concineri , vt Iuglandes , Diiuglan- Dlju,u„,
des, fielugli, quoniam iis homines quondam vi- des.
uebant. Qui fmgibus repertis veicuntur, glande '«//'•
obautuillc,prouerbio antiquo lactatur. 1'uinum A’
tamen homini cibum inde mille , inter omnes
pene conucnit : Virgil.tn Cllliee.

0 sertus ante ddU ter er is quam femml vitA
]d.it Triptolemi mnlauit fultus arijlas.

Et alibi :

Heu magnum alterius fruflra (jiettabis aieruum
Cjruufai]nc famem [jluisfolaiere Quercu.

Lucretius:

Glandiferas inter curabant corpora Quercui
Ut fedare fitinhfiuuij,fonttfque dueebunr*

Boetius.

Njjh c[ui longa negantibus

Suitis femina credidit
ilu (iis Cereris fide
Quernas pergat ad arbores.

Thsoer. Schol.

Et terram calcans propriam ne defereQtgercus.

Glandium cibus tam frequens cilim Arcadibus
fuit, referente Paufania , vt quo temporemonuit
Apollo Lacedimonios, ne Arcades bello lacellc-
rent, hunc illis vibtum e glandibus attribuerit.

Glande fatur muhd obfijtet tibi plurimum Arcas,
PSofiratuu Ujii funt contrananuniina coeptis.

Pelagus ctim regnare coepiitet , primtlm quident
rudes homines docuit tuguria facere, ad frigoris
imbriumque & iftus incommoda arcenda. Ille
idem tunicas conficere e pullis cociis inftituit. Ad
haiccdmvulgb virente adhuc fronde herbxfque
ac radicibus, non modh non cibariis fed plerum¬
que pcrniciofis vefcerentur , falubriores multo Tagigi
glandes eife , neque omnes , fed qua: fola Phago
legerentur perfuafit. Hac ciues in oppido Chio
obleffosvixiffe tradit Cornelius Alexander , in¬
quit Plinius. Quoniam vero glandium cibus tam
vulgatus fuit Atcadibus , eos Plutarchus non ine- ArcU
pte* Glandiphagos,|E«),tuM*>*f>vocauit : apud eos * *

1 finr Alii v rpriN frlan_ ^ i

piC ji-— - - / ■ a - - - ^

voracitas in fumma gloria fuit. Alii vero glan-
dium colletHores mcrcede conduftos balamftas
appellabanc.

Legimus apud Strabonem, in Lufitania mon¬
tanas gentes glandibus vi&italle. Quin & apud

Plin.vt dicebamus, quofdam inopia frugum are-

fadlis

Balani

fictisiis moliri farinam , fpifsarique in panis v-
ium. Qum&per Hilpanias /ecundis inenfis ap¬
poni fohtas. Quod dc hodie in ea regione obfer-
uati cotnpercum:verilm amplitudine & firmitate
nofeas vincttnc, quippe quaPhagi feu Efculi iint:
Qinsenim delicatioris atque eruditioris palati
noftras attigiiTe velit; Quidam tradiderunt A-
thenis duo crenarum genera folita vfurpari: alte¬
rum in Academia, alterum in Lycio. C.rterum
oliuis,cafeo,bu!bis,oleribus v/os proditur. Quin
& bellaria iis fuille,Ciceres, Fabas, Myrti bacdas,
glandes igne paululum correfa&as atque etiam
ficus , a quibus modice bibebant. Marcus autem
Varro,referente A. Gellio in Satyra, quai ArV-
/Wfiawinlcribitur, inter exquificos multarum
regionum frudhis glandem Ibericam pofuit.Ergo
glans primus hominum cibus, vt lupradifium,
nunc in animalium potifllmilm e Icam cedit, prx-
fertim fuuin : homo enim,vtaic Ouid.

Mutatui glandes utiliore cibo.

Cum tamen, inquit Gal. fames regionem noftrar*
aliquando inuafrlfet , efsetquc magnus glandium
ac Melpilorumprouentus, ruilici in follis ipfas
condentes, hy eme tota & vere primo pro frumc-
taceis edulus vli. Prius autem glandes huiufee-
modi luibus erant pabulum : Tunc vero , cum
eos hyeme nutrire, vtante conlueuerant”, non
polfent , initio quidem maftantes,ipfis in cibo
funt vli : poli autem apcrnsfoffis, glandibus vcf.i
cceperunt , varie ipfas ad efum comparantes. In¬
terdum enimin aqua elixabant, vel in calidis ci-
J neribus celantes, mediocriter alTabant , nonnun-

yaya- 9uam comminuentes pultarium ex ipfis faciebat:
r ai ali^saquafolaconfpergentes, ledeondimencum
aliquod immittentes: aliis mei affundentes , aut
latli incoquentes. Ab his autem copiofuineff
nutrimentum, neque quicqtiam eorum, qu.r in 1.
i. de alim. fac. ad cap.yg vfquc exp afuit cis in nu¬
triendo fimile elfe in ait Gal. Quandoquidem, in¬
quit, glandes atque nutriunt, acfrumentaceorum
eduliorum pleraque. Ac olim quidem ( vt aiunt )
homines ex iis duntaxatviuebrnt : Accades vero
cum Gricci frubtibus Cerealibus vterenctlr, cas
diu in cibo retinuerunt.

Alimentum autem quod ex glandibus corpori
accedit, tardieft cranfitus , accrafli fricci , vnde
fequitur, ipfas quoque conco&u cile dirftciles.

! Ou tamen glande Querna ad omnia eft

*“■ deterior ,'quemad.hec glande Caftaneartim,quas
vocant. Omnium enim glandium ha: funcprai-
fhnuffimc. Sunt qui hosfruaUsA=*,drrappel-
lenc. Hi namque inter fruftus agreftes foliali-

!,. mentum corpori dant memorabile. Dignavero
exiguum habet alimentum. Sed parui fucci fun
omnes. Porro virarpnnnrrprfi.ic nnn /XL' •

LIBER VII.

fefame pauperes ex glandibus Quercds vulgvis,
loco patris vidticaile*

DE QVERCVVM EXCREMENTIS

PRIMVM DE GALLA.

AC

. — — ~ . iisjn luiuin ir

dolore capitis, per confenfiim ftomaehi oborto,
fed omnibus etiam aliis circa caput obortis affe-
dionibus. Glandes Simeon Sethi quoque diffici¬
lis codtio ni seife teftatur, fed valde nutrire, tar¬
dius delcendere, crudos humores gignere , pro-
, . pterea illarum vlumdeuitanduiTiuiader. Nos ctia

^ porcis (aginandis relinquimus. Hoc enim pecus
diffufum ac grandiflimum facit ,vt Varro (cribit,
& teftatur experientia. Nam iis multi in Gallia
& Germania alibique magni ac innumeri porco-
Vum greges per fyluas glandarias (aginantur. Per¬
hibetur tamen, fi grauidx glandem copiofitis ede¬
rint, abortum facere. M. item Cato poft femen-
tem legi conuenire praecipit, & in aquam coniici,

■ vt inde femodius & in vere modius,bobus fingu-
lis detur. Glandes etiam exhibet Colum, bobus
m pabulum. Meminit tandem 5chvvcncJs.vrgen-

QV^m multa
ferat SpJc ,

Ulpra ex Theo-
phraft. & Plinio
ditbum. Nobis
& poft eri tati etia
plura ob(eruata ,

. quorum qu ar¬
dam fupraferip-
tis refpondent,
alia minime : de
fingulis ordine
trademus , inci¬
pientes i Gallis,
quas geminas di¬
xit , fed (ane >&.-

abufiue : quic-
quid dicat Scali- ScAj*£'
gei neminem n:(i fre
am .ntem negare
Gallam clfe ftu-
ram nihil

habet in fe quod (peciem prorogare poflit. Sere,
nihil nafcicur inde : neque id eft , quod quercus
florem (equitur, quo igitur iurc quercus fru-
(ftum dicemus? Ex eius tamen vtih excremen-
to nafeinon negamus, atque adeo fructus cife
quafi quoddam iOiufcor. duo quoque

genera deleri bit : vna Omphacicis dicitur, partta O/uphAcit»
quidem, fed tuberofa , granis , & nullo foramme l
peruia: altera vero plana , leuis & peifor«a.EIi- PUn *'
gi debet omphaticis, quippe au* fit cfficacior. ^

Eifdcm duas fpecies agnouiiGal.Omphacitidem,
nempe minorem , & grandiorem alteram .fla uam
atque fungofam : quam a ruflicisnon «WmuA,vt
quidam voluerunt , Sc in vulg. tranilationibus
grice feriptum legitur , fed ivnmiJk , quafi afini-

ninamgal!amvo:itari)prodidit.Eaf(lemdcPaul.& GkL ar'

Aecius. Plinius non p anciora genera feci c , doli- "fx
dam dicens , & perforatam : item albam , nigram: JaU."*
maiorem , minorem Vis omnium iimilis. ^ solui*.

In Italia, inquit Matchiol. prarrer glandes , duo Perforata.
gallarum genera ferunt: minores, qux rugofa lunt
cute, fullonibus & coriariis expetita: , & qu.e
Gracis Omphacitides dicuntur : maiores quxle-
uiores funt. Sed hic difficultatem iniicit Corn: qotk oj>,

r. ““ oeuparu, fucci funt uioresfunt. Sed hic difficultatem iniicit Co»n. r
Porro v,tare oportet has non folilm in tn Com. ad Diofcor. vbi Gallam ompbaciddem S
tpitis, per confenfum ftomachi ohnrfr, _:l:i.i- j ,r- Ll" ”ft'

. . . " * *'*^*-^*.. > vj.nia.ii vjmpiiaciuaeni

Diofcor.&: Gal. nihil aliud circontcndit,quam ca¬
lycem illum, cui glandes inhaerent, quod vulgi*
capula vel cuppula glandium dicitur, vnicoadid
credendum Pauli loco indu6tus,quo ficaitsa^-

x/</'cr y.iy.ojj/jlfjvf. 't$i Ji to j*o?Aoye?« ixTritpvKtv n f- /fvoV
Gslh(tV(Q* , UTTTiO 0/ ClIDCHf ^PC0'/7ZU l fenfilS eft l’ OlTl-

phacidis vftx. Eft autem cauum illud , ex quo
quercina glans enafeitur , quo Coriarii vtuntur:
quo loco noncapeiwV'©- ftd oup&y/mfQ^ putat le¬
gendum, a qua opinione, alio in loco fe nun¬
quam di/cclfurum feribit , nifi quis corruptum
hunc Pauli locum docuerit, aut opupgiyjjhc, lubftan-
tiue ab eodem pro calyce glandis dici oftendat.

Sed Cornarium reprehendit Matth.& iure qui- Cornar r«-
dem, etiam de Dottiif Dalecham.fenfentia. Nam f*r.
fi Paulus non putaftet cufUK/J'^ vocabulum ,
quod rarum ellec , permultis fore ©bfcurqw*

fc HISTORIAE 1

quemadmodum & Cornario fuille videtur,ei cer¬
te opus non fui flet delcriptione illud explicare.
Quod prxterca Paulus pro Omphacitidc Galla,
glandium calycem non acceperit , hincintelligc-
re licet , quod alio in loco de gallis , non de glan¬
dibus differens , duo Gallarum genera confficuit,
alteram omphacitidem, alteram flauam , ma¬
gnam, viribus inferiorem, Diofe. &Gal. autho-
resfecutus, qui non aliter diuisere , necvlqnam
omphacitidem Gallam pro glandis calyce vfur-
pauere , vtpote qui glandes &: earum calyces a
gallis plane diucrlas eile fcirent. Prxterea Diofe.
Gil. Paul, nufquam nomine ey.fit.xmf pro Galla
vfifunt, nili vt adie&iuo iuh&o cumfubftan-
tiuo fuo Quare in Paulo legendum l u<sa./i-
J'©-, non 3 vt contendit Corn. glan-

Qoruar <l,vinicIue calicem {wpay.i/sc a Grxcis appellari, ctfi
siudctn. Cornar. atque An demamus', qui oy.$a.y.iJk vuam a-
bw. cerbam interpretatur, Grxcx lingua: pcritiffimi,

non ita lenierint. Verum, inquit Corn.Ompha-
citis immatura intelligi non poteft,quum vtraquc
luo tempore i mmatura fit. AtcumDiolc. & Gal.
Omphacitidem Gallam dicunt , hac voce imma¬
turam non intelligunt: ctfi multi apud eofaem ita
fint interpretati, fed quod rpvwft !yj.var oh'

«cy, inquit Gal. id cft,quod admodum acerbum lit
medicamentum , cum altera Galla minilsaccrbx
qualitatis lit particeps , quam InmyjJb. ^ rufticis
luis appellari feripfit : Qui vero otvcy.n/.iJk legen-
Ywo°*U*. dum cenfent vinogallam,& vinoiam dicunt, quo¬
niam minus adlhingens adauftcri vini lenitatem
potius accedat.

Galla , authoreTheophr.lib^.Hift. piant, tiim
nigra qti^m candida nafcitur magna exparte no-
&u confertim , & fubito , [ vnaque die

au<51a, excepta refinacea, fi ab xftu occupetur
marcefcit , augeri que amphffs nequit : ali enim
amplitudine maiore grandefccret : qua de caufa
earum aliquae non maiores febis euadunt. Ni¬
gra vero pluribus diebus viret, Sc quxdam etiam
Tempus, magnitudinem Mali aflequuntur. Nos xffate me¬
dia gallas fxpe obferuauimus: Autumno, v.magna
cx parte cadere. Qui glandem ferunt , inquit Pli¬
nius omnes & gallam : altcrnifque annis glan-
*™erls ^ dem. Sed gallam Henicrisoptimam , & coriis
perficiendis apti/limam. Similem huic latifolia,
fcdlcuiorem, multoque minds probatam. Fert&
nigram. Duo enim genera funt. Hxc tingendis
vtilior. Nafcitur autem galla Sole de Geminis ex-
cuntc,erumpens no&u femper vniuerfa. Crefcit
vno die candidior : & fi xftu excepta eft arefeit
protinus , neque ad iuftum incrementum perue-
nitrhoceft, vt nucleum fabx magnitudine ha¬
beat.

Nigra diutius viret , crefcitque vt interdum
C9tn*£ena* mali compleat magnitudinem. Optima Coma-
gena : deterrima ex Robore. Signum eius quod
cauernx tranfiucent.

Illud obferuatione dignum , quod de gallis
multi produnt , &in hanc vfquc diem ^ vulgb in-
ter prxlagia non fpernenda habetur, quod qui-
maioribus tantdm gallis perhibenr.Nem-
pe aiunt, quotannisaut annonx fertilitatem , aut
feerihtatem , aut peftilentem auram prxfagire , Si
ex fracta, qua: prius integra fuerit non perforata
euolet mufea,futuri belli: fi prorepat vermiculus,
annonx penurix:fi currat araneus , peftilentium
morborum prxfagium ede. Neque cuiquam mi¬
rum videatur, in omnibus gallisiftanafeianimal-
cuia. Etenim, inquit Matth. huius rei fxpe peri¬
culum feci , nullamquc vnquam fum confecutus,
frius non pwfgjwuro s px tribus diftis ani-

? LAN TARV M>

matculis vnum intra fe non contineret; narnfor
ramine aperto, facile iuejicari poteft iam animat
exii fle. Et paucas inucnias Gallas ablque forami¬
ne, nili in ipfa arbore adhuc recentes. Dicamus, i-
gitur licet, Quercum & fruiStum &: animal gigne¬
re. Cuius rei haud ignari Veteres illi patres , non
fine caufa quercum dixeru nt Ioui fummo e fle di¬
catam. Quercus gallam , fi per tempus in arbore
permanferit , putrefeere Albertu* Magnus ait, Alberri
atque in ea vermem procreari : qui , fi in gallx 4 4-
medio litus fu /uturam hyemem afpcriorcm pro¬
nuntiat : leuem vero fi circa margines. Eiufdem Aliud j
rei in eadem arbore aliud prxlagium delumunc, er*c*-
vt fi in altioribus ramis Erucx telas contexerint,
leuiorem ; fi in infcrioribus,rigidiorem.

Appofite autem carpitur a Matthiolo Corna-
rius, quod fuis in Galenum Commentariis, tam
primo, qu&m fexto libro de compofitione medi¬
camentorum fecundum locos, acriter contendat
nihil aliud Omphacitidem Gallam e fle Diofcori-
di <?: Galeno q ara Calycem illum quo glandes
in arboribus continentur , quem Recentiores
Cupulam vocant. Statulitquc nunquam a lua o-
pinione recedere nili quis Pauli locum cap. de
dyfenteria , vbi Omphacidem dicit elfe c.iuum il¬
lud ex quo glans quercina enafeitur, plane corru¬
ptum clfe docuerit:autc^(tK//tt ab co lubftantivc
pro eo quod Calycem Plinius dixit , & vulgb Cu¬
pula glandis vocatur , dittumoftendat.

Galla, K»yjf Grxcis ; Arab. H*fs bc H*fus : Germ. Synony
(5all<5pffcl/ iEycbopffchBelg- fBaluotc/iEycfen^
apfcl / Gal. Noix de galle : Itat. Galla. Hilp.<3alha,
AgalUtAbigalla. Hung.Buffft#»

Tabem, vndecim gallarum genera &varieta- ^ ^
tes figura exprellit , ac nobis forte non pauciora

obferuata, yt regione , duritie, colore , ita figura x

quam maxime differentia. Gallx Officinarum GulUC

vulgatillimxjiotundx, leueSjforaminulispertu- (,n-

Cx , larues , paucis interdum tuberculis alpcratx,
interdum multis &angu!olx, magnitudine varix,
v nciam amplq,quamuis magna ex parte infra fub-
fiftant, lunt etiam maiores ,rotundx , interdum
turbi natx ac pyriformes , colore ruffo, leui mallei
i citi fragiles, intus vngue friabiles , cauernolx,
fungolx , guftu adftringenti &: acerbo. Hx nulla
icone indigere videbantur , quod palfimeffent
obuix,3c Robori Clufil appiblx.

2. GAL Li£ MAXIME EXOTICA. 2

De

VBi vbi tandem h^ 9 aut cx qua Glandifera
enatx, in littore maris meditcrranebctiam-
que Tyrrheni &Adriatici nobis obferuatx re-
pertx, amplitudine funt oui Gallinacei, colore
fulex , && forte afeititio tali, leues ac lxues fe¬
cundum longitudinem, aliquot fulcis do natx a
Corona ad pediculum vfque feu craflum & amplii
veffigiumouo adhxfit, fuperna parte veluti co¬
rona redimitx notabili ^ exteris atque vulgatis
differentia, caquc tamen non integrum circulum
efficiente, nullis tuberculis alperatx , nullis fora-
minulis peruix , fubftantia alioqui 8c fapore iara
dibtis fimiles, intus nigrx.

3. GALLAE PROVINCIALES ET 5 1

ILLYRICA.

QVcrcus ramum [ cuius nefeimus :] habe-Doftu
mu* A Valet. Pour^z cu,m ealiis magnis am-

plitudifie vnciali,
ramo ceu median¬
te pediculo qui¬
dem, fed perbreui
aut potius nullo
adhxrentes ,lxues:
nullis tuberculis a
fperatx, penitus fu-
gof?:videntur quiddam medium habere inter gal
las Sc pillulas Quercus quoad fubftantiam : aut
certe ramus decerptus cum nondum e flent ma¬
tura:. Ramus videtur e fle Roboris 3. CluL quod
fupra de/criptum. Galla maior 1. Lob. Galla: pro-
uinciales Dalech. Qux hic adpidfcx funt ab Hift.
Lugd. proponuntur Gallarum prouincialium no¬
mine. Nos limiles plane habemus, geminas, no¬
mine Gallarum ex Illyria : ponderofiores funt ex¬
teris omnibus, vt olleas dicas : funt folidx & du-
riflims, tuberculatx, pediculo cralfo, colore fufcq
ac fu b nigra:. Habemus & lingulares. Carent om¬
nes foraminibus. An OmphaatisDiofc.

8z

LIBER VII.

u m praedent! tabella pingitur ab Hift. Lugd
nomine Galle ex oriente.Camet.Gallam pingit a-
peitam in quaveluti nucleum oftenditPlecafque
luprapoficx tabell? & Tabern-pidas dedic.

LAPIDES QVERCVVM.

B;nm I1’1? punaat;c ■ °bl°"S* & vtrinque Defcript;<>
Iclllles hgurx.quas in pradmtx tabellx medio
inter reliquas vides. Lapides Quercuum expri¬
munt, pumicofos plane, cruftolos, intus canos,
lapore aultero, & os contrahente , non fine ama¬
ritudine: colore aliis pulloc falte.m vt in liccis no¬
tas lamdudum repolitis apparet. His videtur
nmile,n non idem Theophraft.

Iioceft, pumicei lapilli quos rato muenuiait.Sane Pumn,t

nihil impedit , quominus coldem dicamus. no-

lui repenuntur m Gallis. Thcepbr.

GALL^ ISTRIACE.

GALLA ORIENTALES , ET A-

LI^€ DIVtRSat.

C”1 Allaru hic
X varias figu¬
ras videsirorun-
das, tubcrcula-
tas multangu¬
las , anglilolas,
Icfliies, echina¬
tas, radiatas. cor¬
nutas , vt odio
vel nouemdifte-
rentiasin hac v-
nica tabella ob-
leru are liceat.
Qux echinatx
funt & radiata:,
lient & cornutx
&.’angulol£, vul¬
gatis nonparum
funt duriores:
fed inferiores e-
tiatn candidio-
rcs,& ad ligni a-
licuius fungofi
naturam acce¬
dentes. V nica illa qua: in imatabellx parte media
conlpicitur , tam pulchre caput Tauri a Thcoph.
memoratum exprimit , vt nihil luprk, durior quo-
que e 11 exteris : feti an nucleus Oliuari limi lis fit
in hac,vt dc fuo ait Theoph.allerere non aufimus.
Nam quia vnicum Sc perelegans,integtum adhuc
a llc ruamus. In ceteris tamen qux ei adiunctx Sc
cornua reprxfentant eiuldem naturx videntur,
nullus intus nucleus. Hi lior. Lugd. verbfequen-
tes pingit , titulo excrementi capiti Tauri fimilis,
quas & nos habemus , Sc interdum in ter exteras
Gallas vulgatas a-
pudinftitores rc-
periuntur , quin¬
que inferioribus
propofitx tabellx
fubltantia & natu¬
ra flmiles , nili
quod minus can-
d;da confpiciantur , & ad viriditatem inclinent:
Figuram tabella fatis bene exprimit : fed noftra
prxdi&a melius ad caput Tauri accedit. Gallis
multi duriora funt. Suprema qux k dextris pofi-

P Edi culo has
vel extremi-
ta.i ramu Icilii
adhxfifte 'appa¬
ret , coqi e fitis
cr . lio , & aliqua
cx parce gallam
compie&ente ,
quali Sc «pix f, udluum in morem nalcaetur.Hift.
Lugd. Gailx ex Illria nomine pingit. Datx nobis
quoque pro gallis Ilhiacis Lugduni , ramulorum
extremitatibus lixrenteS , co modo quo Cluf.
Slllai ll>'-U.im appingit fuo Robor.Rueofxe-

ia.it , oc cx nolitis oli u facta:, qu.e in Hift. Lugd.
ext.iiu: qii.es denubpidhs hic exhibemus. An
Galla Roboris ;. CluC Galla minor Lob.

GALLA FVI^GVM QVODAM-

MODO EXPRIMENS.

Defcrfptio

T4.

ET has interdum Dcfcripci6
inuenias interi?,
exteras Gallas,qui-
bus vtfubftantia Sc
natura confimilcs,
ita figura pluri¬
mum differentes,

Fungi Ipeciem quandam re prx lentant: huius ge¬
neris plures habemus diuerfarum figurarum: ali- Vaneiat
quas fuperne vmbilicatas, circa media laciniatas,
vt hicappidlx : alias vtrinque ventricolas :aliasfe-
miglobulu exprimentesialias ambitu pentagono,
alias radiato ac ftcllato, atque adeo tot varietates,
quas omnes delcribcre curiofitatis potius elfec
quam vtilitatis. Carent plxreque foraminibus,
argumento foliditatis maioris , qulim gallx vul¬
gares rluntque duriores Sc quodammodo ad li¬
gneam naturam accedentes. Pingit Hift. Lugd.
luprh Icripto nomine. Pingit Sc Camer. vt vide-
tur,fubramo florente Quercus. Tabern.earun-
dem diuerfas formas pingit fub n° iz. 13. 14. forte
&ptimus fub N® cj.&io.

Habemus Sc minimas, pifq vix maiores plures, Gan£
duriufculas nonforaminatas, Ixues, nullis tuber- „,mx, fed
culis inxqualcs Viderentur ad Illiricas accedere nan*.
natura, fi pondus refponderet. Forte naturx cft1<s-
lufiis , aut ob alimenti penutiam remanferunt
nanar.

«4

Defcript.'

17

ii

i?

IO

Defctipr,

fLANTARVM.

diffima. Pinxit &Camer. & forte edam Tabem,
numero ro. Excrementum mufeofum, quia eadem Exert,
hac tabella parte fuperna continebatur, hic de- ,u'nn
feribipareft. Bedeguar , quale in Rolis confpici-'*®*
folet facie quodammodo refert, fed villis paulo
rigidioribus,fufcis ac fubnigris in ficco,furculuni
immediate compledtens, circa media durum : ha¬
bitu hifpido ac mufeofo : mufci fibris multifidis.

Folia Quercus cuius ramo adhaeret, fimilia funt
Quercui vulgari, inferne ad bafin glandis rudi-

pingitur,in ali-
.quot partes di-
uifum, in quoru
extremitatibus
globuli ex cine¬
reo nigricantes,
inxquales , fub-
ftada gallarum,
fi cuci & forma,
fapor nullus. Illa
vero que nume¬
ro i. exprimitur,
pulchra fane e-

r .\t,ficer d otalerti aliquomodo pileum exprimens,
in qua quatuor veluci cornua furfum tendentia,vt
in Tribulo marino, interna parte fere cinerea , in
medio eminet pars quatuor etiam angulis dona-
C.i,alttcr fitis quam cornua: ea pars fuperat etiam

quatuor angulos , ei in medio veluti vmbihcus.

Tota ex luteo lucet, ab inferiore eriam parte tota
lucent cornua , inter qux apparet pars ligni , cui
adhadit, intus cana. Tertia ex albo fluiefcens, ma¬
gnitudine, qua pingitur, inarqualibus lateribus,
tuberculis quamplurimis, Fragorum feminibus
Fre fimilibus, multo crebrioribus , quina icon
exprimat. Vltima etiam fliuefcens,duraJignofi,
tota foraminulenta. Has quatuor III. Principifla
icfcruauit.

CALLA VMBILICAT A :

.gVERCVS EXCREMENTVM

lofum,vcl potius Mufeofiim.

INter Exotici
111. C. VVirt.
reperi anno
i6oS;Stutgardie,
ramulum hunc
ligneum ea ma¬
gnitudine, qua (

in hac tabella 1 mentum & copula , cum breuiflimo & crallo-pe-
fub numero i. | diculo ramo adhxreat , quod male exprefiit fcul-
ptor , & peritiffimi pidhoris diligentiam corru¬
pit. Lob.vocat Bcileguaris effigie excrementum gedei
fporigiofum & mufeofum, fiuc Bedeguar e Quer- Qlsrt
cu : quod pictum exhibet a fe in Romano agro
collcdtum. No (Irum eft ex plantis Valer.Dourez, h°cu
Pillulx capillarx nomine pictum ab Hift.Lugd.
quamuis i Lob.icone nonnihil differat : idem ta- ^ ^
men putamus. An hx fint rteu -Uy muJmj iyy Thco-
phraft. Rotundum quiddam cum villis inutile: ie, jUt
verno tamen tempore meliei fucci ? Audiamus Theof
Gallarum vires.

Diofcoridcs.Vtraque Galla, [nempe Ompha-
citis, qux melior & efficacior : & leuis ac perfora- ^'s
taijveherhenteradftringit. Tritx excrefcentiain Exert
carne, gingiuarum &C!olumellx fluxiones > infu- ti.% c,
perque oris vlcufcula cohibent. Quod vero in ea-
rum medio eft, dentium caucrnis inditum ,dolo-
res fedac. Cremata: carbonibus, donec igne can- nf
deanc,^ vino, aceto ,aut etiam aceto fallo extin- Dent
<ftx,fanguinis ftftendi vim afeifeunt. Decodtum dolor
earum ad infidius efficax eft , contra vuluarum s<%
prolapfus & fluxiones. Capillos denigrant aceto
aut aqua macerata:. Cccliacif&Dyfe mericis i na- c/de„
qua aut vino tritx fcu ill:ix,feu b.b:tx conuc- V ulu
niunt : nec non & obfoniis additx, aut totx in a- x,onl
qua prius coftx , in qua nonnihil excoquendum
Iit eorum, qux iis aftcct bus confcrant.Li lumina, Cce[t[
vbi quidadftringcre,filLre , aut ficcare opus elt, T)ju
vfurpardxfunr.

Rutll.ea verba DioCc. ro j ulmv avrjU , vertit nu^ RJ*e‘m
deum. Sane nimis licentiose. Intc-lligit autem c ^
Dio/c. internam partem, vel potius centrum & Dtoft
corculum feu meditullium , quod reliqua galla
adftringencms e(t : ideoque reprimendis fluxio¬
nibus a cuiis dentium aptius Sc efficacius. Nec
fuit cur hic Dalech. vel Hift. Lugd.Rucllio patro- Him

ITEM

V I L-

Icas Ba-
_ _ laultium

quoddam breue cinetur dicens , eum Plinum authorem lubuiile, >fPr
^ ac inuctcratum qui nucleum ferri pro Chalybe dixit. Egregiam
( abfque flore, vel fane vero collationem. Quis vel fcmeftris Gram-
potius nouellu maticus nefei' illud aPlinio unv.zoetM>s didtum* In
& nuper ex flo- Galla proprie nucleus non eft : Idem tamen Pu¬
re emerfum Me- nius, vt dicebamus ait,in iis qux caputTauii imi-
fpilum, cui folia- tantur,inelle nucleum Ohuis fimilem : quoddi-
covmbilico , fi- xerat etiam Theoph. & in viribus, Gallarumnu-
gura, foliditate, ■ cleum dicit: Idem improprie videtur dicere Ro-
pcrbreui&craf- ! burgignere nncleosaquofis. 0rlJ

io pediculo, quo | Sicautem ille ait de gallarum viribus : Vis om- Cx[„

Quercus rama | nium fimilis. Optima Comagena. Excrefcentia DjJa
adhxret , tam in corpore tollit. Profunt gir.giuis, Vux , oris p-ir0'
belle refpondet, exulcerationi. Crcmatx £c in vino extinctx, ccc-1.*^
vt nihilfupra:ea liacis , Dyfer.tcricis illiruntur. Paronychiis ex Pfefy
m. Ile, & vnguibus fcabris ,pterygm , vlceribus ylcer
manantibus, condylomatis, vlcenbus qux Pha-
gedxnica vocantur. In viro autem decocfcxau- ^ ^
ribus inftillantur,oculisillinuntur : aduerfus eru- dolw
ptiones& panos cum aceto. Nucleus comman- inter

• (l!PJ

elegantius ex-
pr mitur in fi¬
gura Hift.Lugd.
N3.i.Excremc it-
ti vmbilicati no¬

mine : noftram enim corrupit ofeitantia velma- * ducatus dentium dolorem fedat : item intertrigi-

.4mb,

litiafculptoris, vt& plurcs alias ,J tam veteratorii nes & ambulta. Immaturxex his ex aceto potx

hodie res aguntur,Colore funt pullo ac nigro, ca- Lienem confumunt. Ex iem eremi tx , &aceto Menj

rer.t foraminulis. Vtnbilici corona vel criftarigi- ! falfo cxtimftx , menfes fiftunt, vuluafquc proci-

l dentes

'LIBER VI I-

non oculatas J quas in oleo coquito : faftaco-

ftione oleum colatura-fcpario.gallafque Soli ex¬
ponito, donec ficcMiefint, quo faflo hunc nulue- V!

rem cum aqua pluui.Ji iterum coquito, cnneique
deco&ionelauato.

dente? fotu. Omnes Capillos denigrant.

Gallarum vires memoris prodidit Galenus 1.

7. fimpl.med.de inquiens. Galla omphacitis ad¬
modum acerbum eft medicamen , plxraque fui
parte ellentix terrens & frigidx : perquam dede¬
bat, & fluxiones repellit : ad hsc conftringit,con-
trahitque partes laxas, & languidas , omnium-
que fluxionum affiedhbus ftrenue redftit.

Elfo igitur tertii in deiiccandp , fecundi
autem in refrigerando ordinis. Aitera au¬
tem galla, flaua illa, & magna laxaque, &ipfadc-
dccat quidem, fed tanto minus , quanto minus

™ ^.al,Utis eft P*7“P5- Coda itaque per J Vlpro fru^dS^T,^^' taS /tei®'
iedi'sdDh"etmrlrW ’ cacaHI»<TOa eft non mitrenuum ; Acebatur.- fed arboris excrementum aliquod in-
icdis pmegmo narum ac procidentiarum.. Porro' ftar gal!?veiiaS nuncupandum cenfebam , quirn
’ c°qu-nda modica opusCitaftrii3ione,in a- Iruftum: fimilt enim mateqi condire videbatur-
r;^Z°P;mVln0- . -Ac fi augere io-. & gallas fimilis pena forma? vidilfe memtni. Vn-
D ! r‘|C P?’r? vtar= aufte' rui autem minor erat, quinque angulis veluta-

iri, endifarnb ^ f'in8t,mem re, conftans, fuperni parte aliquantulum protu.

pr mendi facultatem acquirunt, ac nimirum etiam bcrans , & J centro dudas habebat quinque Ii.
calorem c\ acrimoniam ex vftionc alTmnunt.Mht- neas ad exrernos vfquc angulos ; inferni longior
queusquiignemcxpertxnon fuerint, tumfubJ ent.fcnfim gracilelccns «tque ad fedem qui-
tum maiore denccandi po- ramoinhedife videbatijr. * *

GALLAE SIMILE EXCkEMENTVM
QVINqyANGVLV M BRASILIANVM.

US I A /Tuebant ( inquit CIuG Exot.Lb. 2.cap. 2c. )
er 1 J V l_prr' J - - — ■ •• ' — - > -

tiliorum partium
teftate.

Calla Au-cennx eft frigida in primo gradu, fic- '
caia fecundo :Dodonxo frigida & ficca ad ter¬
tium vfque gradum.

Lucilius vt Feft. Pompeius atceftatur,cflm gal- |
lam fore bibendam pronuntiabat , parfimonia v-
tendum elfc , ventremque coarctandum, ncc gu-
Is indulgenduin efle,infinuabat.

Ex omphacicide galla, calcantho, gummi &c vi

- no Matthiolus atramentum feriptorium para-
redoecthocmodo. Sumito gallarum craffiuftu-
le contritarum vnc. v. chalcanthi Romani vnc
iij. Gummi Arab. vnc.ij. Salis drach. j.comician--
tur hsc omnia in fieftili vitreo circuiito; fuperfiiR-!
dico vini albi potentisfcmentifque lib.v. & vnc.
iiij. occlufo vafis ore, quindecim dies infolato,

vel pofl; vaporarii fornacem hieme reponito, mif
cetoque quotidie rudicula.

Reftat tandem vt ea, qux de viribus & vfu gal-

- larum Loniccrus annotauit, fubiungamus: GaJ-
lxait,adftringunt, gluti nant, tingunt" Vis fa¬
cultas eis qualis quercui. Flos gailaium , aqus
fanguinaris immixtus, (k naribus infbllai iis , fi-
flit hxmorrhagiam. Medium in gallis contentum

'* excauato denti applicatum , dolorem cius lenit.
Gal 1? in puluercm reda£tfc,fordidifque vlccribus
infperfx, putredinem arcent , vulneraque mun¬
di fi eant. Gallas fi cum otiorum albuminibus co-
. mifceas ac emplastrum conficias , inferiorique
ventri Fuperponas, alnum fiftit. Vehementer c-
tiam puluis cum aquapluuiali bibitus fluxilem
eonftipat ventem. Cui vomitus frequentem
moleftiamparit . is in aceto & plumali aqua gal¬
las coquet, coque deco&o linteum aut pannum
. imbibere permittet , vtiliter autem imbibitum
ventriculo linteum admouebit. que mulier ni
mios menfes patitur , inaqua pluuiali gallas co¬
quat, cui fuccuplantaginisaddat,&:cum bomba-
cefuppofitorium formet, vuluxque indat, fiftit
enim hsc menfes , & mire prodeft. Hxmorrha-
gia laboranti galls mifcentur cum fucco planta¬
ginis aucBurfePaftoris,imbuunturin hifce fuccis
pili leporini, ftupa incerdum,linceolum,naribuf-
que imponuntur. Emplaftrum etiam ex gallis
cum albumine oui temporibus applicatum , inhi¬
bet fluxum narium. Puluis gallarum vulneribus
inditus,manantem adhuc fanguinem ita compri¬
mit, vtnon fit opus illafuere. Tu qui nigros
efficies capillos , gallas recipito craflas, nigras.
Toni. I.

PILVLAE FOLIQRVM QVE RCVS,

fi5 (~\ Vc rcu s hic Dctimii

fc/ pilulas da- f

mus , parte ca¬
balle inferiore :
fuperior enim
Quercus iulps
oliendit, ad ca-
p tis huius initiu
rt-ferendos. Hs
autem pilulq ma¬
gna ex parce a-
uerfls foliis , hoc
ell: , parti terram
fp calanti adnaf-
enntur , pinas
interdum vnico
hsrentes folio
proxime & im¬
mediate, lsues,
fungofx,pallidq,
fapore fubacido
& aftringente.

Galls non duri¬
tiam acquirunt fed moUes & fhngofx manent:
exquifite roiiinds funt magna ex parte, & exigui
gallam raro xquantes,vetuftateque corrugantur.

Et in his, fi autumnus calidior fuerit , vermiculi
nafcuntur qui poftinodum in culicellos transfi¬
gurantur. Nafcuntur autem &ipfxpillulx magna
ex parte autumno a-lucn tante, ac poft primos au¬
tumni imbres. Arids & inueteratx digitis faci¬
le in puluercm atteruntur , quibus notis facile k

gallis diftmguuntur,ne quis cafdemcum iis putet.

Vtdenlmr autem esipfs effie , quas Theophraft. An pluU
in foliolum tergo candicantes, tranflucidasQ/rt^- ac!uof*
f ■ ] aquofas, [ quales & h.-enoftra in principio Tht°ehr-
uint] qtlandiumolles funt , in quibus & culices

nafcuntur. Sed,quodait,maturefcentesin modu
paruaS &UuisgalliE, indurari, id in noftris non
obleruauimus , forte quia in his regionibus , vt
ahbi, non pcrfefta maturantur. An pilule Ono- piluU O-
cicidiE Galeni? Ica fine Tragus iudicit. Gallis ii-
milesPilula: Cordo &Hift. Lugd. Galla in folio a“l-
quercus nalcens. quidam & ffiallbpfel/at Mat-

H

S6 historiae

thiol.& TaEer. & Gallas vocant ; differunt tamen

PLANTARVM,

multum & proprie dictis gallis : neque ha: vtillx
in mediis foliis n affantur.

Ryffius non fine nota ignorantix pro gdhs
pingit pilulas in foliis Quercus , cui glantles line
pediculis. Dodon. ait in Belgio fatis frequentes.
Loniccrus pingit &: vocatgallas afimnas.

Tempus & Menfe Oclobri corrugari incipiunt : Septem-
jLocui . bri integra: adhuc funt , quales fxpe & prope
Montbelg. Auguft. in Ducatu VVirtembergico
&in Burgundiaob/eruauimus , Turnerus vidit
non tantifm in Italia , fcd & copiose in FrifiaO-
ricntali in fyluula non procul Auriaco.Is fibi ii vi¬
ro perdotto relatum teftatuc.Anno i557-maSnam

eiulmodi pilularum copiam fnpcr foliis Quercinis

inucmam in Boreali Anglix plaga ,prxferrirn ve-
Vfus & rJ, r.jjjca Haffifaxiam. Idem expertum fe ait rite in-
v“es* jferuire atramento faciendo. Ex adftridtionis ar¬
gumento quoque , iifdem viribus quibus Gillx
prxditx funt efTe , non male quis dixerit :quan-
qiiam eas nullius momenti efle clicatTragus.

* Plinius fane ffribit Roboris pilulas ex adipe
fJrfino Alopecias capillo replcre.Bqden.ait,ad fa¬
cultatem gallarum accedere, fedipfis multo infir¬
miores ac minus efficaces. Schvv^nckfsldio ad
tin&urx vfum a unctoribus colliguntur..

nvcvla facie albvm qver-

CVS EXCREMEMTVM.

NOn parum venuftum Quercus excremen- Defcrip
tum nucis faciem oftentans off e- ndunus ( lo¬
cus non Succurrit) lummitati furculi foliis caren¬
tis inlidentem,figura ex rotundo compreffumded
inferne feffilem, fuperne vmbilicatum, cuticula
albida, aclxuiifima, etiamque fplendicantc ob-
du6tum,fub qua fpadiceum vili tur, reliqua fub-
ftantia ad nucis myrifticx callum accedit , nili
quod albicet magis:excima(uperficies multis fcrc-
biculis & tuberculis lnxqualiscfl. Sapor adflrin- ^ ,

EXCREMENT VM LANATVM

Q^y ERCVVM.

COCCVS QVERCVVM.

Defcrip-.. \T Affitur quoque in Cilicia: Quercubus Coc

± ^ cum Cochlearum exilium fimilitudinc,quod
illius regionis mulieres ore legunt, inquit Diofc.
hh.4. Quem tamen locum Marcellus corrupium
€lTeTUtat,&.pi'0'mlfrV^«77 legendum tu> cf zyy.v. 77,
qubdilinis regionis mulieres diftortumCuel,di-
florqu^nt-S fegunt. Nos aliam comesturam in
eum locum propofuimus inprxcedentibus. Sunt
qui volunt apud Dioff.pro rt legendum
Matthiolus tamen ailerit fcvidiffe vt poftea dixi¬
mus, qui intclligant excremcntarubeila a Lobel.
obferuata.

AI;

Dnafcuntur & Quercuum ramis interdum DcftI
— -■-pilat autpilulx lanatx , tk meris lanx floccis
candidis aggeffx &coa6tx,in quarum medio furv
gofaquxd.im durities , in quibus & -vermiculos
generari veriiimile, nam andx excauatx depre¬
henduntur, & in iis qux digitis facile atteruntur,
materia pulucrulenta. An flocci molles Thcoph. Jn flt
Lucernarum luminibus apti: quos tamen ille in
pilltiiis duio putamine conteiStisnafa ait. Forte
hx ty>v ik fi mile quid funt. Dicitur t/a©-
Theophr.Tjju7Z) q ^ cz: uitov /MtKAxot.

EXCREMENTVM QVERCVVM

fVNGOSVM.

QVercuum vulgarium frondibus Verno tem¬
pore etiam line pediculo adnafeuntur ex¬
crementa fungofa. rara, laxa, fucculenta, acida, in-
ligmtcradif fingentia. Magnitudo nucis Juglan¬
dis aut circiter, fuperficiemxquali, tuberofa, pul¬
cherrimo rubore plurimum ornata , reliqua parte
albida,, aut pomorum inflar luteola. In quibus
temporis progreflil vermiculi gignuntur , qui in
iis multas cellulas callofas fibipro domiciliis ef¬
fingunt. Iuueniuotuc Maio in Quercubus glan¬
des cum longis pediculis ferentibus. E alae m fk
Tragus notauic his verbis : Quxdam Quercus
vere rotundas 8c fungofas boletifquc fimiles fe¬
runt pilulas, acerba humiditate plenas, in quibus
vermes creantur , qux in culices tandem abeunt.
Lobel. depingit hoc ticulo: Quercus vulgaris cum
OneuciiL *■ ju^s excrementisfungoiis. Dodon. ponit nomine
'terfcotores Quercus. An forte hx fint Onocicidx Gal. An
Thtofh f <r<$cutw/ ciiji/c^v xo/acu-j^i/, ww vt Theophraft.de
quibus fupv^. An vero ea Gdla Thcoph. qux ma¬
li compleat magnitudinem . cui & colore fimilis?
An Pii n.Pilule natx in alis ramorum, corpore non
pediculo adhaerentes, candicantes vmbilias , Scc.
yide fupra.

QVERCVVM CAPITVLA

S Q_V A M M A T A .

SGnbioficaut Iacex capitulis maioribus limilia Dtfc
adn..fairui* Quercuum ramis tam extremis
quam att luter . , denlo fquammularum membra-
ncarum & iubh rhttammaggcftu compaftis , co¬
lere. ibas fubtintreo, aliis tuluo aut ruto, breuil-
(bmo pediculo adhaerentia , amplitudine vncia-
1,. Prxtcr fqttfflnmatum hunc glomerem nihil
mfe aliud criminent. Nec quicquam aliud ex his
Oritur : fed ita in arborecbmputrelcunt. Perraro
inucniuntur. Bis tantum inuenimus Scoblcrua-
tmmis.in vnti ramo fingulate , inaltero gemina.
Omnia e foliorum alis cnafeuntur. Talia de feribit
& depi ngit Club in fuo Cerro : Nos paulo pbftl-
contin propriflcmu^, cum gemmis foraminulatis. -f/„£
An yj/. lo-Thecphr. nuam iib.t.Hift.cap.-. dcina- rhu c
Iris arboribus & i n Qmcixu [ i'x" i ] nafei
ait. id inquit J /vi ante germinationem Verni
temporis initio gignitur : Eli: globofus foliorum
conceptus, inter pr.cccdentcm exortum fiuc ar¬
ticulum , nouellam getminationop medius. CM
Gaza Amentum vertit, notie & improprie : re-
diiiis Phn. Cachryn feruato CrucO. Significat &c
Caduys Libanotidis frugifera- femen acre ,quod
in mandendo linguam exuri t, de quo Oiolcorid.
Qua homonymu deceptus Phn. Cachryn Quer- ™
cutTm de Cachryn Libanotidis , res valde diuerfas
pro vna cademque re vfurpat lib.ifi.cap.8. Nihil

i enim acris, nihil 7aVzstar/affdui.»iut«t m hac noltra

'j Cachry.

1 Q_V ERCVVM SQVAMaC CANDI-

D/£ CADVCa

De:

T^\R;Et;cl'eanonrac^conP8lt’ vt ceftis ellTra-
1 gus , vtQuerna folia Autumno appropin-
^ quante

LIBER VII. *7

sE qtr-compT£,a,t:omifitaibumen'n^-“

h.flofa1li((icenim^rul?,cisexfqUamu£nomi- ?uie^^’|^rP"t,SC0J?,p*K-re'^"l,i
“»«“] aPP^rcntlpe.n omnes concipiunt , co- w ™ 'IM flt™r n.„d»m nob.s mno-
pfoh fe-quenti anno glandium prouentus.

EXCREMENTVM QVERCVS

T VB EROS V M.

|rJpr.i T ^gnea pcmc duricie & veluti ex plurimis bac-
J — •'Cis & vuarum fpecicaggeftum excrementum
i:j bis tantum in quercu offendimus, vtrumqueca-
vs' uum Sc caucrnofum, fed minus:maius minutifli-
mis & rigidis (pinulis hifpidum, colore ex ruffo in
pullum ac fufcum tendente, plufcuhs foraminu-
lis a vermiculis vtrumque pcitufum.Saporaftrin-
gens. Nonnulli adTheophrafK a-vy&y.tjuAs , hoc
elt quiddam Mori fcu Sycamini fpeciem gerens
referunt.

GEMMA! FO RAMI N VLAT/E FOLII

Qvercvs.

pcio

NOn curiofi-
tas efthasii
nobis defcribi.
Nihil afpe&u
pulchrius : mi nu-
tiOinaae ac innu¬
mera propejno-
dutn foliorum
dorlo adhxrent
[ Illidi o aggluti¬
natas dicas,] ve¬
luti miniiti/ilin^
■fpharruLe corol-
lares comprefTx,
in medio pertu-
fq fcd non ex to¬
to, colore ex I3y fi¬
li no in fuluum
nitente , elegan¬
ter fplendicante,
ac fi lioloferico
fubtililTimo ob-
duclx eUent. Supracentum trigintain vnofolio
numexauimus. Autumno obleruatx in vulgari-
bus Qucrcubus prope Ectfordiam & alibi, a?ccu
in eodem ramo capitula fquammata ante dicta.

WA QVERCINA.

RAdicum Quercus fibris fub terrra adnalcf-

tur SI circumnafcitur Iuglandis magnitudi- or/mfiia
ne , ex pluribus
veluti acinis ra-
cematim cohx-
rentibus [ vnde
ci vux nomen]
fcompadla, fub- ^
liantia dura, in- n'
tus rubentis fcu
ferruginei colo¬
ris , meditullio
nonnihil albo,

/apore infigni-
ter acerbo & a-
ftringente. Me¬
minit Encelius
per Ver , quo
tempore vegeta
ell , colore foris
elFc purpureo,
intus candido &
quali ladtifero; Locus &
Scribit que tfcm- Tempus:
porc veris colligi debere, ScUccari rn vmbra,

& deinde pulucriiari : in a-ftate perire , &fieri
quali ligneam : ita k (c 'obferuatum reliatur. Cl.

13. Sdienckius Medicus apud Friburgenles cele-
berr. ad nos mifit his verbis : Vua: Quercijix vo-
bismitto radiculas : ainanuenfis meus ante trien¬
nium caiti , dum aliis herbis eruendis intentus cC-
fct,fub Quercu ex eiufdem radicibus in monte
proximo , Orientem fpedT:ante,& vrbi vicino.no-
bis vulgo Burhaldendidto, effollas. Vilx Quer- n
cinxpnluere nihil [expertus loquor, inquit En- vr™ &
celius,] prarientiiisin Dyienteria:&in omni fliv n^m.rU
xu fahguinis. Deiperatos Dyientcricos aliquot 1 Lhxui
curaui illa vua quercina: merito ergo digna
omni laude. Habet & alias virtutes , de quibus
Meditfis cft cogitandum. Solenander teihtur,
fuccum vUar quercinx magno (olano illinirt Po-
dagricis.

NODI SEV VERRVCAi QVERCVVM.

INtra quercuum corticem interdum inueniasj
velut glandularum in homine «Wx^lignofos
nodos atque verrucas materie prorfus querna,
crifpa & eleganti, proprio cortice ,prater quer¬
cinum, eoque ruffo atque fitngofo obdu<5tas,ma-
gnitudine & figura varias. Vidimus pugni magni¬
tudine, item avellana:, ac inter has medias. Ali¬
quando etiam foras prominent, haud fecusac
verruca: in manibus, alimenti argumento luxu-
, nantis.

QVERCVS ALBVMEN.

SCaliger.inlib.de piant, falsb Arifloteli attri¬
butis, (vbi autor ille varie dilleric de analogia
plantarum cum animalibus, illarumquc pattes cu
Tom. I.

FVNGVS VEL AGARICVS
Qvercvs.

NAfcitur etiam in Quercuum caudicibus Aga-

ricus , quem aliquando vidifle meminimus Deftritu*
j colore infufeo fubcinereum , [fi probe memini-
! mus] annofo Quercui adnatum. Hunc inquit
i Camer. recentem fale condiunt nonnulli indeq-, yfo,
loco calido reponunt: fuccum emanantem Poda¬
gricis illinunt. Sed ad id efKcacior putatur Vua
quercina, vt teflatur Solenander. De Agarico
quercuum copiofius agemus Iib. 9. capit, dc La%
rice.

Tradit du Choul quercus fungos producere,
fed efle , qui parum probent. _

DePolypodio in-quercu proueneinte,quod a-
Iiis prarfertur , alio in loco agemus , vbi eorum
fententiam reprobabimus , qui pluris faciunt^

HIS TO R lAE PLA1NTTARVM>

quarti murale. Ibidem fcribemus de Dryopteride
a Quercu dicfta. ..

EXCREMENTV M QJfERCVS

PVRGAMS.

A Ntiqui, inquit Lobel. cuiufdam e Quercu,
•^A-inftar Ledi pullulantis , meminerunt excre¬
menti, quod purgat Scadftringit fummopcrc.

MVSCVS QVERCVVM, ET ALIA-

R V M A R B O R V M.

DtTcript.

Sphagne*.

J?h.t/con.

Locus.

Dtltdus,

FErt & Mufcu

Quercus , ne
vel m minimo
fuo officio dc-
fuiffie videatur.
Hoc nomine fi-
gnificantur cani

eiuSjCarterarum-

que arborum
villi, exterius ar¬
boribus adhae¬
rentes, aut cx iis
pendentes, exiis
tamen enati, aut
adnatiiinc radi¬
ce , fine flore, fi -
■femine. N

Diofc. Mufcus adftringendi vun habet in ca-
liditate ac frigiditate medius , facitque decodtus
infeflu ad vulux affe&us. Mifcetur & vnguentis
balaninis ac bleis feu illitibus , propter eam , qua
prxditus cft,fpifTandi vim. Eft & ad fuffitum 5c
acoporum medicamentorum prxparationes vti-
le 5c accommodatum. Serapio epotum vinum re¬
tulit, in quo diebus aliquot Vinea maduerit , al-
jtum lomnum inducere , ventriculum roborare
vomitiones compcfcere, & aluum fiftere. Adhxc

Mufcus, vt inquit Auic.vti liter inter cordis medi¬
camenta inferitur , quod odoris fragrantia animi

Jefe&us iuuet. Ad Dyfenteriam, inquit Matth.&
profluuium ventris coquatur mufcus arboreus in
aqua aut vino rubro & detur in potu.Puluis mu¬
la Querni exflccatus iflumptus cum ouo impe¬
dit ab abortu. In vitio acerbo coclus,gaiga:ifatus
facit ad dolorem dentium , & relaxatam vuulam.
Mufcum cohibere fanguinemobferuatum elt in
vrfis, qui cumprimiim vulnerati fuerint, f.ngui-
n em reprimunt mulco. Quidam mufcum Quer¬
cinum elidunt , macerant in vino per nollem, &
bibunt contra Idcrum : alii & in calculo pro¬
bant. .

Monfpelienfes ex Mufco Quercino aut Ilicis
alteri ulve arboris refinam non ferentis, parant
cantatiflimum & prxftantiflimum illum pulue-
rem Cyprium appellatum : quem etfi pro magno
fecreto merito habeant, a ClarilT. tamen IlluftrifL
iftius Acad. ProfclTore &: Medico quodam nobis
communicatum, perlubcnter ita communicabi¬
mus., vt facile a quovis induftrio Pharmacopceo
ad illorum imitationem parari poffit. ErgoMu-
• flatis initio ledlum & probe mundatum
i’- “:J‘ "iuulo

Vi*«.

Somtiiji,

Vomitu

Aluiflui
C e rdht
D y(enti

Aborth

San?u

IBcrtt.

Cslcu

Vuluu

frtus.

exhibemus ico- .......

nem , qualem • fcum . . r*”- V\' .

Lobel exhibuit | facculo linteo tenuique inditum limpido rn
hoc titulo • f vel tcrrentiimmcrguntper triduum, fepepedi-
Quercus vtdga- i bus conterunt , vt albelcat : tumaqua fontanae-
riscum glande ^.mufeo fuo. Differunt capilDi. ! lotumfe in vmbra «eflccatum aqua rol. & florum
de nfitate, exilitate, fignla & cfiuifura : Irem odo- ‘Ciiranguli p„er lex eontinnos lesirroran , v

_ , ° - r > nlrfrnis vicibus , vel de lincula triduo , mcipien-

re. Graeci vo- alternis viuulo , vu b

_ • ? . , . \ c ; r r„c -ih 'lmurof bis lingulis diebus mouendo , ac

eant. Soranus fo-.v Acauanxor , Sphagnos , hue . tesabaqua i " «rmirmnr • Srd irnm ln-

Spacos, flue Bryon & in Gallia nalcltur, inquit ' rurfus, vt prius liccan pei * . ‘ ‘ .

pitn. Sunt qui Splachnon & I-typnon appellant: : bentleucapfam ftudioadid faftam, cratibus vel
Arabes i’/»:’.i;n,quanquam Pbauorinus f.Vwr r i alletibus pertufis interftim»am: lusmu eumim-
a,'«,v4&^e»onit Qiofcl*» qu.buC; ponunt, &m,mo ftippofito ftyrace & Bewo.no
dlUv» vocat, ttadtt. Idem &'GaL& Pan- 1 pe, fumant ter ,o d, e probe dauf» arca ne qmd
, „ - ... n i • • ( i.,, i nrtrrt • 'fed fineubs vicibus mouent & mu¬

lus Sed P in. alibi, Sphagnon alus Bryon dici ait:, euaporct . JCU “ b

1U , . , 1 ; „ ' nnr donec fiat ficafliuius , quod biduo aut tn-

cfseaue hoc nomine Canos arborum villos,qua- • tant ,uoncL liau t 5 n .

iiscqui uut. nui 1 . jlin oiunt Tumin amplo mortario tundunt

les in Quercu maxime videmus. Mulcum alloqui j duo heu aiunt, i i j } A _ _ ^

<T * , ! _ _ 1 T n.m t * m fl r ^ /l

Etus f
mndi
dtts fi
creto

J c 3 i 11 yuil IU maAUlU, • '“V1.HI .. . . - — -

Officina:, Arabes lecutx,Vfneam vocant. Axrtub
etiam Arab. Bohemice tPcd>: tcflc Matth. Germ.
Baumimiff De reliquis Mufci differentiis, vt de
terrcftri diuerfarum (pecierum,& de Marino tra¬
detur in fine operis.

Mufcus inuenitur in arboribus Cedro, Populo
alba, aut Quercu.

Prxflat verb Cedrinus : proximus huic popul¬
neus : quo in genere probatur , qui odoratior elt
& candidus : nigricans autem deterior cenlctur:
Diofc. Sphagnos in Cyrenaica prouincia teftc
Plin.maxime probatur: fecundum locum obtinet
Cyprius, tertium Phoenicius'. Fertur -Si in Aigy-
pto nafci,quin & in Gallia, necdubitauerim. In
Quercu maxime videmus odore prxftantes. LIxc
Plin. Alii tamen Cedrinum, Lariceum Sc Piceum
prima: nobilitatis dicunt, quod odorati fliau fint,
Quernum omnium viliflimum pronunciant,p rx-
ter eum qui faxis &vdisterrx glebis adnafeitur,
quum ^ natali atque parente fuo mufcus n aturam.
mutuetur.Du Choulinlib.de Quercu fcribit :In
Quercu maxime annofa mufcum gigni , in Gallia
pullo foaui odore elfe.

OllO UVil dium.. *«“**■• . J - - - _

&fctacco cribrant, addendo ad quatuor huius
pulueris libras, libram lemis pollinis Santali mu-
icatellini : quidam 6c albiffimi facchari vnc.ii.ad-
iiciunt ,vt albidior euadar. Hxc malla & veluti
prima materia cft pulueris Cyprii, odorata qui¬
dem fed longe prxflantior futura fi lingulis li¬
bris addatur' Cibeti & Mofchi ana. dracli. ,. fem.
ambrat grtfex fcrup.i. ac probe in mortario agi¬
tentur jrmifceamur. Alii aliterparant , &prat-
ftanriorem additis ad fingulas vnC.iiii. prioris ma-
terix,Cibeti drach.r. Ambrx & Mofchi an.drach.f.
Hunc magnatibus vendunt magno pretio. Prio¬
ris, aureo nummo fingulas vncias. Nos adhuc o-
ptimum habemus ^piuribus annis. Scimus 5c a-
lios parandi modos Italorum & Hifpanorum.Sed
quilibet fila indulfria facile addete ac minuere
potefl. Res eft experimenti vtexterajumferso-
mnium mixtionum. Ad hxtnorrhagiam narium
Mufcum , qui craniis horoinumaea expofitis ad-
nafcitur.in fubtiliffimumpoUm em redactum mul¬
to prxftanciorem efTe non raro expertum fe feri-
hit Hildanus. Aft ego non video cur prxferat
queeno, cilm verifimile fit quernum magis ad-

LIBER VII-

85

flriagerf, cofifideratd prafcrtim flaturi Quercus) tur apud Alb. Magnum , dicitur lunerax , i Gra-
&potifnmi}m corticis. -:~T ■t'c -• • • » . . 1

MELLEVS LIQVOR QVERCVS.

/"'''Elebratur Quercus ob melleum rorem[apud
.^Theophrafl. & Plinium ex autoritate Hermo¬
lai , vt ante indicatum] qui ineam cadit': verum
pluris faciendaQucrcus ob prodeuntem & erum¬
pentem liquorem, de quo Cordus c. de Oleo-
melle in Diofcor.lib. 1. cap. 37. dum inquit : Apud
ros veris tempore e Betula: & quercuum caudi¬
cibus fponte iua di fli liare humorem liquido mei¬
le craffiorem , ad quem apes & id genus infedla
co nolent, efl enim gufludulcis:fed naufeam gu-
ftantibus affert. Alliciuntur eius dulcedine agre-
ftes pueri nonnunquam, fed poflquam tantillu
deguftaucrint , naufea & capitis dolore corripiu-
tur, qui fuperucniente Vomitu paulo poflfolui-
tur. Porro hunc liquorem Oleomel efle nequa-
. n- quam affirmamus , fed fimilem aliquem in noflrn
orbe genitum. De hoc liquore forte poterit
non male dici ex Virg.EcIog.4.

Et dura Oneretis [udabunt rofeida mella.

DE VISCO QVERCVS ET C/F.TERA-

RVM ARBORVM.

,t. /^Atilloncm dicas Vifoim, nutrimenti alie-
V^ni prxreptorem , vt quod non nifi ar¬
boribus innafeitur, neque iis omnibus promif
cue : quoniam vero optimum in Qj.iercubus,om-
mum Medicorum teftimonio prouenit , libuit
poft quercum eius hiltonam proponere. Multis
•autem ftolombus fruticat, conice te&is coloris
herbacei ac interdum flauefccntis, minimi digiti
fere craffitudine, nonnunquam cra/Tior, quos in¬
tercipiunt genicula , e quibus rami frequentes
propagantur nodo/i & ipli , fimilemquc libi fo-
bolem procreantes ramulorum bina oppofi-
Ca, Portulaca: f iliorum forma , oblonga , per ex¬
tremum rotunda fere, coloris herbidi,cralfi, ncr-
uis redtis , Plantaginis pcntancurx modo fecun¬
dum longitudinem donata , faporis fubdulcis &c
/ub acris. Flores, tum ad genicula, tum extremis
ramis hxrent, parui , lutei , quadripartiti , qui in
baccas abeunt confertim coaceruatas , v-ux crifpx
r ffippares , eodemque modo flriatas , albicantes,
'f' pellucido lento ac tenaci liquore plenas , odore
quodam grato, vinofo, fapore ineundo : quibus
immer/afunt grana nigra, finguhs fingula, lata,
comprclfa, cordis effigie. I^V Vifcum dicitur Ari-
ftoteli , vnde Latinis Vifcum manalfe pu¬
tant. Q* Theophrafl. quod nomen ait eife com-
'lj. mu vero Arcadibus , Euboicis dici.

«W/s- Hefych. Aliud efl 0 ifclas fiue >) ifias vene-
num:quod fi Matthiol.confideralfep non in eun-
jr dem cum Plinio errorem impegilfet, itlacv vene¬
num, vifcum Chamxleonis albi exponens, quan¬
do aitincom. inDiofeor. Ixia vtfuperius 1. 3. re¬
tulimus, lenta &vifci modo tenax efl lachryma,
qua in chamxleonis albi radicibus agglutinata
reperitur. Sed de hac re fufids fuoloco. Arab.

I Debach. &c Daba . b. & Uele ,Lat. Vifcus Sc Vifcum : Vi¬
fcum Quercinum Of&c.Ge rm. VITific I / >Eicfemm>
|del,^lffcltcr ; Belg. £Ttai'cnta.cfcn : Gal.Gtt^ : It.
Vtfibio , Pania : Hifp. Liga mordago : Muerdago de
robie : Boh. Meli). Vng.vfay cfvoncfy. Dicitur 8c
omnia fanans : &Germ.4^cil atten fd;aben tefle
Trago : Angi. iTltffeLtree. a Chaldxis , vt legi-
Tom. I.

cis Ehfena.Bind lyme quod ex acinis eius ht. Hoc
eft Vifcum vtaitPlin. pennis auium tadu ligan¬
dis, Iuglandis oleo [ Glandis oleo. C.H. ] fuba-
ctum , cum libeat infidias moliri : de quo poflea.

Inde AdagialiterPlautus in Bacchidibus : Vifcus
merus vefira efl blanditia : nempe ad me capien¬
dum illecebra , Sc tendicula. Idem eadem co-
media : Ta£tus fum vehementer vifco : cor ftimu- Aureas ra-
lo foditur. Sunt qui aureum illum ramum, quem mus Aene*
>£neas apud Virgil. ex Sybillx prxeepto ex ilice
decerpfit Vifcum fuilfe exiffiment : coniedtura
hercle non mala : nam& auri colore flauefcit vi¬
fcum, & Ilici non raro innafei folet. Audiamus
ipfa Virgil. verba : Aen.tf.

Accipe qua peragenda prius : Latet arbore
opaca

Aureus & f Aiis , & lento vimine ramus ,
hmoni inferna dttfus facer : hunc tegit omnis
Lucus , & obfcuris claudunt conualhbus vm-
bra.

Sed non ante datur telluris operta fnbire ,

Auricomos quam quis decerpferit arbore fattisi
Et mox.

Difcolor vnde auri per ramos aura refulfit ,

Quale flet fyltiis brumali frigore Vifcum
Fronde virere nona , quod non fta feminat
arbos

Et croceo fatu teretes circundarc truncos-
Talis erat fpecies auri frondentis opaca
— -—Ilice.

Non efl omittenda in hoc frutice & Galliarum
veteris illius arui admiratio ,, tradente Pii tuo hb.
1fi.capit.44. Nihil,inquit , habent Druida: (ita y,rcUm
fuos appellabant Magos) Vifco, arbore in qua lim G*llis
gignatur [ fi modo fit Robur] facratius. Iamper Jacta*'/*1-
fe Roborum eligunt lucos: ncc vlla facra fine ea
fronde conficiunt, vt inde appellati quoque in-
cerprctatiofic GrxcapoffintDruid.x vidcri.Enim-
ucro quicquid adnafeatur illis, e ccelo milTum Quercus a
putant: /ignnmelfe elect? ab ipfo Deo arboris. De0 eUa*
Efl autem id rarum admodum inuentu,& repet-
tum magna religione petitur : & ante omnia fe-
xta Luna , qux principia menfium annonimque
his facit, & Lculi poft tricefimumannu , quia iam
virium abunde habeat , nec fit fui dimidia: (etiam
fi non fit dimidia Dal. •) Omnia fanantem appel- Omni.i fi¬
lantes fuo vocabulo, facrificiis epulifquc rite fub ”ans-
arbori prxparatis , duos admouentcandidi colo¬
ris Tauros , quorum cornua tunc primum vincia¬
tur. Sacerdos candida veflc cultus arborem fcan- v‘(CMr»m*
dit. Falce aurea d emetit. Candido id excipitur l^ow/7*-
fago. Tum deindevi(ffcimasimmolant,prccantes gebunt
vt fuumdonumDeus profperum faciat his quibus toru/des.
dederit. Foscunditatem eo poto dari cuicunque Fercund'-
animali flerili arbitrantur,contraque venena om- t,tttsmedt~
nia elferemediu. Tanta Gentiuin rebus friuolis ce,ftr*re-
plerunque religio ell. HxcPlin. nena.

Theophrafl. vero in Vifci natura indaganda
non parum fetorfit. Dux potiflimiim circa id oc¬
currunt difficultates : de differentiis, & de crefcc- Duo f,n'
di modo. Fatetur Theophrafl. Vifcum non foluin t,oue>Ft‘
in Quercu prouenire, fed in aliis quoque arbo¬
ribus : quin & alibi ait: Ilex prxter glandem fert
& pumceum quoddam granum Sc Vifcum atque vifcum.
Hyphear. Itaque contingit ipfam quatuor fimul Hjpheari
fru6tusferre,duos proprios, totidemque alienos,

Vifci nimirum & Hyphsaris. Ac Vifcum quidem

fert a Septentrione : a meridie Hyphear. ’’

Hic vides eum Vifcum & Hyphear apertis ver- ’ *
bis inter fcdiflinguere. Atlib/i. Cauf. cap. 13.

Longe aliter cantat: Vifcum fiue i%ar nomen ef-

9» HISTORIAE PL

fe commune: Hyphear ab Arcadibus : Stelidem
ab Euboicis appellari. V nam elle naturanr.diuer-
fas habitudines, quatenus oritur indiuerlls. Sed
hoc ex aliorum lententia narrat : & addit Jhwv>
videri, non efTe. Subdit tamen, quafi luo nomi¬
ne, Hyphear & Stelidem, in Abiete ac Pinu:Ixiam
ctiapain Quercu, Terebintho aliifque plurimis.
Aliitamen[ inquit] differre ifta inter le volunt,
non leui ratione : liquidem [ li vera dicunt ] non
folum in congeneribus vnumquodque prxdi-
<florum nafcitur, exempli gratia, in Abiete ac Pi¬
no: verum etiam in eadem arbore plura diuerfis
partibus innalci , hinc Stelidem vel Vifcum,inde
Hyphear. Prxterea non folum forma differre,
fed&fruftus diflimiles proferre. Atque id qui-
dempallimobferuari polfe , etiam in agris ac re¬
gionibus , qux plurimum inter fediffant. Item
aliud Vifcum folio elle perpetuo , aliud nequa¬
quam, haud elfe ab furdum aut infolens: liquidem
aliud lemperuirentibus , aliud frondem amitten¬
tibus innafeatur. Itaeuenire, vt in his careat ali¬
mento, in illis habeat, quantum lit fatis. Hanc e-
nim caufam elTe perpetux aut dccidux frondis.
•Sedhxc vtro fe modo habeant , nihil facere ad
eamqqxftioncm ,qua quxritur , Cur Vifcum ex
feminem terram conlito nafei nequeat?

Plinius o mi fla hac velitatione lecure tradit,
Vifci triaelTc genera -.Namque [inquit] in Abie¬
te ac Larice [ Pinu Theophr. ] Stelin dici c Euboea
nafei, Hyphear Arcadia : Vifcum autem in Quer¬
cu, Robore, Ilice, Pruno fy lu. Terebintho, nec a-
liis arboribus adnafei , plcrique. Copioliflimum
in Quercu, quod Dryos Hyphear vocanc. In om¬
ni arbore excepta Ilice & CHiercu, d ffcrenti.im
facit odor vtriufqtic,& folium non iucundi odo¬
ris in vtroque Vifco amarum lentum. Hyphear
Ptrpemfo- fagi nanda pecora [<b©Vts vtilius. Ad-

lium. iiciuntdifcrimen, Vifco. in his qux filia amittant,
Tohoded- &ipfi decidere : contra inhxrei e natoinxterna
fronde. Altitudo cius non excedit cubitalem,
-e ^raPcr^rutic°f ac vitidis.Mas fertihs/cr.nina iie-

jmtJ. nlis. Aliquando nonfert.[Dalcch.lcg t:aliquando

vero fert.]

Quod fi igitur ita eft ,vt Plin. tradit ,& fentire
videtur Theophraff us. Iam non tria tantum e-
runt Vifci genera , fed tot , in quot arborum ge¬
neribus illud innafeitur. At multis , immo longe
pluribus arborum fpecicbus in nafei quhm vel &
Theophr. vel Plinio proditum fit, infra patebit.
Neque enim idem Vifcum fpecie , quod e Quer¬
cu,^ Ilice, &Pyro,& Malo, Sc aliis prodit: fed ta¬
men vt omnes Vifci differentis ad duo fumma
genera reuocari poflint, arborum fuarum, quibus
innafeuntur naturam imitantia : dicemus aliud
elle perpetuifolium, aliud folio deciduo. Atque
id , cui ab arboribus alimentum fuppeditetur,
perpetuamfrondem agere : Adnatum vero arbo¬
ribus qux amittantfolia : in iis quoque fentire
difpeftdium. Quanquam hoc polterius non fit
perpetux veritatis. Nam in nortris Malis & Py¬
lis (id quod & Seal. notauic) hyemisfxuitia fpo-
liatis , videmus ne vnum quidem amittere fo¬
lium. Ratio eft tenacitas ipfius fucci , qux fuo
lentore fibiipfafufHcit. Vt fortafle illadiffindlio
contingens tantum fit, non perpetua. Quam ve¬
ro Plin.adfert Mars Scfceminxdiftin<ftionem,id-
que^fruftus ferendi aut non ferendi argumen¬
to, deeo' mdumpHne conflat, necquicquam
dehacrcTheoph. Ipfa quoque Plin. verba du-
bia funt , quando habet. Mas fertilis, foemina
fleriiis: Aliquando non fert. Quid enim hoccll
<jiy$rg: &erili.$ aliquando non fejt ; quod a-

\NTARVM.

liquando non fert , de eo prxfupponitur & ali¬
quando ferre : contingentia enim hic intelligl-
tur. Quare non fferilis. Ergo nec illa quidem
differentia pro vera ac perpetua flabit. Ac ne qui¬
dem ii cum Dalecham. legamus : aliquando vero
fert. Nam quod aliquando fert , is nemo facile
Herile dicet. Nifi quis forte imaginari velit Heri¬
lem nafei in Herilibus arboribus (fi modo exHet
vllain rerum natura) frtt&sferam veto in fructi¬
feris. At quid arboris fruCtus. toto genere diffi¬
dens, ad frudum Vifci? Contrarium potius ra¬
tionabilius videtur ,vt Herilis Vtfcus in frudife-
ra arbore : & fiudifer in Herili nafcatur , ex ratio¬
ne 'alimenti huc aut illuc abrepti. Sed horum neu¬
trum apparer.

Quapropter reflat eam tantum folam veram
diflinchonem Vifci elle ,quxdefumiturab arbo¬
ribus fpecie differentibus,quibus innafeitur. Nam

& differentes frudus ferre proditum eft.

Scaligerfane in Vafconia baccas eius aut viri- !
des, aut pallidas obferuatas fibi tradit. In Syria
rubrx elle perhibentur, vbi etiam Oleas , in qui- y',jcm
bus nafeitur, interficere creditur, vtdidum inO-
lex hi Horia. Et forte adhocrefpcxere, qui apud
Theophr. Vifcum non folum forma fed & frudu
differre tradunt.

Sed quid Hyphear , quid Stelis ? nunquid res
diflindx a Vifco , an huius fpecies & differentia,
vt Plin. voluiffe videtur, ac ipfe etiam Theophra-
flus,Nam quod de eorum differentia affert , ex a-
liorumpotius lententia narrat, quam ex fha. Aut
H rcsdalindxlint , cur a tot feculis , i tot poff
Theophr.Authonbus non ab aliquo declaratx f
Neotericorum fane herbariorum , immb nc
Grammaticorum vlius hadenus nobis vifus , qui
non Hyphear & Stelidem fub Vifco tanquam ge¬
nere complexi iint. Quin &Theoph.in tota illa
fuad'fput»uione de generatione Vifci, hunc fal-
tem nominat, huic fuas aptat rationes, non friuo-
la conieClura ipfumhunc pro genere exterarum
intellexi fle. Imo aperte eandem omnibus natu¬
ram tribuilfe videtur : quando dc omnibus tri¬
bus dicitur: validum & nutrimento aptum, feu,vt
ille ait • 'tzjytov fy i !y«-/fy to

vQiaf. Nam his &boucs , &iumcnta hoc pabulo
poli mcJlcm ali atque pinguefccrc. Aut fi diuerfa
funt, cur non de aliorum femine forma ac fatu e-
mt,ficiit de Vifci Cur non alius aliquis poff toc
fecula prodiit, qui illud offenderit? Qucwe tan-
tifper credamus , genere conuenire Vifcum , Hy¬
phear & Stelidem, aut fpecic , aut fux arboris
ratione differre , donec dodus & expertus ali-
quis doceat , vel nos vel po fleri tatem , quid fit
Hyphear, quid item Stelis, &in qua re differant
h, Vifco : maxime cum fciamus dodiffimos etiam
viros ad hanc noftramfententiam acceflilTe.

Plinius,nefcimusan ofeitanda memorixve la- 7,*'"4
pfu, an ignorantia, lib.itf.cap.to. Euxo adferibit,
qux de Ilice fcripferac Theophr. quando ait Bu¬
xum & Septentrione Vifcum, h Meridie Hyphear
ferre.

Diofc.de Vifco tradens, neque Hyphearis me¬
minit, neque Stelidis : fed ffmpliciterfruticen ait
i n Quercu [ci/ jyr] nafcentem, folia habentem
Buxofirrulia : Additque gigni etiam in Malo,
Pyro & plenfque afiis arboribus : atque etiam a-
pud fruticum quorundam radices inueniri , d: fe l
vidiffe teflatur BralTauoluS frequenter , fed dete- y,^
(Has dife, 9c vice trunci fungi . radm

Scribit Bcll.-n. ir ter montem Athosoevrbam j
Ceres Sc Tricaia nullam elfe Quercum , in qua^**
non proueniat Vifcym , omnino diuerfum ab eo, a cs(f

mu.

•facte.

| et no
Ijs tn
,uj ar-

\thella

k

quod nafcitur in Pomis, Pyris & & aliis arbori¬
bus, nec vlIumefferuiticum,quinon norit no¬
minare Oxos : exfemine enim eos tcnacilfimura
par-are gluten. Optaffemus fand , BeUonius indi-
caliet tantum differentiam Vi/ci quercini illius
k Vifco Pomorum noftratium.Qui ,n. in nofttis
regionibus nafcitur , facie non videtur differre i
Pomorum aut Pirorum Vifco. Pncipua diffe¬
rentia vinum e Ile putatur, qua: ptEllantifllma:
creduntur in CHi^rcino.

Matthiol. id quod in Pinu & Abiete nalci-
tur, quodque vt Plin.ait, Stclidem [Stelin] Eu¬
boea dicit, Hyphcar Arcadia,frequencifli nam in
Tridentino agro nafei teftatur : fedhocad aucu¬
pia prorfus effe inutile. Qa,r (and notabilis eff
differentia; ratio. Idem tradit idquodin Pinu ,
Abiete, Amygdalo, Malo, Piroqucpiouenit, per-

petua fronde virere. Id vero contri, quod Quer-
m cu: , Robori & Callanex innafeirur, vtpotecui

appetente hyeme omnia folia decidant. Huius

rei caulam i e Id: re conatum Theophraff.cn itis ta¬
men lententia non omni ex parte probanda ■

deatiiriNam & Amygdali, & Pomi, &Pyri,[quai
arbores frondem hyeme amittunt] in Itali i per¬
petua fro de virere teftatur.

Apud Scrap. legimus in monte Nafca ex arbo¬
re magna ibidem n.rlcente, Sc ab eis Tatabclia
difta, fieri Vicum. Eius ramos decorticatos ma¬
cerari m aqua per duos menles, deinde ex forti-
rer contufis elici Vifcum bonum. Hanc vero
j praiparjtione magis libi placere ait Tragus quam
eam, quali Plinio traditur. Sed miramur quo¬
modo probare Sc conferre potuerit rem fibi i*n-
Cognitam i nec Serapi anis verna nobis conueni-
re videntur cum noftro Vifco. Cur non docet
Tragus qua: iit ea arbor , qua: a Serap. vocatur
Tru- Tarahella? Vifcum quoque non dicicur ©reus,
■or. vt exiffimat Tragus male Rueliium intelhgens.
PrarcerealecTores confiderent , an Vifcum fiat ex
ligno, & non potius ac melius ex buccis : quan-
quain non prorfus negauerimus ex Vi('ci
filiculis quoque ea ratione, que ab Serap.pre-
fciibitutjVifcu confieri polfe,fed minus aevilius.

Poderis, vtCamar.Cafp. Bauli. & nobis quo¬
que Vifa differentia obferuata:fimpIex,hocc(l
“ ungui ari bus aut binis vel paucis baccis,& Vifcum

Ptjlyractq.VtiuqucpingitCamer.Nos vnica no-
j«. 1 Fuch(iariic6tentidn:m9,rati baccary multitu¬

dinem, quam potilis varietatem cenfemus , non

nonam mereri figuram. Equidem in eadem arbo-
re , aliquando binis vel ternis , aliquando pluri¬
mis baccis racematim coaggeftis Vifcum obfer-
uauimus.

Sed notia, nec fane vulgaris velitatio ine-unda
tAtt0 de Vifci crefcendi modo. Theophraft. enim eum-
" que fecutus Plin. ac omnis adeo antiquitas fine
controuerfia putauit Vifcum nafei ex ipfius bac¬
carum fe mi ne, peralu os turdorum, palumbarum,
cxcerarumque id genus auium poftquam acino¬
rum pulpam intra fiios ventriculos concoxere : In
qua fententia & Plautum fuille certum eft , quan¬
do ait:

Jpfa fibi anis mortem creat : Ec

T tirdus exitium fibi cacat.

Nempe propter glutinum , quod ex eo fit: quo
auespoftea capiuntur. Inde etiam veteri pro-
uerbio in eos dictura, qui fibi ipfi extremi exitii
tum. fuj cau/am prxbent , &perdicx fu^fortun^infee-
lices fut fabri. Hos omnisferepofteritasfecuta,vt
fit, fecure crediderunt rem ita fe habere. Alt huic
opinioni vir fummus 8c acuti (fimus Scaliger fe
©ppofuit , inultis nixusrationibus.

liber vif. Si

Sed lubet prius Theophraft. rationes audire',
ne indicta caufa condemnatus videatur : idque
nimmauim tantum. ^

Mirandum, inquit, & abfurdum atque
videtur, quafdam plantas malus oriri plm
tis,m terra non poffe, vt Vi/cum , Stelis atque
Hyphear. Namque arbor ex qua Vifcum oritur
terr? vicem gerit. Tanti) igitur magis ferte de¬
buit, vera mater, ipfa fcilicet cena, prslcrtim cum
tain multum ac validum frudum pariat. At omne
Vifcum m arbore nafcitur : nullum in terra. Ad-
mnationis etiam caufain auget Quercus durities-
nempe rigiditas ligni, & fucc. vel cop.a vel lenti¬
tudo Scfcrcunditasinfignis fui Robons dat figo*.
hcacione,non etii ,n terraprodire poffeifuppon*
autem Vifcum ex femine velle prodire -non fi
cucammalcula qux ex putredine gignuntur. na.

Ius aiboubusjfed (ibi propriam habere materiam,
be quidem propriam adu lecum afferente for¬
num : tale namque femen eft.vt ipfemct Seal. ex¬
plicat. Mulca prxterea adducit exempla eorum
qua: in alus nalcuntur qua tamen Sc fcla in terra
apuimtnafci.iifenYen ferant. Secus in iis fi non
terant , vt Cornua & (ma.lia. Voracem Sc validam
effe plancam Viici,iccirco multLiija fibi depofeere
cbi. Quapropter fi qm in arbore oriatur , quS
mimis commeatus habeat fuppeditare : debile ef-
le. Cur ergo, inquit , non oritur d terror V.r-
iida enim queunt cogere tertam in fuas leges , vt
iua eam difiungere. Cogere igitur debuit Vil
cum tertam , vt par eret (ibi. Ideoque & in ea na-
lci,(icuc Lupini feme: Quod Ii quis frigi dum diat
femen, nl non tollet generationem led differet!
ideoq; fieri vtquaidamanno Icquenti denm enai-
cancur, iicut Beta. Nec metu cile ipucd-fadione,

4 quo periculo a-qud longd abiit acipli Beta.

Sicicaque vitro citcoque multis iadlatis argu,
mentis,quar quilibet videre «degere poteft 1,6. a,
caul.cap. aj. tandem offendit iis non effeacqui-
elcendinn. Tantum enim abelle vt ipltuncqux-
Itionem, vt etumnum magis implicepc.Sequ.ieU
tui capicevbi quiHioncm folucre conatur , mde
ini tium capiendum elfe nos moncc,vnde nos du¬
cit naturajid eff, ex rei ipfius conditione. Has

yeio plancas elfe eiufinodl,vtin aliis tantilmfint,

e quibus Sciolis Scioli enafeuntur ,ficut & ani-
mal.a quidam non nifi m animalibus poffint
crean : quotum tamen origo lateat : harum
vero plantatum generatio pateat. Cuius ini-
tium fiat a paftuauium,velut accidente ad gene¬
rationem. Id etiam in alus euenire. Picam nem¬
pe Sc alias aucs qualdam , glandes reponere, ob¬
ruere terra. _ Ita hic quoque, vifci grano decra-
tk> confcdt6queinaluis,qubd frigidifljmum fit,
cafu quodam excerni ac deponi ab atubus fu-
pra arborem, in qua parum immutata ftercoris
VI «c natura,illud pullulet Sc emergat. Mox pa-
buit copia Sc natura: force vi propna vires cape¬
re Sc incrementa. In Abiete autem Sc Pmuvali-
diffimum nafei. Naturam conduditita comparaf-
fe multarum rerum fociecatem Sc mutua benefi¬
cia ,tftm generationis, tum conleruattonis. Non

tamen dicendum eire,hacgcnetationem nonni-

Ii auium opere confici potui (Te.

Hxc fere Theophrafl. de generatione Vifci.
quod pofiremH.n tamen hic obiterrefutandum. The°tf*'
Na^n curaues non fint concaufx necellarue ie- r£^,e *
men vorantes, coquentes iliceum , emittentes
femen cum itercore? Aut quis illuc fteccus illud
transferat calidum nifi auis? Aut quomodo fe¬
men ab arbore fuicipiatur , quod non fufeipie-
batp nifi Yiftef-corLsal cerata: Illud enim frigtdifi.

H 4

ft HISTORIAE

Craumdixtt : quafi fua natura iueptumadhanc.
generationem, nifi prxparatio & alceratio ven¬
triculi auis tanquam Coquus & portitor inter-
ueniat.

Sed Plinium audiamus , qui pauciflimis rem
expedit. Quaedam, inquit, in terra gigni non
poliunt, £cin arboribus nafcuntur. Namque
cum Tuam fedem non habeant , in aliena viuunt.

PLANTARVM,

profe&a effent. Pulchram fan£ pro illis cxcogi-
tauimus defenfionem. Quam tamen diluere beet
hac infcitaobie&ione. Non enim nece Ile eft, di-
uerforum excrementa diuerfa elle facieifed ratio¬
ne fola differre fatis eft, vt lachrymas. Itaque pro
nobis faciet potius. Quia longe aliis viribus
Quercinum eft Vifcum , quam Ilignum & alia, ?‘fc* <*rrt

• • - * »i r° \ ^ bus dtfjc-

nr. A 1.1 Mmisai liicr. -*

Exempla quoque valida fune. Alia Fagus a Quer- *

ficut Vifcum. Omnino autem fatum vllo [ nullo ! cu : ab vtraque Ilex : Galla tamen omnibus. An
M.& ch. ] modo nafeitur , nec nifi per aluum a- j fuo peculiari fatu, femini oque Galla orta eft? Sic

..i.- _ _ J ... ... ,m ...1 X m .. 1 a. ... l.i r- . .11 r<4l UjgJ. 1 .... . ... m Q r . ». . ...m. ...... . I.. .. . ... _ ... . . . .

uium redditum, maxime palumbis ac turdi.

Ceruorum 8c Damarum cornua fiint vtraque,non

eft natura, vt nifi maturatum in ventre auium non l ab externo compluta, aut inferta femine , fed ab

1 internis primordiis excitata. Maximum vero ad

proucniat.HxcPlin.

Nunc Scahg.audiendus , qui ex profelfo hanc j lententia: noflrx confirmationem argumentum.
Tbfofffy Theophr. Se Pii», opinionem magna fubtilicate j quod e ramis quibufdam exit Vifcum, qiioinlo-
'p r:\-trMm conuellit, in hunc modum. Veteres omnes fine co nullis modis vel ftercus confillere , vel femen
Vw/( de controuerfia funt arbitrati, Vifci acinis a Turdo vnquam potuerit hxrere. Nam quod aitCarda-
f ‘lcl Vf' comciis , quod ad pulpam pertinet , concoqui: nus : femen ex auicularum aluo* dciectum , quo-

/L quod feminis cfl-,incodum ab aluodeiici, exire:

r+ftoxe

K.citur

fi 'Uqu e in arboribus iis, in quibus ifti quiefeere
confucuerunt.Pro nobis facit, quod ait Theophr.
femen e fle propter generationem. Mihi tamen a-
Iitcr videtur. Neque vlla in terra fatum proue-
nit : neque in quauis arbore. Dices , arbores cer¬
tas pro folo ei & Natura deftinatas. Sicfane fu¬
gies. Sed tum contra, mirabor : quomodo in du¬
ri ffima ligna fubeatita, vt libi findat corticem, ac
QuAut *r- fine radjCe vnum cum illis fiat. Nam quamobrem
non f«per Iuglande, Olea, Lauro, Cuprello, La-
uum"* ricc? quando fuper horum congeneribus , iifque
xqu e duris, atque etiam durioribus nafeitur : P y-
QuAms in* ro, Malo, Si>rbo,Pruno,Cerro, Quercu, Terebin

r*

tho, Abiete, Pinu,Ilice. Etiam fuper Caftancam

minus ab imbribus deuolutum pereat , foliorum
operimento in-ramis cufiodiri , id in perpetua:
frondis arboribus fortalfe verum fuerit : at in
Sorbo qui poteft Vifci namque frudlus neque
maturus neque edendo eft , nifi arbore exfoliata.
Quare intempefliuas hybernx fxuitix-iniurias i-
pfiim perpeti ac perferre polfe, non fit veri fi mile.
Nihilo enim commodius confiftere , quim in re
prod i ui globum. Quippe in fummis furculis et¬
iam hodie ipfum confpicati fumus. Qua in fede «Se
ancipitis firmamenti , Se quietis , ne tranquillo
quidem cado flare quicquam valeat.

Ad Theoph.argumentum,quod aiebat: Omne ,
femen elfc propter generationem, neque refpon-
dere fcio, neque animus fuadet vtei allentiar.De-

vidimus.Ac in illis nihilofecius auiculx ftabulan- j nique omnino fi refpondere nefeiam , magis nc-

1 - r- A r in "7 nr: ani m \rf»n rri r ,1 1, c . Hir." I- . ( r i im dllr, n,Arl^ In it- nt-\ .. .i u, p-ir

\ifum

?*■'/*
nuu ans-
m-tliua*.

Que i

tur. At in Turdorum ventriculis, atque intcfli-
nis,quos Vifci baccishacdecaufa nutritos fecm-
mus , nullum vnquam granum i nucntiim cll. S c-
mdisefl hxc fabula, Qui a me rogati : quo feminio
in parietibus herbx nafcerentur : vento aiebant,
in parietes feminibus delatis. At non ita eft. Sed
quafi cornua ex ofTibtis animalium : iic ex arbori¬
bus educi Vifcum.

Quamobrem Ion poeca Chius in fabula Ce-
nco, Vifcum dixit elle fudorem Quercus.

Y fiet ‘bttttm Quam ob caufam vnicum elt lignum vtriufque,
tifvum ch non imtcminfcitum, tanquam; n terram.Qu.i ra-
tionc etiam e Thymo prodit Epithymum , non e
femine: haud fine Rcccntiorum nugis. Nullo mo¬
do fieri potuit, vt in Terebinthi corticem latifli-
mum, durifiimtimque , vitam membraque fua in¬
figere atque infinuare queat VifcUm. Sed a calore
potius interno informata Vifci principia in
fucco fibi connaturali : ab externo adiuta , atque
euocata co ncreuille , atque in plantam hanc ado-
JeuilTe, quafi cornua quaedam, ficuti dicebamus.
Vbi & illud tibi a Theophr. animaduertendum
fuit, qui hb.i.de cauffcribit: perpetuati frondes
Vifci generibus ns, qua: in arboribus xternifoliis
oriuntur. In perdifoliisquodproueniat, ipfum
quoque amittere folia. Non enim verum elt. In
Malis noftrorum praediorum , non foldm vt ferib
dicam , fed etiam , vt ioccmur ,Te/ST/£f*.
Quibus foliis ipfie virent , fuis fpoliatx. Non ta-
menillorum infedtamur opinionem , tanquam
vulgi vel foboIem,vel alumnam.Subeft etiam ra¬
tio non inepta, neque imbecilla , qua id illis po¬
tuit perfuaderi. Quando in diuerfis arboribus
eandem viderent plantam : vnum,idemque prin¬
cipium , e diuerfis originibus promanare polle
minime videbatur.Sed quemadmodum Quercus
& Pinifolia diuerfa , fic diuerfa c fle quoque de-
cuit vtriufque Vifci folia : fi ab illorum natura

fciam, quO modo femen , vti dicebamus , valeat
duri fli mos cortices ita penetrare , vt coalefcat.
Noflrum fane commentum parabiliore videtur
fi r mura ra ti o n e . The.o p h. acci p i t p r o pr o ba ti o ne ,
quod ipfum eget probatione. Ait enim e femine
nafei. At negamus nos. Si enim e femine nafci
poftet, e terra quoque de femine nafccretur.Plin. -phnfni
ait , non nifi auium vcntriculisdomitum femen, t/* re/id
elle genitale. Atqui cx earum aluo plus in ter- wr. {
ram deiicirur, quam in ramos : neque tamen pro¬
ficit. Quafi vero in palumbis & turdi ventriculo
nequeat granum concoqui : cum tamen Labru
Icarum gigarta longe duriora & grandiora confi¬
ciantur. Hoc experti fumus nos. Primum La-
bmfcxvuam dedimus Turdo : in deic&iombus
nihil prxteripfa excrementa. Deinde etiam Vifci
baccas dedimus : idem. Nec faciat /Eoius ediclis
fuis , vthyemales tempefiates abflineant ^iure
fuo deiiciendi cx ramis, complutis,agitatis,femcn -
illud quod necefie habet feruari fub ipfum vfque
Ver vt conformetur. Nam per hyemem qui pof-
fit? Interca fedeat in ramo fiimmo , lxui, tereti,
fecurus dc dilapfione dequegelu : tum fibi findat
corticem vale ntiflimum, quod vixacutiffima fu-
bula facere queat. Arguatur & aliquis ita licet : fi
Vifcum oritur tantum ex flcrcorc auis comeden¬
tis Vifcum, quomodo igiturprimum ortum Vi¬
fcum, ex quo aues nondum comederant?

His & multis aliis fimilibus rationibus , quas
hic breuitariscaufaomittimus,confutatur opinio
Veterum de generatione Vifci. Plures rationes
habet Scalig. ex ipfo etiam Ariftotelcaccerfitas,
quas inde petet, qui volet. Huius etiam fentejn-
tix inter Veteres line dubio fuit Virgil. cum ait:

Quod non fua feminat arbor. ^ i

BLidiculaeftfententiaMonachorum exi/liinan- ' f *!„

oDinto r

tium Vifcum nafci ex Itercore auium ,non quate- Cul*. ‘
nus fit Vifcum, fed quatenus fit auium flercus.

Porro

i omnt
e na,-

UjUCitt

I. w?

Foito Braflauolus 'vult in omni arbore polle
ftafci Vifcum, ac etiam in Vite fe vidiflc teftatur.
Cuifcntentixfe opponunt Monachi , id negan¬
tes , quod a fe non in omnibus confpe&um fit.
Quorum fanc negatio non minus reiicienda vi¬
detur, qu^m affirmatio Braffauoli , qui eam inte-
pcftiuo fundamento firmauit : nempe quod fuper
omnem arborcnrftcrcus emittere queat Turdus
aut alia aliqua auis. $ed hxc quxffio ex eorum
numere e ft j qux ab hominedefiniri nequeunt:
adde quod de potentia agat , non de actu. Teme¬
rario iudicio incedant, quicunque negantpoffi-
bilitatem cum aliqua ratione coniunctam.

Nimium fidi tribuunt qui omnibus arboribus
Vdcum innafciaifcuerant, quia nd>n omnes vi¬
derunt. Sed hoc pa;u n refert. Dicamus potius
ut etr. quibus arboribus innafcitur, hoc cit quibus ar-
\tsm- boribysinnatum viderimus vel nos, vel alii. Vi-
\ur' di mus in quercu & habemus magnum &integru
fruticem Quercus ligno adhxrcntem. Habemus
& frufta pollicaris fere craflicudinis , cortice nigro
tecta , vetufta , pro Quercinis data. Latifolia
Quercus permultas P.nnonix /yluas vifei fera-
Lt. ciffima ctfc , te ite Clui. Nec alibi fibi veri Vifei
Querni confpectam copiam fcribitTurner. quam
apud Hugonem Morgan um Londini: acceperat
autem &x Anglix Effexia , qux huius prx reliqua
Anglia feracdfimn. Apud nos rarius inuenitur in
ppint Qttetcu. At in P.v'nis& Pyris tam domefticis
quam fylueftnbus 1 itis frequcnter:& multis locis
' in Spino albi feu Oxyacantha M itthiol. Vidimus
! for‘ etiam natum in Corylo, fedrarb. Semel tantum
in Sorbo torminali. In Tilia aliquoties, & qui-
j. lebet videre poteft , fatis frequens Bafilecin viri-
\(yl »> dario D. Petri fupra Tdns nafei. In Pruno fylv.
|f\ non rarb : in Salice alti/fima bis. In Mefpilo Cc-
mei. In Sorbo alpina ferneh In Abiete ter. In
Amygdalo & Acere femcl. O.bferuajuimus etiam
aliquando Monpelii in Ilicc. In Populo Lybica
\dali. femel. Cordus fetibir reperiri, fed raro in Vite: in
l qua & Brallauolus vidit. Quod Abiete innafei-
L tur, Hyphcar eft fecundum quofdam. Hoc antea

difputatum. Nafei tur & in Betula^, Populo ni-
I C'- gra. Terebintho, Robore, Tilia fylveffri , Cerro,
Caltanea,Cotonea,Olea.Thalius vidit in Iuglan-
de. Autumni initio cum fuis acinis decerpitur,
tota hy eme reitantbaeex. v
i,us- In quacunque vero nafcatur arbore, noxam
ei affert , vt etiam interimere poffit , tefte Theo-
uoxa. pbraft. Hedera inquit Plin. necari arbores cer¬
tum eft. Simile quiddam &c in Vifco , tamet-
fi tardiorem eius noxam arbitrantur. Su¬
pra vero di&um Oleas Paleftinx ob Vifcum
cum illis innafeens fterilefccre. Nos a noftrati
! cor ~ Oleafcimus* etiam vicem exhauriri , inquit Seal.
Alex. CorrieliuSjtraden te Pii n . arborem Aeonia,
{ id eft , xternam : vulg.ex. Eonem habent ] ap-
pcllaiiit, ex qua fa6ta clfet Argo , fimilem Robo¬
ri Vifcum ferenti , qux nec aqua necigni poffet
corrumpi , ficuti nec Vifcum, [ferentem: qux
nec aqua pollet corrumpi, ficuti nec Vifcum,
pa. necigniDal.] nuliialii cognitam, quodequidem
i mo- fciam.

Porro glutinis , quod Vifcum nuncupatur. pa¬
randi ratio multiplex. Diofcor. ex baccis Vifei
quercini contufis ac lotis , tandemque in aqua
decodtis fieri tradit. Efseque qui acinos comman¬
ducantes ipfum conficiant. Optimum dicit re¬
cens, colore «ntus porraceo ,extr£ vero fubflauo,
quodque nihil habeat afperi autfurfuracei. Op¬
timum etiam traditur quercinum : inuahdum ve-
rb quod ex Mali &Pyri Vifco paratur. In Hetru-

liber *ii.

n

na , tefte Matthiol. non modo in Quercii lauda-
ciflimum prouenic, (ed etiam in Cerro , Ilice

Caftanea.ptarfertimin maritimis Senenfibus, vbr

vaftiflimx affingunt fylux, qux non paruo prx-
tio iis locantur , qui Vifcum efficiunt. Scandunt
autem illi arbores immenfas, non fine magno vi-

tx fux periculo , fxjriulque funibus adalligati j id y , .

muneris in aer£ pendentes obeunt. Grana que “
legcrunt.in aqua decoquunt.donec diftumpatur,
pofteScotundunt.Sc tamdiu lauat inaqua quouf-
que fu rfuracea excremcta eximat. Paratur optiinu
ex Caftanee vifco. Namquodex Pyri ,ac Pomi
Vifco paratur, inutile eft. Quod in Pmu & Abi¬
ete nafeitur , ad aucupia prorlus inutile eftidcco-
6tuineniin,&: deinde elotum omnem amittit len¬
torem. Nondubitauetimusex Tilix Vifco opti¬
mum parari polle, cum arboris eius fuccus fua na-
turalenttis & glutinofus videatur. Vilcum ali¬
tote Plinio , co ifit ex acinis qui coli guntur fiWi U-
meffium tempore immutati : nam fi acefTereim- gend&b>ic-
bres amplitudine quidem augentur , Vifco ve.- c
ro marcefcunr. Siccantur deinde ,& aridi tun- 4'
duntur, ac conditi in aquaputrefciMit duodenis
fere diebus. Vnumquc hoc rerum putrefeendo
gratiam inuenit. Indq in profluente rurfus mal¬
leo tufi , amiffis corticibus interiore carne lente-
fcuiit. Hitceftillui Vifcum pennis auium ta6li|
ligandis, luglandis olcv) fubadtum, cu n libeat in-
fi dias moliri. Fit etiam ii nonnullis artificio Vifi
cum, ex variis rebus , vt ex Sebeften in Damaf-
co , & ex radicibus Maluauifci , 5c ex fru‘du Aqui-
folii, &c fimilibus ad capiendas aues , etiamque beften
aquaticas : quod tamen medicinx minus eft ido- Vtjcum'
ncum.teffibus Monachis. Vifcum eninDamaf- M aluxuif-
cenum , [ vt Herm. A^oiiius ] adnos adferrifoli- %
tum , non fit ex acinis Vifei didi, fed ex Myxis
potius vel aliis rebus. Quod autem hoc verum ytfcum
fi t, amaret ex eo , quoniam vulgare hoc Vifcum Mjxtrum
non acrimoniam , nec amaritudinem vllam ha¬
bere videtur, quas Gal. & Diofcor.fuo inelfe Vif¬
co feribunt, fed dulcedinem potius:ideoq-,humo-
res ex intimis corporis partibus attrahendi & di¬
gerendi vires non habebit. Apud recentiores
hxc nomina leguntur : Vifcum Quercinum > Vifcum
aq:t£ aprum >Vifum Romanum, & Vifcum ab f lute. vifCMm
Vifcum Romanum non eftMaftiche, vt quidam Romanum.
putant, nec in vllo probito autore legitur, tantb
peius faciunt, qui italegunt apud Mcf in compo-
litione Catapotiorum de Colocynthide : nam in
alio &c antiquiflimo cod. legitur Abfinthium Ro¬
manum , sicque legendum elfe St Monachi Sc
Braflauolus merito cenfent. Vifcum aqux aptum, ■. .

arte paratum eft: aucupes eo vtuntur. Meile ali-
qui parant: alii oleo nucum, alii oliuarum : ita ?
nuncupatur,quoniam etfi pluerit , nihilominus *
aueseo irretiuntur, & quod eius vfus etiam fub
aquaefTc poffit ad capiendos pifces. Fit hoc Vif¬
cum ex Sebeften in Syria , deinde Alexandriam,
inde Venetias tranfuehitur , fed raro bonum in¬
uenitur. De quo fuo loco. Fit tamen & Vifcum
commune pro aqua & aquatilibus auibus. Vift l''f“m Stl-
cum vero foli aptum , quod & alii Damafcenum
dicunt, fit ex V fco , de quo hoc loco tradimus, fimpliciter ±
quod tk. fimpliciter Vifcum dicitur. Veteres aute
Querno & Colurno.

Vifco eximias vires, rriaior^mque qu^m reliquis
efficaciam adfcripfere, inquit Turner. Nos non vire«. &,
videmus quis vires veteres Colurno tribuerint, vfus.
quairuns eum non repudiemus ,fed laudemus. Tumoret
Diofcor. Vim habetdifcuriendi,molliendi,attra-
hendixoncoqueruli^a^os feu tubercula *Mt‘

parotidas 2c abfceflus, refinar,parique cerx admi-

fi

HISTORIAE PLANTA RV M.»

fpusy&h-
dei.
Vlcer*.
Ltenu tu-

Vnguei.

itum :epiny£tida$ quoque iufplenio fanat. Ve¬
tera autem vlcera, nlalignofqv ablccflfus cum thu¬
re mollit : henemque abfamit cum calce aut Ga¬
gate Afio ve lapide codam &c impolitum. V ngues
quoque extrahit cum Arfeiiico aut Sandaracha
illitum.Ca? terdm cum calce vinique fxce mixtum,
luam vim intendit. Vifcum inquit Plin. d Robo¬
re pricipuum diximus haberi , Sc quo conficere¬
tur modo. Quidam con tufam in aqua \ deco¬
quunt, do nec innatet.Quidam commanducantes
acittos , expuunt cortices. Optimum eft, quod
fine cortice eft, quodque leuiffimum ( Ixuiflimu )
extra fuluum, intus porraceum, quo nihil eftglu-
tinofius.Emollitjdilcutit tumores > ficcat ftrumas.
Cum refina & cera panos mitigat omnis generis.
Quidam 5: Galbanum adiiciunt , pari pondere
Ungulorum : coque modo & ad vulnera vtuncur.
Vnguium Icahritias expolit , fi feptenis diebus
foluantur . nitro que colluantur. Quidam id reli¬
gione cfticacius fieri putant , prima Luna colle-
dhim e Robore fine ferro. Si terram non attigit
Comitialibus mederi. Conceptum fceminarum
adiuuare,li omnino fecum habeant. Vlceracom-
Vlcer a. manducato impo/itoquc efficaciffime lanari. Hy-

phearadlagmanda pecora vtihus cenfet Plin. At
„ Theophrall & Vilcum,&Hyphearj & Stelidem
RUllcd:T1 nutrire tradit. Nam &boues Sciumcn-
ta hoc pabulo poftmellem ali , atque pinguelcc-
re. Viuamodo purgat primo, addit Plin.dcin pin-
gueficit, qu.c (affecere [ faperfuere Dal.] purga¬
tioni. Quibus litaliqua tabes intus , negant du¬
rare. Ea medendi ratio iftatisquadragenis die-
Tcnipera- bus. Galen. Vilcum ex plurima aerea Sc aquea

Vulnera.
Vnguium
f ab nux.

Epilep/ia.

Ad conce¬
ptum.

rito implicantur. Quod cumperfpexitfet.fiafu**
omnium reram parens , Vifci multum Hetrun*
largita eft , ne hanc ob peftcm vinodeftitucretur.

Sunt qui Querni Vifci lignum in tenniflimum
puluerem redigant , & comitialibus hauriendum
prxbeaht , quo tantum medicamento multos oua uoi
fuifle fanatos pro certo affirmant. Sed nouiego,
inquit Matth.complurcs , morbi & medicamenti
prorfas ignaros , qui ligni loco Vifcum ipfam in!
catapotiis deuorandum dederunt.

Adnotandum tamen , Ligni Vifci vfum m me¬
dendo prxclaruma dodhffimisquibufque haberi,

& a pleri (que Medicis prxfcribi contra Epile-
pfiam& Apoplexiam, & Paralyfim ,multiimq-, in Apoplexi
hiscafibus prxftarc tum intus epotum, tum verb Paraljf,
in collo appenfam. Vifcum Pyri fylu. contra-
.tftione morborum laborantibus maximo auxilio
elfe fibi compertum ait Matth. Contunditur id
vna cum foliis & ramis, & cum pinguedine capi
recenti. Rami,nouitii prxfertim,commendantur
in fluxu muliebri , & Nephritide. Quidam Vi- f-tu.rut
fcum Quercinum, quod terram non tcngcnt[hoc
nobis fuperftttiofam videtur] in aqtia Rutxdc- et rl 1
coquunt, & 40. dierum Ipatio potandam prx-
bent.prorfufque eo modo, quo vulgo Dixtadidla
inllituic ur , fudare iubent, efficaci & probato , vt
aiunt , remedio aduerfas Epilepfiam , cui experi- £x
mento etiam non parum tribuere videtur Camer.

mtutuin. calida, pauci (fima cerre ru labftantiaconftat: nam
acrimonia in eo amaritudinem excellit. Itaque ct-

ad Epile

iamcffecftus fabftantizrefpondenc. Siquidem
lenter ex alto humores extrahit , nec eos tantum
tcnuesffcd 8c cralfior<i$, e 6 fque diffundit ac^digc-
rit. Eft autem ex eorum genere, qux non proti¬
nus poft primam appofitioncn excalefaciunt f jd
qux tempus requirunt, velucThapfia.Apud Plin.

LichenM. quoque legitur florem Vilci ad Lichcnas cum
calce fabadtum conferre.

Porro rton apu 1 Prifcos tantum,fed etiamnum
hodie apudChnftianos faperftitioncs locum ha¬
bent circa Vifcum. Inuenias enim qui credant,
v Vifcum Quercinum amuletum aduerfas venefi-
r> cia & ludibria Satana: efficax elTe,ide6queecol!o

Superfit -
tunts cn

ea V j cum.

puerorum & infantium lufpcndunt, quo i vene
ficiis tuti effe queant. Quidam Empirici exifti-
mant Vifcum quod Quercui, Corylo autPyro ad-
nafcitur ,1 fi terram non tetigerit, in puluerem re-
Orbjculi ad dadtumac e vino potum comitialibus mederi. I-
EpiUp/. taque ex eo orbiculos conficiunt , quosadeun-

0 dem morbum facere credunt. Alii argento inclu¬

dunt , & inter alia e collo puerorum & infantium
fufpendunt. Omnia Vifci genera dum viridia ad¬
huc & recentia fant, tufa, fucco extra&o auri-
bufque indito, difeutiunt colle&iones earum , &:
emolliunt eas intra paucos dies, doloremque fi-
niunt:ex Trago.

Vifci, tradente Matth. Hetrufcis maxima vti-
litas eft: nam prxtereius vlum in aucupiis , qui¬
bus mirum in modum delectantur , ob ingentem
turdorum copiam, qui autumni tempore in fyluis
quibuldamex Iunipcrisarteconifrudtis , eoca-
Tvrderum pmntur : id enam inprimis vtile eft Vitibus mu-
nucupjum. nicndis , ne prima germinatione ab Erucis , qui-
tontra . j)US omnia fcatent , gemmae dfyorentur. S qui¬
dem agricola: Vifco vites omnes circundant, quo
poftea erodentes vermiculi , qui tam prxftantifii-
mo laticiinfidiantur, c terra farlum petentes me-

tuarum E-

argumento, quod m magna xftimatione fuerit a-
pud Vetqres,vt etiam omnia fanantemvocitarint.
Gentilis & lac. dc partibus lignum S. Crucis vo- Lignum
eant: de quo & fapri quxdarn dicta. Scimus quof- CrM<u’
dara non inutiliter co in vino macerato vfos con¬
tra vertiginem. Qmdam noftro fuafa contufum vertigo
in aquis conuenicnubtis macerant, vt deeopo* Lumbn
c-illent pueri contra vermes egregio cffeCtu. Cen¬
to Medicus VVucemb. ad Epilepfiam commen¬
dat.

VifcusQuerci , inquit Alb.Magn. cumqiyi- Ser* $
dam alia herba, quae dicitur Marlegon,id eft,Syl- ferttnA
ilium, vt Icribitur lingua TheuthonicajOmnes Ie¬
ras aperit : & fi prxdictum compofitum in ore a-
licuius ponatur , 6c cogitetur de aliquo , fi debet
accidere, corde infigitur, li autem non, corde re-
lilit. Swd fi prarifatum ad arborem fafpendatur
cum ala hirundinis,' ibi congregabuntur aucs be- Auet%,
ne per quinque nulliaria , &hoc vltimum tem- g,e£eni
pore meo clt expertum. Hxc ille , quae homini
Chriftiano tanquam faperftitiola , aut faltem fa-
bulofa non tentanda.

Vifcum Coryli menfe Iunio colle&um ante ^ J
exortum Solis : concifum minutim exficca , quod p,iepf
in puluerem redigi poffit. Cuius puluens accipc
quanti eft auellana: magnitudot, faperfunde a-
qux florum aut herbx Verbafci , .cochleare v-
nuuiaucalterum,tertiiimvc , vel q. luff pulueri
humedtando , vteo vtipoflis, Hoc omnifepti-
mana ter repetes : nodtu horx quadrantem an¬
tequam cubitum eas. Nihil autem fuperbiben-
dum aut comedendum. Quodfi xgcriam paro-
xyfmo correptus fic, prodelfct puluerem cuma-
qua exhibere , aut eam paroxyfmum imminere
prxfentifcit.

Nicol.Metri inlib.Mcdico. ab Hcn. Martio edi¬
to, mirabiliter commendat Vifcum Auclianarum
fiue Coryli.Platear.in Conuullione Vifci Quer¬
ni penuria Vifcum Coryli fumi fuadet. Eo Vifci
ligno quod in Aronia nafeitur, arquatos pro (pe¬
rnis curatos libi compertum tradit Curtius. Pa¬
ratur &cmplaftrum efficax ad fuppurationej , & EmtH
extrahendum pus, quod Scribonius Largus dc- Ui '*a
fcribit,Emplalhumde Vifc» vocant. Equopc-

Fifcum
roma 4.
clerum

LIB E R vir:

tct , clui volet. Cxtcrilm buccas cuiufcunquc firi t
generis Vi fci non incra corpus fumendas putat
Carner. effe enim nocuas:quod(acileconcefTcri-
mus ob infignem fuum lentorem. Item tradit
Vifci Quercini vfum e(Te in quibufdam locis ad
pleUritidem . epota drach. j. puluerifati ex aqua
hordei vel alia conucnienti, non line Iblatio ic-
Sri-

VISCVM I N DIC V M.

C A I>. II.

EX Indicis

plagis, acce¬
pimus nanc,nu-
Ipiam nifi in ra¬
mis Sc mineis
arborum en alci
fjlitam, rien Vi¬
fci , quod quia
multum adum¬
brat , Indicum
Vifcum vocaui-
mus. Seflili, fed
tranfuerlim ex¬
currente eft ra¬
dicis c^fpite ,
gramineis geni-
ccllis &Polypo-
p odii quadan-
_ tenus , led albi¬
cantibus : Cul¬
mis item ex pal¬
lido virentibus
a medio fummotenus eradi-, ribus , fungods,
lhiatisyfcfquipedemlongis : in quibus folia fem-
per virentia Vifci effigie, led duplo maiora, fun-
gofiora , Sc fecundum neruum , medium folium
intcrcurcntcm, circulis vtrinque fenis , non pa¬
rum admirationis mouentibus, veluti fcalproim-
prefla. Lob. & Pena Adu.

VISCVM INDICVM ALIVD.

Eidem ccelo Sc natalibus ramorum arborum
Indicarum debemus hanc,vnde auullcrunt,
qui Morgano miferunt, cxfpite latiore , fellilis
caudicibus incumbit , fibrillis c^paceis radicata,
vnde proxime lurgunt folia inuicem conuoluta,
tunicea , inferids ferme palmum lata, numero fa,
quadantenus Aloes aut Scyllx & luperne in
ligulas prxtenues , mucronatas delinentia: pur¬
pureum jftriatum ,concauum alis donatum, Sca¬
pum, HaftulxRegix aut Aloes, duorum Sc trium
cubitorum,ambientia , qux multis glumolis fili-
quulis Ipicantur, Auenx fitu : magnitudine ve¬
ro &Iericeo tomento candido , Apocinum Sc Af-
clepiadem rcpr^lentant , & femine, led Conila:
exili,guftufalfo , ingrato ,nitrofo forte quia
in aura maritima adoleuit, vt Aloes
illic in fabuletis. Adu.

Penx Sc Lob.

ILEX ARBOREA.

C A v. III

Nlihil vulga-

tius , nihil OefcripthJ
notius oris no-
ftris Quercu eX
cuius familia cu
Sc Ilex fit , cali¬
dis regionibus,
ceu Hifpanix Sc
G illic Narbonc-
fifrequens, ad
eam ex indituro
accedimus. Ar-
bo rex igitur Ili¬
ci brachia ramu-
lique incana la¬
nugine obdu6h
funt , licuti Sc
prona parte fo¬
lia, nam fupind
virent , mfi ad¬
modum 4 tenella
fuerint. Sunt ea
vero , quam Coc-
cifcrx Ilici maiora,iam muricata, idqUe Taiius aut
c referitis, iam leniter ln-uiata , alias ne crenx qui¬
dem ullx marginum xquabibtaicm interruim-
punt: tam varie ludit foliis. Longa fert &race-
mola amenta , ceu nucamenta lutea. Glandem NMC,^ex-
autemlongam, Ixuem , [Urbi natam, mediocris q{aju
magnitudinis , c calyce incano , & vcludim bri-
catoemicantern.Inhuius&foliis Sc ramis excre¬
mentum obferuaturper Liernum tempus, nigrum,
totundum , qUale circa Monfpelium obferuaui- Excremen*
mus. tMm-

Quandoquidem Clufi Iliccina fe in Hifpania
obferuatamdeferibit ,eiushidoriain fubiiciemuS.

Qux milii cognita, inquit, arbor efl Mali aut Py-
ri magnitudine x multo frequentioribus breuio-
ribiifque ramis prxditaquam Suber, quos late f0^ ,6r/i,n
ipargit ifoliapcrpettia , luperne viridia , inferne
candicantia , gullu addnngente, foliis Suberis
minora :& magis orbiculata, in adultis arboribus
plerumque fine aculeis , prxtof nouella , & nunc
primum enata , qux aliquantulum incifj,aculea-
tafunt.certc in tenellis arboribs’ ante qu&m glan-
demferre incipiant , omnia folia aculeata obfer-
uabam. Multos in extremis ramulis fert oblon- fi0fcun
gos iulos, qui in flauos Sc mufeofos flofculos pol- iulorum.
line Sc tenui puluere perfufos explicantur. Glan¬
des e floribus non oriuntur, ( nam funt inutiles )
verum m aliis quibufdam fcpar3tis pediculis: ex >c ‘
autem qnernis glandibus funt fimiles , nunc ma- cUnder.
icres longiorcfque, modo minores Sc breuiores,
qux nonnunquom ante maturitatem nigrefeunt,

&gummi quoddam reddunt gudu calidum, fapo-
ristamennoningrati. Maturarum cortex fiue p«- Gummt-
tamen nigricat, nucleus candidus, firmus Sc dul- NuciettSs
cis cft,prxlertim maiorumivtrxque tamen a non¬
nullis maxime expetuntur, illifque non minus
auid£ vefcuntur ac nos caftaneis ac auellanis.

Hanc ob caufam in foro Salmaticcnfi , al isque
Hifpanix locis, venales menfibus Odtob.&: No-
uemb. proponuntur : vt non immerito dixerit
Plin.pcrHilpaniasplandem fecundis menfis in- Elfhio g/d-

, ■ 1 ° der adules.

,erl- , H'Ip -

Hac vidi minorem Londini anno m. d. lxxxi. jieXLondi-
in fuburbano quodam horto, ad dextram Tamc»- nenfu fnon

Ilex Lan-

dinenfls

altent.

s*t> Ilex
mas Plm.

Ilex Matt.

An Ilex
flentis fo¬
lio Olea
Pltn.

turanum-

Mufcut.

Theoph.it-

iuflr.

•Materies.

Radi%.

ytfcam.

Hjfhear,

MedtfUa.

*« HISTORIAE

fis ripam , fupra pontem , qui vtramque vrbcm
cofiiungic, multis & frequentibus ramis praedi¬
tam admodum fragili bus , in quibus confufo or¬
dine Sc fparftm nalcuntur folia Hifpanicxfolm
fi milia. Florebat fub finem Maii paullo feriils
quim in H inaniis, & glandes primum emergen¬
tes habebat, qua: an maturitatem confequancur,
me fugitmam fequente lulio Britannia excelli.

Altera porro etiam vaftq magnitudinis m arcis
regix ad VVeftmonaftqrium horto alebatur ,fed
magnitudine cum luperiore non conferenda , li¬
cet adeo crallo fellet caudice, vt nemo ample&i
pollet. HxcMuperiorc nonnihildilferre vila eft:
nam minora Sc magis orbiculata habebat folia,
buxeis interdum non ampliora , nullis aculeis,
horre ntia,alk> qui fubtus incana & lupcrne viren¬
tia, vt prioris folia. Nullosimfta flores ob fer¬
ti au i, & an glandem ferret, nemo indicare potuit.

An vero Ilex mas fit, quam, Plin.tefte ,glandem
ferre negant, nihil lfatuere polium.

Quam Matthiohexhibet , mihi [inquit idem
Clui. ] videre non contigit: Ad id forte genus
referenda eft ,quod Plin. in Italia nafa tradit ,fo-
lionon mul um QlexdiUimili : nam oblongum
Sc angu ftum eft: & Matthiol. Hetruriam ea fc.ite-
re allerit. De Ilice Matthiol. mox copiofius. Vil-
cum aut Hyphear in nulla Ilice oblerualTe memi¬
ni , led aliquando granum ex punicco nigricans

iniis arboribus qua: frequentes nalcebantur fyl-
ua illa pone coenobium Grammot vu'g6 didum,
Monlpeliano agro, & interdum, in Bcetica prx-
fercim , tenuem & capillaceum mulcum , ci¬
nerei coloris £ ramis deper.denccm , qualis
in ima tabellx parte adpidtus cft. Ramus ve-
rb qui florem habet , cx priore Londincnli ex¬
pretius eft. Nam quos ex HifpaniaClufius actu-
lcrac ramos , florem omnino corruptum Sc attri¬
tum habebant. Ceterum Narbonenlis & Pro-
uincialis Ilicis glans minor cft , quam Hifpamx.
Theophraftus in Ilicis biftoria fiatis aperte agit,vt
ex diuerfis eius locis colligimus lioc fenfu. Ilex
[ ‘JpiyQ- ] ex lylucllribas perpetua folia habet.
Quercus fimilia, [ «fouaTcA;? ] verum minora acu-
leataquc , [s-roxet^/^ : forcalle 'o^x.eLt^i(zv] cor¬
tice Ixuiori quam Quercus [tyvif. ] Ipla vero ar¬
bos magna alfurgit, ficut Quercus, fi locum fo-
lumque natta fuerit commodum. Materies fpiiTa,
robuftaque. Radix alta ac profunda fatis [ohn-
: Gaza admodum , alii mediocriter , vt Hiftor.
Lugd. Atqui idem faneThcoph.lib.5. cap.7. mft.
omnium fylueftrium profundiffimam habere
Icripfit] ao multiplex. Fruttus glandis fpecie :

[ Ca-AcuraJiw ] fed glans ipfa pufilla cft. Annotinum
nouus occupat : nam fero maturefeit : canique ob
caufam bifera a nonnullisexiftimata. Fert prxter
glandem, granum quoddam puniccum. Sed Sc
Vifcum atque Hyphear. Quapropter contingit
eam limul quaternos habere fruttus : duos pro¬
prios, totidemque alienos , Vifcum nimirum &
Hyphear.Ac Vifcum quidemferta Septentrione:
Hyphear i meridie. Robuftiffima ellarbor , Sc
vel hyeme decorticationem diutius ferre potis,
ficut & Quercus. Conftat & Ilicem quoque me¬
dullam habere , quam carere putaueris , ficut Sc
Buxum & Lotum. Etenim ex his valuarum fum-
ptuofarum cardines facere folent artifices : nimi¬
rum prxcipientibus Architettis vt eos ex medul¬
la conficiant : quod item vel omnis medulla ex¬
trahi poteft , etiam duriffimarum materierum,
quas nonnulli corda appellant , rationis loco fu¬
mi poflit. Ilici fimilem arborem Srailacewi vo- j I
eant Arcades &c. d« qua &Phellodry vide qux i T

PLANTA RVM»

poltea tradcntur.Idem Theoph. Loto tribuit fo- Theoph^
liumveiwVfcf- vbiCorn. C5c Rob.Conft.volunt lo ‘orrtef.
genduui-Tf.tuKdacA,' vel , hcetPlin. le¬
gem llicis,quamlettionem Sc Gazafecutus > de
quo luo loco.

De Vi Ico & Hypheare copiose fcripfimus in
hiftoria Vilci polt Quercum. Anguill.opinionem
exiftimancis Hyphear efle liquore rubru fubftan-
cia mellis infra dicemus in lnltoria Ilicis cocciferq.

Ilicis hiftoriam fparlim tradidit Plinius , his fe¬
re :Sylueftrium generis folia nondecidunt Ilici,
Aquifolio, Subcii&c. Folia aculeata Aquifolio,

& Ilicum geneli : folia pediculo breui Ilici : nullo
flore exhilaratur : Fert glandem, qux proprie m-
telligitur , hifpido calyce contentam : cxteiis
glandiferis folia , prxter Ilicem, grauia, [grandia
Dalec.] carnofa bcc. Stillicidia Ilicis pondero fifli-
ma.Hxc annifera habetur , nouulque fructus in
hac cumannotino pendet. Reliqua fuis qiixque
locis dicentur , in ordinem coacta ,quo vten-
dum nobis , fi Methodo non liceat , in unca au-
thorum ac rerum varietate. Breui, lectoris com- p!m na
pendio,ac Fc.litati Audendum. Non tacendum
tamen Sc hoc loco JPlinium non fine errore qux
Theoph.de ^ifco Sc Hypheare dixit , Buxo tri¬
buere. Apud Diofc.3rJv,g>-4eii Ilex fpecies eft/pvoY.

Gal. vero bxfitare videtur , cum lib. tf.fimpl.ait:
Phagus dc Ilex [ 77 ] fiue quis Quercus [ApuoV]
fpecies ipfiis nominare > fiue coco genere differre
velit, Scc. Et de cibis boni,& mali fucci : •$/’ Teivw
CiKaioii [inquitV/.JAKr Ik/mSk an t "fabjjtr : sm 0

sy.fo)teu,<{ J)x T- / o.nS uV, y.cu T ie astyo-

aelpn tu. Scc. Hipp. quoque in lib.de Vlceribus AcjlosK
radicum Ilicismeiuinit: & lib. z.de Dixca inquit: foc-vi
a.Ku\ctsi, $±> tmit&c Homerus quoque Ilicis ^ Htm

glandem Acylon dixic , coque nomine iglahde
diffinxit. P..rcb iam priiis didtura in generali
glandiferarum hiftoria, Ciuicam coronam primo CtutC)te
fuilfe llignam , pollea magis placuille Efculneam: ronailig,
variatumque Sc cum Quercu elTc.Luftttofa tamen Lnrtutji
etiam arhr fuirllex, quod multorum teflimoniis *rbor-
comprobatur. Virg.in Sileno, Ecloga 6.

Ilice fu b nigra pallentes ruminat h erb.ts. lleK ^

Horat.Carm lib.4.0dc 4.

Durii vt Ilex tonfa bipennibus
Nigra feraci frondis m Algido.

Seneca in Thiefte.

Nutlaque latos folet

Pr&bcre ramos arbor , aut ferro coli ,

Sed Taxo, & Cuprejfu3& nigra Ilice ,

Obfcura nutat fi lu a.

Forte Sc Lu&uofa dici queat , quod fulmine fre- Tuimini
quenti us ici ci edatur ; quod Pcrfius Satyra fecan-u,fMT'.
da innuit hoc carmine.

^ - At fefe non clamet Juppiter ipfel

Iguouijfe putai:(ftiia,cum tonat 3Ocyu$ Ilex
Sulphure di fuiitu r furo.

In cos enim hxc protulit , qui cilm turpiter viue-
rent, fibiipfis ignotum putant, cum lupirer in Ili¬
cem, non in cos fulmen ipculatns fuerit. Di£ta eft
Sc h poetis, atra ac m/»,eodem fenfu. Nodofa ar¬
bor Lucano:

— Nodosaque impellitur Ilex. jJexnoJi

ll^xojfea, duChoul, qui & Plinii illud affirmat,
nempe nullo flore exhilarari Flos enim gaudium
efi arborum, imber efca. Idem eandem Roboris ma¬
gnitudine &foliodicit , fed minore & aculeato.
Martialis:

1 ’ r.c: a notii Ilex & acuta cujjnde claufa , Aatk4$

Scie redemptoris prodere furta foltt.

ChoulpofteaP/fiim^ Ilicis glandis me-

1 an eaodpm cum noifra Ilice intelligat,

alie-

LIBER VII- 47

afferere non audemus. Sahiican quam pro Pila- Exiisin ItaK.folio noo multtlm at» Oleis Ire

l.Cauam dixit V/rgilius
S&pcjtniflr a cdua prtdixit ab Ilice cornix.

®ida 8>c frbdensiOpdcdjLittoftjytremenSiVtridisyGnr-
]i At & , vmbr .faibtr/utd, plchetfauts , [mUm, pttuU Scc.
'Nec male quoque quis Spinifam dicat , k foliorum
aculeis. Apud Suidam in prouerbio , quod «V.oaw
,« trvy.u SCcm iubet , non legendum oxw
Ted iIku^q » Acylo, vbiintelligcndus cfuWwr©-
7n*'X'JXJV;&J Galeno didus Ilicis frudus, quem A-
cylon eidem & Hip. & Homero dtei paulo ante
monuimus. Nempe ipfcmctSuidas, falubrem &
fortem rerum vfum , quem ibi infinuat, id admo-
nere nos dicit vt optime annotauit dodiffimus
Cornar.

Her,moI. Ilicem arborem de ampli/fimis dicit,
vtRobur , materie fpifTi & robufta , fed qux
frangatur ac diffiliat fponte fui. Ob id Pericles
Bosotios Ilicibus dixit efTe fimile*,vteft apud A-
riftotelem , quum ipfi ie conficerent inteftinis
difeordiis. Ait fallitur veique Hermolaus li Ili¬
cem Aquifoliam putit \ Gaza didam , quamque
Thcophraft. Ariam flue Agriam fhjcNaucam fyl-
ucftrcm , vt dic ait , dicit , cui folia nunquam de¬
cidunt. Longe enim diucrfacft Aquifolia feu A-
grifolia. Ilex Macchiolo arbor eft in Italia nocifli-
ma,fpedat?que proceri tatis, corticein rufum ni¬
gricante. Materies den fa admodum ac robufta,in
atrum rubefeens. Folia Laurina, perpetuo viren¬
tia, fcd externe candicantia & lcabra : interne
virefcentia,lxuiaque: toto ambitu ferrata, ita vt
fpi narum fpeciemprx fo ferant. Glandes quernis
minores, qtiar 6cin reliquis minus prxftant.Pr?-
ter glandes pilulas qunfdam rubentes gignit. Id£
inCom.Cumtmgftisfig. Lat.& Ital. notat ,non
rede fentire eos qui Plinii tantitm &c Thcophraft.
tcftimonio freti Ilicem haud fpinofamlcgitimam
elTe negant. Sed de differentiis mox. Amatus
Ilicem dicit arborem fiinilematbori Grana, id cft,
Coccum,fercmi,qu.rprocer$ crcfcat: nonnullos
tamen Ilicem maius Suber e fte credidi ffe/ed fal¬
so. Hanc vero admodum glandiferam effe.

Lob. &Pena proceram arborem & querna ele¬
gantia fcuibunt, oblongo Arbuti folio , tantillum
denticulis per ambitumafperato, perpetuo,atro-
uirente , oblongiore, graciliore fuperne: querci¬
na glande propendente , nucamento mufeofoju-
teolo, non diuerfo. Clufius Ilicem legitimam &
maiorem dicit : itemque' florem ferre Maio race-
mofum,tamctfi Plin. florere neget: & baecin Hift.
Hifp. Sed hanc cenfuram omifit in poftremis
comment. ad id forte refpiciens.qubd Iuli,'vt po-
ftremo vocat, diucrfi fine i floribus ,vtin Quer¬
cu & Corylo. Nam certe Thcophraft. ambas
florefeere dicit , tam frugiferam quim fterilcm.

njn'®- Grxcis , quia ferra propter duritiem fuit
fecanda,vt volunt Aduerfisfi^Ao/is-^corticisfalfu-
gine , Curtio : qu&m rede,ipfe viderit. Btrbes
Serap. 2c Arabuiri^armas 'iifdem. Ital .Lecino*
Leccio: Elice : Sz Elee Pctracha:. Hifp. Adz^ina &
AnxjinheirA & Cofcoix : GaW.leufe ScEoufe Beflon.
C befne verd. Germani quidam, quamuis apud cos
nonnafeatur, @tcd?eyd)Ctt vocant. Frudum i-
Rvxur vocat Thcophraft. Hifpani Bellotd aut Abil-

lotA.

Circa Ilicis differentias etidm peritiores quidam
hallucinatifunt,veleas non agnofccntes ,vcl fa-
ne inter fe confundentes. Theophr.tamen aper¬
te aliam aliam tf^sT-airdixit^mbas tamen

florefeere: Er alibi :Phellodryn Ilicem fceminam
quibufdim didam. Ilicis,infitPlin.duo genera.

Tom. I;

dum. Dod.) diftant, Smilaces a quibufdam Grc-
cis dida: , Mafculas Ilices negant ferre. Ad quem
Plinii locum annotat Dalecb. Theophraft. lib. 3.
cap. itf.hift. quo loco tradat de Ilice , Smilace,
Phellodry , nufquam id feribere , vt fufpicatus vi¬
deatur nullam Ilicem infrudiferam efl'e. Atqui
atque fterilcm ac fcccundam modb diximus cx
Theophraft. lib.j. cap.5, fufpicamur tamen Thco-
phraftum noncognouiffe aiferimen intec Iliccirt //** *rbtr.
arborem magnam , & cam qua: coccifera eft:aut
certe aliam cocciferam ^ noftra intellexi ile. De
Ilice formina Plinii vide poftea in Phellodry.

Colum Hia fpinofam non fpinofam agnouit,
vt cla^ cx his em* verbis colligi poteft : Au-
tumno boues fatientar fronde : rhimxfunt Ili-
gnca & Quernea, Ilignea tamen vel melioreft
Quernea, fcd eius generis , quod /pinas non ha-
bet: nam id quoq, , ci Iuniperus refpuitur i pecore
propter aculeos. Idem & inter minorem & ma¬
iorem differentiam videtur fccille , quando ait:
minor Ilex apibus quxfita : nam prolixior ab oin- Minori
r.ibus improbamur : nifi forte per minorem quod M****£.
foite alicui verifimilc videbitur, iuniorem incelli-
gat. Tamen obfcruntum,vt paulo inferiiisdtice-
tur , humiles Sc tenellas per margines /pinis hor¬
rere , adultas aculeis carere. Quapropter ftudio-,
fis indagadum relinquimus, quI3 Colum, per mi¬
norem Uice,quid item ner prolixiorem intclligat.

Curtiu* minds rede videtur Theophraft. in- •
teliexilfe quando Ilicis duo genera faci r : alterum
Arcadibus,Thcophraft. au tore ,2VliIacem vocari
tradit. Duum cft generum Ilex, inquit MatthioL
alterum folio fpinofo : fine aculeis alterum: hoc
vbique fere fcatct Hetruria : illo vero Hilpania.

Meminit vtriufque Colum. Nonred£ fentiunt,
qui Plinii tantum & Theophraft. tcftimonio fre-
ti , Ilicem haud fpinofam, legitimam elle negant. errtr ‘
Etpaulbpoft: Sunt qui cenftant Ilicem nonfpi-
nofam Smilacem elle : fcd cum Smilaci materies
fit lolutamollifquein opere ( vt Theophraft.fcri-
bic , cur eorum fcntentiam comprobem, non ha¬
beo. Intcrim nos haud videmus cur Matth.
fpinofam Ilicem in poftr. fuis Com. releget in Hi-
fpaniana , cum in prioribus fcripfesii Iralix noti.f-
iimam. Nec mutat tamen ftiam iconem foliis Io-
giufculis & ordine ferratis , cuifanenon refpon-
dent folia Ilicis ex Cluf exhibita: pro Ilice folio
maiore Hifpanica. Ita hatremus dubii, an duas
fpecics fint, vel forte lufus foliorum, & icon Mat-
thiol. vitiofa. Sitnt enim nobis ^Lobclio ( fi be¬
ne recordamur ) dati rami Ilicis nomine, cui mul-
tiimllignis noftris Adonfpelicnfibos affinia funt
folia : fi quidem vt fuperiu* virent , infcrifls canc-
fcut,ac per ambitum muricata funt: hoc tamc no¬
bis differre videntur, qubd tantillo longiora, ma¬
gis etia fint rrtivdft*. Ad Quercus propifts, quini
Ilicis fuperiusdeferipta: folia, accedant : viden¬
tur fime Caftanea: foliisfiuferratura qiiodamrao-
do comparari po ffc.

Sed hxc diligentius Ledoribus peritis exami¬
nanda relinquimus : &anapudTheophraft.Iib.
a.cap.4. mutanda fit ledio, vt volunt Cornar. &
Rob.Conft. Profedofi icon Ilicis Matthioli ve¬
ra, poteft ledio antiqua &c Plinii relinqui. Sed ita vtTbeopfr.
lafciuiemcm in figurarum fabrica &c variatione *nti-
paffim deprehendimus , vt malimus fidem penes
autorem , Sc varietatem pofteris examinandam
relinquere , quimrem nondum plane apertam
pro certo aflerere. Certe Camcr. in hift. Germ.

MatthioL Sc in icon, particularem habet figuram*

\ ' . <

ilex

Jhfo

$8 HISTORIAE

omilfa Matthioli , fub hoc titulo ©tcincyc^cn i.
Ilex i.qux figura melius conuenit noftrq Ilici mo¬
do deferiptx, quam Matthioli , quanquam no¬
men Germanicum , quod Quercum faxatileni feu
pecrxam fonat,liccntiofuVs abeo effittum videa¬
tur. IdemCamer. inepit. feribic : Ilicem differre

non folumfolio fpinofo & non fpinalo , fed et-

iamlatitudine &anguftia foliorum. Habet enim
primo loco Ilicem fimplicitcr didam -.fecundo I-
licem latifoliam , qux , vt ille ait , Grxcis ^0»©-
llex Ixtifo- di da : conuenit cum priore magni-

//.* tu j-ne ^ altitudine, materi?, ligni firma ac folida.

Folio differt latiore , ambitu finuato & aculeato.
Glans interdum maior, interdum minor quam fit
Quercus, locorum ratione varians ,fpinofo inni¬
titur calyculo, per maturitatem alicubi nigricans,
nucleum habens intus album, grati faporis. Flof-
culipufilli , flauefcentes , racemulum conficiunt
oblongum , qui Maio menfe inuenitur. Ob (er¬
uantur nonnunquam in eadem Ilice diuerfa fo¬
lia, vt humilis ac tencllx per margines fpinofa
horreant,adultx vero aculeis-careant. Illud vero
notandum , in icone Camerarii nonobferuari,
quod ait, calyculum fpinofum. Hxc autem no¬
bis eadem cum Smilace Dalcch.de qua poft.

C.Bauh. in fuo madato Matthiolo duas ponit
icones ex Tabern. Prior efl ad Matth. imitatio¬
nem facta : fecunda ad Clufianam , quam idem C
ilex Ixtifo- Bauh. Ilicem latifoliam fpinofam vocat : nam &
/i.t ijmcja. -jjc fpjnofam g- non fpinofam agnofeit , Synony-
Diuerforu mahxc annotans : Ilex Italica j Jio Olea C Bauh.

Ilex 1. folio Olea Plin.I/£?x Lac. Caf.Lugd.c ui & PhcJ-
lodrys folio ferrato angufhfolia. Ilex angtfftt folia
Taber Alex 1 .Matth. &c Smilax Arcadum Thcophr.
Cluf Hifp. Suberi ramulum huius adpinxit Lobe-
Iius. Item I lex Hilpanicajpinofo folio. Ilex maior
Cluf.Hifp.&Pan. Ilex maior glandifera. Dod. ilex
arbor Lob. Ilex latifA.Camer. in Matth. Ilex. Taber.
Lugd.cui ScPhellodrys nigra. Ilicis 1. genus Cafalp.
Hxc altitudine & ligni materia cum prarccdenti
conuenit, & foliis differt , qux in hac latiora fur t,
ambitu finuato dc aculeato : licet in eadem diucr-

P LAN T ARVM»

thiol. & epitotn. pag. centefima decima fexta.

Lacunaannotac, reperiri Ilicis (pedem valde
humilem in CaltiliaCarcafco didam. Plinii Cuf-
culium ellc quoque Ilicis fpeciem,ex q ua Coccus
colligatur. Et Anguil. fcribitllicem in Prouincia
& Sclauonia coccum ferre. Ac nos fufpicamur JuguMm
huic non bene perfpedum diferimen inter Ili- not'
cem hanc, de qua hoc capite agitur, & cocciferam,
de qua poffea ; ficut etiam de Anguillarx Agria
fiue Aquifolia glandifera poft Phellodryn age-

S y tonjn. <t

Dod.Ilicem maiorem vocans, iconem Cluf.ha- Smt^tx 3
bet. Eam pucit non clfe •apwTheoph.fcd siaikcl- |

^ ,ac etiam Plinii Ilicem & Smilacem lib.16. cap.

6. vbi, vt dicebamus,pro Oleis, redius putat legi
polfe. Suberis aut ssMo/r. Nam Olex folio neque
clfe; neque a quoquam Veterum hanc Ilicis fpe- pl,n leS
ciem fiue Smilacis clfe traditam. Suber autem fo- corri&- ■
lio referre,qubd Grxcis qux fi vera,vt pro¬

babilia fune , valeat iam Matth. cum (ua Ilice , O-
lex folio.

Cxfalpino Ilex minor effc Subere , cortice ni¬
gro, afpero -.folia eadem :nafcitur in afperis col¬
libus. Facit alterum genus fruticofum, roturu
diori folio, modice finuato. In Hifpania quod- eA
dam genus oriri tradit , cuius glans dulcis come-
ditjLir, vtapud nosCaftanex. Enz,inas vocari pa¬
trio nomine. Smilax Theophr. eidem qui apud
fe [ in Italia] Ilicem vocari ait. Per Aquifoliam
quam Agrian vocat, eundem Theoph. Ilicem fru- Agria
ticofam incclligere fufpicatur. Theoph.

Pcnx &Lobelio quoque Ilex variat,^ fuperitls
deferipta , ftipicc- humiliore, albidiore foris,&0-
lex fimiliore , rremque glande altera tanto mino¬
re. Lob. fpeciatirn in dtuerfis filis operibus pro
Ilice aibore proponiticonemClulii , ex qua et- AcxMm
iam noftra defumpta. Verum hoc notandum,
Lobelium cum Pena in Aduerf. pag. 45Z. ramu¬
lum pingere plane fimilcm Ilici Matth. cui hunc phelltdrj
titulum fccic : Phellodrys Arcadum : Ilex foetti.
Theoph. Qnafi e confufis [ inquit] Ilici s & Quer-
cusin hanc principiis, nomenclaturam Theophr.
'ioi.vJou/j, fiue Subcriqucrcumconflauit. Etenim Su er%
dei.icse & foliis Ilicem quampiam dicas : ipfum

fa etiam obfcruentur,vt paulb ante diclum.

Sic^Hift. Lugd.Duum, inquit Ilex cll; gene. ^
rum: alterum folio fpinofo : line aculeis alterum, j ^

Ilicis iMatthiolpidx folium oblongius &angu- ■ cifura ferrata Caftanex,non Qucrcus:reliquacf-
ftius,adidfortalfegenusreferendum,quodPlin. figies Ilicis, minor tamen Quercus : maior Ili-
in Italia nafei tradit , folio non multum ab Olea . gnis , n o n glandes , fed a.x.vx<t exiliora & oblon-
diftante. Qux in Gallia Narboncnfi & Prouin- giora. M; ramur vero cur locum vbi viderint
cianotiffimacft , etiam mulierculis & pueris ,fo- hanc Pherlodryn non declarent : gratum fecif-
lia habet Suberis primi foliis minora & magis or- fentiSc nobis, Sc aliis diiigcntioribus Botanicis,
biculata, in adultis arboribus plxrumque fine a- Nos, vti iam monuimus, nullum genus Ilicis, fo-
culeis, prxter nouclla & nunc primum enata, qux liis,adeo ferratis, vt illorum & Matth. pi dura dc-
aliquantulumincifa & aculeata funt , teffe etiam monftrant, vidimus. Botanici curiofi hxc diligen-
Clufio. ; cius perpendant.

Nobis videtur ad Ilicem Monfpeliacam refe¬
rendum , quod Hift.Lugd.c.tf.I.i. vocat , alterum'

Cluf. vult aurfiltem putat Ilicem Plinii non
multum folio ab Oleis diffante , elfc Smilacem

Smilacii Smilacis glandiferx genus humile :* eius v6rba l Arcadum Theoph. I.;.c.i6. Hift.defcriptam, quam

O ! J i 1 I j / K . . \ /"1 n -t T— 1 T T * n Tl : • m • I n fV. 1 \ C 1 . fri I H. t. . rill n. ^ I I. A

S milax ^

u,v fub Smilace ponemus. Eadem Hift. Ilici limilem facit, folio non aculeato , fed mollio-

2.ge/HH. *, i » i i _ ni II I _ FI» nn/\ -imnliiie

Lugd.cap.7. Iconem habet, cui titulus , Phello- ! re , profuridioreque. De quo amplius cogitan-
drys alba folio ferrato :ea icon accedit ad Ilicis E dum.

Matth.iconem. Icon vero Smilacis humilis angu- | Theoph. Ilicem inter eas recenfet, qux monti- Locusi

ftifolix , folio non ferrato refpondet ^onfpelia- Ibus proprii funt , quxque in planis non nafcun-

cx. Nondum videmus quantiirrwPhellodrys alba
latifol. differat ab Ilice Monfp. Verum de his pau¬
lo poft. Confideranduminterim ftudiofis relin¬
quimus, an in Hift.Lugd. vnius plantae rami non
pingancurprodiuerfis plantis. Mire, vti iam di-
dum, ludit Ilex Monfpeliaca. Perpendendum

tur. Noftra fane in campeltribus maritimis ac
fyluofisNarbonenfibus ac*Prouincialibus abun¬
de prouenit, vt dicetur. Qua in re cautius Plinius:
Subeunt & in montofa Vlmus,Ilex dic. Iten*
j montes arqat Ilex : & mox : montes & valles dili¬
git Ilex : qux omnia vno eodemque cap.i8.lib.uy.

prxterca quantum ab hac ^ nobis propofita Ilice ! Quin & Colum. in agris nafei Ilicem abunde de-

differat Suber anguftifolium a Camer. exhibitum I claralle videtur his verbis: Olea poteft in

agro.

tabui « parte fuperiori inHiftor. German. Mat- frumentario feti, vclvbi Arbutus autliex ftete-
i " ‘ rant.

LIBER VII.

tant.Quicquid fit in rc manifefla,non opus tefli-
moniis.

Pfin. vetuftifllmam quandam Ilicem vrbc in
v‘"« vaticano celebrat , in qua titulis xreis literis He-
tru/cis , religione arborem iam tum dignamfuilfe
figm/icat. Tiburtes quoque originer» multo an¬
te vrbem Romam habent. Apud cos extant,eo-
dem tefle, ilices tres , etiam Tiburto conditore
eorum vetuftiores , apud quas inauguratus tradi¬
tur. Non nafeitur circa Elini & Lacedxmonem
propterca incola: in carpe n tariis fabricis eius Joco
vtiintur Subere. In monte Creta: olim dido Ida.
nuncPfiloriti copiose proueniunt Ilices : (edal-
tillimx in monte Athos. Item in montibus circa
Hierofoly mam, Sc circa Anianum montem , teite
Bel!onio>Cop.ios£ quoque nalcitur per vniucr-
fam Hifpaniam Iocrs pnefertim campeftribus Sc
collibus* raro in montibus : Lufitanix non admo¬
dum familiaris , vbi Suber frequenti/fimum, su¬
tore Cluf. Eft & m Italia nota , vt annotat An-
guil.Nos hinc in montibus Euganeis, prope Pa-
tauiiim inter balneum Aponenfe Sc Arqua obfer-
uauimus. Non tamen recordamur an ab hac dif¬
ferant. 'Patauii etiam vidimus in horto Treuifa-
no. Rornxin aliquotmagnatum hortis. Sedom-
muracopiofiffime Sc fponraneum circa Monfpe-
lium , tum alibi, tum in fylua Aigremont vulgb
dicta, vbi nulla: fert) aiborcs fiant praeter Ilices. In
Galloprouincia quoque haudinfrequens. Vt mi¬
rum fit , Ruell.Gallu.n natione, Glandiferam Ili¬
cem Galbis ranorem quam vt fxpe con/picia-
lur , tradere : nam, vti oftenfum , in mo-
db didis Gallice prouinciis frequens eft Ilex gla-
difcra.nifi ille vel aliam intelligat quam nos , vel
illas prouincias fub Gallix voce non lit comple¬
xus, quod non puta mus.

Ait tamen apud fe fatam in hortis glande cre-
uific , cingente robuflam frondem (pinarum val¬
lo. Camer. fpinofiam in Hifpania frequentjffi-
mam dicit:qu? vero /pinis caret in quhmplurimis
Hetruri* (yluis haberi, Latifoliam vero in qui-
bufdam nemoribus, coll.busjcampeftribus aut
conuallibus, necinfrequcntemin Hifpania,Nar-
bonenfi GaIlia,acPrcuincia quoque reperiri,ncc
:fo- non in Italia. Ilicem Monfpclienfcm Dalech.Smi-
jcr. lacem folio non fe.rato anguftifoliam vocabat.

Earum arborum, inquit Theophraft. qua: ferius
s frudificant, quas nonnulli annuo fpacio frudum
perficere volunt , (ivuwTvq0pe~y) vt Iuniperi, Ilicis,
germinationes in Vere proueniunt. Omnium
autem tardifhiue ( opcu-rj.-rv. legit Gaza iquamuis
vu lg. exempi.Bafil.& Aldin.-zdr;^ habeant ,id
eft, plurimum vel copiofiffime. Nobis pri tr le-
dio magis arridet.) Iuniperus , Celaftrus & Ilex
fvudus fuos perficiunt Ilicem namque frudum
fuum anno perficere [Iviaum TiiCmv ] Arcades a-
iunt. Simul enim frudum antecedentem matu-
v rat,& nouiimoflendir. Quapropter in hiseue-
e nit, ut aflidue frudum habeant. Polloccafum
Vergili arum frudum maturum reddit.

DE PHELLODRY SIVE ARI A

ET ILICB FOEMINA.

ANtequ^m Ilicis vires tradamus, libet citis co-
ger.eres aut certe affines arbores Phello-
dryn (eu Ariam &SmiIacehi, ex veterum Sc neo¬
tericorum placitis in hiftorias referre. Subinde
hodie eo nomine defignatas arbores fubiicpre.
Poilquam igitur Theophrafl. Smilacis hiiloriam
propofuiffiet , fubdit : Quod vero Phellodryn
Tom* I.

Arcades nuncupant , natura eft inter Ilicem Sc
Quercum media , atque adeo Licem fceminam fenu*
quidam elfe putauerunt. Ideoque vbi Ilex non”'*’
prouenit , hac ad plauflra , fimhiaque vtuntur
opera, vt Lacedijmonii Sc Ehi. Dores arborem
Ariam ( a,e.’.<u> habet Aid. Sc , exquo^r/(^

Gaza agreflem vertit, non bene ) vocant qu* ^ I
mollior laxiorque ilice , durior ac fpiffior quer¬
cu, colore ligni decorticati, candidior Ilice, fuluior
[luo-jro-n&v ] quercu , folio ambabus fimilis, ve¬
rum maiori quam Ilex, minori qukm Quercu s,<Sc
fiudum pro magnitudine minorem qui n Ilex
habet , maiorem qui n Quercus: quem vt illi¬
cis quidam clkvkoy vocant: quercus autem, QJkavov. Acyln.
Medullam quoque manifelliorem habet quam
Ilex- Mox ait : S'uber ( <? MsV fcudum femper
fert glandofum (!lc/.ha.vozly/ ) fimilcm Arix (i ii
ficvulg.Cod. habent: nos potius Rpen-
dum cenfemus 7* quxledio St DpdilfRob.

Confl.placuit:quamuis GazaAquifoliam verterit, , .

qui alibi Agrcftem reddiderat. ) Porrb Phello- c
diyn idem i heophrall. inter fylu eftres numerat ,
qux folio perpetuo (unt. Et Ariam pofl autunura
& Ardarum cxdi tradit,hancque cum quercu ora- PeyW**-
nium difficillimamin opere. Ariam -Macedonia:-^ ‘1‘
incolas non florere,exillimarc : ( nam Sc hic
legimus, pro a j^t&iQTardijflime germinare : fru- Alius
dum reddere hiemis initio : Carbones optimos Thyn?h-
reddere ob materia: fpiffitudinem &c (olidi- loCHS
tatem : ideo Sc diuturniores effici cari o re f-
que ex caconfici carooncs ob eiulciem mate-
rix duritiem : hanc etiam antequam terebrent,
prius madefacere artifices , quo fcilicet mol¬
liorem reddant. Eiuldem Carbones potif-
fimum requiri addccodioncm metallorum arge-
teorum. H-s itaque citatis Theophrafl. locis ii- Theoffti
ue legatur fiue cenfemus intehigen- exfhc.

dam Phellodryn. De Agna autem feu Aquifb-
lia Plinii poficafub Agrifol.De Ilice vero dida A-
grn Angudlarx, qux Glandifera, p.ullo pbil.Pli- £Z£
nius contra quam Theophraft. Phellodryn vide¬
tur eandem exiflimalle cum Subere , quod &

Phellos dicitur : vt & dodiffi Hermol.annotauit.

Cui fub feri bit & Curtius. Et fane Plin. omnia
tribuere videtur Suberi, qux Theophrafl.Phello-
dry. «peXAoV- enim Suberem denotat, &c frudus
?;M8c f jwf dicitur. Qux fi etymi fignificacione in- ErJ,v^
terpretari velimus , Phellodryn arborem , vC
dicebamus , inter Suberem & Quercum veluti
mcdiain agnofeemus. Magna quippe harum ar¬
borum affinitas , maxime Ilicis foliorum cum Su¬
bere ,& harum frudus cum quercu aut Robo¬
re.

ARIA SIVE ACILACA BELLONII.

DE Aria Zl fe in diuerfis locis obferuata fic
prodidit Belloniusfparfim. Aria in monte
Athos retinet fuum nomen : incola: tamen Mon-
tis Idx inCreta nominant Acilaca. In eodem mo- rtns
te femper virent Aria, Phylica & tiices(Cbefncs Locus,
yerds] altiffima:. Itinere Siderocapfa Bucephalam
in rupibus inter ceteras arbores maximx erant
Aria & Phylica > quibus cumdeftituantur Galli, Aryat.„,4
ne nomen quidem habent Gallicum. Circa H;e- Kim«
rofolymam quoque obferuancur Arix Sc Ilices:

quemad; inter Hierofolymam Sc Damafcum &c
modo didx, &parux arbores Coccum ferentes.

A;ylaca &Philicain Creta Arbores funt infigni»
magnitudinisglandes.ferentes. In monte Crctx
PfolQriti abundant Ilices Sc al ix arbores Acilacxj

>9» HISTORIAE

Inter Halepum& Antiochiam & Arix & Efculi
&Elxpnni,Hxc Belion.

Cxceriim quod dicit Atiam vocari in Creta A-
cilacam , confirmat noftratn opinionem in locis
Theofhle- antea ex Theophrart.cicac.s legendum ellc , Arta,
iho <.om- non Agria : & Ariamelfe Phellodryn. Thcophr.

enim, v t dicebamus, ai t Phellodryos fructum vo-
cati tfxvhoy , qux vox fane quamproxime ad Act¬
iacam Bellonit accedic. Portcrorum ell Atiam
Thcoph.cum Aolaca Bellonii diligenter confer¬
re,!!^ i (da omnia diligentius explicare.Sufhciatnos
tot rebus implicitos anfam cogitandi vlteriorem,
5cfocteeciam cognofccndi prxbuilfe. Non enim
omnia po (1'umus omnes, vt ait ille.

j/rok

AGRIA SIVE AQVIFOLIA GLAN-

D1FERA AnGVIL LAR/E.

Jlexfctm'.

Arc.sdutu

PLANTARVM.

lodrys alba anguftifolia , & PheUodry* Matih.

Cum vtraque figura vnam plantam exprimat, al¬
terutra omitti poterat.Modeftc in Hirt.Lugd.fcri-
ptum,Phellodryn albam anguftifoliam, videri el-
le Phellodryn Matth. Idem C. Bauli. apudMatth.
Phellodryn hanc Ilicem fceminam Arcadum
Theoph.pmat,& Phellodryn Caft. Lugd. &Ta-

bern. r-M

Cluf.lolertilIimus,fi quis alius,huius xui B©ta- clufnU»
nicus, Matthioli Cerrofugaro libi nunquam con-
fpedtam fatetur. Certe nec nobis, ctli Italixdiui-
tias Botanicas iuftrauerimus. Sit fides penes au-
thorem, don cc aliquis certiora doceat. Dod. qui¬
dem fide implicita, vti videtur , meminit Phdlo-
dryos Theoph.&Cerrolugaro Matthioli , verum
nihil definit aut docet.

Opportune hic de Anguiilarx Agria glin-

dife 1 - ' - ‘

Defcriptio _ _ ■‘-“fy . . ~ ©-

_.iera dicemus : quam Ilicis aliquod genus
putamus, nec idem ellc cum Aria Bcllonii. Sic. a.
fiiam Agriam deferibit Anguill. Agria, quam Pli-
Tali*. nius Aquifolium vocat, folia fert fimilia Ilici, non-

tuUus. ruhil lpinofa : glandem minimam. Lignum eius
durum elt. Prouenitin montibus faxo4s Sdauo-
nix & Patauinis.Hxc ille.

Qu.de autem fit hoc eius Aquifolium inge¬
nue fatemur nos ignorare. Intcrim is quoque vt
alibi monuimus, non bene Sorbum Alpinam vo-
AngaiU c,iuit aLfcm , plantam, hercle, admodum diuerfam
*"w‘ ab A.iaTlicoph. & ab Agria fua modb deferipta.

PHELLODRYS NIGRA ET A LIA:
dalechamp.

PHELLODRYS MATTHIOLI.

Dcfciipt.

PHcllodrys M.itthiolo arbor eft glandifera:
quam [quod folia ferat Suberis, corticem ve-

ro & ligni materiem Cerro non abfimilcm ] He
Cernfuber. truria vulgo appcllat‘Cfri'.f//jjrfr£',quafi Ccrnf.be-
rem dicas :id quod etiam fc cille videtur Antiqui¬
tas. Quandoquidem Theoph.hb.j.c.itf.ea Phcllo-
drys dicitur.

locus Co.piofa hxc in agro Scnenfijin omnibus , Ar-

chidolli, & Comitatus S.Florx. Sed illuc vfque
non perucnit Anguill. cum de hac arbore nihil
tradiderit inter gland.feras, qux in Italia prouc-
niunr. Hxc ille in poft.com.Lat.&Ital. cum ma¬
gnis figuris. Idem in Icon, feribit Phellodryn
Hetrufcis Cerrofugaro didam , caudicem habere
Suberi Tjpn abfimilcm, & folia Sc glandes Quer¬
cui flue Cerro fimilia. Nafci in agro Senenfi in
rlex firmi- montanis fyluis. ^^©-Theophr. vt notat

tm.i eojii. ^arner>jn £pit.Matth. vbi huius iconem retinet,
ficut & Tabem, qui Phellodryn & 2£ord?eyd? vo¬
cat.

Vcrumtamen qux fit hxc Phellodrys Matth.
qualisve planta, alfererc non audemus. Hctrurix
Herbarii aut Medici diligenter aliquando id do-
. Matth. t a- cebunt. Interim obferuandum non libi conflare
xdtitr. Matth. dum modo feribie folia e ile Suberis, moc __

Quercus fine Cerri fimilia , qux fane a fe inuicem
infigniter differunt- Quod fi nefciuitille , faltem
ineopeccauit , qubd imaginariam collationem
inftituerit.in planta rara, & vt ille carpit, Anguil-
larx non cognita. Quod fi liceat fufpicui ex ico-
'An Smtldx ne, eaaccedit ad Smilacem Dalech. paulb ante di-
T)*Uch. da m, quam 9i duC.houl videtur Phellodryn nun¬

cupare. Hift. Lugd. Phellodryn Matthioli pidam
fcdnondcfcriptam diciu Vide plura infr* de
C S*»h. Phellodry nipra.taulb locutilis C.Bauh. in Hift.

Lugd.animaducttiife videtur, cumkribit : l hei-

PHcllodrys Dcfcripi
nigra vocita-

ta, id nominis ^

Foti*.

ramis nigrican¬
te cortice verti¬

tis Sc glabris a
dcptaell. Folia
ab llignis diffe-
rvKy M!l /j0f' runt , quodro-i

tundiora multo
i $yj)l Sc latiora:^ Smi¬

lacis folus,qubd
longe breuitjra
pro latitudine ,
minufque can¬
dida inferius : a
Suberis nobis
traditi , qubd
duriora , fpinis
mordacioribus ,
magis horrida.

Ita defcribimus

ey ramis generis Ilicis, quos habemus , quolque
Dal.-chsmp.PlicIlodryn nigram latiffimis foliis K
v aliio fpinofis, calycc glandis Ixili vocitabat.

Dedit nobis diligentiffimus ftirpium veftiga-
tor D. Agerius folia duo Ilicis frutefeentis ex
monte Euganeo.vncias duas lata, tres longa,prar-
di florum ramorum foliis admodum fimilia.

Hift. Lugd. i]in Phellodryn hanc Dalech. pro¬
ponit, ad eam iic annotat. Quum de Ilice & Smi¬
lace dilidet Theoph.fubiungit. Quod vero Phel¬
lodryn Atcades nuncupant, natura eft inter 111-
ccm Se Qtternam media. Hxc ille. Si tamen nd- rM"‘-
men ex Subere & Quercu faiftum fpeftes Phello¬
dryn, id eft , Suberiquercnm, natur.x Suberis & T^fi
Quercus participem potius dixeris. Sed Suberi-
hTadeb fimile eft , vt nihil interfit, an ex Ilicis, an
ex Suberis & Quercus confufis principiis hanc
dicas fuiffc a Theophraft. nominatam. Quinque
Phcllodryos genera obferuauimus : duo candi- ruito,
cantibus foliis, tria obfcure virentibus. Vna igi-^
tur [deferibente Dalech.] eft foliis altera parte al- ^
hicantibus, anguftis.longiufculis.crebrisadmo-
dum& non profundis incifuris crenatis , leuiter
afperis potius, quamfpinofis : cortice cinereo:
Gtande , cum macuraeft, cx fufeo flauelcente.

Hxc videtur effe Matth. Phellodrys pifta , fcd
non deferipta. Alteri, folia altera parte candican-,*J
| tia, latiora funt, raris laciniis, finuofa , molliter a-$.

1 culsata; cortis } maturaque Glande , ?x atro ru-
i fcfceqa

LIBER VII-

'iedrys. fefcente. Alia Phellodrys cft , cui folia funt mc-
diocris amplitudinis , nigricantia , flue obfcurx

'adrj.

diocris amplitudinis , nigricantia , /iue obfcurx
viriditatis > non adeo multis, netjue profundis la¬
ciniis /i nuata , mitius pungentia : Calyce Glandis
la:ui : Glande ip/a ex tu/co flaue/cente : cortice ci¬
nereo. Alia eft foliis latillimis,/imiliter nigrican¬
tibus, cra/Iis , frequcntibusincifuris,valde /pi-
no/is , glandis calyce Ixui, cui matura: , & cortici
idem qui & /iiperiori color eft. Harum omnium
Glans ftrigofa eft , & tenuis : calyx non fprnofus,
„ «« vt ,n Quercu tuberculis verrucofu s. Hanc &

thr. * *c*s Glandem olim «Woy vocabar, autore Tbeo-
ic&. plifa/t : cuius vocis ueftigia hodie quoque Graci

retinent, vniucrfumhoc glandium genus Acyla-
,drj, cas nominantes. PoftremumPJiellodryoSgenui
folia fuperiore minora habet , pallida , multilm
laciniata, valde muricata , aquifolii modo : Caly¬
cem glandis echinatum : Glandem caiteris fmu-
lem , corticem cinereum. Haic genera in collibus
Rhodano vicin.s, auc non procul abeodiffitis
proucniunt. HjcDal.

s Vt verum fateamuoicon Phellodryos alba- angu-

ftifolia; folio ferrato, qua ille habet, videtur nobis
«V. accedere ad ramos quos habemus, , qui fere (imi-
v„A‘iss I!lci MatchioJ. Smilacis humilis anguftifol,?,
■nt/H ™ho non ferratoicon dimilis eft ramis Ilicis no-
“f* Monfp. carentibus ferraturis. Phellodrys
alba latifolia fuetit forte variatio ilicis Monipei.
Plurimum certe ea Ilex ludit ramis etia in eadem
planca., vt fuprjtmonuimus. Hxc candide mone-
mus (ubinde memores illius (ummi Philofophi c-
'»«» diaiifpecies non efle temere multiplioandas.Qui
(i. incolsmtregiones vbi Ilices proueniunc, iita dili¬
genter inueftigent,& confiderent, an Phellodrys
nigtaDalech.iit Ilex nigra Virgdio , Horatio &
;,”'J Seneca;, vel an Poetice cantum nigra fitdi&a, vt
Curtius videtur fentire : de qua re ocfupri di-
«fturn. r

'u An Catfalp. lib.i.cap. a. dc hac? Snberella glan-
uifera, arbor in citeris Suberi limilis, cortice te¬
nui , folio latiore, modice finilato : in maritimis
tra&ibus oritur. Hi-c Videtur Phellodrys Thco-
phraft. Suber ^ Plinio accipi videtur eadem cum
Phellodry Tbeophraibciim Suberi ea tiibuat,oue
Phellodry Theophrafb Studiofi oblenient Cafp.
Bauh. cuius verba & Synonyma fub Ilice polui-
mus , Phcllodryn magnam eandem facere cum
Ilice maiore Clui. Se Subcrellam Cxfalp. eandem
cum Subere lacifol.Cluf

i°i

ipudTbeophrafl. aliud Miionaliiid Smila-

tens ap
ceiTi ell<

C/>inar. in com.in Gal. lib. 6. cap it.j. de comp O rnar re-
mcd.I.l. vbi inter Columella: remedia habet vir- T‘k
gulta Ilic-is & Smilacis, non bene interpretatur
Taxum vt dfceturfuo loco. Merito igitur repre¬
henditur i Matchiol. qui tamen non°demonftrat
quodnam Ilicis genusfie Smilax Theoph. quam
Gal. prailcrip/ic ad Columella? affetftus & non Grtl.nonefi
Taxum. Taxus.

Smilacis s glandifera arboris Veterum , Dale-
cbampius , vtmoxdicetur, duo faci tgeraera. Ili-
cem arboream Dodonaius eandem exiftimac cum
Smilace Theophrafti & Plinii , vciam oftenlum.
Phellodrys, telle Hermolao , confunditur ab ali¬
quibus cum Smilace. Taxus qui vocatur Smilax,
tradetur Hift.n. lib. 9. De Smilace etiama/pera
agcmuslib.15. Smilax horcenlis, fiue pbafiobfera
pertractabitur lib. 17. Smilax tandem lamis difcu-
tietur lib. 15. Hili. n. lirb Conuoluulo maiore
albo.

SMILAX DALECH.

. T0I1A4

SMILAX GLANDIFERA VETERVM,

,t. C Milacem Arcades ,vt feribit Tbecphraft. vo-
Ocanc arborem Ilici ftmilcm , folio tamen non
aculeato, fed molliori profundiorique [QccQunpct. :
fic & Gaza legit.Dal.vulclegendum ^Ch^id cft,
rc&iora: quoniamjnquit, neque ftnuofa, neque
in ambitu incila, ] differentiasplures habensmec
materie, vt Ilex,lolida/pilsaque,fcd molli in ope¬
re: Perpetua folia habet.

Plin. poftquam Ilicis duo genera dixi flet, ex iis
in Italia [inquit] folio non multum ab Oleis di-
ftant Smilaces (quidam Milaces legunt) \ qui-
buldam Gnccis dicfta: , in prouinciis Aquifolix.
K fcd hinc confufto nafeitur, infit Hermol. qubd
Smilace vocari legimus, qua? dicatur Ilex in Italia
& in prouinciis Aquifolia : cflm Smilacem Seftius
tr~ eandem efle cum Taxo prodiderit. VtriimHer-
r m°l- vt dicetur in Taxo, Smilacem Theophraft.

It, cum Smilace Diofcor.confundiG non animaduer-

Tom. I.

TNcer gljndife- Dcfc ■ ■
J. rarum arbo- r
rtiin /pecimina
varia , ramos
quoidain obfer-
uamus villo/os,
cinereos iiuc
candicantes ,
pulchros illos
quidem, qui¬
bus folia Ilicis
arbore a? foliis li-
milia luar, nili
qubd multo exi-
ftunt maiora,

• res vncias lon¬
ga , duas fere la-
a, /ubtus cana,

/upra viridantia,
qux magna par- Varietas .
rem in ambitu
xqualia funt: in
aliis vero partias muricatas fpinaseft confpicere,

/edeas minus exertas: aclicet /imilia videantur
Suberi a nobis dc/cripca:, tamen plantas ip/as con¬
ferenti dmerfltas facile apparebit: nucamenta ha-
bcntlligna. Glandes bin^ aut ternx, ex pediculis Wucamett~
craflishir/utis , calyce/quammato,incano,mitio- ta.
ri quam Suberis didi. Quantum ab Ilice Mon/pe-
liaca differat, conflderent , qui integras arbores
videbunt. Certi fumus Dalechampuim hanc di-
ftinxilfe ab ea, & Smilacis glandiferx genus
fccilfe. Camer.in Epit.hanc.vocauit. Ilicem lati- llex
foliam, Grxce TerKoyCTXrtTo^i/Mop cuius de/criptio-
nem ante po/uimus lub titulo ,Smilacis glandife-
rxarborex.Dalech. Smilacum duo obferuauit ef- DaUcham-
/e genera. Vnum Smilacem Arcadum Tfteophr .pu s^iU-
dictum : arbor mediocriter procera [vtillc deleri- ces
bit, ] cortice cinereojinfummis ramis cano 6cla- Sm,u*
nugino/o : folio Lauri , nec ferrato , nec , Iligni Cortc™‘
modo , in ambitu fpino/o, fuperioreparte viridi, folia.
inferiore candicante, lanugincque obdudro, qux
mollis tangentibus fentitur: flore Olce Robori-
ve limili, luteo , in Longis paniculis denfo , quo
Ilex caret, glande admoduifi parua. Grxci rocant A‘
Milaci &: Arilaci vocibus corruptis. Materia non Materia
cft vt Ilex folida densique,led molli , vt tradit

Smilax htt-
milte .
Folia.

Theoph. ftV'
fln.

S milax.

phdledrys.
C errojugit-

Error Neo
ternorum.

lOt HJSTOR1 AE

Theoph.qua ratione Mattii. eorum improbae len¬
tendam, qui Smilacem Arcadum, Ilicem nonfpi-
nofam elfe autumant.

Alterum Smilacis glandifera: gOnushumile eit,
fruticolum, in arborem fele non attollens ifolio
Olee, candido, neque mlefto neque (pinofotfru-
ftu floreque fuperiori fimili , 1 quo fpho tantum ^
anguftiore diicrepat. Refte ergo Theophr.lcnbit
Smilacis glandiferi folium non elfe aculeatum,
cum Smilacis afperatepcatricis folium pungat. I-
tem re Clius e Ile quim Ilicis [iVWe»enim , non
vt Gaza CaCS-f Tt«i> legi vult Dalech. vt ante monui¬
mus] quoniam neque linuofum , nequein ambi¬
tu incifuni ; molle , quia vna parte lanuginofum:
differentiifque pluribus varium.

Smilacis primum genus, eodem tefte, frequens
in agro Monlpel.piouenit , vbi non recte ab her¬
bariis Robur appellatur. Alterum in collibus
Rhodanum refpicientibus, totoque eo tractu,
qui a Vienna Allobrogum ad Arelatem vfque

porrigitur.Hxc Dalech.

An du Choul in hift. Quercus hanc intelligit!
cum ait: Smilacem Arcades vocant arborem liict
limilem , folio tamen non aculeato : iidem Arca¬
des Phcllodrym nuncupant , quafi Suberiquer-
cum dixeris. Ccrrofugaro Hctruria.fr quibuldam
creditur, nominat. In Prouinciis Yeofegfi dofti
Medici velint confentirc. Hic ille : qui figuram a
noftris ramis deferiptis non differentem habet,
titulo Glandis Smilacis Pilacinx.

Hermol. an notat elfe quofdamex Recention-
bus , qui Smilacem cum Phellodry eandem fa-
-ciant , errorem autem hunc non elfe ferendtt 11,
qui Centura cadit , & quidem iufte indu Choul,
qui non bene confiderauic verba Theophrutti.
DeCerrofug iro Hetruria: (ub titulo Phellodryos
Macch.qu i forte rb hac non differt, nec i Smilace
Dalech. Id tamen meretur diligcntipreminqtfil!
tionem. Nec enim alfcrimus Dalech. Smilacem
Veterum veram. ClulioIlicls primum genus Pli¬
nii alilld nihil clle \ idetur , qua n Smilax Arca¬
dum Theophraft. quam ilici fimileiniacirtquare
confidcrandmn quam arborem intelligar Clu-
fius.

PLANTARVM.

PHILYCA SIVE ALATERNVS

GLANDIFERA BELLON.

APeritiflimo Botanico Clufio clifTentienteSj philjca.

qui Philycam & Alaternum Bello mi traditi
reponit inter bacciferas , vt monuimus lib. 5. lub
Spina Burgi, nos eam huc referimus, quia ipfemet
Bcllon. Glandiferam aif.eamque feparamus ab A-
laterno Clulii baccifera. Nec tamen eam dicimus
Philycam Theoph. Si Alaternum Plinii, quorum
verba & Macrobii loco cicaro i nobis ptopofita.
Quivero Bellonius de lua Philyca & Alaterno
feri p fit, placet huc in vnum locum coadta referi e.

Iu vallibus montis Athos arbores Arix>Philyce
liuc Alaterni & Ilicum femper virent. Inter rupes
maiores, in itinere Sidcrocapfa Bucephalam , ar¬
bores erant Ana & Philyca, quibus cum deftitua-
mur, nomen Gallicum non habent. In Creta lui
nomina retinuerunt Acylaca & Philyca in ligni Giandl^
magnitudine arbores, glandem ferentes.In 1 men¬
te z\thos nullus efl incola, qui axboiem didlam
Plinio Alaternum non none denominare vero
fuo& antiquo nomine , quo vfnseftTheophr.
nempe Philyca. Verum in Corphu sJc Creta dia- Tlug^
tur Elxprinos , quia ei folium inter Ilicem Sc.O- EUprlntk
leam, vt fcripfif Plinius. Inter Hierofolymam &c Almum,
Damafcum reperimus arbores Elazprim Ime A-
linterna:. In monte Crct.-e Pfilonti proueniunt
Ehcprini, id eft,Philyca:, Lat. Alaterni. Inter Ha-
lepum & Antiochiam inuenimus arbores Anar,
EfcuhjAc Ehcprini. Lat. dicdi Alaterni, Itali qui ha¬
bitant in Terni & Narim Alincerno vocant.

Plinius, vt annotat Seal. in Theoph. omifit Phi¬
lycam- Olympo monti peculiarem : vbi comme¬
moret, non uremini. Nam qui putarunt clle Ti¬
lia n, falli fune. Neque enim Olympo peculiaris
Tilial & Philyram cum Philyca mifcuere , quo- r,/—
rum errorem line iudicio Ruell.quoque elHecu- RueUM
tus. Nam eodem loco apud Theoph. & Philicam P"h. 1
leguiius & Philycam. .

Sunt qui Phiiycuni Theophraft.eandem faciunt ph
cumPbillyreade qua lib. 5. Gazam non bene con- c.<z#p
uertillc Philycam in Aquifolium , poitea d ifc- ror.

PHELLODRYS FOLIIS MVRICA-

T1S, CALYCE GLANDIS ECHI-

nato', Dalech.

T1

l i

"* Itulohocproponithanc HilELugd. deferi-
ptionem antea pofuimus fubPhellodry ni¬
gra Dalech. vbi pro quinta fpecicpofita.

Eft & nobis ramus fimilis huic iconi ex Hift.
Lugd. defumpta: , fed fine glandibus. Vndc acce¬
perimus , non occurrit. Mi fit & Dotft. Calpar.
locus. Bauh. ramum hoc titulo : Ilex alia in fyluulaPc-
rou, iuxta Monfpelium , haereo an eadcpi cum
muricata Dalechamp. Magnam quoque fimilitu-
dinem habet cum illis, ramus datus a D. Rcntzio

Medico, colledus in Patauinis montibus i vtille
ilex media narrab.u-.fed nec hic glandes habet.
conifera. De hac forte feribunt Pena & Lob. in Aduerf.

Ilex media coccifera. Ilici plane fuppar , folio A-

quifolix: Cocco adeo fimilis eft, vt non lit difeer-

Arberts & nere ilhco facile : huius tamen glandofus echina-
Jcrtpno. tus frudus oblongior cft,Dadylum xquans,nuf-
quam coccum ferens , etiam vbi inter cocciferas
Ilices frutefeit , proceriore maiordque trunco3ra-
nus & frondibus perennibus.

Ergo expolitis Ilicis differentiis, & his confini- M.c.sv
bus Phellodryos Sc Smilacis fpeciebus, quitum»
omnium eadem cum Ilice natura videtur, undem
Si vires fubiiciamus.

Ilicem Diofc. Quercus (peciem facit, limrlem-
que efficaciam tribuit. At radicis Ilicis cortex co-

ttus cum aqua, do nec flaccidus fiat, & per totam

noctem impolitus, capillos denigrat prius cimo- CM,
ha terra confricatos. Folia tufa & trita tumoribus «"“l".
prolunt,& imbecillas membrorum partes cotro-

botant. • Tu

Hippoc.hb.de vlceribus , radices Ilrcis m vino
dulci albo coquere lubet, & de vino duas partes
(umere , dc amurci oleilicciflimi vnam partem
addere, atque ita agitando coquere , vt ne torre¬
fiant, ad lentum ignem , donec ad bonam cratll-
tudinem deueniant. Idem Hipp. hb. de Dixta.
i*vXM,inquit,x)e«x«M, r,w,®ir».¥*5 ™-m,Tcmp
3»»., &c.Et Gal.de cibis boni Sc mali fuca,
de lildem tradens Acylis : »» d inquit,rfv<I>w a,
nMfol.i, Ai-nUtt", *** ™

Jbu7numt x. rlval, ceXvTTivere u-

llerl, inquit, acdurl funt, ldeoque mluaues Si

vitandi vtconco&ioniaduerfantes, ac crallifuc-

ci etiamfi quis elixas lumat.&in rl.fimpl. Ilicem
ipfa etiam Quercu vehementius adilrlngere ait:
ciufquc folia impofita non ingencrose ficcare.

I

fed reliquarum Quercuum folia minus, quanto
minus etiam adflringunt. A5gineta quoque fimi-
Icm quidem Ilici cum Quercu vim tribuit , fcd
multo fortiorem quam ipiam dicit. Gal.fanein i.
dealim. a'k-jAov Que r na glande ad omnia dete-
riorem elTe ait , ficut hanc Caftaneis , qua: om¬
ni uni glandium optima: funt.

Rubentes pilula: , quas praeter glandes fert
Ilex, trita: cum aceto vulneribus recentibus &
crueiitis oculis vttiiter imponuntur inquit Mat-
thip'1.

*'• Folia eius refrigerant & reprimunt , vt reli¬
quarum glandiferarum • quapropter & adema-
tofis tumoribus , & imbecillibus partibus robo¬
randas vtiiicer adlnbentur. Radix limis tufa,&
ldtui Dryini impolita, plurimum prodcft. Leo
calcatis Ilicis foliis obftupefcit, notante Cur¬
tio.

Ilicis honos ad axes & currus vnica tantum ro-
taac fiinplici iugo tracliLs etyM^ur ] &

iuga lyrarum pfaltcriorumque autore Theo-
phraft-

Secatur & Ilex tradente Plinio, in laminas prq-
oUl tenues , colore quoque non- ingrata : fed maxi¬
me fido iis, qux u rantur , vt rotarum axibus , ad
quos duritia lua vtilis. Proditum terebris vagi-
ginas ex Ilice vtdillimas fieri : ex eadem malleos
maiores quoque. Hyginus manubria rullicis lli-
gna Commendat.

Liber qui dicitur Oribalii ex Heliodorg dc
Machinamentis , organa ex ili irnea materia tan-
quam roouftion conficiendi docet,
s In carpentariis pro Ilice vtuntur Subere, vt vi¬
dere eft apud Plin.cap.de Subere. Theophra(t.&
Terebrum ad igniaria ex Ilice facereiubet. Qui-
bufda n Calici Ic veteris locis Ilicis rami ceduntur
,w- cubitali longitudine , in flrues &aceruos conge¬
runtur , (Se luto operiuntur, deinde fubic&o igne
in carbones vitulantur, qui Salmanticam alia
loca deportantur. Arborum trunci , ad molarum
fabricas & alia opera (eruantur , ob maceria: fir¬
mitudinem atque durabilitatem , telte Clulio.
quantum vero prxllet Carbo Iligneus ad metalla
& alios vilis , vbi deufo tk frugi carbone o'pus,in
fuperioribus declaratum. Matth. fane Iligneum
Carbonem Hctrufcis in pretio clFe tradit, non
modo, quod ignem diu foueat , fcd etiam, quod
[ vt aiunt ] vapore caput minime tentet. Iligncx
glandis vfum in cibis antea diximus. Attamen
ea luem anguftam , nitidam, ftrigolam & ponde-
rofam facit , li credendum Plinio. Horat.

Vmber & Iligna nutritus glande rotundas
Cii ruet aper lances carnem vitantis 'inertem.
pa. Colum. brobus exhibet Iligneas frondes in pabu¬
lum, quas Sc Querneis prxfert, modo non fit fpi-
tiofa: nane enim propter aculeos rcfpuunt,vti di-
i ctbamus.Virg.Georg.2.

’ l - Nec n-n a fies examina condunt

*' Cortuibufiiue canis : vitiofique Ilicis aluo.

SVBER LATIFOLIVM.

SVberis latifolii ramos, quos habemnsad Mat-
thiol.Suber proxime accedentes,ab Ilice Mon-
fpeUulana diftinguut folia rotundiora, minufque
polita, adhxc rarioribus nullis aut mitioribus (pi¬
nis muricata , qux tamen tomentum prona parte
obtegit, vnciam aut fefcunciam plus miniis lon¬
ga, vnciam lata:Oriuntur h^c e ramis Ilice tenuio-

103

ribus. Glandes Glandes;
breui fed crafliu-
fculo pediculo
appenduotur,fi-
mul plures , Ca¬
lyce hifpidiorc;
PhariTKicopoeus
Patauinus ad A-
quilam dedit
nobis Cerri no¬
mine , lljcis fpe-
ciem , prxdidtis
ramis valde (i-
milem ni folia
filent maiora
multo , quaiuor
fere' vnciis lon¬
ga , & dua¬

bus lata, calyces
itidem hifpidi.

Forte varietas
e(l i loco aut x-
tate. Verum praftat hic hiftoriam Cludi fubiun-
gere, cuius iconem etiam proponimus, ab inepto
iculptorcminus feliciter paratam.

Suberis duo genera Macthiol.obf. ruauit:ego, §uyer
inquit Clu(. vnicum tantum , nifi forte quod in cjtutanici*
extrema Aquitania Pyrenxis proxima nafeitur, filio dtii-
ab eo quod per Hiipaniasfrequens eit, diucidum ti"°-
fit. Nam Aquitanicum ( quod quidem conlpexi)
folia t\pn retinet, fcd hyeme abiicitvt menle A-
prili obleruaui , quo foliis prorfus viduatas erant
quatuor Suberis arbores circa Biyonam. Quare Ti,C0Jryr '
Thcophralfc. non immerito tribuit Subari deci- , -:r

ditum folium , cum dicat arborem ;elTe Pyrrenx Suberie
familiars.n. Quod vero in Hifpaniis nafeitur, r-' -
perpetuo viret vt Ilex , cui adeo fm.ile eft, vtpri- ’
iiio afpeCLu plerumque fallat, nifi cortex crallus,

& difrumpi (oli tus , errorem detegerer. Maius
clt Ilice plerumque , Sc caudice, vbiadolcuicjloh-
ge craffiore, cortice itcmdenfo ,carnofo, fcabro, Cortex^
limofo, .qui nifi fuo temoore detrahatur , de-
hifeie , alioque fubnafcentc expcllitur.eo detra¬
cto , qui fubeft nouc Ilus ita rubet, vt procul a-
(picientibus arbores, rubrica aut minio pidtx
videantur. Suberis rami Ibgnis firmiores funt,
folia maiora , longiora , molliora , <5k fuperne ma¬
nis virentia, interdum nonnihil dentata, aliquan¬
do minime , vt in Ilice. Glans magna , vbi ma- cladis exi
turuit nigricans , Iligna longior , lk dbcufiore affar de-
cufpide, calyce etiam maiore , magis hifpido , 8c /cnftl9-
per oras molliter echinato. Glans admodum ad-
(hingentis & exliccantis guftus, Iligna mulco in- Sapor.
gratior. Magna ex parte cohiundim nafeitur, vt
Pontica nux , fed cralfo breuique petiolo , & fir¬
miore quam Iligna. Ramulis nonnunquam ad- Lignofa'
nafcunturdura &lignofaquxdam cinerei coloris tubercnU.
tubercula, adeo firmiter inhxrentia, vt nifi fraclo
ramo eximi non poffint Matthioli Suber alteru
oblongis anguftifque foliis , quod Pifano agro
nafei tradit fibi nunquam vilum fatetur idem
Clufius.

Quinqueranus libello quem de laudibus Pro-
uincix inlcripfit , triplicen? Suberi corticem tri¬
buit. Sedprxftatipfitm audire: nam quxdam in
eius hiftoria tradit ab aliis minime obferuata. Su-
beris, inquit, arbor vbenine m Olbicnfi ora pro- cortices
uenit, Ilicis fpecie, glande maiore & deteriore, ttmt , ecd
trunco ingenti. Hunc velliunt cortices cerri: pn-
musprxcrairus,qu! in cadorum & omnium pe¬
ne vaforum obturamenta adicifcitur,pifcatorum-
que retia, contra premente plumbo eleuat : ex

LIBER VII.

■' A. '|i' \ ^

x.

*>*

HISTORIAE

- eo fiunte&am Alearia. Secundustrepidas mu-
Oc hybecnum calcei tum. Ex terdo fubtili
2- atque admodum delicato , fiunt patecar, c quibus
qwidauid Ecdicis propinatur , magna vtihtatc
‘hroritur Eo melior hxc arbor , quo vctuflsor.
S i c.nrzi- Dcttahfdis corcirib51 harceft rado, Qua /bipes tel-

*** dttr-4- i^j-^yiuiciirurjCirdifcindmiraidSjgnorainufqima-
lccic,paTiceTQ,jniuru}-nis humeris, antequa in bra¬
chia (Xiiidat wrie : mox 2 1'umrao ad imum findi¬
tur, detr ih i tui que triplex cortex. Non expla¬
nantur aqua, fed igni, nec demuntur nili terdo
raoxanno- Q^uod ii paucis diebusatonfuralar-
'ji imbres interne neri nt ,arborinterit,quod raro
aco dit.niui intra regione calida &ficca,&tempo-
ieia obferuationc rarMailente. Hic ille.

PLANTARVMi

alia infra dicenda , tum in hyberno fccminv. 1 "
calceatu. Quamobrem non infacete Grxcicnr 1-
cis arborem appellant. Sunt <Scqui fae minaro *d -
ccm vocent: [ Hiemale Plinius, De Phellodry ’ ',r
Tbcoph.non de Subere D. ] atque vbi non na!-.. -
turllex, pro ca Subere vtantur., in carpentariis n
pricipue fabricis , vt circa JSlim & Laccdxmo- Tl

Verum, addit Club in Hifpaniis primum illum
prxcnllum corticem duntaxat detrahere Iolen t:
quo non modo ad cadorum obturamenta, aluca-
tia, & non n ulla ctiatn vafaruftid vtuntur, fede-
CrjfAar* tiara ad tuguriorum, parietum & murorum prx-
ofjmjx ii- texta, prilertim in ea Bcetic? parte, quamEftre-
m aduram vocant: vbi interdum tods pagis ardes
magnis Suberis fragmentis imbricum loco tedas
confpicere licet. Idem cortex exteriore illa fca-
britie derafa muniendas crepidis &: hiberno cal-
^ ceatui id oneus.Icaquc videtur Quinqueran9 jpri

Quod Plin.ait corticis arborem Cnecis dici, hi.
Ji J&pwv dicunt, quali arborem corticolam.

Ex eodem Plinio , Suber tatdiffime germinat:
eft ex proprie glandem ferentibus ; macerie cft
molli : in aquis non fluitat , fi dematur cortex:
vetuftatemcaciemque tardi flime fentic : ei e lyl-
ueftrium genere non decidunt folia:omncs albo¬
res cortice in orbem detracto necantur , excepto
Subere , quod lic etiam iuuatur , crallefcens enim
perftringit& ftrangulat.

Meminit Sc Colum. Suberis: nam , inquit, cft
pricipua cuneis fi fla Olea, Quercus & Suber. Et
Perfius Satyr.

Vt ramale vetus venandi Subere actum.

Quod vero Plin.ait , in aquis non fluitare , fi
dematur cortex , id vtique materiei denfitatem <S c
pondus arguit. Corticis vero leuitas lignum non
foliim non mergi finit aquis, fed aliis quoque re-

r^uetaan

twticet.

ter reteram sutorum lencemiam ex prxcralfo il- bus alligatus facit ne mereantur.

lo externoque cortice binosfedffe: nam fcabritia j
ill.i exterior ad nullam rem vtilis.

Qui arborem per infpanias viderunt, hac fibi
facie rcprifentalle tradit Ruellius. Humilem pa-
Eftporrb nobis ex Suberis cortice illo extimo, J riimquc ranugeram el!e,folio Ilicis aculeato, trilli
quo calceamenta lutfulciuntur,(cutella profunda, j glande, cortice praccralfo & multis inanitatibus
S.-jtfggjgarjpithamea diametro , quafi tornatili opere faffa. j fiftulofo , quem ad vfus detrahunt. Sed forfitan

- ipiui n.iea Ujaineiro 3 quan uunaim opciciacia. imuiuiu , ijucui au vnii uaunuiu. acu iuuu.au (

Thcophraftolib.j.cip.^. inter deifvMct & perpe- 1 P/rcnaicisinfigniorauctu,proccri6rque fauente "
tuo virentia fyWftria rcccnfcntiir,esM3f,/pvV,Kv- J ca-li flatu confin git.

A<trf & 3 • Quo loco tamen, i Macth.fic depingit : Suber arbor c fi Ilicis folio Suber \

7~' raster, e-
rsccTsd.

pro ci??d f , fiifpicamur legendum puyivno f perpetua fimiliter coma virens, quanquamid ne- Per

vocabulo:eamenim lib.i. cap. 15. etiam recenfuicj getTheoph.fcdcrafliffimo cortice vellitur , atque
inter perpetuifolia. Contra lib. 3. capital, dicit . Ilici magnitudine cedit , vt ii quidem atteftati
, aW.« rvXKtPoMr . Item inter e’4/- poirunt,qui Biccano Romam profefti funt. Eo
j£?.<tro7K7a <?c qua: tardi flim -> omnium funt germi- enim in itinere innumeri Suberum pianti vifun-
nc numeratlib.3.cap. 6. vbi Lf©- vocatur. Gaza _ tur?Is pingic Anguftifoliam. Poftea m poftr.com-
& Conft. in Lex. Suber conuertunt. Palma, eo- ! mcnt.cum magnis icon, mutata fentcntia,duo Su¬
dem tradente, lcuis cft , tractu facilis ac mollis, \ beris facit gcnc-ra : alterum folio prolixiore acu-

ficut Suber: (f^.sV) Icd melior Subere , quia j minarioreque : alterum breuiore , rotundiore-
obfequiofa. Suber enim fragile. Quapropter fi- [ que,& per ambitum ferrato , acuminatifqucqui-

D voger.

tJ.it (U.

mulachra ex Palmis faciebant olim , fpretaSubc-
ris materie, vtin commoda. Elt vero Suber ei-

bufilam in locis incifuris. hoc in Romano, illud in
Pifano agroproucniens. Mattii, vt ex pr®di£tis

dem Theophrafl:. arbor mediocriter procera, [eu- I patet, relegat Suber fuumanguftifolium cxRo-

Ceerip/JO,
1 vetybr.

mano itinere PifaS. An vtrobique viderit , no-
n procera. ] caudicoTa , parumque | runtincoIar.Ii( epitome eius tranfpofit® funt ico-
elcens iva&f habent vulg.Hift. nes.

Accepimus folia quidam Ilicis nomine ^ D.
Rentzio Medico Wirtembcrgico , collcftapro-
p£ S. Petrum in montibus Euganeis, quifanefi-

: Gaza & eumfecuti plcrique ver¬
tunt , admodum
ramigcr3,&augefcens :[

Ltigu. legit <6V.u^f,qu®lcftio &: nobis probatur]
nr-orr.s' 7 materie robufta, cortice pncralfo , qui difrumpi,
iliuilr. vt jn picea, folcat , verum fragmentis prigran-

dioribus : folio Fraxini \ 'luwv uimcuf : quidam I milia funt pi&urar Suberis anguftifoliiMatthiol.
volunt legendum,/; c«W,Olex : Quid fi legamus j Non tamen dixerimus temere, eandem, nec etiam

wjo-uMc//ai';?]cralfo,cbIongiori>non perpetuo, j diuerfam plantam ab Ilice , Leftoribus id totum

fed deciduo : [ Plin. contti : quem & Hermol. fe-
cutus : vulgata habent, s* dei^v^avjd
Quidam do cli ccmtra : v< ?u>,\o/5oak~' *«?vMor

legendum ccnfent.] Fructum perpetuo Ertglan-
diformem , fimilemAni. [ Nam (tp/ot legendum

committentes diligentius inquirendum.

Nonnulli Uicem,Suber maius e fle crediderunt, ^ (
fed falso , inquit Amatus , quum maius Suber ma- ^ncf>r>
gni proccricatis 1-it , Sc ex eo cortices virides & rltttin,
iicci ad varios vfus detrahantur, illa verb glandi-

cenfemus, pro vtin vulg.habetur ‘.quamuis j fera admodum fit*, verum errat & ipfe dum me-

Gaza Aquifoliam verterit , Ana autem eft Phello-
drys.] Detrahuntcorticem, vniuerfumque diui-
dendumcenfent : alioqui arborem deteriorem
ficri.Rurfum vero intra triennium repletur.

Suberi- inquicPlin.minima arbor,[non minima
D.] glaspeflima,rara:cortex tantumftantdm non
FJ/aemsJ. D.] infrucftu pricralfus ac renafcens,atque etiam
in denos pedes vndique explanatus. Vfus titm ad

dium corticem viridem appellat , quem tamen
ipfemet colore rubrum fatetur.

Lacuna, cui propriaicon,diuerfa admodum ab
icone Matth.anguftifolii olim exhibiti , fpeciem
Quercus [ Robie] dicens,fru£tu & foliis fimile facit
Ilici , fed iplarn arborem minus ramofam &pro-.f
portione breuiorem craflionfmque.

Lob.tum in Aduerf tum in icon. propriam ico¬
nem

n ® '* <? t Sub e ri&ra 'J a ti jfoii a: , quam & Ilicem

w/ande echinata vocat , &: ad alteram latus ramu- I

tum _ O..L .. .:r i

LIBER \^I I :

I QJ

r i - - > ««.Ium iaiusrainu-

JnmangiiaifplizSabcrifcrajqu* omnino fimilis
Macthioh Suberi angu/lifolio fine rllis tamen cre- j
nis &denticulis,quas tamen habire aitin deferi-
pcione ineccupulo aculei pungentes anpidi , 1,. f
ceun eadem id dicat. Sic enim defignat vtram- I
Wtr* que : Suberiferam latifoliam, feu Subcriferam Ili- I

cem, fi cotticem exemeris, omninb eandem cum !

arborea Ilice dixeris : ei tamen folia & glandes '
\fer*‘ rotundiora, breuiora , item dentata: cortex gemi¬
nus ftipitem amicit : altet interior, quj perpetuo
» /e- uairct: alter crallior duos pollices , rugofus, per-
quim leuis, qui deglubitur, & quolibet gentium
n defermr.Multa Galloprouincia; maritimis Tholo-
na, Olbia: & aliis adieftis , & jn Thufcani* Luce
RWpfttuia.icd ad Apennini radices, & Anconenfis
|i». aSn “Ibbus multo frequemiffima quq angullio
re , longiore, minufque crenato folio eft,ad arbo¬
ream Ilicem accedente iglindofu femine, cupulo
fons pungenti, afpredine fcabro.

Mirum vero quod Bellon. fcnbit, Adrachnes
fmtffum pulchri effe coloris, vtad vefcendum

' macet.Pendcre ex pediculis ineuntis, craflinidi-

L JVS & “loris elTc fruftuu Rubi ldaii, & molles vt
fru&us Arbuti Sc Suberis, ( Liege ) faporifquefru-
dlusnaicentisin Suberis arbore. Sane hanc Bel-
lonii comparationem non intelligimus. Quid e-
nimmollicV yeluti minutis granulis compafto
aevinofo Rubi Idui fiufhii,ant etiam Adrachnes,
cuius fruflnm Arbuti fiinileinfaciunt , commune
■cum glande Suberis? Vt meriti Cltif quoque
cam comparatio nero, qui Bellon. dicit Suber tru¬
dium ferte edulem, ArbuLofeu Memecylo fimi,
lem minimi digerere p -ruerit: Certe necCIufio,
nec nobis, nec forte vili Herbariorum alium C u-
saumin1 Subere videre contigit , prster glandem:
nifi forte Bc-llonius Liege vocabulo diuerfam a Sii
bere arborem intelligat, pra-tcr omnium Gailb-
rum receptam opinio nem.

Dod. pro Phello Icn Subere ponit iconem ex
vAduerl. paulo prius didam.

Cam er. in hili. Germ. & epit. Matthiol. pofuit
portionem figurae quam habet Matth. additque
ramum ilium l!ic:s foLisanguftis , non afperatis:

<5 liem ^ Gcfncro ex no/his 'Monfpclicnfibus /ic¬
tis defumptum putamus.vc qui fortaflis exi /lima¬
ret Suber Illud Matthiol. non differre ab ilice ,
quodque forte minus bene pidum putaret apud
Matthiol. Titulus tabellae eft: Suber anguftifo-
Zm *!um : ilconem alteram Mattlaio-

li omifit, ac pro ea fuppofuit iconem Lacunc no-
nihil mutatam. In iiift. .Germ. Matthiol. dicitur
Suber i. latifolium.Hift. Lugd. Suberis vtramque
iconem Matthioli proponit.

Tabem, quoque geminas icones habet.

■ d»- Sic &Cafp.Bauh. Suber duplex alterum rotun¬
do folio : Suber Lac. Lonic.Cord.& C2G1lp.de Su-
berella. Suber latifol. Cluf Caft. Tab. Lob. Suber
ma folio breuiore & latiori Lugd. Phellos /iuc Suber
^ Dod. Alterum Suber oblongo folio : Suber angu-
’ ftif. Ci/t. Tab. Suber Aquitanicum & Suber deci-
duo folio Theophraft. Cluf. cuius ramum Suberi
Latifolias lui adpinxit Lob. vtididum.

a $eMoV Grrcis plxrifque , non «psM^yj-vtHad.

iiru Iun. in fuo nomenclatore /cribit : ?4©- etiam
TheohraO cortice ,quiafemperaltipetus &im-
e‘ merfabilis vndis ipanet, vt notant Adu. dv a,pvi&

4 Theocr. Schol. vtvult Had. Iun. Suber Lat. &
Herbariis. Poeta: cattum, multiforum & multica¬
vum dicunt, ob corticem : Item filuefire Scagrefle,
quia /poncaneum. Germ. pantojflenjjolg & 60^

<lua^ crepidarum lignum dicas : arbor
4Srad;6aum & Rorgbaum 11 (dem , tellc Cordo,
a crepitu quem cortex eius /ub pedibus edit, cal¬
ceis inii tus. Gal. arbor & cortex Liege : feu vc
Ku eil.Ltegium.kleuitite , vt putat , qubd extet
aquis, nec obruatur. Ic. S,bro,Souero ,Sugaro,S. g- <

btero. Hifp. arbor AlcorUoqueiconcx verb conbade
Alcormque: Glans, Bellota.Bclg.torcfbom&Cte Cur?>mr9’
pOilt. Fructum Curtius 9tnltpvv dici notat, fed ,r* *
non aha quirnfua autoncate. Nam necita elt.de
vis vocis repugnat.

A' Suberis cotticisleuitate tridum Adagium:
bubeieleaiondc homine mconftantc.Sad co’ntra-
rio lenlu : Tanqtym Suber : & apud Pindarum,
«rfiMirdehisquidiflimulareauc mergi aduerfis
iortuni procellis nefemnt Nam, vt dicebamus, Su-
b,ens “rte>: non lolim ipfe non mergitur , led &
alus ai Igatiis, ea fidere non finit.Subercum di-
xit Colum. & Serenus.

Theophr.ift. Suberem peculiariter na-- Locus'
fci fcnbit , in qua voce doftiff. Viftorius alnque
quidam docti mendum fubeflefufpica'ntur,leei-
que debere TVffwia, Copiola namque hsc arbor
c , " "“«cima regione Hetruria-. quamolim in.
coluei eTynncni.vt lyluie etiam ingemes Suberis
lint prope Populoniam, & oppidum quoque in¬
de appellatum Sughertto. Corrupta enim Latina
voce Suber; patrio fermooe Sughtero vocatur.

Quod folio efc rotudiore, in Romano, quod pro¬
lixiore in Pilano agro provenit, tefie Dal.Speai.
tur & Subercsin ora maritima Liguric , vt Plinio
fides r, 011 fit adhibenda, qui nec in Italia rotana-
1 ’ n“!n GaIlia omninb tradit. Namhodia fatis
abunde in vtraqueprouincia nafcitur.& iam Plin.
leculu ext.i-illedub umnon elh Immd Hetruria:
tractui [ hyrreno hodie pene propriam non male
quir dixerit, ad Theophraft. imitationem, fi Ita¬
liam quis tuitum refpiciar. Nufpiam enimqnitft
llliccopioli iis, licet & alibi nafcacur. Quid Ii Pli¬
nium candide interpretati dixerimus. Nec in Ita¬
lia totinafei , hoc cft, non in omni, nonvbique.

Sed obeli noli 10 candori pofteriorckufula. Na-

(citi]r,inqukCla(.plcrifqueCafteIIinou*,Bsti-

caq, locis, prarfertim ciica el Puertodc Mirabel,
vbi ingentes eius funt lylux,& tota adeo Lufita.
ma. 1'yrcn.ns naontibus admodum familiaris.

Cortex non modo per Vniuerfam Germaniam
led totam adeo Europam uciftus, vbique fere ge¬
tium venahsproftar.

Suberis cortex tritus, ex aquaralida potus fan- Vises sa
guinem fluentem ex vttalibetparte fiftit. Eiuf- vr“s.
dem cinis ex vino calido , languinem exfereanti- Sms' f“'
bus magnopere laudatur, aucore Plin. quod& 7L /i*.

Serenus teftatur hoc carmine. ,„m , e

Sed quacunque fluit , vis immoderata eruaris ,

Subereus cortex , calidis potatur in vndis.

Ante minutatim Jlndio vincente terendus.

Phellos feu Suber,&maxim£id quod eft e vinarii*
vafis,vftum,ficcanti(Iimum cinerem efficit, qui Dyfemeri*
in Dyscieriacas*^ ' - r

In nimiis

- - i.ncism uuuL, qui ujjenu

riacas maxime compo/idones mifcetur.
purgationibus vteri, fanguine erum- Metfes

pente , pra: bibatur Suberis ex Italico vafe vftt ci¬
nis. Mirifice etiam auxiliatur pudendis appofitus.
Ex Paulo. Eftque hxc arbor cortice qulm reliquo
habitu nobilior, quem geminum obtinuifle dixi-
mus : quandoquidem prouida natura haudigna<.
ra fepimine cortice fpoliacamiri hanc arborem,
ad v/us humanos , caudicem gemino cor¬
tice muniuit.^ Vfus externi &cra/fioris, anchora-
libus maxime nauium , pifcantiumque tragulis, Sc
cadorum obturamentis: pneterea in hyberno
fosminarum calceatu, inquit Plin. atque veinanj

'f*

io 6

HIS TORI AE PLANTARVM,

vere, nec in luxuriam magis proceritate

ementita , vt in Venetis mulierculis, [ & vbi
non? ] alibi que locoru tam in iis quam in viris vi¬
dere e ft. Non enim valetudinis tantum gratia,
a it aduerTushyemis fxuitiam, calceis mtcrfuitur,
fcd alias vnciaii aut fextantalr, [qua: frigoris mu-
nimcnto.ftifficcre pollet] alias trientali , immo
& dodrantali aut jciori eleuatione multis gemi¬
natis corticibus , vt grandiores videantur, & ex¬
teris ceu dex quxdun fuperemineant,idquod m
pr i ncipum maxime aulis nufpiam non cernitur.
Quem abufum veUpudPrifcos inualuifle, Cle¬
mens Alexandrinus 5-Pa:djgogi cx Alexi Comico
tcftatur & ridet: ut* ;* 77 >- TO*>'

fr.umai Ivty/J-WTM' Xonoph. lib.de tuenda re
famil. de re Ifomachi : ■'jznJiiua.-m. J' ilnxct

«ft*.;» tyjf - tmweu Tam libenter fumus
grandes. Sed abunde didaefl ratio , qua leviro¬
rum iuxfii foeminarumque forma ac ftatura cre¬
dit proceram fieri. Atque hoc norunt fotores ac
veterinarii , qui fubcretim corticem in promi-
fcuos vius appofite crepidis innedere norunt.
Sed necpifcatoribus ignotus hic cortex , qui ver-
■fm *A riculorum alis , ne fidant , aut in profundum tra-
ufenttrum hantur, appendere folent. Cxteras vtilitates ad
,trrscnl.t. alucaria,ad tegendas domos &fimiles fupradixi-
mus- Amatus medium illum corticem , quem viri-
iTJd de- dem vocat, colore tamen rubrum [ de quo fupraj]

"J.vidu co- a Coriariis Hifpanix pro prasparandis bubulis co-

riisvfurparifi-ribit.

feruentur notatu digna. Coccus, inquit, infedo-
ria, feu Ilex coccifera,an Aquifolia Plin. Infido-
rium oranum cruorc miniato & muricato pannos ,J ’ _
imbuens, nomen Arbufculx fuit. Si , quam fxpe
merito & profuse laudat fuam Italiam Senenfis
Commentator tam diligenter luftraflet, neuti- carfM*r\
quam dubitaffet.an huius arbufcula, vtvocat.re-
periatur in Italia, aut multo minus Bizantio Coc-
ciferam Ilicem hanc accctfiuilTet. Siquidem fie- Loc J
quentiflima hic humillima Ilex , cum plerifque
Italiae locis , tum prafertim in Hetrufco Romano _

&Senenfi finitimo agro, locis montofis,glareo-
fis. Herilibus, inter varias Ilices , Smilaces afpc-
ras. Terebinthos, Lentifcos , vbi etiam, tametli
pauci &parum,nec quotannis, tamen nonnulli ^ ^
Coccumfcrunt. Sed quia minus Coccinum , & Cl

L>OCCUmieiUIM.. Oi-U

paucum, citoque cuanefiens , partim ignoratur
r _ i:™.-.,.. A t ... ri.llo nrmiinri.T* Arela-

cirium. 1

ILEX COCCIGERA.

pailUlllljUlt;c[ui. - - J f - o

partim negligitur. At in Gillo-prouinciae Arela-
tenfi planitie patcntiflima , folibus iftiuis retor¬
rida, fqualida, glareoia, lapillis, ficilibufque con-
I fhata, & Frontignani.Narbonique maritimis,
hanc legunt menfeMaio.annisadeo i(hiolis,vt Ufr„A
! totum lemeftre nihil penitis pluat. Plebecula nmpM
^ tunc turmatim & vicatun confluit illuc Coccum
le£him,quem Vermfiioncm voce vernacula voci- f'™/
tat , atque venundat in mercatu lingulam libram
11. $c interdum vicenis affibus Gallicis.

Perelegans natura: opus& vifendum , non ta¬
men frndus aut femen, fed excrementum nobile
tantill.e Ilicis, qux a exteris Ilicibus exilitate tan¬
tum differt, horridi irc afpedu, & rigidis fpinulis, vt A, fi
denlis, crifpifque foliis aefinuofis, minoribus,
femper virentibus , fed Agrifolium prx fefeit.
Coccum autem ferunteopiofum, &: amplexantur
folii imi introflexxfpinx, atque lurculi praeduri
copiofiorcm , nitidum , Agnfolii aut Alparagi^^
cnni-i'Ifirpni. Fulciorc

er micuit,

\crcmen-
<m nigri*

tcciu m-
Hortus.

ermieult

COccigera Ilex a nobis obferuata,multilm ma¬
gnitudine cedit aliis Ilicibus , vtquxnontc-
mcr£ flnlones duobus cubitis altiores proferat,
eofque non admodum cralfos :fi>lia , Aquifolix
proxima, minora, muricata, vtrinque glabra, ve¬
rum non ita hilari virore nitida. Flores vel po¬
tius iulos copiose fert, mufeofos : glandem vero
maximam, quod in pumila arbufcula mireris , et¬
iam Iligna altera maiorem , calyce afperiore. At
prxterhxc omnia triplicia excrementa in ea ob¬
leniantur. VnumMaio& Aprili apparet, quod
nihil effc aliud quiim grana in foliis rubra, partim
rotunda , partim oblonga , ex ipla foliorum fub-
fhntia nata,Pifis paruis xqualia, fiibftantia intus
alba , non itaabfimilis fubllantix fruduumO-
xyacan thx Matth. guftu nonnihil aciuo,grato,in
quibus tandem vermiculus nafeitur. Alccrum ex¬
ci ementi genus , huic cum Ilice maiore com¬
mune , Maio menfe apparens , ramis adhxre-
fi.it, fed fatisleuiter , copioium , rotundum , ni-
grum,lxui nitidaque fupcrficie , fatis durum , in¬
tus liquore albido plenum , cui vermiculi inna¬
tant, tandemque inarelcit : circa quod feruent
fvpe formicarum operar. Tertium denique, eo¬
dem cum iam dido tempore confpicitur m fo¬
liis, reliquis notius & celebratius , Coccum puta
i nfe&orium? gratia funt rubra , falcem puluilculo
albo, quo remerguntur , ablterfo, liquore (an¬
guineo plena, cum concoloribus vermiculis huic
folx pumila: Ilici propria, quatenus nobis obfer-
uare licuitin Gallia Narbonenfi » nec ita vber-

Quoniam vero non omnia nobis in miranda
hac arbufcula oblcruarc licuit, Itibet hicLobelii
hiftoriim quoque inferere , quod in ea multa ob-

;iu , .1 , - 10

hortulis p!.:nc fimilem .concolorem. Fulcior
tamen & oMctiriore far:s , intus verh (inguinco
cruorc lucido glifcit , quem prclfu excipmntre-
centem ad medicatas con bque amicas , Alkcimcs
infertim.confeiftiones , PharmacopceiMonlpc-^^
lier.fes, Aquifi-.ticnfcs, Maflilicnfes,& Arclaten-^, & ,,
(es, cnulo.c.rnuido velfuluolerico , illic etiam hgmii.
Serificisvcrmibujneto ^glomerato. Vcrumln-
fcdorcs , qui magnam vim Cocci emunt , non
premunt, fed aceto aut ilbo vino irrorant , ne u*
vermiculos, aut vinifugas exiles mulcas abeat
eruor, pene vacuis relidis tunicis. Sicque in pul-
uerem rubellum miniatum redadum feruant,vn-^^
de Scoletium antiquis didum,feu ycrmiculolum
ifiudefle , fatis liquet : &. comperciffimum non^^
c ile fructum, fed excrementum Ilicis: cui infur- *??/«•«

culis funt glandes longiores, nitidiores,nigrioresA^

Quernis, fcd echinato acetabulo , n_on «

ima parte, inclufx. Flores vero Martio illic pro- ™
mit mufeofos , fublutcos aut herbaceos Olcxl-
licis aut Quercus. Cuius etiam mediis foliis 8c
trunco non raro animaduertimus excrementa ro¬
tunda, rubcl-a , dcinterdum flaua, maioiaquci-r.m-M
Ilis , in variis locis Galli x, Itahx, Gcrmanix^rfl/«.
prope Bafileamin Htluetia plurima. Qux non
alia videtur ab ea, qUammulicrculx , Diofcor»
dicente, legebant ore, & vocabant Coccum, fot-
taffis quadam , vt verifimilius fit , fimilitudine.

Sed cum nofirati Narbonenfi & Hifpano nullus
hodie notior aut potior habeatur , virefque ei¬
dem omnes congruant , quas meminerint Scri¬
ptores, fruflra iilum improbat , Sc alium expetit,
qui neutrum probe nouit Senenfis Commenta¬
tor. HxcLob.in Aduerf. qui in fuis Obl.afTum-
pfit iconem Clufii , qui Hifpanicam defcripfit/1'^
cuius deferipeio nonnihil yariata noftra.

LIBER

Ilex Cocrigera, inquit, nunquam alte aflurgit»

°' ed mulcjs ab eadem radice prodeuntibus ramis
*■ itutjcat,duorimi aut trium [ quando plurimum]
digitorum crailitudine , hcpcmimero vnius tan-
tmn , aut eiiam virgultis tcnuio.ibus, ramofisfo-
Ju ini iupcriorc Ilice minora , aliquantulum fi.
ruola , magis vircntia.necauerla parte adeb inca¬
na, rigen tiuus aculeis armata , qua; vetuftate in¬
terdum rubelcunt. Pulillam & valde amaram

fert glandem, calyce Ipinofo & echinato. Ob-
leruabunc dudiofi C1 Lilium tribuere lux-Hlfpani-
caliia pulillam glandem ; at nos m Gallia Nar-
bon. maiorem quam Ilie s obferuauimu^. Item
quod ait, necauerla parte adeo incana .• quibus

verbis fatu clare mlinuare videtur effeleuiter in¬
cana , quod tamen in Natbonenfi non obferua-
uimus.

Coccum quoniodo gignatur, & eius colligen¬
di rationem Quiquer.*nus libello fuo delaudi-
bus Prouincia; lic declarit.ilicis diio genera; alte¬
rum arborefeens : alterum frutex exiguus fefqui-
pcd.ali proceritate la:cifflme viret, foliis Ixuore
prxfuigidis, fpioarum vallo ambitis numero/o,
JU)l°nL' «llurgit m modum Rofarii : a no liris Fagi
appeiljtioncm iortitiir , quamuis nullam Fa?i
imaginem lepiaflentet.P touenit locis planis qui-
d.m, ied m aiucudmemcucTis, exilibus delinen¬
tibus coliibus , fed iiifeecundius. Vere medio
rorati imbribus frutices Coccum hoc modo or¬
diuntur. Vhi imus fcirpus fe in duo brachia par¬
titur, in horum medio primum omnium increfcit
rotundum quiddam, magnicud-ne de colore Pili,
hocMaidem vorat, quodex eo extera grana pro-
clucuntur.Matres porro habet vt plurimum quin¬
que quxlibct cxfpitum familia, qux ineunte x-
_ Aatc,adluque mmuti/Iimorum vermiculorum ca-
i tcruam profundunt, fli t Icuntquein fummicate.

In animalia prorepit noua loboies , colore candi¬
danto fc quifquein fublime. At vbicunquc ver¬
miculi vel geminantis furculi axelhs occurrerint,
dchdcnt, we incrementis audii, milii magnitudine
fiunt. Inde liberius adolefcentibus , albirs color
in cinericium Lranfit, iamquenon animal, fed Pi-
fum rurlus apparent. Tiincque eagrana maturi-
i tatem adepta colliguntur, iam coloratis vermicu¬
lis festa : dum que afportantur mercatoribus,

L ail»biens pclbcula pix teneritate rumpitur. Ver¬
miculorum quidem , qui citra vaginulam haben¬
tur pretium in libram quamlibet , aureus fola-
I tus> in granorum vero , quar adhuc eorum par¬
tem letincnt, huius quadrans. Torpentintcrim
vermiculi,ac immobiles iacent*. cqteriim cum pri¬
mum tempefliuitas adeA,in lintea piarcipitati,fo-
li exponuntur. Tum libato calore Aatimprore-
pun t , atque effligerer nituntur : fed a cuAode,qui
continuus affidct, conculfu lintei in medium eo
vfque reiiciantur , donec emoriantur. Tanta
quidem dum hxc fiunt, totoque mox triduo, odo¬
ris fuauitate atque gratia, vtnon Cibetx, non
t- Molcho, non Ambrx , fed ne Citriorum quidem
floribus ftole concelTefit. Si qu x v er o gr an a 1 c-
gcntis effugerint fedulitatem , ea moxalatorum
animalium numerofum exercitum in auras effun¬
dunt. Obferuatum e.fl vno anno ex’campo lapi¬
deo, Arelatenfi agro, pro ventum vndecim aureo¬
rum milibus xAimatum. Hadtcnus Quiquera-
nus. ,

Similem Cocci parandi rationem , inquit Cluf.
t. in Gallia Narbon. atque in Hifpania obferuaffe
memini. Areas enim fub dio habebant ad eam
rem deflinatas,eminente aliquantulum margine,
quibus linteo panno in Aratis Coccum effunde-

f r>e

- - odort
dubitatur*.

VII. ,07

tan t , dfftodibus fummo femore Solis perpetui
affidentibus, & extrema lintei bacillo concuticn-
tibus , vt vermiculos effugere properantes,iq in¬
teriorem lintei partem repellerent : iAam tamen
fummam odoris fuauitatem non fenfi , licet Citis
acres & fagaces habeam nares. Verum Bcllon.

Cocci Cretici hiAoriaim traden s,aliam prxparandi
rationem tradit: cuius quoque verba referre lu-
bet.Cocci bap^ici cenfus ingens eft inCreta : fed
eius coUedtioni cum potentiores operam impen¬
dere nolint, paAoribus & pueris iflam prouin-
ciam relinquunt. Inuenitur menfelunio in exi¬
guo quodam frutice, ex Ilicis genere glandem

ferentis,fine pediculo inhxrensiflius fruticis Ili- cicci /ere-
piti, colore ex cinereo albicante. Sed quia ifhus d, & /*-
fruticisfohafpinis horrent, vd Aquifolia:, pallo- randl «lt*

res furculam lini Ara geAant , qua ramulos depn-

munt & inclinant , dextra autem putatoriam fal¬
cem qua illos demetunt , & rotundas veficulas „
exigui Pili magnitudine auferunt, qua parte ligno erm,CH f’
adha-refeunt apertas & hiantes , pu/illis rubris

animalculislcndcminoribusplenas,quxperhia-

tumillum.cflugiunt,& inanem veficuldm relin¬
quunt. Pueriiam colledtum Coccum ad QuxAo-
icm deferunt , qui ex dimenfo ab illis redimit. Is
animalcula a viriculis cribro fegregat , deinde
fumis digitis leniter ea prehendcdo,in pilas effor-
tnat gallinacei ©uimagmtudjne : nam fi nimium
comprimeret, tota in luccum rcfoluerentur , &
color pciirec. Itaque duo infectionis genera: D“’ '”f'~
vniwnpulpx, alterum veficularum. Quoniam s’~

autem pulpa ad inficiendum commodior eit, eius ”
pretium quadruplo maius, quam veffcularum.

Inuenitur etiam aliud- genus Cocci Baphici t‘-

fupiu Myrtos,quod indictum veteribus ic reccn- **' , c““
tiori hllS. Baphici.

Cxterum Theophraft. videtur nobis] obfcurus rheophr.
in tradenda irfm fiue Ilicis hifforiarcui tribuit gra¬
num quoddampuniceum : & paulo pbft defcii-
bens Phellodryn fiue Atiam, offendit Ilicis glan¬
dem maioremglande Quercus : qua: duo ,vt alia
multa, quadrare Ilici Cocci fers poliunt. Verilnt
quxdam alia , vt arboris magnitudo , &glanspu-
filla nonconueniunt cum noilra Ilice Coccifcrai
que occalio , vt hxreamus dubii an diferimen
Theophraflofuetit notu inter Ilicem arboream &

Cocciferam :velanquxdam Ilex arborea etiam
Coccum ferat , quar clmcrfa fit a no Ara Ilice coc-
cifera. TheophraA. verba antea recenfuimusfub
Ilice arborea : vbi ait : iy » 7rp?y@^ tov <i5rtty.1v.w1 y.oy,-
y.oy &c: Diofcor. y.cy.y.Q^ /Saip/xy frutex eA paruus,
furculofus, [ pfi/jdiydcAif Dalech. putat legendum
vrecwfvf , Ilicis limilis. Non male. Non enim cA
e Creraiprum genere, vt Sarac.conuertir.] cui gra¬
na feu lentes adhsrent , qux exenjpta decerp-
tave reponuntur.

Hennol. Barbarus, inquit Marcellus, Grscos
codices fecutus , quos nos etiam vidimus,in qui¬
bus non leguntur eam reliquit partem.

Nos ex aliis Gra:cis& Plinii hiAoria admoniti ea Dlorco,-
feruauimus vocem. Quod vero Diofcor. ait ha:- itlufir,
rerc Coccum <aV?ay.o/, idem Marcell. non ad for¬
mam grani , fed ha:rendi modum referendnm
efle cenfct. Nos, hercle , ad neutrum rite referri
polle putamus. Lentes enim Aliquis immerfa?
ha:rent. Ita folet Diofcor. vt interdum minus ex-
quifitas ac proprias comparationes adferat.

Idem Diofcor. mox Aibdit Cilicium Coccum e- ciliato *
tiamin Qriercubusinnafci , tv tm? ePpvav , quo in Coccum.
loco lane nobis placcretdodiifl. Anguil. fufpicio,
legendum efle Indic ir^ivoic , nifi aliud obeflat,
quod pluribus dicetur ]in loco. Sed quid Plinius

rH

i*S

( historiae

Omnes, infit, Quercus dotes Ilex (olo prouocat 1

Cocco. Granum hoc, primoque ceu fcapus fluti-
rha emid c*s [ceu (capo fruticis Dal.qui ait male emendare
oM.no/. Tum. ceu (cabies. At (ane hxc corredio vtinge-
nio(a N rei accommodata nobis placet : eft enim
excrementum vel uti fcabies. ] parux Aquifolia:
Aquifolia Ilios :Culculium vocant:pcnfioncm alteram tri-
iLx. buu pauperibus Hitpani^ donat. Ec alibi : Coc-

C ujchUh. cum ihC!S sc c.Eft autem genus ex eo in Attica fe¬
re Se Alia nalccns , celerrimi in vermiculum le
Scilecitn. niutans, quod ideo Scolccion [ jKohfr/.r.v] vocant,
improbantque. Principalia eius genera diximus.
Vide pbftdc loco.Dalccb.pro Culculium quifqui-
liiim legendum puiatm.vn qudquilix Fello quic-
qurd furculorum Ldioru.n ve cadit ex minuti* ar¬
boribus.

r ‘n lca,° Cocci etiam meminit Paulanias in Phocaicis.
'co.cus Perpetui inter vites cius fruticis ordines . quem
Pattjdm* Iones & reliqui Grxci Coccum : Galatx qui fupet
Hy- Phrygiam luat , patria voce Hys nominant. Cre-
Icit e ad e u magnitudine qua Rhamnus , foi o ni¬
griore & molliore quam Lcntifcus , in r.hqtus
Lenti (cd fimilis : eius frudus Solani fcudui .i ni¬
lis, Erui magnitudine. Gignitur in Cocc' fru&u
puliliu n animal: id Ci maturo frudu in aerem exi-
p.iufaniaj j fcacim volucre Hc,culici limillimum. Verum

eMtud. priufquiTi concipiatur animalculum , Cocci fru¬

dum legunt. Eli etiam anim.tlcuh (anguis tin¬
gendis fan-.s vcilis. Hxc ille. Veteres autem codi¬
ces, inquit Cluf vt a nobilid.Iac. Sudo Grxce &
Latin. periti (limo admonitus fum , non habent
ncc cyi , fcd -spr©- Scappa, hoc eft , Ilex,
feu liic*. , pro Lcn tifeus & Lentifco : qux fane lc-
d:o legitima eft *. nam quae fimdituio Cocci in-
fedoti.vcu n LencilcoJ facilis autem eft laplus a
<spiv jy m Her.nol. tamen dubius hxretdc t

quinam planca hoc loco loquatur Pau/anias. Sic |
enim (cnbit : Coccas BaphicaiPaufanias qui fiu- j
ticexi hunc in Locride copiofumad Ambry(om j
Rhamni ampUtu iine, orxterea Lentifco (imilem
6wC.defcr:b:t,fruduSolaniq i iemfpecic/ed Erui |
er*num magnitudine. Sit autem Granum cindonum, aut |
’*ZZ. Phoenicobalanos atejuc Palmula,quod Hip.Phoe-
hntu nicionCoccon quali Granum pumceum vocauit,

P unicio» se ftimatur is relinquo. Sed huic dubio iam citata
roccZAipp- emendatione fjtisfadum. Idem refert , Coccina
rnrar.A quxdamlegi apud Graecos texta , qux nollri ceu
‘ ‘‘ Coccina legentes in Strabone rubra conuerce-
runt. CxterumCoicina dicitur, Coice Frutice.

T^m Coccus quam vermiculus Singuiforbx
Verm-cuba Punica lingua Carnrs appellatur. Hieronymus in
/diarum facris literis vermiculum & vermiculatas veltes
A* nominat. Granum [vtidem Hermol opinatur]

Aquifolia: fignifiems, quodauthorc Piin.quibul-
dam locis vermiculi fimilitudine coftfpicitur.
SctUtiJdtd Hinc deriuatum putat , vt Coccinea vellis Scole-
%efu. tidata , hoc eft , vermiculata vulgh diceretur, liue
qua(i Quifquiliata , [ Etenim granum Cocci etiam
rWW/«. Quifquilium vocatur Plinio , vt paulo ante di-
dum] a quifqui.iis. Nec dubium Hieronymum
couam n,j (goccum Scolecinm refpexiflc.cftm xjokxjvw red-
it eaum. vermiculum. Rob.Conft. Scolecium Plinii
eft Coccum Ilicis. Dc Vermiculo purpureo De-
mocruusquoquememip.it tinduns vtili > fede
purpuris ac tv.uncc, vt idem Herm.coniicit . Nam
rrmtcului & de Vermiculo Galatia:, hoc eft, Iligno , idem

PLANT ARVM.

niuntur :Coccifemm,induplkidifctiimne,mina4

quod nunc Gallia vocat Scarlatum , in Narbo- ytrwJ/^
nen fiptouincia frequens , vbi rufticis yermilio-
num dicitur , frutice paruo, ex iibus ramis, & acu¬
leato folio : grano quo diuices lani preciofo illu¬
minentur lucco, alpebtu coloris grati(llmo,in ro-
fis micante. Colos iam Bacbaro notior, quan La-
tino aut Gixcco nomine quum Mauritams Qoer-
mes nominetur : inde Quermefi nus , nobis Car-
nreiinus , quiquifquilio rutilet Colos , vocetur.

Sed Seat

acu acu. uti nomen i Latino immutatis literis vi- A “
detur oriundum. Quod vero fecundum fc maius
Ilicis genus vocat Ruell.de eo agemus poftea lub
Aquifolio.

Subtilitatem nobis notum important Mona-
chi. Fatentur qu dem Chet nes idem e(Te,vt 5c ab Chirmn
omnibus exponitur, cum Grano tiniftorio , cuius
duo principaliora genera fidunt : vnura Coc-
n n .feu Coccum Baphicum, quodScrap.Char-
un dicitur : Alterum granum Chetmes , vel fim-
pliciter Cln rmes.Jcc. Iam, inquiunt, in Elcct. de
Gemmis, apud MeC nonnulli ignoranter Cher- ct
mes alterum , Coccum intelligunt, ob id, quia in
exordio deferiptionis cius Elcd. legitur elle Gra¬
na tindorum.Sedhi decipiuntur,quoniamCliei-
mes eft aliud d Cocco &c. His fefe opponens
Mrtthiol Paties [ Monachos intelligens ] inquit,
hallucinari ex eo equidem euidentiffimnm fieri
arbitror , quod haftcnus neminem Arabici fedi
inucncrim.qui eorum adftipulcturfententii. Si- _i/«»«i|
quidem Serapis per Chermesnil aliud intclligic, f
qudm Coccum tiiidorimn a Grids appellatum: ""“"j

cum dcCbecines agens ea fane omniain eius hi

ftoria refera

'

Democ.meminit.

, An hanc Ilicem intcllexicColum. pro minore.
hex-d*. . _ . • ...... _ » „ : , . „r.

fhx. Js enim geminam dixit: minorem apibus quxli-
An ilex tam, & prolixiorem omnibus improbatam nnle-
tr.ntor C«- ftfio.

l*m. j^cjs ^ inqUic Ruell.in Gallia duo genera inue-

lLorra icicid'- , qux Diolc (uo Cocco tribuit* Sci- |
remlibcnciiTi ne qua auihoritatein hanc vanam
deu-jnerinc opinionem. Non negarim ob id, no-
ftrum Chcrmefi aam h Cocco minime differre»
fed negarim Mauritanorum Cherincs noftri vfus
Cnermefinum eile , quod nil aliud Chermes ells
putem, quini Coccum Diofc.

Matchiolo fublcr/bunt Lacuna, Amatus , An-
guil. L >nie Cluf. Dod.Apollo. Hift.Lugd. & alii
; plx.ique. Ac p:riti(fi. ni quique cocc^m 6cCher- L
; ines pro rebjsdiuerfisagnofcunt quidem, id u»
j men non concludere cenfent , Chermes non c(l«

I Coccum infedorium Serapioni* & Arabum ex¬
terorum. Brairauolu* quoque in exam. Syrup. (
diucrfa quidem elfe fatetur , at Chcrmesait fub
Cocco comprehendi.

Interim Matth. haud exiguam fux exiftimatic- :
ni inuflic notam ciim tantus Herbarius,ru vulgo y ^ [
iadlatur, nclcire fe ait, an Cocci arbufcula in Italia
proueniat. Forte Plinius ipfum abfterruit,vt no
vel fufpicari quidem fit aufus. At fi diligenter I-
talix diuitias Botanicas luftraffet , non Bizantia
accerficam fua pidura , vt ipfemet fatetur expreC.
filTet. Sed maiori etiam ofatantiadeipfo grana
fcu Cocco iudicat. Lubet eius verba referre-
Coccum, inquit, tindorium communis vfus con-
ftat rotunda inanique bacca, qux nullam profe¬
cto Lentis faciem refert, vtDiofc.alTerit. Vthinc
plane coniicere liceat. Coccum hoc diuerforum
clfegenerum, noftrumque facile illud e(Te , quod
Plin. in Attica & Africa prouenire tradit , Scole¬
cium ideo vocatum, quoniam ex eius medulla te¬
nues exoriuntur vermiculi: argumento quod hoc
inane intus deprehendatur. Ita ille ad pauca
refpexit in retanti momenti & tim multiplicis v-
fus.

At Marcellus qui ante eum fcripfit, & ipfe He-
trufeus, eumdocuiftet quomodo Diofc. intclli-
oenduslit : (altera anfam fuppeditallet raeliora.

LIBER VII.

certioraqHe perquirendi: nec tam plane, vt is ait,
coniicicndi,Coeci diuerfa elfe genera :in qua qui¬
dem rc Aduerfaria , quorum cenfuram & verba
antea produximus , haud -immerito titubantem
hunc commentatorem rident.

Camer. in epit. Matthiol.nouam iconem pro¬
ponit, nomine Cocci infeftorii : & tamen aliam
alio titulo, nepe Coccifcrx Ilicis appicStis glandi¬
bus , excrementis atque Iulis , addita adferiptio-
ne &obferuationibusiifdem plane , quas (ego
Bauh. ] iam olim iuuenis cum plantis meis & ob-
leruacionibus D. G-fncro tanquam fido Pr?cep-
tori candidus difcipulus tranfiniferam , quemvt
induftriiun & diligentem philofophum fcio mul-
tu n adiutum , magnam lucem inde ftndio Bota¬
nico attulille, &c attulide maiorem,fi vir ille, com¬
muni bono natus, diutius vixillet. Epiftolx eius
antcpaucosannos a Cl. D. Calp. Bauh. edita: , fi¬
dem abunde faciunt eorum qua’ hic teftamur. In-
terim thefauro eius naturali alio diftracfto, minus
candide nobifeum actum fatemur, quando no-
ftros labores & conceptus fiippofititio partu p a-
rentem mutalTe , nullo honoris vel noftri , vel
Gcfneri , nulla gratitudinis compenfatione, non
fine cachinnis contemplamur. Non ita feciffet
Gefncrus, vir modeltia , gratitudme ,<Scxquani-
micatc , prxter fingularcm eruditionem , toti
Mundo notiffimus. Sic vos non nobis &rc:Frua-
turiis tantifper bonum publicum , dum interim
maturiora meditamur.

Extant & herbarum imagines, nullo autore
nominato , vbi Cocci baphie? nomine fi&itia
icon habetur. Non enim ex pediculis pendet
Coccum , vtibi pingitur. Nec putamus Gefnc-
ruminCatal.cumait. Aquifolia ve! Aquifolium,
n aut ciua , Coccum fert, iftud Coccum de

Cornar. pofltoc Authoresqui ante eum feri- corhanot.
p ferunt, incertum fe fatetur de cocci tindorii
orcu : & qui integrum eius Emblema adDiofc.le-
gerit, compericc eum non nouifle diferimen in¬
ter coccum Ilicis, & coccum radicum , quem ait
vocari Zfchirbitz in Podolia.

Eacucia /eribitDiofc. confundere coccum [ la
"rana ] cum planta au? eam profert, nempe Ilicis
fpecieparua. [Enz.ine/la ] Qjiafi vero hoc nouum
fitj fitfdus nomen pro planta fumi , &vice verfa.

Maioris momenti , quod ait, corticem tantum
planta adhxrere : nos ctiamin foliis obferuaui-
mus. Notatu dignum ,fi verum quod idem ait, «ronanui
vermiculos cocci ipliffimi puri Anguinis colore
elL- & in extremo gradu aromaticos : qui ali¬
quantum audi prodeant ex femine in terram de¬
ciduo, & innumera multitudine vicinos arrepere
parietes. Idem & odoratos dicit : quod incolis
examinandum relinquimus, potiffimum an adeb
nnt aromatici hi vermiculi, vt hic ait, quod a ne¬
mine alio hadenus proditum nouimus. Idem
vult, coccum fi /impliciter ponatur aut legatur a -
pud auchores, intelligenduiti elfe illud , quod <5 c
nosftatuiinus.

Singularis & plane nobis videtur

Anguill. quando dc cocco & plantis cocciferis
cnbens ait :Italis la Grana dida.vel coccos baphi-
ca nafeitur in duabus plantis diftimSHslc Ilice, Sc
in planta propria.Coccus Ilicis adhuc hodie repe-
riturin Prouincia&Sclauonia, vbi Cernat!) voca- Cer"*ch-
tm, quod tinduram fignificet. Prouenit etiam in cheru.tch
Macedonia ,vbi firntlitcr cbcrnjib vocitatur, fed
ejim afpiratione in primi fyllaba. H.r: ipfaplan- Hyphcar
ta profert cum liquorem , quem Theophr.J
vocat, colore rubrum, fubftantia mellis: quo mu- ^
lierculx illius loci fuci vice vtuntur , namrubello
decore cutim commendat. Prouinciales chermes

quo hicagimus , & quod tam a Gr?cis quam La- j
tinis, prilcis ac neotericis Herbariis yjxxos &: Coe- ! . n ,

curaW^xWdicitor.intcUcxi®:. Monendi i:a- j nun“Pant Aft^aOtapronnaquxcoccumfcrt,
men incauti, ne forte decipiantur. Qu.a mul- i Pr?ueni£ln agro Vale ntmo H.fnania:: vbi radice

tum differt bacca Aquifolii , a Cocco baphica j P roE3«:unr > iignofos cubita-

noftua> 1 r J les,f finsvefhtos Agnfohi,fed paruisadmodum,

‘T’ i i • { in ambi tu foi nolis : &z intra foliorum pediculos

Tabern. geminas quoque icones huius vmus i . ... 1 , . . . 1 OIU ..P ,

fe-

plantat habet: vnam titulo lliciscoccifcr? : aliam
vitiofam,&,vti videtur, ad libitum fidam, nomi¬
ne Cocci unctori? feuinfe£toiix:quamfan£ noli¬
mus in renouato Matthiolo ad icdam.

Hift. Lugd.quoquefruftraduas po fuit icones.
Scire debuitaut monere eius conlarcinator , cum
calyx complcditur glandem, immaturam elfe, &
principium eius. Priorem tradit his Synonymis:
Ilex aquifolia Pii n. liuc Ilex p.trua atjuif lia : Pbel-
lodrys Ccccifera quibufdam Theophraft. lib.j. hift.
cap. i6. communi nomine «•p??©-: mkv.®- @cc<p/x>)
Diofcor. Chermes Scrap. Huic, inquit, Glans , ro¬
tunda, Calyce aculeis rigente , totamque fere , vt
Cerro, compledente.Nimirum immaturam glan¬
dem &imperfedam ac inchoatam tantum , ne-
fciuit a completa diftinguere. Pofterrorem fim-
pliciter cocci infedorii arbufculam nominat. Vt
fub quo ccelo verfatus fuerit, ipfemct nefcilfe vi¬
deatur.

Nec placet Amati indicium inquientis. Grani
tindorii Plinio duas elfe partes : exteriorem cor-
ticofam , quam Cafcolban Lufitanos & Plinium
Ojtfjnilium vocare. Non enim Plinium intcllc-
xilfeuidetur , qui non grani exteriorem partem
corticofam Quifquilium dicit ac intelligit, fed to¬
tum granum ipfum indifferenter, quod etiam coc¬
cum Ilicis alibi vocat idem Plinius.

Ilex Aquifolia coccifera du Choul in hift.Quer-
cus.

grana progignit multo pulchriora meiioraque I-
lignis. Hxc eadem n afeitur i n Creta, vbi G***Pr*'

r©- vocatur : ibique grana colliguntur circa Fe- °S
ftum S. Crucis , quod aliis temporibus colligi ne¬
queant,!! cuti grana Pimpincllc. Chermes & coc-
cus Arabum &c Grxcorum eadem res eft , vt pate¬
bit conferenti vt rarum que feripta. Hxc Anguill. An?-U’lf °P<-
Qu.em vtfagaciftimum alioqui Botanicum mira-
mur non aduenille coccum inProuincia in pro¬
pria arbore Ilicis ipecie , vt anobisdeferipeaeft,

Sc ab Ilice, tamen diuerfa, nafei , non minus quam
in Hifpania : quam & eodem modo propagant.

Mirari item fubit, eundem inter glandiferas ar¬
bores non repofuilTe. Sane videtur ei Ilex cocci¬
fera non bene cognita fuilfe,quicqnid tandem de
ca tradat. Clufius profedo, qui diligenter Hifpa-
nicas plantas perquifiuit, vnicam tantum obfer-
nauiteocciferam Ilicem. In Ilice maiore fe u ar¬
borea, dc qua antea egimus , in Hifpania nullos
coccosobferuauitjfed tantumgranum nigricans iUx cocci -
ficut & nos in Gallia Narbonenfi. Planta igitur fer.tpraprie
quam AngujJI. proprie cocciferam appellitat ac AnZHlU>
deferibit eadem nobis eft cum Ilice coccifera Pro-
uincix Sc Hifpanix.

Nec minor admiratio nos habet , vbi Anguill. 4n?ittl er
apud Theoph. vqlap fcripferit fucciim elfe. Nec ^Hrn ^
nos, nec vllus alius, quicquam tale apudTheoph. phe.tr ex-
legimus,aut ab aliis proditum legimus. Aut fi ma- plojum .
xime eti^ii fuccum talem obferuauit, qualem de-

K

° HISTORIAE PLANTA RVM.

Ictibit.aihiiominusreprcWenfiane non cavebit, i Africa, Pifidia, CHicia. Peffiraumin SirJmia. Et
ufni ei nomen i}U? , rem longe diaerfam.vt fub : alibi ecum Lufitamar grana celebrat. Dixerat au-

2

Cvceifir*
{lex arbo-
rejitxt
L'oi.

Monachi

mt.

Synonyma
liug. ,

Alco oftendimus,aufus fit affingere.

Dodon.iudicio vnius tantummodb aspiv-A me¬
minit Thcoph.Duo tamen genera pollcritaci ob-
feruata, nempe glandiferum tantum, quod vocat,

\ nobis Ilex arborea] & alterum Coccum ferens, a
Diofcdentcntia al»enaelle. Ilicem fiquidemlib.i.
inter Apvif refert : alterum vero lib.4. fub titulo
yJ/.xM C&tr/.yjs deferibit. Sed hoc peculiare idem
Dod. annotat: Coccum ferentem Ilicem quan¬
doque vnico caudice arborefccntem attolli:
fxpe tamen fruticantem e(Te : Glandem [fi quan¬
do proferat] pulillam gignere [ nosmagnamfa
tis obferuauimus , vti didtum. ] Hallucinari eos,
qui Chcrmes ab infeciorio Cocco differens elle o-
pinantur, & circa radices alicuius herba: veluti
Pimpinellxrepcririaccoiligi. Hxc Dodon.qui
fuam iconem cx Cluf. habet,fuamquedefcriptio-
nem,partim ex co,partim ex Theoph. cudilfe vi-
detur.Nondum etiam ei concedimus fimpliciter.
Theoph. vtramque Ilicem non agnouille: ratio¬
nes fupril diximus. Rarum etiam elle videtur id,
quod Coccum baphicam, vnico tantum caudice
arborefeentem vidille tradit. Nic Reufnerus, vir
Cl. nec ignobilis Poeca Germanus , vtramque Ili¬
cem ex Theoph.eandem putalfe videtur, etiam in
fuis Emblem.elegantt Tctrallycho fle celebrans:
Fortius vmbrofa nihil , aut facundius vfquam
lhce, qu£ Vifcum nMle fronde parit.

Et prai er glandem, fert Coccum Ut a rubentem
Et foliis femper frondet amoena fuis.

Ilex coccifera Cu<tiy.>) Grxcis : v-tjai Paufar
nia: : Lat. Cjccos Bapbica , fed Grani tinclon j aut m-

tem prius : Coccum Galatia: rubens granum , aut
circa Emeritam Lulitanix, vt dicemus in terre-
llribus in maxima laude elt. V erum vt fimul pera¬
gantur nobilia pigmenta,anmculo grano langui¬
dus 1'uccus : idem a quadrimo euanidus. Ita nec
recenti vires nec fenefcenri. Item alibi : Eli genus
Cocci Ilicis , in Attica fere & Alia nafcens, celerri¬
me in vermiculum fe mutans , quod ideo Scole-
cion vocant, improbantque. Principalia cius ge-
neradiximus. Cxterdaiquod Diofc viliffiinum
omniumHilpan3xCoccu.il dicit, neutiquam ei
fubfcnbitLacuna Hifpanus, qui longe excellen-
tiffimum in multis Hilpanix partibus colligi re¬
flatur , ac tale quidem, qubd facile cum Galatia-
cp & Armeniaco po/Iit comparari. Magni etiam
fien quodin Sczmbra , parte Lulitanix crefeat:
immo illud reliquis omr.ibus prxferri. Quod ve¬
ro cx Afncx Barbaria aduehicur multo minoris
elfe virtutis ac valoris. Cui lane fidem neutiquam
derogamus, maxime cum iplemet etiam Plinius
Lufuanicum ( qux Prouincia nilpanix conter¬
mina cfty'in maxima laude poluent , quippe im¬
peratoriis dicatumpaludamentis. Crelcit, inquit
Cluf multis Hiipanix locis , in Naibonenli etiam
Galiia & Prouincia. (vbi & ipfl multoties vidi¬
mus Selegimus ) Nec dubium quin & plurimis
aliis, fed non vbique Coccum gerit. Nam iis fo-
lum regionibus , qux Mediterraneo marivicinx
lunt , Sc magno Solis ardore torrentur, nafei ani-
maduertebam. Sed neque illic perpecub fert.
Cum enim frutex adeo adoleuit , vt glandem ale¬
re .incipiat. Coccum non gignit: ideoque folent

No>: 'vA

yue co((.
frr, nee,
mnu pii

Priuot.

Coccan

H>n-

- — ^ - j IV-U KJ! OU. ... i - OO - i — —

fett.rij vel Kerniesnomine poiiUimnm Seplaflis j incoJx quadriennes iutadultiores frutices vrere.

Ctecus

rbfcnici

cognita. Theoph. vt vult Rob.Conft. Hip
sm.m/u. ‘.V\it\.Coccum vocat.Arab.C/>er///tt vel Ker-
mes, vel Ch armes vel Chcrmas, Ouermes, &’Alker-
mes : Tot enim modis feriptum inucnimus. Nec
dubium, eireChermcs Scrap. quoniam vniuer-
fum caput Diofc. cxfcripflt. Myrepflis fericum ex
Grano Ilicis dixit. Grana Theoph. ko/.kov $wik*v vi¬
detur nuncupalfe. Cxtera prius didtn. Gcrman.
@cbarHd>bccrc,&0cbadad>0rart. Gal. Grume
d.’Efcarlate,Vermilljn:hem fimpliciter, Graine. Ital.
Grana dc tintori. Hifp. Grana para teimir: & Grano
en Grano. Caftel. Cafcoia,arbor & grana : qux vox a
Culculio Plinii detorta videtur. Grana detintore-
r os. Catal. Cofcol & Quafque. Portug. Gran deCa-
s arlatum crafco • Tindura Scarlatum dicitur : quibuldam
O trmcfwi*- Cdrtnefinum. Non tamen efl genuinum illud de
djffert a quo mox trademus fub Pimpinclla. Coccum vc-
Coeco. rb hoc Grxcorum ,vcl Chermes Arabum h Cher-
mgflno vulgo dido diucrfumeft, vel tindorum
iudicio, qui Granam vocant, Graine

vt proximo anno nouc-llirefurgant , qui deinde
lingulis annis aliquot fubfcquentibus Coccum
ramtihsinhxrentem, inftar exiguorum Piforum
coloris cinerei gignunt. Hunc pueri ocmuliercu-
lx colligere lolent, & mercatoribus vendunt, qui
magnaems copia coacla , deinde prxparata, in
Emporia mitiunt.Nafcuntiir etiam inter merofo-
lymam & Damalcum Ilices coccifcrx > cx quibus
incolx, telleBellon. colligunt Coccum [ Graines
d‘Efarlatc ] & mercatoribus Venetis vendunt,
qui emunt in omnibus Mundi partibus. Arbu-
lculx Ilicis coccilcrx circa Monfpehiim euulfx
Sc in hortos Stuckardianum Sc Moncbelgarden-
lem E.Cell. tranfplantatx , hyemeque rcpolitx
plurcs annos durarunt. Sed nec flores, nec Glan-
aes,necCoccos protulerunt.

Colligendi modos fupra ex diuerforum obfer-
uationibus oltcndimus.lllud addendum in Gallia
Narbon. ac forte etiam alibi, non legi Coccum
annuarim,fed cum anni temperies tulerit. Nam

Ohx n:»

frr.,r.

Cultm-

Sano.

Lecu<&.

«fekdus.

Diofe. tl-

lufr -. er

terreet.

_ _ Chermeli-

numyero quodexherb$ radicibus colligitur,Cr4- • A Ver pluuium fuerit, omnino deperit. Ad hanc
mnfi. " j vcrbmellcm , ingens hominum turba vndique

Optimum Coccum Diofc. gigni tradit in Ga- • tam ex locis vicinis qu^n remotioribus concur-
latia,& Armenia, deinde in Alia &Cilicia: locum j rit. Ordinatim omnes procedunt, vt nemini or-
poftremum obtinere quod in Hifpania proue- ; tiinen>autprxuerterc,autantcucrtercliceat,rna-
nit.Sedeavox Afia[aV*] mendi lufpicionc mi- : gillratibus etiam prohibcntibus,ad quam item lf-
nime vacare, vifa ed dodris: quoniam ScGala- j guli , li Bcned. Curtio credendum , in campo de-
tiam Sc Armeniam Alix regiones elle conflat. 1- ii cubant, a quibus tunc mercatores Coccum ipfum
deo quidam eam- vocem plane expungendam ; emunt.

cefent. Alii Afiam pro Lydix ciuitate.Afix, vnius . Alt vr.us aut alter fcrupulus reflat eximendus
cx mundi quatuor partibus accipiendam ccnfcnt. ? in Diofc.Is tradit nafei Cilicium Coccum in Quer-
Sedinterim fcicndiim , an ibi etiam Coccum pro- 1 cubus, exilis cochlex limilitudine,qu6dillius re-
ueniat. Nos nihil decernimus de regionibus uo- 5 gionis mulieres ore legant & coccum vocitent,
bis incognitis, hoc eft, non lullratis. Probabilior l V^tde pofreriori prius dicamus , fatemur cum
tamen nobis videtur dodrilf. Sarraccni coniedlu- j Marcello, non tntclligcre nos in quem vftim ab
fltntut de M,quiAi&'>i vdUtadi<L reponendum cenfcf.quam • incolis mulieribus ore auelh aut excipi opus fue-
ttttt. ^ane ex Plin.haulit : qui ait : Gigni & in Galatia* rit, & pro,7vf zpian aliter quondam legi potuilTe.

Anno-

Non
tannii
Coco 1

Ordo
c»s init

c

Dut di\
c altat a ;
Dttfc t.\
f,U.

LIBER VII-

ii nno'at S*raPn Vet.!egi,»’ wi:(ed Scho-| aut aperuerant .Mhtjiper bona Madi vehia du

id ouSeVe ^W“,''SddnClltrrlef °pl,3Cef-Nam “uS, num verum Coccum t.naonmu vl'

Q““U, donec Medie, aut Seplafiarii

das? Ec rtiucui fcu luxatio ,, quid hic doceat ? Mar¬
cellus putat aliquid fubftituendum quod tempus
«aefignet, quo legendus fit Coccus.Ideb Comar,
pro t4 5Bf«t77, fubflituit lv 7c?dtpei.: xftate. Qux le
ftio heri quidem poteft3fi cumDiolc.mente con-
ientiat. Sed quis id nouit? Plin. de hac re nihil:
nihil Theophr. Aut quid fi relida vulgata legio¬
ne dicamus mulieres ex ramis auulfis ore decer¬
ptum dentibus contriuille, &in Pilulas redegif-
ie , ne inde nafcerentift vermiculi? Aut quid fi
cocci genus aliquod magnum illud fuerit , quod
& ore & manibus decerpi mereretur? Sed merx
lix funt conie&urx. Retineamus tatuifper Cor-
narii ledionem, donec certiora aliquando inue-
ftiget po fleri tas.

dif- Sed quid: in Quercubus [ -nuf c fyusjy ] etiam

Vf nafciCoceu n? Infelicem vero Germaniam aliaf-
nobiliffi nas Prouincias,qux tot alant Quer-

s. cus quas nec vn.ca vnico , quod quidem obfer-
uatum fit jbearitC occo. Quapropter merito dili-
genti/fimus Anguill.hanc ledionem Diofc. dige
rcre nequiuit, fed ov -mx$ '&?iyot? fcu cy 7c/V wpivoti re¬
poni voluit. Hicfufpicio nobis oritur , ne forte
Diofcor. Ihccm generica voce «TfwV, qua omnes
glandiferas arbores intelligi in principio huius 1.
diximus, complexus fit, aut forte Ilicem arborea.

( fi modo ea fit alicubi Coccilera , quod ex Thco-
phraft.aliquis fufpicari poffet , hadenus verb ne-
fcitur) fed prior opinio magis arrideret, nifi prius
Zctpvov Qzvjavclfnv dixi ifet. Et quid opus fuit dc-
fluo obtrudere vocem? Et fi c-y m arplvo/t le¬
gendum lir. Cur de Cilicio potius id dicat Diofc.
quim de Galatiatico & Armeniaco? Qux ratio¬
nes nos monent , vt ncyndum certam &indu-
bitatam Anguillarx ledtiofiem agnofeamus. At¬
que ex hac quidem velitatione nos retraheret in
allenfionis portum Matthiolus , fi ei viro, finge¬
re confueto, fidem auderemus adhibere. Ait enim:
Coccum intieniile fe in quibuidam Quercubus

* Roh.Etrurfiisinpoft.com. Qjiod in Quercubus
infit, nafeitur Coccum ( vt Diofcor. in Cilicia nafi

• ci lcribit ) copiofum quoque in Bohemiaproue-
nit. Primum quod h. me vifum cft , truncum fc-
re totum occupabat non infimx Quercus , non
longe Poggibroiin leporario, quod Parcum fera¬
rum vocat Cx faris Ferdinad. deinde aliis edam in
locis. fed cu ab incolis non cogno(catur,quotanis
perditur. Atqui inpolonia vbi etia copiofeproue-
n it, ito dc funt, qui illud diligenter legant.H^cille.

Infcelices vero nos denuo & omnes exte-
rosMedicos aut Herbarios,qui tot Querceta per
tot nobiliflimas prouincias minus fane fepten-
trienales quam Bohemia acPoIonia,rariflimarum
tamen harum diuitiarum participes nunquam fa-
di , in hanc ufquediem, pace fane Macthioli, du¬
bii hxreamus , an vfpiam locorum vnquam in
Quercu natum fit Coccum tinctorium : de hoc

un enim agitur, &intelligitMatthiol. OptalTemus
fane tatum natura Scrutatorem graphice docuif-
fe formam , magnitudinem, cohxfionis modum,
colorem , faporem, tempus, exteraque qux ad il¬
lorum naturam i ntelligendam facerent. Item an
plane conueniant , atque adeo nihil aliud fint,
qu&m vcluti Cocci Ilicis. Quod quia non fecit ,
nec teftem , vel vnum , vel plures produxit, qui
cum ipfo Coccum in Quercu viderint : quiaitem
Medici & Herbarii illorum locorum nihil ha&e-
nus,quod equidem nobis conflet, illarum rarita¬
tum [forte fibi folis feruantes] communicarunt,
Tom. I.

.ftoi-3 Regnorum nos doceant certiora. Inrenm,
timns, quam citeris rei herbarii ftudiofiscon-
fiderandum relinquimus , an non forte viderit
Matth. illud excrementum rubellum quod Lob;

& nos quoque non femel obferuauimus t^m ex
trunco qu^m e mediis foliis enatum , fed Cocco
tin&orio maius : fimilia fere &paflim videas in
foliis Fagi. Si fic? Cum Cocco Cilicio Diofcori-
dis conferre non debuit, minus vero idem dicere.

Mirum etiam nobis videtur, ad quidPoloni illud
tam diligenter legant?

Cxtenim Coccus Baphica , tefle Diofcor. vim vircs &
habet adflringentem : cuius ratione vulneribus vfus*
neruifque fauciatis trita ex aceto conuenicnter vulnera.
imponitur. EtPlin. Coccum Uicis, inquit, Vul- NeruiU/i.
neribus

ex aceto recentibus imponitur : Epipho¬
ris ex aqua & oculis fu fili fis fanguine ihftiilatur. A
Galeno Granum tindlorium adflringentem fi- fufi.
raiilque amaram qualitatem pollicet. Vtraque fi¬
ne morfu deficcat. Proinde ad ingentia vulnera
congruit &adneruorum vulnerationcs.Scd tunc
ipfum quidam cum aceto terunt : alii cum oxy- prA?aram
meli te. Eximie conferre hoc granum mulieribus Abortu u
abortientibus cum pari thuris por-dere 'n potu
fumptum : id quod & Fuchf. & Matthiol. teflan-
tur , qui ait, mulieres Italicas pulue em Cocci in-
fedlorii non infeliciter fumereex ouo forbiRpau-
co addito thure vel maftiche ad prohibendum
abortum. Idem affirmant mulieres Lugduncnfcs
& Gallx plerxque : atque ad. b Amatus fe eum
mulieribus ab abortum pronis magno juvamen¬
to exhibere folitum tellatur. Noftro tempore
mulierculas Mon/p.clieofcs & Nemaufcnfe: ih DiffciTft
difficili partu & collapfis viribus efus pulucris
fcobemexvino , aut ip fani etiam Confedlionem
Alkermcs non finefrudluhaufillefcimus, quod
&CI11C obferuauit. quadam etiam ea vel ante
partum , tanquam facraanchoraife muniunt, ad
quam neceflitntis tempore confugiant. Roborat
enim partes , fine pixdnRis qualitatibus manife-
ftis , fiue etiam [ vt quibufdam placet] totius fub-
ftantix familiaritate , quam dicunt habere cum
corde prxeipuam. Medicis certe Monfpelienfi-
bus nihil prxfentius in quouis calli prxeipiti , &
morbis acutiffimis , Apoplexia , Paralyfi, & fimi-
lifius elTe fcimus. Mefueseamad cordis palpita- ^onfcft-
tionem, lyncopem, mentis alienationem fetide- vires con-
fipientiam , & moerorem fine cauiamanifcftace- Ce¬
lebrat : facultates enim noftrum corpus difpen- Jlkfrmer.
Jxnte s mi ri fi ce ro b o rare teflatur.EfficacifTima,in-
quitSyluius, multorum etiam Regum in Gallia
teflimonio ell probata, maxime in quibus vel
longo morbo feflis, vel iam moribundis, vel ab
eoreualefeentibus, natura languet : etiamfi qui¬
bufdam maxime improbari audiam , dicentibus
Coccum baphicam foliim aflringere , & fuo colo¬
re rubro languinem 8c fpiritum fimiHtudinis ra¬
tione magis ad fe dillrahere&diflipare, quarti
cogendo firmare. Prxterea lapidem Cyaneurri
[qui eam quoque ingreditur] vomitu & deie-
6lione purgatorium, naturam turbare tantum, St
humores melancholicos exagitare, ob quantita¬
tem tam exiguam non vacuare. Ac prior obie-
dtio non maioris momenti nobis videtur, quaiii fi
quis de vino rubro & aflringentc idemdicetet,
quod tamen vel magisillud prxftare pollet. De
lapide Cyaneo': etfi Syluiusillam probabili fatis ”’°r renct'
ratione diluere conatus fit, altius confiderandum
putamus. Nam ad quid vomitoria atque purgan-

W HISTORIAE

mifrebimus cardiacis &: ad robur vifcerum dc-
'ftinatis, vtin cadam compofitione, quodilleprq-
tendic, denuo ea caffigemus ? O mitte, &rc<ft« ca-
Jtjjgaueris. Non ideo mirioris momenti , noftro
ianeiudicio fuerit confodio Alkermes :immo
vel mulco nobilior,quippcqux pacatifis genero-
'fi iis , & nullo impedimento turbata , munere fuo
crrdiaco flrenuclit functura. Et nouimus viros
prxclaiiflimosi etiamqtie Medicos quoldam apud
Monfpclierdes ceiebernmos,aliquando eiufdem
fuilTe lentcntix.

Qusflto de eius.vero compofitionis fabrica poti /limum
c«/njn>i \con- ddbitatur, vtLTim fitnulius , Grani tindorij fuc-
fect Ai<er- cum, qui fericum nondum infecerit vfurparc : an
mes ex (erico eo tincto refumere ac mutuari. Sagacif-
/oaierti kmus Medicusloubcrcus /ericum a Mefueonon
fentcwix. fruftra requiri exiftimat , cui fucci copia clfe po¬
tuit : (cd vcriufque copiam & quali tatem expeti,
quem etiam crudum feticum & in (ubftantia [ vt
vocant ] ipfe Mefues permultis aliis immilceat
cardiacis. Eiufmodi autem Scrico,vt verum fatea¬
mur, paulo magis quam nihil virium. Illiquc fane
vires cardiacas tribuere videtur tota fere Medi¬
corum fchola,fide potius implicita,qua.n ratione
bona <Sc aperta. Malimus igitur ipfummct fuccum
accipi, fi haberi poflu: [potcftautemab iis qui I
incolunt eas regiones vbi nafeitur,] autexfucco
granorum recenti & faccharo Syrupus parari po-
teft, vc& cum aliis fuccis fit , cui fuccus pomo- ;
rum 5c aqua ro larum addi potefl [ abfque fcrico
crudo ] ex quo deinde & exteris addi folitis con*-
fect:o prxftantifTima , quando Jubet concinnari
queat. Aurum qtiidin ea polEtautprxftet, no¬
runt Sapientes.Hxcresnon eflhuiusinftituti.

Non tamen probatur nobis Manardus in cen.
nprtfa' US kiraMef. feribens adeam confectionem fe nun¬
quam pr oftitu turum fuas pecunias , quod neque
in fcrico vocato, neque in cocco,vel Baphica vel
chermes,agnofcat vim nifl conilringentem : lx-
dcrecnr potius,quarniuuare,&c. ei dubio, in quit
A p otio ex- Ap©Jlo, mentem adhibuit Syluius , at difficulca-
floj3u. ce perterritus, infolutum reliquit, nos foluerc
Centabimus, Sed Deus bone, quiina elumbi co¬
natu : ad adftrnftion em recurrit , ad rofarum fuc¬
cum aut liquorem flillacitium [ de quo non qux-
ritur,] ad colorem fucci , qui fanguineam dirigat
malTam atque defxcet coloris familiaritate. Mife-
tabilis erratio , ac Medico Philofopho indigna,
quxcun que ^colore fumitur ratio. Sufficiat fcifle
adftii&io nem quam Diofcor. &c Gal. nos docue¬
runt, & fenfus ipfe , vt de fubftamix familiaritate
nihil tradamus. Sufficiat item fUde,Ambram, Li¬
gnum Aloes, Cinnamomum optimum, Mofchum
& extera qux hanc confedionem ingrediuntur,
partim & ipfa cardiaca atque adeo etiam cepha¬
lica efie,partim fucco Cocci baphicx , quxbafis
eft eius compofi tionis, pro vehiculo elle ad par¬
tes principes,qtias roboret, muniat, atque Cuaad-
ftrictione a vaporum & humorum ingluuie tuea¬
tur , aut ipfos etiam fpiritus dilfolutos cohibeat,
& retineat in officio. Tota autem confe6tio odo¬
ris iucunditate non modo oblc&at , fed & corro¬
borat, & corporis fpiritus vehementer reficit, ani-
mumque exhilarat. Sed de his difputent otiose a-
lii , dum nos hicdifTertationes fugientes , recen-
fendis Se enarrandis viribus immoramur.
y miner* Fallop.Expof.in lib.Hipp.de Vuln.c. Solemus

caf. inquit, in vulneribus capitis linamentis vei ex fe-
rico grano infe&o , ne fit autem chcrmefinum,
- quod tingitur vermiculis illis : at fi e cocco aut
txQocio" ^rano ^at > prxftanriffimum eft , non ex Vermi¬
culo nato in cocco , fed ex cocco ipfo , quoniam

PLANTARV-M,

linamentum illud vim habet adftrin^cndi. At
quia ex nauigationibus Indicis aduemunt ver- *
mes, quibus purpuram illam mentiuntur , ideo »
femperGbferuauifugere , ciim nonpoffim fcire,
an ex vero cocco, vel ex vermiculis fittinftura
illa.

Iam vero nihil pretiofius , &in maiore fortuna
honeftius hodie habetur quam coccum, & eo in¬
timius pannus Scarlatinusdidus , quo Reges
quondam ^pri uatis , nunc nobilitas ii plebe vix
difeernitur. In pretio & honore merito haberv-
dum,nih corrupta morum difciplina , calcatifque
fumptuariis legibus , ceu aranearum telis, promi-
fcuum plebi eum colorem noftra tempora fecif*
fent. Velles fcimuseo infici admirabili fuco. At¬
que vt fileamus, Galatia: , Africx, Lufitanix gra¬
num cocci imperatoriis, vtPlin.ait , dicatum pa- Cocc i
ludamenris. Coccinaaucem, vt habet Martialis, C e
aut vt Lampridius, indumenta coccea, quxfcil. Anmtm
ccfcci colorem imbiberunt, olim plurimi fecit An¬
tiquitas, vel hoc vmco argumento , quod coc¬
cum Imperatoriis paludamentis dicatum prodi- .
deritPlin. Huius puluifculo & hodie lanas infi- [°°r-
ciunt vivido illo colore , qui in rofis micat , quo
afpedtu nihil gratius , & in purpuras Tyrias , Di-
baphafque aut Laconicas. Etenim Tyrio primum
tin<Slas,mox ex cocco tingere mos erat , autcon-
cr^notante Dalecham. Nam Se tertio , quarto Se
quinto faturabantur , vnde nomina illa veftium,
Monocoros,Tricoros,Tetracoros,Pentacorosin
vilis Principum.

Nunc etiam,vt tradit Conlt.ex cocci & Berfilii Lachk j
fxce pigmentariorum Lacha paratui ad rubrum
faturum. Non autem illam Lachamintelligimns
Arabum , quod cancamum eflGrxcorum , hodie
ignoratum , vc putatur : fed illam pidorum. De
qua etiam do dtiir.Fuchf.lib.de comp.med.qui a-
li im Lacham tradit ex Arabum feda , gummi fcil.
KermeSjfiue Alkermes,ex quo carmefinus color ^ rmt‘
paratur.

COCCVS RADICVM.

Dldlumvulgb Chermesinvm , quod ox
herba: radicibus colligitur, Cramoistqtn dici-
tur, iamiam tra&ar.dum venit. Ex fanguiforbx yt
igitur [ attellante Hermol.in Diofc. ] radice, qui-
bufdam locis , vt ferunt , vermiculus eruitur , qui Verni
curatus, fericis prxeipue tingendis purpfuram fa- tus
citincomparabilem. Inuentus cafu, excrementis

1 . . Quom\

gallinaceorum ita coloratis , nam ocvlus purpu- ,„uent
rx , vt eft apudluliumFollucemab Hercule vi¬
detur inftitutiiSjConlpeclo canis roftro, qui pur¬
puram deuoralfetjinfcclo. Igitur Piirpurilfum ex Turft
hoc vermiculo Carbafinum a prxflanti amph i-A»,* 1 * * * * &
theatralium velorum [ vtaibitratur idem ] colore
dicitur.Quidam carmafinum appellant colorem: CArm
quoniam vermiculus hic Punica lingua carm es
appelletur, quemadmodum & coccus. Potcfi: &cc*rm
ab vrbe charmi , qux Sardibus eft , nomen acce-
pilfe coloris, tquod lanas inficere Sardibus cce-

ptum fit. vt inquit Plinius. De hoc vermiculo ni¬

hil apud Veteres inuenias.Hcrmolao fubfcribunt

cardanus, Amat.Corn. Lacun. Monach. Matth.

& Apollo , quarauis & ex alia quoque nafcicre-
dant.Sericum [ inquit Card.] tingebaturapophy-
fe quadam Bibinellx , fed nunc maior copia gra-
ni, quod e Ficu Indica prodit. Karbifinum por- ^ary
ro, quo floribus ille ruber color efficitur , ii Ker- a c»
mes Arabum longe alia res eft. Hoc fiquidem ex K*r»
Ilice colligitur, illud autem [ vt Amatus quoque

teflatur

IL I B E

•*xr- teftatur] ad radices Saxifragix nafeitur, Pimpinel-
,m • Js fi mi lis , non folum in Italia, fed Polonia,&a-
liis variis regionibus: nec cantum ad radices pre-
didtx, fcd etiam ad Farraginis , Parietarix,&ah'a-
rum herbarum, Lentis magnitudine, ve Coccum
Ilicis , quod ocyffime quoque in vermiculum
vertitur , ni vt decet tradetur , vnde quidam
<tH Coccum Scolecion dici apud Plinium arbitrati
funt. Sed hic fcire licet, quod ab hinc fex tantum
annis, ex infulis nouiter repertis inHifpaniam ad-
uedumfuit & inde in Italiam, tanti magifterii&
coloris fu premi , vt illius vncia vna fuperauerit
J"9' opus confedum libras vnius vulgati Carbifinii:
qua de causa , Venetiis fericum carbifinoinfe-
dum, viliUi.no pretio habetur : imo nigrum car-
bifino carius venditur. Ait autem hoc in loco
Conftantinus eos verba Plinii ncgligen ter lege¬
re, qui credant, rubes granum illud, cuius infecta
To» v^use^- piando carmeli no colori, Scolecion e(Te
Plinii : cum hoc coccum fit Ilicis, illud vero tu¬
berculum quoddam rubrum Sc cxcrementum,n6
frtidus : in quibufdam plantis concretum.

Meminit Cornarius cocci ad radicem herba.* fi-
milis Pia n tagi n i , A r n oglo I Ium ap p citator, i n Sar-
matix ad Rullum ipedante Podolia nafccntis,
rr^. vulgo 3f^d'bn3didi , voce ex Kcrmes , vt pu¬
tat, corrupd. cx quo pani . i inficiantur, qui color
fe>d?arlwd> & tfpcuncfm a Germanis vocetur. ,
Quodque vbi c 1 ligatur hoc granum, qui nta^par-
tc talenti, quod centenarium dicitur, vel quin¬
que , aut (cx aureis Rhenanis veneat. Veriim in¬
ter exficcandum ac praeparandum , dum in
puluiilum redigatur , tantum ipfi decedere, vt ad
nos allatum libra: vnitis pondus triginta , aut qua-
dragi nta plu s mi'.: u s a u r n s val e at . Et addi t , g ra¬
na lingula lingulis radicibus adnafeenda Lentis
magnitudinem non excedere. Ethxc vera e (Te, ac
ideo Veteres longe fua opinione falfiiseile. Ve¬
rum fallitur ipie Cornutius , qui inter Carmefi-
niim adhxrejis radicibus PimpineIIx.au. herbe
fimilis Plantagini , Arno -do lix d:dx, ik Ch ornes
fiue coccum Ilicis nullum diferi ne * -.'Ouic a-; ideo
non diflinxit.Quare crfi grana -ofcdiora nunce-
n" dum ad radices herba* cuiufdaminueniantur, non
propterca VeterumCoccorum filorum n.*tales,&
originem ,nafcendique modum , vufalso Corn.
all'umpfit, nefeiuerint. Ad tincturam auc$ m v 'ar-
mefini-panni , grana , qux in aliquib is locis ad
radicem vulgaris Pimpinellxcolligutuur, inferui-
rc, tcllatur Lacuna , qui ex Peru qt1 nda m gra¬
norum fpcciem adferti fclibit , qux in illis par-
hU- tibus Cochinclla vocatur.

Monachi in Mef. dilbi. ccnf.4. fupra corfedio-
nem Alkemies, duo principaliora granorum tin¬
ae dori oram confbtuuntgencra.Vnum.quod fim-
pliciicr, abfolutd, & qu. fi autp’ omaftice, gran-
r.um tindorum & Coccus banhea , dicitur : &
/Jr' Alterum . quod non abfolu; e gnnu.n , fed grar.u
,os- CbermeSjVcl (impliciter Chtrmes[vtpropr:e vul¬
gus vocat, nuncupatur Et hoc granum efi,de quo
Mefucsintelligitin prxlenti , & aliis pluribus lo¬
cis, quo videlicet grano vtuntur tindores folum-
modb ad tingendum fetam , quxpofiea ^ Chcr-
mes , vel Karmes , vel Cbarmcs , vel Charmas ,
Chermefina , aut Charmefina cognominatur. Et
reperitur hoc gcanuin ad radices quarundam Her¬
barum , fed abundantius ad Pimpine-lx , tk pro¬
prie ad illas , qux funt annofx & cralfx : quafi in
luperficie terrx. Ruftici quidem in pluribus Ita-
lie locis colligunt , 8c prxeipue montanis & afi-
peris. Vtrumque enim r?.m coccum , quikm Cher-
jnesapud tindores notillimum eft. Nonnulli ta-
Toni; L

R VII- «5

men ignorantes Chermcs, coccum 'intelligunt,
ob id, quia in exordio , prxfentis defcriptionisle-
gitur declaratum, qtiodfintgrana tindorum. Sed c herme/ ii
hi decipiuntur quoniam Chcrmes elt aliud b cocco d>f-
Cocco: & hoc multis efl clarum. Vnde aliqua res fen •
rinda in Cocco , coccinea dicitur: qux autem in
Chcrmes, Chermefina vocatur. Quando autem
Aromatarii volunt huiufinoai confedionespara-
re, in quibus ingreditur ipfaleta tinda, ab ipfis
tindoribus poliunt eam emere. Et aduertendum
quodipfa feta debet eflc recenter tinda, quod au-
thor*notatnt, ctim dixit; Et proprie.- fuper cuius
tindura non prxteriitfpatium extenfum. Hoc rro fet*
autem diximus quia (cimus qitbd plurimi , cum ttn&atn
inueniunt in receptis fetam tindam in Chcrmes:
accipiunt fcilluras , feuquifquilias pannorum le- p,e,jdnm
ricorum charmefinornm , quas proficiunt farto¬
res, tanquam non amplius aptas ad veffimento-
rumvfus , fuper quarum tindura tranlierunt
plures anni, non aduertentes quod dicit author:

Fac modicum bullire , donec aqua rubeat.Ex pr^^
fatis autem Iciifuris, feti frufhilis , fiue per modi¬
cam, fiue per multam decodionem , nunquam
aquaredibiti&perconfequcns, nullam poliunt
tribuere Medicinx virtutem. Igitur necellc eft,vc
fit recenter tinda. Non tamen recentiflime,ficut
extrahitur ab infedionis vafe, vtadhuc perma-
defeat : led poft primam , vel fecundam fuc cxfic-
cationisdicm: iScindeinterfpacinm odo vel de¬
cem dierum fiat operatio fubmerfionis cus in
fucco pomorum dulcium & aqua rofiita. Prxte-
rea non ignorandum, quod hoc nomine Cher- Qi,erwes
mes , vocatur etiam tindura rubri coloris, cuiiif- ex Lacca,
dam generis Laccx, fiue [vt mauis] Lacch?, vt le¬
gitur apud Serapionem. Item animaduertendum,
quodin pluribus lotis per mendofas impreffio-
nespro Chcrmes eflpofitum Chefines: vnde ini- Chefmes
bi legitur mendose : Seta tinda in Chefncs. Et f>re
qu mdoqueper contranumm al.quihuslocis,in
quibus legendum cll Chcfmes , legitur Cher-
mcs. '

Hec Monachi , qui alio loco reprehendunt Br{rr^a:
Eraffauolum , quod confuderit Chcrmes , cum [t Jycr
Chemcs,qui volent plura , eos confidant.

Contendunt ergo Monachi , aliud elleCoc- Aliud, Coc¬
cum t aliud vero Chermefinum. Etenim- alTe- cur”'
runt ii legitimum Chermefinum e quibufdam
fieri granulis, qux vt plurimum vulgaris Pimpi-
nellx radicibus adhxrentia reperiantur, vocari-
que hxc proprie Mauri tanis Chcrmes: & hinc ifli
deinde colligunt , ait Matthiolus , minime cre¬
dendum elle, qubdGrxcorum Coccum, vulgo
grana tindorum nuncupatum, fit Mauritanorum
Chcrmes : quandoquidem magna ornnino inter
colorem coccineum , & chermefinum intercedat
differentia. Sed hos hallucinari ex eo equidem Mon/lcf,'
euidentillimum fieri arbwratur , quod hactenus notantur
neminem Arabicxfedxinuenerit,qui eorum ad-
ftipuletur fententix. Siquidem Serapio per Chcr-
mes nil aliudintcl!igit,qutaa Coccum tindorium
appellatu a Grecis, cum de chermes agens ea fane
onaniain eius hidoria referat, qiuc Diofcorides
fub Cocco tribuit. Quapropter fcire quilibet me¬
rito defiderat, qua ratione, quave authoritate ni¬
xi Monachi in hanc vanam & erroneam deuene-
nnt opinionem. Verum non ob rd quifquam
negauerit , Chermefinum nodrum a Cocco mini¬
me differre,qubd certo fit,aliiid effe Coccu,aliud
Chermefinum , vnde &c infedores , differentix
causa, Granam nuncupant : Chermefinum verb,
quod c Pimpineilx radicibus decerpitur. Sed ne¬
gauerit Mtmritanorum Chcrmes noftri vfufi

dtp o Ilo e£-

(eurut

Bipmella.

Serc/lx.

«+ HISTORIAE

ChcrmefinumcfTe , quod nil aliud chcrmes fu,
qu^m coceus , cuius hic meminic Diofcorides.
Chermefinum nouuin iampridem coTiuehitur in
Italiam.

Diligentem porro confiderationem ea requi¬
runt, qua: Apollo tradit. Nafciturin Hctruria,
Vmbria etiam fuper herba ex Bipinellx genere,
vulgo Strella,qubd rei femen fit , vel iubterranei
Vermiculi ouum quibufdam dubio fuit, quod ci-
tiflime in vermiculum, cimicis imulum, atque in
papilionem alatum permutetur. Nos dubitamus
an perfpe&um fuerit diferimen Apollini cocci Ili¬
cis & cocci radicum.

C. Bauh. apud Matth.&in Phy t. Ad Pimpinel-
Ix Saxiffagx maioris radices in quibufdam locis
grana notantur , quorum medulla in colorem ru¬
beum mutatur , cuius vfus ad tin Ituram carmefi-
ni Lacuna monente, in quibus Sc vermiculi, Co-
Ctceus r*?- ftxo authore , naicuntur , quare coccus radicum
dici poterit.

Animaduertcs hoc in loco Lacunam non feri-
pfllTe grana hxc provenire ad radicis Pimpinellx
Saxi fragii.

Ego quoque coccum radicum primus nomi-
naui, licet frater id fubticeat.

Camer. ad Matth. Germ. cocciferum Poloni-
cum, Polygonum, cui adnafeuntur baccx,cx qui¬
bus pulcher color ruber chermefinus , qux etiam
Iunio menfereperiunturin Herniaria.

PLANTARVM.

Theophr. Aquifoliam [ et>£<dt-]inter fylueftres

perpetuo virentes recenfet ,idque non vno loco
vtlib.i.c.15. ponit inter vrbanas perpetuo viren¬
tes Laurum , & interlylueftres A 'yeiav , vbi Gaza Theophl*
vertit Aquifoliam , imicatus Plinium , & rede, rtj
poftea fubi ungit, & ex iiscrefcere circa Olyni- 1 ^ r"l
pumTEju/j-^oy , , b-dq-vl/ju , Gaza conuertit.

Laurum fylueftrcm : Cluf Laurum Tinum putat:
nos Agrifoliamintelligimus.Item Iib.j.c^.Mon-.
tibus propria, qux nafei in planis nequeunt. Ma¬
cedonii Abies, [ Pinaftrum, [7nux.11 ] Pi-

, [<cnif] Aquifolia, [*>?/*,] nec vertendum

tltcu/n.
C. Exuit.

Picea fylucftris, vt fecit Matth.

Item poftea fub

?g!y genit.

/r* Hem.
rta.

AQVI FOLIVM

SIVE AGR.IFO-
VVLfiO.

C A I>. III.

InJlnHtum. pR^tcr inftittltnm noflrum glandiferis hic

V artet At
foliorum .

iungimus bacciferam : verum ^bacciferis in-
citeris aiflimillimam,& Ilicibus magis acceden¬
tem, atque adeo k multis cum illis confufam.
Dcfcriptio Agrifolitim igitur vulgo di dum , al cubi i n iu-
ftam arboris magnitudinem excrefcit : fxpius pu¬
milum vt ad frutices referri poflit,perpetuafron-
Ctnex. <}e vjret . caudcx & rami lenti, flexiles, lxues cor¬
tice duplici muniti, exteriore viridi, [ m trunco
vtplurimum cinereo] interiore pallido , odore
cum audiuntur, tum etiam fapore ingrato , foe-
Msteries. tente : materie chlora, albave , dura ac folida ac
circa interna nigricante, qux in aqua prx ponde-
Toha. relidit. Buxi autGuaiaci inftar. Folia fatis ma¬
gna, denfa, finuata, longis Sc rigidis in ambitu
fpinis horrentia: [interdum,licet rarius, fuperiora
folia Laurinis funtfimilia, fine aculeis , quod in
vetulis arboribus copiofius obferuatur ] colore
ex viridi fplendente , vt in Malis aureis ac Medi¬
cis, ex pediculo breui , fapore non ita ingrato vt
cortex, flores pulchri, parui, chlori li rede recor¬
damur , quaternis foliolis , totidemque apicibus
conflantes , [in quorum medio baccx rudimen¬
tum] conferti vt in Lauro , breuibus pediculis
appenfi , quibus fucceduntbaccx parux , rotun¬
di, rubrx, vmbilicatx, guftu fubdulces : cum te-
tro quodam fapore : intus continentur femina
quaterna , oblonga , triquetra , ftriata. Ve/untii
in aula ampli flimi & vere Regii illius Palatii , i
Granuclla S. Imp. & Cxf Carol. V. quondam
'Jgnfol.fo- Cancell. exftrudi , vidimus magnam fatis arbo-
ho non (pt- rcm, fronde magna ex parte non fpinofa,ob id,o-
biter afpicienti, Laurum reprxfentantem.

Dod.ait: fenefeente arbore,pauciores vel nul¬
los aculeos habere. Idem 8c Cxlalpinus obfer-
uauit.

primo volumine retulimus, Abies, Pi na flrurr-, Pi¬
cea, Aquifolia [urnis , aypU- Sicenimin noftro Ca^u (
Aldino legitur,interpofita diftindione : GazaPi-
ceam agreflem, & Matth. fylueftrem vertit : neu-
terbene.] Terebinthus, Philyca , [ p/xww : male ca^att.
Gaza Aquifoliam reponit : nam Philycx materies mtril.u.
eftalba, & in alendo pecore honor : Agrix feu
Aquifolii materies non eft albida , neque frondes
pecori vtiles fert.] Apharca, Laurus, Suber,Quer-
cus.J : nos exiflimamus legendum ,

i ceMocTov. ] ApudThcoph.lib.j.c.KT. vbi agit de
1 Subere,A’^p/<xi' Gaza vertit Aquifoliam: nos,vt an¬
tea monuimus,cenfemus legendum Ao/W, id cfl,
Phellodryn & non vertendum Aquifoliam.

Apud Plinium Baccx funt Aquifolio , & fpinx
fine fucco : folia aculeata pungentia : cui e gene¬
re fylueflrium ea non decidunt : germinat Vere
coepturo, Notandum P.inium vocare coccum
baphicam Ilicem Aquifoliam paruam, forte quia
Aquifolio propr edicto fimilis. Crattm

Theoph. arboris ger. us intclligi voluit crateo- Thcnpl.
gonon fiue Cratxgona, quitn Itali Aquifolium 1
vocant. p/ft"§

Qui leget qurfcripfitTheophrafl.lib.j. c-15.de 4

cratigo , facile iniignem Pii n. lapfum animad-
tet: verba pofirmus hb.r.lub Sorbo torminali,

Saptr.

flores.

Eaect.

Sapor.

«fi.

Pltn,

In Macrobii commentariis feriptum efl , Agri-

folii arboris nomen. Qua voce Ilicis genus etiam (rob
nunc Vafcones vocant,inquit Scal.licct corrupta, lltcu gt
Agrcol. nus.jp

Ruell.fcribic : Efl Ariafiue Agria,quam pro Ili¬
ce Aquifolia Dores vfurpant. Quibus verbis li- Ruel^H
quidb patet ipfum nullum diferinjen facere ffiter r ’ .
Ariam & Agriam , quod tamen noflroiudicio
non eft paiuuvn, vtfuo oflenfum loco. Idem ait:
Aquifolium fibi videri , Veteribus nihil aliud 7prx ^
fuille, quam Ilicem. Ilicis vero duo cfle gc^nera, RhcU.
minus & prolixius. Plinium tamen negare fucci
quicquam habere Aquifolix baccasifed de ea for-
fan intellexi fle, quam Grxci Smilacem appellant. S^4X
Et alibi -.alterius Ilicis genus [ Aquifoliam intcl-
Jigens] maius perpetua fronde virens in iuftam filix gt>
arborem profilire, cum fibi commodam na&um Rt*elL
fit humum , caudice Ixui , folio pungente aculeo
perambitum armato, bacca punicca. Hac ple-
rafquc Galbarum fyluasfcaterc : fed in multis lo¬
cis tam pumilem arborem, tamque crefcendipi-
gram,vt ad fi ulices potius fit referenda. Vulgus
Gallicum Uons aut Hotijfon vocare , rufticis non i-
gnotutn , qui fxpe fpinarum iniuriam experian-
tur.Quod fi non fit generis Aquifolix Ilicis , pa¬
rum tamen aut nihil differre videri. Subfcribcre
iudicio fuo permultos Audio & do&rinainfignes.
Glandiferam Ilicem Galliis efle rariorem , qu^n CJ*
vt fxpe confpiciatur. Satam tamen apud fe in
hortis creuifle, cingente robuflam frondemfpi-
narum vallo. Nec fe clamelfe , cratxgum vel Crstef
cratcgo na Aquifolium in Italia , authore Plinio

LIBER VIL'

v/>MR. Non tamen fimije veri, eJTe Ilicem Aqui- gona vocat, omnibusferi flotis Mefpilo fimili/

IJIa VPm nuam _ _ n 1 r- „

( I . „ . . -w.jv.ucuiLCIUAqUl-

Miain cUm a nullo ei reddaturfolium aculeatum.
Iheophrafto neque eiTe arborem magnam &c.
Mox fubdit : Theod. Gaza Aquifoliam intellexit,
cuam Thfonhi-ifl- a n

i, <//

Url-V

H B*r

I

ii tiros

,,, v ' : AVlclruo UI«“is«

/a vero quam i Agniolium appellamus, fru&u eft Aquifolii
rotundo, lucido, rubro, Rulcum & Cedrum bac-

arborem fatiun t Ilici fimilemZo « ” n n^n f ! phlaft ZLm TT ^ The°- «S*

* m o- Lndi;arLrem?^X^I,Vce3rm

Afinnrtfl-rC.,;L:.;J _ \a i - . .. ..

•M»-

l-y/.

pere tenera

lotus Barbam nonnulli contendunt elTequam
Theophraft. Diofporon , idell. Iouis fementem:
[Siccmm apud Athcn. lcgimusjalii Diofpyron,
idelt, vc nonnulli vertunt, Iouis flammam : alit
Iouis triticum malunt interpretari. Arborextat
Panfiisin periftylio (aerarum idiumb. Genoile-
u5 : An Diofpyros fuerit , inquitRuell. alftrere
nonaufim. Nimirum ad pauca refpexit comecfa-

tlonefiia. Nobis celatum Parifienfem illam efte
Agri folii arborem folio nonfpin olo, qualem fupra
diximus e(Tc& fieri annolam. Si ea eft, non pla¬
cet pro Diofpyro, nec etiam feparanda i Galloru
<.'<■118 feli Aquifolio, quod Ruell. & eum fequuti
aliqui facete velle videntur. Falluntur &ii , qui
Pyxacantbim eite putant Germ. £oIa, Gall.Haw,
Lat. Aquif/um, & merito a Cordo reprehen¬
duntur. Tragus fatetur ie' latere quo in Joco h?c
arbor (ftutexue) apud Veteres deferipta fit, a: vi¬
deri fibi ne dotftos quidem quicquam de illaeo-
gnouiife,nifi quod Ruell. Aquifoliam appellet.
Neque tamen Aquifoliam hic itnclligi velle dc
qua Theophraft. lib. 3. c.tp.15. fetibie , fylucftri
Meipilo accenies : f Crategusibi nominatur, non
Aquifolia.) nequeetiamad Ilicem Theophraft.
hancarborem referri pofti. Se exiftimarelylue-
fttem Lauri fpeciem eite , Latine Laurum fpinca,
feu aculeigeramappellandam. Quod nomenex
Germanico mutuatus videtur , Germani enim
0tcd>paImen,quafi Palmam piingcnccm vocat,
quamuis Lauro longi fimilior fit, quim Palma:,
qiiod facile animaduertere potuic Tragus. Nec
■ tamen ftirpiu plane imperitus Loniccrus fidi hrc
in parte tribuitinfigni & modeito Herbario Tra¬
go: fed inepte non glandiferam arborem vultlli-
cis Aquifol ie Plinii genus , quod ex Ruellio , f d
intempeftiue haUfiiTe videtur. Ryffius quoque
in Diofcor. com. Ilicem Aquifoliam magnam vo¬
citat , iruchl inutili : & figuram falfam apponit.

Non enim fert baccas ex longis pediculis, vtipin-

git. fed & Monachi Ilicis genus putant de cluo
Theophraft. I.i.hift. c.,,. 0 r

Halluci nantur feri omnes limiores alTerentes
Loton elfe Agrifoliuin, vt iidem notant, refti
ftatuentes non efte Loton. Id autem putabat

Ruell. obid a Matthiol.reprehcnfus.Aliquando
inquit Matthiol. mihi perfuafi , eum haud longe
aberrare , qui dixerit Paliurum Africanum eile
Agrifolium, quod foliis fit vndiqueaculeatis,Lo-
to maioribus , fruiRu Cedri , rotundo, rubro , nu-
cleumincus habente, iucundo &guftui non in¬
grato : non tamen quid pto certo hoc alterere
velim ,qubdhic propriahe Africxplanta : Sed
qubd aliquando his notis perfuafus , putarim Pa-
liurumhancaut Agrifolium eile, aut omnino ar¬
borem. ei fimilem. Plin.ex Theophraft. hanc ip-
fam literis mandauitl. 13.cap.17. Sed cirmde viri¬
bus eius differeretlib.24. eam recenfuit, quam &
Diofcor. Nullam ego arborem hactenus reperi,
qui Paliuro Africanx fimilitudine refpondeat,
prxter Agrifolium,vtdixi:Non dico Aquifolium:
eaeftin Italia arbor, quam Theophraft. Crateo-
Tom. f.

-- ... ., ...... tvuuiu ee meem meuiam.

Atrn poftr.fcnbitidem Matthiol. Hallucinantur,
qui Theophraft. Agriam iiue Ariamfaciunt: atque
in eodem errore verfantur, qui eandem exiftimat
eruidem efteCrateogonon.

Ita folec Matthiol. Palinodias fuas canere, vtin*
alios fabam cudille videatur. Sed falfum quod
de fructu ait , iucundum eire&guftui noningra-
tum:& qux de nucleo tradit,commfnifcitur.Quid ‘a,t ' ■

vocat Aquifolium in Italia; Erronea fan£ opinio
clt exiftimare Agrifolium eiTe Paliurum Africa¬
nam. Plaulibilior eratopinio Guiland. de zizi-

pho, licet Icribat impudenti /finium Guilandinum
lommaile , fi fomniauit,is vtiqueimpudentilfime
de hrauit. Oppidb feftiuum fe putabat. Verum
diftindhonc illa Aquifolii & Agrifolii, qui; nullius
elt momenti, qux nulla innititur ratione, nullo
lenlu nullaque autoritate. Iu feu Dauus quidam
Botanicus ,per tuibans omnia.rato impune iftud
nobis ferae. Quidni? de veri cace agitur, de homi¬
num falure, ac Studio/orum vtilicace.
Necicj\.nduscrallusille error Amati , quandd •• ^
putat eJTp Agrifolium Hifp. Ax.ebo, Lufit. A?r*U' +
Auittnhoj Germ. iHcIbecr : fed nomen Germ. r *
neutri conuenit. Veru n prxftat e;us verba au¬
dire , ne ind.&acaufa damnatus videatur. Diofc.

( mfit ille ) vt de re paffim obuia , Paliuri exa&a
prxtermifit hi floriam : vt tamen conie<5hiri$ ai-
iequi polfumus, hic idem Paliurus Diofcor. cum Miunif.
co & Plinio deferiptus eft, quem Theophraft.Jib.

4. hift.cap. 4. priiis deicripfic , & eum Afrum Pa¬
liurum vocant. Trahunt autem, inquit, in hanc

me iententiamPiin.vcl-ba lib. z4cap.15.vbi Paliu¬
ri vires prosequitur: qute fere cum Dioic. itaha-
bent : Paliurus quoque fpi na; genus eil, iemen
eius Afri Zuramuocant &c: qux omnia cum iis,
qu^ Diofcor. ilio tribuit Paliuro conueniunt. Vo¬
cant hodid fruticem iftum rei rulticx Scriptores
Agrifolium,non vero Aquifolium &c: Hxc A- Agrifolium
matus. Quem reprehendens Matthiol. non mi¬
nus crailo fe implicat errore. Audiamus eum. In
Paliuro , [inquit] Amatus confundens hiftoriam, p*l,tirms
pede prolabitur. Siquidem putat Diofcor. Paliu- Am*t*'
rum , & eam de qua Theophraft. lib. 5. c. 17. hift.
tradidit, dc Gal. lib. 8. fimpl. illam efte arborem^
quam Agrifolium uulgo vocamus. At tam Diofc.
qu^m Theophraft. Paliurus frutex eft non arbor, » ...

& iemen in ftliquis profert , fuliginofum , manfu UurigmU

lentorem relinquens, feminis lini modo. Id quod M*itk

inAgrifolionufquamfpedaripoteft, cumBacci-
fera fit arbor. Necproptereanegauerim Agrifo-
Iitim aliud efte Paliuri genus , quod [ vtipfe quo¬
que Theophraft. inquit lib.& cap.4.]in Africa na^
fcitur, quum notis omnibus illam referat. Verdm
non obid affirmauerim, Agrifolium alterum il¬
lud eile genus , quod filiquas profert. Sed cilfrt
Amatus fortafle audierit Agrifolium inter Paliuri
genera haberi , nccvnquam legerit Paliuri diffe¬
rentias apud Theophr. nulla adhibita diftin&io-
ne pro omniPaliuro Agrifolium adducit. Quic
&in hoc decipitur , qubd certo crediderit Paliu¬
rum a Plin. dcicriptam lib. i5.cap. 19. & a Thco-
phraft.lib.& cap. 4. effe Diofcor. Pali urum. Errot

K 4

II 6

HISTORIAE

fanepctfeprtet , quodDiofc. Paliurus femen n
liUqius ferat:Theophtaft.verb & Plm.citatisloas
frudum fetat rubrum fiUquis nullis infestum-
Nam tametfi filiquarum non meminerit Diolc.
led tantum feminis, quum tamen rara in arbori¬
bus fuit (emina , qui hirquis vel vafculis qiubui-
1,'oet non afleruentur, non temere cenlcri poteit
Diofc.(iliqius mxtcrmifille. Nam fi de Africani
„ i r • r. A-.icmpminillet.non le-

Diolc. iniquas piiicuuumt.. ’ ,

Paliuro fcripfilfet is. fniftus memmillct, non fe¬
minis. Adhic, quum Theoplir. Paliuro frliquis
ferenti ealdem tribuerit tum vires, tum qua ita¬
res , quas fui reddidit Diofc. ambigendum iane
non eft.quin Diofc.Pal.utus femen in filiquis fe¬
rat. HxcMatth. Quiftufttaluftitans, 3c lple in
media Infla oede prqlabitur. Nam nec Amati,
nccMatthinli Paliurus eft Agrifolium, acvttaque
opinio erronea. Qmd autem Pa . urum Theopli.
&Du>fc.exiftimcmus > Nuperioribus libris oiten-
mones fal- 3 &fneciatim in hiftouia Rhamni, nec opus
Hc repetere : ad eum locum le&orem relega-
mus. , n 1

‘Sic&doftiflT. Guilandinus.Matth.inquitjPaliu-
i \ a - r 1- . .. ...,1™V, tri.

rn u Africanam fdsb Agrifolium vulgo dici fta-

ru . n a i Li it-.iiiain j.iri'' . o

Crat &gits CUi;,f:quide n Agrifolium aTheoph.craCargusap-
y hcofb. , | j a (. j v i d cur, quo d n o n affi r mo . Tan t a fui t e r u-

r.utl - / diulli-m illiushoiiiinis modeftia.vbi quidafTeren-
mt. dumfulfde Veterum placitis.Sanc Paliurus Aln¬
eam effa nequit, neque cratigon, cum fit cius
bacca iucundi faporis : Aquifolii verb neuti-
quam.

I- Verum & Lacuna nobis fuas obtrudit ineptias,

»-viifi. A'>tifolium non folum legitimam Paliurum fta-
tuere aufifs , fed & frudum ipfum per fe rncun-

dum, atque li quis r inurn infundat , tum iplum
fuauiorcm,tit:n vilium (uauius reddi. Qm fi vel
taceas has dcguflalfct [ (i modd vnquam vidit]
vel merum iis imbutum baufilTet , hanc vtique

cantilenam non cecini liet.

Paliutus,inquic Geln. nobis incognitus clt : ncc
feti feri m cum Amato, qui lliccm Aquifoliam no-
Gefr.. errtr. r jpfe Agrifolium nominat, & ab Aquifolio

non rc&e diftingnit] Paliurum facit. Idem Gcfn.
Diofpyron arborem*, Ut Gaza Ionis flammam con-
uerfam putat , cui hac in parte aiTcntiri haud pof-

fumus. .

Fuchf. quoque Aquifoliam Ilicem aliquando
Ncnbcr.t vocitabat. Ita &. Goropius vocat, in Vertumno.

PLANTA R V M >

na huic affingi, qu* ftudiofis Scrncautis confulro- Hg**

nem parere queant. . x

Rob.Steph. cratargum putat. Verum prius di-
flumnoneffie .Etefle negant nobifcumDodon.

Pena «cLob.Herbarii non ignobiles.

Mitthiolus [inquit Apollo] m Ruelhum in- m//m_
uehicur, qubd Lotum eam plantam exiftimaue- Utm M
rit, qui Xtal. Agrifolio dicitur. RuelL autem aho-
mm fententiam refert, Matth. cauillatur.

An Agrifolium AngtuUarx? An hoc mtelligit ^
Varienana infectetis, vbi ait iNabach ed Agi¬
lium Et alibi: Agrifolium & Gumnu cius. Sulpt-
camut tamen Varignanam diucrfas plantas con-

fundere.DeNabacbalibi ditium. , Synolivnti

Agrifolium Barbara vox eft, vt notat Had.lun. linguarM
Acrifolium, Monachi habent. At Aquifolium &.1-
qu, folum legimus apudPUn.p to eodem. Aquilon¬
um vocat Varro, i lentore mfigm. Ica & TmiMs
vocatinfuo Onomaftico dc Had.Inn. Aqrtolum
Allobroges. Forte Aquifoiiumii&am,<\aih Acun- rar„„l
/a/i/tm.Nam quid ipfi cum aqua?Gricisy «: non apmi
item i-U. V t quidam putarunt . Germ. 0tcd; puh
anm/ Stifficnbcr palmenbaum/
Stecbapffcl / SPulbbillcl. Belg. *nl|l/ StcccF#

palm. GM.Houi, Hoofn. Allobroges fpeciatira
Ariqie vocanc : Prouinciales , Anhrtfin , vti nobis
relatum. Solerius tamen notat iildemGreadici:
Delphinatibus Cretum & Zjgrmn : Montbelgw-
denfibus. atque Burgund:s,ifa Tnl , fol. Vafconi-

bus^/jrea/,Hifp.iia.sJii.Lufit.A»i*iB4»,vtidiaum

ante. Angi. €oI)'.

Sed funtqui geminas (pecies facere voluerunt: oin «m
vt Gefnerus : qui in lib.de hortis, poflquam eam, “
qui folio cfHpinofo dixit, addit: nit& alia *pc- spinofi.]
ciesliui folio. B illicii n fuburbio D.Ioannis. Et 1

Solerius aperte dicit : Agrifol.i duo gcncraivnum
folia habet aculeis armata : aliud non aculcaca. I

Uiatur i- cc(Jcllt Ilicem voccnt.non videmus, cumnefpe-
lex • z' 'v - n. .R'

cies quidemeius fit. Non enim eft glandifera, s.
natales Ilicum feraces, adeoque iftuofosodit, ut
bene obferuauit Lob. QuiidebDiofcondi indi-
^>am putat, nec forte valde fiota -Grxcis. Idem c.
Rufcum fylu. vocat, crataegon etiam clle negat
Dod.qui nec Paliurum effe rede fcribit.

Soieiius quoque aperte fcribit nullam efle Pa-
litui fpeciem , vt Matthiol. opi natur, nifiquisad
coccygiam Plutar.Paliurum ablegare velit. Eflc
Jrfr CA- Aquifolium Plini j , Ariam fine Agriam Thcophr.
m at. nat. diuerfam a Lauri Paliuri generibus, quicqu.i
Soler1 <’• dicant Tragus , Lonic. & Amatus. Ipfc verb et-
iara Solerius non bene,noitro iudicio, confundit
t***™ Ariati Agrian Tlieoph. difl.indas plantas , vti

dicebamus, quod & Curtius facit.

Harchius in Er.ch. Aquifoliam Rufco non ab-
fimilem fcnbit.Sedpariiafimilitudine.Reuera c-

HarchiHs gos fifnittoT efi: Afino.

uot: r Had. Iun. Agrifolium Italis Oxymyrfincn,

ne^liujcju hoc eft, Rufcumfylueft.dici, tradit. Qiiod anve-

fitu.Oxya- Tum , Scquktri redte ipS videribt. Iderti ait,
ca/,/htf, o P fi* v ° ce non male dici , aut a fe¬
ritate aculeata foliorum o'\juvocivn c?.y$ict'

Sed non placet ftudio aliarum plantarum nomi-

lOlia lldua dLUlUO urin--. • - -

Hos 'cqmifus CBimh. in aufio fuo Matt i.ct.am
nouam adiecit iconem, cui titulum fccitjAquuo-

1, i varietas, cui ait, folium non fimbtiatum,extre-

mitatem lenem. Scdrcuera neque diftmdli (pe¬
cies elfe videntur, neque propnedida varietas.

Non difn-fli 'pecies, quia vti dicebamus, vetuli P
arbori accedit tantum , vt talis fiat. Non varietas
fpeciei 1 ouia hanc varietatem obferuauimus.non
iri tora aiborc, fed in ramis quibufdam. Sipe oc¬
current eiufinodi folia non fpinofa, etiam in fpi-
nofiffima Aquifolia, qui obferuare volet. Audia¬
mus quid Cifalpinus dixerit. Agrifolium, inquit,
frutex eft, folio aculeato, per itatem arborefeens cofMp.
Hederi fimilis redditur, folio nequaquam fim- j
briato , necpungente - tlolculo. candicantes gr-
gnit rbaccas carne modica , (ub nana th fubdulci.

officula intus ttia aut quatuor, oblopga, fttiata& 0]?lr,
deprefla. Hic forte Rigens erit Hedera apud
pjin. Qui deferipeio Cilalpim & noflram fupra-
pofitam confirmat, Stdemonflrat , quanturnfi- ^ J
ciendum Matlh.defcriptiombus , oftenditquef.il- ^ j
(itatem eius & Lacuna; in dcicnbcndo Agufolio,
vt antea monuimus. Aequi

Videtur Plin. quidem lib.i7,c,8.& aliam arbo-
tempto Aquifolia accepifle, nempe cratiogo-

r „ ii _ : _ _ f„niA nlnc (me PYnln

rempro erquuoiia «oc-op..— , .... r- -- -- „

non Sed hic error iam fupii plus fatis expio-
fas. exterum Aquifolii &Agnfolil nomine do-

IUS.

nantur diuerfe pianti tinprimis vero & commu-
ni omnium confenfu ea, de qua hic agimus. A- Jta4
quifolia Ilex dicitur de coccifcra, vt diclumcap. fj£
pnced. Aquifolii nomen tribuitur etiam Ilici ^
arbori &Phellodrp,vt cap.de Ilice oftenfum. P/o rkru,
Aquifolio Plin. & Agria, AnguiUara Ilicis genus
tradit, de quo nos cap.de Phellodry& Ana. A-y.

qui folium & Cratigonem Theoph.quidem idem

■urus

'rus.

\-ids *r-

LIBER VI I.

Uf,

vjontr.

Yhtoaca

[UttCU.

Thcophr. lu ante didhim, I ^JetP,euntlcumP0,lere «adtmt. Experiatur qui Pkwidii

SSK 1 > Srfhus ecum ^ ***

quifoliara. Ex hilloria Loti arboris ?*??<-•“ A' j r ' al*"s dluturna foperftitione iWaftumac
AtrHfofii u. , . at s aPPa_iet j fafciniitnm.confccratas eiusfrondds fupra fores,

'tam sdium qu4m ftabulorum fufpenfas 4 fulmini- cZZ“”
busea loca tuta feruare credit. Sata etiain in do
mo , vilia ve . veneficia arcere creditur. Item ba- Suferfl*.
culum ex ea fa&um , in quoduis animal emilTum, ti0^'
euam fi citra , defedu emittentis,cr'ediderit ip_

Ium per fc fe recubitu propius adlabi, timprarci-
puam meile arbori, vc Plin.ait , naturam. Flore
e.usaquam glaciari Pythagoras tradit. At nos
praicipuam iis inefie fiiperllitiohem cenfemus qui
iitas nugas credunt. A

Radicum deco6lo,tefteMatthioI.Fouentur vti- Durities

liter articuli, qui prius luxati duritiem contraxe- *rt,cul°r*
runt , nam emollit & refoluit , tumores difeutit, d LUxat,<*
& o lTa fr a dta fe rr uin i n a t. Id quod valenti fis Br*- 7r«/h*r*;
itat radicum ipiarum cortex excoctus 8c illitus. Tufsis.
Sunt qui folia valde laudent contra pleuritidcm Ad- arcen~
tuflim, in puluerem redadta &pota , nobis u-d“m“r?i
men non placent. Folia fnfpcnduntnr circa fu.
nes,e quibus falfie carnes fub cedo pendentipro-

hibentenim fuis aculeis ne murcsaccedant.Sunt, St»/a,
qui etiam febpas ad verrendas domos e foliofis
virgis parant. E acor auiculis in alimentum ce-
atlnc. Ramis , quod perpetuo virelcathaic arbor,
hyeme ornatur templorum fores & ane, quos de¬
inde in fuas ^des deportantruftici . putanteshiC
ceramis fulgura inhibere. & fafeino aduerfari,
gentilitates filperftirionem felientes , a Plinio c,
dodai. Radicfsdecodif6tuemolliuntur& rela¬
xantur egregie dura vniuerli corporis tubercula. Tuberculi

Lignum exAquifoliaconfradtumacdifdfTum, Te- Trd 4-

da: modo vritur, autore Hermol.& 4 Gnrcis in S"*'"'’
hoc WuGarbion vocari (olet. Hoc&e Quercu lTZ.

alio nomine, Panos & Phanosappcllatur EUnu.
vulgo quoque, quemad. d Vitigeneo libro jfada

lampades, Lophia dicuntur. 3c ex Arundinibus,

Eianar.

Fit & Vilcum ex Aquifolia , potiffimdm apud r't“ t*
f ilios notante Ruell.hoc modo. Cortices de- rmU r*~-
ciahunt , & fada humi icrobe vliginofis maxime
obruunt, frondibus arborum inuoluentes, & ini¬
bi putrefeere patiuntur, qubdferd duodenis die¬
bus fieri folet. Tum marcidos eruunt,& tantifper
pila tundunt, dum in Vifcumlentefcant.Demum
in profluente, vt obhatrentes coracum reliquia

fordefquefluitent,proluut,&adieifto olei nucum
momSto fiiilibusrecondut ad aucupia.Nam liga
dis auium pennis pneflat.Matth. ex radicis corti- /id
ce fieri ait. Amatus ex radice fimpliciter. Sed
hoc viicum , inquit Dod. non miniis nociuum *

eft,qu4m ex arboreo Vifco pratparatum: tena¬
ci ffimum fiquidem eft : interaneo omnia conglu.
tmat: excrementum exitus contrahit ac claudit,
atque hoc modo perniciem homini adfert, non
qualitate aliqua, fed glutinofa fua fubifantia.

i - ... ........ lacis appare

Aghfoh: loftjem ei attribui. Harchiusm fuo En-
cnuidio faipfit ,-Brufcmn flue tiifcUm quibufdam
dici Agt, folium. Apuleius inepti Bryonia tribuit
nomen AgrifoJi,. Agriofilon fine Paftinaca erra-
bca 1 orni dicitur de P.ulinaca fyln. Gratiorum
liuc Staphylino fy Iu.

fvlGal-JCj hlc arl30r locis incultis, vtobrolis.ac

ia “???,■. ert,s : flUapropterca pkraque fylinr
s f Ga ,a: Vr? Germania: fcatenr. Hercynia.

altus ptdpeSaltzburgum: montes Bufgund.ci,
bi 'lape obicruauiinus puicherrimas.quarum fo-
a luprema erant Laurinis fimiliima , fine (pi¬
ius. luxu fontes acidos : in montibus Sabaudi-
cis :ui moinious agri Bafilierifis & totius Heluc-
tici. Sed vrx ulpiam abundantius, quiminfru-
ncolaiila iylua prope thermas plumarus , vulub
I lumbares didas, Lotharingix,qua ab iis Vrfuliii
lenditur& vicinislocisivbi plurime arborefeen-
tes confpicmntur,& foliorum varietate predifla.
Moiiipelii: Pacauu : Bononia: : Tubinga:. In An-
glia frequenti /fima. In calidioribus regionibus
minus alie fruticat, nifi colatur: ficetiam irgri.
SchvvencL.notat Aquifolium Plinii in SilefiaTfed
tantomin viridario D.Scholtzii Med. Vratifl. fe
vidiile. Antucrpienics monachi ordinis Francif-
cani, hortum fuum, quem habent excultilfimum
fcpiunt jtcfte Alliato. Et nos quoquepaifim cul-
turS topiarie in horto E.C-Montb. aptari curaui-

mus, quam nomnueiiuilefiibic, hortumque pe¬
renni virore fuo ornat. Sed non feliciter adole-'

, Icit, & virore magis placet, quim multiplicata

ramorum ftonde.Eadem, vti refert Tragus in qui-
b uldam fylms, mm.ea,quam ©enybar vocant,

prope arcem Vcldentiam, e regione Moftllarflu-

U“ , na arboreicic, vtreliqius arbores magnitu¬
dine dcprocencatexquct. Vbi & in hoc genere
videas , qu* humili ftatu contenta, frutices po-
ti us,qu4m arbores apparent. Hocgcnus Aquifo-
lismfaltu; Haganouenfi inter cateras fentes
& frutices luxuqat. Habentur & pulchra arbo¬
res m horto Stuckardiano , & topiaria, Vere cce
pturo germmatifloretlunio/ruflum maturat. u-
tumno.&fubmdcper hyemem arbori adharct.
Nam & Februario onullambaccis vidimus Euc

n.t huic arbor, quod Ilici: nam miri ludit in foliis
natura. Videas, qua nullas omnino fpinas , alia

qua vix vnam aut alleram, alia qua plures : ma

gna tamen ex parte qua tota in amliturigid,ffi_
mis ipims obuailata , 4 quibus & auiculas alteri
credimus, vt bacca dnitiiis arbori adh<;rcant. Ita
Curtius ait: m feneaute folia eius vno tantiim
Vel duobus tribufue aculeis per ambitum armari.

Catol. Stephaniis Arantiorum furculos Aori-
folio commode inferi monet. Si in teneris arlu-

Icnlasinferantur Rofic, producant fubuirides flo¬
res , vt pericilfimos hortulanos expertos ait Ca-
mcr.

't

Aquifolii bacca, fi Dod. creditur,temperamen-

ro Calida fiint ac ficcaitcnUiorum item partium:

Sc flatus difcutiunt. Ad colicos dolores vtiles funt,
crailbs liquide pituitofos humores per aluu edu¬
cunt x. aut xn. numero alfiipta.vt ab hisaccepifle
fe ait, qui earum expcrimentu quandoq;fecerunt.
D.viu huius arboris, inquit Tragiis, nihil com¬
pertum habeo. Anicula eius folia vino aut po¬
tu inieiSa,aducrfus laterum dolorem morbiim-

FAGVS LATINORVM : OXYA

CarECORYM.

Gap. IV.

FAgus Latinorum arbor magna eft, patula , ta./*

mis diffufa, caudice erallo procero :mat§j -Vilviu:

11$

historiae

rie firma , alba,

maculata , corti¬
ce lxui,fubcine-
reo, mediocriter
craflo. Semo
confe&a Tra¬
go cauatur, fic-
ut & Quercus
nonnullx,ita vt
fi aliud domici¬
lium non fup-
petat,commode
in eiufinodi ca-
uernis habitare
queas. Memorie

quoque pt

iidi-

bentijcal-

?**■

tum eft , ALftu-
lapium in caua
Fago (fihxcin-
telligenda)Dra-
conem nutrii fle.
Ante omnia fa-
notatu digni in Fago oculi , feu longa: &

(quammat* illae gemma:, quibus facile vel media

hyeme, omni nudata fronde, facile ^ exteris ar¬
boribus omnibus diftingui poteft. Ex vnciam
circiter plus minus longx , anguftx , exacutx ,
pungentes , vt Se dentilcalpiorum vicem viatori¬
bus haudinconcinne prxbere polline , inuolutx
tunicis rufiis ac lucidis, continentes foliorum
primordia , quibus emergentibus intumefeunc
gemmx, & tunicx illx fathifcentes dccidunt.For-
Oxya^nde. ab [-jis oculis Oxy a dicta Thcophr. quali acuta:

nifi quis malit a fruStuecninato , qui acidus, vt fit
quafi acetofii. Folia ad Populnea, vtplcrique vo¬
lunt potius ad Vlmea , quodammodo accedunt,
minufque rotunda illis , his figura pene fimilia,
firmiora, Isuia, & nonnihil lucida^ntegra. (exce¬
ptis quibufdam foliis in quibus aliqux ferraturx,
Xeu eminentix longx ab muicedi flantes apparet)

6c lanugine interdum, prxfertim in ambitu obli¬
ta : fapore acido , prxfertim nouella: qux colore
ab ortu ex luteo viridia funt,notanteTrago:mox
faturatx viriditatis , quorum auerfx partes,fi plu-
uia, Solis xftu continuo adurente ( Germani heri
WdtCiW vocant : pernitiofum fane pluuix ge-
MtliAuui. nus, quippe quod omnia , qux attigerit, corrum¬
pat, ) mfcftatx fuerint, e guttulis illius pluuix ru-
bicantes ac concaux Pilulx lubnafeuntur , in qui¬
bus vermiculi procreantur. Ea excrementa funt,
qux lingulis pene annis obferuare liceat in foliis
verrucarum modo extuberantia > 5c in acumen

definentia , caua , qux in icone noftra fic latis be¬
ne exprimuntur, quorum & Plin. in deferiptione
Fagi meminit. Quo tempore folia erumpunt,
apparent Iuli ex longis pediculis pendentes , ro¬
tundi , ex multis apicibus luteis conftantes , qui
facile excedunt : nec tamen ii flores funt proprie,
quamuisita nominent diligentes BotaniciTragus
& Schuueckf. flores enim manifefte diftinguutur
ab iftis Iulis: funt enim villi vel capreoli aut fila
quxdam multa fimul , cum apiculis quibuldam
pallidis ac flauicantibus , inter qux rudimenta e-
e. chinatafuturifrudus apparent. Sequuntur caly¬
ces echinati,angulofi,hiIpidi , fcd non rigidis (pi¬
nis, interna parte lanugi noli, carnofi fatis &fuc-
culenti, guftu acidi, qui adaperti quatuorxquis
portionibus diuiduntur : m quibus nuclei trian¬
gulares, lxui & Ipadiceo cortice, qualis fere in Ca-
llaneisjintra quemprxtertenuemcuticulam,me-
dullaalba,lubdulcis , pinguis cum exigua qua¬
dam aditrictione, efui tamen grata. Hic fruStus v-

Fi/uU.

ytrmuult.

T ragus
not &
SciiHHtnf.

floret.

Caljces

thtnart.

Sapor.

PLANTA RVM;

bi maturuerit ex calyce echinato fuafponte deci¬
dit : qui fi porcorum & murium gulam effugerit»
vere appetente ger minans e terra erumpit , b inis
per exortumlaus & pinguibus foliis, quxfubin- rffm
de plura alia conlcquuntur , donec in arborem
tandem adolefcat :id quod & Tragus obfcruauit.

Facile omnes, qui volunt, obferuare poliunt. Raj-x
Radices nec multas nec altas agit , pro arboris
proportione, fed lummx terrxobhxrentes.

HxcO’;y«eft apudTheophr. Sciflimam vertit OxyaThe*
Gaza paflim: quam vocem, vbiinuenerit neOe- Phr
dipus quidem dicat. Oxya,inquitTheoph.non
habet differentias , fed limplex genere eft, [ mox
tamen differentias agnofeit , vti patebit ] ere&a,
lxuis- enodis : tam cralTitudine,qukm proceritate
Abieti fere xqualis , ac in exteris quoque fimilis.

Lignum verb coloratum, robuftum ac netuofum:
cortex lxuis : folium crairum,integrum & indiui- Theoph}
fum [ iytSif enim legimus cum Conft.pro
vt in vuitr. habetur : quamuis Gaza bifidum, &C *"/*■
Dod.dillectum vertat , Cxfalp. diffiede ad fin¬
dendum.] long-us quim Pyro, minime aculea¬
tum, c^aaai^®/. Hic ’J* in compofitione vim ha-
( betrrf negatque Scabfentiam rei indicat, vt
in & alus multis ,vtdo£tilI. Conft.ob-

feruauit : quamuis Gaza & eum plerique fecuti
extremo aculeatum conuerterint. } Radices nec
multas habet nec profundas. Fruftus lxuis, glan-

dolus,tn echino ,[^(7^ JW ] lion

tamen fpinofo,(ed lxui , ac miti, nec vti Caftanea
fpinis armato, fimilis tamen illi dulcedine atque i
fucco. Nalcitur etiam m montibus, materie can- Differenti
dida,Sead mulca vtili. Etenim ad carpenta,le£tos,
menlarum,fellarumque artificium , & ad naui - jj.ru ^
gia. Campeftris nigra , & ad prxdi&a minus vti- a
lis.Frutftum tamen iimilemfcrunt. Idem mox.O-
ffryn,Oxyx, tam latu , feu vti Gaza vertit , cor¬
pore , [th 0VTC1& ] qu«tm cortice fimilem facit. Di¬
xerat autem priib: Macedonix incolx non flo¬
rere exiffimant o ayputv : Gaza vertit , Sci f—
finiam agceftem. Forte legendum o~Uw t» rnv Nam
alibi ea vox O fyww , quod equidem Iciamus , non
occurrit. Cxterum non hic proferimus loca Phe-
gi feu Phagi ex Thcoph.quia fcimus diuerfam elTe gu* Gr«

a Fago Latinorum & Plinii, licet Ruell.& alii inc- r*m.

. & r , - Aliud fi

pte confuderint. LM

Plin.aucem de Fago fic feribit : Glandes diftant Rueuer,
fruifhi, ficu ,lexu , fapore. Namque alia Fagex ror. ’
glandi figura, alia Quernx, & alia Ilignx : atque G/amii»
inter le quoque generum fingulorumdiflerentix.
Prxterca funt aliqux lylueftres , alix placidiores,
quas culta obtinent. Iam etiam in montofis pla-
nifquc diffanc : ficut & fexu mares & faeminx.

Item fapore: Dulcillima omnium Fagi, vt qua ob-
fellos etiam homines duralle in oppido Chio ,
tradat Cornelius Alexander [fi modo noftra Lat.
intellig.] Genera diftinguere non datur nomini¬
bus, qux funt aliaalibi. Fagi glans nucleis [ Ca-
ftanex Theoph. quem Zzjjcw vocari diximus ] fi- 9’}^
milis , triangula cute includitur. Folium tenue
[cralfum Theoph. 1 acleuifiimum , Populo fimi-
le, celerrime flauelcens : & media parte plerum¬
que gignens fuperneparuulambaccam viridem,
cacumine aculeatam. Glandem qux propriem-
telligitur non tribuitFago Plinius. Nam &alibi
poftquam glandiferas alias genericas voces dixil-
fet,Fagum velutidiftin&am nominat. Poccx tz-
men, quibus omniapermillaelandifeiam dicunt.

Imo ipfe Plinius Fageam glandem , 8c Fagi glan¬
dem dixit.Ex Pliniiicaque verbis addudis, & fuis
locis adducendis, fatis clarum, eius Fagum ean¬
dem cum ea, quam hic delaipfimus. Miramur fa-

ni cum difcrimen non (latuitle inter Fagum Lati-
fimumd' Phagum Grrcomm , nec demonftraffe
Fagum eandem c i Tc cum OxyaThcophr. pr®(er-
tim tum cx eius de Fcriptionc quaedam excerpiiile
videatur. Nec (cimus quo nomine donec yiyr
Theophrafti,nifi ci ficEfculus.

Fagus olim Troi® magno in honore habica
fuit. Ec Latini Fagum fuam perinde atque Gratci
Puamlouiconfecratunt.authore Goropio. Vndc
lupiter Fagutalis ^ luco Fageo drdus. Virgil.eam
paflim celebrat : Edog 2.

- Duo tibi pocula ponam

F agina, calatum diuim opus Alcimedontis .

Eidem patula dicitur 3alta3 frondoJd3ardustsrorans ,
rudis, tcres.5cc.Ver tegmen autem patui® Fagi ni¬
hil aliud intelligit.quim Augulti patrocinm.Lufit
_ idem V irgil. Grammaticos,dum, Fagineus axisdi-
xi:: quod illud Homeri ‘olaclpu d^uv interpretari
voluilTe videretur , eo quod Fcirct ex Oxya etiam
axes fieri .Celebrat® Ac olim haft® egr egi® cx ea
fieri (olit®. Ideo Forte Theopliraft.dixittrqualem
fe rme Abieti & ad fimilcm quoque v(um com¬
parari. iypet* o^virm dici ab Homero prodic Por-
phyrius.Locumquxrant otiofi.

Xanthus Lydus Se Menecrates Elaita audores
funt Fagum arborem apud Lydos Mylon dici , &
Olympum montem Fagorum fyluis abundare:
Vnde Myli populi, vt Strabo inquit & Eufta-
chius.

Hailucinanturqui Oxyam Gr®corum,ornum
exiftimant, vti Pandcdarius. Vetus interpres, vc
notat Goropiusppro Oxya reddidit Fagofcifli-
mam : nefiamus vnde mutuatus fit (ciffim® ad-
iedionem , nec ille fie ficirefatecur. Tanto magis
miramur Hermolaum, Ruellium & alios, alioqu:
dodiffimos viros, etiamque bonos Latinos tam
implicita fide faifos.noftris.fid ell, Latinis ] fic, (li¬
mam appellari : Immo & Scaligcrum emundifli-
m® naris Plvlologum , ea voce v(uin ,qud nullus
vnquam probatus autor,quod quidem (damus,
vfiuslit. Non con fueram (uam diligentiam adhi
buit Tragusm Fago, cum ait: LattneFagrts.Gr?-
ce Phegos : aliud genus vocatur Scifiima , Oxya,
quod non prouenitapud nosidodi vocant etiam
Mylon. Hic triplex error. F.igus Latinorunrnon
e(b Phegos Gr®corqm vt ille putat , fed Oxya:
quod non aliud drftin&um genus k Phago. Et
nafcicur apud nos Oxya.

Necplacet iConft.in (uo Lexico j»je\Theo-
phraft. mificeri cum Fago Plinii, quam tamen ip-
Icmet alibi diftindam agnolcit. Fallitur igitur
cu.naic : yJavsvQ» ytrw , Fagea glansPlinio, ,'r,^

>1 sapris Theophraft. lib.q cap. 9. Haud enim pa
gea Glans eft i voy* jatprrsVTheophr. vt ille cjtat
Immii ne qwyfiquidem (impliciter. QmunClln-
dem errorem committuntRucll. Callor.Dur pa
cun. Curtius: Cornar. Rufii Dod. MatthioJ.
guihdu Choul.Had-Iun.& poliremus ill^hiflrori®
Germanice, Tabernamontani titulo edit® Com¬
pilator. Adde his omnibus Lonicerum, qui nec
ipfie Phagum Gr®corurn& Latinorum diftingue-
re nOLiic, ita namque feribit: Theophrafti duo ge¬
nera , marem iefoeminam , alii diuidunt in albam
& nigram. Fagus nigra prouenit in agris , nec ita
frequens: cortex eiuscraffus &hir(utus ( Saa
tidjr) In medio folii (olet prouenire bacca viri¬
dis acuta : fru illis dulcis e (i, & triagularis : Oble¬
ctati turagrorunl plani cie. Fagum nigram, vocant
aliqui (cifi7mam, quia lignum cius facili in affulas
finditur.Grici vocant Oxyara. Hsc Lonic. quj

LIBER VI !•’

itji

nonanimaduertit Phegon Gracorum diuerfiam

a Latinorum Fago, m qua nobis nondum cogni¬
ta differentia a ntgredine&albedinc, ignota etii

nobis corticis htriuties : nec nota Fagus , qu® ob¬
lectetur planicie agrorum. Ita vides paucos m re
herbaria, quid fcnberent, aut poftencatem do¬
cerent, fecuros fu® fam® , ahimadtaerrifle. Miran-
dum,herde,in re tim clara, tam manifefta, adda¬
mus etiam tim facili, quam vel fola collatio de-

lcnptionumTheo.phralt.&Pliniiadduitarumlu-

ce meridiana clariorem faciat : quam etiam clarani
fecerunt, Cordus, Pena,Lob. (qui tamen alibi
eundem errorem commitit,vt dicetur pofteaJGo-
ropius , Girardus Anglus , C®(a!p. Sc Dale-
champ,

V.dctur tamen dodiffimus Hermolaus aliquid
mbolfeciffe, ctlm ita (cribic : Fagus ea , vt quidam
(cripferunt , qu® inf enuiffimas fecatur laminas,

g andifera non cft :ldcoque duo genera fiuc no- rum non
mma Fagi funt: glandem ferentis, materie fcabra, 4'-
quam Gr®cie,'p.K appellant, vtftuduin quoque
Hippocrates: & alterius , quam Grici Oxyam. H .
SedfallrturtneoqubdFagum, vt didum,ab hac „1
Oxyadifttngmc. cp»'y®- verd , vt dicebamus no¬
bis vi detur Elculus. Et Ruell. ait: Fagus Gricis *<"«■

1 hegos.glandifcns arboribus annumeratur: ta- '
meth nudus nrhil fimile glandi habet. Cicera
tranferibit ex Hcrmol. co non cicaro , & fatis
indiftmde. AcPhegifrudusfimF.is eft glandi:
immo ip (emet glans elLquanquam interim etiam
nolimus dicere, Fagi frutFum plana nihil fimile
habere cum Glande : nec glandiferis arboribus
(impliciter annumerari : nam iPlinio veluti ex¬
audi iam ante didumiNe quilquam igitur poft-
hac arbitretur»*^, Gr?corum& Fagum Latino,
rum eandem eile arborem.

Dod. quoque in poftr. fuis feriptis aliquid Iu- , -
bolfecit.quandoinquit: Ad Fagi genus i noh-

nubis refertur qu®)SvaThcophralt.dicitur. Sed
fallitur tamen idem Dod.quando addit: Plinium

& hutus arboris memini(l'e,fed (uboftry® nomi¬
ne . It modo noh per oftry allegendum fit Oxya 1.
i;xap. u Nec fub Ofiry®,(ed Fagi nomine aper-
tifiime dcfctipfic Pltn. Et (i Dod. fidum caput
Theophraft. vbt Oxyan de(cob:t perlegi [fetati
conhderaffet , deprehendiffat, hanc & Oftryn fl¬
ue Oftryam etiam Plino didam, ab eodem, ipa
lomet capite, fatis clara de(cribi:[interpofit . rati¬
tum hrftorra Taxi, ] nec fiufpicio eum mctffiffctj
Ptinn Oftryn. mutandam m Oxyam, quum atbo
res reuera fint diftind®. Tantb magis hallucina-

tur Girardus Anglus,qui Oxyam Theophrafi pu c,r-lri’
tauitelfc Oftryam Plinii,qucm fuam opinionem "r"'

(orpfiffe ex Dodon. fufpicamur. Itaque nullius
momenti illa corte dio Dodon®i apud Plinium,
quain Oftry® deferiptione , pro (eminehordeo
fimili, putat legendum , (emine Caftane®fimili.

Nos Oftryn Plin. eandem cum Oftry Theophr
cenfemus.de qua lib.feq. fub Fago fepiiim, dmer- ZJ tZ
(a ab Oxya Tbebphraft. 'ctem.

Nefcic quid velit Io. Ferus, duminGenefin 7i,Lc»«v.
cap. t. Fagum nullum frudum ferre aic,fed femen.
qu® h®c(ubcilitas> Sine Fagum hanc noftram in-
telligat, fiue Fagum fepiuin,fiue etiam multorum
imitatione Gr®corum, & frudum ferre &
lemen, fi rede noucrit, intelligec. Quid diferimi-
nis facie in ter frudum & femen nelcimus ■ nili
forte maiores frudus.ftudus : minores , femina
cum vulgo dicere velit. At ne nefeiae ille, & (eme
frudus eft.quamuis non totus vel cotum frttdus,
femen fit.H®cadPhv(icam’pertinent, cuiusnos
non partem tanctlm, fed totam profitemur. Sw-

historiae plantarvm

taxat.

Tagus (J>t-
acs Quer¬
cus Paufi

Du Choul
repreh .

(picamut ei fotte vifim aut cognitam Fagum fc-
piUiTi, qux paruafert femina , loco frudus,ideo-
que in ea luam fubtitaatcm exercere volui (Te.

Quamuis autem Lob. in Adtl. Fagum agnoue
riteilcoSjai/ Theophraft. tamen in fuis obfema
tionibus hallucinatur . cum fcribit, Fagum Diof.
cor. Quercus gtneri affignare , c k conmnle mu¬
nus obire : nam in omnibus operibus tere i
Quercu differt Fagus Latinorum: igitur per <p;;ypv
Diofcor. hanc non intdligit , vt Lob. tui irame-
mor tradidit.

DuChouLannotatiPaufaniamin Ar cadum lyl-
uis,diuerlas elleQuercus prodidi ile, quarum alias
' alias Fagos appellat. Non efl nobis ad

manus Paufanie Codex , hic com nentantibus:
forte ?;?>«»- habet. Idem du Choul Fagum , glan¬
diferam arborem agno fcit, fed glande intus tra¬
gula. Et tamen paulo pbft, parum tui memor,fub-
dic : De oxya, quam Sciffi nam dicunt, non pot-
furu confirmare an glandiferarum in numero re¬
da polTu collocari -.fructus in calyce m-vli . ca-
ftanex fimilis dulcedine atque fucco.* Sed hanc
eius hifitationem variationemque pepericerror
ille communis, quod nefeiuerit Fagum Laiino-
rum efle Oxyam fiue Sciffima n , differentem a
Phego Grxcorum : quod toties inculcare pigeret,
ni errorum varietas id fieri poftularet.

MAtth & Matth.in prioribus com. vitiofam figuram ha-
h>h L»gi. ,oct p 0 ti iis Fagum tepium exprimentem. In po-
UtjuS 1 tremis meliorem, vbi timen nullam Oxyx men-

tionemficit. ftift. Lugd. more tuo duas icones
ponit : priorem cum (errato folio, que falfc ad fal-
fam Matth.iconem fafta : alteram cx Dodon. bo-
iiam.

Synonyma Dicitur itaque Gr.tcis , etiamque

1 Cultus.

hug

Chtac.

«sTh eo ph ra ft. n i fi mendofns fit codex, &
Hefychio. Goropius pr.ffim Oxcam vocat, qm fci-
uit tamen Oxy.on Thcoph.dici , quem toties erat.
.Et quid prodeft Grxcum amplius retinuilfe no¬
men in fchola Latina, fi Latinum fnppctac. Idem
Bitttarutn k Ballaro Baccho nuncupatam fiitTc
credit.Quid vocis fit Ba nefeimus. Eidem
in Hieroglyph. Boek arbor , Grccis Oxea. L it n.
Fagus. Frudus l [non ttvytC , vt C ) nft’. ]
xcy7roV Theoph. PofTis & dicere Nu¬

ces Fagi. LydiMyfbn vocant-rborem Bellon.
annotat etiamnum hodie m monte Athos voca¬
ri, Oxya,&in Macedonia, Oxyrs. Arab.f Innaos,
aut Ckijftu, Gemi. Bucc^bauw/Bucfc. Frucluin
£ud>nti0lm/ Buidpeycfid/ Si BudjccFerle. Gal.
Tat^ Foitteau,FayantiHeJire : frudum, F«r»^Mon t-
belgardi vocant arborem, des Ate> Sides F )■ Bc*g.
BuccFcnbooni/BoccFboom : Fr. BuecFcn noo u
fena. Angi. Cjje Becd?/Sc Bccd? tree.I: -1. F agi -.Sc
Tagia, ScTaggi. Matth.in poflr.com.Ital.ait, fru¬
dum in Hetruriadici Faggiuola.Hifp.C^dilHaya:
Catal.F«x:Portug.F4/d.Hung.biFt;:fa.FruItraCiir-

Locus.

fjtcus Ta
gutalts.

tius duo eius genera nobis conatur obtrudere,
non animaduertens quam male o/jom vocat,
eandem elfe cum Fago eius priore feu Latino-
rum,aFhego diffindam.

Oxyam Theophr. tam planis qukm Montibus
prouenirc ait, quanquam differentiam quandam
inter vtramque faciat , vti didum. In Efquiliis o-
lim, vt prodidit Varro lib-4.de ling.Lat.fuit lucus
Fanutalis , Si Vi rarum Querquetulanum faccl-

Fagutalis , Si Vi rarum Querquetulanum faccl-
lum : & lucus Mefitis. Viras Feftus didas vult
Nymphas , qux prxfident Querceto vircfccnti,
«j ecoaLcu^cJf , notante Dal. Ex eo loto
. . . Plin.SyluarumdiflinguebanturfScandulx] infi-

*i!ueuj ^j/gnibuSjFagutaliloui [Fagutalis Iouis Dal.] etiam
‘ nunc, vbi lucus Fageus fuit , porta Querquetula¬

na. vet.] colle in quem vimina petebantur, «atque
lucis , quibufdam Si geminis. Dixerat autem Sc
paulo ante Scandulas e F igo aptiffimas.Hxc obi- ' '
ter. Iul.Cxfar lib.^.de Bell. Gall. tradit in Britan¬
nia materiam cuiufcunque generis elle,vtin Gal¬
li 1, preter Fagum Abietem. An idem hodie ve¬
rum , viderint incole. Per totam Germaniam fa¬
miliaris e(l: amat &montofu fed humentia , S:
plana. Nam Si Plin.tefte ,defccndit in plana. In
monte Athos abundat , & ltv Macedonie m inti¬
bus : Bellon. In Carinthhc Stiric& Gatniolcfyl-
uisMitth. Noftra cura pafli n fepibus topiariis
inferta in horto Montb. Vbi & in horto D. Viroii
vexilliferi E.C. perelegans Sc amplum vtnbracu-
I uni olim mandato lllultr.D. Georgii Patris Illud.
Principis Frid.Ducis V Virt.&c.pUntatum , quod
nec Solis r idios circa meridiem , nec pluuias, ac
vix guttulas aliquas imbrium admittebat.

Floret ^ frondem protrudit communiter Mar- Teio pus
tio. Frudis Septembri cum caftanca maturatur.

Arboru n fertilitas omnium fer 3 alternat, inqu c
Plin. fed m ixime Fagi. Excrementa vcrrucofain
f .his obferu mimus Iunin : Maio & Iulio proue-
< iunt iuli. Porci frudu faginantur Nouem-
bri. .. .

Conflaiuer, inquit Goropius, Sonn fatus m- trror
C0I5 affirmant , Fago cefa , fubnafei ex eodem mc-.,**
trunco Betulam , fc tamen vt credat , vix adduci fiof
polle. Et merito non credendum. Sed potius , fi tnBtt-t
quando Fago Betula fuccrcfcit exiftimandum Be-
tulx femen ob tenuitatem a ventis facile tranf-
ferri. Ergo nadum folum Sc terram commodam
facite apprehendit. Talis folet elfe , vbi Fagi pro-
ueniunt, quarum trunci & radices, cxcifa arbore,
ficite put.efcunt,ac terra leucm efficiunt, quam
faede fu beat Betulc femen, & germinet. Betula
namque tetra pingui & crallaaut faxofafemine
non bene proucnir.atleui facillime.

F igine 1 glans, tradente Trago, nonnihil calid? VIrc
obemet qualitatis , porcis muribus Sc turdis hy- fu*.
b’rno coo gratiffima. Rarus in med.cina vfus
ell.Fa'” fola, authore Pl.n. manducantur in gin-
j giu irumlabioru .'que vitiis. Calculis [Oculis M.

Gallis.Guiil.] gland s Faginee cinis illinitur :item
I cum meile A -pecus. Fo'ia teccntia wfa & im-
I polita, caldis tum -r bus profunt , eofquc difeu- ' /-
liunt. Aquiquq in cauis Fagis &annofis Quer-
I cuSus quandoque r* peutur , lingulari remedio ad Se\
1 ad omnis genens fcabiem Stimpeugincs Liche- 1>n?r“>
nalque facit, quod Icipfum in pecoribus Si horni- Ln ^
mbus expertum fcribit idem Tragus. Vipera, te- CtH//r
fle Rue 11. Faginei ramuli iadu vel oblatu cohi- ftram
betiit. Hxc vero ante Rucll um a Plutarcho quo¬
que prodita. Sed vehementer dubitamus anhxc
iniit noftrxFago. Cohiberi polTct vel alterius ali¬
cuius arboris ramulo , ne videlicet viceritis pro¬
reperet. Verum nomtaintelligit Plutarchus. Ex¬
periri id poliunt Pharmacopa-iPatauini, qui Ver¬
no tempore ad montes Euganeos proficifeuntur,
viperas venatum pro thcnaca. Qiiidam dicunt,
inqu:t Tragus , Faginas glandes vflas Si mixtas
cum axungia porcina applicatas calide lumbis,
confcnecalculofis,quod6c Matthiol. confirmat.
Glires F-gina glande maxime dele&antur ac pin- ^
guefcunt. Quamobrem cdm eius aduenit matu-
ritas, tefle Maith innumeri capiuntur Glires in
Carniolx , Stirix & Carir.thix fyluis : qu ppeiis
in locis incolas mane v deas , qui faccos Gliribus
plenos ferant, vna tantum nocle captos. Dele- , ,

clanturFagi frudu etiam mures : fiquidem e lon-^^l
g-nquis regionibus natura du&i gregatim fyluas^^
fngrcdwncttf. Item Si Sciuris grandimus cft ci- *HCt.

c vires {

Ul

LIBER VII.

bus,ac etiam turdis , merulis , aliifquc compluri¬
bus volatilibus. Glans Fagea fuem hilarem facit,
a, carnem coquibilem , acleuem & vtilem floma-
cho. Et lanci in Germania: inultis locis, prxfertim
in Saxonia fues iis laginari nobis relatum. Fagi fo-
liaclitata , labiorum gingiuarurhque vitiis mirifi¬
ce opitulari : tufa item torpentia membra corro¬
borare Matth. allerit. Dod. eadem folia refrige¬
rant, vtiliterq-, applicantur pullulis & vlccribus.
Nuci eus nonnihil hu nidus Sc calidus, cuius licet
non multus vfus fit in hominibus , dulcis tamen
etl & efui gratus , vtilis fereadoirmia , ad qua:
Pinei nuc lei : vt idem vult. At nobis fane obfer-
uatum, Fagineam glandem, poti (fimum virentem
& nondum exiccitam, ii paulocopiofiuscome-
datur. Lolii inflar, caput turbare , ac ipfos etiam
fues allinunt, cius clu turbulentos reddi , & tan¬

dem obdormifeere : id quod etiam Schvvenckf.
tcflatur: qui ait, caput tentare , & inebriare eos,
qui nimium comederint. Fertur pinguedo luum
eiufnodi Fagineis glandibus faginatorum mol-
hor-, quxquc dum coquitur, magis liquefcat. No¬
li mus itaque has nohil.ffimis ac innocuis Pineis
nucleis fere pares d ccre cum Dod. qui & iple in
poftr.fuis feriptis merico omi fitilla verba: fed ad¬
dit: Feruntur renum ex calculo dolores, (i edan¬
tur, mitigare , & ad Calculorum ac arenularum
faciliorem exitum prodelfe. Deleniantur iifdem
Columbx. Eft Sc efca vrfis quxfita , inquit Lob.
&pauperculx plebi, regionibus calidis& frigi¬
dis : fed quas Calidas intvllig.it , notare debuir.
Oleo ex ea exprelTo paupercula plebs tempore
Quadragefimali loco butyri vtitur,tefleSchvvek.
Sed prxeipuanobilitas , vtilitafque merito, quo¬
que habeatunlla qua Poetarum maximus Virgil.
celebrat : Eclog. 5.

- In viridi nuper (] tu Cortice Fagi

CJnnina defcripji : & modyjans alternanotaut.
Et Plinius lib.nTcap 9. Scribit in recenti cortice
adduces explorator , incidens literas a fucco.
[incifasliteras tegere fucco Dal ] [.Literis oh fuc-
ci madorem non conlpicuis, &c cum liccatus fue¬
rit cortex apparentibus.] Nec non in quodam
vfu factorum religiofus eft Fagi cortex. Sed non
durat arbor ipfa. [ fubaudi, cortice fpoliata.] P.
Crefcentius feribit Cinerem Fagi polFe allumi
ad conficienda vitra.

Theophraft.humidiflimamoxyamdicit : Ie<flu-
lofque ex ea cedentes Se obfequiofo-s conficuea- I
dem minoribus nauibus commodam:atque in to- s
tum ex hac tefludinem : lignum carinis

affigi folitum , ne dum (abducuntur, lacerentur [
vel offendantur ) condi folitam. Praeftare item j
ad plauflrorum vchiculorumque vilem fabricam. |
Denique hanc in aqua permanere incorruptam i
polle, madefuStamque reddi meliorem. Cortex
Fagi, inquit Plin. Tiliae , Abieti , piccx , in ma¬
gno vfu agreftium. Vafacorbefque ac patentio-
ra quxdam meffibus conuehendis vindemiifq-,
faciunt , atque pretexta tuguriorum.

Facilis & in opere Fagus, quarrquam fragilis &
tenera. Eadem Sc fenilibus laminis in tenuia
flexilis , capfifque ac feriniis fola vtilis.
Fagis pedtines tranfuerfi in pulpa. Apud an¬
tiquos & inde vafis honos. Pocula Fagina Alci- ;
medontis, cxlato opere fa£ta fupra di£la ex Virg. j
Miramur fane oxyan Theophrall.& Fagum Pli¬
nii olim in tam nobiles vfus vocatam , maxime
eius materiem, quam Icimus facile putrelcere,ni- j
fi fit perpetui) te&a autin aqua leper merfa,quod ;
fxp£ nobis obleruatum in lignis ad virendum ;
fedlis. Si enim lub dio maneant non teffca&ma- [

defeant , facile corrumpuntur , & ad ignem inu¬
tilia redduntur : alioqui inter nobis nota ligna ad
focum carbones vtililfima &prx aliis expetita.

Iam fi ad formam fpedtemus, qux quxfo in hoc li¬
gno elegantia, inter tot alia, & t&m nobililfima
ligna , vt ad cxlata opera fit adhibitum? Non fa¬
cile dixerimus aliam oxyam Theophraflum, aliam
Fagum Plinium a noflra Fago intellexifle : hoc c-
nim vetat vtriufque deferiptio tam eximie & a-
perte huic nollrx quadrans. Sed multum potuit
V cterum fuperflitio in rem aliquam , alioqui per
fe nec valde pulchram. ^

Scandulis Faginis quas Plin. pofl Roboreas ap-
tiffimas dicit , liodie longe proferuntur Quer-
cinx. Immo inutiles habentur Fagi nx , ob modo
diftam caufam. Nos concedimus Plinio capfis ac
feriniis folam Fagum vtilem. Multa alia hodie
prxf mntGr.Ec iplemet Plirl.fragilem & teneram
fatetur. Ouanquamadcralfiora^irmioraque ope¬
ra nobis latis firma videatur, vt ad plauflra , & fi-
nvlia. Multa quoque vtenfilia ex ligno Fagi cofi-
ci folent , &c plxraque in Urum en ta agrie ulturx.

Annotat Tragus , Fagum in aquis durare incor¬
ruptam j madefaclamque firmiorem reddi , xd i li¬
ciis aquaticis accommodatiflimam. Theophraff.
idem dixerat prius.

Sed non poliremus vfus eius, quod in tenui f- 4d W-
fimas laminas flexiles dille<5li,enfium vaginis fir- Z,nAi-
mandis intcrleritur , ad id cultrariis hodie lola v-
. litata.

Iucundum filtem auditu efl, quod Io. Cole-
rus tradit , quomodo (cilicet in Fcflo omnium
Sandlorum experri liceat qualis hyems ventura progneps
fit.-Illo ipfo die, inquit, in fyluam abito] vtrefcif- tonfejht-
cas num hyems calida aut frigida futura fit) ad tum'
Fagum, cx ipfa affulam recidito , & fiquidem fue¬
rit licca: hyemem expcdlabis calidam affuturam,
fin vero fuerit humida, hyemem Ipcrabis frigi¬
dam aduentuiam.

CASTANEA.

C a r. V.

craffam arborem
excrefcunt , Quercuumqueannofarum cralfitu-
dinemadipifeitur. Cortice vellitur leui , macu- CtrUSSm
lofo , fubnigro. Eli vbi Sc in cinereum vergat, fed
potilfimum in ramorum extremis & iumoribus
arbufcuUs.Maccries robulla, non fentiens putre- Materiei.

f ora. I.

L

m

historiae plantarvm.

Cor e iit A

1' r • mitis carbones Pura &planacft ex cis SSdariana : Tarentina

dinem,in igne mrutum erem • ~s ex_ jminus.tra&abilis. Laudatior Corellian a, & ex ea Me(erA„4

ftat|mextinguuncur,prom.e trnriac duas fafta, quo docemus in inficis modo. Mcterana, Trtsngult

quam rubens cortex profert triangulis, [rubenti PofuUru
_ 1 - Rr nonni arihllS nU "*£r?Jm

ltatimexunuuuiitui,^^. -

i petiti. Folia gerit ampla & magna , vncias dua

plus minus lata, quatuor aut quinque longa , te¬
nuia Jerrxinftarincifa, nonnihil rugofa, tranl-
uerfis multis ivenis in dorlo eminentibus a me¬
dia infignicoftaextenfa, frudum praicedunt nu¬
camenta dependentia, infigms longitudinis, lu-
:: ut.tmtn- ceolis apicibus coftantia. Fert calyces echinatos,
puneentes, erinaceis fimiks, qui intus , viiloli
feridinftar.taau molles funt. In quo conttnen-
. . .... turbina: aut terna: nuces , aliisvftica, ex lata balt

in acumen delinentes , compteill , a.timdine
vnciali , plus minus , interdum &vna parte in
ventrem extuberantes, cordis formam quodam-
Cirtirri. rnodo , vt vulgo pingi folet , imuUntes : cortice
exteritis obdutta:, non craffo fed veluti coriaceo,
duro ac lento , civeritis fpadiceo ac liui , excepta
barifcabriore&lnbcinetca, (qua parte adh.dtt)
interne incana lanugine molli pubefeente , cui
fubiacct alius tenuior cortex fiue membranarut-
fa,crifpa&. llliris glandis fefe infirmans, fi agi

lis, amaricans St adllrineens, nucleum fiueglan-

dem contines albam, cailofun, folidam ac duram

fatis, qualis glandium fere Querqus, fed dulcem

& gratam pdatui , potiflimum fi cofta fuerit.

Cur echino X natura muuitq videantur Lacunae,
dicetur in viribus.

-»••« Cidaneaplurcs obferuit.v (pecies , Vulgata
qux modo deferipta ’■ humilis fcu raesmofa. ^
quina didta: & deinde quidam aiia: exotica: intra
• - • • - ’ • ** ie vulgata luas difte-

p- V.i

deferibende. Sed ip!a quoqu

UC1U1UU1UC Cj... ... Q ^

.• •.i . rentias ac varietates hibet,pot'.lfimu n in r.uctUi

vt a vulgo difeerruntur : Magni, mediocres &

' 'tgn*' parui. Magna? caftanea: rcuera a mediocribus
non differunt, fed pnft vindemias quarftus cauta,
aut gratia muneris, maiores a minoribus feligun-
tur: Maiores, vulgus Gallorum Matrms , Mar-j-
Marrones. ;jfj. ruci]; Marr.nes Curtius vocat : cuius nominis

ratio adhuc incomperta nobii oft, amo

ilicudi.oc

'.Unares
■- fer*.

raiioauiiu1. f

&fiporis (Inuicare commend iridi 'ne. Hx lautio-
Commtmes. res diuicum merdas claudunt. Reliqux commu¬
niter caftanea: dicuntur, & pauperum (atutanc
iciunia , quanjuis &promi(cuead vuigi menfas
admittantur. Iilas cineribus obrutas prius tor¬
rent igni : has tSc torrent quoque $c frequentias
in aqua excoquunt ad fariandam plebeiam aui-
PtutUrcs. ditatem : vnde Populares Plinio dictx vi¬
dentur. Tales Lugduni & paffim apud Allo¬
broges videas venales adhuc ab clixatione cali¬
das haberi, tkh mulierculis per plateas Sc compita
circumferri, clamando patrio idiomate, Chattagny
cbodi , tuttichedi. Adhuc calere , vociferantur.
Sed habentur & minima ac veluti fers , vix vn-
gues digitorum, ac raro pollicis arquant aut fupe-
rant, quarum vix decem aut duodecim vnam ma¬
gnam pendeant. Videntur & callo effe folutio-
re,guftuq; prediiftis longe inferiores. An id cultus

faciat, vel locus, vel fpeciei quidam fit varietas,
confiderandum. Ruell.faneduo agnouit genera:
maiora ,& minora, veluti funt feri. Nullo au¬
tem nominis alio difcriminc hodie (eparantur,
tametfi figura, magnitudine, doteque haud pa¬
rum inter fe differant. At Cordus tria facit gene¬
ra: vnum fylueftre.: &duo fatiuarunr.minores &
maiores. Sed in h s ita (eres habet vti diftum.
Matth.f :t las Se fylueftres tantilihin Hctruriaa-
gnofti:,& duo gen era dicit.
tU Olimplu . habebantur genera , vt legitur a-
1 pud Plin. Tarentini faciles, nec operofo luntci-
‘ bo, pltnx figura. Rotundior, qua? Balanitis vo-
catur , purgabilis maxime & fponte profiliens.

quam ruoens cortex prirert uunguin,L“-‘ - - * ,

cortice, quam vulgus prxfert. ] 8c popularib^ ni-
gris , qui co&iuac vocantur. Patria laudati (unus Dljyere9tll
Tarentum, &in CampaniaNeapolis. Cxtcrx i

fuumpabulo gignuntur,fcrupulo(a corticis, intra
nucleos quoque ruminatione. Vcl,vtDal.legit,cv

clarius: fcrupulofi corticis interioris circa nucleos
quoque ferruminatione. Nimirum,tanto adhxfu,

Sctkmardto , vt interior cortex glutinatus cum

nucleo, folidatus ferruminatufq-, videatur, ideoq,
ab eo feparari & diuelli ncqueat.quod vitium e(t. Ltnl\v
Has poltremas Lonic. Plinii differentias addu- Lttp,jei
cens ,ac fi fibi vel hodie cognita: elfent , lapideas porcorum.
porcorum inepte appellauit.Videtur autem Plin.
oiffo genera feci ife. Necdubium , inquit Bruer.

quin hodie multo plurainueniantur.ingenio ho¬
minis nihil intentatum relinquente.

Varia porro eff: aUthorum de caftanea hiftoria,
vide nturque fibi in ipfa nominum varietate pla¬
cui ile, vnde hiftoria dubia magis ac ancepsnon
rite adueitenubus apparear.

Primum non co/uunit , an Nuces diccndx, aQ C<*ri^
Glandes,Pomoiumque generi acc. nfendx.Htpp.

(anc lib.i.de Dixta vj. 'axi-jitt d'c:t,hoc cft,Nu-
ces latas: quo loco Cornar. vc dicetur in viribus, prchW
TrernirAConucrtit maturas, cum potius noftroiu-
dicio codas vertere debuiiletiquales Virg. mol-
lcs dixit Edog.i.

- — Sum nj‘/u nutu P.nia,

Caji ane* m lies ce prefli cjpta lattii. s erujl

Quanquam Seruius exponat quoque caftaneas pjM. .
molles, maturas, caftaneas nullas nouimus, aut ab
authoribusdciciiptaslcgimus , qux maturitate
mlpllcs cuadant , lapidiores quidem redduntur,
gelu molles euadunt , fed tunc cfu inutiles. Co¬
ctione vero in aqua, aut fub prunis tales reddun-

cur. ExTurner.tamcn (ententia non ab re fuerit, ‘rtl •
earum certum genus intelligere , quum interpres
Nicandri caftanearum quoddam genus
id eic molle appellet.Sic enim fcribic.r^/ '5

To yiji r->ft fccvaVi 70 'j hOTnuaVjTo outKtLXO ’ } tc 'q VfuaMMy.

Nec ideo ab errore vindicabitur Seruius & Frifius
qui cunque cos fecuti funt , qui non fpcciem a-
liquam peculiarem ,(edin genere bene maturam
intellexerunt.Idcm Virg.Ecl.i.Nuccs dixit:

Cajhineafque nuces, mea quas Amarjllis amabat.

Nuces inquit Plin.vocamus caftaneas

. . . . — r.~ . . s»»"- 3

e|uam accommodatiores glandium generi. Calta-

. ... i : - „ tL ..... I IX a . 2 . P .. ?

, lu-jlre.

I|uai II .uonuicj o ' -

nea, noftroiudicio,Theophraft. cit&tos.GAwQ"» ThtiJ
quod facile probauerimus vel cx illo loco, qui ha¬
betur lib.5-c.10- vbi ait, Oxyi fruiStum [ quam Fa- tW
gum elle Plin. & Latinorum, antea declaratum.] Wt

lxuem cite & glandofum in echmo , (ed non fpi-

nofo, verum miti, nec vt JkV /Ba/co^iS-leucaftane^a 1
[ita &c Gaza vertit] (pinofo. Quomodo clarius j
potuiffctmfinuare caftanex fruiStum , quam O- ;
xyq cum illo conferendo fateri quidem habere c- '
chinum,(cd non ,vt J)tf CJ.K<u>®^}tt.Kav5ro : Simi- .
lem tamen illi effe dulcedine atque (ucco? Sjc&
cap.f». eiufdcm lib.caftaneam intelligimus,vbi ait: ||
Quidam Quercum, Nucem Auellanam & J)os /3*- |

Adu/o- florere exiftimant : alii non. Vbi iterum Ga¬
za caffaneam conuertit,& rede. Vbi pro Nuce
auellana , Yiictv.xzvTK xafva legitur. Sed quando i-
dem Gaza eodem cap.pro napi*, fimpliciter , repo- ^
nit Nux Iuglans, fallitur : nos Auellanam intelli-
gimus : qux [quod ille ait ] ficut 6c Jios 1 •

caftanea , [ etiam Gazr ] mature gcrminat.Ec rur-
fus: fructum reddit r.afvA [ Nux Iuglans,Gaza, no¬
bis

b7s Auellana) autumno : feu Cafta-

nca, fertus: nam circa Vergiliarum occafum. Et
“P'7'WM" ( Amentum Gaza: nos feruata voce
Gratcama musCadiryn reponere.) habet

I INI 11 Y lurr! n c C'.— . . \ •- <\ t a/ . — „

liber VII-

qui addit : abfurdum hoc videri, Cafhftearum po-
tmsillam nomenclaturam ell'e , quas &A<,V/f« w'.
fv«, & oaf JWr &A*y*r appellant ,& Caftana fmc
Caftama, &Euboycas nuces. Item mox : Hera-

f' I f* r\ _ _ / * II I . e Ii. . .

( Nux luglans Gaza-) i rVft ^ Sitania, &Euboycas nuces. Item mox : Hera-

Idemaic: SyluellrisjJpJa». ^qmTgta^G^afatcme' i fiC?^lc‘E nucFs ^ Auellan?.- hic fallitur Athenas,
cfoV&tW^Caftanea Gaza) frivorisrum i ^ I D ' Ctlam ^ ^avo‘ [ Iuglandes Dal. ) di-
tanirone funt- 8 cupida: mon- cuntur, non tantum alunt, quantum Amygdala:,

tV 3 I in 11 Iri Ia a lv /i is e ai.. — .J .* _ _ . . o a

tanxquefunt. Allnobis luglans minime vidc-tur
frigoris cupida : gelu enim facile perditur. Con-
lideranditm an non intdligat^a,
quxetiamlib.,. cap.,5. fimplic.ter dicitur
folio Betula: vt Mus explicatum lub Auellana.
De Caftanea facile id concedimus, experientia no
redamante, &ipfo etiam Theophraft. lib.j.cap.a.
dicente J)if fex*,, montium effe propriam, quod

an i.mphcter verum , in loco patebit. Hic ita¬
que Theophraft. de Caftanea, quam J)h feTaw
vocat, habet.

*'• Boleor. ZaiJitral (8«amu; , quas aliqui K <«,
aut AvTn-M , aut Ma-m , aut A «V £*a»W appellant.

” , Pro f"'™> legendum putant , vt
apud Athcn.

Elcg.mtcijVt omnia, Plinius: Armatum iis echi¬
nato «calyce vallum, quod inchoatum glandibus.

nu!nque,viliffimaeire,qux tanti occultaueric
cura naiura. Trini quibuld im partus exvno ca-
ycc , cortexque lentus. Proxima vero corpori
mein rana , &c in his 3c in nucibus faporem , ni
dctrabacm.infeftat. Sardibusei prouenete pri-
n lum.Ijco apud Gr.ccosSardianos (Sardinianos
lurn.) balanos appellant. Nam D. Tiberius po-
itea Balanum nomenimpofuit, ( Nam J),V C*am."
* P°{tca nomen nnpofuere,) excellentioribus lacu
il„m 1 - 1 S' Item alibi : quorundam extr^gemitia ge¬
minamur vitia, vc in Caftaneis. Putamine claudu-
tur nuces, cono Caftanea:.

Cxterum D.ilcch.aptid Theophraft. lib. 4. cap.
r«- d-tuboicas nuces , quarum multxin Eubtr.ih.t-
bentur vult elle Caltaneas , quas (inquit ) po fle¬
ar- norattasglandes Euboicas & Sardianas vocauit,

VJ eat apud Athen.hb.x. Sed fi Euboic e Theo-

a- P' funt Caftancx.vt vult Dalechamp.ex At-
nen.Diosbalanoseiufdem Theophraft. nonpo-
tett cllcsquiamanifclle fiuparat Euboicas nuces a
Diosbalano , qui paulo ante dixerat JloV tlww
L a | ncam’ ^aza.] plurimam mlciin Thmolo

O ympo.Aihcn.faneDiosbalanon eandem no-
b.s videtur facere cum Iuglande :ita etiam inter¬
pretatus cftiple Dalech. Vertlm Diosbalanum
Iheoph. dicere non poffumus effe Iuglandem-
it- quandoquidem ait : Caryan & Diosbalanon fri¬
goris cupidas moncanafque .quod plane repug¬
nat naturi Iuglandis iquaoccafionc improbaui-
mus Gazcverfionem Nucem Iuglandem
interpretantis : nos vero, uti dicebamus , eQ |OCo
per mtelligimus e'a , qu? dicitur
id eit, Auellanam. Qua: apud Theophraft. tra¬
duntur de Diosbalano i nobispaulo antd citata ,
refpondent caftanea:. Adde quod etiam Diofc’
vti diftu yJtMo. vocat J)«V /3*a«W. Hermol. Ruell.
a- Ca:falp. & alii idem faciunt.
r. Achen^um vero per Diosbalanon intelligere
Iuglandem , videtur manifeftum ex fcquentibus
eius verbis , ipfo fic vertente Dalecampio. Hcra-
cleon Ephelius, inquit Athcn. Nuces (^y£*) no¬
minarunt & Amygdalas quas nunc Cafta-
*. neas- ( paveto. ) Arbor yg^vo. aP«d Sophocl.
v&yxuy.txitu-n: Carya, Fraxinique. EbulusiPhe-
g°s, Nuces, [y^fvctjCaryftia. Nucum Pontica¬
rum quas hKnua. quidam nominat, Nicander me¬
minit. Hcrmonaxvero Sc Timachidas ingloflis
tradunt vocari Jio* lU.\*yoY(ld eit, Iuglandem: Dal.

Tom.

a - - u.utiij tjuaiiiuill Alliy

-N aliquid habent , quod innatet , & quod iterto-
rem ac raucedinem vocis ( Dal. anno-

tatnuagis conucnire putaui
emciat: larguls fumptx caput grauant , & minus
offendunt recentes quam fieex. Perfici nuces
[Regii (uie Iuglandes, Dal. ] capiti non miniis - , ,
graues funt quam v/jV/i, fia\ayav , Heracleotici, „,77 '
Dal. (qua licentia? quo autorei) magis nutriunt,
os & fauces exalperant: afli miniis lidunt, & ex
ommbus nucibus, 11 edantur cum meile, egerun- Lyuivutti
tur promptimme. Lati nuces,[sW« Caftanex,

Dalech.] magis inflant : minus noxii funt elixi,
quimvel crudi vel frixi ,& fixi mimis , qulm
crudi. Philotimuslibris de alim, feribit: Nucem
atam & Sardianam vocari;™1 ^«Wffub.w.wr.] ^ Var-
to Scif cOctvtV. Et mox : Mnehtheus A- d,unA‘

thenienhs 1. de eduliis, Nuci^m Euboicarum fiue
Caftan earum , E vfioikay <tn<Ti y^Cav >> y^yay : ( oufo-
) [ duobus enim his nominibus
appellant] co&ionem tradit elle laboriofam ve-
tticulo , & cum multo flatu perfici : fi quis tamen
ruperant, habitiorem fieri : Amygdalas autem,

Nuccique Perficas & Heracleoticas [Iuglandes
& Auellanas, Dal. ]& alias omnes, illis [tvtwy:

Caftaneis Dal. ] ede deteriores. Ex his tamen
eundis generibus in vniueifiim edendum nihil
elEe quod non fit igne codum , prarcer virides
Amygdalas, led elixari quxdam ex his oportere:

[ vt Caftaneas , Dal. ] quxdam frigi [ vt Amygda¬
las , Iuglandes, Auellanas.] Quoni?m horum
alia funt natura pinguia, vtexiccat* Amygdala
& A/oV ^o'Aaj'9/ : [ Iuglandes Dal. ] alia fi cca Ck acer.
ba ,ueluti ^o/ Fagi, Dal.) &quicquid eft eius
generis. Earum [Nucum, Dal. ] qua: vnguino-
ix funt, ignis abfumit pinguedinem. Qua: ve¬
ro dura: & acerba: funt, igni maturefcunc , lento , ■

ac exiguo.Diphilus Caftaneas (yg.To.vo.) vocat Sar - ^Um.
dianas glandes: act/uoj» yJ.(voy n Euboicfiat Cd A^vor,
id eft, glandem: alii, vt Nicander Colophonius Amot*-
fcribicin Georgicis. Agelochus Amotas appcl- s,ntf,u
lat Caftaneas ( yg^dyno.) VbiSino- nhi,ts'

pica: nuces nafcuntur, has arbores Amotas dixe¬
runt. Sicdidas annotat Dal. quod fit prouentus
illiusfrudusmeflis,gentibus nonnullis, qu<j Ca¬
ftaneis tanttlm viditant : enim metere eft:

dy.tjTof , mellis. Hadenus Athenxi placita ex Ar..dt'
hen. fatis confuse, vt apparet, de Caftanea trade-
te 5 cui tamen multum lucis afferat , fi , vti iudica-
mus , apud eum per J)or fid\tcvovjintelligas Iuglan¬
dem ,quemad.apud Thcophraft.Caftaneam.

To y4.T0.vd inquit Gal. quidam etiam aot iyvr no¬
minat. Idem earum hifpidum Corticem in vfum Lof',mi‘
allumpfit lib. i.dc comp. med. part. vocatque vd-
j/^ctAoTT/^Kjid eft , Barbam Caftanea’: id quod B*rb*c*i..
Plin. echinatum calycem dixit: quem Aecius Co-
hav*y.tT/«.n «pAeioV appellat , qui &ipfc ftribit Q,a-Edh,*AtMt
ftaneas etiam Lopima appellari. Virg. Caftaneas
hirfutas dixit : nimirum adhuc intra fiios echinos htrfur*.
locatas, vt notat etiam Seruius.Ed.7.

Stant & Iuniperi & Cajlanct hirfnt<t
Strata urent paflm , fu a quaque fub arbore
poma.

Caftanea inquit Hermol. Grxce JicV .

hoceft ,Iouis glans : Nuces vocamus & Cafta- *'*u *
neas , quanqua propiores Glan Jium generi.Idc^i
L 2

A

*

Balant.
Sardiana,
i. ut ou a.

,H HISTORIAE

apud Grxcos appellantur Balani Sardiana: > Erv--

Caftanea

Sir.de.

Nuces Qa-
fiauiea.
Pogoni*>la-
nata.

f.uheica

Sinde.

Loptma

Sinde?

Glans Iu-
n/confultis,
omnis fin¬
itus.

Aeno

Aenus eor-
rea.

Nux He¬
racleotica.
Oppii &
Macrobij.

Theoph. e-

cncnd.j

Plin

Gaz^a er¬
ror fi C on-
fianttno
ere dos d i*.

boicas quoque Grxcts dicilego. Sed & caflaneas
primo ditftas, fcribitPhotion , quodabopp.do
Ma?nefix,qubd Caftanon dicatur,adueae Iint.vc
forte Diodorus Nuces caftanicas inde nomina-
rit. Q_uid fi a caftitatc, cum Plinius iciumis dica¬
tas eas in nuat. Ex iis Grxci Pogomas appellan t,
nili quis Lanatas earum intelligat , funt enim ali¬
quae pilis hirfutx. Stephanus docet Caftanon op¬
pidum elTe in Apulia.non procul i Taranto.

Caftaneam Ionis glandem dtxeruntPrilci, etfi
Poftcriorcs , vt notat Marcell. Regiis Nucibus
eum honorem tribuerint. Eandem legimus in
Veterum Grxcorum Lexicis Lopimam & Euboi¬
cam di&umfuitTc: harc a regione , illam icortl-
cc : quem «Vs-Grxci dicunt : & «nr» decorti¬
care. ,

Laudauit contra venena quxdam prxcipue

Nicanderca(laneam:Niicdmque5vtpofteaMaro

fecit,appcLlatiit: verficulus eiusell:

Krtsztvtf* y.itfv* TTztyvQhc.iiic /.a.\vuyM..

Et paulo poft:

y-HfV* iTfiQiV CUd..

Quod non parum miretur aliquis , cum manife-
lUintei Glandes potilis [ tcfle etiam Marcello]
quim inter Nucescaftane» numeranda fit. Ma¬
gnis autboribus vtrumque defendi potell , vt lu-
pra oltenfum : nec nos aliud in huiufmodi re mo¬
nemus , quhm fuiiTe quondam in ea Glandis &
Nucis nomen , latius Glandis quam Nucis cla-

ruifle.Quodlurifconfulti etiam decreuerunt, ti¬
tulo de Glandclegenda , omnes arborum fruclus
ea voce complexi. At vtlouis glandes appellen¬
tur, Plin. non caftaneis , (edNucibus Regiis ad-
feribit: quum, vt inquit , iint qui honoris nomen
interpretentur. Vnde fane Si Iuglandium appel¬
latio contradta eft.

G udus confcntit nobis ede Ceftianam Glan¬
dem Actio tfedfibi compertum ait, in aliquibus
codicibus aperte haberi, & non msioj/.,

velutBohemumHaffcnftenium exemplar, vnde
fe ptinuam Accii editionem tr.mftulillc feribit.
Habuiffe nimirum, 3<s?,£trB 9x0101 L uavemo iens ar:
hoc eft, cortex glandis, maxime caftanea:.

Nux etiam Heracleotica dicitur, vt ex Oppio
viro doftiflimotf n lib.quem fecit de (ylueft.arbo- j
ribus docuit Macrobius, bis verbis : Heracleotica 1
h^c nux, quam quidaixv.caftaneam vocant.Euboi- |
ca etiam i regione. Nonnulli inluper ex Philo- j
ftrato in iconibus , Iouis Glandem dici arbitian-
tur: quod etiam aliquos facere ait Diofc. At no¬
bis ,|:v.y.xi«77rHc^va reftius videtur competere A- |
ucllanisfiue Corylo arbori, quimcaftanex.iuxta j
fcntentumTheophr.apud quem dc Gaza vertit
Nucem auellanam. ^

Rob.Conft.in Lex. vult U^oiaoV cfte nu¬
ces caftaneas.Theoph.lib.t.

[!cg. /nnsiTWoit ] 1. 1 olo « l&hw©-. 1j To d ',ix:;[iciiben-
dum iijSoiaov.] Plin. crufta tegunturGlandes, co¬
no caftane$.Hefych.etiam ’<£«>.»' pro wsB»!«,fed
ferib. sv?s'i* vel XS-.irJ, fupple zap«..Nicander qui¬
dem Aovivcv vj.'.vvrn 'j (unp: ny/

Wi.imm .cecinit. Deprehenditur , inquit idem
Conlt. nondum retedtus error Plinii , quem le-
■ quitur Gaza. Siquidem Theopli. lib. 5. c.5. quia
/.ivoiu' ’d.-o‘>.Ll icccnfct inter ciovori; : Piin.l.iT.c.40.
Iuglandem : Et lib. 5.0.7.711? ii' 'oiivi x a? Plin. lib.
lft.^c. 41. Iuglans. At nos Plinio potilis aftentiri
quini Alhenaro &:Conftantino , nempeper Nu¬
cem Euboicam in telligendam Iu glandem, docui¬
mus iupralibq.cap.de Iuglande fub titulo Carice
feu Nucis Euboici : vbiLedbor compcnet qui

PLANTA RVM>

Theophdparfim de ea fcripfit. Licet i pfe quo-
que Oefalp. tradat Jioe (i&t.ew sv alibi a Theophr. Cxjat.mr.
Nucem Euboicam dici. ApudXenoph. nuUm n-
tmtvfAjjVf Kctsuite zq>5o7{ , de caftaneis intclligen-
dum. In collect.ad agricolationem fpe&antium 1.
a.adnotatum,Caftaneas dici Jior.fteatww : quod «Se
lib.ic. repetitum aduertas. Galeno etiam
dicuntur caftanex nuces , lic didx a loco Idx
montis, quem Mvi&e plurali numero appellat i-
dem Gal.lib.de Euchimia. raij

Apud Serap. caftanea dicitur Caftal : & Sadia- ^ j *
nalacb ait quibuldam caftaneam dici , ScclleSte-
bulot.

Armon Hebrzis, Trago, qui vulcIacobum.Pa-
triarcham Genefqo. vfum virgultis e caftaneis: ita
&c Latina pleraque habent &c Gallica & Germani¬
ca , quanquam vetus & ex eo Tubingenlium im-
preUio habeat Platanum loco caftane.T.Nimirum
virgis caftancelacob foceri fui fpe,quam demulci- Bibhomm.
plici ac copiolo fcetu conceperat , ingeniolo dolo

elulit. Sic autem verba Tonant, vertente Caftalio-

ne : Iacobus ex Populeis & Colurnis, & Caftani-
nis virgis virentibus partem corticis detrahebat, UA *

& earum album nudabat, deinde eas ponebat in
canalibus aquariorum e regione pecorum, vt cum
eo potum venillcnt ,inafpc£tu virgarum iniren-
tur , quod ciim fiebat, varios & maculofos , &
vcrficblores foetus edebant. In Grsco exemplari
nulla praedictarum alborum exprimitur , fpd fim-
pheiter legitur: ?AatS* ojjvI ituu*$ xvsnsuecr*. Aev^t»
iij wn:w 76 a*v«V &c. forte quod interpretibus
non probe cognita: Tui ITcnt cx arbores.

Gale n.Sc Caji Aneas, S: Cajlatie.t neutro genere
dici ait frudtus.Dodon.Gra:cc etiam ig&twttr.Mpvw **
& r&d.vto vocat: (cd quo aiuhorc? Germ.
mcn/^cjfcntiitum : frudlus Fcfrcn.. Belg.&afra- in°a*
nicnboom/ (fajianie. Gal. Cbajtaigner , cbaflagne .

Ital. Cafta^ns , C ajtagna : rnagntt, Maroni. Hilp. Ca-
Jlanno:fiu6tus Caftd.& Cat .Cajlannds : Portug-Crf-
flanhiisjlarones. Angi, tl^cfnurrrcc: Fr.CI;efimt.
Vngar.C5i5rtynyc.

Antea diflum ex Theophr. Thmolum Olym- Locas,
pumque Myfium Caftaneas ferre plurimas. In
Macedonis montibus obleruauit Bsllon.Lstan»
tur opaco & Septentrionali cliuo , regionum ta¬
men non frigidiorum , nam ccelum Aquilonium
non ferunt. "Quapropter rarior in ple. ifique Ger-
manix locis , immo in quibufdam vixnifi culta.
Luxuriat tamen , inquit. Tragus circa VVeifen-
burgum Imperiale oppidum non procul i pago
^orrcnbad; vulgo vocato, ncc non in Allat-.alu-

periori,vbi magna nemora Icater.t , vnde & m
Thuiingiam & inferiorem Germaniam conuehi
folent. In totalcalia vulgo noti/Tims : vbi tamen

montibus & opacis gaudent magis , quam cam-

peftribus 6; apricis : funt etiam in Palatinatu , in
Heluetia. Plcnx funt prxterea Allobrogum, Del-
ohinatus & Aluernorum fylux , qux in totam
regionem , ob prxftantiam difperguntur. Apud
Petragoras tamen maior prouentus : vc ingentes
ibi cius arboris , fi alterius cuiufque cernantur;
apud quos quadrupedum omnis ‘generis & a-
uium pabulum , tefte Curtio. Dclphinatcs ta¬
men minime fua fruftrantur laude, qux* negotia¬
toribus magna copia Lugdunum deuehuntur, &
deinde in alios tradus comportantur: quanquam
& ager Lugdunenfis montanus;qui*ChaulTanius
dicitur , aliique contermini ferant , magnitudine
puftattiqife minime inferiores , fed non tmt.i
copia. Sed Petragoriis & Cenomanorum potif-®^
fimum montium populis inftar meflium funt, vbi cjuotlit
r n/iRii in re f*Yff*nra 1 oux pane niu.

, , LIBER VIE

fet «**«* •' *«*. Eligendi funt Cattane* ad ponen

np«s.

v/ eir

f,./i „ , . n t 'jiwuejucaie autlolcnm

, tradente Bruycn no , qui Te illae tranfeun-

tem ita ab incolis accepifle teftatur.

Italicis lattdatiflimis patria Taucn tum , vt dice-
bamuSj& ,n Campania Neopolis.de quibus Mat-
tial.Epigr. l.^.ad Toranium.

quasdjcla Neapolis crcanit
Lento Caflanea vapore tofia.

Vidimus in montibus Euganeis, Rhcticis , ad la¬
cum Verbanum Italia:, & Lemanum Subaudis.
Integrarum probati., cft , yt in frigidam mittat,-
r . Equidem boni& incorrupti mcrgtintur.vi-

t ofs tipcrnatant Ingenero recentes & boni >1
putredimslabc .nfedUs.vel non decorticate Locer-
nuntur duritie ac pondere.

Ineuntc Vere germinant nec multo poft flo-
rent, feriufque Vergiliarum occafufrudcant , ne-
pccir^ finem S ptcmbris.acpcrtotamferdhye-
mcm ““'ant- Maturo fructu echimti calyces rum¬
puntur ac hiant. Tum matura decidunt Cafta.
■n.cx: Q'udjm mor? impatientes preiongis vir-
gis iicut nuces Iuglandes arboiibus decutiunt
rilte.msfere annis agricolam vben nelle exhila¬
rant. Gaudent in Genere mondbus& accliui-
btts : Campeftnbus interdum degenerant, aquas

oderunt. 1

CilUnea„inquit Colum. roboribus proxima

- tV tflpr» di _ 1 i

a/ ra- n. c. • t { - pio.

1- Co- . 5 & ideo ftabiliendis vineis habiiis :Nuxc.us

in repaftmato pofita celeriter emicat , & polt
quinquennium cada, more filicti recreatur, atque
in palum formata ferd vfquein al eramcifunem
I*"-' P«=nn«-P‘iranLBalil. Cod.Puil.au] terram &
reloluta n deliderat.Sabulonem humidum vel re
fiadlum tofu n non relpint , opaco dc Septentrio¬
nali diu , 'itatur : /pilfuin folunt Sctubricofum
rehirm.dat.

Seritur a Noucmbri menfe per totam hyemem
er’ ode repaftrnarain altitudinem dupondii
cz lemnTs.nuces in ordinem lemi pedalibus ,ordi-
nes autem quinu pedum (p.ttiis dirimuntur, in al¬
titudinem dodrantis Caft.mea depreffis (ulcisco

mittitur, qui vbi nucibus confiti.priiiiquam com¬
planemur, Hreues arundines ab latdreCaftanc ,
rum panguntur, vt perhjsfationisindices cautius
iodi & runcari polii lt.B luai.miemtnattansfetu
queunt : fed vacuitas binum pedum relinquatur,
nedenfi as plantulas emacicc. Spiffitls autem fe¬
men prop-ei vanos cadis deponitur: nam inter-
dtint prius quam enalc :tur , aut ficcitatibns nux
inarefat , aut aquarum a! uudantiaputrelcit ■ in-
terdum fubterraneis animalibus, ficut. muribus

& talpis tnfeitatur, propter qui nouella Qafta-
netacalitefcunt. Atque vb: frequentanda funt,
melius ex vicino , fi competit ( mergi more) plr-
ticadeJinata propagatur, quam exempta icfcri-
tur. Hic enim vel ut in mota fua li.de vehemen-
ter germinat. Atqui radicibus exempta & de.

polita eft, biennio reformidat: propter quod co-
pertu n eft, commodi I.ls Nucibus ,qu4m viuira-
dicibnSeiufmodifyluasinditui. Cultus eiuldcm
cft fodio nis politionifque, qui vinei. Supputari
, debet bima quinetiam trima nam bis ferro 'repe¬
tenda di veris principio, vt incitetur cius proce
ritas. Idem Col.um.abbi ante Calendas Maitias
vel etiam inter Non. & Idus Martii Callaneasfc-
rere prxcipic.

1 & Digna obferuatu qua: P ilhdius in hinc rem
ex prodidit. Caftanea feritur & plantis qua: fponte
nafcuntur & femine. Sed qua: plantis feritur, ica
f argra eft , vt biennio de eius vi a frpe dubitetur.

-. Serenda ergo iofis Caflaneis , hocefl , feminibus
Ajis, menfe Noucmbri 6c Decembri : item Fe
Tom. I,

5 ^ ‘uni wiranea: aa ponen-

um recentes, grandes, maturi iquasfiNoticm- *>>Mm

miii, c rcra"lus> facilem pr?fcntia frudlus “d
ipiiiispridat,!! vero Febr.po namus.vt ad id tem

pus durem, ft., f, ciendum' In vmbra Cad nci „ r , ■
■ccentur expanli, tuncin a-gti(tum &ficcum „LZu~
louim tranflati Cumulum f-ctam & -as omne s .*»dJ
Htuuabs arena diligenter operiat. Poli diesto.eas
u.mota arena in aquam fegidam mittis. Que
vexinefl'’ Imei'S',ntu‘-><'upernatat qu&unque

vexata ell Remquaspiob.tlli.fimditcrobmes,

r, ,i0' d,t;s ^NUC probas. Hoc cum tertio fc.
cetis vlque ad Veris mitium , fatere debebis.que

mafertntilbbate.Al, qui invafculisfctuant, arena
pancermti&.AmancIblmnmolle&folutuin.non

•menatcno.um. In fabulone proiieniunt , fed
humefto Nigra terraill,Saptaeft,& Carbuncu-
IUS , tofus diligenter infratlus. In fpilloanro Sc ua“'d
mbriea vtx prouenit. In argilla & glarea n-mpo-
? nafci' D,I,g‘t coeli llatu n frigidum fed & te¬
pidum r.on reculae, (i humor alLmfer t. Pelecla-
turclmis fi opacis , egio dbtis.ac maximi in Sep-
,r‘?nfm 1 CI‘IS > vt' didtuni. Pallinari ergo, !o-

cus debebit, quihumdeftinaturarbufto.alri' udi- Terr*?r*:

ne Dedis vn i _ ■_ i i ^ ,■> ,,

, - arouuo ,aiti'udi- ‘ -vr'-

Stitit <r™ > -1 ' =vci totus aut

1] ; , I ‘ ^ V ' J vciuuoru ;vtl totus aut

Lsmcrdtncmdeiunatis.autcertiatatdsrelol-

u Uncndebndcncbus. Qui fimo fatiatus ac
redaflus in puluerem , Caftanearum femen aeci- c ..

P^onampIuisp.disdodmntedemetfitm.Vni.S'

cuiqtt -femmiproptcrnocam,furculusdebecaffi.
gi. Ipla femina lingulis locis itmul ter»a vel qm-

naponamuivntert quatuor pedum Ijiatio fipa-

ten tur. Quibus transferre placuerit, bimas Plan-
transferre debebtmt.Locus tamen Jeducdona
bqtlons accipiat, ne humor infidens limo , ner- *
men extmguat. Cui placet, potell Caftaneiin
propagmen, ducere Ja virguL, qui ,n rad "
naicuntur Notnim Caftanccum circumf ,di debet
allidite. Menie Martio & Septembri incremen- dt'
tum matus aquint (i putationibus adit, uetur.

liremus paulb aliter Plinius : Cadmea peda-
mentis omnibus ptifertur facilitate ttaShtus * *

petdurandi peruicaci.t, regerminatione cedua vel

salice letior. Qii?ritfolum facile, nec non are-
oo u n .maximequc fabulum humidum aut car-
ounculum , vel tophi etiam farinam, quamlibet
opaco Septentrionalique & prefne;do ftttt vel e
tiamdecbui RecufatcademGlllicam [glaream s"io »
D.Calc. m, Vet.] rubricam , creram, omn^mque
.erre fecunditatem. Seri nuce diximus , fed nift
ix maximis non prottenit , nec nili quinisacer-
uatim frus. Perfringi folum debet lupra (Inpremu
Vct.Jcx Noucmbri menie in Fcbruariunuquo fo-
‘P° 11 tc cadunt ex arbore , atque (ubnalcun-
cur. Interualla funt.ped.dia ( lemipcdalia, Col.fe-
fquipcdaliaDal.) vndique Iuleo dodrantali. Ex
boc feminario transferuntur in abud, bipedali in,-
ccruaUo.nbis biennio. Sunt & propagines, nulli
quidem inciliores. Nudata enim radice, totam
Iuleo ptodernitur. Tunc ex cacumine (uper ter¬
ram reLiao re na Id t uri & alia ab radice.Sed trans-
Uta nelcithofpitari, pauetque nouiratem. Bien Ktr‘ ,r"’~
uto fere podei pfofilit. Ideb nucibus potitis: P,)'
qu-^m viviradicibus plantaria cxJua impleti- *” ’
tur. r

Cultura non alia qu4m fupri Aftis fodiendis'

(upputandifque biennium fequens : de citero
ipla fe colit, vmbra dolones (uperuacuosenecan- iffafcuti. \
te. Ciuitur intra feptimum annum. Sufficiunt
pedamenta iugetivnius vicenis vinearum ittgeri-
bus, quando etiam ea bifida ftirpe fiunt, durant-
que vitra alteram fylua* fuse ca: furam. Damege-
t I. j

U« historiae plantarvm.

ronti Caftanea plantatur & ex viuiradicibus , & num morfibusvtilitenmponuntur , eodem

vX femine. Securior eft, eodem tradente, modus

cx plantis : poli duos enim annos frm^luiu pro¬
ducit. Plantatur ab xquino£Vio non folum a fa ¬
talis & ramis , fed etiam auulfionibusac viuiradi-

Matth.tei^c, & cum hordeacea polenta. & *«c°
illit? mammarum duritias dilcutere hic ait cum iuunA
Fuchlio : nos fientem impedire potius, qulmn-
ftam difcutere cenfemus. ob adftringenttm illa-

_ _ t srpr.trcm -a» \enero

talis & ramis , fed etiam auulfionibusac viuiradi- uau . ■ 1(jcm venttem -<»

cibus, quemadmodum Olea. Seminantur porto rurnv, . c , , vuU. Nos,-

Sertndt
ratto
Inferti &.

Salici

Caftanei non iimiliter vt Amygdali & Nuces
(cd acuminata parte furfum fpcClantc. Menle
Martio vel Aprili caftanea inferitur fub cortice,
terte Palladio , qui vtroque genere fibi proba¬
tum ait. Poteft etiam inoculari. Inferitur in fe &
in falice, fed ex lalice tardrds maturat , & fit afpe-
rior in fapore.

JF ulmi neam Salicem facundant ardua membra.
Caflane£,& multo pafla liquore vigent,
fago. Ideminquit Viig i.Georg.

Et fieriles Elatam maloigejfere vafwes,

Caji anca Vagos (?c.

. Dicit quid in quam arborem debeamus infercre,
y,rpl. e* pagOCaftancam, nonenimin caftanea fertili lon-
?°,u ge ignobiliore fructu Fagum facile inferueric,Vn-

de aut Hypallage eft, vt caftaneq Fagos fit, pro
Fa-n caftaneas eclfcre, aut mutanda diftindtio , vt

r lutant. 3 °

Iit:

Et fieriles Viat ani malos geffere valentes
Caji anea, Vagos.

Hoc eft : Infoecundi arbores Platani fortes ra-
mo^caftanei portaucrunt. Seruius.

Caftanea, terte Ruellio , Iuglandi,Fago,& Ro¬
bori infixa comprehendit.

Annotat Bruyerius: Inferi quidem caftaneas:
verum non ita feliciter:nam longe plures depe¬
rire, quam que incolumes euadant : operofilli-
mamque elfc infitionem.

Caftaneiferuantur vel in cratibus dilpofitx.
vel intra fabulonem , ne inuiccm tangantur, vel
in valculis fictilibus nouis conditi,&loco ficcio-
re defolTx,vel intlufx virgeis ex Fago receptacu¬
lis, & lutati, vt Ipiracula non relinquas , vel hor¬
dei paleis minutiflimis obruti , vclpaluftri vlua
denfioribus fportis rcclufi.Pallad.

Caftanei glandes , quum &ipfx adftringant,
(i miles etiam praebent effettus cum citeris glan¬
dibus : maxime vero membrani qui funt inter

Iuglandt.

Ribtrt.

Repo fit io.

Vires.
& vfus.

fluxiones

ftomaekt

Sanguinis

futum.

Tempera»

T ufis.

Caeliae*

fhemerum carnem atque putamen. At caro ns qui Eph e me¬
rum biberint conucniens eft.Diofc. Caftanei ve¬
hementer fiftunt ftomachi & ventris fluxiones,
fanguinem excreantibus profunt , carnes alunt.
Torrere has in cibis gratius. Moluntur etiam &
prxftant ieiunio fceminarnm quandam imagi¬
nem panis. Simcon Sethi &Fuch£ calidas & lic¬
eas dicur.t,ordine pnmo. De calore adhuc dubi¬
tamus, Cocte in carbonibus, vel in fidtili vafc fic-
co alfatq, & cum meile ieiunis date , tuftientihus
profunt. Aqua in qua cum fuo cortice dccoquun-
Djfcnteria. tur , coeliacis, dyfcntericis , (anguinemque ex¬
creantibus bibenda haud inutiliter propinatur.
Interior membrana , que corticem fru&umque
difccrnit , ad tertiam partem dcco&a in aqua , &:
Alat fla- p0tuj oblata , mire aluum fluentem refrgnat , a-
XJd Hyf er- deo vt Diolcor. putet , etiam catkartico dato per
catarftm. hanc potionem iri obuiam polfe , fi plus , quim
Rlect.con - necelle bt)purget.Plm.Valcr. Ex farina caftanea-
tra tujiim rum cum meile fit Eleftuauium vtileaduerlus tuf-
s putum ^cfanguinis fputum.Dod. Monet tamen La¬

cuna virides damnofas elTe pulmonibus , acob
hanc caufam putat prqter tunicam propriam ct-
Cur echino iam echinato illo cortice armatas elTe , neabvllo
armata animalium attingantur , antequam fint maturi,
CCantTrab 4uam rem amplius inquirendum. Caftane^
morfus. trit$ cum fale mellcque fubadti rabidorum ca-

excitare, cb quod flatum gignant, vult. N ,
quia ftomacho graues, per ic ad eam rem mutiles
putamus. Incenor membrana rubens, qua albi- ^lul
cans pulpa circumueflitur ex vino aufteropota, sang.fhs-l
duarum duach. pondere , fiftit valenter intmodi-
cos omnes alui fluores, & fanguinis reieaiones:
quineriam cum pari pondere ramentorum Eoo- Mn.

tis, alba fasmi narum profluuia cohibet cx aqua ^
albx Nymphex haufta , inquiridem. PoltuncSc

eam farinaluba&epeffi forma fubdi, ad fuppri- perfl.i, |
mendos menies, monente Fuchlio-.fed pnilsin a- f j,

ceto macerare fuadet. Emulfio caftancarum cum . ^ ™
decodto Glycyrrhiza; extra&a, addito pauxillo fe-
minumPap-metis, confett iis qui ardore yrins
laborant , quod remedium fibi commumcaite
CratonemMed.Carf. reflatur Camcr. Caftanim OW <+
olei meminit Sipontinus.Ind, quoque, vt Plinius
ait, ccaftaneis vinum conficiunt. 1 orro de ca- c^lune^
ftancis , quantum ad cibum & nutrimentum ,va- DljjenriMt
riant inter le authores. Gal.inter craflifucci cibos «uthoresdt
caftaneas cibo iuaues recenfet .atque adeo inter +

reliquas glandes , quanquam has fuibus magis ‘|

quam hominibus accommodatas dicat. Et alibi
caftaneas, flue elixentur, fiue alfcntur , flue deni- PrtuAI ^
que frigantur , femperprauas dicit ,&multb ma-y;
gis, fi crudx mandantur.

At Actius ex omni glandium genere optimas
dicit caftaneas , Sc folas ex fylu. frudluum genere
memorabile alimentum (uthcerc. Elfe tamen et- s.r.rnutr»
iam ipfas capiti graues, vtpote dolorem eius in- 1
ducentes : led multo magis his Quercinas.Philo-
timusinlib.de nutrim.vbi citac Athcn. tradit dif- KunImn
ficillime omnes crudas digeri , atque perngre lol- „
ui, cum Si Phlegmate in ventre retent* fuerint, <mde.
propter fubltanti* firmitudinem. Ac Diphilus a-
pud eundem caftaneas bonum dicit habere luc¬
tum, & multlim nutrire : at dura: elTe digeftionis,

multumque in, ftomacho commorati : toftasmi-

nus quidem nutrire , fed facile digeri : clixatas
minus his elfc ventofas, & magis nutrire. Sic&
SuneonSethi copiofum corpori alimentum pr.x-
bere affirmat, fed difficulter concoqui, tarde tran-
fite.crairum humorem & capitis dolorem facere,
flatuoias eife & ventrem ftftere : (ed fi torrefiant:
vel dcficcencur , multum nocumenti depone-

CcenaBapt.Fiera.

QititWigrdU licet fofite mollefitt echino,

^ Sicca e/1 ,& nimio Cajlanea igne caler.

In caput & vem res inflata aflperntnaflatnt.

Ni fliolia apportet mellis arundinei.

Nimi*um ad noxas eius vitandas cum Sacchato
comedendasfuadet.Non infeftiue tamen caidem
ab hac iniuria vnico hoc difticho vindicauit An¬
tonius Campanus quondam Epifcopus Itcra-
nienfisperdoftus.Caftanea loquitur.

Ventofam c\u i me cenfent,ventriqHe timendam,
ralluntur : ventos pello ego, non facio.

LoKHelfus :

Si quem facra tui villus Dodona iuuabunt
Sctigcri, Stomachum vellet habere fuis.

Caftaneas molles patula fub tegmine Fagi
Ipfe ego pro duris Glandibus ejfe velim.

Sunt & ad panificium aptiflimi caftanei, qua¬
lis fane fit ab incolis illorum tradluum, vbi abun-

Ne» ./
O.nicj*'

rrsfar
ai pa.
te

115 1111 C ih aa ni.uii, . . . , - cia.V

dant.prifertim in montibus , vbi quotannis alia- iurenSf

L I B E

rum frugum annona deficit. Primum vfatatem
Iongiflime prorogent [ alternant enim Caftanc*,
vti dicftum.] caftrantur lento illo luo cortice , qui
lub echinato calyce primo fubcft : dcindeproxi-
ma corpori tunica , qua: infeftat laporem , detra¬
hitur : mox ut ficcentur exacie , curant fedulo.
Nam cratibus ficdciibrataa imponunt , quaspo-
(tca in caminis lillpendunt: ficcatas in vfus feruat:
moluntque in farinam, ac tandem cogunt in pa¬
nem, quo per hyemem viflitant. In tegras etiam
plerunquc cum ludia coquunt in capaci cacabo:
viceque pulmentarii ac panis iucundiffime veicii-
tui. Supra duftum ex Plinio, molituram pratftare
ieiunio f cuminatum quandam imaginem panis.
Coquunt & Colas cx aqua, atque ita bellariorum
ceterorumque frudfcuum loco comedunt.

„ Fuere Cane refugium non femcl Caftaneami-
ferx plebeculx in maxima anonx caritate, vt Ro-
mx compertum anno m.d.i. tclie Lacuna.

Noftri homines torreri eas non modo gtatids,
Ced & in deliciis habent , pradertim ampli (limas il¬
las Marrones didas, quas cum cirtcris promiicue
diurnis ac noifturnis commelfariombus appo¬
nunt . Galli &c Itali etiam ex liquore rolacco fac-
charato. Allicum pipere & fale comedas, inno-
eentiores putant.liintque reuera fic paratx, illicia
ti- Bacchi ac Veneris : &de noxa hia plurimtim te¬
ri mittunt.

^ Torrentur duobus modis, vel in perforata pa-
■ cella ad ignis flammas, vel fub prunis & cineribus
candentibus. Pruls tamen quam igni aut cine-
•*- ribus credantur, cultello obiter vulnerari debent,
vt plaga: hiatu , flatus igne citatus euadat: alloqui
vbi flagrantes incaluerint concepto intus Ipiritu,
magno cum crepitu profilient, non fine adftan-
tium periculo. Confumitur etiam melids flateo-
fa illa humiditas, qua; iis ineffe putatur, & ^qua¬
liter torrentur. Pradcrtur pofterior torrendi mo¬
dus : nam in farragine tolis vel patella ferrea, vt
in cauponis fieri co nfu euit,partiin comburuntur,
autcertd aliquid fuiiginofi Empyreumatis con¬
trahunt.

Diuitum 'culina: porcellos , anferculos, galli-
ijas& artocreata iis infarciunt, ficque aflant. Et
quid non ingeniolo excogitatum ventri. Porten-
tofagulahyeme ad focum luculentum toftas ca-
ftaneas ex vino dulci , hoc cft, mufteo & nouiffi-
rne exprefTo mandi fuafit. Ita vides qua ratione
b fumma neceflitatc , in qua iis viflitabant homi¬
nes , ad extremam voluptatem fit deuentum.
Sedfibi fobsifta habeant ventres. Nam in totum
quomodocunque parata:, operoia: (untin cibo,
& paulo tantum Glandibus pnjftant.

Vi/ceruminfar&ibus oportunx : Colico dolo¬
ri obnoxiis inimicx,& iis qui ad Calculum procli-
ueslioxi?, fi modus abfitin edendo. Citra igitur
fatietatem edendas filademus.

yj. Materies arboris xdiffeiis atque aliis domefti-
cis vtenfilibus admodum .tpta eft : fiquidem non
modo ex ea fiunt trabes, tigna, afteres & pedamc-
ta,fed& cadorum coftx,& eorum cindhis, verum
ignariis inepta, teftibus Matthiol. & La¬
cuna. FabriVtamen ferrariis
carbcyncs expetitos, quod ci- *
tb extinguantur, vtant£
didlum, fuppe-

R VII-

i ,

CASTANEA HVMILIS RACEMOSA. "

C A y. VI.

jqVmilemC»-Deret: -s

* *itaneam Io. & j_0QUi
duChoul nemini
adhuc notam
arbitratur, nOTi
Ionge4£ Pilatino
monte contem-
platamijdepinxit.

Matura nucis A-
uellanx eft ma¬
gnitudine, echi-^^'
nato calyculo,
cprio, membra-
naqi tegitur. So¬
la nunquam fuo
calyculo includi¬
tur. Multx fi-
inul raccmatim
cohxrenj:. Guf.u
eft infuaui. Se¬
quentes ad hane
non referendx,
ncchuiusfuntfrii&us: ob mox dicendam ratio¬
nem quamuis forte aliquam fimdicudinem ha¬
beant.

CASTANELLA PEREGRINA: AN.

GOR ARBOR, cASTAN£.i FRV-
(ftu amaro.

Cap. VII.

APud Cl. C. Defcripu*
Bauh.hunc
frubtum primo
vidimus& dein¬
de aD. Robino
Botanico Regio
dono miftiim ac¬
cepimus. Figura
& facie Cafti-
neam non male
reprxfentat, nifi
q> ea parte qua
feffilis eft Cafta-
nea , hxcin gib¬
bum elata fit &
concolor, confi-
mili corio vni-
uerfam con tege¬
te. Magnitudi¬
nem oftendit
icon : cortice in¬
tegitur /padicco,
quili Caftanea,
nui quod paulIo fatcuratiore,*; plulculis linis in-
atquah. A cuius fummo ad imum mucronem hy-
lifacie linea latiufcula, cinerea, ftriarum itidem

eminentiis afperata protenditur, vtin altera ico¬
num videre eft. Superna parte, (fiue infernam
dicere lubeat) linea coronali cingitur, intra quam
pars clauia nigrior , nulhfque ftriis donata. Im-
preflio arguit alteri cuidam adh^filTe. Sapor pul¬
pa ex albo in fufeum inebnantis ( fortd ob
vetuftatem ) ac firmq , amaricans ac ingratus:

Csterilm dlcaginofa , Ytimprcifa acicula acie^

L i

P L ANTARVM.

prodidit’. i uxta enim oleaginofum quid exfuda-
baCjhaudfecusacNuri mufcatx ,ada3:a punitu¬
ra. Icon gemina vtramque faciem oftendit. An
Ctr *rbar. Scalig. de hac feribit ex. 1S1. parte 10. cinn ait: Ad
fluuiumNigir arbor, cuius fru&us Caftanex ti-
m lis , fed amarus : Gor vocant incola:. Hi fun t
Aichiopesfub Libyi folitudinibus. Io. Leo lib.
l0CU!' j.Jefcript.Alricx tradit has arbores miranda: cllc
proce rrtatis, latis procul a mari in co nti nente. C.c-
■icrum fi noftra C.iftanella IjcGor,non poteft eile
fructus Caftanex humilis. Repugnat enim un-

menla illa proccritas,& locus vbiprouenit.

CASTANEA EQVINA FOLIO

nviiiriDO.

C A P. VIII.

Defcriptio

Folia.

Florentix vidi¬
mus in horto
Magni Ducis
H e cruri x , & ex
qua fraducue-
chyno decerptu
habemus , ma¬
gna facis eft ar¬
bor , quanta
Morus, & valde

patulaifolia pal¬
mata funt , ex
fegmentis pluri¬
mum (eptem
compofita,quo-
lu fingula pin-
nxmarinx quo¬
dammodo emu-
la , ex angufto
admodum prin¬
cipio fenfim dilatantur , tandem in obtulum mu¬
cronem definentia,per ambitum ferrata ,quamuis
ferraturas plerafque veteratorie fculptor omife-
rit , longitudine dodrantali : qua parte Iatiffima
funt, palmum circiter lata , & colta media obli¬
quis ordine neruis in ambitum diredis, coloris
fuperne atrouirentis, inferne hilarioris, faporc a-
maricante. Porro coeunt hxc omnia invntim
longum pediculum , eftquc pediculorum litus
opp^ofltus. Fructus i pfe non ita in conum defi¬
nit , vt vulgatx noftrx caftancx, globofior , alte¬
ra parte Ipadiceus : qua verb echino adhxret,im-
preflionem cineraceam oftentac ,cui cortici, nul¬
la intercedente lanugine pulpa noftratibus ca-
ftaneis fimihs fubiacct. Echinus ipfe mulco craf-
fior ac firmior , quam didx , exterius rufus,
prout ficcus oftendit , interne albus , durus , fed
rarioribus ,breuioribufquc fpinis oblitus , firmis
'tamen &infeftis,coloreq-,flauicantibus, qui per

maturitatem in tres partes dehifccns , Nucem o-
'ftendit , ipfius lateri infima paitc inhxrentem,
non*^ pediculo , vtrel.qux. Hanc lcribit Clui.
Amentum. Autumno cftm folia amifit , protinus amenta-
ccum quiddam extremis ramulis gignere, tur¬
gidum, quali parturiret, pingui ac lento humore
coniperlum / in quo culices & huiulmodiinle-
da hxreant, totaque hyemeita perdurare , do¬
nec incunte Vere,& prxmature admodum.gem-
inxin folia fefe explicent. Corticem ramis tri¬
buit, nouellis quidem virentem, adultis amem

Myrebt

Fruftui.

Zchinx*.

cinereum, ltib quo lateat alius fucculentus, viri-
disjlignum ambiens, vt in Sambuco, vel Accre la¬
tifolia.

Matth.Caftanearum aliud genus, in Orientali.
bus regionibus , dc quo tam apud Antiquos, n
quam Raccdores neminem memini Ile putat. Ar¬
bor eft, inquit , fp e dat ac proceritatis , folio Pen¬
taphylli -.Echinos fert in cacumine , magnitudine
noftratibus aequales ,fubrufo colore , verum du¬
riore & era I fi ore putamine , aculeis raris , fed ro-
buftis ac firmis ,& colore flauefcentibus. Singuli
lingulam continent caftaneam , noftratibus tere
fimilem , crafliorem tamen , cortice fubnigrican-
te, prxterquam an teiiori parte : ea enim albicat,
macula cordis effigiem pre fe ferente. Totus idem
robuftuseftjfimplex tamen, nullam intra fe aliam
tuniculam habens, qux carnem ambiat, illi limi-
lera-j qua nofttates caftancx conteguntur. Sapor Sapor.
pulpx vulgaribusfere fimilis habetur, fed dulcior 1
paulo , nec adeo mandentibus gratus , li tamen
ex ficco fructu id quidem red6 percipi poteft.

Clulius quoque Veteribus ignotam cenfet. Lob.
mixtx quali naturx ex Fago & Caftanea dicit,
frondibusdigitalisEilebori , Caftanex alioqum ^ ^
fimbriis donatam , in qua Echinus odenmum hxret_
aut decennium , ciufqiie nucleum claudit &: tue¬
tur faporis perboni , feque nonnullas incorru¬
ptas prxdulces gnftalTe in Mufxo Rohdeletii.

Cxfalpinus nouam opinionem habet: putat
Caftaneam equinam elle, quam Plinius Myroba-
lanum appellat folio Heliotropii herbx fimili:
frudu Nucis Aucllanx, qux Glans appellatur,

&c. Ac qux obfecro folii Heliotropii fimilitudo

cum foliis caftanex eqtiinx r Nos Myro balanum
illud Plinii relinquimus flab Nucc Myrepfica.

'Equinam caftaneam appellant Conftantinnpo- Nomin
litani,tcftibus Matth. Cxfalp.& Cluf.qui ait Tur- hng-
cis patrio naminc At ceeftancfi , vel Ad caftaneji>
eadem fignificattone ob mox dicendam caufam.
German.Kofo Icffcn : Gal. Cbaftaigne de cheual : It.
Caftagna di uuallo , o Caftagne cau alline : Hifpan.
Caftanna de cauallo. Anglic. =0orfc (f^etfnut

tl CC' . r r i * , i Matth} I

Concedimus quidem Pcnx&Lob. Matthio-

lum affabre expreffilfe in fua figura , ad quam
& noftra fada [ excepto frudu ] fi modb flo¬
rem, quem primus pingit, defcripfilTct. Vtdu-
biifinnis an verus fit flos , vel fidus. Clufius fa¬
ri e etiam in fua icofie,quam habet in poftr.hift. o-
mifit florem

Nafcitur Conftantinopoli , & in Creta , vn- Locum
de folia accepimus a Cl. Medico Hon. Bello. Ra-
musetiam cum fructibus incipientibus i Clari lC
Zuingcro communicatus , qui ait fibi obferuatam
interPatauium & Veronam. Nobis arbor vifa Saf-)
Florentix in horto Ducis.Tam Matth.quim Cluf.
feribit libi ramum mitium Conftantinopoli per
Qualccbenum medicum. Hic fpeciatim fibi et¬
iam egregie a.dolcuiffe teftatur , Viennae , tk intra
duodecimum annum , in humana: coxx craflitii-
dinem,duaiumque Orgyiarum aut amplius alti¬
tudinem adoleuilfe , latamque comam fparfilfe. Cule»
Frigoris patientiflimam effc, vmbiaquc &aqua,
vt Platanum, deledari. 1

Adftrirrgunt fructus, & flatus deuorati pa-v^us ‘
riunt jfiMatthiolo credendum : qui tamen pau- Vl

, null

€ ulices.

Qtrtex.

16 ante faporem tantiim dulcem dixerat , nullius Tu^s

adftrictionis mentionem faciens. Idem & tuf- 5
flentibus & anhclofis equis plurimum auxilii af- w/W
ferre deuoratas affirmat: darique etiam fangui- s*nZu
nem reiicientibus.Id de equis & Cluf.affirmat, in- 'P'**'4”
deque fcoraen apudTurcas traxille.

C A S T A-

LIBER. VI i:

ii?

CASTANEA PERVVIANA.

Cai. IX.

CCnbitCluGnH.ft.pofl. Caftane* Eoe genus
iJflb.abAbrahamo Ortel.o Colmographo Cl.
Cfaiptio donatum, quod is ex Petuana proum.iadclacum
aCcIcb. viro D AnaMontano acceperat. Spba--
riczmqiut , pcne cft %uri hiecCallanea , mfi
latera haberee paullo depreffiora : prafmim vbi

_ i pediculo inhx-

i it , cortice latis
cral!o , fragili ta¬
men , &veluti
fungofo obdu¬
ra , coloris ex
ftifco aliquantu¬
lum flauefcen-
tis. Huic lub-
fiunt innumer^ ,
tenues quidem
led firma: fpinx,
putamini , quod
nucleum inclu¬
dit, tenacitcrin-
hxrentes : ipfum
putamen fulcum
ell,non denfum,
led lentum &
fradtu contu¬
max , in tenore
parte Jxue &
Ipledidum , quo

continetur nucleus Amygdala: [putamine luoli-

berxjmagnitudine ik colore , forma autem lepo¬
rino reru limilis, intus albus, fapore dulcis ferdvt
Amygdala aut Caftanea vulgans.

Vr/Ht,

CASTANEAE SPECIE FRVCTVS

PEREGRINVS.

fi

Cap. XI.

MEdiocrcm Callaneamnon tantum magni¬
tudine, (cd & tota forma refert, vtpioea
primo obtutupoffit fallere : Color tamen p.mlb
dilutior ad flauu

Defcripti

inclinat : nitor &

Iteuitas eximia ,
excepta bafis
portiuncula ob¬
longa, qua vide¬
tur aut arbori aut
echino adhxlilTe. CertfK'
Cortex extimus
admodum tenuis
frigilifque , cui
fungofa fiubilan-
tia adnata fubefl.
ipfa vero cauitas
vacua efl: quo fic
vtinfignis totius
frudlus lcuitas. i

Hunc III. noflro
Piincipi mific
D. Paludanus
n 'mine Frudlus
peregrini Indici.

criptic

fel-

ttus

lago-

CASTANEA P V R G ATRICES.
Cap. X.

F Rudius cfl arboris eiufdamvafte 3 Callaneis
limilis , fcd calyce Ixui, non , vt illarum, cchi-
nato:co calyce fi udius continetur, Callaneis nor
admodum abfimilis,fed fi ne cortice , &fere qua¬
dratus, in duas parti sdiuilus , med um intercur-
fante,&: totum deinde ambiente pellicula. Ex
maritimisNicarngua & Nata (qux funtin noui
Orbis Cotincnti) invelrturin hifpaniana. Editur
hicfrliclus viridis, aut contuitis viro exceptus : fi
ficcu.S,eius pnluis ex vino aut Gall> nx mficulo fu-
mitur : datur etiam tollus , vt mima1; purget, quo-
cunque tandem modo fumptus, fine moleflia
purgat , obferuatis iis qux 4 purgatione obferua-
ri lolent , & prxp arat- s prius , vtdecet, humori¬
bus. Illud vero minime filentio prxtereundum,
pelliculam illam exteriorem & internam abiicie
damelle, alioquigrauia Symptomata excitatu¬
ram veluti ingentes vomitus, animi deliquia, &
periculofa alui profluuia. Calidus efl in prime
gradu. Ex Cofla : qui frudlum Cholagogum vo¬
cat : It. Caji agne purgat lue. Caji aneo, purgantes Ca-
flor. Dur. Poliis Germ. pur^iercnbe (taftanien.
Gal .Cbajlaignes qm purgent 3 appellare.

LEVCOMA FRVCTV CASTANEAE.

Cap. XII.

Dcfcript.'

F Ructus quem ex India accepi , inquit Monar.

Leucoma eis didlum, limilis efl noflrati Ca-
lhnex,cum colore, tum magnitudine, tum etiam
fefFili illa & albicante parte, quam Caflanea obti- ^
net, qux prxgnans videtur. Arboris efl vaflx
magnitudinis , maten?q-, firme & robuflx,c.ui fo- Vires &
lia Arbuti. Frudlum edulem gratique faporis effie vfu<;:
aiunt, & alui profluuia fi flere , quoniam adftrin- aUi P9'
git. Temperatum afFerunt. xtu'

GLANS INDIAE DV CHOVL.
Cap. XIII.

DVChoul in fine libelli fui de Quercu fieri»
bit: fiupereffelndie Glandes , Latinis fiuo
iudicio & Gr^cis incognitas, de quibus fe non
polfie aliquid viris optimis tradere, neque deficri-
bere, quoniam arborem non viderit. Egregiam
fiane vero excufationem: quafi vero interim non
ipfam Glandem fine arbore deferibere potuilTet.
Ex icone [ fi quando viderint ] occafionem fu¬
ment fludiofi , inquirendi , an non aliquid com¬
mune habeat cum Caflmeis purgantibus antea
deferiptis. Nobis fare videtur, quoad figuram
accedere ad Ahouai, de quo inter Nuces exoti¬
cas lib.j.

%

150

HIS TORTAE

Defcripcio

C*fuU.

GLANS
C A P.

INDICA.

XIV.

VKefldx ra¬
ritatis ac
pulchritudinis
hic fcnctus datus
nobis ab llluftr.
Dualia VVir-
temberg. Cuius
Glans Quercine
figura & magni¬
tudine limilis,
intus candida,
fubftantia dura,
ac propemo -
dum ollca , nui

lius faporis nu-
nifefti : exterius
nigra, lineis ac
venulis fqu ani¬
matis, ccrticatil-
que,rufis,recicu-
latim per fuper-
ficiem fparfis.

Capula cralfa
dura ac lignola fere, exterius plurimorum denti¬
culorum mutuo incubitu imbricatoque afpera-
ta, colore cinereo, pediculo femunciam fere lon¬
go erado atque lignofo. Glandem i capula repa¬
ratam accepimus, licet pi&orconiunxerit. Data ,
vero pro eiuldem cupulx glande , ac tim aptere-
fpondetimmerfa, vr vix dubitari queac. Monere
tamen voluimus. Noftrum quippe non eft quic-
quam in hoc opere > quantum in nobis quidem
fuerit mentiri.

plantarvm»

- : tamen a fortiori d.gttorum comprcffione facili
1 frangatur ac diffiliat. Per longitudinem arcam i-
° gnis , lnxqvalis

& icabra iubci-
nerea excurrit,
hyli imaginem
pix (e ferens ,
quaque parte
cortex reliqua
firmior eft, craf-
fior , duriorque
eam adhxfifte
vel alteri cortici
externo , vel ar¬
bori , fu (pici o
eft. Interna fa¬
cies cortice con-
teda eft rufo, te¬
nui atque fun¬
go fo , intercur¬
rentibus veluti
venulis , vt in
interiore corti¬
ce caftaneae,im-

mediate callum compleftcnte. In quo ceu pului-
nn i m frier fu s i acet . omnem fere cauitatem adim¬
plens, nucleus figura' rotundus, facie glandis aut
caftancte nucleo ptu liimlis, geminus vtin glandi¬
bus, extima facie fcaber, rufa cuticula inteftus,
qui vero committitur fieais , fubftantia dura Sc
colore Gland s nuclei, fapoie dulci, grato. Non
putamus hunc frudum quicquam pertinere ad
Baliimi genera.

GLANS INDICA MAGNA

SVBR.OTVNDA.

C a p. XV.

Dcfcuptio P-p^Homas Platcrus , elegans Medicus, dere

i 1 t

B dlftmi

frultu4.

rum naturalium induftrius veftigator , inter
alia rara , qua: amice nobifeum communicauit,
perelegantem etiam hunc fru&um dono dedit, a
Domino Robino, Regio Botanico acceptum no¬
mine Fruetus Bal(ami,vt aiebat. Iuglandem ma¬
gnitudine xquat, cortice conftans flaue(cente,vti
Glandis Quercus exiccatx, lxui,crafllufcuIo,qui

ARBOR FINI V M REGVNDORVM

FRVCTV CASTANEA ECHINATO.

CAP. XVI.

NOminis oblitus Io.Balada [inquitScal.Jfa-
miliarismcus, qui multos annos Indiasper-
agrauit , faciem modi narrabat arboris. Paruam
elle frequentibus virgulis, veluti Punicam. Fo-
lium Pruni. Frudtus qualis caftaneac cum Eri na-
ceo.Intus Coccus ruber : quoveuntur adtindhl-
ras dcpidlnras.Nonemmlitcras habent Mexicii,
apud quos nafcitur : ficuti neque olim Aegyptii,
ante Theuth. Sedi n tabellis pidlis feruanc agro¬
rum facies, fi nefque praediorum. Quae fuit caufa
vt ego eam appellarem , finium regundorum Ar-
borcm.doncc alius me felicior nomen ipfum ap.
ponac verum.

PINIS LIBRI SEPTIMI.

\

per.

Defcri;

Folium

Tru&i

Goccut

tinftm

locus

F.*tu>

mini.

HISTO-

iti

HISTO R l/E

VNIVERSAL IS

PLANTARVM

LiBER OCTAVVS

DE ARBORIBVS S YL VESTRIB VS.

IAM Sylvanis i dunifque litandum ,f'd cummiaiie & Genio boiio. Sylvas intclligimus nunc celebranda, quas
imv.ru y ftftjlraque infelices dixere prifd ,f>cciatim rigidus ifeCato, damnat dfque religione , quippe ne,-
que feri neque fructum ferre f litas . At nos contra , iflud non modo aqua amnio non feremus , fed ‘eo ipfo fe¬
liciores indicabimus , quod earum peculiaris parens videri pcfit natura, quippe qua magna ex parte fponte
fua na f entes , nulla arte , nullo ingemo humano egere videantur , quanquam& in tetta iam fylva fati -
dant, patula ramorum opacitate lafciv a pleraque, ut non improbe etiam earum quafdam urbanas dixerus.
Nec iffas tamen fructu fuo carere docebimus : & ft non fruttu , at aha aliqua dote non fpernenda , umbral
nimque officio- homines tuvare, ut nullum prorfts Jler ile ac inutile huiiis natura opus extare confer .

TILIA VVLGARIS P L A T Y P H YL L O Si
C A P V t I.

C"*Rata late
Xpatentium ,
inq-, attegias for¬
nicatorum bra¬
chiorum umbra
placet Tilia , cau¬
dice miru in mo¬
dum grande fcen-
te , cuius corti¬
ci nigricanti ac
in vetulis crallo
&c rimolb,in iu-
niorib. nec craf-
fo multum nec
fcabro , fed li¬
vi ac fubcincreo,
fubcfl; tenuis len¬
tus ac dulcis li¬
ber , totius ar¬
boris nomen in¬
deptus , fi non
hoc : Philyram dicunt. Materies
alba , mollis , facile caelo cedit. Extremi ramu¬
li fragiles fune. Folia lata, ex rotundo in acu¬
men delinentia, in ambitu ferrata, infernapar-
te magis hirfuta quam fuperna, qui feri gla-
bra. Ex horum alis oriuntur ligulx longi, al¬
bicantes, foliacei , ex quarum cofta media pe¬
diculus emicat, qui in tres,quatuor ,cyainque-
ve petiolos abit, quorum finguli florem flifli-
nent fuaveolentem , quinque folii? ex Luteos
lo albicantibus conflantem , apicibus complu¬
ribus luteis, ftylo albicante: totuui flyiemob-
Tom.. (i

vallant calycis dehifcentis qiwnque fegmenta al¬
bida pinguia. Fmclus Pifo maiori xqualis , jio-
tundus, aliquantum in oblongum vergens, an-
gulofus, hirflitus , non durus, intiis claudens
femcn[vel nucleum] fubfufcum , dulce. Fert &:

Vifcum copiose & abunde , &: quotannis Ba- v i/cum :
filex»

Huius arboris exortus mirabilis , &prx ci¬
teris obfervatu dignus, qui ex femine deciduo
fpontancus, primis ftatim diebus coliculum e- tus* ' ‘
xerit unciam unam aut alteram alcum, bina fat-
lia oflentantem quorum unumquodq; in quin¬
que communiter divifuras i veluti digitos di f- Prima /*-
fedfcum , extremis &c media exteras longitudi- lt* •
nc fuperantibiis , iucunda,herdc,difpofitione :
uti Bafilex in celeberrimo ilio Tihceto prope
D. Petrum , quotannis videre eft Maio «5 c Iu-
nio menfibus. Horum foliorum iconem exhi¬
bemus in fequenti tabella iuxta Tiliam minore
folio.

Thalius excrementum feti vitium Vvis (querci¬
nis flmile obfervavit in Tiliarum antiquarum v^aTiIia'
radicibus. pUitlyrd '

Apud Diofc. Tilii cp/Miljcsefljin Proerh.ubi pei D,^c-
duplex a feribitur. Eius verba citabimus ili vi¬
ribus. Apud TheopE. verb p/Au£64,cui alia mas,
alia fcemina. Differunt inter fe tota figura [ucp- py/,iyrtt
«»] etiamque ipfius ligni: & quod altera fiu- Theoph.
chfera efl , altera flerilis. Nam lignum mari Mas &
durum, flavum, nodoflus ac fpiflius, trvy.vi n- fam,na-
fyv , [Ga?,a non bene fpinofius convertit.] Fce- T t ynter j
minx vero candidius, flexibiliufque. Cortex ma- d/ffiraat!
riscrafiior, & detrahas propter duritiam fle£U

M

«4

HI STORIAE

<«-

litu error.

T ili*, hijlo-
n* tx Pii.

nequit. Fcermnx candidior & flexibilis , ex quo j
ciftas [iW : Gaza , cunas* alij , Caniftros. ] f
ciunt. Item odorattor. [Plin. mari tribuit odo-
remlPrateteamas Herilis cft , Sd fine flore t fm-
nuna 3; florem & fruSum gignit. Flos calyci fi¬
mi lis [»!»■*( 1 g azx Calyculo inteftus : nec ad
verbum, necadrem.] iuxta folij pediculum , &
anni lequcntisCachtyn, fuo petiolo innixus e-
mergit, viridis, dum in calyculo eft i detectus vc-
lo fubfiavus. Floret cum domellicis arboribus.
Fiuftus rotundus, oblongus , Fabi magnitudi¬
ne, Hedera: acino fimilis , maiufculus quidem
quinis conllans angulis, velua fibris eminentt-
bus , 6c in acutum fe contrahentibus : Minor verb
minus divifus. Gtandiorexfculptus, minuta qui¬
dam tenuiaque emittitfemina , quanta Atriplicis.
Folium & cortex fuavia, dulciaquc. Folium figu¬
ra Hederi fimile, verum in ambitu fcnfirn ma¬
gis rotundatur, Sc iuxta pediculum id, quod velut

in gibl.um p.omin et , a lolij medio , longiore tra¬
ctu m acutum magis cogitur isuntque folia per
ambitum criipa atque ferrata. Lignum paucam
medullam habet, ac eam quidem haud multi. mol¬
liorem matcrie,qux Se ipla mollis eft.

Hac Theoph. ex quo Plin. pleraque fua de ea¬
dem transfcnpfit in hunc modum. In Tilia mas &
fcemina differunt omni modo. Namque & mate¬
ries maris dura , rufiorque acnodofa, Scodora-
tior. [defaeminaid Theoph. ] Cortex quoque
eraflior , ac detractus inflexibilis. Nec femen
fert aut fiorem, ut fmmina , qua: craflior arbore,
materie candida,prxcellenlque cft. Mirum in
hac arbore fructum i nullo animalium attin-
foliorum corticifquc fuccum efte dulcem.

g1 :

Vincul *
TiU <e.

phifyrx.

Tim. fAt

contrudi-
cere Ride¬
tur

Inter corticem & Hgnum tenues tunica mul
tiplici membrana , e quibus vincula Tiliae vo¬
cantur : tenuiffirna: earum [tenuiflimum corium. •
Vct.] Philyra:, coronarum lemnifeis celebres,an- (
riquoriirnquc honore. Materies teredinem non ’
fentit, proceritate perquam modica [ hoc ad Phil-
liream pertinet] verum utilis. Molliffima Tilia,
eadem videtur & calidiftima: argumentum afte- f
runt, quod citiffime afeias retundat. Etmox:Fri- j
gidiflima qtixcunque aquatica lentiflima autem
&idcb fcutisfaciendisaptiflima , quorum plaga
contrahit (e protinus , cluditque fuum vulnus,
& ob id contumacius crafiflnittit ferrum : in quo
funtgenere Fici, Salix , Tilia Betula &c. [ Hic Plin.
fibi contradicere videtur, magna oblivione , qui
paulo ante Tiliam calidiflimam cx Theoph. dixe¬
rat, nuncfrigidiflimam dicit. Nec verum, frigidif-
fima quxeunque aquatica : Salix amara neuti-
quam talis nobis videtur. ] Sol ad Aquilonem
fcandens, vertit Tilia: folia ad mille ufus peten¬
da. Quod poftremum ante ipfum dixerat
Theoph. cap. 26. 1. 2.cauf.ubi , poftquam de folio¬
rum circumactui Sole locutus fui flet , addit : hoc
Tilix mol- latiO» m Tilia [ ] patere , quod hxc amplio-

les. racandidioraque folia gerat. Tilias mMes dixit O-

Eptrhtt x. vid. Dicitur & apud Poetas fequdx , Uvis , pinguis,
elumbis.

ermo'. Mirum Hermol. in re tim manifefla hallucina-
T‘ tum , ut Tiliam Grxcs Phelyrcam [ fic enim ille
habet.] noftris quoque Phelyram & Philyram di¬
ci tradiderit. Certe tantum differt Philyrea i Phi¬
lyra lcru Tilia, quantum Myrtus a Quercu. Non
igitur rede 2 ino-inr Tiliam vertit , eandetnque
^ cum e/V.up* Diofc. confundit , & prxterea cum
Phityca. Sic enim quoque a Theoph. vociri ait.
Eandem cenfuram meretur Rucll. dum Tiliam
Cnecis Philuram dici feribi:: &: Diofc. efle arbo¬
rem magnitudine qua Cyprus.

Uri'

PLANTA RVM>

Marcellus more fuo Hermolarun carpens m
I vcrfione Thcophraft. quod @uq»)y tinduram ferri
convertat, quam ,quid iit , feire Gixcarum litera-
rum imperiti non iit. Ipfe tamen & geminum in- ^ ^

currit errore: Primo •’ quod Phillyream Diofc. coti- genim*
vertat Tiliam: Deinde quod demonftret aleam cr>»
plantam e fle Phy lyram fi ve Phyllyrameiufdcm
Diofcor.quam nos Tiliam diximus. Sed quod pu¬
tat CitfUu melius in temperaturam converti , per
nos licet : Opta flemus tamen declaralTct* quam
vim aut qualitatem agentem per illam tempera¬
turam intellexerit. Vult autem Tiliam marem?
effe fu toriam Tiliam , in omni opere tractabilem,
qua: pedinum filorum fcquaci facilitate no¬
men aliis omnibus arborum pedifttbus dederit.

Paflim enim Tiliam nunc in arboribus Italos di- TtiU h
cere lineas ,dudus,interfedionefque Sccircun- lts
dudiones illas , quibus confcrda omnis earum
materia & in fcipfam ffipata convolutavc vide¬
tur : quod natura: tam diverfum opus Graeci am-
cfoycif. Plin. eos imitatus pertines dixit : &in quibus
variarent pedinum illorum linea: & intervalla,
femper adiecit aliquid , quo varietas illa indicare¬
tur , obliquos , crifpos , nodofosve dicer s Eth
verb idem Marcellus fibi ab Hermol. oltcndi o-
ptet, sitne noffrati Tilix antiqua illa eadem : f di¬
cit autem noflratem , que in Hetruria nunc ab o-
mnibus Tilia nominatur , ex qua fecandis coriis
futores paratam ubique tabulam habent , in nul¬
lam partem re et is pectinibus , fcd quacunque
ferramentum agatur fequacem 5c cedentem , ) i-
pfe tamen quoque nihil certi adffruit , neque la-
ne adftruere potuit, quippe qui apud Diofc. Phil¬
lyream, Tiliam converterat , & Liguffro magni¬
tudine aequalem hanc arborem fecerat : atq; qui

ligni pedinibus adherens, (quos erxeis xtxcPsW
vocari diximus ) feu per longitudinem redis pc-
dinummodo lineis, nullam earumefTeineafu-
torum tabula & arbore cau flatur , fed in omnes
partes fequacem pariter & facilem fedionem -.an¬
tiquiores tradit Gricos exagreffipro fiitoria illa
tabula ufos: expertos namque in duriore materia
acui ferrum, in molli vero in fecando dudum re¬
tundi, atque aciem amittere. At fi Marcellus
Theoph. e/Aipar, ex quo eius marem & feminam

a<Tnofcit,cumPhillyrea Diofc. contuhlfet , &rur-

fushanccum Tilia fua Italica, facile agnovi flet,
hanc ad Philyram tim prope acccderc , quam k
Phillyrea, &: arboris magnitudine , oc tota adeb
forma diftat, nec ex nudi tabula: futonx ( quam
tamen Tiliaceam fuiffc agnofcimus) pectinum
carentia > & accerfita illa etymi ratione , dubita! -
fet , an Tilia no ftras fit PhilyraTheophr. &Phil-
lyraDiofcorid.diverfiffimaiPhillyrea eiufdem.

Nihilb dodiorem fe Botanicum prarbet Cor¬
dus , quando ad caput Diofc.de Phillyrea feribit,

abeo deferibi Tiliam omnino eandem cum Li-
gnft/o, fi invicem utriufque defcnptionem con¬
ferat. Galeni & Aeginetx xcate talem Tilix hifto-
riamin Diofc. ledam. Atque fiveTilia i Dioic. |
itadeferiptafit ,five ab alio haredeferiprio adic-
da , fallam elfc pronunciat , ob id quod nullus,
neque cx prifeis neque ex reccntioribus hifce
notis eam dcpinxerit.Omnes[ addit ille] mani-,
fefte deferibunt Tilix appellatione eam arborem

qux German. ob ligni lenitatem 6c mollitiem Ctrl

£inbc vocatur. Ac miratur hoc nullum ante fc a- 7MhJ
nimadvectifle : qubd omnes qui poft Diqfcor.de
rebus fcripfcrnnt , aut alios interpretati funt ,uf- ^ ,
que ad noffc-am xtatem , eam controvcrfiam de
T ilia inter Diofc.5? Theophr. filentio pr.tterivc-
rint. Et tandem fupcrvaciuna concludit effe hi-

floriam*

LIBE

t}ux apud Diofc. dc Phillyrea habetur, feu ut ipfe
vertit, de Tilia, quamvis idem agnofea: Philyram
Grxcoru mpotius effe Tiliam. Sed fruftra qui-
fcordur nCaCur ubi non opus. Nec opus fuerat ea fac.i-
gentia, quam (olaPhillyrca i fcinTiJiam perpe¬
ram converla invexit. Non enim eo capite apud
Diofc. quxftio eft de Tilia , quare nec de ea di-
fputandi locus. Siquc is etiam Tiliam rect£ cum
Liguftro contuli liet , dc utramque probe agno-
viffet, non,dixiffet illam omnino cum hac ean¬
dem e Te.

| Sed nec Tragus videtur diferimen animadver-

l' tifle inter Philyram , qua: Tilia, dc Phillyream,
quando ita feribit : Qua Germani ifinbeubau vo¬
cant, eam cum Gaza dc Virgdio Tilia nuncupare
placet.Sivc el‘go <pi\ut>ct 3fivc :p/A.t>f=c4Theophrafto
dicatur, nihil nos offendet, cum dc ipfe Acgineta
PhilyradanonPhilyram vocare voluerit , qua:
Diofc. Philyrca dicitur. Nam quas Philyrex fux
vires Diofc. eas Philyradi Acgyneta quoque a ffi-
8 nat.

Caftor Durantes quoque Tiliam pingit pro
Plrllyrcadiceteiusdefcriptio non conveniat.

I rcA Hi itaque Phillyream cum Philyra feu Tilia
I ejf confudere , ad nominum potitis vicinitatem,

I >ra qu^mad remipfam refpicientes. AtFuchfi pri-
yk*. ” mus inter eos fui ffe videtur, qui obfervavit aliam
^ Tilia feu Philyra effe Phillyream Diofcor. redar¬
guens fimul etiam viros nonnullos do&iffimos,
qui utrafque confudere. Hanc Fuchfij fenten-
tiammcritbfecutifunt.Cornar Mttth. Dod. Mo¬
nachi, Curtius, Lonic. Lacun. Ryftius ,Fr. Ma da¬
rius, DaIec.Hift.Lugd &alij. Nec tamen ferendi
quifibiperfiiadent , Diofcoridi Tiliam incogni¬
tam Fuiile, vel eidem a vulgari Tilia , aliam effe
longe diverfam, utpote qux omnibus notis Ti-
lixrcfragetur. Nam dcipfum quoque Tiliam feor-
fum a Phillyrea cognoviffc , ut bene monet Mat-
th. vel faltem in iis plantis diferimen pofiii ffe, fa¬
tis perfpicuum ex eius prxfationis fine , ubi fic
habet: Flores dc omnia qua: iucundum fpirant
odorem, lv >uGhvo/( p/tAveao/r recondenda. Qua:
voces non modo recte ab interpretibus conver-
fa: , in articulis Tiliaceis : fed dc pofterior non a
<p/?&upU , fed k qua: Lat. Tilia eft, dedu&a,

fatis declarant ab ipfo Diofc. Phillyream dc Phd-
lyram pro diverfis plantis agnitas.
ryor. Nec audiendus Plinius, cum ait: Tiliam arbo¬
rem elle proceritate perquam modica, nam cum
contrarium in reipfa appareat , certum eft , ipfum
quoque Plm. vocum propinquitate deceptum,
cas inter fc confudiffe. Id quod vel clariuspatet
cx eo , quod idem noftrx Tilia: cas tribuit vires,
quas Diofc.fuxPhillyrex , ut fuo quoque di dum
loco.

r- Nihilo tolerabilior lapfus Cornari j , quando
c infic : Non putandum effe Philyram Theoph. effe
}Ti - Tiliam , feu Linde Neotericorum , fed elle Plata-
'ed num. Tiliam vero & Philyram , nifi penitus fal-
ws Iatur , [ ut certe fallitur] effe eam arborem , qua:
noftris Germanis 2(|)0m appellatur, fedlubet in
totum eius verba recitare. Quidam, inquit , affe¬
runt Tiliam effe quam noftri £ini> dicunt:
nimirum quod futores tabulis ad fecanda coria
ex ipfafadis utuntur :hoc tum demum admitte¬
mus, ubi oftenderint de Philyra ac Tilia hunc il¬
ium i veteribus tradi , dc non Platanum eftede
appellati, es qua eiufmodi tabulae parantur. Nam
quod Pii n. exTheoph.dixit , molliflima Tilia, ea¬
dem videtur &calidiflima:argumentum afferunt,
quod citiffime afeias retundat : hoc omnino re¬
probat illum eius ufum, quum ferramentum re-
Tom. I

^ Vili- $

tunditur magis , quam acuatur in ipfius ufu , id
quod non conting cm tabulis ex iftacano hodier¬
nis , qux dc molles funt ,& ferrer cedunt , d: fer*
riim nullainiuria offendunt. Quanquam ego Ti¬
liam non dum coria ia ipfa fecantur, fed dum eius
materia exditur, dc in ufumefformacur , ferrum
Ixdcrc , & tin&uram eius relaxare , tum apud
Theoph. tum apud Plin. intelligendum effe pu¬
tem. luxta eandem rationem etiam dum Gal.x;

Com .c/f 7o' ■we.i ciyju%J\Sc j.fiV to k&t itrtauw , canales
validos , cofdemque albos & molles fieri polle
docet ex Philyra , qux Tilia eft : cuius dogma ho¬
die Chirurgi fequentes , exPlatano canales cales
parant: tamen dc huius arboris ligno Gal. non
fenfifleexeo apparet, quod validi , id eft, ut ipfe
dixit, Minyo/, canales ex hoc ligno fieri ponpof-
fint,fedexeo quodAhorn noftris vocatur , dc k
nobis Philyra effe creditur , dc validi demolies,
fimtilque albi , ex fosmineo prxfertim cius gene¬
re, optime fieri poffunt > velut ex Theoph. ac Pli¬
nii locis fupra addudtis evidentiflime patet. Cx-
teriim quum Plin. alicubi de Philyra dicat , eius
maceriem teredinem non fentire, proceritate per¬
quam modica , verum utilem : etiam his verbis
declarat, [inquit Corn.] Tiliam non effe , quam
nos /linbt; dicimus: quum hxc dc teredinem non
fenriat, [contrarium afferunt fabri periti : St d >,ri
ita fibi perfuadet Corn. quia Platanum cxifti . at.]
de ingenti cthn proceritate cum amplitudine fc
expandat , ut Platanum effe adhuc non dubite-
mus,quam citb putrefcerecx Theoph. liquet. Ti¬
liam verb Ahorn noftris didam effe , etiam ex
his notis coniedamus. Neque enim opinionem
hanc noftram aliter approbatam effe volumus.
HadenusilJe. Nec certe aliter aut meli ifs potuit: Cor/"*rf.
ac ne fic quidem bene. Nam erronea admodum rat
uttaque Cornari j opinio , volentis Xlinbcn , Phi¬
lyram, feu Tiliam elle Platanum : ficut&illa, qua
vult , Tiliam effe Ahorn , de quo fufius cap. de A-
cere. Interim advertatledlorquilmieiiine Cor-
uar. ad ligni tantum examen refpiciens, (uas fun-
daric opiniones, cum , uti dicebamus, nihil fic cla¬
rius Philyra: Theoph. deferiptione collata cum
Tilia Plin. atque adeo noftra.

Rede Turnerus negat Tiliam non e fle Piata- p^^Loyi
num , ut multos velle ait. muuibU* ‘

Nefcimus ubi Pena dc lob. Phillyrcx illam. error-
fuam defcriptionem apud Thcooh. legerint,
quando tradunt : Frondofam illam ramis patu¬
lam Theoph. euM/gearfi ca enim feribunt ] ex
qua Phylurx , five affulx finduntur , Tiliam
effe certum eft. Nam ut a nobis quidem ob:er-
vatum , pAupa. legitur apud Theoph. in diverfis
exempl. pro Tilia. Noftro iudicio AbieS findi¬
tur in tenues affulas : non item Tilia. Falluna
tur iidem , nec uno errore , cum de Tilia fic
feribunt : alia eft hxcjt Diofc. Phylerea , dc per
y feribenda , quod in tenues affulas dc Phylu-*-
ras difeerpatur : pulcherrima Bafilex Helvetio¬
rum in D. Petri area , patulisramis , fparfis,in-
que uaftx magnitudinis ambitum fornicatum
propagata, folio latiore Populneo Aut Betula:,
ferrato ambitu I.oti ramis : item frondofis di
Amentisper initia Coryli aut Iuglandis. Verum
quidem in D. Petri area dida pulchras dc magnas
admodum elTeTdias, etiam cum vifco: fed nui- TlilA CHm
la qux in fornicatum ambitum fit ex-tenfa. Eft ^c0'
quidem ibi patula eiufdem Quercus celehfatiffi-
ma , dc a nobis fuo loco dc-fcripra. Nullibi etiam
in Tilia obfervavimus Amenta Coryli aut Iuglan¬
dis. Quercijs cum longis pediculis, qualis mo¬
do didia , folet fetre aliquid rcfponderis Coryli
^1 2

,5« HISTORIAL

mtlacUndis nucamentis. Vt fufpicio fit, eos

1 _ hirtis

FLANTARVM:

. . 1.

Quercum , qua; nondum protrulerat omnino
fu a folia , & iam itU nucamenta oftcnttbat,
fiimpfiffe ofcitanter laus pro Tilia.

Cordus quidem in fua obf. fyiva fcribit (ibi
•THUcirii vifam Tiliam grandem Veris medio aut pauli, an-
te Iulos ferentem longos, colore navos , pro-
T‘-J Nurtingara oppidum in pago. Sed quam is

Tiliam intelligat, dolemus nos non recordatos
Jciicicari , quando i pfi adfuimus apud ifluftr. Pa¬
latinam viduam Illuftr. Ducis Lud. VVirten-
bergici. Nemo prxtcr ipfum , quod equidem
fciamus , Iulorum iftorum in Tilia meminit, nec
facile forte* animadvertentur in vulgatis Tiliis,
quas fane plus fatis diverfis anni temporibus
contemplati fumus. Theoph. tamen , vti di-
«ftum etiam Cachryn Tilix tribuit.

Confiderationc digna deferiptio Cxfalp. Ti¬
lia [inquit] arbor in Alpibus tantum prove¬
nit , Alno fimilis , frudus minor quam Alni,
ftriatus , femina inter fquamas continens de-
preffa , materia alba aut flavefeens. Edi autem
hic videatur Cxfalp. hanc noftrara Tiliam intel-
Iigere : tamen ncc in Alpibus tantum prove¬
nire, dicimus, nec Alno valde ftmilem , quam¬
cunque tandem intelligat. In materie quoque
nullam flavedinem hactenus obfervavimus.

. . , • Cxtcrum Tiliam hanc, de qua hk agimus ple -

rique fccimnam ftatuunt , ut Fuchf. Dod. Pen.
StMicif. Lob. Cxfalp. Hift. Lugd.Sc Schuvenckf. quibus
uixat. non gravate fuicribimus. Non placet vero eam a
Schuvenckfcldio Tiliam fativam five facundam
dici , curri 'ncerta fint ca epitheta : quia altera
folio minore, dc qua poftea , multis in locis eft
fativi , & paffimfcccunda quoque. Prxtereafce-
minahxc noftra , etiam fponte in montibus pro-
t rarus venit, &vifcum fert- Proinde nec a Trago qui-
noeS dem rede (impliciter fativa uida. Quid nobis vi¬
deatur de Tilia mare Dod. Pen* & Lob. dicetur
poftea cap. de Fago fepium five Oftrya. Quar.-
quamCxfalpinus difficile putet coniechri poffe,
«(urnam fit Mas , cum folia non deferibantur :
fufpicetiirque intelligi polle Lignum putidum
vulgo di dum , de quo nos 1. 5. de Spina Burgi,

r. • ubi hanc Cxfalp. opinionem reiecimus. Idem
nlrefrob. paullo ante fctipferat , fufpicionem eile,nePlin.

cum Vlmi genere comprehendat carpinum u-
tramque , aut Alnum , Tiliamque qua/i > '•"
Ttelea. didam.

Apud Amatum Lugduni excuftim , ico-.' 'i ii:.r.
incuria typographica male pofita pio Offi> mare.

, Fallitur Car. Stephan. dicendo r^iuir ^ u i::~
enrir.te* terdum Philycam appellari. Differt cmni > -
lica a Phylira quicquid dicat Stcphanus.

Numina Tilia, : Hefer. ut placet Eli* in 110-

'jjnguar. mencl. Afcherach : Gcnn. &tnbcn/ ocILtnbeiv
baum/ a ligni mollitie, uti volunt. At Gorap in
Indofcyth. Tiliam gemina rauone £mbe dici

Etjmor,. fcribic: & quia pulchra fit, & quia fafcir &fupi-

ctili exca fiant. Belg. JSLinbc/ &tnbenhoom. Gall.
T ilIet,Tcil, TiUeu , Tilia : It. Tiglta ,T ilia : Hifp.
Teia. Angi. j£mfctrec. Boh. Hung. fiac f«.

phi! r* Cortex eius quoque Philyra dicitur ic Tilia. Seu
cortex? & aliarum arborum cortices interiores co nomi-

rhilyr* ho- ne donantur. SicPlin. 1. 14- de Vlmo : Cor-
mortynti.t. ticis utique inquit, interior Tilia lepras (edat. Et
paullo pbft : Idem ptxftant cc Tilix corticis &c:
Ec hoc ipfum etiam lib. itf. his verbis idem Plin.
declarat : inter corticem & lignum tenues tunicas
multiplicimcmbrana,e quibus vincula Tilix vo¬
cantur , tenuiffimx earum Philyrx Coronarum
leranifcis ce[ebres, antiquiorumque honore.

Philyram Theoph. ibidem ndei fa. bic, ub; C?- LocV* Q
rafus. In locis fervida difficillime prodit.

Plinio autorc , montes & valles diligit id' a : - ":11
aquofis gaudet montibus. t^ingue lxtumque * >-
lum deiiderac» in ftcrcorato optime proh - ■ :n
arido ac faxofo xgre adolefcit. 1 lU-t n Aha, mqiw?

Theoph. difficulterrecipit ; & in hac alenda . ni¬
tores hortorum vehementer laborant. In toto
Germaniae tractu , in vrblum& moenium areis in.
delitiis habent, ob opacitatem quam vel per (e ,in.
vel attemas difpofita, deambulantibus rccubanti-
bufque tempore xftivo prxbet. Et fane vix vi¬
deas aliam arborem in Germar.i2 , aut torte in to¬
ta etiam Europa , qux cum Tilia opere topiario, &
amplat ac patula illa vaftitate certet.

In primis nobilis Balilea inter aha nobihUi-
ma naturx dona , qux habet , & huius ftipatu
ac ornatu triumphat , ubi plureis areas ac lyl-
vas hac Unica arbore confitas videas , pixci-
puum illius anaoeniffimx urbis decus , quod
totus feri Iunius cum Maij parte media inge¬
minat filavi flimo florum per totam urbem
afflatu-, non fine incolarum ac tranfeuntium
filubritatis mvamento. Sed prx exteris la-
1 ra 6 c topiaria amoenitate confpicua , qux iux-
ta fumraum templum in regio illo viridiario ad
Rheni alluentis ripam , vafto illo propugnacu¬
lo ceu humetis Coloffeis elato , ex quo Rhe¬
ni tra&us utramque urbem alluentis & circum-
iacentis provincix prxclarus & cuivis proiru-
fcuus patet profpciStus: vulgb b*e pbalt3 vocant,
quafi Palatinam dicas. Item extra urbem pal-
fim prxeipue etiam in amceniffiino illo klope-
tariorum campo.

Tiguri quoque Helvetiorum, ut ipfi vidimus, tUhy»
5c in feripta retulit Gefnerus , magnx proce-
rxque collem Palatinum , quem vulgo Aulam
(ben =^of ) nominant , quiim plurtmx deco¬
rant , pulcherrimo Tiliceto : & extra uroeit*
pafllm m foflis circa mcenia , egregix fpeftitn-
tur, ut paffim fub cis fedffiain umbra non de-
fine fenibus & alus animi gratia obambulanti¬
bus. Harum maxima truncum habet mfeitus
ea craflitie , ut fi viri duo mediocres ainp.e-
ftantur , dodrantes quinque adhuc ffipeiUnt.

Sed ptxcipue fpeftabiles funt dux illx ku us
;,.,neu5 ar;v)ie: ,qux infc» urbem ftatim ad L;~

<j»;irn vifitntur , media inter cas domo , cui
p;., \cx wt vinque '.unguntur , in qua conve-
n:unt,qui fc! ©petis exercentur , ita digeftx,ut
menfis a!>ouot in utraque collocatis , mav;r
nms convivarum numerus, tanquam m com.v

culis tricliniis capiatur , infra, fspri circum,

q tique brachiis., & frondibus Tiliarum ambien¬
tibus, &c. Similes aut etiam elegantiores Sca-
phufix Heluet. ad Rhenum vifeincur. lafignis
quoque vifitur Moguntij in S. Albani ctrno-
bio zc. craffis columnis lapideis fufFulta, qux
nihilominus quotannis exfemditur , tcfte^Lo-
nicero. Eft & in Silefix ccemetcriis , artis hor- • *
cis & fylvis notiflima , ut notat Schuvenckf.
quanquam Dod. ferihat rarbin fylvis nafci.Cal-
coolarius annotat Tiliam provenire in Baldo.
Confiderandum an fit ca ampl: (Timo folio , quam
pollca deferibemus. Copiose etiam provenit
in Effexia Anglix , in nemore, duobus milia¬
ribus Cloceftria , teftc Tumere. In Italia pio- .
venit afperis tantum montibus, ir.quit Mattb.
quibus maxime gaudet. ? c»U*.

Omnes quidem lic formandx aroores, uc
trunco cubicos qmtuor excedant , ut quicquid
ab ea altitudine fupercit, totum in tabulata fi-

LIBER VHI.

»P

'di

vc brachia & ramoS effundatur , ficut & dc
quercu Bafilienft fupra dictum cft , impietatis
illo genere , a quo &: Impiam herbam den o-
rninavit antiquitas, quod 'fili j infeendant patrem,
«ninores ramuli brachys , e quibus oriuntur , fu-
peremineant. Tilia utraque , quod in hortis
Lutetix nunc fpedatur , induftriaBellonij fe¬
cit.

Paulo ante xquinodium germinat Tilia:
floret Maio & Iunio : frudum maturat Augu-
fto, qui mox feptembri adapertus fatifcit ac fua
fponte decidit. Aeftivis folftiuis folia /ua ver¬
tit, ut prodidit Theoph. In multam statem vi¬
vit hxc arbor creditiirque fupra ccntefimutn vi¬
vere , quales multa: videntur Bafilex , quarum
fatum ne avi quidem noftri viderunt.

Theophr. Tiliam poft vindemiam Ardu-
rum cxchfndam fuadet>

ptio

* flu¬
ida.

TILIA FOLIO MINORE.

’• /"l *I LIA fo-
_[ lio minore
nobis dida, non
minus patula eft
arbor qucimprx-
dida. Folia ta¬
men multo hmt
minora, ad Be¬
tula: accedentia,
colore fere Po-
puli Libycx non
hirfuta ut Tilix
■\ prxcedentis , fo-
!io maiore didx,
fed firmiora rigi-
dioraque. Flores
tamen hmiles ,
nifi minores ef-
fent , coloris e-
iufdem , pallidi
odorati , forma
accedctcsad Ber-
feerim, umbellam fere efficientes, lex feptem,
odo , novem, aut etiam undecim, ex luteo folio¬
lo feu amento prodeuntes , ut in alia Tilia , fapore
acido cum lentore : quibus fuccedunt fiudus
parvi, hirfuti, angulofi, ut in alia. Materies fimili-
ter alba, lenis, fed cortice magis fcabro obduda.
Hanc facile crediderimus prxdida firmiorem &c
duriorem: tota enim arbor torofior. Fcrt&hxc
vifcum.

De, hac fic Tragus : Tilia fylveftris fativx per
omnia refpondet , nifi qubdfolia & flores gerit
magis exigitos: prxeerea &: frondem nigriorem.
Florem edic tardius fativa Tilia , qui nullo poft fe
relido frudu aut femine decedit.

Theoph. in hunc fere modum fuam quoque
Tiliam delineavit.

Vifa nobis in VVirtenbergico ltionte , ubi no¬
bilis antiqua illa arx Teckfiana 111. Ducum
VVirtcmb. Tilia ( de qua & in Bollenfium fonte
Admirabili , fontiumque hi ft oria falubrium Vni-
verfali) qu* fulmine tada fuit nodu, menfc Sep¬
tembri , &c fub ea novem vaccx exanimata: ex pe¬
culio E. C. fub caftabulantes. Ifta Tilia non erat
eius fpeciei quam antea defcripfimus folio maiore,
fed ad hanc accedebat, quam vocamus folio mino¬
re: nihilominus tamert ei folia erant maiora, quam¬
vis glabra, nec hirfuta : ipfa quoque arbor maxi¬
ma, neque in hac fpccic glabra ifta maiorem ob-
Tom. I.

fervavimus. Dubij lueremus ] an fh fpeciei qui¬
dam particularis, vel varietas tantum foliorum:
qux tamen fi conflans &c perpetua, & ipfa fpeciem
efficiet, quod nobis facile perfuaferimus.

Etfi vero , ut dicebamus , Tragus hic depi dani
atque defciiptam , fylveftrem vocitet, & frudum
non ferre dicat , quemadmodum & Gefn. qui &

Tiliam fylveftrem &c fterilem dicit , nobis tamen
& Bafilex &Montbclgardi & alibi locorum fru-
difera obfervata.

Cur Schuvenckf. dicatur <pikv?ct tvoxhf , nefei- Sc^u<^ec\f-
mus, id cft Tilia moptana minore folio : Qtcinz Ttii* mon*
linbe / VPalMirtbc^Tilia mas & faxatilis Matth. tana.

At nobis Tilia mas five faxatilis Matth. videtur
Vlmus, nobifque confentitC.Bauh.ut dicetur fub T,lt* mat *
Vlmo. Marem Theoph. dicere vix quifquam re-
de aufic , cum eius folia non fpeciatim deferibat.

In tabella ad latus prima exortus folia pida ha¬
bes.

Gaudet hxciifHem cum prxcedenti locis : Spe-
ciatim Bafilex inter exteras vifitur , fed rarius,
quia ob foliorum parvitatem paulb minus patula.

Excitit & pulchra Montbelgardi in fori angulo*
fupra quam quondam tugurium pulchrum Sc am¬
plum, cum menfis erat cxxdincatum , comefi-
fatuium refugium haud infolens. Nafcitur &c in
tenebvofis aclatilfimis Waigovix fylvis : Item
Silcfix tam fylvis qulhn montibus: atque in pluri¬
bus Ducatus VVircemb.pagis.

Florentem obfervavimusin fine Iunij , quum
aTiud genus iam defloruiftet. Tardius etiam fru¬
dum perficit.

TILIA MAXIMO FOLIO.

I x horxfpa -Locnt\
tio diftat ab
urbe Bafileamons
i pago vicino Mii-
tecus vocitatus :
proli Apollinex
quotan nis aliquo- Mo”J Mu\
ties a CclebratifH-
mo Medico ac Bo -ftirpium
tanico D. D. Ca(p.frft]ucntl4
Bauhino , fratre 8c
adf.noftro cb fiir-
pium varietatis
caufa,tanquam ab
altero quodam A-
polline , produci
iolicx, notifllmus.

In eo, inter extera
haud paftim ob¬
via , provenit ar¬
bor quxdam ad
Tiliam folio maiore accedens , .cui folium fpecio-
fum , ampliflimutn , dodrante interdum latius,
hirfutum, in appendicem anguftumfaftigiatum:
quodq,hirfutius etiam apparet in dorfo quod ner¬
vorum eminentia decorat. Sed prxftat ipfius de-
feriptionem adiicere.

Tilia mas nova arbor, crafTo caudice, ramofa, Tilia nat
materia uti Tiliarum robufta , [ exterarum alioqui
lmtcries mollrs, eciampnfcis & neotericis Her¬
bariis teftibusj cortice lanuginofo , fubrufo : fo- Certexx
his magnis , qux vix rotundantur , ut in fcemina
fit , monente Theoph. I.3. hift.c.io. fed in acutum
angulum deftnunt. Mori fativx foliis quoadfor-
mamftmillima, eo excepto , qubd profunde fint
ferrafa, ex virore nigricantia, prona vero parta

U 3

t>8

historiae plantarvm.

fplendcntia , Tilix femini vulgatis , foliis triplo
quadruplo maiora : in qua liailcnus nec no¬
tem ncc fructum videre licuit. Quam tamen ab

annis feptendecim nuncoblervavijcuminmon-

tc noftro Muteto (quo ftudiofos lingulis annis
deducere fblemus ) ob plantarum copiam , vere
Apollineo , plutes fint arbores. Tilia femina
non c 11, ncc etiam Tilia fylv.Tragi , cui folia luul-
rftTili* cb minora. Forte TiliamasTheoph. 5. hift.cap.il.

Tht- quam Herilem & nullo flore elTefcribit.

•fh. Cxtetiim Tilii arquivocationes non pauci.

yE.quivoca Diftzfuntfpeciestres , & forte etiam adiungen-
rihx‘ da quarta illa Techfiana. Eli & Tilia IuliferaCor-
Strbus tar- di itidem didla. DuChoul autor, Sorbum cormi-
nalem dici il nonnullis Tiliam fmminam, de qua
Tugus (e. fuoloco. Dicitur & Tilia de Fago fepium. Qui-
t'“" dam ScVlmum pro Tilia exhibent, cuius & inte¬

xe 7m,.r riorestumcx dicuntur Tilia;. Item Aceris genus
maius (de quo poflea) kCorn.TiIia putatur ,mi-
ThMy.t. nusbene. Phillyrea Diofc. i multis confundi-
tur cum Philyra Theoph. De illa lib.5. C.efalp.
lignum Lignum putidum exiftimatellc Plulyram marem,
q«ain opinionem refutavimus l.,.c. de fpinaBur-

V a

LtguftrUTn.

acaui»T“"“- -- 1 - - L -

gi. Qiiidamfibi perfuadent Liguftrum elfeTi-
liam dc Phillyrcam Diofc. non diftinguentesPhi

. , nl J - .... .n «\lnr Cm M n TX

rkilj:

SaUx.
V alis.

ror.

Tilie vires
& ufus.

- Efilepft*.

lyram ^ Phi^ica: dc quare fupra plus facis. Dc
Liguflro a dium lib.5. Quidam Philicam Theoph.
confundunt cum Tilia > Philyra & Phillyrea. Et
Hermo), redarguit meritb Vallam , quod Iteam,
qux falix eft,interpretatus fit Tiliam.

Tiliam calidiffimam ede fupra ex Theoph. di-
&um: additaratione cur itafentiat , nempe qubd
tindluram ferri fecantis emolliat. Afl: nobis fane
atque expertis aliter videtur. Nam & Cerdones
qui tabulas ex ea expetunt oppoiitum experiun-
tur,in coriis fncidcndis : nam ob mollitiem fuam
cedit ferro , ideo non retundit , quia non fecatur.
Nec ea qualitas cultri aciem corrumpens hadlc-
nus b. noflris obfervata. Sed apertioribus ratio¬
nibus, nefeimus an item experimentis , ftipatus
incedit Fuchfi Cum fic infit : Calidam efle Ti¬
liam , vel ex eo liquet , quod frigidis cerebri ma¬
lis , Epileplix , & id genus aliis mirifice conferar.
Amaritudo etiam cum glutinofitate quadam in ea
reliquis qualitatibus privalere videtur , fi hanc
degufles. Quare abftergendi plane facultatem,
cum modica adftridloria > perinde atque Vlmus
( cuius facultates illi Plin. tribuit ) habere eviden-
tiffimumeft. Si quifpiam viresquxa reccntiori-
bus Tilix tribuuntur, probe expendat , nihil ah
iis qux ex Plin. & Gal. fententia dc Vlmo dicun-
'MmuU tur Afferre comperiet.Nam miculas faciei abiler-
f*c,e,m gere feribunt Tiliam , fi illa eius fucco lavetur.
ComttialU Mederi etiam morbo Comitiali bibitum eius li¬
mer^. quorem flillatitium , oculis claritatem induce¬
re , calculum fanare, tumores difeutere. Qiiid
multa ? omnes facultates Vlmi obtinet Tilia, i-
dcoque vulneribus etiam recentibus fuccurrit ,
& alia qux a Diofc. & Galeno in Vlmi hifloria
commemorantur, potefl. Hxc Fuchfi Nobis
confideratione Sc inquifitione dignum videtur,
annon feribat Tiliam amaram cx imaginatione.
Is alioqui ,eumqcie fequuti Matth. Dod. & Cur¬
tius Vlmi vires tribuunt Tilia: , decepti verbis
Plin. qui ,uti dicebamus , interiorem corticem
Tilias vocat. Fuchf. prxtcrea fic Dod. non ob-
fervarunt Plinium tribuere Tilix , quod attri¬
buitur Phillyrex , longe diverfx plantx, ut rc-
dte etiam monuere Cornar.fi>: Matth. Lonicerus
vero , licet agnoverit Phillyream diverfam a
Philyra : nihilominus tamen vires Phillyrex
obliviose tribuit Tiliae . Quas vires Plin. Tilix

Calculus.

Tumores.

Vulnera.

TucbJ.
Muteth.
Dodon . Ct*
C urtij er¬
ror.

Lomceri

iApJut.

tribuit , omittimus , ob didam modo cau-
fam. Competunt enim Phillyrex, non Tilix,
qux Philyrx.

Cortex fic folia Tilix , inquit Dod. calore tem¬
perata funt , nonnihil ficcantia fic aUftringcn-
tia, temperamento pene fimilia Vlmo. j.iL-
cortex commanfus, ac inde illitus, vulneribus
recentibus agglutinandis efficax cft. Folia ve¬
ro trita Sc aqua confperfa, pedum tumores di-
fcutiunt. Humor e medulla caflratx arboris
defluens , capiti illitus , capillos reddit , dc-
fluentefque continet, tefte Matth.

Baccx feu frudlus Tilix tempore oportuno
collcctx ,fic in pulverem redadtx, in Dylenteria,
aliifq-alvi profluviis fummoperfi laudantur, nam
& ea ratione in expeditione quadam multos
milites confervatos Camer. prodidit. Exdem
cum aceto tritx. in nares datx potefiter Hx-
morrhagiam fi fiunt. Baccx aliquot(imparem nu¬
merum fuperflitiose prxeipiunt, quod necCa-
mcr. magni facit, nec ab ullo dodto fic facien¬
te probatur) deglutitx , valide fangttinis e na¬
ribus profluvium compefcunt , ut in primaria
quadam perfona experientia comprobatum. Ex
recentibus Tilix foliis eXpreffus fuccus, cufn
vino miflus &£ calidus artubus infridtus , fpa-
fmo flatulento bene facit. Quidam eadem trita
aqua confperfa, atque cmplaftri modo im-
pofita , fingulare contra eundem fpafmum in
gravidis remedium ia&ant.

Tiliarum e floribus (quorum perquam fuavis
odor, & cum vitium floris odore flmilis fuavi-
tas) aqua deftillacur in frequenti ufu tiim apud
Germanas qu^m Gallas mulierculas. Exi (li¬
matur autem a doi^is modice calida, ficca fic
emplaflica. Pota utilis ad Epilcpfiam , corciG
tremorem , uteri dolores , calculum renum &
fanguinem in corpore , ob cafum aut lfilum a-

liquem, concretum , ad quod remedium aliqiu

etiam tritos Tilix carbones admifeent. Dofis
efl unica uncia aut fefqui. Oculorum dolores
mitigat , & locos !gne aut quavis materia fer¬
vente aduflos fanat, idque cfticacilis, fi inte¬
rior cortex albus Tilix in hac aqua maceratur,
aut eius loco Cydoni j grana, aut Pfyllium , &
nata inde mucilagine loci illinantur. Aliqui li¬
quore vi ignis extrafilo cx fanguinc Melis feu
Taxi adverfus peflem utuntur, tradente Evo-
nymo. Quidam inquit Tragus , aquam Tilix
florum deflillatam , adverfus ventris tormina
exhibent , 8e non fine ratione: nam mteflinis
^ Dyfenteria erofis illa convenit. Alij adver¬
fus morbum Comitialem ufurpant. Tilia ufla,
aceto carbonibus reflinfitis , cum oculis can¬
crorum tritis fumpta, concretos fanguinis gru¬
mos exigit, his qui ex alto delapft fuere , ita
ut fanguinem exfereent. Tunicx feu lib.tt me¬
di j, qui cortici & ligno intercedit , aqua ma¬
cerati , lentus vifcofufque humor ambuflis fin-
gulari remedio prodefl, quod experientia mul¬
tos docuit: Scimus etiam aqua florum Tilia¬
rum plerafque mulierculas uti ad faciei fucum.
Ex carbonibus Tilix , qui pulveri bombarda-
riiin parando abhibentur , prxfentifliraa mors
multis creatur, ita ut Tilia &: falubna prxbc-
rc & necom afferre poflit. Suntque qui exi-
ftiment Tilix carbones pulverem pyrium ve¬
neni fufpicionc liberare, argumento, qubd 11-
dem lapfis ex alto , ex liquore aliquo utiliter
propinari foleanc. Cxterum mirari fubic , cur
Theophrafl. Tilix feu Philyrx frudum ^ nui*
lo, mandi polle feribat, [ i

P Ln.Wl

VulnerA.
Tumor f

Dyfenti'

rus-

silSft f
fiu^SA.

Hiemor

rftitgtA

rtum.

Ex feri,
turn.

Htjutt

rum.

Eptlef
C orat

TtHut-

cosuri
Ossei,
dtlo 1 -

rejlir

aes 1

i btofh. ti.
■fir.

liber v n x iiP

dulcia c ifc ’ «?3UK‘i^C^™ a^' tradat folia Tiliifc ‘nobis,dumexTilisiignoimaginemChnftifalya-

0 B w pauper- Ipoftderunt, carici obnoxium efiTe.Tilia: nequa-

s:=aiEE»

; - -ui. luiuuj. mictum qui

demnegligunt, &ipfa quoque rcfpaunt anima-
"a: & eundem Tragus ab omnibus animalibus tu¬
tum efle icribtt. Guftavimus tamen nonlemel , &
dulcem competimus , atque innoxium. Quare
illud,» JW fynii , non ita in telligimus, ac fi ortini-
nomand, nequeat ,fed quod nulli animalium ci¬
bo ac nutrimento idoneus fit. folia etiam nonlo-
Jumlua natura dulcia , ( qui tamen dulcor exigu-
us Svifcidus ) ac propemodum infipida nobis yi-
“ led & per accidens, ex roris coeleftis incubitu,
* quo multa ita oblinuntur , & glucihoia eva¬
dunt ac fi meile madefacta fiiiileiatT ut iam ol.m
pueri didicimus.

I Porr6 num Tilia: flores apibus competant

nondum apertum videtur. Cofumella fand Tili*
« «*-&Tax,,c x omnibus, flores apibus nocere dicit,
„. tepudiandofque cllc. Ego, quod ad me attinet,
inht etiam Tragus, crediderim flores Tilia: api-
bus , licet maxime ab illis expetatur , minimi
conducere. Sed quare non conducant , autcon-
duccrepoflint nullam adfert rationem : & ho¬
rum neuter oftendit ,in qua re noceant. Virgilius
fanc commendare videtur pro apibus Georg.4.
Ergo apibus fatis idem-, atque examine multo
Tristius abundare , & fpumantia cogere prefit
Mella favis : illi Tilia, atque uberrima Pimu: drc.
Pinus faneapud amores pro apibus commenda,
tiflima. DeTiliadiligentius inquirendum.
uis u Nobili fllmus &c corticis ufus ,in quo olim ferip-

■npta. dtaturn , led recenti opus, in quo ad duces feri-
bat explorator, monente Plinio. Modus expoli¬
tus in Vlmo. Et Gal. fi. Epid. feribit, quolHam
valde antiqua Hippocratis cxemplaria,ame tre-
'c'eTu c"rtosal'nos exarata, habuiHi, alia;,,, ,bf„r ,alia,
qualia apud fe[fua atrate J in Pergamo. Langius
quoque in epift.librorum meminit in delicatiori¬
bus ex Tilia corticibus confcripcorum. Sed hic
ulus iamdudum inolevit, fuppetenteperoamen-
to & charta faititia ad eam rem long£ aptilfima.
Crafliores Tilia: cortices vidimus Nurtingx peda ¬
li latitudine, longitudine competente in circu¬
lum plexos, quos tinis imponebant, in quibus
lintea lixivio perfundebantur , ut eo corti colo cir¬
culo fupereminente cineres cum lixivio fupcremi-
nentes commerentur, Plm.lib.is.c.9 : ex Tiliae
cortice vafa,corbcfque,ac paterniora quidam,
meffibus , vindemiifquc convehendis, atque
praftexta tuguriorum fieri feribit. J

ufus. Sed materiei utilitas non polltema. Theoph
in opere facillimamdicit , [ T«' Iit» ob iuam

mollitiem. Foris navium longarum & arcarum,
menfurarumquefabncicxpetcndam. Habere
corticem ad ciftas (feucunasut Gaza vertit ) fa¬
ciendas idoneum. Ex iis namque fabricari folere.

Verba funt : iyji JX «d viv <pxu»V xf-Jiuv , esfUvs.
bespb. m' ymr. [ noni- outs ut exem-

y‘& Pharia habent. Nam antea, ,’s djxe.

rat. Sed hic etiam alterum membrum deefle , non
male fufpicatur Corn. ante srf.cn -/teu.;. Gaza
vertit: Habet etiam corticem funibus cunisque
percommodum : ubi , funibus de fuo addit , quod
in eius fit fitum fide, mfi ita in quodam exempla¬
ri vctQfto legerit. Materiei Tilisulum non iatis
laudare hodie poflunc fculptores fimulachrorum,
ex ea quippe omnia pene ;fimulachra parantur”,
l.evis eft, ac larvis fit magis arte, tenax, facile fe_
«tur. Diu durat. Ab fis aliquando fcifcitantibus

Carlontt

ftftorum.

Cinefia

POCtA fui-'
era T ilia «
ce*.

Cincfat

rant. Ex eodemligno optimi fiuntearbones pro
delineationibus pictoribus expetici.

Et ut nihil, quantum in nobis erit, utilitatis Ti¬
liae omittatur, & illud memoratu dignlim : Cine-
"?m Poetam Gracumflagitiofiflimum, tam gra¬
cilem fuiifc. Uti perbibetur, ucTiliaccis alferibus
corpori circumdatis imbecillitatem fuam fulciret.

Uti I biletas alter poeta,pIumbeis orbiculis circum
pedes adalligatis , ne vento fub verti poifec. Ci-
nefiam vero Ariftoph. ob illam caufarn Phily. pUbm "■
reum vocitabat. Vius etiam his Antoninus pius, ytntenmm
ut celtatui Capitolinus. Quum ( inquit) & lon-
gus e flet , incorvareturque , tiliaceis tabulis in
pedore fafeiabatur.

Solent & Germani , ramos Tilia: ordine quo- Recubanti.
dam m amplitudinem diftribuere , ac palis fuiful- Us patui»
cire, ut lub umbra eius, qua: omnium arborum
maximi innoxia putatur, anftatis temporematulaqj
ramorum opacitate recubantes, fefc recreare a>«
mellationelque mflituere queant. Hinc forte
tritus ille verfus.

Filia fub Ttlta ducit fubtilia fla.

Vifcum Tiliaceum quidam caduco morbo obno¬
xiis laiutarem praedicant.

rif t uf

M orbttf
CtlduCMf.

V L M V S.
C A p. II.

: Corte*'.

PLvRlMIt

ramis brachi- Dfr‘r'»-
ata Vlmus arbor
procera , inter¬
dum infra iu-
itam altitudinem
fubfiftcns, cortice
cinereo, nunc 1*-
vi , nunc profun-
diflirnisfulcis,emi-
ji en tiflimilq; por¬
cis fecundum ra¬
mi longitudinem
exarato , interio¬
ri albo flexibili:
materie item al- . ,
ba, firma. Ante piortt^
omnia florespro-
mit , ex ramulo¬
rum ex tremo -

nim tuberculisjin
mu Icarium con-
geitos , ex flammulis plurimis atropurpureis,
quorum terna aut quaterna includuntlir recepta¬
culo oblongiufculo m viridi purpurante. Floribus
luccedunt foliacei utriculi comprefli , feminibus
Atriplicis fimiles > multi , ex oblongo rotundati,
magni tenues, & in extremo parum fifli ; in quo¬
rum medio femen parvum , tenerum , planum, c(me»:
candidum , fapore dulci : mafticacum glutinofum
reddit fuccum , ut & cortex. Tandem poft fe-
» ramulorum , qui femina fuftinent , fafti-
gnsfo hafe proferunt , ktiils primum virentia, ¥oii*'
poli: obicuriiis , oblonga, crifpa, in ambitu ferra¬
ta , afpera , quinque aut fex 3 & interdum leptern
digitorum longitudine, latitudine duorum, trium,
aijtquatuor? ucrinciue ex rotundo faftigiata per

W * "

HISTORIAE

mediam longitudinem redtusi & i tergo magis
confpicuus tranfit nervus , liquo ali j minores ceu
volti, redii Sc veluti paralleli exeunt, in uno ta¬
men latere plirtcs , quofit ut altera foliorum pars
alteram longitudine vincat , utingemose oblcr-
vavit Cordus , & quodammodo m noftraicone
apparet, minus tamen apertd quam optaremus.

X^HichU. p0]jjs quotannis fere aanafcuntur folliculi cavi,
tuberofi, fubrotundi ac diverfarum figurarum,
in quibus primiim giutinofus quidam liquor ,
ex quo vermiculi exigui gignuntur, qui in mi¬
nutos cttlicellos transfigurantur. D.Cafp. Bau-
lunus Bafilea ad nos mifit ramum Vlmi , cm fo-
lia ampla , palmum longa , Sc uncias quatuoi

. 1 1 i . . r. ‘ T., ntiikiic nrrfpr

fili Vtrjti

"foliorum

‘vurxtsis.

Laciniat*.

vel quinque lata , afpera , in quibus pntcr

_ v 1 r i ■ ■ _ ■'■ii irnn

\Ali* '$<*“
Yts tu*.

'Gcrmuniti
Vlmt gent.

ra duo.

ylmutyro-

Vlmus U-

Tlli/t in
folliculo*\

Vermicult

Vlmi Ira-
Uc *.

vei quinque , ••• — j

ferraturas funt etiam lacinia quidam: cui icon
Lobcliana Vlmi latifolii refpondet.

In Alfatia prope Polvillam arcem in fepibus
obfervav:mus Vlmi fpeciem cui folia valde cre¬
bra, pirva , nec multo maiora articulo poflre-
mo pollicis, plurima etiam minora, minus ru-
gofa , lupcrna parte nonnihil lucida , non a-
fpera, nervi-fabre, eleganti ac exquihto ordi¬
ne difpofita. Talis fere ramus ctiamMonlpcli)
i nobis collectus, niti folia eiTent maiora, mi¬
nus lucida, Sc nervi non ita argute ditpohtn
in quibus etiam mcnfe Septembri erant iolli-
culi prididti. In omnibus his Vlmi varietati¬
bus apparet nota prxdidta , a Cordo oblcr-

vata. . j

Tragus diligens Botanicus Germanis duo Vl¬
mi genera ficSefcribit. In Germania, maxime ea
qui Rheno contermina , Vlmi duo genera te¬
peri untur : quorum alcerum latius fc diffundit,a -
terum procerius evadit , utrumque agio or-
rtuticnfi perfamiliare : nam iisin lods nulli tere
abi arbores plantantur , qulm Vlmus, Populus
alba, & Salices. Ex his Vlmis uTia perquim pro-
■ cera evadit , nullo fructu prxgnans , m humedtis
ut plurimum pratis, ad ripas fluminum , &.n
circuitu pagorum proveniens , idihcus con- j
Ittuendis expetita. Alterius veto genens Vibius
3c ipfa in alsum attollitur , fed plurimis ramis tn .
latitudinem magis diffunditur. Gaudet agris e- j

dito loco ficis. Florem ftium hic arbos protere,
qui Acfruttus eius eft, antequam dolia producat.
Hic Atriplicis maioris fcu hortenfis foliatum re- j
fert femen: nam finguli flofculi per fe fpedtati o- ,
boli latitudinem obtinent , & i maturitate inau¬
ras avolant.

Theoph. 1. de hift.plantq. c.S. Vlmum vuas Sc
folliculos quotdam ferte fetibit. Id genus Vlmi, .
inquit Tragus, mihi ignotum eft. Folia utnufque
Vlmi iam ll nobis defetipti complicata quodam- j
modo apparent, crifpaque, ac Orni folus longlo- [
ra, qui cum Aprili Sc Maio menfe pluviis , fubt-
toque calore folis infequente lnfettata fuerint,
corruganturprotintis , ac tum ex illo humorem
corrugatis foliis vermiculi exigui culicum for-
mam gerentes naftun tur, qui progretlu temporis :
evolant. Pan ratione & Chamarciffi tenella folia ^
vitiantur. , f |

Ncc absrc fuerit & Italicas Vlmos a do cu ti. ac |

infigni Philofopho & Botanico Cxfalp.defcriptas '
produci. Vlmus, inquit, arbor ingens, in lati-tu- j
rlinpm inanis , ciuam in altitudinem funditur.

clinem magis , quam in altitudinem funditur,
provenit in collibus Sc planis : quaeritur ad vites !
luftinendas: cortice valde afpcro,rimofo Sc cral- j
fo , adeo ut ramuli novelli ftriati appareant ex- j
tremis furculis tenuiffimis , folio Carpini, bre- \
•viori, mams rugofb , minus ferrato. Floret pri- *
moVere ante foliorum exortum raceraatim circa «

PLANTA RV M'

ramulos : flos Perfico fimilis, ruDens ,cx ftantini ^
bus cantum conflans , tranfit in foliaceum quid- #
dam, unguis magnitudine fubrotundum, medio Stmfir
quodam dorfo , in quo femen parvum contine¬
tur, depreflum 3c oblongum, quod menfe Mattio
perficitur, antequam folia omnitlb exeant. Vefi-

cas priterca fert in illate, in quibus humor con-

tl netur,qui cocrefcit in gummiii n iifdemq', anima- 1

lia culicibus fimilia reperiuntur. Alterum genus »•
habetur cortice livi, l-ufo, vel cinereo & maculo-
fo, quod in altitudinem ingentem adolefat. In
utroque genere quidam fterilcs omnino repe- sitriln
riuntur.

Theoph. Vlmum vocat, Cuius genera

duo eradit: prior owrrcxt* hoc eit , montana di- inJrx
dta:[Montivlmum vertit Gaza : nove:] altera Pte-
lea feu Vlmus fimpliciter [ quam Plinius campe- c-wf.jfcjii
ftrem vertit ] Differunt qubd Vlmus fruticofa mi-
gis fit : Montana maior Sc amplior. Folium ge¬
rit minimi filtum[«5t*Aif]leviter in ambitu ier-
rattim, oblongius quam Pyri , fcabrum non li¬
ve. Ipfa arbor magna elt , & altitudine de rnagni-
tudine.Non abundat citcaldam,fed raraefl.Amat
rigua. Materia flava, dura, nervola , deformis :
quippe tota cor eft, qua utuntur ad fores lautio¬
res. Cum viret exfu facilis : ubi exaruit, d.fficlis.

Putatur autem fterilis eilc. fert Sc gumini in fol¬
liculis vel loculis 11» m iian : in vulg.ex. habetur e

Gaza male tranflulit, petiolis : nec ielr-
ciitsPlin. ad Corycum montem ] &c animalcula
quidam Culicibus fimilia : [Suefuritt x&risnoucfv. ] ^

Cacbryneciam edit peculiarem autumno, mub c-‘ '}’■
tam , minutam , nigram, Citeris vero tempo¬
ribus [ wpst/r : Aid. habet x»>«<r] quid fetat, non
animadverfum. Dixerat tamen idem Theophr.
prius , in Vlmi folliculis genus quoddam be..

(tiolarum innafci.quodCnipes vocitetur [Saea/i
<!*> Quid vero differant inter Ic

&: Kiil, dicetur [[i me Cherlerojin opere de
Infeflis. Idem Vlmo , humorem in lachrym*
modum denfari fcripfit , ficut Abieti , Picei,

& Terebintho: pet quem humorem, qui JV-
ab eo dicitur, nifi illud gllltmofum in
folliculo intelligit, ulterius inquirendum quid

velit: prifertim cum refiniferis annumeret, u-

cut & Gummi ferentibus , Amygdalo, Pruno, ^ fi
Cerafo, funipcro.cpr. Exprefse autem etiam
aho loco ait: quibufdam i natura datum effe,
ut plura producant: Vlmum enim Sc uvam gi¬
gnere & folliculos : Polpvv y-‘ io - vAeav/i: . Qui
autem fit ea, qui uvas fert, nobis nondum
innotuit.

Vlmo & Plin. gummi tribuit ad nihil utile: Plm.ani
ex quo & Culices micantur. Sed quando ad¬
dit : in Coryco monte Cilicii, deceptus fuit
Grxci vocis apud Theoph. ftmilitudine. K»p-
enim folliculus ille dicitur , quem fupra
defcripfimus. Plin. r.on bene in montem con- ^ f

vertit. Offendemus etiam in viribus, haud pror- rlr

fus inutile ellc illud Gummi , ut ille putabat.

Idem & alibi lentitiam Vlmo tribuit , ficut 2c
Fraxino , Moro, Cerafo , fed fictiorem ponde-
rofioremqne qn^m Platano & Alno. Qui. in
noftratis Vlmi folliculis gummofus confpicitur
liquor, magna ex parte madidus eft, nor ilic¬
eus. Confidcrandum an forte & iscumTheo-
phraft. alium mtelligat , aut an talis fit tn re-
^ionibus calidioribus. Neque verum quod i-
dem feribit, Vlmum Atiniam fru&um nullum
ferre, hoc eft, ut ille ait, ne femen quidem, ^
nifi ea plane diverfa ac diftin&a fit ^ noftra
Vlmo : led lubet eundem de Vlmi aiftercn-

LIBER

tiis tradentem audire. Sicautem ait.

Inter has. atque frugiferas , materie Viciumq-,
r pini. am*at*a s accipitur Vlmus. Grxci duo eius ge¬
nera novere : Montofam , qua: fit amplior: Cam-
tontofa. peftrem, quirfruticofa. [ramis plurimis opaca,
nfer. fed exiguis & brevibus. ] Italia Atinias vocat ex-
'7t( celufumas , & in iis Siccanas pnefert , qu;e

■a„*. non hntrigux. Alterum genus Gallicas. Ter-
U<A. tlum noflrates , denliore folio , & ab eodem
re*. pediculo [furculo Vet. ] numero/i ore. Quar-
tumfilveftre. Adnix non ferunt Samaram:[ Co¬
lum. ferunt quidem, fed rariorem. ] ita vocatur
Vlmi femen :omnefque radicum plantis [radici¬
bus plantarum. D. ] proveniunt , reliqua* fe-
r*rt(<t. mine. Idem & alibi Marita: Vlmi meminit:
& Vlmo in genere ramulofa folia tri¬
buit. Marita autem Vlmus eft , cum qua
Vitis maritatur, ut /pedalius dicetur in fatu &
cultu.

Ca:falp. pr#didas differendas ex Plinio ci-
binat. !-ajS 3 qnatuor in Iralia ab eo numerari feribit:
led pro Atinias , legit Albineas. Et ut ne quis
putet cire typographicum errorem , fciat , eius
vocis nullam extare correctionem inter errata
in fine polita , cum tamen minoris momenti
eiufdem pagina: exaggeret , unius cantum liter#
mutat# , Samorx , pro Samar#. Qu# autem
Amentum ferat , Sc Vvas , nondum vidimus,
[addit Cxfalp. J ut fufpicari liceat , ne Plin.
cum Vlmi genere genere comprehendat Carpi¬
num Veram que, aut Alnum, Tiliamque appel¬
latam , quali ptclcam. Plin. tamen etiam alibi
Atini# meminit, eamque propter nimiam fron¬
dem , Vitibus ineptam dicit.

1X.lt. Plinium taxat Solcrius , quod Vlmum male
dividae inqr.amor fpecies ,dliter aeque Theoph.
aety, Colum. Gallicam Vlmum & Aeiniam <^lfc
(y Montanam Tbaoph. Vernaculam, Italicam, Ino.
tx~ ftratem , & Campeftrem, & Theoph. Peelcam
feti Vlmum fimpliciter clle unum & idem. Cui
fane non gravate faferibimus , prxfertim Colu-
mcllx , diligeneidimi Geoponici verba conilde-
eantes , qui ita habet. Vlmi duo genera , Gal-
duo licum & Vernaculum. Illud Atinia , hac no-
i C o. flras dienur. Atiniam Vlmum Trcmellius Scro-
ieum ^ non ^cnev Cameram ( quod eft femen eius ar-
•tm.u ^on5 ) ^a-Sia c'd opinatus : nam rariorem line
CH. dubio creat , & iccirco plerifque & Herilis vi¬
detur. feminibus inter frondem , quam prima
germinatione odit , latentibus. Itaoue nemo
iam ferit ex fimera , fed ex fobolibus/ Eft autem
vrc Vlmus longe Ixtior & procerior , quam no-
ilras , fionddmque iucundiorem bubus prxbct.
Virgil.

Vrutcrca genus haud unum, nec jbrtiim Vinis.
Cordus feribit : quid diferimi.nis fit inter VI-
mum montanam , & Ptelean (eu Vlmum fim¬
pliciter , fabris lignariis nocuin clfc , Si a fe
quoque ex hifloria arborum differentias indi¬
catas. Sed memoria lapfus hoc dicit. Naml.?.
c.i. fuarum hift. deferibit Vlmum unicam. nul¬
lam differentiam demonftrans. In Com. in
Diofc. Vlmum folia Tilix & Corylo non difli-
milia habere feribit : quod de maxima & lati!
folia luperitis dcfcnpta intelligendunf putamus:
Nam vulgata parum (imilitudinis cunnis habe¬
re videtur.

Tragus Vlmum proceram nullo frudlu prx-
gnantem dicit: Campeflrem frudbum ferre, quod
in cius fide fi tum fit. Plin. Atiniam , femen
nullum proferre prodidit: attamen Columellam
contrarium fcribentcm produximus.

I Matthiol. falso ait Theophtaftum dicere , VI- Mmi. n.
mtim Herilem effe . quamvis multa in eam rem Pref>-
ex Plin. quiritetur. Idem in Comm. cum magnis
g. Lar. & Ital. proponit Vlmi iconem . fine
ulla deferiptione , titulo Tilix maris : Et in Hift, r
Gcrm. Stcmlfnbcit / Tilix faxatilis : ait ferre Tilia J"'
.lolia Vlmi [ fane vero : nam ipfamct Vlmus *at-
elt. ] aut Carpini : quofdam vocare mgram c«rPm“‘
Carpinum. Profedto quivis vel vulgariter in
ftirpibus verfatus agnofctt ibi piftam Vlmum, Mmh.non
quod nefeivit tantus commentator , ut aperte aguodu rl,
conflat ex cius deferiptione , quam in fua Epi- '”*'*■
come dat , his verbis : Tilia mas : Grxcis ew.ii-
; It, Tihim ifihio Sc Carpino : Arbor
cft magna , patentibus ramis , materie robufta
fpidaque, ac etiam fterilis : folia fert lata, ob-
longa ramen , in quibus fere omnibus nume-
rofx extuberant bullat , in quibus mufex gi¬
gnuntur , quat tamen arefeentibus receptaculis,
inde gregarim evolant. Quis hic non videat
Vlmum a Macth. deferiptam? Recte igitur a
C. Bauh. nobifeum fentiente annotatum. Ti¬
lia mas quic proponitur i Match. Lob. Lugd.& Err,r LA-
Tab. Carpinus nigra dicitur Caflori , 6: nobis
Vlmus , auc certe eius aliqua Ipeeies clfe vide- * '
tur.

Lepida Pena & Lob. * Vlmum pro Tilia ma¬
re proponentes , a fcemina non perinde totam
atque folio differre feribunt , tametfi exgiuuni
Iit dilcrimen : folia tamen Vlmi fcabra rugosa-
que effe : flofculos,[fuam Tiliam marem ] non
baceas uti fcemina, proferre, fed femen ^flo¬
res in folliculis Carpini modo. Mox fubiiciunt:

Vlmus multo vulgatiflima , notatiique facillima
eff : folio non adeb illi diflimili , [ certe non,
quia idem J aut Alni. Folliculis vermru voIucgIIo-
rum & fuliginis refertis. Habent Ic Vlmu alteram
latifoliam. Sed mirum induftrios alioqui lTerba-
nos m Tilia fua mare non eofdem folliculos
obervafle, in Vlmo, qua: eadem cum illa oblc r-
vaffe : inter fc non diftinxiffc , ex ura
planta duas fecnTe , denique neque Tiliamfuam peH.
marem Reque Vlmum re de infpexillc probe-
que c ognovilfe. Prxterea qua: obfecro ^'ferip-
ti° lilix maris: partium deline atto ac dc/igr:;..

Uo quomodo quadrat? Neque nobis exiguum,
ut illi' putant, dilcrimen effe videtur, inter fo-
lia Lilia: & Vlmi. figura a Lob. polita pre
Tilia mare in obC Te ut. & icon, fatis demon-
ffrat , eam cx Vlmo tacere Tiliam : id fatis indi¬
cant etiam cortex lulcatus &rugofus , ac follicu¬
li m foliis: ftmilitudo item non parva cum Vl¬
mi icone Dodonari. Camer. ad hiff Matth. Cw/: ;
pr#ter VlmiicoRcm, quam cap. 58. habet, po /'*
fuit & aliam cap. 4«?. nempe Matthioli , fub ti¬
tulo Tilia: faxatilis , annotans , Matchiolum in
Lat. exemplari facere Tiliam marem , quamvis
Dod. Vlmo fimiliorem dicat. Ipfc vero in re
tam aperta , quod fentiat , non docet : forte
nec /civit.

Mattii, in prioribus Com. iconem Vlmi feti*
bonam habebat, nili quod folliculis nimium ar¬
tificium ad rotunditatem affidum videbatur,
quos in poftr. edit. Ital. mutavit. Pro Tilia
mare , uti didum, figuram Vlmi propofuit , iti¬
dem cum folliculis. Hift. Lugd. fecuta Matth.
more luo cafdem duas icones proponit.

Dod. prster Vlmum , quam Theoph. fimpli--^- ”<“■
citer tt) t\tcu> jAtiniam Colum. Gallicani Vlmum
vocat , & aliam tradit , de qua agemus poftea
fub titulo Fagi fepium fi ve Qihyx.

Lcff vero Ry ffius in Corn. in Dioff. feribat,^"^ ***

Hi H I S T O R I AE

Vlmum effe folio individuo , nihilominus ta¬
men iconem habet arboris cum folio in partes
& lacinias divifo, qux forc£ id Aceris aUquod
genus facta.

Looic rr- Lonic. duas tradit Vlmos , totidemque hgU-
ffeh' fas : prior ei dicitur Kiiftyollj: pofterior t> linens
baum, cuius icon eadem cum modo diba Ryf-
hj : quam ait in magnam altitudinem excrelce-
re inftar KuflbdUm : ei autem e fle folia fi fla fi-
ve angulofa.Non dubitamus bonum hunc Her¬
barium, fi Diis placet , fiam defcnptio nem ad
iconem , non ad ipfam plantam , effinxifle.

TAher». Tabernamontam farrago, tres, immbqua-
*rgutt.\ tuor habet Vlmi figuras. Prima qux folliculos
babet , titulo Kufibftum/ Vlmus i. Altera,
£ffcnbaum / Vlmus 2. Tertia yjfcnbaum /
Vlmus;. Et alio loco Vlmum pifigic cum folli¬
culo pro Tilia mare Sc @temlmben/id eft, Ti¬
lia faxatili: Sed nulla i ftarum figurarum ex¬
primit femina : neque docet in quo differant
tres eius Vlmi » quafi cum pueris ipfi res fuif-
tcon. fet , qui piburis Sc figmentis delebantur. Icon
Tragi & flores Sc Samaram oftendit, fed in u-
na arbore iunba. Noftra melius & flores Sc
foliaceos utriculos cum femine :Sc folliculos in
foliis , fed ramis diftinbis. Palmam dabylife-
tam pro Vlmo nobis oftentat Pctr. Crcfccn-
tius. _ f

SjnonymA p0rro Sc apud Diofc. Vlmus 'TT?Xr*eft, qui
hng**r . f0Hiculorum , Sc humoris in iis exiccatio-

ne in 5tizid.x.ovoToeiJ'i , hoc eft, animalcula cu¬
licibus fi mi lia , abeuntis meminit , & corticem
fluxilem dicit internum , externum crafliim.
crrexeaV Sc exteri Grxci meminere , pro eadem
°Hebr albore- Hebriis T bidebar , Efaix 41. Sed apud
l°r Arabes variis nominibus infignitur , fecundum

'Arbor Ci. autores. Apud Serap. dicitur Arbor Cimicum ,
trucem. ficut & apudAvic. Can. 2.1. 2. c.7 Vbi inter-
Dtdar. pres vlmum exponit. Item c. 216. Didar , id
eft. Arbor Cimicum , cx qua egrediuntur capi¬
ta inflata, in quibus huraiditas , ex qua fiunt
Cimices. [ Culices ali). ] Vt mirum nobis vi-
fA?e deatur cur Avie, duobus diftinbis locis feribat
rtciintAt . de eadem arbore. Sed hoc ei non infolens. A-
Atb*h»d. gellon. legimus , Albabud eft Aldidar , qux

AldcrZr. Arbor Cimicum. Item : Duaden Alderdar , id eft
AlderAr. frubus fcu flos : Alderdr , quod eft Arbor Cimi-
n,rdjr fett cum uc patet 2. Can. Sed Seal. apudScrap. Ar -
f)jrem Culicum legi vult , non Cimicum, fic itaque

£c apud exteros Arabes legendum fuerit. Matth.

notat Arab. Didar , Dirdar ieu Luz,acb dici. Germ.
ylmcn / Stiftboum/ KiiftfiolR/ ilmbbafl/ Vtfcrl55
ijolt* / Dlmcrbaum / Kdflem / Kuftern /
baum/ pro diverfis provinciis. Sed fpeciatim
Montanam SPilbnifierbftum / Sc Bercjrtiflcrn/
hoc eft, Syiocftrem Sc montanam Vlmum vocitant.
Belg. 0bitcii/ 0lmcnboom/ peperiboom. Gal.
Orme. It. Olmo. Hifp. Caftil. Olmo : Catal. Olm:
Portug .Vlmo. Angi. iElmtrcc.Boh. (Siliiit. Hung.
fotticul. Theoph. Vlmi folliculos y.vtiw vo-

Cyptns. catj & alibi %deiz cv \_ym% uxor.] Gal. $u\a.xiov Lat.
Tjfluc iuia yerb folliculum, utriculum , capfulam, Vlmi
nuncupant.

Semen Vlmi Samara, quibufdam Samera, ac
etiam Amara, vt ex fuo Columel. habet Hermol.
vocatur.

tfithetA. Cxtcrum tam Virgil. quilm reliqui poetx
Vlmum variis epithetis . celebrarunt : Aerea.fron-
dofa , alta, procerajpcciofa, fortis , opaca , denfa , pa¬
tula, raonulof d , uinbrofa, -virens , i nodis, dura, fron-
d.ns,mm:ofa, exefa, amula vitibus, bofpita viti-
bitfjp.uiipifUtti viltima, textilis ,falerna. Cur au-

PLANTA RVM>

tetni vitibus tantopere commendata , dicetilt
incultura.

Ncc potuit quin Sc Vlmo tuam fuperftitio-
nem proderet antiquitas. Sic enim legitur apud
Plin. Eft in exemplis, Sc fine tempeftate ,ul- Pndismii
lave caufa alia , quim pfpdigij , cccidiffe mul- ^

tas, ac fui fponte fur rexi ffe. Faflum hoc po.
puliRom. Quiritibus oftencum Cimbricis bellis
Nuceria: in luco lunoms , Vlmo poftquam e-
tiam cacumen amputatum [ amputamentatum
ch. ] erat , quoniam in iplam atant procum¬
bebat , reftituta (ponte Sta, ut protinus flore¬
ret : a quo deinde tempore maieftat populi
Rom. furtexit, qui ante vaftata cladibus fue¬
rat. Sed hoc parum, nifi Sc Vlmum aliquando r"“‘"
loquutam atque apud Gpmnolophiftas cum ho*- ^
minibus fabulari credidiltet eadem.

In Cherronefo atque in loco edidlumoPro- De tumm
tefilai tumulus fuit : [ Grxcorum funt hic fi- FntrfU
ementa 1 in cuius gratiam Nymphi Vlmos plan- ‘ 1

carunt , ea quidem lege , ut ii aliqui tumulum
fpebarent Sc contemplarentur , illarum unius
partis rami protinus florerent , Sc ftatim folio¬
rum profluvium paterentur , altera parce vire-
fcentc, ucProtefilai immaturum cafum indica¬
rent. Cum enim Grxcorum primus in Troia-
num littus defiluflet , ^ viro Dardanio incerfe-
bus eft , uc in 2. Iliad. deferibit Homerus. Ha¬
bes Vlmeas virgas apudPlaut. in Afin. &Epid.

15, Quem Apelles Zeuxifque duo pingent pi¬
gmentis Vlmeis : virga utique nemini ingra¬
tior , qitam Vlmitcibx, hoc eft, ci , qui vir-
gis Vlmeis exditur.

Theoph. autor , Vlmum lucos , aquafquc defi-
derare. In fylvis Germanix haud infrequens,
etiamhn ter Querceta, aut ad marginem : Vndc Locus, t
fo^i illud Virgilij ,

* - Glandemque fues fre^re fub Vlmis-

T^m montanam quam campeftrem Angnil. ir> I-
talia notam dicit. Provenit , inquit Matth. in
fylvis Sc montibus, faxofis locis. Nafcitur Sc pin¬
guibus lucosisque campis. Ptelion vrbs Theffa-
bx nomen habuit ab Vlmorum frequentia.Plana,
Campeftris : montofa, Montana diba amat: Faci¬
lis apud aquas incrementi. Circa Bafileam , non
paucis locis obvia, prxfertimm fylvis, eariimque
marginibus. Colimus Sc in horto E.C. Vbi quo¬
tannis floret Martio Sc famaram fert. Obfcrvare
licet Sc aliis multis Burgundix Sc Gallix locis.
Gencvx prope arcam la Treille dibam etiam
Maio florentem confpcximus. Germinat inter
primas: mox Sole in Arietem tranfeunte florere
confucuit : femen Maio maturefeit : Quo mcnfe
Sc folliculi erumpunt. Aubu facilis eft. Fo-
lia mox poft folfticium xftivum convertit: cm":
quo argumento ruftici folftitium tranlabum p0^,or^

fciunt. . ‘O”*"*

Docet Columella quomodo Vlmarix lintfa- yt Vu\

ciendx. Nam & ad vites fuftinendasdefiderantur r^Jd

Vlmi, Sc ad pecudum cibaria: nam caprx Sc oves p*cflA
hbcntifTime hanc frondem appetunt : itemque
boves : fed magis Attinix. Itaque agrum gene¬
re uno Atcimx Vlmi conferendum probat : fm
minus fieri poterit, dabitur opera, ut in ordini¬
bus difponendis pari numero vernaculx Sc Atti¬
niae alternentur. Ita fempermiftis frondibus e-
rit utendum , ut quafi hoc condimen to illebx
pecudes fortius iufta cibariorum conficiant. Vl¬
mus quidem longe Ixtior eft Sc procerior , qu-ltm
noftras , frondemque iucundiorem bubus prx-
bet, qua tamen cum affidue pecus alueris , Sc po-
ftea ueneris alterius frondem dare inftiuicris ; , fa-
® ' ftidium

liber v r 1 1 .

Sic itaque' femi narium . ftitpem port annum preci*. & allevari opor^
habu^°dAn^U“,Um1 ‘doneutn

Jtrcfmin bob

r«<* u. y“ni factes. Sameram , qua; iam rubicundi eo-

.oris/it.&compluribusinlolata diebus iacuerit,

ut aliquem tamen fuccum & lentorem habeat,

inucies areis pinguibus, & modice bumido bina-

hopaft, natis, occatis, ac refolutis veris initio,
&eas totas feminibus fpifs£ conteges : mox cri-
ro putrem terram duos alte digitosincernes, &
modice rigabis, ftramcntifque arcas cooperies,
ne prodeuntia cacumina feminum ab avibus pra:-
rodan tur. Vbi deinde proreplerint plan ta; , llra-
menta colliges , & manibus herba* carpcridque
leniter & curtos* faciendum , nc adhic tenera;
brevelque radicula; Vlmorum convellantur, at¬
que ipfas quidem areas ita anguftf compofitas
habebis, ut qui runcatur! iunt, medias parces ca-
rum faale manu contingant : nam li latiores fue-
Ultus. ™CIpbsfeminibus,qua:proculcataemnt, noxam
capicnt.vE liate deinde pmis quim fol oriattir.aut

adveiperam.feminariaconfpcrgi potitis, quim
rigari debent, & cum tcrndm pedum pianti fue-
rinc, in aliud feminarium transferri.

W“r- , Ac «eradices almis agant, (qui res pdftmo-
dum m eximendo magnum laborem affert , cum

plantas in aliud feminarium transferre volumus)

oportebit non maximos fcrobiculos fefquipede
inter le di liantes fodere. Deinderadices, in no¬
dum, li breves: vel m orbem corona: fimilem, fi

longiores erunt, inflefti, & oblitas fimo bubu-
n „roblcul,s deponi , ac diligenter drcunculcari.

1 oli Iunt etiam colle&i cum Itirpibus pianti ea-
Ur/- dcm ra‘,onc difponi : Quod in Attinia Vlmo fie-
\’ "nec«He eft.qux non Uritur * fimeta. Sed hic
i. yimus autumni tempore melius , qu^m vere
dilpomtur, paulatimque ramuli eius manu de-

toradpnrnrniinni.mo-; — i- ^

* 1 . T ~ V.1LI» llldllU UC

torqaentur.quoniam primo biennio , ferri refor¬
midat idlum. Tertio demum anno, acuta falce

i j . * m-uuuiiim annq acuta taice

abtaditur. Atque ubi cranflationi iam idonea eft,
ex eo tempore autumni , quo terra imbribus per¬
maduerit, ufque in vernum tempus, ante, quim
radix Vlruiin eximendo delibretur, refla feritur.
Igiturin refoluta terra ternilm pedum quoquo-
verlus faciendi ferobes ; atin denfa, fulci eiufdem
* c j !TIS,C|iU‘ arbores recipian c, priparandi.

Seddeinde infolorolcido & nebulofo confe-
rcIT* Iunt Vlmi, m carum rami ad Orientem Si

in Occidentem dirigantur, qubpblsfolis medii

arbores , quibus vms applicata & religata inni-
titur, accipiant. Quod fi etiamfrumentis confii-
lemus uberi folo intra quadraginta pedes,
exili ubi nihil feritur intra, viginti , arbores
ifie. dilpo nantur.

Cum deinde adolefcere incip*errt , falce for-
mandx , & tabulata infticuenda fune : Hoc e-
mm nom ine ufurpant agricola: ramos truncof
que prominentes , colque vel propiiis ferro
compefetint, vellongiiis promittunt, ut vi-
,te,S a)U!i'' diffundantur. Hoc in folo pingui, me¬
lius illud m gracili. Tabulatainter fc nc minus
ternis pedibus abfint , atque ita formentur, ne
luperior ramus m eadem linea fit, qua inferior:
nam uemiffum ex eo palmitem germinantem in¬
ferior atteret, & frudlum decutiet. Sed quan-
cunque arborem firmeris, eam biennio proxi-
mo putare non oporter.

Poil deinde li Vlmus exiguum incrementum
*■ reclPlt> vcrno tempore ante quam librum de
mittat, decacuminanda eft iuxtaramulum , qui
videbitur elfe nitidiffimus , ita tamen uti fupra
cum trunco ftirpem dodrantalem relinquas
ad quam duftus &c applicatus ramus alligetur!

& correptus cacumen arbori pnbeat. Deinde

babuent fat erit novem pedes 4 terra reiirtl"
<3 u , &. lupcriorem partem detruncari , ut no-
emi^C> *n*llria pecoris cutx
, l’ rr l fief; Poc,eric> idlu arborem
pnecd. , fin minita , ferra defecari , & ploga.n
fa ce allevari oportebit, eamque plagam luto
paleato contegi , ne fole , aui pliWus inferte!

i V“.nnmn > a[tc biennium , cilm enati
ri & 'd*1 CO,,VaI',<:rint> ^pervacuos deputa-
“ ’ i * * * * & ‘?oncos ordinem fubm.ee. conveniet
Qni Vlmus 4 politione benf provenerit, ems
fi mini Virgi falce debent enodari. At fi ro.
bulli ramuli erunt , ica ferro amputentur , ur

oST”^” Frorninctltem erunco relin¬
quas Lilm deinde arbor convalverir , quic*
qmdfalce coneng, poterit , exputandum eft,

jillevandtiinque eacenus , ne plaga corpori ma-
I r,s appbcetur. Vlmum autem novellam fiefor-

IfinTraT” rCt: IoC,0Pingul oofto pedes a terra
i ‘ ‘ j° rdlnS|uond:, vel in arvo graeb fep-

rem pedes: fupra quod fpatium deinde per ,r-
cuitum in tres partes arbor dividenda elt , ac
tribus lateribus finguli ramifli fubmittendi, pr-
m° tabulato affignetur. Mox de tern.s pedi-
bus fiiperpofius, alij rami fubmittendi fu,if,.ra
nc ii filem lineis, qu.bus in lupenore poliri fine
m eademque ratione ufque m cacumen ordil
nanda ent arbor : atque in frondatione caven¬
dum, ne aur prolixiores poll.ces fiant , qui «
amputatis virgis relinquuntur , aut rurius ica
a eventur , ne ipfe cruncus lidatur , aut deli¬
bretur. Nam parum gaudet Vlmus , qui in
corpus nudatur , vitandumque ne de duabus
pfegis una fiat , cum talem cicatricem non £i-

Vt ttd V .
fuftema:

nem ,tpt<
du Vlmi

i * i \

; cile cortex comprehendat.

I Arboris autem perpetua cultura eft , non fo-
“m anci dlIlg=ntcr eam difponere , led etiam

truncum circumfodere, & quicquid frondis e-

natum fuerit, alternis annis aur ferro ampufa-
re , aut adftnngere , ne arniula umbra Viti no¬
ceat. Cum deinde arbor vctuftatem fiieric a-
| aepta , propter ramum vulnerabitur ita, ut ex
cavetur ufque in medullam, qua fit exitus hu¬
mori, quem ex fuperiore parte conceperit. Vi¬
cem quoque antequam ex toto arbor pnvale-
itat, confecere convenit. Atfi teneram Vlmum
maritaveris, novam fulferet: fi vecuftam vitem d“’
applicueris , coniugem necabit. Ita fibi pares
cile Itate, & Viribus arbores vitefque convenit.

Sed arboris mantandi caufa ferobs viviradici
fieri debet , latus pedum duorum , altus levi
terra totidem pedum, gravi, dupondio &: dodran¬
te longus pedum fex, aut mmimu quinaue. Ab¬
iit autem hic ab arbore ne minus fefquipedali
Ipatio* Nam fi radicibus Vlmi iunxens, male
Vitis comprehendet , & cum tenuent , incre¬
mento arboris opprimetur. Hunc ferobem , fi
res permittit .autumno facito , ut pluviis & gc-
hcidus maceretur. Circa vernum deinde xqv.i.
noflium bin* Vites, qnb celeriiis Vlmum ve¬
rtunt .pedem inter fe diftantes deponendi,
cavendumque ne aut Septentrionalibus ventis,
aut rorulenti, fcd ficci ferantur. Hanc obler-
vauonem non lolum in Vitium pofnione.fed
& in Vlmorum, eiterarumque arborum prici-
pit Columella. Et uri cum de feminarlo exi¬
muntur, rubrica notetur una pars , qui admo¬
neat , ne aliter arbores conftituamus , qu4m
quema . in eminario fteterinr. Plurimtlm enim
refert , «t eam partem caeli fpcflent , cui ab te-

m+ HISTORIAE

nero conflaverunt. Metus autem locis apri¬
cis, ubi corii flatus neque prargclidus , neque
'°“K nimium pluvius cit. Autumni tempore arbores:

At yjt ‘ bft xquinoGium deponuntur : ied
p: Z- e.v ita e inferenda: : fufit.ut (ummam terram , qux
aiatro fubada fit,femipedcm alce fubftcrnamus,
das mo.tiu. tadicefquc omnes explicemus , depolitas fter-
coremns: ut exiftimat Colum : qui Vlmarias
facienda: rationem hanc latis curiose confcripnc.
Neque tamen omnia ha&enus ex eo prolata:
nam reliqua ad Vitium cultum refervanda. Vt
videas Vlmi opcrofaiH hanc agriculturam non I
propter fe , (ed propter Vites , quas fuftmeant
ylm*f pro- & hofpitentuc , inftitutam. Nam adpecudum
prer <intm pabulum non opus ifta Geoponica latagcntia.
colitur. ^aI; fuerit, fi fat ramofa atque frondofa nalca-
tur, uberi frondis iuelTc magis profutura. Po-
teft etiam Vlnius fic difponi, ut adhuc tenera
decacuminetur, hc ‘altitudinem quindecim pe¬
dum cxcedatific Vitiurfi hofpjtio aDtiffiraa futura.
Ex femine fata germinat' quidem facile , nt ^
*» Theophr. monet , & "os «perienna Bmtis.

s.ttU cr

cultus ex
Vltn

ili. t

Nam , vel i ventis in hortum traieGa lemtna
o civis emerfille (cimus ingenti ftipatu. Adce- |
lerrime pulcherrimeque in arborem adoleictt,u .
avulfione plantetur ipfo etiam Thcophr. autore. 1
Eadem etiam iam grandis tranflata perdurare o-
p time pote ft. Solet & 4 radicibus procul ii trun¬
co interdum ftolones exerere,

plin. rem pqueirtimis expedit inhuncmodttm.
rim. C,r vlmotum priufquam foliis velliantur , Samara
rcd. cri!. colligenda eft circa Martias Calend. cum Have-
<*>■ fccre incipit. Deinde biduo in umbra ficcata
ferenda , denfa in refraGo [in areis faftis Co¬
lum. 1 terra fuper minutatim cribrata, craflitu-
dmet qua: in Cupreffis. PluVlx fl non adiu-
vent, rigandum. DilTerendui ex arearum ve¬
nis [ita vocat excavatas folias] poft annum m
Vlmaria , intervallo pedali m unamquamque
partem. Maritas Vlmos autumno fererc utilius,
quia carent femine. [Atinias fi intclligit , eas fe¬
men ferre fuper ex Colum. diGum.] Nam ex e
plantis feruntur. In arbuftum quinquennes lub
urbe transferunt , aut ( ut quibufdam placet )
qux vicenilm pedum clle coeperunt. Sulco qui
novenarius [ id cft , pedes novem a vicino di-
ftans: aut in quo pedes novem h fe invicem
diffitx arbores ponuntur] dicitur, altitudine pe¬
dum trium , pari latitudine , Reo amplius cir¬
ca pofiras pedes terni undique e folido adag¬
gerantur. Aiulas id vocant in Campania. In¬
tervalla ex loci natura (uniuntur. Aridiores [Ra¬
riores c h. [ferendas in campcftribus convenit.

Vlnris detrahitur fuccus inutilis , fupra terram
foratis vfque ad medullam in (enecta , aut cum
alimento nimio abundate fentiuntur.

Porrfi Vlmi folia, ramice cortex adftringcndi
vim habent, inquit Diofc. Folia trita ex aceto ad
lepram efficaciter illinuntur , Se vulncragluti-
nant: multi) verb magis cortex, fi fafcix loco
circumvolvatur : eft enim lori in modum fle¬
xilis. Craflior autem cortex in vino aut aqua
frigida v ncis pendere potus , pituitam educit.
Quin Se decoGum foliorum aut corticis radi-
ctjmve offibus fraebs', fi fotus gratia perfunda¬
tur , ea celcrids obdu&o callo folidat. Humor
autem qui infolliculis prima germinis eruptio¬
ne reperttur, faciei illitus, cuti nitorem indu¬
cit. Recentia folia ad obfonia olerum more u-
lurpantur.

Avie, arborem Cimicum 'frigidam 5: ficcam f j-
cit primo gradu. At Thespii. Vlmum hunuds

iirul*.

Vires

ufus.

Lepra

fu et*.

HANTARVM.

natur* dicit , argumento , quod poft exfuram e-
recta materies multum humoris emittit.

Quod verb Diofc. de radicum corticis decocf o
ait, id (impliciter, de radicum deeo&o Gal.Paul. Di(J-c c.*
Aet. St Onbafius videntur intellexi fle : ut non i. ,
defint , qui pro »“ t T ruv p legendum^ ■>

fu (picentur , u pi^uv. Nam & Gal. & ex eo
Paul. Act. eadem pene , de Vlmi eiulque pai -
tium viribus prodidere , omnes autem aftrin-
gcndi ac extergendi vim illi tribuunt , per quas
illa efficit. In vetufto etiam Diofc. codice Bl-
bliothecx Palatinxfic legitur: t' J* «v Uy** **
qKm w , v.tov q>fc «w, ubi legendum , twx
notante Sarrae.

Sic autem de Vlmi viribus tradit Galenus. £XperiuH
Vlmi foliis quandoque recens vulnus glutinavi-
mus, confidentes adftringentem & abftergen-
tem illis inelfc facultate. Cortex amplius etiam
fubamarus eft & adftricbonus. Itaqj cum aceto &
lepram fanat. Radices cande cum corticibus viri¬
dibus vim habent vulnera glutinandi: nam & de-

co&o earum quidam perfundunt fracturas, qu*
callo indu do opus habcnt.Humor autem follicu-
lorum’ in Emplaftrum quoddam melinum , quod EmpUJlt*
adferibitur , recipitur apud eundem Gal.
i Vlmi , inquit Plin. Se folia, cortex , &rami,

| vim habent fpillandi , &c vulnera contrahendi.

'Corticis utique interior tilia lepras fedat,& folia * ^
ex aceto illita. Corticis denarij pondus potum cij ud?H
in hemina aquxfrigid* alvum purgat, picuitaf- gMluncin,
que & aquas privarim crahit. Imponitur &: colle¬
ctionibus lachiyma [qua: prarcifis ramis fluit e
medulla , dum ardor caftratur. D. ] «Sc vulneri-
bus , Sc ambuftis , qux decodo fovere prodclt.

Humor in folliculis arboris huius nafccns, cu¬
ti nitorem inducit , faciemque gratiorem prx-
ftat. Cauliculi foliorum primi vino deco&i , tu- Tumorr
mores fanant , extrahuntque per fiftulas. Idem
prxftant £c Tilix cortices. Multi corticem com¬
manducatum vulneribus utiliftimu putant : folia
vero triU adafpcrfa pedum tumori. Humor quo¬
que c medulla , uri diximus , caftratx arboris ^ dcftu
effluens, capillos reddit capiti illitus, defluen- «w. o
tefque continet. Cxterum , quoniam turp.ter P’^
Plinij verbis falfi funt Fuchf Matth.Dodon. ac ^
Curtius, de Vlmo dicentis : Corticis utique in-
terior tilia lepras fedat, cH. placuit paucis re- Mattl*.
petere, eonimque errorem detegere, Hi ita- Doaog
que non animadverterunt , quod Cornano o-
ptime conftitit, tenuem tunicam inter corticem
& lignum tileam vocari, ac ideo pro tilea[ te¬
nui illa tunica] Tilix legerunt, ac per conle- ^
quens Tilix falso tribuerunt , qux Vlmo 1 h-

niusa(Tignavit,cofundentes utriuique facultates.

Folia Vlmi, qux adOricntcm fpedant, im¬
pari numero decerpta, & cum pipetis granis
contrita, &ex vino Cretico pota a ieiunis,pu-
rulentas^uffies mirifici juvant, fi Marcello tm-
i pirico credimus. Sed imparitas illanumeriiu-
perftitionc non caret.

Matth. experimentum efl , humorem folli- r.>ct\
liculorum mederi puerorum Enterocelis , fi (ple- ,»«<
nia in eo madefaGa inguini fuperponantur at¬
que fubfemorali fubligentur.

Cxfalp. tamveficas quam humorem conter»
tum utilem feribit m eodem affeGu; glutinandi
enim Scadflringendi vim habere.

I Corticis radicis decoftum articulorum duri- j„„

I tias remollit, & nervocum convulfiones refo- lun.
i luit, fi in fotus modum adhibeatur. Item tu- [M
I mores difeucit, quos iugi auritus in collo boum r„

‘ excitavit. Vlmi radices , fi diu coquantur, R |

1 1 -,cln

LIBER

deco&ofupernatinspinguedo colligaturi eique

illinatur firo»* Inruc ^ n<1n _ . 1 •

'i f‘rim .

r - tunigdiur , caque

VtUrum jilinaCur fepe locus , a quo pili defluxerint, ii
Mttutumj brevi renafeentur. Eiafdem cortex contulus&
‘m,r,a u^cj; adeo fubafius , ut malagmati iimilis
f fit, ii Itus podagricos dolores mulcet, inquit Matt.

Fallopius fcnbit fe liquore folliculorum VI¬
mi, (quem decolore & fubrtantia melleum vide-
nau) nihil reperiire opportunius in agglutina
tionc , & vidifle mirabilia in villicis de hoc li¬
quore. Sed vidi ile etiani maiora. Qticndam ex
“tombus perforalfe mammillam , femora, bra-
f‘P «S-thia&c: pugione, & foldm humfmodi liquo-
re mixto meile fpatio 24. hor. linalfc. Poife
iervari. Et a fe quoque col'igi fulere , ut eo li¬
tatur m podagricis affefi.bus cdm fluxiones
nunr. Menfe Maio colligebat, quoniam tardius
Lwii ntllf Vermicnli «>Jcrcntes:cxplebat phia-
& linteo obturabar:
poitea faciebat foveam in terra pedis alt.tudi-
nc, & m fundo fovea: ponebat (alem commu¬
nem, lupra quem ampullam collocabat: dein¬
de foveam explebat terra, ita ut ampulla oper-
ta cllct terra , & relinquebat per ->o. vel 15
dies, tandem. dividebat ficces i fnbftamia clara'.

! M'“- H-tc ex eius placitis tranCripta. 2. Eiufdem b-
quons colligendi’ prxparandiquc rationem ali¬
am tradit Camer. nempe hanc. Vcficuli col-
lefc.r, antequam generent vermiculos , impo¬
nuntur vitro al cui anguifioris oris , quod ir
vetlum aptatur alteri vitro paulo minori, & 1
liquor ille commode exftillat. Ex hec.oubniam
Dfart. non diu durae , Oleum paratur , terte Sylvio
ptcftatnflimum in vulneribus. Nobis veri ba-
a-nus obfervatum olea quibufcunque in-
irvar,»V;' !1crf (?!T>P,iii min,i' profuidc :nain & eis fe-
te lordcicK vulnus , 6: glutinatio , qv,x inpn-
mis ddideratur, impeditur.

Nec omittendum illud Timot. Roff. fi, re
tum : qui liquorem folliculorum VImi duobus
phiahs libi mutubrimpofitis , ad folis radios de-
f,au, llllU,tum °Ptia,um & mirabilem p.sdicat adeu-
randos affectus tibiarum & vulnera.

~ . C*terl',m «pe* . «bi fe poft luberham fatrfem

"10- Samera impleverint, profluvio alvi , mfi fuc
curratur, intereunt. Nam broprid hoc Vlmus
habet, ut apum ventrem folvat : Eique caufa
eft, cur in regionibus Italia-, qu* funt eius
genens arboribus conficcc, raro frequentes du-
rent apes , uti Colum prodidit

Vim. maceriem, reliquas poft Comum , fir
micate facile vincere , Theoph. autor : qua de
caula cardines uimeos foribus addi, quid rigo
rem fervet. Nam liipfi firmi permanent, vafvte
quoque ftarc rigidi atque intorti poffunt. Vti
hs Vlmus quoque ad fores , prila & torcula¬
ria. fidiculas , quibus torqueri

foiene nocentes] Qu,’n & ad carpentorum opus,
fed ad id mediocriter bona. Plm. quoque VI-
mum, quod rigorem fortifiimi fervet, cardini¬
bus aflamenclfque portarum utiliffimam prx-
dkat , quoniam minimi torqueamur: permutan¬
da tantum cife, ut cacumen ab inferiore iit car¬
dine , radix fuperior. Obfervavimus etiam cx-
fcindi arbores ex horto E. C. VVirtemb. adrhe-
das magnarum bombardarum , idque ob ligni
firmitatem , uti narrabant artifices.

vm.

habent, qualis eft & Vlmus , humentia vicere
purgat & replet, ideo mox poft VImi tradfacio-
nem , de arborum carie , qua: ex veteribus li¬
gnis & caudicibus colligitur , hic ex Diofc.
Aibiungimus. Caries lignorum, qu<e eft veluc
farina , impofita repurgat & ad cicatricem per¬
ducit ulcera. Quas vero ferpunt, cohibet, cum e Utri;
pan Anifo Sc vino fubadta , linteolis inducta &
impofita. Germani hanc SPormmel ! Vermium
farinam vocant.

VLMI EXCREMENTO AC-

CEDENS FRVCTVS
Peregrinus

C a r. III.

detur.

L I G N O R V M CARIES.

Q

|Uandoquidem caucs lignorum , maxime eo¬
rum, qna- adftringendi , & extergendi vim
Tom. I,

AN O N V M O N Defer ipt'se
quemdam
frudfcmnin natu¬
ralium noftro
the lauro adfer-
vamiis, Caftanca:
magn:tudine ,vcl
fere duplo ma¬
iorem , qui utri¬
culos fcu excre¬
menta VImi re¬
fert quodammo¬
do , modoque
comprelius, mo¬
do in qualiter tu¬
bero fus tujge-

fcit,rugofus,ftria-

rus, coloris fulvi,
tali Ic/Iili latio¬
ri > Cld pediculus
annexus fuiife vi-
Intcr Euius geminos cortices concreta
melligo, qiitmad. in Anacaid.o& Caious, fplen -MMjri:
dens , nigricans coercetur, cuius in eifcetis nc-
ftns frudfibus odor & fapor otnnis exolevit.

Cavitas totius fruiftus inanis eft. Datus iam
olim dono anno 151S5 , i ClarifE & celeberr.
naturalium veftigatore D. Gcfnero , 'qui in¬
ter Nuces moichatas repererat. idem poftea &

, nobis repertus Tugduni cum Pipere.

Clul.de pereg. flirp. hunc pingit in quadam - , - ..

tabella fub N« 7. de quo ait: Forma plana ^

rugofa, & nonnullis Caious fructibus : per me¬
dium fe citus , nulla grana , fed iplcndentcm
quendam nigrumque luccum iam concretumdc
induratum auntaxac continere deprehenditur,
itaque inter fructus potilis vitia , quam inter
(rufius numerandum cenfet. Repertum fibi ait
inter Aeacii verse filiquas Sc fennna.

Cliifin Exot. ipfc non amplius intervitiafru-
ctus numerat , omiiit enim ea verba : veriim
1 addit : interdum nucleum obfetvaire rugofum,
quem ambiebat inter binos cortices fuccuscon-
cretus , fplendcns , ut nux Caious immaturi
cenferi indubie poflit. Nos propter fimilitudi-
nem aliqiiam cum VImi excremento hunc fra¬
ctum hic poft ulmum repofuimus , pollet tamen
transferri in lib. fexcum hift. noftra: & Caioo
fubiungi.

Hift. Lugd. & Tab. proponunt nomine tru¬
ditis peregrini 7. Clufii VImi arboris fimilem ^ ^
Indicam, cuius cortex ad rbeumara commenda- '*‘i 'Jp
tur , ut cx Mo narde tradidimus I. 4. poft Seite-
ragi.

N

HISTORIAE

FAGVS

o

SEPIVM VVLGO

STRYS THEOfH.

Cap. IV.

btfcrtfTio,

K ucam en -

Truci tu >

k 1 6K

|/ magna ex
parte, quiraucad
vulgatarum Tepi-
«m humilitatem
, cogi poffit , atque
ad e 6 ift infignem
altitudinem farpc
excrefcit , caudi¬
ce cralto , cortice
fubalbido , mate¬
rie duriffima &
(blidiflima , albi¬
cante. Folia per
ramos Vlmea,fer-
rata, fed longiora,
minus crilpa. Ex
ramis primo Ve¬
re nucameta quas¬
dam ac Iuli de-
^ pendent foliati,
.ongi, foliorum agminibus densd ftipati
c\ t rum , membrar actorum , ruforum , aut ex
viridi fufeorum. Frllfhis ucrb in longo pedi¬
culo Ipicz indar , foliorum angudortim ligulis
alat s obvall itus, pyramidali corculi effigie, llna-
tus , coinprcflus , lignolus. Qui proveniens
duo foliola Pomorum foliolis fere fimilia pro¬
ducit. Colle&tts nobis Maio menfe in horto
Patavino ramus , ( Carp-num vocitabat Cor-
tufus ) cui fimilem alium dedit D. Agerius
I ibidem decerptum nomitie Lupuli arborefeen-
.ruZZ centis : cuius fane Iuli ampli ex foliolis compa-
dli , Ltipuli illis foliaceis ac fquamm.uis nuca¬
mentis non ita multum difpares, fed membra¬
nea foliola articulum podremum poli as facile
xduant: eiufmodi in nodra Fago fepium non¬
dum obfervavimus. Simile nucamentum ac ve-
luti Iulum, fi ita liceat appellare , in fua icone
exhibuit Camer. quale Sc a nobis in adiecta

tabella exhibetur ad latus.

Tkmhanc quim procedentem tradidide videtur
Ciialp. his fete verbis: Sunt in montibus He-
tturii dux arbores Fago fimiles, fed materie can-
dida, folio rugoIo,Sc circum minutiffime ferrato ,
longiore quam in Fago , &frequentionbus ner¬
vis, q uiex medio, codarum modo, recti nrodu-
■ cuntur: frudusutrique valde exiguus. Nam al¬
tera in cacuminibus raccmulum denfum tett na-
vefcentem, cx folliculis quibuldam membrana¬
ceis oblongis conflantem : in fingulis autcmtolli-
culis,tanquam,utriculis fingulalemina parva car¬
tilagineo & candido cortice obducta continen¬
tur. Altera autem non in folliculis, fed in umbilicis
" foliaceis , lingula, auc bina (emina fert maiuicula,
Sc ftriata : ut anque vulgb Carpinum vocant.
Videtur Theoph. Oftryn ftu Odryam appellafie

Carpinus

Carpinus
re mina.
C<t /a/p.

Carpinus

Viaciui liicoj-n. uui/" ; «!■

rtsuij aha m3remj& f oc ninam fnnilevn Fraxino feciue-Plm.

ab hac -

111 Jit- IU) CV IU, miiuiu lli.uiv. ..

etiam (tmilem Fraxino Fa 't, cortice & ramis : Cx
tcra aiitem Theoph. Sed Carpinus apudPlin. alia
ab hiselt. Dicit autem paulb poft idcmCxfalp-
Qua: autem A lentum ferat Vlmus & Vvas,non-
1'ltoHf. dun v idimus, ut (ufpicari liceat ne Plin. cum Vl-
mi senere ompehendat Carpinum utranque.
Sane ingeniose,' verem propius inlpicicminon

PLA*NTARV'M.

temere it. effe videatur. Kc&c & ien ~ fetet ,
qubd Oftryn Theophr. (latuit, de qua hic fic

tradit., Oftrys, quam quidam Oftryam vocant ,

unica eli fpecies , Oxya- cdm fatu , tum corace 0(fg^
fimil.SjfoliisPyri fi.ml.bus, ncc muko longion-
bus , in acutum cStraftis & maior.feus fibris mul¬
tis & craflls k medio dotfi, tenm pet ambitum

fcidtira , reliquis fibris k media, codarum «mo¬
ta, luxta magnam porteftis : materie dura de¬
colori, exalbida : fruftu parvo , oblongo Hor¬
deo [iiaSf] fimili, flavo. Radices (ubhmesha-

b' Hunc Theoph. locum anguibus contra&um |

& nonnihil mutatum fic habet Plm. In SyriaS- P/1„.
in Aegypto cop.ofa hzcTamarix eft, cuius in-
felicia ligna appellamus , qui tamen infcl crora
funt Grxciar.Gignit enim arborem Oftryn, quam
& Odryam uocant, folitariam c tca laxa aquo-
fa , fimilem Fraxino coitice , & ramis : lolio Pyri,

paulb tamen longioribus.craflianbufquc ac ru-

gofis incifuris , qux per totum difcurru a t: lemi-
ne hordeo fimili. Mateiicscd dura atque firma .
quk in domum illata, difficiles partus fieri pro-
dunt,mortefque miletas. Hxcille^QUo /irhoru

arborum infoelicitate ait, id ex Cattme v - ,„[-t

quinio aUlfve fimilibu» haufiffepotuit • Illi quif-
pe felix arbor, qux ftufiumfert: infelix , qux
milium 1 huic apud Macrobium infelices , qux
frudum nigram ferunt: quanquam & alias ratio¬
nes ciufdem rei dixerimus alibi , & ne hic qui¬
dem citatas fufficere ad conllituendas infelices

dixerimus m prologio huius libri.

Didum quoque lib. prxced. cap. de Fago i
Oxya, non probari nobis Dodonx. fententiam, DU Tr,
qua Odryam Plinij eandem facit cum Oxy t
Theoph. nec , quod ille putat , pro Oflrya, le¬
gendum ede Oxya, denique , ncc pro Hord.o,
ut idem autumat , Cadaneam fubftmiendam.

Tanta ed porrb timqnc confufa aUtorum,

& modernorum potifTlinum Herbariorum m
huius arboris dedgnatioreconfudo errabund ,
ut cx coram hidoriis ftudiof. involvantur po-
bils, qukm definitam & certam cognitionem ad-
fcifcant. Quorum opiniones fene quadam pro¬
ponemus ,& unicuique more nodro (enccn-
tiam Sc cer, furam nodram adiicemus.

Ac primum quidem Ruellius infigniter a

litur, dum arborem hanc Orreoglolli.m dicit fc ^

vira! foedem, Linguam avis 0(hc.didam.H*c ^
enim Fraxinus eft. Confidetandiim tamen an Q ,
nodram hanc Fagum fepium intellexerit , cum /*».
ait: Gallis extrita pn ore liter», aut m afpiram,- W«
nem converfa Hetrum & Hcdrnm pto Cerro ^
appellitari. Nam Herrus, vel Hedius glandi- H,Jr
f«a cernitur. Abdicatur qu que apud nos an c«r»i
dificiorum fabricis, ut qus flexa 8c iu “
f ce lix habeatur , infernis tamen & 'IV‘°
non improbatur. Si prsterca Gallis qui u
credimus . Fagus ftodta fepium Hejlre dicitur. Htjh,
Venlm fi RueU.us & Car. Stefh. . eam ^ - -
nunc , maxime errant, non glandifera elt. v . ^
de liquidb condar ambos ignotade qui cy ' mtAi
rent: tiefire enim deferibunt cum verbis ab an- A,„
ciquis attributis Cerro : qux forte in a
non provenit, aut fi proveniat locus fuit S ~ |

tus illis ac ipfdmet planta. De Fago quoqu
fepium, videntur fequentia dici ^ Car. zjg»
phano : Tertium Aceris genus Grxci Zyg
vocant , quam nonnulli Carpinum e (le auc ^
maftt. Et poft : Carpinus, vulgo Chanae* ,n^ Cdf
ter Aceris genera numeratur , atque id eft ge^
nus , quod Grxci » quafi jugalem voca
^ runt*

LIBE

mrst , qubd' ex eius’ materie ni faa fierent.
Perpendant ergo lectores an Car. Sceph. per
C harnte eandem , quam nos , incalligat arbo¬
rem , ut fufpicamur, ei tamen ignotam, ea enim
non eft ex genere Aceiis.

tere*/. Du Choul in opufculo fuo de Quercu nihilo
U)9hl. re6tiils. In Gallia inquit , Quercus , quam C 'h ar¬
me vocitat plebs,(inc glande arbor vivit: Lignum
maxime eJtpetitur,qubd exteris proferatur. Mal£
autem Quercum hanenoftram Fagu, de qua eum
loqui cenfemus vocat, k qua plurimum differt.
')Tt9nn , Tragus Ornum Latinis didlam putat, quam¬
vis id oppugnent aliqui, inqiVit, qui Fraxini fpe-
ciem fylvcftrem volunt : In his (addit idem)
arboribus provenit Lingua avis , Vcgcls $un?

! tfctl oifiq. ditfta, OrnogLJfum : in Serap. Ltfella-
\-ntglo- pfir. In hifb Lar. addit, £o&netibu<fycn dici: In
Hr_ Serap. emendandum Sc feribendum elFe Lifcben
| J Jiaz.z,apbir : Hebrxos efferre , Lafcben Haz*z>iper3
hoc eft. Lingua, avu . Sed Ornus non efi: : nec
Lingua avis ofific. huius efi: arboris , fed Fraxini:
d/ihen nec etiam S ranionis efi Lif.bcn Haz.z.apbir
Lonicerus 43anbud>cfi aut vo-

( " cans , fic dici ait, quia forma aliquatenus fimi-

lis Jit Fago ,& media inter Fraxinum & Fagum.
rnum. Lat. dei Ornum, Sc non immerito genus fylu-
\~ Axini Fraxini. Folia fiimilia elTe Fraxino nifi elFent
\ienut. profnnfiuls ferre ta : eius frudum lolum effe
in ufu medico : Ar-;b. dici Ltfenhaz,afir : Lat.
Linguam avU. Rucllio tamen Linguam avis elle
frudum particularis arboris , quam vocet or-
neogl.ffum. Certe vix induci podumus , ut crcda-
niceri mus Lonic. i>' tellexiffe quae feriberet. Namqu?
jr erro, quxfo fimihtudo Fagi fepium,quam ille pingit,

1 cumFraxino? Aut quis huius , de qua hic agitur,
frudu utitur pro Lingua avis? Nec Ornus efi,
nec Lingua avis Arabum. Inc 't£ igitur lluius
arboris frudui tiibuic vires, qua: Lingdx avis
folent tribui. Fidant plebei eiufinodi ignaris rei
,lier’ herbaris feriptoribus.

tmen Turnet. Fraxinum montanam vocat , quamvis
nulla ei fimihtudo cum Fraxino. Hanc opinio¬
nem Dodon. ingeminat, & novis erroribus fti-
pat. Namin Hifi. fua Gallica VhN ertiamfpc-
i lyteit. ciertl facit, Tdeoph. ferm uic Coly-

team videri Vlmum fylv. Plin. Gallice polle di¬
ci : Gerrri. vocari ’toanbud>cn&

iBud}cfd}cm : Bclg. ^crfclecr / & quibuldam
locis $cvcntccr: Sc feq. cap. Filum marem ,Ti/-
litu masle , Gallis qnibufd::m Uejlre ,Bdg. ype^
leyne dici. At in Hiftona latina Vlmo , in¬
quit , non multiim aiflimilis alia quodam
prxalta arbor nafeitur , cuius materies ligno-
fa multb durior eft , St ad opera idcirco
ufurpatur , qua: pondus St vim fuftinent, ut I
funt Cochlese & molendinorum roto: folia hu- k
ius rugofa fimiliter Sc ambitu ferrata exiftunt,
veluti prioris , fed longiora St averfa parte lar- j
viora, dilutius virentia : qua: ubi reficcata fue- j
rint , gratum olent. Ab his vero nulli exeunt :
folliculi, Sc bubus eadem minus grata flint. Se- |
men priori fatis fimile. In diverfis fylvis , lo- j
cis montofis ac ardvis hoc genus provenit , ve- j:
lut in Arduenna fylva ac Sonia in Brabantia |
L dida, olim Ardvenna? parte ,in quibus hic ar- j
iWr. bor frequens reperitur. Altera hoc V Imus 0>f |
>. rrTiKt*. Thdoph. eft, quam Gaza Muntiulmum in- ?
terpretatur. Colum, vero Vernacula St noftras j
dicitur, id efi: , Italica : Belgis =0crfclcer *. St 'i
quibufdam locis ^crcntccr. Plin. Vlmus 3. no-
flras fibi ac Colum, dida. Item cap.fcq. inquit
Dod. Tilia mas non minor > aut mi n fis in am-

tax*' .

3 ■

R VHI. 147

plitudine diffufa eft , quam /hemina : cortices
lenti & obfcquiofi fimiliter [ foemino] funt : Sc
ad furtes conficiendos idonei , fed tamen paulo
duriores ac fragiliores : lignum durius , nodo-
fius j Sc ex luteo, coloratius , Vlmi fatis, fimile:
folia lata, haud quaquam lxvia, fed afperiora,
propemodum veluti Vlmi , in quibus tamen,
folliculi nulli gignuntur. Frudum adeb rar6
profert, ut fterilis , nec ullum facere exifiime-
tur. Efi: autem hic plantis , rotundus. St uti
maioris Thlafpios infardus , cohxrqntque plu-
rese longiufculis pediculis racematim. Marem
hanc Belgarum nonnulli patria voce ypeline
appellant. Falluntur non parum [ videlicet Matt.

& Lob. in obfi ] qui Vlmum , aut huic cupi
folliculis in foliis fimilem pro Tilia mare ico- c
ne exprimunt ac exhibent. Item cap. 19 feri- , ‘■u'71*-
bit idem Dod. Carpinus Caudice altu egit pro¬
cero , cortice inalbefcentc , nonnihil afp.ero ac
tenaci. Rami in latitudinem effunduntur 1 cir-
cumveftiti, lati, foliis baud angulofis fed acj Vl-
mi folia accedentibus, nifi teneriora efient. In¬
ter hxc triangularia quidam racematim deper¬
dent, iuxu qua: Capitula Cicerum pngnitudi- n ^cert*i-
ne, in quibus frudiis five femen. Radix fir-
ma, crafiaque , fylvis St montibus gaudet,. A-
ccris hic 3. fpecies Carpinus eft. Nomen Laii
Sc Allobroges retinent. Zygian hanc Graecis voca¬
ri, teftis eftPlin.quafi coniugalem , quod ad (vjiat,,
ideft,iuga quibus boves iugantur, conveniat,
quae St nunc ex hac confici certatur Curtius,

Czterfim in his qux cx Dod. propofuimus;
quhm plurima confideranda veniunt. Inpriniis
verb non confiat nobis, ciuo in loco Fagi no-
ftrxfepium meminerit in iua hifi. Gallica , nifi
id fecerit Vlmi 3. nomine. Nomina cnira Ger¬
manica conveniunt Sc fimihtudo cum Vlmo,
ufufque quales fua: Orno tribuit Tragus. Nec
repugnare videntur quaefcribitin tiift. Lar. ni- Ei»fo»?*lr
fi quod omittit defcriptfoncm Vlmi 2. quam npUx U~
habebat in hifi. Gallica : St quam ponebatpro te*..
tertia, ponit nunc pro fecunda. Prarteroa no¬
mina qux aflignabat fecunda , nunc huic tri¬
buit : nomina autem Germanica , qua tertia:
dicaverat, omittit , Sc jungit Belgica. In hifi.

Gallica Tilia: maris deferipeio cum nofira Fago
fepium convenit, ficut St nomen Gallicum, &
comparatio cum Vlmo , St quadam alia. Sed
in hifi. Lat. rciecit nomen Gallicum. Rurfiis ia
hifi. Gallica Carpinus ci erat Aceiis fpecies ma-
ior : nunc autem relitta illa opinione in liifL
Lat. pofuit pro Carpino iconem nofira Fagi
fepium, quam indeforiptione Vlmi folio dicit:

Catera non in omnibus fatisfaciunt. Nec fci-
mus cur nomina Germanica & Gallica omiferit.

Igitur vident ftudiofi ab eo tres tradi plantas
Vlmi folio, quarum lemmata ex libris fuo no¬
mine confarcinafle videtur , non ad ipfas plantas
fibi ob ocuios poficas. Si tamen quis tres eas
plantas diverfas noverit ac nobis oftenderic,
herbam porrigemus, fufpicionemque hanc ab-
ii ciemus. Illa vero eiufdem Dod. de Colytea Konejfc»
opinio, fiia fponte cadit, cum illemct eam in hifi. ytca f ari*
Lat. omiferit. Tiliam marem quoque' non cen-
femus, fi ,uti videtur , Fagum noftram fepium
intellexit. Ea etiam nihil commune habet cum
Aceris fpecie five Carpino. Etiamdudum ea o-
pinio dotfiis difplicuit Botanicis , ficut St nobis
qui Oftryn Theoph. uti didum , cenfemus. >fin*

In monte Athos, inquit Bejlon. frequens eft ar- hue^ernd-
or,quam antiqui vocarunt Oftryam: nomen ibi C»U.
retinet : Ea eft, quam vocamus tiaiftrt.

N x

14S

historiae plantarvm

Cerrus.

. )/r / non
eft Sjrtnga

pitn. not.
fagulus.

Cur pinus
Italorum.

Carpinus
ulbus.
Matth. re—
freh.

Cjh-J.

ylmus A-
tinia.

Miratur idem quofdam viros do£tos in cum
errorem incidi ile, ut exiftimarint Gallorum vulgi
jjaiJtrc clTe Latinorum Cerrum : quoniam Haijtre
glandem non ferat , & Oftrya bene defcnpta Iit a
Theoph. funt tamen, uti notat Cluf qui fruticem
coronarium Syringa dictum cs-.yv Theophr. ellc
cenfeant: ied cdm illius cVfvradeb luculenter Iit
ab inio defcnpta , non videmus, quibus rationi¬
bus luam opinionem ftabilirc pofiint. Ea t»7 c'v*
fivc Fago, non Fraxino, ut vult Plin. fimilis.- Hcr-
barijs qui buldam Fagulus dicitur, nefeio quo au-
corc , ni fi forte a Fagi fimilitudinc nominis occa-
iionem fumpfcrint.

Cxlal p. ut & alibi didtum , fufpicatur nc Plin.
cum Vlmi gt nere comprcher dat Carpinum: fic
autem vocat Italorum Fagum har.c noftram fe-
pium. Sic &: Matth. nominat, Gefn. Tab. St ali j.
Carpinum album Caltor Durantes. Sed Matth.
Carpimw St Carpinumtheopb. veram Theoph. in
luit, fu a Gcr;n.tradit& Inhalem quam Carpinum
inCom. Lat. &: Ital. cum magnis figuris fiicit.
Neftit idem in Commentar, a fepidtam arbo¬
rem effi Theoph. & Plin. Carpinum, cum ta¬
men in hiftorijs veram Carpinum dicat. Figura c-
tiam, quam olim poiuerat pro Fago, quoad folia,
huic plantae conveniebat.

Gefn. Fagum fepium vocitat, Vlmoquc magis
quamFago cognatam putat Italorum Carpinum
eandem didfcam : Nam Plinij Carpinus Ipecies
eft Aceris.

Camer. fatetur Oftryan fatis repraftentare ,
quam pro Carpino Matth. ponit.

Vlmum Atiniam fi ve montofam, inquit Hift.
Lugdun.Orni nomine depinxit Tragus: Galli
_ Charme vocant, & Charpeue. Quamobrcmno-
Aceris ge mjnum fimilitudinc quidam falfi Carpinum ellc
Hijl.Lugd, putartmt, cum Aceris genus Carpinus fit, non
not. autem Vlmi. Sed videtur Hift. Lugd. putare
Haijire St Oftryam Bellon. a charme differre , quia
eius tantum obiter ex Bellon. meminit l.i.c.io.
nulla fadta eius mentione fub Vlmo fua Ati
nia.

Pena St Lobe!, hanc noftram Fagum Tiliam
marem faciunt. Et mox interpofita Vlmihifto-
ria , fcribur.t: velle reccr.tiores hanc e fle Car¬
pinum Theophr. Foliis quoque iifdem , fed fol-
liculofa /obole feminis cuiufinodi favagines in
caudatis floribus Lupilli, tametfi Vlmo conge¬
ner fit. Idem Lob. Carpinum dicit in Obfi Car
me Gallobelgis : Ital. carpino» At in Teuton.
hift. ex ea Betulum facit. Sed Se Dodonxum
nobis videntur imitari in co,qubd bis eandem
arborem deferibant: primo Tilix maris nomi¬
ne : ( nam delcriptio , quam ponunt, egregie
huic noftra: ccnvenit ) fecunab fub Carpino :
cum tamen idemLob. Obf. p. 5o5. Vlmi ico¬
nem ponat pro Tilia mare : cui fimileni pro
Vlmo pofiiit Dod. Ecquid vero huic etiam
cum B e: ulla? Ita vides quam mifere flu&uent
He rbari j in vulgat' (limi huius arboris Hiftoria.

Sed nondum eft finis. Tabcr. vel fmc cius
compdator , Carpinum ©pinbelbftKitt vocat
Gcrm. & GrxCe \vyleut ’ fed neutrum nomen
competit. Nullam etiam habet deferiptionem.
Schuvenckfeldius in filis manipulis Silefia-
... C1S fecure pronunciat cfle Fraxinum latifoliam
rij errores. ccr^i , ncc differentem hatic putat ^ noftra Fa-
^Agria me- g° fepium. Vocat St Ornum Tragi , & « V*®-
hu. i &A yy.tur v-iKtaM qua: nomina non placent.

fraxmus Falso quique Fraxinum fterilem vocat. Ne-
fttrths. qUe animaduertit Cordum apud Diofc. de Fra¬
xino nihil habere quod rclpondeat cum Orno

ren &Lob.

taxat.

Situlus.

Tragi. Fraxinus Cordi Latifolia eft noftra vul-
garis Fraxinus : quam Silefuci ruftiei eandem
ede cum noftra Fago fepium nunquam conce¬
dent.

An Thalio in fua Hercynia, Fraxinus Fago fr.txmo fii
fiimlis, quam & Bu^afcficn vocat. Plahe di -rmlts. ~
ceremus Thalium intelligere Fagum , propter
nomen German. nifi poftea peculiariter diltin-
ftam traderet Oftryam Cordi , Ornum Tragi ,
■®Ainbud?en vocitans.

C. Bauh. feribit Fagum fepium Oftryn feu O- ■ *'
ftryam Theophr. a!iquamumrepixfentare,Fra-
xinofimilcm dici l Plinio : alios ad Vlmum : a-
lios ad Fagum referre, atque & efte, qui Carpi¬
num Plinii velint , qua: Aceris fpecies. Sed !i
Fraxino fimilis Plinij eft Fagus fepium, cur dicit
Oftryam Theophr. aliquantum reprxfentare ?

Immo t&nreprxfcntat, fit plane eadem. Non
peculiaris plintz Synonymum faciendum, il¬
lud. Fraxino fimilis. Plin. aperte Oftryn pofu:t.

Scripfit quidem Cxfalp. Plinium fimilem Fraxi¬
no feci fi e Oftryan cortice & ramis : extera au¬
tem ut Theoph. Verba illa. Fraxino fimilis,
ex Cxfalp. textu excerpta. Apertius agemus fi
ex iplo Plin. l.r$. c.u. ipfam vocem Ofttyn fu¬
mamus, St advertamus eum provoce a-
pud Theoph. 1. }. cap.iO. pofiiille, Fraxini, quafi
legiftet [xixins. In Fago fepium profe&o non pil”- u
videmus tantam fimilitudi nem , ut mereatur di-
ci Fraxino fimilis , ut vel utramque redte in-
fpicienti patebit, vel utriufquc i nobis pofitam
deferiptionem confidcranti.

Montbelgardcnics Fagum fepium Charme vo¬
cant. Atrebates ad Grxcam vocem alludentes,

Heftre vocant Germ.«0af)cnbu4>. Reliqua no¬
mina fparfim diifta.

Amat aquofalocaSe prxrupta Oftrys : Tbeo- Locw.
phraft. Nafcitur in monte Athos frequens, &t
Macedoniae montibus , tcfte Bellon. Paffim in
fylvis St fepibus Germania occurrit. ItemGal-
lix , Pannonis, St multarum aliarum provin¬
ciarum. Vidimus St Monlpelij St Lugduni. Im¬
peritos fallit , ut pro Vlmo fumant , cum qua
magnam fimilitudinem habet. In Alfatia, Hel¬
vetia , St Burguadia nihil fere frequentius : ubi
& in magnas arbores excrefcit.

Nucamenta primo Vere profert: femina m
amento foliato , zftate.

Vix durius invenias lignum, candidum eft,
cum multa foliditateac firmitudine, nec facile fe
findi patitur: Vnde ad rotas molares cochlcaf-
que ac trochleas aliaque inftrumenta , qux ma¬
gnum pondus fuftinererequiruntur,maxime ex¬
petitur. Ex craflioribus etiam virgis eius Cra-
c cstexuntur.

Non magni facimus, quod Theoph. & ex eo Nc*d
Plin. tradit Oftr>'n ^omos illatam infauftampu- fufer
tari : Acerbas cnioa inferre mortes , & partus "»/<
ubicunque fuerit difficiles reddere , quod de ‘«H
materia Plin. ait.

Tabem.

carpte.

Schu^ccl^
feldij 'va-
rij errores.

B E T V L A.
C a p. V.

BE t v I a arbor fatis procera , fxpe etiam Defcf
fruticans , ramos fpargit tenues, flexiles,
magna ex parte deorfum pendentes (quamvis
pidlcris incuria icon noftra id non exprimat.
Multiplici libro vcftitur : in tenera xtate rufum
aut fufeum oftendit corticem : qui , cum ili

1 Cirlr

i! folia.

•Utrum

ictat.

Tuli'.
%’t men.

| th. re-

Succut

ces 0/-
«e lon-

ttiryda

fh.

Vtruys.
tb. ex-

LIBER VIII

I4S>

r

adoleverit, fub-
inde candidior
apparet , in te¬
nues philyras
dudilis,fatis crafi-
j fiis : in adulta ar-
I borc candid9, ri¬
mo (iis : qui huic
j fiibefl interior,

[ tenuis admodu ,

, ia: vis , ac-inlhr
membrana: pcl-
\ lucidus. Cramo-
|r VLim ramulorum
corticesctiamin-
albicant, led mi¬
nimorum puni-
ccus aut fpadi-
ceuscft,qailfic-
catis & aridis te¬
nuis peHictilx
fpecie avelli Sc
ungue fcp arari poteft, quem ad. & incanus ille
in ramis maioribus , Levore inoffenfo. Folia
qua: primo exortu plicata ac crifpa prorumpunt,
viridi pulchreque herbaceo tinguncur colore,
hiigula lingulis , iisque tenuibus dependentia
pediculis , ubi excreverunt. Populi nigra: fere,
fed minora , mitius lzvia , per ambitum ferra¬
ta , faturatiiis virentia, pauli b argufiiora , fub-
pinguia, odorata, fapore amaro.

kucll. foliis Faginis dicit, paullb angufliora:
qua: collatio minus placet.

Carfalp. inferne fubhirfiita ait, putidis albis
diftinda, qupd poAerius diligentius obfervan-
dum. Goropius vero Icnbit , qilafdam Betulas
'crifpari.

Fert Iulos feu nucamenta longa, Piperi lon¬
go vel Alni Iulis fimilia, qua*, fi credendum Tra.
go.BetuIce funt loco feminis, ex quib9 no vx pro¬
gignantur Betula:. Sane ii liccati, in feminium
quoddam parvum , comprelfum ac leve fati fi¬
cu nt.

Matth. negat ferre ullum frudum : at ne¬
bis confiat , femen ferre , Sc ex co fato progna-
fci arbores, quod utique fiudus eius fuerit, ni-
fi ille aliter frudum aceeperic.

Locis quibufdam ad fepten trio nem, ubihxc
arbor copiofa crelcit , vulnerato cortice fiiccus
effluit, qui k rufiicis appenfis vafculis exceptus
cum ipfo mulio dulcore cfcrtat.

Maioribus radicibus minora quidam fila
craflittidinis culmi triticei adnafeuntur , qua: fub
arenis ad quadraginta & amplius pmles prore¬
punt, ut notavit Goropius in fiio, Nilolcopio:
in quibus laus viminea: textilifque materiar.

Apud Theoph. [ fic enim vocat ] id

cfi. Betula, folium fert Caryi fimilc,fed paul-
16 anguftius. Cortice Vellitur verficolore, fub
quo materia larvis , nec nili ad baculos utilis.
Curtius Glareis Semys dici ait : Sed ubi? Matth.
fatetur fe non compertum habere quid hic
Theoph. per Caryan intelligat. Miramur etiam
acutiflimum Scaligerum non cxpofuifie quid
hic fit nec infignem Botanicum Cxfalpi-
num. Nos Nucis Avellana: folium intelligi-
nms, quamvis forte minus propria videatur fi-
militudo. Rober.Con fiant, negat Betulam fo¬
lium Nucis avellana: habere, aut Iuglandis [al¬
terutram enim per v.oAom intelligendam- clfc Sc
ipfe fubolfecit ] fcd accedere ad folium Tilix.
Obfervent fiudioli , utri fimilius fit , Avellana:

lcil Coryli , an Ti lix folio. Apud Diofc. nihil in¬
vehimus hadenus de Betula.

Plinius etfi paucis , fircis tamen aperte no-
ftr am Betulam expreffit, quando inquit : Betulla BetnUk
Gallica arbor > mirabili candore atque tenuita- pl,n-
te , terribilis magiftutiium virgis. Eadem circu¬
lis flexilis: item Corbium {portis. Maceries eius
chntumacius tranfinittit ferrum.

Tragus f icettir multos quidem doctorum e-
xiftimare Betulam Grxce Semyda Theoph. ef-
fe : fed vero nihil iftonim fententix detrahens,
quod ad ie attinet , Papyri illam fpeciem ma- papyust,
vult dicere. Vc vero fic fentiat , Sc formam ar¬
boris vruverfam Sc facultates id admonere
ait. .

Neque tamen intelligere Papyrum illam, cu
iifs Theoph. meminit 1. 3. hifl. c. 9. qux lon¬
gitudine fnper dena cubita non venit. Apud
Germanos aliis quoque arboribus , ut Quer-
cubus Scc : non unam eife faciem: hanc enim
proceram Sc in magnam fimtil amplitudinem par^a.
difflifam, illam breviufculam ,ac in fruticem po¬
tius , qu&m arborem evadere , edant centum
annos natam. Quod in Quercu fieri videmus,
quid obftaret , inquit, quominus idem in re¬
liquis qo mingat? Sed ut hxc ita fint , quod TraZ*s rel
ndn inficiamur, neutiquam tamen Trago allen- fre '
ciri poffumus Betulam efle Papyrum , ut faci¬
le apparebit legentibus hiftotiam dc Pa- Sc^e»ckr

'f eidi ut te¬
mere pro-

pyro

Nolimus equidem Svvenckf tam fecure nunc«r:
pronnneiari j 2 «ud , W® upQ^ , Tlieoph. de Betu¬
la. Nam 2 tjuv/a ( fic enim legitur apud Theoph.
in cafu redo non 2w,ioV ) Sc Wm/j©- difiindx
funt plantx apud ipfu-.n edam Theoph. & cur
ille Betulam Papyrum pronuntiaret, rationem
non habuit meliorem, quam antoritatem Tragi
& Euch. Roflin. Ac iple etiam vidi flet , fire-
de infpexiflet, etiam ii Trago negari eife Papy-
rilm illam Theoph, de qua modo diximus,
quamvis Papyrum idem Tragus nihilominus
putarit. Nec ideo dicere potuit efle Papyruni
Theoph. quod apud quofdam forte legerit , o-
limin huius cortice fcnputatum,& in hanc ufqi
diem quofdam cius extare libros. Nam & aliis
corticibus ac Philyris olim inferiptum fuit, quos
tamen nemo prudens ideo Papyrum fiunphciter
aut' Papyrum Theoph. dixerit.

DecuiJlet etiam Euch. Rofslinum docere, Efab Roef"
cur Betulam vocaret Vibicem. Sed in promp- Un. not. *
tu fufpicio : effedus Virgarum Bctulx id eum
docuit, quod iis exfa tergora fxpiculd vibici¬
bus pidurata vidiflet.

Betulam plerifque Herbariis didam legas k
nonnullis , inquit Dod. Sc ex eo Taber. ffTJUl/V, fSyfion
ab aliis <muar. Sed a quibus? Dodillimi qui- linguar. *
que pro Semyda Theoph. agnofeunt. Germ.

Birclcu / Bucfenbftum : Cimbr. Bcrricb:

Sclavon. Brcfina : Belg. Bcrcfcnboom: Gal.

Bouledn Boule, ScBes. Galli , inquit Rucll.jJctt-
l.im extrita t litera nominant: rura Bouletutn. It.

HUU, Belui» , Beduht : EtcLMj Triden tinis. Angi.

Birdx tree. Bohem. Vngar. tliirfa.

Betulam a batuendo didam vult Confcmi:. £tjmcr.:
quod cius viminibus cadantur pueri : non i
Bitumine, (licet Plin.autorc ex cabitumenex-
coquatur. ) quafi Batulam. Nomine Bciu-
Ix venit & Pyrolade qua fuo loco, ut vide- SafK,-*'0
re efi in indice*, Invenimus etiam Fagum fe-
pium five Ofiyam k quibufdam dici Betulum , netdim.
de qua ante.

Gaudet frigidis maxime Betula & aquofis, ts-
N 3

HISTORIAE p

tc Pii». Eivifmodi 5: arenofis maxime hodie Ger

5C tmimuui w. . . -

vnamz non infrequens. Tragus aitin umbro-
fis & alti» montibus reperin , & lelicius ado-

Sentl.t ex
fago.

Tempus.

VitcS & u-
Fus.

Sttumen.

Lmtrna.

T.tft"

Papysu.

C. Bstuh.

d filas ,

i monuDus p — - -

lefcerc. In Germamx ac Bohcmix montibus
ac fylvis , teftc Dod. gignitur, tum & alibi :/&
quandoque in arenofis & aridi Aimis } veluti in
Brabandx Campania quibufdam locis adeo Ilei i-
libus , vtne herbam quidem producant , in qui¬
bus tamen viget ac crefcit. Calceol. notat in
monte Baldo provenire. Obfervavimus etiamin
multis Gallix lyivofis, potiflimum in agro Atirc-
liaco non longe i Gcrgcot oppidodi bene recor¬
damur: ut Sc Hclveti? Sc circa Bafilea potiflimu m
Sundcovia atbovos magnas vidimus,non frutices
quales fuas tradit Tragus. Thalius tamen in Hcr-
cynia,Saxothuringia, atq-, lnBrocenburgo, Betu¬
la pumile nafei feribit : aha. v. in Hercynia paflim.

Montbelgardi in horto E.C. a me[Bauh.]o-
lim plantata , iiYartaximam iam excrevit altitu¬
dinem. Optime crevit in illo vivario circa
Montbelgardum , ubi dcnfiim Betuletuni vi¬
deas 111. noftri principis manu ex fermnio con-
frtum. Somj (altus accolx Fago exfa fribna-
fci ex eodem trunco Betulam conftanter affir¬
mant. Qjnid vcib de hac re nobis videatur, in
Fago didum. Goropius Fcnbit vilas lii?i duas
aut tres Fagos ita connexas cum Betula , ut cx
eodem trunco viderentur puliulafle. Memini¬
mus & alias diverlas arbores 'cadenl ratione
coalitas ., non uno loco obfervatas.

Iuli ineunte vere prodeunt : Folia deinde
Aprili aut paulo tardius ,j?ro natura loci. Tra¬
gus Iulos non decidere aic ante autumnum. No¬
tat tamen Schuenckfcldius femen paleaceunnn
_ Iulis Iulio a vento difpcrgi.

Plinius frigidifflma dicic, quxeunque aqua¬
tica: lentifli .id autem , & ideo fcutis faciendis
aptiffima1, quorum plaga contrahit fe proti¬
nus, ciuditque fuum vulnus, & ob id contu¬
macius cranfmittunc ferrum: in quo genere tk
Betulam collocat, idem Galliam ex ea Bi¬
tumen excoquere tradit. Qui mos hodie ,
uti putamus inolevit. Cortex quidem ignem
facillime concipit : ideo rura lucernarum vice
fueeendunt: reddit flagrans pingue qui-ddam <Sc
oleofum , ut k Ruell. obfervavit.

Columel. ad vinculorum ufum eam quoque
inter exteras commendat. Fafces, quorum in¬
ventio Vetulonia: Sillius adfcribic, capiebantur
cx Betula , tefte Goropio.

Betula, inquit Tragus, prifeis temporibus ma¬
gno in. honore habita fuit propterea quod vete-
res,antcquam Papyri ufus eflet inventus , libro
Betulx, hoc eft , cortici candido opera fua iQicri-
berc foliti fuerint: is teftatur fc vidilfe Cunx, op¬
pido Rhxtix fuperioris nonnulla carmina in cor¬
tice Betulx e.xarata. Lonic. quoque albis cortici¬
bus ufos antiquos loco chartx teftatur , &cXijs
adhuc noftro feculo reperiri libror feriptos. C.
Bauh. in interiori candido veteres ante refertam
chartam , fcnbere folitos annotat, eumque te¬
nuem dicit, k chartx inftar candidum : confe¬
rant qui libros inferiptos viderunt , & confide¬
rem an talis interior cortex repeiiatur.

Inter omnes vero arbores vix aliam qvtamcun-
que reperias ,qux Vere tam citor, tantaque copi3
humorem k fuccum e terra hauriat ater. Betula.
Nam in initijs Veris , anteq folia prodiere, iam
dulcem fuum fuccu cumq-,adeo largum recipit, ut
fi arbor vulneretur, limpidiflimus liquor copio-
fus effluat, quem fui prefll paftorcs , in fylvis fx-
penumero potare folent : quemad. k nos ( in-

LANTARVM’

quit Tragus) nonfemel eo liquore recsejti fui- . .
mus, cum herbarum gratia vaftas perage arcibus
fylvaS. Vidimus k tcrebcllo perforato interius
caudice vclut per tubulum prolilij fle. Hic luc¬
ens, autorc Trago, in Vere collcdus, aderfus cal¬
culum & morbum regium potu auxilari dicitur. QriS
Succus hic dulcis, prxfertimfr dcffillatus(ut vul- ccrano.
co dicunt) fuerit, exulcerationes oris papulafquc
.fanat , k maculas exterie, collutu. Eadem cfhcit - *■ lcu *-
k aqua, e viridibus Folijsdcftillata.

Ex eodem illo fucco e caudicis vulnere e xitula-

te,lof.SiralerusrefcrtinfuaValefi<;deicriptioiie, r

falere ibi plerumque Matzam confici. fuero

Quin &Camcr. Succus Betulx, ait, colligi- s*ui frt
fur principio Mai), Soli exponitur, effervefac
inftar mulli: atque ita repolitusper totum iere J I
annum bonus confetvatur.

Quidam deftillanc. Creber eius potus cum
aqua fambuci & fimilibus laudatur , m hydro¬
pe: Aqua pixeipue commendatur ad abiterho- Vul„rr^
nem Si curationem vulnerum. Quidam plebei
ex foliis cius corticis in aqua parant fibi bal-
rica ad fcabicm. . , . . , . . f"'?’1*

Cortex Betulx in cineres redactus, fi ex ijshxi- r“
vium paretur, adoris ulcera & maculas abfter-
gendas efficacius facere perhibet Tragus. Hic j

quia bituminofuseft, inquit Matrb. excalfacite t

emollit .humeaat&refoluit. Folia excalfaciunc
Sc ficCant,rcfolvunt, attenuant, abftergunt, a- Cohr lm
mara funt. Hxccafdem habent vires , quasPo-
puli nigra. I.fdem cum alumine cx aqua decoflu
cuidam luteum colorem parari tradunt pro [>i
dtoribus. Succo pingui , quem virentes Betulx
ramuli , vel etiam e fcopisbetuhceis aridi luper
pelvim accenfiremittunt.inftillato cirhis.oculo-
rum rubores difcuuuntur. Eodem linteolum im-
butum, umbilico impolitum, adlumbricos facit c„.,:Ax I
enecandos. Schuvenckfeldius quoque cremat.
liem emanante liquorem oculorum albugines Si
cicatrices delere knbit, vclpbtiiisex I.obdio, ^
eo non citato, tranfeubit. At nos us, qui hocre- ]

medio uti volent, lualores fumus, ut cum liquo¬
rem deguftent prius , & caveant ne eius uiuei
1 parvo morbo magnum fecunt. Curtius ex cor-
I licis cinere facium lixivium , Cafeos Vermibus
! innoxios magis lervare fcnbit.q aquam ltillatitl&

i recentium foiiorum.Idem, qui Gallus erat, Bitu¬
men ex Betula Galliam excoquere tradtc,cums m
medicina nullus , quodlegerit.apud antiquos lit
ufus , nifi qudd recenciorcs quidanLeo paitores
aridas fauces inungere dicant. Qux valde ve- ^
remur \ Curtio auc effifta , aut certe ab alus, CurA
male intelleda prodidi®:. Quis cmm bitumi- IAxM\
noto liquore & utique eusni{«v(aa redolente ac
lapiente , ideoque calldiffimo , aridas inungat
fauces? aut quis inde refukare queat (rudius?
quod folatium i qux humcaano a remollitio
aut cuod refrigerium, quod in eo cafuvclma-
xime* defiderari folet , & cx artis prxfcnpto,

debet? Sufpicamur itaque Curtium id de liquo¬
re, aui e caudice vulnerato exftillac intellexil-
le , ofeitanter K obliviose , aut veriiis imagi¬
narie, quippe priter rationem, ad bituinino-
fura uftione paratum liquamen trafiftuMle.

Ventriculi pecorum, quibus coagulum laibs r xpail
noftri paranc fucco Betulx conditi, leu macerati, rum M
‘cileos omneS, inquit Tragus , qui eo coagulo/" ;
‘coeunt, a vermibus allerunt, certo id atteitante

Mnamur vero Dodonxum in fila hiftor. Eat. o.V.vi
Anno 1581. confcripta , de medico ufu Betulx
paniumque eius nihil vel apud vetetes vei re-
: r centioiy

ccntiorcs exure , tlm fcrare' fcribete aufum:
quandoquidem Tragus &Matc. quos citavimus,
* qui multo ante diaum tempus fcripferant,
(dures ttididereeius vires mcdicas.Forcdicljfccit,
quia more fuo /copas fa£turus , apud Ruell.
legerat. Betula in medicina nullum lifura efle,
quod lpfe quidem legerit , fed baculis tantum
6- ‘copis nafci. Certum quidem , nihil ea fre-
^.quentins eife apud nos ad ufmn /coparum. Ab
equitibus etiam expetuntur eius virga: prodo-
\u t>ro man<als cclu's- Eadeni ut olim magidratuum
vngis terribilis fuit , ira & hodie , ik a longo
iam tempore ad fcholas triviales relegata par-
dagogts virgas prarbet ad coercendos & cadi-
!’ pro gindos pueros : ut qui amore virtutis fapere
\ ac ducere nolunt ; fapfcre difeani: formidine pce-
na: : iuxta illud , mttinuaT*.

Ipla porrb maceries t^m obfequiofaed , ut
1<a *n quibufdam locis ad quafillos pledtcn-
dos expetatur , maxime in Anglia , tede Tur-
h,iU- ncro* Eaniones ex Betula & verucula confi¬
ciunt *, gravior quippe ed , qikm Populus. Au-
«c«- cuPes vifco illitis Bctuhe virgis ad aucupia u-
tuntur : idem ufus ad mufcaV. Pifcatores Nor-
'f'M- m™bn corti«m delibratum fiifo bacillo inter¬
ii Poficum accen siimque ufurprint ad pifcationes
nocturnaSjtridcnteque adnatantes pilees confo¬
diunt: qui pileandi modus & Burgundis & Mont-
•belgardenfibus haud infolens. Ex Betula m
Allatia, &: Bafilex ad maxima illa dolia con-
l‘ Aei fingenda circuli probatiffimi habentur. Item
m Avernia , Allobrogibus , Sebufianis , agro
Tridentino alibrque locorum. Rudici etiam
tempore mellis virgis teneris Betula: legeres
'*fd colbgare confueverunt , ficut & alia quoque,
** a(* quem ulum ha: virga: commodi/fimc adhi¬
bentur. Cortices Betula: Balidariis , duri vero
r craEiores caudicesCarpentariis (exhis enim
\fxu' ^ * axes & abtides conficiunt) relinquntur, te-
Ei Ec Trago. Parantur & ephippia, equis impo-
i oues. ncn<aa Betula. Ananij te Ile Matth. c fu is

Betulis non modo optimos conficiunt carbo¬
nes ad coquenda liquandaque metalla: (diue-
nim vivacem igrieiti retinent, caputq-, non ten-
tant: quo nomiric 6c k Metallicis expetuntur
\acts CUm ^unc^nc mctalla) fed e delibrato contor-
tbqu j cortice faces ad nofturna lumina parant,
quibus in teda: vicem utuntur , quod bitumi-
nofa & oleofa pinguitudine , uti di6tum , re-
vwis Enndcnt. Schvvenckfeld. femen ficcantis na-
tim. tur± elle fcnbit. Idem oblervavit , cx trunci
1 fio. medi j fubdantia aliquando nafci Fungos fia-
vo's,Rhabarbaro fimiIcs:edfq-,adri<doria vi polle-
te,& ad fanguinis fluxus copefcendos utiles elfe.

Ioan.Colcr.verb hxc refert. Mcnfe Martio ex
,• ®ctl^a muba Eme <"iqua fi truncus vulneretur:
lolus crefeente luna coafervanda ed , pellit calcu¬
lum ex vefica renibus: fi quid depravati ell
in vifceribiis, pulmone , hepate , aut fplene
ifor- tollit : fi abluatur faciei , adimit omnes ma£u-
red' las , & faciem pulchram -& grati olam reddit.
taris rerlur Tiircaros circiter rhenfem Martium , hanc
tft. tantl‘m aquam potare, nfcceo potu un qua a:gro-
tare. Per totttm annum pbteft ad multa ufurpari.

liber vili.

ALNVS VVLGARIS.;
C A r. VI.

P A L n V s vulga
/*\.nis , ramoja

rulgatis aibor iuEx magnitudi-
" " 1 ' cortice fcabro , fulto : fi-

gno molli , rufi
fefeente. Rami
valde fragiles
ftmt, ut vel digi¬
tales levi inflexu
frangas , ob id
Frangula hxc ar- Fr*ȣuti
bor dici pollet,
i cortice cx fufeo
fiibcinereo , ma¬
culato , internS
luteolo , amaro
cum adftri&ione
&c ingrato : ligno
citus albo &mc-
dullolo : foliis F:^-
vcilitiiintur latis ’ ‘
Avellana: vulga¬
ris , rotundiori-
biis, nervofis,cre-
natis , viridibus,
t fplendentib9,lerr-

to & vifcido humore oblitis. Oculi triangulares,0™"'
ex cinereo rufi interdum & virides, aut ih pur¬
puram quodammodo vergentes. In ramulo- /W.
rum . faftigfis nucamenta leu Iuli dependent, ^
hmul multi , virentes vel rubentes, unciam cir¬
citet longi & fragiles, antequam commilEura:
conferruminatarum particularum dehifcaht:qux
ubi fe explicuerint, duas etiam uncias longi¬
tudine fuperant, lapore adfiringente , curii ali- u ;
qua amaritudine. Ceterum portiuculas didtasad
mediam tanquam collam alligatas ambiunt Ita—
ini nui a multa , ut in Corylis. Menle Septem¬
bri apparent etiam minimorum rudimenta. Eo -Coni <bcte:
dem nienle veteres conos videas privatis ranau- res'
lis pendentes, binos ternos, qdaterno.s, plus
miniisjpulchrehiantes&apertos.ltempaulo an- -
t^ , aut eodem tempore novos, magnitudine ^0n,nB,ie '
parvx avellanx , primo virentes, ubi mature-
Icunt rubentes, & mox hiantes, ex imbricata
fquammarum compage coaggellos : e quibus
& ante feminis, maturitatem ilamina purpurea
prominula quzdam dblcrvata , qui fortalk flo¬
rum loco haberi poliunt. Florum Conorum ghl
Ilus valde aftringcntes cum aliqua amaritudine.

In quibus femina , ubi matula fuerint (quod
prxdi&o item mcnfe obfervarl folet ) parva ad¬
modum, comprefla, inaequalia, rubentia : atq, in
iis medulla alba piauca , fapore manifello de- Sapor',

Eituta. Obfervatur & in Conis , ubi mature-
fcunt pulvis arenofus.Nic. Perot. incornucopix
notat in Alno , arbore nota, reperiri Tuber. Tubtr-
Theoph. 1. 3. hili. cap. 14. [ficenim cie/hU

vocat Alnum] axapTov , id eft Herilem dicit: ita Theoph.
enim habet Cod. Baf lic &Plin. legit, & Dal.

& Gaza more fuo Plinium fecutus. At Aldin. ,
noder codex !W.fxoy habet :Rob. Condant. legi
vult ivy.ap-rov Si yju {Aaycytyif, pro CO, quod in Utlifqi luf r.
di 'dis codd. habetur pod tjKct^v Sc S.v&° tw. Si
vopvef. Nec difplicet ea ledio. Inimo & ipfe quo¬
que^ Theoph. eiuldcm hb. c. 6. rnani-

fefte circa autumnum fruclum ferre dixit.

Ergo Theophrado Alnus fcecunda ed & u- &e[crioti'i
nius generis. Arbor natura retda, ligno molli, Thliphi “
medulla tenera , ita ut virgx graciliores tb-
ta? excaventur : folio Pyri [ «V/w : at paullo'
pdd Coryli folio melius fimilc dicit. ] fed am¬
pliore nervofior^que : cortice fcabro , intus
rubente, quo coria tinguntur : Radice per fum-
ma Cadpitum fparla, nec maiore quam Laurus,
fed tenui,

N 4

historiae planta rvm>

rH

JfuetUj U-
tfui.

Fallitur itaque Plin. quando Alnum inter eas
irborcs recenfct , qux ielx nullum terant Ru¬
fium, hoc eft, ut ille explicat , ne Aetnen qui¬
dem. Videtur autem i<c is apud Theophiall.
leoilTc itaifmt- Idem eidem folia cralfifnma tri¬
buit, umbram pinguem: fed p.ilcete latam.

. Fallitur & RuelL qui cx Theoph. meminit
frufiifecx & fterilis , prava deceptus Theophra-
ftei codicis lcfiionc.

A Diolc. quod equidem fciamus non uelcri-
pta. Nec i Galeno caicerifquc Gratis : aut cer¬
ti nomen eorum nondum innotuit ,quodSc

Tranus fatetur: Sed difficultatem mucit, quod
Ariftoteles inter natura: miracula (ut citant
Ruell-. Sc Tramis : locum enim ipfi nondum
invenimus ) refert , Alnos in fola Creta non
e fle Heriles. Exillimat autem Tragus, cum tul-
fca & rotunda illa capitula, 111 qua: Hos Alni
definit , lntellexille. Ergo cx Hoc loco quis
no u male concludat , Alnum alicubi Sc extra
Cretam Herilem e(Te: Sed non magmhoc loco

Liber de

jnirAO.itit-

/ cult . non
eft An jio
telts.

facimus eum locum , quem farnus non effe
Ariftotelis , quemad. nec libellus ille de M.-
rab. aufcult. quod vel ex eo patet , quod Vc-
niciarura in eo meminerit, quas certum et cx

* n _ 1 . „ nnnnlllll

tentibus apparebit. .

Neque etiam concedimus Iulos efle no res *

quamvis ita plurimi, alter poft Mteruiri, uti ht,

fccura credulitate fentianc , ut tragus, Geln.
Dod.&abj. Nec quicquam ad rem facit qudd
ad fuam fententiam defendendam ex Cxlalp- a -
ducit idem CBauh. Theoph. aliquando Heriles
vocare eas plautas, qux frudum non confpl-
cuum aut inutilem ferunt : nam & Alnum hanc
noftram frudum confpicuum ferre farnus, neq;
illum inutilem : farnus & Theoph. non temere:
Herilem dicere plantam , iquam Rufium erre

manifeftumconftet,faltemfibi:& eundem Theo-

phr. Alnum alio loco cx profeflo frafiifefam.fta

tui fle , & quo tempore Rufium ferat mfficalle.

Sed neCquicquam huc facicCxfalpiniiUaful -
tilicas , qua Ruellium imitatus apud Theophi.
Alnum quandam ftatuit Herilem , quand.imtru-
aiferam: addufiamodb difia explicatione ,qux
ratione Theoph. aliquando Heriles arbores voci¬
tet, quam tamen nullam effe oHendimus. Sed
miramur petdofium ficfolcrtem alloqui Botani¬
cum Cxialpinum, poHqnam Alnum aliam lte-
rilem, aliam fruftiteram , ex Theoph. ut ( ule
libi perluaflt ) dixerat , addere aufuni^iimge

C. Suub:

ali

ejuot erruf

eo meminerit , quas certum elt ex libi periuauc ; uucia , — Tl "u

hi Horiis fide dignis Ariftotelis faulo nondum , nam effe «Luelt!

exciti ffc. Putamus autem autorem eius op - , \ c ~ non t. no„ cnim

iSSS-t: i U- »»».» «»-j~ •

Theoph
ilio Jltfbt
ner.

Brunftlf

repreh

Gejn. &

Tragnot

ddque pumilas Aulne-tulx vocari. Materiem
eius ad aquatilia commendari, hocque proba¬
ri Vilgilii ceffimonlo , Georg» t

Tunc Alnis primum fluvij /ensere uvttru.
Brur.fellius Alnum, de quaferibit, non novit,
quando ait nec femen, ncc ullum fru&um ferre.

Gcfn. quoque cum Trago minime feparat
Iulos i Conis. Nam hic per florem Iulos m-
tclligic , quos putat in nigra & rotunda illa ca¬
pitula, uti vocat, nobis Conosdifia, definpre
ut paulo ant8 difium. Ille verb ait : Alnus fu.s

Iulis, qui ei non decidunt , floret in Vere: led
autumno femen maturat. Et alibi Alno Iulifunt
loco feminis. Perpetim uterque: Nam nec Iu-
li in fru&us di dos migrant : ncc Iuli femen
funt aut loco feminis. Sed Iuli a capituli:
illis, feu Conis feu frtrfiu femen conunen
te , res diftinfta, exortu diftinfio , uno eo-
flemque tempore in hac arbore obfervari io-

"sednecC. Dauhinus , fagaciflimus alioqui
Botanicus diferimen aliud inter Iulos Sc fructum
Aln*s ro ■ agnovit, qu^m temporis, quod illi hunc pracce-
mndi fM* dant s & in hos transformentur Sc abeant. Sic e-

C.6n*h.

glutino f.t

vivtliE , CX lll IIUj LliilltaSWC \ C

nim feribit apud Matth. Alnus quam rotundi to
liamglutinoum appellamus , Iulos logos pro no

re emittit , qui non decidunt , led coguntui in
formam olivarem: (hic fructus Alni eft) in
quibus femen , licet Plin. neque fructum neque
femen ferre , & Theoph. fterilem dixerit : torte
Ariftot. moti feijtentia, de qua, ut & de il-
Io.rum , ante. Quis vero obfecro credat Iulos
Alni astate, provectiores duas uncias squan-
tesj contrahi rurfus ac cogi in formam olivx
& capitulum vix fcmitncia longius ? Prxterea
quae latitudinis, qux (ubltanuo: ,qu:e litus dii-
i" /W facntiai Omninh diverfa funt , ut adver-

duis Alnos ttadidiffe , quam tamen natura u-
nigenam dicit: atque etiamhocmodo fibi con¬
traria protuliffe. Quis enim frufiiferum Sc ilen-
le natura unigenum dicat: Vel denique doceat
nos ‘qux fintillx dux Alni fpecies apud Theo-
phrafl. quarum alteram U&r*» & tmeundam,

alteram ardorrr/ ac fterilem dixerit.

Sed ncc debuit ad Theoph. mentem d, cero
Cxfalpinus, Alnum utramque (hoc eft, tam
fterilem, qtAm frugiferam : quas tamen nos non
concedimus, donec nobis quis veramque olten-
dat) unius effe naturx: quem, ut fummum (pon
Arift.prxceptorem eius acroamaticumJPhilolo-

phum, nemo temere credat ftetilem K ftrcun-
dam arborem bomogeneamdixiffe. Sed tota hxc
difficultas, ex prava Theoph. codicis lectione
orta, facile tollitur, fiad veriorem & antiquio¬
rem codicem , ut oftendimus, legatur
vel i'fefv»,utipfe libi Theopli.concllieturX rei
natura , qux quidem nobis cognita, talis ad veri¬
tatem & celebtatiflimi illius feriptoris mentenh
declaretur , qualis revera eft, & effe i quovis de¬
prehendi poceft.

Obferv.ibis interim ne Cxfalpinum quidem
videri nobis agnoviffe , Alnum Iulos, & Conos,

uti tesdiftinclas, ferre.

Ineptit Lonic. cum ait Alnum fra&um noh
fetre, quamvis floreat: ex Trago enimfuo quem
aliis fequi folet difeere poterat fruSum ferre

preiectim vero, fi arboreimpfam.cuius fane ine¬
ptam exhibet figuram confideralFec. t

Tabern. infua icone &Iulos ScConos ex¬
primit quidem, fed defcnpcione non diftinguit ,
cum tamen inter poftremos fit , qm ftupmm
hiftoriamcompilarit. ,

Errat Sc Claudius Podta , cumque iccutus Gui-
do de Fontenayo, dum in luis Epith. Alnum EIc-

Almi |
/a/pe,

Lonic.t
prit. •

Tabet

CUh\

P oera{
Fonte i
Liolie i

a >r liber Vili ,«

<TtimR*. flnferam voatat : quem errorem & RauiCTex- Non iuaue x , . „

■ corcomraiUt. Id enim Epitheton ad Populum ‘ cura creduhute cum nt ,S ’ <&mns fc-
pcrtinet, quod vel ex Aiiilotele didicilTcni : de i ita fcrihlt • A'm,s ^T! ^ fr™

quapoftea. ' a"5 Pl*f“tim dulcor fufeo r„

^ »|I H O ' TJ rt ■- I- 1 l 1 ■ . /*. _ . 1 . _ ii , vcre crn'cac fl->rc , Betula; confimili. Onan_

M Doltea. n duu/uor mico

Se<lnec Hott. Tufcnlano credendum , dum I qutoAInTiHi fcu <?>',“* "f Qufj‘ *‘
fuo dittionario l.atino-<WGallico AI- .! 3" “ fl°rCS non d.e.ad“”' I *d

in fuo dittionario I.atmo-Grjeco-GaUico Al
num cuyeigqy Grarcoruni pro nudant.

'f*r-

r, . ' ^Al ■f‘u ulli 1JU j Vjiivas imitentur. Atcriie hic eft /

a, P,fta^Al.n"ra. Putat: Curtius , quod ab amne I qui Autumno appetere maturatur
alatur. Quid fi dicamus , quod ipfa potius alat. i qui Iulos ammr nm fl r

pafr.i innn.r ■ . TT .os acc,P,c pro flore , cofqi

. . iiuu ucuunne . lea

; durantur, cogumurque , ita quidem ut forma
i Ohvas imitentur. Atque hic cft Alni fru&us,

Hxc ille;

Uefbrd.

nuod ipfa potius alat. t aui Iulnc irr-;.-,,.- n r c“

V. c l ai • V* , os acc,P;c pro flore , cofqtie imaeina-

btrtuum S‘nme " ““«‘Pbfemtiqnu P«at e lon^o corpora
biervatum. , glomerem cog., quod filium & contra expe-

i nerniam nrl« f,, _ -i _ i . 1

Pafcit lata, inquit Pii in ,

* vo. | srz^r fn & ri

Cant. fl3 i p bus abundi refutatum.

|ra u^at^te ’£t b°nid; i 4

\guar. -^'knibaum / jBUcrhuum / 0rlmbaum/ In Au-
itru 0d;n>arn crln / hoc cft Alnus nigra. Bclg.
» ni- mft / £lfenboom : Gali. Aulne. It. Alno , Ala-
no, Annia , Omci , Onam , O«io, Onato Hctru-
fcis. In Taurinis Verna : Vafcones, haudmul-
to longius, Ber, autore Seal. Angl.^Iber trec:
Vngar. %or fa. Bohcm tVolfc. Polon. 01f«.
Cit 'J Sci avo n. SPoIfcijoiDC. Folia cius Caflifima di-
cit Raviff Textor. Poeta; multa de Alnofa'
bulantur , fingentes tres forores Phactontis,
Phaecufam fcilicet, Phoeben &z Lampetiam, cuna
per quatuor menfes fratrem in Eridanum pra*-
cipitatum, quod currum Solis male daxiilet,de-
fleviifent , in Alnos tandem convcrfas. Vid.
O vidi Metam 2. Fab. 2. Einfdem fabulx Vir-
gil. quoque meminit Eclog. 6-.

Tum Pbactontiadaf mu fio circundat a-

vtarum

Uno
aU.

us ph 4- mare

r,s' Corticis, atque flo praeeras erigit Alnos,

d theta. var“s Epichetis foetis ornata Procera , 0-

paca, frondens, alta, aerea , vinciens, longa , potura y
proteli ofa, viri dens , virens , viridis, teres , fragilis,
pbaetlsjniea,fluuialis Scc :

Gaudet enim plurimum aquis, ut haud fere
Locus. apbi quam humectis & uligino/is nafcatur lo-
cis , Doti/Iimilm vero frigidis &: opacis vallibus,
ad numinum ripas,undc fluminea , fluclibus
apta ,8c amica fretis , ab nfdcm di&a. Theoph.
iatie inaqiidlis tanti^mfiiamClethram, alibi ye-
ro nufquam r.afci dicere aufus e 11, eumque fc-
aitus Plin. vt Virg. Georg. 1.

Tunc Alnos primum fluvij fetifer e cavatas.

Et Georg. 2.

Fluminibus Salices craftfque paludibus Alni

Uafiuntur -

Padim occurrit in Germania & circumiacc riti¬
bus provinciis : Item Gallia; fed rarior: adhuc
rarior in Italia , ubi tamen reperitur , au¬
tore Matth. In Helvetia, Burguhdiaque nihil
frequentius. Bafilcrc extra Portam lapideam ad
Birfccum amnem abunde crefcifubi cum fru
6tu virente Maio vidimus:

& cum

•mpus.

Augufto Sc cum frudtu , feu conis _ _ _

nucamentis. Ac de tempore vix certi quip-
piam ftatuas. In Suntcovia obfervavimus men-
fe Martio cum conis veteribus, novorum ru¬
dimentis, & Iulis , iifque omnibus fimul. In

conos novos S: veteres fimul, ut diftum.

Seiitur ex femine Alnus:atquc ipla adeo le Satie,
icr:t , hiante fub autumnum cono , excider.tc-
que fua fponte feminio. Serenda in fep.Tus
pratorum , quia gramen melius provenit fub
cius umbra , & folia decidua impinguant fo-
lum. Arceo da vero ab arvis frumentorum
agris propter frigidam & nocivam umbram, fub c*»tib \
qua nec frumentacea , nec legumina , ncc li¬
num, aut Milium, aliave fimilia rede 6c felici-
ter proveniunt, ut obfervavit Aug. Gallus dili-
gentimmus apud Italos Gcopor.icus. Tonfa Cultus.
denlior nt & ramofior, & rura ab invafione
torrentis irrumpentis quodammodo munit.

Folia Alni viridia impofita, ut Icribic Tragus, Vires & u-
tu.nores dilcutiunt , S : inflammationes reftir- ^u,i'
guunt. Hxc tabellarii aliique fi qua- do in rc- TT°ret
flu defatigati fuerint , ut commode pedibus no
incedere non queant , calceis imponant: hac ■dnedynnni
enim ratione dolor mitigabitur , & calor &Iaf
fitudo extrahetur. Folia Alni viridia, rortfquc
mane madentia, conclavibus iri^perfa , ac poft rum*
hora: Ipatium riirfus amota, purgato conclavi,
pulices fugant: nam hifee foliis h serentes exigi C.°ntrstp».
po fiunt. £ cortice Alni color ater conficitur. ~es'
Infedorcs namque & pilearii Cortices Alni & ,naur*>
ferrum vetus aqua per aliquot dies macerant.

Hinc color efficitur niger, atramenti fimilis.

Theoph. fime Alni corticem & coria tingere
fer ibit. Prsdi&a ratione cum ferro maceratum
huic uflii applicant futores. Alnus inquit Matth.
exficcat manifefte,fed m frigiditate Sccalidita- T'Psr4!?*'
te parum Is mediis abefl. Prsftat cortex , quod
magis adftringat , Galla: vice , tingendis a-
tro colore. Sunt etiam qui cortice & Alni
frudu viridi utantur, gallarum vice , ad ferip- Atrari
torium atramentum conficiendum , addito fnptormm
gtimmi 8c calcantho. Alni cortex , autore Corticis
Dod. refrigerantem & adftftngentem cUmfic- temt'r«m'
citate facultatem obtinuit. Incipientibus in- matari.
flammationibus utiliter imponi poteft. Con- pientes™
ducit quoque ad oris & tonfillarum inflam- °rls & to-
lnationes , ac tumores vcluti Nucum Iuglan- ^
dium cortices. Alberto autore , Alni folia ex
ferventi aqua tumori funt remedio , fiippura-
ratio ncfqjdifcutiunr. Ea quoque nuper inven-
tiim efle feri bit Curtius, fi ve viridia, live arida Vulnera.

I. cor-

?rsiTe 7iberab-Augufl‘ fi,,e“dr : 1 ^

vmm pene tempore xftttus nliquld pabcrc. ( rubeus nonbihil . inquit Cam. eam n^m^to fT"""
Commtm.ter tamen fiudtas maturefdt Septem- i alumini* mv.no coflwpngW, corrobora d °

bl T P,-0a??'K inT “ nOVC"a fo’ tia™* d°1”™ arcct-IdlrnUdisoria St guttu- «d
. menfe Aprili. Theoph. Alnum poft Favo- ris tumoribus prodeft. In obf LobeLfi errore Tumor

mum demum germinare ficribit. Virml.EcI 10 rvnncr mbirt, ai.-> . k • j n guttur*.

& -j r r SZLl’I°’ vPograpoico Alno tribuuntur vires ad Betu-

Quantum ver e novo viridis fe fubiun Alnus. Jam pertinentes. Mar^cinc . .

I-cgendum, lurrigit, pro fiubiicir

/ •'£} r ■‘tu uumuutui vires aa oecu-
lam pertinentes. Materies eius difficulter ardet.
Commendatur & multis ad navalia. In fervit & ha.

H I S T O R I AE

r4'Cul,- vafis tulinariis , Cucorumque formis , _ n« : non
**xri*. cotum , quibus naeflbres utuntu , P

lis conficiendis utile cft. .. r ■ A,

Falluntur igitur .. , qu, , utr RuelUc nbit , Al-
num duntaxat fcopis nafccntc.n , nullum ferre
fruftum prodiderunt. Nam Sc hoc falfum effe
f™p“ docuimus. Et ad fcopas mutiles clle .pf
docet fragilitas : nam ne minimum quidem fit tti
poteft. Hinc illud folemne apud Germanos de
Alno proverbium.

Kot baar / Vnnbt *rlcn boffen :

rr^rbj, Hhertii rtlirt/moii loll bii? Cbett.

Jko. Hoc cft rufi , 8c qui capillitio fune rufo, f

arcus cx Alni ligno confectus fi probe fe gede-
M rt7 rinti laudem (ane merituros : quod expei.en
rumi t ‘ tia doceat co: trarium. Aln, quoque apud P1 n.

lepes muniunt, cor.traqtic erumpent, u, a am¬
nium impetus, riparum muto.in tutela ruas ex¬
cubant in aqua iatar ,crfxque dcnfitis rnnumc-

-Ai ** r° SedCnon poffttema Alni utilitas ac dignitas
. cft ad xdifciorum fundamenta: Nam u fin-

bit Vitruvius, Alnus, quia non n.m shabetin
corpore humoris, in F. uftnbu.loWjnfi.fcB-

damentt .rdificiotum palationibus crebre fixa ,

recipiens in fe quod minus habet in corpore 1-
3~perm.net immortalis ad atetnitatem,

U fulti net immania ponderi ttxa&in : • “

, vnlnrs Vicrav i codicibus mendola ic-
trUrMj m debete non maledoaiis.ccnfiiitBudxus. Vi¬
li- «Varium fetutus Rucll. eadem c, fit , adduque,

'*'• & fine vitiis confcrvari , quod aere Iit & ‘g™

plurimo temperata, non multum terrene , hu-
11, ore pauco. Itaque non polle extra t«rampau-
lum tempus edurare , (ed in humore obrutam,
permanete ad diuturnitatem. Mukaque redi-
fteia fnb fundamentis eius generis habere palos.
Sed cur Alnus fub aquis duret nec putrefiat, a-
l.am i Vitruvii & i Ruellii profert rationem a-
cn ft- cutiffimus Seal, nempe qubd humi dum habeat
*«/* tT communis natura , cum humore adYcnt.no
»*" Z’ non enim aquam fub aqua putrefiet, , quod
r“ ‘ ' nihil invehatur peregrini: qua: lubt, litas ; plane

contraria cft rationi Vitruvii , qui ad humor s
inopiam, uti diftum, caulam retulit : Rucll.

vetd & ad hanc, Se ad aeris & ignis plurimi, ter-
renxqu c fubftantix pauca: temperationem.

Sed emmvero magis arridet Scaligen ratio .
quem optaffemus c.tte eodem renordap.de-
Lncis Alni caufam exaggeralle. Sed cuca hos

fcopulos nobis alio loco.aUoq: tempore vehtan

dum. Illud tantum dicamus
ren, habet Alnus , cur tdm facile lapidefcm '
pide ianeveti, nihil fere magis 'crrcnum. Aut
1, ignis cum aere temperatus ,n catafafit , cu ius

hcixle patietur ab aqua,ob qualitates contrarias.

A contrariis quippe omnis paflio & ikciat .
Sed nec Vitruvio temere conceflenmushum -

nsin Alno inopiam, quam non fruftra potu¬
ram & fluvialem dixerunt poera, & quam non
nifi aquatum alumnam icimus. Immoin hu-
midi exuperantiam & ficc feu tcrrefttis fubftan¬
tix defeflum eius fragilitatem referimus. Sed
»/«r de h, salias. Hic enim potiflundm v» -r, lpe- j
Iit. (flandum : alibi W tA-n. lUud certi m Sc indubi¬

tatum, palos eiulmodi fub aquis infixos , tem
potis ptogteiru lapidefcete , ut multi nobifcum
teftautur," vidit Tragus, & nos Alni ftufta la- ,
nidea plurimis locis : apud incomparabilem il-
fum natura fcracacorcm VlyITcm Aldroanuum j
Ko^ion.x magna vidimus frufta : apud Calceo-
larium Veron* , Sc Venetus multis m locis, in|

v lantarvm;

qua nobiliffimi Scverh regia civitate nobis pio
certo & fide dignis relatum magnis etiam fump ti-
bus accerfiri folitam Alnum ad facienda pala¬
tionum & aedificiorum lub aquis fundamenta*
non modo quod crcbib fixa ad xternicatem
maneat immortalis , uti Yitiuvius dixit , c
qubd ingentes admodum ferat etiam moles, ut
annotavit Macth. Et ut ille ait, in Mulam
Calceolarii :

_ Videas lapidefcere Sarni

Caeruleo fub fonte Alnum > Filhtfque mmplx*

Er palea intortos lento cum vimine culmos.

Nec contenta ingeniola hominum folertiaiftud
fcille, nifi & ipfa ad imitationem natur* , arti-
ficio quodam, fed genaturx obftetticantisbenc-
ficio, cx Alno lapidem generate, vel ,Uam ...
hunc tranfmutarc pollet. , urml.fi

Imponitur 1 gnum, quantae velis magmtudi- dc„
nis, m labra illa ampla xnea , in quibus Lu¬
pillus coquitur ad facie dam Ccrcvifiam : cum¬
que percoftus abunde Lnpulns eft, eximitur
idem lignum , & arena vel glarea mipfis cel¬
lariis obtuitur per triennium: inde cum exem¬
ptum fuerit , duratum in l.pidem apparet, d
quo potiffimu-n Cotes fiunt, quibus ad ferra¬
menta acuendi menfarii utuntur. Recitat Ge-
fncrus ex D.Kcntmanno.

ALNVS INCANA ET

H I R S V T A.

r A L n i inca- t)tfcripT
& hirlu-
t* nobis di <flae
fi lia vulgari fi-
milia , mirus ta- fe//*,
men roiuda: dc-
finunt enim iti
i icumen , magis
[feriata & pene
laciniata , fubtus
hi rfuta& incana,
non virentia, ncc
etia vilcofa. Co¬
lor quoque ra¬
mulorum diver-
fus , non ita vi-
1 iens , fed can¬
didior. Iulos &C Jujt
Nuculas, utvul- uucui
garis, fert.

Cztcrum ne-
qnc hic allenti-
mur C. Bauhino, dicenti. Iulos hanc obtine

re , quim vulgaris. Alni breviores, qui con¬
globati ftiuftum non ita rotundum, fed oblon¬
gum conftituant. Nam & in hac dicimus Iu-
los afruaudiftincfos, ut antei traditum.

Alnus z. in Auttria & Stynalecigcrku, ideft,
alba Alnus , Cluf. Alnus hirfuta.C.Bauh.

Iamolinjhxc nobis obfetvata Gcnevc; fc circa locu,
Montbelgardum vatiis in locis, fed humidis po-
ti (fimum , uti prxcedens , uc ad Dubis ripas m
paoo Adincurtio prope iomum D.Docurui t-nfi'
iil. lU. E.C. VVirtcmb. ubi licet uttamque Al¬
num videre Sc pulchre i fe invicem difeernere.
IteminBurgundia ultra pontem rigidum ,vulg6
di Cium, Pont de roide.verfus yilUrs,cum Iulis N T-^,
Nuculis menfe Septembri. Inter Grardivi.l-
lam oDpidum, Sc pagum Fefche ad Comitatum . •
MoMDelg.pettineotcm. Gbfetvavimus eti-m

. C.

LIBER V 1 1 1 i

iniis Rhenum inte< Brifacum &Burckcnhei
mium. Inter Montbcl. & Porentruum icidem
Septembri cum Iulis & nuculis diltin&is. Na-
Icitur Sc locis aqud/is circa Balileam inter
Mutccum & MunchenRei nium , & infra pa¬
gum Hiinnigen ad Rhenum. Alunt & Au-
firia: & Scyria: montana circa flumina & udis
locis: etiam inDanubij infulis circa Viennam
frequens cft, priori commixta , tcfte Clulio :
cui huius Alni cortex magis refrigerantem curri
ficcitate facultatem obtinere videtur, qu&m vul
garis.

ALNO

A i

SIMILIS

B O R.

C A P. VII.

A Nnotant Pena &Lob. in Adverfariis filis,
t hiftoriam Vifci Indici, coniecille Nau-

jjrjptfo cleros in eafdem fpontulas , furculos effradtos
arboris, Alno quidem hmilis, fronde & ligno:
fcd tamen diverfos,racemofo &mufcofb flore,
glomerulos conflante. Forte [addunt iidem ]
duntaxat ccelo 3c agro variat. At nobis floris
hanc diverhtatem vix ccelum aut agrum vana¬
re in eadem fpccic videtur. Pollen indaga¬
bunt.

DE POPVLIS IN GENERE ,

IT IN SPICIE.

Cap. VIII.

POPVLVS NIGRA SIVE
a i r e i 1> o 2.

!:ripcio

POpvlvs
nigra in al¬
tum fe attollens,
cortice lxvi exal¬
bido ac incano
©bdudta : fcd ra¬
muli potiflimum
albicant : mate¬
rie dura , palle-
fcentc , ac minus
alta minufquefcft
fili , quam Popu¬
li al bs : quidam
volunt aridam &
IxvifTimam. Ra¬
dies profundio¬
res qukn in al¬
ba. Antequam fo¬
lia erumpant , o-
culos protrudit
hiucrohatos , o-
dorato , luteo &
pingui atque tenaci fucco prxghantes. Hinc
folia Hedetaceis fimilia, cx rotundo mucro¬
nata , ferrata , Hederaceis minus crafla, atro
virore fplendcntia , loneis pediculis appen-
fa. Producit Sc quali Iulos in longp racemo
coacervatos, lanugine, ubi dehifcunt, alba ple¬
nos.

Quidam, notante C. Bauh. ante exortum fo¬
liorum floret: aC fru&um non fert. Flos inftar
amenti colore rubente aut candicante. Qux-
«lam frudum fert , feu Iulos , racematim com-

graniscon-

padois, multis rotund/s & viridibus
ftantes: (uva Populi aliquibus) in qiiibuslanu- VSa p0p»:
go candida in pappos avolans , cui pauca femina * '* •
vakie minuta adpcnfa funt. Stmm*.

Hxc aJ'yvpQ- eft apud Diofc. cuius nihil aliud AT>fie©-
‘quihn vires tradit, & quod cx ea fj.xpkw feu ia- > ^ '
chryma exftillans concrefcat in Eledrum feu
fuccinum : de quare poltca. Idem & Populum
albam agnofeit, qUx ei x&yv, dida.

Apud Theoph. verb fatis ampla Populi utri- Nigra <&
ufquejhoc eft, tim nigra:, quam 8c ipfe ctuyHgeyVO- *lb* Thec-
cat : quimalbx, qux &: ipli p.ivkn dicitur : item- Phr*ft-
queLibycx defcriptio: Aegiron autem inCreta
nuncupari dicit>de nigra intelligcns.PopuIus al¬
ba nigraque, inquit [a IvknKt >! cuyt»»©-'] UniUS funt Item Ltby
formx :] ambx redi : fcdexcellior Ixviorque ni- **•
gra: figura foiiotum fimilis , & lignum cilm exdi-
turalbedine fimile cft: utramque ne florem qui¬
dem habere putant. yA^ym [hxc Populus cft
Libyca, de qua poftea.J Populo albx fimilis cft.
QuidamPopulum nigram folam ftcrilem elfe pu¬
tant, ut Arcades : exteras autem omnes, qux in
montibus proveniunt, frudum parere. A~t verb
inCreta Populi nigrxmultx funt fruduofx. Ac
paulo ante dixit; Frudum reliqua quidem om-
niafcrunt:dc Salice vcro,&Populo nigrafo^fs] x^echh ti-

Vlmo,utididum,variafcntcntiacft.DcPopu- luftr. *
lo , annotat Scaliget , non eft dubitandiun : in
Aquitania enim fert frudum. Sanci circa Bafi-
leam alibique locorum fxpi/IIme frudus prxdi-
dos ferentem vidimus, ut de hac re hodie am¬
plius non fit dubium.

Sed & alia difficultas oritur in foliis diuerfa- Dr*l>>xrti
rum Populi fpecierum, quas nos diflimiles def- defol,,s‘
cnbimus,uti reuera funt: cum tamen Theoph. ut
ex itiodo citato loco patet , utriufq- Populi folio¬
rum fnnilem figuram dixerit. Refpondenduiii
ex ipfomet Theoph. i.i. hift. c.ifT. Aliarum qui- Sel/ttt*.
dem arborum fohaipfa fibipfis fimilia elfc: Po¬
puli verd albx [ti5V mvkvs~\ &Hadeix,& Ricini
aiflimilia. Recentia enim feu novella, rotunda
efle : [-w (JUp via. , Hift. L. vertit : Re-

centiaenim Populi utriufque & Ricini foliaro-
tunda efle: de quibus intclligereait , cilm dicit
Theoph. uttaque foliorum figuram fi nailem ha¬
bere .] Vetuftiora vcr6 angulofa fieri, m «N toaoc-
ioTt$a.yayoeiJ't~; qux non bene expreflit Gaza, cum Ga^a re-
ait in angulum exire , fed nimirum Plin. potius trt^-
qu^m fiium autorem fcqui voluit : qui tamen
melius, quim Gaza dixit, Nigrx Populo, ut
£rotoni , folia iniuvehta circinatx rotunditatis
eife : vetuftiora in angulos, exire. In angulos,
inquit, non in angulum. Sed fallitur uterque, ^

& neuter vocis vim apud Theoph. exprimit. e **

Fallitur & Plin. in eo qubd qux Theophr. de
alba dixit htgi rne AfuV.»;r,ille ad nigram transfert:
cum tamen hunc locum cx Theoph. cranfcripfiile
videatur.

Sed Gaza eui am fallit, dum cx eo Plinii lo¬
co , nenon Pliniaiius videatur, ad verfionem
Theophraft.^ de Popii lo alba accommodat ,
verba qux Plinius dixerat de Nigra, Vt* vel
hinc pateat , qu2tm fidus Theophr. interpres
fueiit GazA, qui multos in erroris Barathrum ?cn.
cum fu a verfionc prxeipitavit. Hift. Ludg.
utidiiftniTi, ad utramque, retulit. Vox eft yo-ttrprt>->
voinfv.S ive igitur in angulos exire dicas , fiue an-
gulofa, utrumque re(ftd Prpulo albx conveniet :
non itcmNigrx , quxfolia non habet angulofa.
Errantqnequi Populi albx folia in fuis Herbariis
non angulofa pingut. Res eo redit, ut Theophra-
fto iuamens, fuafententia relinquatur. Alio-

gul haud vane quis dicat, curiofam & haudma-
qni momenti elTe hanccc fatagentiam.

Idem fere repetit Theoph.l. i. Caus. c. ii- ni-
fi quod Crotonis tantum ibi mentionem faciat:
non item Populi.

Porro quod idem Theoph. tradit , Si plu¬
ribus in locis inculcat , fpontanea Mctamor-

riDus m iuua > r

'4n*lba phofi Populum albam mutari in Nigram : id
lurerur i r i Oni-; f-

pllUll 1 uuumi.i " ■ - o

nemo mortalium nobis perfuaferit. Qui.sc
nim credat arbores ipecie & forma diuerfas,

Theoph.

ribus popularibus , & nos non minorem fort tpuUrefi
in hoc noftro onere. loitherti^

nimis enim

nim creua.1. -- —

diftmftas foliis , frufiu , odore &c : m ie in¬
vicem tranfmucari : ii modo eaidem Tlicoph.
per albam & Nigram intelligat , quas & nos
rntclligimUs , uti fine non dubitamus. Nim
ctli in 5. de caut. idem (ctibat ciufmodi muta¬
tiones ideo evenire intelligendum elfr, ucqux
traf nutantur aliquid (tinditudinis hibeat.Fatetur
,amcn idem, mv M) srani.fvW.on»» ys-r <dJaf« , «“
ah*m»7*«W W ~W»«»v «*» : hoc e“>
foliis elTe latioribus albam Populum , quim
Non a m , cortice laeviori , & in totum fucco ll-
tiore. Sed eandem in lenefta ob alimenti ino¬
piam , frondem anguftiorcm corticiimquc fca-
brorem acquirere ,"baud praiicr rationem pu¬
tat. Sani Sc nos idem putamus.

Alt Albam in Nigram transhgurari.lua Iponte,
fine arte , boc ctl infitione , aut alia cura , id
vero nobis non modo pritei ratronem, fed &
praitet na utam elTe videtur , quippe qui lon¬
ge maiores plurefquc ditierenuas inter eas ag-
no fiamus, qulm i Theoph. pofitx fune , atq;
adeo tot &c tales, ut pto dilllndis fpeciebus agno-
Seal. nor. kamus , & nobifeum agnofcat Scaligcr: quem
proinde ut acutidimum , Sc naiutiffimum atq-, a-
deb etiam interdum regi dum ac feverum The-
oph. interpretem atque cenforrm miramur hos
ftopulos non adnav.galfe , ut aliquid fubtm-
tat.s inde ferret, (cd fecura credulitate p:x er-
navigille : St nihilominus hanc mutationem
palTim in iliis commentariis inculcalle. Confi¬
deret bene utrimque qui novit arborem, &
a nobis utriufque politas dcknptioncs, & no-
fttx fei tentis: facile plautum dabit. Theoph.
vero eo loco, ubi de plantatum ttanfr-iutatio-
nc tradit , more luo I Ariitor. prxeeptorem
imitatus , & ut fecuritati fux conluleret , ne-
que obnoxius fieret reprehenfioni) non ei fua
fencentia eam metamorphofim tradit, fed Alio¬
rum : Quidam , inquit, totius arboris planta¬
re mutationes liia fponte [av-nu*™] fieri vi¬
dentur : quemad. Populum aloam in Nigram
quodammodo faceflere aiunt, tum foliis , turn
tota facie. E xatpeftdeu fdn , Xfl“. QuMoif , Ti'
Nota: ^cuyiptecu , mirabilem vo¬
cem , & dc qua nihil Grammatici noltri. No¬
ta Si 7® <p**i aiunt. Et ait: ir pj^V' > afpeclu:
nonTfSw^ Non feliciter itaque Gaza
t Iw in totam fpcciem convercic. lu¬

tamus autem ciufmodi popularem pcrfualio-
PopuUr* nemTheoph.fuifle relatam, qua viro Philofopho,
perjuafio ^ jn univerfum generi humano nihil elT pe-
°*‘f' ft. lentius : quippe qux Si conttantes animos
interdum labefadtet , & curiofos ac-«lifcendi cu¬
pidos inhibeat , limpliciores vc.rt irretitos
occupet fecura & vana fpc credulitatis , qua
nunquam ad genuinam &i folidam rerum co¬
gnitionem pertingere queant. Eiufmodi mulca
iunc etiamnum hodie. in nobilifiima noftra ar¬
te Medica, licet una, falfa Si prxtcr rationem
etiam a docfis nihilominus pro veris agnita ac
etiam ufurpata : quorum tamen non minimam
Errores po- partem explofu DodiiEmus Ioubcrtus in erro-

Popul

in hoc noftro opere.

Sed ad inftitutum revertamur
digrclfum.

Plin. cum Theoph. tria agnofeit Populi ge¬
nera : albam, nigram, & quam peculiari no¬
voque nomine Libycam vocat, qux xipwr cft
Theoph. uti didhim. Nigrx Populo materiem
tribuit crifpam , quod notandum. Idem Plin.

Populis in genere tremula tribuit folia , Si iif-
demfolis inter fe crepitantia dicit eife , quod dc
Libyca potiflimum intelligendum. Item Popu¬
lo nullam clle umbram, ludentibus foliis, quod
itidem de Libyca inaudimus. Quando vero
Populum Herculi dicatam feribit , id de alba
intelligendum elle , pollea docebimus. Nec
audiendus Plinius , quando & Populum inter
eas arbores recenfet, quas folas nullos frudlus quos en -
parere filso credidir. ^ res-

Diofc. fan^ aperte Populo nigrx tribuit, cum
ait : 0 fi *J.oTr& 5cc:

Quin ip fe quoque Plin. 1. 14. c. 8. De Nigrx "‘•J
Populi viribus tradens , eius femen ex aceto
comitialibus utile prxdicat. Falfum autem efi:
quod idem lib. 16. c. Piin. ait : Populorum
foliis grar.diflimam elfe lanuginem. Nam nec
Nigrx nec Libycae ulla cft. hc populo albx non
grandiflima , fed candidiffima , ( uti forte legen¬
dum) fuperficic tenus averfa partx afperfa qua-
fi farina quadam, eflent obdudta folia. Et ta¬
men non bene Plinium reprehendit Matth. Math. »
quafi, ut ille ait , Candidam efflorefcentemlan-f"^^
uginem in nigra Populo videri fcripfillet l.itf. " " m
c. i\. Nam Si hoc exprefsc non d cic , eo fal¬
cem loco, fed Albx, folium bicolor, tribuit pe¬
culiariter . Nigrx nequaquam , cuius tamen fo¬
lia mox fubdit ex Theoph. ut Crotoni , in in¬
venta circinatx rotunditatis e fle : vetuftiorain
angulos exire, quod de alba dicere Theoph. fu-
pra monuimus.

In facris literis quoque Populi fit mentio uc
Gcnef. 30. Sed quia ibi Populum albam intel-
ligendam putamus, id poflea fub eius hiftoiia
dicemus. Herrnol. annotat Populum nigram
Anftotcli vocari Acheroin. £ft Si Populus ni-^w|
gra memorabilis Homeri celebratione , &loco, r’J ot • (

quod inter arbores hortorum Alcinoi comme¬
moretur. , TT Ause

A.vicenna Populum Nigram vocat Haurum
Romanum cap. J44. Ec 510. Nucem Roma-^w„„
nam : Ec cap. 511. fitb nomine Hauri , con- a «ai
fundit ea qua: dfr alba & nigra Populo a Diofc. ry“inA
Sc Gal. diverfis capitibus fcribuncur. .

Ruell. dc Populo nigra Icribens nugatur.^"' 1
nam quee dicit de ea, nec albi nec nigri Po¬
pulo competunt , quamvis ea ex hiftoria sii- Emsflu
qua albi male iiuellefta , ignoranter tran-
llulilTc videatur. Sic enim habet : Populus
nigra, aljnf©- Gncis, fronde anguftiore : folia
veruftiora in angulos exeunt, inferne herbacea,
fuperne cardicanc. [ qui contrario modo ap¬
parent m alba] Et mox : Nigra, folio bicolor.

Fallitur : nam talis alba, non nigra. Idcmadca- l
put Populi nigri refert quidcElearo ex Her¬
molao tianlcnpfic.Plane a. nobis pcrfiiadeiiuiV,

Populi genus neutrum Ruellio cognicum fuifi
ie. Rciiius Curtius ex hacPopulo Populneum
unguentum fieri Icribit, quam Ruell. ex alba,
dc qua re poftea.

Falso legitur apud Plin. 1. 14.C.1. Rumboti-
num vocan & alio nomine Populum arborem""-
Itali* Padum tranfgrdJis. Nam eo loco , non

Error.
'/• bng.

irfarue .

Topiilus , fed Opulus legendum. Falliturque
The), ling. Lat. quando ad eam fcribic , ai',
Vitiofa Plin. ledtio cum dccepic.

Veteres Latini , uti notat Cordus, utram-

LIBER VIII

'57

trfarut

J «*■* VjtHtHlJ ) Ultdlll’*

que Populum, Farfarum appellarunt. Eft etiam
herba Farfarus &c Farfurella dida,afimihtudmc;

'r*£.So-

Lente.

H*r-

tsnot.

Populus
1 1tet ter-

llbarus.

rnon y-
Ling.

IjTtaih.

quam cum Populi foliis habet.

Cur veto Tragus nobis & aliis nigram Po¬
pulum , dixerit albam , nelciinus : Nain ea quam
proponit, nigra efl. Eius opinionem imitatus
eft Solerius,

Lonic. quoque ponit iconem Populi nigrz,
pro alba, confundens cum alba & Libyca uepo-
ilca dicecu’r. Sed & Harchius inlcice Nigram,
Kiuy.w dicit.

Petro de Crclcentiis , Populus nigra firnpli-
citer dicitur Populus : Similiter & Gcine-
rus Populum nigram vocat. Anguil. Po¬
puli fecundam Ipeciem fteit. Schvuenckfcldius
N Camerarius annotant Populum nigram Al¬
barum dici P. de crcfcentiis: five vero hoc ita
fit , live no fit, (Nam Crefccnrii codex nohis niic
non eft ad mantis) nonre&e ira dicitur id no¬
men de nigra. Nam K-.vy.rn ieu albam ii colore
in Italia Albatam vocati Seal, celtis elt , cui
hac in pane plus tribuimus , maxime cilm &
vocis vis id praeclari infinuee. Populum vero
fitupliciter Aris vocat hanc noltram. Tragus dc
nigram Albatam Itah dici ait.

Hebrxis Lifhatb , Gen.jo. fi modo h.ec Po-
1 pultis intelligenda, utidem putat Tragus. Germ
Pippcttaimi / Sarbaum / Bollcit / poppeln
poppcli»cibcn / fi^lsarije poppdn/ Jlfpeit/ -3(.
tcibaum/fdjivartj pappclmciben / Sarbattdi-
banm : idque.ut fit , pro divctlicate PrOvinda-
111:11 Bclg- Popclicr / popclacr / popnl.-.rre.
Angi. poplter/4fp oi- jEfp ircc. Non tamen
qux.ibet hoc nomine Anghs appellata elt P, . -
pulus nigra. Montana enim & Libyca eodem
illis appellatur nomine, celte Turnero. Qua¬
propter diftinctiils dicetur, Blatf Poplier tree/
vel Blacf afpe/vel OPatte afpe. Gall. Pmplicr,

& Trembtc , uti notant Had. Iun. & Matrh. At
nobis pofteribr appellatio melitls comuetere
videtur Libycx. Soler, annotat Ddghinatibus
dici Pinm , & Provincialibus Piboutv. Vafconi-
bus Pi bul, tcflc Seal. ital. Propa, eidem tallis

PopM negro. Hifp. AUmo nigrillo. Bohem. £o*

■rrer.

\d*m

w

fici. Sclavon. ilopcl/ Toprl. Matuit. Haur rmu
Vnga1. fefete i£jonic/ fiboMeronar. Primum
llJud erumpens germen , cuius in medicina u-
iiis, Ofticin x Oculos Populi vocant: alii Gemmam
Populr.G rxcorum quidam aTrlaua vocant: vnde
erroris occafionem acceperunt, qui non prima
illa germina refmofi,fcd racematim cohxren-
cia granula, in compofitione unguenti ex P(>_
pulo alTumenda temere exiftimant , ih quibus
nihil refinofum. Grxci certe non aliud quam
quod refinofum ett , accipi volunt , licet for-
tahis hoc ipfum haud pri prio nomine expri¬
mant, uti Dod. putat. 7raWv>; tsfcd 70*1 VTri^ua. 6^1 p>j-
77vv: id eft, multa circa femen refina exiftit, in-
quic Paul, Aigin. I. 7. Sed de hac fe pluta in vi¬
ribus. Schwenckf. tamen eadem gemma W-
*» Grxce dicitur: ubi banc vocem fublegerit,nc-
kimus. Germ. 0arbollcn vocant: & PappcU
Fnofpcn* Qux de Populo fimpliciter Epitheta
habent Poctx, potilft ad albam pertinent.

Quid vero fit Populi nigra: fuccinum dili¬
gendus inquiremus lib. /eq. inter Refiniferas,
pofi: Verni ce m five Sandaracam Arabum , Mi¬
thridatis dudi auconcarc, dui SticcinuiR ex Ce-
Tom. I.

dri genere defluere dixit.

Populum nigram in variis locis obfervavimu‘$, Loctif
led potiflimum aquaticis : circa Bafileam extra
Portam lapideam Sc alibi paflimad elices aqua¬
rum, quibus prata & pomaria irrigantur , ordi¬
ne plantata: copiose vifiintur. Nullibi tamen
obfervavimus cuin Tuis Vvis ieu racematis femi¬
nibus , quimcirca Bafileam , potilf prope Bin-
nmgam pagum. Montbclgardi, qu^d in eo tra-
du rara fit, in hortum plantandam curavimus’.
Obfervavimusedam Monfpeli’ Patavii, Gene-
vx, Lugduni , in Alfiitia, potilfad iradum Rhe¬
ni & prope Lautterhurg, in ducatu VVfttemb.

Anguil. in Italia vulgarem dicit. Provenit etiam
in munte B.ddo, tefte Calceolario. Turner. in
Anglia minus frequentem feribit , quTn vel iri
Italia vel Germania iuperiore. Ad Padi fcu E-
ridani Ferrariam perbibentis ripvis Populos
nigras nafei Lacunx teiiimonio diximus. Anno¬
tat & Ravfi. Textor frequentem e(Fe hanc ar¬
borem iuxta Sperchium <5c Padum fluvios, aid
propterea vocentur Populiferi a Poetis. Matth.
quoque utvamquc Populum inibi rafei tcftatur.

Theoph; audu facilem dixit, quod aa aijuas
nafcatur : quod verum cfle cum Ttioo obici vavi-
mus : nam brevi in altum fe attollit , maxime fi
fecundum amnes in pratis & uliginofis c. mois
confira fuerit.

Aprili mcnfc, aut etiam prius, odoratxgeramx Tempus
prorumpunt : Maio racemuh Ieu Vvx qux Iu_
nio decidunt, auc certe paullb pbft , ut cucj Ba-
fileam oblcrvatum.

Si propagare velis , cx przfcripto Theoph. Sc s«uo.
Tragi, rami deputandi fune, ac Verno tempore
uliginobc ac humidxterrx mandandi. Avulfio-
ne, falicum modo, facile provenire obfirvavi-

nuis. An bei e ex femine provertiat , nondum

compertum nobis. Quomodo vero Fungi na-
fcantur e Populo nigra docet Tarentinus in
Geoponicis : ut fi caudici Populi nigra concifo,

& per terram ftrato , f iinentum aqua refolu-.
tuminfundatur , fore ut illico profiliant yfv. iritx
fungi , 'qiiod Diofc. etiam de alba tradit. The¬
oph. fcribic yEgc-rion feu Populum nigram ex
Creta tran flatam fterilefcere , quod vix credi-
mus: ut tamen hoc verum fit , non tamen ve¬
rum, extra Cretam cfle Herilem. Fertur quo¬
que Populum nigram efficaciflimani in eadeni
infula nafei.

.Scribit Diofc. Populi nigra: folia exaceto im- vires&u-
pofita, podagricis doloribus auxiliari. [ quodde fus.
incipientibus potiflimum intelligimus ] Reii- Podagra,
nam veib qux ex ea profluit , malagmatis ad- EP’lePft^
mifceri. Semen feu frudum ex aceto potu n,
comitialibus utile cfle.Qux vero de PopuI rum
lachrymx viribus tradit, & paullb ante dida
funt , & ad luccinum proprie pertinent.

De Populi nigrx temperie varii v iria fentiunt.

Aliis calida eft in tertio : aliis in primo tatttiim
gradu. Galeno A-giri flores calidi facultate qui- ^-Idljci.
dem funt, in primo recclfu ^ temperatis : atin ptatto.
differentia qux habetur in ficcando Sc hume
dando , paulum quiddam ad ficcius deflexerunt,
led & fubtiliornm potius , quilm crafliorum
funt partium. Et folia quoque ipfius quodam¬
modo floribifs fi milia funt , mfi quod ad omnia
imbecilliora, minusque efficacia. Sed&refina
eius floribus fimilem facultatem obtinet, atque
etiam calidiorem. Porro femen tum refina, rum
floribus & fubtiliorum eft partium, Sc exiccan-
tius , non tamen admodum calfacit. Solerius a-
pud GaJ- pto vfuiiw 3 vulQegi ^iTiu/jexiftimans

O

>5*

HI STORIAE

J+re.in-'

confiuntt*.

In Popnh
t em ferum
exacte t.
fuirttur*

Amati ot i-
tno refut.
ejttt tult
frigidam

"Anung.Po-
fuleum tal.
W frig
fit.

'Amatt *r.
gumenta
exflodun -

4ci I.

Populum albam quim perperam nigram vocat,
uti dictum , calidam elTc in tertio gradu: licque
ledtum fiiiUd aliquando ait. Manardus quoque,
Onbafius atque Avie, variis m locis calefacere
eliamfcribunt in tertio ordine : Sed lue nulla m
re tam variius tamqijparum fibi conflans fume vi¬
detur..

Serap. multos Arabes citat , quorum unus
temperatae caliditatis cum pauca frigiditate dicit :
alii frigidam , ficut & Hahabas. Verum cum
de fuccino loqui videantur , quod ipfi Crabe
vel Carabe vocant , 5c quod falso Gummi Popu¬
li rentur,fabuloIo errore parum dignos fe mon-
ftrant, quibus credatur.

Confulcndus itaque natura: CodeJc , hoc efl,
Populus ipfa, qui oftendit ad tantum caliditatis
'* gradum hanc arborem non extolli, ut inter medi¬
cinas tertii ordinis debeat collocari. Nam quis
quxfofapnr , quis odor, quae demum qualitas
tam prxccllentcs monllrat calores ':Neq; n. mul¬
tum odorata, neque eximio aliquo fapore prx-
dita : fed dum guflatur , pnmo quidem modue
adflrin^it : pollet amaritudinem quandani fub-
cbfcuram invehit : Olfacienti non infuave quid,
fed exiguum Id omnino reprxfcntat. Si quis ve¬
ro via regia , quam Gal. monflravit,incedens,ex-
perin eam in corporibus temperatis xgrifquc
voluerit , calefacientem non valde inveniet.
[Non tamen frigidam ideo dicimus cum Amato,
quem mox refutabimus. ] Paulus prxterca cale¬
facere eam feribie in primo ordine : cui Con¬
flant. quoqUc Monachus confentit.

Actius , interprete Cornar. taxat ad tertium
caloris gradum , ficut & Gal. in quibufdani e-
xemplaribus. Optimi tamen Codices tam Graeci
quhm Latini, calidam faciuntdUhtaxat in primo.
Oculos tamen ut odoratos, cumrefina reliquis
Populi partibus calidiores flatuimus, uti plenius
mox declarabitur. .

Cum igitur omnes calidam faciant, alii in hoc,
alii in illo gradu , fi quid valet veterum au&o-
litas , fatis confutabitur Amatus , qui Populum
nigram frigidam ftatuir. Verba eius fiinc.Tenel-
los cauliculos, pro conficiendo Myracopo, idefl,
VngUento Populeo colligunt : quo medici pro
cxtir.guendo capitis Serenum ardore frequentif-

fime, illitis fronte & tcmporibus,renibufque i-

pfis , ardentiflimis in febribus utuntur : An

verb bene , in dubium vocamus, quum vetus

Galeni tranllatio , cuyn&v calidam in 30. gradu
etre eonflituat : Cui opinioni Serap. de Avie,
favent , eam in 5. caloris gradu collocantes, a
quibus nec Oribaf dillentit. Qux fi vera funt,
procul dubio unguetum Populeum potius cali.-
dum quam frigidum cenfendumefl. Ac revera res
ipfa , inquit, non ita fe habet , quum unguen¬
tum Populeum prope 3. gradum frigiditatis a do-
dkiflimis iudicetur , Sc quotidiana experien¬
tia ita efiTe attefletur. Proinde Populum frigi¬
dam elle , vel faltem non calidam necelTarium
efl.

At meherde bonus Dialecticus , fi Diis placet.
Amatus, ab unguenti Populnei temperamento,
de ipfius Populi qualitate concludit , prxtcr om-
nemrationem , non confidcrans , illud unguen¬
tum & Mandragoram,& Hyofciamum, Sc La&u-
cam, &c: res mgidiffimas ingredi. Ncc ullius
ponderis efl argumentum ab autoricate fine ra¬
tione. Siquidem exigua rei calida: portio in frigi¬
dam cornpofitioncmpoteQ: recipi , ad frigida me¬
dicamenta ad locos affedlos deducenda , aut ve¬
hementiam infalubrium frigidorum fimpliciura

PLANTARVM,

infringendam : ut in diCto V nguento fit : n©n ta¬
men nccefle eft,utob id calidum medicamentum
propter cius commiflionem exiflat. Quod fi ita
fiiiflbt ratiocinatus: DodtifTimiPopulu prope ter¬
tium frigiditatis gradum effeiudicant. Errant ita¬
que qui calidam cenfent, rcCte fuiflet argumenta¬
tus. At fic antecedens negatur, produttis Gale¬
no, Actio, Paulo, Orib. Serap. & Avie. Fal¬
lit enim a parte ad totum argumentatio. Non
enihifi Vnguenti pars aliqua calida cft, totum
Vnguentum ideo calidum elfe necclfe efl. Alio-
quP&fic concludere liceret: fi calida effet Po¬
pulus, eifet quoque Populeum unguentum cali¬
dum: atqui frigidum efl: ergo Populus frigida
efl , fed hxc ad Scholas. Cum in unguentum Po¬
puleum ingrediantur duntaxat uncix xviii. ocu¬
lorum Populi, frigidiffimorum recipiuntur uncix
xxxiii. debilem oculorum Populi vim fuperan-
tiurn: atqjita frigidum femper rcmanet-,prxfertim
cum Populus in primo tantilm gradu fit calida,
frigiditas vero reliquorum fere omnium 2. aut 3.
gradum attingat , nonulla etiam ad quartum fere
fine frigida. Erroris autem cardo in eo verfatur,
quod non animadverteret autores macopa in¬
dere nonnulla calida , non ad totam compofitio-
nem calidam reddendam, fed frigidorum vim dc-
ducendam, aut certe tandem retundendam. Id mf,ctanti

quod Gal. I.9. docet, his verbis: Ex

Opii & Hyofcyaiqi Scc:

\ Alterum Amati argumentum ita procedit: Gal.

1 Paul & Conflant, feribunt Populum calidam cfTc
' tantum in primo*. Ergo frigida efl,autfaltem non
J calida. Indo dium fanc argumentum , & quod 'Am^

. confutatione parum egeat. Debebat ergo con-
; eludere. Ergo Populus calida efl, nullo rao-
j do frigida. Calidam namque eilc in primo, efl
■ unt' gradu ^temperatis aut frigidis rcceffifTe.
j Tertio argumentatur: Nullum habet Popu-
[ lus infignem odorem faporemve , quo calida Ad j.;

: pollet indicari. Ergo nullo modo efl calida. Nc-
; gatur antecedens, &: ad cos omnes qui teneros
? oculos Populi nigrx deguflarunt, olfcceruntve
' provocamus. Etn verb eant* vehementia: non
fit vel fapor vel odor, ut in tertio ordine confu¬
tuere velimus , talis tamen eft, qui ius fuum or-

in is primi facili tueatur, ut forte etiam accedat ^
ad fecundum , in quo fane ordine docbffimus
Turnerus, qui ingeniofiflime eadem Amati ar¬
gumenta in Herbario fuo Anglico refutat, collo-
' care non dubitavit cum refina fua. Cornar. cum

] videret Populum nigram adeb efTc calidam, in-
1 quit idem Turn. confuitiffimum putavit accipere • 4
Populi albx oculos. Verum autem re£lc,an fecus
confulat , iudicabunt qui Nic. Alexandrinum
confulent , moxque fpeciatim dicetur. ^ Tragi 1
Nobis fanc hac in plrte neUtiquam reiiciedum p0pUfiA
videtur iudicmm Tragi , qui ucramque Populum frr.
albam [nam fic&nigram noftrsm vocat, utidi-
flu| medium putat obtinere tcmperainetumhti-
mida: Sctcrrci fubftantii.adrcfrigerandi potilis,
quitn excalfaciendi accedens : nift quod oculi o-
doratiffimo illo gummi pnegnantes , aliquantum
calfaflotia: facultatis habent. Ergo dicendum di-
iUndfcius , oculos Populi in praldiflo ordine cali¬
dos, lpfamque etiam refinarn. Reliquas vero

partes inclinare ad frigiditatem. . , ,

Scbuvcnckfeldiiedictojfolia Sc flores digerunt, ' u
reiolvunt, attenuant : Oculi calfaciunt, hume- r//iW
flant, ficcantcumpartiLim tenuitate : molliiit, di¬
gerunt, refolvunt. Oppido herde feibvus quali¬
tatum difpc-nfator. Quo experimento , quara-
j tione, quo fcnfu foliis refolvendiattenuandique

‘ut t4-
'Uctror-

liber VIII

vim tribuit? Et quis iplicredatoculosfimulhu- pracipit licet Artit» ,
mc&arc & exiecare. j * ° > Icct AetiUs xftatc parari mbeat , ac

- ■ ' uterque,, quum multa circa Ipermaffic baccaa

Vocat / c... - * L .

inc&arc & exiecare.

Sed & illud addendum, falli etiam in eo Ama

ttim, dum ait, tenellos cauliculos pro unguen-

t° Populeo fumi , quod non verum: aut ii alicu¬
bi fit : non bene fit: fcd oculi accipiendi.

Plin. quidem dum Populum & uvas& femen
ferre fatetur, illas unguentis, hoc vero comitia

«■ &
lu¬

ti 7>

Myropola; communis ufus unguentum Popul¬
neum vocatum , ex Populi uvis conficiant, ut
Ruell. crcdid-t a Plin. deceptus. Quandoquidem
Nic. Myrepfi qui illud unguentum defcribit,non
jvas, /ed germina leti gemmas admifeet. O-
dorata enim funt & ceragmofa : C.um tamen
nul.us prorfus fit uvis odor , nulkiriiignis quali¬
tas. An igitur antiquitas Populi Vvas inodoras
admifcuerit dubitandum fane elt.

Sed Plin. &: in co hallucinatus eft ■, dum Mu-
fcuiu in Populo uafcentem , nihil ab eiufdem u-
vis diflerre exiflimavit. Eius verba funt.Eodem Sc
Bryon pertinet, Vva Populi albi Optima circa
Gnidium aut Cariam, in litientibus autficcis a-
(peiifquc: fecunda in LycuCcdro. HicPlin
At Cedrus nuiias fert Vvas , fcd Mufcum odora¬
tum. ApudDiofc. legimus, puft Cedrinum, o-
ptnnum elle Mufcum Populneum : fcd hic ad
Poculum album pertinent.

Plin. quoque Pectiti (unt Hermol.Sc Ruell. qui
aiunt Vnguentum ex uva Populi fieri , qui
Bryonfit. Verum falluntur , nec hodie ex Vva
fit : neque fane ea etiam oculis priferen.
da.

Lacuna feribit flores Populi albi vulgi af-
fumi in unguentum Populcon , quum videan-
tur accipiendi flores nigri Populi fecundlim
fentenciam Gal. & Pauli. Veriim confidcrandum

i /i r> ' oacca»

j 'ocat] eftRefina. Sumuntciusgranamodice-
que confringunt , & ad pondere expenfum in-
de trientem. Olei dulcis fextarium immittunt,
es. ad dies 40. infolanc , atque ita excolatum re¬
ponunt. Eli hoc Oleum calfaftormm , tenuium
i Plrt*um > attenuat, remollit , & efl odoris iu-

libus prxferc : fed optime monet Matth. ne ob ,d ' ^Tdf"“ Cut^TenfitateT1 f‘ ’ & ^ “^'T'
Myropola: communis ufus unguentum Pnmil au i 1 dcn‘‘tatem fanat autorc Paulo.

au , , . . . ""'i*1 aucorc i-aulo.

Ad cap. dolorem valet, & illitum membris dc-

entibus, podagris, arthriticis & nephriticis. A-

lii Oler uncias 76. recipiunt : vim verMib.4. o-’
culorum Populi nigri refinoforum Vere lib.p
quosdiutilfimd terunt: pbftin oleo ac vino in¬
fundunt. Septem vero fequentibus dicbusquo-
tidie eos agitare oportet. Oflavo levibus pru¬
nis iubuciunt, incoquuotque ad vini confum-
ptionem. Pbfl fortiter exprimunt & in vafi; ad
ulus reponunt. Sic Curtius deferibit. Atque

h6c propter coflionem admixtionemque vini ca-

hdius exiftimaverimus, & frigidioribus affefli-
, fiuoqne adhiberi polii. Mirum v ero hoc O- £i»< «me
leum hodie in Officinis nec parari ne, haberi,
quum tamen commod ffime parari pollit, & in
multos ulus aptari.

Oculis Populi nigra; odorat, s&vifcofisfcemi- ^At’Uuii

p mili-Ki-o». ......11 1 . . JHL

. . i . £>“- ''•-•'-Ai silio cv viicoiis rcenu-

na; pulchros capillos hoc modo comparant tra¬
dente Matth. Oculos cum butyro contufos ol¬
li indunt, quam probi operculatam poiW-ra
per feptem dies flare permiferint , igni tan tifRer
admoverit, quoad butyrum Jiquefcat; butyrum
boc per linteum excolamm mundo vale repo
nunt, eoque capillos lotos & exiccatos illinunt-
unde nontantihn pulchriores fcd & prolixior,
rorln n n r-m- 1

redduntur.

. . . . m Humor qui e Populi nigra: cavis effluit, verru.

eife autores perimes imHl^i^^o^qua" p”„& PaPu,as 'orporirque attrita tollit , tefle
oculos vocant, quandoquidem neutra florem TsT,,.. c . , . ,

ferat, ut beni ab Herrnol. annotatum ait Afl rnnd 3 , cluod icr,bic Cnrtms ex quo - Suferfti,ic

notatum ait. Alt rundam relatione vermes hominis animalifve >» ««r-

1111 nnrum d. -I J ... /'1 ...

. — -.-vx.ww,. Minuuiuiii aic .Alt

nciannis ubi Lacuna obfervarit Vnguentum
fieri e floribus Populi , id ncc in Italia , nec in
Gallia, nec in Germania vidimus. Oculos pro
floribus accipi non difplicet, quanquam non
deuvtuantur fuis floribus vel Iulis, ab uvis di-
flinais amba: Populi, ut is cum fuo Herrnol
autumat.

Neque i js accedendum, qui NigrarPopuii o-
culos neutiquam allumcndos putant , fed al-
qu^d huius oculos frigidiores putent iis,
quos tamen nos cum Manardo calidos potius,
quam frigidos cenfemus. Legimus etiam apud
Gal. Act. & Paulum , acopon JV*y4 a , hoc eft, d
I opulo nigra : nullibi SieLk-uwf , hoceft, cx al¬
ba, legilfe meminimus*

Cordus in fuo Difpenfario oculos Populi fim_
plicircr fumemdos tradit, non addens , cuius
At Matth. nigri accipere iubec. Et Croncmbur-
gius eorum improbat opinionem, qui volunt
parari hoc unguentum ex oculis Populi albi. Va¬
let iflud unguentum in omnibus calidis affeifli-
bus illitum : naribusinditum,& temporibus at
pulfantibus arteriis illitum fomnum conciliat. E-
ius quoque ufus ad calidos dolentefque tumo¬
res. Quidam & feliciter podagris calidis illi¬
nunt. Sed nc inveterefeat cautio ell: alioquivi-
res eas perdit. ^

Aetius & Paulli; Aegineta ex oculis populi ni¬
gri Oleum Aegirinum dictum conficiunt. Ver¬
no tempore id confici debeqciim plurimum gra¬
vis ell, prignanfque refinff , potifnnnim ingein-
ms. Falso legitur in Hillor. Lugd. cum nulla efl
Qica illam Refina, Nam & Paulus Vere ficru
Jom. I

- - nuuniiis animauive Jstrn

vulnerum decidere, 11 hoium vel pili, vel lana y"”’"
inapercum corticem Populi nigri ante Solis or-
tum recondantur. Eloc autem Detuli quidam
afcnbunt.

Simile illudPhmi ; virgam Populi m nu«u te- %T^
nenubus intertrigo non metuatur.

Populi ferunt in foliis guttam, cx qua apes PeiWiwi ..
propolin faciant. Rami ab agricolis Oftobri de- r,i“'
cerpti exlccanturcumfoliis, ad pabulum hyema- *
Ic capris & ovibus. f"'

TheophA- Populum nigram deligit ad fuflen-
tandas vites nobilium vinorum , qubd minus
denfa patulaque fit folib.

Populi vitibus placent , inquit Plin. nulla illa.
rum umbra, ludentibus foliis.

Huic materia lenta, idcbque fcutis faciendis
apta eodem autore.

Eli fane annofa Populi lignum pulcrecrilpan- L'l”- «fa.
te un darum difcurfu peramernum : ide oque arci- ''“'i" *“
necs Germani exeo varia utcnfilia , menfas , aba-
cos , leflorumlpondas, capfellas.oflia, ecia uq-,
cohleana &; alia plurima parant. AttetioreSad rem
eam in tenues afleres fecanc, Ac alia ligna iis in-
yeiliunt. Alba efl,fcd vernice croceato cindlaun-
uulatam cnfpicudinem longe elegantius ollendit.

Stupidos vero clfe eos oportet, qui incoftas atra¬
mento Populneas aflulas ad fpeculoru capfulas ab , - ,

impofloribus emunt, quale ab ns divendi fetibit "W**

bcahger. Nam Ebcm lignum nec undacimCri-
fpumeftficut hoc: autfi P opuJneum adoleiccn-
nus forte tale non fi t, at reliqua facie pondere
prxfertim, & levore etiam pohtum. Ebeno lon¬
ge cedit.

O i

iSo

H I S T O R I AE

popvlvs

alba •• aetkh.

T""\Lv IU M U M
differunt Po¬
puli albx folia a
Nigra: foliis, to¬
toque vultu a-
lianj arborem
docent. Sunt ea
enimomniu ma¬
xima , Aceris ma¬
ioris potius , in
acuminatas cir-
circumrofas laci¬
nias divifa,fuper-
ne cum atro viro¬
re fortuita lanti

rinc donata : at

p.ute

Tomen

tum.

POPVLVS ALBA FO

LIO MINORI.

Catuli.

Lignum-

r* inferiore
-i*9 denfo tomento
incano ceu Tuf-
filaginis folia, fed
magis niveo pu¬
be Icunt , quo e-
tiam obliti funt I
'cum pediculis
longis rami. Fo¬
lia obfervavimus
manus expanfe

amplitudinem fa¬
cile xquantia.
Quales fetat flo¬
res vel fiuchis
nondum obfer¬
vavimus. Icon
noftraeft Gefne-
rinavelCameria-
na: pofteriorlo-
beliana. Hicfcri-
bit Catulos ferre
ante foliorum
exortum, & lati¬
folii falicismodo
edere.Taber.fcri-
bit , villofos effc,
& ex purpureo
fufeos. Ligno eft
albo, quod facile
finditur , cortice
ilbo ia: vi. Eth

Louce %e-
terum.

ut prior , gemmas in primo foliorum germina¬
tu fert. Illa vero qui minore eftfolio, non -ali¬
ter fera i prxdidfa differt. Hicwraeft^Diolc.
& Theoph. -f JUmmw [ hic ] f‘,r na*.

yg} r jjat.AKueVtf Xfo7i#,/©J cvVrct avouoia , iTifpvx*)
Itanti™ /xV y> vU , 'ta cT» itAhwni*

X. Variare aic folia, ut es rotundis adolefcen-
tioribus , fi veterafeant .fiant angulofa : id quod
Plm. nigri quoque accidere vult, quodmno-
ftris non repeririait Cilalpinus. H,andemidem
Tlicop i. fronde latiore, cortice liviori, atque
omnino fucculentiorem [dc-7?6<?«7tp«t] dicit,quam
nigram : [f euyelf* ] fed eandem in fenetta ob a-
limenti defe£tum,in frondem auguftiorem cor-
tic^mque (cabriorcm abire, haud ablonum pu¬
tat , id quod ci facile c^nce (Terimus , quod idem
fieri viucamus in exteris quoque arboribus, ut
vetul.e itrigofiores evadant. At fi eam in nigram
hac ratione transformari putee , ut ex aliorum

r. . 1 : _ _

relatione citat , & aliquas rationes , quare

piantarvm;

fiat, producere conernr, ei fane neutisjuamat
lenticmur , ut clarius expofuimus in hiitoaa

N Ceterum videtur The opii. Gbiipfi contrarius:
nam modb citato loco , qui eft !• 5- caufi c. ».
ani i» jumjWtis» Mivt jm» T

hoc ell , Populum albam cortice liv.on,

& in torum lxtiorem dicit quinn Nigram , qui

tamen 1. 5- c. 14. hift. -H* »>«'■ <cu ™|cam
wl dicit : foliorum vero figu¬

ram finalem , funde & lignum candore effc
cum caditur. Videri autem utramque flo¬
re carere. Hic Populum nigram «.ne» *cit:
ibi albam : quod miramur nafutiflimunT non ob
fervaffe Scaligerum. Nec eft, quod nobis quis
obtrudat , in caufis eum de cortice loqui | ut
fane facit] inhiftoriis vero folia conferre. Nam
fimplicitet liviorem dicit , nullam foliorum fa¬
ciens mentionem. Imb hxc non intellexiiie Ra¬
ncete patet ex (fatim (equentibus : 7» A exw*
»iiMOT»&c : prius ipfas arbores contulerat :
nunc demum de foliis tranfigic. Et videtur
nobis 70' non longe aliud e Ite, quam

falcem in harum arborum collatione.

Ac illud epitheton in caufis alba:, hoc i n hilto-
riis , nigne tribuit. Vtrobique verb ambas in-
I ter fe confert: ut qua ratione excidemus Theo-
phraftum , nunc non habeamus. Cogitabimus
autem in polieram. .. . n

Gaza asoxliv non refte verrit fimpliater i 0-
pulum , apud Theop. 1. 1. Hift. cap. 1«. Magna
fane differentia in foliis eft , non tantum, quod
folium albi fubtirs candidum fit, fed etiam quid
laciniarum. S. quis autem obiiciat , Theoph.

1. hift. cap. 14. dicere, vi A vX«W
mlum. Refp. fimilitudmem effe foliorum pn.

mum erumpentium, non autem adultorum : a-

lioqui & hic fibiipfi contrarius foret Theoph.

Sed hancobieaionem & ipfe Theoph. fuftifiit,
patlllo pbft defetiptionem ex eo i nobis addu-
a,s verbis. Nugantur quiin iius Hetbams -
pulum albam folio non angulofo pingunt , ve
potilis pro alba, nigram offendunt, qui folia

non habet laciniaca. _

Plm. non bene infpexit Populum albam ,
quam reae quidem folio bicolorem dicit , fed
fupernecandicante, inferiore parte viridi. Nam
contrarium apparet : fuperne viret , inferne al- \

bet. Minus excufandus Lonic. qui eundem ^ irpnm
errorem commifit: qui qukm ignarus fuerit itir- ,{„„x\
pium , ex eo patet, quodin hac tam vulgari plan¬
ta tam turpiter cifpitat. Pro ca iconem exhibet
Populi nigri : cui in defcnptionc , quam po¬
nit, nihil refpondet: confunditque inter fe u-
tramque Populum, ac etiam Libycam. Nam
folia albi tremere dicit : ideoque Gallis T rtm-
b„Um , quafi Tremulam vocari : quod venus
Libyci competit: foliaprimo rotunda, poftte-
mo angulofa dicir , cum tamen nigram pin¬
gat , atque id tantum albi competat: addens
eius folia effc fuperne alba , fubtus viridia,
cum contrario modo fe res habeat : uc tandem
nefciamus.an credendum ei fit, Sc dc qua m-
telligat, cum ait: ferre Iulos cinereos, qu. fine ,M „
fiucfu decidant. , , - 1

Dc hac intclligendum quod Plinius fmplici-
ter dc Populo tradit ,cflm ait : Populorum fo¬
liis grandiffiraa lanugo. Evolat candida: (tradi¬
ti folio numerofiore candida) ut Tulus Quan-
quam equidem qux fit illa grandiffima lanugo
nondum videamus. Nam foh.s parce mferna ^
quod afperfum eft iotanum tomentum , tta ^

«//’ %tr-
|| tcobpe-

f *» ‘
'/*«■

LIBER

grandi» non cft , ut gratidiffimum dici mcrea-
tur. Vnde fufpicio nobis non vana , forte le¬
gendum efte , candidiftimum. Cartera quoque
non fatis clara videntur, fi parum abeft , quin
totum illum locnm corruptum dicamus. Quid
emm fibi iis vult verbis: Evolat candidx ut Iulus.

Si Iulum intelligit : (itita. At dereliqui PopU-
li Iulos habent. Non ergode candida fola id di¬
cendum. In AI. S. ita legitur : grandiftima la¬
nugo euolat. Candidx &c: eft utlulus. Alii fic
legunt. Euolat &c : candida , & ut villi. Da-
lech. fic. Evolant candidx & ut villi. Idem Sc
alibi huic folia circumagi poft folftitium ait:
coque argumento certius intelligi fidus con-
fcdhtm.

Cxterum qtnequid antiquitas de Populo pro¬
didit, ad hanc potiffimiim pertinere videtur. Ge-
nel. 30. Populi fit mentio rnbifcribitur Iaco-
bttm virgas eius cum alus ineuntibus propo-
filiile pecudibus, utoftendimus inhiftoria Ca-
ftanea:. Nec tamen pro certo aderimus hanc
intelligi oportere, vel aliam. Vetus interpres &
pofteriores, llt Caftalio , ira verterunt. InGrx-
cis Icriptum la-ieuarr <3cc : Quid fi legas
aiivnV, .Se ir.teiligas Populum albam. Lonice
Itilne rus annotat Populum dici Hcbr. eo loco Lib-
ne : Tigurini interpretantur VDcpbcn / id cft
Saliccmianbend iudicent alii.

I ’'**■ Hermol. uvas tribuit Populo alba:, Plinium
fecutus: an bene nefeimus. Inquiratur. Ea¬
dem Populus & Herculi dicata confecrataque
fuit, tefte Plinio: Vnde Virgil.

Populus Alcida gratifitma:

Uti ii. dcqiu etiam intelligit, dum dixit:

- Herculeaque arbos umbrofa Corona.

Idem in ludis iuventutcmfrondePopiilca vela¬
tam fingit: quud ih, id cft, Hebe , fi ve inven¬
tus, Herculis uxoriic, cui Populus dicata eft.

Hoc autem Phyfici , ut Probus ait , ad natura¬
lem caufain -o.v eetxnt referentes , Herculem
tepipus fignificare volunt, ac ei Populum de¬
vovent, propter colorem albym, quo dies ac¬
cipitur, & nigrum, quo nox. Vnde Salii Her¬
culi ad aram maximam in foro Boario facra fa¬
cientes , Populi fronde coronabantur : Vnde
etiam Virgil. /Encid. 8.

Dixerat Herculea bicolor cilin Pipulus umbra
V elavttqut comas , folijtjque innexa pependit.

Et non longe poft:

Tum Salij ad cantus , incenfa altaria circum
Populeis atlfunt , evincti tempera ramis.

Docent autem alii, Coronam Lauream his prx-
fici. Cirre n vero ad fabulas referunt, &c adal-
ihtnis bam tantum Populum. Vnde Patifanias,albam
fira/rf. Populum Acheroidcm vocat : contra Anftote-
\\<mtro. les nigram. Quod primus , iuxta Acherontem
Thelprotidos amnem genitam ad Grxcos tran-
ftulerit. Kyjsau- Homero quoque difta , quod
redux ab inferis Hercules , Populi in Acheron
tts ripa nafccntis ramo coronatus , emerferit,
Harpocratio tefte. Lepida eft fibula. Nam
quum ad inferos Hercules delcenderct, Sllabo-
\ntntA re defatigaretur , corona ex hac arbore comple-
'»«“ xa, caput, propter fudorem velaflc dicitur : Vn-
U/«" dc ™‘otam Partem »lwram , qmc temporibus
{,/■"' adhxrebar, exalbuifte aiunt : partem vero exte¬
riorem , propterinferiorum calorem nigram per-
rnanfifte: cofqtte colores fic in ea permanfiile,
ut bicolor poftea fuerit. Alii autem eum ab in-’
feris redeuntem , primum arborem iftam con¬
templatum (e inde coronaiie, conveniente plan¬
ta- colore albo huic eventui , quum d tenebris

VIII»

r in lucem commearet. Eandem caiaUm & paU-
fanias refert :proind*que [addic ] non alio ii-
gno cremari vidamas in Elide Iovi Olympio-,

Alii denique didam ita tradunt > qubd Hercu¬
les devido Cerbero, Populum arborem ex A-
cheronte detulit frondibus eiuldem corona¬
tus.

Aiiftotelcs omne lolu lylvoliim arborosunv
que, Achcrufion dici prodidit : ad quod forte!
alludens Poeta feftiviflimus , Vlmorum Ache- > , r
rontem dixerit in Amphicruone. Horae. "T/aT
Tempora Populea fertur vinxijfe Corona. flor.

Theocr. «V. uUa-v r^ttrhii n&t : quo
loco interpres /cribicPopulum lieram eife Her¬
culi.

Paufmiasin Eliacis Icribit Populum etiam AtJ- .

y.nv ab Homero appellatam. Humer.

Lambinus fufpicatur bicolorem didam Popu¬
lum , quod & alba & nigra in hoc genere fit, «■ /
qua: Populus dicitur. Sed potior eft: illa ratio; ^
quod frons Populi etiam alba: revera bicolot
cft. Apud Hordt. Carm. I. z.od. ^.Icglmusl
Ouk Punis ingens , albaque Populus
I mbram Hofpi talem confuture amant
Ramis, qua obliquo laborat
Lympha fugax trepidare rivo 1
Item Epod.lib-od.}.

F.rgo aut adulta vitiumpropagine
Altas maritat Populos.

multt erra¬
ret.

. » Ptpulfu

Contra Od. 5.I.4. Populum, Vlmum «.-fimiles
xrboi-es viduas appellat , quic vitibus carent. 2* ^

Quid fi legendum cum Lambino dicamus, al¬
bas maritat». nifi & fuperiiis quoqtie legendum
llt: altaque Populus. 'Vtraque Icftio ferri poteft.

Texebant ( aic Parrhafiusin Claud. ) fibiBac-
ch.e coronas ex alba Populo , & , uc ait Har-
pocration, iuxta ripas Acherontis enata.

Populum albam Plautus Farfarum appellati Fntrfarue
a foliorum multitudine , ut quidam volunt. pUur ’■
Quid /i dicamus h foliorum .fimilitudine cum
herba Farfara, cuius folia itidem inferna parte
albicant? Profternebim eos [inquit in Pam.]uc
folia Farfari ; qux levi i rapui fu venti alicuius
Autumno univcrla aliquanAo cadunt.

Pono uc a.4 hi Horiam redeamus. pla:raquequx RueU.tL
RueJ. dc Populo alba tradit , Libyca: potius orantur
competunt , qu&m nos Cercida Theoph. cenlc-
mus , multum ab hac diveriarn , atque adeo to-
ta fpeae. Hmc ilice voces. Tremula , Trambu -
la, nonalbx competunt, Sc ettam 4 vulgo tn-
btllintur. Idem cum Hermolao Plinium litu- ttermols
bantem potitis , quam natura: codicem inlpc-”"'-
xit, ut diceret, Populum albam foliis efleinftr-
ne hetbaceis : nec ex noftra alba hodie para¬
tur unguentum ut ille ait, nec ex fua Tremu¬
la ; nec (copis tantum nata: Populi mecinfe-
lices damnatxque religione , quod neque fe¬
men ullum , neque frudum ferant , ut ofet-
canter cum Plinio alltrit. Denique necBry.on
cft uua Populi : ut quid veri in ea hiftoria, ha¬
beat pr.x erroribus vix appareat.

Eofdem plerofaue errores & Curtius habet. c“r“u‘f“'
Alciatus in luis Emblem. Populum nigram '

pingit , & albam vocat. 8 rJ

Tragus Populi alba: alteram fpeclem hanc fa¬
cit: nam priorem albarii, dixit , qux nobis ni¬
gra eft.

Ryffius iconem proponit Populi nigri : Wc RjSM'-
tamen declarat aut (cribic, quam tntclligat.

Albatus , Pec. de Crefcentiis. Albarut'.

Anis»/, fpedem Populi inquir Seal. 4 colo¬
re quoque in Italia Albara. Nihil igitur fuerit AWa,.k
O 3

m HISTORIAE

impedimento quominus amidThcoph. Atbaram
Lftifle vocaret Gasa , qui & al.b, alu fingit , &
multis locis , ubi cft utrumque ),.« &
fcum omittit, Uthj.c.s. ub. a Wlimphater
C1'iT, populum vertit, omittit , f^arepo-

P ^ Alnttm> cl\m tamen paulo ante 'Al¬
num rcddidifTet. Tanta cft huius interpretis fides
ii J; alios fallentis. Nec tamen verum quod
Theopli.i'»?™ (eu ftenlcs dicit rf» ,

Theopb. & hoc efl: , tam albam quam nigram Populum. Ex
plm.m-nr. quo loco Plinius cafdcm infelices damnatalque
religione dicere aufns fuit , cafdcmque arbores
citat , quas hic Theoph.dict. Sed de hac

rc iamptiusdidhlnik

Dicitur & Virgilio Candida Populus : Populus Al-
cidt rrttiSimu '.Populus in flttuiis pulcherrima , S: a-
licubi , PopukstoULm. Huic &al,isPoct.s b,-

cohr,mtnta,nuia,alba,alta,p\tdttbont,as,glau-

- ca, frondens,, ttiu,&c. PopulusHeruclca,cana,um-
br ofa,frondofa,Guid>mi do rontenajo. Mirum quo
contiho Solentis hanc Populum nigram dicere au-
jiT’ (us fit. Mimis placet eandem Caftori Dur.& Po-
C .fi.Dnr. pulum nigram, Getm. -2ffpen fle Gill. Tremble di-

rtprd. *cj . nam necnigrae(l'.(kuox^fpcnlicuti rraii-

Ut , Libyca: competit. Lob. priorem , Populum
, ,lbum latifolium i pofteriorem minoribus folus,?m-
JZ ai- gens utramque dici r. Arbor admirans vulgb , in-
mtraas- quitScuuenchkfeldiils , ob folium bicolor,fupci-
sch»enthf. n£ candicans, inferiore parte viride. Hxcillc-
F.oaucres nunc rediit , ut & arbores md

£prtbe(4.

pcp.Heru- (
cita.

Nomina

linguar.

Xocus.

£ucianut

mt.

Eoqueres nuncrediit , ut & arbores indicio
prxdit* mirari audeant, quid miremur in illis.
Miretur (ane Populus, curfe non propius inlpe-
xerit bonus ille vir, fed ex aliorum ore fuifron-
dis colores invertere fy aufus. Contrarium li di-
xilTct, non Arbor admiruns , fed Admirandanobu:
kn Admirabilis , ut ille dicere voluit aut debuit,
rcftitiller. Sed harc ad fcholas. Leuce eciam Lat.
dicitur. Arab.Haur. Hebr.iilm» tefte Loniccro,
lifiiucb, Tra<ro. Germani autem luxuriant in huius

arboris nomenclatura idque-pro regionum vanc-

tatIis enim dicitur , Wdg -Mberb aum / rocigpos
pcl / mcig Dapclbaum / TOcig papclttcibcn: par
pclbaum & papclmabm etiam (impliciter,
<3arbattm/-2bcleit/£oflcit/ poppclbaum/ Za

biclbaum / papierbaum : qua: duo poilrema no¬
mina Schuuenckfeldms adiecit , quorum alte-
rumPipyti arborem denotat : alterum admira-
tionis arborem. Belg. ^beclboom / popelcii*
boam. Angi. tt%t afpc ou pophertrec. Gall.
o btau , Aubel , vel Obel : Provincialibus A, libero :
Vafcon. T' iole. Ical .Popolobiauco, lu ptoba , Albure.
Hifp.Caftil. Aluim blanco : Catal. Alber. Porrug.
Amierro fle Alumo brarteo. Bohem.CopoI. Sclavon.
ilopel, (Topcl, tefte Hort.Lufatix. Vngar. 3c0

^Plinio autore. Populus montes amaf.Hconfi-
derandumifi hancintelligat , an potius Liby¬
cam. Nam paulo pbft ait : Populos inaquofis
provenire : quod fle Theoph. dixerat. Nam in

partibus ad Rhenum fitis,locishume£bs, Se uligi-

nofis tradfibus pratifque na(ci gaudet. Frcquen-
tifiima nafcitur utraque Populus in agro Man¬
tuano acFerrarienfi , non modo in Padilitton-
bus , fed fle per agros fle prata intfo (larum aggeri¬
bus , utteftatur Matth. Provenit fle in monte
Baldo tefte Calccol. Scribit Turncr. non me-
minitTe fe in Angliavidifte , (ed in Italia iuxta
Padum frequentem obfetvafle: ut Luci anus con-
fpicilio eguiffe videatur , quando ad Padum nul¬
las Populos fc vidi fle fcnbit. Neque verifimile
cftpoltcius xtatena demum ibi confitas , cum

plantarvm.

longe ante eius temporaibi nat* Populi celebr»-

t* fuerint i fetiptoribus , adeo ut & .Populifer,
ut. dicebamus .IPoetis nuncupatus fueris 1 ul-
chra atque procera videtur prope Balileam ver-
fus arcem Binningen. Nolha cura Argentuams,
vulgo Horburg, m arce E. C. VV.rtcmb.e vicrn.s
locfs accerfita 8e in horto Montb. plantata I
Lothanngi* fylvis etiam obfervaT.mus. Illa vc
rbqux minore cil folio , frequentiflima ell in
Brabantia, tefte Lob. Nafcuor etiam circaBafi-

leam, qua itut ad novam domum. , StU„.

Leuce aquarum prxavida , non modbavu-

fionc fed fle fummis ramulis facile pullulat , au¬
tore Thcophr. Au Oa facilis e!L Sed celerrime
pulchernmeque germinat ex avulfionc , na al ¬
ces. Eam etiam ii quis prsgrandcm , cN cuinar

borc fecxxquantcmtranftulcrlt , optime pctdu-

rare poife idem tradit. Defixam feri nunquamre-

cufare: Proinde non foliim femine , raaicequ- ^

germinationem, fed &hanc alTigmrr, poffe In
agrorum circuitu potius plantanda , quiaunAra
ems nocua, «eradices magnasfle cop.ofasfundic.
Quanquam Se boe commodi habeat 1 °Pulu •
qibdloco vmofoflc Ifcrili bene provcm.it ,
obfervavit Aug.Gallus. Superftmofnm uuque :

cmodTheoph. inter alia acboram quarundam o
fienta prodidit , Populum albam Stagyns in . J

Mufco prociduam fua (ponte refurrexifle. Credat

qui volet. Vitium cauli,hoceft, perticatum vites «««

fiiifinentium.PopuIusaibafcriturbipcdaneopa-

lfinatn, talea fefquipedali , biduo ficcata,palimpe-

daliintervallo.tenafupcrinicaa, duorum cubito¬
rum craflitudine, ut docet Plm. Sed quarattonc

1 vlmetainftituas , fle ad eius mutauonem fl. Po-
puleta [nam Se hanc defiderat Vitis ] ad vatium

Uentationem , feu , ut pnfaloquuntur, adma-
ritantasvites , ampliterttaditominVlmihifto-

r'apopulus vitibus placct,inquitPlin. fdemPo-ius.

pulum inter frigidi flimasrccenfet,qubdli t aqua¬
tica : lentifiiimaKJue dicit Se fcutis fcccndisaptii-

: fimas, quarum plaga contrahit fe protinus, d -

i rque futim vulnus , & ob id contumaci, stranf-
| mittit ferrum. Sed eum ad materiem potifEmum
refpexiifc certum efi , qux ad eofdeiaa ufias cum

nima accommodari poteft & folet Ignibus d,-
catnm Populi Iignummulti}m eradat fumum
quit RnelL Diofc. Populo alb* vires has tri¬
buit -cius cortex uncixunms [ahj,denaiij,&- re-
ftidsinquit Dod.inGrxco habetur
*»®-:nec ptior dofis fupcrfiua nobis «detur
| corticis nulla vehementi qualitate pixditi. jpon- _ j
1 dcrc potus Ifchiadicis & Strangurix feu unnx s
ftillicidio prodeft. Traditur fle conceptum pro- I
hibere feu adimere [ir Ir.iQr^b ] cllnl mulino H
rene bibatur. Sed Se folia poft purgationes cum «.«?*
vino pota idem prxftare dicuntur. Tepidus quo
i que foliorum fuccus aurium doloribus militet
j inftillarur. Pillulxverb qux primo foliorum ger¬
minatu erumpunt, [r<ptusi* vocat lintelfigerevi-^^o
! deturgemmas] tritx Se cum meile iluta oculo - htktruA,

I rura hebetudini \du?r.v^ar. Al.alyb^^.-Jmedcn-

5 tur. Nec defun t qui naentorix prodiderint, tuna

1 albx tum etiam nigrx Populi corticem in tenuia
| frufta concifum , ac fterepratis areolis fparfum «e
! quali fatum, quavis anni tempeftatc fungos edu-
* les proferre. Plin.Populi albx foliorum fuccum fmrt e.i
i calidum aurium dolon' conferre ait : Se fimpliciter
{ dicit, corticem potum Ifchiadicis fl; (irangurix diitr. ,
; prodeffe. Hoc Sc Serenus teftatur.
i Stpius occultis uiltci coxendice morbus
!1 Perfurit, C-greffus diro languore moratur.

Vires & i

LIBER Vili-

16$

Populus alba dabit vieiicos de cortice potus.
Gafcabfter/orix facultatis Populum albam dicit, &
. temperatura: niiftx , ex aquea tepida & terrena
\\tuencl^t extenuata eflfentia. Hinc forte Schuuenckfel-
dius occa/ionem fumpfic Populum albam habe¬
re vim humedlandi &ficcandi. At aliud cfi: ex
contrariis qualitatibus miftum elle : aliud con¬
traria prxftare, hoc eft, fimul humedtare & licca-
repolfe. Eadem ratione quis dicat vinum calefa¬
ciendi & refrigerandi vi pollere. Sed hicnondif
putandi locus. Ipfe v:dcrit,quo experimento hoc
dixerit.

Cautius Dod. in hift Gal. FoIia,inquit,&cor-
tcx Populi temperata funt in calore & frigiditate,
nonnihil tamen ficca 8c abftergentia. Porta al¬
bam quhm nigram Tumidiorem dicit: Lacuna t&m
albam qukm nigram calidas dicit in primo gradu,
Sc paulb ftcciorcs , quiiin temperatas : & habere
partes, tenues. Prxtcrca e dicaciores elfc flores
ramis. Refinam eodem temperamento ede , ni/i
qubd nonnihil calidior fit quam flores. Folia
!'X decofta potu torminibus mederi Schuucnchfeld.
*' tradit : &: ambufta /anarc impefita.

Nic.Goddinusin Chirurgia militari Populi la¬
nuginem commendat ad fluxum fanguinis,quod
& Hollcr. facit in in fl.it. Chirurgicis : fed molliter
evellenda vel abradenda.

Nolumus biv cum Alberro impie docere mo¬
dum caufandx /terilitatis aut abortum cum Po¬
sida.,* pulo. Forte & nimis iara didfcum ex Diofc. Talia
ti bu. fuisautoribusrelmquenda , nccin vulgus fpecia-
'ilguT ^l'isfpargenda & explicanda , ut quidam ueoteri-
\mU. eorum .{peciatim eques quidam , cui tamen vo¬
tum erat caftitatis. Sat nc peritos ifta falfe , ut
obviam eant. Sane aranei cx herbis venena: fol.t
apes mella colligunt.Lacuna,ut ante monuimus,
cx huius oculis fieiTunguenrum Populeum feri-
bitfied ubi, non docct:icieo non credimus.

POPVLVS LIBYCA. KEPK12

THEOPH.

POpvlvs Li¬
byca facile '&
brevi tempore in
magnam excrefcit
altitudinem, radi-
cibufqiie reptan¬
tibus late fe pro¬
pagat : Cortex
partim nigricat,
partim albicat.
Folio eft conti¬
nuo tremente,
breviore , rotun¬
diore quam ni¬
gra:, per ambitum
crenato , fuperna
parte virente, in¬
ferna ex cinereo
candicante , ac
propemodum
glauco, [ Matth.
punctis quibufdam albis confperlum elle notat]
longiflimis pediculis donato. Folia in extremo
ramo interdum magis angulofa,& fubtus incana,
ad populi alba: quadantenus accedenda i qualia
iuniora. Fert & nucamenta uncias quinque cir¬
citer longa ,lanuginofa , cinericei & Fufci galoris,
arundinacex iubx portiunculis fimilia : quibus
fubfunt verticillatim quodammodo apices per-.

pufilli, albidi. Ooiliacuu, nitidi, Tpadicei. H °cu!t-
femine fuo , inquit Tragus , quod Salicis quard r.
genens fimile cernitur, revivifcit. Contr^ Mat- biipfi fon.
th. frutftum nullum , nec flores ferre feribere au- tradidt,
/useltjcum tamen ipfemetpaulb poft fibimani-
fefte contradicens feribat : Semen legi antequam
rumpatur.& ficcari in umbra^Mendacem oportet
elle memorem.

Keoyjf hxc apud Thcophr. cuius nominis ratio- Cw'f
nem nullam adhuc videmus. Fieri poteft , ut TkeoPf’-
Kipa/s' irrcpfcrit , pro yjy.p» aut vAiceg, vel , &
y.Pty.w , crepitu & tremulo conculTorum foliorum
motu, id quod Plin. Ixpenumcro Populo in ge¬
nere tribuit , & nos potiflimum in hac obferva- ropulm
mus. Theophr.*;'fx/c/a. Gaz,i Populum Alpinam
vertit. Eft quidem hxc magis alpina qmimex- ”<>*■
terx Populi fpccies : at non ideb decuit Gazam
interpretis fidem excedere , «ScnovunvTheophr.
affingere nomen, prxfertim tale , quod nihil mi¬
nus quam ylovijk exprimat. Si fingere voluit , cur
non Tremulam dixit. Ruellt

Ruell. Grxcum nomen , qua.fi Grxce nefcilfct, x*t.
omi/it. Alpinam exverfionc Gazx, Libycam cx ,

Plinio appellavit. Hcrmol. Alpinx nomen noji
pofuit : non pofuitCercidos , & dixit , No feros £' '
facere triagen ra : quafi vero non & Theoph., to-
t:dem faciat. Nemo enim eft, inquit Scal.qui Ccr-
cida Populi /pecicbus non annumeret , fi carum
communes differentias contempletur. Rucll.hoc error.
amplius erravit addit idem, qui.Alpinam cum Li¬
byca coniunxit: ut ramque confundens. Quippe
li Alpina eft , Libyca non erit. Nam & cadi
fegmenta alia, &: natura loci longe diverliflima.

Scaliger putat non convenire Plinianam Liby¬
cam cum Ccrcidc Theoph. quod Plinius folio mi¬
nimam ac nigerrimam dicit. AiThcophra. fj^ov
XPuuei.-n oyiJbv hueay , ro u^tiov, i, tc 'Wfanf, Hic nihil
nigroris intelligas, tanto minus illius maxime ni¬
gri. Sic.Scal.

At nobis Libyca Plini j & Cereis Thcophr. ea- rfnit*'
dem videtur. Nam quodPlin. Libycam fuamfo- tHr.
lio minimam dixit , ac nigerrimam, fine dubio, id
cum rcfpedlu ad albam dixit : quanquam & fie
nigerrimam lieentiolius dixit. Nigrior eft, quiim
alba Illud verum huic folia elfe minima inter'
exteras Populos. Quod vero eandemidem, fun¬
gis cnafcencibus laudati /fimam dixit , idde alba
Diolc. Profedlb non dilplicctlcdlio codicis m.f.
qux, utannotatDalcchamn. ita habet : Qux Li¬
byca appellatur, minima folio, ac nigerrima c-
vanefeentibus fungis. Laudati/Iima alba , &:c.

Qux letftio ft bona Sc genuina , iara nihil amplius
habet Seal. quod quiritetur. Eft enim vera. Nam
autumni fine cellancibus fungis , hoc eft , non
amplitis erumpentibus, arbores totas pene nigra
fronde veftitas videas, antequam folia decidant .

Sed <k Thcophr. deferiptionem producamus. Defcritti*
Cereis, inquit , Populo albx fimilis eft, cum ma- Thtoph.
gnitudine, tum qubd ramos albicantes quoque
habeat : [ bhxXMvf : & verum hoc, ut diximus
in deferiptione : prx/ertimin mnioribus. ] folia
fert Hedera; , led partim angulo/a, partim oblon¬
ga & in acutum faftigiata : colore parte fupina
pronaque fere fimili , pediculo longo & gracili
pendenda ,ideoque non re dio /ed reflexo & nu¬
tante. Cortice veftitur afperiore, quitm Populus
alba , feabrioreque , Pyri /ylveftris in modum.
HxeTheophr.de Cercide fua , quam utrique Po¬
pulo fubiicit. Qiix fane appofite in Libycam
noftram quadrant : nec alia hadlenus inventa,
qux Cercidi melius refpondeat. Nobifcum quo¬
que fentiunt Anguil.Solcrius(, Matth. Hift.I.ugd.

.54 H I S T O R 1 A E

& alii. Vitruvius qui reliquarum meminit, hu-
. :us oblitus cft.

Tr*syft- >qon al]'cncimur Trago , hanc inodoram U-
n,or'J,c cient^ Enifdcni albam odoratam > nigrim e/fe ,
antea dcmonftratum.

Falluntur quoque, ut bene notat Cordus, qui
Populum albam elYe exiftimant arborem , qua:
Non c/Hi Germ. SEirt ftfpm nominatur. Hxceftj. Po-
Pop.atbft. pUlifr,ccies a Plin. Libyca live Alpina dicta. Sed
lon^e turprus liilitur Lonic. qui hanc nonmo-
Lonic.nul- ^ V0C,Uj feJ Aeginum leti Populum ni-

‘lreX gram quoque dicit , quando ait folia ei perpetuo
tremere. Is etiam lib. 4. cap. iS. huius nomina
confundit cum populo alba <5c veriore nigra:
nunc f c. 19.] pro nigra exhibet: hccfnon ha¬
beat oculos odoratos, qui (imile quid cumuic-
cino (eu Electro fundant, quod ille inepte vo¬
cat tuo (Summi bce -Jlfptiibaums.

Pena «?c Lob inAdvcrf /ufpiciti iunc nh/.tJk
Theoph. elle arborem Iit da; : fcd Lob. in filis
ObC eam lentendam mutavit, «Sc Populum Li-
bycrm dixit. Eli quidem xly/.tif qua: Jam filiqua-
Tbetpb. »/- ta apud Theoph. lib. i.hiil.cap. 19. fic cilimait:
l*fir. Qu ardam arbores femen in filiquis inclu/iim

Ijabent, ut Ceraunia , quam /Egyptiam Ficum
vocant , Cereis , & Colutea Liparx. Atin no-
Tkroph* '* 11 10 Aldino Codice non xLx/r, fcd uw legitur:

licque legendum vult Solentis. At quid Galla
fcu/./;*Jr aci filiquas' Scaligec vult legendum jo?-
Svter.net. x/f ; Jca & Dal. dc Hi it. Lugd. Ergo dux fue¬
rint Cercides apud Theoph. liliquata , & non
liliquatade qua hic agitur: Nam in huius defen-
ptiopequx fatis ampla , «S. paullo ante i nobis
adducta , filiquarum noti meminit.

. Non placet eorum opinio , qui Cratxgum
CE* Tkeoph. eandem cum Populo Libyca faciunt.

Tremui* Huic proprie competunt illa nomina T ranula:
%ndc. Tr*. Trambitla , quoniam longis & gracilibus petio-
bul*. \[r pendentia f dia Icviilimo aurx altlatu tremunt,
tremulum que excitant murmurillum. Ob ean¬
dem caufam Gallis Tremble & a Belgis Vtarclcer
dicitur. DelphinatibusTr^wxaMj&Tr^wfc/^w.Gcrm.
Li^uT3 Ji.byfa.c-.- pappelbaum aittcrjwppcl. Sed ple-
5 ri(qu« -Zlfpcn. dicitur nonmulis ^Taltfcnobcr
idolorum (B6ncnl;oln : id cit , idolorum lignum : forte
U* num qubd Idola ex co /culpantur. Dicitur & Flan-

dris tlicfpcnboom: qtiibufdam Gallobclgis
fpc. Ital. Papa/» montana. Angl.dlfp/ vel popler
of t^c momcyno & dlfp /impliciter. Scotis vul¬
go 0,ua(fm0afp/ide/t, tremula Populus. Vng.
tlyar fa.

Locus. Etfi verb Plin. Populum /impliciter dicat a-
marc montes , tamen id dc hac potili, intelii-
<»endum , quanquam &: in ulignofis fylvisna-
/ci gaudoat, inter Betulas. Toti Germania: &
Bohemix familiari/lima. In Suntcovia prope Ba-
fileam,ubi plurima crefcit, pafiim fere cum plu¬
rimo vifco obfervavimus , & Iulos ante folia pro¬
ferentes , Martii fine. Abundat etiam circa
T"**- Montbelg.

Vires Scu- Libycx Populo ea/dem facultates cum exte-
fUSi ris tribuit Matth. fcd imbecilliores. Tragus

fuam Populum nigram [ita vocat Libycam] tra¬
dit e» quorundam fententia calido: ac nonnihil
fice* qualitatis elle. Hodie magni in medicina
cft ufus. Scribit tamen Schvvenckf. Nucamenta
Aprili colledla aceto macerata , contra Hemor-
rhigiam convenienti medicamento imbuta na¬
ribus indi.

Item *j«t. Ligni rrutcricsqux candidi/E ac IcviiT. \ tor-
nionibuS ( inquit Schvvenckf. expetitur. Ex
sade.m, propter levitatem Calopodu parantur.

PLANTARVM,

& in imagines cxfculpitur. * Paffavantii , Abba¬
tis Murbacenfls oppido ^ Burgundix conterrui-
uo , vidimus detrahi corticemiuniorumi arborum

ad altitudinem hominis > pro facibus, Rrandjns
vocant: quem aiunt ardere /acile , nec minus
lucere quam faces qux ex Abietino ligno , aut
etiam qux ex cera & refma,quales cum Ellychnio
paran folent. Dal. manu annotatum invenimus,
Nortmannisdw S.ytle blanc , dici&nalciin fluen¬
tium aquarum ripis , cuius lignum carbonem Carbone,
prxbeat ad conficiendum bellicorum tormento- *dnrm*
rum fulfuratum pul vi/culum optimum. Puta-
mus eum hanc arborem intelligere , aut certe
unam ex prxdt&is Populi fpeciebus: Forte al¬
bam.

POPVLVS NOVI ORBIS.

E Novo orbe,
non ita du-
dum , nec minus
elegantes , ncc
parum fi mi Iis ar¬
boris ramos pr*-
grandes Angli
mercatore s,uti re¬
ferunt Pcn. &
Lob. in Adu. il¬
linc rever/i attu¬
lerunt , quorum
M organi d-ono 1-
concm exhibe¬
mus. Virgulta funt
aliquantum fle-
xuofa , & per fe-
mipalmum pal-
mtiinqu® crebra,
geniculata , vcluti
m/ertione corn-
milluraqj partium
nodo/a, unde ex-
unt c fingulo pediculo fingula folia , ora e.X-
paifit£ rotunda , ncc ufpiam , nifi qui pedicu-
us hxret,intercifa, cralla, rigida, latiora. Arbor
ndx : cui Populi altcrnatim exeunt prxlongi
nrnli. ftiDati acinulis multis exuruis , plane Po-

Drfc.ft

oruli, flipati acinulis multis exiguis , plane Po¬
puli ritu. Quare & hanc Populum Peruvianam
focare vifumfuit:

Guflu cft perquam aftringentc, aliquantum
ralfaciente, fubfilfo. -Eandem Hift. Lugd. ex-
ubet Populi Amcricx nomine.

Eft 5^ Populo fimdis Tocjt-guebn, ligno fum-
mi candoris, refinx Thuri Zimilis : dc quahb.
feq. inter refiniferas.

In Populi autem genere videntur e/Tc arbores,
qux Camphoramfeiunc , Cxfalpini indicio. Sed
de ca lib. feq. In coque Populi modo magna
arbor Tacamahaca Monardis , etiam tradetur.
Item Succini fcu EledVri hi/loria, quam multi
Populi hchrymam sxiftimarunr.

A emi.

S.tpor

•vss. ?!

Tocetg, 1
bit.

Popm
Can,fbt\
r*m feii

T*rtC4f\
hac*, i
Succjb»

de acere ex VETERIBVS,

IN GENERE.

ET

Cap. X.

DIfputat\ir inter Grammaticos cuius genetis
fit Acer, quidam cnira docti uoiunt , Lcb-
minini

LIBER V1H-

i?5

enda-

th.

ferat.

•h.fya-
\lufir .

minini «refleris itixta regulam grammaticalem.
Hinc fcriptura invenimus in Lexicis : Acer neu¬
tri generis contra Prifcianum, qui faeminini elFe
putavit : contra vero Prifciani opinionem tefti-
monia hxc citantunOvid.lib.i. Amor. Eleg.n.

Sub fer ibant. Veneri fidas tibi Nafj i abcfl/ts
De dic a<t:at nuper vile fuifiii Acer.

Idem

Ace'rque coloribus impar.

Acer autem vel Aceris, utSolinusinfuis rfie-
morabilibus dicit , ficquibufdamdifta, (nominis
ratione longe fatis petita , quod artificum acria
ingenia, propter eius materiei prxftantiam ace-
legantiam exerceat : Vnde Plin. eam ab operum
quoque fubtilitate commendavit.

^sv-Jkui-^-Thcoph. Cnius, inquit , alij duo,
alij triafaciunt genera. Primum quod communi
nomine <7<plyc/'icy.yov [Sca\. o-pi/c/kuviv feribit : forte
error typogr.GazaAccre vertit ] vocant id eft A-
cer i.alterum, quod fyyizy ,id eft Carpinum: [ Ga¬
za utrobique Caprinum vertit, ut aliquid pecu¬
liare haberet.] Tertium quod thnvtoxw > id eft,
leftirotam , ut Stagirita: vocant. Differunt autem
inter fc Acer & Carpinus, qubd illi materia fit al¬
ba <k nervofa: huic flava crifpaquc. Arbor utra¬
que notabili magnitudine , [ 70 /e' %u\ov UuiyiStr:
ampla ambabus materia ] Piatano utriufque ma¬
teries in findendo fi mi lis, 7» ouotov

tv( orAetTuv*], rigida , [tst avo? : pofits & latvem &C
lentam dicere. ] Icdgracilior, macrior, mollior &
longior. Tamen thm Aceris quam Platani partes
omnes dum finduntur, fernper definunt irr mn-
cronem:at non ita mediotenus fifta,
nec ita multum in fummo [ om’ « 1x0-

kx>. Forte & dici pofTit, in ambitu fi ifa haud ita
multum in mucronem abire .] fed provt eius fue¬
rit magnitudo. [ ty& Ji Aliter Ga¬

za legit : ait emai, Multinervia fiint mini1s,quim
pro lua magnitudine.]

Corticem habet paulo icabriorem,quiim Tilia,
liveicentem, crallum, habentem naturamfervi-
diorem qu&m Piccx, [m/pcoT^v ii >) -ivt rn^Q-'. Gaza
lc-git 77v;cvo'ts£>i/, fpifliori : forte redtius.] & qui fa¬
cillime fle (flatur, Gaza legit

inflecfti contumaci : & fane non eft flexilis, inqui t
Seal.] Radices paucas, fublimes,crifpafquc magna
ex parte tim flava quJkm candida habet.

Nafciturpotillimiimin aquolis, utldxi perhi¬
bent, invent.rique raraell.

De flore nihil fdunt.[ Gaza aliter legit: De flo¬
re nafei aiunt frudum.]

Frudum fert, non valde oblongum , Paliuro
tamenfimilcm, fed oblongiorem. At vero Olym¬
pi incolx Carpinum [fyyitui] montanam magis ef-
fe volunt. Acerem vero [ trsplvdkfjiyoy ] etiam in
campis nafei. ElFe ver o nafcentem in montibus
flavam , & belle coloratam, crifpam ac folidam,
qnaad opera lautiora utuntur. Campeftrem vero
albam , minus folidam , mimifquc crifpam :quam
quidam Gleinon , [ y\£vov> Bafi Aldm.noftcrCod.
y\?vov habet. Gaza Gallicamvertit , quafi yuhdsrtiw
legilfet] nor, Acerem [« <r<pivJky.vov] vocant. Ma-
nfque materiem crifpiorem clfe atque contor¬
tam, & in planis maxime nafei, citiiifque germi¬
nare

Vide-s quanta fatagentia in gratiam ftudiofo-
rum ex corruptiflimo & defolatiiffimo hoc Theo-
phrafti codicis loco fpicilegiura illud in fti tueri -
mus. Cxteri Herbarij, qui ad pompam interdum
potiris, quam legentis utilitatem Theoph. Grarca
verba citare confuevcrunt , has fpicas inter tot
fpinas fublcgcrc non funt aufi. Et ipfi fa-

ncetiamnum fufpenfi hxremus , an veras , & ad
autoris mentem genuinas tulerimus. Certe ad
rem ipfam qu^m fieri potuit commodiflime , ob-
fervatis autoris verbis accommodare lludui-
mus. Attamen vnicus reflat fcrupulus , qui nos
male habet. Nam illa verba , 70 «A' tixov
aliter Scaliger, aliter Gaza, fcdlonge aliter Con-
ftantinus accipit. Scalig. ad arboris magnitudu
nem : Gaza ad materiei amplitudinem retulit,
fenfuquidein fcu ratione diverfa , reipfa tamen
in idem recidente. Et utramque verfionem ferri
polle putamus. Nam quibus arbores funt am-
pli/Timx, iifdem & materies ampla. Gaza magis
ad rem, ( atque utinamfiefemper) Scaliger ma¬
gis ad puritatem refpexit. Vterque igitur fe-
quentia, ad materiei naturam, conditionem, ac
aiuerfitatem , ex vulgataledione, fatisquidem
depravata, aptavit , fed difpari hcrcle felicitate. c**-*
Nam minus ex Gaza: verfione lntelligas,quid ve-
lit, aut doceat, q.ukna ex ipfo adeb corruptiflimo (h iZ*m
Thcophr. textu. Nam quid illud eft : venis in obfcuno-
longum fiuifcuat ? infolens profecftd verbum , at- remreddity
que extra materiam. Grsecumeft, rrwti. Sed
quis Oedipus illa intelligat? Omnia eius fifFa
in acutum comprella abfeinduntur. Nec ita fe-
m i folia , fed fummum potius prxfifTa mula ner¬
via minus funt , quam pro fua magnitudine clfe
dcbeant.Quar verborum hic monltra tam inepto
cohxfu , dubio ac difficili fenfu nobis obtrudit?

Hoc non eft convertere , fed pervertere. Verba’
ita habent : va' / s % oheceit Ifjcujjrix.v/Jb.'. xa>%

*7W d.)'A O.Y.peyjdiripX S vroK:'fi:'A <A' ut y&TX

tatyfl&yScc. Felicius Scaliger , & adrem expli¬
catius, quamvis verborum tenorem nonpror-
fus ad amuffim fcquutus videatur. Comparat ,in-
fit , Acerem Piatano fecundum materiam Sc fifi.
lionem. Et cum dixit , Acerem findi productio¬
re tracfu : tamen inquit , tim Platani, quim Ace¬
ris partes omnes dum finduntur,femper definunt
in mucronem. Poftea addit : k,

Tnkb. Gaza: Nec ita femififla , fed
fummum potius prxfilfa. At fe mi fi lfa neque in
ea arbore , neque in aliis angulum efficere
queunt. Omnia tamen a? mumn. Er prxfilFiim
eft, antefilfiim. Igitur quid eft ? non enim dicas,
ut prxfixum cufpide robur. Itaque ficimerprf-
tare. Nunc arboris partes partibus comparari li¬
mam , fummam , mediam. Imam in mucronem
abire : ubi finditur. Mediam partem non ita.

Summum autem elfe yrtrxnt&Y. Tamen haud ita
multummeque idevenirc merito nervorum. Ibi
quoque obtinere nervos pro ratione craffitudi-
nis. At in longe alium fenfinn ifta omnia tra- , ,

hit Conftant. nempe ad folium refert. & ZvZZorrtfh.
cu/v7cjtv\w. periculofa, ut ille ait , verbi de¬
pravatione , necefTario reponendum elfe
Sic vero & infra Thcoph'/7?7Ki''3>’ cptlMoy dixillede-
Mefpilo : ift eft , folium non laciniofum , non ru-
gofum,fed tentum fi ve explicatum & expanfum,
vel extentum <Sc exporredum. Ei ut in

fra, corrupte pro Intelligcrc in'

foliis Aceris fifla non ita profunda efle , atque
funt in foliis Platani. Pro A k 710? vJm J\

&c. lic emendat : dy.&^iJirtfoL.v 7tohviv<x.Ji,8>cc. In-
tclligere eum , nervorum numerum folij non re-
fponderemagnitudini. Oppido fine ingeniola
ac dodta corredfio & explicatio, quamque Scalig.
ne fubolfecit quidem. Et res fanc ipfa non re-
pugnat. Quamvis autem tolerabilis utraque no-
bisvideatur j ac nihil prxter rationem tradere:
Pofteriorcm tamen faciliorem planioremque
cenfcmus.

f :

1 r

fi

V,,,

; i|B ,V

' ;>

f,

l<>5

H I S T O R I AE PLANTA RVM>

Sed iam nobis obfcrvacas Aceris differentias

fpeciali ds tradamus.

ACER V V L G A R E MINO-

M FOLIO.

Z>efcrsptio-

3-v;

AC e r mi¬
nor fylvis
lepibus nota
arbor , caudice
•ramiscjj cft plu¬
rimum filicatis
rugosifque , ma¬
terie alba , fatis
fragili , & fi fil¬
ii medulla in
medio farda :
ramuli mino¬
res adverfo ple¬
rumque litu,
coniugatim ori¬
untur. Ramo¬

rum tenuiorum

JtllA.

Semen cum
fructu, /eu
conceptacu¬
lo.

Sapor

f.umpoti~

aus.

Opulus.

Coluru.il/u-

Ylirt. locfft
truni.

Thejaur'-

**U

cortex tenuis,
fufeus , qua un¬
guibus facile a-
braditur , fubcft
alter etiam te¬
nuis , flavefeens. folia Hedera: foliis quodam¬
modo limilia, quintuplici divifiira primaria in¬
cila , in prinemio tenera molliaque, quo tempo¬
re ladei quidclam fundunt : temporis progreflu
rigidi ufcula, pediculis. longis virentibus aut ru-
bcfccr.tibtishzrentia. Flofculi fimul multi ex
pediculis lanuginofis interdum ramofis , mul-
cofi , in novem , decem aut undecim feginenta
hirfuta coloris herbacei divili, flamina virefccn-
tia aut rubentia apicibus luteis uni cum ftylo
bicorni obvallantia. Semen conceptaculo ge¬
mino alis papilionum aquaticorum expanfis fi¬
gura fimili hirfuto recluditur, in extremis mem¬
braneo , qua coitus eft alarum, turgidulo & non-
nihilelevato > intus duro ac pene o Ileo , cavo,
in qua cavitate femen medullo fum Sc virens
vel pallefccns latitat , faporis fubaftringentis,
non ingrati tamen. Allii ngentior c ft fapor cor¬
ticis Sc foliorum , ncc fine amarore.

Sic habet Varro 1. i. c. 8. ubi docet , qua¬
lis arbor cuique Vitium generi fit maritanda:
Quartum [vitium genus ] arbufta , ubi traduces
poflint fieri vitium , ut Mcdiolanenfcs faciunt
in arboribus, quas Opulos vocant.

Columella vero : Eft Sc alterum genus arbu-
fti Gallici , quod vocatur Rumpotinum. Id de-
fiderat arborem Humilem nec frondofam, cui rei
maxime videtur idonea Opulus. Ea eft arbor
Corno fimilis. Pleniorem Opuli deferiptio-
nem non invenimus. Sed cur Corno compa¬
rat , arbori fronde di^Iimillimx., Turner. autem
dicit eum non foliarum fimi litudin em ,fed ar¬
boris magnitudinem Sc materiem re fp ex i fle.

Vitiose apud Plin. ut dicebamus , legitur Po¬
pulus , pro Opulus, lib. 14. capir. 1. dum ita
icribit : Rumbotinus vocatur Sc alio nomine
Populus [ lege Opulus ] arbor Italiae Padum
tranfgrcflis , cuius tabulata in orbem patula re¬
plent , puroque produdo dracone in palmam
cius , inac in fubredos ramorum digitos flagel¬
la difpergunt.

Thef ling. Lat. Rompotinus legit : fed falli¬
tur f dum ouy>i:v , boc cft Populum nigram.

putat, mendofb Plin. codice deceptus.

Ex hoc Plin. loco Cordus Opulum Rumbo-
tinum dixifle videtur , fi modb Se is Opulum
legit. Idem tamen Plin. 1.14. cap. 15). ait: Rom-
botinum arborem demonftravirm s inter arbu-
fta. Iuxta hanc viduam vite nafeitur herba &c:
Eft autem Rumpotinum arbuftum Gallicum
arboribus humilioribus Sc minime frondofis
confitum, eaque re ab arbufto Italico difterens,
ut annotat Dal. qui addit 1. 14- cap. 1. Rumpo¬
tinum in arbufto Opulum dici. Vulgb Gallis
des Uautins.

Sed mirari fubit cur Colum. Opulum arbo¬
rem humilem nec frondofam dicat, cum ex prio¬
re Plinii loco , quem Opulum mtelligere non
dubitamus, patulam elfe non obfcure conflet.
Refpondendum , arborem, li excreverit, patu¬
lam non male dici. At li Rumpotinum cultu
fiat , ad maritandas vices , humilem elfe ned
frondofim. Talem Colum, dixit.

Quod vero Aceris genus incelligat Turner.
nefeimns , dum fic annotat : Qux mihi k viris
dodis in Italia oftendebatur pro Opulo , folium
habet Aceris laciniatum , fed obtufiore mucro¬
ne quiim Aceris. Referebat mihi Conr. Gef-
ncras Gallis ttn Opier nominari. At nos fcimus
Gefnerumpio Opulo dcmonftralfe Acerem mi¬
norem palum obviam, de qua hic agimus. An
aliam incelligat Turn. inquirendum.

Ruell. fuo more, veterum hiftorias cum fuis
mifcct, ac pro filis obtrudit toto luo capite de
Acere, utdifficilc fit intclligere quam plantam
tradat : nomen tamen Gallicum Erable , quod
apponit , convenit noftra Accri , an itemdeferi-
ptio , lectoribus indicandum relinquimus. Nul¬
lum nobis Aceris genus forma Sc magnitudine
Tiliar notum, corcicc paullo fcabrion quim il¬
la , fublividoquCjCralfo Sc fledi contumaci , qua-

1. : n „ ...... _ .X o miU rri n I.

nus arbi

RumpoM

uum aut

Opulus ,
Tumeri

RueU. t
xat.

ia , iuoiiviaoquc,crauo <x necti lonumiHu ,
le ille deferibit, aut potius fingens male cranf-
Icribit.

Ruellium imitatur Carol. Steph. qui parum in
cognitione Acens (c verfatum demonllrat, ne-
Icicns Platanum Gallicam eile ex genere Ace¬
ris , ac pneterea CharfHe Gallorum Zygiam di¬
cens Sc Aceris genus.

Curtius. Eft inquit, apud nos nos, [Gallos]
fiquidem hic fit, quini nos Arabium vocamus,
folio Piatam, verum longe minori , qua: & in
amplitudinem minime nafeitur , ex cuius tan¬
tum macerie arcus fabricantur.

Adhuc exactius Tragus : Acer folia habet cle-
gantiflima, facurac.v viriditatis, difleda , Sani-
ailx fimilia : cortice vellitur duro & incano,mo-
do humilis, modo magnitudine inligni: Lignum
annofum crifpatur : frudum fert Orneoglollb
fimilem. [id eft, Fago fepium.]

Quidamintcrdodiorcs Acerem Germ.2f born
interpretantur, propterea quod Acer non in om¬
nibus locis iftagbolber , fed ^orn vocatur:
cum tamen Zlljovn alia lit arbor [ vidcl. Acer
imior ] Alii vocem iTlaffiolbcr ,quam Tragus
Accri adiungit ad Sambucum aquaticam refe¬
runt. Idemque Tragus huic noftro Aceri in hift.

Germ. hxc nomina tribuit : 0cbreibcrl)oli3 Sc
0d?rciberlaub.

Lomcero Acer ,-2f£orn , prima fpecies

campeftris. Acer Gallicum, alterum alpinum
Carpinus Zygia. Ec-2ll)ornbaum non mul¬
tum difflmilcm dicit a Jftnbcn feu fiiu. Quof-
dam tamen , addit, velle ^i^orn elfe Platanum Sc
magfiolber effe Acer. Pro tyo rn Sc Acere po¬
nit figuram Sambuci raceraofs, quam &:-abo lo¬
co ha-

Car.Stef

ignoranti

Arabluj*

go. J

Vanctm

Lonie. o

Sambue 1

LIBER V 1 1 i

itntA* co habet : deinde acere maiorem minoremq;con-
e fundit, ac leq. cap. etiam Platanum : ubi figura,
quam ponit, potius competere videtur Acen
minori , quam vocat VHaffiolbcr : rurfufque Pla¬
tanum iScChamxplatanum varie mi Icet.

* Ce - Ge/n. feribit Aceris fpecies tres apud le [ Tigu-

ri in Helvct. ] inveniri in fylvis ac montibus : in-
'nus- ter eas etiam Zygiam a Theoph. nominatam; ne-
tOhr ^*rc k <lu^m rc&e Gaza Carpinum vertat. Acc-
is. r’s Speciem minorem Opulum & Rumpotinum
mi- appellat. Et alibi : Opulum Aceris Ipecicm mini-
mam,alio nomine Rumpoti num dici ait.

Hic tamen notandum Coliim. diftinguere Car¬
pinum ab Opulo , licet Rob. Conft. ut ante di-
Aum pro iifdem ponat.

ipe__ An Anguil. Aceris 2. fpecies ^vyiee, quam in
tc.c Lombardia Oppio dici feribit , addens lignum e-
'/• ius luteum , folia minora elle [qu^m in didta
Afari live Acere maiore nobis] fructum etiam mi¬
norem. Ambas tamen figura fimiles? Acer te-
nuifolia Thalio. Acer communis , Theophr.
Sphendamnos Pcn. & Lobel. m-

enut ^£WI’ 3 ^ eft, Acer Campeftris Dod. Acens i.

genus minore folio, firmiore materia , cra/Iiore
'.■ge-' cortice Clu.. quod ab imperitis in Gallia Sjco-
Piorum nuncupari tradit

Hi/t. Lilgd. tria Aceris gehera Gallis nota pro¬
ponit: Acerem montanam: cuius duo genera
facit , unum Candidum , quod Alpini, Averni-
que Plane appellant: alterum flavum feu crilpum,
■mo- quod Opulum monranum elicit. Erable madre&c
Erable iaiilne. Traditque hodie quoque ligna-
^ tores Sequanos Acerem montanam mare fce-
minaque diftinguere, colore magis flavo in ma¬
re , pallidiore in fcemina , &c. Verum non pla¬
cet ab eadem H.Lugd. Acer Icu. Erable Gallorum
»id. Italice Pied’occa & Piatam aquatico dici : immo
hac nomina Italica nulli Acsri nec maiori neque
minori convenire putamus. Figura etiam in ea¬
dem tranfpofita. Supra cam quxhabet titulum
Acer Campeftre ponendus titulus Aceris monta¬
ni. Se vice verfa.

Dc hoc noflro intelligendaeademcuminquit:
Am- fecundum Aceris genus .eft Acer campeftre , live
in planis nafcens -.veteribus Opulus campeftris :
hodie Infubrcs Opulo vocant, & ea ad maritan¬
das vites utuntur , quas coniugatas Hautains vo¬
cant: nos Erable mcl&cErable madre. Sed figura
qua: pro Acere montano apud eandem pofita cft,
uti di£lum,ad hac nomina pertinet.

Taber. Acerem minorem noti diftinguit a
maiori , & mifcet nomina cum Platano. Germ.
\efn. Cetirfd>-Zlpom vocat: Schuvenckf. Hcmbatim:
fcTiilcj)baum & h.xivot&X09 antiquorum. Vulgo
ma^polter baum/ & 2ij)&rti/ uti didtum: Belg.
maefpoutcnboom / macfj)out: Gal. Erable, opter
Ita l.Acero, Arefe. Hifp .El-A^re , Elafre. Angl.op/e
tree vocari polfeaitTurn. Iicetin Anglianon vi¬
derit, Vngar.3^avfa.tefte Clufi

Cordus notat, nafei iifdem locis , quibus Vl-
mus. Et fane apud nos paflim fepes tam hac
'quam Vlmo ftipatas videas : gaudet praeruptis St
lylvofis. Humili Itatu contenta, vix fupra homi¬
nis altitudinem attollitur caudex : reliquum non
nili virga: & exigui rami , alit certe brachia haud
magna, nec alta, nec multum fparfa: no tamc fru¬
tex cft poti us,qu^m arbor, ut Tragus putat,fruti-
cis nomine abutcns.Aliqiiibus tamen locis etiata
in proceram arborem grandefeit , ut in quibul-
dam tenebrofis VValgoia: lylvis ac in comitatu
Bidifcenfi tantae magnitudinis reperitur , ut xdi-
fiaisvcl maxime mfervire queat, tcfte Trago. I11

&7

Helvetia: & Silefi* ctiamq; LothaiingijeacBur-
gundix editis collibus ac ltiontofis locis paftuu
occurrit : in planis vero ut plurimum inter fepeS
& fruteta. Circa Verbanum lacum & aliis Lom¬
bardia: quibufdam locis, ut & in Sabaudia, potifs.
circa Genevam maritatur vitibus, in locis cam-
peftribus, aruis, pratis: Eiufitiodi vites vocant
Vttn Vnde Vina-d‘Vtin, qui ibi celebrantur.

Floret Aprili & Maio: frudum fert mellis tem- Tewfut'.
pore : at maturum Septcmb.

In Burgundia & circa Montbelgardum Vi- Vtfcum.
fcum ferens non femcl vidimus.

Oculi melius cacuminibus , in arbufto proti- Satt9'
misdeponutur. Colum. Nam fere [inquit idem]
ita canftituturn Rumpotinetum animadverti, ut Rippotifii*
ad odo pedes locis ficcis &clivofis, adduode- tHm‘
cim, locis planis &uliginofis, tabulata difponap-
tur. Plerumque aut^m ea arbor in tres ramos di- Cultus a»
viditur, quibus lingulis ab utraque parte com- vini* fui
plura brachia fubmitCuntur.tum omnes pene vir-
gx , neumbrenteo tempore , quo vitis putatur,
abraduntur. Arboribus rumpotinis h frumen¬
tum non ii^feritur , in utramqiie partem vigintt
pedum fpacia interveniunt. Cui rei maximi
videtur idonea Opulus. Verum qt\ia raram, ne¬
que idoneam frondem pecori prxbct, it p tari f-
que repudiata eft. Quod mirum. Nam ut iderri
Colum, feribit , ad arbuftum Gallicum , quod vo¬
catur Rumpotinum, defideracur humilis , nec
frondofj, qualem Opulum elle idem teftatur.C^-
tertim qua ratione arbufta ad fuftentationem Vi
dum feri ac coli debeant, ad longum deferiptum
habes in Vlmo.

Aceris radix. Plinio prodente contufa[ e vino Vires %c in
c h. ] ioc: notis doloribus utiliflime imponitur. fus-
Serenus idem teftatUr hoc carmine, nili quod hic Ifccr" **'
in potu det: or'

Si latus immeritum morbo t ent at ur acuto

Acten fum tinges lapi dem, Jlridenribus undis.

Hinc bibis : aut Aceris radicem tundis Cr una

Cum vino capis t hoc prttfens medicamen habetur.

Tragus, Dod. Curtius huic Aceri eafdem has vi¬
res aferibunt quos & nos fecuti fumus. Habent
femina & Cortex Vlmo fimiles quahcatcs,fi Cor¬
do credimus. Eigni stfut.

Gefn. lignum perennis dufationis dicit: quod
cum maxime annofum fuerit , undatimciifpatur.

Plarrumque apud noslautioribusdicaturfupellc-
ftilibus, utpote orbibus; mcnftfque , utannotat Vtenfilia.
Tragus, qui praterea addit. Qui venationi ftu- Ven*-
dent, ij accipitres, quos ad prsdam inftitue-
runt, ad baculum feu v?6tem ex Acere allueface-
re folent, ut illi infideant. Qua vero hoc far¬
ciant ratione ,ipfi riorunt proculdubib.

ACER MONSPESSV LANVM.

AC e r Monipclicnfe , arbor eft mediocri-
ter procera, ramis latis explicatis. , cordco
quodammodo purpuralcentc , folio Aceri vpl- ^
gari fimilijin tres tantum cufpides five angulos
divilo ,crafl’o,venofo , ex longo pediculo pen- T rutius.
dente , paribus intervallis utrinque fico : frucftu
gemino , membranulis duabus cohaerentibus, .a- Acerts ^
lis miifcarum llmilibus. Aceris 3. genus, inquit genus.
Hift. Lugd. nominavimus, quod infylva Mon-
fpelienli , urbi vicina, Valena nuncupata prove- Locus,
nit. Aceris vulgaris pene figura. Hoc Aceris 1dir,ac“!f?
genus quidamelfe aiunt , quodPlin. in Iftiia, -
Rh ^daque praecipuum elfe cradid its crilpo macia-

u>8

Pi&ornt'

cenm.

niofo minore :flav

H 1 S T O R 1 AE
larum difcurfu ,
t^uod h fimilitu-
dine cauda: pa¬
vo mim nomen
acce.pi<> de quo
ance-.horum opi¬
nioni, nrec atlen-
limur,ftcc repu¬
gnamus , addic
Hiit.Lugd.

De hac eadem
forte Pen.St Eo-
bel. Aceri [videl.
maiori ] conge¬
ner, infrequen-
tior Septentrio¬
ni: qua: forte a-
pud Theoph. zy¬
gia iit , cametii
& frigidis profi¬
ciat : folio & fru-
<ftu minus laci-
nte intus ligno.

ACER M A I V S : MVLTIS

FALSO ? L A T AN V S : ID-
qgie duplex.

Dcfcriptio

Cortex.

M Mertet.

FollU.

Sxpor.

AC e R maius
arbor fpecio-
fa Sc procera , ru¬
benti corticcinte-
£bs ramis affatim
brachiata : materie
alba , nec multum
kicnitcnti : folio¬
rum veto ampla la¬
titudo , qux vitigi
n ea, aut Aceris vul
gatiflimi forma, li-
tiorib. laci-

FLANTARVM.

rent pediculis : quale Bafilcx circa Dornadtmi,

& in Ducat. VVirtcmb. circa fontem admira¬
bilem prope Boli obiervatur. An in flore Sc fru-
<fhi quoque fit aliqua di verfitas , nondum ©bfer-
vaviraus. Eius folium in medio tabella: feor-
fim pictum. Eleganter eius ramum cum fiudhi
quoque pingit Camer. in epit. Matth.

Falluntur, quicurquc 2ll)orn dictam Gcrm. ar¬
borem Platanum eiTc concendnut: ea enim A-
cer cft , ut & no b i E vim teftantur Cordus , 1 ur- ^ _

ner. Cefn. Sc docHflimi quiqvft. Eo camen cr-
rore decepti tuerutplures,utC*r<hw: dum in lib.
de var. rcr. ita feribit : Id magis mirum , fola curi
Platanum, qux vix in Italia ob negligcntiam vi-
; deatur, in Anglia& Scotia eiTefrequentiflimam.
j Numeravimus in viridario Monachorum D. Au-
| guitini , quod in luburbiis Edimburgi eft, fupri
1 viginti Platanos, quarum quaedam 30. pedes fu-
j perabant > Sc tamen ea regio eft frigidiflima. Id
' ergo contingit partim diligentia, partim ( ut ille
1 putat) maris propinquitate , adeo ut hyemes ea
regio mitiores habeat. Dele&ari , autumat eos
hac arbore, quod folia Vitib. tam fimilia habeat,
ut cum vidifllt furculos plantatos , exiftimarit
Scotos vites colere.Itaque veluti amatores, quod
vere poflidere nequeunt , imaginibus imitantur.
Habet autem cum Vite affinitatem non folii m
in foliis, fed etiam in pedicul-s farmcntifque ,
quod cum \ itibus adolefcant , iifque gaudeant:
vel potius har illis. Rette igitur Scoti fcciffe vi¬
dentur, ut cum paucas arbores illud folum fe¬
rat, eam delegerint colendam , qux omnium
fit pulcherrima. Eodem ftudio ferme Angli,
fuis fylvis eas inferunt , ut cum frugiferis ferme
carendum fit , nonfludliferarum formofiffimam
delegerint. Hxc omnia ir.quam de Acere noflro
maiore intcllige nda funt,neutiquam de Platano,
quam effm non novilIctCardanus , Acerputavit
& afferere aufus eft.-parum profe&b in e6 fubtili- >ef>>e '
tatem fuam demonftrans.

Afl Sc Tragum,induftiium alioqui Herbarium,
hunc eundem errorem fibi imponere pallum

1 1 \ r ’ _ yU nnA/1 pft

Fleret.

incana, uirinque
glabra , fapore ad-
> flringentc cum a-
maritudine , cum
Septentrionalibus
populis per cftivos
foles prxeipuam initgratiam: flores mufeofi,
x herbido albidi, caliculo continentur lanugino-

Fructus'.

Alt* ‘i/trte ■

ct acutiorib. laci- . . . 1 .

r, iis quinque prz- valde miramur. Ita enim cap. ult. quod eft dc
dita hirrii anovi- ( PiacanoJusehiPt.inftt. Platanus inter Fraxinos
rentia /infra pene humedis &altiffimis montibus provenit , ideo
' fit ut 1 rufticis incolis VVafgoix & Mediomatrl-
cibus Fraxinis accenfeatur, led perperim. Siqui- f/Axji
demfoliagerit Vicis Vinifera: aut Ricini fimilia,
pediculis lufiulta rotundis, longis , tenuibus Sc
rubentibus. Quadam . in hoc genere arbores i.
Maio mente florent: alia: non florent, nullum¬
que fetuntfruiflum : German. dicicur -iiliorn dc i.
r*bido albidi .caliculo continemur lanugino- tX>albcfc()crcij/&Buc{)cfc^o;en. (ylvcitic eius
io. ■ Ac alat, fruftus ex vulgari cognitu funt fa- : genus nonnullis Acmbaum. Ha.Q- £t
dies , ret omnia maiores , ex longo pediculo n.a ad Acer noftrum pernnent.atque forte euam
pendentes plures , fedfinguli bini foliacei, bi- adgeranum, inobisdefcripcum lutet, amTra-
pennem expenfam & mverfam , ut pulchri Adv. gum Platanum cum Acere

comparant, aut papilionis aquatici alas imitati, Immo iph adeo incolit quidam Pene & Lobc-
nucleos 11, medio qua ala: coeuntitidem gemino * 1 lio prope Oxomam alTerverunt etiamque often-
nuaeos m meum qua _ i derunt hanc, rati ede Platanum, uc ipfimec m

1 feripta retulerunt. Vt iam nemini mirum clle
debeat , Sc a Crufio Sc a Frifchlino in fi udio her- pjj
bario non verfatis in fuo nomenclatore Piata- trrofr
numJfjorn eodem errore converti. Sane &Du
Choulm defeript. montis Pilati , curafolia eius DuC\
fimilitudinem quandam habere viderec, cum fo- ^ *tl
his Platani , huius fpeciem dicere aufus cft. Sed
perperam.

Sic & nomen vulgare GalLcum,P/d*/«f } multos
in eam opinionem duxit , effe Piatarum , cum fic

JILLt.ls.UU III uicoio vjsiu s*.— - d

utriculo duro fatis continent, magnitudinis fem
mim Aranciorum albicantes, guftui non gra¬
tos.

Eft & alia varietas, prxdi&o foliorum ampli¬
tudine minimi cedens , nec tam altis finuum
divifuris , nullis item ferraturis, fed extremorum
acutie exquifit!fiuru,ut cum quavis etiam acicu-
l.i certet , pari nervorum divifura, fed minus
frequenti inferna parte : non incana funt , ut
prxdica , folia , fed dilute viridia , fplendi-
cantia : fuperna , faturae: us viridia , non tamen

oerna, latura c us viriaia , non caiucu "“■“‘«''r - - -

,dcb , ut* Dtiors. T Otx exterum folii futies fpedes Aceris.uiquit Bellon. Hoc nomine cenv
mollior, dclitatiorquc, iongionbus etiam hs- | mum, (addens ) totam GaUramdecepu

| merut
vjltf.

fui.Te, & doftos viros. Idem paulo pofl : Speciem
Acens [d‘ErabltJ plurimi communi confenfu di¬
xerunt Syco moron, quum tamen Sycomorus fit
admodum rara.

Qftenditur apud nos, inquit Ruellius arbor
Sycomort ( ut aiunt) nomine , frondofa , Moro
nondtflimilis, confpe&u, folio /magnitudine:
ied neque germinibus , neque ramis quicquam
pro venire deprehendimus: nifi quippiam incun-
te vere, cum parturit , veluti nucamentum prx-
longum. Frudum foliacea filiqua, inflexu ferS
falcato, genr. Sedfcalptu vulnerata , nihil remit-
titiadu , cum vera Sycomorus affate multa la¬
ctea fcateatialiva.

Car.Steph. vero in fuo feminario fic ait : Vifa
cd nobis Sycomorus Parifiis in horto Gotofredi
cum fdara Pharmacopola: diligentiffimi herba,
rum & arborum, qua: apud nos rariores funt . in¬
dagatoris & cultoris. Item in arbuft. Platanus
apud Gr.rcos & Latinos nomen retinet i folio¬
rum umbra: latitudine : propria appellatione
apud nos caret , quanquam etiam in Gallia
conlpiciatur , omnibusintifam arboris foedem
aemirantibus, & nomen eius ac naturam i:m'o-
ran cibus. °

yidimus&igH Lutetia , qua» non alia eft,
qu^ii Aceris genus maius. Hac eft fotti apud
Getn.Zygia montana, oua; Bellomo Lutetia cre.
vit, L Acermaics. Gei.net. quoque tradit Ruel-
Iium Acer montanum pro Sycomoro defcripfifle:
illudq; Allobrogibus p Ji, I; Helvetiis vufob
Jlyilbatim: cuius truncum femoris fore craflirudi.
tie, qua tuor pedes & amplii', slogn/uperna parte
abfaffum .proximo vere planta vitprato medio¬
criter humido , quem mox affate pulchre germi
"alie feribit: ita ut perficite eam crefcere& du-

LIBER VIII. I?7

Reliqua qui Corn. adducit, verba funt , non ia-

Lwr> fn r-c

rare annareat inmio -ir r aMco.Kcliqua linguar. nomina & huic.

‘i, r. ....... a .vj.iiuiiiomanrHin

notat, folm.n quod hic ei mifiepro Platano , om
nmo Acetis elle, vulgi, Gallis PUinedi&i, napi.
nc.id . latunum alludente, eaqne voce quodam
™' oecepros Platanum credidi fle. Olim Gcfo. etiam
vocabat y>.bvw Theoph.

iCc,-r 'TcrtmserrairiftCornarij, qui dum fibiper-
fuadet Tiliam elle Platanum, vult Accrmaius ef-
fc Tiliam , quam fibiperfuadeteito putrefcere:
Ied prxftat eius proferre verba , ne indifta cau¬
le , condemnatus videatur. Tilia & Philyra w
quit , nifi penitus fallo, r, eft ea arbor , quino-
alns jfjom appellatur, permutatis omninb no-
mimbus, contra quim hodi£ fieri folet. Theoph.

ad fabricandas naves deterrimam elfe dicit Plata¬
num , eb quod cito putrefeit. Quibus verbis

natur mind j;*; ni.. _ ,-r

dones.

An Anguil. 0-9/» tkpyQ* proprie , id elt , Acer, sphenda^
vulgb A fari , ex quo parantur orbes & vafa &fi- mno/-
miliaob ligni candorem. Rob.Conft. ab hac .

Afan feparat Plane Gallici di&um & fuam Plane*,
idem facit cum Picd’oca AnguilJ. uti iam diximus,
quar nobis videtur Sambucus aquatica .

Pena & Lob.hanc Aceris fpeciem illam d i-clinetro-
cunt,quamxA/yoT^i» antiqui vocarunt. At Lob.^w-
in Ohl.y.hnoT&%f Anguil. dici ait, quafi pcenitue- £oW-
rit eum in Adv. yjuvoT&ygy cum Pena fecifle. Ad-
j Idil.Pied oca^Sc Platano aquatico dici: duafq; ha¬
bet figuras unius huius planta:. Non. a. putamus
Anguil. hanc intellexiiTe arborem, fed Sambu¬
cum aquaticam.

Lonicerus Ahorn& Acer hoc maius cum mi¬
ri ore confundit.

Dndo.in hift.Gd.puut ede & Lat. Car- ZjgU.
pinum. Aceris i.(peciem,& maiorem vocat. Etin
Lr t. proprid cyTria/,,,, didfam cenfet : ita&Cq-
fdp.& Camer.qui hanc vulgati /limam dicit.

Acer latifolium ab imperitis Platani nomine io-i-T Uh
natum Clufio. An Acer maiui Camer. in horr.
cunis turiones etiam lafle fcatere ait. Is in epir.

Matth. de fecundo a nobis tradito, quod non di-
itinguit a priore, feribit tAcir manis, nonnullis

1 latanus Germanica, aliis Carpinus Plini j, Gn-
’ Gallis’ I'/«/«GCcutfchJbom&
Udalbcfcperrt Germanis : Aliis vero Qhorn fim-
pliciter.

Tabcrn. manifefte Acer hoc cum Platano
confundit iprateteanondiftinguit Acer maius i®"'
minon : nec ponit deicriptionem nec figuram
maions.Eohem.Bftf: Vngar.Ju uorftf. Sclavon.
iblcb. Reliqua linguar. nomina Sc huic convenire
nn (Tiinr G nel AittT.. . J .1 . . ..

Tres Aceris fpecics nobifium agno/ennt Gefn.
Hift.Ltigd.&Camer.qui in maiorem, mediam &
numraam diftinguir : ac m-.iorcm hanc vulga-
iCiihmam dicit.Sed qua: cius media?

: Schuucnckfi ita diftthguit : Acer maius s^ey- t

/ey,@-Theoph. Dod. Acer montanum. -Ilhorn Acerm<t~
ifim TDrlc / tlrlenbauin Sil. Arbor alta monti-
bus propria. Opulus Gefn ero. z. Acer crifpa, e»/».
Acer Brufcum , intortius crifpum : SsrlrJku.tB-
Tncoph.Bellonio : Drlcntr .flabcrfyl.in monti.

! tt bus cellis nafcitur: non adeo frequens. 5. Acer I

I m”P‘SC.C!' : Acer moIliufcum fimpltcius fparfum f " m,!'
I Phn. Se^fccw glaber. Ar non doceJ Schu- ‘st”-
, uencif an tres dlftintfti fpecics & in quo diffe-

rant . vp an rinf-Min i-nviV..,,. 1: _ ^

confirmatur id , quod dixi , Plnurmm i an cantu‘J1 varietas in ligno. Tragus

Germani ifmbc vocant. Nam l,b.5. Philyram ad i Aceris n **** |*ri«atem tantl*m %ni

-L 1 1 - ^ 7 amad ij Acens vulgaris: rtosverb vidimus Aceris maio-

'ns lignum valde criipum & fi/fum crifpitudine
alpcrum.

f HumeiStis Sc alciflTmis montibus gaudet , in- iocu?!;
terque Fraxinos provenit , folo pingui & IpifJo ,
in Burgundia, & iuxta Blamontium Ui. Ducis'
yVntemb. arcem ,ubi abundat 8c aliis montibus

Germani iimbe vocant. Namhb.5. Philyram ad
cabulatalongarutn navium probat. Platanum au¬
tem alibi ad eadem improbat. In /umma ita
que, quicquidTheophr.de Philyra , quicquid
iuir. dc Tilia dixit , id omne ad arborem Thorii
noftris di<5tam, pertinere mihi videtur. Quicquid
vero de Platano uterque dixit , id ad eam

flnllrir (I .... TTS I *

noftris fiinbc vocatur. Plin.tVmefT nonfotisTbi I vidnhfilfir”1” ja^»bandat lis montil’us
conflat , fed Philyram Theophr.cum Phillvrea fed in ' filc'TP10Pc Campum Sdopetanorum:
J3ioic.confundit. HxcCornar! Qui utno7ml! [

Jc in principio ominatur , penitus fallitur,eftqne
penitus erronea hxc cius opinio. Scifcitati fii.
mus a peritis fcuiptoribus, quo ligno uterentur
ad fimulachra : relponderunt. Tilia , & non Ace-

-- i-~r ue in u ai errau

Aquicida monte copioseiprope Oxic^cn pagum
ditionis Bafil. Genevi m monte Salevc : in di¬
tionis VVirtembergici multis montibus : in
faltu Viennenft & aliis vicinis fylvis Lutetix
, 11 Anglia atque Scotiaalibiqueloco rum, um-

or.-prnnfa _ _ . i

re teredini obnoxio. Sane Meioeomi Alfatir^n t ^ ^ Ia atque Scotia ahbiquc locorum 3 um
.'•fplendido& claro feminarum ““nobfo Inno fc I V r^”"- aJ rf‘v-So.
1^04. quo hsc commentamur, totam paifionem In horr m °V ^ lolt,s viridariis colitur.
Salvatoris noftri induftrii fcdpS « Ifindon n 1°^ /C'amLno,lra planuta.
ligno non ex Acere, quod tamen ibi abundat, nafei feribit' PlbUI 1 &BlabantliI:<luibuP^ml^lS
Tom. I, i,

* • P

170

historiae plantarvm

Tempsa.

bri

Floret menfeMaiorfru&um maturat Scptcm-

Vires & u-
fus.

ytenfilt*

"vati*.

Trahes A
ara*.

Camcr. hancfacens vulgarem , mbuit e, vires
a nobis Acen minori tributas. Materies ligni
candidior ab arculiriis & meniarus ad vana utero-
filia expetitur, Ciimque ipfe arbor magna &
procera fit , ut Plin. etiam Tilue teri amplitud -
nis dixerit, non dubium hancVirgil. de equi il¬
lius Troiani ftrudkura loquentem intellexiile Ae-

Pracipue cum tam bic trabibus contextus Acernis
Staretequus.

Acernam menlam commemorat Martial.l.14.

p L A T A N V S.
C a p. XI.

riluU.

Hofcuir.

PLatanvs
noftro orbi
.rara arbor, pro-
Jlcera, foliis Ace¬
aris maioris , la-
j^^tioribus , pro-
^^fundiufquc dif-
„ fedis, pedem ar-
? ferinum defor-
. mantibus : lon¬
gis pediculis e
• tuberculis pro¬
deuntibus ap-
\ penduntur pi-
*lulae echinata,
(quas cur bac-
* cas vocitet Mat-
thioi. ne fci mus)
Nuci regix ifere
pares , Fragis
quodammodo
fi miles , ex tanti-
busperfuperficiem (eminibus conicis , medium
pilufi farciente carpt* lanuginis tomento. Go-
ropius tcftatur Platanum noftris Tiliis longd cl-
fe inferiorem. Curtius flofculum cius pallidum
dicit. Lacuna parvum, cx luteo albefeentem.
Frudtus ieu Echini penduli hxrent pediculis Ii ri¬
vulis , longioribus & brevioribus non aquali¬
bus, aut uno exortu mnftis ( ut pingunt , qui non
viderunt) parilitate Vnedonis fere , BarJanx
_ oninilic arprofis afperati. Semin

Sphsna

Trachea.

Spb.*r.t-

Defcriptio
C trdt.

O rttx.

Cortices

mtnphu

viderunt) panutate v hcuuuij 1 —

concolores , apiculis acerofis afpetati. Semina
Scabiofxmontanx non diiTnuilia , tomento leni
fubruffo intexta, ut dcfcnbunt Pen. Sc Lob. Cx-
falp. fetibit Platanum ingentem arborem (pecie
Quercus : folia etiam finuata diutius lervan in
arbore , ut in genere Roboris ; femina puhlla elle
effigie glandis. Nicandti interpres Piatam hu-
ftum cuc fphxria quxdam Trachea feribit , id ell,
orbiculos afperos : ptoptcrcaque i Nicandro
dici Sphaeram. „ .

Sed plenius , & ut pleraque fua,fmgulari dih-
gencia feribit Cordus, in hunc modum : l laca-
nus, qux in tantis olim regibus & divitibus de¬
liciis fuit , arbor eft magna: , ampla: , & in lautu
dinem explicitxNuci iimilis & aequalis. Caudice
aifurgit robufto , non ira procero , fed ftatim in
ramos divifo. Cortice tegitur laevi , corio fimili:
fubinde fingulis menfibus exteriores 6c lcabrio-
res tunicas exuente , unde feraper fub arbore
hac adulta ftrati coftfpiciuntur cortices. Rami
eius nullo ordine inalios crebro dividuntur ra¬
mos tfurculi Nucis fimiles : virga: & fiuculi ex

! intervallo nodis fle geniculis prxcinguntut : ex
I quibus ftngulorum annorum geminationes ix.

■ acceffius furculorum numerantur. Folia habet
magna, lata, dura Si robnfta , dodrantali ple-
rumque quoquoversus amplitudine ,ielquiun-
ciali pediculo aut longiore furculis adnata , in
quinas aut fenas partes , inftar palme humant
divifa, hyeme decidua , Aceri fimilia , nili lingu¬
is eorum fibrx in plures partes utnlique dllie-
ftx effient. Vens i pediculo adomnesfohqrum
partes & eminentes angulos evidentes derivan¬
tur. Vere cum germinaverit , fecus lolia etiam alM i
globulos quofdam producit , longis Sc gracili¬
bus dependentes pediculis .undique alperos, cV
vcluti lanugineis flofcillis plenos , pau atim
mamfculas pilulas cxctelcentes, parvo caftane*
echino xquales. Sunt autem hufutx hx pWAx
& lanuginosi atque totx ceu aculeis conflan¬
tes, fed mollibus, limiles iis , qux ‘“certo quo¬
dam Vlvx genere [ Sparganio ] na cun ut
lacuftnbus & paluttnbus Cilni autumno . ad ma-
turitatem perveniunt pilulx, totx ati >
diffiolvuntur in totidem femina , quot aculeis e -
alperaw fuerant. Singula enim femina in lupe -
ficie pilulx in acumen dcfinunt. Porrb ea lemi-
na parva funt & oblonga , und. quaque flava , a-
fpera Sc pappofa lanugine involuta : quo ht, ut
confractx pilulx nihil quam pappo&lanugo effe
appareant, annanto contrito mullis : ea li calu in
afperam arteriam recepta fuerit , itrangulat : id-
eoque inter venena 4 quibuMam veterum re-
cenlctur. Materia arbori fatis robufta , mixtx rM
curo Fago Sc Quercu fimilitudims. Auctu Uo- u^M
1, seflatbot fiaftum nafta fiient folum , quale
efl pingue , rarum, riguum : namin afperis, K la-
xous contumaciter adoleflit , & tortuola nodola-

C1UEtfiVainemDiof eo loco, ubi Piatam facultates «J™
proponit ,& Pilularum meminit, & tilmh.rum »/«.
tum foliorum lantlgin.s.eam non delcnbac. Lx a-
liis tamen eius operum loc» nofttam de-
feriptionem elicimus. Primum enim > c ,
folia tribuit Platani, maiora, lxviora, nignora-

que : Item Glycyrrhizx fruebum a, t magnitudine

Pilnlirnm Platani , afpcriorcm. Denique cx
Xanthio feribit elle fmcLum Piatam Pilularum
roodo fpinofum [ ivuSit» ■ Al. «W, : malimus

^ThefpffimirquidemdePlatanohabet.fed J

pauca qux ad arboris formam inteHitondam fa¬
ciant Non dubium tamen cum per m-nm
hanc ipfam intellexiffe.quam & arborem dicit, &
in Creta in agro Cortynenf.ad fontem que n- J

damperpetuiFoliam: Iovemfub eacum Europa J ^
concubuiffie fabulari: Talem & in Creta efficia- w,

quis gaudere ac riguis : in Italia elle raram : auftu
effie facilem : radices in fumma terra dilperfas ha-

bere , 1 t3men’ fl locum com‘’’°-

dumnaftxfuerint, fadie Scaltiora fubcant : Ma¬
teriem ad opificia effe ineptam , quippe qux ce¬
leriter putrcicat. At Platani folia tremula ubi d.-
cat Thcophr.utannotat Cxfalp. nondumobler-
vaviraus.Ita quidem Poetis dici legimus.

Notabile eft, quod notavit Varro Jib.i. cap.

„ Alias radices anguflifls diffundere, ut Cu.
pie fli, alias latius , ut ‘Plataniiufquecb ,vt (que¬
madmodum Theoph. feribit ) Athenis in Lycxo.
cum etiamnum .Platanus novella effiet , radices
trium Sc triginta cubitorum egent.

Eodem tefte non procul a Creta: urbe Coruna

Platanus eft , qux folia hyemc non amittit : In

Cypro , ut Theoph. ait , etiam una. Non c-

LIBER V n j:

Vfl* ejfe
Utusfo-

tanum

‘latam
oltm
\ oribus

hono¬

ra dt.

:w

ites.

rifera.

nab*.

•t. tlis

W"-

fiim eadem omnia in eodem agi'o re <5fce poliunt.
jAft Bellon. poftquam de Cortina Creti locu¬
tus fuiffec , addit: in Valle ‘ad fontem nafcen-
tes Platanos omnes elfe deciduis foliis. Senten¬
tiam ferent , qui ifta loca inhabitant.

Neque ftcrilis eft Platanus , ut Vircilius ait
Georg.2.

Et Jieri les Piat ani Malos gejfcre valentes.
Putamus autem fterilem dici i Virg. quia fru-
6lum non ferat, qui homini fit edendo. Nam
(nequis forte putet, antiquos aliam intellcxif-
fe Platanum ) Theoph. Platanum mani/c/him
femen habere feribit, & cx eo na/ci. Hxcob
folam umbram , potatoribus prx/ertini , olim
erat in deliciis, unde Virg.

Iamque miniflr dntem Platanum potantibus
umbram.

Et Horat. Od. ii. J. z.

Cur non fi, b alta vel piat ano, vel hac

Pinu tacentes, &c.

Potamus unitil

Tantus autem huic arbori olim habebatur ho¬
nos , ut mero infula enutriretur. j

Concidet iub Platano di /putaturus Socrates :
cum Phxdro apud Platonem : & apud Cie. i.
de orat. Cralfus cum Scivola, Antonio , Cot- .

. ta, Sulpicio. Vmbriferam dixit idem ex Home- j
• ro. Et Genialem , qtibd /ub ea convivari ve- j
tcribus mos elfet. Vnde Genium Deum eius j
foliis coronatum tradunt.

In Lydia Xerxe m Herodotus feribit Piata- I
num comperiirc , quam ob pulchritudinem mo- |
nili aureo donaverit, & cuftodiendam manda- ‘
verit uni cx immortalibus. Idem &i£lianus.Die
integram lub m confumpfilTe tradunt nulla po-
ftulante nece/Etate , caftraque lita circa Plata¬
num in folitudine pofuifle : tuendamque viro
delegalle immortali. Immortalis aiitcm , uti no¬
tat Cxl. Rhodig. non hicintelligirur, quiapla-
ne nunquam moreretur , /e J unus ex iis , de¬
cem millibus ex Per/is in militia dele&is. Hi di¬
cebantur immortales : quoniam fi quis eorum
aut necc aut morbo numerum minvilTet , con-
feftiin /ubftituebatur .ilius,ncc unquam plures
erant paiiciorefve decem millibus. Erant item
prxeipuo inter omnes cultu decori, & eodem
omnium prxftanri/fimi.

Sed & proditiim invenimus eundem Xerxem
auream /ibi Platanum fundi iu/Iirte, qu;c anti-
mimos foret, id elt , amatam effingeret, leni-
rctque xftvationem mentis ex illius abfentia.

Memorabilis etiam fuit aurea illa Platanus.
Dario donatamt feribit Herodotus, quam Cyrus
devi&a Afia, ut refert Plin. invenit. Hic m-

171

fifyus.

Qqttxlx* •jrha.-mm Nicander vocat, quod i-
ilate , 7Tir<- <t/./«7?obk/4oW le&um ac cubile umbra
frondis fui pnbcat. Verba in Theriacis hic
lunt. 2c pacp» 7 s Tha-nlroto : id eft, Sphx-

ra quoque thorum pribentis xftate Platani.
Interpres locum eum enarrans, illud
pro umbrofa pofle accipi , tradif : quoniam latif-
fima lint eius-arboris folia , ut opaci/fime con¬
tegant xftivo tempore: vel (inquit) quia tho-
rus ex numerofis foliis confici abunde poflit
eodem tempore.

Sed quis [infit Plin.] non iure miretur , ar¬
borem umbri gratia tantum ex alieno petitam
Orbe? Platanus hic eft , per Mare Ionium in
Diomedis infulam eiuiHem tumuli gratia pri¬
mum in ve6ta : inde in Siciliam tranfgrelfa, atque
interprimas donata Italii : & iam adMorinos
Tom, I.

ufque perve&a , ad tribufiarium etiam pertinens
foiii m , ut gentes ve&igal & pro umbra pen- Vmhra^ed

dant. Dionylius prior, Sicilix tyrannus, Rhe-

gyum in urbem tranftuiit cas , domus fui mi-
raculum , ubi poftea fa&um Gymnafium : [idem
& Theoph.] nec potudfe in amplitudinem ado-
lefcere , & alias mille in Italia , ac nominatim
Hifpania , apud autores invenitur. Hoc aCtum
ciica capti (CapuiM.) urbis itatem : tantum- olim srren
que poftea honorisincrevic , ut mero initifo nti- ”*"rira.
tuantur : Compertum id maxime prodefle ra¬
dicibus : docuimufque etiam arbores vina po¬
tare. Celebrati funt primdm in ambulatione
Academia; Athenis cubitorum xxxvi. unius ra-
dicciamos antecedente. Nunc eftdarain Ly¬
cia gelidi fontis focia ama;nitace, itineri appofi-
ta , domicilii modo cava lxxx atque uniuspe-
dum /pecu, nemorofo vertice , fe vallis pro¬
tegens ramis, arborum inftjr , agros longis obf-
nens umbris. Ac ne quid delit Ipcluncx ima¬
gini , Saxea intus crepidinis corona mu/co/os
complexa pumices : tim digna miraculo , ut Lu-
cinius Mucianus ter Cos. & nuper provincii Muti antu
eius legatus, prodendum etiam polleris putam,
epulatum intra eam /e cum duoderivefimo
te, l ug^ipfatorqs prasbente fronde , ab omni
altintii /ecurum , optantem imbrium per folia
ciepitus , litiorcm, quim marmorum nitore, pi-
d:un varietate, laquearium auro , cubuifie in ea¬
dem. Aliud exemplum Caii principis, in Veli- Aliud es.
terno rure mirati unius tabulati laxi /que ramo-
rum trabibus fcamfia patula , & in ea epulati,
c,um ipfe pars elfet umbri , ( circumfparfa ipfius
umbra) xv convivarum ac minifterii capacc tri¬
clinio , quam canam appellavit ille nidum.

Eft Cortini [addit idem Plin.] in infula Cre¬
ta iuxta fontem Platanus una , in/ignis utriu f-
que lingua: monumentis, nunquam folia dimit¬
tens : ftatlmquc ei Grxcix fabulo/itas fuperfuiti
Iovem fub ea cum Europa concubuilfe : Ceu ve¬
ri» non alia eius generis elfctin Cypro : fed ex
ea primum in ipfa Creta ( ut eft natura homi¬
num novitatis auida) Platani fati regeneravere
vitium : quandoquidem commendatio arboris
eius non alia maior eft , quam Solem xftate arce-
le , hyemc admittere. Inde in Italiam quoque ac
fnburbana fua,Claudio Principe Marcelli Eferni-
ni libertus, fed qui fe potenm caufa Cifaris
libertis adoptallec, fp.ado Thelfal.icus , pridives,

& merito dici pofTet is quoque Dionylius, [for-
taffis ob vineta multa & ampla , qui pollidc-
bat.D. ] tranftuiit id genus. Nanque 3c Chami- c]]*m*pl*
platani vocantur coa&x brevitatis : quo arbo-
rum etiam abortus invenimus. Hoc quoque
ergo in genere pumilionum infelicitas di&a e-
rit. Fit autem & ferendi genere & recidendi. Ha¬
ctenus Plin.de Platano, qui ei lati/lima folia cum
Fico & Vite tribuit, & Platani quoque fpecia- Vmh A
tim angulo/a dicit : eiufque umbram iucundam, tZ(J*
quanquam craflam & Paulinus: Nam Platanus
ramos expandit in umbras. Eft & illud Elogium
eius apud Ovid. Metam. 13.

Nobilior pomis ,Pl at ano confpettior alta.

Horat. in Odis:

Cur non fub alta , vel Platano?

Iuxta Arriymonx fontem , &prop^ Lernam pa¬
ludem. Platanus enata, Gricorum fabulis etiam
memorabilis , qui lub ea Hydram ferpentem e-
ducatum ferunt, autore Paufania. Quo etiam
/cribcnte apud MelTenios , ^ fluvio Bi ntelon-
gius ftadiis viginti Platanijlonis fons, fic didus, putavi(lq-
qubd ex patula Platanb intrinfecits cava, aqua nnftm.

P a

platano-

Platantjlos
Hem eri-

171 H I S T O R I AE

fluat qui potui fit.

Idem de PUunonim vaftiutc lib. 7. hiftor.
veteri s Gricix fcribit hi s verbis. Priterftu.tPha
renfium agrum fluvius Pierus , in cu.us np.s
Platanorum lucus eft , canta arborum magni¬
tudine, cx i pfa vetuftatc, ut intra caucrnas [mul
ti enim concavi limt] qui velint , & epulari
& recumbere poflint. Fori area magna , & a
jgjST te patent, ambitu eft , quo IciUcet lpatio cfle
confueverunt prifen. fora.

At qux in Italiam invechc fuerunt , climatis
inclementia , inquit Matth.m magnam proceri¬
tatem non adolclcunt.

Meminit & Homer. Iliad. i. Platani his verbis
«M- W -r> awref * Intclligitautcm Plataoum, u-
ti annotant Cii. R-hod. & Curtius. Alias Plata-
niftos loca fpaciofa araplaque denotat , a folio¬
rum Piatam fimiUtudine.Et Anftoph. it «r*w-
-mQ-^loU 4-/ •«!(»• Apoll. 1.«.®»;“?“,- «.««-
y/v. An ft. de Mundo : cta.*-wc/ i,

T,rrn„„ Themiftodem Athenarum principem , cu.us
Zu,ru. operam ingeniumque ac prudentiam fumjnam
t„m. non parvis in rebus , nec rari , experta Gti-
cia eft , produnt aucores gravidum, ut citat Cari.
Rhod. poftcaqtiam ampldhme de patria cilct
promeritus , lolitum tamen fxpius convmo i
civibus incelfi. Vnde illius priclara_ circumfer
tur lententia : n «-indal ;% aimr 'JixgH&u
_ * Quid cis negotium faceflitis , qui vobis fuc-

Ar- re benefici? S quoque fubinde Platano conli-
>«». milcm pndicabat , ad quam decurrerent , quos
infeftaret imber ? nlox vero feremtate reddita
Themifit. vcllc!-etul' ab eifdem ,incerimque convitns prq-

Hcj, VIa- tmdrretur.HinctraiftumadagiumiPlatano adft
tano /imi— n . 1 _ _ : _ _ - „ (T-. v.

PLANTA RV Mi

nebunt folia Tilia:. Plin. quoque ait, Ficum,'
Platanum & Vitem omnium ampliflima habere
folia. Tilia autem harum aliarumquc multarum
rcfpcftu parvahabet. ErgoTiiia non ellPIata-
nus : ut & hic ciceras notas longe diferepan-

ces , cx delcriptiombus petendas omittamus. TAktrM
abern. quoque confundi: Acerem cum Pia- n0( _

Synona

Lmquai

liUtull quoque contundi: Acerem eam na- ngf^

tano , dicens :21^orn/ Grxcis (rtlvJ'*uv&- , Lat.
Platanus &c: Scilicet qui poftrcmus de Plantis

icribens , quod alios docere debuit, nondum di¬
dicit ipfe.

Icon vero Platani , quam Camer. exhibet, iam

ohm ex noftra planta depicta fuit.

Platanus Arab. Dulb. Germ. incognita , ali¬
quibus tamen „fi*6nibb -2lt)0»'»i/ id clt , Acer exo¬
ticum dicta :lt. Platano : Hifp. Itidem. Gal. Plane
Angi, playt^trcc.

Dida Platanos >a «U t©-, latitudine lolio- Etymon,
rum : vel d™ r quoniam eft patulis dit-

fufa ramis. Vnde a Grxcis. Dicitur

&: Plataniftus , quod fit Platani-

ftum tamen funt qui ii Platano per diminu-
tionem proferri putent : quum paronymon li¬
ve denominativum fit verius, nihil primitivo
amplius, minui’ ve fignificans. Si enim diminu¬
ti vum foret, exire debuerat in ex©- , ut anno¬
tat Cxl. Rhod.

Eft & Platanon , locus Platanis con fatus. Vn-
de Plin.iunior cpift.j.l. i. Quid agit Comu tuum
mex delicix? Quid t k&twm opacilfimus1

yfijjuivoca circa Platanum hxc inveni-

- iciimcicLiu.i jf*,v >* - » _ .

zr,:: «nn» •. m «», qu. «-

Adagium, perauli fuerint, eum poftea denfui & vilipen-
dio habent.

Socrates Socrates autem non ob aliam caufam a Mi-
ter plMa- leto rcprehenlus , autore Maximo Tyrio, quam
Z? qubd per Platanum mraret , quali nefas fit per

tam nobilem arborem iiirarc.

puto i Volunt 5: Platonem divinum Philolophum,
i Platano ita cognominatum, quod is pnlatis
gnominA- J;ulllens priditus ellet. Platanillos enim Grx-
cis , ut dicebamus , amplus Sc fpatiofus locus

L l.Scd ut ad Platani hiftoriam naturalem redea
mus, errant tanrin Germania quam Anglia multi,
ut in prxccdentibus fufius oftenfutn , qui Ace¬
ris fpeciem maiorem Platanum putant, quam
Mult.rum Germ. -3hont vocant: fatenturin fummismon-
errtr. ritus, nonnihil humidis , inter Fraxinos nafei
At Theophrafto Platanus in paluftribus inter
Salices ,fc ad fontes rivulofque provenit, idem-
que non uno loco de eius natalibus fcribit. Ad¬
de quod tum Theoph. tum Phn. feribunt , Pia
tanum fponte in Italia non provenire, Phn. e-
tiam ex peregrino Orbe umbtiduntaxat cnufa
translatam. Sane, ft Acerille maior fuillet Pla¬
tanus , ac Itali tam vicina regione , qualis ell
Germania, nafei cognoviflent, (ut certe nolle
potaille verifimile eft) nunquam ex peregrino
Orbe ac cer (Ivi lient. Denique qui Acerem -Sjjon»
defcribunt,non tam umbrofos ci ramos tribuunt,
ac Plin. & Theoph. Platano: ut de reliquis no¬
tis valde diflimilibus , ex utriufque delcriptione
fatis patentibus,nihil dicamus.

"Al m er- m*ni'ls adhuc ferendus eorum error qui

rir ,l*S ^ Tiliam feuJtinbcrt Platanum efte putarunt: nam,
vel ex Dioic.didiciilent Platani folia efle Ricini
familia , nift quod huius fint maiora , leviora,
nigriora: quam fimilitudincm nunquam fuftT

/CqUIVULd V-UV.v . . . -

mus. Cardanus & alii male putarunt Acerem A-.c.
maioribus foliis efle Platanum , uti didtum. Lo-
nicerus , ut prius monitum , confundit Acerem
minorem cum Platano. Cornar. Tiliam inep¬
te cenfuit Platanum, quem 5cin Tilia & patii-
lo ante explolimus. Sambucus aquatica qui-
bufdam dicitur Platanus aquatica, de quo luo *

loco. Platani nomcr> quoque in hift. Indicis M

obtinuit Mnfa. Sparganion quoqucciicitur Pia- MmJ*,
canaria a fructus fimilitudinc : de quo inter
Gramina paluftria! Platanus ab Horatio caelebs
dicitur, quod non quernad. Vlmus ad fuften- ^
tandas Vites adhiberetur. ^ ,

De natalibus multa feribunt , cum pnlci , tum Loeu*.
neoterici. Conveniunt in eo , quod gaudeat
riguis & paluftribus , aquarumque ripis. Pla¬
tanum , inquit Thcophr. in Adria elle negant, ,,
prxtcrqnam circa Diomedis delubrum : inque ,
Vniverla Italia raram elfc affirmant, quar.quam
multi magnique fluvii utrobique eam perluant.

[ Vides eum diftinguere Adriam ab Italia, id quod r • ^

tunc, inquit Seal, fieri decuit , ut intelligat A- lu^.
driam , Galliam cis Alpes.] Dionyfius Tyrannus
maior ambitiofius contendens in Rhegio in
hortis confevit eas , qux nunc in Gymnafio
ftant, nec ullam inligncm magnitudinem cape¬
re polTunt. At in aliis locis plurima nafeitiu.

In Nilo Platanus provenit , non tamen multa.

Hxc Theoph. Hodie Platanum multam in
in Hctruria fponte nafei Vidlorius fcribit. \ i-
dendum annon & is Acerem maiorem pro Pia- ^
tano acccpeait. Nam iftud h nullo alio prodi-
tuminvemmus. Videtur quidem fpeciofa & an-
nofa Florenti ;c prope pomerna , fc in fubur-
bio quodam non procul mcenibus urbis , utob-
fervarunt Pen. Sc Lob. qui ex iis ramos & fur- ^
culos defraftos Augufto cum pene echmlma-
turvilfenc depingi curarunt. Coluntur &Romx
in viridariis quibufdam,lcd minus procerxfunt,
nec foliis ita crebris, ut radios Solis impediant,
videnturque perire, inquit Lacuna , non uri-

ganrof

LIBER VIII

ganturvino, utolimRoma* fiebat. Alioqui fi
commodum nada fuerit cmlum & folum ad So
pedes excrefcit. Anguil.faae teftaturPlatanuyn
non na/cifpontein Italiatfcd inCreta locis vi¬
cinis fluviis abundare. At in Italia in agro Vero-
nenfi , in S. Maria in Stella , in domo Dominorum
Giufii confpici pulcherrimasiin agro Bononienfi
alia Crouara vulgb di in pricdio Faenzx maxi¬
mam, ficvt& Paravi j in horto Torquati Bcnibi. Vi-
fa & in agro Veneto Bafiano dicio , in viculo cui
Fogta nomen. Neapoli vifa Matthiolo. In Creta
ad montem Ida iuxta torrentis fontem in valle
abundant Platani, foliisomnibus deciduis , tefte
Bellon. Provenit etiam in Lemno infula. Itemin
monte Athos, ubi altitudine comparari poflunt
Cedris montis Libani. In monte Caftagna in
Macedonia. Antiochia; habentur alti/lima:. Sed
altiores in monte Tauro, eiiifque natura* funt, ut
Otrtices cortices exuant hyeme , hac in re Andrachnis
meextt- contraria, qua: id xftate agunt. In Sicilia fre-
quentiflima , etiamque fponte nafciturad Aitnx
montis radices. Apud Hifpanos,Siculos & Con-
ftantinopolitanos,inquit Cordus, in di vitum hor¬
tis excoli fcimus. Cluf /cribit Conftandnopoli
allata , ad aliquot Orgyas (ibi Vienna: Aultria:
crevilTc. Turnerus duas etiam plantas teneras
in Anglia vidit , fbd aliunde advectas. Foliatum
ramum cum Piluhs nobisdono dedit Patavinus
Pharmacopoeus ad Aquilam.
ft,0‘ _ Theophr. tradit ex femine nafei , argumento,

. no/a quod aliquando in Tripode Aeneo nata. At [ad¬
dit Seal. ] multa aviv/xaT*. Verum non probatur
ftobis eius opinio , qui vix ullam plantam «im-
nafei cen femus. Parva femina [ qualia &
Platani] Ieviaqtie facile de loco in locum trans¬
feruntur , a ventis, avibus &c. ex quibus na-
fcantur. Qtianquam cx /emine quod cx Iralia
accepimus , a nobis lato, nihil unquam prodierit.
Celerrime , inquit Theoph. pulcherrimeque ger-
minatex avulfione. Qua* etiam fi quis iam pro¬
ceram & arbori aequalem tranflulerit , perdurare
optime potefi. Idem prodidit & Delphicam
Platanum Agamemnonis manu fatam, & ah eram
in Caphyis Arcadia luco. In regione Aulocre-
ne , per quam ab Apamia in Phrygiam itur , Pla¬
tanus offenditur , ex qua pependit Marfyas vi¬
cius ab Apolline, quae iam tum magnitudine ele-
(ftaeft, au tore Pii n.

Sed maxime mirum , quod Theoph, refert , &
miratur etiam Plin. Antandri Platanu, etiam cir-
cundolatis lateribus reftibilem fponte fatfbam, vi-
t«que redditam longitudine decem (quindecim
Plin.] cubitorum , crafiitudinc, ut quatuor viri
non facile amplecterentur. Plip.ait , craffitudine
quatuor vlnarum. Immo & fecntim tam flantes
qu&m prociduas ita ferre tradit Theoph. ut& re-
omodo_ fingant , viuant,germinentque. Nam cum An-
‘dua ~ tatldri Platanus procidiflet , ramis amputatis,

» rem truncbque fecuri luxato , refurrexit noctu levata
'x it. onere , atque reuixit, cortex rurfus circum-

crevit. Qua: incredibilia non temere quis iudi-
carit , nifi idem Theoph. & alio loco idem trade¬
ret , & modum, quo id factum , adderet. Nempe
caufam hanc ferte putat, quod arbos prortrata par¬
te altera plurimum terra: evulfent : mox flatus
notflu ingens advcrfiisque fecutus eam propule-
rit,rami(que occurrens, ac impreflionem faciens,
erexerit. Fides fi t penes autorem.

Interprimi germinat Platanus, tefte Plin. E-
chini autumno maturefeunt.
fau De infitione nihil /pedalius proditum. Apud
Plutarch. Sympof. 2. qu.Tft.tr. legimus : fuifte Pla-
Tom. I. A

tanos Maiorum furculos ferentes. Et Palladius
libello de infitione , ubi de Pomi infitione tradit,
in ter alia fic canit:

Robora thjrfigero Platani concordia Baccho.

Fatibus infittuit plena rubore novis.

' Piatanusautore Theophr. lentore non caret, ^res 8c.dJ
eftquc natura humida ficut & Vlmus : indicium, US‘
qu6d poft cai/uram erefta materies multum hu¬
moris emittit. Tenerrima Platani folia, ut feri -
bit Diofc. in vino decocta , mox illita , oculorum Oculorum
fluxiones fiftunt, ac tum oedemata tum phlegmo- fl“x>ones.
nas levant. Cortex infaceto cofetus ad dentium ®Le,dem*'
dolores colluitur. Pilula: vero virides , in vino DenZtm
pota; ferpentum morfibus auxiliantur : excepta: dolor.
autem adipe, igni ambufta fanant. Foliorum pi- Serpentum
iularumque lanugo (in aures & oculos ) ilUpfa,
auditum vilftmquc Ube&dat. Addit Galen.lib.S. Tjf'
Simpl.eiufmodi Platani lanugine, /pirituattradla,
infpiratave , arteriam qboque offendi , quippe
cumea vehementius exiccet & exafperet : quo
nc ut uox non obfcure vitietur. Idcoquc vitan¬
dam madet.

Platanus eodem tradente , humidioris frigi- Tempera
dioiisque ellentia: eft , non tamen multo plus
qu^m Symmctra . Proinde foli i uiridia trita &
illita, non obfcure PMegmonas nafcentcs adiu-
vant. Cortex autem & Pilula: magis dcficcantcm
vim obtinent , ut ille quidem in aceto c-.xflus ad
dentium adhibeatur dolores : Pilulie vero cum a-
ipe ad ulcera ambufta. Sunt autem qui cortice
combufto medicamen deficcacorium & abfter-
f oiium efficiunt , ut cum aqua lepras fanet : per Lepra ',
c c ailt:crn illitum ob humorem nimium ulcera
vetera & fordida. Platani, inquit Pbn.adverfan-
tur vefpertilionibus.-PiJulx earum in vino poti Contra ^e-
x. quatuor pondere omnibus ferpentum & fcor- lfert,l,oue£
pionum venenis medentur. Tufa: autem cum a ~ &jZp.
ceto acri , magifque fcyllite , fangui nem omnem Samj fl».
fiftunt. Et lentiginem & Carcinomata, melanias xus
quoque [ niclandriafquc ] ueteres , addito meile Lcnns°'
emendanf. Folia & cortex illinuntur colleiHo- „^Cm°
nibus dcfuppurationibu.s , &c deebdum eorum. Co/letfio-
Corticis autem in aceto dentium remedium cft.

Folia eorum tenerrima in vino albo deco&a , o-
cu lorum. Lanugo foliorum & auribus & oculis . n
mutilis. Cinis pilularum lanae ambufta igni vel d ■

frigore. Cortex e vino fcorpionum nftu t reftin-
gmt. Inopia cogit aliquando luminum caufiie «id lumen.
Platani baccis [ miramur Platani baccas Plin.dice-
icl fieri oleum, dqna falc maceratis. Folia man-
fa ieiunis impetigini auxilio elle&Curtius refla¬
tur , illudque Serenum expreffifTe hoc carmi¬
ne

SeufMo Platani, quod manfi tnmahevor * ibis.
Vcfpertiliones, fcribente^Eliano, Ciconiaiumo- C*c»nw&
vis ingenita natura adeo infeftx funt, ut ea folo aJlut,A
taiftu fterilia reddant. Verum ad illarum malefi- fj>cn?lionjk
cium, naturalis etiam ingenita /cienda remedium noxam.
edocuit. Platani enim folia fuis nidis ingerunt,
ut advolantes vefpertiliones , perniciem adferre
ncqueant.Que de nodtuis aute tradit Carl.Rhod.
fabulofi putat. Scribunt & alij hoc genus ani¬
malis a ftabulis abigi , fi in eis folia appendantur.

Videtur autem Avie, foliis Platani venenatis re-
fiftendiahquam qualitatem tribuiflc : Nam Can.
4.fen.t).traift.j. legitur, Fumus Adnlb,id eft,Plata-
ni & proprie foliorum cius , [ uti vertit quoque
cum Bellunenfi Santcs Ardoinus in fuo opere de

Venenis] ferpendbus re/i ftit.

In monte Athos, ut obfervavit Bellon.Cymbas jerpen/et.
parant ex magnis truncis Platani , & fine magno Cjmb*.
labore ik fiimptu : unamquamque Cymbam ex
P 3

>7+

historiae PLANTARVM.

folotrahco parant. Deficiunt »rbocemiaxta ra¬
dicem .deinde truncum cavant. Se formant mftar

Cymbarum, quibus tranatur Sequana,

„ Corfl derandum autem an tutb dari poiiint 1 i-

J£“X lulxPIatani ,nPotu,utprxfcnbuntPlin.&Dio-

' fcor. Quandoquidem lanuga arteriam offendit,

autore Galeno, qui vitandam fuadetiex Cordo e-
tiam periculum [fufFocationis] ex Pilularum pa-
poralanuginc annotavimus.

FRAXINVS VVLGATIOR.

Gap. XII.

Dcfcriptio

folia-

Pe c io si

_ _ .proceritatis ar¬
bor jCralfo, liiTi-
plici, ere&o, ccl-
foque caudice a-
dolclcie , cortice

fructus.

ex cinereo viri¬
dante, materie al¬
ba, crilpo pecti¬
num difcuilu un¬
dulata, validis ra¬
mis brachiataifo-

' lia Sorbi modo
pinnata, quadru¬
plici quincuplici-
ve coniugatione
ad coftam anne¬
xa , atrovirentia,
lxvia , crenata :
liceo fapore fub-
amaro , acriqu e
mordaci prxdita:
quem etiam faporemlingnx imprimunt quoque
frudhis, qui peculiari furculo numeroli depen-
der t ,qubd inverfim avis linguam referat, inde in
fcplafiis nomen indepti. Ex his linguli felcur,-
ciam circiter longi , parum culmo latiores, in hma
parte membranei , li medio ad pediculum mcdul
la farfti funt alba, guituacriSc amara.

Scribit Dalechamp.in Hilt. Lugd. fe globolos
mufeos, quales tradit Theophr. in Fraxino ob-
fer valle & collegifle hyemc iam delinente : clle
tuberofos , vclut cx reficcato impenfids gluti
nolo mulco concretos , guftu nonnihil adltrin-
gentes, lignofo intus nodo mufcolum corpus
luftinente. A11 vcrbin Lauro talequippiam gi

gnatur nondum obfervalTe.

Scimus quidem Theoph. hb.j.cap.8. Cdm re-
cenfet arbores qua: praeter frudtum peculia¬
rem alia nonnulla ferunt, tradere , in Vlmo
gigni Yvam & Folliculos : in Fico Grolfos &
Ficus: in Avellana Nucem & Iulum: In lhce.
Glandem & Coccum: in Lauro fructifera, non
omni quidem, (ed aliqua eius h>ccic , Baccam ,
Theoph. il- &Vvam, tc fiarpuov , nili legentium iit io frpv)
lujb qui tamen iiva,inquit Dalech, in Lauro non hu-

lc» Dalech ^fera, quam marem vocant, magis gignitur. In

Lauro , addit idem Mulcum autVvam me vi-
dillc , equidem non memini. Harcille.

At nec nos quicquam tale haCtcnus in Fraxi
no obfervavimus. Iniconc noftra, quxexCa-
mer.ep t ime Matth. mutuata {loT^af zf quiddam
fju racemofum appolitum, uti etiam mdelcri-
puone non Matthioh,fed Theoph. qdam priore
Leo pome Camer. addens : prxeer fruCtum alia
quxtiam ferre, ut mufeos in globum coactos, Ipe-
cie Pi.wlarum. An verb idem intellexerit cum

M «fcus
.^lobojus.

Dalech. ignoramus. Sane Dal«ch. icon Qobis ^
fufpe&acft, nec refpondcre videtur fuse defen-
ptioni.

ScribitCamer. in horto. Fraxinum marerano-
rete, fed non ferre frudum. Eius corticem in¬
teriorem (ut Csfalp. refert ) aquam in qua mi- Cortex tu*
duerit caeruleam reddere. Idem adTIift. Matth. gtt.

Germ. Ramis 'Fraxini curavimus appingendum
rugofum tuber feu excrementum , in quod de¬
generat nonnunqiiam fruCtus , ex multis quali
pilulis conftans, cuius meminit Thcophraflus ,
ut mox tradetur. IdemGam. & apud Thalium
annotat Fraxinum fterilem f damflolculomm ra- ff°rts
cemos nigros ferre , qui ablque frudu, ut Iuglan- ™ ce£im
dium Iuli decidant. num. aut

Scribit ScPierius inHieroglyph. 1. 7. fumans y,[c„m.
ramis Fraxini adnalci ceu cornu cervinum, ampu- Msmna.oi

tato ramo ,ftatimque corticem lachrymamplora-

rc , quae Vifci inltar crelcat, varieque fe contor¬
queat &cnfpetin latum: atqueillud quicquid
nt, penitus lignofum elfe. Nalcitur & Manna
in Fraxino , ut dicetur in progredu. Fraxinus Melia Dii
[uiKta.] Diofcoridi arborignotaeft :ideb non de-J‘or-
fcnbic , led tantum vires eius quafdam recen-

let. . t* ’ Gtjsera

At Theophr. l.j. c.u. Fraxini [usarer ] duo facit ^
genera : unum excellum ac proceram , ligno can- £W/JV„
dido,bene fibrato feu nervofo,['vtvM> : Gaza ine- .

pte & nove craffivenium convertit ] molliore, ^»1
crifpiore,& magis enodi. Alterum humilius.mi-
nufqueaugefcens,fcabrius,durius,& flavius. Fo-

lia[utriufque Dalech.] Laurinis, nempe Lauri la¬
tifolia: Ii milia: fed in acutius coarta , & in ambitu
nonnihil ferrata , nec tamen margine pungentia,
[legimus enim, pro aj

w^it in vulgatis habetur : quam tamen vocem
Gaza omilir [ inquit Scaligcr] & pro ea repofuit,
acfublidcntia. Nec fane dum mihi compertum
elf , an nfquam extet Fraxinus aculeata : quapro¬
pter merito Scaliget mendum elleiudicavit. To-

tum ramum folium unicum [ afo.w redlius cum
Gaza & Scalig. quam utin vulgatis o^i/Mw.] pu¬
taveris , quoniam ab vno pediculo folia limul
iunfta exoriuntur , qua- coniugatnn vclut per ge.
mculain fingulis ordine dependent .frequenti¬
bus ac crebris coniiigationibus, perinde atque m
Sorbo. At humilis Fraxini internodia brevu
funt y! *-«:nor' ■ quoniam mox ,

foliorumque comugationes
minus crebire. Alb* autem live montMijt lon- Mi* fl
na-, plnrcfque , quia latius diftincfx , latiora quo- Mow
quehabent intcrvalla,coloris porracei. [nwiiA.

Ita & Colum. At Hcrmtrl. legit mii* , herbacei. ] I

cortice integitur fciffo, tenui, fubrubro. Radici-
bus crebris , craliis ac profundis nititur. Idxi
hanc nullum fruftum ferre putant : fed 8: Hore
caicre.Fcrt tamen in filiqtia [ sVasC»] fruffum par¬
vum, micismodo, Amygdala: limilem.gullu fub-
amarum. Fert & alia quardam , velutl Mufeos,

r f u* ] fictlt Picea [m Ald.lcgitur
ficut Laurus ] verum magis compafl:os,[svr.-=7tf x:
non «u^TV»-] fingulofque per fe globolos , ut
funtPlatani Pilulae. Ac cos quidem parum fm-
ftui propinquos, pattim a frudfu multum diih-
tos.hacquerationeplures. ut & Dalech.

vult. Alloqui legitur q. -re' »ao« : quali dice¬
ret : eodem modo & implicamina quaidam nafcl, c^i
ficut 5c Gaza vertit. ] Lxvis Fraxinus locis gau- [ acui.
det umbrofis valde : (Gt5w.is : legit

itoixa : nam concavis reddit , & de mo addit ^ma¬
didis. ) ac qui alpera ( w*) la.xo'

fis. Quidaan alteram Fraxinum ( piauu- ) mte- M'"*-

\oph.

9 (imi-

\kr.&
| iUuJt.

KmU LIBER

ideft.niatorcm Fraxinum IBubu-
lam Fraxinum Gaza : latinus Vifraxinum dixi f-
'et,bcahg. ] vocant, uti Macedones. Bumelia
i-iaior cli & excelfior ( (ctu^-rifa. ■ Gaza & Dalech.
habent, ranor corpore ) ob id miniis crifpa. Hic
•n. Fraxini natura, ut Bumelia campeftris iit levis:

«par,- ftrii?'3"lVCr0 ’ 'J1'3-’ in Beflcre campe-

»«■/»/, ltnum, & montanarum natura cft. Qui in
montibus naicitur, bene colorata cit,Iivis7fpi£
ia lcntaque : at qui m planis , mali colorata , rara
cc icabra. (19 HicfibiconttadicitTheo-
phrait.namprius contrarium dixit.) Sic icaque

vtramque Fraxinum defcr.bir Theophraftus : qm

& alitu tradit , Fraxino radicem effe numerofam,
aeniaiTijaltamqne;

Plinius, more fuo, pleraque ex Theoph.trr.nf-
icnbens,ita habet brcviflime. Materii caufa re¬
liquas arbores natura genuit , copiofiUIinamque
Fraxinum, Procera hic ac teres , pennata &ip(i
lolio : multumque Homeri pneonio & Achillis
hafta nobilitata. Materies eft ad plurima utilis.

Ea quidem, qui fit in Ida Troadis, intantiim Ci¬
tro ii milis , ut ementes faii at cortice ablato. [ De
Taxo hoc Theoph.I.;.hiil,c.io.Erroriscauia,qubd
I iin. Fraxinum ,Milumefleputavit,ide6que e-
tnm pinnatum dixit. Nimirum apudTheophr
«mwV*,,lcptwe}«»W. Illius non huius folia,
inqmt Tlieoph. Abietis in morem m fiuyac 'vn,. I
I ergitPlin. Grarci duo genera cius fecere : lon¬
gam, enodem : alteram brevem, duriorem fufeio-
remque [ flavioremque-jThcophr. ] Laureis fo¬
liis. Bumeliam vocant in Macedonia, ampliffi-

mam,lentiflimamque[latiflimamqueDalecham.]

Alij fi tu divisere.Campeftrcm enim clfe cnfpam :
montanam, fpilFam. Harc Plinius qui dum folia,
Theophraftca: ledionis imitatione , Laurinis
comparat, dc particulari id ihtelligendum , non
de tota & alata illa foliorum congerie , quam to¬
tam folium dicunt Herbarij.

Colum. Fraxini non femel nleminit, ubi de VI-
marus faciendis tradit. Speciatim poft Opulum
atque Vlmum , Vitem maxime alere Fraxinum
lcnbit :fcd neque Opulum neque Vlmum tim
idoneas elle , quam Ornos. Eas (ylve/tres Fraxi¬
nos clfe, paulo latioribus tamen foliis , quiim ex¬
teras Fraxinos , nec deteriorem frondem, qti^m
V mi prxltare. Tam Ornus quim Fraxinus Vir-
gilio quoque cahuine celebrata Ecl.f>.

Cantando rigidat deducere montibus Ornos.

& Ecl.7. Fraxinus infylmpnkmima Pinus 1 n borris
Toptihtstnfltmiis : abies in montibus a!r,s:
i aptus at fime Lyctia firmofe revifis.

Fraxinus in fylvis cedat tibi.Scc.

Ec aliis multis locis. Etluvcn.Satyr.i.

. Qyanr, as iaculetur Monycbus Ornos.

Cdm itaque dicatColum. Ornum cife Fraxinum
fylvaticarafeu montanam, ac Theoph.referat ru¬
fium Fraxinum colore elle luteo , & Germano¬
rum SDalb efeber montana fit coloreluteo , ut
experientia libi compertum clfc feribit Turpet us,
refle nobis videntur ftatuere , qui Fraxinum
montanam &fylv.Gcrmanofum,eire Ornum La¬
tinorum, 6t Fraxinum fylveft.Theophr. flatuum.

Nam Sotbl,s sucupana in pncelfis montibus
non oritur , fedin depreflis & aquofis. Quo fit ut
Ornus effe non poffit , aut Fraxini 1. genus apud
rheoph. In Plinio vero miramur , qubd Ornum
poftpndiaosfcriptores nonFraxini ipecicm fa¬
ciat. Imo eius non tantum in loco, quod quidem
legerimus, mentionem faciens, interponat inter
Ornum & Fraxinum Acerem valde diffimilem
arborem idquc l.iS.c.18,

Vl"- ,

HermdI.in Diofc. Fraxinum Uilem ScMeliam Mile,
quoque Grici vocant , Trinodemqttc cognom
nant, hoc eft,Triozon , quia ramos habeatpn- 7L"n°‘1"-
grandes,ordi natos ,parefque numero : quod oe-

nus arborum GriciA^n.Vw.hoc eft, vtqui- .m

dam interpretantur, egregias appellant. Duo ■
genera. Excelfum 8c alterum humilius. Sed folio Z?™:

Lauri latifolii acutiore, liviterque per ambitio- r«. 1

nem ferrato: & utTheodor. inquit , fubfidenti, Laurt fi-

■ j • T - - iiiquu. , moiiaenti,

quialegilTct p&ny.av^rn. No s 4aW9/?0y 77, hoc eft, 1,0 '
noli finpniintlamm.eo;.;. -.-I _ • . ’

(tus.
PiluU PLtf.

non fine quodam marginis , vel cacuminis acu-
Ico.Fmaum fert minutum in fil, quis, qualem A- SZ'
mygdali.guftu fub&Ifum. Fert & Lauri modo
Fraxinus mulcum : & alia quidam adlhictoria AmKd-
gultu , circinataque ut Piluli Platani : Hic par- 'Ut,
tim cumfiuau emergunt : parum multb poft na-
Icuntur ei &qui pledta, hoc eft,plicamenca five rttUa.
involucra dicuntur, &c. Id& Cifalp.obrerva-
vit: dicens , Plinium non fuhmngere loco c.tato
Ornum Fraxino :qUafI multiim differant & non
iintemfdem generis. Eius opinionis videntur
iuille , qui diverlammultilm J Fraxino plantam,

Ornum putarunt eam qui forbus aucupana di.

CKLir, contra mentem Colufnelli. Qui autem
ex Fraxini genere certo fit Ornus , nondum affe:
rereaufimus Scribit quidem Anguil. Inveniri
Fraxini duas fpecies , unam altiffimam, ex om-
bushalti : alteram Latinis di&arn Ornum, cuius
lemen dicatur Orneogloiliim & Offic. Linitua
avis , ac utramque fpeciem notam efle in Italia.

At alij .Imguam avis Fraxini dicuntialij utr.ul-

que, diligentius autem hic perpendantltali.

Cordus utramque fic deferibit. Fraxinus fim-
p lateritadidb.&fiex,'» Gncis,minoribuseft Sc
ahgulcionbm foliis, &/emine leu fniftu grac,-
hoie. Altera verb latioribus maioribjifquJtum
tollis tum frudi, busconipicitur. Eiusfrondes ad
boum pabula quiJam adhuc non miniis quini o-
im reponunt. Vnde Bubuli cognomentum a- Bub*u
pud Gncosinvenit , quamvisb magnitudinem
nominari potuerit. Efufdem indicio Fraxinus „
fylv.leu Ornus mhil aliud eft,qi,am dagnu illa /S
latifolia Fraxinus montibus familiaris. Idem
Fraxini aliam fpeciem eandem cenlet, qua: Orni

nomen circa Romam fervat adhuc hodie, in Ger- Lmxna a-

mania non proveniens. Frnaum vulgo Linguam U'
avis vocant. At Tragus Linguam avis adfLm
iepium manifefto errore refert , cimi huc potilis T,ras‘ U'

litreducenda. r W— •

Avi

b*4

Linguam avis reponit inter medullas; zi».«
& alio loco plantam cenfet. Nam foli dum eius to?

Sc corticis medicinas feribit.

Serapio arborem cife dicit fimilcm arbori Di-
dar,idell, Vlmo. Verum in Fraxino, non in Vlmo
invenitur res qui Lingua avis nunc jicitur.de
qua dc mentio non lemel apud antiquos , ci)m &
ad Venerem facere proditum fit.

Gal.inconfedL Hepaticis ab Afclepiade con-
Icriptis euiufdam meminit , qui feitien Fraxi-

m recipit. zEtius veri. I.10. idem medicamentum
cx I hilagrio citat , & Oribafium Fraxini femen
non admittere feribit: additque. Fraxini lemen At'
leu fruamneife arboris, ex qua Fraxinea LVna’
quocunque in opere apta ac obedientia,cidun-
mr.hoccft, ,'g i ipylntcau-j.mi r.ouihrm

Gal. alioquim lib.fimplicium Fraxini no meminit,
ut neque Aetius. Paulus Diofc. verba eranlcri- M*n"'
piit , nihil ampli i)s addens. Patet itaque Maner- f" mr,'r
dum perperam dixifle de femine rraxir.i ab ami-yiT*^ ^

quis nullam heri mentionem.Fraxini, inquit Mat-''
th. fpecies funt, Ornus,itemq; Orneoglolfum di¬
ctum, qubd ferat femen lUud, quod Linguam
P 4

\-]6

H I S T O R 1 AE

Sterilis z.

&/*»■
(hiera 3

r b altus .

Sch^tnck.
feldtj erro ■

Srrores

vultorum

avis appellant, quod & Fraxinus quoque fert

Thalius in Harcyn, a Fraxinum ter, km f» t fc

f-udiferam. Adiit Camer. hanc Lingua avis g
encrc Illam flofculoslolos nigros racemar, m
Iroferrc uti Cupra diftum. Idem Fraxinum Fago

Eft&tertiaautquartaapud eundem hoc nom
ne: Fraxinus dura feuaaSw»®- (ntdixeritq -
fmanil @tcinafd?c. Verum non inteUigimus
quid vel, t Thalius per Fraxinum Fago fimilem.
Nomen Germ. tribuitur longe diverfe plantie i
Fraxino , qua; dicitur Fagus lepmm, de qua fu-

PraSchuvenckfeld>us) Fraxinum ita diftmgu» • •

, Fraxinus frugifera : Fraxinus anguli, oribus
foliis Cordo: OrneoglolFum : bg»
fic. femen Fr.xim: JEfsWim» 1*$*™”®*
vulgi [id eft. Fraxineum Vifcum ] fed _fals •
Fraxinus ftenFs. Ornus Tragi, Fraxinus
tifolia Corel. £artcnb»d'C- 3- Fran^f f*e .
g.,.;. Thalio, Fraxinus Petnta . totem afd?

Petro lis dc pra-ruptis Locis falcem nota. 4-H»-

efliassassast

rilem facit, qu* nec Ft?X,'"' ‘ MalS etiam

srbof nec Fraxinus lat, lolia Cordi.

-isrs^s^*&5-

le Sorbi aucuparis iconem ponunt proFr

I

Vorat»*

rjcnbucb enim Fago fepiumconvenit , & Colu
melli iudicio Ornus non ent «»»»/(« > ‘lu-t>ut'
dictum ex Thcoph. & Plm. maior & procerior
eft Fraxinus. Belg. sFfd^cn & ftf^rnboom. & -
Ittfm. Provincia! Fr a#. It. F»/» H lp. Calbl.
frtfa. Catal.?rx*«».Portug.Fre,*«. Angi. JR)c
tt-ee. Sclavon. &c.% renotte fyrolw. Bohem. ©e-
uii. Polon. gefion. V ngar.Xoti» fm

Frudusfeu femen aliquibus • t* .

’ a’ ■ Xr rcdtius autole C. Bauli. Lat.

3£Z.'l£» **< Doi Jg* J£

Fcvcc, quid clavibus colhgaus firmlia ftnt crus
femina , qui ,n utraque fpece nalcuntur.

FraxinumPoets fjlveftrm, «mbrofrm , Efri

ftridtilam, odiofam Colubris , & utilembojlu dtxe-
Z Et ^ quoque apud Poetas haftani hgmfi-
cat : unde (attii V»V Sipo , apud eoldem. Or
num veto', rigi d*m, fteriltm, Fr/MMi» . ««“*
fanarem , 4«w/a» , w*» »

Midam, fnndofom, montanam, comintetih^-

fotaW Mannam in ,F«inoSa, quod ^
mirum cft veteres non obferraffc .qdideFrax- ^ 1

1 no ferissere. Illud rerb teftantur Coftsus , At-

tnmarus, Quiqueranus & al,i. Atque ccam m

Orno. Sic tuum Altomarus c. dc Manna. Manna

colligitur ex Fraxino & Orno .altera Fraxim fpc-
cie Et Pamphilus Herilacusde aquarum natura .

Manna , inquit , colligitur Romam circum, ex
arboris cortice , quam incoli nominant Ornopa/ 0rmf„
rim. Calabri tum ex orno Mannam decerpunt,
tdm ex Fraxino. Mannam cx Frondibus vocant
eam, qui ex Fraxino eft : alteram Mannam jc
corpore &c: Sed de Manna etufque differenuis
pollet ex profelTo trademus.

Y Nafcitur Fraxinus seque mon tolis , ( led hu

. . 1 . >. T _ , A» i n Tsl i(n

rj/c£©-/.

nGreci^&:a,>.la,^.m^:^^«'cd^cogno- | »» ^ & N,b Fraxinus. «c

minarunt, id eft, trinodem, qu P Bumelia cognominatur .plunmacft ,tc

grandes, ordinatos «f numero pares habea un qu . _ „ », • A Olv

fndicatum cx Hermolao cuius verba de Tnozo

Lo«t

ttljmeha.

Etymon.

Strochtm'.

Berojlim.

Brom.

- ' Rob. Conilam.

Smen edam hahet Theoph. Ub.,. h.lL ca|

f b.apudTheophraft.lcgitur «,am «,={©' ^

cum Theoph. quam -»=- »

Fraxinum Latinis , musuato ab Ht ib &

si:sr£rS"A.»*;^

ni, pro Bcrochtn, Caut. '■ ftll“n<lu’ ^ Ab^

lintclFe Cupreffum. Verumlib. Icq. c. de

.ete plura feribemus de Berofib , qui pleritqu

putatur Abies. Nec animadvertimus adhuc, «

pomis Fraxinus ex>ft.metm , qu Ay

midis ,) ac planis. iNam ^

qui Bumelia cognominatur , plurima cft , tefte
Theoph. Defccndunt etiam :n plana : S-OI»i -
pi incoli funt, eidem. EademdcPhn au. Injd-
tis.tenebrolis &hume£tis prbvcniiitfylvts.non
nunquam «cinlapidofis qtubulda.u agrormu -

mitibus. Eft & «hi npas frequens veftuu Ob-

fervavimus Monfpelti , Genevx , ir i B-rgu nia
Allktia , Bafiles extra portam S. -Mbam tuxta
Birfam & alibi : In fylva&monteHom, pro-
pt admirabile Balneum ducatus VVirtemb. ela¬
ti & multi Fraxini , dequibus 111. ducem Chu-
llophorumf. m. ad parandas fanffas as ac-
cerfendas curaffe nobis relatum. In ^trtpcir
eiufdem ducatus oppido , una eft ante portam.
Cosmiterium Abredonenftum in Scotia annoits
Fraxinis, proceris, craflis , frequentibus confi-
tum eft /tefte lac. Cargiilo D. Mediem Nec
rari occurrunt m Helvetii montibus concavis
potiflimum & madid.s. C.tca Tiguium fre¬
quentes funt : in fylvis & montibus ftequen-
riores. Non omnes necubiquc ftudhficant. In
montibus circa Walreftadium E1»"”* Punt
f.u ftiferi : Item paffim tn Silefiimontibu .
Vt pateat , tam frigidis qulm calidioribus gau-

>1. error.

putatur Abies, in cl jq Audii facilis e ftj&feftin antius germinat, mef- Ttmfk

Ppouus Fraxinus femen reddit. Theoph, nter eas recenfet,

chumi lecundo alti Fiaxinea ’ “ ^ eo qua: perfede panunt atque cxcoquun .

lanceas intelliei volunt : cu , ^ cius poft: vindemiam & Ardurum eae

fraxinus : aha eftcmafdi/ quafi ’ d;_ bc| Er;,0quia fellinantius g ™'n«, cj'fP"rh‘

litur Lob.dum Fraxinum mulbaurn Ger . f mltutilv, cor,ven.t , hoc eft , a - idib.

c, feribit. Sed SeHiencus mmomencLuana nafccntrs. Aitius de, mtten-

mma confund.t , Ornum f B* ^ _ quia fumma tellure gaudet, [

Injilio.

L 1 B E R

; P?- voc:u] adqnfternos pedes, monen-

1Iln'o:qui ante tncefimum-iextum raenlenv
a tmg, falce vetat : & alterna fetvari brachia,
alternis putari annis, fiudet. Sexto anno mari¬
tantur cum vitibus, quas maxime alere Colum,
prodidit : ac in emn finem locis alperis vel mon-
tohsre&e feri monet, qubd iis mimis Letan¬
te. Nimirum ne plus iufto excrefcant. Quo
modo autem difponenda Fraxinus habes apud
Colum, iib. dc Arboribus , cap. itr. Sed hanc
rem abunde docuimus in hiltoria Vlmi.

De infitione Fraxini nihil adhuc legimus : ni-
b qms forte fufpicari volet Pyram inferendam
Orno exilio Virgdiano Carmine Georg. 2.

Ornitfnuc incanuit albo
TlorcPyrii

FRAXINVS TENVIORI
minori folio.

ET

Tcriftto.

S t $c Fraxini

i _ /varietas alia:

cuius folia pin-
n w%^ nat‘l fcgiticncis
| dividunCfir cc-
nLl,on^us 5 ftri-
'J' ' iftioribus, acutio¬

ribus, /erratis ta¬
men perinde ut
Fraxini vulgaris.
Rami , pluribus
3c crebrioribus
tuberculis folio-
. rura pediculis fe-
dem daturis,1' na:-
^ quales. Iconem
noflram bene pi¬
ctam, miniis af¬
fabre expreflit
fcuIptor,ex ea q;
expreffa in hift.

n Lugd. quam ex

noltro ramo iam olim pingi cUravimus.Raimim
ex Lugduno vicinis montibus colle&um adhuc
hoc anno ifio^ quo hate commentamur , adlcr-
vannis.

An hatefit Ornus Columellx? Cuius folia Un¬
gula dicit oblongiora, anguliiora, obfciunls vi¬
rentia &c : Vix videtur. Non enim lunt ob-
longiora.

An hanc intelligit Turncr. ctimin Herbario
fuo Angueo ita fcnbit. Theophrafti Fraxinus
altcrajfeuPctratfjmontes amat: eadem cum Fra¬
xino fylvatica feu Petrara Germanorum , hoc elt,
tPalbcfchct- : & Orno Latinorum, de cuius na¬
talibus Virg.2. Georg.

Nafiuutur jlcrilcs faxofis montibus Orni.

& Aeneid. 6.

—--—Ingentes advolvunt montibus Ornos.

Non aufimus tamen hac dc re quid certi aftruere.

FRAXINVS ROTVNDtORE

FOLIO.

SEd 8c tertia Fraxini a nobis obfervata va¬
rietas, cui coniugatim quoque difpolita fo¬
lia, fed qua: Pi Hariorum folia referunt, fubrotun-
da, minora qu^m Fraxini vulgaris, in ambitu fer¬
rata , in quibus medietas interior ad nervi imum,
brevier quam exterior fcp e confpicitur,id quod

m

in Terebintho &

Pittaciis ufu veni¬
re fubinde obfer-
vamus. Hoc Fra¬
xini genus attulit
nobis D. Calpar.
Bauhinus ex Ita¬
lia cum hac in-
feriptione : Or- 0rntiS
nus 3. Galli Bi i- x,Am'
xiani dc re rufti-
ca.

Pr-rter Fraxini ,£quiu(3.
genera a nobis ca.
enumerata alice
planta: quoque
id nomen aut
fitnilc acquifi ve¬
re , qux vitandi
xquivocationis
ergo hic ccnfi-
■ r , gnandar. In pii-

mis Sorbus aucupati» , qux ab aliquibus di-
c‘tur Fraxinea arbor : alus Fraxini fylveftris
Ipccies , & Fraxinus bubula , & Ornus , de
quibus paullo ante. Catfalp. icribit ■ Ei Fra-
xini genere for.S fuerit lignum ,n no™ Hilpa- T,'"""'
nm repertum cuius ramenta coeruleum clrain- '
trifinium reddunt. De hoc ligno in fupeno-
nbus libris egimus. Oxyan Plinius Fraxinum
interpretatur , nt Seal, quoque annotavit. De
Oxyaleu Fago vide lib. prxceden|tem ubi appa- ■

rcbic , quibuldam ctia.n Ornum d ei. Conlide-
randura an Thalio & Horto Lufitix Fraxinus"

Fago limilis, Bu4>cf4)c fitnoftra Fagus fep, Qm ’
quam mile Tragus quoque QrneogloiTum pv'
tavit. Non) placet Lobeliuin in Obf /cribere
dc Lantana , Xlcincr HUibaum Tragi ,. Fra-
xinus minor. Dictamnum album quomndam
nonnullis dicitur Fraxinus pumila & traxinella’
i olygonatum quoque dicitur Fraxinclla ’ive r<>bson‘.-
Fraiiinella. Apud Gefnermn videre cft Lilium
Convallium dici Fraifinellam , ut alibi often. 0'«““™*’
ditur Tradlatus Quid pro quo, deficiente Fraxi- ShbiST'
no lubltuuit Sabinam , quod non probamus. ■'■«*»«.'

Fraxini iemina, autore Hippoc. numero de- VlrC! &
cem trita , & cum vino pota , urinam ducunt Sc f"5
vulvarum doloribus auxilio lime. Foliorum the-
cus, ccile Diofc. & ea ipia quoque , cumin vi- do¬
no pota, tum etiam impolita, viperarum mor- Ur-
fibus opitulantur: [ Quidam addunt , jr > r’t
jtoim mwWri fient & cortex Spleneticis.l 7p'&u tu~

Gorccx uftus tc cum aqua illitus , lepras removet.

Ligni ramenta [mpny.*™ ] pota lechalia perhi- Lrb*.
bentur. Hxc ille. Nosfuipicamur Dibfcoridera
apud veterem quendam male legiilc , uaj»r pro D'^‘ '

iw, uti fecit Plm. qui eius coxvus putatur.

Nam apud Gal. de med. facile parab. cap. 40. le¬
gimus, Fraxinei ligni ramentorum Cynthus tri¬
duum pocui datus, fanitatemreftituit: quod uti¬
que non icripfiifct, fi fetlialia agnoviffet. F.cin
<lc Dynamid: eidem Galeno adferipto 1 A.d r.,J.
Splenem : Cortices Fraxini excoque in Vino, &
bibat quotidie donec linetur. Si vis probare da
porcello per triduum ut bibat, &in quarto oc¬
cide lpfum, &non invenies fplcnem. Nos vix
yer.fim.lc putamus. Res eft experimenti. Idem
lib. ad Hxmorrboidas : Oleum Fraxini inieftum 17
mire proaeft.

Columella Fraxinum & capris & ovibus gra-
tnlimam dicit , nec inutilem bubus. Et alibi : Or- r,im 'u
ni frondes, inquit, Capra «e oves libentiiis ap-(™""”

Contra fer ■

fente\
Vlccra.

,7s HISTORIAE

petat, quam Fraxini aut Vlmi. At longe fecus

PolM pl1nius : Folia Fraxinorum, infit,iumentis mor-

h mortife- pferajCiCcer<s ruminantium innocua.Gr^ci prodi-
dcre." In Italia nec iumencis nocent. Contra
ferpentes vero lucco exprcffo ad potum.&im-
nolita ulceribus, opifera, ac nihil itque , repe-
riuntur. Tantaque ell viS<>, ut ne matutinas qui¬
dem occidcntesve umbras, quirn funt long.lti-
ms , (erpens arboris cius attingit , adeh rplam
procul fugit. Experti prodimus i Ii fronde ea
oyro claudatur ignis Sc lerpens.in ignem potius,
quam in Fraxinum fugere ferpentem. Mira na-
tur.c benignitas , prius quam ha; prodeant, no-
rere Fraxinum, nec ante conditas folia dimittere.
utjants- I0em alibi: Fraxinus quam vimadverius (erpen-
pasbia. tcS haberet indicavimus. Semen loliis eius melt
[Te-TTis legis liliquis aut folliculis : non enim
rb? m foliis femen , fed«xi3»ir ut Theoph. ait , &
docet expt nentia] quo medentur iocmons &
& lateris doloribus in vino. Aquam qu.e fubit

Utri r dr- cut-m, extrahunt. Corpus obelum levant onere,

fenfim ad maciem reducentes , iisdem foliis cum

lor

plantarvm.

ligno telTellatim concifo per defcenfum , uti lo- ‘lo¬
quuntur Chymici , tim aqua qntal oleum e.ici
poteft.ficut ex ligno luniperi vulgus elicit. a.Iif-
dem tellellis , fed minutius concilis, in aqua pro¬
pria, addito altero tanto fpiricus vini , aut media
parte, maceratis , Sc poftmodum deftillacis : exi¬
bit aqua cum oleo , quod ab eapoftea feparatur.

Theophr. Fraxinum humidiffimam dicit , exeo

qubdlcfli cedentes Seobfequiofi cx ea fiant, . 1

Folia, cortex que Fraxini moderate calida funt, Tempera. ^
auctore Dod.& tenuium partium. Semen cale¬
facit &: exiccat tertio cxcellu. Foliorum & cor¬
ticis deco&um ex vino potum hepar fplendm-
que ab oblfruSionibus expedit .roboratque , & obftraihc j
lateris doloribus medetur. Idem folia prxflant ,«*,/««. I
in oleo fcrvcfa&a,& lateri impofita. Folia, cor -fitunta. l
tex , turionefque eodem modo fumpti valent ad
hydropcm.qnia vacuant aquas. Ad idem facit (e-
menin vino decoctum, Sereno teife.

Traxnieuin femen t rini Bacchi rore bibendum ejt.

Lingua avis , tradente Mattii, in reccnciotum
Melicorum ufn e(t ad ftimulandam Venerem, Mre.* 1

vino tritis ad virium proportionem, ita ut puero
„lN„s‘Cv rhis d.lvantur , robu-

vinouu!5<tcivi..t..ur”r- - x

' quinque folia tribus Cy.uhrs d.lvantur , robu
ftionbus, reptem folia quinque Cyathis vim.Non
omittendum , ramenta eius & fcobem qtubul-
dam cavenda prxdici.Hxc Plin.

E*fm- Camer. quoque fcnbit , fc expertum ferpentes
TrariM.10”' Germanicos non fugere Fraxinum. At K
-Uter Ambr. Panus. nfua Chirurgia : Expertus

1- r _J.r _ mrrn rhnHniir

qua in re primum celebrata ab Arabibus. Clara } „„
experientia, in Icalia,infitidem,foha non letha- lnkj,„. ,
lia iumentts , ut voluit Piinias[imponkPhmo
Matth.nam contrarium dicit Phn.ncmpe in Ita
lianonlechaluclTe ] & male eum tuetur Rob.

I Conlf. quin imb fi ea exhibeantur , ubi alium-
pleruntTaiumjlibcrantur u morte.

^n,s & ferpefls , n g p ^ crcden_ i ce Amatus Lufit. & in multis imitator atque re-
ix, um fugere ferpenrc • ljb • prchenfor) quodMb.ij.c-i 6. dixerit Fraxinea fo- , mu at A

dum5 Experiundum. Scribit tamen tholum. • F • * — ~ R > i c t n _ u*r retrt-

i - \ ; a.ic fnr>r<r . nr.vfcns 'lia

remedium eire. fi conteras rraxin _ - \ f mThcophr. Taxo adfcvin&rit Sed profe&o ,freh ^

~ • fes&=ti*sr>

t"""m bns fextatiis Olei , cxprefsutnque fuccumfanci- j aotucca.umn.ucxu.—- 6

bus infimdas. Itiinque cacumina eiufdem arbo- [ „„„ verumln IraHa d^preben

ris cuinfale trita tete parti fuperpon • , , , qa6d abfurdurn nonut , ean-

Hepaticum Gal. l*-W» ■”*«’. j'f ”ibir "hZ i dem ficultatam differentibus plantisgenere , a

mei.

Noxa.

Hydrops.

siurttitn

dolor.

titulo. a™»?** -* ^ - l:~r ; tcuaum! Ncurerquc mihi probat PUniumflUt

omnium optime luculenter Grxce ciret, tam
cile vicinitate nominum abcrralfe , ut iph cau-

f.ntur,aut potius criminantur. Adhacc,qua:(o,<Ju*
1 nominum affinitas in his vocibus teos^t

tltUIO. CAA/.tti . r

Init JixSrVi f t*"*”- In CU1i'S COrnp°
tionem quoque ingreditur rraxin. femen.

Idem femen Sctuffiin inferre, & fauces exa-
fperare , Curtius prodidic , integrum devoratum
prodefTc,& dentibus commi Ilum, ut ait Serenus:

quo etiam autorc , hydropicis potum confert.

Aurium etiam doloribus infufus fuccus , cum
torretur, prode(t_, ut idem reflatur hoc carmr-

ouitm ftvus tener. u dolor altefauciat aures ,
rTa.vi.iM in flammis fundit quem talea fuccum

Kami, corticibus Fraxini dcllillata , unice &
fingulari remedio ad calculum & morbum re¬
gium facit, inquit Tragus: Folia vino decofta
m,rut & pota hepaticis & fplcnet.ds conducunt. Ea-
O leam U- dem prrftat oleum e ligno Fraxini confeftum,
t -■ ac potum, tradente Manardo fuper Mefuem.

Succus hydropicis, meo indicio: non mutile iue-
Picula ad 1 r. -.-1- nuiJnm /• v llfrno Fraxi-

ticncm.

Aqua cor¬
ticum.

Calcuiut.
leter m

Caute» au.

ttruru de
oleo-

-13, ...eo - -

titremedium. Pocula quidam cx ligno Fraxi
ni parant , pollicentes , fi quis ex eiulmodi pocu-
lis aflidue bibat , eum lienem extenuare heepa-
dlo polfc. Idem ScHollerius commendat, &a-
lii quidam.

Si oleum Fraxini fuerit paratum per dcicen-
fum, ut loquuntur : nullo modo fuaderaus per
's exhibendum : fin alia ratione, magnatum
pendentia exhibendum. Duobus namque mo¬
di, oleum c Fraxino paratur, r. E viridi Fraxmi

nominum . . — 1.,

,id eft .Taxus & Fraxinus :de quibus, vu
cinis capitibus egit ipfe Plin. nomina trmque per-
fctipfat Ub.iS.c.ao. Taxum ipfam A Seflro Smy la-
cena appellatam effe. Sed ambo dum ambitiose
Grxcari iludent , & videri volunt in his doann»
literis tantura profeci ile, uttunufque lingua: pe-
riciflimum Plinium, infeitis coarguant.profcCto 1

vel in Grammaticis , fuam produnt imperitum,
quod utriufque cattfadoleo. Siquidem u/m? per
iota , & <n afx«5 Grarce dicitur. Sed pro Hedeix
fpecie & frutice, quem deferibit Diofc.l. i. «»»<;
verb pcrypfdon ell Taxus , daquaDiolc. I-4-&
l.fi. & Plin.l.iS.c io. non autem , ut legit A-
matus Lufit. apud Theoph. ui\a$. enim ea fcri-
nturaidem eflquod(a»?.<u , Lspis

molaris. Atque ira femper diflinfium invenies
in emendatis codicibus. Verum illi fcnpturx
confufione fcfeiraplicanc & alios credulos per¬
trahunt in errorem. MAIli

Sic itaque R.ob.Confl.quintatnr contra a ^ onjum
tbiolum & Amatum pro Plinio. Cui Matth.re- cmp„.

fpondet in poftr.com. inDiofc. Ac utique h.al-
lucinari fc.foit Conftantinum dum contra luam

fentent inium defendere nititur. Re. h-
1 dem

LIBER Villi

dem ctfc Plinium lapfiim fui (Te, claram in Italia
experientiam : fiquidem Taxi foliis, non Fraxini,
iumenta non ruminantia necentur. Quinimo
hanc falutare proflare remedium lethalibus fer-
pentium venenis : quibus adeo inimica fitFraxi-
nus, ut ne matutinas quidem occidentefve um-
bras,quamlibec ipatiofis,ferpentes arboris huius
attingant. Miraque natura; benignitate,priuf
qu^millar prodeant, florere Fraxinum. Quo ar¬
gumento fretus , errorem Conflamini facile k
quovis materia; medica; fludiofo, dete<5fcum iri
concludit. Alit fi (inquit) fuam ipfius ignoran-
\tthex~ r'am & errorem cognoflere cupit , alat

m. finim equum aut afinum Fraxineisfrondibus : id
fi fecerit, fui erroris atque Plinij palinodiam re¬
cantabit. Quod fi plura a nobis doceri non dedi¬
gnabitur , firiat devoratis a quadrupedibus Fra-
rT eacetto fanari, quz Taxum fuerint de-

pafta. HscMatth.adRob.Conftantinum. Etfa-
jrum nequi diligenter Plini j verba perpenderit , &
cum Theoph. verbis, qu$ de Taxo edidit, con-
■xdt(U tulerit, facile indicabit Plinium, quod einontif-
que adeo cflinfolens , vocum utKias, Scuftofeu
fimilitudine deceptum,utdc Matth. ex¬
perimentis aliorumquc nifiil amplius dicamus.

I robandum fuit Conftantino , non elfe
Fraxinum. Et,fi non agnofeit affinitatem inter
has voces o^iha.% : at agnofcaf , inter

, cuius vocis nc meminit quidem.
Accedat quod Hcrmol. Ruell. aliique doctillimi
viri, Plinij lapfum agnoverint. Parum itaque at¬
tente Plinium de Fraxino feribentem perpendif
fe videtur Rob.Conft. dum eius errorem non a-
gnofeens , novo errore pro defenfione cumu¬
lavit. Sed de his plus fatis.

Pergit Matth.in viribus. Humor qui refudat
urendo Fraxini lignum , mixtus cum pari ponde¬
re fucci Cyclaminis Scylla: & Ruta?, ac nomini fi-
^as' muldecodtus , valet ad fiirditatem, fi eundo cu¬
bitum ponatur in aurem fanam , ita ut .eger dor¬
miat lupra lanam. Si fit in utraque aure furdi-
tas , ponatur in aure minus affe da. Aquaex-
tradta cx lignis per dcfccnlum, ablato oleo, mixta
( cum aqua Violarum , tollit ruborem & puftulas
itf*. . l^cto^io corticis ramorum fiimpta per
aliquot dies, imminuit humidum Iplenem. Lin-
jf,. gua avis vtilis eft in potu pleuriticis & ad provo¬
candam urinam . Efa cum Piflaciis , nucleis Pi-
«v. neis iSc faccharo iuvat coitum. Si colligatur prin¬
cipio Novembris, exficceturinfiirno,& eius pul¬
vis detur cum vino , plurimum confert adverfus
nt4m fenuin calculos. Singulare experimentum con-
, tra calculum. In minutas taleolas concifie Fraxi-
ir rim. nifiunuintur M. ij. quibus affunduntur vini albi
• Citi, lib.iij. ad tertias coquuntur : per linteum colati
■ iuris Cyachus in quo tenuiflimx ferratura: Fra¬
xini drachma infula fuerit , bibitur nnane cali-
ilculi duxs 0(^0 diebus continuis : Pnefervat a calculo
diu : quod in multis experientia verum compro¬
bavit. Cinis Fraxini cum aqua miftus ,fcabiem
Sm . ijbcu profligat. Recens cortex vulneri recenti
fuperligatus , ita conftringit , ut futura non fit o-
pus. Coquitur eius cortex in aceto , quod ex
ltf. lpongia calidum ventriculo adhibitum-, vomitus
compefcit. Idem in vino rubro coquitur , quo
j eri*, utilior foventurdyfentcricorum ventres,
w. Quamvis autem Diofc. ligni fcobem potu Ix-
thalcm credi tradat, elfe tamen feribit Ca.Talp.’qui
G«j*. eius decodo utantur vice ligni Guaiaci , foelici
\ ‘ *' fucccflli. Eiuscortex internus aquam , in qua
■ctei maduerit , coeruleam reddit , quam apponunt
Gallinis,ciim morbis vexantur,eodcm tefle.

Loquela deficiente corticem Fraxini Iingux tsjmU
fupponiiubet medicamentarius liber Wirtem- deiicteni
bergicus , Sc reftitutara iri promittit. Magnum fa-
ne remedium , fi verum & probatum. Fraxino - ,
Spleneticos, Nephriticos, & Lue Venerea affe-
dos flio curatos , inquit Lob. Qui igitur lintra- Luetytne .
menta venenum ? fiquidem ipfa adverfatur ve- re,l‘
nenis. An quia corpori non venenato imprimit
illam qualitatem , quam in venenum exertura
fuit. Siquidem Cantharidibus hxc perquam gra- Cdrh4ridet
taeft: ut pote inqua nafcuntur , viditant& mo¬
riuntur. Id vero,uti de Iunipero dicitur , ramo¬
rum alperitate polfe interimere quofdam , qui
noxam non fentiunt ex decodo. Corticis radicis
cinis nodulo exceptus cauter ij potentialis lup-
plet vicem madefadus &impofitus : indeque fo-
raminulum contradum referatum , immilfo He-
derxfolio , fovetur. Corticis, feminis & folio- ~ ,•
rumdecodum fiurditati fuflitu medetur, occulta ur “**'
proprietate. Sal Fraxini fu d ores movet urcti. fr*xi-
cis mixtus: medicamentis autem purgantibus, fe- n! *d !***
rola evacuat , ftimulofque agit. In immani 'illa "“t.n,
pelue Lugdunenfi , ubi ego Banh. medicus or di-
narius urbis ftipendio detinebar, obiervavi quof
damufos Fraxini cortice ad potiones fudorificas
pro pefce correptis. Ad reddendos capillos pul-
chros Cento medicamentorum VVrrtembergi-
cus lubec accipere menfe Aprili Fraxini gemmas
& folia, cad^mque ficcata & pulveri fata , quanti¬
tate medij ovi slinceo involuta macerare m lixi¬
vio , quo pili abluantur. VIum Fraxini ad fti- r„ZZ'°

pandas vites diximus in cultu ex Colum. Virgil.

& Tudes commendavit:

Fraxineas aptari: fuin furcafque bicomes :

Nempe Vitibus. Nec mimis hodie in uitis ve-
nieferendainter vices, quamvis facili i geiula:-
datur,& minus duret Acere. Verum quia Facilius
provenit Acere , & quia ferpentes eius umbram
refugiunt , ut etiam Aug. Gallus non ignobilis
Genponicus Italus teftatur, & in Italia; locis qui-
hilfdam Vitibus adleritur, vel potius Vites adfe-
runtur huic, ut ea luftineantut , quod & Cadalp.
teftatur.

Sed & folii ac fiondes hodie in qttibufdamlo-
cis in ufu funt ad iuftc ntan das oves Sc capra s;ipe-
ciatim prope Acidulas Vlmeniium, Fraxini paf
fim coluntur in eundem ufum. Priufquiro de-
cidantfolia , frondem decerpunt & prxiecant,
fafcictiloique conheientesin hyemem (iccatos re¬
ponunt. Quo tempore iis rodendos Sc devo¬
randos iulpendunt, id potriliin rlnr cercio quoque
anno facientes , ficut & de Coryli ranns ,uti-nos
oblervavimus.

Porro tantus eft materiei ufus , ut Fraxinum
pra; aliis copiofiflima; materia: caufa naturam gc-
neraifc , feribere non dubitaritPlinius : quippe
qua; obedientiflima Iit in quocunque opere,
tandiSmque pro haftis Corylo melior , Corno
levior , Sorbo lentior. Eft fane Fraxini li¬
gnum tenaciffimum aeduriffimum , obquas do.
tes & ad haftas expetitur, huicque longitudine,
reftirudine non aliud lignum prxferri , nedum
conferri poteft. Ad ephippia & fanifas confi¬
ciendas paflim expetitur, maxime in Anglia, Hy-
bernia& Scotia. Abacis , menfis , cochlearibus,
poculis conficiendis commodiffimum. Denique
quicquid ex ligno fieri debet, ita ut lubtile , fa¬
bre faftum etiamque iorte elfe debear , ut ma¬
gnam vim fuftincre queat , non melius ex alio,
quim exifto parabitur. Vtuntur & ad Rhedas
& fimilia inftrumenta. Ex radice pugionum ma-
I nubria fiunt , prjfertimfylyeftris , qua materiar

H:

i8o

HI STORIAE

elegantia pndi fts longe profertur , atque adeo
undulata {hiatum varietate , nec Acer, quidem
cedit : qualem in Polomx fylvis crefcerc audi¬
mus : immd vix pulchrius lignum in tota adeo

Europa crefcere tradunt. Nobde vocant: Germ.
j£bclcfd>cm : quale apud nos non crefcere artifi¬
ces reflantur. .

Ouxcunque vires prima: feu vulgari Fraxino
tribuuntur, iifdem prxdita eft & aha , Ifd e fhea-
cioribus, vel Tumeri indicio mfiubi maior hu-
midicas requiritur.Tum Vero accommodatior cit

Sednecillud prxtctcundum quod Oribaf. ex
Eleliodoro monet: Bafcs , crura , latera , cranf-
verfaria , Cubitos , tcftudines , adiuncdaquc cru-
o rgm* ra exteraque qua: in organis Chirurgicis am-
chlr“V- Uorl cxpctuntur ex Iligna vel Fraxinea mate¬
rie, qux fecundas obtineat, conficienda.

plantarvm;

dum venit ,fordefcens , & obvio terra: halitu in-
fedtus : pr.Ttetea c fronde & pabulis potus, Sc in
utriculos congeftus apum (ote cmm vomunt)
adhxc (ucco florum corruptus, & alveis mace¬
ratus, totiefquc mutatus , magnam tamen ctrlc-
ftis natur* voluptatem affert.

Altomarus iungit ex Plinio, ea, qux lcnpltt
cap. 14. eiufdem libri , de altero genere mellis,
quod vocatur Hotxum : Verum quum ea, qux
ibi dicuntur , nobis videantur intclligcnda de
Melie proprie & fimplicitcr dicto , hic omitti¬
mus. Videtur & Virgil.de Melie proprie dicto
feribere: Georg.4.

Protinus aerei Mellis ulcjha dona ^

Exeqtiar. - . , ... „ , findor A

An vero Ecl. 4. intellexerit Mellcu rorem de ccc- M ^

lo cadentem ut quidam exiftimant , aliis conii- roSm
derandum relinquimus. Eius hxc fune verba.

r j .1 .. vf p]l*

PE MELLE AEREO , MANNA, TE-

RENlABIN ET SACCHARO

Aihuzar in genere.

Cap. XI.

, , , 1 p. Iu nmltumque cogitavimus, quonam

InjtltHtt I ,-r- . .11 _ _ U U-inno • miam no-

11U aMUlUllll.x-Jiiv. . — - k

j_J\oco eft# collocanda Manna : quam no
ftram dubitationem iniccerunt potiflimum ii ,
qui Mei aereum exiftimant. Sed Experienti®
tandem Clari ffi morum Medicorum cedentes, at¬
que potiflimum i nfignis illius Altomari,ftatuen-
tis ac docentis Mannam efle liquorem leu La-
chrymam Fraxini & Orni , libuit hoc loco de ea
in genere & fpecie tradere. .

Arifi. de Incipiemus k verbis fummi Philofophi Ari-
mtlle '*«'■ ftotelisficfcribentis de apibus : Conftruunt fe-
rca' vos e floribus , ceram ex lachryma, arborum fin¬
gunt : Mella ex rore acris , fydernm ortu po-
tiflimum , & arcus coeleftis incubitu contra¬
hunt. Omnino ante Vergiliarum exortum mei
non fit. Favos itaque, ut di dum eft, cx floribus
faciunt. Mei ipfas non facere apes , fcd rorem
candentem deferre, argumento eft , quod uno
aut altero die celias ccra repletas inveniunt
Apiarii.

Theofb. Adhuc clarius Theoph. lib. 3. bift. cap. 9. de
meile aereo feribit , his verbis. Quercus ferax
arbor eft plurimarum rerum. Sin autem , au tore
Hcliodo, Mella quoque apsque ferat , magis
illud quoque confirmatur. Ergo nafeitur <Sc mel¬
leus hic liquor ex aere , nec aliis magis inlidet
frondibus.

P /;«. EX quibus & Plin. fua mutuatus, tamen minis

eadem declarat, lib. 16. cap. 8. Robora ferunt
&Vifcum& mella, ut autor eft Heliodus : con-
ftatque rores melleos e coelo cadentes non aliis
magis infidere frondibus. Et hb. ii.cap. 11. i?..

Nihil horum [apes] liato tempore, ted rapiunt
diebus ferenis munia: & meile uno, alterove ad
luminum , die cellas replent.
ix aere vo Venit hoc ex acre, & maxime fideram exortu,
mt. pr®cipueque ipfo Sirio exfplendefcente fit: nec

omnino prius Vergiliarum exortu fublucanis

temporibus. Iraque tum prima aurora folia ar¬
borum meile rofeida inveniuntur : ac, fi matuti¬
no fub dio fuere ,undas liquore veftes, capillum¬
que concretum fentiunt : live ille eft Ca-li fu-
^&or,f.ve quxdam fiderum faliva , five purgan-
. tis fe acris fuccus : utinamque elTet & putus ac li-

quidus , & fux natuix , qualis defluit primo.
m Nuncverb e tanu cadens alicudi ne , multumque

Tom. I.

E edura Quercus fudabuut rofeida Mella.

In Quercuu (ane foliis nonfemcl obfcrvavimus ^'cm

Rorem melleum , quemadmod.&infolusTilix,

quemnoftro iudicio , nec Quercus neque Tilia
(udabat : cenfemus Virgiliura potius Poetice lo¬
qui , quiro vere. Curtius tanquam miraculum
extollit , quod ex Quercubus mei deftillet , & dc
hoc Hefiodum ac Virgilium loco pofterius citato
loqui cenfet. Cordus prxter iam didum Mel¬
leum liquorem rofeidum vel aereum, etiam alium
agnovit humorem melleum , dulcem fponte dc-
ftillantem extraneis Quercuum , Quem Oleo-
incliti ipfe comparat, de quo nos Hb. tf.&lib.

■ Galenus lib. 3. alim. cap. 39. fic diftinguit : Mcl Meti* U
a plantis & ab animalibus eft fecretum. Oritur y
enim in plantarum foliis. Eft autem heque fuc¬
cus carum , neque frudus , neque pars, fedciuf-
demeft cum rore, generis : non tamen afndue,
nec^opios£,ut ille provenit. Memini, aliquando,
cum a: flate fuper arborum ac fruticum herba-
i nimque folia mei quam plurimum fuiflet reper¬
tum , agricolas velut ludentes cecinilfc , Iupiter Jfel?ju
meile pluit. Praece (Terat autem nox , ut per ®lta-
tem , bena frigida ( nam tum tempus anni *ih-
j vum erat) pndicque calida &
temperies. Peritis quidem natur® 1 " concretu
i videbatur halitus i terra & aquis a Tolis calore
fublatos , ac deinde exada tenuatos ac codos , a

— . . _ _ - I ...Ii.-* A

luhlatos, acaeimr. . , » j

! fiigore fecutx noflis concretos coalviile. Apud Mcl Lii
nos verb rato id accidit. Inmonteatltem Liba-

nOS VCUIWLU . . -

no quotannis pcrf®pe. Itaque coria fuper ter- .

ram extendentes , Sc ttbores excudentes , quod M***
ab eis defluit, excipiunt, & ollas ac fidHlia mei-
Ic implent : vocanti]: id mei rofeidum & aereum. ^
Proinde conilat materiam, ex qua mei genera-
tur, rori efle congenerem. Videtur autem & ex rcum.
plantis, in quarum foliis colligitur , boni malive
quid i pft accedere. Hadenus Galenus.

Qu® verb noftua fit opinio de Melie aereo Ga¬
leni, poftea apparebit fub titulo Mellis Cedrini.

Amyntbas lib. i.de Afi® manfinnihus, cum Meidi
tradat de Aereo meile, referente Athenso , ita reunM
feribit : Simul cum foliis id decerpentes compo-
nunt&: fingunt ad inftar Syriacae mali®. [ Ca¬
ricarum pinguium , qu® a Syria convehuntur]
Quidam glebas ex eo faciunt: Sc ubi fumere cohi¬
bitum eft ,difFradas ex eis micas in ligneis pocu-
culis , qu® Tabxtas nominant, dilutas ante^ &
collutas bibunt, guftufimili, ac fi quis mei dilu- ;
tum bibat, fcd multo iucundiore.H®c Athcn®i
verba optime refponden: noftr® Mann® Brian-
fonn® , live Lance® , de qua poftea. Qmd fi Ce¬
drinam intelligat?

Atabesfub rore aereo comprehendunt iere-

niabin

I bum
\,tla de

• 'Ulli

LIBER VIII

I rubum
i in* *b

I rt.

ini/tb/n

Ii roris

r /r*-

niabin. Mannam & Saccharum Alhuzar; quorum
varias fpecies tradunt, tanta obfcuritate* ut nihil
fupra. Quum tamen differant a noftris Europiis
Mannis , nec interipfos bene conftct, lubet om¬
nia huc referre, qua; de ipfls fcripfcnmtincipien-
tes a Serapione.

Tereniabin, infitille, cftMel roris. Ifaac:Te-
reniabin e lt ros cadens de caelo , iimilis melli
gran ulo fo concreto. Vocatur Mei roris. Pluri-
mu cadit fuperarbores in Orientis regione, Co-
ra(eni di dia, quibus folia fi mi lia fpinis viridib9,6c
floresrubri:& qui frudtum nonferut. In CafteJ-
la cadit fupra fummicates Palmarum. Vis ei emol¬
liendi alvum &c humeclar.di pedtus. Confert
natura calidis , potiftimiim fi diiTolvaturin aqua
Juiubarum & Prunorum. Aben Meiuai : Emol¬
lit ventrem & pedlus. Priftat qui alba & re¬
cens. Dofis a io ad 20 aureos. Ita tradunt Mc-
fua, Albufiri, Aben Cuefid, Attabari & Rhafis.
Verum Abix fcribit:Tereniabm pn flare Zuccha-
ro , fedare inflammationes febrium calidarum,
auferre fitim , ventrem mediocriter emollire.

Elie Mannam qui cadat ex acre , ficutManna,
lenire pedtus : plerumque cadere fupra fpinas
prididlas. HicSerapio cap.ii.

, At cap. 45. Men inquit, eftManna. Mefcha
Icribit , Mannam cire calidam , abftergere & e-
flmndare : virtutem eiusintentiorem autremiC-
forem ede pro diverfitate arborum fupra quas
cadat. Mefarugie tradit Calidum primo gradu,
temperatum in humiditate 6cflccitate, conferre
pedtori &: pulmoni : Eam qm cadit fupra Ta-
marifeum bonam efle tufli Sc afperitati pecto¬
ris.

In ColledhRhafis Manna traditur, cadere fu¬
pra arborem Malvavifcum , veluti Mei : moram
trahentem in ea albcfcere:atcito colledtam viri¬
dem e fle.

Habiceautore, calida eft in fine fecundi gra¬
dus , ficca fere eodem gradu. Melior cui color
clarus, acccdcns ad aibedinem, & nonnihilruf
feicens, Sc e ligno pure colledta. Roborat ven¬
triculum, adftringit ventrem , confert aqui ci-
trinipotaventriqiieimpofita. Vertit & in me¬
dicinas apofteniatiim. Exiccat catharrum ufus
dracn.i. in caput-purgio : mundat cerebrum,
cralfos vapores diftipat Sc corroborat. Mixta in
potionibus &icaput-purgiis , tollit tumores pi-
tuitofos. Mifcetur & confedtionibus magnis,
quod maxime fit filutaris.

Rhazeauthore I.^.ca.zo. Tereniabin calidum
efl, ventremque fol vit, atque guttur lenit. Et l.o.
c.i4.Mannam,quam antiquis Mei aereum diciait,
ad raucedinem commendat. Etc.15.6c54. In e-
vacuantibus medicamentis addit.

Avic.iudicio ,Mannaeftomnis roscadensfiv
per lapidem aut arborem, dulcis : coagulatus fic-
vt mcl tcxiccatur fievt gnmmi', quemadmodum
Tereniabin &c Siracoft , [ Efl: Manna, qui apudl-
talosinufu : Bellun.] & mei quod adfe-rtur ex
Callet a m ,in Reb : [ Altom. Antiquus codex ha¬
bet hafce Eracoft , & Mei afportatum de terta
Cufarau fylveftri. ] de fingulis fuo quoque capite
diximus. Aifumit priter fuam levitatem & dul¬
cedinem aliguid de natura & virtute eius rei , fu¬
pra quam cadit.Hic Avie. l.a.tradl. 2.. c. 489. In
margine annotatum Men eife commune nomen,
ad omnes fpccies Manni. Idem cap. 495. Mei
[ HalTel ] eft liquor cadens fuper flores & reli¬
qua , quod apes colligunt : eftque vapor qui ele¬
vatur & maturatur in aere , convertitur «Scincraf-

i3i

fetur oodtu : & mei fa&us decidit. Et quandoque
Tom. I. - 'i *

cadit mcl licut eft in monte Chaferara. Variat '4^ic.dj-
fecundum ea, fuper qui cadit. Quod ma nifeftum^"*47'9-
eft, colligunt homines : quod vero occultum , a-
pes. Et cap.704. Tereniabin [Bellu. Tmngibin,
fpccies Manni,qui m Oriente valdd in uf„ ] eft s,b,n '

ros plurimum cadens in Corafceni [ idem Serap.]
m locis, qui funt ultra fluvium: &in noftrarc-
gionc [Bochara,in Perfla : Bellun. ] ut plurimum
cadit fuper Ahaagi. [Spinas,Serap.] Melius eft re- DeUttu,: '
cens, album. Eft in. cahditate temperatum , le* y,ret‘
niens, abftergens , confert tu/B , & lenit pedtus:
f edat fitim & Choleram. Facile evacuat parti¬
culari proprietate. Dofls \ 10 aureis ad 20. Et c

?uccaJrum Alhufar [Sachar AlhafTer. ] eft s*cch*ru^
Manna cadens fuper Alhufar veluti frufta fal.s. -Alhujar-
Habet cum abfterflone paucam acerbitatem &:ar
m aritudinem. Vnumeftiamerum album : aliud ,ameri4m
eft Alhagiezi ad nigredinem declinans. Eft ab- *lbum'
fterfivum cum acerbitate. Zuccarum Alhazar a-
cmt vifum : confert pulmoni & hydropifl cum
iadte Camela: noviterfoeci : [ Rhaf. cum ladtc Ga-
melino & Serap. cum laCte MandragoriJ non fa-
citfitimflcut reliqui fpecies Zuccari : quoniam
cius dulcedo eft parva : bonum eft ventriculo &

Hepati confert, renibus & veflci.

Serap. de dido Zucharo: Abufar hic feribit c.

50. Et Zucharum Haofceri Andacani confert fto- 4uch*rum
macho propter fuam ftipticitatem & acerbi- H,l*Jcer’~
tatem : confert in doloribus renum & Vefi-
cs , abftergit vifum Collyrio : exiccat 8c refoluit
pannum oculi [ftifFufloncm fonc. ] Haufum non
luim creat , quia pauca abfterfl.mc pnditum,
propter quam 6c hydropicis confert, potum ciim
ladte Mandragon , id eft , Lafaha. [ Cameli.

Avie.] Recens calidum eft &humidum: Vetus
calidum & ficcum: Confert verito fi cati bus ven¬
tris , cumque lenit. Hauftum cum Oleo A-
mygd. dulcium confert Colici i Vetus ex eodem
phlegma ftomachi abftergit , fed fitim induat,

&fanguinem cra Ifum generat- At quod affertur
ab Aliemen , quod Maftici fimile eft vocatiir-
qu e Zucharum haofcer , prodeft ftomacho &he- Zf/cb/trssm
pati propter paucam amaritudinem , qua pndi- ha°f“r .
tum eft : & a proprietate quadam confert indo- ^
lonhus veflci ac renum , hafque partes mundifi-

IfaacBenfulaimen. Zucharum ex regionibus
Hcigen,^ quod eft nominatum Zucharum hao¬
fcer minus dulce eft quam reliqui fpecies, fed
magis exiccat. Quare non aufert fitim ficut alii
fpecies Zuchari : fed laudatas operationes pri-
ftatin doloribus renum: & quando bibitur cum
Iadte Mandragon idem priftat , fed efficacius Sc
manifeftius operatur fufpeiftum, atq-, pericu-
lofum in naturis calidis.

Aabrianifa : Hahofcer habetlatafolia , na- Hahofcev
fcitur uno tempore anni: & habet Zucharum quid.
quod egreditur ex oculis ramorum eius, &c ab-
exortu foliorum eius, Sc homines colligunt dc eo
rem convenientem, in cuius Zuccaro eft amari¬
tudo: & egrediuntur abeo Mala[intelligimus
nafei in ea arbore Malajfimilia tefticulis Came- MaluPmt-
lorum egreditur ab iHis pomis res quxdam
adurens , qua non eft aliud priftantius .caute- r»m.
rium .Eadem & culcitri & pulvinaria impientur.

Arbor eius vocatur Chercha: cuius folia incifa
emittunt lac , quod Maio colle6tuin coria depi-
latin eo macerata. Lignum eius leve eft, grof-
lum, reiftum , pulchrum , ita ut etiam Mufici il- ugnum
ludin ludicris fuis cantilenis braebi s & cruribus aunte.
fmminarumcompatarint Aliud Hahofcer eft Hfffcr ,
lpeeies Tithymalu,'

1 r ^

JK HISTORIAE

Haftenus Scnpffi & citcri Atabesdc Meile
mi/iiium acrco live toni, St de Manna , fatis quidem bar-
%Z*A b«a: quorum obiter .atque abfque fenfus im-
mutatione [ vtt fperamus ] placita propofuimus
cus. i nobis dedolata : qui tamen ita obicuta nobis
videntur , vt pauca certa ex n s colligi $c concludi
in hac rerum ohfcuritate poilint. Qui certa er-
vet , erit nobis magnus Apollo.

,«a»« Nec prxtermittendus Avcrroes qualib. 5. coi-
jCtrrw. lea. de Manna fcribes granulolam intelligere vi-
Trrregtbm <jemr >aiucerte liquidam. Ait enim: Tcrrege-
bin , id eft. Manna, eft ex fpeciebus antiqui
Manni, qux provenit i partibus fuperiorlbus
Syrii vel Indis : eftque fimilis Saccharo, m luis
virtutibus, calida&humida in primo gradu: &
eius proprietas eft purgare luaviter choleram ,
quamvis debilior fit aliis purgantibus: ideo da-
tut in paffionibus calidis, etiam antequam ap¬
pareant figna digeltionis.

Audiamus quid Neoterici dc iis tradant.
Ketttnco- Hermolai quidem A: Marcelli opiniones e
r„*> fl»n. Meqc apreo > Manna Sc Eliomelite poftea tra-
demus fub titulo Man ilue Manna facrarum ltte-
r„rm.t. rarum. Nam Hermolaus propcmodumin ea eft
opinione, vt credat idem efte Elsomeli & Acro-
/*• meli , quod tanquam i ventate alienum impro¬
bat Cordus. Matth. autem feribit Hermolaum
vicinitate Elsomelicis & Acromehtis decep¬
tum , dubitaffe utrum Elsomeli fit Manna.

Mannam Elsomeli efie negant Lacuna.Rueli.
Ryffius, Brallavolus , rationes autem cuc non
fit, infri dicentur. .

M*nn* Ruellius Mannam roridum vel aereum mei ei-

mat *e' fc PX eius dulcedine fufficienter vult conftale:
r9Hm’ mellifluumque hunc fudorem veteribus, prxfer-
yeteribus tim verb fcaleno, Plinio & Diolcondi , non ln-
»0» nuo- cognitum fuilfe feribit : eofque magno implicati
gr.irum . errore qui Mannam putant Elsomeli vclcrloiis

£rr,r ■ fui ite. , .

Crinitus lib. de honelta voluptate improbos
& ionarosvocat ,qui Mannam, cuius nunccom-
munisufus , ante Galeni tempora ignotam Italis
affirmant, addens. Tiberio imperante , Manni
ufumi Medicis probatum , licet alio nomine ap-
pellatint : Cellurn fui fcntenux adftipulari Sc
_ - Rorem Syriacum apud cum oportere incelligi,

B>’ ^ r“ quem Hebrsorum monumenta & recentiores
‘mm»* h ■ Medici Mannam vocant. Diofcoridem nominare
l/am. Mannam kv&av* & Orpheum inter t lymiama-
• .. t-, r . . _ _ Hoein t-H 11 c nnne

PLANTA RVM’

eft Manna cadens fupra plantam Alhufat , cui M„jUr:
eadem vires Avie, tribuit , quas Gcxci fuo fac-
charo. Ergo idem eft cum Zuccharo Alhufat
Grxcorum faccharum. Ex quibus adhuc colligit
Saccharum melleum efie rorem. Quem fic ratio-
cinantem reprehendens Cordus , vehemqnter fe ^
mirari ait .ipfum fuffragiaab Avie, petere, quem r^rf4
ulque adeo detelfatur , & cuius nullam facit
autoritatem , vt pote qui fe non admillurum pto-
teftetur , nili id in gratiam amici faciat. Nos vero,
infit Cordus, haud temere Avicennam hoc di¬
centem reficimus, etiamfi contra noffram fenten-
riamfcribere videri poltic. Ideo autem hoc Ma- rtAtfat
nardi argumentum reiiciin«« , quoniam per Ha-
hofcet, quod idem eft cum Alhufat Avie, non
eandem omnes plantam intelligunt, aliis refflam

& proceram quandam plantam , aliis certam Tii

thymali fpeciem fic vocantibus. Prxterea non
conveniunt inter fein definiendo zuccharo Al-
hufar autores. Avie, enim dicit id Maniqim clfe,
qux cadat fupra plantam Alhufar. Serapio con-w /a
tra autoritatem Abrionifi , fetibit zuccharum/'»"»"-
Hahofcer egredi ex oculis ramorum fui pian¬
ti, Sc ii locis foliorum cius , hoc eft , otia folia a
planta fua& oculis enafeuntur. Quare cumiU
lc Mannam effie dicat , hic vero lachrymam ex
Hahofcer emanantem , nondum compofica con-
troverfia nullum fuggerit Manardourgumentum.

Nos tamen credimus Hahofcer plantam elfe , .

Canni Sacchari non dillimilem : qux perinde ut
Sacchari canna Saccharum ab oculis emittat : “

fui generis Sc mintis dulce , quam verum Saccha- s*cth*n
l-um , atque adftriarone & amaritudine etiam
abeo differens. Si autem contingit etiam Man-
nam fupra Hahofcer cadere, poterit hic Manna Mam
Alhular vocari , uteciam Avicennsfalva maneat
fides Sc autoticas. Quod verti eadem fit materia
Mellis apum, Manni N Sacchari antiquorum,
haud quaquam concedendum putamus; Diversi
enim a Manna efie Saccharum anciquorum mace¬
ria , fuo loco offendetur. Neque vero Mellis ac
Sacchari materiam rorem veteres etle “ed'“e-
ruht, alioqui nequaquam , id eft, Mei

rolcidum vocalfenr. Nam dum Mannam vocant

rofcidumMel,ad diffiaetiain Mellis apum, pr*fu-«»r«» j

mune apum Mei tore non conflare ut Mannam./^*"
Quod autem diverfa fit Mellis apum marena an ...

1v1annamAw.-a.yo.wv . -

C"”"“ ta refer re. Ea autem ipfa verba Manardus citans,

ta rereuc. -

T' , ;n Epiltolis, Criniti fentertix adftipulari non pol
? r"5. Ac Rori SynacumCelf. efie vulgi Sumac ffi
.»■ fetibendum fuilTe , Rhos , voce Greca D,ol-

1 cotidi Mannam , eiufdem Manardi ludi-

1 cio , efie amls-fe/act htteii « Galeno apud Ui-
pheum: atque excribracionem & ptilvifculum
quendam Thuris ad fuffimenta idonei. Neque
igitur Celfum, neque D.ofc. neque Orpheum,
quotum teftimonio nititur Crinitus , id probare,
quod contendit: Tiberio fcilicet Cxfareimpc-
3- tante , Mannam hanc , quam nunc paflim ad
alvum nobilium (pretio&emmrescft ) lemen-
dam exhibemus , in agnitione £Sc ulu fuiilc Medi¬
corum. Nifi tandem fortiores rationes produ¬
cat, nonfe ab Averroe receflurum ,( aic Manar¬
dus ) fed Mannam hanc inter ea repofituium,
qux poft Galenum in ufum venerunt Medico¬
rum. Nifi forte quilpiam antiquitati favens, Mei
fylvefttc ,utSvidas, vel Mei roris aut atris , ut
'MtlJSlif (jaienus , vocatum ab antiquis contendat : cui
/"’'1 nec nos magnoperd repugnabimus.

•ZKdunm Idera Manardus fcnbit : Zuccharum Alhufat

uuou iimu» v.avvi*«. - - [ - nec Mt,

rore , multae mellis & apum proprietates palim .
oftendunt. Mei enim (empcrquocunque veris
&iftat?s tempore in floribus reperitur: Mellei
autc rores non femper,fed rariflime apud nos de¬
cidunt. Mei tam no diu , quam interdium flori¬
bus repentur: Melleus ros tempore tantum ma¬
tutino. Mellis circa Meridiem plurimum in flo¬
ribus deprehenditur : Melleus ros incalefcente
Sole ftatim perit. Mei dum in floribus contine¬
tur, ferriper eft liquidum: Ros Melleus concre¬
tus eft. Mei apum m floribus continetur: Ros
melleus fupra folia plantarum decidit. Mei ve-
tuftatem non tantum per fe ferre longam poteft ,
verdm etiam omnia alia, quae hoc excipiuntur in
multos annos confervare, quod Thcriaca, Mi-
thridatium &alixhuiufmodi confedtiones clare
oftendunt : Ros verb Melleus ,hoc eft Manna,
non folus quidem incorruptus unum atque alte¬
rum annum durare poteft , nedum alias res a cor¬
ruptione tueri. Itaque in favis etiam, aut favis ex-
prefliim mei , brevi corrumperetur, fi melleus
ros apum mellis materiam prxberet. Prxterea m
Septentrionalibus regionibus maxima mellis eft
copia, ut in Lithuania,Livonia& vicinis regioni¬
bus, in quibus tamemariflimi mellei rores con-
fpiauntuf-

LIBER

ipiciuntur. ^ Porro fi ros eft mellis materia , qua¬
timus 5 qui fiat quod hic in flores tantum deci¬
dui. Cado enim delatas in ea potius fedemit-
tcret , qua: lata &expanfa funt, vcluti folia plan¬
tarum , & minime in tantillos flores ? Quoniam
vero mei nonin foliis plantarum , fcd floribus
reperitur, atque iis non cotis , fed abfeonditis eo¬
rum anfradlibus , &poftcriori tantum parte at- I
que receffu, haud verifimile eft, mellis materiam '
tote conflare. Quomodo enim his praeteritis •
lati/Jinft etiam foliis , in florum ultima penetra¬
lia tanquam furtim irrepens atque ex induftria
in latebris le abfcorifirm recipere poteft ? Po-
flremo conflat omnibus, qui ufque ad extremain
t l^nedtutem apum naturam ferutati fu nt rufticis,
t api. aPeslplasmellificaturas , tantum efloribus col¬
le dium liquorem in favis reponere. Rores vero
melleos cum decidunt, haudquaquam ad favos
convehunt :quodiph quoque verum elle depre¬
hendimus. Pneterca mellito rore delaplo ad
hurte frequentes quidem-convolantapcs , mini¬
nae ut cum in alvearia revehant , fed tanquam
ad cibum ik paflunt: quo adeo fe replent, utpror-
his inertes eC ignava: reddantur , multxq; emo¬
liantur. Itaque ruftici dicere lolent , mellitos
tores bonum quidem paftum apibus prxbereflcd
ad melhficationem minime conducere. Interim
enim dum roris fuavitate allecta: cibi avida: deti¬
nentur, nihil ad alvearia convehunt. Quapropter,
nemo nobis pc-rfuadebit rorem mellis apum ma¬
teriam elle. Hadtenus Cordus : cuius quidem
rationes non minus manifcftas quiim veras cui¬
quam videri facile cenfemus , ut plura fuper iis
'*nn* a<^ere llai,d videatur nece fle.
nt mUs Non dubium efl, inquiunt Monachi , quod

uhv. quanto recentior eft Manna , tanto melior. Ob
id Manna Oricn talis parui fit in Italia , quia non
bnta. potefl haberi ita recens ut Calabrica. Ea autem
*' duplex eft, fc licet aerea , qua: cadit vcluti ros hi-
tnn.t Per univcr^s arbores tk plantas & lapides, quam
‘ quidem vocamus Mannam cceleftem fi ve ajr-
cns. ream. St proprie eft Mei roris. Alia Manna eft*
nn* q«* peculiariter ex Fraxino & Orno colhgitur.
ColliSunc etiam Calabri quandoque Mei ae¬
reum , id eft , Mannam cceleftem fuper varias
plantas ck fuper lapides , fient & alia: gentes : fed
hoc fit raro , nec ita denfatur. Manna autem ae¬
rea fecundum Arabes habet plurcs differentias,

, telle etiam Mefite. Cenfent communiter Docto-
f} rcs 5 apud Arabes Tereniabin &Siratoft elle fpc-
ciea Manna:. Siraeo fl autem five Xiracofl , five
Alfirecoft, ut fidem Monachi tradunt , idem eft:
verum de his copiose feribemus capite proprio
deSiracoft.

con- BtalTaVolus in filo examine feribit. Mannam
™o- rorenlcondcnfatum nemo dubitare audeat. Su¬
perioribus annis Ferraria: inhorto Excel, medici
Sigifin. Nigrifoli cecidit; is copiam collegit , at¬
que probavit. Eft ftatutus locus in Oenotria, m
quem fi ngulis reflatibus defccndit , & ab omni¬
bus paflim colligitur. Neapolitani reges occlu-
fere locum, ne quis fine vectigali colligeret. Dum
■lis locus occlulus fuit, non defccndit, eoreclufb'&

■.no. ve«ftigali remoto , iterum defeendere coepit. Sed
& iterum claufo loco & tertio reclufo & claufo
ceffavit : ut neceflarium fuerit , reges quibiifque
permittere , ut colligere poftint. Hoc mihi retulit
Illuftnff. Federici regis Neapol. digniffima uxor.

Sunt autem tria Mannae genera in Calabro fo-
nw* lo colledh. [ & dictu ante quomodo Hebrxorum
e Manna vera fit de generibus Calabrinz ,dc qui¬
bus mox.

Tom. I -

VIII*

*** K

Heiih ol . Mannam fub Ebomali comprehen-
dit,cui confentire non polfumus. Mannae ccelo
defccndit: Elaeomeli ex arboribus fponte manat, not‘
&cc.

Bellon. libello de arbor.conif. Mellis Cedrini
, duas prarcipuas differentias facit : liquidum fcili- Mannalm.
I cet &c durum. Frequentiffimam Gallis aridam %ntda
j Mannam dicit qua: cx vicinis & variis montibus dltrA Eti‘

\ petitur, adeb ut huius diferimen publice h nego- '
tuitoribus fit cognitum. Siquidem Mannam iftam
| feu Rorem Cedrinum , quem in officinis afler-
vant, fi|is nominibus diftinguunt:& alta Calabri-
nam , aliam Granatam , aliam Brianfonam , aliam Manni
Ambrunenfem dicunt : quae inter fe difluniles
fiinr. Dicit prsterea variu eifedurationis tempus: AmbrH-
aliam enim ftatimpoft annum exolefeere , fi- henfis.
tumque redolere : aliam tardius corrumpi , ut ad Buratio'
quinquennium adfervari poflit. Omnes tamen ””**”*•
ficciori loco gaudere. Sed liquidam Mannam,no- *M'
bis alioqui infrequentem , temperato loco non Manna U.
hnmidb nimis , nec adeo calente reponi debere,

Omnium ortum in media aeris coiifti turione ex
rore in Vere circa principium xftaris elle conftie- orrm
ville. Mannam in Libani Cedris potius qu£m a-
liis arboribus adhxrefcere : fic etiam in Europa Manna lU
Laricibus malle copulari. Indigenas ad Larices
fummo mane feftinare. Nam quum fol llluxe. Mann*
rit liquidam evadere. Hinc duas eius fpecies
conftituit : Liquidam , quam proprio nomine A-
rabico Tereniabin dici ait: haneque effe de qua
Hip.& Gal. meminerint : quamque divertis capi¬
tibus Serap. &Avic.£ Manna licea diftinxerint.

Mannam itaque liquidam five Mei Cedrinum,
cum nobis nunc nullo in pretio habeatur , am- Mel cedr*-
piius fervari defii Ile. Mannametiam, quiamox ni,m'
fnatur,magno varnire fol ere.

Mannam , Godem tradente , Veneti alirer Mannsdt-
qu4m Galli negotiatores diftinguunt, & variis foMHoVe-
nominibus appellant. Siquidem quum merces netorum-
undecunque ad nos deferantur, varia Mannarum
genera agnofcuntiprteapuam tamen granula tam,
quam vulgo Mirtichinam nominant. Alteram
Bombycinam,

Fuchfi j indicio , Mei aereum & Ros Libani Mel
Gal. appellatum non eft nifi Manna Arahibus,no'- ^„f°s Lr
mine ab Hehra:is mutuato : quibufdam Ros Sy¬
riacus dicitur. Duurn eft generum: alterumliqui-
du, quod Arabibus Tereniabin, & Hipp. Mel ce- ;
drinum dicitur : atque fervari defiit. Alterum ari¬
dum, quod hodie alfervatur in arculis ligneis aut
vitreis , & fupraferiptis diftinguitur nomini¬
bus.

Matth. Mannam quendam liquorem five ro- Manna
rem fuavem vocat ex aere venientem , fublucanis
temporibus , arborum ramis & frondibus , her-
bis, lapidibus & folo interdum ha:rentem , qui
brevi temporis curriculo coalefcens, grumoius in
Gummi morem efficiatur. Huius duo tantum
genera fe in Italia vidi Ile fatetunquorum alterum
ab orientali plaga, alterum ^Calabris deferatur. 0r,ent*t*-
Oriefttalis duplicem effe fpeciem : prsftantifli- ^
mam Maftichinam : vilem Sc adulteratam, Bom-
bycinam. j

Duo quidem genera & Mauritanis diverfisca- r
pitibus prodita agnofeit : Mannam nempe,& Te¬
reniabin : fed non aliam inter ea fpecierum diffe¬
rentiam facit, qu&m quod alialiquefcens,melli fi-
milis, alia in grumos concreta videatur, quam af-
ferit elle illam qua: ad nos advehitur.Quam antea
ex Bralfavolx tcftimonio a quodam coemptam
Melli fimilerri diximus, Matth. cenfetex eo gene¬
re fuiife, quod MauritaniTweniabin nominant;

2

Ros Syria -
. ens-

T etemabm

nbjet'

}!S+ H I s T O R I AE

ctfi contcatiumipieBralTavolus fenferic , qui vult
’ MaurkanorumTcteniabin effc eamMannam.qua

Plures,Man-

nam veteribus pr*^ Galeno incognitam

*»»/»<»• foilTe. Quibus illud reclamat quod lple Gal.
tMAm. de A]im. fic. fctipfic. Huius etiam memine¬
re Atift. Theophr. Plin.f alti, ut in ptatccdcn-
«ibo» liquet. Cenfctquf Matth, 8= ab, mub,
re* duplex illum hanc ipfam intellexiflc , qua 10 l"11^
tnit*U* a murj fedloco differentem.ldc.n teftatur (e Man-
M.„h. j/ nim utriufque confiftentue e ccelo demiliam vi-

h' Me m Comitatu Gotitieub.tiniyetfoque Feira-
rtenfiagro, ac circumvicinis locis . Anno a Uru-
11 o nato 154S- Maio Munio menlibus , fiulleque
Trn'«K*. jpfi ambarum colligendarum amplilTimam tacu -
ratem. Siquidem ea , quur Hei, Frsxm.de Or-
noaloffi frondibus adh rferat, gumm. modocon-
M.n«*U- creviffet, colore candida. At qua: fuper Amyg-
r..,.u fi.,- doli , Pctiici ac Quercus folia deciderat , me Us

modo liquefcens,abatboredelluxiirctflavo colo¬
re. Quo futium elTc utfacile crediderit , non lui
M*™, ipiius facultate gumm, modo Mannam concre-
o tttt uttdt. icere, Icdfoliorum , in quibus delapib recumbit.

Quare ab Arabibus dtllg;ntiffime perfpedam
utriufquc Manni hiftoriam diverfis pecfecapitt-
I"“* bus tuis monumentis prodidiffe. Cecidit quo-
aue, eodem notante, e cado Manna admodum
copiofa, Maftiches grumis linulis, agro Tridcn-
tino , in Ananienfibus montibus, & pratfemm
* fuper Larices arbores : quo Iit , inquit , ut hinc

& cx caderis manifefte deprehendatur , non pa-
rutn Altomarum aberrare, qui contendat, Man-
'Criniti er- namqux in Apulia & Calabria legitur, e t*t°
e-r. haudquaquam cadere , fed cx planta exfudalle.

Caitcrttm exi his, qui Tinnis Mannam credide¬
runt clfe Cffileitem, unum Crinitum Florentl¬
num notat , in cuius ccnfuram Manavdils cpifto-
StrA„ lam confcripfu.de qua re Cupri. Veruntamcn ve-
aar/ niam illi dandam purat Matth. cum & Seiapio
Thuris Mannam cum coclclh inepte confun-

M*r>7S* deri.'acnrz in.com. in Diofcor. Manna eft vapor
valde crafllis & fuavis, qui interdum elevatur vi

<&lis,&nodtiiconcrcfcens,condenfatusdefcendit

Deleltm. fupra herbas , ■fupra folia & ramos multarum ar-
< .r.tnulof*. borum>& tande fupra pecrasiCongelaturq nltar

yiAW>* 1 aurnnii. Praefertur quae in folia arborum 'cadit,

M4“h" qua: tota eft gtanulofa , alba .dulcis, guftui grata,
fimilis minimis granis Mafticbes -. Kinc dida
Uorum. Manna Maftichina, licet dicatur etiam Manna fo-

«■» liorurn. Secunda eft, qui delWetin ramis. Dc-
5 terior qui cadit fupra petras : grana fttnt ualde
craila , coloris obfcuri , nec faporis ita grati

M an A r>
morum. 3
2,f <tn
f tixorum

Lo,

ilia , LOlUII b Ullum ■ a ‘"i T»

Optima Manna defertur communiter Vene¬
rias ex Oriente. Advehitur etiam ex Calabria
Romam, tanti bonitatis, utpoJIitconfcrn cum
OreemMa. Orientali. Tereniabin Arabum entidem Lacum
indicio eft fpecics Manni liquidi, qu alis in mon-
BeleSae. te Libano. Melior in foliis Fraxini Sc Populi,
quam in aliis arboribus. In Perlicis & Amygdalis

non cogitur in grana.

Sive liquida iit live arida, eligendam luadet

Fuchf. albam, recentem, dulcem, puram & ex¬
crementorum expertem , exftirpibus odoratis &
-falubribus colledtam. Eft qus ftatim poft annum
exolefcit&fitumredoleat. Alia tardius corrum¬
pitur, ut ad quinquennium sed fer vari poflit. O-
mncsftcciori loco gaudent. Mala cinentia : pef-
JZ".. fima fufca.ccetMfa, antiqua. Hrctemporemol
caUbrec*. leicit.doltimque prodit. Amato quoque Manna
o rtemlu cipros melicus condenfatus : qut tria genera fa-

duplex:

plantarvm;

cit : CaUbricam, de qua pctft e a : aneM.il em,

quam aliquando granulofam efte dicic ,

lutc Arabibus Mannam didam : aliquando liqui- Lotus

dam.iifdcm Tmwaluii.Manna.tnquitidem, mul¬
tis in locis hodie fupet arboribus cadit , ut apud

Rh.tgufium: ubi quoque colligitur, & Venetus
& Anconamadfcrtur. i

Suidas fylveftre Mei e cmlo cadens appellande Melf,K.
quo & Pomponius videtur fcripftfle m fua Cof-
mogr. pneipue in Indu defcnpcione , quum ait.

India tam pinguis alicubi, Sc tam feracis Jolt, ut
in ea Mella frondibus defluant.

Manucl Cimius nobilis Belga & Lubt. Regi a
negotiis, eodem referente narravit, Poutugal-
lenfcs rufticos invenire folitos fuper arborum fo- 1

liis rorem melleum , qut mox in fpeciem facchqn
condenlaretur: qui quidem ros , quot.es jnon

enim quotannis defluebat] coelo dcfcendcict
felicitatem illius anm mfignem prifagicbaC.

Manna, inquic Acofta.de qua tot dotti vm
fcripsete,inueniturin Vzbeche maiore trium ge- .eflarru
netum I vnde ferunt Ormuz Sc m totam Indiam.

Sunt Sc alii dui fpecics ptiter Calabrmam.

Manna autem non eft medicamentum novum
autincognitunvantiqtlis, quamvisminornnuftt,
quiin apud Arabes. Serapio eam confundit cum seeaf.,
Manna Grumorum. Fudiiius verb eius vius tol- ^
Iere vult, fed pauca cum ratione : cum fane m utu

medico multi fit facienda.

Sed placet ScAltoman Jiligentisfcriptoris pia- Alterna

cita de Manna notabiliora producere. Nam pc-

cubarem opinionem habet de eius genetatiouc. ^ ^

Rationi confentaneum .infitille, utquibufdam
etiam particularibus aeris conftitutioaibus , Icte-
nis tamen femper , ac tranquillis e xifteotibus,
liquor quidam fuavis , mellei conliftentix , ron-
que fimilis , nec non res quidam tacchari, (eu
mmmifimilitudinem pn (e ferens , prujni in¬
dar, generetur, ccailiufculis quibttfdam , mpcrim
etiam Scientis e terra vaporibus . atque aqua
diurno tempore a folis calore fublatis.ex.ufteque
tenuatis ac coelis :Et deinde fiipcrvciuentis no¬
dis frigore concretis feti congelans, aedendum
decidcmtibtis. Qua ratione liquidam rntenm Mele,,
Mannamgcnerari rori fimilcm , quam rofctdum .
fert roridum mel.aut ffltem eidem fim.le, appel-
lare licebit : interdum concretam atque congeia-
tam.laccharo , feu gumini fimilem.prumx inftac,
quam roridum facchariim iure appellate potet. -
mus': Icit mattis pruinofum, cum pruina magis pJ14u(^
quim rori fimilis fit , eidemque m cius genera- jAttha
tione refpondcac.

Hanc fuam opinionem non modo ponit
ita Altomarus, fed infuper quifttottes auafdam,
eam iibiftrantes proputut ac foluit. Cum ros,

inquit , in temperie, ac temperatis locis ma-

ais generetur , pruina vero in frigidioribus : & li-
qmda manna fcu mei rofcidum , rori : concreta

verb.Sc quicoagulataeft.pruinicorrefponde- t
at, haud temere quis quiret, num eodem anni

tempore , codemque loco ambo generati vale- £ *
ant : Refpondet, Ita: qubd.quamuts vterque ha- ‘oJm
litus feu vapor , cx quo tam liquida , qu^m con- partfe
creta manna generatur, it Solis & diurno calore, ?.««

vti dicturo, fiibleuetur , atque k fttpervemenus
nodis frigore prope cerram infrigidatns ac con¬
cretus tandem delcendat, quemadmodum de to¬
re & pruina d, dum eft: Difsidcnt tamen inter
fc maioris minorisve ratione. Nam,!icut,cu.n
exiotmm fuerit nodts (upervementis frigus,
qucnud.ros magis generatur, perinde etiain^:
liquidum, rofcidum, aereumque raelApodfsiraum

^ oianitur

LIBER

gignitur : fi verb maius fuerit fuperuenientis no¬
dis frigus , congelatus idem vapor a maiori fri¬
gore, priufquamin liquidam & melleam fubflan-
tiam convertatur, concreta Manna , pruinsfeu
etiam nivi fimilis procreatur. Etcnimmaioris fri¬
giditatis efl congelafccre, tefle Ariflotele. Qua¬
propter in temperatis etiam natura locis,ac etiam
calidis St xflate nihil impedit, quominus quan¬
doque pruina generari poffit, particulari cadi fla¬
tu ( fuperveniente nocte ) frigidiori exiftente , &
ittgeUt* 0£, eandem etiam caufam coagulata Manna feu
conge^ata fimiliter eodem in loco, eodemque-an-
ni tempore , diverfis tamen nodibus , ficut &
liquida generari poterit: quamvis ros in temperie
atque temperatis locis : pruina vero hyeme &
hyemalibus locis magis fieri videatur. Nam i-
dem operari poterit particularis aeris cortftitutio
5 ^u°d regio feu anni tempus frigidum.
At fi dixeris, ex Solis calore, xflate prazfcrtim,
extenuatos tfteodos adeo fuille pridie , ob cali¬
dam & ficcam aeris intemperiem , fublatos vapo¬
res', nt concrefcere amplius , feu congelafcere
pruina: inflar,^ fequentisn.odisfrigiditate,etiam
valida exiflente , haud quaquam valeant adeo ut
elutio. concrcta manna fieri poffit: Refpondet ille , non
modo non impedire, fed conferre admodum ad
promptiorem, celeriorem , maioremque coagu¬
lationem feu pr*calcfados vapores feu halitus.
Etenim citius ob eorum tenuitatem acimpenfius
a fequentis nodis frigore infrigidantur , & pro-
r<i*tto pterea congelantur : Quemadmodum fi qui vo-
luerint, citius aquam refrigerare, Soli primo ex¬
ponunt ,8t qui circa Pontum habitant , cum in
glacie habitacula faciunt ad pifeium venationes,
(venantur enim intercidentes glaciem ) aquam
calamis calidam circumfundunt, pr, opterea qubd
citius coagulatur : ita ex prxcalefadis i Solis &
diurno calore vaporibus, & deinde feq. nodis
frigore congelatis , nihil impedit, quominus con¬
creta Manna reflatis tempore gen erari pofiit, que -
admodum ex ipfis concretis £ pauco frigore
mei roridum fit eadem in regione,eodemque an¬
ni tempore , modo frigidior fliperveniat cceli
flatus in feq. node. Quinimb & reflate magis,
ubi eandem , quam diximus , fervauerit conlti-
tutionem. Ex didis colligit, quod , veluti ma¬
teria ex qua rofeidum feu aereum mei generatur,
ciufdem eft cum rore generis , [ cxGal.lib. 3. de
alim. J ita etiam ea , ex qua Manna concreta,
quam roridam vocant, eiufdemefl cum pruina
generis, [ etiam ex Arifl. automate : quilib.de
Mundo ait , pruinam nihil aliud ede qurlm rorem
concretum:] Et licet Manna: congelatio * lapi¬
dibus feu plantis , in quibus repetitur quodam¬
modo po/fitiuvari : eius tamen pracipuam coa.
lefcentiam ab aeris ambientis frigiditate caufari:
elfc enim cius generationem nivi feu pruina: fi-
milem , utididum, quamvis non tantam exigat
frigiditatem , quod eius materia lenta fit, quippe
qua: ^ Solis calore pridie fiiblata extenuata ac de¬
mum coda fit: proinde citius coagulationem ad¬
mittere a fiibfeq nentis nodis frigore minus im¬
modico. Mox addit : Cu e ccelo ambo hi liquores
<dm proveniatjtam liquid9 videlicet,qu^m concretus-
? /*- necelTarid fequitur, quod non inquibufdam eiuf-
™rtm dem generis plantis, fed indiffereter in omnibus,

>. tum alboribus , tum fruticibus ac reliquis plantis,
finnilquc Iapidibus ac tcrraeiufdem loci decidat,
retl7 quamvis boni malive quiddam ex plantis,in qui-
£a~ ^usco^1gitur ? ipfi accidere poffit , &; in quibuf-
rfo*- dam magis, in quibufdam vero mi nds fervari va¬
leat. Afl fi obiiciat aliquis : fi & fiigoreucraque

vnt’ m

pr*dida manna generetur^ qui fieri poffit ut dul¬
cis fit , temperateque calida , ac alvum folvat , ut
omnes Medici uno ore fatentur? Refpond. quod,
quamvis k frigore co nere fcant fublati halitus feu
vapores , ex quibus utraque Manna generatur : a
Solis tamen calore prius fuere attenuati &con-
codi , aliis elevari haudquaquam potui lient:
ideo ctfi concretio i frigore eis accidat , earum
tamen materia calida eft &humida, cuiusetiam
temperatur* manet utraque Manna ex eis geni¬
ta. Similem etenim habet generationem ac pin¬
guedo , quae & ipfa dulcis ac moderate calida,
eft , quamvis i frigore concrefcat , uti Gal. voluit.

Quhd verb in calidis regionibus , temporeque
anni calidiore aer frigidior die poffit in node,
quam terra in fua fiiperficie, & terrena omnia cor¬
pora, particulari potiffimilm conftituticne frigi¬
da exiftente,hac ratione confirmat. Quemadmo..
dum ex procedentis diei calore impenfius ob
eius tenuitatem accitius fuit calefadus aer, pari
ratione i fequentis nodis frigore impenfids ac
citius refrigerabitur, quod tamen terra: ac terre¬
nis corporibus non contingit. Sed & radiorum
Solis reflexio dic fada efflcacids imprimitur terr^,
tanquam corpori folido, quam acri : ita ut diutius
illi quam tiui c inhoreat , adeb etiam ut vix tota
etiam node evanefeat. Ad quod refpexifTe vi¬
detur Plin. quando ait Mannam liquidam ac ro-
fcidam fublucanis maxime temporibus primaque
aurora decidere , quo tempore procipue frigus
intenditur : quod nos etiam dc concreto & rori¬
do intelligimus. Eft enim eo tempore aer frigi¬
dior , cdm ob Solis diutufniorem abfentiam.tiim
qu6d eodem iterum appropinquante e terra fu¬
blati frigidi vapores uniantur ac defentur magis*
Quamobrem Mannam, quam vocant aeream,
concretam & coagulatam e cado delapftmpro.
culdubio in aere, & no in locis in quibus teperi- crefetre.
tur , concrefcere ac coagulari concludit. Confer¬
re tamen locos in quibus colligitur aliquid fal-
tem ad eius confervacioncm,ita ut in quibufdam
plantis , terris , feu lapidibus melius quam in aliis
quibufdam confervetur, licet, utididum ,&ex
Mefve oftenfum , indifferenter in univerfis tdm
arboribus, tum lapidibus in ea regione decidar,
in qua generatur, & non in quibuldam fpeciebus _
duntaxat , aut certis eiufdem fpeciei arboribus,uc deerrer
quidam falso imaginantur.

Csterum eiufdem Altomari indicio dccoagu- M*nn*
lata Manna inter Grxcos, quos ille legerit, nemo igniat ^
eft qui meminerit, quicquid alij fentiaht: nifi Altomar"‘
quifpijm velit Aaiurium de hacMannaintelli-
gere voluille , cum ait : perquam moderate pur- mintjft.
gantCafsia nigra & Manna : Cafsia quidem tri¬
bus aut quatuor drachmis fumpta , vix moueret
aluum: Manna very> etiam maiore modo quam
Caflia fumenda eft , & flavam bilem fimplici ra¬
tione pellit.

Videntur au tem Arift.Theoph.3t eum fequm-
tus Plin.infupra citatis verbis liquidam Mannam „0*
feu rofeidum mei Intellcxiife, vel eiufdem Alto- Ar^m
mari fententia. De coagulato verbfolos Arabes J^annHi
fcripfiire ecnfet. Ex Galeni verb verbis ex 3.
de alim. citatis,quilibet,vtidem annotat , vel pa¬
rum in eiusdodrina exercitatuspcrcipere potc-
rit,de liquido ac aereo meile , rori fimili eundem
verbafacere, & non de ca liquida Manna quam *

Tereniabin Serapio & Avie, appellant: neque de
coagulato meile, quod Manna appellatur , 3t fac- ,n‘
charo feu granulis fimile eft.

In regno Neapolitano,inquit Altomarus, plu¬
ribus in-facis fiepe liquidam St meile* confillen-

Q. 3

Manna
liquida
plantts no

rum nos
habere

w historiae

tii Mannam inftar roris decidere fupra folia ac

ramos nonnullarum arborum : nec non luper

herbas & lapides , 'a quampluriims rufticis nec
paucs nobilibus intellexi mus: verum adeo no¬
xiam ede retulerunt planus luper quas decidit,
vt protinus earum foi.a marcefcant. Hanc vno
otefatentur oes fuperumverfas indifferenter ar-
bores,plantas feti herbas ac lapides cadere , us in
redonibus , in quibus decidit : quam tanquam

nullius vfus.pamifacientes, numme coUigunt.
r Tereniabin antiquorum quod de calo cadat
imin j*«- minime habere videmur. Altomarus fane neu-
‘ trum Tereniabin, hoc eft, nec coagulatum nec li¬
quidum in Regno Neapol. cadere putat, aut val¬
de exiguum, idque ranlsime ,& non quotannis,
potilsimttm concretum & coagulatum. Ltqu -
dum vero aut non omninb repenti, aut,li quoU
repetitur , quod nonconcrefcat.vtt diflum .id
non elte e.ufdem fpeciei ac facultatis , cuius Ara¬
bes Tereniabin clle fatentur, neque eiuldem no¬
tas habere. Trad.tque prxterea.eos qui coagula¬
tam Mannam colligunt, tanquam inutilem eam
dcrelinquete,eamque fegete^ , m quotquot inci¬
derit, piotinus tabe quadam , veluti rubigine pe¬
rimere., quod fane nequaquam de Tereniabin
Arabes fcripserc.

Manna, Rob. Con$. in Lexico duo Mannx genera
gr*n*loJ", annofeit : Granulofitm , vt vocant , ve potius gra
nofam cum Plinio, cui purgatrix vis meft, vt Cal-
. quod Mafticha: (imilis,in offic. Man-
nam Maftichinam dixere. Alteram liquidam,

nunc etiam voce tamen prifea Tereniabin mA-
rabia nuncupatam. Vtramque ex arboribus le¬
ni ait,(ed concretam cantum afferri : Etliquldam
praecipue illud clfe A» H.ppoc. quod
C'ir„ur: Quercubus infidere exancontateHeliodi Iheo-
Mcl Hi[- pteaftus dixit , & quod Sv<rl{*M & toft/iai K
f,c- vocatur. Apoll. rad.,. fupra tn-

Or„n,.li. pheram Perficam : Ad nos, inquit, tru Manus
genera afportantur. Vna ex Orientalibus locis,
altera ex Calabro folo : tertia ex Brigancio. O-
rientalis duplex vifitur: altera Mafticluna : altc-
OUr». ra Bambacina. Calabrica triplex : de quibus poft-
E rigant i- ca. Eiufdcm iudieio abfolutc nullo pacto dici
n^teft, aut Manna, aut Tereniabin, hoc liqui-
fZT dum vt mei concretum, illud grumofum aute
tltlu. contra, vt Brafauolus rufeh. & Matth. d.verfimo-
nflex. de lentiunt.

Garcias quinque videtur ftatuere Mannatge
A/l . , Clu i- m C ,ar

PLANTARVM.

bricnfi : nunc liquidior melli fimilis , quod Grar-
cis Aeromch vocatur, Mfl aereum , Mcl rofei- Aeromclt,
dum :dc quo Gal.Theoph.Plin. Verum, vt Gal.
Elxomelitis non meminit, (ic Diofc. Aiiomelitis,
quamvis vtrique tribuatur vis purgandi bilem &
cruditates. Sed deElxomelite alio loco i nobis
traditum, ldern Cxfalp. ftatuit Mefucm & Avie,
nomine Mannx quodeunque genus intclligcrc,
quod Mannx eadem tribuant ,qu;c Serapio Te-
reniabin : apud quem hx voces differre viden¬
tur ,cum diverfis locis agat de Manna &Tere-
niabin: Mannamque eam dicat , qua; in grumos
concreta : Tereniabin vero illam , qux fimilis

. , I.. ^ 1 1 _ : _ illud

cunucia . — . - ' -1-7 , An Manna

Melli. Sed hxc parvi lunt momenti. Illud

Quinque

gener.

Manna ge-

nere, i.ex vfbeque provincia. 1. Qux 111 Car¬
duis. ?. Calabrinx funilcm. 4- Calabrinam. 5.
Melli fimilem. Ex quibus colligitur.eum Man¬
nam Calabrinam a Calabrinx (muli divellam a-
gnofeere: Simile namque non e(hdcm,&in o-
rani fimilitudine aliqua diuerhtas.

_ .. Cxfalpinus apudlndos plura Mannx genera

effc tradit , qux nequaquam ferantur ad nos.

,,d“. 1. Quandam tradunt ex arboribus deftillantem to¬
ris modo , vtribus colledam ,faporefau. Mellis,

quam Siracoft vocant. Alteram granulis C011-
andri limilibus addenfatam , colore tuffo,quam
ex capitibus Cardui cuiusdam decutiunt :& Te-
Ttnialn* vocant. Tertiam grandioribus g c-
bis , vtplurimum foliis admixtam , fimilem Can-
brienfi , quam magni faciunt . Quartam Mellis
albi purgati fimilitudine , qua: cito corrumpitur,
nifi vafis vitreis condatur, quibus ca gens ca-

Colligitur, eodem notante , &apud Italos in

J .‘ L . . - ^ .nt.-iil ■'"ilvnc .1/ nro-

IVJLCiu. Otu 114.V. piM .n... ... - - cjua^tirr.ut

potiiis difquirendum , an Manna qua vtimur nt j;t ,nter ge~
inter genera Mellis aerei , an proprius fuccus nera Mella
rraxini & Orni? Id contendere nituntur qui- aere*-
dam cx recentioribus. i. Quoniam Ros pro-
mifcue fuper omnes plantas , lapides & terram
decidit. At Manna Calabrienfis foliimin Ornis
1 & Fraxinis reperitur,idque no in omnibus, led ia
j quibufdam. Prxterea, quia Manna ea ex vulnere
i arboris emanat : Ros autem exterius ex Aere
adhxrct ; Sicut & experimento liquet : linteo e- **jnenmn'
nim arbori fupercxtenfo , quod rorem cadentem
1 excipiat ; reperitur nihilominus Manna cx arbo-
; rc emanans , nulla autem in linteo. Tandem
quoniam multum differt ^ Manna pr.xdidla , ro¬
ris concretio in mellis fiiblfantiam : ros enim fri¬
gore no£tis concrcfiit : ac Sole aut alia cali-
clitatc aduentante , folvitur , ut putant : Manna
autem noftra, ut fuccus , concrefcit b calicb &
ficco : meridie enim colligunt magis denfatam.

Hxc 6c alia huiufraodf funt, quibus Manna
noftra & genere Mellis aerei , Manna Arabum
explodunt, ac Fraxini &c Orni propriam quan-
damlachiymamcenfenc. Sed dc Manna noftra
& aliis differentiis poftea Ipecialius. Nunc e-
nim generalia tantum perfequimur. Pamphilus
Herilacusdc aquarum natura.l.i.c.7. Rosinquic,

in aliqua regione condenfatur in Mannam, vel m

mcl roris. Item cap. 15. Circa procreationem j

Mannx & Meliis roris diuerlx funt opiniones
Pbilofophorum : Hanc veritatem puto , vna cum
vaporibus commifceri terreftre ficcum , pro ma¬
teriali eorum caufa,non vno modo : vnde diver-
fa compofica producuntur : in meile vero craf.
lioris, commi Ilio hxc, non eft congelatio , led
coaguhtio.NonigHorarc auten» dccec Mannam,^./-
quxltalis in vfu clt,vcjilunmum non effeiorc dc
coslo cadentem : fed fadlitiam , vel gummi quo cummi
colligitur in Orno & Fraxino circa Romam & in fraxmt.

Cseterum Adverfatia de Mannx origine fic M*nnM*

v^XLCLun* iiu.cu»». — - 0 miniis pro

ftatuunt. Eximium fane natura: opus , ac niira - i"ecog„,t^

. .. 1 _ U.'. ...hJom hn/inn( .an. “

'Gtracojt.
Cardum
feu Tere,
ntabtn,

i folsps ad¬
mixta .
Me llit f>

Manna A* ^Oillgivui , cuui..» — - , r

yennim d«. Apennino diebus canicularibus & ferems pro
f/«. Kiifcue in plunbus arboribus, fcd prxcipuc in
Qucrcn, ^Salies: nuncconcreu , (inulis Cala-

ltatuunt. LMI1UUU1 uiu. — - becogr.ua

bilicacis plenum : ncc valde vt iidem tradunt , an -fm,jje fri.
tiquis notum. Indicio eft quod paucis Sc vacri-///'-
lancibus verbis illius meminecint, nec quantum
clfec ad purgandam lalubritatis monuennr. ^ ^ (

Thcophralt. fiquidem cx Hefioao & Anftotcie „4 ^Tki
fuccum mellitum ex xchere Quercubus (ive Ro- cph.
boriillapfam putat : qualem Galenus ptoventu ■

portencofo c Libam alboribus excuffis memo- gd
rat, ScCelfus Syriacum Mei vocat : qui omnes
( prxterquam experientillimus (cncx Hippocr. Cedrina*
qui non aereum fed Cedrinum mei vocat) per- Mei Wft
(uafi fuiffe videntur aliud effe Man na iltud, quim
roridum ex humoinatherafubvedtum incerdiu, __
vi & calore (iderum , vapidum (piricum , qui re-
duce noifte occurfans frigori liquor reduus ,

quali ftillatitius (actus , arbores , telluremque Iftftru.
rurium , hons antelucanis prsfertim irrotet.

Quam

L IBER Vllt;

^™°P,ni°"fm,UtimPro,barenoIumus <1™ tunc coa&o iff/Ethereivel

'na gc- _ . r J- 5 nelcio quomodo , renuit animus.' - r - ^

Quifnamenim tenuitatis tanta? , partim aeres.

- - — —”*•**' 9 acre , vapore,

aqueum facit Rorem vocatum : ficin arboris fu- X§tl

~ . atsrs*S7 fZifr*

dam ftatuiffe fcribit Plutarchus, fiquidem illi no-
ctu filente xque bene maturitatem aflfequuntur
fnnfhis, ut in Ficus hiftoria abunde declaratum.

Ac hanc quidem fententia,infiunt eadem Adverfi
de generatione Manna; , esceris probabiliorem
ob rationes addudas putabimus , dum prodeat
aliquis qui his certioca vel manifeftiora declara¬
re poflit.

Nunc reliquas Matura & aerei Mellis vires
ex veteribus perfequamur. Ac ex exteris qui¬
dem Arabibus pleraque tradita; Cupri, ob natu-
tttrx & hiftoris cbverfitatem ad differentias &
defcriptionesfaciences : nunc vero & Mefvem
audiamus : Sc polt Acftuanum , Sc Neotericos
quofdam.

Mei [inquit, cap de Manna] eft Ros frigore .

nocfhsxftivx concretus, ex halitibus h terra Sc ZtZ* **
aquis Solis calore fublatis xftate , id eft, die cali¬
do ficco , ac deinde exade tenuatis Sc codisi
Manna eidem eft ros ex vapore elato , Sc codo
in aere temperato , fecundo , heris afpe&ibus
cadens fuper quafdam plantas & lapides, ^qui¬
bus dux i piius differentis ftatuuntur. Qux Differenti*

enim lapidibus incidit, guttarum aut feminis mo- 4«*«.
do coagulatur: qux fi recens, dulcis, alba aut faU
tem fiibcitrina, eft melior. Mala vero antiqua, n ,
fufea, ccenofa. Qux plantis , harum tum faclil- ‘ e^UP’
tatem aliquam afliimit , tum foliis & floribus eft
permifta,neq‘, id nimis:quxfi prxterea recens eft,
&fubalb:da, eft melior. Temperata eft , aut x emperam’
pauli calidior: [calida humida primo gradu Aver-
roi] guttur , thoracem, ventriculum lenit , ter-
rTPt-’ bilem clementer nnronr. firim Cn,U ^ ^dul- v’res-

Adulte-

mofos, farinaceos , uijjjibuiius, lonaos ©caen-
(os abire: Quin Manna etiam calidiufcula eft,
?tVlS s?PinS"*> & <olutu non adeb facilis. Imb
. ' loluta, liquori calido , non mi mei , aut faccha-
rum , mixta , perftat, (cd plurima , quafi aqueum
re(puens liquorem >refitra gumini & Caphurx
fadhtra modo rurfum coit, & colledta vafislatc-
nbus adhxret. Ac imbrium cceleftium proles
mx , grando , pruina, gelu, ros, omnia frigida,
neuaquam pinguia, fed facillimi vel calore , vel
humore folvuntur, nec quicquam pinguis velli-
ut no gij lelinquunt. Quare fu fpicio magna eft,
reum Manna non aereum effe rorem , quem reftige-
rando temperandoque diurnum illum natura
comparet : (cd fuccum , vaporemque vivifi¬
cum cuilibet tlim arbori rOm herbx infuum iam
i lar.. Per ^Nes cempeftivos Sc genitabiles maturita-
”r— tem affequutum iquiextillars , expiranfque in-
■aio- terdiu trans latentes corticis fuperficieique mea-
tus,^in auras afolt-fervido diffipamr, no<5tu ve-
io cum rore coniueto illabenre permifcecur , qui
partim obibat ne diffipetur, partim feipfum uni
fermentat , ita , vt in amicam naturam unii
coeant , ac demum quippiam conflentmedix
inter mei deSaccharum natura; : quod quilpiam
MELIS ACCHARVM vocare podit. Iftud parado-
xum con firmat eorum diligentia Pharmacopoeo-
nmi , qui in ramis magnis“prxcifis Laricis & Fra¬
xini , inqiie vinariam cellam, quo xftatis tempo-
te Manna colligi folitum eft, afportatis , Manna
poftero die , tametfi non perinde nitidum, con-
pechim fi b;. affirmarunt. Quod etiam minus
*"'- mirum videatnrillis, qui fciunt Rori communi
f“r' “cc,du0 purgatoriam vim meffe , nofo k fe , fed a
foliis herbarum, qui abluuntur & abfterguntur
a i i ,o. Sicut Brailicx foliis & Ro/arum rorem
exceptum, detergente, nitrnfo & laxante fuc-
co, magis lubricare certum. Eapropterqtie con-
iulto huic infundunt Rofas nonnulli ad Syru-
pum Rofammex infufionibus. Quare cum
quilibet obfervare podit pod ramos & truncos
fer- avu^soive furculos , vel etiam radices Laricis, Pi-
nex, luniperi, Sc aliarum gummofarum aut te-
diferamm alborum , gumini , lacrymas & micas
etiamnum infuperficie congeri atque concrefce-
re , quasidco propter fimilitudinem MarinaThu-
ris Grxci : Ruftici autem Natbonenfes Meta-
pbonce i n Iunipcro & Teda glaciem , Galli Ter»»-
cem vocant , poterit fecum perpendere idem La¬
rici- OrnnoIrWTr» A m _ i .

“ ric‘> Ornogloffo , Amyglada: , Prunis ac aliis
qu^m plurimis, ufu venite polfe. Ab eo etiam
[habent praterea Adverf. ] quod de oeleome-
litc Narbonenfi difluminOlea .«tluopica ma¬
gis fulcitur Iracperfvafio : alioqui &rara obfer-
vadoeft, neque a quoquam recentiorum literis
prodita : quin potius b nonnullis quafi fabula
foret excepta , nec ipfimet 'affentiri recenfioni

aufi edemus, nili oculis mambiifque id compe-

riliemus in Provincia Narbonenfi maritima,non
procul Monfpelio , urbe tam lauta quim nobili.
Et paulo poftlubdunt. Iftud noftrate porro nos
quafi utriufq;naturaCinnum & particeps pluri-
maarbotum genitabili faliva fvavi,atq;ex madore
qui cuilibet meft pto fiua natura plants varius,
conflatum putamus. Cui dum occurrit noAis
periodus antelucana frigidiufcula , quemadmo-

O - - Duitai , muu-lcUHl. /1C1UI-

teratur f^ccharo,& folliculis fennx : fedhxctem- ri •
pore maturari eget : dumque mollefcit &lique-
fcit, dolum prodit. Quoniam uer6 imbecilliter
vacuat, prxfertim cruda (coda enim citius agit) eft.
thymo &hylfopo , vel alio , vis cius , utCaffix, t*c/or.

intenditur. Valentibusautemmedicamentismi-

fta , eorum a&ionem reddit meliorem , cum fuo
dulci fapore illa naturx magis familiaria reddat.

Ob id eam Galenus Scammonio mifcuit , [Mei,
rem Mannx congenerem mifcuit Gah Vbi autem
manna , non legimus, nifi in libris falso illi ad-
fcriptis: Sylv.jquoda pofterioribus eft laudatum:
alii Turbith , alii aliis. Datur ^ drach. fex ad drach. Dofo:
quindecim. Annum fervatur. Durati*:

Perquam moderate purgant Ca/fia nigra Sc
Manna , prodente Adtuario , prxbemus utram¬
que quibus potentifls medicamen aliud dari non Ouibusdi

poteft : nimirum pueris Sc feminis utero geren- da.
tibus commoditate quadam Sc neceffitate Urgen¬
te reprefentamus , & iis : in quibus exitperans fe¬
bris reliquorum medicaminum ufus refpuit.

Datur, monente fuchfio ,iifdem quibus Caf-
fia nigra, fed maiori pondere quam Caflia. Da¬
tur enim ab uncia unaad uncias tres, quamvis
Mefue infra fefcunciam confiftat. Idem porrb
Fuchfius levem aut fere nullam fol vendi aluum-
que fubducendi vim tribuit: quod iis compertum
eTe ait,qui iuxta Libanumfuerunt. Referre nam¬
que indigenas cius montis , quum abunde ea
tientur , nihil tamen lxdi , aut alvumfi-
bi quoquo padlo fubduci fentire , fed ea tan-
quam obfbnio muriri. Quapropter cum melli
0^4

1»*

historiae plantarvm.

F ufchre-
freh.

A v * ^ ^ * -

quodammodo fundem facultatem habere con- q-todechno die fecundi menC,,

ftcc/acile ei nos carituros cenOrt , modo peregn- ^ fremuifle : optare fele

„„ _ &

ftet/acilceanos cacit’^°s^n^’ ij^Mi^^&^haronemfremulffe^puiMele^

noram admtfatione non ita duceremur , 1 j „r in yFnvnto ilehova effestocufi,

«ssFSSSs SSaSEs ±ss£

facientes .condignas ^ ncmab illis adduftos , ub, tota illa multitudo
. 1 _ _ -1. Doror irnmif Fll-

1111.1. U iui»p“ « ... _ p

nos dare poenas concludit. Patet itaque Fu-
chfium Mannx vfum prorfus e medio tollere.

n 1 _ .— .. — i- . CL «rt* n r~\ n I1 1 1

nem ab iliis adauctos } uui 1,1,1
fame conficeretur. At Iehovanl Mofi demancial- ithrttMZ

chfium Mannx vfum prorlus e medio tollere, j fe.fefe illis panemplutummcffe de ccrlo , cujus
Sed r dones quas affert.non funt eius momenti, fingulis diebus certum modum egreffi colhge- „

Matth. cogimur in hoc eius re‘ | u| * uc quod ad fc importarent , idduploam-

Nam quod Manuaelvum (ubdu at ,&eamqm n«n. u q P m rel, quis diebus con-

BassEs ;

Antii maxime etiam verum l lehovam hanc querimoniam, non ad (c ipedtare.

“m fidei ; TumvbcpMofemmandalTe Aharoni, utun.ver,

temeti derogati ) Illud conluctudm, tnbuen- fana Ifrahelitarum multitudinem -uberet .n le-
d mccnfemls. Ab afluetis enim non fit oafsio, | hovx confpedhim accedere ,qm eorum qu«t-

KS-iSSSi S££ «fel tt:s
— =. tsss^SZ BS S: Jtafass*

namliibani1 clre^pecuh^em^quandarn^iedem : ; ne fat.andoslffe pane , cognitutofque quan-

n n ^ V. _ :j..\ Ct*r\ nirnr aliri tus eorum Deus lehova fit. Igitur veipe- Ceth»/m

re exoptas cothurnices , ut caftra obtegerent. cet.
Mane autem circum caftra , folum conftratum
fuifle rore ; qui ubi ros evanuit , confpe&um
fuilTe quiddam in fuperficie lpfius deierti minu- *nn *

1 _ . . _ - m - 1, r,riimn n lTl“f

qux fi non purget , non ideo fequitur , alia
Mannx genera ( qux dmerfa elfe ex fupenon-
bus liquet ) non purgare. Quapropter fecu-

ri fl s & ge nerali us , quim par erat , de omni Man¬
na ldpronunciauit Fuchiius : quod Arabum o-
> c r.._ non rpmprp forte

ra id pronunaauit Fuchiius : quod Arabum o- rame qu.uu.m, ... .^v - -r— - , .

a.,™. nsiirrKS^K'S'

quis (ufpicetur

O ut!».

quainvnuduiit-v.^ . . 1

teno tamen non debet. Nam qua tandem re a-
duicerarl queat ut mitior evadat , & faciem non
mutet? Adulterium virium acuendarum potius
caufa accedit, vt de Calabrica tradit , eamfcam-
monii diluto commifceri. Putamus tamen Syl-
vium intelligere Mannam Larignam , in Gallia
vulgarem , qux proculdubio diverfa a Meluei

Manna. , .

Lud.Duretusin notisaJFiollcr.de morb. in¬
ter. ubi Holcrius Mannam in Colicabiliofaprx-
fcnbit, annotat : Mannam tutb exhiberi non
poll'e , quod eiufmodi Colici ferelint »*£«*»'»'•
Dur„„v Acfane idem fentire videtur Altomarus. Atno-
^/n~r {,js : aliud videtur exhibere medicamentum put-
gans dulce, aliud cibos dulces. Si Manna edu¬
cit bilem Colicam excitantem , non generabit.
Ergo etiam non nocebit etiamfi lint
qui aflumunt. Verum hic opus eft diligentlon
conlidcrarione.

^ 1UC) Jiutiiui. dL Ji J/1U....» •• — pturtt ■

I confperfahumus. Eo vilo.Ifraelicasiicincerfefe

a*»' »?Ss &

Wimbeclliorfit, aut etiam adulterata. Quod pan.seft.quem vobis lehova dat ad vt£tum ,de
quamvis de i»bec,mtace»ncedi pocelU^ul- ^P^^^^iSeUcet^mercm

in fingula capita ,inicaratione numeri eorum ,
quifuncin cuiufque contubernio, ldquodilli
fecerunt , collegeruntqjie partim largitis , par-
tim parcius. Sed cdmgomerc metirentur , ne¬
que CI , qui plus collegerat , (upererat .neque ei
qui minus, deerat : cantumque quifque college¬
rat, quantum eiad vifiumopus etat. Interdi¬
xerat autem Mofes, ne quis exeo reliquum ta¬
ceret in craftinum. Cuius pracepto neglecto ,
nonnulli tciervarunt. Sed id enatis vermibus
feetebat. His ciim Mofes fuccenfuiflet , collige¬
bant deincepsfingulis matutinis , quod cuiufque
vidtui fatis effetipoftea calefcente Iole liquefie¬
bat. Ac fexto die duplicem vidlum collegerunt,
videlicet duos gomeres in fingulos. Id ciim o-
mnes ciuitatis magiftratus ad Mofem retuli fi¬
le nt ; refpondit illud iplum denunciatumeirei
lehova. Poftridie enim Sabbati ferias Iehovar fa¬
cias fore : coquerent & elixarent quod opus cf-
fet, reliquum omne fibi in poftetum diem repo¬
nerent, ac refervarent. Idque cum ab illis clTec
adminiftratum ad pix feri p tum Mofis.poftridicr
quod repoli tum fuerat.id neque feetebat, neque
TJ A c t rs v s d e Manna, Melie aereo o: iere- meo vermes erant Eo M»<es juffitvtfllo die
Hmabin in genere : nunc de differentiis fpe- ^

gi debere : fepeimo autem die , quod Sabbatum
eflet.non fore. Quidam tamen depopulo etiam
feptimo die exierunt ad colligendum , (ed nihil

MAN SIVE MANNA SACRA RV M
liieuarvm , sive Israelitarvm ■

JAcTEnvsde Manna, MgIIc aereo &Teie
niabin in genere mune dc differentiis fpe-
.wuSma hb cialius tradamus , exorfi SManna lacrii literis ce
lehrata. Exodi iS. legimus , Ab Elimo profeftam
omnem Ifraelitarum multitudinem in Sinem fo-
litudinsm , pofitam inter Elunum Sc Sinam ,per

LIBER VIII

invenerunt. Hique k Mofe jufflu Iehova: caftiga-
ti funt , quod tam diu illius prxcepta & leges fer-
uate nollent: peiTpicuum effle ,Iehovam , quia
iplis Sabbatum tradidillet, propterca fexto die
vidtum prxbere bidui : manerent in fuis fe di-
bus3 nec quis fe loco moveret die feptimo. Ita¬
que eo die feriati Aint. Nominarunt autem il¬
lud lA'aclitaj Afgw/rf,quo<i Ainilitudinem habe-
bat feminis Coriandri , album , guftu placentarum
ex Meile. Idque Abi Moles dixit h Ichova in
I mandatis datum , vt ex eo, quantum gomcr ca¬
peret, feponeret 3 confervandum ad po Heros , vt
viderent quo eos viCtu ille toleralfet in defer-
tis,edudl:os ex- Aigypto. Mandavi tque Aharoni,
vt gomeris men luram Manna: in phialam immit-
teict, idque apudlebovam ad pofleros cuftodi-
endum reponeret. Quod ille fecit , quemad.Ic-
bovaMofi prxeeperat, idque apud Oraculum af-
fervandum repofuit. Hac Manna Ifraclita: per
40.annos vA funt , quibus ad extremam Cliana-
na\uu , qua: terra habitabatur , pervenerunt. Elt
wr* autem gomcr , decima pars ephi. Hactenus
Mofes. Ex quibus patet , Ifraclitas Mannapcr
4o.annospro cibo vfos. Ad quod forte refpici
ens Fuchfius , Manna noflrum & Libani non di-
ftinguens a Manna Ifraelirarum , cibum potius,
quam medicinam credidit, de qua re paullo an¬
te. Patet item Manna: nominis originem aperte
derivatam ab Hebraica illa Quxfliotie Manbu.
quod & Aipra monitum.

Num.ji. eadem plebs carnes petens contra
Ichovam murmurat, ac fc animis contabefcerc
• clamitat , quod nihil aliud oculis illius obver-
farctur qu&m Manna iffla: vbi Coriandri grano
tu />/*. Amitem fuiife denuo traditur , & /pecreBdelli j :
‘lanJ* Ilanc4ue-'gsnt:cm illam pafsim collegifle , mola
'!{rat- 4ue contufamv aut in mortario diltritam coxiffl.

in ollis, & hinc panes depAtitios feciffle , faporc
r ex libi oleo confecti , hancq-, Mannam cum rore in
na' Caftra n.odtu delatam , vt clarius legere potes
cum reliquis circumftantiis loco citato.

Deu ter. 8. Exprobratur irraditis, qua ratio n:
lebova Deus illorum , quadraginta annis per fo
ht udi nem diuftarir,vt eos affligeret, vt tentaret
vt adverteret quid in animo laaberent, an eius
ijrtte- prxeepta fervaturi efflent , nec ne. Igitur eos affli-
Mnn- xiire , & fame affedtos Manna paville, tum ip As
,e tum maioribus fuis ignotam :vc eis oftenderet,
non folum pane vivere hominem , fed etiam
co omni , quod ex ore iehovxe proficifcitur.
Hinc di/cant noftri Medici , A velint , Mannam
Ifraeli tarum rem diui no miraculo produftam fu-
lllein illorum nece flariuip vi&um. Cibusfuit,
non medicamentum ante illorum tempora i-
gnotus.

em- Iofux 5. proditur quo tempore ccfflarit Man-
na*ncmPc poftridie pafchar: neque eam deinceps
‘j/nte- babuiflelfraelitasjled comcdilTc Ane fermento
panes,& t offlas fruges.

, P lalm. 7 8.D1 u i nu s rex Iehovam celebrat , quod
patribus Aiis-Mannam ad vefccndum depluent,
hfru- &cccleftededcrit frumentum. Ita enim vocat:
lm' quod Deus magna copia de caelo deplucrit,in
illorum viCium necellariunv Itapafsim legas in
flex S.Scripcura , alias vere Manna , qux de ccelo de-
fce ndit, tradi, alias myllice. Vere:vt dedit tibi ci-
mS- bum Manna :cibauittc Manna :& Manna tuum
tHra' non prohibui :dedi vobis Mannam efcam : pluit
illis Manna ad manducandum: manducau erunt
Manna in deferto. Myfflce : facite , Manna &
ofleice : vincenti dabo Manna abfeonditum , &c.
^ fe Sed quod falutis no Ars dator ille Ielus Chri- !

fflus, termonem faciens de pane viviAco, (vtle- Manni
gunus.Ioan.ff, ) teipfum cum Manna comparat, "nfert-
id vero prxcipua obferuatione dignum. Nam
petente turba ab eo Agnum in fpecimen , quo vi-
h> in eum credant : Maiores noftri , inquiunt.

Manna in folitudine comederunt , quemad. teri-
ptum eft: Panem de cceIo dedit eis comeden¬
dum. Quibus Iefus:Hoc vobis, inquit, etiam at¬
que etiam confirmo, non Motemvobis panem
dedi flecte coelo : fed meus pater verum vobis de
cado panem dat. Nam diiiinus panis eft , qui de Dtumut
ccelo defeendit, vitamque dat mundo. Tum illi:

Domine da nobis perpetuo panem iAum. Et
Iefus : Ego Aim panis vitalis. Qui ad me venit,
nunquam efurict : & qui mihi fidem habeMiun-
quam Atict, &c.AtItrd«i de eo fremuere , quod
fe dixerat efle panem , qui de ccelo defccndiilet,
quiritantes , qui ,cum Iofephi filius At, cuius illi
patrem 8c matrem nonerint , fe de ccelo de-
fcendilfe dicat? At Iefus Ac eis contra refpon-
dit : Ne mu flate inter vos. Nomo poteft ad me
venire, ni A pater, qui nae mifit, eum trahat, &
me vltimo die fufeitandum , &c. Et mox: Ego Panu Si-
Aun panis vitalis. Maiores vefhi , qui Manna vi-
xerunt in defertis , tamen mortui fiint [loquitur
enim ad captum auditorum , qui non vlterius re-
fpiciebant, quam ad nutritionem corporis] Hic
eft panis , qui de cceIo defeendit , quo qui vefca-
tur, non At moriturus. Ego fum panis vivus , qui PAnWfrf
de ccelo defendit , quo pane qui vefcetur , vivgt <*iU-
in perpetuum. Panis autem quem ego dabo,

Caro mea eft , quam ego pro Mundi vita da-
bo,&cf. Et mox: Hic eftpanis qui de ccelo de¬
feendit, non quale Manna, quo cum vixerint ma¬
iores veftri , tamen mortui funt. Hoc pane qui
vefcetur , vivet in fempiternum , 6cc.

Ceterum verba illa qua:c. 16. Sapientis Salo¬
monis leguntur :Nix quoque & glacies ignem
fuflincns , non tamen liquefiebat, vcilliagno-
fcerent ignem ardentem in nive . & in pluui i sco¬
rti fcantem, frudtus hoftium conAtmpAlfc : eun¬
dem rurfum , ut alerentur jufli, etiam proprix fa¬
cultatis oblitum cflc : Hxc , inquam, verba dodti
quidam haud infubide ( A do rebus fummis ac
Myfticis tenue noflrum quoque iudicium inter-
poncrefasAt ) ad Mannam referunt, quod ea nix
quafflam & glacies fuerit,q,ua: tamen igne coque¬
batur : neque liqucfcebat, cum eadem fole folve-
retur. Nam ( ut mox additur ) quod igne non
corrumpebatur, idemplane exiguo Solis radio
calefactum liquefebat , ut notum eflet , Solem
agendis Deo gratiis prs veniendum, & eundem
fub ortum lucis interpellandum elfe. Et illud,
inquam, quod igne non corruptum fuerat vel
non 'consumebatur &c : de Manna intclligunt,de
qua re Theologos decernere malumus, qu^m ali¬
quid temere pronunciare.

Sed quid autoresfcnciantde Mannahac Bibli-
Ca paucis videamus. 'Amorum

, Elxomeli, inquit Hermol. At hoc idem quod Sanorum
& Aeromelidicitur,qiiaA Mei asthereumac cade-
fte,qirod faerx literx Manna vocent , ut non pia- rutde Ma-
ne contendo, ita certe promptifflmus Aim ut
credam: fed ita tamen utintelligatur aliquoddi- EUomeli l

laimen, inter id quod mandi potuerit, & id quod M*nn*'
Medicina cantiim nafeitur. Eum vero tacite
reprehendens Marcellus : Non probamus infit, Z*ofum,
quod aliqui fufpicari fe dixerunt effle -Oleo meli MedtemJ
Diofc. quod antiquiores Grxci *s id effl,ae- ^
reum Mei vocaverunt : id fcilicet quod ab He- Honefle
brxorum facris literis acceptum veteres Man:
nunc vero paflym Manna medici & officina ap-

H ISTO RI AE

pellant. Aereum enim mcl non ex trunco manat,
vt Oleo mei, fed an arborum follis invcnitui.

Lonic. non (olunt flriUum , (id impium quo-
que dicit .miraculum eorlefte , quo Deus Manna
pluebar ili atlicis in deferto , innaturi operatio-
nem vertere.

Munllcrus in Exod. babet quidam notatu
di,;,ia , ficlcribens : Habuit autem Manni illud
rorem Cupra & infra , ut Hcbrai dicunt &c. On-
kclos fic vertit hunc locum : Et cum auferretur
defte-nfos roris, ecce fupcrfac.edefertl tenuitas
quidam denudata 111 modum Calcis , qui quali
gelu iacebatinfupryfidetetri. Idcumvidiilent

Ifracliti, dicebant : Man-hu , ideft, hoc Mani

Interpretantur autem Hcbrai Man.ut Iit idem
quod donum feu pars. Aben Ezra de Manna
M““' loquens, dicit Mincllc nomen Arabicum , alle-
ricqae fe vidifle Jprpem rei conformem Man-
nfc .fedquifulummmenfibus Nilum&Itarde-

fcendat , & expolitam folinondefluerc , nec per
noctem refervacam putrelcerc, ncc cfle tam du¬
ram utconteraturin mottario.fcd furar linguam
pofitamhquefcere, utulus cius magis fit pro mt-
dicina, quam pro cbo. AfiimilalurMan Corian-
c„r. dro, Gal non colore fcd figura. Videtur autem

PLANTARVM»

Iehovam cundtipotentem , pro eo ac fcrebatfua
voluntas: ufum & fruitionem Manni illis largi-
tumfuiffe, qualem, quantum & quamdm flltvi-
fiun fuit : reque ab le condita Uli fblitunr ad fuam
offendendam live gloriam five munificentiam,
prater, & fuper natura leges ratas. Sic quoque
Maralb perquam amarum de lallum edulcuit in-
iefto ligno: & Arabicus finus quali medius fe-
ctus, vadumfecir proli Iehovi,boftes vero ob¬
ruit : Solis orbita curfum inhibuit, de iquor mon¬
tibus fupernatavit.

MEL CEDRINVM.

HTZd

Torflet

<iro • nuit wtvnt. ..pq -

his verbis plani Manna nollrum Gallicum inii
nuare voluifle , cui faneex nota: haud male cora
pctunt.de quo particularius poftea. Suntetlam,
addit idem, qui Car exponunt Sinapi. Aben Ezra
vero fatetur fe ignorare quid fit, aut quid figm-

fiCForfterus Cumme hallucinatur inDi&ion.fuo
' Hebraico confundens femen herbi graminei.
Germanis dito 04>tt>«SciicUm Ua,i Hekrtorum,
Aiabumde officinarum, cum quibus nihil com¬
mune habet, prater folum nomen. DeeaMan-
Manna na herbacea agemus inter frumentacea <x grami-
htrbacta neJ_ IdemAfaw deftmatuin vertit: ficcnim (ait)
Ma„J,Jh. rorcmiuamc<Eleftem , tanquam lingulare do-
„um a Deo iplis deftinatum Ifiaclitas vociraffe.
Mana. Chaldius vertit Mana: quem Hieronymus le-
quutus Manna tranftulitExod.r6.Iof. 5. Pialin.
78. Nehem. 9. .

Rob.Conft.in Lex. ulna. Chaldzis , ve
Hebrus && Nonno poeti ,id e t.

Manna, cibus ille quo Deus XL. annis Ifueli-

tas pavit in deferto, quiquiofte roris mftar coe¬
lo demircebatur.&poftfolis exortu liquefiebat.

Iiraffavoli mdicio Hebraorum vera Manna in
granula coneretaut Calabra videtur, fcd miracu-
lumin quantitate fuit , & in eo quod Ungulis die¬
bus pluebac ,& ob mandatum pluebat , ccob
mandatum putrefeebat. Manni nomine vulgo,
Ut vult Cordus , quod nunc aereum feu rofiidum
Mei , Manhuab Ifraelitis olim appellatum, olten-
dienr: Idem lib. a.cap. 104. apud Diofc. apertis
verbis fcnbit. Mannam (herarum Herarum, idem
e (Te cum melleo rose ; an retoipie vident &

doto , „

Sane & Monachis apud Mefven Manna live
pinguedo klanhu. cft mcl roris, five pinguedo acris , five
aens. Mei aereum. ,

Claudamus facram Mannx hiftoriam pulchra
Adverlariorum obleruatione. Hebrxum Germa¬
nicum notum, inquiunt , & Rabinum admodum
callentem Philofophix habuimus , qui Manna
iftud puvura & MaftichinUm vocatum , affirma-
bat efie lc^ein cum ^uo Ifraelitico , Bdellii fpc-
Coriandri granis fimile , melleo fapore,

Si ■ r» 1 n ■_ _ 0. 4..A;,

vlC , v—* *(-* 1 1 ui 1 cir 1 ' I _

quale etiamnumeftinPalxflina, Syria & Arabia.
Porro, nobis cbie&antibus illius fupercceleftes
, portenta, & putredinem : Rcfpondebat

vires ,

ippoc.lib.de Vlceribusait : Medicamentum ^
aliud ad ulcera vinum accipit. Mellis Cedrini
paululum : ex aridis , florem aeris.

Mcl illud fipuit Galenus mercatores fui tempo¬
ris e Monte Libano petitum venale porrexi ileud-

que roris modo dcllillare : atque in eo copiolsu Locus. ■
me ex foliis arborum colligi: proptercaquc quod
Cedrus inibi frequentifsima fit, ex hac potiisi-
miim accipi verilinule elfe fcripfit,lib. 3. de alim: ^ ^ ^
Rorem montis Libani nominans quod Hippocrates Qal ■
Mcl Cedrinum appellavit. Mum

Itaque cum mei iflud vulgo Mannx nomine 'vu/gi. t
cognofcatur , & durioris fit compaginis, quam ab
aucoribus deferiptum fit, merito dubitabit qui-
■ fpiam an eadem res fit ac ea , qux ab antiquis fub
j eo nomine intelledta eft. Siquidem neque Hip.
neque etiam Gal. unquam durum intellexerunt,
fed liquidum , adeo ut Gal. fcripfcrit fux regionis
indigenas referre folitos , Iovem aliquando mel-
le pluere.

Ego vero, inquit Bellon. de arb. conif ah-
: quando dubitavi an olim Cedrinum mellis genus j

[ hoc edi ab hominibus loco medicamenti folerer, ^

. quo alvus lolverccur. Sed ex antiquifiimis Hc-
- brxorum monumentis habeo Cedrinum hoc
mellis genus edule iuifle, neque ita tamen liqui-
1 dum , ut manibus facile teneri pollet : diiasque Dlffcfen.

! eius prxcipuas differentias fuille , liquidi fcihcet ttA%

. & duri , mihi ex negotiatoribus apud Mem¬
phim plane innotuit : alterum liqu.dum in tymtom
fictilibus , alterum aridum in arculis ligneis afler-
vari. Vim vero nullam, aut (altem exiguam in-
elfe ei alvum folvendi affirmare aufi Nj;n:‘ >»
quifpiam periculum fecerit, &: utrumque paulo h- gare.

• beralius ederit , nunquam alvum fubduci fentict,
i etiamfi libram mediam abforpfent. Verum qui-
1 dem mihi hocfatcndum eft,vim quandam ei inef
fe abltcrgendi , quemadmodum & in meile : fcd
folvendi, ut mihi videtur , nullam aut paucam
habere, quod indigenis montis Libani Sinay,
[vbiCedn] noftratibus etiam , qui Senefium &:
Iunipcrorum ( Gallice Senys 6c Getteure) [ vbi
Laricis] montes incolunt, facis planum eft : qui,
cum abunde eo fanentur , nihil tamen ab eo Ix-
duntur,autalvum libi quoquo pacto fubduci fen-
tiunt ,fed eo tanquam obfonio nutriuntur. Sed

mirum qtibd ea certam libi ftatucrit fedem , ut in.

altiori montis faltigio , neque paulb infra verfus
radicem montis ullam eiufmodi videas. Nam in
Libano Cedris potius., quam aliis arboribus ad-
hxrefcit. In Europa Laricibus mavult copulari,
neque etiam alibi, quam extremis arborum ra¬
mis inlidet.At fi forte Salices adfint Uit fxpe fit)
raro tamen earum foliis adhxrere confucvit. *

Manna vero liquida five mei Cedrinum, cum no- m frem

bis nullo nunc in pretio habeatur , amplius fer-
varidefiit.

Monachi

liber vm.

Monachi live Caloirres montis Sinai ( ut idem
Bellon. annotat in fuis Obii ) habebant Man-
nam 1'qu'dsmcolleaamin fuis montibus, quam
vocant Tereniabin , ad differentiam dura: Manni.
Quotae nim Arabes vocarunt Tereniabin con-
lervwurin ollis terreis mellis modo:venaleq; fc-
runtCairum. Hoc Hip. vocauicMel Cedrinum:
Libani *}*j Orxci Rorem Libani. Differt h Manna albi
ncca. Gallica qiix ex Brianfon defertur ? ficca
fanna vcna^s in Officinis promitur Manna

nn* duplex. Vna qua: dura vocatur Manna; altera
ntabtn qui liquida Tereniabin. Hic Bellon. Cxte-
da rum , confiderandum an Manna Cedri non fit
■torum potius liquor exudans ex Cedris , & concre-
ttura fcens ,qu£m Ros. Nam ii Roseffet, cur po-
v. cius Cedris Libani, quam aliis arboribus adhx-
reicit, cum eis fint tenuia admodum folia, cite¬
ris plxriique lata , & excipiendo rori commo¬
diora : uti videmus apud nos Europios Rorem
loliis Quercus poti (limum adhxrere.
truea Scribit Bello n.Manpum Lariceam , fi, Sol illu-

tque xerit, liquidam evadere , 3c eife Tereniabin.
Inquirendum autem annon idem eveniat Cedri¬
ni Manni. Siicafit, cenfemusliquidam Cedri¬
nam Mannam diverlam a Rore aereo. Fort£
Galenus Manneum liquorem in Libano pro¬
prium Cedris non diftinguit a Rore aereo in di-
verfas arbores cadente. De Melie Cedrino
Hippoc. pauca quidam ante quoque dift a funt.
**• De viribus etiam Manni Libani confiderentur
qui ante tradita funt ex Bellonij,Fucbfij, ac Mat-
th.opinionibus diverfis. Et Leiffores confide¬
rent q^uipoftca traduntur de Manna Orientali
Maltichina : mulca enim ad hoc caput referri pofi
funt.

MANNA LARICEA SIVE

BRIANSONA.

nn± A/T^nn^ qui paffim in Officinis lautioribus
■*r. i V JLhabentur fuis diftinguuntiir nominibus a
loco petitis. Alia enim Brianfjnam, aliam Ambru-
nenfemi aliam C alabrinam , aliam Granatam vocat.
,Wi 9-UlT Clim inter & fintdiflimilcs non tantum fa-J

cie, fcd & efficacia, aliam aliis priponunt , Nam

[ut pulchre etiam annotav:t Bellon.] alia com-
pacffili grano pingui, dulci, flauoque, autalbican-
/ona. teprxdita eft , ut Brianfona. Alia grano con¬
flat grandiori , floccos Jani referens, intus con-
,rt»A cavo, candidiori, cuiufmodi eft Calabrina. Alia
ckt- pellucida clt exiguo grano , cuiufmodi Maftichi-

na. Nunc de Brianfona fpeciatim dicemus. Gru-

f°”* mi itaque Manni Bnanfoni feu Lancei,ali j Co¬
riandro pares, rotundi , alij oblongi maiorefque,
colore albicante , & cum inveterafeit , flavefeen-
te , confidentia cerea, fed in ore liquefeente, dul¬
cedine faccharina , valde grata. Admifta multa
foliolaLarigna funt. Carbonibus impofita, tota
fere confumitur bulliendo.

ScribitBellon. fe aliquando certum montis la¬
tus Laricibus confitura eo modo albere compe-
rille , quo cum pruim in hyeme arbores conve-
ffierint. Nam , ut paulo ante di dium , hxcinXi-
foano monte Cedris, in Europa vero Laricibus
mavult copulari , ac eius tantum extremis ramis.
Cuius rei caufam fiibtilitatum profclforibus in¬
dagandam relinquimus. Vide qui paulo ante
etiam difta de liquefactione Manni Laricei
ex Bcllonio 3 nempe quomodo a Sole liquc-
'nAi fcat.

Eft autem legenda , eodem autore , antequam

15)1

Sol arboribus fuis igniculis vim ifttuleritmam ro¬
ris illius materia no&u fuperfidet, non autem ia-
terdiu. Quocirca indigeni ad Larices fummo ma¬
ne feftinant, ut Mannam legant, priufqu^mSol
illuxerit: nam, uti didtum , quum Sol ci illuxit, ^ foleli.
deterior elfe folct, & liquida evadit. Hinc dui quejeit
fpccies. Sicca S«rap.& Avie. Manna , qui in medi- deterior fr.
terraneis magni venire folet. In urbibus autem
qu<£ ad radices montium fiti funt, adeo vilis eft
pretij, ut non pluris in vere libra , qu^m quatuor
afiibus divendatur. Ros enim , qui arboribus
infidet, tantus eft, utoperarij quantum volunt
reperiant :fed in legendo operariis canto tidio
elfefolet, ut ab uno viro vix tres libri uno die
colligantur. Legendi

Ruftici porrb ad Larices maneappulfi, brevi
Solis radios imminere fentientes , fifces arborum
fecuribus in terram decutiunt , multos ramorum
acervos fiib arboribus in umbra alfervantes , ut
quicquid roris illius cceleftis cacuminibus adhx-
ferat, per otium in umbra fub arbore legant. Illi
vero quum multam exceperint , & ad vicinas ur¬
bes detulerint , hanc negotiatores quidem e-
munt, fed qubd ea intra annum unum autalce-
mm deterior evadat & corrumpatur , neceffe ha¬
bent , ut ex multis libris paucas divendant , illas Manna
quidem carius diftrahere , quibus reliquarumia- Ann,t de.
auram, fi quamadeife contmg.it, «farciantur.

Hinc fit,qubd magno vxnc.it. Hic eft illa Man-
naper totam Galiiam celebris , qua: Brianfona: V.wt.r.
teftaturque Bellon. non aliunde, quam ex Larici-
bus in famulitatibus aitiflimorum monti um col-
ligi : duram eife : atque differre i Manna montis
Sinai quie liquida Iit.

Fucbiius Mannam Brian/onam flavam dicit,
utique vel ulli orem infpicicns : Nam vetuftate
iiaveicit. Quapropter etiam Bellon.flavam dixit.
Deilgnanda tamen res unaquxquc ut eft in pri¬
mi propriaque fiia natura. ‘

Cecidit d ctulo Manna, tradente Matfh. ad¬
modum copiofa , Maiticheiquc granis iimilis, a-
gro Tridentino , in Ananicnfibtis montibus , Sc
prxiertim fiipra Larices arbores, tcftibusCI.Med.

Iulio Alexandrino , & Petro Spczzalencio phar-
macopoeo Ananienli : quippe qui huius Mannx,
quam ipfemet legerat , (clibrain ferd ipfi niife-

rit. Nunquam autem feconceflurum ait Matth

Mannam, quam d Lanceis foliis legerunt Ana- ?T ””
nienies , e Larice ipfa exfudafle , cflm nihil pror-
fus refinoli refipuenr. Quinetiam quod non {&- Mannam.
liim in arborum loliis fpe&etur , fed etiam iu
oratis , adeo vt fumifeca: prs manna iSoledlifo-
uta, falces ab herbis nequiverint explicare. AC-
feritque hanc coeleftem fuifle Mannam , perinde
ac illa, quam fe propriis manibus in agro Gori-
tienii legifle tellatur. Sed pat fuiffet Matthio- mmU,,.
Ium rationes quoque reddere, cur fupra Larices n,° *mfro~
potius concrclcat,quim fiipra alias plantas.Quid
ii non ledla fiipra folia, ied fiipra raniulosi.vtattb.
non erat prarfens cum colligeretur. Lariceam
mannam non refipere relinam , non fufficit ad
oltendendum non exiiidare , ut videre eft de eo
Flieoinchcc i.°bcli|. Fieripoteft, ut prarterex-
(udantem Mannam in Larice, ros melleus inter-
dum cadat aut coadiervetur fupra omnes plan¬
tas eius loci , ubi Larices Manniferx copiofx
iunt , qui nihilominus diverfus fit i Manna Lati-
cea. Sed de hacrepoftea (pecialnls fub Manna
Calabrina.

An Apollini Manna Brigantina? h Brigantio Manna

Cosnomanorum oppido, nundinis iffiiftn , vel Er,Stnt‘'

candida, qm quidem Celee ta nec vitiata, dulcis &c **

historiae plantarvm,

guftu iucundiflima , minuta, melicam dulcedi¬
nem reprxfentans : vel livefeens , tenuior , Pi¬
neis feftucis: furculis herbulifquc & foliolis e-
L riarn advoluta , fubductione aliis ignavior : ada-j

liosufus , ut etiam adlenitionis opera , vix fub- i
duplo cfficaciffima : quum prxfertim Orientalis
Calabrensifque interdum rancidae amarefeant, &
impofturis imbutx minus valeant. Si autem A-
nollo eandem intelhgit Mannam, quam nos , mi¬
ramur non oblervaite foliola Laricis elfe admix¬

ta.

QbJcrStno Lob.&Pcna tradunt , ut ante monitum , Lan¬
cis ramos in vinariam cellam afportatos , Man¬
nam poftera die demonflrare. Iidcm etiam co¬
nantur demon flrare , Mannam potius iuccum
pl.intx quam aereum rorem elfe. Adduntquc
non fpernendam Brianfonenlcm ad Gallopro-
vincix & Allobrogum Alpes provenire folitam,
Dcltttu!. qua univerfa fere utatur Gallia , modo delceius
purioris , candidioris Sc reccntioris grani habea¬
tur, qualem illic effradtis e Larice furculis copio-
iam (e habuilfe feribunt : qux nec doli , nec gu-
V* ?ur- ftu, nec puigandi effcfhi quicquam cedfere illi
rjtfuc. videretur exoticae. Eam que nnilio minoris emi,

. minorique [quAm Mallicliina, vel Granata] man¬

goni} fufpicione. Blande autem educit biliola e
primis venis &iecore,eque pulmonibus pitui-
tofa veluti Lariceus liquor,Terebinthina Veneta
vocata. .

DoJIs. Hacfi Syriacx purx copia defit, aut Calabrien-
fis, utendum ab uncia (emis ad unc.tres. Sylvius
vcr6,ut antea monuimus, huius dofin tradere vi¬
detur ab unc.i j. ad unc.uj.

Cxtcrdin miramur Altomarum,qui tcim curio¬
se de m irina fcripfit , nihil tradere de MannaLa-
ricea , qua tamen, uti di£tum,in multis Gallix
Sc Germanix partibus utuntur , cui femper ad¬
mixta folia Laricis.

Rauvolff. Mannx noftrx Laricex foima&fa-
Mxrm* porcflulilem dicit Mannam Trnnchibil.

Trxndihl. 1

MANNA

CALABRINA FRAXINI

ET ORNI.

Defcnptio. f^Ro Calabrina nobis demonflrata Manna

PW, - - - . . . , .

purior efl, quimBrianfbna. Grumi multo
maiores, figura vari j , colore flavefeentes , fapo-
re dulci , feci minus grato , quam prxdi&x , cum
quadam acrimonia. Nec ira facile liquefeit. Vita
etiam mimis confumitur. Loco humido pofita,
minus videtur liquefeere quani Brianiona. Con-
lcrvanda, ut illa, loco ficco. Hxc hodiernis tem¬
poribus notiffima efl , ut in Italia, autaribus mo-
_ . , nachis , pluribus colligitur locis : fed copiofior
]n Calabria,' qux &Calabrenfis ubique vocatur:

& particulariter in Fraxino & Orno colligitur,
quam certe fpecialiteripfx arbores ex fe prouu-
cunt , ficut Gummi exterx arbores : ac huiuimo-
di cft C.alabrenfis. Ratio eit, quia in caudicibus
jn Ki. ^ trunc|s pive ramjs arborum copiofior , quikm in
foliis repetitur. Nam qux de aere, ficut ros,dc-
fcendic , abundantius recipitur in foliis, quam in
trunco. Hoc ratio, hoc experientia docuit plu¬
rimos. Nam quis audeat dicere pluvjam aut ro¬
rem, dum cadit, prius infidere truncis, quam ma¬
defaciat folia? Et quemadmodum aqua xquali-
ter pluit fu per arbores fk plantas , ita Sc Manna
defeendit rorando univerfaliter & arbores &
plantas, & petras, & ipfum adeo purum putum
folum. t .

lam quare in una potiusarbore ,quim in alia

non multum di flante reperitut ? Nonne quia illa
arbor exfe producit , & illa non ? Item li ficut
ros^defcendjt femper , quare in extremitatibus &
foliis fupenoribus, qux coelum fpcdlant, ipfarum
arborum non invenitur , fed in ramis & foliis in¬
ferioribus ? Sed revera, nos ( inquiunt idem Mo¬
nachi ) curiose ac fludiose hoc obfervarc iufll-
mus : &ica invenerunt , nempe exle illas arbo-
| res producere illam rem, quam Mannam voca- yt generi
| mus: qux liquida fluit ex trunco, & ramis fupe- tur.

| noribus in folia inferiora, poftea congelatur. Et Qh,r^
I ad maiorem certitudinem plures obfervatores {ltJ
propriis oculis pluries viderunt fluentem Man¬
nam fc Aturi rc ex quibufdam tuberculis ipfius ar¬
boris : quia non undiq-, per totam arborem fluit,
fed in quibufdam fpecialibus locis generatur : ex
quibus cum profluit efl aulciffima. Si autem
quis locum illum ( unde videt exire Mannam, in¬
ciderit, exit abundantius , fed fit amara propter
percuflionem & corticis incifionem, ut ipfi ob¬
fervatores experti funt. Etiam prxeifus ramus,

& domum virens portatus , produxit Man¬
nam.

Quare concludendum efl, arbores,ut Fraxinus
& Ornus , hifqucli miles , ex fc generare, Man-

nam,five mauis, Gummi diilcifTunum, quod Man- ^

na dicitur. Nam & Gal. etiam quandoque utitur
lucco Fraxini: pro quo forfitan intelhgenda ifta
Manna , qux fcaturit e Fraxino & fimilibus arbo¬
ribus. Exdcm arbores & Mannam ctrleflem fu- Succus
fcipiunt ( cum cadit ) ficut & ahx plantx. Et quid Fraxir!,i
mirum arbores gummi illud dulcifiimum pro¬
ducere , quod ai an nam arboream vocamus? M/r„„s
Nonne Sc arbores & plantx generant , fla<5len, arboreti
Myrrham , floracem , Balfamum , Maflichen,

Picem, Relinam , & fimilia plura? Nonne &
apes fimihter cx floribus quarundam arborum &
herbarum mei dc ceram colligunt. Ergo &c.
Colligunt etiam & ipfi Calabri quandoque mei Mel ^
aereum , ideft , Mannam ccelellem fuper va- cttAm n
rias plantas Sc fuper lapides , ficut & aluegeft- Q*lubrf,
tes. Sed hoc fit raro non ita denfatur.

Arboream Mannam autem fingulis annis , circa
j caniculares dies ance textiles pluvias colligunt. Tem.UJ
| Cum autem pluit, celfat fluere. Sed & genus (0u,gem
j hoc Mannx arborex dupliciter colligitur : fcilicet Modus
‘ una in caudicibus & ramis , quam vocant Man- •

nam erodam, & Mannam de corpore : alia verb ftx‘
fuper folia, quam Mannam hnam,feu Mannam £rojfa_
fubtilem,& Mannam foliorum nominant. Medici
autem noftri temporis, laudant potius eam , qux Mann*
colligitur fuper foha. Sed revera viribus non Jubnlu
differunt , & unum eundemque ortum habent.

Nam qux colligi tur in foliis, non ibi generatur,
fed e truncis & ramis fluens, cadit fuperfoha illa,
qux ex dire&o habentur fubter. Non enim in
cumflis (uti diximus) foliis ipfius arboribus re-
p eri tur, fed in illis duntaxat,qux ex trunco vel ra¬
mis fufceperunt.Hrfc?r«.'« Monachi.

Eiufdem fententix efl &Alcoraarus, qui con¬
cretam Sigranulofam Man nam, femini aut Gum¬
mi fimilcm , ( vt ille inquic ) cuius frequens eft v-
fus , quotannis colligi folitam feribit t^m ^ Cala¬
bris qn^m^ Samnitibus & Veflinis , qui Garga¬
num incolunt montem, & pleracqtie Apulixpar»
tes, vtCallellanetam : aliisque etiam in locis i-
pf*m aolligi folerc. Eam tamen non nifi ex
Fraxino & Orno colligi , uno ore fateri omnes. LocuK
Haneq', eamipfameflc Mannam, qua communi¬
ter ad molliendam alvum Medici omnes utan¬
tur , ac ufi fint quotquot per Centum annos Sc
ultra , medici ante fefuennr.

InquL

LIBER

Inquifiturus autem an fit velat ros quidam e
ccclo cadens , ficut ea, de qua Arabes memine¬
runt, vel di diarum arborum fuccus humor feu la-
'e re- , ficratiocinatur. Quacunque cx acre ile-

ac~ cidunt, in quacunque regione ac quovis loco,
fion fpeciatim fupra unam rem determinatam il¬
lius regionis feuloci , fed indifferenter fiipra om¬
nes ibi exiftentes rationabiliter cadere debet,
Sed Manna hxc non n ifi in Fraxino & Orno re-
peritur , in exteris vero arboribus, hqrbis & la¬
pidibus eiufdem loci nequaquam, ut colledto-
res teftantnr. Igitur non generatur in aere, ne¬
que e ca?lo cadit. Et per confequens non eft
eiufdem fpcciei cum ea , qua; e coelo decidit.
,oz' Deinde: Eadem Manna , quotannis ex iifdem
colligitur particularibus arboribus iam fupra 4©
annos , vc colligentes ea fatentur , ita ut non de¬
line , qui eafdem arbores emant , tanquam lingu¬
lis annis hoc producentes ve&jgal. Siintque eo¬
dem in loco & eiufdem eri.nn fpcciei arbores
nonnullx, fuper quas Manna hxc non reperitur.
Igitur e cceIo non cadit, nam, qua; maior ratio
reddi polfet deunaquiim de altera , prxfertim
eiufdem fpecici arbore , eodem in loco exiftente,
aj:per plurescontinuos annos eam producente,
fi e cceio caderet? nulla fane : quamvis in uno
plantarum genere magis quam reliquo quxdam
afferri poffit apparens ratio. Prxterea li Man-
oa cacleftisfeu aerea pro fua generatione , pe¬
culiarem quandam ,uti di dium, cceliconftitutio-
nem requirit : ita ut calida & ficca prxcedat diur¬
na aeris temperies , nox vero fequaturper xfta-
tembene frigida, (etenim xltivo tempore po-
tiflimum generatur) rationi confonum eft, non
qualibet die , fingulifve nodbbus etiam xftivo
tempore generati poife,fed raro admodum, que-
4. madmodum & liquida, prxferrim in Calabria. Ad
hxc , Man na qua utimur, qux quidem in Fraxino
6c Orno colligitur lingulis diebus , Canis prxfer-
tim tempore , aut paullo ante, in iifdem repe-
ritur , modo phivix , prxfertim magnx , aut ven-
coru vehementia non adiit. Igituraerea non eft.
Amplifis , fi aerea Manna de genere eft mellis

vm

m

nilam : proinde neque etiam aqua; lobus , fed
aqux & terrx elfe. Item fi k Solis calore , 7»

ab Aquilonis frigore 5hxc, qux in Fraxino & Or¬
no repetitur Manna non lolvitur, nec liquefit,
fed potius concrefcit, duriorque efficitur: ficut
eam colligentes alferunt, meridie Soleque ma¬
gis edente, aridiorem, candidiorem, magifque
concretam & coagulatam efic : & colledlam iam,
ubi humidior fuerit , ac liquefieri cosperit,Soli ex¬
politam, albidiorem durioremque reddi : quis
vnquam afferere audeat eam a cceio fuilfe delap-
fam, atque ex concreto roregpnitam? Cuin pix-
lertim quxeunque a frig ore concrefcunt feu coa-
gulantur,a frigore liquefeant, ut idem tradit Arift;
Quinimo Manna hxc ab aqua folvitur atque li-
quefeie , ucindiesobfervamus, &eamcolligen-
res teflantur : pluvia enim fuperveniente , con-

feffim folvitur & evanefeit, ut primis Auguiti
imbribus ingruentibus obfervatum eft : fequinir
itaque ii calido &iicco, hoc eft, ab igne aut igni
fimih fu ille coagulatam.Ergb non erit aerea.Nam
quxeunque funtaqux, inquit Arift. noncoagu-
lanturabigne:folvunturemm abigne. At vapor
aqux fignum eft, eodem tcfte : eo enimeonfi-
■ftente, eft aqua, ut inollaru operculis videmus.

Cum itaque non ab igne , neque iiSole , fed ab
aqua lolvatur atque liquefeat Manna hxc in Fra¬
xino & Orno duntaxat reperta, coaguleturque ac
dmior reddatur a calido , demonftrative conclu¬
ditur , eam non elfe de genere roris , nec ex con¬
cretis a frigore vaporibus genitam, neque e cceio
cadivam fi falcem prxdiclis Arift. rationibus ac
fundamentis fides adhibenda. Adde qu6d,vt
huius Mannx copia maior generetur', contraria
requiratur particularis aeris conftitiitio ab ae¬
rea : nam fi eo tempore, quo emanare confue-
vit , dies pluviofi prxcellerit,& frigida quodam¬
modo ,fcquactirque admodum cahcla & ficca al-
teia aut tertia , maior, ut aiunt , iifdem arbori¬
bus quancitascolligitur. Quaitidem rationeae-
rca feu rofeida elfe aon poterit-
Quod fi quis rationibus deftitutus , ad coecas obiefha db
& occultas caufas confugerit , inquiens,caufam Utttmr.

rofeidi feu aerei , a frigore» uti didhini , concreti: j ob quem Manna hrcin Fraxinis' & Ornifd“uma-
cum mei lolystur a calore, ac coaguletur;! frigore: | xat repetitur, eile earundem arborum proprie

remiinir nuonpiHpm Mmni Urioolo _ _ ... _ . 1 1 . . * . r ..

. vi, . . ' p ; - fcw.v. , -«u , cuc caiunucmatDorum prop

requitnr quudeadem Manna,ifng.do, tanquam j catein quandam, obqiram ad feipfas magis
contrario cauns lique bi itionis coagulari debeat, j eant , trahantque hunc fuavem liquorem"] c
lolvi vero -a calido. Cum vero in ea, qux in Orno cadentem, r Illam rn>rprt> nrknroe nnamaL

vero in ea, qux in Orno
de Fraxino reperitur, contrarium eveniat , nam a
calido

alli-

celo

cadentem, quam exterx arbores, quemadmo-

, . * a - dum magnes ferrum , Scfuccinum paleam: Di-

, 1 dunor ht atque coagulatur , ab aqua j cemus : cur hxc proprietas non cuilibet parcicu-
vero folvitur : neceflario (equitur eandem ; r ' ■

dc natura acrcx & mellis rofeidi non elfe.

Quod fi quis dicat: non modo a Solis ca¬
lore Mannam in his arboribus repertam concre-
fcere & duriorem reddi , verum etiam & frigore,
ut cam colligentes diu obfervarunt : aiunt ete¬
nim nonfolum a Sole, verum etiam a frigore,
Aquilone videlicetmodice flantein no<5te, eam
condenfari ficcioremque reddi : Dicimus nos , &
‘ hac etiam ratione probari , eam non efte ro-
xem e cceio cadentem.Nam hic cum fit aquex na-
turx, a frigido duntaxat coagulatur. Quxeun¬
que enim funt aqux ( inquit Arift. lib. 4. Meteo.)
nort coagulantur ab igne : folvuntur enim ab
igne : Qux vero communia funt terrx dc aqux,
dc ab igne coagulantur , & ^frigido , utipfeait:
quoniam ab utnfque incraflanrur, recedente vi¬
delicet & evaporante humido , diverfa tamen ra¬
tione. Cum itaque coaguletur,& a Solis calore,
& ab aquilonis frigore, hxc qux in Fraxino &Or-
no reperitur Manna, neceflario fequitur , cam
nec vaporem nec rorem efle 9 aut ex eifdein ge-
Tom. I.

lari eiufdem fpeciei arbori conveniat? Nam ut
cuilibet magneti acfuccino datum eft, ferrum &
paleam trahere, itafane& cuivis Fraxino & Or¬
no hxc facultas tribui debet. Atqui per multos an¬
nos, cofque contin uos obfervatum eft, in una re¬
gione eodemque loco quotannis determinatas
quafdam Fraxinos & Ornos talem in fe conti-
nuifle dulcem liquorem : quafdam vero alias eo¬
dem in loco exiftentes, eiufdem maatiitudinis,
ciufdemque xtatis nequaquam. ObfSvatu prx-
tereadiverfx magnitudinis ac xtat^auafda parti¬
culares arbores iam di6tarum,eod®nque in loco
confiftentes , non tantum quotannis eiufinodi
dulcem in fe continere liquorem, fed etiam cer¬
tis temporibus : utputa fub ca/ie , vel paulo ante:
quafdam verb nunquam. Quibus de caufis ne¬
quaquam concedere aut fateri polfumus, pecu¬
liari quadam illud fien Fraxini & Orni proprieta¬
te : quoniam lingulis hxc ineflet proprietas,
etiam fi non xqualiter in omnibus. Non itaque ^
totafubftantia feu fpecifica forma Fraxini & Or¬
ni talem fibi liquorem aHicfunt e cceio vel acre

R

„4 HISTORIAE pl

cadentemam omnibus talis ellet trahedi facilius,
quia omnibus vm eademque fornu & (pecics.
Nunc vcrii in paucis id obfervatur.

Vir* Mtn s-nj jam Maio 8c Iunio mentibus Caniculam

antarvm.

aanciam . .

„./«««- antcfirefns liquor ille dulcis intra cortices catum
o 1 i -i.lupnnnfp nr>

tantum e caudice & brachiis , fed furculis etiam,

Hliiiiiucwuuut. ww.-.. .»,-- x . arboru

itricique foliorum pedicu.os, mimo ex iplis ct- litu
. . i- _ _ A-, . i- Td r-impf» '

r anccurtjn> umuu‘ - - ,

^ continetur, quo patt&ttm co&o , adventante ar-
dencis S»rij calore , cortex arefit, eoque Icilio aut
filio- liquor foras trahitur, atque ab eodem caio-
re iterum concrefcic& cendeniatur in grumos,
aut gummi fpecie granula. Imo etiam non incilis

corticibus, ante caniculam htec Manna fepe ema¬
nare vifaeft, prxfertim in Ornis :five iam dicas
tanquam fuperfluum quiddam nec alimento
commodum b natura arboris foras protrudi , uve
a Solis vi & calore foras clici , five utraque causa
concurrente , quod nobis veniimilius videtur.
Neque tamen fuHicicbate rpuUio illa arboiis 3c
actractio Solis,ni huius quoque calor cocoftor &
codenfator acccdcrct.Ex quib.perfpicue intelugi
ohicfhn it- poteft Manna; generatio in Fraxino & Orno, ve
Ivuttr. a mediocriter in naturx contemplatione verlatiS.

At U dixerit forte aliquis , roridam hanc Man¬
nam non cire vclut fuperfliuim quiddam arboris,
aut alienum, fed fimile &£wnil»are , ac vclut a-
limcntum quoddam , & propterea ab eis attrahi :
tutu quxtemus ex eo , qux caufii (u , quod tam
continue & diu tamque copiose ab utdem excer¬
natur & non potius detineatur ? Item qux poilit
clTe eius dtverlitatis caufv, Solem opitulari , ut

eadem Manna imbibatur prius , ficcccur & «are¬
fiat cortex , rarefiat &fclndatur idem : deinde Ca¬
nis fervidus calor eundem humorem rudus evo¬
cet, condcnfet ac coagulet, quo tempore corti¬
cem multo etlanl magis exficcare deberet , quam
prxteij.tis'menfibus,Maib& Iunio , potimmum
cumablque incifionc aliqua fxpiais fponre ex ii -
demarboribus prodeatCanis tempore , & ante,
ut de Ornis dtdtlun. Aut quid impedivit, quomi¬
nus eadem Manna praedi 6tis menfibus non fuerit
a Solis calore concreta & coagulata in/tar gummi

circa cortices didlarum «arborum, potius quhm in

iifdcm imbibita & intro attradfcii? pcajfcrcim cum
ab codenacalore Canis tempore iterum conden-
fata, & gummi inflat granulo fa reddatur-
nuMdm Hocloeo notandum do&iflimos quofdam vi-

itccfu. ros a villicis & palloribus Calabris deceptos, fal¬
so alfercntibus , Mannam hanc, qux in rraxihis
&' Ornis reperitur , mane antequam Solis calor
c invalclcat , colligi , cum communiter contrarium

t^tmnon & hodie obfervetur , femperque obfervatum fit.
tempore Non enim mane, priufquam Sol valde perurat,ut
antelucano ip(i falso retulerunt , fed meridie, SolcqUefervi*
toUifi. diflimoeam colligunf.neque tamen a Solis calore
rarefeit, folvitur autevanefett, fed potius con-
crefeit, & durior ac candidior redditur. Qua¬
propter eam , qux Ornis inhafeitur , certu vel
Quando quarta a Solis ortu hora colligunc , qubd vel i re-
Solu miffiore calore condcnfetur , cutn terrcflrions
Z7ur. naturx fa.cius fuccus , qu&tn Fraxini. Immo ean¬
dem quandoque , ut aiutic , etiam ante Solis or¬
tum colligtot , fed non nili ubi pridie inclinante
iam Sole pnSuxerit , 5c ab eodem concreta fue¬
rit, aut certe nodfu flante Aquilone fuerit coa-
gulata.Idqucob eandecaufam , ne Sole (uperve-
nienteficcior aridiorque reddatur,prx(ertirnubi
non fponte, fed vi, adhibitis cxfuris,profilierit.
Ex dictis liquet , Mannam hanc arboream, non

uncatjuciuiwiuui^-^— j ■ - i pxmb

iam foliis , eum liquorem exfpmint. Id tamen
non quolibet tempore > fed fub cane &ante ct- Quottmt,
iam: quo tempore hx arbores * germinatione
& fru&ificationc cdfarunt. Quare cum eo tem¬
pore fuccus earum validi /Iimus lit , ob didtam ^

caufam,nvaxime etiam faara oftendit naturam. omrnbui

Sed alia non levis dubitatio difeutienda. Di- Fraxiuh
dum enim non omnibus eiufdem generis Fraxi- aut Or,

„ ~ i ... _ J..: 1. - - «vnnnfiat -'■■anna.

uulll U»IU uyju vi**.**~ — - o

nls& Ornis talem produci liquorem, ex quo hac

- a - ^ enatur.

Manna: hinc quis inferat , non elle earum pro¬
prium humorem (eu flaccum proprium. Huic ita
refpon/um volumus.Proprium utique earum fuc-
cum elle hinccercb cognofci , quod ex quibuj-
dam carum etiam fponte profluat ( namexfuris
illatis modo & tempore conveiaienti , plures e-
mittunt, uti di&itm.) Quod vero non omnes,
fed aliqux tantflm hanc Mannam procrecnt.cen-
fendum id fieri ob aliquod impedimentummt pu-
taob defectum aut vitium aliquod , vel ob foli
aut regionis diverfitatem : quemadm.& Amygda¬
larum, Prunorum , Ceratorum ,Iuniperorum,&
reliquarum quarundam arborum generi contin-
git,hcet eandem habeant naturam.

Eft igitur proprius dnftarum arborum fuccus
feu humor Manna, quas quotannis , fub Cane po-
tiflimum , imFraxims & Ornis duntaxat,pluribus
continuis diebus colligitur,(qua H lclongo tem¬
pore Ne«apoli uftim tcftatur Altomarus, quot-

quocantcfe per plures an nos medici fuerint, ad
alvum folvendam ufoseirc)non ros,Mel aereum,
aut Manna , quod fequentibus etiam obfervatio-
minis confirmatur ab eodem. Nam, in quit , /u- m4t*r

Cl _ .r/iidc ( n nrl

nuno .IU IWUI..II. , ---

periniedto linteo, per plures noftes acdies,fupr

Manna
drborea t

ecelejlit.

i aut coeleftem dicendam , quod ii (dem

HClC.liU HUI MMHIULI I -

fe mper colligatur arboribus , atque adeocarUm
fit propria. Recenfendxque h«x arbores inter
easquxcopiofumfuccum &: humorem habent,
qu5d,& fponte, Scincifura , uti dictum , non

I 1 I 111 Illlll-U, j IIU.VM . - l

c.ifdcni arbores, ic.x utros iisincumbercnonpo- .,n
ruerit, inventa nihilominus in eis’, liftemque die-
hiis,acedl!e&a Mannafuit, arboribus etiam non

incilis liitquodfierihaudquaquamporuiirec , fi

Iponte ex iifdcm arboribus non emanafTet,maxi-
mi cilmfupra idem linteum , ne veftigium qui¬
dem eiufdem gerens roris , vel liquida: vel coa¬
gulatur Manna- fuerit repertum. Zvri,

Sed quid opus d;u liac in rq^ermonem proce-
lare, cum plilrcs lidedigm, ‘quibus hanc rem pe- ^

nitus inveftigare dccravcram , uno oie contcfli rfi
fint, mibiquc retulerint , fe propriis cofpexifTe o-
culis, poftcollaftam indidtis arboribus Manna,
ex eifdemmet locis reliquam reluda(Te,emanaiIe,
acfenfim eftluxifle,^cdeinde Solis calore liiper- j
veniente coagularam fiiilfc *. idque non femel J
duntax.it, fed larpiiis ac firpius vidi Ife rellati line.

Aiuncinliiperin Fraxini Ornique caudicibus, M.t
juxta corticem fsrpius adnatas voluti veficulas
ouafdam fe inveniffe feu tubercula , quas difium- u ^

pentes, primdm liquorem quendamalbtini, dul-

cem, concretum Sc craffum in optimam Mannam orm
converfum-.deinde minus album , tenuiorem , li-
qmdior^mque , fed dulcem quoque mamfeftiffi-
meemanantem fepiusconfpexillc : qruetiamS
fuperveniente Solis calotecoaglxlatus , conco-
Aus , albidiorque redditus, efFeiftos eft Manna:
prima: afliirtiUs: ScubidiupermanfifTet fuperflud
[ Solis calore exficcanls,inutilis redditus cft.Ergo
li incilis arboribus, in eifdem incifuris talem re-
petiunt concretum & coagulatum filccum , ciuf-
dem fere coloris, fqffofis & confidentia:, cum ea,
quam ex non incilis colligunt , Malina , quis un¬
quam haditarc audeae eam elle esmndj arborum
luccu propriu , fponte ad eofde ramos , caudice ac

furculos detrusu, potilis quam rorequenda J cqlo

aut aere delapsu ? Nemo lane nifi pertinax vald*.

txperi-
’ ntum a.
adit &

AUtid

itiud.

animalcula fe infpcxille , qu? ex dldbis arboribus,
Ornis prafertun, cortice perforato.hanclachry-
mam exugebantmuibus deinde fugatis, e* ufdem
fcBnnmul» fcu Ari,, l,quorem°hunc dulcem
profluxi de, htfneq-, fe poftmodu i Solis calore co-
cretu_Ieg,!lC)tanqu5in optima Manna coVerfom.
Obieraatum pr?terea relatiimq; a fide dignis, fe
plures fecuiffle Ornos, vtex eis Pro vini doliis

circulos pararcntiquos ciim fidiffint/oliq; expo-

(uiflent , non parva in eis huius Manne copia in¬
venerat: eamque non in cortice, fed ex']ienoih ac
veluti emfdem Orni medullofa flrbftanda mte-
non emanantem.

Teftatus item quidam Faberferrarius, vir pro-

bus.cumsnomen Ca:rardeRuod.,fe,ci.mm qua¬
dam fylvaflrufto igne carbones pararer, vidiffle
ex orno vicina MannamrefudaHe,3cab eodem i-
gne paullo poli coagulatam fuiffe.
y. CaterumSc difficultas hic excutienda. Nam

Cllm didarum arborum cortex & folia amaro

em e
&

L1 B E R V 1 1 1 i

f ts,t M. ** pote, ; „„„ „ ,m,„ *

cfleiaut faltem propterea , qubd inagna ex parte
Vt colledores referunt , ,n FraSinis Manna ema!
nat ex ramis , ea po tiffimihn parte , qui foliorum

pedied, eifdem auncauntmvatquein eifdemnier

pediculis & ramis coialefccntem inueniunt.Pote-
ritobidmuatmfoins repetitur per eofdcm pedi¬
culos ad folia cffluxiiTe, cdm tam minuta fit, vt
vixfemunciamvnaallerave die ex foliis colligar.

Nec alienum i ratione cuipiam videri debet,
quod >n Fraxini foliis & iuxta pediculos eorum
repenatur, nlm id eveniat propter Fraxini hurni-
ditare fuperfluam , qui non tantu per caudice &
ramos diffundi.fpargi atque trafmitd qucat,fed &
ad foliorum exortu atq; ipfaadebfolia.pei quoa
rum potos trailadet , fcaSolis calore concrefcat

A.untetiam, nutaillagrana, qui mana fuprafol

ha repenunt, eode etiam die Sole fuperveniente,

augeri maioraque reddi, qua: pofteavefoen colli-

gunt. Quod fien haudquaquam pofflet , fi ex aere
ftllffetdelapfa: naaSolis calore potili* liqucfadfa
ac abfumptafuiffct quim concreta & adaufta.

Quapropter valeant , qui Manna in Fraxinis ic
Orms folis reperta.aere.m feu roridam.ac £ ccelo
delapfam eile contendunt. Ditftum autem non
abs re , folis : Nam contingere poteft.vt eide afc
boiesin quibufdam locis, m quibus aerea Manna
decidit, repcnanturi&ita fupracafdcmctiamde-
c.dere potent. At no fupra eas frias , & quoad, £

P multos dies, fed fupra ceteras quoque oes, vt &

hei bas,&frutices,& lapides ciufde loci. Ac que ih

Fraxinis & Orms foldm generatur &reperitur,
non tantum fpome certis temporibus ex i,s pro¬
fluit , fed & incilione fada copiofitli.

Veniin non vnus eft duntaxac earu incifionis
modusma quidi. faSis nonnullis mciiuris in toto
caudice, fequenti demudie ea colligunt. Quida
veto aliquot d.eb.ante eafde arbores incidfidnfe-
rionb.tancum partibus, & deinde eadem collecta

quxpnmo efHuit.dcmu&aliam effluere finunr!

ac denuo colligut.Alij vero, pratermiffa omnino
ea , qiii per primas effluit inrifuras , poit pauco*
dies alus ,n locis fuperionb. eafdem arbores inci-
dentes colligunt: qua? quide pr? oetens dulcior.ac
non paru fuauior exiftic,purgata,vt aiun t,per pri-
masinanoncsarbore,h.e.excreco co humore qui
impurior , & propterea amarior & crudior erat.

Id vero m Ornis potidsqutm Fraxinis no abs re
machinati (unt: na Fraxini humidiores cilm fint
vt. didfu,rpont£ magis.no tantdm £ caudicibus &
ramis.vcrum etia e foliis eoruque pediculis, &qui
iuxta eos fiunt oculis, talem emittuntlicfirymam
At Orm , vt qua: licciores natura fint , b.e. minus
quam Fraxini humidi",corticiq;duri6res &fcabri-
ores,locisq; faxofis,montofis acficcis degant ta
tam in fc humid, tatis copu non continge: nec 'ad¬
eo dilutus Aitenuis efteoruhumor,vtadramos&:
foiacufponte emittere valeant :fed,n caudicem
fol, m,& tuHffime in ramos.Quapropter vt copi-

oluls effluat ex eis humor . eiffte K.

Cur in Tra
xiHifoliis
potius yud
Orm con-
crejeat .

c r , U1U1“ o. roua amari

imtfapore.non abs re qusret quilpiam , qur fieri
poffit vt tam dulcis liquor ex ufdem arboribus, fi
carum iuccus fitproprms, exftidare poffit ; Di-
cendunijhunc humorem non ex cortice ,/edipfa
i.gn, inte-norisfcbftantia^ute faporedulc.sfer£

eit.aut laltem non amara, oriri, & per corticis fi f-
luras promanare.

Sed,cur corticisamaror contadfu continuo e-
andem non inficit fuo amarore l nimiru eiuldim
corticis humor,exiguus cum fit, b Solis calore c6-
coaus .tandem & ipie dulcis redditur. Et quia
maior fucci ligni qtfom lucci corticis copia, illius
fapor.non huius prxvalet. Adde quod cdm per
tenues ac angullos corticis meatus idem excerna¬
tur ac crimiiudet humor, quod eius craffurn cit.in
,?„a “™ntl)m corticis, mpingirur , ita vt per eos ex-
ar.o pelh nequeat.niii quod dulce & tenue exiftir. Id
quod contingit etiam in ftparatione aqua: dulcis

i lalla &amara pet vas cereum ac tcnue.per quod

tenues dulcesqu e aquas partes refudant:reliqu*
tranliudareineptx.obhierent.

Certum aut eiufiuodi Mannam quam in Fraxi¬
no admodu copiofam provenire diximus.inOrm

foliis nunquam vel colligi v£lreperiri;imo necin

ramis aut (urculis.nifi perquim rarifsim£:& forte
quas neutiquamin iisfitgenira : Scdquai ex cau¬
dice aut ranusipfi proximis defluxerit. Eam vero

jnCa“d'Clbu,pftu cru(lc’s , aut craffioribus ramis
duntaratcolligunt. Caufa aute effle potell.qubd
cum ,n laxis magis montofisqiacficcisiocis pro¬
veniat Ornus , ficcmus etiam nature, h.e. mimis
hmmdxficquiSmFraxinus, qux.vtuficium locis
niimidioribus.concavisqimagis gaudet.vel The
oph.&Plm.auaoilbus. Quapropter Ornus tan
tam in ie non continet humiditatem luperfluam
nec adeo dilutam ac tenuem vt ad folia vfque exi
guosque ramulos perueniat. Eft item fcabrofa ar¬
bos,, ta vt fac,l£ pnufquim adfolia vfque aut for-
culos promanet, in caudicis craffiorfimque ra¬
morum corticem abfumatur. Quod vel ex eo pro-

batunquod qu. eam colligunt, a, unt huius arbo¬
ris Mannam perfefhorem eife, fi mani & vefperi
legatur, qu^m meridie fub ardente Sole.Quiaex
immodico Solis calore aridior ficciorque reddi¬
tur, &propterea imperfectior. Contra qgim in
Fiaxin, folns fiat: m quibus nonman£nec ve-
Ipen.fed meridie, ac calidiffimis diei horis, vti di
«Sum i colligitur Manna. Man£ enim humidior
ciim fit j colligi nequit.

Satis autem exigua eft ea, quam in foliis tepe-
r.unt. St veluti milium parva cius grana ; ita vt fe.
ali eanuci poffit ex citffidcni arboris ramis fuper

Incifionis

modt.

Fraxini
p/us nnit-
tunt Man g
n& cju.tm
Orm :
cur ?

Mills eftluat ex eishumor, eifdb vulnera inujf
ita.n.fit promptius efflu,t,& >| Solis etia calore.nG
paru arbores mcifx ad cxptdfioiieiuuantur, eun-
d™ f“l- bumorem ad corticem trahen te.

I nfs.?;s‘ta<J’rationib-«qi«perientiapro-
batu efl.eaManna qua hoc tepore in Italia vtutur,
quaque etia pr?decelfores eoru vfi fuetep plures
annos.ad alvu molliend'a,n6 effle eam.qus eiufde
generis curore exiftit, & de qua Arabeifcnpsere,
M Fraxini _acOrm fuccu proprifi atque cScretum,
que ex ei de duntaxat in regno Neapol. plarisque

m locis, prelertim Calabrae colligun r ,& per plu¬
res annos fecollegiffe fatentur^ imnccolligcfldi
modum a maiores habentes, 1^, x

l9c HISTORIAE

Hic de Manni arborei generatione, gene-
Htionifque modo, quanti potuimus diligentia
ex Altomari doffifs.mis fcr.ptis coljeda approbat
«tiam doctrina mf.gn,s Medicus ‘?P r

Goropiustquiin fuo Nilolcopio itaictibit.In re¬
gno Neapolitano, in collib.plurim.s Si cl.v.smo-

fium Ornusmulta lu*u,ut,quivulncrata,Man-
nam noftram.quam Calabram vocamus, exfudae,
qda Mellis actci&Manr.ie vere locovn fere o-
lemus,eo oiuid huius incerta,ill.us certa copia, Si
arbores quotannis, a« non quotannis idem red¬
dat. Huic tamen Altomari Goropu Si noftrolane
C«r«- indicio probabili ac vctifimili fele obuciunt Mat-
,.M «.»""» th. Calai p:& ali j quidam.

-”1" ' & siccum Macth.infic.Mann* alterum genusa
Calabris defertur .plurimi penditur quarltirpium

frondibus incidens colligitur : pcoinde foliorum

Manna cognominata , minutis granulis con-
foliorum cranllucida , gravis , Maftichcs granulis

'' , fimilis , candida , guftu dulcis atque luavis. Se-
eundas partes f.b. adlcifcit , qu* ramis .niidct
Ternas vera, qui lapidibusmlolo inhxrct. Hic
granulis conitar craffionbus , & calore longe m -
nus lincero. Ex ea , qui nodte perafta e c«lo
deciderat Co flentia, qua eft Calabni civitas, mi¬
hi fadia fmtc.piafupcr Fraxineis frondibus , qui
julapn perfecte cotti guttas prorfus referebat.
Accepi ib. ab incolis, qubd hic mane legitur,
nriulquam Sol exortus admodum excalfaciat.
Namque poftea Sole liquefacto abforbtaque faci¬
li evaneicit. [ Hoc plane negat Altomarus &
a, t. Fraxineam ScOrneatn Mannam (olam a calore
concrcfccrc & indurari. ] Quapropter plenquc

( ut a nom, ullis audivi) ubi in magna decident
copia, fummo mane arborum ramps prilcindiin ,
dem opaciscollocant,ubi concretam maiori cora-
modo legunt. Non parum aberrat A tornatus,
cum contendit Mannam qui m Apulia & Ca
labria e Fraxineis legitur foliis , e coelo hau
quaquam decidere led ex ipfa planta ex uda.
te. Explodenda 'autem omnino videtm (enten-

Altomuru4

nor.

rtfn

tia Morvacnorum , eum , (

no ardente Mannam non folumronsmodoiu-
per arboium & herbarum folia reperin aeris
Lli clementia ,fed etiam arboribus.Fraxino fcil.
& Orno abfqnc aliquo cali rore .gummium mo¬
do , incilo earum cortice , in lachtymas concre-
fcerc. siquidem ea Manna , qui indo harum
1 ,-r*anir.nulluS qui-

fraxirmm icere. biquiacm m —

cr o arborum cortice collachrymare erepit, nullus qui-
• dem pianti liquor eft.fed ipfa eadem Manna, qu*

M*™** diebus fuperioribus eafdem in arbores ab acie
deciderat. Nam cum.llis reg.omb.ufu veniar, q,
pn citeris pradiftx arbores eo mellifluo «ore
affatim abundeque madefeant , fitq; coutx S
ardore nimio linens ac rimofiis , magnam hqu -
ris quantitatem intra fe abforbet.Quo fit, ut pol -
modum exurente canicula, incifoeo em cor i
ce. dem liquor ex.liat, fle in grumos concreta.,
qui tamen cum leves fungos.que (unt ob arboris
luccimiflionem, infeliciter operantur, ntc a t,-
tius Manni viribus coirefponldcnt. Quod au
tem id tantum Fraxino Orneoglofsoquc eveniat,
cum melleus ille reis in univerfum omnes occu¬
pet plantas, in caufa eft harum arborum nobis

occulta potatos, ut magnetis ad ferrum, & <ucc>-
niad paleas. Quippe omnibus clarum elt.apu
Calabros Si Apulos folam Fraxinum fli conge¬
nerem Orneogloffum Mannam tn fe contrahere,

rctineie , denlare ac cohibete: ex alns veib arbo¬
ribus eandem flarim defluere, &m fub.eaas her¬
bas netras , foliimque diffundi. Quare ab his
duntlxat arboribus inafo cortice, non fane pn-

? LANTARVM,

mb, fecundum nacuram , fed ex accidenti defluit
Manna. Verflm optimi iUi patres [Monachi] con¬
tenti ( m fallor) cortice, internas illatum arboru

partes penecrare neglexerunt. Ac incoli qui ex

maiore huius liquoris proventu plus auri refe¬
runt , rei nacuram diligentius mvcftigarunt. Mo¬
nachorum fentent.x adftipulatur Altomarus,
cumipfe fibiperfuadeat, communis uius Man¬
nam , nihil rolcidicmleftifvc liquoris concinere,
fed ramum [ ex arbore effe :] quod etli mulus
conarunpfe comprobare ,cum tamen p ura in
qui non confenuunt , id ego examinandum b-
pientioribas relinquo. HxcMatlh. contra Mo¬
nachos &Altomarum.

Cui aditipulari videtur Ciblp- hc fcnbehs .
Difquirendum utrum Manna, qua utimur (it in¬
ter genera mellis aerei , an prorlus luccus Fraxini
& Orni , ut contendere nituntur quidam ex r-
centioribus. Si Mannam noftram,a genere mci-
lis S; Manna Arabum explodunt. Ac eo modo
r quo .11. de Fraxino Si Orno ] cavillari etiam de
Quercu licebit, cuius foliis maxime inlidct mei
aereum. Si enim ros non magis fuper unam plan-
tam quam aliam decidit 0 cur maxime ioc genus
repemur m Quetcui Quod fi id tribuatur natu¬
ri Quercus, ut liquorem illam codeflam confer¬
vet, alix autem pianti magis Si minus abflimant,
cur eadem non liceat Si Fraxinis Si Ornis alilgna-
re> Quum enim incimi haurianthunc rorem,
totumautem non abfumancin nutrimentum, aut
ob multitudinem , auc obaliam caufmi , nece c
e ft,ut reliquum tanquam excrementum expuant,

alterarum tamen Si magis addenfatum , quimm

Quercu, ob aliquam eius conco£tionem , o ■
non in foliis folitm repentur, ut in multis alus
arboribus, fed undique ex intimis corporis exit.

In foliis autem Quercus maxime reperm mel¬
leum liquorem dicemus, quia ea arbor murn c
omnium bibat cius homorem : l>Jc,rco. ,
mellea fubftantia cx i.s.non multum addenla ,

Si Sole adventante ficilc evaneflit , utc S

fubftanti* aerei facie in fpiritum xefolubto Iu

quibus autem pauciffima.aut nullareper.turhu-
jufmod. concretio , cum tamen locus eo humor
fcateat, ut quibufdam Fraxinis Si Ornis contin¬
gere amnt.abfumitur avidifls eiufmodi humor. u
carum nutrimentum , ideo nc.c .r0S^u,d"S
mance in foliis, necexpu.tur adden&tus. Neque
illud omnino verum a fngorc noftis addeniar
rorem . n melicam fubftantiatn , ut modo concre-
fcat ad flmilitudinem pru.m ob vebemenuorem
frigiditatem, modb in liquidiorem fubftantiam
ad roris flmilitudinem i minori frigiditate. Non
enim hic corpora aquea tantum funt , ut tos Sc
pruina, fed terram habentaeti mixtam, ut tradit
Arifl. a.Meceo.c.- de meile. Nam & mei quod a-
pes codunt in luis alveolis.ex huiufmodi rore co-
&at tquodque fuper diverfas plancas colligitur,
non fuccus earum, neque ftu£tus, neque pars,
(cd eiufdem eft cum rore genens , ut teftatur Gal.

• d-Alim fac. c. 59. non tamen omnino ros, lim-
plexlcilicer aqua, fed ob iftivamcaUd.tatem tet-
ra; in halitum digeftr commixta, Siincraflatama-
nis Si miniis in melleam fubftantiam. Eget tamen
Salitus aqueus frigiditate noctis ,uc confler, hm*
plex quidem in rorem & pruinam , commixtus
autem in melleam fuftannam, qui non amplius »
folo calido liquatur, fed ab humido , uc fales. Ali¬
qua tamen ex parte icalido ficco liquati huiuf-
modi corpora , quatenus a frigore candenfat»

fune , noneft abfurdum, ut commgitNicro, Alu¬
mini , Calcantho , Sacchara : In igne enim prius

LIBER VII { J97

’ dein<ie ficcan'ur: humido ““f™ fn- 1 »«* '‘torpere vocat. Tertia «teris deterior in ter
gido,id eft,aqueo, omnia hxc corpora folvutur, ram defluens

non calido , quale eft Oleum. Ha&enus Cxfalp,
. Sed qux tum ipfe, tum Mattii, protulit ad ver-
op- fus fententiam Monachorum & Altomari, mini-
ct' me nobis videntur evertere eius rationes, & ex¬
perimenta quanquam ii Idem etiaiti Amatus fub-
lcribat.

Hxc, inquit Apollo [ de laccharo fcribens ad-
verfus Matth. ] naturx funt arcana , Philofophis
iplis incomperta : nec vcr/imile eft tantam mel¬
lei roris copiam intrudi poflc.quanta per tot dies
\re' e > hauritur , &c. Sed ipfe etiam Apollo, in re
" f,bl incognita , uti patet , fluduans . Monachos
temere carpit : mox ad natura: arcana, ignoran¬
tium afylum confugit , Philofophis dicens in¬
comperta, cuius tamen poftca caufam & modum
hariolari verius quam ftudiofa inquifitione ve-
ftigare videtur.

t/oi Peoa &Lob. tradunt , ramos magnos Laticis
&c Fraxini prxcifos,atque in vinariam cellam quo
ceftatis tempore Manna colligi /blitum eft a/por¬
tatos , Mannam poftero die , quanquam non
perinde nitidam oftetarcrqux omnia, ut ipforum
reliqua : nec non etiam ea qux Pamphilus He-
rilacus de Manna cx Ornifraxino tradit, cum At-
tomari lententia optime con/entiunt. Conftde-
rentur etiam alia qux antea ex ii/dem tradita de
generatione Mannx, &de£lxomelite:qux iti¬
dem omnia ficerc videntur pro Altomari.

Mirum autem Galeni temporibus neminem
iftudjac neipfum quidem Galenum tale quiddam
obfervafle, vitam quoque Roma: agentem. Ne¬
mo enim atterere audebit Mannam hanc idelle,
quod^Gal.7. fimpl. facchar nominatur. Nam id
quoque ut de Melie laccharo dicebat Diofc.ex In¬
dia &fa:lici Arabia convehitur, ut Gal.inquit,&
in calamis, ut aiunt, concrelcit ,non in Fraxinis

I auepetras, arenulispermixta, co- *

lore livente , minus /Incera. Hxc Manna terra di- * -
C'CI4^ Eadem igiturres fupra di verfa cadens, /«*”*'*’
aut e diverhs promanans,varia nomina, diversaf-
que fpecies (Ii modo vere differentia fpecierum
dici pofTIt ) vel varietates lortitur.

Vcrdin aliter Amatus de Galabricx differentiis
ftatuit , dum putat eam ex aere defluam effle. Sic renuu <£
enim ait : Manna eft ros qui prxeipue cadit in Mric*.
Calabria, unum fupra folia, quod perfediflimum
dt, vulgo didtum Manna de folio. Aliud fupra

ramos & caudices arborum , primo deterius , fed
eramus 6c corpulentius. Tertium vero fupra
terram , exteris deterius. Qux vero fuper lapi¬
des cadit , mea lententia , inquit, exteris generi¬
bus nobilior cenfcndaeft : dicitur verb Calabren-
fis Manna hxc Mafliebina , qux tanquam prxeipua MaftichU
celebratur &in pretio hodie habetur.

Altomarus amariorem dicit eam qux incilis ar¬
boribus profilierit , Calabris Ideo Manna firvata
dictam. Hxc ex Orno eft.

Ita vides quanta fit autorum varietas in Man¬
nx hiftoria & generatione. Nunc Calabrenfem
AmatusMaftichmam vocat, qualem plcriquc alii
Orientalem dicunt:& nobiliorem xftimat qux fu¬
pra petras cadit , qu^jn alii deterrimam putant.

P a mp h.tienl. Manna m ex frondibus facillime li¬
quari ait a Sole,idq; Mdnx cx corpore non cotmere. Car lp *
Adhuc aliter dillinguit Cxfalp.fic tradens Fra- opimo de
Jcinum & Ornu folas Mannam ferre teftatur[Syl- u[dem-
vaticusjin Calabria,circa canis Ortum, cuius eft v-
fiis in tota Italiaad alvum leniendam difflolut^iu-
re, aut fero, porcere duarum vnciarumaut trium :
mitimmum.n.dl medicamentum jfolum tenues hitbdi.
humores educens. Sunt autmicxquxda candi-
dx,autflaudcentes,pingucs,fapore mellis. Eius
diffefentix funt : Nam quxdam minutioribus

na.

Amarior

Ornt.

& Ornis , ut a prodictis autoribus conftantcr af- [ micis condat, qua MmnamfJiorumvocit, quia,
lericur. Ideoqueidem effc cum Altomari puta- i foliis colligatur.qui manis pAbatur: altera craf-

lioribus,quam Mannam corporis appellant, quia ex
ramis,tanqua ex corpore arboris habeant: tk hxc

mus Mei faccharum Diofc, & facchar Gal. de quo
plenius fuo loco.

Nec quicquam etiam referre ait idem Altoma¬
rus , fi Theoph. exteri que veteres autores,qui de
plancis fcripferunt , inter eas arbores, e quibus
humor emanat , coagulatur atque confiflit , non
nel/ connumerari nt: nam neqtie Oleam tskmdomefli-
** cani qikmfilveftrem , inquit , qux fponte, &vi
etiam fimilem procreat lachrymam, ut diu a qui-
bufdam obfervatum eft meminerunt.

Cxtenim ex his,qui Thuris Mannam coeleftem
hanc [ lic vocat Matth. hanc Fraxini & Orni Mari-
ey_ nam, cuius hxc funt verba] eife crediderunt. Cri¬
nitus Florentinus quoque fuif.in cuius cenfuram
ManardusFerrarienlislib. i. fuarum epift. pecu¬
liarem epiftolamconfcripfit. Veruntamen venia
'ap- illi danda efl, cdm & Serapio,qui Mauritanis om¬
nibus in fimpl. medie, hiftoria prxftitit. Thuris
Mannam cum ccelefli inepte confundat.

Brailavolus, Apollo &c alii quidem prxdibtoru
autorum Mannam Calabrienfem triplicem faciunt:
m- primam &c prxftantif3Imam,vulgb Mannam de fo -
ex.i lio didam. Quippe ruftici folia aptant, & ve-
de luti tegete extendunt: plantatque latiorum folio-
°“a rum arbores ,ut aptius colligatur , & parum fupra
aliam rem cadat. Eadem tkfrondacea diatur,qubd
ftirpium frondibus infidens colligatur: atque ob¬
longis conflat granulis. tranflucens, gravis, ma-
lliches in morem lenta priimim,mox facilelique-
fcens, alba & fiiavis. Secundas fibi vendicat,
qux trunco , ligno & arborum ramis effluit ac in~
Stel hxretc Ideo & ligni vel trunci Mannam , alii Man-

aut fponte, aut vulnerato cortice : [hxc fane con-
trariantur opinioni Cxfalpini,qui negacMannam Cajalpl
ex arbore promanare, de qua re ante ] Na cx vul- mt.
nere primo exit liquor turbidus, naufeofiscum Turhtda-
quadam amaritudine : poftea emanat purior, Pur/er-
quamuis glebis grandioribus.

Probatur pinguis, (Scquadantenus translucida, Dclcclut.
Maftiches quam fmiillima. Improbatur arida,&
cinerei coloris. Item fapor opriinx fuauis cuna
dulcedine modice Iinguammordens,qux.n.mor-
fu caret, euanida efl, & qux nauleofa,eft imputa,
aut adulterata, aut fenx mfufione, aut addito
Scammonio.

Si defit Syriaca Manna autCalabrienfis,vtedum Adulte-
monet Lob.Brianfonenfl ab vnc.j.& f.ad vnc. iij. r,Mm-
Et afferit quofdainftitores , qui illinc veniebant,
hodie illic perpaucam aut nullam inueniri,plan£-
que conqueflos defiifTe:quod an verum de Cala-
brina, viderint incolx.

Matth.ait Manna Italicam ,prxiertim Calabrica Duraf,i-
pluribus annis incorruptam perdurare. Id negat
Altomarus:& bonitatem eiusperfeifla non fupra
annum extendit. Henlacus cauet ne in compo-
fltionibus Arabum vtzmm Manna di da ex corporee
& addit eiufinodi gumis nos falsb vtipro Mana^

Lacuna Mannam exCal-abria tantx bonitatis di¬
cit, vt conferri pcfflt cum Orieatali.

Garcias Mannam Calabrinam confert cum ea
qux cx Perfix Bccora vrbe aduehitur , magnis ?
glebis^admiflis plerumque folii^.

R 3

Perfica.

.1 5>S

M annet
Haleft.

/in omnt
J\f anna
M edi as It
e e At V/ 1?

H I STORIAE

Et Acofta ei Gmilem dicit adulterinam auar.-
dam in Ormuz , & tertiam Indicam , de qua
& aliis Indicis mox. Idem etiam tellauir vul¬
gatiorem Mannam in Hifpania effe Catabrmam,
verum meliorem qua: ex Oriente Venetias ad-

fertur. ,

Rauvolff. quoque Mannam quandam Halepi
haberi fcrlbit.limilemCal ibnnx. D-- Manna tra¬
dentes confule etiam ColtlumS: quinqueianu,
quotum neuter nunc nobis laxe commcncanci-
buseft ad manus.

Tande vt .ad vires tranfeamus, placer mcunda d
vtilcm Medicis hoc loco quxftioni primictere.
Nam cum conflet ,falrC ex probati flimorii autoru
placitis duplicc effe Manni origincialcera ex acre
fcu roretalteta ex Fraxino &Otno:harumq .varias
eiVe differentias : qiliricuran Medicis indiffeveter
ateue innoxie eilde mirvtix fpcciebus , altcraquc
pro altera vti l:ceac& nam vna ciufdem fpeciei fit
altera perfedior : & qux imperfedior quodam¬
modo earum eft.nunquid omnino vitanda & ex¬
plodenda?

Alto mari diligentiffimi de Manna fcriptorisiu-
dicio.JirM Manna, ex rore genita, ab Arabibusq:
defcripta,pot}fsimilm concreta ,Sc quam Mefues
comcndat.ad cos vfiis quos ipfc ac Serap.8- Avie,
probarunt, eftvtiliflima. Eius vires antepofui-
muspoft generalem Manni hiftoria. At eius de-
feftu,nuin arborea (eu Fraxinea & Cal/tbritta dida
liceat vti ; Cftm.vt oftenfiim, ex Fraxino, 8; Orno

PLANTARVM.

fymptoma alTumpta excitat, aut excitavit vlla,
live ex foliis , ramis aut caudice tuent cqllefta.

Omnino emm feprxdidlosvfus omnes lelicifii-
me expertum effe Deum immortalem teflem ad-
vocatidem Altomarus .omnesque medicos po-
fteros ad eius vfiim inuirat Sc hortatur. Aoea ttav-iiy

veto qux incifione proficitur , cauet abftinen-
dum in ardentibus febribus , alvi fluoribus,dy-

fenteriis, aliisque calidioribus morbis, fimilisque

naturx corporibus : ac etiam xftate , legionibus,
annique conllitutionibus valde calidis moli ta¬
men atleb , vt extera pharmaca alvum folven-
tia.qux calidiora funt,didis temporibus, locis at¬
que perfonis prohibendam cenfet. Eius tamen
vfum , qua ex fSiit c.ruinque pediculis ac oculis pro¬
fluit, quolibet anni tempore, quauis corporis
cenftitutione ac morbo exhiberi tutius pofTe.
Denique vbi Arabum Manna haberi nequeat, ea
vtendum fuadet , qux fponte cx didtis arboribus
emanat: nam eofdera fere prxftare vfus.quos
Arabes fux Mannx tribuerunt , & longe piurcs,

I prxfertim eam, qux ex foliis & pediculis eorum
colligitur: quod finccrior.dilurioractenuiorfit
cxtciis , quippe magis concodta ,ule6quc dulci-
OU: ac de foliorum viribus nonnihil participet,
quorum fuccus , vti fuo loco didlum , ierpentum
idibus valde opitulatur, Diofc. Si Plin. autoll-
bus. Hancque non folilm ferpentum idibus,
fed & eadem ratione malignis peflilentibusque
febribus auxiliari. Huic proximam effe , qux ubnn,

liceat vti ? Cum,vt oltenfum, cx t-raxmo, oruino . . . * ,t

qui Fraxinus fylveftris c ft, pro fluat, vtiq:caru vi- ex ramis & caudice fponte proflui ^
? . - . J . Ni fi mei rofeidu bonitate effe eam , qux non cxpntt

Tertiam in hg**-

Viret fr-
temperam.
M anns,
Calabr.

djlruclto -

nes.

Mcrtfes.
Tettoria
infarci tu .

/i risi, dicis*
eofitra Ze—
n»nem.

Blande

furgat.

qux ruxumi i/ivt uiu *-**-> ^ - - - - .

rc$ quodammodo imitabitur. Naiimcl lolciciu
aerelqiManna cadens fufeipit aliquid de virtute
plantarum fupra quascadic,vt Me f volunt,

quanto magis proprius carundcm plantarum lue-
cus, ealdemcnntinebicfacultates,qua: lpfis arbo¬
ribus proprix funt?

Ciim itaque Mana Calabrica Fraxinea,feu lachry-
ma Fraxini, quam Manna vocant, dulcis fit cu ob-
fcuro quodam amatore, nec milito cratiri Idoque
hum ore plena , confequens eft moderate calidam
effe, gratam Se natuix noflrx amicam.Et ob didas
facukates.vt difrimus cx 4. fimpl. vim habebit coT
coquendi, laxandi &rarefacicndi,quemad. reliqua
dulcia : nec non fundendi, lxvigandi ac molliedi,
ex q ,£e ..de fimpl.Gal. Et vt_ fumarim dicamus,
eundas etiam piiftabic vtilitates , quas Arabes
aerea Manna tribuerunt, quatenus dulcis e 11 , qua¬
vis non cantxhnmiditatis fit parci ceps, neque ad-
cb temperate calida exiftat. Amaritudo .n. vix
fenfu perceptibilis , talis non eft, qux dulcedinis
vim obfufeate aut Impedire poffit. Eius tamen
ratione etiam magis abflergendi vim habebit, ex¬
tenuabit , humores craffos incidec,acinfardus li¬
berabit. Quapropter fcmctifcs movebit, pitui¬
tam & puse pedore exterminabit, tanto cfhca-
cius quanto magis i dulcedrnead amarorem in¬
clinabit. Quapropter non folum probandus
Fraxmex , & Orni Mannxvfus,fed propter bunp
vel maxime prx aliis deligendg. Sed quid opus

multis lationibus, vbi fenfus Sc experientia in a-

perto funt - s.un rationes quarere earum rerum qua
patent fenfm, infirmitas quadam intellectu ejl , vt me¬
lico Arift.dixit in S.phyf.concra zenonem omnia
quSefcere dicentem.

Neque.n.ipfe folusfinquitidem Altomarus, fed
oes ante me & ruxta me in hac regione medici
hac Manna bono ac felici (uccellii, citra vllam no¬
xam eorum, qui fumpfcrunt , vfi funt, prxlcr-
tim ad alvum molliendam. Nam necinquietu-
dinesf: faftidia , neque tormina , colliquatio-
fiiperpurgarioncm aut eiufmodi malum

ex ramis cx cauu.ce , £m„.t.

bonitate effe eam, qux non exprimis illatis cx- ^
luris colligitur , vide!, qux ex eifdcm pnmb pro- im
fluit , ledex aliis vulneribus poft afiquocdies fa-
dis. Nam quod piimo effluit, impuium .incon-
fcdum , ac excrementofum valde effe : & proin-
dc puriorem, perfediorem dulcioremqueex fe¬
cundis exfuris. Neque tamen penitus Scillam
refpllendam fetibit qux primo primis illis inci lu¬
ris profluit. Nam & hanc quoquejicer amaritu¬
dinis cuiuldam fit particeps, dulcedinem tamen

magis prx fe ferre, qux perpetui m ea prxvalcat
necalicct drffcire i prioribus , nifl quid calidior
fit,quapropter etiam valentius operetur, hbique
ita longa experientia confirmatum effe. Ac Ii
noxaqmdam ex cius v(u,vt tormina, calores, Scc.
fupcruenerinc.id Kcdicr culpa, minus redeae
incempeftive ca vtentis, aut morbisycl corpo¬
ribus, quibus non competebat , exhibentis, ta-
dum effe : auc quid plus xquo dedent, vel Man¬
nam aeream putant : aut ceite quod pro hac ipla
aliam vitiofam aut adulteratam ptxbuent , con-
ftanceraffeverar. ,

Suadectamen femperrecentiflimam, quantum BeUS,
fien poffit, delige nuam ,hlimidiorcmque :vctu-
ftam Sc aridam omnino vitandam.

Oux fi ita fe habeant ,quis Mannx Calabri nx,
qux ex Fraxino & Orno eft , vfum deinceps aufit
repudiare. Sed iam Sc exteras Mannx difteren-
das perlequamur.

MANNA ORIENTALIS MA-

STICH1NA.

pem ;

MAnna etiam exparubus Orientalibus ad a/f 't
nos defertur , & prxfertim ex momx Li-

bano. Venctiis magna copia habetur,
volus fcubit ex Orientalibus Sc Meridionali-

LIBE

bus partibus & alterum gemis Manna; impor¬
tari, fient mei liquidum , praeter illud albicans
granulo fum , hoc eft.utille ait. Manna Arabum.
Et addic ; Nicol. Nrcolucium a Mauro quodam
huius liquidae Manna: pyxidem emilFe, & ea mi¬
ros cfFedus fc cille.

Amatus quoque tradit Mannam Orientale?» ex
monte Libano & aliis locis Venetiasillatam ali¬
quando granulofam, aliqua t\do liquidam , mei re¬
ferentem. Primamque Arabes Mannam Moluit,
fecundam Tereniabin vocare.

( a fit ib t- Bcllon. priorem Mafiichinam vocat,pellucidam-
'rttt que clle ait, exiguo grano;atque hanc prarcipuam
T<t*t,u' agnofccre Venetos , gr anulatam dictam : Gallis
'"■«nata. Gr AnatAm '• vulgo Mafiichinam dici, quod Maitiche
•fitthma fjtadfimilis.

ie' Orientale m Mannam parvi fieri in Italia Mona¬

chi tradunt, quod non poflic haberi ita recens, ut
C 'alabrienfis.

Matth. fane feribit , eam qua: ex Alexandria
>€gypti adfertur , Mafiichinam didtam , uno dun-
taxat anno in fuis viribus pcrfiftere.Alioqui eam
przftanti /limam dicit : alteram vero infirmam ac
vilem, Bombycinam nuncupatam. Lacuna quoq-,
Orientalem perfe£liflimam diditat. Hanc ean¬
dem Lob. Mafiichinam }Gran.tt am Syriaca vocat,
pro qua fubflituit , ut ante di&um, Brianfonenfem.

Apollo quoque Orientalem primam &prar-
flanciflimam fatetur eam qua: Mafiicbina didta ,in
quofdam quafi grandinis callos mveolque glo-
,. bulosdcnfatiim.

r,(jU rertur ( inquit Cxfalp.) aliquando &c ex Syria
longe candidior Italica, Maftichina vocatur, qua:
tranflucida^Mafliche/imilis, parvis granulis,cfh-
cacior Italica. Bombycina autem minimetransluci-
luUertH da , craflioribus micis Goflipii. Putant hanc
depre- Saccharo adulteratam clle. Sed dentibus depre-
.Atrtr, henderetur: Saccharum enim fub dentibus crepi¬
tat. Manna autem mollis eft-

Veneti , notante Bellonio, aliter quam Galli
ncgotiatoresdiftinguunt,in Mafiichinam (eti gra-
yciHA nulatamj&cBombycinatn.liztideo fic vocitat, quod
floccorum bombycis referat effigiem , qus qui¬
dem vilioris cfl pretii qu^m illa, neque tanta:
bycin* du^cdinis particeps : cuius etiamli libram edas,
>ar£<*t alvum tamen nunquam fubducet, idcoq-, Manam
iffam cx rore aereo venire, mellis modo , nemo
dubiter.

Altomarus Bombycinam adulteratam putat.
Sed hanc rem Venetorum dottiflimos Medicos
pofteritatem docere par cft.

SIRACOST ET MANNA XIRQVEST IN-

i)ICA EX ARBORE Q^V EST.

PRo interpretatione vocabuli Siracofi hicrefe-
remus & contrahemus qua: Monachi copio¬
se fcripfere inivicfi fupracompof Diafiracofi.

Stracojl live Xiracofl five Ac/tracofl &c : idefn
efl : fecunddm Simonem ianuefifem,& nonnul¬
los aliquos ex iunioribus , efl: quxdam fpecies
Manna:. Et in tefbmonium citant Avid. cap. de
de manna. Bellun. in interpret. ait Siracofl:
«Ite Mannam , qua: apud Italos in ufu efl:. Pan-
dc&ario Alliracolt , & Xiracofl Arabice , efl:
Manna. At Siracofl eidem efl: Manna vel fuccus
fni&uum.Avic.autemlicet capit.de Manna dicat.
Mannam coagulari tk exiccari ficut gummi & fi-
cuc Tereniabin & Alfiracofl , & mei de terra Cu-
furam &c: non tamen per hoc declarat nobis Si-
racoft efle fpeciem Manna:. Nam dd in fli tuen¬
dam aliquam fimilitudinem [quod ille facit in¬
ter Mannam, gummi , Tereniabin , Alflracoft

R vm.

I Sc mei & c:] non femper efl nScelTe adducere
I fpecies eiufdem generis illius rei, de qua qua:-
ritllr fimilitudo ipfa. Non omnia vero illic
poiita, efle fpecies Manna; probatur : quia fi-
cur gummi & mei non fune fpecies Manni,
ita fieri poteft, uc_ nec Siracofl fu eiufdem fpc-
cies. Sita cnirn live Xira Arabice fticcum figni-
ficat. Quoniam igitur, ut dicebamus. Pande- s‘"'-
clarius ait Siracofi nontantlim fignificarc Man¬
nam fed etiam fuccum fhnftuum , ideo fieri po-
tcft , ut fit luccus alicuius frudtus coagulatus na
ad Manna: fimilitudinem , & non fpecies Man-
nx. Et quamvis Avie, de unoquoque prtcfa-
torum loquutus fit in proprio cap. tamen pro¬
prium cap. de Siracofl, nc-que fub hoc, neque
fub alio quovis vocabulo repericurin eius i. can.
qui c fi de fimpiicibus. Ac ell apud eundem
CaPut de Tereniabin. Potefi tamen eife , iit
communis opinio efl , Spriacofl cfTe vertE
fpcciem Manna:: quiain fequentem Tribhtraiii
Perficam , qui in multis cum ifla confccbon e
concordat , ingrediuntur Manna, & Tamarindi
& Caffiipulpa,&faccharum Violatum , & alia
multa ficuc& in iftam. Chriftoph. de Honefiis
autem in fuis notatis , poli Hien infiifiones
ponit abfolute Siracofi eife Manni fpeciem ;
additque eiufmodi Mannam non amplius in
noflras partes importari. Igitur fi Siracofi cft
fpecies Manna: , potcfihic compofirio vocari Cs ,f,a„
Confectio Manna;. Sed quia infra alia dcfcri- Manna.
ptio, cur titulus , Confedtio de Manna: addif-
ferenciam illius force vocarunt prjefentem Dia-
firacofl , quafi declarantes particularem ipfius
Manna: fpcciem : ut efl: etiam alio loco Syrupus
Altercniabin , quod itidem fignificat quandam Alterem*.
Manna: fpeciem. Igitur quando de Siracofl non ^,ri sjr*-
poteft haberi melior certitudo , loco cius fi po- ?fts‘
nitur Manna aerea five arborea, noilro iudicio re- coT^nZl
die fiet. Idque eb maxime , quia in exordio eius certi cogno-
dclcriptioms ait Mef efle medicinam benedi -l**j*ff*-
flain in febribus acutis &c: Et Manna fimili-
ter ab ipfo autore inter medicinas benedidtas
connumeratur. Ergo fi ( ut diximus ) ponitur
Manna in ipfa compofifione , non aouur con¬
tra autoris intentionem. Ipfaautem Manna de-
becelfe recens & perfebta : quia legicuribi : Al¬
firacofl boni & recentis &c: \iam&

Scribit Garrias : In India Marnx pninumge- «o.fw. ....
nus utribus confervatum , fapore favi mellis, /scva/aV/t-
Xirqueji aut XircaJI vocari , id eft , Uc ex Arbore "*■

Queft nuncupata : nam .Vir lingua Perfica lac^^fa.
fonare : inde nobis corrupto nomine siracofl J '
nuncupari. Eife autem rorem quendam in cas e*"K.
arboresdelabentem, aut gummi exeis deftillans.

Idem etiam confirmat Acofta,nifi quod pro
XircaJI, Xiracofl habeat: & c gummi eiufdem arbo¬
ris dicit , Leftoremque ad Asie. relegat.

MANNA INDIC A~t7rYaM f“

BIN AVT TRVNGIBIM.

MAnnxin India alterum genus ditium IV
riatniabin aut Trungibim , ut vertit Bellu-
nenfis, in Carduis nafei ferunt , granis quim
Coriandrum maioribus : colore inter rufum &
rubentem medio , qui ex tribulis decutiuntur.

Vulgus pianti fxuflum efTe putavit , fed gum-
mi aut refinam eife refeitum eft. carduo-

Huius ufusprxfertur a Perfis ei qua utimur:™"
quoniam qui in ufu eft, pueris exhibere non
audent, nili 14. annum excelferint. Ego tamen
ab eo tempore quo in India fum , illa uti non
. fliti, fine moleftia purgare femper depre-
R 4

historiae plantarvm

hendi.Hxc Garcias.Eadcmq; fere & Acoftahahet.

Halepum, tradente Rauvolffio .copiose adie¬
runt Perl* m utribus Mannam fub nomine
Tr„M, TruHfcbM qux colligitur fupra frucicemfp.no-
Ir fiSn 4gn/ & Alhagi- Hac Manna conflat granis
7r»,exfpr naulio maioribus Coriandri feminibus .forma &

; nofm Agul fapore admodum fimilisnoftrac Mannae Lancea:.
" P iAl' PolTct exiftimari Ifraclitarura Manna , de qua
Mofcs fcribitfuifte filfcilem femini Coriandri &
colore Bdellii. Eam Mannam cadere ingluti¬
res fpinofos ceftantur Serap. & Avie, cum de
Minna feribunt , ouam vocant Tcremabm ?C
jrungtbin , & Clufius in epit. Indicarum plan-
tarum.

Aie autem Avie, eam Mannam cadere in re-
oionc Corafceni. Ar Rauvolff. potilT. in Perfia
fupra Agul. Nos Agul fi ve Alhagi plancxhi flo¬
riam Sc iconem pofuimus Ub. io. cap. poli Ge-
nillam Ipmolam , 5c alias ei luniles.

MANNA INDICA CALA-

B R I N PERSIMILIS.

MAnnx in Indiam 5. genus .inquit Garcias,
mapnis glebis advehitur , admiftis plerun-
que foliis. Calabrinx perfimilis eft , plunf-
que redimatur. Defertur ex Bacora urbe Per¬
fica admodum celebri. Eadem & Acofta. fcc
Ravuolff. Halepi prxter Mannam Trunfchibit
& aliam Calabrinx fimilcmbaberi notat.

A'

MANNA INDICA MELLI

CANDIDO SIMILIS.

Dvehitur interdum Goam in utribus aliud
genus Manna: ex Ormuz emporio

meUibcandido depurato perfunde. Sed facile
corrumpitur in ea regione : propterea quod
vitreis lagenis non acervatur. Garciis. Idem
Aeolia, qui liquidam elfe ait.

MANNA: ADVLTERINi.
0,/mfiio- TC f Anni ex Oriente altera fpecies lntinna
j Vi& vilis , qux Bombycina nuncupatur quip-
Bombjci- pC nux nil aliud eft, quAm aut evanida &c Ic-
»*■ nio exhaufta Mafikhina , aut faccharo aliisque

impofturis adulterata, notante Mattb. Hanc
folam ex Orientalibus vidille fe ingenue fate¬
tur Adornatus , Vcnctns tranfmiflam , licet m
exteris inveftigandis maximam adhibuerit dili-
gentiam. Hanc veto ferro ac laceri ignito uni
ftiUrnatn: cllm Calabrinx granis quibufdam iniecifte.tam
eius qux ex foliis , quam qux ex ramis &
caudice colligitur : illam autem proti¬
nus folutam 8c liquefaftam : hanc vero an-
Bomhjrin. diorem durioremque redditam. Soli quoque
«Calabri, expofitam Bombycinam non quidem ita repente
t.diffrrn. !-fe(j fjnfim liquefaftam. Cahtbnndmvnb duno-
mA‘- rem redditam & albidiorem. Neque fecus cen-
lH- Lendum putat de Maft.china , & de qualibet
alia Manna e coelo cadente , quocunque in
loco , ac quovis tempore , modo adulterata
'Mafhcbt- non fir. Nam cum humidior & receiuior iit
Hartctnttrr quAmbombacina , confentaneum efte accitius
ejhdnBom- -J s0lem & ad ignemliquefeat.
kanna.- Cxfalp. hanc inter utramque differentiam

Al'nna notat, qttbdMa/iicfcmafittranslUindafimilisMa-

ftiches parvis granulis tBtmbjvhi* xerb ttiinim£,
fcd fimilis craflioribus micis Goftipij. Quod
fi ita eft , Bombycina fane non erit vetus Mafti-
iijsna. Vetuftas enim quantitatem non auget.
Illius parva granula: huius mica: crafliorcs. De
gombaci- qUa re certiora docebunt Veneti ac Neapolita-
?"*•. medici ac infticores.

Ait tamen Apollo Mannam alteram Oiien-
talcm Bombacmam vocitatam aut Mafttcbtnam
evanidam & fenio exhauftam, multo ucchaio,^-^
farina miliaceaaut hordeacea , alii fque milccllis
vitiatam , vilem , deteftabilem , nuliiufque mo¬
menti , floccorum lanae & Goflipii effigiem can¬
dore prx fe ferentem. Quod fi Saccharo adul¬
terata fit, dentibus deprehendetur , inquit Gx-
falp. Saccharum enim fub dentibus crepitat.

Manna autem mollis eft. . Manna

Teftatur Altomarus iure ac prudenter a m- adftlteraM
ftiflimo fuopraefide Neapolitano atque confuii-^//^
bus de quadam manna fanri tum efte , utigne cre-^w ve¬
rnaretur. Neque in eo fuam fententiam fequu->**"*-
tos , fed pharmacopolarum & quorundam me¬
dicorum teftificationem id dccrevifte , qui eam
mannam aiebant efte rem peffimam , & humano
generi omnino adverfifflmam : qux tamen ve-
rancan falfa fine eorum confeientiis fe relin¬
quere fetibit : in eo ipfo fuam prodens ofcitan-
riam , cum prius dixerit iurc ac prudenter
crematam. Mannae genus valenter purgans &
magis folutivum reliquis Manna generibus Me¬
dicus quidam Brachmanes in civitate Cochin
in pretio & familiari vfu habuit , ut refert a Co-
fta , ex do&iff ab Orta :Fa&itium tamen erat
& fic parabatur. Amylum candidum & punf- *""**/?
fimum , Mannam cuiufcunque generis , ledcom T "v
prxfercim qux Calabrinam asmulatur. Scammo¬
neam (i feminis genus Vifa diiftum , quod ex
Bengala advehitur, quodque Lathyridis grano y,fd ftpu\
fi mile eft ( inie&o interdum polline radicis cu-
iufdam candidae ladicinx , cui nomen Dante) Dante r*
cum Saccharo, p auxiliaque aliqua odorata aqua **'

permifeebat, folique exponebat.

Mannam autem adulterari nihil mirum,
quandoquidem Sc lapides Bezahares tanto ai-
tiheio in Ormuz & in urbe Cochin provincia: BZaOar 44
MaUbar, albi rex degit , adulterantur : utlegm- uiurlHm,
mi appareant , fallantque etiam maxime ex¬
pertos in iis dignofeendis prima fuperhcie ,
qui nifl fragamur , vix A legitimis dilcern.

queant. » j t- Almcam

Ita non inutiliter monet Cordus adulte-^^
ratam & minime probam effe Mannam, qux
2 rumis fuis foliorum fenx partes aliquas com-
pleftitur , cum nulla ad nos ex Arabia &/Egypto
Manna adferatur , quemadmodum Sena.

Et Pamphilus Herilacus tradit Mannam no- -51 ••

ftram Italis confuctam , ut plurimum non ellc
rorem de cado cadentem , fed vel concretam
ex fenx infufionc velaliis.&Saccharo.vclgum-
mi hinc inde collefto.

MANNARVM /EQJIVOCA.

MAmia granur.ra longJ divcria eft A

rorii, arborea, acetiamT hnrU, ut fpecialu.s'5
tradetur inter frumenta. Eft & Hama Thurii Mana.

vocata extra harum Mannarum genus : de qua ur •

alibi. Manardo faccharum antiquorum fubxo.ci- s^(ch^\
do,ieu (quod idem eft) aereo meile ,tanquamge-

nere continetur. In hoc tamen differt Manna A

Saccharo , quod Man na fuper alias plantes & pe¬
tras : faccharum vero fuper hirundines in India
& felici Arabia proveniat. Sed Manardus Ale- Man.r.
xandriAphrodifxi opinione deceptus eft , con- ‘rn„
fundentis Saccharum cum Manna , ut notat Cor¬
dus. Nos autem Manardi opinionem particula¬
rius refutabimus in hi ftoria Sacchari.

Nunc reliquas arbores lylveftres perfequa-
mur. DE

LIBER VIII-

eph.

rd.

\alit

*tymos.

DE EVONYMO VETER VM.

Cap. XIV.

EVonymvs dicfta arbor , autore Theoph. na-
fcitur cum alibi , tum in Lcsbo infula, in Or-
• dymno monte. [w-tJ op& rv : non ut vulo-.
habent : l» T$Tof« TM'opniwia y&hv^ro. Nam St Da!
italegit,&Confl vocem ofx.uul(p e margine irre-
palle fu fpicatur. ] Eft autem magnitudine Puni¬
ca: , St folio eiufdem fed maiore quam Chamx-
daphnes. ^ CircaSeptembremgerminare incipit.
Floret vere : floris color, qualis in Leucoio , o-
dore gravi , odorem trucidati animantis,aut in ta¬
bum putrefcentia [ dym; 9 oVovi1] referente. Frufru
cum luo putamine aut conceptaculo Sefami Ali¬
quis non ablimili , intus (olido , fed in quatuor
Vcrfus diflinfto. E fu Iethalis cfl arbor, t^m fcuitu
q uam foliis pedori & ovium gregibus , fed ma¬
xime capris , nifi forte purgentur. Purgantur
autem alvi profluvio. [ : Dal. legit oib^ine-

dia cibique abftinentia. Quid Ciiw^ov, haud fa¬
cile invenias , quamquam aiiqui vomitionem &
perfupernam purgationem vertant, ami 7w nvro.
HarcPiin. bonaex parte ita transfcripfk. I^ecau-
fpicaciorin Lesbo infula arbor , qure vocatur L-
vonymtis , non abfirriilis Punica: arbori, inter
eam St Laurum fr)lij magnitudine, figura vero
8c mollitiaPunicar, flore candidiore , ftatim pe¬
llem denuntians [fic inepte plm transfert.] Fert
Eliquas Sefami fimiles , intus granum quadran¬
gula figura, lethale animantibus , nec non St in
ftlio eadem vis. Succurrit aliquandb prxeeps al¬
vi exinanitio.

Dod. de noltraEvonymo dicit, eius foliorum
efu capras interire , nifi fupern£ & inferne pur¬
gentur. An hoc obfervatione habeat : an ex voce
ai'j^p,&PlinijIcclione extorferit,ipfe viderit.

I

EVONYMVS MVLTIS : ALIIS
tetragoni a:

irintio f—x .

U Amos a cfl arbufcula , Evonymus mul
i. X tis putata, aut certe frutex arboretis , altitu¬
dinis quatuor aut quinque cubitorum , cuius fto-
Lr Iones Isto virore perfufi, St nuper nati ramu¬
li, propter corticem in quatuor angulos excur-
lcntem, quadrangulares apparent, non fecusacfi
dolabra ars perpoLvilFct , ipfo alioqui lignoin-
terno tereti , albo aut flavefeente. Cortex viret
Kami crebro in¬
tervallo , in op-
pofitos ramulos
dividuntur. Folia
oblonga acuta,
crenata, e Peri¬
clymeni genere
Cbamxcernfi di-
dlx foliis fimilia
St xqualia, paulo
poft veris initiii
flores profert
pallidos aut her¬
baceo quodam¬
modo colore co-
flantes , ex qua¬
tuor foliolis con-
geilos , quibus
totidem alterna¬
rim polita caly¬
culi foliola ftibii-

ciuntur, pari numero apicibus luteis umbilfcum
curvofum viridarem cum ftilo concolore occupa-
tibus. Singulis ftofculis finguli piccedfitfrudlus,
feu fingulx filiqux quadrangula: rubentes , aut Fr*#^
punice?,[aliquando alb^, notante C.Bauh. ] toti¬
dem diflm&is loculis femina parva folida conti¬
nent, cuticula crocea intefta,medulla alba, figura SemMli
femini cannabino fimilia,hoc efl,ex rotundo ob¬
longa,!^ maiora, fapore amatOjCum obfcura qua- c
dam dulcedine naufeabundo. Ipfa etiam arbu-
fcula tota gravem St iucundum habet odorem Oeior ■
Materies eius fic facis folida, fiflihs tamen & ±.
qualis eft:ea,ciim adhuc fucco turgec.cada, diluto
croceo pallore etiam Buxum provocat.

Hancexprefsi <L<!nu,v Theophr.faciuntDod. rST
Rob. Conft. Pena , Lob. Match. Anguil.Thalius. 1 '
Cafialp. nihil certi ftatuit: fufpicatur tamen hanci-
pfamefie Evonymum Tlieophr.ift.Ruel]. dubitat.

Curtius Evonymum Plinij vocat : At Evonymus
Plin.de Theoph. eadem eft planta.

EvonymoSji.boni nominis, per ; unde
quadam exemplaria Plin. habent Anonymos , uti
notat C.Bauh. AtC.x-falp. iulpfcatur Plinium ex
Theoph. depravate Anonymon legere.EvonymS
ScAnonymon vocat Cordus. Evonymum fant?
Theophr.effe ideb voliint plcrique , qudd multa:
notie eius hiftoriae relpondenc.

Hift.vero Lugd. quam Dalech. ptimoincepillc
confiat, Evonymum fi, Isb creditam ait ab omnib
fere Herbariis. Idem alibi : Herbari jdnquit.quam
fatth. Evonymum clL- putat, Evonymum efle Nbn tfje
negant , fed Tetragoniam Theoph. e Ile volunt. E^onymi*m
Gaza Quadratorum interpretatur. Sic didhm hac TU°r1'-
cenlcc Dal. quod rami ob linearum quatuorruffa- S"“
rum icrraramm,dorfi modo cxcantium, redii per £ nmii.
viridem corticem porrei5larum,difcurfum , qua¬
dranguli appareant , qhodhuic arbori peculiare
e quod i n fru clu quadra ngula filiq ua fi r.

I. i/fu, yu©- Gra?corum inquicCluf Evonymus ^oottynihi
Latinorum cenletur potiori doiftorum virorum

patti.tametfi quidam aliter fentianr.&iT^fa-w.M.

cums iolum nomen apud Theophr.inter lerd ger -
minantes teperi tur,eHc velint.

N es lan c hanc Evonymum pro certo nondum

alicrere audemusitantilpertamcita appellare la¬
bet, dum aptius nomen reperiatur.

Quod Ii vero vulgatis haic noftra£no«^u,s eft
Tctrtgmta Theoph. ut volebat Dalech. (quod ut
non negamus, ita no,n temerem tanta cius brevi¬
tate affecere aufimus ) & Evonymus etiam eiufde
fit eadem, ut ex diverforum Herbariorum fenten-
Eia colligi poteft , mcOnfiderate (ane TheOphra-
ftus eandem plantam di verfis nominibus tradidif-
fer.

TraguS & Carpinum , alii lugtltm dicunt.

Sed fallitur TraguS , quod facile animadvertet, Th,°rhfi“
qtu dcfcriptiont-m diligenterperpendcrit : quan- Tr?g'«“
quam eundem eius errorem , more fuo Lonic. & Lcrm.^r
Frifchlinus in filo nomencl. fequantur. Eiufdem :tl~
etiam Tragi opinionem meritb reiiriuntDodon. *M*r-
Matth. Hift.Lugd. & dodtioresplerique.

1 ctw Creice nuo tFufanus noflro kaliorum iu-
dicio dicitur. Fufaria vel Fu fanum ruribus , t<?fte Tufa, 14.
Kuel. Fufuria Herbar. Curtius quibufda Tufam,?*.

regionibus Fufjriajn dici notat. Si quii cum Silio *$***/■*
inhio conferat, faati conficiet aflianquit Matth.

Atinpoft. com. Categotice afferit Hetrufcis Silio
dici,aInsF///dric.

^^ermf^mb€lbAUfn/ icl eft} Tufaria ■ Nomina:

foihn / idclijGalli tejiiculus : fopilbaum Cordo: linguv.:,
Silefiis CjftJcrcf^olR / St Pfaffcnrof liu ! InTl^an
Alfatix nobis XPcfctid^cl-^ appeHacam inter

A2°

historiae ptantarvm.

m

.notata inyenimus. Apud Lome. per-Leodegrtts-
ziapum annotatum Helvetice dici &dfbinpiftcnz
fcbkrtchn & ex ea fieri fUegcmttabd Sc Wiewa-
fcel, id eft flabella. Aliis lEycrbmfchclcn. 6c^im-
pfenfcblcgdm^ols etiam Gefn.vocat,Gallic. Du
Tufaire, Fufin,Bunner de.prejlre , a fair.c des Lar-

doir es.Montbcl^.Ju fiditH &.dti.Fvfin. rBelgPapcn-

bour. Ital. Fu/atio , Jjifar o filio. Angi. 0pinb citree
Vqgar. Iscf er a£ of a , id .eft ,,a,cap tis ro fa arbo r di¬
citur. Qusverb Lonicerus nomina gallica, grae-
ca, Sc latina .Evonymo adfcuibit tam conveniunt,

quam gnarus harum linguarum ille fuit. Ea au-

temfont3GArpielr,Carwe}£v?/icL>litgdlis,Carpiuus,tt-

Scrct* Ja- fta jpCCies Aceris. Siliqua: vulgo Scrota fccerdo-
' ctrdoturn. Malimus Pileos faterdetntn vocare.

Species Gefnerus duas eius fpecies notat : i. Evony-
tjuutuor . mum qua: paffim in lepibus circa Tigurum. Et
aliam prope Genevam nafei , ad Diofcorid.
deferiptionem accedentem, Bcllonium fibi re-
Theophj tujif{-e ait An (olt£ ca flC varietas , qua: frudum
exalbidum fert ? Sed & latifolia obfervata, &alia
flore phceniceo, dc quibus mox.

Porro ha:c , fi Lob. credimus , nulli regioni ca-
Jidar aut frigida: mxtafepes & margines deelt. In
Gallia: montibus & vivis interdum fepibus na-
icitur, Rucll. Inter fpinofas ftirpes iuxta vias ple-
runq; reperitur,Trag. In Itali? fepibus, dumetis
& fylvis, Matth. In lylvis tam planis quam editis,
Cord. Nafei tu r & in Anglia , maxime inter
£r<uc Sc porefenaye. In Allatis , Helveds,
Ducatus VVirtemb.&: Burgundiae fepibus,ctiam-
que in Allobrogibus ,& in Italia Longobardica
pafllm obfervavimus. Colitur etiam in horto
Montb. tianfplantatanoftra cura.

Monfpclij Aprili ut&Patavij florentem vidi-
mus.In frigidioribus locis ut Germania, Maio flo¬
ret. Autumno appetente, filiqua: quadrangula:
purpureo tinguntur colore , donec penitus rubc-
fca nt :poftea ftia fponte decuflatim quadriparti¬
ti: rumpuntur, ac hiantes ita pendent,in hyemem
ufque croceas bacculas vel femina oftentantes
non iniucundo afpedu.

Csterdm inter recentiores non convenit

Locus.

_mod£ aefrequenter utuntur.

Triplic-cm proditum eft parari ex huiusfruftu
colorem. Flavum, viridem, & fulvum. Flavum
conficiunt ita. Fiudlunvlcgunt poft feftumD.
lo.Baptiftx cdm adhuc viridis eft , cumque cum
tantillo Aluminis parum bullire finunr.

T emptu.

Vires & u-

fus.

Contra

Matth.

Purgans

hzec noftra Evonymus , quod de fua Theophraft.
prardicat , pecori fit noxia. Id a (Terit Matth. &: fc
hocfcire ait. Et Ruell.Hanc , inquit, neque pecus

neque capra novellorum etiam germinum avida

prorfus attingit. At Club Vulgarem hanc Evony-
mum feribit $ capris maxime appeti , cafque eius
foliis avide fine noxa vefei , quodfe in Pannonia
obfervafletcftatur :ac ob id Vngaris Fsedyeratyoz
fa,id eft, \ capris rofamdici,bcetid Theoph. opi¬
nioni repugnet.

Et lane nos Clufio potiuscredimus , quamvis
Schuvenckf. auda&cr pronuntiet , fruftus oves
:. Veritatem prima quaque occafione di-

enecare. -

f yom"/0. fc-emus. Fertur fruftus homini exhibitos per in
rmm. ferna ac per fuperna purgationem moliri , fi terni
aut quaterni dentur vorandi. Emolliunt etiam Sc
refolvunt exterius appofiti. Iidemfrudhis in lixi-
fur fures v*° cofki capillos flavo colore tingere , furfures
rtdtculi . abftergere , lendes Sc pediculos necare tradun¬
tur. Italics mulieres ex eodem uneuentum pa¬
rant , quo ad pulchros Sc flavos reddendos capil-
'CapiUertem los utuntur.

fucus.

EVONYMVS LATIFOLIA.

i UlUhlui.

Tornari) ex ligno varia vafa & i nftrumcnta de¬
tornant. Ex eadem iScfufos muliebri netu cele¬
bres apud Germanos conficiuntur, arque ac apud
Gallos. In Helvetia pulchra ex baccuhs minutim
ac tanmira concifis parantur mufearia vel lar-
daria [ ftc vocat Had. Iunius. ] quibus culina
transfigendis lardo carnibus pig acubus com- 1

EVo N y MVS Dcfcriptr
latifolia vir¬
gas habet cubita¬
les, virides, fra&u
contumaces , ro¬
tundas ,quas ma¬
gna ambiunt fo- Folia!
lia , bina femper
ex adverfo na-
fcentia , leviter
per oras ferrata,
Evonymi vulga¬
ris foliis forma
haud abfimilia",
fed longe arri-
pliora,Citrie Ma-
ij foliis magnitu- ,
dihe non ceden¬
tia, minus tamen
longa , viridia , j
guftu ingrato Sc
amaro. Radix Radut*
digitalis crafTitudinis fumma tellure in bicubita¬
lem longitudinem excurrit, multisque flavefeen-
tibus fibus donata eft , fummo capite , interdum
etiam e media fui parte virgas fingulis annis pro¬
ferens, quas hyeme corrumpi Sc interire exifti-
mabamus , cum non nifi novellas virgas Maio
menfe deprehendiflemus : poftea tamen compe-
ri eas virgas hyeme non interire , fed exiguum
admodum incrementum capeflere , folia fub fi¬
nem autumni cum reliquis eius generis abjicien¬
tes , & oblongam geminam extrema cufpide

(fpemproximx novo Vere germinationis) pro-
ferentes. Inter infima folia oblongos tenuel-
que pediculos profert , e quibus aliquot depen¬
dent flofcuft, quatuot albicantibus & ad carneum

quodammodo colorem tendentibus foliolis pro¬
diti , forma vulgaris Evonymi floribus perlimi-
les. Cluf

Idem in poftr. hift. addit : Floribus lucccffit .
frudtus, ut in vulgari quadrangulus , ineexdum *TU' ^
etiam quinque angulis conftans, maior tamen
Sc quafi alatus , maturitate dehifcens, Sc albagra-
na aurea pulpa indufa nonnunquam Augulio,
fed potimmum Septembri menfe continens.
Evonymus Pannonicus prior feu latifolius eidem £- synortJa
vonymus latifoliusfBvcitQpinbelbAiim. Locus

Maio menfe 1579- novellas virgas deprehen- Ttmptl
dimusin fylva illa, qua ex Greben Ill.D.Balthafa-
ns de Batthyan arce,defcenfus eRvcrfus V Varat
dinum in ea Pannonia parce , qua: obm Interam¬
nis appellabatur, nunc autem Slavoni* nomen
obtinet, Germani tPmMfcblanb vocant , ultra
Dravum flumen, quo folum loco oblervavimus.'

Duas poftea indidem mecum attuli , quas adhuc
alit in cultiffimo fuo horto C. V- D. Ioh. Aichol-
zius Viennenfis Medicus, notante eodem Clufio. <
Camer. in fuo horto Norinbcrgae coluit. Item
Hortus Lufariae. Chariff. frater C-Bauh: ramum
attulit nobis colleflum in horto D. Trevifiini
cufil floribus viridibus , mnyrm latifolii Cortufii

Hornis

homine. Gener etiam Chcderus collegit in
'■ l ta halavi no> nobifquc communicavit.

LIBER vili.

EVOS; \ Mrs FLORE PHOE-

N I C E O.

fefer/peio

ARbv s cv-

i a cft aut
frutex homine
altior, cuius cau¬
dex &t rami tu-
bercuiis afperi,nc
vcluti pundtis
notati : rami
fune pulverulen¬
ti. Folia ferrap.
Pruno fylv.fimi-
lia : floiculi ali¬
quot iimul ex
lon gis petiolis,
quadrifolij, li mi¬
les Evonymo
vulgari vel Epi-
jr.ccho quorum¬
dam » phcdnicei
coloris. CluCfu-
fiils fiedeferibit:
Aflurgit bicubi-
calibusautmaioribus ramis , digitali vel etmm
pollicari cra/H de , lentis &c obfequiofis , dcnfo
cortice obdu&is , viiidi primum, deinde multis
nigricantibus tuberculis a(pero,qui in fiirrimo di¬
viduntur in plures ramulos ordine & /eri e qua¬
dam inter le oppolitos , Myrti latifolia: paribus,
/cd tcneriorifui? , Icviterqiic in ambitu crenae? .»
guftu primum exficcanfe, deinde a m ari u (eido &c
calido: ex quorum finii in oblongis graqilibuf-
que pedunculis ftofculus unus, bini , aut ad fum-
nmm terni dependent Iplendentes , & purpura-
fcentes, quatuor foliolis con itantes , umbilico
quadrato, & ftaminulis luteis quatuor angulos
occupantibus? Cotini vulgo crediti flori haud
multum forma abii miles, licet maioris! Frudtus
lucceditin filiqii.is quadrangulis,.al tenus Evony-
mi finiilibusjfpongiofus , aurei coloris , iis deiii-
fcentibus teniii filo propendens , in quo grana
non crebra, uti in alio , (ed nigra, Fraxinellae gra¬
norum imula & fplendentia , bina interdum &:
tcrn.ij eodem loculo ce pulpa comprehcnfa.

Evonymm alter eiufderft Cluf. Evonyjnus P/tnnoni-
cus,Vn$cvif>fy ©pinbcIbfltmtTaber.

C'“,Cr Hanc nobis infignis vir D.D.Schuvartzius Me- ,!
diciislllufl. C. VViitemb.&nraife&us horti Me- j
dici IlluflriifCelfit. Stutgaraiani nobis oftendic i
Anno 159S- Maij 2.5 .prius non vifam,qua:ifi pul- i
chcllnmarbufculatti excreverat: ex iconis imagi- '
natione, quam apud Oufi videramus , ftatim de¬
prehendimus elle Euonymi hanc fpeciem raram. 1
Copiose nafcitur,teftc Cluf. in fylvofis utriufque
Pannonia: montibus : fed qui Alpesattingunt,
eandem alere definunt. Invenitur & in Moravia:
nufquam vero abundantids , qu^m in fylvaarci
Grey tzenftein , Illufhili: Comitis Nicolai de Sal-
mis vicina, fecundo a Vienna milliari, ad larvam
Danubij ripam. Floret Maio : Fruttus Augu-
ffo plerumque maturefeit , maturius quam vul-
livoca. garis & latifolia. Camer. fe etiam in fuo hor-
Unum to Norinbergar coluilfe feribit. Porrb Dalech.
rnm. fuam particularem Evonymum exhibuit > de qua
nosfnbNerio Alpino five Chamamerio, Tra¬

dunt Adverf. Qupfdam apprime do&os Cha¬
in acmelpilum fibi perfua fiffe , alios Euonrmum

Alpinamfecilfe arbufeuiam a^pinam s fblioMali r

&c. Nosexiflimamus eos rncelligere Cotonea- a»*'*
ftrum, de quo alibi. '

SYRINGA FLORE ALBO.
Cap. XV.

'rtiXuu

onjnut.

QV v m Sy- Defcripti'4
ringa alb*
vu/g6 didVa fic
frudhi inutili ,
vifum eft eam
hoc loco pone-
j rc. Ea infirmis
ramis adolefcic
fruticofa admo¬
dum , fungo fa
medulla refer- %
cis. folia per
confugia exe¬
unt tanquam e
geniculis , Sta-
phylodendride-
vius in ambitu
crenata, hrrfutie
modica pnedita, •

£porc iubduJci ilf"

& acri. Fioresin

excrcmis/urcu-

I°rum multi fimul luncti , odorati , candidi, dul¬
ces, Arar, dorum, quaternis foliis cohftantes , api¬
cibus in medio Inccis. ^

Hanc Guilandinus Philadelphum florem A-
poilodori apud Athenxum dipnoloph.I.i^.cap.i’.
dicebar, uti nobis retulit D.Cafp.Eauh.(W&.'
ne opinio nobis non ddpl cet.

Verba Athemihxclunt: Apoll.i. 4.RCrum Par¬
thicarum fcr.-bir florem Philadelphum vocatum
nalei in Parthia re.c one de quo huc tradit. Myrti
varia genera, Milax, [Smilax ] vocanifque Phi-'
ladclphus, quitflos natur.x aptum nomen aece- s‘mm‘
pit, quia ramos illi perinpervalla effe accidit Fui
Ijaor.te , complexionem ubi nalcunturanimato-
rum, veluti ex unacademque radice operantur:
reliquum vero diFcurrutic , ac vivas plancas gi¬
gnunt, [ciim ex intercapedine (ponte rami coi¬
verint, animato complexu cohxrefcunt ] &in
vmrattin lungumur , deinde procurrentes vivos a
furculos p.ariunt ] Hinc effeflum ut domellicos 2Z,
Philadelphps in cuitodiairi con verterint :ham ce- 1
nenoresfubtiliorelqtlc ramos adimentes, ac in
recis more componentesin circulum plantate fo-
lcnt circa hortos : qui ita coniundti fecurttatem
parinc , difficilcmque aditum operantur ubifue-
rintpofici.

AtRob.Co.nft. iudicio Oftrys, HetruFcoruii»
eit Syringa arbor appellata , quam ait videri in
horto Ducis Florentia: cum iis notis , .quas afli-
gnat 1 heophraft. nec declfe illam fru<5tus mfi-
gnem notam, qux Hordei grano fimilis. Florem
(quod ipfe tacuit ^ candidum & fuaviter olen¬
tem. Decadem & Plin.l.ij.cap.2i.Inter infelices? ■

taTuTW" V0Cari^dit- Hjnc %i:n6n

Hiit. Lugd. Qus vijlgb Syringa , multi , inquit, e/t.

Oflryn 1 heophr. elfe volunt. At harc opinio tStr*
Camerario non placet : cert^ neque nobis. Ne-
fcimus verb quo errore in eadem Hift.Lqgd. poft
Syring* rubrae deferiptionem indifiinfle icerum error.

historiae plantarvm*

1 ! penfa , lUDamara an uuumu «-«•»• * * - 7- v

iiencione. « ,r c,r Syrma' privato furcillo imbricato foliorum ftipatu ob-

Syn^yma syrn.ga^lga^Sywgafion J f„.j illato fuav,eolentcs oriuntur in Iub* formam
'",I“ m amnt, difpofiti , numerofi , finefbliis : quorum finguli

Flores ex SAfa'

locus.

fr/vfcfn^ SS5 aliquot in adLres Laureoli folio deridoo accidere vi&n-
Ja/pe vocant, prxiertim V u j * ‘ ! r„r. „blonei .rubentes , aut ex rubore costulei.

Lr/pe vocant, prslertim Vefuneij , ub. a^uot^ — — , am ex rubore cmru.er.

Tempus.

Satio.

n«i.

lvmiui.l*.' j .wau.. r - J - T -

uiuuiuv,.»» ■- - -•-»• -• 1 p ;n Italia: conditis fariai: Subfequuntur veluti Gliquastu

hortbmukisPauvij, BorSnix,Ferrariar,aliifque bentes comprefo , vix unguem longg.^revi-

„bfa. rWtAprll s£ — •• 1

j fecum attulit Cl.vir Augenus de Bufbeke , qui / t
\ continuis feptem annis CxfarisFerdinandi primi
apudSolimanum Turearum Imperatorem Ora¬
torem egit > fub hoc nomine Lilac. Eam quum Ltlai-
infpexiflem , & fructus eius agnofeerem Piftacio-
rumfaciem perquam belle referre , illico in fufpi-

1. ... /'*' / f MI1 HttfT II AY1 tL

DUSaqUa0uuidLaaar_11r11.ee,. . J ^ ,

cia 5c acria iunt, das habebunt vires , quas Galcn, [
illis qualitatibus afflgnat, quem confulas licet.

SYRINGA , A L B r£ SIMILIS

pnyLO , otTO STRIIS NOTATA.

C A-

Ca

XVI-

A Rbor.i's-nr, an fruticis (inquit ClufiExor.

l.i.c.11. ) ramulus, quemve florem tulillct,
ex ficcato difficile crariudicare : aliquam tamen
affinitatem habere videbatur cum illis ramulis,
qui, n coronario frutice , fi ve Syringa 4 vulgo
Herbariorum appellata , odoratos albos flores,
racemi inftar compofitos , quinos aut feptenos

rumraciempciqumn uu.l > . - GUnS

donem veni , an harefortafle Glans unguentata £uf/j(ar/ft
dicipoirct. Quapropter, ut aliorum quoque Iit
iudicium, eam hic excudi voluimus. Vitfam platt-
tam videre non licuit , lcd affabre &diligentim-

mepicTan. Hxc Macthiol. qui nimis audader Marsh: |
ex pi£fcura fux plantte pronuntiat. Necelle eft rtpr*
faiac frudusnon bene fuille pictos , quippe qui
nulla ratione Piftacia referant : quod fi ille ob-
fervaffet, nullam profedto occafionem reliquam GlanJ jw|i

racemi inftar compoirtos , quinos habuiiretfcfpicanii eflTe Glandem unguentariam.

ferente, nam emfmodi fere “P “ I Meluls depinxere Lob.Jc Dod.

KTemxvia.iiciLuiiiw-aiAcLx. r- - -

exilibus ftriis notata , qua: in binas partes roitel

avicula: m modum dividebantur , contra quam j

Melius depinxere Lob.& Dod.

Glandem unguentariam elle non polle fta-
n ^1 r o:n . «. r l/H ll T ob

guentarta
non eft. |

avicula: m modum dividebantur , contra quam • &pena& Lob. Sc H:ft.Lugd.6cob

coronario frutice , cuius capitula m plure p- ,um taxamnt . Et Tab. monet, nenti-

mcoronauuiiuuLL, Ltuuavaj. - £ .

tes divila : nullum autem femen continebant, lcd.
inania erant.

SYRINGA FLORE COERVLEO

SIVE L I L A C.

Cap. XVII.

Dfcfcrlptio

''Radis.

CO MMV N E
nomen &
fru&us inutilis
faciunt ut Syrin¬
gam ccerulcan»

1 hic collocemus.
Arboris magnitu¬
dinem acquirit,
plerumque ta¬
men & fruticofa:
radice multum
i reptante & pul¬
lulante , seque
1 plurimum multi
plicante, ftoloni
busrobuflis:cor-

ticc exteriore in
cinereo virefeen-
te detra&o
brum oftentans
viridem, fub quo
lignum folidtim,
firmum. In extremitate ramulorum funteraffa: &
turgentes gemms.Folia bina adverfa,contrari6q;
ortu ferie quada cruciformi dilpofita, Afclepiadis

folhs quodammodo fimih a , fed latiora, vel Apo-

cyni rotundioris aut Populi nigre , fubrotunda,in
acumen tamen delinentia , mollia primum cum

floret ,poftea duriora &firraiora , utraque parte

_ _ ^ - - o

id Matthiolum caxarunc : Ec Tab. monet, ncuu- Ncntp
quam Ben elfc cxiftimandam. *»■

Idem Matth. ferihit Patavio huius planta re-
cc n tiffimum ramufailum ’, floribus copioliffimis

refertum, & alterum deinde cum frudibus adlc

m ili fle Cortufum, litenfque fibi fignificafte.hanc

fe credere efle plantam, qux TheophJ.i.c.io.hi .

Ofttyx appellatur. Hancex Aphrrca , ubi fce- Ofiy* ,
quemiffima proveniat, libi miffam fmrte.ubt ver- W .

1 naculo idiomace ScringaJiuncupetur.Q_uine a

fe plures m fuo horto huiufce arboris alere plan- .
tas.ob florum fuaveolentiam.Hec ex feripto Cor-

tU Addit idem Matth. Vtigucntarij acSeplaftarij
Maurrtanorum nomina fecnti eam Ben appellant.

Forma hic Piftacia maxime refert , albo cortice
triquetro, fradu facili, nucleo intus conferto ,« (

admodum pingui ,cCC. Sed nefeie quid rnu ter trrot'
Match. Nam fi huius ramum cum frudibus a
Cortufo accepit, mirum qui fiducia etiamnum

Glandem Vnguentanam credere lir auius , nili

forte ipfam Glandem unguentariam “SmtanJ
non habuerit. ApudTheoph.Oftryx nulla: fcd
O ftry s fi ve Oftrya , quam neutrquam e lle cenie-
mus. Confule caput prscedens. Sed cum U-
ftryn dicat Theophr. habere frudum pufillum,
oblo n eum. Hordeo fi milem, colore flavum, &c.
mirum rurlus , quaofcitantia Matth. pr^tertem r(i;iul.

hanc Cortufi ineptam fufpicionem, Scdiveriita-
ftm non oftenderit. Tanta nimirum eius natu- r„.
ri herbarii vcftigatons fuit diligentia. Ac hos
quidem erroresin ultima Matth. editione olteu-
di parfuillet. Falfum ubiquedetegi,ventasnui-
piam celari.aut ncgle&a priteriri debet, etiam m
rebus naturalibus. .

Catfalp. Ligtijlrum Orientale : forte lefttmnttm
, erruleum M alium eidem, I.3.C.45. Ide® I.+.C.10.
Aiabesqnqmt, Sambaeh vocant, eoramrncerpre- «Wall

C ortu fi 1

LIBER V 1 1 1

res JcfeniiMW. Flores tradunt efTe in Aphrica
trium generum , candidos , luteos & cosmicos.
Ec mox coeruleum i-n hoc genere nondum vidi¬
mus , fcd inter frutices oftendimus , vulgoLigu-
ftrum Orientale vocant.

Syringa floree ccruleo Cluf. An Arbor quo
Tuo idioma te Cauda vulpina, Qtietie de Renard Gall.
& Germ. *fud?e febivan^ fonat? Nampoftquam
flo- dixit Turcashullis parcere fumptibus , & fum-
w^««.mam.acl,llJ:>ere diligentiam , m conquirendis
ito fi. exoticis alboribus , quo elegantibus floribus

fi nt prodito , addit: Alui/t fruticem Hedera; Fo¬
liis , perpetuo virentem , violaceis floribus , ob¬
longum pediculum ambientibus , & vulpina;
caudx ciaflitudincmequantibus : qua de caufa
iph fua lingua Vulpinam caudam appellant. Ve¬
rum noflra Syringa coerulea perpetuam non habet
comam, fcd deciduo eft folio , ut fuperior, ut be¬
ne monet Cluf. Nifi forte apud illos folia peren-

205

VC&

* eir

nc t : apud nos nequaquam. Quidam mal£ Por- Portulae*
tulacam arborem Theoph. putarunt. Tkttpk.

Syringa cantica Lufltanica Pcn. & Lob. Syringa
Li.fir. Tab. Spanmfcper Qiringebaum. Sy¬
ringa curulea eidem : & Syringa Belgis cur uleo flore
Hift. Lugd. &Camer. Bononia; nobis Syringa
Az.nr a vocatafuit.

Hunc fruticem, tefte Cluf alunt horti Belgici Tempuf
atque plerique Germania; , & aliarum Provincia¬
rum. Floret cum fuperiore , interdum matu¬
rius.

Noflra cura in hortum Montb.Dola Uanflata
fuit, & furculis feu ftolonibus ab radice , atque
I abfquc radice fere depaflra feliciter germinavit.

In Italia’, GaUix & Burgundia: hortis curiose cul¬
tam vidimus. Gemmas pnedi&as Decembri Se
Ianuario oftentat. Pulchras etiam videas arbo-

res humsm horto E.C.Stutgardiano.&Argenti- ,*».
nenfi Frid.Meieri inftru<9iflim6

AGNVS SIVE VITEX. C A p. XVIII.

Agne, filb n.nfermtj. Jlgmit felio ferrato.

faporis acris. «

1 Huius varittatem folio breviori & molliore,
fed & latiore ac ferrato Lob. obfervavit , quam
& hos non fettiel vidimus. Verftm expendant
herbarum diligentes cultores , an non fic forte
natura; lufus , tempori , stati , loco aut cultura:
adfbribendus. Gefner.' Viticem alium arborefeen-
tem dicit, alium minorem.

‘i<ns \ Plantae huius fi Theoph. meminit, fub «roy vel
oph. 6i‘jvv titulo tradidilTe videri poteft , cuius fan£ o-
pinionis fuit Gelnerus ftirpiuni ex veteribus fa-
gaciflimus veftigator. Sic enim in fua appendi¬
ce feribit, Ifon vel Oefon , /W vel ottnv ,pofterius
tantum probo, ab Agno nihil differt, ut Plini j &
Euftathij autoritate confirmari poteft. Nam quo
deIfbTheophr.eademPlin.de Vitice, id eft A-
gno. Et Euitathius Homeri interpres o/W inter¬
pretatur Agnon. Agnum Latini quoque Sali¬
cem Amerinam nominant Gaza intetprete ex
Theoph. Qui etiam Ifon Aiquuni & alibi Oe-
(bn,Iuncum interpretatur.

Sic autem Theophr.de , feu ut alij malunt,

«Ttrev.Oefon aliud candidum, aliud nigrum: & flos
fru&ftfque utrique pro ratione diferiminis , alius
•oph. t/— candidus , alius niger : quibufdam vero inter hos
r* Medius quodammodo in purpuram inclinans.
Tom. I,

A NrEqvAM ad Salicum gc- Defcdptic'
x \.nera tranlcamus , placet A- 1.
gnum flve Viticem , non tam ob
faciei quandam , qu^m quorundam
nominum affinitatem promittere.

Arbufcula eft frequentibus ramis
brachiata, quos cortex cinerei co- ^
loris tegit. Foliaadverfo ortii un¬
cialibus Sc fextantalibus pediculis
horent, digitata, Lupini modo, in
quinque fere lacinias ceu folia par¬
ticularia fubdivifa , cAloris fubtus
cinerei , fuperifls fufei propemo-
dum , per margines undique libi fi-
milia. SpicasfertLavendtilo, non sptcaflir*.
Angulares quidem ut ilia , fed ex
fingulis tiodisconiiijatim , florum
purpurafeentium , quibus grana CranA
fuccedunt numerofa , Coriandrinis
& rotunditate ite magnitudine fere
paria, nec crifpa tamen necftriata:

Ac neque tui viis [0 Iwt’;] nequs candicans eft,u-
ci quorundam. Folia quoque tenuiora ieviora-
que , ficut & virgas , habet id quod album eft.

Videtur itaque pro coloris varietate, quadoiplex
diferimen agnofeere : riairi protet album &ni-
gtum Sc fub purpureum , etiam fulvum dicit , fic
enim l/vairov vertit Gaza : nifi malis albi vini mo¬
do nigtefeens dicere j vt fub nigro comprehen-
datUr.

Sed mirum fi hoc noflra Oefon Theophr. fit,
cur huius hiftoriam fpinofis mterpofuerit. Inter
Rhamni namque atque Paliuri hiftorias collo j
cavit intermedium. An quia ita fbletTheopflr
«onfufas fuas narrationes dare , & alienis ple-
rafque locis collocatas ? Sed eiufmodj quorelo
nihil certi docent. Difficiliores hi fcopuli, quam
ut de iis vel verbuhim in fuis annotat. Scalig. &
Rob.Conft. Hic tamen. infuo Lexicoait
Theophr. in loco addudo poni inter aculeatas:
quod ita intelligendum, non ut aculeatam hanc
faciat Theoph. Sed, ut diccbamus,quia aculeato,
nempe Rhamni, hiftoriam immediate promifit,

& alterius aculeato immediate fubiecit : Quo
forte coniedura aliquos movit efle vuam crifpam c
& Gallorum Groefelier ,uc idem Conft.fufpicatur
cum multis.

rrifpa

historiae plantarvm,

•;/T rn A'ty Eft & ’.V/ planta cuius meminit Acrnrt. Eft
4u.:pUnta &Xfium Plinio.

& ’fMm Idem faneTheoph.U.hift.cap.2. 1« ‘V| Cneo-
vitilem plantam. Sed h ur&

Theoph

ron comparat, viuh.»* j'*»**» — -

vel W©- apud Theoph.ftt Agnus, cur eidem l.i.
hift.cap.5. potius dicatur, non ibi : aut hic

V®- «r©-* velo/5-©- potius ,non illic. Nam a>*' apud
Theoptuv ■l.cit.hanc ipfam elte de qua hic agimus,
non obfcure quis colligat ex eo quod & Diofc. &
exteris Grxcis ita dicatur , & quod eam dicat ar¬
borem interdum effici , 'ficut & Paliurum,&He-
deram , etiartiC fruticofx fint. Quod fane deA-
gno rede dicitur, non minus quam de aliis. Ga¬
za ibi Amerinam convertit , parummemor afe
apudArift.lib-9.de natur. An. Vititcm conver-
fam : ubi eidem & ?.vy&‘ dicitur. Rurfus Rob.
Conft.in Lex.oiw dicit plantam dc genere viti-
lium, fpeciemque Salicis , cui in ligando compa¬
rat Cneoron , id eft , Cafliam herbam Theoph

. n . _ . _ .. . .. - Q/ hmr nnlrrr

'Amerina.

fiyvQ^

Arsft.

hvy'&‘

Anft.

O efos fp

ijejos ipe- ratL-neoron, ia eic , c-iuwm - 'r*

ciei eft Sa. loco fUpra citato , qux proprietas & huic noftro

has. • n_ »J . — . AtC-amynt . decernunt.

paulo craflior videri pofTit.

Arbufculam hanc ut tradit idem Diofcor. inter
reicftanea , alij Agonon , ali j Ami&muon , ahj ° '

Tfifaftylon : Magi semnon , ali j Hamaideos : Atgy- Tridaflja
ptij sum , Romani Salicem marinam , alij Piper a- i9S.

<rrc(le, alii Lecrifiicum nominant.

Plinius poftquam de Salice tradidi (Tet , ita fub-
dic : non multum a Salice vitilium u(u diftat Vi- s^tx m0t
tex , foliorum quoque afpeftu ,nifi odore gra- rin*.
tior elfet , Grxci Lygon vocant : ali) Agonon, P^r A-
quoniam matrona: Thefmophoriis Athenien-
liumciftitatem cuftodientes , his foliis cubitus

Vitex Pii

Theoph.

IUI.U lupi a uiaiu , ‘ r -

Agnoincft. Advertant ,difcernant , decernant,
iudicentque peritiores.

,g, Cxtcrum,(unt qui cenfcnt lp.alo.yioo apua Thco
' phralt. ede Agnum ceu Viticem : cuius lententi?
jijm Hip. funt Marcel.Pena,& Lob-.
toc- VhipctpcrAm in Cod. Bili nolito indicio di-

tnJtTh* ftindUm,.Vu* legitur pro .iuitj»©-,utm
fhr ' Aldmo habetur, & i doftisita legitur, ut i Seal.
Tkc.pt. Dalech.Sc aliis. Gaza Oleagnum vertit : de qua
rmtni. Theoph.lic feribit lib.4.cap.n. In Lacu Orcho-
Git agnus menj0 arbores , materieque humiles illi prove-
Rob. Conft. niuht, Salix, Elxagnos. ( hic Gaza dc fiio cerebro
not. interponit : qux Olex Amerinxquc fpeciem pro¬

fert : qux fine verba nec in Aldino ,ncc Baf 110-
fho Codice leguntur , quamvis eadem Rob.
Conft. in fuo Lexico ex Gazx potius verfione,
quam cx ipfo textu Grxco fide implicitacitct. ]
Elaagnide- mox : cfe Elxagno qux forte & alibi locorum
nafcitur.aliifque appellata nominibus, nunc di¬
camus. EftElxagnos [Gazx Oleagnos] fiutico-
fa planta. Agno fimilis , [ ™ Z.ynU : Sic

Gaza & Cod.Baf. quos & plenque fequuntur:
At in Cod. Aldino habetur <r>7V «.'Aok : fi prior le¬
ctio vera, ut veram fufpicamur , \hax±yt& non c-
rit nofter Agnus ] folio figura eidem fimili, mol¬
li ut Mali Cidonix anno eu vj;as:m] Ruellius non
meminit poni & lanuginofo , flore Populi albx,
minore. Fructum verb nullum profert. Nafcitur
potiffimuiiiin infilHs fluitantibus, quales funt in
lacu Orthomenio : &in AEgypto circa paludes, in
Thcfprotidc , & in aliis ftagnis. Hxc ille.

Nofter Agnus non omnino fru<5kus expers eft,
Xo» # fcd grana fert, uti didum. Adde quod fi Agno
sU agnum. (finilis Elxagnos, Agnus cfle non pofltr.

Rauvolff. pro Elxagno proponit Safsaf Syro¬
rum, de quo poftea. j t

Agnus w Apud Diofc. Agnus five Lygos [a>^ »
lygos Diof. j.©- ] frutex eft in arborem allurgens , qui in flu¬
minum sipis campifquepaluftrihus nafcitur , nec
non & in focjsafperis&faleljrofis. Virgulta ge¬
rit longa j fraftuque contumacia : folia vero O
'Flore albo livx , fed teneriora aeque maiora. Florem alte-
0- purpu - runi eius genus fert album cum purpura quadam
s7men Ps. tin£tum : alterum purpureum foium. Semen au¬
tem, quale Piper.

Dictus eft hic frutex *jy©-Grxcis , quafi Ca-
ftus,qu6dinThefmophoriis matronx caftitatcm
cuftodientes eo ad ftrata uterentur. Lygos vero,
quali vimen, propter virgarum eius firmitatem.
Hxc omnia Agno ccu Vitici noftro egregie con¬
veniunt, quemadmodum Zc vires ab eodem tra-
ditx : quanquara feminis collatio cum Pipere

ferss
Nominis
ratst.

HUlUUIIIUH.lin.uauuu.u.v.v , - - r St CX

fibi fternunr. Duo eius genera. Maior in arbo- Agonon.
rem Salicis modo affurgit : minor ramofa , foliis 0»«*
candidioribus, lanuginofis. Prima album florem
mittit cum purpureo [ purpuralcente Diofc.] qua:
&candid.vvocatur : Nigra qua: tantum purpu- Nl^:
reum.Nafcuntur in palulhibns campis. HecPhn.
quem plxraque cx Theophr. loco addufto tranf-
fcripliife patet.

Apud Serap.FJ» umbeft, eft Agnus Caftus : ubi
3c arbor jll/mlu dicitur 5c Pipcrellx , & Fipcrtnmi- ^riir 2
cimum. A\i)ScFamuncher,SamuncbcticBimgitclieJl u*h*.
Arab.dici tradunt. Idem ex Diofcor.cit.it dici Sc Vipcrcli.
K ijfon eb quod religiofi fternant hanc plantam
fub ledis, ad refrenandam libidinem. Et nomi-
nati etiam Logic. , propter duritiem virgarum to.ix.
eius. Eife plantam arboris altitudine : nafci pro-
pe aquas , Silocis agreftibus, maxime aquofts:
virgas habere duras ad frangendum, folia Oliva:
ftmilia, nifr quia fint maiora, longiora & mol¬
liora, ( incelligit aurem partes foliorum , quas
fuprafolia particularia diximus) &c. AnS*tix

Porro dubitat Hermol. nn Salix Amerina
idem fit quod Agnus (iru Vitex, etiamfi Diofc. foyu.x.
hoc affirmet. Ipfe tamen ita cenlet : Viticem H.rmii.,
non multum afalice vulgari diftare, ulu vincu-
lorum , foliorum quoque alpectu , nili odore
gratior [ legimus, gravior ex Plin. & reipra ]
clfcc. Quam verum autem fit , Viticem Sc Sali- oi),

cem Amerinam, eandem clfe plantam in Plinii

Sc Columcilx ledaonc diligenriores facile co-
vnofcent. Ille namque po/lquam Amcrinivi-
?cs tradidiflet , demum ad Viticis hiftoriam ac
vires tranfit , hunc utique ab nla diveifum fa-
cientf, ci»m aitrnon multum a Salice vitilium ufu
diftare &c: Hic veri' manifefte Amerinam Sa¬
licem dicit, & Salicis Ipeciem facit, quod de v:-
ticenemo tam commode ac proprie dixerit. Vt
non immerito Marcellus negarit , Grecorum
Agnon , Salicem Amerinam effe. Sufpicatur-
que , adicctam ab imperitis latmarum rerum
Gracorum medicis eam Dilcoridi appellatio¬
nem accrevilfe. Tam enim Viticis quam Ameri¬
ni Salicis vocem noviffe quondam Diofc. veri-
fimile effe. Nequecredendum,in eaappellatio-
ne deceptum diligendffimum alioquin , & ex
profeffo hic agentem. His itaritd confidera-
ds , nurum Gefnerum non uno loco aliofque
Salice Amerinam dicere aufos. Gaza quidem '
apud Theoph. uti diditi m , Amerinam in¬
terpretatus eft , led qua fide? Nam Amerina
Salias epirhecon elfe videtur , quamvis latis
obfcnra origine, ut fuerint etiam, qui non Ame¬
rinam , fed marinam Salicem diftam putent,
notante Cornaro. Linacer quoque Gramma-
ticus Anglus , Gazam feeutus , [aut hic fortd ffu,
illum] Agnon & Lygon Amerinam nulla au-
toritate mlllooTu fidamen to convertit. Falluntur HOJm.
igitur Mattb. & Had. Iun. Sc omnes alii qui Vi-
ticcm Salicem Amerinam credunt Scdicunt.

Ltlli . .

Lygon Lygeanque Grxcis dici, monet idem

Liber v i i 1 :

Street' &■' arborem, 3c quoddam herba: genus:

Lyge*. 411oc^ > uc inquit Athen. in nidt>s fuos parituri
Cygni ferant.Nec tamen latis fe habere comper-
rorum tum , hanc quam Cygni petant herbam, aliud ge-

* nus oportere intelligi,quim Viticem. Invenire
*Ame- ^ ^°Pas Arretinis Spartis fimiles deferibi,

folio tamen minore , fed lentitia virgularum
niflfll a maiore , quas Geniftcllanl Amerinam vocitent
rma. hodie.

ro ** Corollae Lygo ufbs elfe veteres Anacreonti
Poeta; credimus: cuius originem Samii Carcfque
dederint , diverfiscaufis. Nam & Lacedxniohes
arundine certis facris, utautoreft Safibius, co-
le ilis lonn^‘intur- ^dem Hermol. monet Lygon &
j^Oe- Aegylin quandoque dici ac legi. Item Mofyn,
& Oefyan , &c Oefon , & Oefocarpon,ut PoIIu-
»■ Or- ci &Photioni videtur. Vnde Gerra Oefyma, hoc
fo:Ue_ eft’ quadrata quaedam tuguriola ex huius Salicis

* e viminibus , qua: Ligeila quoque nominatur k
tigella Plauto in Aulularia t forte ii Lygo , id eft , Vitice,
u. aut ii ligando.

Diofc. Adiiccndum & illud» quod i Diofc. feripeum
efl a quibuldam Lccrifticum vocari , putare Her¬
molaum in eo verbo mendum clfe : nec Lectifh-
a • m cum , fed h /imilitudine faporis & acrimonia: Li-
gulticum legendum. Nam& Piper agrefte dici
Viticem, ideUl au tor affirmat. Et in eadem,qua:
miflo- apud eundem legitUt voce , Amidomisum, (i
tmun non funt integra omnia , antiqua: tamen inte¬
gritatis , ut annotat Marcel. & fignificationis
aliqua adhuc fuperfimt veftigia. Ex quibus faci¬
lis coieduraeftfuiffe eius vocis compofitionem,
qua: ad Venerem mifceri marem cum fetmina
perhiberet.

sUde- Habet 8c nvya f "a viminum & vinciendi ufu ma-

nifeftam rationem. Id enim Grxce a id-
que omnes aperte teftantur : pneferrimque Ho¬
merus nono Odyfea : Xr pt&af hly*s dicens:
lesvi- flexiles fcilicet& fequaci lentitia ad vinciendum
/eu aptos Vitices. EtArrianus in hift. fua exercitum
! deferibens pernivemingtedientem : &nein ni-
ti-us veharreret , pro calceis circulis ex Lygis fadis
• utentem : ut eo auxilio maius mvis lpatium pre-
" mens, firmiore veftigio iter faceret. EftqucLy-
s Gr&- gos Grxcis communis vox omnibus quibus in
ruftico opere ad vincula utimur , quales Salices
omnes funt, ut& multa: planta: alia:, in qua¬
rum genere Vitex quoque numeratur rideoque
communi illa appellatione etiam indicatur.

•*£*** A rubore virgarum Sanguis manifefte Vitex
nde’ didus cft. Avis verb Ibis adie<fbio ad fuperllitio-
nem & Magicas vanitates, ncftra state penitus
incogmtas.pertinet.

etnms Magi eundem Semnofi ,id eft, Venerandum
( ea enim cft vocis illius fignificatio ) ob eandem
illam calti tatis caufam dixerunt,
i/ cur} Quod vero & Agonos inter Diofc. Syhony-
ma dicitur, non aliunde eft , quam quod ipfemet
cum piurifque aliis audoribus & ante eum Hip-
poc. nonurioloco humanum fetfien
vocat : i cuius privatione vitex didus.

r <a- Statio Papinio arbor cafta quoque dicitur.
Sic enim apud eundem lib; i. Thebaidos, Tydcuc
templum Palladi vovens ait.

Centum ibi virgineis vota Calidonides aris :

Attat* tibi rite faces.-— Et poft : Er arbore
cafia

Nettent purpureas nivee diferimine vitta* ,
s ctu «? vd hinc pateat cur & a uy@- didus fit, nempe
propter flexilitatem, quam habent in vinciendo
uLj- eiils rami. Vnde Diana Ay^^ffftocdidtajqubd inter
fmts. hxc virgulta inventa fuerit , uti Poetfe nugatur,
Tora, t

Herbarium antiquum Io. Cubi Agnica^ftino- Figmen-
mine , vel arboris Abrahs , Arab. Amarikeft, tum-
monftrofam figitram exhibet , nullam plantam , A[bor
demonftrantem. Sic & Petr. Crefc. ingens ar- Amnrtkefi
boris monftrum pro Agno proponit.

Mirum vero rudes etianlnumnon fnodbPhar-
macopoeos , fed & Medicos hunc fruticem paflim
in fuis pratfticis libris , atque receptis, quas vo-
cant,Agnum caftum vocitaretignorantes Caftum . Medica-
expofitionem elfe , Agni. Agnos enim caftus eft
apud Latinos: & Caftus /yv©- apud Grarcos, Et oparoru&t
Agnus quoque , ut Feftus ait , animal dicitur <3*°™/**
quod ad hoftiam purum fit, & immolationi ap- rHdtfgH-
tilm. Sicipie falvatornofter,ipfamet caftitas &c
puritas, & pro nobis hoftia. Agnus Dei b prae- Agnm
curforeeiuslo. Bapdftadiiftus & indice oftenfus. Chnflm.

Averrhoes Pentafiles 8c Granum fi erili tatis vo¬
cavit. Alii Cafitnn arborem. Germ. 0d)ajfjfrnulc/ Fentafilet.
-Abrat)am0Baum/&cufchbaum/noniunfd>5: Granum
bati ut Had. Iun. habet infuo nomencl. Beufc^^ Syn^Lhv.
Iamb/(Benf<hIamp. Itali. Vitree , Agno Cafio. Hiip. guar.
Gatriglto CafioyG.irtilh Cafio , P imicndo,Jauz,gani-
o polf^c (Tfjafl^trcc , ex Gra:co , vel

‘bauptree,^ cannabinis foliis & feminibus. Bo-
hem. Qumctt.

Semen eius in offic. AgmCafti femen inepte
vocant.

PaiTimin Italia: & Gallia: hortis celebrioribus
colitur. Imb & in Germanix hortis. An vero I‘tcus‘
copiose ad Oenum fluvium, non longeab Oeni-
ponte oppido, 3^brucf Germ. dido , aliifque
vicinis locis proveniat, ut Cordus tradit , accoli
viderint. Confiderentctiam Herbarii, an is qui
ibi nalcitur , fit idem cum eo qui Italice facis fa¬
miliaris.

Monfpelii arbores latis magnas vidimus flo- feriipu»-
rentes Iunio , femine maturo Septembri : Item ^
Lugdtmi , Berna: Helvetiorum in horto DodilT.
viri Bencd. Atetii. Paluftribus gaudere fiipra
didum. Colitur & in horto Monib. egfegia ar-
bufctili una aut altera » noftra clira , ^ mulus
iam annis , Stutgardia importati ex horto Ducis.

Hyeme repofitacon fervatur, ac floret Augufto
& Septembri. Frudum orditur quidem , fed
non perficit.

Viticisgenusfolioferrato coliiit Cl. Placertis
Bafilex , qui alTerebat , ramos depados facile
radicare. Fert <?c hyemem non repofita,in eius Sariti
horto , fed Eventorum iniuria fatis munito. Se¬
men aliquoties levimus diverfis locis , ex Italia
accceptum, fed fruftia.

Viticem quondam Athen* , ilrio fervand*
caftitatis nomine , celebrarunt , eiufque glo- vjrCj
riam hon parum auxerunt. Multum illi etiam rititis
ei Academia 8ck Platone, ob eandem caufam, Um.
laudis accrevit: gravi civitatis & hominis tefti-
monio , non effe ab impuris traftanda, qua: pura
mente concipienda, & religionis egregia fandi-
tate exercenda ab homine funt. Cui confulens
natura , quemadmodum generattdnis Sc Veneris
multos animantium geneti ftimulos dederat, ut
quotidianam vitx iaduram novaxontinue fobor
ie inftauraret: fic [ uc eleganter tradit Marcel.]
pro caftitate aliqua etiam hominibus oftendit,
quibus vtentes, ^ Veneris & Cupidinisinfultiblis
tuti edent atque immunes. . Ex quorum nume- Cajlitat-is
ro fane & Vitex eft , fatis hac in parte cum ab ctnfcrt*-
aliis, tiim^ Diofc. celebrata : cilrn teftatus cft, t,a-
Agnon vocari , quoniam in Thefinophoriis Ce¬
reris facro , quod Athenis h mulieribus fiebat,
caftitatem cuftodientes mulieres, foliis eius cu¬
bitus libi fternerent: experta: aut apericioribus
S a

«8 HISTORIAE

AoStx , calore fuo inflationes folvere Viticem:

( nifi quis antipathia quadam autpropneutc na¬
turali idprxftarefentire malit) ideoque Veneris
. _ Ar-HA mnindcie ac inhibere.

PLAN TA RVM.

Contra fe
mints tn-
conttnen-

T empera.

curaii ia prxuarc icut-ti^ , - i

impetus omnes facile retundere ac inhibere.
Qua poteftate in abundantia (eminis & contra
aodurnas Veneris per foinnum imaginationes,
&fcminis incontinentiam, fumtati bornmis non
parum contulit. (

Huicporrb excalfactoriam adftringentemque
vim Diolc. tribuit : quo autore fructus eius epo-
tus demorfis aferpente ,fed Sc lienolis ac hydro-
, , picis opitulatur. Laftis abundantiam facit, men-

Hydrof,. >es<. ii£. det dlachmx pondere in vino potus : gc-
^ mtutam quoque cxiolvit. Caput vero tentae,
foporemqt» infert. Herbat ac (eminis decoctum
adinfeilus , vulva: affeflibus & inflammatiom-
fl*m. bus opitulatur. Semen cum Pulegio potum,
fuGitii etiam & appofitil , purgationes movet :

Diter c*n dolorem quoque capitis di tlolvit illitum. Cum

aceto & oleo Lethargicorum Phrcneticorumque
Lethargus. capitibus inftillatur. Quin &c folia tum fuffitu,
'rhremru. tl'im eC]- fubftiMtu venenatafugant:ac contra ve-
ConttA <te ;ien.;torufn m0rfus adhibita auxiliantur. Te-

Morft

ferpeutu

Hydrops

enat a iiciiiiLuiuiu “*■*“**■' — .

Tcjhum ftiir.n duritias cum butyro viciumque foliis emol- (

durt/s.e

LuAatto.

qualitatis fimul ac facultatis miftione. Nam A-
gni femen ac germina modicam ferunt adftri&io-
nem : At Ruta ubi aruerit , exa&e amara eft &: a-
cris : ubi vero humida, fubamara. Non tamen
aufteritas aut acerbitas illi ineft : aut fi cui videa¬
tur inefTe, ea utique omnino obfcura uidebitur, „

nec parci qua: eft in Agno. Quocirca & ad ic- ^

cur & lienem indurata & obftrucfta Agni lemen rities tfy
potiiisquam Ruta: competit. Scdhxcad curan- »bf ructo.
di iam Methodum pertinent. In prxfens id fo-
lum noviffe fufficic , quod Agnus calidus cft&
ficcus facul tate,idque non mediocriter , fed ter¬
tio excelfu , tum admodum tenuium partium.
Hxcquinorit, ac poftea methodum curandi di¬
dicerit, ipfemet inveniet, quopa&o menfes hic
cieat, partes induratas digerat, laflitudtnes fol- Lapt1^
vat , & ex eo acopum excaliadonumque un- y„g»enri
guentum prxparctur. Acoj>on;%

Idem Cal.l.i.alim. fac. Cannabim cum Vitice *

comparat, cuifque femen huius feminis viribus
quodammodo fimile dicit , fed raultOm ab iplo
diftare ,ut, quod egre concoquatur, ftomacho
incommodum Iit , capitis dolorem inducat , &

1 pravum fuccum habeat. £dt tamen frixum cum Cibuf;

fulnera,

Intertrigo.

T tmperu.

jJ141iUJUIUl.i.uliiimL-w».. - - - -

iunc. Rimas fedis femen cum aqua Ulicum miu- alus bellariis, qua: poft camam voluptatis ad bi-
rat - cum foliis vero, luxatis vuLneribufqucme- | bendum gratia comeduntur. Sed bc Viticis fe-
ietur. Creditur & viticis virga intertrigines ar- menftixum cdi,&,mpetusvencreos cohibere

r . . . . A ■ i i-r> irt*r farir . manu teneat, modicum vero dare alimentum, & hoc necans

ac refrigerans. Ex quo loco aperte liquet vel GAl.ftt/
Galenum fibiipfi contrarium clle, vel hoc loco contrann

cerc , fi eam viator dum iter facit, manu teneat.
Hxc Diofc.

Gal. Viticis naturam atque temperamentum

Gal. Viticis naturam atque temperamentum v«m1UuUuruW,u.u...i - -

paulo diligentius inquirit, his verbis : Agnos aut mendumurepf.ire , legendumque calfaciens , ut
Lvoos hoceft Vitex , planta illafruticofa, cali- paulb ance moratum: quanquam idemfmuU et-
■ - - - - - —i: — rore repetatur l.z.alim.c.55. ubi etiam refrigerare

SApor.

dus quidem eft & Iiccus tertio ordme , verum
multum tenuis fubftantiic , tiimgullu acris fimul
& adltringens. Ipfas tamen virgas [xu>»r ] ad
medicinam habet inutiles. CartcrUm folia fe

1U11. — - - -)

feribit , & frixum manfum iis accommodum elfe?
qui ii Venere puros fe fervare volunt : nec ita ca- _
put ferire, ut Cannabis. At ibid.c. 39. Viticis tu- *

medicinam habet inutiles. Cxtcrum tolia le- pucrenre, uLv.au, .-uo. • 'jv —7 riomet co

menque calida ficcaque facultate funt, fubftan- ] noneslicut & Terebinthi in muriam acetumve
1 . 1 .1 _ _ „ o- r»r-r rorum annum allervari tradit ^ UC

N OS A,
ttnscjue
correttto.
Q.ArmtnA-
t&um.

•—•a -

da vero tenui. Nam & utentibus itaapparcc, 8:
guftantibus acre fimul' S: fubadftringens perci¬
pitur, cftfil folium, tiiin ftoSjtifinfemcn. Edendo
tamen etiam femen [ J eft : verum tam

perfpicue calfacit , ut capiti hoc nomine dolo¬
rem pariat. At fi frigatur, ( nam & fic editur cum
tragematis ) minus caput tentat. Porro flatus
ventris difeutit , &i cum non fri&us, Sc multo ma¬
gis cimfri&us fuerit. Cohibet edam impetus m
Venerem , tum frictionis expers, tum etiam i-
pfatn expertus ( fruftus. ) Folia item florefquc
ipfius fruticis id ipfum prxftare poliunt. Itaque
vfus ad ^on tant^m cfa potaque ad caftitatem conferre
tAptatem. cre(jun tu[)Verum etiam fubftrata. Hinc eil qubd

Athenis in Thefmophorns,hoc eft, Sacris Cereris,

mulieres totum fibi fvuticem fubftcrnunt. Hinc
illi quoque nomen inditum aV« , id eft , cafti , uti
di&um. Ex quibus omnibus manifeftum eft, A-
gnum calfacere,fimulquc exiccare,tftm omnium
maxime flatus difeutere. Porro quod cxa6te te¬
nuium fit partium , facultas cius Tvtuvwv eftat-
r»r (Aput queindicio. Nam, quod caput teneat, non magis
tento. ^ multitudine vaporum ab eo prognatorum ,
quam a calidi tate eius ac fubtilitace partium fieri
rationi confonumeft. Si cnimflatuofum fpiritum
procreare polfet ,fane & ventrem inflaret, & Ve-

iniedos per totum annum affervari tradit , ut
vim quandam provocandx appetentix acqui¬
rant, fi quis ipfis moderate utatur.

Porro eandem modo di&amin Galen.contra- GaI leeut
rictarem y£uus i. Tetrab.fer.i. vclut emendans, "rr*»u
legit pro 4-v^o vaeut vo ce asvcutr &» , ut alimentum
ficcans ac calfaciens corpori dari accipiamus. Ni-

fi quis forte cum Saraceno Viticis femen eatenus exc

refrigerare dicere velit , quatenus Veneris impe- (artpofin
— qui a calore /un c, inhibere poteft»

c«. Am rierem"lKmui«e!7^ 'periride ut Eruo». Verilm, Gal.alim.t. 5 ix ( inquit

sAlidus p , Cl'im non tantum non excitare ,imo etiam repri- n Sed pugnantia hxc mea ^ tatile yt cone,

. . . __i excitare , imo etiam repn

non 1 *ne~ mere queat, fuerit fane fecundum Rutx maximd
rem/ tmu- pacujtat^mjt^in in excalfaciendo, ( Quod l.i.a-
lim.item z.comp.med.part,refrigerare dicatur , id
errore fa&um hinc difees ) tum in reficcando,
Confertur nontamenilli par eft. Nam utroque paulb eft
cum Ruu inferior : fiquidem Ruta tfim magis eft excalfa¬
ctoria , tum magis deficcacoria. Differt etiam

Sortito-

lU3)ljUl4l.aiu»v . . 1^ N

At quod Li.x?'nmvf>c.i. Vitice moderate, refn-
gerare,atq-, adeo,exArchigene,nonnullis aliisper-
miftum dolori capitis a caufa calida oborto cove-
nire innuit : idem redius de virentibus Viti¬
cis foliis accipi cenfet : quippe cum prxdomi-
nantis humiditatis ratione non ufqjadeb calefa¬
ciant : maxime verb fi cum Lauri foliis , natura
calidiffimis conferamur. Addequod, quontam
longe tenuiflimarum funt partium , xque ac alia,
quotquot funt xwvw/ip», facile eorum , quibuf-
cum petmifcentur,fi ve calfaciant,fiv« refrigerent»

vim exacuunt & adaugent.

Notabis & aliam contrarietatem incitatis Gal. Atio Ga
locis. Nam in C.fimpl &youtdpmv Htva.xi.kyv «W? f™'***

.fferit : Ad quod refpicit & illud Dioftoridis , a-
: 'd Xy efhtyipur. At contra idem

conciliare , fi fateamur tentare quidem caput Vi- itundA.
ticis femen , uti reipfa facit, teftanteeodemquo-
queSarac. non tamen quancum Cannabis. Illic
enim fimpliciter agitur de Viticis femine : hic ve¬
rb cum Cannabis femine comparatione fafla.

Cxterum qubd Vitex contra Venerem infif

nfifte-

Difftcuh

L.1 um vj wwi ' — ” - ' - -

aliquoties ditia fit, Sc mulieribus inThef- txfhttt

L I B E R Vlir i6j

mophorus fubftcrm folita : in maribus id Paulus fpiam enim Diofc. in cap. de Vitice falcem , Lupi Cuw/dam
,8m-L 1' decrevit, quo capite de nimia (eminis meminit, fed intertriginis, qux Germanis a Lupo
abundantia agit. Prxctpit enim una cum refri- & ano dedtufto nomine -Srgtttolffcn nominatur

gerancibus herbis Vitici'? ramulos fubfternendos
hi

ionjicu

s , qui vel in fomno vel m vigilia copiofiore fe- \ natibus acquiri fc
minis fluxu abundent. Plin. hunc vcluti foopu-i' iubet Nicander in
lum fugiens , impetus Veneris inhibere Viticem ; fubfternere.
dixit communiore illavocc incertum legentibus i
iudici u^ti fu uni relinquens. Siquidem utrique'
fexui commune generationis /ludium & ad Ve¬
nerem impetus eft : nili Athenien/es matronas
primum , mox Diofcoridem de his fic cogitafte a-
liquis credat cum Marcello , in communione
coniugalis thori iacenribus fimul vito & uxore,
latis ad ca/ti tatem fore /limulos Veneris hoc re¬
medio in viris extinxifle : excindtifque his cafti-
tatem ea ratione fa-minis acquirere : quam ( ut
funtin coniugalis thori officio viris fuisfaciles &
morigerar omnes ) fervaturar aliter non erant.

Sed placet & Plinium de Viticis viribus dille-
rentem producere , maxime cum peculiaria qux-
dam prxter praedicta habeat. Semen, inquit, po¬
tum vini quendam faporem habex , &c dicitur fe-
^ btcs/ol vere :& cum unguntur oleo admifto fu-
,fes. dorem facere : fic & laffitu. dines 'dilfolvere. Vri-

(\ttm (i- nam ( Vitices) cient Scmenfes. Caput tentant
vini modo: nam &odor'fimilis eft. Inflationes
pellunt in inferiora. Alvum fiftunt , hydropicis
Lac & lienibus perquam utiles. La&is ubertatem fa-
y mena c'unt- Adver/antur venenis forpentum, maxime
emurn quxfrigiis inferunt. Minor cfficarior ad /crpen-
«l*- tes,bib!tdr-(eminis-drachmain vino vel pofca,aut
dux foliorum tenerrimorum. Et illinuntur u-
traque adverfiis araneorum morfiis : vel perur-
tantum , fuffitu quoque aut fu b /Ira tu fugant
venenata. Ad Venerem impetus mhibentieoque
maxi m e phalangiis adverfancur > quorum morfu s
"dolor gen,*ta^e excitat. Capitis dolorem ex ebrietate /e-
bruta- dant cum tofaceo flos tenenque cauliculi. Semi
nis decodtum vehemenciorem capitis dolorem
cv!' dilfolvit fotu : & vuluam etiam fuffitu vel appo-
/s. Plir8ac : alvum cum pulcg-.o & meile potum.

emic*, Vomicas, panofque difficile concoquentes, [fa¬
cile concoquit tu/inn cum M. ] cum feri na horda
\cnx. cea mollit. Lichenas Sc Lentigines cum aphre-

■ quod vehemeti equitatione potiffimftm in ano &
foleat. Ad fugandos forpentes
Theriac. Viticem multifloram

Gorrh.

Aut tibi cafla Salix , pulchro qu& flore renidet :
Pr&beat inftratd fecurum fronde grabatum.

Locus.

rfm*

't/hum n*cro &aceto femen /edat , & oris hulceta&eru-

tu. pdones cum meile. Teftium [duritias 1 cum bu-

Wades cyro & foliis vitium: Rhagadas /edis cum aqua
illitum : luxata cum fale & nitro &ccra. Et femen
& folium additur in malagmata nervorum &
ad podagras.Semen inftillaturin oleo [ & aceto
Diofc.] decodlum capiti in Lethargia & pluene-
(i. Virgam qui in manu habeant aut cinftu, ne-
gantur intertriginem fintire. Hic Plin.

Qui Serapio habet , ex Dioic. ScGal. tranferi-
pfit.

Viticis femen ,ut Nicandri Schol. Grxcus tra¬
dit, hauftum liberat a febribus, &/udores mo¬
vet. Hydropicis &/plenicis auxilio eft, inve-
ficani expurgaris humoribus. Veluti Polium
Ttstnt- confert Idtcricis. Inimicum mulieribus prxgnan-
tibus : pellit embrya. Cornelium & hauftum
ftcriies/ervat : aiunt enim extinguere flammam
libidinum:

Matth. Viticis femen ad Gonorrhxam cum
aqua florum Nymphearaut Portulaca: commen¬
dat, Et addit , foribere dodtuna quendam ( cuius

arpia.
■ nefis. \

idrops.

SILER VETERIBVS.

Cap. XIX.

Sileris cuiusdam meminit Plinius, fedomifsa
eius delcriptione , eius natale folum & vires,
paucis tradidit. Non nili in aquolis ( inquit lib.

16. cap. 18. ) provenit.

Sileris folia illita fronti , capitis dolores fo¬
dant.

Eiufdem fomen tritum , in oleo phtiriafos
coercet

r Serpentes & hunc fruticem refugiunt, bacu¬
lumque mftici , autore noftro iib. zq.. cap. io.
telle , ob id exeo gerunt.

Siler Plinio , authore Cxfalpino , eft Evouy- decjH&ocA
mus Theoph. de qua ante. Siler, ut notat apud S0”*?”?
Plinium Dalech. Aloifius efte putat Salicem la- TJ*Bfhr*‘
tifoliam , candido fllio, e cuius emere, fulphu- Salix lati-
re & Aphronitro fiat pulvis excutiendis machi-M
nis bellicis utilis.

LICES.
a r. XX.

SI fu p erifts explicata titulum fy Iveftrium arbo¬
rum merentur, potiori ratione aut faltem ea¬
dem & Salices qux foqtiuntur , /ylveftres vo-
candx. Veterum autem de Salicibus placita
cum noftramm Salicum hiftoriis in differenter
confundere, non (latuimus. Quare eorum ge¬
neralia de iis placita noflratium hiftoriis premit-
temus .

Salix notantibus Thcophr. 6c Plinio , ocyfi Salices
lime amittit fomen, antequam omnino maturi- tcrum-
tatem /entiat : ob id Homero Odyflex.K. vel
io. difla r,'KicinacrxS- ? ‘deft , frugiperda. Eam
autem diclionem /celere fuo interpretatam e fle
focutana xtatem tradit Plinius : cftm fc. Salicis /e-
men mulieri fterilitatis medicamentum cfle ani¬
madvertit : Sed in hoc quoque, addit idem, pro¬
videns natura , facile na/centi & depa&o /urculo,
incuriofifls lemen dedit. Vna tamen proditur
admaruri tatem perferre folita, in Creta in/ula,ip- fer™Q™m
/o dc/cen/u Iovis fpeluncac ,roruumligneumque
magnitudine Ciceris. Fiunt vero quxdam &
loci vitio infru6luofe,ficutin Paro fylvaCxdua,
qux nihil fcit.

i heoph. porro omnino Salices inter prxma- Differetis.
didas atque paluftres arbores referens varia ge- Theoph.
neri agnoicic : Nigram , qux cortice nigro aut
puniceo : Candidam, qux candido tegitur : Qua¬
rum lUd virgas pulchriores & ad texendum com-
modioresprofert:/wc ipi/fiores. [ TroKvoTtfac lege

rlomini parcit ) in Herbario fuo tum Latino tum ! pro ] Tribuit autem in genere Salici'

Germanico, cap. de Viuce, Diofcoridem tellari, folialonga, qiuha & nollris funti

, quid Ii quis Viticis ramulum iter faciens manu
r“*’" teneat, fecurus fit f liturus k Lupis. Sed bonus
ille doctus , qui/quis tandem fueEit , fallitur : nu-
Tom. I,

Plinius aliter diftinguit in hunemodum. Sa- Differenti 4
licis plura genera. Namque AlixWi in proceri- vim.
tatem magnam emittunt iugis Vinearum perci-.

s 3

*o HISTORIAE

cas , Ala virgas feqiiacts ad vincturas lent»tii.

Alis, prctenues viminibus texendis fpe&abih tub-
dicate. Rucfils alit firmiores corbibus , ac plim-
mat agricolarum fupeUeftili : candidiores ablato
cortice, Uvestraftatu, vilioribus [melioribus,
aut mollioribus Rucl.dc Ch.] vafisatqict.am lupi¬
nis in delicias cathedris [in quibus ignari* ledent
totos dies muliercula: , Sc cum iis molles & effe¬
minati viti :vnde Cathedralitij Martiali ] aptifll-

mx. Gadu* Salici fertilitas ideniior confuta; nul¬
lius quippe tutior clt reditus , rainorifve impen¬
dii , aut tempeftatum fecurior. Tertium locum
ei in xlHoiatione ruris Caco attribuit-prioremque
quam Olivetis , quamque frumento aut pratis.
sJtcumt- jqectam„nqUiadeGncali.ivineula : fiquidemSc
Geni ftx , & Populi , & Vim. , & Sanguinei fruri-
res. ces/Sc Betulae , & arundo fifla , & arundinum

plantx ad folia jUCin Liguria ,& Vitis ipla , recililque acu-
icis Rubi alligant,& intorta Corylus. Miruraque
contufo ligno alicui maiores ad vincula efle vi-

Gr./ua m- res. Saba tamen prscipua dos. Finditur Grx-

btns. ca rubens, candidiorque Amerina , fed paulo fra-

Jmcrina. gilior; ideo folido ligat nexu. In Alia tria gene-
N ra obfervan t. Nigram utiliorem viminibus : Can-

cJndida. didam agricolarum ufibus:n?m4ff/,qu$ brevitiima
eft,quaqiHe//r«« vocant. (Hanc diftmchonemcx
Theoph. transfcripfitPlin.) Apud nos quoque
multi totidem generibus nomina imponunt : Vi -
mineam vocant, candemque purpuream. Alteram
yitellin*. Nitelinam ( Vitellinam Ruel. ) a calore, qua: lic te-
CalUca. nuior. Tertiam Grflicam, qui te nui (lima. Colu-
jzsfftrenria mell* Viminea Salicis tria genera :Gr<cca , flavi co-
oW loris : Gallica , obfoleti , purpurei &c tenuiflimi vi-
^Gaihca. minis \Sabina, quam plurimi Amerinam vocant,
sabma. gracili & rutila virga.

Accommo- Qus (ane lingula pulchre cum iis , qua: Theo-
dantur phraft. tradit, convenire videntur. Nam primam
sater'/? & Salicis (peciem , quam Theoph. nigram aut puni-
ad mfira*. ceain vocat, Plin. viminalem , Colum, verb. Sabi¬
nam &Amerinam:Germani Kott $X)tibeii»tubras
Salices, Lugdunenfes etiamnum hodie Ameri¬
nas 6c Ambresy Pari lien Ctsofier vocant, tcftcDa-
lech. Quod vero Plinius ait : Finditur Grxca ru-
, . bens, de Amerina quoque intclligendum , ciul-

^Uudr^ dem Dalech. iudicio , qiu>d ea fola findatur. Nam

‘ Amerinarum Quxdam rubet, quam Grxcam vo-

cant;Plin.ctiam nigram, !.i4.c.9.Quiedam candida
eft: ideo ait Plin. Finditur Grxca rubens , candi¬
diorque Amerina, ita ut vox , Amerina , xque ad
rubentem & candidiorem referenda fit. Secun¬
dam (pedem , quam Theoph. Candidam , Plin.Fi-
ff//nww,Colum.autemGrrf!C/««vocant : Germani
(Bcel 'COcibcn, Salices flavas nuncupare videntur.
Tertiam quxTheophr.He/ixdicitut , Plin.&Co-
lum .Gallicam appellant: Germani vero k tenui¬
tate & exiguitate lildit tPctben, Salices parvas
feu humiles nuncupant.

Dalech.illaPlin. verba: alia virgas fequacisad
vintturas lenritijr.de Amerina , ruffa , & vitellina
inteUigit. Etilla. Alia prarenues viminibus texendis

fpeftabilt fubtilttate 3 de nigris & purpureis. For¬
te re dius dc Gallica ceu Helice, quam & tenuifli-
mam idem Plin.dixit.

Htltx unde Videtur autem H elix dida h fimilitudinc He-
derx fic vocatx , qux ad iuflum Hederq modum
non excrelcit : vel thtxl/jj , ut apud Theophr. legi¬
tur, didam putatDalech. quod maxime flexilis
lit ac plicatilis : nimirum propter tenuitatem.

Dub. ex Illud confiderandum an non fubfit aliquis in
pk% PUnio error , 'dum Amerinam L1tf.cap.57. ruben¬

tem f ut expofuimus) & exprefse candidam fa-
Cit : candemque hbr. 14. cap.S. nigram. Nili lega-

PLANTA RVM>

ir , uti corrigit Curtius : Columelia autem ru¬
tilam. Qux fi quis non admittat, videat annon

Plin.& Columcl.in divifione Salicum difeordent.

D10fc.dc Salice tradit ac fi una tantum fpecies
citet. Nam arborem dicit vulgb notam. Fru¬
dum tamen ferre non ignoravit.. _ vL

Cordus Salices lic diftinguic : Salix Viminalis
inFrancia noftra copiose propter Vites feritur
Perticalis in Saxonia, ad Lupuli pedament^. Per- sahx />q
ticalis eft: , qux longiori talea five pertica pangi- tec*ht. ,
tur, ea non lingulis annis putatur , ut Viminalis,
fed quarto demum anno. Longiorem enim xta-
tem Perticx quam Vimina requirunt. Atque
hxc generum funt nomina. Specierum vero que
car:6 demonftrari vetuftis nominibus poliunt,

Vitellina 8c Gallica. Vitellina eft , qux German.

(gclbc U)eiben/ flava , & Cotter Utobcn voca- f' *

tur. Frequens in Francia noftra , cum Perticalis ( a

tum viminea. Gallica vero eft , qux in obfoleto j-ft ^ 1
purpurea profert, omnium tenuiftima vimina .

Germ. =0artveyi>e , boc eft , capillares Salices h
gracilitate vocant. Porrb (addit idem Cordus )
qui Salicum figuras ignoraverint, confidant Her¬
barium Fuchfij , qui plurium fpecierum imagines / 3

delineari curavit. Pi ngic autem Fuchf. duas Sa- Ce- ra
lices hirfutas,& unam fine piKs, fed abfque dc-
fdiptionibus additis, quod non placet. Iplc quo¬
que Cordus miniisdiligenter Salices invcftigalle
videtur, qui tam paucas differentias agnovit.

Gefnerus quoque poftquam dixiflet in Helve- ^ .
tia multa Salicum genera nafa , (ativa &c fylve- ^ *'
lliia,addit fyjvcftiium minimam Siler appellari:8c
aliam qux lxto eft folio 0alfiKibcn.

Matth .Salicis c[u at nor funt genera. Nam qutdam Diferfa
in tantam proceritatem allurgunt , ut ex eis in
Liguria fiant perticx pali maximi ufus ad vi¬
tium pedamenta: Alia non tam procer® , colore
rufelcentes , (equacislentiti® , qux ligandis ca¬
dorum vinariorum circulis commode finduntur:

Has Salices Grxcas vocat Cato. Alu firmiores ,
corbibus, 6c rufticx (upelleiftili admodum expe¬
tit®. Alia minores ac mira tenuitate texendis ca-
niltris , ciftellis,& calathis aptifiimx. Vt videas
Matthiolum veterum differentiis contentum,
differentiis noftratium inquirendis parum inlu-
dalfe , ac ufum tantum noftratium illis accom-

modafle. .

Tragus quatitor quoque Salicis genera conihtuit
Fuchfiusrri/r. Dodou. duo tantum. I nam qux ex¬
terarum arborum modo in proceritatem ma¬
gnam alTurgit : alteram qux (emper humilis
eft , 5c vimina profert , cuiufque cortex inter¬
dum rubqfcit , aliquando candicat , nonnun-
quam verb flavefeit. Turnerus Anglus tres tan-
tum agnofeit fpccies : Grr.cam , colore flavo , pluri- GahicA
mara in Frifia Orientali circa Anricum : Gallicam., ,
vimine rubro , in multis locis Anglix 8c Germa-
ni x:Sdbinam , quae & Amerina, quamque in Italia
tantum & Frifia Orientali inveniri fcnbit. Toti- mer*
dem habet figuras.

Anguil.in Epift. feribit : Salicis fpecies [vete-
rumintelligit] omnes notas. Helicam , de qua yueXt
fcnbit Theophraft. Bononienfibus nunc Viti¬
cem vocari , ex cuius virgis fiant pulcherrim®
ciftellx.

Scimus (inquit Aloifius inexam.Mufx Bral
favol* ) Hermolaum dicere fe non plane com¬
pertum habere, an Salix Amerinaidem quodA-
gnos five Vitex iit : Verum, quia nullis quod (u-
(picatur ,conieduris aut rationibus probat , pro-

pterea cum Diofc. tecumque fcnrimus.

SicR.uell.cu aliis multis bonis ac dodlis viris

211

LIBER VIII.

nertn/tm

>

Irtfl.con-
'dictt fi¬
de flen-
tte Sah-

imerina
fit iriStt-
tm ctn-

meri
fl. error.

rtfl.not.

igiu rt-

firragifie nomeclaturarum , qua: fpurix in Diofc.
irreplcrunt , deceptus , tradit Viticem autore
Diofc. Salicem Amerinam a Latini^ appellari,
cum inter has duas ftirpes multum interfit , do¬
cti Bimorum Herbariorum quoque calculo, ut in
hiftoria Viticis oftenfijm. Enimucrb fane fi Salix
litfiugiperda , uti Hom. cecinit: Amerina, fi Vi¬
tex fit, non omnis Salix erit fruginerda.

Scaliger fane ad Ii b. Arifi. dc plarntis annota¬
vit , eum [ fi modo is liber cius eft , quod Seal.
ne£ac 5 plsufibilibus fane argumentis.] contra¬
dicere fibi dc fterilitate Salicis. Supra namque
[ inquitjSalicis brevioribus ramis flores attribue¬
bat : nunc amovet a toto genere fru ditum. Ac
Amerina , fi ex multorum lententia fit in Sali¬
cum ccnfu: fiiis baccis fi ve granis infirmet hanc
lentendam. Quibus Seal, verbis facile intclli-
gi potefi, eum per Amerinam, Viticem, qux gra¬
na fert, intelligcre.

Nos& alias Salices frufliferas , mox dicendas,
obfervavimus ita ut (altem i n iis edifeum Home¬
ri corruat: nec omnes jfintliugiperdx.

Eodem errore dc Arifi. quoque lapfus efi , qui
Ii fi. i- cap. it), degen. animal, (cribit nec Salicem,
ncc Populum femen aut fruflum proferre. Ve¬
rum m utroque femina oblervamus , quanquam
no.n in omnibus Salicis Ipecicbus. Et ex femine
Salices natas infra dicetur.

tltx fin
Iuli*.

mctTib.

l/itier.

' / & Sah-
i confll-
ntur.

erentta

dufi.

'■Italis.

■malis.

sin.

lica.

uemcea

bph.

srpurea

fa, $t-

RemictitTragus leiftorem ad Arifi. lib. de iu-
ventute defenectute c.j.de Salice tradentem, quo
tamen loco ne verbulo eius meminit.. Alio quidc
loco monet florem Salicis apibus gratum e fle.

Scalig. annotat, fe Salicem fine ullo medulla’
momento vidifle.

Cronemburg. lib. 3. de comp. med. /cribit
Pii tuum lib. 16. cap. 3?. octo Sahcis genera propo¬
nere : Qux tamen omnia ex Pii 11. verbis, no-
firaddigentia extorquere nondum potuit. Her¬
bam porrigemus ei , qui id prxi lit erit.

Cxterum in confiituendisSalicum differentiis,
renudas licet , vel .id locum , in quo nalcuntur:
vel ait ufiitn : vel ad cortici* colorem, ex quibus fon¬
ti bus fiuas poti /fimum delumplit differentias Da-
lcch.in Hifi. Lugd. Nam, inquit, Salices alia
funt wefiv/jo/, id efi, aquatica: : /ditcliccalocanon
dedignantur, ut Amerina , qua- in vinetis, quan¬
tumvis aridis & ficcancis palfim profilit. Aqua¬
ticarum alis, pigris dc ftagnantibus aquis gau¬
dent , dc ad rivorum fluvioiumque margines,
leni lapfu fluentium , vel pingue cralliimque
lolum rigantium proveniunt. Alu glareofis , la-
pidofis, arcnofifque torrentium & rapidorum
amnium ripis. Ex corticis colore , candido,
nigro , phceniceo , luteo , differentia alu fiimun-
tur. Qux ut ingeniose quidem a perdocto
viro tradita iint, tamen non omnes Salicum dif¬
ferentias exadte defignare poffunt. Sunt enim
& alia a magnitudine /eu proceritate , a panni¬
culi leu floris fpccie , a figura foliorum, a fra¬
gilitate & lentitia virgarum &c : Immo dc ab
jp(o quoque frudtu : Vt nihil dicamus de exoti¬
cis Salicum Ipeciebus infra tradendis.

Quas C. Bauh. diligentia confignavit , ita ha¬
bent. Salix alia perticalis , alia Viminali i.
Verticalis, qux vulgaris & prima, vclc fcjlevilis,
flores feres amentaccos ante folia, vel efi frueffi-
fera ferens racemulos , Populi inftar oblongis
granulis. Viminalis variat colore, cor tuis magni¬

tudine defruttu. Colore efi cortex albo leu palli¬
do , Gallica diifia : nigro, Phoenice a Theoph. Pwr-
purea Plin. Luteo ,Gr&ca di £ta, ViteHina Plinio:
Cinereo qux latifolui feu aquatica^ Magnitu¬

dine alia viminalis magna , alia parva. Magna, Latifrti*:

qux fecunda cft Salix, purpurea nigra Viminalis,
cui peculiare, quod ad' cuiufque folii petiolum ,
gemina femper fintfoIiola^^W^ Theoph. oph ‘

T ertia : Salix , phoenicophloios , live phcenicea. Phcenico-
Quarta : Salix lutea. Quinta Salix Latifo!ia,quam pbloios.
aliqui Elxagnon Theoph. cenfent , qux duplex,
alia folio oblongo , qux Salix Caprea latifolia rteoph*
Tab. alia folio rotundo , Salix 4. Trago. 6. Salix Ca-
Salixangufiifolia. 7.SalixIongifIimis foIiis,Elx-/:’r^,',•
agnos • Hifi. Lugd. Parva variatfoliis latis 3c
anguftis: Latis, Salix humilis repens , qux du- pAr%,t »
plex apudCIufi in Hifi. Pan. hxc odtava efi dc Humilis re-
nona. 10. Rotundifolia infiA de/cribenda. An -pens duplex
gullifolia duplex Cluf. undecima dc duodecima.

J3- Salix Helice Hift.Lugd.qiix baccas fertruben- 'f'*
tes di caput, fquammis compacftum. 14. Salix ma- Hei, ce.
lina, qux teftis ofirearum & laxis inmari ad na- salix m*.
fcitur. Frudtu variat quod aliaftenlis, alia ff u- r,n*'
dlifera, ut fupiA duftum. Quas omnes difie-
retias mox ita pr .ponemiiSjiit vei ex ticulis quo¬
vis obiter induftrio Herbarix ftudiofo digno/ci h
fe invicem queant, ubi prius nomenclaturasgc-
nerales dixerimus, «Se aha quxdam generalia.

Grxci iiicLii vocant. Lat. Salicem , quod ea cele- Nominaty
litate cre Icat , ut Salire videatur , uti Fcftus & Synonymi
Maurus Servius volunt. Arab. Bulef, Bbulles,Saf- l,r,SMaf‘-
faf, aur chalif dicitur, dc ut alii volunt , Safas
quoque apud Avic:Tudaicc Arafi Germ.tt)ctbm/
ITcibcnbaimi/^dbin^er/ $tlber. Belg. ITilo/fie/
UAGiiJbcnboom. Ga\.Saulx.5c sai-lc dc Saulge. It*

Salice ,Salz,icj. H fp . Saure , Salgusirj. Angh
U)iHoeivtric aut ©afloetvtree : Borealibus,
Bohem.lDurba Lugduni Sali¬
ces viminales dicuntur Ambres , quum Burgundis
& Mont belgardenfibiis Tmdus Rubi Idxi , ita
dicantur. Ramus Salignus Grxcis p/-f, aut
vimen flexile ape'™ , quod ob lentitudinem fle-
dhtur. Trunci lummumruftici Caput vocant.

Salicem Poctx, variis epithetis ornarunt : un- Epitheta,
de Virgil.Edj.

- Salices carpetis ar inaras

Animalibus tamen, maximeCapiis dulcis cft: Val¬
de enim appetunt eas. Len ta Salix eidem. Vnde
etiam Ovid. Metam 4.

Lentior & Salicis virgis-.

Et Idem Virg. Gcorg. z.

Et glauca canentia fronde Salicid.

Item eodem hb.

Jncultique exercet cutaSalitti.-
Amnicola dc curua Ovid. Fcecunda vimimbus Virg:

Venera Lucret.Dida cana 3 viminalis , per ticaliSi
fjlvattc a, flumine 4, amnicola, umbrofa, erratica , refo-
nans , opaca &c : Male vero frugiperdam di&am
Homero dicas, fi omnem intelligat : ben£ , II
aliquas tantum. Nam aliquas femen ferre mox
patebic , & ex femine quoque nafii ^ Trago di
nobis obfervatum.

Salix munda apud Iurifcon fultos , ea dicitur Sa.fx
qux omni fpurcitia & frondibus liberata &pur-
gata cft, aptaque &adviendum &alligandum:
ut quum ex .-irundine iuga fiunr,aut pedamen¬
ta adminiculaque vitium. Verba luris Con fulti
lunt : Et Salias mu ndx annua librarum viginti
millia. Turneb. .. . , .

Qu} Salicis fpumam albicantem adnotatam teX\- mn
quem , inquit Matth. inveni neminem: qux de-
lapfis ftatim floribus, e raniufcul s uvx modo de¬
pendet, donec ventis arrepta huc & :lluc,p!umx
mpdo, mpellitur. Sed parum attente Matth. le-
giffe videtur Plinium de Salicibus tradentem,
qui apertis verbis Icribfi. Salicis Frucfium ante

J Attii fuc
rui triplex

maturitatem in araneam abire: qui aranea nihil
aliud, quam id, quod Matth.fpumam vocat , incel-
lexilfc videtur.

Diofc. liicci Salicis vnius tantum meminit: At
Plin. Salicis fueeum trium generum effe piodidir.
Yuuni, quem arbor i pia e.xitdic gum mi modo. Al¬
terum , qui manat c plaga cum floret , e> cilo corti¬
ce tiium digitorum magnitudine. Tertum: , qui
detruncatione ramorum a falce [ Salice Dal. ] dc-
lhllat, quorum vires infra dicentur. Nuncnobis
ob fer vacas differentias proponamus.

HISTORIAE PLANTARVM»

i denfioremelfe tonfura fertilitatem , & brevi li-
| gno [ non pugno , ut mendofi Cod. ] verius
' quhm ramo,&c. Primum genus Dalec. lententia,
inquit Hift. Lugd. dicimus effe vulgarem Sal;- Saltx
cem , in magnam arborem cf e fcentem cortice g*tts. 1
candido , qux Theophraft. & Plin. eft Salix alba, Sxltx «Ih,
prior, arborefcens,&: perticalis. NecFuchfij pla¬
cet opinio, qui Salicem Theoph. albam Plini j Vi-
tellinam, id eft, flavam, effe putat : quoniam in
flava Salice virgas ttvavo7 i?as , fpifliores , quilm in
nigra non videmus , vel ut quo fdam legere dixi¬
mus, , fragiliores i quas tamen habet

alba Theoplir.autorc :fed tenuiores Plin. fenter.-
tia,vcl ut legendum ce n femus, firmiores.

Cxterum folia habet Salix ha:c arborefeens ob-
longa,angufta , Olex limilia, fuperne virentia,
inferne candicantia.

Non difplicet in H. Lugd. poni pro Salice hac
nollra figuram cxMattb.lub hoc titulo Salix alba
Perticalis vulgaris.

Crefcit in locis madidis,circum prata rigua ma- Locus,
xime. Ex hac Lugdunum perticas longas adve¬
hunt pro horiis, Matere vocant. Obfervantur e-
tiam circa Genevam , Bafileam, Montbelgardum,

& aliis multis locis.

SALIX MAXIMA FRAGILIS,

ALBA , HIRS VT A.

CA L r
^3 maximi:

v M

I maxima in
magnam excre-
fccns arborem,
foliis eft alterna¬
tis , rarioribus ,
femunciim plus-

minus latis, fef-
cunciani aut duas
uncias cum dimi¬
dia longis, utrin-
que hirfutis &
incanis , ( priori¬
bus tamen nor-
nunquam gla¬
bris ) potiflimum
vero parte infe¬
riore, ac in extre¬
mitatibus virga¬
rum fuprcma-
rnm. Eft &: ubi
fuperior facies
Sed & in co va-

t-ltrum jj> i -

Sxl/x x Ib*
Theoph.

Plin.

Fuchfn

pilis propemodum deftituiiur.
riant, que d interdum ferrata funt , interdum cre¬
na*, vixdum apparent. Virgis ,utpoft deferiben-
dx, adnafciiDtur multa: floruir. Spica* , molles &
incani, qux maturitate in pappum abeunt. Cor¬
tex cineraceus aut rubefeens, vimen fiag-lc.

Hic Thcophr.noftro iudicio , Salix

albacft , cui album tribuit corticem, ad differen¬
tiam nigri, & virgas fpifliores [ TTuavoiipit;: qua n-
quam alij , :deft , frag liores legere

Amem * u .alint. ] Eadem Salix Amerina & Candida Pim.
Perticalis Colum, qua ad vinea uni perticas et-
iamnum hodie locis quibufiiam utuntur. Scimus
Fuchlium aliam pro alba Theophraff. inteiiigcre,
nempe flavam : verum ea ron habet fpifliores
virgas nigra ,fed graciliores. Pnterca omnia me¬
li us quadrant cum ea quam exhibemus.

An de hac Virgil?

Glauca canentia frjndc [«licta.

Glaucedo fane optime quadrat. Forte Pertica¬
lis Cordo , quamvis ad luteam referat. Salix
candido vcftita cortice , fragilis : ic*ie 2fnbcrc

ITVybcn/ rocifje mtirbc/Brucl;iVcibcnTrago. An
eidem Salicis 3. genus:25ru<^n)cifc»cn/& VDdgmci
fcen,ficut & Taber. vocat? An hanc Cluf. intclli-
git in Pan. cum ait: In Infula Danubi j , qux e re¬
gione Pofoni j eft,altiflimas & crafli/Timas Saliet s
vidiffe mcmini-.Maxima praegrandium Vifci fruti¬
cum copia onufta. Ec nos quoque iuxta Fontem
frigidum, F raidefanta.nc Burgundis dictum oppi-
dum,hanCipfam Salicem , de qua hic agimus , ni
multum fallimur , Vi fco refertam vidimus : ut
hancClufium inteiiigcre vix dubium fit. An Sa¬
lix alba perticalis Hift. Lugd. cui pdtifflrmim con-
ienitquodlcnbicPlin.l.Ltf.cap.57. Caeduae Sdici

yiJcumSX'

iliU.

Fri

SALIX PVMILA ANGVSTIFO-
LIJ.IHIflUt' lanvginosa:
eiufque vaiietas.

IN v e N 1 t v R pono authore Clufio in Pan-
_noniCE & Auftriq quibllldam depre-ffis carduis
lylvis&viiqinofi, pratis. Salicis genus quoddam
gracilibus & cubitalibus interdum virgis aflur-
gens,lcntis,quea medio ad lammum ramulorum,
mulcas ferunt exiguas florum fpicas, molles & in- Ftiriftit
canas. maturitate in pappum ^lanuginem abeu-
tes: folia quam pum, lau auguftifoliar prona parte
t increte & poflea defcnbcndx breviora , angu- *
lliora fupcrrfl viridia, inferne cana lanugine pu¬
be icunt & fplcndent- Radix digitum craflaeft,
y< tenuibus fibris praedita. Sed Cc virginea fecun¬
dum iLimmum radicis caput , qua telluri colix-
rent , lubinde renues & capillatas libras a-
gunt. Ncc huic d-.flTmi lis, paulb tamen latioti-
busfoliis prardita , quaipadiillin fabulofls Hol- I
landix aggeribus Occano adiidis inter gramina
& fpartum, libs nuncupatum nalciiur.

SALIX ANGVSTIS ET LONGI S-

SIMIS FOLIIS CRISPIS,

fubtus albicantibus.

\Tl RUAS
V cortex virc-
fccns obvellit,
aut cineraceus ,
suntque ei lon¬
gi f fima* vk lim-
plices , nullis ad-
natis virgultis
donati , obfe-
quiofie admo¬
dum: Folia quo¬
que longa admo¬
dum, angufta, Sc
crebro agmine
ramos ftipantia,
flipcnus vire-
fcunt , inferi A .

id

Defcrlpt

Cortex.

cum nitore .
obiechim lumi¬
nis vario cane-
/cuirt , a nervo
medio

'Agnui,

VJ«*

medio obliquis in margines nervulis exporrc&is,
iii ambitu crifpa magn a ex parte, quodpidtor no-
, u:er exprimere -neglexit.

In hoc genere excremen tum Gallre fimile fo¬
liis adnatum obfervavtmus. An Hrft. Lugd.
Salicis 6. genus: quod Dalech. Elxagnum arbi¬
tratui, in fabulo/is naicentis prope rapidos am¬
nes dun taxat , ut ad Rhodani ripas? An Cluf
Pan. Vulgaris Salix, qux foliis aiioqui <>nguftis,
prona parte incanis? An vero Amerina ex qua
corbes fiunt. Et hxc riguis gaudet loci* & pratis,
cuiufmodun locis circa Montbdig. & in Ducatu
VVirtcmb. inter Boljvbi admirabile balntum,.&
VDyfcnfteirj obfervavimus, alirfque non paucis.
Exhacpod/Emum , qubd vimina proferat lon-
lineadnatis, & 'lenta , ple6luntur qua-
lilli,fportuix, vanni , cathedrte Sc anacii nteria

LIBER VIII.

215

SALIX TENVIOR, FOLIO MINORE

VTiUNQVE CtVBROj
fr-agilis.

crtptio.

loftul/.

VTRAqVE
parte gla
bra flint huius
folia, alias uncia
non longiora,
alias tres uncias
longa per ambi¬
tum ut pluri¬
mum crenata,ex
adverfo fere po¬
lita. Nucamen¬
ta producit hoc
genus longa, ra-
ccmofa , e pluri¬
mis vafculis ceu
acihulis, qui in
duas carinulas
dehifcctes, Emu¬
gi netil often-
tant , praecedunt
tamen mufeofi
flo/culi, quibus
SALICIS RACEMI SEV Ml-iamiam deflue-
Cament a, rosje et ca- re incipientibus
pitula fquammata. ad nucamenti
faftigiu-m adna-
fcitur excremen¬
tum quoddam
bombycinum ,
uncia longius ,
candidum , lana
tum fubftantia
fungosi , tum
etiam colore per
omnia referens,
teres, atque ob¬
longum, qubd fi
quis aperit * in
eius meditullio
infeifti qtiodda
genus minimum
reperitalbicans,
pediculum capi-

Cxteroqui notandum , quod in exteriori parte
excrementi huius flofculomm lutei apices
toto fe proferant ambitu /exerdque fuis fini-
bus conipiciantur , fuis umen longiori-
bus petiolis excrementitia: fubftantia: to¬
ti involvamur, obtcgantiirque. Obfervavi-
1T1US quoque excrementum producere mramu-
1 cx.-,. r, it: _ t> - r 1 r . ■ ^ Excrement

1 tumroj *

nsaiquans
eo tamen diffe¬

rens, qubd teres
lit, atque oblon-
giufculum , de-
pej , nullamque progrediendi vim in fe habens.

lorum faftigio , Rolie aemulum, foliis confettim
(lipatis compaftile , partim hlrlutis , parum gla- mulum.
bns.^ Icon prior quam iam fculptam emimus
minus placet. De hac fic Hili. Lugd. Dllech.Sa-
bcis quintum genus omnium breviflima, Helice
frudtifera , a nigra certe & alba diverih, quamvis
pumilam in eo utroque genere , ut diximus ,

Theoph. elle tradat: virgas tcnui(Iimas,maxim^-
que exiles profert, cortice (ubluteo veltitas.Huie
folia paribus ftniper intervSflis gemina , cum in
alus generibus temere , nulloque ordine difpofi-
nlint, candicantia fed non lanuginola, brevifr
lima, confert.l , in ambitu minime crenata , nro-
tuberante feinperad foliorum radicem vclut no-
vo aliorum conceptu , quod huic proprium eif.

Porro fipe foliis infident Vcfica: , quales in Vxfui.
Vimi foliis reperiuntur , fubrubentes. Ramo¬
rum autein vertici foliofr capitula, delapfisiam
foliis in albore manentia. Quare hanc Salicem, s“!'-
llt tutor eil Tlwoph.faecundam elfe Arcades exi- ce*'
(limarunt. Eft enim hzc Salix Helice THeonh. „ , ,

eiuldcm Dal. iudicio. “ SnThft

An Fuchf Salicis genusj. Klein Wcibcn: He- '

lix Theoph. Gallica Plin. & Colum. Gefhcto
Salix minima Silcrdicfa. ^aarlvcibcn, in mar¬
gine ad Cordum , dubitamus tamen an Cordus
hanc noftram intellexerit.

Ai: I Anguli. Salix Helica Theoph. Vitice Bono-
nienfium ,ex qua huntpulcherrima: (portula:.

An Matth. Salices minufculie ac fpedlabili te¬
nuitate , texendis caniftris , ciilellis ac calathis
aptiflimie. An Clufin Pan. Salix anguftifolia Pan- Salix**.
nonia: genus peculiare , iuxta torrentes & udis
locis nafcens, crallb caudice ,& ramis in multos
tenuiores frequcntiorefque ramulos divifis pra:-
ditiim, quam vulgatis ca Salix , qua- foliis aiio¬
qui angullis , pronaparte incanis eft. £;USJ
iliquitille.pt.Tccieafolia, licet fubtus canentia, Toha.
iiiperndcutn vitore alba quadam lanugine pube-
Icunt , anguftoria funt ,in longiorem mucronem
delinunt , frequentioraqueiii raniulis nafcuntur.

Flores item aliis generibus hmiies, pallidi, Se- Flore*-
mcnqueminuriirimum , nigrum, candida molli-
que languine exceptum, levis aura: arbitrio huc
illuc fertur. Solet etiam ha-c Salix alii quadam
nota h cateris diftingni, quod plerumque tuber- T h ,
culis quibufdim fiibrubentibus baphico cocco * trcti
fere fimilibiisfoliaonerata habere confpiciacur.
Viennatorrens, qui fub Vienna urbe in Danu¬
bium influicea maximi abundat.

An Gcrardo in lrifl. Angl.Salix^. Rofea An- Salixrcfn
glica : «E^cffncjlifcf? Rofe QMot».

Paflimin pratis & riguis follis circa Bafileam, Locus

m Ducatu VVirtcmb. Alfatia-.Bnfaci ad Rhenum,

Genevae ad Rhodanum, Montbelgardi, ubi & in
horto Principis tum ha-c tum alia plures Salicis
fpecies Labyrintheum hortum effiemne folia
aqua plena undique cim-lum.

SALIX PVMILA ANGVSTIFOLlAs

PRONA PARTE CINEREA.

"LJTuic generi, notante Cluf. graciliores funt scefritta
ut plurmuimpedilds , noruninquam

Fler-

H I S T O R I AK

dodrantales du¬
ci xat,redt2,len-
tae,fubflavocor-
cice techc» V n-

cialta folia, (ativi
Lini foliorum
modo angufta,
fu pina parce vi¬
ridia, prona vero

cinerea, & cum
novella adhuc
sut> omnino ca¬
na. Flos ut in
vulgari fiave-
fccns , exigua ,
brevi , mollique
fpica ance folia
nafetur , at in
candidam dein¬
de lanuginem
rclolvitur. Ra-

PL ANT ARVM>

V-

Locus.

flixdijricali .cr.i Nundinis, obliqua, nigra, & tenui¬
bus fibris donata elL . _ f

(_ i c!cit in udis carduis fylvis infra Francolur-
tum ad Moenum.

SALIX H VMILIS REPENS

angvsti folia lob.

Dcfcriptio
S. locus.

Folia.

flores.

ER 1 C fe T 1 S
Arcuerpiani
agri palmaribus
& fefquipalma-
ribus cauliculis
repierfolio Rha¬
mni i.& floribus
mufcofis. Salicis
guftu amaro,
Lob. Salicis hu¬
ius figuram fine
defctipcione
ponicDod. Lo-
belij vero de-
feriptio propo-
fita brevis ad¬
modum. Icon
fane ab utrifque
propofica nos
movit uc ab aliis
fe paraverimus.
Antucrpianos.a.
heibam ftudiofos hortamur , ut exadhusdeien-
bant &moneant,an alicui k nobis defcriptiscon-
veniae.

licem illi perO-
mnia firmlcm ,
cuius caucum
corcex palli¬
dior, & qu? non
minoris ufus,
et fi minoris
commendatio¬
nis. Ex Fucb-
fio figura no-
fira crenas pa¬
rum feliciter ex¬
primit ,quar ob-
fcuriores paulo,
folet ciFe quam
in Salice rubra.

Ac in hac icone
pinguntur ve-
Iuci pili rigidi.

AnMatchioi.

Salices non tam

procerae, colore
rufefeentes ,(equacis!entiti*,quiligaridiS cado¬
rum V, nanorum cuculis commode «ndnnmrt
Talis fand noftra hac eft. Salias i a.genus ,B«tU
tvciScn & Baduucibcu/lroc eft , Lutea Sc aquati¬
ca, eidem. Clui in Pan. fcnbit : Sahccm vulga¬
rem luteam f.ve pallidam Vngans 0»«r f.J vo¬
cali Salix 4-Vitellina. Salix Grica Tabet, qu.

& aquaticam cum Manh. vocat, cum tamen tni-
] nusquam alii fit aquatica , etiamque nonnihil
; ficcis locis proveniat. Har.cFuch.Sahcisi.ge- f ^
«us.CandiSamTheophr.Ik Phm, Vitelhnam.Co-

lumel Graecam facit. Aenos Candidam Theoph.
non eandem cenfemus cum Plini) Vitcllma, uti
um diSum lub Salice alba , folus utnnque hirfu- ^
tis. St.uuimns tamen & nos Salicem hanc V: - ^ ^
ccllmam Plini). Cordus etiam Cot itrmtibtn plw
vocat , dtdufim generum facete videtur, quando
frequentem in Francia dicit , cdm Perticalem,
tum Viminalem. Tcttij genens Salices lutea:

T ero Locus.

H« fi qua aha palfim colitur ad vites & hor¬
torum fepta neftenda. Ex hac potiffimum La¬
byrinthus. n hotco E.C- Montbelgardenfi noftra
cura faftus. In Alfat.a pot, (fimum arca Ruffa-
cum etiamque arca Balileam proceras arbore M.
quales alibi non vidimus, obfetvavimus. Ramos
craffiores prifeftos contorquent & conneaunc,
ut deinceps veluti fcalas oftentent , plureftjue

ei ufmodi,annuatimfibiift vicem ineambenubus,

mirabili figura.

SALIX LVTEA , TENVIOR, SA-

T i V A j VIMINEA.

Befaipuo TN pulchras arbofes adolcfcic hoc Salicis ge
r Inus, quorum viminc , nullum nobis notum
ligandis vitibus fimiiibufque aptius , tanta e
tamque lenta rupturae fecura flexilicas , vt me¬
nto viminea 'J^ox^ dici mereatur. or
tice integitur vitellini coloris , amaro. Folia ra¬
ra, actita , palmum circiter longa, femunciam lata,
luperne cum virore fplcndentia, glabra, incana,
inferne nonnihil pilo fa , ponTimAni fupenora,
exiguis per ambitum denticulis crenata , nuilo
manifefto amarore prardiu , adftri&ionem quan-
dam pvs fe ferentia. Ab hac differre volunt Sa-

Cortex

Tohd-

Sapor.

SALIX SPONTANEA FRAGILIS

AMYGDALINO FOLIO , AVR1CVLA-

ta &£ non auriculata.

hic Salix cortice obtegitur

'PoJIJSU hic Salix cortice UL,ic*.c. e„,„.
Vtroruben.erar.ds albo, vehementi adftn-

v latrorubente ratius aiou, - - ' s“f"-

dhonecum lev, amarore pndito. Folia longa, r,U.

mediocriter lata, mucrohata.lenticulata, tim lu-

prh quim infra , vrrentia & glabra , quorum pedi- ^
culo brevi auriculi bini crenatl appofiti: iapol
his potenter adftringens minus amarus quam lu¬
tei Virguli tenuiores flexum vix ferunt nih SAftr.
torqueantur , maiores rumpuntur. Mi« ludit:
folia modo auriculata , modo auriculis carent,
cortice vellitur modb albo, modb purpurafeente.
Piftot vel potius fculptor paucorum loliorum
crenas rite exprsffit , relaquis ignoranter pi‘os
aflyixit- .

y*ruttfi.

LIBER VIII

Siler.

rpure*

An Anguil. e-
pi ft- A.Siler arbor
fpeciesS.iliciSjfb'-
liis latioribus re¬
liquis ‘Salicibus:
Patavinis Salice
acfuarolo , ramis
vakl c l<fiis.Qvod
poftremum fane
huic noftri non
convc-nit.

Silicis 4 ge¬
niis Dalecb. pur¬
purea cortice ob-
fcure purpura-
fcente, quamwg-
kavozxciov , id eft,
cortice nigro
anai&am Theo-
phnft. &Afiani
vocant, Pii. Pur-
puream.-foliis ve-
obfcure virentibus , in ambitu ferratis,
ad folii cuuifque petiolum geminis iemperfo-
liolis fubrotudisjquod peculiare naifta eft.

In Hift. Litgd. fupra figuram , Salix purpurea
nigra viminalis. Quanquam minus viminea fit
citeris pleriique > uti diiftum.

Taber. duas proponit i-cones finedeferiptio-
ne: Vtramque /enato folio: hoc titulo : Salix filv.
latifolia ,£rett fciltodben : & Salix fylv. angufti-
\m. & folia feilnmbcn. Prior huic noftrxre-

> *rd. /pondet: pofterior cui refpondeat nefeimus.

Sic & Gerardus utramque' Tab. iconem, his rto-
minibus :i. Sahx , C^ccommtm lT>i(Iott>.z. Sa¬
lix aquatica 05icr Or ftJattcr VXhttOW.Ncc
bene deftinguir eas.

Provenit bicin fluminum Lhidofis ripis, qux
.ociis, p.rxcipiti curfu vorticofa ruunt , ut Rhodani tefte
Dal. Ob/ervavinuis etiam in valle fontium aci.
dorum (Bricobacb cortice albo. Bafilex in dume-
ice*/- tjs noilSuno loco.lvlontb. paflim acetiaih horto.
Hic fi Plinii purpurea fit, ut vult Dal. nec re¬
fragamur, virninib9tcxendis ia olim virgas tenues
prxbuit, quibus corbes , fportns,qualo'S,caniftra,
fifeinas iS:id genusalia urenfilia vasaque confi-
cicbaht /peiftabih fttbtilitate.

215

forte foliis latioribus.

Noftra figura, qui Fuchfiana, minus bene cre-
nas exprimit, cum pilos potiu s oftentet. Hic
J heoph. Salix nigra : SsSahxOrsca rubens , & ni- s«l'x*gr4
gra A jis , eade'mc]ue viminea purpurea Plin. 7 heoph. .

An Cordo Salix Gallica, ^artPclben» Sci- mmZrlm.
nuis tamen Gefnenim hanc adaliam (pedem re-

ferre,

Salix rubra Viminalis

Trai

go.

Kote Banbmctben/

Phantco-
I bleeot .

SALIX RVRRA MINIME' FRAGILIS,

FOLIO LONGO ANGVSTO.

. s . K „ A/fAGNl llfilS

/VlefthicSa-
lix apud hortu¬
lanos, fi quid li¬
gandum: cliius
o rtex intense
rubet -.folia ob-

iitrinq; glabra,
/edfubtus non¬
nihil candican¬
tia, argutis den¬
ticulis undique
crcnata. Vimen
lentum, & ut li¬
ber , obfcquio-
lum. Huc perti¬
net .Scilla varie¬
tas, qui vulga¬
tior, cortice mi-
^us rubente, 1

Salicis 1. genus .Kotmciticn/ Sabina & Ameri- S«b,»4,
naColum. &Fuchfio. Quanquam difficile fit ■4m'r"“‘
ludi care an fit Sabina & Amerina, quum Colum.
dicat rutilam ede : Plin. aucem uno loco candi¬
dam faciat, altero nigram. Forte ut nos , icade
Plinius varietates obfervavit.

Salices rubra Matthiol. Salicis 4. genus:

Salix PhmnicophltEos live phcenicea Hifl.Lugd. Pi
quod eius cortex palmularum colorem referat : fhlet
unde & nomen : folio purpurea? fimilis, minus
ferrato, ad cuius exortum nulla: foliorum appen¬
dices emergunt , qua nota ab illaficilS diftingui-
tur, viminum & virgarum pari gracilitate.

Salix punicea Sabina , & Salix ViminaIis,K<^
tc2$auinu>etfcen Tabern.

An Cluf. in Pan. Salix rubra , Vnearis di<fta

Et hic paflim in pratorum & hortorum mar¬
ginibus colitur. Eft & fpontanea , infrequens. L°CUJ
Montbelgardi Sc Bafilex abundat;

SALIX LATIFOLIA

HIRSVTA.

INFERNA'

IA T I F O L I A Deftr>ptie,
_j Salix ex fo¬
liorum argume-
to nobis dnftaj
cuius folia inter- Fo!,A-
dum palmum aut
fefquipalmu lon¬
ga , latitudine
quadrantali aut
etiam palmari ,
nervofa, fiint&
minora , prona
parte incana
hirfuta , fupina
vero viridanda,
faporeadftiinge- Sapor.
te liiie morfti aut
amarore , pedi¬
culo feniii nciali
cui /ipe auricu- AurienU.
Ii caule ample-
<ftcntes adnati.

Catulos profert ftaminulis crocantibus plenos,
longa , acuta quosfeorfim fabre appinximus : quibus fuere- cJttult'

dum receptaculis racematim cohsrentibus la- damnum,
mtium quoddam candidum. Vimina crafliuf-
cula , incano hirfuto cortice amaricante tecfta, Cortex.
tuberculis aliquado ex dulcedine leviter adftrin- ^af9r-
gentibus nodofa, fragilia. Interdum cortex veluti
fuligine obdutftus videtur.

Hanc ex piftura potius qu^m deferiptione a-
pud Tragum agnofeas , quam poftremumfeu 4.

T ragm

Salicum genus facit, Sc 6cilroeiben vocat , quali
vero &ipfi viminis officium dm egregie pnl^ec,

ut vox illa @eil , qui funem denotat , infi-

nuat. Reditis Gefnero Salix fylv. latifolia & s4iXc#

0«l«)cib€n dida. Salix aquatica, Lob- Salix ca- pre*.

H 1 S T O I i' E PLNTARVM.

tes acidos : Montbelgitdi pafTnn & in horto La-
bynncheo Principis. In Alfati* multis lotas , a-
liifqwe lulilulio confpiciuntur.

Salix Plicyphyllos , notante Dilcch.incenorc
cortice cft rubro , quod huic generi proprium
eft.extcnore ad ligandum apto , ut cx ligno con-
tulo, ac intorto. Qaamobremeomftici Adobro-
ees lignorum fafciculos , quos venales in opp'da
comportant , vinciunt, ligno fragiliore quim Sa¬
licis primo loco a nobis defcriptsx Huius catba

citifHme ignem concipit. Quapropter ad pulve¬
rem excutiendis bellicis tormentis ncccflar.uin
uritur. Prxftat etiam delineandis iis, quspifto-
res ante accuratam operam imitanda libi propo-
nunt.

pna rotatniifera , Kimb SolweibcH : Sc Sahx ca¬
prea UnfaUa Brcir cJroS Scilmeibcn Tabem.

namduasiconeshabetfineulladefcriptione.nec

, docet qua. n te differant , nifi titulo tenus&.co-
rf ne Salix fine .Ita multum variat : nolimus ta-
LJh na en idcb fpecies temere im.lnol.care , qu°<l A-

rift.cditto cauturn. Eundem fequitut Gerardus
Anglus,& priorem fyc ©oate rounb i-cafcb
UbiUoin: Poftericirem Chc Oaoatcbreab Lea,..
EU*en** galore vocat. An Angnil.epiif.p.i’4*de hac : E-
A"SU,“- lxagniis Theopbr.apud quem pto ?»» , w ®>
Fraxino, legitur uuwa, id cft, Pomus. Mamfefte
apparet imuliorem Fraxino quam Pomo . verum
nonnihil p.lofa. Flos (inulis Populo albx,feu nai-
nor. Frudum non fert. Invenitur in Vmbna m
infulis , & in Abruzzo ad fluvium S. minine. 1 e-
ravinis Z enig.de dicitur.

And hac Cluf.in Hiip. EliagnusThcnph.m-
hil aliud videtur, quam Silicis genus , quod Acre-
bven(e$ Salc?igrc nominant. An eidem in an.
l.i.c.i”. Salix latifolia aquatica Ixcfdrtyc fa Vnga-
ris dida. An eidem ibid.c.afi. Salicis genus quod
Elxagnuni Theophr.cenfcnt. Item : Anldemrte
hac in Hidin fotlr.c.H. «>.*V&-Theoph. vidc-

saj.x Ut,- turSaUas genus cirer& aliquando illud clic exi-
CH (limavi , quod fecundum aquas nafccns, amplio¬
ra , candidioraque habet folia qilam cxterxSa 1-

ces,ad Malifoliumnonnihilaccedentia.fedlon-

gioiaifloremfeuiulum mollem, villofum, can-

dicantem ante quam fefe expandat , Populi albx

iulo fimi em : Lignum reliquis Cilicibus lcntms,

& ad multos ufus utile. Omnia fanepulchie
huic rtoftrs S dici competerent , n (i dicere: li-
pnum lentius : quod facit ut dubitemus quam
mtelligat, nifi ipfe forte in ligni iudicio deceptus
fit. Ncc aufimus aficrere de qua Salice fcribat
s*l,x»p*- Gor0pillsin Adriaticis l.i.p.19. Salicis rfiria ge¬
nus illud,quod foliis cft , quam excerx alnioi ibus
tTcrincnbcut nominatur &c. Hunc fruticem
Theophr. Elxagni nomine dcfcripfic , & flos ei
Populi fed minor. Florem hoc luco Theoph. pro
nucamento pofilit &c. Noftri dub.i occabo
quod in prxfentia,Go*opi j codex nobis non fit
ad manus, quodque nxcnoftra Salix cxteiis non
albidior videatur. .

AnMatth. hift. German. etilmcibcn aut

Sahx PU- lCf Hift.Lugd. Dalcch.Sahcis l.genus : Sahx Pla-
typhyilos typhyllos , five Leucophlmos , id eft lati.olia &
u“afU- candido cortice , quam quidam pto Elsagno de-
pinxere. In convallibus altifliniorum montium
AUruSt. & frigidiflimorum Scgufuni crattus , ad fontium
Vu,mg'- (catutigincs,& flagnantcs in pratis rivulorum a-
n,n< sahx s hu(us generis arbufcnla nafcitur,vclut abor-
tiva, fol. js Sm exiguis, ut teruncio ampliora non

fint, rotundis iconfertim (lipatis.fuperneacin-
\a. f fernecandicancibus&lanuginofis , toto frutice
non altiore palmo, quem ob brevitatem, &ita
comprelfam ramufculorum ac frondis congeriem
, pro Salice vix agnofeas.

Htfl- Lugd. Porrd in Hift.Lugd.dux ponuntur ngurx eiul-
dem arboris : uni titulus : Salyx Platyphyllos
Lcucophloeosialteri platyphyllos Leucophlceo?
Dalcch. qux melius placet , quanquam nciitra
_ valde bona fit.

Locus. Gigmtur in folo macro arenofo,lapidoio quo-

que , eodem tefte , fed udo , ad torrentium mar-
gines,&inlylvisumbrofis :prifcrtimqua collc-
dis in lacunas aquis terra humefeit, autquafon-
tiumfcaturigines profiliunt. Balilcx prope
rad) , etiamque m montibus vicinis: Geneva: in
colle Abbatiae: in valle Grieilfacbiana prope ion-

T emptu a
Vius.

Carbonee
ad pulver,
pjrtum.

Carbefi
Horum. !

SALIX LATIFO LIA NON HIRSV-

T A , C V M GALLIS.

ESt .& aliud Dufcripi
Salicis latifo-
lis genus , cuius
folia non ad ma¬
ximam piioris la- fol, a,
tifolix latitudi-
iae m accedunt ,
mediocribus ta¬
men eius generis
paria & ferrata,
verum nec luprii
nec fubtushirfu-
ta, neque etiam
candicantia , fed
lxviglabritie vi¬
ridantia , cortice Coite.
vimen obtegen¬
te n'gro : qux
ob id , nifi folia
efler.t lata, ad ni¬
gram Theophr. Locus,
referri pollet . Pilula.
Lugduni collegimus cum Pilulis in foliis.

SALIX PVM1LA LATIFOLIA

PRIOR ET SICVNDA CLVS.

[ O NT I V M ^C'

Locus

canefeentibus , non multum

herbofa &
aperta iuga pu¬
milas Sdlices a-
lunt. Prior vu-
gas habet mini¬
mi digiti craflitu»
dine , humifufas,
pedales , inter¬
dum etiam maio-
, res, frequentibus
prxditas ramulis,
qui furfum attol¬
luntur, Sc inter
gramina qmer-
eunt uncialibus
fere foliis obfiti,
luperne viridi¬
bus Sc fplenden-
tibus , inferne

fubcinereis >
quodammodo fitri
ibfimilibus Vitis «att.

Idxx z. foliis.

liuii muumu . . n

Ferccain icncllis ramulis flolcu-

LIBER Vili-

yttuU. rum molies fpicaS : quibus fiicccdunt capitula
ut in maiore & latifolia Salice, qux matura ape-
r emptu. rjuncm. Aueufto, mollemque lahueinem 'fun-
\ Radix. dl,nc>in qua puhlla nigra grana latent. Radix
admodum crafla c(t,pro plantx tenuitate, craf-
sifque & oblique Ipariis fibris*firmata.

Poilerior fimiles fundit virgas , humi etiani ia-
centes , nonnuhqtiam paulo longiores, magis
Folia. fcabro cortice tedtas , 8e in Freqil enti ores 'ramu¬
los divifis , quas fimilia cum fuperiore folia am¬
biunt, magis mucronata , fupcrne viridia , infer¬
ne fplendentia, licet tenui lanugine pubefcant.
yes> fi". Huius florum fpica five iuluS eralfiulculus eft,illi
]pene fimilis , qui in latifolia Salite nafcitur. Ra-
hJi.it/zx. di.x cum fuperiore convenit , imo craflior quo¬
dammodo videtur , non minus quam illadifper-
fa , virgis etiam fecundum radicis caput interdum
fibras agentibus. DefcJibic Cluf fub Salicis pu-
, mi]a;iallf0ij£p. jOJ.js^ & alterius purmlx latifolii

titulis.. SdiX pumila, liktri tDciben Tab. Salix
iL IkhU 5. hu/fjtlif ><Zl) elott>e VDtfloft* Gerardo. An Ca-
mer.apud Matth. hift. Genn. $£rb\\>eiben?.SVr/fc«-
ui repens , qux copiose repentur in Sabaudia &
Lugduni Gallbruib.

, crafliufcula',
ligidula , rugofa,
venis finuatis
trebris ^ nervo
medio cxporre-
dtis,glabra utrin-
que fed inferiore
parce cancfcen-
tia , fuperiore
atrovirentia, pe¬
diculis fatis lon¬
gis : ad quorum
imfi animadver¬
tere elt fortui¬
ta capitula lanu- Capitula'.
gine Saligna ple- Lanu^*.
na.Subinde verb
& privato infi-
dentem fiirculo
brevem fimilis initu.
tomenti iulum. locus,.
Hxc aliquan¬
do a nobis in R hxticis montibus collcdla.

i toftio.

puula.

injma.

Locus.

SALIX PVMILA, FOLIO

V T R 1 NQ^g E GLABRO.

VI rg ulas hxc
habet pal¬
mares atttffcfqui-
palmares, cortice
rubente vcftitas,
a quibus pro¬
deunt nonnun-
quam fibrx te¬
nues quibus de-
nuo radicatur.
Folia per ramos
femiinciam aut
unciam longa,
parum fupraun-
cix trientem la¬
ta, leviter in mu¬
cronem delinen¬
tia, utrin que gla-
bra. Capitula pro
plantulx pro-
portionemagna,
racemati m coh$-
rentia, in duas retortas veluti corniculatas cari¬
nas dehifcentia , lanuginem candidam exhibent.
Adverf.

Salix humilis repens Pen. & I.ob. Adv. &obfi
Chamaitea, (£ru nbtvciben Taber. ut videtur:
ponit enim tantum iconem , non deferibit que¬
madmodum & eirn fim i a Gerardds Anglus.

Crefcit in monte Pilati Helvetiorum : monti¬
bus Sabaudix, Liigdtinenfibus !k Veganiis haud
infrequens.

r/pfio.

SALIX PVMILA FOLIO

ROTV NDO.

Vix humo fe attollit palmaris illa Salix, ramu-
lis prxdita rubentibus , iifq; magnam parte
nudis , quoriimtarrien fafligia plufcula coronant
Fefta, folia, valde concinna, ad cotoneajlri folia quo¬
dammodo accedentia, circinatx fere undique ro¬
tunditatis , nonnihil tamen in oblongum pqrrc-
.Tom. I.

DE SAL1CIBVS
genere.

IN

IN genere autem qiianquani Salix lucos, aquaf- Locus s*.

que defideret, utfcribit Theoph. idem tamen licum ,n
fatetur alibi in cetra & aqua provenire Salicem. Zenere-
AtPlin. hon nili aqlioiis provenire /cribit , vi¬
mineas Utique tantum intelligen-s & maiorfes il¬
las fpecies. Nam pumilas in montibus potifli-
miim nafei diximus. Reliquas fere in pratis Sc
aquofis.

interprimas arbores germinat Salix. Tiilos 6c Salicum.
flores xftacis initio aut edam ante oftentaC. «*
Semina pniillo pbft. Capitula Se 'excr$rrien ta &,nert'
adventante autumne.

Cito nafcuntur citoque occidunt Salices, mi- DtiraffQ.
hufquc durant. Caufain reddit Theoph. quod ad
aquas proveniant , quales arbores mirius durare
tradit , quam qui in ficcis. Eas tamen (cribit do¬
lationem ita tolerare >. tam Itantes qu&m Ix flatu
proftratasditrcfnrgant, vivant, regermirientque.

At illam quam Philippis furrexiile fuperftitios£
prodit, ramis quidem detruncatam fuilfe ait, led
non circudolataih, Arufpicemq; tunc perfuafilIe,,s,*'/’^/rii>
ut facrificarent , cuftodirentquc arborem, ut qux
oftentiim faiiftum portendeiet. Nu££. Qua¬
li vero caiafa non fuerit aut elfe potuerit, quod
drborproftrata parte alteta plurimum terr^ e\ iil-
ferit : mox ventungentes vel ramis occurrentes
eam erexerint , ut ipfe Theophralt. conie&atiir, Rat,° tbfi'.
vellaneoppofita parre teirain radid acciirrirhu-
landoreiflibiiem icafecefint. Qu.inquam fi uni¬
ca tantum radix emlmodi arbortim prompte ger¬
minantium acnalcemium in terra reftet, luffice-
re queat qux totam arborem conlervec Sc in in¬
tegrum reflituat. Sic habes fuper&itionis illius
caufam phyficam, niifpiam in tali busprx ter e un¬
dam , ubi eairi confequi licet.

Eftfar.e Salix ex earum genere qux commo- Sscic.'
dilfime omni fationis modo feruntur. Nam Sc fe¬
mine nafei ^ Trago obfervatum & proditufn.

Quodiion penitus ignbrafle videtur Theophr.
qui feribit : Eas quas Heriles quidam putant, ge-
n e rare quofdani dicere, ut Salicem &c. aifcrJ™'

Idem optime notavit. Salicem avul/ione la¬
tam celerrimi ac pulcherrime germinare: aut
etiam fi quis p^grandem& iam arborem cran,-

T

zi8

HISTORIAE PLANTARVM.

„ Habetcrae Sa- 1 to fuba£hls,iallosclav6(queillitu tollit. Ex fo- C*U:.<UiL

Tr.inJl.itio. : J'c"t , 0f’t”“ f’Cr aI1.ogatlvara , praeter illam i lus & cortice (uccus cum rolaceo in Calyce Pu-

Tr, m fll -„lo talet & radice habet, i nici colefaflus^ aurmm doloribus auxiliatur. Sed ^
vero Salix eiulmodi , ut non propter fe fe- ! & eorum decodo foveri podagras utiliflimum. r i

tit sero Sal. i i ■ . . j idfefures quoque d«enm. Excpitur &ex ipfa rmfm.

. t rrrs; * « ** 3-

J™‘,< Ea^urniitio fit loco madido . tamen prac.piente fuccus, mcifo dum floret cott.ce : mt«s emro ^ -
modus. ta , , _ r - _ j „ -..1.L r0fnmnp_ mn rrr m s f o n ti netur : aui ad purganda ea qua:

Serendi

tempus.

Cdl LUil 1*ILI W JJC \ ^ r f '

Plinio, duos pedes & lentipedem , talea lelquipe-
dali, vel pertica, [Taleain viminali '• pettica in
arborefeente ] qua utilior , quo plenior. Inter-
vallo e fle debent pedes feni. Trima; pedibus
binisaterra putatione coercentur, utlicle in la¬
ti tudinemlundant , ac fine Icalis tondeantiu.

Salix ctnmfacuniUr ejl , quo terra propior.

His quoque omnibus annis confodi [ circum¬
fodi Dal.fed quid mvat circumfodi apud nos fu a
fponte vbere nafcefites? Vide e]ux mox dicentur,
configi habet M.S.] Hrc cft viminalium cultura
Phn. antd' [ quibus verbis cognofcis priorem lc&ionem ve-
riorcra.] Perticalis&vipgi|8c talea feritur f ollu-
ra eadem. Perticas ex ca cxdiiuflum cft , quar¬
to fer^ anno.

Et ex [ Viminales potius quam Perticales ] le-
nefeentium propagine refarciunt locum , pertica
immerfi ,ac poft annum recifa [a parente ubi ra¬
dicem egent. ] Salicis viminalis iugera fingula
fufficiunt XXV Vincx iugeribus.Hic Plin.qui &
alibi , Salicem circa Martias Calendas in humidis
virga leri iubet-

Colum, eodem tempore circa vineam ierilua-
det , quod palmitibus idonea praebeat vincula.

Eandem, eodem autore, riguus ager, vel uligino-
lus optime , nec incommode tamen alit planus &
pinguis: atque is debet converti bipalio. Omnes
vel cacuminibus vel taleis deponuntur, pertica:
cacuminum modica: plenitudinis , qux tamen di-
pondisrij orbiculi craflitudincm non excedant.
Optime panguntur eo ufque dum. ad folidum de¬
mittantur. Taiex fefqwipedales terreno immer
(x paululum obruuntur. Riguus locus fpatiala
7* xiora defiderat eaque fenum pedum per quin¬
cuncem rede faciunt : ficcaneus fpiffiora , fic, ut
fit ficilisaccetfus colentibus eos. Quinum pe-
du ni interordinia e (Te abunde e ft , ut tamen in i-
pla linea confitionis alterna vacuis incerraiflis
bipedaneis fpatiis confifhnt femina. Satio ea-
‘rumeft prius quam germinent , dum filent vir¬
ga: , quas arboribus detrahi ficcas conveniet.
Nam rofeidas fi recideris , parum profpere pro-
Qurtdiese veniunt. Ideo pluvij dies in exputanda Salice
itgenda ja- vitantur. Fodienda funt primo triennio falida
tiem. crebrius, ut novella vineta : cum deinde coa¬
luerint, tribus folluris contenta lunc : aliter culta
cel*riter deficiunt. Hic Colum. Sed noflri nec
hanc quidem curam adhibent, tum quod Ger¬
mania: loca feraciflima fint , tum vero quod de¬
pacti virgi perbelle germinent loco commodo,
etiam nulla adhibita cultura. Nam quamvis ad-
Sahfi cnl- lubeatur cura , teftante eodem Columel. plurima:
tur*m '"-Salices intereunt, quarum in loco ex propinquo
foutt! 7£ mcrgis propagari debent , curvatis & defoflis ca¬
cuminibus, quibus reffcituatur , quicquid interci-
Prepngstio. Anniculus deinde mergus decidatur a ftirpe,
ut fuis radicibus, tanquam vicis, ali poflit. Con-
llant.etiam Februario plantat, clava & taleis loco
cosnofo Scaquofb. Accedamus ad Salicum vi¬
res.

Diofc.Salicis fruftus , folia, cortex &: fuccus ad-
ftringendi vim habent. Trita folia cum exiguo
pipere & vino pota ,Ileofis fubveniunt. Sumptu
vero per fe cum aqua , conceptum impediunt.
•s r Frudus epotus fangumem expuentibus prodelb
tHm' F quin Sc cortex eadem pr*ftat. V itus vero & aep-

1UCCIIS , llienu UU1II - - --

concretus continetur : qui ad purganda ea qux
obftant -oculis funn vimprxfert. Cut.

Eiufmodi fucci Salicis, c plaga manantis exci-
fo cortice, mentionem quoque , ut dicebamus, fa¬
cit Plin. fed duorum aliorum fucci generum prx- St£‘us trh
terea meminit , nempe eius quem arbor ipfa exu- f ex'
dat gummi modo, &eius qui detruncatione ra¬
morum a Silice deflillat. De quorum viribus
Sc Saliere iphus fic tradit. Corticis e ramis pri¬
mis cinis, clavum & callum aqua [ aceto Diolc.]
mifta fanat. Vitia cutis in facie emendat , raa- yi(i t cUf-
gisadmifto fuccofuo : qui trium generum Scc. faciei, j
ut fupra. Qui e plaga manat cum floret , ad ex¬
purganda valet qux obftent oculis :item adfpif-
fanda, qu£ opus funt, ciendamque urinam, &
ad omnes colle«5tiones intus extrahendas. Ora-

Sationis in-
ter^aU*.

Quales $ii

'ft

conventat.

Salicis vi¬
res & ufus.

'7leoi.

aa omnes coiurumnc» niuu - - - — pr&ocM

nes vero vel unus prxdi «florum liquorum in caly- ^ 0a _m
ce Punici calefadtus , auribus infunditur, vel fo- fJC

lia covSfca , vel cum cera trita imponuntur : item
podagricis. Cortice & foliis in vino deco&is podagr*
foveri nervos utiliflimum. Flos tritus cum fo-
liis furfures purgat in facie. Folia contrita 8epo- f™,*,
taincemperantiam libidinis coercent , atque in Co»tr*r
totum auferunt ufum fxp/us fumpta. Amerina nerem.
nigri femen cum fpuma argenti pari pondere, & f.
balneo illitu tn,pfilothrum cft. JutJrT

Salicis foliis, autore Galeno , ad cruentorum crut„u_
vulnerum glutinationem ud poflis: Verum flori'
bus eius maxime prop^ omnes utuntur medici
ad exiccantisemplaftriprxparationem. Eftenim
viscorum icadcliccatoria , ut morlu abftineat. 7-^^
Habet verb etiam quandam adftridtionem. Sunt
etiam qui fuccum ex ca exprelfum , medicamen
fervent , mordacitatis expers, &c exiccatorium,
ad multas res utile. Haudenim invenias quid,ad 5mam,
pluresres iuilius,medicametuo citra mordacita¬
tem exiccante , quod paulum etiam adfhingat.

Porrb arboris cortem fimilem facultatem obtinqt,
tum floribus , tum foliis , nifiqubd temperaturi

fit ficcioris , ficut omnes profefto cortices. Sed
hunc quidam comburunt , eiufque cinere utun¬
tur, ad ea omnia qux valcntefdeliccare oportet:

quo clavos , callos , Grecis , myrmecias J
tolluntaceto ipfum macerantes. Nonnulli au-
temdum floret Salix corticem eius incidunt, &
fu ceu m quendam colligunt , utunturque ad ea
qux pupillas offufeanc , extergente videlicet fi-
mulque tenuium partium medicamine. Vei ue-
ro ad alia inulta quis poflit , fiquidem talis fue¬
rit. . Vuftift,

Salicis Amerinx folia , ut feribit Hip. cum ni- xuu
grovino pota, ad vulvx purgamenta faciunt.

Eadem , tradente yEgincta , probe trita, & ina-
ceto cofta , non folum incipientes xgylopas , fed
etiam in vomicam mutatas perfanantir ump u n tq*,

& ufque ad os penetrant.Quo ufu non folfimiE-
gylopas, fed etiam Anchilopas curabis. Folia ex ' r
aqua decocta , donec colorem immutaverint, ^ ^

Trallianus in anginis ad gargarizandum dabat:

Nam crafTaavellunt,iuvantque.

Serapio ex diverforum autoritate atque placi¬
tis tradit: Salicem a proprietate quadam extra- sangufi
here fanguifugas adhxrenfes gutturi : glutinare £fu(n(ra
vulnera recentia: conferre fluxui fanguinis , fru- ; untra
ftum& folia elFe flipdca fina vellicatione , vique
quadamoceulra ficcare: decobtum ex aqua cly-

l;i b e r vi ii-

H5>

enterU flere inie&um , /anguinis cxcretionem cohibere:
,M !a~ auribus i nfuhim, tergere famem: gluti nare uleera
rama. magna, atque potentius fi bibatur cum vino ftyp-
tico nigro: & quando ex folio eius recenti fitem-
plallrum , conferre fluxui (anguinis undecunque
cxcar.

Cinis Salicis , eradicat verrucas illitus cum ace¬
to , autorc Avie. Eiufilem , (ummitaces cum aqua
rea?' propria (edant dolorem capitis : [Sodam ] ciu C-
que fucco nihil praiftantius in fanie aurium. Per-
'orum cudis oculis Iuli ex aqua decocti bene faciut.Eiufe
vfio dem aqua confert obftrufbroni hepatis atque
ru&io I clero.

Serenus Salicis ufum non reticuit , prafefertim
ad furfures faciei hoc carmine.
cur'es Frons Salicis cum flor e fuo contritainedetur.

/. E dem folia cum ramis in cubiculis ftrata , aerem
irefrt- infrigidant , & infirmantium ardores mitigant.
Hm' In quem ufum hmd infeliciter eciamnum in Ica
lia: lk Gallia: quibufilam locis adhiberi obferva-
■J£ rgn_ vimus. Cortex radicis Salicis barbam confervae,
*uo & & nigram facit cum oleo di Ablutus . Scillur.r ca-
**ra. pillorum curantur cum mucilagine Plylhi, Althe?,
urxea- ^folmrum Salicis, cradence Bayro. Salicis i »
lia cum aliis refrigerantibus aqua: incovfta adip¬
em tiones pedum febricitantibus conducunt. Ex
e-uldem lignp &baccillira(brii parantur ad abra-
^ dendamSe emundandam linguam Caufo fe-
w er_ bribus ardentibus laborantium , notante Camer.
Vulgus Barbitonforum indiferiminatim 23mmc
vocat, &in ea lingnx abralionc prtecipuam cu¬
ram inepte collocat, magno profecit) xgrotantiu
periculo, fi interioribus non profpiciahr. Isreui c
namque Germ. dicta fcu nigredo Sc fcabrities lin_
gu.x , Symptoma tantum eft febrium ardentium,
-umjit- maxime Cauli & febris Hungarica:.

Salicis Iuh ac frudus, pabulo pecudum ad-

mixti, ipfa pinguefaciunt, autore Democrito.

Porro Theoph. quam Plln. frigidi di ma
dicunt quicunque aquatica, fentilTimaquc[poti(-
fimum Salicem , & ideA (curis laciendis aptiffi-
mam] qUorum plaga contrahit fe protinus, clu-
ditque flium vulnus , &ob id contumaci fls tranf-
mittit ferrUm: &, quod levi (fimum (it Sal. lignum,
utilitatem eandem ingeminat. Habet etiam can-
dorem rigofemque , &in fculpturisfacilitatem.
j Nihilominus tame-n lentitialua comodrflime in-
fervit ad ciltas,corbcs, cunas & eiuftnodi reliqua,
qua: flexili crate conflant : hacque nullam aquati¬
cam utiliorem dixit Plin.Cazterumuftis tum quo¬
tidianos, tum villicos nihil attinet hic recensere,
euhi multi fint qui texendis e cortice etiam que
virgis corbibus & pifcatorum nallis vidtum Tuum
^ Quaeritent : qua: omnia abunde cantilena illa j
meer- Germanicade Concertatione Buxi &c Salicis con fi-
•ne Eu- cta, uti notatTragus, docere poteft.
r* Sali- Caflor animal amphibion, dum in aquis degit.
Salicibus gaudet : in his enim, vel potius fub ha-
,rts re~ rum radicibtis habitationem fibi aedificat in flu-

um.

minum ripis.

Theoph. Paracelf. notat nonnullos foliorum
'ihfufc ^a^!Cum Ibccum cilm Mercurio in cineribus te-
ul me- nud^e > [ ac* exoptatam illam metamorphofm me-
r U771 tallorum in aurum ] fed nullo fru&u.
amor- Reflat & id expiscandum, cur aKidr&iwtQ- Ho-

mero dicatur Salix: An quia frudhim proprium,
p erdi tante maturitatem , ut Theoph. Plin. De-
frttgi- moeri tus, Porphyrius, referente Scobcfco , &:

<t AUta. Qonfl# flatuunt? An vero quia Veneri rc-
expii » aC fterilitatem inferunt folia , conceptum-
,r que impediunt, ut Diofe. tradit? Quod & Plin.
ait, his verbis : Folia contrita pota intempe- ’

Tom. I. i

rantiam libidinis coercent : atque in totum aufe¬
runt iplam fiepius (umpea. At alio loco idipfum Pli/imri/r
femini tribuit , cu m ait : Salicis femen mulieri fle- r,“r
rilitatis medicamentum elfe. Quare, fieri poteft ^duiuw
ut a K‘<rl & frugiperda diCta fit Homero,
non cantum quod ocyflime femen amittat , an¬
tequam omnino maturitatem (entiat, uti voluit
Theophrafl. (quod tamen non in omnibus ve¬
rum, uti diftum ) fed &,quod viri femen itainfee-
cundumreddac , utlfoemina non concipiatur.

Nam & uiTztqoer/.us femen humanum yj.^ os dici
poteft, haud fccns ac mulierem gravidam £>^-
Tity , & Venerem foecundam tvygpjm dixere, no¬
tante Saraceno. Gal.fane quoque eumquefequu-
ti Paul. & Aecius hoc Salicis femen y^ov Theo-
phraft.Sc Diofe.diiflum , florem folurn appeljare
videntur, quali feminis nomen minime merea¬
tur , quanquam revera plerxque femina quoque
feranc, quod boni illi viri cum plenfque prifeis
norafle videntur.

SYRORVM , SALI-

C Alicis pe- Defcriptiol
Oculiaris .qua:- Sal>ci* fpe-
dam fpecies Ha- e,es'

1 ' • p i proveniens,

Saffef incofis di-
tflaautore Rau-
volffio, magni¬
tudine variari
Betula: fimilis
trunco , ramis,
frondibufque.

Virgs longi ,
graciles , molles
& expallido fl.:-
vefeences. Sur¬
culis mollicellis
folia h irent Vi- Fiora':
ticis. E' ramis
germina fpitha-
mca hinc inde
prodeunt, haud
fiemus fere, ac in .
ficu Cypriotica: E' qiiibus primo vere flo&oli ?***
mollicelli ac lanuginoli penderit , pallidi. Popul¬
neorum imuli , natura licciores iucundi odo¬
ris. Hos legunt incolas, eo quod nullum feranc
frudtum , & ex iis aquam Cardiacam pretiofif- Aqua c,tr -
limam eliciunt! dtaca.

Rauvolff. Eliagnon Theoph. non medoSaf-
faf Syrorum fimilem dicit , fed eam etiam cenferi p
polle. Atlib.4. aperte. Eiaragno.n. Theophrafl.fa-
cit. Et Clui. iKauzyvov Theophrafl. inquit , ali-
quandjO exiftimavi Salicem latifoliam : fed Rau-
volffiiSaflafad Ei.cagm hiitori ani magis accedere
videtur. Eliagni autem deferiptionem ex Theo-
phrafto pofuimus cap de Agiio live Vitice.

Idem Rauvolff. aic e ile Amabo Aigineti. I
dem iudicio Safsaf eft Zarneb & Z amabam Ara-^.^^
bum, ut Rhaflcap. 353. & Avie. cap. 749. Se- z ur.**bum'
rapi orv vero cap. 16. communi nomine Z«r«w-
betb.: cui &nos fuferibimus. Innoflro Cod. Se- • ,

rap. de fimpl. cap. z6i. fic legii ur : Z unmbetb: Zerambit».

Galenus in translatione Arabica, Zaricb Adbue-
ba eft Z uruvibeth i e numero fpecierum odorata¬
rum: ideoque admifeetur conlectionibus aro¬
maticis i eflquc calidum & ficcum prope tertium
T i

Arnyihe.

HISTORIAE PLANT ARVM-

rAf.

7 smpe,

'Subjl/tuti* gradum , virtute fua firnilis Caffixlignex & Cu-
C«m». bebis. Caffidotaius pro Cirm.tmomo fubllicuic
Z» ritmiith. Ifaaco tridente , arbor eft magna ,
nafcens in montibus Lubnen , id eft, in Orienre,

fe/rivi,,;. nullum fcrensfniaum-.foliislongis , colore m-
-—■> ter viridem & citrinum , Salicis limilibus ,etul-
dimque coloris funt rami: odore Citri : eftqne
calida&ficca, ftyptica, refolvit Sc llringit ven¬
trem [quid hoc eft dicere! nift forte vtRhabar-
barum, di verParum fit partium : folvat.hoc cft.ab-
ftbroat : & adftringat : nam rlt mox fequitrir] Me-
feah ci ftyoticitatem tnbilit & firnul cum ea e-
tiam (ubtilitatcm&caliditacem, & vim adfhin-
•gendiventrem.Mefarrigeaeius virtutem fimilem
dicicMucis moichatx , fed cite fubtiliorem ea.
.1.-5 Sternutatorium cx ea & oleo violaceo , conferre
nltrr’ dolori capitis ftigido & bumido. Ptodclle ean-
sronuchm. dem ftomacho & hepati propter vim luam aro-
H'p*r. madeam.

Zurumtx At apud Avie. Zurumbet eftlignum finvle Cy-
evvir. 'pero , ied maiuss& minus odoratum : calidum &.
fUtut. ticcum ordine tertio : refolvit flatus , iiupin-
t ; aufer. odorem vini , alliorum & ceparum:
j| Cor exhilarat & confortat : compefcic vomitum :

adftringit muliebria, & matricis vencoiitatescar-
minat : refiftitmorfibjis vermium venenatorum,
qua vi accedit ad Zedoariam.

InRhafl notho, nonprxdi&o loco.fedc.14.de
jtVTVve- re Medica , Zirnab calidum eife & ficcumlegi,
ntnuti. mus , ftomacho 5c hepati frigidis conferre , ven-

trcmqueadftringere.

Qua: Serapio primo loco dicit ex Galeno cove-
niiint.cfi Arnabone Pauli Asg-H-cq-ubi aic:Arna-
bo ex aromaticis eft, unde maxime in unguenta
iniieocur , ur qui calidxac neextit facultatis in
tertio ordine , Caflix acCarpelio iimilis. /nae
etiam Polidonius Cinamomo nonprxfcnte, hoc
ufum fe ellc dicic.

E Ungui <eij uiviat.

PR^ter SafsufZc alixplantx putantur effe
EUagms :ut Salix lattfeli* , 4<S quaante cap.
de Salice. Marcellus feribit : Viticem notam om-
salix Uti- nlblls & ubique plantam eile Elxagnon Theoph.
ul“' Verum qui verba Theoplir. diligenter confide-
raverit , comperiet multa non convenire cum A-
gno feu Vitice. Loli.&Perix vitex eft Elxagnus
Tbeoph. Quidam Ga/e fruticem Septentriona¬
lium EUagnon (aciunt , de quo pbft. Nos veri)
Z,vphx capite de" Zizipha alba docuimus eam non effe
xlbx. Elxagnon,ut quidam putant.

Cxterum notent incauti, Srfjftas non eandem
.. arborem cum sufsaf.

commtn*

J+t.

Cardiacis.

Vomimus

eohtbet.

Mtn/es

Zamab.

Ehafi.

Arnabo

Titulo.

foha

Idem etiam MatthioJuscomm.in Dioic.de Ar¬
nabone fic tradit. Nondefunt, inquic, qui credi¬
derunt, [inter alios Cordus]quod Arnabo,de quo
feribit Paulus, Se Mauntanorum Zedoaria,vnu &
idem referant medicamentum : Verum Sera¬
pionis teftimonio cap.271. Arnabo apud Grxcos
nihil aliud defignat quam Zurumbet apud A-
rabes:quippe quod hoc loco de zsrumbet eadem
icnbat Serapio,quc de Arnabone ante ipsu adno-
tavitPauhjs. HallucinatuV autem Brunfeliius in
fuo Onomaftico feribens Arnabonemvfte unguen,
tum odoratum : verum eius lapfus caufamfuifte
arbitror, quod ofeitanter Paulum legerit : nam
< Paulus apertiffimeailerit, Arnabonem vnguen-
tis expeti: quod fuaviter oleat, non autem un¬
guentum cife,ut Brunfelfius fomnialle videtur.

Guiland.in Theone : Zurumbet Scc. Gefnerus
CarpeftHm male. AvicennxZ arnabttm dicitur. A-
ctuario Carnabum ieu Carnabadium , vel Z anubum,
8cZarnabadmn : ut obiter Rht^imcijligas iftos ri¬
deam , Carnabadium apud Gaflianuin Ballum, &
Myrepfum,Cuminumy£thiopicum eile nefeien-
tes. RhafiZxrnab.

Cronemb.hi.comp. mcd.fuper El.de Gem. V-
nus , inquit, Adtuarius ,[ ex Cttcis] quod cqui-
demmemini, Doronicum, id e (t, Carnabadiiim
& Zarnabi habet. Gefn. in catal. piant. Zarna-
bumihve Parnabadium: vide Doronicum , fava-
(idiSiiY. Qmdam exiftimant Doronicum Roma¬
num apothecariorum : mihi non placet: De Dori-
nico verb fuo proprio loco, & capite. Rauvolif.
parte 4-Itiner. ad figuram N°. 112. Peregrina Sali¬
cis fpecies, incolis Safsaf: Arab. Zarneb, Zarna-
bumjZarumbeth.Theoph.Olcagnus : vEgineta;
Arnabo. Certiora inquirant polleri. Nunc adi¬
tum patefeci (Te latis eilo : Pauli verba de Arnabo¬
ne ante poiita fu-nt. Scribit Iui. Scalig.in Exerc.
Atnabonem Pauli, Zedoariam nonnullos, alios
Zurumbet Arabum eRe arbitrari, parvi vero ucru
fmreferte. Neutrum tamen eife patere exAvic.
qui tria facit capita ieparata. De ^edoaria pluri¬
bus Arnabo putata egimus lib.ij;. Pandeclano
Arnabum ell arbor magnafruticans , qux eft Vl-
raus , ut Hortus fatis teftatur, ubi pro icone
figmentum nullo modo referens Vimum , ha¬
bet.

Cordus .
not.

Vitex'

Cale.

DE ZARNABO SPECIALIV'S.

ET ARNABO.

q;

VVAndoqvideM varix plancx exhibentur
^pro Zarnato,lubet caram hoc loco mentio-
nem facere.

Gefn.in Epift. adGni^. Matthiolus,inquit, in
MMth.no- Serapione duo capita de diverlis Zurumbet con-
fa/ur. fundit : pofterius fane videtur Carpefium 2c Zar-

Cxrtefum iwbo ab Avicdicitur. Ac fic e contra.

Matth.in ejrtft.ad Fallop. Si Pauli Arnabonem
Matth.re- & Avie. Zarnabum rede expendamus , nil ahud
furat Ce/- verids repraefentabunt quim pollremum Sera-
pionis ^Zurumbetum. Quamobrem manifefte
hallucinatur Gefnerus , dum falso in Zurumbeto
meaccufat : quippe qui exiftimat pofterius Se-
tapionis ZurumbetumelTe Carpefium>&:c.

Er.uufeljUfi

repreh.

t

Gefx.LifJtit

m

Aetia tf. ^

DorowM

Oleamus-

CAL AFJ SE V BAN ALPINI.
Cap. XXI.

Defcriptic

ARbvs cv-
l A fruti-
cofa eft Alpino
Cula f fcu Batty
qux quidem, in¬
quit , mea fen- ^

1 01 Saluss fc

tentia Salicis ge- nsis 4
nusexiftit,foliis f0hu.
aliquatenus Sa¬
lici ftmilis , fed
multb maiori -
bus,quippe lon¬

gioribus

tioribus. Flores
cius funt qui¬
dam globuli ob'
longi j albi , la-
nuginofi, caudi¬
ci penes fo¬
liorum radi¬
ces adnafeentes:

quot-

f lorea.

LIBER VIII-

Chalef.

Oleum

',halef

«<* Ma-
alef Vi-
&»[<“■
i tra fu¬
it nem.
\res fc-

p. dolor.

quotquein arbore folia exiftunt > tot flores emit¬
tit. Crefcitad Viticis magnitudinem ramis mul-
tis , live flolonibtis, redis. In ^4igypto repeti¬
tur locifque humidis nafcitur. Harciile.

Scribit Bellun. in interpret. Arabicorum no¬
minum, Qhalef elfe foedem Salicis in humidis na-
Icentem: foliaei elie Ceralis fimilia,tedf rudius
non ferre. Flores ineunte vere valde efle odo¬
riferos, ante folia prodire, ex quibus eliciatur
aqua (uaviter olens , cuius frequens Iit tifusin
affedtibus cardiacis calidis. Atque ex iifdem in¬
fulis , admiftis amygdalis , fieri Oleurrt C halef fi¬
ent Violaceum.

Alpinus quoque tradit ex floribus deftilla-
ri aquam Macaba/efv ocatam, cuius mlignes vi¬
res deprardicat ad arcendam putredinem & ad
liccandum , adVcnena,&: ad cor receceandum.
Eimq;infebrib. peftilentibus tecretiloco haberi
ad capitis dolores, ac ad virium recreationem,
quin & ipfam putredini ac venenis oblittere:
Efseque eorum florum deco&um , acex aqua
dilutum in quibufvis febribus maximo apud ip-
fos in uftii

'criftio.

Folia

quodammodo limiles , eodem cdniedlante ] tra¬
dit, ex quibus nitrumjparari lolitum: cum tem¬
pore autem exolevifle Icribit. Cxterum Avie.
fuoGarab eafdem pene vires tribuit qua s Salui.
Corticem eius quoque in uliim venire fcribit &
gumi quod incilione effluit. Florem &folia ,ac
utriufque fuccum exiccarc fine mordicatione,
habere tamen adftri&ioncfti quandam.Eiufdem,
que naturse elfe corticem , fed ficcioris. Cine¬
rem ligni cum aceto verrucas & clavos omnis ge¬
neris tollere. Cortice radicis tingi capillos. Eun¬
dem cum foliis contufum commode imponi
vulneribus rccentib. ac ulceribus,fotuq; mitigare
podagram. Succum foliotum cum oleo rof. in
cortice Granati ebullitUm & auri inftillatum con¬
ferre dolori eius : corticis decodlo abftergi furfu¬
res. Gummi & florem obfcuritatem vifUs tollere.
Aque etiam fuccum eiufdem extrahere fanguifu-
gas: Qu® omnia & Salici competere ex ante di¬
dis patet

ViicsVfus]

Gttmmt.

T emperX.

Verruca':

Capi/l. ttn-

ftura.

Vulnera

Vlcera.

Podagra,

GARB MAVRORVM, SALI-

' CIS GENYS.

ARbor Garb
Mauris di-
da,autorc Rau
volffio , patu'a
eft, haud tamen
multum alTur-
gens:Cuius fir-
culi extremi te¬
neriores fragi-
liordsque quim
uc Salicum no-
ftratiuin inflat
Vimineo operi
intervire quea\
Cortex ex palli¬
do flavete; t, fl¬
eat 6c folia, quse
oblonga Palmu
circiter , duos
digitos lata, per
ambitum velut
Atriplicis folia
flnuata, modice flccante Sc adftringente faculta¬
te. Frudum & florem fe vidi fle negat. Sali-
'emperd cis genus idem facit , & incolis rnxta antiquum
Garb. nomen Garb dici tradit: PerfianisFer. Aethiopi-
Fer. bus vero qiloqiic hiderno feculo fub antiquo
dixP/al. Arahico vocabulo Garb dici de quo Pfal. 137.

jfrm frdmbfe £Dciben0cfd>lccbt Germ. eidem.
Interpretes ver6 convertunt Salicem.

Apud Avie. fcnbhurGarabjd eft , Salix. An no-
' tat autem in marg.Bellu.Garab cite arborem ma¬

gnam nafcentem iuxta Euphratem fluvium.In
explicatione tamen vocum Arabicarum nihil ha¬
bet de ea voce.

\'Aphroni- At Rauvolff. fcribit, ex ea Aphronitrum,Salem
\trum ad Petra? vocant , optimum fieri igniario pulveri pa-
I marium rando quo in bellicis tormentis , pilis excutiendis
ulcerem. utuntur> Surculos fcilicet extremos cum foliis
incinerem comburi > affusaque aqua macerari,
feparari & multa ebullitione coagulari. Sed pul¬
verem illum noftrati haud xquivalcre. Simi¬
le quiddam ,Plin. 1. 31. cap. 10. de Quercubus [ has
forte arbores intelligens , quippe Quercubus
Torn. I.

SPODIVM ARABVM,

ET TABAXIR.

Cap. XXII.

TAbaxir videtur aliquid commune habere ■ ,

cum Salicibus : unde fit ut hocJoCo collo - In!t,tl4tum‘
cdndumcehfeamus Aprilis tamen diduri de Spo¬
dio Arabum.

Rhazislib.3. cap. 3 6. Spodium [Tabaxir Garc.] spodiuni»
frigidum eft &c ficcum. Febribus acutis ,fiti, ac Vires,
nimio ventris fluxui & vomitui confert -.pullulis *e r“'
quoqtie quxinore& lingua nafcuntur , atque
remori cordjs.auxiliatur.

Avie. hb. z.cr. C.G17. Spodium [ Tabafif Bel- Afttfl*-
lun. ] Radices Alcanna: [ vide paulb pofl [adu-
ftr. Dicuntur aduri fricatione extremitatum, cum
eis perflat ventus. FrigidLim cltinz &ficciim iri 0rn.

3 gradu. Adftringit , parum refolvit, fed pluri- Tremor
miim refrigerat. Refolvit autem ob amarorem
exiguum , qiiem habet. Qua: refolutio cum aftri-
dlionc efficiunt, ut valde iiccet: eftq; mixta: vir¬
tutis, ficut Rofa. Confert Alcola & Melancholia: Melanthe-
provenienti ex follicitudinc: Item apollematibus ll*-
oculorum calidis : roborat cor, &bene facit ei iri^J tm*
tremore i caufa calida ,&fy neopi fadt® ab effu -Tremet
fione bilis in llomachum , t5m hauftum quam il- cordu.
litum : timeri praeteritorum &c terrori futurorum Syncope.
obviamit: compefcit fitim & inflammationem
flomachi , debilemque erigit : prohibet effufionc
bilis in eum, turbatum fedat. Effufioncs chol e-macht.
ricas refrsnat, febrcfque acutas. Eft autem AI-
canna ,[ ut explicat Bellun. interp. Arab. nomi-^^”J^‘
nitmapud Avie.] feu Alcona arbor gracilis , lon- f ”
ga, habens internodia ficut Canna : fed differt ab
ea, quod Alcanna non fit cava : eaque utuntur
J Arabes loco lancearum. Rcperiuntur 6c arbores
! craflce, ex quibus conficiuntur vafa magna utilia.

| Fit igitur Spodium maxime ex radicibus arborum spodium
ij praedi diarum gracilium combuftis. unde f at.

jj Serap.c.33z.Sacaifcir[Tabaxir Garc. leg.putat, ]Sat^if
| vel Relcius , id eft. Spodium. Confert caliditari
I1 cholera:. In Spodio eft: refolutio prohibitio,

] repercuflio , & infrigidatio: fed infrigidatio
| eius praftat : eftque in fapOre eius amaritu-
'I do & flyptiditas , ideoque dcficcat. Non
| tamen tantum adftringit ficut Rofa. Diofc. Spo¬
dium confert apoftematibus calidis oculorum.
Secundum Mefehah ,frigidumeflin3. & ficcum
in z. gradu &c. Vbi autem Gal. de Spodio tuduium.

T 5

V.

HISTORI AE PLANTA RVM>

Serap.er- (aipferiteaquae citantur a 5crap. nos latet. Prx-
rcr- terea Spodium Diofcur. confunde cum Spodio

Arabum : nec facile ex Arabum (criptis affirmati
polle videtur c|uid fit Tabaxir *. nam ex prxdictis

. «patet, quam varie de eo feri b an t.

Spodium r . 1 i \ c J r- _ ,

Grxcomm Notandum vero Spodium Grxcotum non ef-
?to7j eft $■ fe idem cum Spodio Arabum. Graecorum efiim

ii em cum u t tr a iu nt Monachi , per os non fumitur. Solus!
JJ>odio Ar.t- Aduarius & quidem Graecorum fere noviffimus |
bum' in medicinis ex Arabum ftmpeis deftimptis Spo- I
d um praeleribic. Ac Spodium Arabum utplu- |
pmil n exhibetur per os in Confed. & Eled. cor- j
dialibus. I

Avere, tradit Suodium eiTe carbonem nodo-

S podium 4
Aberrkoi.

rmn arundinum Indi® adv-ftaium , &c. Atqi et¬

iam hodie multi Spodium de Canna vocant.

AlcannaCcu Alcona Bellunenfi eft arbor ex qua
Spodium, diverfa ab Avic.&Serap. Alcannaqu®

Cyprus, autoribusiifdem Monachis, quiconie-
dantur Avic.fumpfilTe exSerap. quae de Spodio
(cnpfit. In compoiitionibus autem Arabum, & cjpnu.
praicipuein iis , qux peros fumuntur , perSpo- tumorum
dium non eft intell; rendum Spodium Gr georum, error.
ut nonnulli ex junioribus declararunt.

Manardus exiftimat Spodium fadum cx radi-
cibus Cannarum aduftis vile unum ex Antifpo-
diis Dipfcori V nde nccimmeritb inferunt prx- „ot.
didi Monachi. Ergofi eft A ruti (podium, quare
prxcinit , ut non admittatur in compoiitio¬
nibus;

TABA XI R S t V E MAMBV ARBOR. TABAXIR FOLIO OLE/E.

T abaxir
non ejje

Spodium.

cans & cinereus invenitur , (ed non ideo impro¬
batur, quoniam aut oh nimiam humidicatem, au:
quod diutius I gno includis per mar, ferit , hunc
7^^* fibUoloremconcili.it : non autem ob arborum
Chiorundii incendium hanc nigredinem acquiiit,vcluti non-
enor. nulli putarunt. Nam etiam in multis ramis , quos
non contigit ignis , niger invenitur. Gerardus
Cremo ru di in Rhafin ad Alm. I1b-5.cap.3c>. Ta-
baxir Arabum interpretatus eft Spodium. Eius
errorem omnes Arabum interpretes Latini (e-
quuti funt , Tabaxir Spodium vertentes, ut idem
notat Garcias.

Catcriim eodem t ede Tabaxir vocabulum eft
Tabsmr Perficum , ab Avic.lib.i.c.tfiy. & aliis Arabibus e
qmd. lingua Perfica dedimptum , nihilque aliud /onat,
quam ladeus humor, aut fuccus liquorque ali¬
cubi concretus : quo nomine etiam Arabibus &
Tureis hoc medicamentum cognitum eft. Voca¬
tur ab indigenis Sacar Mambu , quafi dicas Saccha-
iumde Mambu 3 quoniam Indi arundines fi ve ra¬
mos arboris illud proferentes Mambu vocant.
Attamen nunc etiam Tabaxir vocare coeperunt,
quoniam eo nomine petitur ab Arabibus , Perfis
&Turcis, qui idmerdmonij caufa ex India in
fuas regiones exportant.

Magnb emitur hoc medicamentum pro pro¬
ventus eius ratione. Eius tamen commune pre¬
cium in Arabia eft, ut pari argenti pondere ema¬
tur. Meminit eius Rhafes : fed o milia genera¬
tione , folas vires rccenfet. Serapionis exem-
plaaemporis vitio corruptum e (Te verifimile eft,

Sacar
M ambu.

'frtAp,

ARbor in qua gignitur Ta¬
baxir , au tore Garcia , inter¬
dum magna eft & inftar Populi
procera interdum minor , ramos
utphirimum erectos ( nifi quod
pulcherrimos quofque interdum
incurvant ad pergulas & deambu-
lacra , apud Indos frequentia , con¬
ficienda ) frequentibus nodis di-
ftinctos , palmi tamen longitudine
ab invicem difiitos habens. Fo¬
lium Olc® longius. Inter fi figula
internodia liquor quidam dulcis
generatur . cralTus , veluti Amy¬
lum congeftum Sc fimili candore,
interdum multus , nonnunquam
vero perpaucus. Sed non omnes
arundines five rami cum humo¬
rem continent: at ij duntaxat quos
Bi fuger y Batecala , &: pars provin-
ci.r Malavar profert. Hic autem li¬
quor concretus interdum nigri-
cum Seritifiir pro Tab.ixi r legat.

Exditftis patet Avic.opinionein falfim elteexi-
ftimantss cx aiundinum radicibus crematis fieri.
Acofta vero Avicennam excuf.it , culpaqueinter-
pretibus imputat. Incognitum eft GricisTaba-
xir, quibus aliudeft mndtt » nempe Tutia Ara¬
bum. Rc<fte autem corrigit Garcias Gcrardum
Cremonen/em , fiquidem Clufi fit audiendus, qui
Tabaxir putavit ede ctnTio-> Grxcorum. Sed ta¬
men in eodem errore verlabatuc dodfcill. Bellu-
nenfis , qui ad Tabaxir notam appofijit Spo¬
dium. Itaque videndum num ille fit Bcllunen-
fis error , non Gerardi. Nam Gerardus reliquit
nomen Perficum. Sed five Bcllunenfis culpa
illa eft, five Gerardi, quid alteruter , aut ambo
peccarunt, fi Spodium e ile putarunt, quum Avi-
cenna ipfe dicat elfe cinerem cannarum, viventi
inter (e conf i catarum , & ignem ex eo conci¬
pientium , &c proinde cx illo igne exuftarum?
Nam Thucydides & Lucretius feribunt , ventis
flantibus ramos arborum ex collifu mutuo ignem
concipere, & exeo (ane magnas (ylvas confla¬
grare. Certe quod Avicenna habebat inanimo
& (cripto exprefiit, id nihil aliud eft qflam amSt
aut uvvffTnficy.ldeo inique Garcias Davum Comi¬
cum vocavit Gerardum , quem ait omnia turbare,
quum potius in putorem erroris culpa Avicen¬
nam derivanda e fiet , nukm in Gerardi:
muni interpretem Aib-res fivr A . a nd» ,g
Mambu , in qu; - j j nafetur 7 a n Acoft». 5x-
tat huius arboris figura apud &sy 7, Icon.

part.4.

Defcrlptfe

tollit'.

Liquor

candidat.

Ltjuor ni.
ger &c/.

siblC, U-

T abaxir
non eft .
Spodium
Gr &c orum.

Spodium *
A\ictnn*.

Gerant, ex-
cujatur.
A^ictn. no¬
tat.

LIBER VIII

■“ Part-4- Indi® Orient. fub his nominibus. Jfcwfe, / *m fieriinfbrMdbu.fltc-Htminem, Turi* In' Mi«i,
( «r«nf»w fpeaes. liem f,f„e meum- dizelTeinlittoribusmaris F , ffi

«rf^Prior icone* figuris*nei,llefnmPt.«ft, / diae

/ro^pj adquamBapt.il Doert h.i\: annotat. Arundo
W»/„- Indica, imbutu Met. Atundinesfert regio Cha-
i*. randel femoris craditudine, quas Eufitani Bam-

bu vocant. Eli interior Arundinum materia al¬
ba : Tubarii- vocant. Formantur autem Arun¬
dines & incurvantur ad iifimiPalhnquinoram,
nam ex iis conficiuntur veluti ftipites. Naves
quoque Indi conficiunt, quibus in flumine Cra-
ganor uruntur, Po Acrior figura eft Acofts , non
parum a priore differens , qui & Iulos oblongos
adpingit. Cilni neiciamus utra fit melior,utram-
que proponimus.

Vires & Ex Medicorum tum Indorum , tum Arabum,
lorcs Perferum fk Turcoru teftimonio,referente Gar-
res bi- ^ia i Tabaxir internis & externis convenit ardori-
t. bus , eoque etiam in biliofis febribus & dyfen-
rw/m.f. tcriis , prariertim autem in biliofis fluxionibus
ibi ' '' lltuntllr' Noftri vero trochilcos ex eo conficiunt
addito femine oxalidis.E'cruncisCymbasfaciunt
Indi, qua: binos viros capere poflint :non qui¬
dem illos excavantes ,fed relidis Ibluin duobus
utrinque internodiis per medium fecantes.Con-
fcendere verbfolent fimiles Cymbas bini Indi,
iiq^ nudi (nam nudos incedere illis in regioni¬
bus inoris eft) ledereque finguli in eius extre¬
mitatibus, iundis cruribus , tenentefque lingulis
manious remos trium aut quatuor palmorum
longitudinis , quibus eas Cymbas impellunt tan¬
ta dexteritate, ut etiam adverlo rapidoque flumi¬
ne fumma celeritate nauigare poflint , quemad-
modu luis oculis confpexilfe teflatur Acofta

in flumine Cranganor, in quo plurimus efl aCus

'ontra Cymbarum ex hac arundine confedarum : quo-
bdtlot, rdamqui eis vehuntur , fecuriores fele exiflimant
a Crocodilis , quns illi Capunnes vocant, magno
numero in hoc flumine verlarifolitis. Nam cum
ierociflimi fint, fiepenumeroin naves maiufeulas
& minulculas impetum facere folent , ut eos, qui
illis vehuntur,apprehendant: &: homines &quar-
vis animalia quae comprehendere poliunt , illico
devorant. Indigena' autem affirmant, nunquam
compertum efle , ut eos qui Cymbis ex Mambu
confedis vehuntur , appetant, fed faspenumerci
confpe&os efle natantes prope illas , & tamen
mma prxterireflne noxa.

• ajh- Tabaxir materia alba tefte Bapt. a Doert , ad
uflis medicina aptiflima ab Arabibus & Perfis
fummo Audio quafita , auro & argento pondera¬
tur. Indi ad vulnera te fticulorum & virga utun-
vlera. tur. Valet etiam contra cholericas patfiones &

Terta Dyfenteriam.

■ner a
vio

DE ANTI SPODIIS.

DE Goaft arbore Petfi* ex quaTudam para¬
ri feribit Garcias , quamque pro antiipodio
tradit, egimus lib. 3. inter nucleatosfrucftus.

Itu. Si autem eam arborem Avie. intelbgitlib.zTr.
1. cap. 705. per Tuciam: &Serap. cap. 412. per
Tritiam : turpiter ambo eam confundunt eam
Pompholige & Spodio Gracorum,ut Diofc. qui
mineralia funt. Scribitautem Avie. Originem
Tucia: efleftimum qui elevatur, ubi purificatur
xs &c: bida quidem eft.quod abluendo Tuciam
remanet in fundo, & illud eft Delchudiun. Dif-
cbu- ferentia autem inter Succudum & Tuciam eft
qubd Tucia fublimatur, illud vero minim£,fedre-
■ manet mfcmiain canalibus , per quos currit xs.
§erap. dicit Tubam quandam inveniri in mineris.

regionem In¬
dia: , & meliorem omnium dfe albam , qux fupri a“‘-
veluti falem habeat: fecundum locum obtinere
ci trinam : viridem effe alperam & perforatam,
haneque ex maritimis Syri* differri. Apud
Dioic. duaifuntlpecies &c: inquit Serapio. At
Gamas conceptis verbis teflatur , nullam per n.UXt*.

ruvcrfamIndiam,fibiIaItemcognitam:Tutiam tummin-

inveniri prxtcr eam qus conflatur e cineribus
modo didis arboris. c clnertbf**

Gulielm. Qualcebonus Curtacenfi Phyficus “rh°~
HxcConftantinopoIi feribit Matthiolo ■ Bello- 1
nium in fuis Com. Caflaboullcrire vulgb illic C-*phm[-
Pharmacopolarum Calamum aromaticum efle fm"-
opinari fed fiio quidem iudic.o abfurdiffimd.

Alaguqi placere Avie, potius Spodium elle,qu6d ‘

arundines vi ventorum Scpardum ad fe invicem
confricatione aduftas eile, videatur indicare : ac
tale quidpiam huic arundini accidi Ifc , quemuis
non inepta dicere polle. Qualeebono verb
lic refpondet Matih. Errare toto coelo Bellonium Be,lon re-
nunc procul dubio animadverto , qubd tam fici- c*l*m la .
le crediderit lapideos calamos illos Aromaticum fidet.
efle calamum. Necobidtecum fentire polfum,
ut ii Spodium iint Avia quia nova ledio Bellu-
nenfis , qux badcntis probatur ab omnibus, lo¬
co Cannarum habet Alcanna, qux nobis Ligu- Alc*n? eft
ftrumdefignat. Prxterea fi diligcntids hos can-

narum trunculos expendamus, quis non potius

illos lapideos elfedos iudicibit, quam fricatione
vel igne aliquo combuftos? Mihi fac ie perluadeo
boc calami genus in lictore alicuiuslacusfcaten-
tis petriffeo fucco provenire , atque fubinde vel
ventorum impulfu , vel alio quovis calu in lacum
demerftim , in lapidem verti. H^c Mattii.

Nos fine Bellomi lententis adherentes exi-
flimaremus CapbjuJferire Bellon. efle Cala mum
Arom. verum, li Matth. non diceret elfc lapideos
Calamos. Qui viderunt Conftantinopoli Cjjfa- Culatur*'
boujfcrire , doceant nos «Scpofteros , quis melius
de eo feri pleri t. NonpolTumus nobis pcrluade-
le Bellonium fagaciffimum & dodiflimum natu¬
ra: ferutaroremexiftimafle lapideos calamos eife
calamum aromaticum.

Ex radicibus Henna: , inquit Rauvolff qux CyprM ft -
Cyprus , Arabes urunt fuum Spodium , ut me-
minie Avie. At hic i5c radicum Cannarum cinerem
Spodium efle dicit. Salvo vero meliori iudicio,
quiaSpodium Cannarum Indix non habetur, mi¬
nus malum Monachi putant, fi pro eo utamur ra- s 0(in _ -
dicibus Canarum noftratium artificiose aduftis. ^ruLfuc-
Id autem improbat Aco fla. Ac Fuchf Spo- c^U». 4'
dium Arabum quod Cannarum leti Arundinum Tuchf reij-
radicum exuflarum cinerem , & Spodium de at,n,nteri
cana vocari, cum , eo quod Grxci dvna-7roJ)ov nun- c Annari*
cupant, nonnihil convenire tradit. Idem etiam
neque Spodium neq; Antifpodium Grxcorum
intra corpus afllimendum Fuadet. Sed neque Ar.v
bum Spodium Cannxperos ingerendum putat,
utcu n q ue A vi c. & alii A rabes eiu s u fum comme n-
dent.Nam «ScGalenum teflari radicem arundinum
perFe non levem abftergendi facultatem obtine¬
re : Vftam vero & calidiorem & magis tenuium
partium adeoque acrem eflici. Hinc^ fieri ut lib.

1. de com. loc. c. i. inter medicamenta qux Alo¬
pecias fanare poliunt, recenleat. Ob acrem igi¬
tur qualitatem fuam radicem arundinis ullam ■ in-
tra corpus tuto exhiberi non polle putat Fuchf Fuchf. (!bt
Qui tamen lui oblitus in troch. dc Eupatorio feri- ‘pfi contra¬
hit pro Spodio , Arabum Spodium accipiendum. r,HS-
Idem etiam in MicletaNieolai ait. Spodium Ara-
T 4

U4

historiae flantarvm

bum Cannarum , imis qui per os inScranc"r'
non nlurpandum , atque in vnguento Santimo
Melli* dicit accipiendum Spodium Arabum,
fi quidem Grscotum calidum admodum fit: cum
tamen iplcmet damnaverit Spodium Arabum ob

acrimoniam. . .

Apollo non probat Braffavoli opinionem libi
peifuadentis Antifpodium parandum ex nodus
arundinibus. Luminat; maius Spodi joco lumit
, os Elephantis combudum , quod adulteratur ra-

c"“ a, -C C unnm , offibus canis , Marmore combufto.
TuZfl» Placotohius pro Spodio fiimic ebur uftum.Colle-
eium Colon, officinarum Spodium reucit, ut ex
Cjju hum- |oum fi niluVuque offibil s faftum. Apol.o ren¬
et pr.ed, da olTa , 8c Hbut affumendum luadet , U
habeatur. Sylvius fcnbit fe ne fure cur barbati
spodium Sp0dium vocent. Cornanj opimo eft.quocllio-
die Spodium Offic. vocant, & in ufu habent , ct-
Offic ,di. iam Antifpodium eltc , vulgoque credi , E ur u-
TlMt*rtut dumeife. Kefcimus>inquiuntMonaclu , qua
authoritatePlateatius dixerit Spodium optimum
ficu ex offibus Elephantis combuftis, addens eius

olfa fol:da,qualiadcntium:quodfalftim cum den- j

tes carcanc medulla. Hodie Aromacan, euin fc-;
quuntur, ubique utentes pro Spodio, tam Grz-

o cotum quam Arabum, offibus combuftis. Dais

lufu,. fit, an fine Elephantis l&f.lmt Elephantis qui
pro Spod.o venduntur, an poffinc vel debeant,
admitti in cordialibus i non approbamus nec re¬
probamus. Id tamen aliquo modo ferendum
cen (ct Fuchfquum Ebur ullum adftnngcr.di pol- j
leat facultate , fi non ex bovis & canum maxime,
offibus fuum con ficetent Spodium. Idem in Mi- ^
deta Nic. Myrcpfi fcnbit id non effe mte.ligen-,
dum de Spodio Gricorum veterum neque Ara¬
bum, quod illi Spodium Cannarum vocanc,locu

i . e.-. ,,! iniii m rom

Offii

l.nuill vucim 5 iv-cc- ,

UUIlljMUWki 11 I. . ■ 1' - . -

t tum :(cd accipiendum per Spodium in ea com-j
,1 ‘ pof.id quodOlfic-hodie ita d<
p A _ II- _ _ l — r. =li,id fl:

pot.icl quod umc.nouic u-j uc lententia Platearij
appellant , quod non aliud fit nifi Ebur uftum, &
adltringendi facultate pollete. Non folum yeto
Nicolaum,fed & Aftuarium aliofque recentiotes
Gricosper Spodium intelligcte id quoa hodie
spodium uhWtum eft. HxciUi. . . „ .

recet-ttort*

Ltatumeic. nAxuu. , f

- , Ac polfec quidem etiam hic aliquo modo ferri

femenua Fuchfi j, f. certum effet Spodium Offic.
ruAjugtU (j-e £glir uftum. Nunc quando dodiffimomm
iudido cx quibufvis alus offibus combuftis ht,
oui dic tciicit , quomodo eius opimo ftabit!
Ouanquam nondum plane cognitum habeamus
miid nobiliorum virium nobis prsftare queat E-
bur uftum , quim os equi aut bovis uftum , aut

cornu Cervi uftum. , ...

Audiamus Gareiam. Spodij penuria Ant.lpo-
dium fiet, cenfent ex offibus Elephantis : fcd
Uuruflum id fdfum fit , ego , infic ille , mdicare pol-

reprtk.irur. H ^ quippt. qui Elephantorum olfa nullius eile
ufus. fed ea ab incolis abuci .fcialTl.

Acoltaquoque reprobat Spodium faftum ex

Ebore ufto-.priterea annotat non ficti ex offibus

'Antifpoiiu- Elephantum uftis. Quod bene, inquit orn ^
CrJorjpt- Spodium Officin* vocant & in ufu habent, e -
r ■ r..-- a _ lin m i-O- . vulffoQiie Ebur u-

tuens Spodium reccntiorum Gtxcorum effe E-
bur verum , nihil certi demonllrac : non impro¬
bamus tamen in Mideta Ebur uftum ac lotum
poni : prxferimus camen Cornu Cervi ullum &

tofacea lotum, vel etiam non uftum. Quapro¬
pter & Apollo nobis probacur , qui Spodio lub-
ftkuit Cornu Cervinum. Diofc. Spodio fuo Me¬
tallico fubftituit folia Myrti , ut qui iqualem
vim habeant, cumfloribus Sebaceis immaturis.
Eiufdem etiam fuccedanea Spodij ianc > Ole*
fylv. vireulta , modo iam difto prxparata. Item
fati v.r cum floribus-. Mala Cydonia [ wA»«]
condi & officulis exemptis [■Jiowtfr* J l ”,c
autem miramur tribui offa cotoneis ] Galli:
Panniculi linei : Mora immatura alba m Sole
prius ficcata : Lentifcus : Terebinthus : Oenan¬
the : Rubi folia tenera -. Pleudocyperus cum Ho-
re.Quidam etiam,eodem authore. Fici frondes m
Sole utilis (iccatas fimihtet [ut Myrti folia] pn-
patanepro fitccedaneo. Alij Glutinumtaurmum:

Alii lan as fuccidasa(pctas,pice aut meile imbutas

i fimiUterpriparant loco Spodij. NuclelJ’“, ■
tum uftt Spodij vice in medicamenta PalP=br1]
ornandis parata commodi firnt. AcollaSpod.ui
ex Coralio faftum reiicit. Pompholix , authore

Diofc.lpecie differt i Spodio, genere non evariat.

Spodos enim fiibmgra eft , Pompholix autem al¬
ba Fiunt ex itis coftura, ac etiam cx Cadrnia , te-
ftibus Cornario & paffim doftis viris. VeraPom-
pholix eft Nil album ificut gnfeum aut nigrum
diftum , verum Spodium metallicum iDiofcor.
Plin &Gal.de(ci iplum:& ab Arabibus ut Serap.
ScAvicenn. fub Tucia aut Tutia tradita , nullo

modo confundenda aut fubftituenda pro Taba-
xir Arabum , quod male interpretes converte-
runt Spodium.

Pisnominaci auchores non prxicnbunt Spo-
dium m internis affcftibus , fea tantdm m exter¬
nis. Nec temere mirantur Monachi,Manardum,
Braffavolum & alios pticipere indifferenter tu¬
mendam Pompholigem vel Antifpod.a Grxco-
uuu, ubicunque Spodium def.dcratut, non exci¬
pientes co.npolitiones Arabum qui ore fuinun-.
tur. Vnde refte etia Garrias ait, Spodium Grico-
tum fi ve Pompholigem effe Ttu.am Atabum,in-
cecne neutiquain fumendam.

Aeoliam compofitiombus Grccorum ptoSpo-
dio,metallum fumendum mbec.Sylvius veto pto
Spodio Gricorum cinerem , qui fupet fornace

aurariam invenitur. Item pro SpodioPompholi-

vem , Olaus Sudcnus in verfione pliaimacopoci
gr Bauderon. ,n Confeft. Tnafantal. peffi-
mt & pericuioffi lanitacis errore pro Spodio po-
nic.

Folia My

Succeda¬

nea

apud Dtif,
Oleafjl*.
Olea j Ali¬
ta.

Cydonia,
Galla.
Panniculi
Ime i

Mor.i nry

matura

e^V. .;

Fui frondt

Clurinum

raunnumt

Lana Juc-

eida.

Nuclei

Pnlmar.

Coralium,

Spodium g

Vompholn

Orat otum

Nil albu
tygnfri.

Spodium

metallici

M anart
BrafJaS»
ahorumt

Subjfitt
Spodi) C
eorum.

Olat Si
m erroi

Gracor.jpo- Spodium OHicin x vocant ^

dium non umipfum Antifpodium eft > vulgoque Ebur u-
,jje offici- ftum e,pc Cled,tur , quivero Graecorum Spodio

n>hl‘ . nffinnirum.Miodmmnonallumern,

GALE FRVTEX ODORATVS SEPTEN-

jALt rxvv ila - ~ ^ ^ „

niO»AHV». EL^AONVS C o u-
do : Chamaele agnus Dod.

Cap. XXIII.

• Dcfci

.jju (tum eile cieauur , qui . .

Z',UuZ Ut, volent , Offic, natum Spodium non affirment
i oldus M- fcd refte nihil grileum Officinis appellatum u-

xd> fuipabunt. Quapropter non placet Cordum pai-

Autorum pim (ecur^ fctibere, Spodii, ldeft.Ebonsvlu.

Aielius (ane, fi aliqua vis Cardiaca m Ebore icxt-
s, , di ftimamus potius pto Spodio Arabum (ubftituen-

damtafuram Ebotis fupta cotem tenuiffime tn-
Comu Ctr- , aipergCndo aquam tofaceam : veUotnu
Inuum. Ccrvini) quod indubie proferimus. Fucblius fta-

Lgnosvs eft frutex, Ia rmentofus, Dod. cubm

ialtitudincm raro attingens ,in ramos muln- Csr„

pliciter devaricatus , cortice rufo ad fpadiceum

vergente, livlque: folia quodammodo accedunt HI, j

ad Vitim Idiam frllticofam , vel ad parvam S
cem glabra, (cd quodammodo incana : ae¬
que in quibuldam illotum fertatuti appa-
tent. Ramorum extremis infident capitula
vcluti Iuli , multo minores quam m Betula
fquammati perelegantes , quipf e qui diluto pa-

LIBER VIII. ^

dicco ftfendi- j filios, quamvis non /it Myrtus, hinc a Ncoteri- MytlK.
ccnc 5 ad oda- -cis dici Pfeudomyrfinem , Myrtum £rabanti-
vam figuram ali- J cam : videri RhusPlmfi. Iconi titulus eft : Rhus **"*
quatenus aece- J 'fylv. Plinii ,SinrucS.iuvttgc dePline. Icon apud
^ &od. hift.kt.diverIaadniodumeft, qda non pla¬
cet ,'cttet enim foliis : ea eft fub titulo Chamas-

Cor-

dentes,
tex amaricat,
nonfine adftri-
dliotie. Mate¬
ries candida.
Lob. Flofcu-
li lunt ex luteo
pallidi , quibus
fuccedunt fe¬
minum crebri
racemuli , con¬
ferti &c con-
fluti quafi fpi-

le.

in quibus
femen pingue,
odore Stcecha-
dis citrinie , fed
tx‘ .r ... ■ , vehemeuore, &

Irifolu quodammodo. Radix tefle Dod. fub eft
lenta & dura: folii Jariufcula oblongi, Myrti
foliis haud multum di/fimiJia , ftd duriora , 5
r fiibinde longiora -, e quorum finu prodeunt flo
l'cs fpicat. exigui luteoli : quib'. femina fuccedun
■i ‘•'Pc^a ( •mumme^ungetia,in racemi exigui & ob-
vsolc- logi forma cohiTctfa,oleofo fucco per maturitate
redudantia, Totumq- frutice cum gravitate qua-
dam odoratum elle , eiufque pinguedinem ac
oleo fam fubftahtiam. Ramulos , quales deferi-
bit Lob. accepit gener Cherlerus anno 1(705. a
Machiineii Pbarmacopceo ,quos nosanno 1606
deguftavimus U competimus amaros acres 8: i n -
gratos quafi Oleam aut unguentum aliquod re-
iipifcemcs, odor tamen non ita ingratus.

Gale autem fruticem tradere videtur Ruell.
dum diciqBotriys Parifienfibiis matronis, 'melius
qukm officinis aut Herbariis nofcitur.Hancodo
ris gratia vcftimentis , pan n.is , & linteis curiose
nimiruminterponunt ut odoris fuavitatem con¬
trahant. Defer: ut Augufto & Septembri menfe
n' venalis per urbem;p^;»tv; magno clamore denun-
•iprio tlant Polt:entantes coirbibus ruftici, unde nomen
hoc Ptjmcn manavit in vulgus : nam hacfacie con-
fpidtur , fruticofii herba, iilteis ramulis , ex inter¬
vallo bracbiatisjfoliiscichorii , odoratis, crumpe-
tepaflim femine in racemulos colIe£to,qiiod pet
maturitatem gummofo lentore pellucet , coeun¬
tibus fulgore auri fimul annulis,,unde nomen
Grxcisdi&um. Pifiucti vel potius Pigmen vulgb
putaverim nominari , qudd ex fe Pigmentarii in-
ftitoris vice faceret unguentum: 'nam fi pra-
gnans fuolignore premeretur , ingummi lente-
fceret, hoccappadoccs Ambrofiam vocant. In
vino medetur Orthopnoicis. H.tc ille. Sed in¬
dicent Lcdtores an Belgarum Gagefquod Ruell.
tradit pro Botryde fit foliis Cichorii, utait: eam
plantam oportebat deferibere & demonftrarc di-
ferimen inter hunc fruticem & herbam vulgo
Botrym didam , de qua nos lib.28.

Hiftor. Lugd. Rhus fylv. Dod. 8c Plin.
Rhus altera : Rhotomagenfibus Pimcnt Royal. ,
quafi MelifTophyllum regium.

Huius fruticis icon exhibita fuit per Gefnerum
in fin.hift. Cordi, titulo El^agni Cordi , fine de-
feriptione , nos 111 noftra tabella portionem po-
fuimus. Dodon.hift.gall. iconem nofta; fere fi-
milemhabct, ei tribuens folia magni Buxi, lon-
gio.ra tamen , ait Brabantis dici GageL & qui-
bufdam Pharmacoppris Myrtum, & femina Myr-

mdiaKm^

'•Jio

(Boib;

cagni , ait autem, Cordus Elaragrtum appellat:
nobis Chamxleagni, vox placuit. Elaiagnusfi- Chameld**
quidem Theophraft. deferibitur folio molli , ac £”•**•
lanuginofo flore Populi : qualis haud eft k nobis
deferipta : Nomen apud veteres,quod friamus, A"tb°rm
non convenit, nifi fit Rhus filv. Plinii , de quo '
lib. 24. cap. 11.

Nos Theophraft. deferiptionem ante cap. de
Agno, fi ve Vitice tradidimus. Dc El^agm au¬
tem arquivocarionibus <3c diverfis opijnionibus
nos egimus pauib anttb Rhois veto Plinii di-
fcriptio repcrietUr cap.de Rhoe ubi etiam fune,
iquivocatioties.

Lob. & Pen.Advcrf propria habent iconem cum
hac infcriptione (Bagcl Germanorum: vel (J5oIb
A riglorum. Myrtus Brabantij quibufdam. Sub eo¬
dem nomine in Obf &Icon.Plant. Eleagni Cor¬
di proponitur etiam ei, quam habetDodon.de
qua ante.

Porr6 iam anteeo. annos infignismcdicusPet.

Turnerus nos donavit Herbario ftcco plancarum &*'***
Anglicanarum, & inter alias & fficcappidra erat, 0f0r^Jt
ad/cripco nomine G.tle. Folium hoc ipfo an- Sapor.
no 1(105. quo ha;c commentamur , deguftatum
adhuc & aromaticum. Eandem Plantam quo¬
que haud ita pridem dono accepimus a fratre
Cafp. Bauhino. Ceterum, fruticis huius ramulos
Amomi nomincConftanrinopolimiiros Clufius
in Exot. apud Garc.hb. i. cap. 51. Vienna Auftria: ■
accipiebat, quum Amomum , quo ifthic utuntur, Amcm*&
inde expetiilfet , licet nullam fimiiitudinem ha¬
beret cum Diofcoridis , vel Plinii Amomo , que¬
madmodum nec ea planta quam R.P. Quatra- Amomum
miusin examine Theriacz feribit libi donatam s^aTram.
pro Amomo in pratis uhginofis agro Parifienfi P*meut.
erutam, quam Galli Riment appellant, k inter vc-
ftes recondunt ad eas a tineis prxfervandum,

Brabantis vero &Flandris Gdgel dicitur, & in co-
quenda Cervifia utuntur ad robur Sc acrimoniam
conciliandam.

In ericetis umbrofis ,tefte Lob. nemorofisq: . *

faltibus fruticat. Iunio & Angis muliercula vx-
num adferunt ramos florentes. Dod.autore,gau- emfms-
det locis incultis &Ericaftris,aliquatulum aquo-
fis & paluftiibus. In Britannia plerifijue locis
& apud Brabancos ac Flandros non raro occur¬
rit. Maio ac Iunio flores apparent: Iulio & Au¬
gufto femen perficitur. Tunc collectus ftuticu-
lus ad forum vnacumfrudu infertur. In Rhoto-
magenfium agro quoque plurimus hic frutex nafi
citur per faltus herbidos & uligine madentes. Eft
& in Scotia vdis locis frequens nomine Gale-. vbi
conclavia per aeftatcm ornat , teftelac. Cargillo
n^edicoScoto perdo ito.

Lob. quoque feribit : Anglas mulierculas na¬
num adferre ramos florentes ad concinnanda viXei Gr-
aidium conclavia , & triclinia fuavi odore , quem * **'
halant flores , imbuenda. Addi etiam flores
potionibus cpnfuetis Septentrionalium penu- Ojor
riam Lupillorum interdum refarcturos.Interdlim induat.
ad hilaritatem bene potis , conciliandam. Ferire
namque caput Istiore temulentia. Ad everru-
candaanimalciila , qua: eius odore fugantur ,fuf-
fiuntur qusdamlqca , & fiiftulciuncur fummita- Cctr*
tibus veftes. Sapor egregie amarus infignem ha-
berevim ficcandi Sc difeuriendi monftrat , ied ^.ftSr

»( H I s T O R I AE

uUSria. pEjtfectim vilire tim fumptum quim admotam
ad lumbricos necandos & pellendos Dal. prodi-
Tempera. £)0<ion. femina impcns e calida a c licca

funt,ac ad tertiunuuriufq*, gradum accedant. Fo-
lia quoque calidi Jc facultate ficca fune , led mul¬
to ramus, Fraftus cerebro moleftus C«ev>£x

inter coquendum additus [quod a plenlquehc)

admodum caput tentantem & cito ebrietatem
adferentemeam reddit. Totus frutex cum fru-
au aridus, veftimentisintcrpofitus , a tineis K
vernvbus ca tuetur.

Noxa.

S 9 Art ani*

Contra

neas.

HALIMON sev halimos.
Cap. XXIV.

AUmon

und&

Halimus

Thecth.

|_|VivsTheoph.non aliter meminit , quam

H. -.limus
Dsojc.

Diojc. e-
rnend. &
$arte tl-
lufir.

VTus

vires.

licut Lupi Aifopusin Fabulis, ut proverbio
dicitur. Nimirum ut nocentem aliis herbam ci¬
tat PQtius quam deferibit: Aitenim iwjaw [ Gaia
Auro vertit] vicinas plantas enecate , vaentms
quam Hedera aut Cycilus : nam & Cytifum i-
pfmn interimere , edque permciofius , quo plus
habeat luifuginis. Nam ,n 5. Cauf.ingenitafallu-
eine .nimioque pabuli defidcno ldficere tradit.
Quo loco inur, vertit. Hicautem duo

rotanda. i.Si Halimus ut falius.id facit cur n on &
ali* pianti idem faciunt? Deinde, fi P usbabet
fjlfuginis:ergd & Hetler.ua fubfelfam mtelhgit.Sed
quiatxvr^cftprx alus , pr* iis etiam hoc
magis prxftar. Diofc.clatius de eo tridit: de¬
feribit enim fic: Halimus frutex cft ,
menta nafccns , feu iepiarius «nuhs

Rhamno, fi,ba!bidus[^W« : vulg. «empL
non habent] fpinas non habens, fed folia Olea:
(imdia, latiora tamen [Plin.molliota , ut fortalle
vel legerit , non **T,n=*:

Corn.illamleft. meliorem putat utramque ier-
vatSarac.etfi priorem vulg. exemplaria non ha¬
beant.] Nafcitur in maritimis locis praruptis
ac fepibus. Eius folia ciborum gratia olerum
modo decoquuntur. Radix vero drachma: pon¬
dere in aqua mulla pota, convulta , rapta , tormi¬
naque mitigat , &la&is ubertatem prxftat L%J“-
M jgmtma! qux verba quasdam excmpl. non ha¬
bent.]

Nomina

futfofirs/ia ains uamanomum ,-u.a ^«/ ... — , -------

quali virgula dicitur. Sunt qiu Bilibon, qua
fi Regium vocent : alii, Mercurii bafin,

Sapfin : ali j Ofitidis diadema: ali j Helioltepha
non , quali Solis coronam : alij Sacrum caulem :

Pythagoras Anthenoron.jEgyptnAfcntiri :aln

Alphe, alii Afealuri: alii Alanphen : Latmi Albu¬
cum aut Ampeluciam.

Ex - Quifquis autem ille fuit , qui Diofc. magna di-

r2;fZ' ligencia varias illas appellationes adiecit dece-

plus eft Halimi & Alimi fimditudme.Halimus. .
Alimus. fimplex,eft ab Hale derivatus, fruticem igni

cans , fapore fubfalfo , quem (e in Hetruna pluri¬
mum vidilVc notat Goropius. Non igitur tan¬
tum quiain maritimis naicrur hic frutex > ut vo¬
luere quidam, nempe airn-mt «tMagMcu *>a-
tsc» afpirate dicitur , fcd etiam quia teifibus Ga
& Paulo guftu fiieitiixof, hoceft, fapore lilio, unde
Sc ab yEtio AiMut/t vocatur. Plm. utrumque et>-
mon eleganter complexus eft, cura a.t : Halimon
alii olus maritimum elfedixcrc lalfum , ec inde
nomen, &c. Ipfe tamen Plin: non diftinxltrntcr
HalimumSc Alimum. Non bene faflum eft,in-

4 ^'idem inter fuppofititia habcf.AV“©-> Alimos,

>"■* aliis Damalfonium .aliisErymos.aliisRabdion,

Halimos ;
unde.

Halmyis.

rlin.luffm

tlaurnumix - - , ,

quit Gqrop.lib.8. Ai^zonum, ut apud Dmic.

p lanta rvm

Spartanica fieret Halimus cdmAHpiui prilca in¬
terpretatione diceretur: quod igitur adief*umelt
in nominum apud DiofEor.divcrfitate , H.dimum
1 quibufdam Britannicam d'ci , id prorlus corru¬
ptum cft. Bis itaque impingunt Diofc. exempla¬
ria ; femelHalimumcUm Alimo confundendo .
atqueiterum pro Spartanica Britannicam fuppo-
nendo. Quare manifeft£ falluntur , qui Alimon
citra afpirationenv feribendum putant , atque
hunc ftulicemdifhim credunt, quod famem de¬
pellat , aut guflantcs efurite non patiatur. Cuius
tamen fententi* fuit Selinus, qui cap.if». in Poly-
hiftore herbam in Cr.tx elfc commemorat «wpw
dictam, au* admorfa diurnam famem prohibeat.
Diceres nomen traiftum a Latinorum alimonia.
Sufpicamr tamen Sarac.num Solini D10-

fcor. Halimo diverfa fuerit planta. Non tamen vi¬
detur. Nam & Gal. Alimon dixit :&Corn. I I.1I1-
mon Diofc.SoIinum intellexillt putat.Immb do-
ailt.Hetmol. illum Solini locum citans, non Ali¬
mon dicit: fed fic. Solinus Alimon in Creta na-
fci tradit mirabili fi credamus effetftu ,quodad-

morfo eo fames diu nulla fentiatur : uc nomen et

inde impofitum fic , qui fwcn .ineat : propterea-
que neque afpirationcin prima litera recipiat. Ni¬
li dicere velis Stipium Alimon cum Halimo enn-

fudille. Dixerat tamen paulo ante Hcnn.fibi pla¬
cere afpirationem , quoniam maritimum olus
credatur, ideoque & laujeiJh. dictum ab Actio.
AlioquiAlimuseftAfpbodclus : Halimus verb
hic frutex maritimus , uc annotatur apud Cor¬
dum in Com. ad Diofc. x At cii.n idem Hcrmol.
ait : Halimon noftri , ut P1 n. ait , Aureoncra vo¬
cant ; Convolvit fe ut Hedera : locis fallis nafci-
tur , falfilagincmque prrefert : bis peccat. Nam 11-
binam Plin.fcriplic de Aureone ! Quis dixit Ha-
* limum convolvi? Forte Fic error ci natus ex ma¬
le confidcr.ito, aut intellecto Theoph. I.5. canf-
fupra citato. Ait quidem Piin.l1b.17.cap.14. Nec
Viicum prodeft, rvec Cy tifus, nec Auro, quod A-
limon vocant Grxci. Vt videas etiam Plin. Ali¬
mon cum Halimo confundere-. Aureonem legit
Hermol. apud Gazam , qui tamen ut monuimus,
priore Theophr.loco Aurum ex Plin. poftenore
A «irionem ex fuo capite vertit , uc mirum htcut
& Marcellus Aureonem aPUnio dici allerere au¬
deat. Quam vocem Dalech. ddigentimmus va-
riarumPlin. lectionum perquiucor ne (ubolfecic

quidem. .... .

1 Crateuas rertium quoque genus tradidit lon-
eioribus foliis &hirfutioribus , odore CupreflL

Naici fub Hedera maximc.Pi odclTe Opifthotom-
cis.con tractionibus nervorum, tubus obolis in
fextario aqu*. Annot.n Dal.adPlin.Sativam Ha¬
limo Tholofcin qmbuidam hortis haberi , eamqi
vocari ,i’berbe illi MaibUuA eft Herbam Colicam,
qnbd doloribus Colicis valde proiit. Sylveftns
haud procul Tholcfa in quibufdam lepibus na-

Catetiim quod inter Diofcor. fuppofititia di-
aum-Hdimon quibuldam Albucum dici : inde
forte natus ille error, ut Afphodclon (qm Lacus
Albucus feu Albucum diertur) ab Hehodo qui¬
dam Alimon dici putarim , quod non temere Ll-
fum dicit Plin. Eius vera erroris aliam cauiam

fufiricatur Marcellus. Quod deinde in ter fuppofi-
tiua Diofc. legitur, Ampeluciam etiam diftam
Halimon: ab alba Vite , quam Grxci m fepibus
nafcenteni ita vocant/aftumfui ile, ingeniose fa-
ne fuipicatur Marcellus. Sed bx comeaurxfunt,
j non decreta. „ . , .

Aliraum 4pad Galen. [nam & i\k thiuut habet)

Britannica

Ai/mv; S*.'
tsm .

Aliud djim
m»s , aiiui
Hahmus. I
Hermolgt-

msnus et'

Aureo i)

Auro Vli»

Genus j.'i

CrtCe^i.

Ofi/hto-

nos.

Contrad\

Phn.illuj.

Herba C'
ite a. I

Albucus i
Dtofc. |
Cur A/l
de lus fi
tat ut.' '

Amtell'

unie.

n Molo-
Ara-

LIBER

fhitc;: cfl.pl!.!nT[no in Cic[ji jjnxcipu-} proventu,
tibi & germina eius recentia e/i tanc , cc reponunt
. quoquam po/lemm futura ufui. Semen pa-
ritcr&lacplanta ip(agenci.ic , cltqucgu/hls (al-
ii & iubdaitiingemis, L.\- quibus omnibus palilm
eit , ipiarn e iie diffimilarem. Maior autem pars
/ub/lamiic eius calida elf temperate, cum humi-
ditate inconfecta, & leviter natuoia

Nafciturin /cpib'js,mantimis Scpetrofis locis.

An voro li.ee /it Molochia Arabum , quam in¬
tui pres a pticl Serap. Atriplex marinum vocat,
dubiraripoteft. De qua hic ait: Olitores in Ba¬
bylonia in manuales fa/ciculos congcftam vica-
tim circumferre, clamando : Vendo Molochia,
Molochia.

, Bellun. iri interpret. nominum Arab. Molo- I
chia fc Malochia e/1: /pc-ues Malva:. Apud etiam j

U7

VIII

Avie. Muluclua eii Malva.

Fruftra vero Cordus Diofc. & Serap. concilia¬
re laborat, quod ille Rhamno fimile Halimum di- Ondk-
cat.fedfpinas non habere : hic autem ut Cordus*"''
ait , plures illi qui/m Rhamno tribuat /pinas.

Nam Serapio videtur tantum dicere velle , Aufe-
gi ( cui fuamMolochiam confert) multas habe¬
te /pinas.

Tradit quidem Cornar.Halimum veterem ho¬
die nobis penitus ignotum ,fed eam fententiam
mitigat Cordus,qui refle dixit Halimu non quidi
temere in littore Germanico, hoceft Septen-
rnonal,iinveniendum,ut pote qui calidioribus &

Soli adverfis littoribus natatur. Nam repertus
clfe videtur hodie, ut&cognitus Hali mus, /i /t_
quen tibus autoribus lit credendum-

HAI.IMVS C l v s.

HALI M V S Da l. HALIMVS Valerandi D.

,sf®P

liiptio

I ? ha.

iapor.

\/i*&

i imus
Ytndi.

NObis quidem Halimi Lulitr.inici latifolii no¬
mine femen terra: commiflum, celeri au¬
ctu ,a*ftate etiam ficci/Tima in ciftula ad cubita¬
lem magnitudinem adolevit , maiora fadturum
incrementa , (i uberiore h umidi foli alimento fo¬
tum ftriifet.

Folia fimilia Atriplicis marinx foliis, magnitu¬
dine varia, non tamen, ut illa, fcrr.ua finuative,li-
cetquxdam tantillum finuatafint , ordrne nullo
per ramos difpofita , pediculis fatis longis hxren-
tia, etiam hyeme virentia, craiTa , fuccuicnta, can¬
dicantia &fpiffitudine.ad Portulacx marinx fo¬
lia accedentia , fapore fubacido prxdita. Caulis
adolefccnti albus, & ut Atriplicibus fungofus:
qui cx foliorum alis ramos profert foliis veftitos,
qualia exhibet Halimi Clufii figura.Radixlignofa
longa. Adultior inarbulculam excrevit aliquot
cubicorum, flores tulit parvos mufcofos,fubpur-
pureos, raccmofos . Semen tamen ex quo pro¬
diit parvum erat, comprelfum, fufeum, in Iappu-
lis , non ab.fimilibus noftrx Atriplicis lappacex
Monlpeifulanx, minoribus tamen Sc candidis.

Ac verb inter plantas quas a Valerando Don-
rez habemus. Halimi quorundam nomine , in-
venimus ramum lignofum,quem facile quis coii-
ciat efle magni fruticis , cortice obductum
tenui,modice iubinde cinereo, foliis veftitu ex ad-
verfo fitis , ad Zizyphi albx folia accedentibus, I
brevioribus,nccitafplendentibus. Ramuli unius |

f [faftigio rudimenta quxdam apparent , parva,

I coniformia.

Cluf tria Halimi genera proponit : Primum Ful
fub nomme Halimi Diofc. quem & maiorem & ctTf^
| latifolium appellat. Frutex cft, inquit, omni- maior.

I no candidus , Rhamno fimihsdpfo etiam candi¬
dior , eademque altitudine affurgens, mutes ra¬
mis ex una radice prodeuntibus , craflis , ligno-
fis, & fragilibus nullis rigens fpinis ifoJia Olex,
feupodus Rhamni, breviora tamen & latiora,
interdum rhomboide figura, alba, carnofa, quo¬
dammodo fplendentia,faponsaccidi.circaramos,
nullo fervato ordine temere nafcuntur. Flos F/0i
Olex pene, mufeofus, purpurafcens,racematim
fnfummis ramis cohxret : deinde femen latum Semen.'
Atriplicis , aut portulacx , quam marinam vulgo
appellant, copiofuin : Radix duraeft,lignofa, &
in multos ramos fparfa. Floret xftate,femen Aie- Riid,x-
tumnomaturefeit. Invenio etiam Decembri flo¬
rentem , & maturoJemine onuftum. Sic igi- Tempus
tur hunc legitimum Diofcoridis aA/f/^eflecen-
fet Cluf. & mitius genus Plin. Lufiuni Sal-
guedeinas h falfugine : Hifpalenfes Uarijma , quod
maritimis crefcat appellant.

Penx& Lob. in Adverfl deferiptio convenit
cum planta quam ^Valeranda habemus, & ter¬
tio loco depidtam damus. Figura autem quam
Lob. poftea pof -it in fuis Obf Halimi titulo, ea¬
dem eft cum Glufii figura.

iift

H I S T O R I AE P

Dod. Por¬
tulaca mu.
ri»a ramu¬
lus impro-
b itur.

Hahafum

Radix.

■Cautes.

■icllon du¬
bius m Ha¬
limi hijfo •

vr tr .i

Ruell

Rob. Conjt.
not.

C. B.iuh.

Herba coli

Ve»,

Lob. couie-
itura noua
de Halimo
Diofc.

Habet quidem Dodon. Iconem cum hoc titu¬
lo P orHlau Manni Ramalui-Sed nec titulum pro¬
bamus : necetiam illius Iconis RamulumPottu-
lacae marius ( de qua fequenu capite agemus, ra-

mulum ccnfemus. , . r .

Hal.mum verum Dalec. Tholofanbus l berbe

AuMafdoH.iAefi, Herba Colicis doloribus utilis,

in Hift. Lugd. fic defcribitur. Halimus frutex
parvus , radicem habet altam , inflexam, longius
evagantem, eradam, dtlram : caules nrtikos.Utius
in orbem terram opacantes , cubito altiores , an
eulofos.ramofos : folia multa in filiculis , per cau-
Fes, cauli u mque ramulos , imparibus intervallis

di lpofitis,acervatim cumulata, cratla, candida, cu¬
lex fimilia, breviora , quamvis Rhamno longitu¬
dine paria interdum (inc , qualia inlecunao ge¬
nere Halimi lui deferibit Cldf.[latiora Diofc.mol-
liora Plinio, utrumqne enim verufnelt, J c etiam
hyemc virentia , fapons primum quidem lalli ac

fabadffringentis , qualis in permultis maritimis
plantisucrcipitur, deinde [ubdtllcis. Semen pro¬
ducit lat‘um , candicans in luminis ramis copio-
fum. Hanc eandem Aureonem Plinio dici aiticC
Tholofsm hortis coli,«c tpor.te nalci. Bellomus
multis in locis Halinn meminit , icd lta.uc ex ems
verbis, quina planta fit Halimus lntelligete non
liceat. Amatus Lulit.etiam de Halimo fatis mti.-
ta,fed ita, ut ex iis Haliniura vixinternolcas. Nec
magis in hac hiftoiia libi conflare videtur An-
suili. .

Ruell. ScRob. Conft. inter nomina ponunt
Blanche putam, quod nomen Halimo nonconve-

Halimon primo loco f. nobis propofitum C.
Bauli. HalimonDiofc. & Plini j facit &Theophr.
quoque» Vtrumque genus Plimj , fylveftre i:
mitius /eu (itivum Tholofi nafei aitihoc quide in
hortis haberi, & ab iis Herbam Colicam vocari:

illam quoq; non loge Tholofa nafei. Ac pnotem,
quem latifolium eredum, fed&Diolc. & mino¬
rem Phn.Clu(.& Lob.dicit,i nobis fe accepifle fa-
teturin fuo Phy topinace. De fecundo, quem Ha
limum anguftifolium procumbentem vocat,Uul.
i. dubitat an fit Halimus vetus Dalechampij.

Nos autem quidem afletere nolimus Herbam

' Colicam vel Colicis utilem , Halimum e Ile , mli
prius nobis fit vifaSc probe cognita : nec etiam
revocare in dubium, qub referendus Halimus
Dalech. qui in Hift.Lugd. dicitur vocari Tholola-
tibus 1'berbi iuMafclou vel Maclou , ut & Dal. no¬
tat apud Plin. In Hifl. Lugd. Halimus Dalech.
diverfus traditur ii Clufi z. Cluf.j vero Halimus
i.idem videtur cum Portulaca manna mox delcn-

benda: vt iam non amplids ambigendum videa¬
tur an fit Halimus verus DaUum quo nullarauo-

ne convenit. „ •

Csterum nominaex veteribus hic non poni¬
mus. quia nondum certi qua: noftrarum planta¬
rum deferiptarum illorum defcnptiombus vere
conveniar. Primi fimus tamen quateunque ve¬
teres de Halimo prodidere. Poften certiora.n-

C'U1Quod fi negationem eximas apud Diofc. «edi¬
cas dixi ile Halimum Iptnas habere , ut Pena

& LobiConiiciuntinAdu.fruftraiam fint,quicun-

aueunum pridi^orum, Halimum ucrum vete¬
rum &Diofc.ftatuere audent. Nain,utquid,in-
quiuntilli, interfpinolas & vallatonas & finiti¬
mas, maritima cdm fit. recenferet. Nam qui ve-
Ica funt & holeracea, fecundo libro differuntur.
Credant igitur qui volent , unam ex nobis pro-
politisefle Halimum Diolc.acveccrum,ut certe

lantarvm.

elfe videtur, donec alitet erudianaif.

Potrb Halimi LuIit.latifol.Cluf.nonune femen Potus
accepimus Stutgardia a Cl.D.D. Schuvartz Medi- ren’P
co.quodin horto E.C.Moncbelgardienh fatum
pulchre in fruticem adolevit , «c aliquot annis
duravit hyeine repefirus. Tandem verb hye¬
mc afperiore.negligentius cufloditus.petiit.Rur-

Ifus idem femen a D.Robino Hortulano Regio
Lutetia acceptum» & in eundem hortum cbnfi-
tum primo anno in rainolumfiuticcm ad r.cubi-
1 tos altum exiliit: Aliis etiamnum ab aliquot an-
| nis durant aliquot arbulcuis hyemc repofitl , SC
! flores ferunt, in quibus etiam mifimus Stutgar-
diam in hortum illum Regium E.C. & Baiileam
Cl. D- D. Platero Iplendidum «c inftrufhffimuiTi
hortum colenti. Halimus primus Clufio pluri¬
mus fponte provenit Vlyffiponevicinilque lociS
ad Tagum, aut eius oflia Sc oeftuaria mati proxi-
rna, in fepibus rnixtim cum Rhamno aut (olus!
Hilpaliicemin fepibus. Natus etiam eidem fe¬
mine, quod Vlyflipone attulerat , quem etiam-
nnm apud quoldam rei herbarii ftudiofos ali exi-
ftimat-Verdm minus album fuifle att,quam nata-
| li loco,«c ampliora natium lolia. Atriplicis fere
magnitudine «c forma, cainofa tamen, Sc falledi-

Bis nonnihil habentia.

Halimus verus Dalech. five Herba du Ma/ilau ,
tcfte Hili. I.ugd.Tholofi in hortis colitur : Ipon-

in ii- in (% nik n q . nrYfertim ad viclin

: ce vero nafdtur in fepibus , pradertim ad vicum
i eribus luillianbus ab urbe diftantem, quem suintt
I Hjurens vocant, loco macro,fquaUdo,alto.

Dici eque Dalech. in annor, ad Plinium Tho- H.lugd.,
i lofe (ativum^c (ylvckrem Halimum dici L*herbe
| dn Mafclou Suipicamur vero nos Halimum Dio- ,

j fcoridis verum illimatum Dalechampio ideme(-^M>

' fe cum aalimo i. Clufii, quamvis icon Dalecham-
piodifpliceac,pou/rimiimqubdflores&: femina
atcinec : nec cciam folia in icone videntur rcfpon-
dere deferiptioni. Thdlolates Medici Sc lJhar-
macopcei poterunt nos ac pofleros docere , an ea
icon lit vera. Dubia etiam eil Dalechampu h-
des Clufio , quodfrudtumRibes vulgari fimilem
vero Diofcoridis Halimo , quem Tholofae in hor¬
tis coli aic j appingat.

Diofcoridis, Galeni , Sc Plinij vires Halimo Vl-res a
tributx ante dictar funt. Lulitani tenellas prio- fus.

ris Halimi cimas in cibos recipiunt , ficut & Rha- Ctbm.
mni. Cl. Eques Damianus de Goes, Halimi maio¬
ris folia cum furfuribus deco&a,& podagris, qua: voda^n

a caufa calida pro vcniunc, malagmatis modo cali¬
da impolita, dolores lenire afHrmabat,tefte Clui.

Halimi Dal. foliorum manipulum cerunt Tholo-
laces,6e ex vino albo propinant, maximo doloris
colici , torminumque levamento. Quamobrem. ^ *

J’ berbe du Mafclou vulgo vocant. Quod lac aura-
hat,ipsumque ac femen augeat,rationi valde con-
fentaneum elh Salfa etenim mtrosaque fublUtia, Lac ^
crafliorem fanguinem extenuat; , ut in mammas men a>
fluat, «c p.enetretfaciluis, fubadflringente,parces re‘
glanJulofas roborat, ad laflis matenam melius
concoquendam , dulqi, fanguinem copiofiotem
gignit: quoniam dulciain fnguinem facile com¬
mutantur. Ruftici vero pabulo fale conditodn pe¬
cudibus etiam lac magis affluere credunt.

PORTVLACA MARINA FRVTI-

COSA : qV/E HAL1MVS 1 ■ CtVS

POrtv lac a manni flagella ex radice pro- LJefcrl

ducuntur multa, pedalia plurimum ( quan-

quam «c felquipedalia obfervaverimus ) ram°“*

'<*J>or.

LIBER VII i ils>

hmttfnlh ^a’“lbicafitj1> j*j"a>lenta : in qui- fcripta APlinio. Saricvocit Gallici Pturpier ma-
Mtt‘h 'ni luoc,a,mmodo ad 01c-T Rhamni a. | rm, eanptcr Jauudge , & PouneUihe de mJ. Eam
u V d ?C ’ brcT,on effent • Pi-- porrb defcribit Larin. in folio. Portulaca ma
f p°«“l«fSativx .exalbida live ci- , nna difla exiguus eftfriltex, eoius ramuli duri ac
roris AlV a >,nterdurtlf'rt:'3'Iadrangalaria , fa- | lignofi : folia pinguia , carnosa , forml Portulaca:

[jce exuunt CmI“dt“ra "'l'ortc,stfanllltoftu- *mula,fed albiora & duriora iflofculi cauliculos
11 ' cxiiunc. in ramulorum extremis femen

copioium raccmatim congeftumfert , minutum.

parte fuperiore ambiunt, quales Blito aut Atrii
plici.necdiflimilefemen .latum ac planum, ra¬
dix lignofa , veluti ipfaftirps, qua: defluentibus
paucis foliis hyemem fuftinet. Huius vero &
alie lepcnuntur fpecies foliis candidioribus lon-
gioribusSc Oliva: fete fimillbtis Iknon raro quo¬
que altinres, auc ramulis teneriores, quales in
Lufitania Valentino Hilpanixregnoie vidilfe
Cluf icribit. AA/fi©- auteni cum alpiratlone,
differt ab A vuua fiiie afpiratione. Dodonarus in
fol. eandem proponiticonem , quam olim habe-
batjac prartercaaliaaddit , cui tituhts Portulae*
marina: ramulus: qmcicon effcin Ic.Plant.pag.395.

Clufius fiedeferibit. Halimi genus aliud fuprl
cubitalcaut lelquicubitale non affurgit ahitudi-
ne,flagellis potius quam ramis , adeo infirmis, ut
plerumque procumbant & humi fundantui^can-
didis quidem illis, fed minus fuperioris ramis:
huius folia oblonga, angufta, pingliia &carnofa,
cinerei & albicantis coloris.: flos fummisflagellis
racemacim cohaerens innalcitur herbacei fer£
purpurafeentis coloris : deinde femen fuperiori
pene? Ti mile , paulb tamen minus. Floret quo
fuperior [ Haliluus latifolius ] tempore. In mari-
timisregni Valentini nafeitur : vidifle & legilie
etiam memini, ait Clufius , in aggeiibus illius in—

•'iliC , quam duo Rhodani cornua faciunt intet
Fanum D. /Egidii & Arelatum , cum Monfpclio
\rcl.itum,& indeMafliliamproficifcerer. Alitur
etiam a noftratibusin hortis, Alebat etiam Vien¬
na: I< '.Aicholtzius infignis Medicus , adeo proii-
fico femine , ut plurima: illi plamula? fingulis an¬
nis ifponie nafcereutur. Ad Halmi etiam genera
referri potefl alia planta , non modo in maritimis
edite ranci maris , fed etiam ad Oceanum.fi-
tis , ut in aggeribus Flandria; , Zelandix > & ho-
landix nafcens.Flos etiam extremos ramulos am¬
bit racematim, ex herbaceo purpurafeens : dein¬
de femcyi fecundo fi mile. Cuius turiones & fo¬
lia FJand ros, Occani accolas,fale condire fole-
re tradit , & in ufum fervare , non fetus acTyr-
heni maris maritimis vicinos, fceniculum mari-
aum. Alter Halimus , fylveflre genus Plinii vi¬
detur , cui tenuiora folia tribuit : illius vulgare
r.oriien mihi ignotum , tertius vulgo Portulaca
marina dicitur. Omnes autem perpetua funt
fronde, & aliquid affine curri Atriplice fylveflri
habere videntur , & forte etiam facultates non
diflimiles.

Matthiolum fequitur Lacuna , & Alimum So-
lini putat, quafi htec tantopere famem arceat: &
tamen ipfe Halimum Icribit , cilm Solinus Ali¬
mum feri p ferit. Sed profe&o non tam in hoc, LacuhA tr'
quam in eo decipitur Lacuna, quod utique intel- ror'
ligeris Portulacam hanc marinam 3 is interim fua
icoqe nobis obtrudat Liguflrum , error-e fiimis
craffo. Hift. Lugd. tradit tertitim Halimi genus
CiufCrithmum e fle Diofc.Ital. Sidone.

De ea Peha& Lob. in Adverf hxc inter alis
habent. Marina planta Portulaca foliis & facie,
quam Crithmum Deofc. putarunt : nam nihil vi-
5 detur obelfe autdeelle,qu6 minus Portulaca fit.

x .... »-uii^tiiuuui.u j rm

praecedentibus floribus , qui ex viridante in pur-
punljum quoddam vergunt , Bliti aut Atriplicis
tcieumilcs. Illi radix lignola , vivax, velut &infa
llirps , qux deciden tiBlis paucis foliis hyemem
lumnec.

Putat Adamus Loriicerus,Halimu eam e fle plan¬
tam vuas ferentem quam vulgo R.bem vocar.t:

Sed cum hiuus folia non correfpondeant oleaoi-
neis.led potitis vitigineis , eum plane halluci natu
clle conflat. Halimi meminit etiam Galenus Hb.
ff.hmpl. med.vbi dicit i Illius plurimum in Cilicia
piacipue cile prouentu, ibiquc recentia eius per-
anina efitari , acinpofterum futUra vfui etianvre^
poni,&c.

Halimus, qiiiaDiofc.defcribitur, etfialicubi
forcaUis proveniat in Italia: tamen qui illam Mat-
thiolo oltenderet, adhuc reperit neminem Hali
mus Muuritanis Molochia & Atriplex mannus ap¬
pellatur. Cuius htflonam referens Serapio narrat,
quod eam venale circuferchces in manuales fafci-
culos coponunt , & per Babilonia clamitant Mu-
lochia,Moiochia:quod manifefta indicat Halimfl
apud Mauntanos herba poti dselTe, qnamfi uticf
vel arborem, eamque fortalfe , quam Plinius ma-
mimam ac £d-
fam prodidit.
quo fit,vt falfam
quandam her¬
bam (inct.lacEi
do ne vulgo ap¬
pellent) qu x fre-
quemiffima in
littoribiis Ve-
] netis prbvenit, ,

1 hanc eife pflta-
veiit : quippe
quod ea inftar
oleris in cibo¬
rum ufum reci-
piatur.FoIia fert
Oliva: fimilia,
crafliora tamen,
ac perinde fere
pinguia ut Por¬
tulaca ,fnbalbi-
da,la:via, fapore

fallo. Caules emittit albicantes, tenues & lentos,
in quoiumfummitate profert femen minutum,
raccmatim cohirens. Nafeitur frequens prope
Tergefti mcenia circa fafinas , ubi etiamfepara-
tim, nec miniis copiofa vifitur Atriplex marina,
qua: fylveftrem maxime simulatur. Quanquama-
pud Mauri tanos Atriplex mari na idem efte vide¬
tur cum Halimo. Sed inter fe differunt : **/«©-
Gr.xc. Lat. Halimus, Arab.Molocfiia. HxcMatth.
cuius icon bene reprxifentat hanc rioftram Por-
tulacammarinam. Halimi alia fpecies confpici-
tur,diverfa^ procedenti [ Halimo latifolio Clufij]
locis maritimis proveniens # planta valde fimflis

ei,quamDiofc. tradit pro Halimo, qua comedunt ‘detur obelfe autdeelle,qu6 miniis Portulaca Iit.
in Creta,5c vocant Sandalida , ex qua, provt in- j C.Bauh. inPhyt. Halimum 3. feti Portulacam
tellexit Anguillara, in Sicilia fiunt fepes. Portu- marinam,Halimum vulg.Matth. Halimum lylveffi
iaca marina videtur. Dodon. Gallico Grscorura Plin.unam eandemquefiauc cenfet 3 liccc aliqui
-Scnominatim naliny fecundi fpecies de- nalimum cfle negent.

Tom. | Y

3

i;o HISTORIAE

locus. Nafcitur Portulaca noftra marina copiosi m j
aero Narbonenfi inter Lacum falfum & mare. In
maritimis Zelandis, Flandri*. Hollandue agge¬
ribus & tum ulis arenofis Portulacam mannam
etiam Egigni*1 Icribit Dodonaeus , & alibi fimilibus
locis .ac luito ltienfe cum flore potiffimum

Cateriim , cum Dodonaius ita -validam dicat:
non temere dixerim , fapor id non demonfaat.
cumis fit tantum falius . & cultus falfugmem de¬
ponat. Ipfemet pratereaDedon. quali fenten-
riam mutans .» poftr. hift. in folio ex Galeno di¬
cit tantum maiorem cius partem calidam elk
temperate, cum humiditate non concofta , dc
flatuofa. Enafcuntur apud nos [ Zelandos J in¬
quit Lemnius , pafTim aliquot herbi falfuginofo

fucco imbuti , ex quibus fal, fi aliis denega-
lf tum fit , facile elici poteft, atque in domefli-

Vires &
temper.

PLANTARVM=

cum ufum depromi : qualis eft Portulaca mari¬
na Halimo afhnis,ut etiam adnotavic Matthiolus
in eruendis herbis acer & induftrius. Hanc no¬
dares sftate delinente condiunt, ac muria aC
fervatam , aut rudi lale obrutam in hibernos
ufus reponunt , ut Hifpani Olivas , Cappa¬
res, Crithmon , Empetron. Excitat enim appe¬
tentiam acfaftidianaulcamque difeutit , fi quan¬
do ventriculus pituitofis humoribus opprelfus,
vel etiam biliofis , cibum refpuit. Tota autem
j herba, ufque ad feminis quod minutura eft ac
I racematim dependet, maturitatem , portulacam
I przgrandem hortenfem ac fativam refert; quam
| Patricii etiam fale rudi ac fcabrofo obruunt ad
I excitandam cibi aviditatem : An autem hxc
| Portulaca manna Halimi nomine fit defignanda
| nondum ftatui , quum illa famem cxcitct,ifte
I vero arceat.

TINIS LIBRI V 11 J.

HISTORIA

HISTO RIy£

VNIVERSALIS

P A N T ARVM

LIBER NONVS-

BE ARBORI BVS CONIFERIS ET RESINIFEAlS.

NA t v R a fylveftrium arborum , magna ex pari c {poni e /ita provenientium , dicta eft Nihilomi¬
nus fylvxrum & ipfx rcltant incoU Conifera &Refinifert , nullibi Uniis lu/centcs , ut & foU re
VIX cautarum admittentes confinium, ingentes occupent filvus , nec latiores ex aha fla arbore inven¬
ta fine : quippe qua raro cum aliis j five iomejltcis, five fylvdtnbus coeant , fiaetutemve ineant Adeo
etiam in Ini fu i gtnerts confert, um mdiflubU, natura vinclo diligitur. Nec inter illarum genera qua.
fat multa , maior refertur affinitas. Namufque adeo arcta , ut aliud oenus ab altero vix face diti, mile
cernatur : tam fim, llnno caudice , fronde, flore ac fructu : nec nifi ab his, qui eas magno 'ludio & fit-
qtienti converfanoue coluerint. J

Ha funt illa arbores, odorato fucco pra aliis ita manantes , ut w ;toXboi o' per excellentiam Refini-
fcra d,cU. Alias tamen Onens habet, alias Europa. Qua mterefl Afia , utrinque quafdam habet. Ita
(jrtn odoribus (na pretia habent fjlv a: eramque per fe mna fmgula : iuvit tamen prodigam & petulan¬
tem luxuriem ea omnia mifccre , Ce cunctis vnum odorem facere. Ita reperta funt Vngutnra.. Atque bac
tfl luxus e eundis fupervacu, materia : quam Jane natura falun tantum ac utilitati hominum pepere-
rat. Nunc if a patrocinia qutjita luxui, ut per hoc ,m fumatur ad vitia. Margarita gemmlque ad
bteredem quidem nanfeunt: velles prorogant tempus : aurea ©• tx argento fabricata pocula fibhique fa .
m,ham qumodocmqne ornant , na pereunt : Alt unguenta silici exarans , ac fuis moriuntur horis -vide
rem mortuam i.xert Iurifion/ult,. Sed nihil leges , mhil edicta illorum hic potuere, summa comma-
dano eorum , ut tranfeunte femina (atque u tinam nor. r & -viro, qttanqumn folo foemineo ) odor invitet
etiam aliud agentes , nt qualiter fentiatiir , t unquam ab aliqua fui parte corporis , canum more , non la¬
teat etiam mares. Illa fiunt: nec abfy.ie immani fmptn. Tanti emitur voluptas aliena. Etenim odo¬
rem qui gerit , ipfe non f emit. His veftcs, cbirothecas , velamina, crines , ipfaque etiam tergora inficiunt.
Ac, mchercule iam quidam etiam n portis addunt , r antique amaritudo cft , ut odore prodico fruantur ex.
nrraque parte corporis. °

Nos falut i potius confidentes hominum ac utilitati , falutares has Pronoea opes tanquam in officina Ae-
fculapij exponemus, arboribus fuas & cognatas refinas inferentes.

Abies f oe mina sive eaath ©ha ei a.

C A P V T i.

Tora, i

R^celsa. eft arbor,

(§P £<§ atque fpeciofa plurimftm, ^eferiptid
ramis deculfatim in alios Rftmt
minores divilis, in orbem brachia¬
ta , ita , ut velut alas expanfar vi¬

deantur. Surfumverfus

magis r

gifque gracilelcunt frondes , do- Tronder
nec pyramidis fere formam attin- Lignum^
gat. Ligno eft albo , refinolb,
odorato , fibris re <5tis ita in ter tex¬
to , ut affulatira facile per longi¬
tudinem fcindi poflit , cortice o.b-
tecfto , exteriori Ixvi , & candi- Cortex
diore quam Picea, Inter utrum¬
que tumores ceu folliculi oriun¬
tur parvi , qui, ut refina exftillet,
aperiendi : qiias clara eft & alba.

Ramis porrb utrinque pe&inadm
difpofita , numerofo agmine folia
haerent rigidiila , fiiperne viridia, ^wr-
gUbra : ihferttd car^iicantia 3 aut

a*i

historiae plantarvm

G az.*

ror.

cinerea, Unii' viridi cHftmfta: Scd^iimPicea

1 .itior.i , molliora, lxviot a, nnnulqu e acuta: qtu-
'Ab«s aPi- Camenam bifido 'mucro ne donata: Quas ditte-
?#"'■ rehtias non agnofcentes plsriqoe cum Picea
UttZ" confundunt. Omnis cius frons tali foliorum
-F./M, politu ftipatut , ut compreffam dicas. Adul-
tioresverb fafli arbores, inquit Cluf. talem fo¬
liorum ordinem non fervant , folia quoque rigi¬
diora , obtufioraque redduntur , e quotum alis

N »<*»>'*- nucamenti quadam prodeuntparva.atqueex i -

»*/«//. lis Iuli fingulares breves, qui non multo polt in

rhTtmli. flofculos expanduntur. Fit etiam aliquando , ut
in annum liquentem ifta nucamenta perdurent.
Cm- Conos fert oblongos, ovatos fere, lurfum ver¬
gentes, Pice* vulgaris conis breviores &craHio-

Sauamms res : Squamma: vera latiores multo breviore -
que & veluti hirfuta: , vel levi exficcatione cadu¬
ca:, ut in Pino Cembro. Neque enim haerent,
utin Picea, Pino, atque Pinallro. Inter (quam-
mas lingulas vcltlti lingua quardamtmmet , :
stmnx. fquamm,x radice exorta: ad cuius latera lemma
hxrent alata, maiora quam in Picea , odora¬
ta, mollia , oleofa. Ex conis refina quoque
liquida exftillat. ,

,. , Ex coniferis Screfiniferis ergo perpetua fron-

fZl " de virens Abies eft [ex*™] cui autore Thcoph.
jtxmi. rami funt ordmaci.utimque miro ordine relpon-
dentes. Sed priufquam ulcerms pergamus
' in contextu Tlieopbrafti , nota Gazam
legere Roboris , non Abietis. Male fane, cum
Sc Philolophus Abietis ramos ordinate difpoli-
tosferibat : Sc Plin. Abieti ordinatos. Robori
Tbeoph. lr- inconditos attribuat. Sic igitur legit Scalig. &
i?i« nfi- jtncndau^s.-ntVjSkloViTOxE, *
tm" ' slixiiMi. Namque li lunt x*-ra»*A«f , non (unt ai

iTjyt. Notandum etiam c(w a Plinio &
Tlieod. nonnnunquamtamum, interdum quo-
que nodum interpretari : ut &Theophraft. vari 8
C*U*k-. utitur. Quod porro Theophraft. alia cultum
non patitur nullum pati tradit, ut Abietem, & ad nimmam,
qua: loca frigida , nivosaque adamantsadhuc ho¬
die experiri licet.

Sed redeamus unde digredi fumus. Abies
e procera eft , & longo caudice , ficca &fiflihs.
Nec huiufmodi differenti® natur® deneganda:
fLlnt , nam fidilis Abies reda meatuum magnitu¬
dine , quamvis nodofaut Pinus [ *eW ] Sed
nodiofiores foemin is mares , ubi fexus uterque
haberi poteft, ut Cupredus , quarum nonnulla
binis , quidam tertus , ali® quinis & pluribus
nodis , redis, quemadmodum infixis, citeris au¬
tem minime : quam ob rem Abies validi (lima eft
CurWi- Lignola porro huic medulla prxeipue quod plun-
mum ted® ingerat. Radix ei una tantum data
Meduli* Ii- cft }pr®grandis,ut in imadefeenderet, parv® au
tem complures ab illa exirent & nervofx , qu£
* **’ nullam penitus proferre fobolem poliunt. Ad
locus. longitudinem apta potiflimum augen. Locis
denique fuis melius augefeie, & enodior,amplior,
Macedoni- pulchri orque exeat. Sic Macedonica prxftantior,
ca- quimParnafiac®ter®que, fpedattir. In totum

Tarnnfia. omnjs fylveftris materies pulchrior & commo¬
dior & copiofior parte montis Aquilonia , quam
<0ld' Meridiana, enafatur. Folia habet multifida &

Caudice
longi .

Fijjitlis.

Nodofa.
Abietis fe-
XU4-

mei IV-Udim, umiucui. X - -

spinofa fo - quafi ferrata , in extfefliis fpinofa [In extremitate
/?,*. J pungentia ] alarum modo , femper in minores
pennas definentia, ut tota fpecies fit Filicis fccmi-
n®, adeo denfa,ut neque nivem , neque imbrem
tranfmittant. Quod enim fpinas omnino pro fo-
lus habeat, nullum inter arbores eft. Succum
fert pinguem, oleo fuma :Sc refinofum : ‘Arnen-
£vwn fi ye florem Croci colore, paulb ante Solfti-

-::tu'‘.

F/ff. '

dum: Frudtum poft Vergiliarum Occalum de-
mittit. De flore Abietis , quod Aid. cod. & Sca-
liger tradit, -mky.i m huncefle , libi minus conflat. ^ er VQtAeu
Scribit enim alibi eundem v.?ov/.tw , atque ita res (Ur.
eft , qua- in Abiete diligenter confiderem»

Provenit tantum femine : radix enim nullam pe- F’°
nitiis proferre fobolem poteft. Declfo cacuini-
ne inarefeit radicitds eodem anno.

Evenit peculiare quiddam Abieti, cum enim vraafo ca
przcifa, vel aliquo pafto diminuta afflatu fuerit,
circa 1® veni partem fili caudicis (habet enim qua- r££erm,H*
dantenns l®vem , enodem , fimilem ac etiam
iquiparantlnm naviculx ;) mox circumnafdmr
paulo exceliitatc inferius , quod quidam arem- circum*
auftionem , al \i e ircum agnationem appellant, colo- iho.
re nigrum , duritia ultra modum , ex quo crateres
Arcades conficiunt.

Illud quoque peculiare hic eadem in re Abieti

accidit: cum enim ramis omnibus ablatis , cacu¬
men decideris , mox moritur: ciimvetb infe¬
riores, proxima 1® vi illi parti pr®cidens,quod ie-
ftat vivit, & agnatio , quam modo dixi circum id
fieri afTolec: falicec quia vegetius ac viridius eft.

Crcfcit primum in excelfum quoad libere So¬
lem accipiat. Neque ramus ullus, neque germi¬
natio lateris, neque craflicudo intenm faditatur:
pofl in profundum , latumque incrementa capcl-
fit , atque ita ramorum exortus , & laterales ger¬
minationes fequuntur.

Germinationem intermittit, terque turget, ter-
que germina edit. Ideo Si ter fquammofa dicitur: Germm
omnis enim arbor cum germinat, fquammas cor-

Ab ulcere ampliori altiorique nihil offenditur, ^ <1

nec ulla ex quibus refina colligi poteft , cum teda
difcindicur. A .

Arcades autem eam medulla tota exempta in¬
terire dicunt. ,

Materies eius primo turgore coloratior red-

dltur. Cadendi

Vere cum germinat, exditur. ,emPtM

Montibus propria , qu® nafei m planis nequit, LocUfc.
fedin umbrofis pulcherrima, Sc apricis haud U-
milis fibi aflurgit. Itaque in Arcadia circa Cranam
vocatam loco quodam concavo & filente a ven¬
tis , quem nunquam Solem attingere aiunt , plu¬
rimum tum longitudine, tumcramtudine exte¬
ris prxftac , non tamen pariter frequens , neque
pulchra cernitur. Nafcitur quidem in montium
cacuminibus, locifque algentibus , fed non in ex-
celfiim , ficut etiam circa Cyllenum promonto¬
rium evenit. In Afia Abietem parte fuperiore
Syria , itinere a mari qilinque dierum , enafei ne¬
gant: fed in India vifam in monte, cui Mero no¬
men, affirmant, quo Liberum patrem ortum iabu-
1® aiunt. Harpalus vero in Media tantum eam
locare contendit. In Ponto verb deeft , & oiti-

ninb quxtedam in fe gerunt.

Cxterum , Abietis [ r iUnt ] qu®dam mal-
’ cula [^Tw^pevfieu Picea Latinorum] &qu«- xut ^
d«m fccmina ( iJ.r» ,] eft. Diftant inter ferenn\

fe foliis. Mari enim acutiora, magisque pungen¬
tia , flexaque magis : Quaraobrem afpe&ucri -
pior tota arbor videtur. Quiu 8e materia diffe¬
runt: Nam fcemin® candidior, mollior, opeii-
bufque facilior, atque totus caudex procedor:
mari autem variatior, latior,dudor , medulla re¬
fertior , atque in totum afpe&u detenor.

Nuci maris pauci nuclei parce priore lntunt : F®-
rainc nuilz omnino, ut Macedones referunt. Fo-
ho m pi nn atum atque i n anguftius te nden s, ut to -
tafpccies concameratum fane lmujctur : hraileq,

1 ootimmum

LIBER IX.

potifflmiim cyathis Bcetorum appareat : denfum
adeo eft,ut ficc nivem,nec imbrem cranfmittat.

Diftant vero inter (e multifariam Pinus &
Abies. Hxc enim magnitudine excelsi , longe-
t/ITX <Iue ^ino Procel'ior! Differunt etiam ligno non
j 1 Alt,, paulum. Nam Abieti nervofum , molle , Ie-

me. veque. Pino autem tedacetfm , ponderofum, at-
<‘o. que carnofius. No’di [idem alibi dicitur de ra-
'(*- misjpluresPino , fed duriores Abieti. Quin &
reliquis fere omnibus duriores , cJuanqUam rrtol-
I. Inis figrulm eft. Habet, ut Pintis Aegidem, ita Abies

\n Album ,didum Luflbn, velut xgidi refpondens,
nili quod id album. Algis vero gratius colorata
eft 5| quoniam cedam’ gerit. Spillum hoc & can¬
didum , pulchrumquc ex arboribus iam vetuftio- i
ribus gignitur: Arcades ambo xgidem vocitant,
tam Abietis quam Pini, & copiofiorem clfe Abi¬
etis volunt , fed meliorem Pini: Abietis enim to¬
tam commodam [candidam] levem, (pillamque:
Pini vero exiguam , & crifpiorem N leviorem, in
totiimque meliorem. Abies veio etiam c/r-
cumau&ionc , five agnatione , quam fuperifts dixi -
mns,aPino untmguittir. Prxterea tunica min -
$iplici Abies conflat, inodo Cepx : allidud nam-
ts. qwf ttmicx cor.fpedx 'lubditam alhm gerit , at¬
que exilis tota conftat. Pinus ad hxc plus quim
Abies corroditur a teredine: hxc enim amara" eff ,
me. Pinus vero dulcedinis nonnihil habet , coque
magis quo fuerit teda refertior. bmncScmm
[ arbores ] teredinem fintire affirmant , prxter-
quam Oleaftrum & Oleam , quas amaritudinis
caufa , neque teredo , neque tinea rodit. Quod
autem hic in Theophraft. Gaza typdv non lbgir,fcd
> dubitat Scaligef, an veram ledionem rd-
,r. tinucrit, cum Abies' amara tion/it, fedficcior,
quam Pinus. Is autem legi c. Tradunt etiarti
Abietis , cum germinat , decorticatam materiam
aquis inoffenlam , durare poife. Patuitqueid
apud Pheneum ArcaTiar. cum obtrufis faucibus
U ’ * campusin lacurri redundavit . tum enim dudis
pontibus ex Abiete , cumampliiis extumelceret
aqua , aliis fuper aliis fabricatis , poftea cxtriifts
obturamcntisjiinda erupit, difceilitquc , ac Uni-
verfa materies, incorrupta comperta fuit. Ra
riffimaeft medulla , pergit Theophraflus, Abie¬
tis, qux pondus fttbftinet valide,ut Pinus, quam-
Vis utramque reniti affirmant. Medullam ( ut fa¬
bri aiunt) omnis habet mateiies , fed conlpeda
potiffimum in Abiete. Nunc humor ipfe qui-
bufdam in lachrymx modum gignitur , ut Abieti,

( hi qua , ut & Picea ,cum ligni sdeguftatis vulnus
y ' intulerint, fit Refina, de qua poftea fub Peuce
Sed hxc forte prolixius ex Theoph.dida fufficiat.
Audiamus Piinium. Peregrina, inquit, viefe-

batur, quoniam non erat fuburbana, Abies. Abi¬
eti expetita: navigiis rami , ut Picex , pene fta-
tim ab radice modici , veiut brachia , lateribus in-
hxrent. Situs in cxcelfo montium, ceu maria fu¬
gerit : nec forma alia [quam Picea:.] Materies ve¬
ro prxeipua trabibus , & plurimis vitx operibus.

Abtes^Uc omnia dlia genera qux refinam ferunt,
acccnfa , fuligine immodica , carbonem repente
expuit , cum eruptionis crepitu, eiaculatiirque
fetu* Iunge. Abies perpetuo viret, nec facile difeer-
nitur in fronde, etiam a peritis: tanta quippe na¬
talium iriiftura eft. Abies e eundis ampliffima
Am~ eft, SMosmina ccia prolixior,materie mollior, uti-
fiorque, arbor rotundior , folio pinnato dcnfa,
ut imbres non tranfmrttat , atque hilarior [ intui¬
tu] in totum. E ramis generum horum panicu¬
larum modo nucamenta fquammatimeempada i
rw dependent [fallitur Plmius; Sui enim funt & La.
Tom. I.

' r ici coni,vclut:Pino,fed minores, Sc Cupreffinis
fi miles] Laricis. Hxc Abietis mafculx , primori A^es
parte nucleos habent , non item fceming. Gigni- cttla‘
tur & in Abiete Cachrys , poftqua folia cecidere, Cacy
hieme durans,. Montes bt valles diliget Abies, y
cui folia non decidunt : funt hic infedapcdintt Foti*.
modo &: Picex & Abieti. Abies tripartito inter-
mitt t ac terna germina edit:ideo & inter fquam-
mas corticem' fpar git :quod omnibus arboribus Germen.
in germinatione evenit , quoniam prxgnantium fnt,iex-
rumpitur cortex. Eft autem primum eorum [ger-
minum ] ihcfpientc Vere, circiter quindecim dic-
bus. Iterumgerminat tranfeunte GeminosSole.

Sic fit, ut [ prima M. fumma CH. ] quima cacu¬
mini impelli fecuti; appareat, geniculato incre- 3-
mento. Tertium clt" cmfiem ad folflitium brevil-
fimum, nec diutius (cptenis diebus. Clareque
& tunc cernitur excrefcentium cacuminum arti¬
culatio. Abies floret coccino [ croceo ] colore Flos.
circaSolllitium , femen vero reddit poli Vergi- Semen.
Iiarum occalum[ alius legit circa diem nonum
Decembris. ] Efl ordo ramorum Abieti . Piccx: i<xprJiTr‘-
Et Abieti quidem fubrccra diviftira, rami que in *
ca-lum tendentes, non in latera proni. Miruim, deAbtetc.
cacuminibus eorum decifis moritur : totis vero lA.\6,c. 50;
detruncatis , durat. Et fi infra [intra M. & CH. ]
quam rami fuere , p'rxcidatur , quod lupereft,
vivit: fi vero cacumen tantum auferatur totamo-
ntur: Abieti fuccifx humordiu efl-lnit. Hxc in¬
ter arbores altiflimas rediffima. Navalium ma- ^VJ
lis antsnnisq- propterlevitatem p aufertur Abies.

Ab.es admirationis prarcipiix vifa clt in navi, Abaspro-
qux cx ATgypto Qaii principis iulfu,0 bclifcum ifi dtgtoj* mu*
Vaticano circo flatlitura, quatuorque truncos £n,tl*^ln^s-
lapidis c:u[<Jem ad iiiftincndum eum adduxit:
qua nave nihil admirabilius vifumin mari certum
cft. cx x. vel ut alus, cxxx. modidm Lentis
pro faburra ei fuere. Longitudo fpatium obti¬
nuit magna ex parte Oftienlis portus latere Ixvo.

Ibi namque demetfa efl ^Claudio pri'ncipe,cum
tribus molibus , turrium altitudine in ea exxdi-
fic atis obiter Puteolano pulvere, advedifque.

Alboris eius crafiitudo quartior hominum ul¬
nas complectendum implebat. Vulgoque audi¬
tur o&oginta nummorum tc pluris malos ve¬
nundari ad eos u Ilis, rates vero connedi quadra¬
ginta leflertiis plerafque. Pondus fnllinet valdd
Abies etiam in tranfverfum pofita. Firmiffima ad A^‘es T.0}7~
tedum Abies. Eadem valvarum repagulis , & ad dert
q uxeunque libeat in tjpftin a opera ap ti flima , fi ve Ydonlu
Grxco, fi ve campano , five Siculo fabnex artis Ad bfer*
genere Ipcdabilis , ramentorum crinibus, pam- wtejhnu.
pinato femper orbe fefe volvens ad incitatos i'un-
cinamm raptus. Eadem &' curribus maxime fo-
ciabilisglutino , in tantum, ut findatur amc,quSi
folidaelt. Non faflidienda hxc quoque fcientia,
atque non in ultimis ponenda, qiiando quihul-
que fatis umbra , aut nutrix , aut noverca cft. Abi¬
etis quidem quemcunque attigerit, non dubie
venenum eft. Et hxc funt, qux paffim PliryuS *>r* *tMe’
in fuis libris memorix mandavit.

Difcorides arboris huius exprefse non memi¬
nit, licet nihilominus eius refinx vocem annoca-
rit , de qua infra agemus.

Meminit Homerus malum in navi ex Abiete
fuilfc, qua Telemachus Pylum navigavit.

icrov CidcLVVCV KOlFtJf iVTCoZte UiTcfutlZ

I . . z.Ttjaztv ae^cLVTzr-

1 Apollon. Rhod’ appomvT/Kay. celebrat Filium Io-
1 vis [ Herculem ] in filva oberrantem ^

\ Vt remum fibi ipjip araret ad manum aptum.

Ilnvemcdein Abietem hinc inde digrellus, nequi
X }

Abiegna

trabs.

Elate.
Supinus
Acetum
M as & fcc-
mnut.
Ignem faci¬
le concipit.
Pan infe¬
rior S apt-
nca dicitur.
Superior
fujhrna.

Plin. nota¬
tur.

tem.

Ennius eam navem qua Iafon cum Grxcix
Heroibus in Colchidem vedtus eft , ex Abiete
ftrudtam fuiile memorat.

V tinam ne in tumore Felio fertioribus
C&fa ceadijfet abiegna ad terram trabs :

N eve inde navis inchoanda exordium
Cepijfet , qua nunc nominatur nomine
Argo.

Virg. Georg. 2.

— Et cafus Abies vifura marinas.

Claud.

Apta fretis Abies , bellis accommoda Cornus.
Sed &haftas ad prxliandumex Abiete fabrica¬
tas effe,notat Virg.

- cuius apertum

Adverfi longa tranfvcrber at Abiete peftus.
Abietem materiam vulgo notam dicit Hermol.
ac ideo eius hifloriam omifit.

Quas Grxcis Ik&th arbor e ft , ait Ruell. Gallis
& Sapinus & Avetum dicitur, Latinis Abies.

- HxcPinonon diffirailis. Eius alia mas eft , alta
fccmina. Procreat & alit termitem , ab coque vi¬
tiatur. Ignem facile concipit , vehementdmque
flammam eiaculatur , quod raritati acris , qui ei
infidet, refertur acceptum. Pars arboris interior
enodis, eicdlo torulo adinteftina opera compara-
tur:& Sapinea , fi Vitruvio credimus, vocatur.

Superior nodofaduriorqueFultcrna dicitur. Pli¬
nius videtur Abietem cum Palma confudifle, qux
Medicinx confert germina , folia & corticem.
Nec Diofc. nec Galen. ufquam in arborum cenfu
Abietis meminerunt. Quam Grxci vocant Elai¬
ten, non eft quam Plinius aflerit Abietem. Sed
idem potius cft Elate , quod Spathe. Abiesreli-
nam fundit celebratam , quam Gallicum vulgus

HISTORIAE PLANTARVM

non nofco diferimen inter Abietem & Piceam

plurimis gravatum ramis , neque multum viren- (de Abiete, Picea, &Sapino .(aris demonftrat/e

thitto i. e. impello & prolongo: quod in prxcel-
fam proceritatem affurgat: atque etiam hac ratio- Abivunl
ne Abietem didam elle quod in coelum abeat.

Quod autem idem ait Macrobium Abietem inter
felices arbores annumerare, nondum in eo inve- Felix arb ■

Elate, qua
Spathe.

^ietaGaL Avctam vocat. Et hxc de Ruelhi opimone;

lorum qui nec Abietem Latinorum [ «**7w SvMutir
Abies Lati- Theophraft. ] | nec eorundem Piceam [ etf
norum. j ritg Jefcribit. Prxterea non diflinguit nili

quatenus in genere quxdam ex vcteribus,& po-
tiffimum ex Plinio (.quem tamen non nominat )

Latinorum. Tradit autem inibi Ika -nv didtacn ab f*/*/**

Petr. Berch. quoque non videtur diftinguere pgf Sg^
Abietem, (cui folia tribuit acuta, parva ficut Pi- „0,.atiiS
ni ) k Picea , cui folia acuta.

Nec etiam qux & qualis fit Abies fatis decla¬
rat Cord. in Diofc. Abies , inquit , qux Grxcis Cord- »»'

iham, ea eft fine dubio , qux k Germ. £in <E&n? tur' j
nc , appellatur ,fimiles Picex filveftri conos fe- Cuu/Jl
rens , fed torofiores. VX)ci0 (Ejj«nnen,ut tradit C£X

Io. Stumpf. lignum afperius , durius & durabi- I

Iius eft , mimifque relinx fert , quam Kott
n«n , fed pulchriorem & adufum medicum me¬
liorem , quibufdam dicitur (Traubad? , ab aliis
Biilbad). Ego autem tale lignum non Abie¬
tis cire dixerim, led potius Picex tnbuerim:Con-
fiderent diligentiores.

Duo Abieris genera, nigrum feu rubrum , Sc Abieti^
candidum Tragus agnofeit , ac utriufque folia la-
tiora , fed breviora , pineis foliis effc dicit , Rof- r ,

gerunt,

rmaA

fol>

marini pene fimilia : atqj ramulis crucis formam Ramum

rincruf.*' recenfet: cur ad hoc caput non refert Piceam La-

tinorum, qux Elate mas Thcophrafti. Cum Pino
Rue l: tax u- etiam non video tantam fimilitudinem , ut Pino
tur. non diffimilis fit : unde fi Picex jLati norum non
diffimilera dixi flet, melius authoritati fux con-
fuluilfet : nulla enim arbor cifimilicr , habet ta-
rhn <*indi- men manifefla diferimina. Prxterea nimis genera-

liter feribit, quam Grxci Elatcn vocant, non eft
quam Plinius aflerit Abietem: hoc enim falfum,
quia quamvis aliis quidem quibufdam Grxcis
Elate non fit Abies,fedPalmx pars, utDiofc.Ga-

leno , Paulo & Hefychio , quos citat Ruellius:

Sapinus.

Acetum.

Attamen Elate Theophrafii eft Abies & Picca
Plinio:Et Diofcorides ipfe pn Tnlw refinam, tEamlus
Abietinam nuncupavit.

Car. Stcph. Grxcis Elate didla, GzU.Sapinus 8z
Avetum , ea eft arbor , qua in Gallia Lugdi.nenfi
& fuperiori Germania , non folum in xdificiis,
fed etiam in domeflica fuppciledtilc lignea utun¬
tur. Abietis trmico^ad radicem , vel intetdum ai-
A*aricu* ^f*s,ubi arbor & lignum carie tentatur, fungus,
Caro/, ste- vel adnatum , fimile fungo grandiori , rafcitur,
phan Up/us cui nomen de l’ Agaric. Idautem in Deiphinatu
Fungus a- frequenter reperitur. At Car. Stcph. imita.
bjerunon tus R_Ue]liain , non novit diferimen inter Abie-
cus!^' tem & Piceam Latinorum : Agancus in Deiphi¬
natu non eft fungus Abietis , fed Laricis longe
Porta igua- diverfx arboris.&Fungus in Abiete non poteft,
'» nec debet furai pro Agarico. Porta in vili, capite

obtinere : Verumque, etiam Refinam puram Refma i,
ac odorati ffimam ,Thurisferd inftar , quod ad re.Thnn i
odorem 8c formam attinet , fudare: Candidam c‘
infiiper Abietem , rubrxper omnia fimilcraexi-
ftere , nifi quod folia habeat ex una parte cinera¬
cei prorfus coloris, & corticem candidiorem Sc
teneriorem : Hoc Abietis genus in Yalefix Locus.
Helvetiorum montibus 'gigni : Hancque Abie- Abies JU
tem /impliciter nuncupari , Sc Gcrin. IDeifJ ?T‘f“er'
Cbannen dici. Sed Tragus refinam abiegnam tHt^m

piceam non diflinguit , quod minus convenit.

Quod autem ad me attinet, refinam Abieris ob-
fervavi liquidam. Eius vero icon non in omni¬
bus placet.

Placet Bello nio'. Abietem Gallorum Sapinum, Sapinus:
Grxcorum IhasiLui Maretn vocare. Ac demiratur
ille Plinium decorticatam Abietem Sapinum vo¬
care: Necuon duriufculumipfi videtur , quod pliftiuf.
Plinius Abieti folia pungentia effe dicit :utpo- xatur
te , quod in Abiete nunquam deprehenderit: Ac
! etiam quod Theophraftus multis in locis cro- TheofM
I ceum ei colorem tribuit; tradens fc in Abieti nui- gtll |
lum unquam florem vidifle : Ego autem Bello- 2
|nium non demiror folum, fed turpis ignorantix ' 1
cum arguo, utique qui non obfervavit, Plinium
ex Theophraft. Abieti mari tribuere folia pun-

gentia, hcet ipfemetveiba Theophrafii recitarit.
Si quis etiam ingeniose confiderct,quxTheoph.

Si quis etiam ingeniose

feribit, noftram vulgarem Abietem potius tat-

minam dicet,quam marcm,quamvisaliter cenfeat
Bcllon. cuius figura, uti & Matthioli parum co-
mendanda videtur.

Recte Solerius affirmat Sapinum partem Ab-
ietis,ab Abiete non diftinctam arborem.

Redte etiam Du Choul. in defer, montis Pila¬
ti , Abietum , qua* Sapinos vocant, folia pun-
gentiadici non polle ,fed apice modici incifa.di-
cit. Rob. Conflant, na Lex. S$tr9 Abietem aut
Piceam reddit. Idem Ikafrier, ut apud katinos ^ •
inveniriautoreft. Qua vero autontate , nobis s
nondum conflat. Et licet Abietem Theoph. ^
cultu deteriorem reddi fcribat,ficut&Pinaftrum, ntt>
attamen plantatas crefcere Gefn.obiiat Quaob-
ieclione fententiam Theophrafii cvcitcrc velle

nobis

nofcis videtur. Sed velle videtur. Aliud fiqui-
'tur- dena eftcrefcere & aliud h. naturali flatu defle
<5lere , ftnt in deterius vergi. Cultu enim nun¬
quam deterior redderetur , fi plantata non cre-
/cerec.

inter fe flmiles arbores e/Te, placet Matthio-
I o , Picea & Abietem, ita ut fiepe etiam lignarios
fabros fallant: Picea: folia efle coloris Abiegnis
longe nigriore , quin & paululum ladora, mol¬
liora, laruiora, minufque pungentia : In Triden-
ihicsin- tinis montibus Abietem omnem infrudiferam
*fra, eirc^ec Plinius Abietem frugiferam fecerit: Sa-
nJ"g' pinum, tefte Plinio , fleut etiam Vitruvio , par-
■>tnns. tem tantum elfe in Abiete. Annotatque idem
• esmU- Abietem in centro faxei montisin Japidem efle
em con- converfam. Sedquis non miretur Martfaiolum,
*ik ta, tl|buere Picea: foliis,qa;e Abietis funt, quali neu-
ur. tram norir. Immerito etiam videtur Plinium no-

t. excu- tarc- Frudifera enim /ane Abies eft , uti Ixpius
tr. ob/ervavimils.

Lacuna Abieds piduram exBellonio habet,
dicens: tantam /lmihtudinem efle cum Picea,ut
quida decipiantur, unam pro altera a-ffiim entes.
Lacuna Alt Lacuna ip/emetdecepcus eft,quinon novit
- plantas didas Piceas : fiquidem has non diftinxit,
vulgari Abieti tribuens, qu$ funt Pice^. Mihi
etiam apud illum contrarictas Sidetur, cum uno
loco dicit : corno an tiemp ne Galeno fcufurpava la
Rejina dei AberoiSc altero loco,cdm de re fi na Picea:
locutus efl, ait : El abeto , prcdur,e aqv.el excellen¬
te liquor incognito a los aurigans.

Bened. Curt. dc hort. ait Plinitim cuiufdam ar-
e, Pal- boris memini fle, qux Elate , aliis Palma dicatur,
ubi Abietem , vel Marantha tefle , cum Palma

liber IX

certe Cedrum melius exprimentem.

Fruftra Dodonarus Abietem diftinguit i SapL
no, cum una & eadem fit arbor , quam meli ili
meo iudiciode/cribit in Hift.gall. quamlatina,
non tamen probanda figura , quam pofliit Hi-
ftor.. gallic-. cx Bellonio , nomine Abietis
& in lat. Abietis alterius. Cadalp. Abietem
noflram hanc tradit , cuius de/criptio arridet,
quamvis necipfe , nec authores Hift. Lugdu-
nenfis demonflrent, Abietem fceminam elfe,
multoque minus doceant marem elfe Piceam’
dc qua paulo pofl, & quam nullo modo xftima-
rim a Tneoph. didam m urny, a.ut Triuy, qualem fa¬
cit eam C«elalpinus.

Luilinomimsvefligia etiam hodie fuperfunt.

Namlurs montis lignatores Abietum^Picearumi LM^m-

<Jue candidiffimos tiuncos , non nodis interce¬
ptos, ied refto venarum procuriu fluviatos, & ad
opera inteflina faciles , nane Ouchon ut in irift.

I.uga. perhibetur, nane Loucbon vocant. Quid
autem Ludum fit , conflat ante ex Theoplira-
flo. r

Taberna, non rifcd tecerrtit Abietem fceminam TAer r‘~
<i mate, Picea Lavinorum : prreterea figura elusi al-^

Giuf Abies Plinii , txaVuS , Abies Fn-
mina Theophrafti. Lob. & Perne Adv. Abits. ,,
Sap.n Gallorum , Pluhoropias Theophrafti,
mhluimtedadans. f '

Abies > quam pleiique vocant, arbor Piophc- i4i,us
tis/jpiusin concionibus ad populum eiu dicpJ‘tcr*-
du adhibebatur. Hzc-ch. 27. Abiegna e Senii c .xdu
ficabat tibi omnia tabulata. Cedrii accipie bant ad
pararidfimalu navisin te. O/ea^/Dirigaeum ut

• - -dans. j

aiboiem Sapinum St Abietem exiilimayir. Pii- | Cedrus. Samuel I > c rr David Vnm„i u "i

' nXiT f qU‘ SaPnUm n‘hihlmddr£> i ludebantcoum DOMINO in amnibus lienis
quam I icam feritate panium mitigatam, cuius iabrefadis. Abiegnis &Ciilnris,& Lyris Se tfm

imas partes tedas vocat. Servius autem Honoira- nnnis.^fifiTfc ^ 5 ^

tus Sapinum Abietis /pedem dicit. Vitruvius Sa-
. pinum ab Abiete feiunxic. Alii inferiorem Ab-
ft ^ enodem partem Sapifleam vocavere.

•e Abies A- Picca arbor , multum inter /e fimi-

TZ rirS,^'b.USnfVq"u mUlA™rinCiSe”rcitUsfee' nc,,D(>c,m’ Vili. Avet, ltal .Abier, Aberte & Ibeto
■milt. f,irA v^ ,lbfaibc.nte’d,fjnmcn ponere ne- ‘ ,Avedu, Orsv» Wp.Abtt». Seorfim au
• fciat. Vtiaquc ennn longitudine, craffitie , figu- ' tem hate noftra Abies , Ahies fanum 4*'™

bta^idtotemLh'lbCnt,namrarai UnqUi rjwnncn, quafi candidam dicel

oracniaaauoDUslatcnbusm trunco oriuntur, ut ^

in crucem nafei merito quis dixerit:ita quoque &
folia in ramufculis ad illum modum ena/cuntur
0‘3'ong«^ & dura. Sed in hoc inter fe differunt,
tedif. q«°d folia Picear ob/curiora multo funt , quhm

\- quoq; i «»<».«<«1. ^^0, , r«M«» , ^

r 8 'IP xi f qUam COrn8,S, faClle complica- procera, crinita, excelfa: eleCta ut in Carris h-be

tut acdlicbd.frump.turii.s addamus, qubdra- U. Adhxc perpetuiLns, rcfiZLl fa C onl
i e- erramverus curuantiir, id quod Abi- i fidetandumdutem an muciktghu/Z fit dicenda ut

etis ramis non accidit, imb & quod lignum Pice? „»i.r> _ j.f _ j, * T. ‘“'•mcenaa, ut

pulchrius eft,& iitilius,venas diredtiores habens,
tsfec- & nodos pauciores. Solaprxtcrea fccmina Pi¬
cea frudum parit: vertim utriufqlie fexus Ab-
ietein frudum producere tradit Plinius. Et e
contra, in multis regionibus fterilem utramque
Amatus con/pexit.

\Dur. Caltor Durant.figuram habet, qux non placet.

Mni* Apollo vero ex duabusplantis tres facit,nec no-
'r er- vitdifcrimeninter Piceam, qux Elate mas: &

Abietem, qua: Elate fcemirfa : Matthiolutnque
imitatus tribuit Picea: , qux/unt Abietis. Picea,
inquit, frondibus efl abiegnis multo atrioribus’
cQre. ucqw*latiu/ciilx, molliores , la:viores , atque
, nt_ mimis pungunt. 1

Cedrum pro Abiete pingit Petr. Cre/c. aut

panis, &fiftris,& cymbalis.

Nunc nomina profequamur. Abies , cracc
E^t», Hebraice ut apud Trag. in maroinc feri-
J ptum legitur Berofeh dicitur, fecundum "lios Ae-

I fer.GeBu.Cjjanneu/I^anncnbdum.Belg'. ©an-

nenboom, Gall. Ali et. it.il. Abtet, Abette &z Abero,

lcs, Belg. VPittcSaiincn , Gall .Saph,Sap. Ital.

Abete. Hifp.^itro, Angl.STtaeffro &©eoIc.nunv.
flucb fcuvo fa/indyucf 4 Lmcic» crty fciol ai.
Boh.fficMe.

Epitheta hsc Abieti conveniunt. Longa , reCta, Ec!i'’ie,:4;
enoiu.auiax, apta fietis , redolens , umbro/, crifpt.

- .... trfjj.s iu s-iiLtliLla. L:U

vult Querc.def uerm. dicens. Abietes refinofe,
l unt&mucilaginofe, ac idcirco fixioris & con- t*“r'
flantioris vitx arbores , adverfus temporum 111-
iuriam munitx.

Abietis , nomine 4ix etiam denominantur fSe*,0™’
planta: , utpoti/Iimum arbor vulgo aida picea,
qua: Elate five Abies mas Theophrafti , de qui
mox. Sufpicamur Petrum de Crefc. Abietis & Pi ¬
cea: nomine intelligere Pinum fjrveArcmlTragus Pinus U:
quoque quandam Ollau , five tedam Abietis Wftr/t. J
quartum genus /acit, de quo paulo pofl. Abietem
dici de Cedro videre efl exD. Hieron. cap. de Ce¬
dro .Ti ago Larix efl Abies tertia. Abietem ufur-
pan pro lunipero> & vice versa , licebit ex D. Hier,
cap. de Iunipcro videre. Guilandinus /cribic A-
bietes in Arabia thure manare, & Cardanus tbu-

y 4

HISTORIAE hantarvm.

Thurifer* njerahi ariircm, Abietem pufillam vocat : utdi-
■*rhor. ccturcip.de Thure, qua opinio non placec Sca¬
bero. Non placec etiam Abietem nuam unguen-
„ , tur.am dic. Hermolao. Im nenti, quoque (ctipiit

R(icl|ms __ pli|limn videri Abietem cum Palmi
Jh,es confudide , ut demonftmum. Inter ma»n*

AOICS m.t- COlltUCMC , UL uuimiuvfvu. ••

r'”u pla-ncas funt eoam Abietes diclx tH.irint^c qiuo^is
Pcpuk» aI- ‘(tc:uc llb> Libro eandem S. cap.de Populo alb.i

h P . ,-l _ it c \ miiKnri.iraipnarisdici

5 'aftnus.

Ticen do

meJhcA,

Locus.

oemonftratumeft , eam a qiubufdamignarisdici
Abietem. Non omittendum hic velle quoldam
Senin 'in nihilatiudefte , quimi caudicis Abiegni
partem inferiorem ac enodem , Sc non ut aliqui
falso opinantur, arborem peculiarem , &ab a -*s
fpecie divifam. Non igitur eft, ut Porta m villa
docet, Piceas iptcics ,aut Riceadomeltica. Qui
enim eft quatfu Picea domeftica? Piceam Lati¬
norum lluc Abietem qiatem effe credimus.

In Valefia frequentes Abietes etla perhibet
Simie. us, Sabiudia t-rt proceras Abietes &
Piceas, navali maceri® apeas : In noftns Alpi¬
bus Abietes nonnunquam inveniuntur i;o. pe¬
dum longitudine, firmitate materi® prxftant
Abietibus Hircini® fylva, nec alioqui procera.
Rheticas & Helveticas in marcAduaiicum de-
T rag «ora- portare curant. Miror Ttagiun Abietem non
obfar valle in Germania , ut in H-ucima fylva, cC
paftim provenientem. Scatent paflim plcn-
q„e omnes Helvetiorum m rmes dclylvx Abie¬
te. Abundat in infula Fermentacia. In mon-
EcneWillon. te provenit. Anglu , autore Iutio Cxiare,
pra-cer Fagum Sc Abietem profert cuiufcunque
Tu»„Ma generis materiam. Altiflimas , ait Thom. Ha-
ZZ rioc infula Virginea alit. In V.ennenfi faltu,
ut Sc m vicinis aliis aliquot montibus , Abieris
ellc maximam copiam ceftacur Ciulius. In
montibus Burgundii prope Mecbe antiquum
caftellum dirutum luxuiianc Abietes ubi colli¬
gunt eius refinam, quam vocant iu BenchilUn.
Inibi etiam menfe lunio fub Abiete fungi pro-
veniunc , pineis nucibus , vel favis fimiles, ni¬
gri, quos Maronles vocant. Gcnevte Allobro¬
gum habent Abiccem in proximis montibus : ut
& Balilei , fimiiiter ciica tTUgmuilflcr , inter
2Jtcl)cnltnr in Alfatia.Ill.Ducis VVirt. urbemft
S. Mariam, ubi fodin*. Inter Moncbelgardum
& Porentratum non ravi apparent Abietes,
unde crar.ftuli m hortum Ill.E.C.qui minus fe¬
liciter proveniunt , nili line admodum tenelli*
Curavit IlI.E.C.feminadas in fuo ferarum horto,
quarum quidam excreverunt. Nec deftituuntur

Abiete montes Reverend. Epifcopi Bafilicnfis ,
arca S. Vrlinum, circa fontem novum. Apud
£oringam, [legitur annotatum per Leodeg. apud
Lo ilicei um,] Helvetii oppidum, m ditione Ber-
nenfi , fylua c Ii £f)iiniwaU' di£ta, ubi albo¬
res, potiffimum Abietes, tam elegantes Sc proce¬
ro: evadunt , ut vix fimiles in tota Europa re-
pcrirciiccat. Nam quidam aficquuntur longi-
iildinem ijo. pedum, ita u.t ufui adaptentur lon¬
gitudine no pedum. Hinc a Genucnfibus em¬
pto: adminiculo .\rolx deducuntur in Rhenum.
&inde in mare Anglicumac Hifpanum,tanciem -
que in mare Mediterraneum Genuam ufque, ex
quibus malos navium facere conluevcrunt. In¬
veniuntur quidem tam procera: Abietes & in ni-
ora fylvl , ied pinguiores j atque ob id non tam
durabiles.Di&a: longitudinis Abietem kilohbur-
gi ante hofpitium ( mteriacct autem Bcrnam&
Batileam ) Solo implantatam offendes, quo pere¬
grinus c loginquo diverforiu d;gnofcere valeas.

Coni , tefteClufio , virent Autumni initio, &:
pjultam relinam fundunt : fub Autumni vcrbfi-

1 Tntg -M4,
tur. i

nem, Sc Hyemis initium maturitatem confequi
•ferunt. In hac arbore vifcum, quod Jlehn Plifr. Vifijtm. *
ex Theophr.appellat , obfervavi anno Rcdem- ** pr
ptionis humanae 15S3. Ied longe maiore deinde
copia 1585. in vivario Illuftr.D.Hyneck a VVald-
ftein Promarchionis Moravix, non procul a Pier-
niz ipfius urbe ( cu.us arcem incolebat Albis)
perinde atque vulgare Vifcum baccis prxditum.

Vifcus Abietis anno 1587. cilm ellem ia
Richenvvier allatus mihi ex proximo monte Val-
lon : rcperi etiam annp 1-591. lpfcmet ibidem in -
funmis ramvs deieclx arboris.

In dcfperata famepoffe & folere homines ex
integris conis feufiuclibus Abietis farinam fuam
adaugete , qut* largius cibentur ,autor eft Strup- Bendil! on.
pius. Cortex 2c refina Abietis arida, qualitati- T*n#M+
| bus ac viribus cortici, & arida: Pini refinx valde ron f' ■
funt fimiles , nifi qubd paulo acriores magis de- V)mm ^
tergent. Vim Abiegni vires ,eiiUque prxparandi
modum , videcap.de Cedro. Abies , ut ex ha-
6tenus dictis conftat, navibus aptiffimacft : tri¬
remes enim & longa navigia ex ea levitatis gratia V)>us I
fiunt, nidificus optima qux vetuftiflima , modo
cariofa non fit. Quin Sc, ad tabulas pidorias' , au- vtrtsM
thme Tbeophr. tc ad quamplunma alia utilis eft.

Pondus fuftinent valide Abies & Pinus: renitun-
tur enim nec temere rumpuntur , ac prius carie, ,

quam viribus deficiunt. Antiquis Hedera vini yl/lt
venalis indicium erat ,aft nunc quibufdamin lo- ln tr-dirm
eis Abies. Viennenfcs Auftriaci dum venale vi¬
num habent, Abietis ramos ante xdes fufpenfos
proponunt, quibus li ex ftramine cirrus unus ap- ^

ponitur vinum prxcedentis anni denotant. Sin' ’ ^

duo cirri vinvim trium annotum indicant. Si nul-

Vme-

lus,eiufdem anni vinum effc lignificant.

Ius , eiuioem anni vinum cnc ,. j

torum pedamenta &pali Viennenfi agro exA-,^ V
biete fiunt. Fertur vulgus Tigurinum offendi, niS

• fl 1. _ d l.iaMT f- M nnf*IH

li quis geftcc in pileo ramum Abieris tranfiens
per urbem. Situli novi & tubuli fontium novi "»«
ex Abiere &fuuilibus lignis dum funt recentes,
odiofum laporem aqni imprimunt : idem faciunt ncrMK
pyxides abiegni, cum conditas tabella, trochilct
iimilia imponuntur, pnfettim ii calor accedat,
ita faftidiofum, -St ingratum odorem , non tamen
ullius pernecabilis malignitatis participem , con¬
trahunt , ut ab eo contenta vindicari non pol-
fint, utaliquando monuit egregius Medicus &
Botanicus lac. Gargilius Scotus in thefibus , quod
equidem obfervandum PhatHiacopceis. Digitis
vulneratis fotum lixivii facti ex cineribus Abie¬
tis, addita radicis Aitiiei parva quantitate. Felix
VVircz. conferre fetibit. Aie Columella , quod MMefh
quidam abiegna icobc mala cullodiant. Semini-
bus Abietis valde o-blcflati ait Gefn.javes mon.
tanas, quas Latir.e Loxias , Gcrm.

LaxU di

canas, quetb JL-aimc *.ua»co, vjw.... fem/ne 4,

cfcl ob ioftrum lojigum dccuflatum yocari tra-

cut.

ABIETINA RESINA LIQVIDA

ET ARIDA.

fOK folum ex caudice , ut vult Amatus , fed
^ | ramis etiam & veficis affectis , intraquas re- rJHl^

liram ipfam five oleum abiegnum coiTentum

Nn

III aiu JJJiam liic . . . ^ -

elfe dicit, extrahitur. £ft autem ut eam defcrtbtt x^cPcxip:

*Teir.pus.

Apollo, liquor ille limpidus, clarus, tranfparens,
valide fragrans, atque amarus , globulisquibul-
dam inter corticem decorticem pntumidis, hu¬
morem co loci Tuberte indicantibus, rarus fand ,
videlicet impermixtus. Ex Abiete tam mare,
quam Icemina, eximius hicliquor perfluit , i ulgo

LIBER IX-

<t Ga- i

ftoftro Abiez,zo , aliis Lagrimo , five Olio d’Avcz.z.0,
Auguftenfibus Pedemoncio confinibus, unde le¬
gitimus ad nos tranfit, Bigion didtus. Lagrimo
quidem appellant, quali Abietis lachrymam , de
quo veteres nihil ( quod equidem Matth. fciat)
pofteritatis memorix prodidere. Nifi qui/piam
. dixerit Galenum de comp. med.per genera, i n-
tellcxiflc Piceam illam relinam , quam pro tere-
erebin- binthina vendebant. Cuius rei illud indicium
elfe videtur, qubdfcribat ipfe , hanc & guftu lk
°°r-' odore terebinthina* elfe perimiilem , quod in a-
biegnalachryrna maxime notatur: iScquodinfii-
per /it quadantenus terebinthina acrior: namque
huiufmodi qualitates in liquida Picea: refina mi-
nimereperiuntur. Sufpicandum putaverit Mat-
ium. thiol. in Galeni verbis , Librariorum forte culpa
fu belle mendum. Atmtque illi fufpicionem
hancipfe Galenus : quippe qui fcripferit in £u-
phorbii medicamento inter relinas exteris odo-

. uQ ratiores haberi terebinthinam & abiegnam, hanc-
\.tm- Slue iila calidiorem elle. Falluntur autem , qui
<teg»a putant abiegnam lachrymam clan/Iimam elfela-
\*ma 1'tgnam : quandoquidem illa ia^er Abietis cortices
{fllan- vomica: modo coacervatur , &fedto corio elici¬
tur : hxc vero manat c Laricis caudice ad medul¬
lam ufque perforato , ut is experientia dodtus fa¬
cile atteftari poteft.

inyma Abies , inquit Ruellius refinam funditeom-
p rimis quoque celebratam , quoniam odorata
fit , quam galli cum viilgus iveram vocat. La-
. .ehrymam ex Abiete a Liguribus &: Taurinis dici
Bigion, quafi abiegnum,aucoreft Sealiger: Voca-
>n A- CU1 ^Cait. Dur. Oleum Abietis. Calceol. Abiegna
refina. Arrxo de cur. vulner. Terebinthina abie-
’na tina. Toxite in Onom. Refina Abieris , & Gummi
Abietis, quod pofterius non placet, cum gummi
Um “nfiftenu ani non habeat. Catal. Fiancofurt.
Abietis lacbryma, oleum abiegnum, Germ. «fliffenbs?

<s ©un Cljamienljarg.

is la Nec omittendum , quod Abietinx refinx vel
,rf ' terebinthina: nomen obtinuit refina quxdam In-
ur A- dica, cuius arbores ferx necfuntPinifecundum
Manard. nec Cupiefli , de quapoftea. Obti-
jlvoca. nuit & altera , Refina Americana , feuRefina
Carthaginis novi Orbis, de qua infra.
ha- Maximo n fui generi humano hanc Abietis la-

a A-«iryinara elleteftatur Matthiolus. Hxc, inquit,
*n*. vulneribus recentibus maximum adfere prxfi-
Jls dium, quod non foliim conglutinet, fed&mun-

ira. det , & farcotica habeatur. Pota renum calculos
vius, ciicit, arthriticos dolores mulcet, coxendicdmque
• tfs- cruciatus lenit: capitis vulnera mirifice fanat, a-
deo ut haefola nonnulli utantur. Additur in
-tfr- antidotis balfami vice. Huius autem facultates
ita pto (equitur Hift. Lugdunenfis. Abietis liqui-
da telina, calida ficcaque ordine tertio, acrimo¬
nia quadam fua tergendi vim obtinet , & ad verx
tfuth/- Terebinthmx qualitates proxime accedit:fumpta
femunciapondere , per alvum biliofos humores
*a M vacuat , renes abftergit , ulceratos fanat, urinam
r cit. Nucis magnitudine devorata cum Nuce mo-
; . fchata & faccharo , ftranguriam fanat, pudendo-
^»r,a rumque ulcerationi maxime fuccurrit. Hxc pau-
' 2' lb aliter ita refert Dodonxus. Huius refinx fa¬
cultas eft quafi Pitynx, mitior nempe,qnamStro-
bilina , acrior autem & calidior quam Terebin¬
thina ac Laricea. Lachryma vero Abietis, uti Tc-
febinthina ac Laricea amarior eft , ita quoque his
|r/* calidior ac ficcior : abftergit , aperit, vulnerare-
[i* centia conglutinat, fordidiora emundat , capitis
vulneribus prxeipue conducit. Dimidix unc.
pondere alfumpta, alnim dementer movet , &

m inteftinis contenta expurgat : tum & calculos Purgati
8c arenulas in viis urinariis hxrentes expellit: Krenulae:
mediocriter vero & urinam cit. Adverfus autem
fordidorum ex pene humorum profluvium [Go-
norrhxam veneream ] confert, fi aliquot diebus fl°A* fr*'‘
continuis matutino tempore fumatur : prxftat
vero elotam elfe cum ftillatitio liquore Plantagi¬
nis , Ladfcucx aut alio confimili refrigerante , qui
acrimoniam & calorem eius remittat. Non dc- Adfilterm-
funt , ut Apollo ex Matthiolo innominato refert,
qui larignam refinam abietinx malitiose admi-
fceant , ut hac impoftura magis lucrentur , eo
quod omnes abiegnam pluris faciunt, qudm lari¬
gnam. Sunt etiam qui percolatam larignam & ad
ultimam claritatem redadam pro abiegna vendi¬
tent. Sed fraus cognofa poteft ,qubd"Abietis la- Traus de-
chiymaTubftantia minus confiftac , ouote prx- te£>tur-
lianti flimo fragret , & gtiftui larigna fit amarior,
ad annumque affervata quadantenus flavefeat,
cogatur que. Hanc nos Diofcoridi &c Plinio i-
gnotam facile coniicimus(qubdliquidx abiegnx plin-s£not«
n on recorden tur,) , lice t Bello ni us co n t rariurn af-
ferac , cuius integram hifloriain huc ufque re-
fervatam, hifce referimus. Refmarum appella-
tio multo lati iis patet^quam a vulgo facile inreUi- replter *
gatur. Qiixcum ex multis k. vatiis arboribus, ut
Abiete , Picea , Pinu , Latice, & id genus aliis, de- Rcfinifer*
fluant, cie his feorfim iure tradatur mento. Refi- a^%es'
narum autem duo fummafaltigia tantum ab au- dZfZ',*™*.
thonbus traduntur , liquidarum; fcilicet, & arida-
rum. Magnam hodie impofluram & multis in re¬
linis liquidis committi video , inquit Bcllonius,
fiquidem eam , quam Diofcorides , Oleo fani vo- Oleoft re/i-
cat (qux Abietis refina eft ) ab omnibus noftri
temporis Medicis &c Iatraliptis pro Terebinthi- '

naufiirpari palam eft : cum tamen veraTcrebin- tuitur.
thina non fit liquida, nec adeb retorrida, fcd nic-
diam quandam habeat inter utramque confiften-
tiam. Hxc, ut &c refinx omnes ali* vetuftate fic-
ceflit, quemadmodum & Thus , Mafciche &alia.
Diofcorides Oleofam liquidam refinam , ihtuaJb Diofc.nota-
vocatam, quid fit, non exprimit. Illa nifimanu ttir-
premeretur nunquam fpome ab Abiete proflue¬
ret. Icahcum vulgus fuam retinet appellationem
adgrxcxdidionis nomenclaturam , quam Olio q[iq ,. .
D’ aveto vocat, quafi abiegnu oleum diceret. Gal- %et0 A“
liafalso Terebinthinam Venetianam vocat, ad Error <juo-
alterius Laricex refinx differentiam , quam fuo runddm.
cognomento Terebinthinam communem vo¬
cat. Oleofaitaquercfina , live abiogna revera Refmx«bte
ab Abiete exprimitur, hacratione. Qui pecora ^colligtndi
pafcunt , interdiu ne defidia torpefeant vjjcci- modus.
num cornu vacuum dextra manu tenentes ad

Abietis fylvas accedunt. Illi autem cum in novel¬
las adhuc Abietes inciderint , fiquidem ih earum fA '
cortice nullam rimam apparere viderint , oleum
fubelfeftatim cornici tint : nam glabro corcice ve-
ftitam Abietem tuberculis fcatentem compe-
riunt, quum tamen annoforum cortex in rugas
contractus nullos tuberculos oftendat. Ideo no¬
vellarum arborum prxdi(fta tubercula, fic labio
cornu premunt, ut liquorem inde oleofum intro
detrudant. Neque tamen hoc modo quam diii-
gentiflima etiam adhibita opera , ultra uncias Vmue qua-
quatuor in dies legere poftunt.Siquidem lingula- tMDr *ndte*
re quodeurque tuberculum non ultr^ qu^m gut-
tam unam aut alteram continet. Illi vero cum per /fbcJJum
totum diem multa tubercula fuppuraverinc , ta- uut
men fecum perbelle adfum putant, fi cornu u- «heram
num quod quatuor unciarum capax, oleo ple-
num abftulerint. Ex quo quidem fit. ut refina sellonnia-
hxc exteris rarior fit, maiorifque vendatur. Hxc pfat.

HISTORIAE plantarvm.

Terehintb.

Veneta

bris.fcd de opcte deterior, ut qu* pro aerii cofti-

tutioneintumefcit ,detume(citvc, fubindein *-

diticiis crepitans , oneribufque cedens. Hinc v r
excoquttur pix. Refinam fundit, tum i conis,
cum e erunco > gummi concretione.

^s^asss^ssm

ille.quem vox italica ollo £ Aveto movit.ut credi

deritrefinam0leofam[«^]D.ofcondis,ellc

Oleum abiegnum: Ciim tamen Diofc.cap. de re¬
linis , eo loco non amplius refi narum genera , id
quod pmis fecit, fed reftnarum coloris differen¬
tias explicet. Ipfc quoque ( Refinx ) inter fc co-

..‘-e- - _ • linuiHpm r.mdidl

PU -

officina Terebinthinam Venetam vocant , eam - - - -

iegna

da.

„ r / . ’ , 1- Cv firric r^linic fllia elt I WlCOa* ait IS, monu-s allidi «14UW ‘“6U1,“ * - e er

- ,aJraSjifPttea,alia arbor , &funebt„nd,c.oadfores polita ac rogis

denique Pineo Eligito omnium maxime odora- | virens :iam tamen &m domos recep >
denique Pineo. “g‘to , , t, fac,li,ace. H*c plurimam relinam funt

Ter ala at-

denique Ei.g.co onunc immaxi «o ^lmirare(inim findit, inter-

“ra • P.etl“C^?.rit:^n±mabaTln co veniente \ intermicante Dalech. ] candida getn-

Thurii odo-

Locus.

tam, periucici-m nwn - 1

mentem , fed cerx fimilem, atque friabilem. In eo
genere prxftant pinea & Abiegna ( «Wwi )
odorat* enim lunt , atque thus odore imitantur.
Prxftantiores ex Picyufa infula , qua: fecundum
Hifpamam fita eft, deferuntur. Qq* vero ex Pi¬
cea ftcobilo St Cuprcffo manatunt, inferiores
funt , neque tantis atque ili* viribus pollent.
Vcruntamcn eorundem gratia, quorum Salix.

Tempero- uful.pan f0lcr.t. Ctetcrum, refinam Abietis an-
dam miali ratibus ac viribus and* Pin. rclin* val-
dS limilcm e [Te , (ed paulb acnorem , magiiq; de¬
tergentem ,iam ante diximus. Hanc prxterca
m offic. vendere pro Thure, &G,inpar,uti etiam
relinam ficcam P ini , quandoque folent.

§ubjhtuta.

Thus Gari
fvt.

PICEA LATlNORVM SIVE
It.in Abies mas Theoph.

C * P. II.

Ll laCUllatC. -

veniente [intermicanre Dalech.] candida gem-

ma , cana iimiii Thuri, ut miftavifu dticerni non

queat: unde fraus feplafi*. Omnibus lus gene- * ••

ribus[ omnino huic gcnenDalech. ] | folia brevi

feta & craffiore , duraque, ceuCupreffis. Pice*

rami pene ftatim ab radice modici , velut brachia, s«i.

lateribus inhament. Froftus Pice* unus : mate-

ries ad hfliiesfcandulas, cupafque , Sc pauca alia FjoM

fecamenta. Vilis radicibus Picea repullulat, ucin
Lcsbo accidit ,incenfo nemore Pyrrhxo. Nuca- f i
menta Pice* toris paniculis, minoribus, gratro-
ribiifque , minimos ac nigros nucleos habenr. ,
Propter quod Gra-ci Phtirophoron eam appellat. "V'

Ineademnucamentacompreflioramaribusfunt, •

acminus refina rofeida. Nec ullo Sore Picta ex- ^
hilaratur. Provenit germinatione 1*5. fere diebus. jcmpUS#
Semen verb ( Vere CH.) poil Vergilias Sc ipfa semen.
reddit : folia ei funt ir.fcfta peftinum modo , pun- Id».
gt-ntia. Non faltidiendahxc quoque fcientia.at-
que non in ultim s ponenda, quando quibufque
fatis umbra aut nutrix aut noverca eft. Picearum
quidem non dubie venenum eft. Eth*cdei icea, ^

prxtcr vires qu* iuo loco tradentur , Plinius
lparfim annotat , de quibus, quod noftrum fltiu-
1 ditium , inf a dicemus . Notandum tamen M». m
lue obiter venit, i». Plinium etmt ex Theoph. Pt-
cearn vertiffe , quod non placet : melius vero
Theoph. ntwi cedam Sc Pinaftrum reddi. Sednec

abiegnis angU-
ftiora, curviora, |,
quadrata , pun- j
gentia , tenuita¬
te fubinde va- 1
riantia,utdiuer- j
fam fere quis i
exiftimet , in j
ficcis ramis ca¬
duca, utfrUftra
fxpe in herba¬
riis meis tomis
conatus fim cu

RueJk

Procera
eftarbor Pi¬
cea , ramis de-
cullatimpofitis,
ac plerumque in
terram reflexis,

crebro foliorum } Theoph. .mwteaajn cx

brevium agmi- Ch.r.corrigit.quodnurum. Deinde l-iceamnul-
ne ft, paris, qu* j lo flore exhilarafcere dixir idem PUmu. : . cuius
• 1 contrarium Matth. afler.t : ibidem Ruellium St ^

Salios erroris accufans , quod Picea: tribuant Herm^
qua funt Laricis , ac propterea Plinii lectionem tAru$
corrieit Ac tertio , quod Plinius fcribfit ramosi p ,tJs. 1
radice fundi, id,6 Scaligero crededum,alioru erro-
rem (ecutum fecilTe: quandoquidem coniferas,
fua natura ab initio puras poft radicem feribit:

atque ubi creverint, inde fundi.

Hermo). Europa> -refinam ferentem Piceam
eradit, quam non bene onvyj dicit,St Poetat t/oAivi,
uc quidam rertur. HancCord. in Diofc.Piceam
filvcftremvocac,eamque conum Pice* fimilem j
ferre, Sc in eo minutum, & alatum nucleum,^" f

conatusiim cu jicrre, ^ - - r p

C 1 .iorum extrema ineunte i quem in minimo ,duroque cortice cont neri lcn- Ctmyn

folusrefervare ramos, quorum extrem q , tcm piCCam Pinum Cembro puta-

AUlate iulos protrudunt impiares , panercente b,t Co^ aumm E,us autem fi-

quadam farina refertos : quibus erum poftea ad- , mus. i lago ADics ruD , ,

naicuntuc coni . cylindmeeliere, fqnanums im- » gura J »=c ■ P.«am nec Ab,«

bene exprimit, Tra£-
- .• 1 1 tutur.

naicuntuc coni . cyhndraceilere, fquammis im- gura nec P.ccam -^T^laUoraiol.a rnbuat
CSW' ^ Pino fverba* cius ante cap. de Abiere re-

aravimus. Lomc. Peucen St Piceam dicit. Sed Um
nec eius figura commendanda. Vereor pnccrca^.
ne cum hac arbore confundat PiceamGordt, vel p«

DLlCaiUU hUllijl iUl jlljylUUJ,..'- - 1

pio purparakcntibus,qua: etfi dehifcant, non ta¬
men excidunt, fed ramis etiamnumadhirefeunt:
quorumq; unicuique duo funt adiunita femina.

Semen, parva, alta, ruffa.adllnngentia, medulla mtlis al- , ne cumnac aromc cv,,..^..-- ( t'inis ,pr„

ba,min,me umendu, a, ut an d.cend, fint nuclei. Pinum ifl^ a,r .niX

An mtcleii Cordo ahoruriKclinquam iudicio : Horum ■, non eft Peu . ,, non rcdle viiwVi- P,tJ>'

. ^girudotnrerdum ad Irem auc odo uncias

Ltgntma- Gxcemiicur ; materies ligno quidem facilis fa- ice^m vocalle, qu v _ ^um

feries.

LIBE

'dum fa dum fit.

Si Gallico nomine, inquit BclIon.de arb. conifi
Sapmtnn appellare volueris, non dices du Sapin:
Stttffe noJTlcn Abieti (fa:mmi) debeatur. Gal¬

lice autem dicendum Suiffe Ne autem eandem ar¬
borem fi Abietem Iccfta, (fceminam) &Sapinum
[ Piceam Latinorum, five Abietem niarem ) elle
credamus, facit,quod utramque dictionem a La¬
tinis ufurpatam fiii/Ie videmus.Sic enim Plinius
lio. 16. cap. 39. feribit. Cato, ait , hominum fum-
musin omni ufii de materiis hic adiici t , Prelum
e Sapino , alta poti/Iuuum , facito. Quia autem,
rc6to ut plurimum alTurgit caudice ut Abies,atq3
eadem fere altitudine , parum refert, fi Sapinum,
fce minam Abietem elle pronunciayerimus, utle-
a t/t_ gltur frb. Obf. 1. cap. 44. Hic ille, cuius figu-
j ram , quam Sapi ni nomine exhibet & deferibit,
tanquam malam non recipimus, quamvis inierim
\tpmus deferiptio Piceifit& placeat, non tamen cum
■*- BeIlonio,fcEminam facimus, fcd marem Abietem,
\fcerm- de qUa Theoph. hb.j.cap.io. Plinio forte etiam
Abies malculahic fi fuerit , ut exifhmamus , non
cr^tduriulcnlum , quod PJiniusdixitde Abiete,
pungentia ei elfe folia. Piceam quoque Plinii ef-
•apli- le, ut vult Matthiolus , *5e alii , negare non aude¬
mus : fu ip icamur enim Plinium feb nomine Pi¬
cea: multa dixille , qui de hac arbore dici pol¬
lent, aede ej, quam c?77w Theoph. vocat. Nec
jautamus hanc Thcophrafto & Diofcorid

R IX

v>9

ri-

v. re -
Mtur,

‘dici. Sed Plinio evenitfortein hac voce Picea*,
j7 quod in Larice, vr modo ei fit ea arbor, qui
wn/j-, modo proprie Picea.five Abies mas. Quam
porro Picea: arboris titulo proponit figuram,Pim
hlveftriseft.

, ’ re~ Bcllonius a Matth. quoque reprehenditur qui
eum communem Gncorum fentt-ntiam fequu-
pni tum elle dicit, ac id totum Picei arbori reddi-
iP tce& difie contra Theodori fententiam , quod T.hco-
yun' phrafi.-afe^V/vxiK Gnce fcriptiim reliquerit :Non
dubium etiam c(Te , quin veteres Gnci miv/ pro
Picea ufurparint : Illiidque Bello nii falfijm elle,
quod ex teda Picei fiat pix, utisalferat , perpe¬
ram Tbeophraflum interpretatus : liquidem ra¬
ra admodum fit Picca , qui tedam habeat : Prx-
terea Piceam, cuius folia abiegnis paululum la¬
tiora , molliora, liviora, & mimis pungentia,ma-
us, gno errore Bellonium Sapinum appellare : At
'v arborem, qux Gricc -h-L-k»; dicitur, Latine Piceam

nominari, g all. un arbre du genre du Pin.

Idcriique Matthiolus in poli, comm, eadem
ti adit, omittens reprehenfionem Bellonn de teda
Picei, & de pice , ac fatetur ex Pino filveftri, fie¬
ri picem nigram. Immerito vero acculat falfi-
tatis Bellonium, cui Pinus filveftris erat Picea.
Minimque eum tribuere folia l.itiora &mollio-
ra Picei, cum contrarium autoplia doceat : ac
priterea inter nomenclaturas cur Piceam vocet
vlw/.nv, ciim nomen Gallicum non conveniat. In
luftoria autem eius Germanica tribuuntur Picei,
qui funt Abieti adferibenda: Camer, vero aliam
appofuit figuram.

Anguil). Pezzo( Picea) vulgaris de qua Pli¬
nius fcripferit, dicitur: cui vere contra Matth.
folia tentrioria tribuit , quam Abieti.

, Diximus ante r?hvv non elle Piceamjhcet Dod.

, Gall-id affirmet , Pitynque & Piceam eandem efi
fe arborem Scribonium Largum latis declarare
putet fic feribentem : Refini pituini, id c.ft,
ex Picea arbore. Dodonii etiam figura non
bene Piceam arborem exprimit , nec quadrant,
qui de foliis dicit, non circumdn eremos, led li¬
bi oppoficaelfeinfiarparvaru. nn^rum : qui

h P //-

ordo potius in Abiete : mecum autem fentit Bel-
lon. ac alii non pauci, qui dicunt ramulculum
nullo ordine circumdari. Is porro in HifLlac.

in fol. non amplius mrvy aut Piceam inferibit led
abietem ,e*st w, Gcrm. (T^annen. Male

autem Dodon. tT’cifiCl)anncn[ Abietem fccini- DodorT.alt»

nam] diverfam tradit a Sapino,quam.n. deferibit errorff-
& depingit pro Abiete non eft U)eig £j>anrten
Germanorum : fed potius ea, quam Gerin. vocac
@'d) suar 13 iipanncribaum 5c Kofit tyannen*
baum/Lu. Piceam, Gnce vero tt/tiuj , led male ,
cuius etiam pelfimam exhibet figuram : ea enim
quam poluit pro Abiete melior eft. Is igitur

duas ponit nguras , <Se duas delcriptiones vnius
arboris , 'Sc pn cerearum Picea Plinii, five Kofic
(Tjjaimcn confundere videtur Bellomi Piceam
arborem longe di venam , atque id etiam in Hili
gall.fecilfe, ni fallimur: Vnde nobis plandper-
fuademus Abietem & Piceam non bend notas
fui ile arbores Dodonio.

Qui conliderabit deferiptionem Tabern. et- Tabem
iam apud VViriung. vocantis Abietem nigram, ccnfuf^
?vof)t Cjumnc, Peucen & Piceam, cornpcrict mix¬
tam & confidam elle cum Picea Abietem.

Turncri iudicio Theophr.appcllatcr/^/ , qui
Latinis elt Picea : nec -tAvm Thedphrafti , eft Pi¬
nus Plinii : Peuce Tbeophr. in multis convenit,
cum Picca Latinorum , quam G rm. fupenores
vocant v\ol)t 'Tbaiincnbaurn [ Abietem rubram.]

Hic non provenit in Anglia, nec Anglicumha-
bet nomen , quodlci.u, pollet tamen appellari
Pid>c tre,quia pix ex eius refina fir, vel ex germa-
riico interpretandum Konb feurtrcr.Et(5azaW«-
xwmale vertit Pmaftrum , alibi etiam Pinum,
quafi nihil interefiet inter Pinum & Pinaltrum.

Lxiltimat ig;tut Turn.mvxUL elle Piceam apud Ga¬
lenum, Dioh. zStium, &alios, qui poli Galenum
laipferunt:Germ.vvobt vLfianncnbrtum/fed falli- Tt*rrz U-
tur ut mpluribus aliis.

Lacuna in Diolc. turpem habet figuram , vo- Lacunae-
can s Sapinum, ac iit videtur, etiam Piceam, ciun dar guttur'.
comparat Piceam Abieti Matthiolum imitatus,
ante tamen exhibuerat pro Picea arborem Bello-
nii , ita ut has duas plantas confundere videa¬
tur.

A Gefner. quoque , Ryffio , Amato, Apolline,

Hclfrico , alufque in hac planta diflentimus,
quod reliquum eft ut declaremus.

Varia in primis eft Gefn. lententia. Is enim de ”°U'
hort.ait. Picca fi elt , eft quam Tigurenfcs Abie- Abies r* -
tau rubram appellant, & corticis colore. Piceam bra unde
in altis montium fylvis nafcentem pro Piceaftro
accipiunt. Idem olim in cat.pl. Picea arbor, m-ws
ut Gaza e Thifoph. reddidit, «XT^arirtcm, ut
quibuldam videtur, un arbre du genre du Pin. Et,
eodem libro. Picea fter arbor mvw oLyextt. , fylve-
ftris lpecies,Kobt Tbflhnch, une forte de Pinfauua-
ge.Item,Pitys, Picea arbor, Zfyatiticn puta¬

tur aliquibus. Hic ille , qui nihil determi¬
nat , & ledtorem maxime dubium relinquit , nec
e bivio educit, led in devium abducit. Nos
igitur aberranti fuccurrentes,hifitanti verum in- Ayrs } u
dicantes,dicimus ( t^artnen non eire,nequc brTne T

rrawj, neque Piceam , ut vertit Gaza , nec etiam 'ft>
dc genere Pini, necagnofcimus Piceam aliquam nec Picea.
ly lveftrem, qui fit Xopt £1 jannen. &c-

Ryff.jn Diofc. videtur ex Gefn. eo non citato Ryf„0ta-
tradere, Pueam vocari Grice viivv. Genu. tui-
^fiannen, ut quibuldam videatur, aliis ein feudft
^bannen, Gall. vn arbre du genre du Pin. Inda¬
gandum vero an Hub. Berland. in Diolc. Piceam ^ ^

camintelligat,de qua hic feribimus. BetUrtf,

24-0"

historiae plantarvm,

'Attat. re- Tllvw grice , non cft P/cifit.latrine , ut vult A-

frt*. matus inDiofc. qui alibi malam Bellonij figuram
Sapi ni, quam Abietem foeminam exiftimant, re¬

cepit. _ . .

Apollo ta- XA non diftinguit Piceam deicripum a

Matthiolo, a Picea Bellonii, licet magnum fit dif-
crimen : quamobremnon exiftimo eumfeite ien-
tireortmv fimpliciteridcm e fle cum Pino : Qui’
etiam fcribit de Picea non conveniunt , ut nec
Picei Matthioli , nec Picei Bellonii. Perperam
etiam putat Sapinum Bellonii, non alludere ad

Piceam Matthioli : Perpendant doctiores, quam

plantam intelligat nomine Picei urbani Alio,
brogum, quam Matthiolum ignorafle fcribit. Pli¬
nio ex Metrod.Scepfi i fenccntia placuit ab arbore
Picea, qui Vades Gallis diceretur , Patavii nomen
derivare :eo quod circa fontem eius plurima na-
fceretur.

De quo fic Gorop. Venet. & Hypcrb. libro
Quid ht Padus apud Theoph.nec ego fcio,nec ab
alio me re£te dobtum iri (pero , proptereaqubd
una fola , umbro forum locorum quibus nafei
gaudeat, nota ,defcribatur , nifi hocaliquid iu-

vet, ut e genere Picearum credatur, quod Taxo
foliis Piceas imlcanti annumeretur, Quando vero
Pades Gallis olim Piceam fignificarit, xque atque
prius ignoro. Verilm,qu6 Methrodorum iu-
vem, confiteor Padum ilPiceadici, (ednego Pa¬
des Piceam Gallis notare.

Alciaci figura in emblematibus nil commen¬
danda. Diverfarum plantarum nomina noftro
iudicio confundit Helfricus, qui Piceam Latino¬
rum m2gno errore, gtxce diat givyJtjj.

Soyftedelphinatum non e Ile veterum Piceam,
contra Matth.afteritSolcrius.

Qui Plmio Picea dicitur, quaque etiam id no¬
men apud huius itatis rei herbam feriptores re¬
tinet, Clufii opinione nihil aliud cft quamTheo-
<*- phraft.tAistw L Abies mafcula] arbor procera,
&in meti modum crefcens , foliis brevibus &
pungentibus, undiquaque ramos fingulatim cin¬
gentibus, qui cruciformitei &deculTatim in^arbo-
re nafcuntur ,quam ob caulam Hungari Xvcrpj?
Abies cru- toefcnyd [cruciatam Abietem] nuncupant. jx-

aata. nyg autem vocabulum, quod proprie Iumperi li¬

gnum figmficac, adaptant Hungari omnibus fe¬
re arboribus perpetua fronde virentibus, qui fo¬
lia lpinx imula habent. Qui veroTheophr.
‘ttitjs fit ex Gazi verfionc «Sc vulgatis gricis co¬
dicibus, difficulter admodumiudicaripoireidem
exiftimat, quandoquidem eius materiam operi¬
bus ineptam clfe , & magnitudine Pino mino¬
rem, minufqUe ereftam ftirgere, fcribit. Ac ut cx
melioris noti codice cqlligere licet , omnium
dotftiorum iudicio, eacftarbor,quamPhnius Pi¬
ceam appellat, & apud recentiorcs rei herbarii
feriptores eodem nomine donatur. Fert vero ea
Maio menfc in extremis ramis fingulares iulos
pallefcente farina plenos , deinde ltrobilos fi ve
conos mollibus fquamis imbricatim compolitis
conftantes, purpuralcentes dum novelli hmt &
primum nati, deinde paulatim in longitudinem
excrefcentes , qui in maturis (eptem aut ocfo
interdum unciarum cft , fiib quibus exiguum a-
latum femen, Pinaftro fimile fovetur. Sed &
multas habet notas ex quibus conficere liceat,
Thcophrafti loco iam memoraro ixism a-fov* e Ile,
hoc eft Abietem marem. Ac meminit etiam
Pliniuslib.15.cap. io. Picei fativi , qui Sapi-
neam nucem ferat.

Minus convenienter Theophilus Golius

Picea Va¬
det.

Vadat.

Padus 1
genere Pt

Alci at as
notatur.
Helfttc. ta¬
xatur.

Picea rlt-
nn C lu fio.

Abtes

Jcula.

ceam vulgo diftam Gcrm. ^«ntltrt vo-

cat* r

Ctefalpinipotro perplexam .intricatam Sc ob- c.ij.lp. rt-

fcuram de Picea dodrmam confulto negtigimus. Arexttt*r'
Non tainc illi pcnitds cocedimus Theophra-
ili ede eam, quam pro Picea defcripftt : nec ei
conveniunt, qui ex Theophrafto huic attribuit,
atque is etiam non animadvertit , Piceam ut vo¬
cat, a Theoph.traditam pto Elate mare. ,

Convenit Piceam Latinorum Graece appellare
ixiiiw «ppiv* , Abietem manni , Germ. Kolitobet 0
fdnvcrr! £I;aimenbatim& ^icditcn. Belg. pecf-
boom,Gall. Peffe, Gnripolt, Pinfiuvags , Burg. Ceve,

Ital.P ez.a.3, Hifp. tinmegro ,Anglic. Dube tree.
Bohem.0mrf / Hungar.Bcr^toe^enjao/ Arab.

-Zir-?- .

Piceam pinguem cognominat Mantuanus, Epitheta?
Virg. Idaeam, & nigrantem; Non quidem ob co-
lorem,fcdobfumum,ut mihi videtur, quem ac-
cenla emittit, fic enim canit alibi.

Nam ftpe incauti! pttftmibut excidit ignis,

Quifurtim pingui primum fub cortice tettut
Rob.ra comprendirfrtmileftjue elapjiu in alus
Ingentem caelo fonititm dediteinde fectttits
Per ramos victor, perque ait a cacumina regnat
Er totum involvit flammv nemus, & ruit atram
Ad calu m Picea craffus caligine nubem.

Idem

Diripuere focos Piceum fert fumida lumen .

Teda,drcGmmiJlamVulcanus ad ajlr a favillam.

Picci fano nomen multis plantis attribuitur : ^quivoc:
(cd potifiimdm a nobis arbori iamdeferipti , E- are mg
latelcilicct Theophralli mari ,five Picei Latino¬
rum, leu abieti rubra Germanorum. Cluf.etiam
j pumilam defcripfit, de qua mox.IijrvaThcophra- pjee.

itiCafrlp.nonbenjintetprecatur Piceam. Pinus mU- .

! fylv. i plui ibus dicitur Picea, ut videre eft in fe-
| quentibus, & Piceafter. Pinus fylveftris teddvi- p.£

i . j n : A n-i v:n p- r, £5

Picea |
mus.

Piceum l*\

i quviaiuua, UL 1 Jt-Wxt.»-*.. ***■“--/*•; - Ste 2 ■ - piceajitrt

j rians parum £ praecedenti. Picea etiam dici viae- p j,.uf /jt

foha.

Ternis Ora-
corum.

Golius no-

m Onomartico Piceam Latinorum , Live Pi

nans . . * ...... j

tiir. Pinuslylv.Mugo dicitur etiam a quibuidam Teda.
Picea, & forte Picea Corcyrenfis nigra.Pinus fy 1 v. ^ bl"
j fi vc Pinafter rertius Clufii , forte Picei genus PmUi^
! alterum Bello nio , Pinus fylv. Olympi. Pinus
(ylv. Idi Troadis , five Picea Eellonio. Manu- rm.iJ.
mam Pinum fylv. primam Matthioli fufpicamur. Tpr°*
Piceam in planis Bellonii, Pinummaritimamco- ^ t
•nis firmiter ramis adhircnubus. Cembro cxilti- jl)nilterT
matur Picea Diofc.petCotdum;Cac(alp.vocatur- .ik.
banamPinum,& fmftum fapineumPluvj.Pinus
i qutbufdam male dicitur Picea-Taxus verb voca-
cur Picea funefta. x Pmut. ; h

Piceas cultum rtfpuereconiicio, quod Gcpnis t*x*k '
in horto E.C. fruftra curavi plantandas. Attuli Locus,
autem ex montibus Crunchemmugm in Burgun-
dia, ubi abundant. Maxima copia Crefcere , cum
iuViennenftfaltu , tum aliis montibus, AlpibuT
que vicinis, teftatUr Clufius.

‘ Picea fcatete fylvas Tigurinas & montes, au- Temptn.
t-jreft Gefn. qui tranflatasatbufculas brevi ado-
leicete prodidit. Qualititem vero terri con¬
gruam nobis innuit Poetarum princeps fecundo
Georgicoriim fuorUm.

— at [celeratum exquirere frigus.

Difficile eft , Picea tantiwt3Taxujne nocentes
lnterdum^aut Hedera pandunt veftigia nigra.
Infcerrefiniferas Pinus & Picea ( mirum dictu) ^
Erucis venenatiflimisfunt obnoxii, magis quam
quavis alii fui generis. Nam etfi fipius contin¬
gat", ut Abietes, Larices , Pmaftri, m eodem qiio
Picei funt, tra&u nafcantur :illi ;amen ab Eru¬
cis immunes elfe (olent. Picea vero tam multis
erucis obnoxia cft,cam in montibus, quam in pla-

no,uc

| )camf&

\\nmen~
II Bella-

■iptto.

LIBER

no , ut magna arboris pars albedine ceu telis a-
ranearum obtegatur : Eruca: fiquidem telas prae¬
tenues texunt aranearum telis fi miles, in quibus
noctu quidem delitefcunt. Interdm autem cum a
frigore, imbre , vel Borea vento lacelfuntur intro
fefe recipiunt. Vbi vero dies eluce/IIt , ita per
ramos fparfie vagantur , ut tanquam apum exa¬
men, altera alteram mlequcns appareat.Intcrdum
quoque accidit , ut Piceas fuis Foliis denudent*
eafquc ita erodant, ut totius arboris folia abfu-
mant, nihilque nifi ramum relinquant. Pernitio-
fiflirnum veneni genus Erucam e lfe compertum
habet Bellonius , quod neque veteres latuit , qui
eas qua: in Pinu Picea nafcuntur '!ZeTV:%a.t/.r7z>.f
vocarunt, nollri Pinorum Erucas. Diolcoridi id
abunde decantatum <jft ,cxter'$qoc qui eum funt
fecuti, qui tamen exitialem veneni vim eas habe¬
re fcripferunt , ut his qui illas haiififlent alvum ac
ftomachum inflammatione tprquen , pruriginem
concitari , atque corpus totum exxftuare facci er,
multaque alia lymptomata excitarent. Quarum
rerum dum rationem aliquam inveftigarc itu d e c
Bellonius, comperittandem fuo maximo malo,
multa ab his hominibus incommoda provenire
Siquidem, cum per Piceas i /iis infedis onuftas
trafiret,ahqUotqi ramos forte fortuna ipfis Eru¬
carum examinibus refertos avulfilTet , feciimque
linteisinvolutos detuliflct , tandemque Erucas,
qux multum firmiter linteo pedibus inhxrebant,
& telis , quas continui nent , lefe firmaban t, for¬
tiori digitorum compreflione prehendens , vd-
lolque live lanuginem carum atterens, villi in cu¬
te atque etiam in carne digitos eius fu bingrefli ef¬
fecerunt, ut tres integros dies tantam pruritus,
caloris Sc doloris acerbitatem fentiret , ut ne ma¬
nu quidem interim tangere , neque in ledo no¬
dule continere, necproptei cruciatum dormire
potuerit: brachium verb collo appenfumelle per
totum id tempus oportuerit.

Picex,fi eandem nobifcumintclligitP!inius,iu
Laricis folia trita & in aceto decoda , dentium
dolori profunc.Cinis . orucum intertrigini &am-
buftis. Potus alvum fillit, urinam movet. Suffi¬
tu vuluas corrigit. Picea: folia privatim iocinoii
utilia liintjdrachmx ponderein aqua mulla pota.
Sylvas, eas duntaxat , qlix picis , refinxque gra-
ria raduntur, utiliffimas ©fle phrivicis , aut qfii
longa agritudinc non recolligunt vires,fatiscor-
ftat :& illum ceeh aera plus ita , quam navigatio¬
ne m /Egyp ci a m ,p ro fi cerc ,ac plu fq u am 1 ad i s h er-
bidos [ ex herbis virentibus & vegetis geniti,
Palech.] per montium afliva potus. Sapinus Bel-
lonio ad trabes & afferes faciendos idonea cen-
fetur. Tubis ad aquarum dijdus conficiendis non
xqueac Larix , aut Abies idonea cft. Atqui quo¬
niam cius materies rara & laxa efl , ob omni in-
tellino opere abdicatur ; quocirca eam ei ruflici
omnib. aliis lignis propter lua mollitiem poftpo-
nunt. Sed cum caudex efl: integer, latis firmus
quidem efl, ut cx eo a (Te res fiant , ac valvarum re¬
pagula: alioquin accedendo igni tantum efl aptus.

Picea Rejina.

Gignit Picea plerumque Relinam fuarn obduram-
denfam inter corticem & truncum concretam ,at
teflante Amato , quanquam aliquando , fed raro
liquidam quoque emittat , & illam quidem Larici
iimilem. Picea:, inquitBellon. Relinam exudant
odorata, fi.ibalba,amaram,&W7tW Grxce didam.

VIII

__ fert que quaddm

'nucamenta nii- A M:am
cis Ponticae ma- n'
gnididme e
iquamulis im¬
bricarim eopo-
fitis, fed in pun¬
gens foliolum
dcfiiAentibusco-
pada , qua: ma-
tli ritat e dehilce-
iia,c6cav'as ina¬
ni r;.ccs & veluti
cellulas oftvn-
dm: h lilmrms. v.
cC extremis nu¬
camentis ramuli
nonnunquam e-
n a Icuntur , fre¬
quentibus bre¬
vibus Sc purge-r ,
ib. filiolis obliti : fj d tota arbuf.ula ia :vici:o.& Toli*.
pallidioribus f otiis quam fuperior prxJ.c.i eil. in
hac neque florem, nequefrudu ublcrv.v. it tv-
fius,& haud Icit an ferat. Videtur ve; MuncL': - pmus yH*
lech. non lgnoralfe , fed Pinum Tti!}- fixae , five* i - bulm.
inilum vocare. Pfnio tamen Tibulus iHnaftcr cft
grac.hs fiiccindior,enodis, liburnita-um adulus,
pene fine Reline.

Hi

©s

I rifti

NVN

b ^ rnan

PICEA PVMILA.
q-v a m valde alfurgit, fed pumilum
et , vulgaris Picex genas hoc Clulii.
Tom. I.

T A X V S.

TA x v s Deftripyo
perpciux
frondis ar¬
bor , proce¬
ro flipite , A-
bicti Sc Pi¬
cea: fimilis ,
quam certis
notis ab u-
traque d:ftin-
da m il Iu (f ra¬
mus , iifque
in foliis pri-
miV.nl occur¬
rentibus : ea
li quidem A-
bictlS Foliis Folia.
ortu & nu¬
mero li milia,
dimidium cul¬
mum lata n ori
tereti x ut Pi-
ccx; ab' abie¬
gnis in hoc
difpefcimtur ,
quod infir¬
miora mi.nul-
cp.ie rigida ,
ne uti quam
explicata lo¬
liorum fer¬
vent agmina,'

x-

Tolsa.

Guflus.

Tlofculi.

Sacca.

Trucius.

M edulia.

Materies.

At dos.

Locus.

Genere
fimplcx.
abieti J, i -
mtlis.

Cedrus.

abieti fi-
mtlu .

Sola baca-

/««•

Mas.

Venenum.

T oxiea.

141 H IST O R 1 AE

quin eodem vergentia fere coincidant ; iam vero
fi lingularia fpe&es Taxi folia, funt ea abiegnis
acutiore mucrone donata , fiiperne atro v.iroie
fplendentia, inferne nitore deftituta, vnicoloria
tamen & viridantia , nervo fecundum longitudi¬
nem decurrente , cum abiegna elatiorem aversa
parte habeant coftam,coloreque glauco fint pre-
dita, guftu amaricante : porro autem in extremis
ramulis circumquaque inter folia oriuntur, per-
pufilla fed copiofa capitella ,fublongafquamma-
taex quibus veluti flofculi emicant Iunipcrinis
fere fnmles, 8c virore pallefcentes, qui deinde
in meros &mufcofos apices fatifcunc : circa me-
fem Auguftum ,uti obfervayimus , fert baccas
ex calyce ita emergentes , ut fimile quid habere
videantur cura glande : poilquam vero maturue¬
re , quod fit menfc Novembri, nihil plane fimile
habent cum glande , fed figura quodammodo re¬
ferunt florem Vitis Idea: , quippe parvo,virente,
atque fquammato calyculo, brevi pediculo adna-
to fructus inhaeret , grano Iuniperino maior, fu¬
perne apertus atque hians, velut ex carnosa cute
conflans , colore pulcherrrimo Sc fplendentc
coccineo confpicuus , intus cavus, fucco praedi¬
tus vifcido , ac dulci, in quo granum latitat, pipe¬
re minus , nec exafte rotundum , fed b-viter
comprelliim , colore inter pullum &fpadiceum j
medio, cortice duriufculo , medullam continens j
faporis non ingrati. Hoc granum fruduseapa-
citatem non adimplet , fed vndique fere inta- i
<5tum ^ frudlus pellicula in medio fitum eft: , j
bacca: imo adharrens, haud fecusac ipfaex pe- •
diculo enatum. Sufpicor.a.baccas tum cum lon- :

giufculx funt A glandis formam ,aliquo modo de-
monftrant , nondum maturas efle. Iam vero
maturiores aperiri , & propter hiatum figuram •
acquirere rotundiorem. Materies bicolor partim t
rubet , partim ex albo flavefcit.

TheophraftusTaxum Grarce uf^:'[quidam uihtm j'
apud eundem corrupte legunt ] vocat, montibus .
propriam qux in planis nafei nequeat, vehemen- ;
terque umbrofis gaudeat. Hanc porro genere ,
fimplicem elfe feribie, proceram^aucluinfignem,
limilemque Abieti , non pariter excclfam , ma-
gifque aliis finuatam : folio quoque Ahieti fimi-
lem > fed pinguiorem , mollioremque ligno : eam
quidem quam in Arcadia nafei tradit , nigro aut
punicco, quam autem in Ida, flavo & Cedro fimi-
li, ut proca vendant, nam totum cor efle vide¬
tur detracto cortice, quem fcabritia A colore Ge-
dro fimilem habet : frudum fert- Faba paulo mi¬
norem, rufum & mollem , qui ab aliquibus homi¬
nibus innoxie manditur , fuavifquc: folia aiunt
ramentis lcthalia , ruminantibus nequaquam :
perpetuo viret, germinat tardiflime: floret, & fru¬
dum reddit cum Abiete.

Plinius Taxum facit Abieti fimilem , minus vi-
_ centem , gracilem &: triftem, ac diram [an duram]
nullo fucco , ex omnibus folam bacciferam. Mas
inquit,noxio frudu,Lethale quippe baccis,in Hi-
fpaniaprxcipue,venenu ineft: vafa etiam viatraia
vinis fada in Gallia mortifera fuifle compertum
eft. Hanc Selhus Smilacem a Grarcis vocari dixit,
& in Arcadia tam peftilcntts veneni elTe , ut qui
obdormiat fub ea , cibumvc aftumant,moriantiir:
Sunt qui toxica venena , quondam taxica ab hac
arbore appellata feribant , quibus fiigitta- tingan¬
tur. Repertum vero innoxiam fieri fi in ipfam
arborem clavus arreus adigatur. Fumus mures
necat.

Diofcorides Smilacem vocat. Abieti fimilem in 1

PLANTARVM,

Italia & Narbonenfi Gallia Hifpanix contermi-
na:baccis noxiam, in Italia, umbra in Narbonen- D,°'c’
fi. Hanc aliqui vSvpuMv , Romani vero Naxion

aut Taxon vocant. Tubjmatu

Nicand.in Alcxipharm. Taxum inter venena- N/Xlc„^
tas llirpes quoque retulit, adferipto firruil reme- Taxon. ,
dio : quidem his verbis. Non quidem Taxum axusNt-
[ ffuttov ] tu malam Aloietinam [ewW<& ] decer- c*ni-
pas Qcteam : Mortis multum lachrymabilis da- EU{onK
tricem. -Quia hominis Iflhmia, & lary ngis angu-
fiam obftruit viam , quam implens meraciflima
potio vim curat Ac. Qu* Nicandri verba Gor-
r$us ita refert.

parce -venenat a Taxo , quA furgit in
Oeta

Abietibus fimi lis , lethoque abfumit

acerbo*

Si frater marem flens cratere meraca
F under c vina pares , cum primum fentiet

Ager

Arctari obfinictaf fauces > animaque
canalem .

Virgilius quoque in ter alia hoc verfu Taxi me¬
minit.

Sic tuaCyrnaas fugiant examinaTaxos.

Dicitur autem Cyrnxa Taxus , quod in Infida Cjr„£dT
Cyrne Grxcis dicta abundet. xus. V

Iam excutiamus Neotericorum opiniones de
Taxo, &mprimis Hermolai, qui mifcct Smila- HermolM
cemarborem glandiferam e genere Quercus cum &n‘v,u' i
Taxo non animadvertens aliud elTc Smilacem a-
pud Theophraftum , & aliud apud Diofcoridem,
unde non fine magno errore dixit : Smilax fi ve smiUx. I
Taxus cit, ubi a Theoph. & Diofc. M appcl- Milos. |
lata fit folio aeterno , extremitatibus & lateribus
finuatOjiit QuercusA Paliuri , & omnino Ilicis,
molliore tantum profundioreque. Folium quo¬
que ut fcribitPlin. Abietis: NecTaxus vulgo,
fed li cerae prioris immutatione Naxus & Naxius Naxus, j
quoque dicitur : quod nonyen &Diofcoridi fuif- Naxius. <
fc cognitum video, qui ubi venenalib.tf.numerat,
eodem loco non Taxum, fed Toxum a Romanis
dici credidit. Comer-.

In eodem errore verfatur Cornamis , aiple rgr

non cognofcens Smilacem Theophraflo oiffeiie
ab arbore Milos,qux Smilax Diofcoridis eft, live
Taxus. Dicit enim is , eum citante Matth. cap.
de Smilace.Habet Gal.lib.rT.capq. fecundum loc.
Virgultorum Ilicis, Arbuti,Smilacis ac Phagi dc-
codtum. Quo loco ego non de alia Smilace in
Com.med. accipiendum cefifiii , & adhuc lentio,
quamde ea , qua; Taxus appellatur. Apud Pli¬
nium pro Arcadia legendum puto Naiboma:

Galeni exemplaria >> rj.y.r<&- habent falso pro ?; -tu-
: correpte legitur cuour. nv Iviai v&suakcv,
pm/auioi dt vdfyoy n Tai^ay at- <• Non enim Smilax
vocaturTithymalus : nec Romani Naxium vo-
canc.Redfa itaque le.clio efl. ci/a.o.% whte: Svculxw,
pw/.ouos v&.^tcv n J- yz.}\tv7i. V ocari autem Smila¬
cem etiam Thymalon , Diofc. demat, med. habet,
&Thymion quoque dici inter fuppofititia legi¬
tur -.quanquam Paulus non Sjucikov, uc Diofc. /ed corn.ern
Suf/jov habeat. Sed perverse Cor n. Smilacem a- altus.
pud Galenum de comp.med. Taxum interpreta-

tur , nec aofque periculo valetudinis humanx^^^

venenatam Taxum pro non venenata arbore Dtofc_ em
Smilace glandifera e genere Quercus accipicn- datur.
dam cenfl-t. Quid enim obfecro commune ha- TuhymaU.
bet Taxus cum Ilice ? Vbi deinde Plinius Ta- 9‘^
xum' dixerit Ilici , Arbuto ac Phago fimilem non
occurrit : Abieti vero quidem £■: P-cex fimilem Rue/l u
facit:AccurinPlinio legendum fit Naiboma non XMttr.

vide-

videmus,qu.indoquiclem Theoph.fcribitin Arca-
diaprovenire.

Kricllius fcqucns errorem Hermolai , inquit.
Taxus folio a-cerno extremitatibus & lateribus

LIBER IX-

2+5

j qui dem frater legerit , quidquam deTaxoglan. TM*,e!.r.

t fllffra mpmnnubt isro/liM..,, r r \

. /fa.Zf s - - - — ,— uua

i 'Itnu lap- hnuato , a Gallia noftra Ifum , vel If nomina-

1 difcra memoiij iit proditum.* Ego fime anno d,fey‘l-
r58f> • Emetis Augufto obfervavi baccas Taxi ali- C R*uh'

Nominum autem vicinitas Plinium videtur fe¬
felli fle, ut Fraxinum redderet, ubi Taxum inter¬
pretari debebat. Fraxini fiquidemfolia iumentis
mortifera , citeris ruminantibus innocua efle
tradit, quod de Taxo [m/a©- ] nonde Fraxino
( Msx/rt ) Theoph. prodidit.

I EU/eis. i ThincquidCurtius fibi velit verbis fequenti-
jcn,aut. kus,acutiorib. difeutiendum proponimus, Taxus,
\bieos *e- ait, arbor Abieti perfimilis. Quare Nicander Ikcl-
ts. Tvitfo- vocat. Eam etiam Galen. approbare vide¬
tur, qux iit ex Abietisgenere ,autllicis, deinde
qusin Oeta /Ethiopii monte riafcitur. Lachry-
mofe mortis datricem ( 0cti'tf 7c/o TwxvJky.fv tk dirci-
peu') dicunt, unde Latini Taxica , quali toxica,

dicunt.StatiusinTheb.

Metuenddque fucco Taxus. Et Virg.

- —Taxique nocentes.

f rariwi Quare Poctxeam apud inferorum opaca nafei
t*l&\ finxerunt. Seneca in Hercule furente.

Horrent opaca fronde nigrantis coma
Taxa- mmnnente.

Fingunt etiam infernales Furias , ex hoc ligno fa¬
ces gerere , utautor Placidus, unde Statius
Nec dum illum , aut trunca luftraverat
obvia Taxo
Eumenis.

In Corhcaplurimanafcitur , Diodoro autore ut
ex hac mei colle&um amarum fit,Virg.etiam pro¬
de n te unde

Si e tua Cyrnaas fugiant examina Taxos.

Quis autem quilo non videt Curtium dicendo
Galenum approbare, qui fit ex Abietis genere,
aut Ilicis, oftendere le non agnoville iquivoca-
tionem in no mine Smilacis.
vAs uon Merito eos notat Cordus, qui Ebenum putant

eam ede arborem , qux Germanis j£in )£pbcn
( Taxus) vocatur.

Iufte etiam a Matthiolo [qui Taxo baccas at-
"■■orn.re- td^uit rubentes , Agrifolii modo , dulces , vino-
i salque !) reprehenditur Cornarius , quod apud
i- Galenum iam liipra citatum, Smilacem Taxum
reddat.

Is tamen etiam ipfemet errat, cum appingit fui
figuri baccam circinati rotunditatis, male enim,
quia non exacle rotundam , fed leviter compref-
fam diligentiores oblervarunt. Eamque figuram
imitatus , Lobelius in eundem errorem incidit:
Sed eum animadvertens Camer. figuram bacca¬
rum mutavit in Hili. Matth. Germ. & Epitome.
Apud Euch. Rofllin.icon appofita non conve-

tim pr n*C’ acccdit enim ad Betulam:in eo priterea pec-
que. cat ipfe ficuti & Trag.Cord. Matth. Dodon. La-
cun. Anguill. Gefn. &plerique,quod non oflen-
dant Smilacem Diolcoridis differre H Theophr.
'nilum ^m,^ace’ Taxum Cifalp. vulgo Najfurn vocari
tradit, flolculofque ferre amentaceos inter folia
finefru&u : qui autem frudum ferat , eum ro¬
tundum gerere & rubentem Agrifolii baccis fimi-
lem.

Lubuit C. Baubinoapud Matth. alteram figu¬
ram Taxi addere, cuius Nobililf lac. Ant. Cortu-
lus ramum glandibus, ut vocat, onuflum tranlmi-
lit, qui fcribfit le Odobri & Novembri menfibus
m montibus circa Vicenniam , qui Tridentinum
fp^edant , legille : quodfane dignum oblervatu,
cumnecabantiquis, tiec a recentioribus ,quod
Toni. I

‘,‘fh

! quid fimile cum glandibus babuilfe , non tamen
velim propteteiglandiferam vocare , & fpeciem
multiplicare. Aliaporro ime in Ducatu VVirr.
vifain Novembri, nihil habuit, quorl glandem
exprimeret , licet nen differre videbatur a prtedi-
<Sa , nec etiam ab ea , quae a, fratre pidtura exhi¬
betur, caufam diverfi tatis in defcriptione dixi. In #»**.
ea etiam capitula multum foliofa, monlfrofa, qu;e
icone noftra proponuntur, ficuti &- flores ac bac¬
car priori loco dicta : verumctml bonam iconem
corruperit fculptor.nova proponimus in qua per
numerum i. demonftratur ramulus, cum baccis
cavis, ac femine fine nucleo , quales poftremb
obfervavimus &monfhofisfoliohs, a. loco fub-
n coti mus glandes dc flores a fratre propofitos. 5.
baccas rotundas exMatthiolo. 4. baccas ex Ca¬
merario , qui aliquid glandiferi demonftrant. s.
ramulum cum florib.cxLobel.oqni non placet,

& quotum iconemex Lobelio propofuit frater
apud Nlatthioium. Synonyma

Taxus, Graecis etiam qu.un ledionem

malim apud Gal, pro xJ.ktQ- retinere, M».©-The-
ophraft. %;»a; Dio/coridi & 9uuaxw , Ae-
tio, Germ. Siribtn / i£ibenbaunt / Belg. 3bcn»
boom/ penncnfiout, Gall. i/, Ic. ra/vibu wffi,

Hifp.Tr.vy, Angi. TD^lyc tre.Boh.CiB/Hug.Ctja fo.

Neque hanequondam tacebant Politae, fed filo Epitheta.
Taxum penicillo dederunt , iacrytnofe mortis,
m iltum lacbrymabilis dttrkim , infandos belli
poturam cruores , vulnificam , toxicam , venenatam ,
fucco metuendam , nocentem , Piceam funeftm : ncc p}ceafune-
quicquam alieni coldris, ut mox patebit. Ji*'

Inpricedendbusiam didumplures Smilacem y^quivoca
Tbeopbralb glandiferam arborem confundere
cum Smilace Diofcoridis, qui efi: Taxus. Valde- smiU x

quam laxus Smilacis fignificatus , ait Lobelius, ut glandifera
qui qualdam cognatas, vel fimilesalias , tamen
admodum diferepantes , £< vilibus pene contra-
liispollentes defignat, ut Taxum virofam , Sini - ’rax^
lacem afperam veneni fugam 8c Fraxinum ambiguam. ro^\

Sed Smilacis iquivoca pofitafuntlib. 7. verum
non abfque gravi errore huius corticem pro Ta- FrXw
maricis coruce officim indodti medicamentis t xmnrif.
quondam admifeuerunt. Et eft quoque Lauri CU4
fpecies , qui Taxa dicitur, de qua hio loco. At- Lauru4
que Verbafcum herbam , funtqui vocant , Taxum V^r
barbatum ,utdiceturiib.3o. ^ c

Nafei tur Taxus in faxofis Sc preruptis locis in Loau.
Italia, in Ananii vallis montibus , in Arduenna
Belgii filva, in Burgundia in monte prope Clare-
val Oppidum E.C. item prope arcem Mcche m
montibus didhsFr/twr/?? montagne, Scin montibus
circa Porentmtim pntereain Suntgovia.In paa0
Grun prope fcTtonvcifler eft arbor magna in C ce~
miterio , Augullo rudimenta florum protrudens,
florens autem Aprili. Ad Rhenum liipra lacum
Conftantienfem[ Acroniumjefl pagus didlus gtl
Bauni ubi columna Taxi , ut aiunt fub dio,
ad quam malefici alligantur. Audio abun¬
dare m Comitatu £ol)£n >Enibcv , in campo D.Pc-
tri prope Dc^fird) civitatem Rhcthorum in ru¬
pibus. In Gallia fatis frequens ut vult Ruellius.

Vidi Patavii ut & Gene vnn monte Saleve. Ger-
maniamJiac deitituiferibit Tragus, c5trarium af¬
ferente Dodonio. In montibus Helveticis, frari
Taxum crefcere teftatur Gefnerus, eamque faci -fusf
le provenire fi aibufcula parva tranfplantetur:

Durareq; ultra leculum : Arbores duas Tiguri ea¬
dem proceritate vigere, qua fe puero erant, iam

X :.

H4 HISTORIAE PLANTARVM.

fere per quadraginta annos : fru£tificare\ari>. | frigidi, an ver ocalidi fit Taxus teperameti. Dio
•*<*- Ego verb contra Taxum aliquoties plantavi , feorides eilifq; fecT:atoresftig.di elle teperamenti.

Montbcle.in horto Ill.C.VV. fcd fruftra.Thalius I exifttmarunt.quodiifdemremediisTaxi veneno
Harcimx incolam facit. Olirn ego & primo ob- l quibus & Cicuta: occurrendum elle ille fcriple-

Tempa*.

Vites St u-

A<?e? xt.

grtftuitt.

.■ilVtfrc-

A—

V rr.br a
■tha/t*.

Morrem in¬
ducit.
Re.nedsa.
Quando

noxia.

Aptbu?

tnxia.

Catto? pro
'Taxo falso.
Canuulius
Taxo \exa
Him.it iss-

Non ubt-
ejue letha-

fervavi circa Tigurum in lylvis. Repetitur ut fc-
mcl dicam , in Italia, Gallia, Hifpania , & Gcrma-
nia.Vmbrofis gaudet. Tard: (Time germinat , fru¬
dum vero maturat Scmptembri.

QuxTheophr.& Plin.de Taxi natura Sc viri¬
bus memorix prodiderunt, iam fuprak nobis tra¬
dita funt. Taxi, inquit Diofc. qux in Italia nafei-
tur , frUcVum edentes aviculx nigrelcunt ,[ f n\<u-
vtnu vet.codex , Lacun. l^git or/iyornu ] Homines
autem , qui ederunt baccas , in alvi profluvium
incidunt. Qux vero in N irbonia nafeitur , tan¬
tam vim habet, ut etiam ex umbra eius, hi qui fub
ea federunt , aut dormierunt, Ixdantur , fxpeq;
etiam moriantur. Hxcdeipfa referuntur ea gra¬
tia , ut periculum evitemus. Idem de lethalib.
Pota frigiditatem totius corporis inducit, fuffoca-
tionemque ac celerem mortem. Auxiliantur his
omnia, in Cicuta relata. Plutarchus co tantum
tempore TaxUm noxiam efle tradit, quo florere
incipit , quod tum fucco fit maxime praegnans.
Virgilius Taxum > ut apibus noxiam, ab apiario
(emovet.

N e propius rectis Taxum fere.

Galenus hxcpaucadeTa.ro. Smilax live Taxus
arbor eft , venenofx facultatis , ubi exemplaria
falso habent rj yjzr@- pro « Wi-fjK Cat. Equi¬
norum Rex Taxo [Taxi fucco epoto & forte per
nares fiimoattra&o] cuius magna in Gallia Ger-
'm miaque copia cft , fc exanimavit. Cotnarius
arbitratur Galenum in columellx remediis Taxi
arboris ramulos probare , ut quorum deco&nm
vehementi adftri&oria vi prxditum evadat : Non
elle verb eam ub que Iethalem&: venenofamex
eo patere, quod Diofc. prxeipue de Italica & in
Norbonia Hifpanix tradat nafcente. Nos vero
' nullum fide dignum autorem legimus , qui feri-
pfentTaxum vim adftri&oriam vehementem ha¬
bere. Cavebimus etiam a venenata Taxo , &per
Smilacem apud Galenum , litante diiftum , inter¬
co,- gla- pretabimur arborem glandiferam. Elfe Ruel-
difcr* lms perhibet, qui tr danr Taxi baccis alvum re-
folvi.& altiles , Sc cohortales gallinas faginari.
Marcellus credit Maronem monuiife fugienda el¬
fe Taxum apibus, ne cita alvo , cui malo obnoxix
lunt, perirent* Curtius dicit Claudium Cxfa-
rem , Tranquillo Icribente, edi&o propoluilfe,
nihil aeque ad viperx morlum facere , quim Taxi
Taxm no- fuccum. Tcftatur Matthiolus in Tridentinis
xia montibus , non veterina folum , fed ruminantia

^tbus^ao ^tiamanimalia devorata Taxo interire , ipfiufque
^uTllTa- baccas iifdem in locis perniciofas elfe , seque cu-
lu. ralle affirmat, paftoresaclignatores , qui laporis

dulcedine alleci , cum has ediflent , in febres ar¬
dentes inciderunt , Sc alvi profluvia , non line
Taxus <»- magno vitx diicrimine. ContraPena,eiusbac-
n»x/a. cas innoxie puerulos efitare in Anglia affirmat,

seque guftafle fub Hyemem non ingrato fapoie,
fedfituo, vclfubamarojibique porcos paffim eas
tanquam glandes comefle.Nulli fane Anglix an¬
gulo deelle hanc , ubi femper virente , umbrosa,
densaque ramorum fronde & latiflima, limilicer
Abieti, penatis Sc longis quafi pefhnum radiis,ex
atro-virentibuscomola, ac in fepulcretis&areis
pro templorum foribus pangi , ad arcendos
Solisxftusa concione , plebe lub tegmine Ta¬
xi conventus agere folica , nullo percepto inde
Quxfti° v-l tantillo incommodo.

Sed hic exiftit quxftio , inquit Matthiolus , an

Clb/ettio.

rit. At his opponit Matth. amarorem, qui corti¬
ci aefrondibus ineft, comam perpetuo virentem*

Pinorum, Abietum , Piceariimque modo, quibus
fronde fimilis cft , baccarum tum dulcedinem,
tum acrimoniam quandam , &qubd aviculxeas
depaftx nigrefcaht :qux omnia infignem tempe-
menti caliaitatem arguunt. Quare Sc febribus,

& alvi profluvio tentantnr, qui eas baccas ede¬
rint, inflammatis fcilicet fpintibus , & (anguine.

Quod ii quis diterit accendi febres , fierique alvi
fluxiones ex humorum putredine , quemadmo¬
dum xftate ex frigidorum fruffruum efu , nigrum
vero colorem in aviculis contrahi polle tam a fn-
oido , quam i calido , quid tandem ad frondium
ctfrricifque amarorem, baccarum dulcedinem Sc
acrimoniam ,perpetuoque virentem comam re-
Ipondebit? Nam hxcdcalore fieri nemo negave¬
rit. Febres vero & alvi profluxia ex calore im¬
modico potius , ut devoratis anacardiis accidit,
quam cx humorum putredine oriuntur, Sc nigre¬
do illa pennarum ^ calido potius, qu^m ^frigido tngvt
avicularum pabulo. Frigus enim nigredinem <j ua»don'h i
non inducit, nifi fit immodicum , Sc tantum ut grednem ♦
Quare nigredo exulbs humoribus i

Refren/iOr

Com. nota¬
tur.

C allinet.

gignitur, ut in Aithiopibus. Matthiolo de tem¬
peramento Taxi adftipulatur Lacuna, dicens eius
folia muribus efle valde lethalia : temperamen- Actnt .
cumque potius calidum, quam frigidum. Sed Sc
Camer.Taxum innoxiam elle tradit : acinos eius

rubros avide expeti ab avibus, fed inde attonitas Scobs. c.

reddi , qux facile poftea capiantur : fcobemau-
tem , ut quidam affirment , illius elfe venenatOfn.

Ego vero teftari polium li fide dignis hominibus
mihi affirmatum in montibus BurgUndix, folio¬
rum ut etiam corticum elu mortuos boves Sc
uaccas : cum enim perfuafura fui fiet., cuidam ru-
ftico cortices Taxi valere ad excitandas vaccas ad
veherem Sc quxrendum taurum, eo dato cortice*
una mortua, altera graviffime xgrotavit. Io.

Lutzius infignis pharmacopaeus, in fuis xdibus Turtttu*

Kirchenheimiar ducatus VVnt. afferuitmihi tur-
curcm album cum torque nigra baccatum efu pc

mortut. ,i
Aftnus. t

Apes.

Vipert .

(fe , & in pago €>bercm3!n0en Afinumdegu-
ftataTaxo fubicb mortuum.

Hxc paulo copiofius profequi par erat pro¬
pter eos , qui traduntin EuropaTaxum inno¬
cuam , quique eam per os exhibent, aut eius li¬
gno utuntur , inter quos annumerantur Pena &
Lob.Camer.acVVierus. x Imf*

Qui morbos fimulant pulvere Taxi adeo cu-
tim ulcerant, ucmiferabiles aefere deplorati ho-

Ligni m

deTempe;

ramento.

mines appareant. ^JR114 .

Ligni materies qubd rufelcat quamplurimis tcrics.
intercurfiintibus venis , incorruptaque fit , li- Incorruji
gnarfis fabris maxime expetitur , Sc plurimi fit , ta. ^
prxfcrtim coecinnandis menfis& haftis , telifi ^7^* |
que conficiendis. Quamobrcm Germani huius j-e[a ,
arboris alleres ad fua conftruenda hypocaiifta ^fleres, t
non exigua fibi comparant pecunia.In Epifcopa-
tus Saltzburgenfis urbe quadam torno parare s^JcJr^iy
folent pulchros fcyphos , cucurbitulas, epifto- ^
mia, aliaque fubdlia , elegantia Sc egregia utenfi- Epijloip?'
lia ,qux per totam Germaniam diftribuuntur , Sc tuh(iU*.
Viennam ufque deferuntur, ac etiamMontbel-
gardu perveniunt. Scyphorum autem, cucurbitu¬
larum &epiftomiorum tucumuftim dicere no ve-
lim, tutiore tamen exiftimarim prxmifsa macera-
tione.in vino uel aceto calido aliquotiesrepetica-

PEVCE

I’ E V C E VETER.VM.

C a p. IV.

Tinus, Ttevwv veterum Grxeos pro Pinli ufurpaire no-
'tzvm. bis dubium non eft. Qux autem Theophra-
ihis ‘t T-.-JKvr prolixius tradidit in fummam
contrahentes , ex iis colligimus. Arborem
i Nodof*. cilc proceram , longo caiidice , nodo/km , non
ndi in apricis provenientem atque unam tan-
tiiiT),prXgrandeni , in ima defeentem radicem
(oboles nui- a€efl^|m , a qua quidem parva: complures alite
■t exeunt, fed qux nullam penitus foboiem ferre

Mdkibto. poflint : Prxterca vetuftate Tedam ingerere,
[in fe gerere Sca liger] per morbum autein totam
Jiam/, edici Tedam : Ramos ex .xquo conditos genicu-
viriplev ^,s in ver^lsrcc^os porrectis habere : Germina-
pecucuZ- lioncm ternam ac per intervalla intermiffam
>xt* pene paucis diebus edere : decifo cacumine radicitus
mune pro- eodem an no inarefeere: Semine tantum pro ve-
\ Folia nirc : Folia capillata pinguia, multa,

*’ excavata, profunda, inclinata, & extremitate pu-
gentia habere : an prxter frudum , amentum
quoddam quod aliqui florem putentferre. Aliam
WerentU vero elTc Vrbandm , cuius quaedam fpecies perpe

tuo vireat , qiixdam vero foliis lit deciduis.- Alia
sy[vejfoem . & Jianc rurfus vel lamnam , quae re¬
ctior, procerior, materie cra filor , ramis ditior,
foliis pinguior , mollior, proclivior, nucc oblon¬
giori , viridi dcdchifcente prodita , picem dans
• copiofiorem, atque, propterea quod in monte
'"filis pltnima proveniar, Idxa vocatur : Vel Ma¬

rem , [ Maritimam dictam ] qua: brevior , folio
\ffertntU- durior, & ligno circumie&o : Vel tandcmsreri-
l trium, lem. At q- inhisvivKnr Sylveftrisfpeciebusob/er-
\min.ir». vari etiam omnium fere , Marium atque fccmina-
rum , publicain differentiam , qua omnem Ma¬
rem fccuii breviorem , cor tortiorem , operi dif-
^ ficiliorem & colore nigriorem eflc alfeveranr.
Prxterea,iuquod.pinis fubnafeitur colore Tcda
rubidius, odoris graviffimi, nec Tedam redolens,
necflagvans, fed ab igne difiiliens, maribus po-
f/>. tiusinefTe: foeminamviyo id quod Aegidem &
cor cius appellant gignere i eo, qubd minus re-
^"c finola (non Pinofauc raal£ vertit Gaza [ minuf-
que tedam ingerens &:lxvior,curfuque vanarum
probior eft. 1 \ dem vero Arcadiae incolas nec
u, .'tp,- Sterilem nec Vfbanam Pinum appellare :4edPi-
I differt, num cum Picea confundere , conftarreque eos
u perperam id facere. i°. Quia Piro ma-
ceriesttaffior Ixvior & excelfioi eft. x°. Quo¬
niam eidem folia pauciora , fqualidiora, horren-
?• tiora & conifera. 30. Quiahxc picem [ fic enim
legendum , non autem Piceam, ut vult Gaza]

4 pauciorem atque amariorem reddit. 4 Quia
Pinus pingiii‘or, filio tenuior, magnitudine mi-
5- nor , creciaqiic minus aflurgit. 50. Quia co¬
num minorem hofndioremq-, ac nucleum refina
G: rofeidiorem fert- 6°. Quod Pir us adultis radi¬
cibus non regerminat i quod tanieii in Picea ob-
fervatur , ut in Lcsbo , accenfo monte Pyrrhxo

nem habico lefpedtu toVmj bic vertit Folia
rara clim tamen neque Pino, neque eiufmodi
gepcribns rara fint folia : quinimo nullis fre-

qucntioca. Deinde lignum quod Plimuscircum-
tortum bene reddit, ille perperiiii everfalc ver-
Xit. Tertio denique perperam etiam Piceam m-
^perpetuo dicit. Nos ant^Pim & Abietis
[Wwk- yju tt.&THf ] diferimen cap. 1. de Abiete po-
fuimus. r

Pinum , autem [tkIhw] quidam florere exifti-
tnt, alii non : pauli) germinatione prxvcriit non
diebus icilicet circiter quindecim, poft Vergilias: Tempus
intermittir,terque turget, ternaque germina edit. Ter j^ua-
ideo & ter fquammofa dicitur : omnis enim ar- mof*.
bor cdm germinat , corticum fquamaS fpargit: Fit
germinatio prima ftacini menf,- Februario ir.eun- Gerr7>inati*
ce jquanquam in Ida monte i die maxime deci-
mo-quinto menfis eiufdcm. Tum circiter *’
triginta mtermiffis diebus, autpiulb pluribus,
iterum germinare incipit i ab excremo furculi,
ufqueptoxiirium germinis antecedentis. Etqux-
dam /iirfum , quardamin latera, curcumquaque
emittit , veluti geniculo fadto , furciiio primi ger¬
minis: quomodo icilicet & prima germinatio fie-
ri folet id que igitur circa Martium delinentem.

Huius germinationis tempore galla quoque om- GalU.
nis gignitur , tam nigra , quam Candida : nafotut
magna ex paite noctu univerfa, inque diem au¬
cta, excepta refinacea , fi ab a:ftuocciipetur,ina-
reicit, augenqueamplius nequit: alias enim ma¬
gnitudine ampliore grandefceret , qua decaufa,
carum ahqux non maiores fabis evadunt : nigra
vero pluribus diebus viret , & magnitudinem
mali nonnulla: cipefTunt. Poftea diebus fcir- Qer»"y
citer quindecim intermiflfc , rurfum germina ter- 3 *

tio mittit menfe Aprili, diebus longe pauciori¬
bus, quam prius, forteque id fex, aut feptem die¬
bus fummumabfoivitur. Quo ciim vent.um fit; C refetndi
nonampliiisin longitudinem, fedin craffitudi- ^dus.
nem incrementa vertuntur:

Omnium itaque arborum germinationes con-
?»»cux, fed Abietis , Pinique maxime , quoniam
genicula in verius redtos po&iguntur , ramique
conditi ex xquo fpe<5tantiir.

Ad materiam quoque cedendam tempus nunc Cadendi
potilltrmimintelligitur > propter amplitudinem^^,
corticis. Cxceris enim temporibus , cortex facili'

detrahi nequit , deera&oque nigrefeit materies,
afpcdhique deformior redditur : nam ad ufum
quidem non refert , quinimo robufhor eft , fi
poft fructuum maturitatem exdatirr.

Ab ulcere ampjiori altiorfque cum tedadifein- y.
ditur, nihil offenditur, fed detradla coma , deci- CUS’
soqiie cacumine j ac quod ArcadeS diciint, ni t- interitus
dolia tota ex universa arbore excerpta , tota in- caufii.
terit, nccquicquam germinat , ficut nec fi adu-
fta, aut tota, aut parte aliqua fderit. Natura per¬
petua Pinus , plufquam Abies, uti cap.de Abiete N' t,ur *'
diftum,ji teredihc corroditur:

Pini vero, ceu Abietis nodus difficillimus , un- pi„t„0dut l
de fieri poteft , quod eandem reniti affirment; Renititur.
Replentur autem cava plagarurU in tantum , ut

pix extiahi poflic. Frugalis Pini [ T^vKircl arino
qui Pinis fcaceb.it accidiflc affirmatur. Sepstmb j proxim^, mediocris : fecundo, yitiofa r tertio, re- p,ji’
randem, quod Pinos morbtisipfis peculiaris in- | plctio:non coiculigni , fed incremento picis con- coitUg-
feftare foleac :cum non folumcor fed etiam pars ficitur :Iigqum enim in hac arbore coire, iterum- ***»*
extrema Caudicisin Tedam tranfiens, quodam- que unum refici nequit, fed confe&io quidem
rnodo ftrangulantiir , quod fponte & ubertate picis reddi poft tantum temporis folet : neceffe
arboffs accidit. ’’ • ^

r luv-

autem ligni quoque agnationem fieri quandam.
Notandus autem adiam citatum Theoplirafli j Siquidem detradfa , deuftaque«tcda effluvfum e-
locum prxter prxdi&os : adhuc triplex Gazx cr- 1 venire picis folitum eft.

ror. Primo enim adliteralefn tantiroi fignificatio-
Tom. I.

Non fimul&fru£lificac & tedificat Pinus,
X 3

fed

145

HISTORIAE p

Quanit protinus novella fm&ificat, multo autem pblb
fruiitjicet faaa vetuftior tedificat-

& pinus auftu difficilis : quanquatn meatuum re-

d,f- a, tudmem habeat, venlm aut denhtas , aut : u-
^ r -11 >Ct/>>r «mm iV (f.TItlSs

lantarvh

Confli, in Lexico, refinift«rum arborum

. ctituamem nauc«u. , vuu.i. — - - -

trumque impedimento eft :facit cnirn& ircatas
ne fatis augtfcere poflit. Adhic imbecillitas in
caufaeft : nam qill debilia funt , difficile augert-
_ tur,nutricanturque. Profiliunt Ptni ptcofi le-

Semen nu
(eum.
Pmus btnt
£»*•

Corruptio

naturalis.

tUr,niunwm.uuiuv.. *• io.. - - - i

mina, & ad fummam omnium coniferarum. Go

nis enim adhuc pendentibus hxc cxihunt , va¬
saque i pia inania relinquunt. Quod idem cu-
preflis evenire nullum dubium elt : fed illis fe¬
men nuceum, his membraneum Sc exile. Pinus
benigna omnibus propterea putatur, quod radice
iimplici , altaque fit : feritur enim fub eam Sc
Myrtus, & Laurus , & alia pleraque : nec quic-
quam prohibet radix , quo minus hxc libere au-
ecfcere valeant. . ’

Arborum genus forfitan eft , cui corruptio fe¬
cundum naturam fponte , necullo pacto afflicta¬
to , fed bene vigenti eveniat , ut Pino [wmJ
cum radices mutata: intedam fuerint. Ex nimie¬
tate enim nutritionis , cumque per ced.tmtranf-
mittere pabulum arbores nequeunt , fit ut mo¬
riantur. Quod proximum illi videtur, quod ani¬
malibus evenit, qu* extra modum eradantur , at¬
que pineuefcunt.Cum enim auram attrahere ne¬
queant, nec ullo padto fpiritu uti poffint , pro¬
pter obefitatcm , condcnfationemque , & illa
'strangula- ulanmr> & Pinus. Quamobrem non inepte

ruftici vocabulum iftud de Pino ufurpant : dicen¬
tes Pinum ffrangulari obefitate atque pinguedi¬
ne. . „

Teii de- pjniiS .[ww*#] teda dctr.i&a fervari potelt :
trttffa i er- pam verb non femper tedijicare conftat , fed
cumviget,itateqtltrmaior eft. Caret enim te-
rmm di novella [Pinus] guia humorem non exeo-
teda. quit, neque aggregat;, fed totum ad germina, m-

cremcntaque altitudini? abfumit. Statun autem
ac dilatari inceperit, vis illa & habitudo tedx vi¬
detur confequi.

Medulla tota derrai3?afi fit , moriendum om¬
nino eft,ut Arcades aiunt; Nec Pinus & Abies
fervari amplius poteff. Causamque haud temeie
illam putaveris , quod medulla pars humidiffima
& vitalis pfxcipudabeft : cuius rei etiam argu¬
mentum , qubd materies, qua: medulla viduata
eft, pervertitur, recurvaturque , ufque dum peni¬
tus reficcetnr. f ,

Decacuminatione Abies [ ixinv ] Pinus [ wsux»»]
& Larix [*m>] pereunt , huius verb caufx feri--
buntur cap.de Abiete.

Scire nunc etiam oportet , Hermol. monente,
Plinium Larici tribuere, quod Theoph.de Pinu
Zrr.7 -.4 [*.VrmW] prodidit. Eiuldem autem gene-
torum. ris cum Larice [ T/wr Diofcor. quam multi 1 inurn
interpretantur male] eft qux Pinus [mvxx Diofc.

quam male Piceam reddunt] dicitur , fed fpecie

differunt , autore Diofcoridc. Ruellius apud
Cordum wtujtZtu interdum Pinum, tmm vero Pi¬
ceam transfert : Gaza etiam przterquam quod
vivKlw Pinum rede , ficut etiam irinw Laricem
vertit : iplam quoque rr'rnu> cum Piceam inter-
Gdz,*error potatus eft , male. Nec melius 7Av/Jjjj [Pinum]
Murce Ut ,pejam interpretatur Marcellus, Abfurauifque
ipfe Cordus irrruu Pinum, vntmtui verb Piceam in¬
terpretandam cenfet. Olim vero in ipfa Grjecia
& Macedonia fua nomina permutabant frhvs ty
ct5ux>7, Larix & pinus.

Nonben£ autem Marcellum Diofc. interpre-
tem ymvtlw tedam interpretari vel inde cor.ftat-

, _ _ Pini

v c, u yn . ait Arift. animal.

Pif'PUCt Pmus «didettachafervan

JhJhtiKoimuwpri cmCiivt , P , or

poteft. Et Hermol. pineum legit , •

hinc pvvyIsju re mam vertit. ‘

Icuergo -V

cea explicat : aoeatMarceu. 4 ( , . Eunp.no -

dalegit : exulctqucEurip.quim»xi^&'5*.II>ie-
gnaligna vocat. , . , c n„.

° Sef&uidamnand.funt.eorumque h«efis pe- —

nitus extirpanda , qui falso putant otti™ vinum
eiTe, wivxdautem piceam , vel lolumob nomi¬
num vicinitatem,quam pinum &srnuv, Piceam*

OTV/tiu. magis habere fibi imaginantur. , Pcr
enim hac ratione Cyptum,& CylTon Clftum. a-

pam napum , rubum rubiam , adde i vis annu ,
anum, & coccum coquum .fedlioti inemax

tui confufione dixeris. locus.’

Cartcrum Jscisadmodu dcpreiUs, autore Thco-

pli.atqt opacis nullo quidem parito Pinus [wsvxti J
exire potoftiMotuofa.B.pinu ferut. Frigus potius
adaiuatibancqi locis fervidis provenire non pof-
fc, nullum dubium eft. Pinum etiam nequaquam
Syria fere. Ac quamvis in Latino agro , 1 ‘ni
Abietes tum magnitudine > tum pulchruu me,
inter omnes Italicas prarilcnt , tamen ad wrurn
rationem, quas Corfica gignit , pro nullo ceree
habentur- Romanoscmm aliquando condenUl
caufa oppidi in eam infulam navibus quinque &
viginti profectos , tam vaftis arboribus dicitur
locus excepifle, ut omnino infula tota confercil-
fima, & quafi efferata immani arborum turba (pe-
itaretur. Quamobrem Romanos a conciendo
oppido dcftitiffe aiunt. Sed nonnullos ingref-
fos , brevi ex loco tam largam cucidiffe materiam,
ut ratam peiconderent quinquaginta velis du¬
cendam, quam in pelago periilfe addunt. Coffi-
ca igitur feu ratione laxationis, feu etiam telluris,
ccelique virente, locis plurimum citeris ancecel-
bt. Latinus autem ager aquis totus abundat.

Cur me-
AulLi de-
tratt.i Pi
nuo moriu-
tur.

Decacumt-
n.ttu perit

PINI j£ Q V I V O C A.

Plm. not.t~
tur.

Lurt.

error.
Cordi U-
f/m-

Yllvan m*'

lc teda in¬
terpreta-

p\Iui nomen pluribus competit plantis, &n- '€qu'vocl
lJno aliquo raodo fimilibus. Pinus qmdem
vel eft urbana , vel montana , vel maritima. V'- rimI
banarn voco fw^fativam , pinum ofliculo duro, cu/0jurai
folio longo, Sc alteram ofliculo fragili putamine, I

five Ccnbro , qui tamen &.pfec.',m fponti pro- C^r.
veniunt, fylveftres dicuntur. Ex T>»> filveftrt, ™*
live Pinajlro , qui cultum quafi refpuic, eft vulga- Pinus M
ris Genevenlis, Teda cognominata, pinus lylv.
five pinafterHifpamcus maior, pimfylv. (pcc.es, Prtaaiia
Bellonio vicea fylveftris Ida Troadis , cuius coni rroaaua
facile decidunt, pinus fylv. Mugho , fiveCrein.
Maritima conis firmiter ramis hirentibus. pinus Pm,
maritima Theophrafti Lobelio. pinus maritimae.»-.
altera Macthioli. rinuslndica cx quaBre. «no [‘"ri"
aliquo modo fimilis Larix , quam pini ,aut pina- Cmu c
ftri nomine comprehendi aiferit Apollo, pro pi - dri.
neaverb nuce quidam male pingunt conum Ce¬
dri, Atque ubi citcn in r-ialmo 104. habent A- j"""
bierem, Bezain filis carminibus interpretatur Vl- Uua‘p,_
num- Dicitur & pinus trivia Romanis de A- nvcle
ftragalo inter adfcriptitia Diofcoridis. Habetur- Molucam
que pinei coni facie frudtus exoticus , vt pinei A »»»-
nuci fimilis lacca , lib. 1. Habenturque priterea
Pinei malt i Mducam purgantes lib.j. pinei conl „
facieNanalibr.iS pineo cono fimilis Hoya li- J
br. iam citato, pineis tuicleir fimilis fnuflus. pi

I 1 „ - : _ Ar A-.V

iem,77?V/.LU> icudm 11u.wxjv1v.uttL. .v. - -

quod tida [ J&fcnr ] vmum eft , ut tdlatur. Rob.

LJI, lillll Uldiu. . j

nex nucis nucleo ltmilis Ricinus minimus & rru- ,

ftus,bb.;4.

LIBER IX»

H7

P I T Y S VETERIBVS.

NVn c quoque quid 7rtwf veteribus fit , quan¬
tum quidem;, tum propter eorundem , tum
etiam limiorum diverfas opiniones fieri licebit
inveftigare conemur. Antequam autem ad cius
rjs $,irie hifloriam tradendam nos accingamus , fcire pro-
enc J Gazam ot7i/©- nomen apud Theo-
inx.1 pi- pJlraAlim,mod61ecundumPlinium,modb ab eo
diversum , nunc Laricem interpretatum ellc,
cea. sibi- nunc Pinum , nunc Piceam , atque etiam ali¬
quando Abietem. Hinc illa autorum confufio,
hinc de Pity grave chaos : quod prarfertim in ipsa
Theophralti hiltoria ex Gaza; quidem verlione,
habetur.

yi ^ Grxci autem non illepide de Pity ita fabulan-
ua .<? cur Pitynpuellamiuille ohm perquam illuftre,
vmce aPane adamatam, quam Boreas quoque ri¬
valis deperibat,utnquc addicta. Pam potius puel¬
la adhxlit,pr«ptereazelotypiafiimuiatus J5oreas
Pityn in laxapropullans neci dedit. Dolens vi¬
cem puella; Tellus eam in arborem libi cognomi¬
nem mutavit , qua: immortali perpetuoque viro¬
re frondelccrct. Paine cognita Pity, virenti eius
ramo coronari feseper voluit. Ac-luget adhuc ar¬
bor coilachri, nans, quodBoreas immeritam Ipi-
ntu protervo depulerit.

Ca;tcrum,quxT/7^s- (quam Gaza Piceam ver¬
tit) apud Theophralt. fir , difficulter ludicari pof-
Ic exilhmat Clufius , quandoquidem eius mate¬
riam operibus ineptam elFe,& magnitudine Pino
minorem, minulque erectam allurgere, fcribat.
tysQa- Nos autem titw Gaza:, Piceam di diam, aliquam
riccA ex Bellonn Piceis [ Pina liris j exiltimamus, de

«, qu*} qmbyj (uo ]OCO-

Umv Ruellium Piceam vertere Icnbit Cordus
in Diofcondem: acprxterea Gazam & Laricem
interpretari : hocquc lpli maxime videtur abfitr-
duin , eo quod multum inter fc differant imus
larix: Additqucle Ruellium lequi dc irnuv Pi-
\s cor - num interpretandam censere. At Cordus fane
| Co?J. libi non conftitit , cdm hxc fcnplit : fi enim
!«»>■• Ruellium lequitur, cur non kitjv Piceam ver¬
tendam ccnlct?

Pinum [tt/tw] notam arbore etfc feribit Diolt.

* Eiuldem vero genens elfe, qua: Picea [mvjo; ] di-
\ies. caturdpecie autem differre. Pityideshmc appel¬
lat , Pinorum [o77v^J d Picearum [ r$f m-jucov]
frudus , qui in conis reperiuntur.
k Hcr- Credit Hermol. Piceam veterum clfb , quam
Gfxci rrnuv vccant. Hmulque fpeciem Theophr.
dc Plinium pediferam , tineosamque

j r ‘ appellare, quia non prima tantum in parte , ut
Abietes, totis paniculis nucleos & minores , dc
minores , & nigros habeat : fied ipfas quoque pa-
micuU niculas minores ,gtaciliorefque. Sunt autem p/t-
f,nt- ritcuU nucamenta quxdaha, qua: e ramis arborum, j
relinam fundentium , callo Iquammatim compa-
dili depei dent,prxterquam Larici.

,rys dc De diverlis igitur , quod ex hadenits didis la-
rfL tis conflare arbitramur, Pitys «ScPityides dicun-
irls- tur plantis. Piceam quidem vulgarem, five Abi-
ctem marem [riuj ha-ny/ a^iva. Theophrafl. ] qui¬
dam vocant 'w/tw male , utCsfalpinus. t/tv? de
,ffer, Pinaftro jfive Pino filveflri , quod verifimilids
videtur, a nonnullis quoque dicitur. Nec de-
Liirix fiunt qui vituv Laricem dicant, licet hxc, ut illa,
folia pungentia non habeat , nec in pluribus
conveniat. Abfque confideratione Gaza rrhjy
>•.’ Abietem quoque reddit. Sunt tandem qui tiyeictv

Theophrafli [ Acrifolium] cum ormi turpiter Aptfdunr
confundant.

Ambarum cortex [ r *,Cu©- Pini , w'a-=i!ioir. Pi¬
cea:, tefteDiofc. ] adihingendi vim habet, con- v!‘ur;s &

veniens ad intertrigines tritus inlperfus (

tot7 cuirQ-lk non WTWXowv.fia'©- aut ng.TU.rn ori- Dwfc. cer-
Corn. ) dc ad ulcerain fiimma cute,&am- rigitur.
bufta, cum (piirna algenti &manna. Idemce-
rato myrteo exceptus , ulcera in teneris corpori¬
bus ad cicatricem perducit : dc profcrpcnda co- rluntam-
hibeteum atramento Tutorio tritus. Famisitcm
& ic-iundas [ iffa , lege vripnti, vel »V4« Dal.Jeii- rmu.
citfufhtus, Et potus fiftit alvum & urinas mo- &*ofc.lefiio

VCt. reflituttur.

Sed 5c f ilia lplirum trita impolita , iilflam'Tf‘"”'”'"
mationes mitigant, & vulnera ab inflammatione
conlervant. Trita vero &c in aceto coda, d c-do!«r.
dum dolores leniunt , fi calida colluantur. Has
omne$ facultates & Vires Fuclius de Larice re¬
fert. Sed pergit Diofc. Commodat etiam liepa-
cicisf oliorum drach. una cum aqua, aut mulfa po¬
ta. Eadem faciunt edam Strobili cortex & folia.
pota [ de Strobild arbore hxc accipit Corn. quam
eandem cum Pinaflroelfe dicit] Mocius faciendi v,num t>~
vinum pineum [mriiiv©-'] cuiufque vires tradetur neum'
cap. de Cedro. Sed & teda exipfis , in minutas
partes concifa, & cum aceto coda dentium dolo¬
res mitigat, fi decodum ad affectum dentem con¬
tineatur. Ex ipfis edam Spatha fit, ad acupo-
rum&pcfTorum praeparationes idonea. Quin
ex iis, dum cremantur , fuligo excipitur, ad Icri-
ptorii atramenti confedionem: itemquead me¬
dicamenta honeflandis palpebris dicata : Erofis
quoque oculorum angulis , glabris callosifque 0c„lt
genis & lachrymantibus oculis opitulatur. Pi- p ttytdesl
cyidcs autem vim habent adffridoriam , dc ali- Tufis.
quatenus calefacientem : fubveniunt tuffi , 8c Strob>lt-
affedionibus circa thoracem, fi tum perfe , tum 7
cum meile fumantur. Strobili porrb fi puri [ re- siom*chns '
purgati] edantur, aut cum paffo & Cucumeris
femine bibantur, vrinas cient, & humorum acri¬
moniam hebetant,qui veficam & renes infellant:
fedant Sc rofiones ftomachi lumptx cum Portula-
ce fuccoinec non c.orporis infirmitatem roboranc,
corruptoriimque humorum labem obtundunt.

Tod autem Strobili ab arboribus decerpti , dc re¬
centes , contufi & in paffo decodi , ad vetuftam
tufliin &c tabitudinem conducunt ,fi ex eo liquo¬
re terni quotidie cyathi afTumantur. Fit 8c vinum „ -
ftrobilites [rpo|3/;vms:] maceratis in mullo Strohi- kthtes °‘
lis recentibus & contufis, prxbetque refinati ef- vires.
fedus. Quod fi quis Strobilos mullo prxmace-
ratos decoxerit, abunde potmniis conducet, qui
tabitudine conficiuntur. Vfus plurimos , ut T*bes.
Theophrafl. literis confign avit , maxi mofque Pi¬
nus & Abies prxftant, hariimque materies ap-
tillima, atque pulcherrima conflat. Pinus autem
omnium fere maxime viribus valet, Sc adufum .

dificatorium fpedabilis eadem potifiimum eil,la- J
xitatis , reditudinifque meatuum causa. Hanc
enim nc findi quidem nullo pado pofie affir¬
mant, figlutine muniatur. Navigia rotunda fa-tfa&jrtsil
ciunt ex Pino, quoniam non putrefeunt. Non¬
nulli etiam triremes , quod Abiete careant. Nec
Pino atque Abieti Quercus conglutinari valet:
altera enim fpilfa, altera minus. Affedds autem
fimilisca effie oportet, qua: fodari , conflariq;
debeant, non contrarii. Carbones quidam ex-Carhacs.
cufores pineos potilis quamlnt , quam quernos,
quanquam infirmiores fint : ad flatum enim ref-
pondent commodius , quonia minus marcefcat,
extinguan.turque. Efl; autem flamma eorum c e-
X' 4

-+s H I S T O R I -AE

leuior & acutatior tam lignorum , qtiamcarbo-

PLANTARVM,

nam.

PINVS OSSICVLIS DVRIS

L1IS LONGIS.

FO-

P Ino caudice
recto fur-
genct , ex tuber¬
culis pafllm in
rugofo cortice
ramorum extan-
nbus , folia cna-
fcuntur, bina fe¬
re circa imum
connata , mox
ab invicem abl-
% cedentia, qua fc
v mutuo Ipcctpnt
caniculam. Iunci
marini .xmula &
aquali a, duorum
triumve palmo¬
rum altitudine ,
mucrone acuto
& rigido: Coni
magni , eradi ,
turbinati, anftifi

Vitjides.

Os.

Nucleus.

Defer. Cs-

M-

Cori ex.

M uteri*.
Jiumi.

Ttli*-

'Amentum.

Nuces.

Souaamt. fimo (quammarumcontextu compaffiles , qua¬
rum cralWignofii , lufida, capita extantia , tuber¬
culorum agmine inxqualcs reddunt conos : hn-
gulares fquammx unciam latx , duplo longiores,

\ capite relinam albam odoratam fubinde fun¬
dentes , lineifque ex umbilico devexis donata:,
paulatimhaftam verius attenuantur , cralix , finu
fuo complexx unam aut alteram Pityidem oo-
longam , fere uncialem , torofam , pulvilculo a-
tro-purpurco refperfam, olle craifo duro , nu¬
cleo candido, pingui, dulci, pellicula rutila obvo¬
luto. , .

Pinus,ut eam delcribit Cxlalpinus , ingens eit

arborin montibus apricis: cortice fcabro & lub-

rubenti : materie robufta, (ub flavi, odorata, phV-

gui: Rami ordine prodeunt ternis pet intervalla
germinibus, ut cius fummain amplam latitudi¬
nem ad rotx limilitudincm Ipargantur : foliis in
modum letx producis , acutis, perpetuis, nu-
merolb ordine totos ramos veftientibus : Amen-
taceum quid fert pulverulentum : Nuces iojro-
tunditate modice longas , turbinata figura ,im-
plenteS utramque manum , exlignofis fquamis
comparas : fub lingulis fquamis bini , ut pluri¬
mum continentur nuclei, oblongi >offei, ftibnj-
gro quodam pulvilculo obliti : leminis medulla
intus pinguis ,guftu dulcis & odorata , non bi¬
partita, ut in exteris plurimis , fed velutiinalvo
novellam pinlmitanquam foetum continens _> cu-
Fudix. ius radix inferius /pedat , quo modo nafcitur
Mus&fce- unica tantum radicem altum dimifsa. In hoc ge¬
nere foeminam vocant longiorem nucem feren¬
tem, marem autem rotundiorem.

£t hxceftiila i*inus ,quam Barth. Anglicusef-
- cj^r°~ fe arborem Piceam Icribic , ied quambene iudi-
r,ccT cent Botanici periti. Is etiam perperam fuccum
Eledrum. quem fundit, Electrum ftatuit.

Tinum pro Melids illam Petrus de Ctelc.Pihum vocat.
Pinu carru- pjcrmol.qui pinum vocat piceam nucem fe
fpifyj rentem,a Grxcis xJvs? appellatam , teftaturin pal-
Peuce. ladio corrupte legi Tinum pro pinu.

Differenti * Cordo Pinus exiftimatur -t/ti» , quam, cum
dc?ld* Iponcc provenit , pmaftrum vocat. Vnde colli

Sejuamc t.
N uclet. .

Seminis
vt eduli >t

Earth. An-
glsci

gitur pinum etiam in hortis fieri. Idem txvkIjj pi¬
ceam vocat , quam &ipfam duashabere differen¬
tias ait : unam longis fetis, &c.

Verum tota eius hiftona mihi obfcurior vide- Cordus t*.
tur, nec ego penitus intelligo quam arborem ille /ibi

per pinum fylvertrem live pinaftrum Germani- nonco,:ftati
cumintelligac : Meo quidem iudioio pityseius
pinus eft ; picca autem pihus Cembro eft : Et
fylveftris Picea, Picea Latinorum. Licet vero,
eide Pini <Sc Picex nuces Trivjihc vocetur, attarffen.

Strobilos privatim dicit in pineo cono inven¬
tas jnuces. Et 'rurfus ( ad imitationem Dio-
fcoridis ) hunc totum unicum fruftibus ftro-
bilum vocare non erubefeit. pityides autem nu- Pstyides
ces Avellanarum prope magnitudine & ®

funt, oblongiores tantum in conis.

De pinu nobiliffima illa arbore hxcfciibicTra-
gus. pineas nuces toto orbe in medicina decantji-
nlfimas , in nucamentis turbinata effigie compa¬
rilibus profert,in ahiffimisfuperioris Germanis Locus.
Alpibus prope Valefiam , iis maxime qux Italiam
fpedtant, gignitur, caudice afTiirgens procero,re-
ifto , ramis folio capillamenti modo prxtenui,
long6que,copiofb, c.ncraceoque vcfticis.Quavn
Gcrrn.T)iccbt^aimcnbaum.-aut=0i;n3baum , aut
^orenbaum vocant, qux oblongas edulces nu¬
ces pineas profert , meo iudicio vera eft pinus,
qux Hcbr. Oren , Grxc. irhn , Serap. Sonob^r & Oren Pi-
Arx. (qux vox ab Em , mutatis duntaxacpundlis rys.sono^
vocalibus diftat , quam Cedrum uterque inter- |
precantur) appellatur. Kymhi , ut in margine
Icriptum habetur-aic quo Idam Oren Hcbrxorum
per Alzincb.ir ( qux vox non multum hSonobar Alzjnt^al
abludit ) Arabum interpretari , Elfc vero plures
alias voces, t«tm Hcbrxas,quam Chaldaicas, quas
pro pinu reddant, fed non vacare illas adfcribe-
re. Nucamenta porro quibus pinex nuces in-
lunt , Grxcis conos, Nucleos, Strobilos , O fficPinc-it, Cous. n\
Hippocrati Cctcdli appellari, feribit Tragus. In cles.Seroh\
eius autem delcriptione non placet, quod ait fo- j

lium capillamenti prxtenuis modo clTe. Dilpl pr*g »9t*<
cet etiam icon polita lub titulo pinus -OarQ/ tur.
bcr 'Biffcrbcuim , nec conveniunt nomina Ger¬
manica. An autem in altilTimis luperioris Ger¬
manis Alpibus prope Valefiam proveniat , aut
forte Pinus Cembro fit, quod lulpicor, inquiren¬
dum. Eidem Gvsicc.irhis dicitur , ut &Bellonio, \

qui eam non in hortis tantum conferi, &fativam
etfe, fed & in fylv.locis fponte nafei tradit. Ipfius
autem Bellonii iconem etiam renciendam cenle-
mus,quamvis Lacuna eam receperit.

Animadverti, inquit Matth. Plinium , recen- ^phii
tiorefque nonnullos eum fecutos in plantarum
hiftona, qux relinas fundunt, longe ab eo ditten-
tire, quod in Tridentinis montibus noftris oculis
perfpechim , apud alios etiam teftatum relinque¬
re poflumusi Invenio Theophrallum duas Pini )

fpecies adnotaffc &c. Verum non defunt,

quicontendant Theophraft. hxcde Picea fenp-
fi ffe, non autem de Pinu : ea ratione ficti,quod
Tiw» , de qua hic di (Terit Tfysophraft. Grxcis Pi¬
ceam, non Pinum fignificet. Bellonius commu- BellmM
nem Grxcorum fententiam fequitiir, & totum id n"* |

Picex arbori reddidit contra Theodori interpre¬
tationem , quod Theophraft. «sfei-f ttiwac ferip-
tum reliquit. Sed equidem Bellonium ( pace vi¬
ri boni dixerim) hallucinatum arbitror,non, quod

- - - - m f ’ forn. /. n, p 1 n, nPT1! f 11 111 1 llfjl

proptereaeumGrxci fermonis imperitum iu
cem , fed, quod mihi videatur non diu verlatus

tem , icujijuuu imm - - - - - —

in Theoph. & Galeni le&ione, autaeiis plantis
fcripfiffe , quarum non certam habuit notitiam.
Mihi non dubium quin reteres Grxci t.vxw pro

Liber tx

Tifittufurparint. Neque verifimile Theodorum verrit? non elTe arborem iri Bohemixfilvis &
Theoph. interpretem natione Graecum ign~~r :L :£I A
fe , quid per illa ufitata vocabula intellige

. _ _ ^erent

lux Peu- Grxci feriptores. Deinde Theophraftus f irtoxni
?s strabi- nucem , rgyf&ixov vocat , quod non aliud defipnat,
r nuccni pineam , ut aperte declarat Gal. de

Zdm '*pi- aii,n- ^ac. his verbis. Nucem pineam , appellant j
t*m (igni- nunc Grxci inon kwov j fed s-pofZiAoy, Idem lib. de i
:at- cibis boni & rAali Ilicei fjribit. Nucleus pineus, |
qui y.uvQ' vocatur, rpopi^ov veteres etiam appcl- i
Iant. Item lib. 7. firripl fic habet. Coni fmdfcus :
quem &Coccalon , & Strobilon nominant. Ad- ■!
ha:c com. 4. de vieft. rat. in morb. acut. kokh cl\®~
ab Hipp. diftus, non ira, fed kw©- magis ab anti¬
quis Grxcis appellatur, velut h recentioribus Me-
dicispropeniodum omnibus Strobilos vocatur. :

. Galeno adftipiilatur Sim.Sethi, qui nucleos p

Canaria ~ 1 _ ^

oral- , ibi florere.

Amatus in Matth. invehitur,qiiod aliter, qu^m Amat, re-
Theophraft. de fpeciebus Pini locutus fit. Ni_ 'darguitUr.
hil tamen adfiwt, quod alicuius fit momenti.

Prxterea fi Pirys eft Piniis,ut ipfe his no¬
menclaturis Pinus , Pinus hortenfis , Pinus

urbana, Pinus damejlica ] fe velle demon ftrat, cur
Pini diverfas cOnAituit/pecies , quandoquidem
Theophraft. non itadiftinguitwWi f ed ©4w.
Matthiolum fane imitatur reprehendendo Pli-

Vicos Koimtid. t»V tpf&lhxe etiam. nominat. Ex his
Bellamus itaque conftare puto contra Bellonii opinionem,
rat. Theophraftum fub ix^nons vocabulo Piniini dc-
fcripfilFe,non Piceam. Nam fi Theophrafto Peu¬
ce ftrobilum profert, quem Gal. inter cibos co-
numerat , non video, quomodo is Picea: frueftus
eftepoflit, cuius nuclei non ftint edendo , Bello-
nii etiam teftimonio. Quqdi nfuper per Trwy.nv Pi¬
num intelhgatTheophraftus , illud maximo elle
cea ur- poteft argumento , quod nufquam Picea vifa fit
na nulla Urbana , nifi forte e filveftrium femine ad fpeifta-
culum in hortis fata. Cuius tamen contrarium
» m:tsur - deprehenditurin Pinu, qux domeftica atque ur-
^ana frequenti ffima confpicitur. Hinc porro
•alih r fr^um eft, ut Belloriius lua dueftus opinione , ex
hoc inalium quoque errorem inciderit. Quip¬
pe illud fallum eft, quod ex teda P/cex fit pix , ut
Bellon. aflerit , perperam Theophraftum inter¬
pretatus. Siquidem rara admodum eft Picea, qiix
txdam habeat, atque pix omnis, citius eft ufus ex
Pin-ea tantum teda confp citurin Italia, quemad¬
modum «Scin B >hemia. Cxterum non potui non
„H iap. admirari dixiftePlinium,fcandulis e Pino ad con¬
tegendas domos , ex omnibus, qux refinam fun¬
dunt arboribus aptiftimas e fTe,cfim Laricem non
ignoret materiei prxftantia duritia & firmitate,
nulli xquiparandam efte. Scribit Theophraftus
(nofque quotidie id videmus ) quod Pini interi¬
tus eft, ut teda fiat. Cxterum, quod tedaopusfic
ad picernco' ficiendam , & artificio fiat, docetur
fuo loco. Quamobrem putahm hacin re non pa-
rirncxcutifte Plinium, quippe qui tedam pro¬
priam & per fe arborem ccnfct. Marcellus errati
quiPmum tedam interpretatur.In hoc etiamer-
rorc verfatur Lonicerus Ruelliurri fecutus, qui fi-
:: trctUt diam potius quam veram arborem pro teda pm-
xille videtur. Hacfterius Matthiolus ,qui fibi
nic ' er ( quod non mirum ) contradicit. Is enim huc uf-
,tth ta_ que Pinum uret,W , recfte vocari tradit , mox rrinv
ur. cum plerifque Grxcis appellat. Adhxc in poft.
com. &: Hift.Germ. fitetur picem non folum ex
PinU,fed etiam Pinu lylveftri fieri, qux eft Picea
Bellonio. Et quod plus eft , in Hift. Germ, dicit
tantum filveftrem Pinum in Bohemia & Germa¬
nia haberi , cum ex Pino fola in Bohemia pi-
tem fieri ante dixiftet , merito igitur eam Bellonii
reprehenfionem in poft.com.Ital.omifit : In fui s
epiftolis contradicit Plinio dicenti , Pinum nulio
flore exhilarefcere, id quod Theoph. nec nega-
rit nec aftirmarit : Florere autem Pinum teftar:

Vinus efi

‘WtVKlJ-

linit er
alius
■da nor.
kor

Apollo a (Turgens adverfus Matthiolum fibi Apollo
perfuadet -T/7W' elTe Pinum nccfecus vet: rum &
recentiorum Grxcorum autoricate comproba -
ri polfe. Veruul nugatur Apollo , ineptias
j obtrudit, argumentaque nullius ponderis adf rt:

! viuy.ir’ enim Theophrafti non dubitaritis alferere
elle Pinum, qui Plin. cum Theoph. locis contu¬
lerit ,ficilcque noftram opinionem animadver¬
tet veriorem.

^ Had. Iunio cum Ryffio Pi nfts eft mvK.n\ Ve- Had.iunius-.
rumanrite eiaftigncntappcdlationes Germanicas ctirh Ryft°
[^orfien/ ^frben/^ar^baum & 3>^nl)cl^]du- tAXntHr-
bito , quandoquidem in Germania provenire
non foleat.

Dod.gall. cui Pinus fativa [Tr-Un dici- Vmus fati*

t.ur non laudabilem habet figuram. Verum lau- <v*«.
dabilem tenet fententiam. Alferit enim Pinum
Grxcd non/sr/rw , ut multi recentiorum exiftimat^

Cedmuy.nv reddendam : Idem iri Hift. lat. Pi¬

num [xsi/xw] ex Theoph. duplicem ftatuit,unam
cultivam , Cive manfuetam [ nut&vi ] <Sc filveftrem
His ait Macedones tertiam addere, fteri-
lem ( Zy.a. otwv y fine frudu ) nobis incognitam.

Manfuetam aut potius urbanam Macedones at- rsniis
que reliquos Grxeos vwr.ww&v , fed Arcades Mrb*net
'Tinv appellare : Ex hac autem nomfnis permuta-
tione accidere, ut.fruiftus Pini in conis reperti , i

Diofc. Gal. & Paulo, aliifque Picyides nominen- Cur fru-
tur: efte verb & aliam Piceam^ Pinu mul- ttus Pt/yi-
tftm differentem :Fru6tus porro Grxcisdi-
ci , & Latinis fimiliter Conos & Nucespineas,&
i Mnefitheo oVpowffer , a Diocje vero Caryltio
'BnvivA KoipiiAi qux tamen frueftus elfe arboris i
Theophraft. «urc^jajs-appitliatx Athenxus teftecur.
videri & eundem frueftum totum, y &
y.tf.\oy Galeno appellari.

Quantum Turn. videt, Theohraft. viv-yw ap-
pellat, quam Latini Pinum. Plinius autem vhuy 0p*Zj *"
Grxcoru pro pinu aecipit,ut idem ex Plinii verbis Pitjs Vli-
colligit, qui Pityocampas Pinorum erucas vertit, n,°-
non PicexjUtTheod. «Sc alii multi. Errant inter- PtO0eHrn-
pretes Galeni , qrii Pityn interpretantur Piceam, **‘/„ter
cum ei fit Pinus: ait enim Pityn nlaxnyios ferre tum Gale-
conos. Verifimile eft Galeni tempore Grxcos,& error,
quieumfecutifuntjfempcr^m/v pro Pirio ufar-
pafte : Gaza Ttvx.nY SCTir-jy vertit Pinum , Piceairi,
Pinaftrum,& Laricem, confuse. Gerifet igitur C0Tt:
Turn. Pityn elfe Pinum apud Gal. Diofc. Aetium^^'

& alios qui poft Galenum fcripferunt.

Haud fadl8 eft cognitu , quidifibi velit Diofc.
dii ait cortices ftrobili & folia: Interpretum enim
alii peculiarem arborem i ntclligiint,uc Cornarius, Cornar^
alii verb, ut Rucll. reddunt conum Pini. Apud Upius.
nulltlm veterum lego Strobilum , peculiare ar¬
boris nomen , femper vero pro nuce, aut pomo.

Bohemix filvas , ubi floridx quotannis infpician- interdum nucleo fruiftds : nifi forte , ubi

tur Pinus odore ,■ harid ingrato. O labilem viri
memoriam/ nonne recordatur ex Hiftoria Ger¬
manica ni Bohemia filveftrem duntaxat Pi-
hi*n haberi? nonne contradiiftionem animad

Plinius ab Erafir.o Caftigatus poft Hermolaum
Barbarum, Nicolaum Beroaldum, Guil. Budxum,
&Io. Cxfareum, habet Tibulus, legendum fic
Strobilus, nonautemTibulus , non magis firma:

f

2-5C

pifytdes.

Pont* Cy¬
beles,

Loruc re
prth.

faeritrati o, Plinius (IroVilum facit per fe arboris [ >e -
ciem,ergo eft arbor, quam haec , plmius Tedara par¬
ticularem facic. arbore, ergo tedaper fecllarbor.
Magis autem movent, quae feribit Diofcoridcs,

inquit enim, f

hoc eft , prarftant vero eadem &
ftrobili cortex &folia pota. Iam vero nux pinea
ciufdc generis elicum pino. Sed hoc repugnare
videtur, quod ab initio capitis habetur > cum de
quibus effua&urusindicans,meminitpinidunta-
xat & picex,non autem ftrobih. Sed utrum hic
11 robii is nucem pineam lignificet , folia vero e-
iufde hntpini, cuius paulo ante meminitDiofpa-
rumreferr,quoniim omnes illic fimul memorata:
arbores iildem viribus funt preditx. Rob. Con¬
dant. ;n Lex. rrmsifu proprie Pinus , impropne-
que Picer arboris nuces in conis ( quas Poma
Cybeles dixit Martialis, Nuces vero pineas, */-
TO/Vjt y i s -{jGd.vjs ^ zavcu Diofcor. & Theoph.)
contcntx. Grxci etiam i&fuwL xjTtyfnrQ^ no¬
mine appellant , ut nucis & nuclei voce Pli¬
nius.

Lonicero Pinus dicitur Pitys. Isque conum
tantum ping-t, temere adiungens conum Cedii-
num , ronagnofccnsdiffercntiamintet utrum-
que. Eum autem Pinum non agnovi ili- , indi¬
cio far. t, vel nomina Germanica jhcfitcnbaum/

/ ^il;ffcrl)olR / Stiircn/

qux diveriarum (iint plantarum.

Petr Crcfc. ‘ pro pino ab tardum figmentum habet Petrus
figmentum, Crciccmius ? Sedum arborefccns referens quo-

LobelnotA- dammodo.

(ur Dicitur hrcLob .Pinus vulgati fima , quod mi¬

rum videtur, nec enim adeo vulgaris eft.Tabcrn.
Pinus domeftica. C.Bauh.phyt. de Pino obfcurior
eft , Pinumque fylv. forte intelligit cum dicit.
Peucedanon a tAw , qux Latinis Pinus voca¬
tur , qupd folia eius cum Pini foliis fimilitudi-

nem quandam habeant , unde& Pmaftellum qui¬
dam dicunt.

Prxter verb quotidianam experientiam com¬
munis authorumconfenfus , Feri in Gcnefim fal¬
lam opinionem merito ridet. Pinus , inquit,
nullum frudum fert , fed folum femen. Goro-
pium confulere debuilfet dicentem : Plinius
glandes e pomorum n umeto cxclufit, nefeio qua
de caufa : cum mihi xque atque Nuces pinex , de
quibus non dubitatur , hanc nomenclaturam vi¬
deantur mereri. /

Pinus, Grxce plurimis vmwj , aliis «snu male,

Geim.^ubclbaum/^i^tcnbamn/.Belg. pinap^

pdbatnti,Gall.Pi«.Ital.<5c Hifp. Pino , Angi, pine
rree ,. Bohem.lborowtca , polon Sofojki. pinus
quidem ut Matthiolo placet a pinnato foliorum
acuimne.Caftcl. & Cata!. Pinonegro , PottUg -PM-
beyronegro. Frudluseius Grasc erei&Ao/, Lac. Stro-

historiae plantarvm,

fc audi Ile feribat , pinum inibi in loco quodam
publico fpcdlari. Lutetiae quidem in horto Re-
ginx vidi. Eam in Belgio , Anglia, & Italia coli
te liatur Lobelius. Scribit Bellomus pinum lo¬
cis permultis lylvefcere etiam in planis , ut in
GalUa Narbone nfi (ubi adaquas maritimas fpon-
taneam perhibet quoque Lob. ) & circi Maffi-
liam, ac in multis Itahx tradlibus , ut circa Ra¬
vennam , quo loco lylvas ex (e faciat ampli lll-
mas :ac fylveftuia femina li in cultum demanden¬
tur folum, eafdem proferre arbores , eoldemque
fraftus.

Satio.

C . Bituh.

f.i trm no/.

Synonyma

linguar.

Germ.^irbelnii^hn.

Epitheta

Pini.

Cybele fa-

bili , Nuces p:

P ignotis.

pino a poetis apud Ravilium hxc epitheta at-
tribuuntur.NT autica, pontica, amans Iit tora , virens ,
fi.nda , procera , alta , ardua , coni fer a, picea, odor a,
pinguis, corniger a, acuta, multifida, capillata, nux ans,
fjlveftris. hirfuta, cava, garrula, Eerujntbia , Cibe-
Icia , cui facram fecerunt , quanquam & pani la^
eram legerimus. His adde ex Theoph. nodofa.ter
fquammofa , re (in [* , ingens , recta fur gens , ex Gth*
do ne flammifera, pronuba, tumida, ex Virg. pinus
in hortis pulcherrima.

Frequens eft, ut Ravifius prodit , in Atlante,
Ida, Lycaeo, SiitioSnte , Maenalo , & Ochry. In
Gtfn. not#- Germania , quod equidem fciam , fponce non
tur. provenit. Genevx fton vidi > quamvis Gefnerus

Locus.

ictus.

Seremus autem pinum , authore Palladio , nu¬
cleis fuis ( femine enim tcfte Theophrafl. tantum x emp J u
provenit) calidis & liccis regionibus , menfe
Octobri, vel Novembri : frigidis dc humeelis,
Februario., vel Martio. Amat locum gracilem,
fxpe maritimum, inter montes, dc laxa vallior,
dc 'procerior i nvenicur : ventofis & humidis ar¬
borum Hunc incrementa latiora. Sed livemon-

ces velis cotiferere , fcu fpatia quxeunque , nxc
huic generi depurabis , qutc alcen utilia elle non Cnltura;
poliunt. Exarabis ergo ea loca diligenter , atque
purgabis , dc frumenti mare femen afperges , ac
lcvi°furculo curabis operire , nec enim plul-

quam palmo debet abicondi. Defende n da e it ce- jj

ncra arbor a pecore, ne calcetur invalida, profi¬
ciet, fi nucleos aqua ante triduum macerabis. Ali¬
qui dicunt fru&um pineum tranlUtione mite-
lcerc : fed plantas boc modo procurant , ut
prius multa femina in caliculis terra dc fimo re¬
pletis obruant, qux uln procelletint , relido eo,
quod (olidius eftj aqferun talia : ubi luftum cce-
peritincrementum , trimam plantam cum iplis
caliculis transferunt , quibus iradtis in ferobe in-
dulgent radicibus largitatem. Tcrrai tamen equa:

Iteretis adimlcent , facientes liraturam alterno
ordinefubindecrefcentem. Servandum efl ta¬
men , ut eius, quae radix una & diredta eil , ulque
ad lummitatem ftt.rm poffit integra & illef» ttins'

ferri. Putatio novellas Pini arbores tantum pro¬
movet { quod autorle expertum ait J ut qux ipe-
raverasincrementa,duplicentur.

Nucespinex ulque in Novembrem effe pof- Mataram

funt,dc macurioreslegcntur.

Nuclei vero ipfi purgati durare non polTunt: Afovatio.
tamen aliqui in vafis fiSilibus novis , dc tena re¬
pletis cum teftis fuis milfos alfenmt cuftodin. Ex
nucleis Pini miffis Lugduno per honeftum virura
Sebali Hieberlin dc alios , Pinus in horto E.C.

Cepiiis mihi provenit , fed facile perit. Eadem
caufa Cotti fuent, quam Camer. in horto aOlgnat.

Pinus, inquit, Italica ex femine enata prodit , (cd
Hyemis frigore i ncenfiorc facile, nili m hclili re-
condauir, perire folet. Dum recens e terra c-
mergit , nuclei putamen non incommode adimi¬
tur, ied nucleus protrufus fi auferatur pnufquam
fu a (ponte decidat, plerumque germen enalccns,
cui tanquatn munimentum a natura datum eft, &
foliis coniun dis oblongioribus adhxret, perire

Proprium autem eft huic arbori vt falfo folo

latiffimefruclificec, quemadmodum apparet ex a- ^

moeniflimo pineto prope Ravennam. Dignum pr0^erbiii
etiam eft oblervatione , exci&m nullam remitte¬
re cx virgis radicum lobolcm , Ied prorfus emori.
PtoptcreaCrcehis ( ut ell apud Herod.) minaba¬
tur le extirpaturum Lampfacenos Pini :n motem. plnj jr
D'gnum quoque 3c illud notatu, quodD. Bafil. motem,
memorix prodidit , pinus incenfas ac exuftas
flammis in querceta mutari. pini Virt

- fini vires fecundum antiquos videre eil ante & ufu*.

L IB E R

Tempe)

mentum.

Phttfis.

■t*Pis.

Uit.

r eph/itti

tc /c-
\"n anget.

kx'Pfas Peuce titulo. FinnifH.ua eftadver-
fiis cariem & tineas. Nuces huius ufitatiflima:
funt, na tura fu a, ut dicit Averrhoes , calida: <fc fic-
ca’,phthificis & langucfccntibus commodiflimo.
At fiu&us interior nucleus ,utDodona:o placet,
vim habet concotftoriam & moderate excalfa¬
cientem , in medio quafi Frigoris ac calidi confi¬
dentem: exafperata lenit : tufli veteri, oe pecto-
lisaiutarnis vinis auxili i tu r, per fc , aut cum iul-1-
le,aIioVe eclegmate fiimptus , phthificis ac tab:-
icentibus vtihseft : vires reparat : corpus alit ac
reficit rcraffi ac boni eft /u. c, multumque nutrit,

non tamen omnino facile concoquitur , idcirco i

bcllaiiis tritus admifeetur , ac Saccharo incoqui- j
tuuProdeft vero & idem Nephriticis ac adverfus !
vchc.rrofiones,unna:que .udores : acrimoniam |
enim mitigat, dolores fedar, urinam clementer |
provocat, auge- item & lar. , & femen genitale: i
venerem idcirco etiam excitat. Xotus conus cum !
Mauubio ree.: tidecoiftus, inquit Galenus,h po- j
ftea^ddito meile modico iterum coquatur,doncc i
ipfuna decodum mellis accipiat crallitudincm,
medicamentum eft ad thoracis pulmonifquc ex-
cre dones e nveniens. Simile A: DiofE ha¬
bet: integri , : : ,ac recenter ab arboribus decer¬
pti, confta i; in pafto dc-codii, veteri tu/Ii &
tabitudini. conferunt, fi quotidie ex eo liquore

251

fubftantia cutn
pityidibus do-
mefticis ea¬
dem.

An Hcrmol.

Tinafier feu Pi- p,u‘tficr.
nus filv. mira
altitudine , a
medio ramofa,
ficut Pinus in
vertice ,copio-
fioredans refi-
n a m? An vero ni ce a

Ruellius per Ltrtafi-.

ctei ruga
tmma.

■ip/cxt.

-bfi-

yefpicit.

Volatum

Vflttm.

I',

\lcu

per Lttri'
Piceam Larici ”'L‘
fimillimajianc,
incelligat, affir¬
mare difficile,
quia ie non ex-
ponir, fed tan-
tum verba

c . - Hermolai tran-

lcnbit pro fuis, more fi bi con fuetn.

Ei hiecft , quam Stumpff. Hift. Helv.dc /W/A
piant. AIp.Germ.dlrbcn, lac. Pi;tat)i , SiPmrtu /S /-
vefirem vocat , frufiu efvi grato , fjpore Avella-

, . “Hi.uqu.e cx CO liquore narum , cuius frulius in ValdiadlrAr v: „ „„

terni epathi bibantur. Aqua Stiobilimim Pini ! cciitur:

• c cr faciei ranasfimpeditmemmarumiucremcn- : Munft. in Coim.Pinus filv. Plinii, cuius fm

Vu i’ if* 1'.11"1 * g™ fcPe »PP°»*ntar. • ftus bic SErfiblcnticr, fi non fallitur Bimpcrimg*

V alis cum caiocio in exciden re matrice , collum Im cognomi nt. T op

r”lm.r“S, Noc,dfi.“medintur P« j Tragum fiifpicorhanc arborem confundilTe,

3 e. cu u Saccharo namiamcalefaciuat. Olcu cumPmo iam recitata , hanque exiftimo ab eo *"r'
c ium, .1 Auiuihoi credimus , excellens eft, in tradi provenire m altiflimis funenoris Germanie

Hole'rPd ‘ C° ,nunyntllr parces_re&lht*. ' Alpibus prc.de Valefiam, iis maximi, qui Ita
HoIci.de moib. intern. Paralityas praeferibitu- liam (pedant **

... ’ , V1, ?-p' 15) corJ's dolorem abole- ; eamque vulguj-Galli* Celtice Ahe.veWm vo ^.ek

dudd P T'S ems CO;refeant',PorCicon- ! care tradit fprtrtctea Theopbraftum eam nlb «■**■
c. Pincolatum gianfJimum , polytrophon, 1 quam agno vilfe: in Grocia: enim aut Aha: monri p

onvmicn; ^ : led P, ni genus W I *rTZ~

’ “”P,°,n,Wr'X 'T,“'S P"nbus Pl- nl°- De hac idem de negledt. cult. liarc nar- r‘"m-

rat. Aleves Pini funt genus, mimis duro fapidio-
1'dque nucleo, qu^m vulgatis. Rufticiin Rhetia
eo vefcunrtir, Scquatuordun taxat aiTibus galli¬
cis quadrantal vendunt : nos dum iftdc iter face¬
remus, unico 'coronato tantam illius quantita¬
tem emimus, ut ei ferendat vix equus fufficcret.

Sed rem admodum vilem eile oportet, qui fua
veclura digna non cenfetur. Pollet etiam vid-
niore loco inveniri: nam quinque aut lex difpoli-
torum equorum e Lugduno Rationibus nullos
eft rufticus ,prifertim apud S. Andream , qm eo

pTm^breviorafiintCembtifoha.pa.ma-

1 ua, itidem bina e tuberculo unouronnara. „i,.qiIoeri,PmmuIriP.^s|SpS^

fent, fi noftne Gallia: opulentiores id fci rent,
multo cies optaui. Idem de conifi Si per Allobro¬
ges cx Gallia Mediolanum tendas , five permon-
tem Ium peiorum , aut per montem Senefium
( quem Galli vocant Gencure & j?iont Senys) nul¬
lus pagus in convallibus reperitur, qui Pmaftrum
fub Elvi nomffie nonagnoicat. Eft etiam Pina- Efrum.
fter in horto regio FoncansbUo ex femine ena¬
ta, altera arborvina: dicta. Audio quendam ex Altcra ^

navigatione aovi Orbis ligni huius , quod lie- bor

num vita: appellabat , multas arcas plenas ex- lmMlur*‘

portafle , cum tame‘n pinaftri ellet, eiimque Re¬
gi Franci/co hoc nomine ffiipofturam facere non

" ■> '-wlliy'-'“KU!.c..\.a:^uispartiDusri-
ncomm ^Sacchan foluci. Ex quibus fiunt mor-
feln, addito Mofcho ad gratiam, fi volueris. In di-
ftortionc penis cx nimia Venere, & ad prxeaven-
dam infectionem Veneream utitur Iul.Cxfar cx
Ai. nt.o decocto nucum Pini, quod multumlau

dat.

PINVS CVI OSSICVLA FRAGILI

P V T A M I N E, SIVE

Cemltro.

^Tni folias breviora funt Cembri folia , palma-
— i:a, itidem bina e tuberculo uno prognata,
canulataque , videntur acutiora tamen. Conus
minor quam Pini , hoccommune habet cum co¬
no Abietis , quod fquammte facile a pediculo di¬
vellantur, in anteris differt. Squamis compa-
«Stus eft minus mulco extantibus & compref-
iis , i Ligo ii s non lucidis , ut Pini procedentis :
nec firmiter compacr-s , extremam lingularum
marginem (non meditullium] occupante umbi¬
lico: pityides bino [ aut una] finguiis fquamis
occultantur dimidio minores qu^m Pini domefti-
co, olle triquetro , turbinato, rubente , tenui , &
fragih . adeo ut digitorum prellu haud ita violen¬
to dilfiliat , nucleo crafliore, breviore , fapore &

jof.Simlc-
rus &
Cefn. con-

M-

151 HISTORIAE

etHjjuifle,ligmimquehocfungofum, leve , fuo |
adhuc cortice obdudum, quod non modo nulli
unquam prodetle potuit , fed etiam valde obfuit.
Cuius incommoda cllm multi magno luo malo,
fenfilTent, illud i fuo ufu abdicandum omnium
calculo cenfucrunt. .

AlofiaSimleto Sc Gefrtet. confunditur Pinus
proprie dida, cum ea , quam Cembro dicunt.

PLANTARV M>

P I N V S

Vtid fit manifeftum exlib.hort. ipliufmet Gefne-
ri,dicencis:Pinusin Germaniafere nullas&c. Pi-
nafter, Pmus fylveftris in altis montibus Rhxto-
rum 6c Vallefionim.nec ulla arborum (opinonn-
quit) altilis nalcuur fti il imlbir ^icvcnbaum.Nu-
clei quidem eius ut minores , ita etiam gratiores
funt,qudm Pini.

P 'musZim- Anguill. Pinus montana apud Grifonqs pro-
bron. veniens "Lnubron vocata.

rmxsCtm- Matth. Pmus (yUcil.Cembro.Ctmbrt ScCirmm
e-O 'i vulgo vocata, nuribus domefticx frmilibus.fradu

SYLVESTRIS,

PINASTER.

C A r. V.

PInastrvm in bina Theophraftus partitur P.-. ' ' >
genera. Aha enim Idaa eit , alia Maritima, ?*£££'
SctettiaSteuilis , de quibus plura cap.de Peuce

Meminerunt Pinaftri plurimi , fed ti ulo tenus
dimtaxac, non demw nictantes quam arborem m-
telligant. Alii quidem Pinum fylveftrcm refte 1

ftatuunttfcdhancnondiltinguunt.Hift.Lugd.de 1

Pmaftro melioradocet. Sylveftrem enim Pinum
fivePinaftmm (Pina Iter erutu ut laabicPlin. m- rm:t, ,e,.
hil aliud eft quam Pmus fylv.) in frudiferani par- frnBifer.t

• (J r (L I _ .. , 17... . sT , m i n T rl v irn (i VP m iri n - ■

' faciiibus.Facile adducor, inquit is, ut credam hoc
nucum pinearum elle illud genus , quodPlin.lib.

Bellon.no - ls.cap.I0. Tarentinum vocat. Bellon.loco lamci-

/ / 1 r, r » . n ■ /1 . . _ ...... f,.r /1

Tinus T u-
rentsna.

titur & fterilcm , Frudiferani in Idxarn five mon- 'fru:tlcer ,
canam & maiiumam. Moncanamque fauva. ii- r j
milem dicit, ac nuces edere fimiles, (olidas, ex fi-
mifi fquammarum congerie compadkas, refutatas,
odoratas. Huiufmodi veto montanas Pinus in

caco hoc Pini genus Pinaftrum ede cenfet , fed
non recte. In poft.autem com. It. eadem dicit, ac
addit errare A ngu Haram, qui velit Pinum Taren-
" Angusti. er- tinam, vulgo didam Cembro , clTe Pinum mon-
ror- tanamfylv.Theophrafti.

Apollo rad.9. non fine ratione videtur Bello-
BCuflturX~ nium excufare ^ Centura Matthioli, ut qui non a f-
1 (eruerit hanc arborem e(Te Pinaftrum Plinii ,

quamvis Pinaftrum nominet , & in fine Plinii
verba adducat : putatque Apollo hanc arborem
elfeBellonio illegitimum Plinianum Pinaftrum:
&exBellonio vocat Pinum Tarentinam.

Dodonam aftentiri non polfum, exiftimanti in
SuiffeBel - Hift Gajj Zcmbro ellc Bcllonii suffi , quod non
onn no ej . repetitin Hift.Lat. ubi Pinum (ylv. alteram facit,
& a Macedonum familia fylveftri nihil differre
ait,nam tradtabilem & ad mulca opera materiam
habere idoneam.

Lob. Adv. Pinus a quibufdam Cembro vocata.
Tinus jylsr. J c. Piant. Pinafter , Germ. S ledjjtcnbaum.

Gall .Pmfauuage : Pinus fylv.mntanx Theophrafti :
Alpigena in Pini arboris prxcelfe simulationem,
caudice redo 6clx vi accrelcens : foliis Pini ob-
l°ngis gemino ordine fitis : cono , ftrobilo & nu¬
cleo Pini minore , putamine minime duro , fed

mulus Hifpania: & Luiicanix montibus crefccre,
adeo fru duo fas , ucinde maxima nucum pinea¬
rum copia per totam Galliam diftraliatur. Stcri-

tum — ... — - - - — ^ ' |

leni autem vocat, non quod nullum edatfrudutn

1

monfunu.

Thetph.

( conos enim fert ) fed quia nuclei edules non
fint, nec cibis utiles. Sterilibus [ addit prxtcrea]

Pinaftris Atvennorum , Vcllaumorum & Allo-
brogummontes abundant , ex quibus refinain
colligunt, S: picem optimamconhciunt, vocantq1,

Pins fauvages & Pinr.ateaus.

Pinaftrum feribit Piinius mira elTe altitudine rlinit em
quod minime verum clTe videtur. Nam m hoc ar¬
borum genere Abies , Piceaque noftraccs altitu¬
dine mediocri, tametfi Belionjus prodiderit 3c
DidxosPinaftros in vaftitatemdiffufbs , ad mli-
(rneni altitudinem alfurgere,& eos qui in Olym¬
pi Phrygii montis aut aliorum gelidi/Timorum
montium fummis , ciilminibufque proveniunt, ^

Abietis eflereditudine. Sed is Pinum Cembro tro ^ pi
pro Pmaftro deferibit, depirgltque abfurde. Iu- rjafttr B .
ftiorcfi: Matthioli reprehenfio, quam fugere non hmo mu.
poteft Bellonius, dum Pinaftri vocem ex verfione
Latina frequenter /e legiile feribit apud TIico-
phraftum, eum tamen Theophr. fuiile mcogni-
tum,quod in Grxcix Afiarque montibus non na-
fcatur. Itaque nullum cfle cx Graecis authoribus,
qui Pinus lylveftris , Pinaftrive meminerit.

1 Quid ? nonne Theoph. ni-jy.luj aliam cultam , in-

cortice molliore,

Audivit Cxfdp. in Tridentinis montibus dif-

SZSlrSS- : «Itamalu,r.p odidiri Nos equidem nihil aliud
CmUuv. facile dentibus comminui poffint , CMbrum vo- > qarf.sun.Mob.mra.,

catam. Fuerit autem huiusTtuaus quem Ta.cn- | Pinum fylv. five PmalhumciU

tinum Plinius dixit , digitis fragili putamine, a- i]
viumque expofitum furto iri arbore.

Dalech.apud Plin. notat male legi , Sextum ge¬
nus [cognatarum arborum, cognitarum vet.] ce-

Nanej

da.

ftatuimu s.

Pinaftrum appella: Cluf Pinum fylveftrem fe-
quueus Plinium, qui qux Theophr. w 'nzvy.nf
. 5 dixit, ad Pinum fylv. tranftulic. Eiusautem p,n.*fh i

aiuuiuniji-ui-riiwu^'* j . . . • t t . c.

dam eltc proprii didam. Etenim tedx nomen m fuispercgnnat. vana obfervav.t genera; terna
-sdxutwxop efle,ac wancPini tefinofum & pingue Ii- »mH.fpan.c,s,,quaterna.nAuftr.aasPannoniaf-
gnumf-rfa; Jk'*.ifignificare, quod lucernxcan- ■ qucmontibus,&iylvts.__ _ , . Aqum

Locus.

delxve loco uratur : nunc arborem fili generis,
Theophrafto ignotam, quamC» tmbro vocent Tri-
dentini, Allobroges Auvia.

Tabern. Pinus fylv.Cembro.

Pini Cembro folia & Conum habeo ab Illuft.
Principe, allatum Oenoponto, cuius nuclei plan¬
tati in horto Excell. Comitis provenere vifugra-

Pinaftri ergo nomen feu Pini fylveftris pluri¬
bus attribuitur plantis. Pinaftrum Plinii & mv- v,nusC
yjtuj Jy&ttv, quidam eam Pinum exiftimant , qua bio. Pi
culta nm efl , alioqui fimilis fatiux , forma non
differens ab ea , utcxterx , qux proponuntur. f™ior,
Pinaftri vocabulum allumpfit quoque PimtsCem- ftr.a!b*
• bro dicla. Pinafter dicitur de Pinu Jjlv. vulgari mgru..

i in norto cxceu. ^uimuspiuvuitu. V41Ll o ~ 1 . . , r, r ■ //.

verum cito petiere. PinaftrikTi maiorem (fic \Genevenfi. Item de Pmufjlv-lhfpanica maiore u- ^

} . r r i ■ /->i r ■ •, C. Dim/Jr.nini in' 4 Ii Irri /irn .llhn C't‘ HIOTO . 1 JC

enim is vocat ) crefccre feribit Cluf in
montibusPytenxis,&plc-
rifque aliis Hifpa-
nix locis.

? fii , De Pinaflro maiore Aujlriaco albo & nigro ,De ^ ]a
, Pinaftro Aujlriaco tenui fotio , DeP//i« /ylv. live ut ‘froad.
• vult Bellonius de Picea fylveftri iia Troadis i cu-
iu9 coni facile decidunt. De Pinu fylveftri Mugho,

’ fiye

LIBER

\usmarj- five Crein, Pinus filv. maritima conii firmiter adht-
y*tr,~ rentibus dicitureriam Pinafler, ut & illa Vinusma-
ritima Thevphrafi. I.obelio, cum Pinu .ait er ama-
ritima Mattlfiulr. Habet & tertium Pinaftrum
HifpanicumClufins. His ita abfolutis dicetur
etiam de Pinu Indica Tbevett , ex qua Bre confi¬
ciunt, De Pinea: nucis fpecie Melenken ,, De Pi¬
nei coni facie fruftit exotico , De Pini forma Ci¬
to age , &fimilibus.

IX

afie,

P IN V S, SILV. VVLGARIS

Genevensis et
Txda.

PS

Ini filv. bi-
ftoria mihi
admodum ob-
fcura videtnr:
eius enim obfer-
vantur varia;
differenti® pa¬
rum differentes,
quarum unam
voco Geneven-
fem , qua: nobis
variare videtur
a fcquentibus,
polleri . tamen
rem diligentius
examinabunt.

Noflra igitur
Genevenfis pa-
rdm variare vi¬
detnr a Pino fif
veflri Txda ,
quam f ubi unge -

mus. Pulchre cohvcnit cifm icone ^Matthiolo in
pcnult.comm. exhibita pro Pino filv. ex qua no-
; ftraicon desuptaefl.Coni- n. vtMattb.de fuaprius
dixerat, parvi & breves & non turbinati , ut in
Taeda, autMugho Uve Crein , fedrotundiores,in
exteris fimilesMugho , fragili & brevi pediculo
adhxrentcs ramis. Pinus, quam filveflrem voco
r. ac Tedam cognomino j Taierin Burgundia dici¬
tur , libi provenit circa montem du Prtf loco Mal-
fitgne nuncupato, vno ltfijliari & Mecbe Caftel-
\ us lo , iifdcm >n locis , in quibus aliud genus Pini
L ditia filv.' quam Crein vocant , & qua: Mugho ,de qua
undis, poflea. Arbor tamen Taier, ut aiunt, maior &
craffior & vulgatior : folia eadem bina, fed latiora,
albidiora, uti & tota arbor albidior.: rami non ita
abudantfoliisjfeddifpofita funt per fafciculos,ut
pinguntur rami Pinus maritima Matthioli : at¬
que etiam in tres partes folent rami dividi.Abun-
dabatmenfc Septembri conis dependentibus ex
pediculo fatis tenui & fragili, deorfum nutanti¬
bus, hrailibus conis filv. Mugho five Crein , lon¬
gis, turbinatis, non ita nigris, fed viridibus. Squa-
-■ m;c differunt, haben t enim in earum medio ele-
:ed«?L vatio nem. Ex hac arbore fit pix, & hacpotifli-
•/,/$. mum utuntur, tardq inflat, loco candelarum,pin-
guior autem & fragilis admodum efl. Audio in
Saxonia & Mifnia vocari Sufidjte. Huic Pino
filwTedx , fimilis efl qua: provenit circa Bafilea,
& in agris , conorum fquamx nonnihil differunt,
yi»tus- -alioqm abundat multa rellna ficca : Menfe Maio
&Iuliofcatetnucamentis plurimis, parvis, five
Iulis , fupra quos in fummitatum extremitate o-
riuntur minimi coni purpurei, qui florum locum
tenent : nihilominus femper habet conos in fua
magnitudine: fummiutes funt acidx,nec ingrata?
Tom. I.

ieenjis.

cffentjnififaporrefinofus adiun&useflet : cum P/ceafier.
Tiguri efse Gefn. prxeeptor meus Ptceafirim vo- LecHS\
cabat. Burmii Rhetorum Chirurgus quidam di¬
cebat Piceaftrum vocari Menpf: provenit hxcPi-
nusfilv. inquibiifdamfilvis prope Florimontium»
item circa Beffurdiam verfus Raupach , ut non lon¬
ge, a Porentruo ex qua tubulos parant. Sxpius
frullra plantavi in horto III. E. C. tandem una
planta crevit in Theriotrophio exfemine ex Har-
cinia tranfmifTo. Ha*c eadem ni fallor <fft , qux
provenit copiose in filvis prop eNidenfirfs Calid¬
ium , ex quibus vetuflate Corruptis, arcis Domi¬
nus infignis vir Beuterichus curabat picem exco¬
qui , uti aliquando ipfemet vidi, co comitatus 111.
noftrum Principem D. Ducem Frid. VVirt. Hanc
autem, aut valde fimilem videtur defcribcrc Clufi
pro Pinaflro Auflriaco maiore.

Cordo in Diofc. nrirvr Pinus fponteproveni- Cof^
ens, Pinafler, vocata ,feu , quodideniefl , Pinus do.
filv.- copiofain Alpibus , patria lingua <£yrbeln
baum appellata. Hxc autem nifi ea fit, quam in
prxfenti vulgarem Pinum fiiyellrem voco, ignor
ro quam Piuum filv. Cordus ingelligat : atque fi
alicubi in Germania vera Pinus ,pmeas nuculas
duras ferens fponte proveniret > de illa 7rnw Cor¬
di intelligerem. Quam porro Pinum hlveflrein
vulgarem voco , ad Pinum filv. tedderam refe¬
ro, de qtia Cordus eodem c. feribitin hu emo-. T&iit
dum. a*/ efl proprie Txdaarbor, quam iEiit ^
Smbaum , autSifferbaum , &c jrciuen vocant.

Ex qua fumptapinguiflima maceria , Txda Grx-
cis, 'Sin Germanis , fimilicer ut arboj: ipfa nomi¬
natur, unde etiam faces k Grxcis dicun¬
tur. .

Cafterdm, quoniam in Txdx mentionem inci¬
dimus , flat lententia de ea fufii/s pertradlare.
Tranfeuntin Tedam quandoque Picea & Larix,
fed raro admodum : Pini enim filveftris proprius
ac peculians morbus efl. In Tedam autem Teda mor-
arbor converfa dicitur, cum non modo cor eius, bu*eft>non
ut fub Peuce veterum ditium ell , fed & reliqua'/r^0,‘

eius fubflamia in pinoiiedinem mutata efl. Hinc

r>i i / • a r~ , r . Plmner «

l-mmusnon ablqueerrore Xeaamfui genens ar-. ror

borem efle exiftimavic , ac fextum Coniferarum
genus fla tu it. Eundemque errorem Hermol.
comittit, Plinium dubio procul fecutus,dicens:^ Hermol.er-
Teda proprie diffla, & a Grxcis dds dudioy voca- ror'
ca , fui generis arbor efl redundantior humore,
quam reliqua:, parciorliquidiorque quairgPicea,
flamis $c lumini facrorum quoque grata. Impro¬
prie vero Teda: appellantur, tu alia quoque ligna
qux flamma olei velpicis illitu concepta , faculae
modo lucent: Nnnc (pejrgit Plin. ) .celeber¬

rimis arborum dieftis quxdam in univerfura de
cunctis indicanda fiint. Montes amant Cedrus,

Larix, Teda , Sc exterx e quibus Refina gignitur.

Verum fi quis Plinii defenfbr diceret, per Tedam
ipfumhocin loco non aliud incellig^re, quam Pi¬
num ,, itaque eum tueri vellet: han<; tutelam il¬
lud (ut cum Matth. puto) vanam efle oftendit,
quod, cum eo capite Plinius refiniferas arbores,
omnes per genera deferibat, & primum omnium
genus Pinum ficiat, nullo patio Pinum pro Te-
da accepilfe videtnr ,cum fexto relinarumgene-^
ri Tedam poflea adfcripfcrit. Adhxc .ipfe Plinius
Laricis morbum efle ait , ut Teda fiat.

Efl autem Teda varix fignificationis : Per Te- Ted*
dam enim videtur Munfterus intellexille Pinum r,‘\ fig,uJia
Cembro : aliis Pinum fylveflremfigmficat : aliis 5
vini vitium denotat : Tedamquein Alpibus voca¬
ri Piceam fcribitCxfalpinus._Ac prxfertimConi-.
ferarum arborum materia ob vitiumpinguis fa-*

v m

\

historiae

fta ( fi modo fiat) Tedir nomine vocati poffct.

T -«u Die- Verum exeo quodDiofcorides itVmW %

/<w. er wJ^Tldam particulatim (eftam , fi maceto co-
pU "• quatur, & decodto dens colluatur dolores levare

/cnbit : Atque cap.de Ol.Candrdo ubitxdamfu-
fius defcribit teda; praepinguis pinus allulacim
concili cum aliis pondus aliquod pratoibit. t*
Coque quod Plinius Laricis morbum ctie lcribic U
teda fiat &c.Nec non etia Theophrafti autoritate
Kulla <tr - fi-ecuSjCondudit Bellonius plane perfpicuum e Ile,
bo'ef’2M* Tedam non efle arborem fui generis , ac nullam
Te^t *oce arborem quae peculiari nomine Taeda voce¬
tur. .

P inafter. Pmaftcr , utvultTraqus , in Germana vulga¬

ris eft notitiae, & fa ile provenit , quocunque lo¬
co plantetur. VVafgoviatf admodum familiaris
eft, prarferti n oppido Caefareo Luthrx : folia ge¬
rit multb quam Pinus craftiora , duriora , & no-
ccntioiibus aculeis armata : conos quoque ac¬
quirit breviores &c duriores , exiguis praegnantes
nuculis : multam haec arbor r 'Hoa n deftillat vul¬
nerata, Germani $2 i n irulben^inbaum/^Syn^r-
■ batun , & in fuperitm Gcrm. Jorcnbaum / aut
_ , 6ota nominant. HaJcille. Si veto eandem

„r. duam nos, intclbgit arborem , non in omnibus

placet deferiptio , potiffimum quod ait folia cral-
fiora,quim Pini. Seminibus etiam in vu gari

noftrafylv. Pinu, nucularum nomen haud con¬
venit: Sed Pino Cembrn potius congruit. Con-
fiderandum praeterea Tragum feribere cap. fe-
quenti qvrafi de arbore \ modo di6fca diversa,qu$
fequuntur. Pinguis-illaarbor , qus hybernasin
quibuldamlocisYacesprxbet, ad Abietem quo-
r<4biet'uge- que tanquam fpccies eius refertur. Quartum hoc
”*"• Abietis genus Gcrmar.i OCcn nominant. Teda

rP 11 \ 1 _ _ _ nnn

PLANTARVM»

Pinus,utapudStumff. Hift.Hclv.Iegitur ,mul-
tis dicitur dc j^rd?enbaurri/.uitjTcd?teri, licec fit
particulare genus: quod a Plinio Pinalter voca-

iu , quia non detnonitrat qua .... .

Teda a Tuo- Pinaftro , quem defcribit procedenti
capite. Is ut tegeret luam ignotantiam ic otio-
fis diligentiorem & exadiiorem nominum in-
quiluionem relinquere ait : quos monet ut in
hanc rem Vallefiae Alpes, maximeque eas , in
quibus S. Bernhardus habitet , perluftrenc. At
non fuiflet fane otiofi hominis, fed boni Botanici
arboremdeferibere. De qua fi, vel liquidam fen-
tentiam fiiam protuliifet , vel plane tacui liet .
nullam nobisoccafionem vellicandi lpfiusigno-
ran iam praebui flet.

Golliust- Thcoph. Golliusin Onom. Pinaftrum EPilbcn
gnarm- fied) tb a um/ai Teda ^icnbflunt/vt^diverfa arbo

'r. r. ' f/. rwfriviflV» nnid fcriberet

re fcpar.u,dtmon liras fe rtefciviffe quid fcriberet-.
p"u“- ' An Petro de Crefc. Abies & Piella!

r,‘“> m»- Helion, conif. «1™ , Picea , vulgi Crocorum
,mm. i & circa Lugdunum Pinus aggreltis, Tm

r . . c,-A firrnn pnam muni habetnon

irivy.tizr ) ^ g> — - oc ,

fituuagejed falso: figura edam quam habetnon
placet. Eidem de negl. culr. Picea montium, ut
Tararae , omnium qui Lutetia Lugdunum profi-
'Jn Picta cifcuntur, oculis fubie&a. An verb eidem Obf.
Dittxf & conif. Picea Diiftaii montis , ex qua Teda in
mtntu ? Creta, & dc qua fub titulo. Pini fyl vcftres.1

- Mattfi.in Dicdc. Pinus fylv. numerofa virens ir,

p rr Ananiis,reliquifqucTridentinis montibus, fru-
m-.j v- parvo, brevi, quamprimum arefeente , affa¬

tim dehifcente,£c ex arbore decidente.Is figuram
habet, eamque in prioribus comm.& Hift.Germ.
Pinum fylveftrem infcribit, atque ex ea inBohe-
mia 5c Germania picem fieri ait. In poft. vero
comm.Pinum montanam vocat.

Caft. Durant, non defcribit fuam Pinum fyl-
£rir' veftrem,eiufquc figuram fecundo proponit fut
hac infcriptione Fignoli j>urgati3vie rrote aliquo.

LUli

Lonic. fub titulo ^cftenbaum malam Pinaftii
figuram ex Trago depinxit Vocat autem cap. fc -
quenti ^cufcit/ ober Tadcii / audj iEtli^cr
baum & &yffevn,Lat.Tidam,Gr«ce

Anguill.Piceaj-rdo/SiTn)/©- , Plinio diifta. Phico-
phorum & Picea fidva, &Teda. Habet is figu-
guram Matthioli poftremam , quae convenit no-
ftrs Pino fylv. Tmer five Teda didka: : conveniunt
&ca quae dicit.

An Lob.&Penx Adv.Pinus altera nuce mino¬
re, fere Laricina?

An Dodon.Germ.myjoj «tje/*,Pini fylv.fcu P:na-
ftri prima fpecies, «Sc Pinus Tarentina Plinii. Gall.

A leve & Eleve Bcllonii ? Fallitur Dod.exiftimans
e fle Pinum Tarentinam , Ale ve & Eleve Bellonn,
eft enim Eleve Cembro Matthioli : deferiptio xmi.
etiam confula videtut : ac piaitcrca confundite-
tiam TheophrafiA^nv, arborem peculiarem,cum
mv/.x-

RyffinDiofc.cilm dicit, Piceam alus dici Stm Rffusim
Jriecbt Sannc ir telligic Pimim fylveftrem. Con-
fundit autem, ut & Lacuna, Piceam BelloP.ij cum
Picea Mitthioli;

AnCifalp.Pmafter in caiteris [cumPinu]fimi-
lis,fed graciliori caudice muce pyramidali : nu-
clcifqucob parcitatem inutilibus , prxtcrquam

adcolumbarumcibum ? ^ ,lt #

Apollo contra Matthioli fencentiam exiltimat
BelloniiPiceam non alludere ad Pinaftti aliquod
genus iMatthiolo depiftum. Ego verb poods
huic quam illi aftentior , quanquam fit cuius M*nh. r,
Matthioium redarguam , quod videlicet Theo ~

phraftum iri7uv,rt,eiaffcribentemmaleintelligat. ^

nam has duas, voces ooniungit non coniungen- tmtm,r

das, acPinum fylveftrem interpretatur , quum

a>ei* fit Aquifolium, non autem adiedhvum,uti-

P Piceafttum,riiquic Gefnerus de hottisun alti Ili- Puexftrm
mis montium noftrorum fylvis nafei aiunt, mate-
ria longe puriore & politiore quod nondum latis
confideravi. Piceafttum elfc puto , cut maxima
( ni fallor ) rigidiflimaquein coniferarum genere
folia funt.In Catalogo vero dicttTedam vel Tar¬
dam Pinei generis arborem ede , cuius allulis pro
candelis uti poflimus,7nu/4^ Gra:cis:Germanis ve¬
ro Srmf)olt3 dictam. An autem Piceafter eius
alci /limorum montium huc referri debeat,dubico.

Camcr.ad hift.Matth.Germ.& Epie .Pinus fjlve- rin.fM
Tabcrn.ttiix. Thal. inntjhr. Horto.Lufit.

Ptn.tfteTi.fjlviflrir.VmtijicrfumiluiexnmtibusSo- 1

hem: as.. .

Pinus fylv. vulgaris,Tfiia cognominata multis, N™<».
iyelc Gsxci, & Jis Cordo , Bclg. CPilbe,
pmcboom , Gall. Pm fmvage , Ital. Tmofdvattco.
Hifv.Pino ['ilve (Ire, Vng. TDfib fenyo / Xoa fenyo.

Hrccarbor abundat locis vicinis lnButgundia Locut.
circa Porenttuum, in Sundgoviavariisiocis, ut
circa Beffordiamac Bafileam in itinereMontbel-
gardum verfus , urde aliquot vicibus tranfla-
tarum, ae in horto Montbelgardenfl plantata-
rum,vnica fuperftes marfic arbufcula h pluribus
annis lcntccrcfces. Verum ex feminibus ex Har-
cini.a fylva per E.C. mifsis egregisatbores adole¬
verunt in cius Theriotrophio. ^ .

Ad tubulos pro fontibus expetitur. Cum effem Vfe. ,i
in Palati natu cum E.C. oblervavi celebri m virum '

D.Beutericlaum in fylvisiuxta arcem .uarn {Ita
benftls curalle picem excoqui ex Pinis fylveft.

rulg.

£°-
i ttum

LIBE

■ vulg. vetuftate corruptis. Folia , cortex , refina,
mices,cadem,autore Matthiolo , priftare pol-
Funt , qua: in domeftica diximus, ac etiam valen¬
tius, fcd nuces edendo non funt. Nucumrecen-
tium fiiccus,viiluamanguftiorem reddit i nfuiiis,
& mammas, nimis in virginibus extuberantes co¬
hibet. Idem priftat ftillatitia earum aqua/cd non
adeo valenter. Cortcx.inquit Schvv. calidior eft
domcltic.i , ut & refi na liccior. Coni recefites de-
codi in inlelFu , vefici & uteri ulcera lanant. Ex
teda faces fiunt fuligo ad atramenti librarij co-
fedtionem. Teda in aceto decoda collutu den¬
tium dolores fopit. Emplaftris addita, anthraci¬
bus pcftilentialibus percommoda. Lignum ve-
r&PinaftrijmlchritudineprtrihtFabris lignariis,
^pulchrius, politur, & elegantius apparet praf
fertim vetnicc obdudum.

I iex.

lis.

I!. fiN

It,'."

PINASTER, SIVE PIN ys

S1IVISTR1S HISPAN.

maior.

IN Pini altitudinem excrefcit, interdum etiam
fuperat, a medio raihofus , folia habens Pini
oblonga, bi na femper fimul iunda, in viriditate
nigricantia , acuminata & pungentia : firobilo
paulo minore , quam Pini, alato inter fquammas
quibus compadus eft , nucleo molli & nullo pu¬
tamine inclufo , fed tenui cortice duntaxat te-
do. Caudex redus. Cortex Uviordc minus fca-
berquamPini. Plurimam relinam fundit. Cre-
fcit id genus in AquitdniS, in Pyreniisfrequen-
tiifimc, & plerifque aliis Hifpanii locis. Pinus
filv. montana Thcophrafti noiinullis ede pu¬
tatur , inquit Clllfiiis.

PINASTER A VSTRIACVS

MAIOR. ALBVS EX

niger.

>: ri-

ii (tibi.

P1

X IT

(Inaftcr pri¬
mus Au-
ftrincus major
Clufn duorum
eft generum,
a deb inter Ic fi¬
mi lium, u-t pau¬
ci nifi materis
ctefores, dilcer-
nere queant. Al¬
terum cameh
genus laetiore &
e redi ore eft

caudice, larviore
cortice, majofe
cono , Auftria-
cis tPeiflc $c ?
rcut di dum :
Alterum vero
crafsiore pleru-
que eft caudice:
icabriore corti¬
ce , foliis paulo craflioribus ac minore cono,
fd;n>amcvfercut appellatu. Tenuia porro & ob¬
longa habet utrumque genus folia, pungentia ,
bina femper pniundim, cx eodem tubnlo pro¬
deuntia , & circa ramos in orbem quafi nafcentia.
Maiomcnfe in extremis ramis quafi botros, fi-
ve uvas quafdam,fert tenuibus fquamis oblitos,
qui fponte aperientibus fc fquamis iulos often-
Tom. I.

R IX. m

dunt virefeentes ant pallefcentes, plenos tcnUi
polline luteo , live farina , qui levis auri affla¬
tu di (pergitur. Ex mediis deinde botris nova
germina eodem menfe prodeunt fuis no vellis fo¬
liis tenui quadam veluti mcmbranaincl uiis onu-
fta, qui extrema parte antequam folia fuccref-
cant & explicentur , frudus rudimenta dant, r„aUI.
grandiore lam firmiterque ad germinum balim
inhirentefuperioris Autumni immaturo frudu,
viridi, ramorum alas (pedante & reflexo. Nigri
gemisinterdum invenitur ttiftiorc arbore, con¬
torto caudice , & in latum fpariis ramis , minore
adhuc quam procedens cono. Vtrumque vero
hoc .genui Vngati t>«t> fertyo & £013 fenyo
nominant.

Perpendendum autem an Pinaftri Auftriad
multiim differant , a noftraPinu lilveftti, &T
da ante deicrjpta , vel an eidem. J 5

Cltcrum ex utroque hoc genere pailim in
montanis Aiiftriacis & Pannonicis conficiuntur Vfijr.
alTereSjroti ab aquaverlati opera fedi: exalbo
etiam , quod parum ab Hiipanico maiore, &fo- , ,

lisforte natalibus differre videtur, Icanduli Sc vi - +
ne arum pali.

PINASTER AVSTRIACVS

TENVIFOIIYS.

CF

V_*n

'Rescit ajfl Loc«.'
riiohnullo-
rum Auftria:
montium radi¬
ces in fcopulis,

& fupra Baden-
feS thermas qua-
tuor fupra Vien¬
nam milliaribus.

In montium cre- Defer.
p'edinc tenui
gramine obfita,
aliud quoddam
genus, contorto
admodum cau¬
dice, divaricatis
tamis, quorUm
iiirculi multb
graciliores ,len-
tiorelque funt
qu^m in fupe-
riorituis duobus

generibus : folia item habet illis longe tenuio- Fo[
ra , !k breviora, tametfi frina femper coniUn&ira ° **
cx eodem tubulo in virgaruiti arhbitU nafcentia:
extremis virgis botrus , live uva exiguorum iulo¬
rum veluti nucamento tenuiorum lquammarum^
inclufa adnafcitur,qui non virefcunt,aut flavent 3
ut in ante didtis , fed purpurafeunt , deinde in te-
nuiflimum pulverem abeunt , fuccrefcente ex eo¬
rum medio novo germine,fuis novellis foliis me-
brana vel veficula inclufis , oniffto rhuius conus
etiam minor eft, 3c obtufo plerumque mucrone.

Inveftigandum annon Pinafter Auftriacus t
nuifolius , fi ve tertius Clufii, accedat ad PinUnf P*' ^ene~-
filveftrem^ nobis Geneva* obfervatum.

PlNVS SILVESTRIS, SIVE VT BEL-
loHivs , Picea silvestris Idi£

Troadis, cuius coni facile decidunt.

Piceam, qua: in Ida Troadis nafeitur , pluri- p-^. ’
rimi^m ab aliis diferepar» comperit Bellon.7-”^w
Y 1

4*

H I S T O R I PJB. V

arb. conif. siquidem in Ida Martio mcnfe breves
iulos.vt Corylus promit: quo tempore coni a 1 1-
• • . J.ridnnr . nnnd altarum TC

iulos,vcv_,oryius

peis montis Olympi decidunt, quod aliarum rc-
Patinlm. eionum Piceis non accidit. Pediculus , quo coni
farno adhirent, gracillimus eft, quare cum matu¬
ruerint leui ventorum flatu deturbamur ,decu-

tiunturque ab arbore , caiterorum fmftuum roo-
dojCiimumenm aliis, fere omnibus anniculi, cum
nuper nafcentibus in arbore permanere compe-

riantur. Quod in Ida Cretae, Lyfla Illyn.r & m
Schiro Cycladum infula anintaducrtit & diligcn-
ter obferuauit.

PINI SILVESTRES, VEI. VT BEL-

LON. VOCAT, PICEat SI LV ES TRES > V T
Picea planiciei, Corcyrenfis»Di&a:i montis,
Gallo-Grxcix, & Olympi.

MVLTAfane notatu digna feribit Bellon.lib.

• : _ E.L.Uanr TTanalllPi.

„ . y Iconifverba autem eius ftc habent. n«!«»[Pi

Locus, nus, Picea Bfllon. mali] in planiciemdefcendit.n
trivialitllo itinere, qno Lugduno Lutetiam itui,
duobus ab vrbe diebus itineris ,in tranhtu colli¬
culi quem vulgus Txrarf nuncupat, in quo Piceas
IPinusl vbique enatas & circum montem lilve-
Puca •i.c- Icere videbis,quas fola latione evatiare compert.

„n.,. Vbiigiturinarbotemexcrevit.Cquidemin pla¬

no extra iilvas fita fit , caudicem contortum ha-
rue.fla- gct s rubro cortice veftitum , rimis hiulcum, at-

que vbiconlenuitfungofunv Mox vbi tnramos
diffunditur, eos finuolos liventes, & perpetua
JWMtries. fronde virentes producit. Sed ea nunquam pro¬
cera euadit,mediocris arboris altitudine conten¬
ta. Comam in latum expatiantem explicat, ma¬
teriem mollem, leviter rubentem habet, cariei
obnoxiam. Ramos fragiles profert, qui cumcre-
picu rumpuntur. Enafcens mox nb radice bra-
chiatur , cuius fi caudex paulo profundius vulne
Reflna. i _ r..- J.. ~r.C.r- nnr in irin linnidam

CUIdUU jtulUO li UIUUV..S f . ,

retur,largam fundit refinam ,pcr initia liquidam,
tranfparencem vt Laricis. Poftremb albefeit &
dura redditur, qua: fi guftetur flibamara cum ju¬
cunda quadam laporis gratia Sc aromatica lei.t:-
Non floret. Nullos flores ferre creditur , fedautor julos,

iMh.com. qU0S Hieme profert , florum loco elfc cenlet.

Goni rudimentum paulatim capelfcns incremen¬
tum comparili congerie nucamentorum turbi-
natur , tuneque pediculum , quo arbori inhxict,
j4n vinm re-ttum habet. Is aute poftea augefeens reflc£ti-
[U1-. An vero hxc Picea planiciei, fit Pinus filv.ma-
ntima conis firmiter haerentibus, judicent alii.
reZ.bmi' Picex [Pinus] in Corcyranigrx vaftiores Fi-
Sicca Cor- cubus non attolluntur.Radicem,ut omnes Picee,
cyrcnfis, [ Pinus] tanquam palum , humi retta defixam,
lignofam, foris nigram , guftu acerbam habent.

An An vero hxc Pinus Mugho fit, certo allcrerenon

vinus Mu- audemus. . . .

ghoZ Piccx,qUx in verticibus montis,vuIgoSpacmx

PtceaDt. didti , confurgunt , in vaftitatem diffunduntur,
a ai montis. U£ aIc[tU(Jinein confequuntur : nam cum iam
Picea adulta eft, tunc, Pini inftar, in vertices fuin-
mosjhinc inde ramos diffundens comam facit la-
tiflimam : folia xque ut in reliquis perpetuo ge¬
mina habet, veluti ab uno tubulo ad ima an nexa
Rami. aracilia,5coblonga, acuta. Ramos mox ab uno
_ caule emittit. Ea annicula trunco glabro eft prx-

Truncus. ^ * tcnefcens vero caudicem confequitur fca-
brum, teneriores tamen ramuli glabri funt. Hac
Ct1it nota a Picea, qux in plano diflilit , differt, quod
conosimpares quidem atque turbinatos habet,
fedhon ut in iam diotis , qua: in plano nafcuntur
retrogrefli hxrent: necica pediculo cralfo firman- |

LAN TA RVM»

tur , fed caudici infirmo pediculo annectuntu'
quorum rudimenta circa Martium menfem lele
produnt , neque tamen illi primo ftatun anno
maturefeunt. Ex huiufmodi Picea Piuu j r . i

magna tedx pars eius , qux in Creta nalcitur , ex- ^

cipitur , ex qua CretenfesTedarii picem Sccc- jrftf fl
driam conficere folent. An, ut nobis videtur , Pi- -■■■i

cca,h*cBcUonii, eft Pinus fylveftrift vulgaris gg

nevenfis, cognominata Tcda ? a&enfiim

Picea, quxin Gallo-Grxcia circa Abommema P,ceA ^
urbem & Conticum , qux .Turcico nomine Cute h-CrseM
dicitur , & ea quxin montis Olympi Phrygix m-
o-o nafeitur , ad cuius radices Burfa vrbs , de qua
fiepe meminit Galenus, celebris nobili empono,

& balneis, Seinfinitis Grxcorum & Romanorum
monumentis, fita eft , plurimum a fe invicem uii-
fident.Ex porro, qux ad fummum montis Olym¬
pi cacumen, aut aliorum gehdiflimorum mon¬
tium proveniunt , Abietis rectitudine conflant,
cortice ( li ad alias comparantur ) glabro & iub- Cort<$
albido , ramos ferie quadam in caudicis ambitu, A- R*™. \
bic-tis in modum, cruciformes mittunt, haud fecus
acRubix folia s qux quemadmodum circa cau¬
lem ftilladm dccultantur , fic huius rami ex eo¬
dem geniculo ftellatim prodeunt , non autem
confufo ordine, ut in aliis Piceis & multis arbori¬
bus, tum Platano, tum Fago, tum exteris aliis ac¬
cidit. Paucioribus conftat hxc foliis geminis , a- ^
Ius quidem Piceis fimilibus,fedminoribus:conos Uf '
vero adeo exiles habet , ut etia maiores Iuglandis
nucis magnitudinem non excedant , qui etiam
facillime ab arbore decidunt. Propontidis pifca-^"w
cores ut & Euxini Subere carentes , Picearum
corticibus utuntur , quos Vallachi ad eos tranf-
mittunt, quibus non fecus atque Subere fulti-
nendis lagenis in pifcationibus vtuntur , quem¬
admodum & circa Athon montem cucurbitis. Ex
montibus Olympi defeendens Bellonius, pecu¬
liare quoddam Picex genus obferuauit, cono au- Pue* a>
ri cularis digiti extremitatem crafsitudmc vix fu-
oeran te. Piceas autem Gallo- Grarax & Olympi fi p ^
quis Pinaftru tertium Hifpanicum puniilcm a Ile- r/)^r/
rere velit, per nos equidem licebit. Eas mcolx ^
nobis iudiabus, Pinus agreftes Vins fauuagts r.ttc
vocare confueverunt, quamvis non concedit Bcl-

lon. Wxw Piceam male transferens.

P I N V S SILV. MVGHO SIVE

C R B J N.

ARbor qua
^ jje Creiti vo- Le Creit,
eant in Burgun- Eocut
dia , crefct in
montibus quos
F ranche mntagne
u o eant, in mor¬
te particulatim ^
di ftoduPre, loco
qui nominatur
Malfaigne vno
milhari ab arce I

genere Pini lilv. Defla
Matthioli , loca p:io.
inferiora montis
occupans, parua

&: purtiila ar¬
bor, refpectu a-
liarum refinife-
rarum arborum.

LIBER IX

j.q &Pini fit v. Paler difti , nimis bipartitis: folia pro¬
deunt ex tubulo bifia,tres d-gitos longa, vna par¬
te rotunda & carinata, alteri plana , fimilia pino
cni. filv. Tedx, fed colore magis viridi ,pugentia.Coni
deorfum nutantes , paulo longiores quimTedx
aut pini filv. Gencvenfis , vt 8c riigriores. Squa¬
ma craflx & extuberares vt in Teda : fed irnnife-
fle differentes , quia eminentia* pulchre furfitm
vergunt, cum dorlo cuidenti , immediateque hx-
renc ramis ,a quibus facile dmelli polfunc : vbi
Folia decidunt, fime tubercula crebra , qux expri-
feXm merentur a Matthiolo, nifquamas nimium refer¬
rent. Arboris cortex nigrior , odoratior etiam
videtur arbor. Ramuli reftiores pluribus fol is
ornati,ea forma, qua depinguntur^ Matth. Reli-
a ‘ naalba,ficca. Hac arbore ( vt aiunt ) pro reda ad
faces vtuntur , quamuis rarius, quia mimis pin-
gms.

fpr Confiderandum an hxc Pinus filv.fit depidta &
p deferiptaa Clufio pro Pi allro plimilione qui
nacm. humanam non fuperat altitudinem , fed ftatim ^
"• radice in lentos & obfequentes, tamctfi craflos,.
rugosoque $c denfo cortice tedtos ramos dividi¬
tur, atque in latitudinem diffunditur : hos per
lingulas fquamas bina feniper ex colem tubil-
f' Io fimul prodeuntia, & iundta folia ambiunt, -
quem idi nodum in Pinu &: vulgari Pmaff.ro,
magis tamen cojrnofa fune , Craffiora breviora , &
obtufiore mucrone prxdita, coloreque fatura-
W*-' cius virente : Strobili unciales fquammatjm
compadfi , Lariceis cenis haud maiores , fed
magis turbinati, redtfque, pediculo retrprflim
| lens, non inflexo , ut in prxdidtis gencribuS' , nu¬
cleus alatus ut reliquorum, & inter compadti-
r- ,es iquammas latens: radix cralfi , lignofa, in
diverfa tendens.

\\nym.t. Matthiol. in Diofcoridem dicitur .Pini fylv.

fpecies in Tridentino agro , Arianiisque , &
'MMh- vallis Flemmarum montibus vrfa , vulgo M. ughi
ab incolis vocata, qux' fine ftipfce medio, ra-
rriis , circumquaque a radice fufis, humi fpa-
no cubitorum decem , quindecimque repen¬
tibus -.quales etiam apud Anamos in Rovena
j monte & in aliis plenfque harum vallium io-
ett- cis aperte confpid poliunt, Proferunt hx , in-
brurn ciu*C’ Frudtus paulo maiores exteris fyly e ftri-
|i bus, fed .qui magis relinam fundant. Hariim-
que ramis utuntur incolx ad vafa vinaria cin¬
genda: funt enini tenaces admodum & flexi¬
les. Eadem etiam tradit in poft. com. It. ubi
prxcefea reprehendit Afiguillaram , qubd hanc,
fpeciem Picex faciat. In Hiftor.veuo Germ. fub
Ii mu- ^oc citulo Vinus Mugbus , figuram ficuc in poft.
i] com. meliorem exhibet , quilm olim, quamque
etiam prxfero figurx Lobel. & Plantini. Nota-
hi sitr vit autem aliquando Dalech. Mugln e fle, quos
Plinius appcllarit tubulos, quod aut cx illis
fiant tubuli, aut quod tubulorum modo, rami
firit illorum teretes, aut qubd veluti defofli tu-
buhin terra proftratiiaceant , necunquam at¬
tollantur.

fC£- Tradit Cxfalp. (ex Matthiol.) in Tridentims
LAftm montibus differentiam quandam in fylveftri ge¬
nere Pini elle , ramis humi procumbentibus, uci-
|/w- libus ad cingenda vafa vinaria.

Anguillarx Picea altera fylvcfris in Alpibus , di-
fM*~ &a Mugbo. Dodon. Gall. Secunda fylv. Pinifpecies,
\ffr Mugbo , ^LfMtTTtvy.tu humilis aut tcrreflris Pinus
ixpens. Lobel. &Tab. Pinus fylv. Mugbo.

■ *Vs- Schvven. Pinajler alp. repens : Pinus humilis
Ik d! pina : Pinajler pumilio: nhvs «VeAepc©- ,

^lIpenlByfcT/ caudice nullo , fed humo tenus ra¬
mis;! radice fufis.

An Cellon. ‘Obfc. Picea nigra Corcyrenfis, de ^ ^
qfia ante titulo: Pini f/Iv. veiutBeflon. vocat Co,p’- >
Picc^fyivcftres,,^. Be/h»

An Camer. horc. Pinifer pumilio ex monte Ar- An Pin...
ba Da varix , vbi iincVyoltz nominatur, non ab fi- ?*.%,. ■
milis pannonicoClulij. A deferiptione nibildif- funriS
fidc-t,nifi forte conis , quostamen nondum con-
fpexir. Idem Epit. Matth*. Pinus filv. alteraMu-
gho d,<5ia. Et Hift.gcrrh. Pintis Mughus.

Hanc a.iifdem viribuspoilerc, quibus &: cxicra 'Vires, &
Pinorum genera, aurhoreft Matth. Locus ex ha-
£t e ntis dt ciis patet.

PiNVS SILV. MARITIMA CONlS

FIRMITER RAMIS ADIiiREN-
TIBVS.

O n i ex Defcri-
Ja ?.dtierfo bi- Pc*°-
ii , dcoifum na- ‘‘ en’"
ta ucs, cralfi, h-
gnofo pedknlo
lrmitcf hxient
•quo nomine ab
his dffert P.ni
<5^ rinaffii fpe-
ciebus) trium di¬
ctorum tran£
icrmrum longi-
..idine ,in acmd
.nedio-ritor mu-
;ronemdL-finen-
tes , quatuor m
ambitu vncias ad
balim colliget es,
fquamisno mul Squarfc*
tum exrantibus
compadliies, at!
pini domefticx cdno'saccedenccs,nifimultbe<-
fen t minores : ligno maceries alba , cui refi na ve¬
hementis odoris , fublutea. Coni d nobis deferi-
pti fuerunt ex Valerandi Dourezpecul o.

Nefciinus an hxc eadem fit Pinus cum mariti¬
ma, quam Monspclij ctimbiifunt.Icon Pinaftri An T>Wt1'
1. Hifpaniei Clufij . bene expiimit conos no-^C"'^4
llros , an v. fint eiufdem plants dubij biremus, C “
nobis enim non fune folia, vt certi tjuidpronun-i
ciare polsimus, Cluf Pinaftrnm 2. Hifpariicum
minorem facit primo , ac ait. Duorum hominum Defer,
altitudinem uro fuperat , inflexi & conttaclo
caudice , vtphinmum ab imo rarnofo : folia , mi- c^uitx.
jori illifprimojliniilia , fed breviora & Mutilis vi- Id“'
refitia : coni etiam minores , oblongi tamen, tur- Coni.
binati ,& candicantes, multi plerumque refini
irifardH,non admodum iisdifTim%s oui Auftria:-
co,albo cognominato , innafeuntur : nuclei, qua-
les in maiore, nigra membrana conte&i. Murcia- Locus*
no <k Valentino regno frequens.

An Bellon.Obf.Picea montis Athos?An eidem a» Pices
de conif. Picea in planis :de quibus ante, ci culo mont# a-
Pini filvcftres,vel vt Bellop.3cc.Icon r.oftra eftex thot
Matthiolinis , quam exhibuit pro pino maritima
prima,de quaait. In maritimis pi forum oris, fil-
v.eftres proueniunt pini, qus breves edunt nu¬
ces, Cupreffi modo, non tamen rotundas , fed a-
cuminatas.

An Anguill. Pinus marina, Pefcarx abundans. An Pinm
Pinus filv.fk Chiapini vocata. marw* ?

Lob. & penx Adv- videntur rinifilveftris effe Sbitipitii:
Y i

3-W ,

X*.

HISTORIAE

plurcs varietates , e conis, foliis , co wusque mi- |
rtKjts Ly- icnitudinis. Dux namque in Lygurix* GaMo-pro-
g*n*GSUo- vincio & Narboncnfis , ora maritima pathtn lil-
fro^mc, * , vefcunt : foliorum nrxlongo redoque capillitio
pciTimiles , fed vna brachiata eft, cui folia erum¬
punt e. medus glabris ramis , xquabili plurimum
exortu bino. Altcraperiinvlis ,de qua mox.

Obi' & Icon. Piant- Pinus filv. alter a maritima:
j>im priwm uetm Mattbiolt -Pinafl.er fecundus C/.'(/iL
pictt Afferebat Solemus piceam' eilcPmu maritima
Pifis provenientem &TanTb3Pinfkuudgedi&&tn.

Iac.Thcod.Tab. vero Pinus montana Thco-
phiaili. Item ,Pinns montana maritima prima.
Is nobis videtur vr.ius plartx more folito duas
proponere icones A: deferiptiones , & harum v-
nam ex Ma:th.&' alteram ex Clufio,quorum qui¬
dem figMrx in difpolitione conveniunt , non i-
tem in foliis.

Pin. mont,
na Theop
Tabtrn. n
t/Ctur.

plantarvm;

cur tantum in figuns diferimen cxprefsit.

Dod. Gall. dicitur Piiji filv.vclPinaftriquaru
fpecies , sraJiot \ J aSa. [Pinus Idsa] Theoph,

Pinus Icite a Thcophralb. Lob. Obi. & Ic. 1 1.
Hsc, inquit.videtur pinus marium* alterum ge¬
nus Matthiolo. Facile dignofeitur caudicis Sca-
mocum cornee fcabvo , circa ramos foliorum tec¬
tura , & maioribus, longioribus , foeciofionbus-
que numerofis conis. Iao.Theod. Tab. Ponti ma-
rirhna fecunda.

An Ctelalp. pinaftri genus patrum m manti
mis ormm.lsvi cottice aut cinereo , nucem nna-
ftro fimilemferens, fed mulco minorem -.tolli
capillamenti modo cenuifsima.

Pinus Idst,
Psn. Ida,*,
T keoph

i

Pinus m.u
nnm *.

i- pinujlri ge-

PINVS MARITIMA THEO

PI1RASTI LOBELIO

Defer:

Defer.
£ obelis-

ALtera perfi-
milis [ ante

An Pinus

nobis dido
undtquaque Oi-
pite ramorum»
foliorum , & ca¬
pillata facie ,
utriufqUe carum
conus oblogior,
minor &c angu-
ftior fuperne ,
quam Pmcx.
Hxcpaulb aliter
reddit Lobel.
obf. His verbis.
Pinus maritima
Thcophrafti fli-
pite , ramorum
ik fohoru facie,
undequaq; per-
fimilis videtur
Ptnaftro monta-
nx,fcd ramis glabris caudice nigrioribus. Cor. us
phteniccus, brevior , & fuperne latior.

Icon. Piant. Pinus maritimo. Theophrajl.
Videndum quantum differat h praecedenti

\ ' . I. ' 1. finitn /linmmrtirnlnrpm 1,1-

V IUU lIVILUll t-jiiiiniuiii '■"icu.i u - -

manum* Matthioh maritima figura, quam particularem ha-
M*ttb. betLobclius. > *

Defer

PINVS MARITIMA ALTERA
Matthioli.

plNvs mariti

ma altera, que

plurima in ma¬
ritimis Senenfi-
bus provenit ,
frudum fert fpi-

thama longum

pyramidale, fu¬
mum ac folidu ,
nec per fe facile
dehi icentem.

Pinus maiiti-
ma altera Mat-
thiolo.Is incom.
jt.figuram muta¬
vit , licet infcri-
ptionem eadem
retinuerit. Ad-
hxc li dux ma¬
ri nx pinus folo
fiudu differunt,

PINASTER TERTIVS HISP.

p v M 1 L 1 S.

Dcfcri-1*

pu°.

Rami.

C ortexi

EIV S D E M
fere cu quar¬
to Auftriaco alti¬
tudinis , raro fcih
humanam exce¬
dentis, licet in
lentos & obfe-
quentes ramos
dinifus fit : non
funt tamen adeo
crallb,rugof6que
cortice tedi , ne¬
que ita in latitu¬
dine diffiifi. Vir-
8* ecia gracUiQ- ^
res , folia exilia.
Laricis foliis non

di fsimilia, no ad¬
eo tamen mollia,
neque vt illa de¬
cidua, fed immor¬
tali viriditate pre

l““ . o L_ ‘ Strab/ls. I

dita,vtfupcriorum folia -.Strobili exigui o£ grati- Nuc[euJ; j
les, nucleus etiam pufillus & nigricans , alatus vt

reliquorum. . . . . a .

Cluf. autordeferiprionis dubitat an Pina er An Pice* i
hic tertius Hilp. nonfit fotte Pices genus

‘llTobelio0Ob£°kon. PlanriPmaften- Clufii

pumilus omnium minimus. Non diflert.opi- mmm
natur is, a Pinaftro humili Gdllo-provmcis &

Narbo neniis collibus ad Lupum montem on- hmtuli.

jjj * lo-pro^n

“n An Belton. Obf Pices diftmfta fpccies cum C'J„ p,ctA ,

4 -k n t T

conis minimis in Olympi monte. Arb. conif.

conisrainuuis m “*r* - - . . comi

verb,p'cea in Gallo-Grscia ScOlympt Phrygis

,UKo ramis Abietis modo cruciformibus , conis

exilibus. De quibus lege titulum ( Pini fylv.

vel ut Bello n.o-r.) paulo ante fctiptuin. ,

Solo Mutciano regno genus hoc pinaftn id- Locus.’ l
que rariffime Cluf confpcxit.

PINI RESINA.

DE Pini reffnafuperius qusdam ii nobis re¬
lata funt , led (pedalius adhuc dicetur
jamiam. Pinum antem Relinam fundere au-
tor ell: Theophr. comprobat Diofcor. lubfcnbit ^’rR't I

Plinius. ■ *

Pinum, inquit Theoph. & li qux alix relinam^
faciant , exdendam poft germinationem affir- c&jura no[
inane. Garfura quidem eius , ut & reliquarum , *»»»*, -

LIBER IX-

s [eprta fa- c
yendx mo-
f us.Theoph.

j &

t 'er mo l.

fion annua, fed poft plus temporis adminidrari
folitaed. Fit refina in hunc modum. Vbi iam
vulnerata arbore , detca&us tantum cortex ed
[non detracta teda, ut fcribit Herm. fecutus
Gazam] refinam hauriunt, fic enim in vulnus
‘■ror. invedtum, humor copiofior confluit : ex A-
biete vero & Picea non cortice tantdm /poliatis,
Ped ipfo etiam corpore , id ed ligno vulnerato:
haud enim quamque fecretionem modo eodem
a‘ agi mos ed. Ethinc Plipii lapfus perficitur, e
Picea detracto tantum cortice re/inam fluere di¬
centis : quod de Pino fcripfit Theophr. D einde
eiufdem depravata hxc ledlio manifedatur : Nec
corpori lpfi parcitur in caceris, vel,utin exteris:
unii Utut iic a. redituendus Plinius,corpori ipii parcitur ,
non ut in exteris. Ed hxc porro R-.fina , non
j ?jm*£ra~ italevis, quam qux ex Abiete & Larice & Picea
> ^ error ^ : In fi gfi i s . v. c rr o r Gazx in fu a ver-

]' i«. iione , qui tres hic tradit plancas , ac alias ir\-

7i v modo interpretatur Laricem, modo Piceam] j
teda enim Pinus referta ed. Sed vel ex hac
Thcophradi lententia /equitur : e Pino non de¬
tracta teda , fed cortice tantum, Refinam coi- |
hgi. Pinus fiquidem non fpoliata, fed referta
tedaed , oh quam gravior exteris eius refina
fit- Quam ob rem prxclare Hermo!. e Pinu Re¬
finam copiofiflimani , ponderofiflimam , pici-
ya.repreh. que proximam manare fcribit. Plinius contri
mimmum refina: de Pinu colhgi tradit, fed errat.
Larici enim omnia ei tribuit, quxde Pinu Thco-
phraft. dixit. Et fic Plinius Archetypum fuum
imitaturi

Una ei“~ -Cxterum , Rcfinx fucci pinguis, fummx , ut
antea quoque diximus, fpecicsdux fiunt , liqui¬
da S^ficca. Liquida, ait Theoph. portatur utribus,
dein lpont£ fp i liatur. Re/inx liquidx , ut com¬
probat Diofc. e Pinu & Picea manant. Hx ex
Gallia & Hetruria convehuntur. Quin&olim
e Colophone afportabatur, qux indeColopho-
nix cognomen fibi vindicavit. Ex ficcis autem
Refinis, alia ed drobilina, alia abiegna, dc qua
didtum, ceu de alia picina, &: alia denique pi¬
nea.

1 'tiida.

opbonia
dttta ?

■n confit- Confundit certe Corn. fi non decipit ftudio-
fum , dum ait : Quarum arborum hnt fingulx
relatx Relinx ,ipfx appellationes indicant. Fal-
fum fiquidem hoc ed. Nam drobilinx rcfinx
nomen , non drobilum , arborem particula-
rem,defignat [ ut ipfe fibi imaginarie perfuadet,]
fed eandem plane cum pinex refinx vocabulo
quod Pinum denotat , ligmficationem habet.
Strobilus enim ( uti fufuis declaratum ) unde
vox drobilina derivata ed,mhil aliud ed , quam
nux pinea. Strobdina igitur relina & pinea
eiufdem arboris refina fuerit. Illa quidem par¬
tis arbor s [frudus, ] hxc vero totius.

Nodra tempedate , inquit Belion. eadem im¬
potium utimur, qua antiqui flirai folerent, in
adulteratione Thuris. Siquidem refinam Pini
mi Icemus Thuri. Sed fraus deprehenditur odo¬
re, vulgu/que nodrum refinam illam Garipotum
nominat. Subolfecerat fraudem iftamfuo tem¬
pore Dibfcoridcs , qui in cap. de Thure fcribit
Thus in itinere , inquit, adulteratur Pini refi-
na: qux res mihi abfurda videretur , nifi in iti¬
nere dixillet: u Epote , quod illx regiones ex-

1 ut i» Cerni 5 qux admodum calida; funt. Pinum non
'udis re- generent. Ideo , ut nobis Thus peregrinum efl:,
•subus ita & illis refina Pini. Pri/ca xtas ea omnia ad-
*■ invenit, qux nunc h nobis perficiuntur, autfal-
| tem his fimillima. Ex quo liquet nihil a nobis

i 'oft.

triporum.

nunc feribi polle quod non ant£ ab alio excogi¬
tatum fit. &

inferenda duo ex Plinio : Vnum , Refinx
florem crudum ab eo dici , tenuem refinx crudx c,uiius i '*•-
8c ficcx partem qux in ea veluti bullat , & efflo- M0' '

refeit : Alterum permirum id videri quod fcribit:

Relina omnis di/iolvitur oleo : quidam &c reta Rrfn* dif.
figlinarum hoc fieri arbitrantur. Refinam enim loL<i,tur «-
cieta liquari aut dillblui poife verum non ed, cretdnon
atque adeo fi quis refinx liquatx cretam, vel a li- dijfotv”°ur.
quod aliud terrae pi nguis genus admifeeat , maf-
fa fic diir/ffima,& quovis cxiliento folidior : qua-
i e locum hccomgednm e Ile quidam arbitrantur: Loc p,
Relina omnis diflqlvitur oleo : Pudet confiteri cone •

maximum iam honorem elle in evellendis pi- &us.
lis : Quidam creta figlinarum hoc fieri arbitran¬
tur.

Ed porro de refinx coctura dicendum. L:- ReCtn*
quida refina in offas cogitur duras, & folidas, cl“r* f"
ducentorum fere pondo lingulas , inaqua? du-
pio tamd.u codta,quoufque odorem amittat,fria-
bil lique & tam arida reddatur , ut digitis iam non
cedat , nec eorum vedrgium recipi at i ut fit cum
eius lentor nondum prorfus conlumptus ed. Ed
autem liquanda &cofo delcecanda , ut fccculcn-
tx lordcs fecernantur , priufquam in ferventem
aquam conjiciatur. Hoc coquendi artificio re¬
lina candidi /lima evadit , ac Iere nivea, etiamii
antea, vel oleofa , aut. mellei coloris , ut Lari¬
gna, fuerit. Ex quibus perlpicere licet Ruel- Ruell.ux *.
lium Diofcoridis haede re verba redte non ex- tHr-
prelJille : Donec, i nquit, friabilis , ac retorri¬
da reddatur , & digitis ccdac , cum legendum fit, Rue^c9rr‘-
K&Trjpa. yjfx «e u Tot? Jkyn/Kot? tly.uv , id ed , arida
ut digitis non cedat : deinde : refina fit etiam
eximii candoris , fi omnis eliquata percole-
tur, &c. Vertendum erat, fit autem ( hocfub-
audi , coquendi fupradidto modo ) eximie can¬
dida. Omnem autem refinam liquare , & colo
dcdxcarc antea oportet. Sed & Diofcoridem Diofc. ,m-
iplum mirantur plerique ac iure quidem, ctim trbtr,et
declarat modum Ipilfandx in aqua fervente refi- cut,i
nx liquidx , eum eam uri [jyogy&t/] dixilfe, & non f,ldxru'
potius elixari [ =4*/cn&«« :] Spidatur etiam refina no.
coda fine aqua in cortinis xneis lubie&o pri¬
mum Jgn e len to -.deinde ubi coire ccepit, carbo¬
nibus liberalius aggedis , & audio igne , ut
quicquid ferofi ed exhalet. Si liquidam dura¬
re & in offas redigere lucratione libet, coquen¬
da ea cd fine intermifiione diebus ac noctibus
tribus, quoad odoris eipers, friabilis, arida, nec
lub dignis lentefcens exidat. Sin iam ficcam
in offas ducere placet, uno die coxilfe fufH-
cict.

Haud abfimilis ed coquendi modus hodie Lo^uendt
Chymidis ulitatus, oleum e Terebinthina eli- cb'
cientibus. Phialam ifigentem vitream Juto ob¬
litam & refina, ad dimidium ufquc, impletam fur¬
no imponunt , alterius vacux, & quod ftillat ex-
cepturx collum in eius fauces inferentes. Dein
ea cautione , qua dictum ed, ignem accendunt. A u*reft-
Fluit primum liquidus fudor Refinx3aquam Chy- nx.
miftx vocant, PifieUoque vetci'um is relpondet:
abiicitur vero tanquam inutilis, tametfiad ea va-
leat, ad qux Piifelxon commendatur. Sequi¬
tur oleofus liquor , qui ciim totus cxdillaverit,
arida & friabilis in phialx fundo refina fupered:
Colophoniam hodie nominant, magni, ut& Colophnia.
olim, in medicina ufus. Scire tamen licet nomi-
nisColophonix multiplicem fignificatum fuilfe.

Sic enimdidta quondam fuit Refira tutore Ga- (ru,
leno, Sc refina cruda, ex Picea, Pinove ficca, da.

X 4

mirarum. ,

Rrfna /i-

H1STORI AE

Chix Maftiche pcriimilis .cx Colophone advehi

folita : praeterea Reiinaliquida ex i i (dem arbori¬
bus, ab eodem loco milia , eodem Galeno terte,
qux, quod kuvifflme oleret , & admodum pauca

PLANTA RVM>

> poftremamTerebin-

jV omina
linguarum.
Liquida.
Sponte flu¬
ens. ,

Rrimtfua.
Capru Isu.
RefnaPt-

re, fecundam Abietinam
thinamefledixi.

Vciles funt refinx , Diofc. autore, uftx five vj usrefr.a
_ fridtae ad odorata malagmata & acopa : prxter

colTigerctur^fummo erat in pretro. Cum a Chy- • enim emollientem , quam retinent facultatem,
mift is eo , quo diximus modo , vritur rc.ftna , x- j etiam tenuitate partium fuarum ac ficcicate dige-
quuni eft* cx fingulis libris effluere aquofi feri ‘funt: tumores idcirco & emolliunt ac difeutiunt:
vnciaro vnam , oleofi liquoris vncias quatuor. Et j ac eadem etiam facultate acopis permiftx laffitu-
hanc poftremam (i quis adlib. 5. vbi de Tcrebin- dinibus medentur. Liquida: unguentis ad re- Liquida ^ •
tho.eiu(quereGnaagitur,referrc malit,pcr nos ei jccntia vulnera (olidanda commendatis, cora-
licebit |modiflime admifeentur , nam & id (uppuratio-

Rcfina autem omnis Grxce p:jr;xi? dicitur: jnem, & ad facilem unitio nem faciunt.

Genu, ^arn ; Bc Ig. =0crft. Gali.K^w? ; It. Ragici : j Reiinacoi

Liquida autem fubalbidadi odo- ; vine ifque fi

rawrefina ex P, notum, prxfertim filveftrium ge- tiulque id Heri arbitrantur , crudo flore Rdinx, Tlosrefr.

n eribus , non raro fponte , ex ramis tamen aut ' excitanque -lenitatem. Quidam apud PalSa-

ladium reknx ficcae trita: unc. tres dolio immer-
& permovent, ac vina diuretica fic fieri

i condire inulla vulgare ertltalix, pro-
finitimis, inquit Plinius., vehemen-

caudicc, arbore m tedam conversa, detraflocoi-
tite volm ratis , profluens , Grxcis }w'r/n ly?* no

igunt

£ca nonnullis auvUprQ- , fronte petis: j polle pcrliudent. v^olumella inter medicami-

Vtna diu¬
retica.

Cnnfufa-

Vfta {ive
tacta.

TriHa.

Qolophont.t.

Anda.

tjtnum.
Sp.

a Lacedxmomis •©««rroppirr®- , prutufiua : in Cilicia
vero Kttryeuxtov , vt G-d.j. mcd.fecund. gcn. inof-
ficinis v.Reftna P/»i.Contingit autem quandoque
dum n egi 1 gentius hxc collefh fuerit, vt quxd.im
lignofa&lapidolaei admixta fint ,proptereaque
Ga 1 . trvy/.ouurbu ,quafi confufaneam vocat. Ea au¬
tem liquefacta , ac a fordibus repurgata ,co<ffa-
que , dura redditur ac friabilis, vt tundi, ten,cn-
brarique poflit , qux <pfvy.rij Grxce dicitur & non
rarb , Lat. F ricta & Colophoni a. Altera

arida e corticis rimis > vel circa abfciffos ramos 6c
quidem Picea: vel Abietis exiens fwivnfy?* nun¬
cupatur, prxfertim ex P*cea arbore, pinguedinis
expers, & celeriter arefeens ,qux auc. Gal.tf.fec.
gen. evonuo. mniivov *, In Afia , e Picea admodum
candida, Spagas vocatur terte Plinio. Tertia p>-
77x»f sp/Ww nomen accepit, qux circa conos feu
ffrobilos concreta reperitue: eadem vero &? i-
fijuct. 57:0, 6/A/xox dicitur, officinis incognita. Pioftat
flfobthnum. auteminhis acida quaedam venalis re fi na cx pi¬
tyina, llrobilina , abietin.ique confufis permixta,
quam Garipot nominant,a Thure, cuius loco non
raro (uffitur, multum differens.

Vt aut, ubi fingulx Rcfinx purx & impermixtx
dubio procul inveniantur, fcias, tibi lingula¬
rum arborum natales indagandi, quos in cu-
juflibethiftoria petere non gravaberis. Tempus
quoque eas colligendi fatis ex ante dictis pa¬
tet.

Galenus Refinas omnes ficcare & 'excaleface-
re feribit. Ceterum , inter (e difcreparc , quod
plus aut minus habeant in gilftu quidem acrimo-
nix , in facultate vero caliditatis. Et quod alix
plus, alix minus forti tae fint partium tenuitatis:
Ac qubd nonnullx adrtrittionisfint participes,
st robi lina, alix vero nequaqua. Reli narum addit calidiflima

phjfima

Garipot.

Tempus.

Tempera¬
mentum in
genere.

na multo in defrutario ad tertias deco&oadn-
cienda , rcfinx Terebinthina: fefquilibram rc-
ccnfet. Eii conditura feritatem vini compefce-
bant , vinifque frangebant, aut ubi pigra vifti
lenitas torperet, virus addebant > ea tamen mo¬
deratione, ut muffis pugnacibus plus indere¬
tur, lenibus parcius. Relinam vero line curio-
fa aliaprxparationc ,ut cx arbore eoilectx fue¬
rat, multo permiiecbant , aut florem refinx fic
prxparatum. Eum cum ailulis multis , tenui¬
bus, brevibus , quibus inhxret, minutimcor.-
cifiun & cribratum , in aqua fervida coquebant.

Sic enim pinguis ieli na exprimebatur, rara , nec
nili naucis in locis fubalpinx Italixadvini con¬
ditura excellens & medicinx conveniens. Hanc
condituram Plinius Crapulam vocat, qu6d vina Crapula
fic condita capitis dolorem & vertiginem excita- reJ,tlA-
rent, prxfeit.m novicia, ncc inveterata. Qua¬
re ubi Columella enumerans aromata, quibus
defrutum condiri folebat , eamCrifpam pampi- Cnfp* pd-
naccam nominat , plerique Crapulani relina- /"*"*"*--
ceam legunt, Hermolaus vero Sertam Campani¬
cam, qubdea, Palladio terte , ad vini condi- '

turam uterentur. Vina autem refind condita
frigidis rtomachis utilia exirtimabantur,noxia ve- Trigiduad
rb vomitoribus, ficut 8c murtum fapa , & fa (-' ftomachi,
fum.

Excipiturtafidem & fuligo, a/^vwV Grxcisdida, 7“l,ia rtr
ex relinis perinde ac ex Thure, qux adpalpe-
bras ornantia[>[«ftAX/CX£<?«t?cf|c6ducit,& ad angulo- yj^s
rum oculi erofiones & collachrymationcs :cifra
morfum fiquidemreficcat.

Conficitur ex hac, inqmt Diofc. atramentum, Gramen-* |
quo feribimus. Verum hac xtare non quo feri- tum.
bimus ,' fcd, quod aTypographis in excuden
dis libris ufurpatur, ex hac fuligine, alusnon

i

TmtMh- cft (Irobilina & celerrimi ficcat, moderanffima nullis permittis , paratui . De vino refinato ita

Vitynon

ph jCima.

Abteuna.

Colophoma.

Vrs.{htntta

reftn.trum.

Terebinthina: Pityinon Phylfirna ficcat 8c calc-
fiicis , ficcando autem ^ ftrobilina non fupera-
tur , fcd calefaciendo plurimum. Inter Pityinon,
phylxma & Strobilinam Refinam media calore
eft abietina, ficut etiam Colophonia Thus re¬
dolens, calore mediocri prxdita ,&c. Verum
putabit forfan aliquis (“inquit Gal. ) i nobis dif-
fbntire Diofcondcm , dc Refinis fic fetiben-
tem: Ex omnibus principatus Terebinthinx da^
tur , poft eam Lenti (cinx,[ de his lib. 3.]tum ei,
ouxdc Picea manat , & Abiete : Vltimum lo¬
cum pinea, ftroibilinaque obrinet,5cc. Sed in
his Diofcor.tanquam de infima Strobilini , opti¬
ma vero Terebinthina fentire videtur. Ego
vero ex his tribus refinis, Strobilina , Abietina,
, Terebinthina, principem ceEtc Strobilinam calo-

Diofcorides/ Paffimapud varias gentes fa&itarf
folet, fed plurimum in Galatia: qu.oniam illic
prx frigore no maturante uvas , vinu facile coa-
cefeit, nili pinea [ r.h>i\ refina condiatur ,tem-
pereturve. Tunditur aUtem cum cortice refi-
na,&amphorx dimidia hemina permifeetur. A-
liqui ubi efferbui c , excolant , feparantque reli¬
nam : alii eandem relinquunt. Hxc porro vina NoXd\ ^
vecoftate fiiaviaredduntur , fed capitis dolorem vires & j
& vertiginem faciunt: concoAionem tamen ad- 1.

juvant, bc utinam cient : deftillaiione vexatis |

ac tuflientibus profunt : item cxliacis , dyfente- \yjfcnte- i
licis, hydropicis & fceminis vulvx fluore labo- ria Hj- >
rantibus : profundionbufque exulcerationibus drops.
eadem infunduntur. Cxterum in hoc genere :ie

nigricans albo magis conrtringir. Dignum no- rej}l!;i;it4\

LIBER IX-

tnor quo- tltu in hoc Diofcoridiscontexturefinam piceam
rundam. pro pinea [ ^jkivu ] falso interpretari. Si enim
Strobili pinei frndtus funt , vt abunde docuimus,
vinumque e Strobilis eofdem effedus cumrefi-
nato probet , ut autor eft Diofcorides , qui-
visfane facili conje&ura aflequitur , non piceam,
fed pineam relinam efle interpretandam.

'tx e qutb.
'.rbonbtli-
latur.

Tltnij t

ermbl.&
ellon. ta-
tntur.
r 'cis ftcic-
e moint
beoph.

Hutto tn
quenda

?mf>us co-

‘OilU. .

PIX IN GENERE.

EPinguiflimis, maximeque refinofis, $c in te-
dam converfis,Pini pnelcrtim,Picea:q; lignis,
vi ignis Pix dicitur. Q^iitbufdam ramen in locis
propter Pini Picexqj penuriam 3 e Cedro , Te-
■•rebintho ,ca:tcnfque limilibus colligitur. Qui
Macedoniam colunt, autore Theophraft. nePi-
n um quidem picis gratia urunt , praiterquam ma¬
rem. Sterilem emmmarem nuncupant. Fcemi-
nx vero radicem tantiim accipiunt. Omnisete-
nim Pinus tedam in radice gent.

A vero igitur alienum eft, quod Plin. de pi¬
cis materia feribit. Pix, inquit, nihil aliud eft,
quam combufta: refina: fluxus. Quare Hcrmol.
&cum fecutus Bellon. cum hac definitione pi¬
cis notionem parftm explicatam efle intellige-
rent, dixerunt, picem efle combufta: in tedaliia
refinx fluxum. Sed hxc cum Plinii verbis coinci-
dunt, nec meliora traduntur.

Picis faciendi medum Theoph. fufiflime def
cribit. Picem, ait , vrere [urendo elicere potilis]
hunc in modum confueverunt , cum locum
xqualem praeparaverint, & veluti area concur-
fumhabente , in medium diligenter pavimenta-
rint , truncos perfillos componunt : proxime fa-
ne compofitioni carbonem facientium, prxter-
quamqubd iinefolfaopus perficiunt, lignis ere¬
dis & inter fe cohxr entibus , ita ut altitudinem
affidue pro multitudine capiant- Qqod fieri
ajunt cum compofidonem defcripferunt circui¬
tu centenorum octuagenorum cubitorum : alti¬
tudine vero cum plurimum fexagenorum , &c
centenorum , Sc quinquagenorum, ambabus , fi
teda pinguilEma Iit. Cum igitur txdam ita con-
ftruxerint, & materiam pertexerint, aliqua ter¬
ra fuperinfufa undique , fumma cum diligentia
occultant, ut ignis nulla cx parte emicare poffit.
Pix enim peribit, fi id acciderit. Succendunt au¬
tem per aditum relidbtm : dein eam quoque par¬
tem flipant materia:, & obllruunt terra, reliquaf
que omnes obfervant , & quacunque fumum
protrudi viderint, fcalis fcandentes, terram afli-
due infundunt, quo nullo pa&o flamma erumpe¬
re poflit. Canalis vero per medium ftructus acer¬
vum, picem fluentem in foveam ducit , cubitis
circiter quindecim ab acervo. Pix effluens tadu
frigida fit. Vntur duosdies , & totidem nodes
cum plurimum : Sxpe enim poftridie ante Solis
occalum exufta jam eft, rogufque ceifat- Id enim
evenit , cum nihil reliquum eft, quod amplius
fluat. Totum autem tempus, quo teda uritur, vi¬
gilantes obferuant , ne quid ignis erupat, et laeti¬
ficant & concelebrant preeantes , ut pix libi co-
piofa bonaque fiat benignitate deorum. Macedo¬
nes &Idxi , qui Pinos [TaV^ilxetr] difeernunt,
&c aliam Idxam [ montanam ] aliam marinam co¬
gnominant, picem fieri ajunt ex Idxa largiorem
nigriorem, dulciorem ,tedatiorem,in totumque
faciliorem, & odore gratiorem, dum cruda fit : Ex
marina autem flauiorem & cralliorem. Atque
plus picis imbribus frequentatis, quam fqualori-
bus reddi volunt : <k ex hybernis , opacifquelo-

I cis,plusquamexapricis,ferenifque. Bellon. lib PieU ro¬
do. conif. alium picis coquendi modum Cretenfi- ^uend£ ,r'c
bus receptum tradit , cuius verba hic adponi- duf' Se!tc
mus, quibus melius ea, qua: ex Theoph. annota¬
vimus, i ntcllig’ polEnt. In Creta, inquit, noftro
leculo eodem ftare modo picem excoquunt, pa*-
va ab iis, qua: a Theoph. differentia.' Furnum in
fublimi latum exftruunt.ad ima in anguftum defi-
nentem , qua parte cratem paulo inferius 'con-
ft ruunt , deinde ltruem quandam lignorum fu-
periniiciunt. Ignem polteade/uper accendunt,
qui oleoliun ligni liquorem inferius filbfidere ad
ima compellit , qui petens exitum per meatum
defceifcht, feque in foueam vicinam recipit,ex qua
pix nigerrima emanat , qua: omnium optima cen-
letur. Nigrior efficitur , 1 1 ligna multum ficcafue- Nigrior
rint,& multo magis fi afliilatim fciifa fub Solem t,x ex{lCcd
tota arftate permanferint. Hoc modo pix fieri fc- ‘e
let , fed cx pruna fovea ad minores transili nditur>
in quibus cum refrixit , cogitur, atque induratur.

Pix optima purilllmaquc , quam loca admodum i0C(t
aprica 8c Aquilonia proment. Contri, quam o- optimam
paca, horridior, limumque referens; locis enim f,cem Pr&-
admodum depreffis atque opacis, nullo quidem beant'
pacfo Picea [ Pinus 7iivnn] gignitur. ~ _

Pix ut tradit Plinius duo£u$ fit modis. Prior dxmhd/
is eft , quem a Macedonibus obferuari mo>x duoptin.
Theoph. lcriptum eft. PofterSr verb hic. Ini¬
gentibus valis terra defoffis laminam ferream 2'
multis foraminibus perviam, vel ambiente ca¬
nali cimftam adaptant. Supet hanc, furnum ex-
truunc , teda aflulatim caffa complent ,&c obtu¬
rant: ac ignem accehftim extrorfum citciimdant. Teda fer'
Fervefcens teda picem duoriim generum mit- Oiem dupli-
tic , liquidiorem &c fpilfiorem. Liquidior feu cemfmdic
humidior ac primo defluens , aqua: perquam fi- ?,ccm
miliseft. Altera fpiflior &crafiior, quxvafculis
colledfa, in quibus fervatur, aceto denfatur , ac TcJtTden-
COgitUr. fatur,

Qux alium ignem non experta eft, quam cu- p,x crud*
ius calore fluxit , apti , id eft cruda a Theoph. fa:pe
dicitur : Latinis vero pix liquida , quam non- ;l7,gltarum.
nulli Diofcoride tefte Conum [kJvo/J appellant. Cedrium
Arab. Eerfs , Zefs, xutKir : Germ. tDcid)Bcdi ; tyriPmu
Beig. Cccr ; Gall. Poixfondue: It Pece liquida, Hi(p. ’ g ■
Pex liquida. Harum prior, inquit Plin. aquarmo- „„ rcprl-'"
do canali fluens in Syria Cedrium , five Cedria co- batur.
gnommatur , quia Syri cum Pineis & Piceis care-
rct,rariffimcTerebinthos,fepius Cedros ad picem
conficiendam urebant. Rede igitur Di ofc. Ce¬
driam ex Cedro colligi fcripfit. Et hinc merito
Bellonii opinionem improbamus, qui ex quavis
arbore refinifera. huiufmodi fluentem liquorem
Cedrium vocat. Altera autem liquida fpiflior, ^

Pix brutia appellatur : in hoc foldm aptiori diffe- ^eUo»'^
rens , quod aceto aut diuturnitate fpiflata fit, x*tnr.
ac colore fufco,& pinguior.

Picem autetr. liquidam in cortinas coniediam
aceto fpiftari , tradit Plinius. Bellon. igne fpilTari
cenfet. Nos vero nihil immutandum dicimus.

Aceto enim ficcahdi vim inelfe , cuivis perfpi-
cuum eft.

Pix arida fit e liquida iterum co£ta , cuius iti- drtdx
dem duo genera. Coquitur enim duplici cura. ^

Ac uni quidem , eo ufque tantum dum advifei y,fc,da.
craflitudmem coacftafit. Altera vero igne tam Ta- Siccd.
lido, & tamdiu continuato , vtabfumpto prorfus
humore (per quem alias tenax eft ) arida , fragilis, p,x *rida.
ac rafilis fiat. Ha:c Gra:cis ^pet tt/Vo-o. : Latin. Ari-
da aut ficca pix,Gerni.fimpliciter Bci^;Belg,0tc.< y,jc^4
enbecb : Gall. Poix fecbe : It. Pece fetea : Hifp. Pcx p,x.
feca. Huius autem prior vifeofe B ocrJtdc nominattu:

historiae planta rvm»

Delc&us.

Idea.

Pieria.

Illyrica.

rifaJphU-

tum.

A 'analis. m offic.pix navalis. Bo w.£s fortaflis, quod in pel¬
libus [t 0*x*udW] pecudum, conderetur ac ven¬
deretur : Aut , quod pecudum fcabiem fanaret :
Aut, quod illitu greges privatim lignarent. Na¬
valis , vt mea fert opinio , quod hac naves pica¬
bantur. Vtraque porro tam vifcida,quam
Paltmpijft. arida vr dKiuuiam vocatur , quali recoda ac bis fa-
dapix. Hancque Corn. picem Grxcam vocari
fcribit.

Ex his Liquida prxfertur fplendens •, levis, fin-
cera. Sicca probatur pura,pinguis, odorata, fnb-
rufa,& refinofa. Improbatur ad uda , fumum re¬
dolens acidi. Probatur .vero ea , cuitisfra-
g menta fplendent, qux dentibus prefla lencef-
cit , & guilu eft hiavi , acore jucundo , qualis cft
Brutia,aBrutiis Italix gente, &c Lycia ab Afix
regione diota, modice coda,rrec lento frefirtofo-
que (uo fucco prorfus exuta , refinx, picisque
naturam hmul habens.Paulus Africanam probat.
Afix pice Idxam maximi etia probabant , ab Ida
celeberiimo Troadis monte. Grxcia Pieriam, £
Piero Theflalix monte , qui Macedoniam v rrfus
Narrfa. protenditur. Virgil.Narxfiam , non vt vult Bel-
lort. Lar.ciam,a Nareliis Liburnix populis, quo¬
rum montes Pinorum funt feracifli ni. Al.jNa-
N-arki*. riciam eligunt,a Nariciis Locrorum populis , qui
optima pice abundant. Michael Anglicus Illy¬
ricam celebrat , qux regio eft Epiro contermina,
propinqua Isalix. Theopompus fcrtpfit refe-
fotlilu rente Plinio, in Apolloniatarutn agro picem fof-
°J> filem non deteriorem Macedonici inveniri. Eft
autem illa Pijfafpbaltum Diofcoridis , nempe ad
fpifsitudinempiciscoadum , temporis fpatio. Pix
etiam Nemetunca olim dicta fuit, a Nemeturis Al¬
pinis populis,quoruiu meminit idem Plinius , li¬
cet eam in Liguria confici feribat Columella. Ea
pix liquida erat eodem autore. Ea vero qua.
vtebantur Allobroges ad vini condituras , Corti¬
cata dida eft , fortalle quod in loculis ex arbo¬
rum cortice fa<5tis adveheretur: Aut, quod tam
duraeflet,vtin multiplices textus ac loricas, tan-
quantin cortices ac philyras dividerctur.Hxcque
ficcaerat ,duiaque , &quo vetuftior,eo melior
in vfu , quoniam omni lentore amiflo facilius in
pulverem refolvebatur i atque cribrabatur. Co¬
da elfet nec ne , Columella non declaravit. Co-
dione tamen duratam fu i Ife verifi mile eft.

Habetur & in vulgatis Columellx exempla¬
ribus Pix rajis , qux r a filis mea quidem fententia
dicenda eft , igne quidem non exficcata , fed cru-
da,vcrum multis annis Sc vetuftate fic durata, vt
contufa in pulverem redigeictur , ac radi pollet.
Eandemque e fle puto cum Hift. Lugd. quam Pli¬
nius Rabulanam, ftve Radtilanam , aut RafulanSi &
fecundum quofdam Rluticam vocat.

Prxter hxc aliud quoddam genus reperitur,
quod TriarUatov [ Oleum picinum ] appellant. Fic
e pice, vtDiofc. docet, feparato quod in ea a-
quofum eft , quodque eidem , vcluti ferum ladi,
fupernatat. Excipitur porro interea dum pix co¬
quitur, expanfisfupra eam mundis velleribus , ft¬
ve lanis : qua poltquam halitu ex ealublato per¬
maduerint in vas aliquod exprimuntur. Itera-
turqj illud tantifper , dum pix ea coquitur.Sed a
Diofc.di flenti re velle videtur Galenus. RuraleS,
inquit xpitmt ,in Alia mulieres picem liquidam
cum oleo permixtam Piilelxon vocant, quod a-
liud cft ab eo,quodPilfanthos [flos picis 1 appel-
latur,quodipfumliquidx pici incumbit & fuper-
ftat, & magis tenuium partium cft,qu^m ipfa
pix, tum compage, tum etiam facultate. Sed idem
hb. 8. fimpl.id ipfura menum yocat,quod hic

Diofcorides. Paulus etiam & Plin. piflelxufn , Pijfelaum.
non ex pice & oleo compofitum faciunt medi- ^
catnencum , fed id , quod Gaj. ante &

pbft-T77<x<rsxa«v. Idem etiam 8. fimpl.iT. piilelxon picis liqui-
Trijnif iye£foiooy\ picis liquidx fetum] appellavit : de/erum.

: _ -1 _ Orroptlfa.

ita etiam Actius j fed Paul, compofit^ offitaurm v.
Ac apud Scribon. & Marcell. Piilelxon picis flos

'Columella

taxatur.

Pix rafts.
Rrtfil*.

RafuUna

Rabulana.

Rhettca-

Pijjt/aon.
P repara-

Vijfdnthos

Galeno.

etiam exponitur.

Aliud picis genus Z ipijfam vocari , autor eft ZopiJJa. '
Diofc. ex Cera & Refina conflatam , derafam
fcil. exnavibus , qux diu in mari verlatx elfenc,
ac, vt vultPlmius, vclut vicam illic peregi flent:

Eaque per incenftonem Zopijfa quali eflicacior
dida,& quodadicdo Salis marini callo ftimulata
ft t, A pochyma appellata fmt.Modum autem quem- Ap°chjma.
dam Zopijfam prxparandi ita docet Actius. Sina-
vibus derafam non habeas, Picis aridx , inquit modM
lib.z.picis hquidx,cerx an. trientem, relinx pinus Actu.
lexuncem. Omnia liquata & excolata in pel¬
vim aqux maiinx, ftve communis plenam, mitti¬
to , &: manibus vclut paftillum fubigito , ac vti-
tor. Hanc Germani autore Corn. 0dnff^3cd>/ Nasalis
picem nauticam ftve navalem vocant. Zcptffam Ptx-
Had.Iun. eandem cum pice rabulanaPlinij fta- Homma
tuit, camq-,Germ. vocat 21b£cfd?<xben Bed>/Belg. ■‘ri£U/,rM'”s

rjcfdxibr pccf/Gall. Poix raclce,ha.\.Pece rafiu-
ta>o rafpara, Hilp. La Pez. que fc rae de la nao.

In genere quamlibet picem abfolute Grxci
-rrifm dicunt, o^u Anftoph. Interp. Germ. Bcd)/

Belg. petf/ Gall. Poix. It.Pece, Hifp. Pez.. .

Pix & Poetis vocatur dura , liquida, cruda, pin- Epitheta.
guis,vapida,atra. vnde Ovid.

Totus ptee nigrior atra. ^

Picis facultates Diofc.ita profequitur. Facit pix ^cs v-
liquida ad lethalia medicamenta [ ad venena H.

Lugd.] phthilicos , purulenta excreantes , tufles, i_tljUlda.
anhelationes,^ humores intra pedus conten- phrhijis.
tos xgre excreabiles, fi cyathi menfuca cum mei-
le delingatur. Perun&a valet ad tonftllarumac
uvx inflammationes & anginas ,itemqne ad au¬
res puruientas eum rolaceo , nec non &ad fer- yenenUm.
pentium morfus cum trito fale adhibita.Pari ve¬
ro cerx admifta,lcabros vngues detrahit: [Gal. & Pudenda.
ex iplo Paul. & Aet addunt,impetigines deterit,
quod non necclfe fequitur, Corn.] vulvx tuber¬
cula, fedisque duritias difeutit [ hic loco fedis,

Hermol. ex Marcello penis legit.] Cum farina
hordeacea vrinaque pueri decocta ftrumas cir¬
cumquaque rumpit. Cum fulphure , pineo cor- struma.
ticeaut furfuribus illita, qux ferpunt vlcera co¬
hibet. Mannx Thuris ac cerato permifta,finuo- Vlcera.
fa vlcera agglutinat : pedum , ftdlsve rhagadi- Magailes,
bus commode illinitur : vlcera replet , & ciim
meile purgat. Quin & cum uva pafla. & meile
carbunculos putrefcencaque vlcera emarginat, carbun.
Septicis quoque feu erodentibus emplaftns vti- cula*.
liter immifeeeur. Calefidonam vim habet pix
arida, mollit, ptts movet , tubercula panosque Anda.
difeutit, vlcera replet, ac vtiliter vulnerariis me¬
dicamentis pemiilcetur. Zopilfaverb diflipandi Zoptjfa.
facultatem obtinet, quoniam aqua marina mace¬
rata fic. Doftsin vnguentis^c emplaftris ab Vnc. DoPs-
fem.ad Vnc.i. &plures.

Pix licca Galeno deficcat , & excalfacit fccu/i- ^^fiipiJit
do exceflii, plus tamen deficcare poteft,quam jiccx
calfacerei humida contra , plus calfacit, quam Humtda .
deficcat, habetque nonnullam partium tenuita¬
tem, qua &afthmaticos & purulentos adjuvat.

Satis eft autem cyathi hnxifle menfiiram melli
mixtx. Abfttrgcndi quandam vim habet , con¬
coquendi , digerendi , velut & in guftufubama- y eslg^
uiru quidpiam & acre. Sic lepra fos vngues exi-

mune

i Jient
! i mores.

• tlntra.

w picis.

I fi* ftC ii'

wofirmt-
, m tri-

' \diiura.

jfj odor
| nanis
< 7

.* W/.

I tortu-
1 /ortu-

LIBER VIII

munt ambi , mixti cum cera , Lichenasque de- cum poenas mortalium, tormentaque brevi <

tergunt : Concoquunt item duros & crudos tu¬
mores omnes, cataplafmatis indici. Ad eaom

Verbera, carnifices, robur, pix, lumma,ted<e.

nia ,humidavalentior eft, arida vero tametii ad Idem animadvertit & Plautus, cum Ariftophon-

ea quidem deterior , glutinandis tamen vulneri
bus magis convenit. Pix liquida calcfa6ta , in¬
quit Mattii, vn cum Thure & Maftiche abrafo
occipitio adhibita, prolapfam columellam refti-
tuit.

Picis vfum duplicem fuilfe , rei ruftici Scripto-
■ res tradiderunt : vnum ad dolia <k ferias, citera-
que vafa ante quadragefimum vindemii diem
picanda, &c aliter ea, qui demrifa ellent humi,
aliter ea, qui ftarent fupra terram. Nam iniis,
quaidcmerla Client, pix vetufta lateribus adhi-
rens liquabatur igne in lampade admoto ,& ra¬
dula curva ligneo rutabulo praefixa foras elicie¬
batur ,poftdeterfi penicillo vafa, ferventi Ili ma
pice infufa , (copula rutabulo alligata & circum¬
ducta picabantur. At qui fupra terram confi-
fteifent, complures dies antequam curarentur,
in Solem producebantur: Deinde cum fatisin-
Iolataellent,in os eonverla, fubieCtis tribus par¬
vis lapidibus fufpendebantur , atque ita ignis
fubiiciebatur tamdiu incenius donec ad fundum
calor adeo vehemens perveniret , vt appolita
manus patiens eius non elfet , pixque vetufta li¬
quaretur : tum doiio in terram demi lio , &in la¬
tus depofito,piceq;fervetiflimainfufadolium vo¬
lutabatur, vt oes eius partes linerentur. Picem
autem duram & recoCtam ad id commendabant,
adieCta quinta parte picis brutis.

Pix in Italia , ad vafa , vino condendo , maxi¬
me probatur Brutia, ait Plinius. Picis illitus vi¬
no duratricem firmitatem pnftat, inquit idem, ne
vinum corrumpatur, &ficiabi rimofum vas fit,
ne transfluat.

Picis alter uftis erat ad condituras. Italiipars
aliqualenit.ltem vino excitat rabulana pice. Ra¬
tio condiendi mufta afperfu picis lib. 15. dicetur.
Picis odor faporque Romanis olimfuit gratiffi-
mus in vinis, qui ob id picata appellabant,Ga-
lenus cim xxoviav 5 &c movnbuj. Huiufmodi vina
arte talia erant , vel naturi fponte , qualia Vien-
nenfia, & Allobrogum. Sed de his loco iatn
citato. Quemadmodum autem cum vinum ad¬
eo infirmum eflet, ut perennare non pollet,
aut certe quoufque venderetur , durare, peri¬
culumque ellet , ne acefceret, fugeret , muce-
fceret, id refina, flore relini, crapula refina-
cca,fapa, defruto, aliifque odoribus condie¬
bant : ita pice interdum fola , interdum cum
aliis mixta , &: ea quidem modo liquida , qualis
fuit Nemeturica : vel ficca, qualis fuit corti¬
cata Allobrogum , Rafilis, Brutia, vina medica¬
bantur , pri us tamen pici liquidi femper aut ci¬
nerem lixiviuminfundentes, permif entcfque, j
aut aquam marinam exalto petitam : ut his &
picis odorem auferrent , & fpurcitiem elue¬
rent.

Alios priterea duos ufus libet adfcrib ere ho¬
die nondum penitus aboletos. Pice illita pilos
avellunt, e corporis partibus , quas natura iis
veftitas e fle voluit , quod irnlZv & y^iwrnlvv Grq-

tem a*ftucam fervi vocem refellentem induxit,
qui dixerat in eum :

Atra bilis agitat hominem :

At pol te, fi hic fapiat fenex , Atra pix agitet Afdterik
apud carnificem, ac tuo capiti illuceat. Apud .

Palladium Rutilium nonnulli coracinam [ liqui- carmycn-
dam intelligo , ut qui in coriis alfervari foleat]
picem contra formicas in arbore fufpendendam dormiet.

[ arboris trunco circumlinendam] efle confir¬
mant.

Fieri porro & fuliginem e liquida pice hoc Fuligo.
modo, alitor eft Diofc. In luc.-rnam novam el¬
lychnium habentem aliquid picis infunditur , &c
accenditur, & lucerna novo vafc fidlili clibani
forma pndito, fuperne quidem angufto & ro¬
tundo, inferne vero foramen habente, qiiem-
admodu clibanus, operitur, & uri finitur. t'Quutn
autem prior picis humor confumptus eft , alius
infunditur, donec fatis fuliginis colletftum fiie-
rit. Ad eundem modum e refina, Thure, Myr¬
rha & ftyrace , aliifque his fi milibus fuligo confi¬
citur. Vim habet acrem & adftringentem;

Vtendum eftipfa ad medicamenta Sc illiriones,
quibus palpebri ornantur: & ubi glabras ge¬
nas producerepilos oportet. Eft & ad debi¬
liores, Sdachrymantes, ampliufque exulcera¬
tos oculos commoda.

Facit Piflelion [oleum picinum] ad eadem, ^
ad qui pix liquida. Cum hordeacea farina Alo-
peciis adhibitum, capillos reftituit. Id ipfum
quoque priftat pix liquida, qui priterea iumen-
torum ulcera, fcabiihnque illita emendat. Vi- Vinum pj-
num picatum [ hvQ- 'iruraims ] ex liquida pice Sc cat“m-
mufto temperatur. Picem autem primum mari¬
na aut muria tantifper c-liiere oportet, dum in-
albuerit , & fincera maris aqua defluat: mox a-
qua dulci iterum proluenda. Tum in congios
odio mufti additur uncia picis una aut altera, at¬
que ita finitur. Poftubi efferbuerit atque fub fo¬
derit, in vafa diffunditur. Hoc genus vini exta- Vires 8t
lefacit [ concoquit Plin. ] concoctionem adiuvat, ufus-
abftergit atque purgat: proindeque utile dolo¬
ribus pectoris , alvi, iocinoris, lienis & vulva-
rum , fi fine febre fine, itemque ueteribus rheu- jecHr.Lien:
matrimis & profundis exulcerationibus. Eft & vufra.
efficax contra tuffim , tardam concoctionem , in- Vufiis.
flationes anhelationes : luxatis denique pr^- ^ delatio
fertim in fuccidalana, imponitur. Vide plura L"*XAt,t'
lib. 15. de Vinis.

PINVS INDICA

qvA B R E.

E X

C A 1

VI.

IN Teneriffa, autore Theveto , inGall. Antar- locus.1

6tica For-tunatarum five Canarii infula una,

| copiofi/fimum paratur Gummi \gomme] vel po- Cummi
1 tiuspix(po/x] nigra,quam vocant Bre : deficiunt ?'*•
i autem Pinos , quibus abundant , eas dilfecant,

- .. jj fafciculos qomponunt ad decem, aut undecim pftc ^ f*.

ci dicimt, a materia qua utuntim in eo foedo j planftra , hos alternarim unum poft alterum cienda, ri

: crucis in formam fupra foveam mediocris pro- tt0’

minifterio. Hoc verbo ufus eft fipe Clem.

Alexand. molle delicatumque inftitutum, ac i funditatis congerunt , ac ftruem accendunt, qua
improborum hominum artificium accufans. Pri- { accenfa,pixjn foveam defluit. Alii verofaciho-

Alut.

terei pice torquentur corpora hominum, qua in
re verbo longe alio intelle&u quam in

vafis linendis utuntur: valet enim, cruciatu illa
& fuppliao afficere. Intellexit hoc Lucretius,

ri via incedfint , faciliorique negotio rem ab-
' folvunt, fabta enim tantum circum arborem
; fofla, eam incendunt.

j Hoc gummi in-Peru devehunt , magpumque VfusV

2(?4

HISTORIAE PLANTA RVM»

rAn C opei
P. M.t/ t,

T rutius.

rx eo lucrum f ac iiifit. Vfus autem eius duntaxat
eft ad naves picandas. Si quando cor de hac ar¬
bore rubri coloris montani indigentes offen¬
dunt jipfumin alTulas fatis longas findunt, craff
fasinftar pollicis, quae candelarum loco illis in-
ferviunt.

An de hac Pinu Indica P.Mart. cum ait. Gignit
eX duobus arborum generibus picem infula Hi-
fpamiola ,ex Pinu puta & arbore dnfta C opei , ex
qua pix non alitet , quam ex Pinu legitur , licet
dicant plerique ftillicidio colligi comburendo e-
ius lignum. Fru6hi$ autem eius parvus efl,vti
prunum , efui fatis aptus.

rem partem amittere : germina quoque transi '
corrupta fuiffe. Effe vero humidum, addit Ct
dan.in hoc frudfcu tenue , tum pingue, tunu-
qveuna , oftenditeopia fucci, fragrans odor, bre¬
vis vita : &auod marcefcattito.

PINF./E NVCIS

M E L E N K

SPECIES

Cap. VIII.

NArrat Thevetus N numere maris Indici

infulam innumeris fcuflibilS abundare , in- ■ .

PINEA INDA HISPANIS.
Cap. VII.

DIgnvs Oviedus.ait Cardanus, cui fides
habeatur. Is refertin Peruinfula frudtuui

Spitio/a

pl.i/lt.t.

j _ ynaoeatur. is rerertin rciuimm»

pinea Indu ejpe omnium qui edi poflint prxftantiflimuna :
Hijpun. qnem -pineam Hifpani aformx fimilitudine; Indi
jZ 'is™* Boni ama , fcu ttyayama vocent , atque e cuius ge-
Hyayjma. nere fit , qui Uyayagua nominatur. Effe enim
Uyayagua forma pulcherrimum, guftu jucundifilmum,odo-
te fuaviflimum , vt ex quinque fenfibus tres in
eo maxime dele die ntur. Oriri autem ex planta
fpinofa , referreque Pineam figura, fed in fummo
vertice germen afperiim , Lilij caudicis quali in-
ftar prominere : colore Mali Medici effe, dum a-
cerbus fit, & dum maturuerit, oddirem Cotonei,
adeoque valde , vtvnus ex his cubiculum totum
redolere faciat. Corticem vt Fineis , inxqualcrh
& inutilem , fed tamen non vt Pineis apertum,
verum alio modo frueftum ijffum mundari atc|ue
diuidi : Magnitudinem , qualis Medicis malis ,
Peponibusque : Odorem vero etfi Cotoneo fi -
aili:

. . . — - - - — DcUl(

ter quos , qui ipforum lingua m elenken nomina- c*ro.
tur, magnus e ft, nucis pinei fpetic, cortice
luteo , quo fpoliatani carnem &c in particulas
confettam fi deguftaveris , faccharum ore con- ^
cinere dixeris , cum pauxilla nucis Mofchati pol- Sw'l!l:
tiuncula permixtum. Hoc Barbari prxfertim ad A
fedandam fitinji utuntur. Arbor

Frudtui Nana fatis-fitniliseft , nifi quod Melen-
k en in arbore provenit , Mori fer£ pcoceritate,

1 nigro cortice ve ft i tus, folio quadancenus rube-
> fcente , longitudine Sc latitudine folii Ange-
I licx. Nana autem planta cft foliis Iunco fimi-
lis , nunquam ad tantam altitudinem crefcens,
de qua lib.2<?.

M AgftltH
do.

j alsum.
Duratu,

Vires &

ufus.

Appetsrusi
Cesser a.

mihs fit, gratiorem tamen , quod adulterinus, ac
mixtus fragran tia vai ia videatur: Succo priter-
ea abundare , carndmquc iqiialcm illi elle atque
folidam, plantamque (vtidi&um) fpinofam, folio
amplo : Vni cuique verb fiudtui caulem fuum
fubiici : matu-efeere autem fpacio' menfium de¬
cem : quod fi ante maturitatem praecidatur, plan¬
tam ipfam nulli vfui .priierquam impinguanda:
terra: vtilem effe. Caulem , qui fupra fructum fit,
detra&um plantatumque, genus fuum renova¬
re : folia vero fimilia Carduo, fed longiora, tc-
huioraque. Nonfervari vltda^.dies ,Sc edendo
pyri mofcati fpeciem referre : fufeitare appeten¬
ti afn extin&ain. Eundem tamen faporena vini
ingratum reddere, & bilem gignere credi : adeb
nihil in humanisabfolutumelle.

Multa autem illius tradit genera , acida, acer¬
ba, alteri iisquefaporis,vclut etiam in Pyiis j a fis“
que ftu&ibus, coeli, folique varietate & fpecie di-
vcrfa,tum ipfarum plantarum cultu: habere fi¬
la veluti Cardui albi,ob qua: dentibus noceat.
r . Et neque aquam potam poft ipfum fapere , adeo
fyZagua vt hydropicos, abftcrrendo 'i potu , juvare pof-
•oritum*. fet. Ex his etiam Uyayagua , albatn intus & vino-
fam,fedfaporis effe acerbioris :Bo?.iama}duictm
& ipfam albam, fed aliquantulum ftuppi referre
imaginem : anibas etiam, has rotundiores : Hya-
yamn vero oblongiorem , lutei coloris , intus ob-
fcuri: atque hanc omnium priftantiflimam.

Additque ruftici operam maxime fiu&u hurtt
fentire videri , quando agreftes cultis longe fint
inferiores. Immaturas vero decerptas quandd-
que vfque in Hilpaniam transferri : attamen cum
in propria arbore non maturuerint, gratis maio-

PINEI CONI FACIE FRVC-

TVS EXOTI CVS.

CAP. IX.

Pediculo mini- Dcfcrip:!
r

mi digiti fere Folia
re craftitudme,
rufo, duro at¬
que lignofo, fo¬
lia mutuo incu-
.litu adnafeutur
digitu fere lon¬
ga, firma, fub-
lhntia lignosa,
triquetra , prin¬
cipio angufti-
ore , reliqua
parte latiora ,
&faftigio tenus
recurva;, nume-
rofifquefquam-
mttlis foliaceis
lucentibus, ni-
giisque vcftita.

Hxc pars qui
recurva, modi-

SquurmtU

Hyuyurh*.

Cultsir m.

Sapot

cd inflexu feparatur 3 ita ut frudtum effefquam-
mofum fufpicio fit. Foliiquiintusdelirefcunt ,
extimis breviora , & denfiorc diitoium folio¬
rum ftipatu obfepta. Per quorum longitudinem
extimam coftainlignis angulum faciens excurrit,
parte interna carinata. Sapor nonnihil amari¬
cat , non fide adftri&ione nidorulenta , ac fi
frudhisin fumo effet cxficcatus. Partes ex co-
rneftidne , demiumque attritu hirent , quod
argumento eft , fubftantiam nonnihil effe vifco-

Frudnm hunc communicavit nobis charift. ^ ^
frater C. Bauh.quicum coni fpeciem quodam-
modo gereret, ut ex figura, colore, & folio- „,s russe.
rummutuo incubitu videre cft, coni facie fru-

• /0-nm

Aum appellare placuit. ^lg„us ,ane ruc tru
ccus, qui cum Carduo cx Mtdagafcar cohfera
tur, dequo lib. id.

PINI FORMA CICAGE.
C a p. X.

liber rx:

D.gnus fana hic ;fru- i59; delatps fuit, Arbor antem- eius qio nomil’
apud mcMas appellaretur , quave ,n provincia

OrictahsIndianafccretur,iIac.Gareto,qui Clu-

10 Iconcra Londino miferar non adferiptu erat.
Gur autem ei hunc locum affignavefitniis,intelli-,
getis. qui, qua Cluf.de hoc arboris ramo feribir
diligenter examinaverit.

EX Orientalibus regionibus Cibages nomi¬
ne a Paludano delatum elle femen colote ni¬
grum, acumine donatum, cx quo prodierit plan¬
ta Pini forma, fed 'tenerior, videre eft apud Ca¬
merarium. 1

LARIX FOLIO DECIDVO.

conifera.

ARBORES FERVLA SIM1LE.S

NlGRA et CAJIDI 0.£,

c a p. x r,

.ocus; TN Fortunatarum Infularum prima 'bmbrion
i vocata nullis zdificiorum veftigiis haberi in
montibus ftagnum;. arborefque ifmiles Ferula;,
■Tv-uUfi- ex quibus aqua- exprimantur, ex nigris amara, cx
1 es' candidiori b potui iucunda,tradit,ex Inquifitionc
lubx, Plinius Hift.nat.lib.6 c.32.

arbor lavendvl^ folio.

Cap. XII.

■fer

ADmiranda:

na tunc eft
arbor (ive frutex,
cuius ramus triu
pedum . long tu-
dmem non exce¬
debat, crafiltud _
n;s diameter cir¬
citer duarum un¬
ci. irum erat : Cu-
iufque_ faftjgiu n
in nodofum ca¬
put nonnihil ex¬
tuberans de/i ne¬
bat, e quo fcfqui-
pedales quinque
minores rami
profiliebant , a-
deo eleganti fc-
tip & ordine di(-
poiiti, quali hu-
. r mana induftria

inferiori ramo facie quidem fimi,
les, led molliores, magifque fucculentuqui etiam
procul dubio comprehendere & radices avere
potuillcnt, fiqms commodo loco telluri com
mittere inanimum induxiftet.

*• In horum comofisfafiigiis folia adhudnhire-

«ndd‘T!aa’f0|TAra8,’itu<*in'e^co,o« La-
vendula folia valde referentia , fed fuca plena

aromaticum qmdpiam fpUntia , medium inter
■ gcllcjfilv.radmem, gumini quod vocant Ele-

m ; Con,g"rd',r Crbam: $a,ibas totum ra¬
mum yeftitumfuilTc , tpfa in ramis veftigiaindi
ciumfaaebant. Quantum verb ex refeJonera-
morum CInfio Exot. colligere licebat , densi

H -.r-

r Ramrom.C el °ticaCili Indla ,n Angliamanno

A*

fliiflcnt infiti ,

Cap. Xlll

Rborum n:
.finiferarum
•tanta natabam
miftura eft , ut
non facile difeer-
•nanrur in fron-
-de, etiam ^ peri¬
tis. Larix enim
caudice re dio, ac
procero Abieti
xqualis-cft : 'cora¬
ci ce crafto , fca-
bro , fufeoque:
Rami longi &
graciles : deor-
lum propenden¬
tes : Folia le¬
niter odorata, ra¬
mos confufo or¬
dine ambientia,
e tuberculis luu-
. . bilicatis ,duode-

umaut viginti ,& plm-a nonnunquam , penicil¬
li m morem comundb prodeunt , tenera , peran-

^ftacrrflltudmeporcinasfctasaiquantiafnncia-

WWrwinimiit, nec antequam, donec
Nnnl^ ‘n't,° rTr,an,C’ Hlcme J«' dentia.

, - L11 otiiverfa (imul,fed liqgula paulatim

ecedunt, alus interim fuccelfu ab nfdem cuber-
'ilisprodeuntibus dilapfnrum vicem occupatu-
s ..taurnon defluxilTe folia, fed nova juven¬
tutis habitum lnduifle videantur. Coni, qui tru-
Lus eius funt pertinaciter ramis ha-rent , brevi,
conto, o, crafliufiiilo pediculo mitabundi.uucis
Cupreffi mrgmtndme, live, unciales: Squamis

contexti latiufulis.compre/ns.obSsitcnuibus

cx rubro [ inquit Cluf. J purputafcertes , Qui
dum novelli & recentes funt, cx nfdem tuber¬
culis e quibus iolia prodeunt , petiolo ftrfum rc-
Hcxo, nitentes tvt mucrone cadum fpedent i Jl.
loique intercedunt fquaimila f„l ircea, tenella

m Icylum acutiorem delinentes qua fi rpul.x con¬
tinent femina, parva, alata, gemina , tedx (inquit
Cotd.) feminis figuram & quantitatem referen¬
tia .loris cmenceo cortice , intus autem candido
nucleo conflantia . fapore dulci , & pineam
nucem amulantc. Materies firma facis Sci, di
da ^,inreclumfiffiiis,fi,lra. Vel fpadicea [Cordo!
culpantibus faturations coloris callis. Declinibus
reaismdonua, flammefeen». odorem qLqueiu-
eundum naribus afpirsns. - * ^

Vitruvium aptiquiff fcriptoreln planta huius
cogmtionemhabuiffe.velinde conflat , quhd,

Arcq. hb. a. dicat. Lanx veri , qua non cfl nota
mli his municipibus , qui firntad npam fluminis
1 ad.l , &l|ttora maris Adriatici , foliis eft Pini fi.

milibus, habetejuerefinam liquidam in dlisAtti-

a colore, qua etiam Phth.ficis medetur.

Lancem quintum genus arborum reflnam
fundentium Plinius ficit. Cui fi tus idem, mquit

Defcripiin '

Caudex,
dor te. x-

Rttmi.

Fdi*.

Com.

Squams'.

S qUitmuU,

Semtn*.

Stipor.

Masenes,

Odo£.

Locus,’

Arbor rejr?

infera.

Plinio.

Jg H 1 S T O R 1 AE PLANTARVM

[c.mPiceale.dem&c^Lanxvoc,™:^

Ter (jt<
moja.

t Arde Jct*

riaprxltantiotlonsUneoirUptiv.S,emonc«n.

tumax, rubens pnrtcre» , & odore ac nor P1 -
Ium huic erumpit liquoris , melleo colore .atque

lentioris nunquam durefcemts. Etl.cecaharcft-

r, ictuum arborum genera rtcenfa, fuli6me im¬
modici, carbonem repente cxnuant.,cum eru¬
ptionis crepitu , ciaculenturquc longe, excipi. ut

tamen Lanx . qux necardet nec carbonem fac, ,

nec alio modo ignis vi confumitur, quamlapn
des. Perpetuo bate viret , ut exteri. Hsc m •

cis alta,& craffiori(Dalech.) lxviorique folio ,vil-

fofior Xdenfior, moiliovquc flexu ,
quae radicibus ullis non repullulat. Nul.o «ore
exhilaratur , necnataliSPomorumrecurlus an-
nuos verficolori nuntio promittit. Tripartito,
infuper m Robur & Abicsintermittrt.cerr.aque
cerini na edit. Plura dc his vide cap. i. de Abiete
1 U,,.- In.-nbr humor

Herilem efle. Addens prxtcrea contra Plinium
huius lignum Pini ligno ad fcandulas pi*“« . ^

coritra FUchffum vero , Iigitima: Terebinthina: ^
vice Lari nani non Abietinam fupponere : Ac
contra Vitravitim aliosque recentiores, & "a- varum,
piare dc in carbones verti,vt & contraRucl ium rrrrr.
non Piceam fed Novellam cuprellum amulam
atque tandem contra Guilandinum nec Cedrum
ncc Cedrelatem efle. ^ , ,

Firmiter verh nobis perfuademus Guilandi- cmtluui.
nUm non novifffle Laricem veram cum fuas epi- rrrrr.
dolas feriberet, Larice ftquidem Libanum abun-

' dare putat, ac eam Cedrum nuncupat, Necline
caufa fenter.tiam mutavit vt apparet cxdefen-
liene Pauli Heffi-.qus fle habet : HippOcedrum
fan - (eu Cedrum magnam Grxcorum Guilandi- Crdrk

nus Laricem efle Latinorum ctiamnum fentu

nus Laricem cue - - — •**“* ,

fcd an Cedrus, cuius mentio habetur in factis U- <**"*”•

-mmactlm ‘ Plura de his vide cap. ,. dc Abiere ^"Gcunu = enim ho_ Criru.Ju-

Eius n. orbus e II, ut tedafiat ,hii;c fucct&humor | Lanx, Ab.es Pinus & o-

dm effluit. Hrc arborum ahitlima una, q«--ca- | rcliniferae arbores, cumque iis fui

nem , vetuft.itcmque ex reliquis tarm | ' ; atbor nobilis , qux nufquam in Europa

♦&lfe«*o.d.,s(uftinct valgum enmuuntmnNem cSrillumtnludxaSc Syria

licui, 1 rr.nfvpr. i «reneris arbor nooius , qux uui^uau. m — ■ t.

r,uJ" fu. tiri-Po' diisfl.llmet va.it.um ,eti _ i Srovenit,quam qui Chrilltlimn Iudxa & Syria Ctdna j

*■*" v*®rfum polita. Montes amat. Fol atri, a &in ac ■ 1 , Cedra-.Appellaiu. Vc tamen hanc cknfiu- f

dec^dcntiumdoloriproflmnCm, ~ ^ in SyriFcedtum ..eandem eite — |

Peuce H er-
mol.

intertrigini & ambuftis ] tuul _ _ __

ftit. urinamque movet. . r : mu1u funt qux fidem faciunt, qux libens [

Hcrmol. in defcnptione Larici m tereo c,',m quoque videam hancipfam Hchrxo

quutushxc habet . Larix ,.nqm ,q ; .£ ' lum Cedrum Grxcos non raro , cum fua H ppo

veneramur , Cedrii i appellant, v t .«..v

Chriftianorum in Syria Cedrum , eandem efle
i cum Hebrxorutn Cedro -Guilandinus credat.

quutus hxc habet. Larix, inquit, uux j H J h , cum fua Hippo-'

^roadevifcndaq«atuor&v,g.nttpe Wb,t„ ; | “ Larice confud.lTe. Apollo Giu-

5 ~ . . ii. .

cedro, hoc e fl. Larice confudille. Apollo Gui-
landinum etiam notat dicens : Laricem Cedrum
magnam efle Apollomatico timonis Hilo adrue¬
re non veretur Guilandinus, in firmo nixus argu¬
mento. Plinium vero dc Ruellium defendit in
co quod dixerant Larici folium non efle deci-

I roacevnenuaquat.'.". "'-ft i
altitudine duorum jugerum prxtereaque cubito¬
rem quindecim : nam Thcophr. Pinus atque
L.fuS Cut- Earix idem: Palladius lignum Gallicum vocando,
n aut Laricem, aut ei fimilc.quid figmficat : Nobis
7 ucfhruft, Hcrmol. ncc vllus alius perluadebic 1 1-

Tiumuru a.c.nc - Theonhr idem efle, cum Lari- co quoa aumui. . .

■tsr

Vtiles autem adfabneam funth* maximi. Abies, j lo Pto vano ha ■ generibus , La- r,„u,.

qu - m Gallicam vocant, mi. perluatur, levis n- , f*-“ m , firmiuSmque efle ,ac

oida, «d in dpEnbusficos perenne durabili- La- busm pljnhnolocoffcandulie.ex o- Phu-tmr.

Sx tlrilifflma, ex qua fl tabulas fufhgas teguii, prmnd= » ““'tblimtc.fed mini-
in fronte, atque exiremltatc tedl0rum,prefldmm ^xpimf.^-Aprxrarciuam e Pino ] mendam ellc :
contrainccndmm contulifti. Neque enim am- i ' -f jn [omm perflmilem facit, '

Heirnol.

redargui

tur.

linccndium contui, di. Neque enim flam- ^ 2^

recipiunt , aut carbones creare poflnnr. Cupreffo prtAcm. m » P pu_ -fc.

itaque 1 ncc meridiani clari, ls patet, Her- ™-m^u.dem 1 ■ o . v ^

mam — r -- , . . x

Hinc itaque lucc meridiana clarius patet , _
molaum Palladio jmpofuifre.fiquidem non La
ricem, fcd Abietem lignum Gallicum vocan t.

Cu n nullus adhuc Latinorum (Cordo id per¬
hibent: in Diofc. ) prodiderit , an Lancem Grxc.
habuerit , vel Cognoverint & quomodo eam
Cari, tu- apnC||ai int, non temere eum mirari fubit, qua
ratione affirmet Laricem eam effe arbbrem.qu*
cri.alutr ipfis Mffir.tn vocetur. Vertimnon fanefa.s

' efatdiccre, non line ratione, fed rationep ,P.o-
ponere convehebat, vt aliquid obfervara & no¬
tam dignum *am ftudiofis adferret.

Et quamvis 1 Trago Larix mcenlu Abietum
habeatur , "tero tertia , ex qua Terebinthina
cermar i.-r. effluat, exhibeatur , minus tamen ci
cognitam fui fle con.icimus , quodam ttolt de¬
fervat, ac omnes Abietes Hiemo quoque virere
dicat, qubdhuic fux tctt.x non convenit.
un*c,«. Bcllotiius Laricem Giicix ignotam tmlle trn-
iruaiu. dit,vtpote. cuius ne quidem vnquam Tneophia-
rbu.&Ru. ftus mermneric , ac Diofeorides qui de ea aliquid
,U m,r- ;ire vijclur ,tana'i :-n ceu de re externa pro-
nunc, ane. Ac prxtetea Plinium , Ruelliumque

cum recentiorihus aliis comgcns.Pmi St non La¬
ricis morbum efle ait, VtTeda fiat, nec perpetuo
virere, fedhyemc folia URdecidere .eamquem-

Abies.

Trag.no*

lutur.

nun:me quiaem i

nium veri) meriti, taxat , quod crediderit Lar,-
cemeff; fterilem: Ac eundem quoque cum Vi- )

truvio & aliis errare feribit, qui Lancis lignum in
mnenonln contendunt. Hxc iUe.nec folus,
aliis inrerim aliter fentientibus.

Quare metu valere iuffonoftram proferamus rturaruu,
fentemiam. Multi funtcumClufioin eaopimo- «Ornum..
ne, Plinium cunila tribuere Larici.qux de Pinu
trjcj f «=ax»t]Theoph.fcripfcrit.Quodvt no omni

ex parte negamusjta ncc illiscocedimus. Hxcn.

["materia prxftantior loge, incorrupta vis ,emon
contumax, &c.] ubi quxlo Theophraftsde P.-, f «f»
nu prodidit Cfflcndant nobis & fubfcr.bemus
Nonne Matth. Arnit. ac adeo ipfe etiam Clui.

Larici talem materiam attribuunt. Sed obli¬
dunt , in hoc igitur Pliniano loco [fcandulx ex
omnibus qux relinam ferunt facillima:, fed mi¬
nime durant, prxterquam i Pinu] menda lubelt.

Non enim hic Laricis materiam longe prxftan-
tiorem , incorruptam , ac emori contumacem
effle , affirmare videtur, fedPini.ut cuius fcanda-
I.x ,ex omnibus qux refinamferunt, maxime du¬
rent. Nccdlarih enim confequitur, eius ma¬
teriam eiffle ion:,: prxllantiotem , magis incorru¬
ptam, ac emori contumacem , qux maxime du-
r - ' - -: :cs, erit longe prellantior.

fuper florere : ac ConeiSeuamrr

’ :: re, & non ( rac. Ergo

LIBER IX.

n. dece-

i i not. v-

incorrupta magis ac emori contumax , quam La¬
ricis. Sed dicamus Plinium in illo loco Lari¬
cem non intellcxille , fed duntaxac arbores
refiniferas Theophralto cognitas Abietem, Pi¬
ceam, & Pinum qua: duabus prioribus materie
prxftat. Sed rogabit porrb aliquis, quomodo
Larici convenit, eam nec ardere , nec carbonem
facere , ncc ignis vi cofumi : item nec florere, nec
frmftum ferre ,. contrarium fiquidem hodie ei
eveniat , ac magis ipft Pino : imo nulla arbor
reperiatur , qua: vi ignis ut lapides refiftere va¬
leat? His relpondetur Plinium haec non ex Tua
obfervattonc habuilTc , verlim temere ab afiis
tradita, ceu alia multa, hiftorijc vera: loco accepifi
fe, eiufque loco rctulrfle. Nunc quod reflare vi¬
detur , non negamus Plinium qu.cdam Larici a f-
fignafle , qua: de Pinu Theophr. dixit, e quibus
hoc maxime urget, eius morbum e fle ? ut teda
fiat , qui certe proprius Pini morbus eft: ac fic fa-
temflr eum Pinum & Laricem inter fe confu-
dilTe , cum idem etiam arguat vis & facultas illa
foliorum Laricis, quam Diofc. Pini foliis adferi-
pfit.

Cxterum , figura Dodonxi Gall. non placet ,
quod dicit folia clfe decbiquetees , diflecfta. Tn

267

nf

vur.

Kor.no-

f * eir

I gene-
Anome.

hift.autem Lac. errorem agno vit , ac fic correxit:
folia ab uno tuberculo mulca fimul cohzrenda.
Pingit vero is arborem & ramulum qui omitti
potuiflet.

Laricem .inquitTurnerusquavisDiolc. non
deferibat, Plinius tame id facit, fed non vfq; veri¬
tatem alfequitur. Recenbores, atteftantc quo¬
tidiana experienda , Laricis lignum, non mi¬
mis quam aliatum fomitem ignibus przbcre feri-
p ferunt. At Veteres vt Pallad. Vitrur. & ex his
quoq; Plinius non ardere Laricem , nec carbo¬
nem facere prodiderunt. Hic praeterea fempi-
terna habere1 folia fcripfit , quod utrumque fal-
fam clfe deprehenditur. Aut ergo errarunt il¬
li, aut hodie vera Larix incognita eft. Sed nulla
fere videtur notior. Quod aurem Plinius ait
ab Homero Laricem enumerari , id lapfni memo¬
ria: Goropius condonandum cenfet. Siquidem
. Poeta de Larice ne Utendam adiecerit. Czte-
njniStumpff, Laricis lignum duplex elfe tradit,
quemadmodum Laricis fungum Avaricum di-
dlum , inarem 5i faminam, quod nondum affir¬
maverim.

Iofias Sfmlerus hancTheophrafto & Grzciz
ignotam teftatur, propriam autem Alpibus Va-
lefianis : folia veris contra qu^m Plin. alTerat,
qui vi ir.bjj Theophrafti Laricem ttaftulilfe videa¬
tur , Autumno amittere (cribir. Ego contra
non Autumno , fed Vere folia decitnra obfer-
vavi.

Prodit edam Solcrius eandem Diofcoridi ad-
coque ipfi Theoph. ignotam fui (Te : additque er-
nlleDiofco. Lanceam refinam Picea: exiftiman-
tem : ac Plinium Laricem & Piceam quoque
Confudi (Te. Ipfi autem Solerio ut & aliis adfti-
pulatur Gefner. hort. Laricem, inquit, Scaliger
Gixcix ignotam prodidit. Theoph. quidem igrro-
tafuit, aut fub nomine comprehenfa fe¬
cundum Gazam, qui tamen alibi Piceam vertit,
ranquain generale nomen ad titramque arbo¬
rem. Lacunarqui figuram Bellonii non admodum
commodam exhibet, Rueliium meritb reprehen¬
dit, qubd ei folia non decidua tribuat.

I-ob. & Pena: Ad v. Obf. 6 e Ic. Pl. Larix , cuius
etiam figura in Icon, fub titulo Cedri Libani &
Paleflinz przcelfir.

.Audnut Czfalp.iQTiidcntinis montibus Pini
Tom. I. . •

filveftris differentiam reperiri, cui loli folia Hieme -,0
decidant , eximii proceritatis : cortice valde craf f*/p ‘‘
fo , nmofoque intus rubente : ramis e caudice cerre*.
gradatim procedentibus, adnatis multis,more Sa- Rarnf
licis,lentis, colare luteo , odore non iniucundo,
follis denfis , oblongis,mollibus,comofis , Pmeis - ,
anguftioribus,& minime aculeatisicoms ctiprefsi- c«»l
nis admodum fimilibus cui dcfimilisexiftac,ctlm
novella fit odore no ingrato: cui v. flores incunte
Vere emergant in cacuminibus in purpura valde Fleret.
rubentes, odo rati que: materies dun/Iima,pra:fer-
tim in meditullio rube(cens,in hacfolum Agaricu
reperiri: refinam fundere liquida, qua: proTere- 'ru‘7***
benthina vendatur : atque hanc Laricem voca-
ri. Et ita Laricem deferibie Cxfalpinus arguens
& ipfe Plinium , qubd ipfi Larici cribuat , qux
Theqphraftus Pino. Qua: vero paulo pbft Lari¬
ci a df cribit , ex Plinio ( quamvis eius mentionem *»•

non faciat) defumit. Dari autem Marem & fcemi- tne,ir-
. nam aic:in Macedonia quidem mafculam vri ad LariCH /*.
Picem : fccminx radices tantum. Verum hxc *mt. ' '

non Larici , fed ipfi Pino Theoph. adfcripfic, nec

quidem apud Plinium legimus.

Ex eo autem qucVl Piin.omnia [quxdam] La¬
tici adferibae, qux Theoph. tribui r,factum
clfe arbitratur Clufiiis, uc perpetuam comam ipfi
conceflerit, contrarium' quidem ipsa experientia
nos docente. Is etiamA Theoph. non effe de-
(criptam Laricem confirmat: ait enim Gazx Lari- Lttrix G
cem , nihil aliud quam titvv effe (quam Pinum
filv. elfe aut Piceam aliquam filvcftrem Bello-
nij antea diximus ) licet eodem rri-w®- voca¬
bulo & Piceam & Laricem interdum interpre¬
tetur. r

Larix,Grzcc fi mili ter *«£/£ multis, ceu Fuchfio* syno"y-
Matth. Dod.Cluf 8c aliis ■, Lnrex quoque Lar.Qf. ma*‘n’
fic. & vulgo Larga , Germ. j Bin £crct>baum/ guarum-
Belg. £ofbcnboom/ Gall. Melefe Dod. & Arbre
rerirant a vn Ftn ou Sapin. Ital. ac Hifp. Larice
Dod. & Alerz.e vt apud Clufi nonnulli aderunt,
qui nullam in Hifpaniisnafcentem vidilfc memi¬
nit: item Larege Matth. Angi. £ard)trce / Boh;

©rin / Hung. ut Nomenclator Pannon. tradit
Voroe fcnjro/ Isibol/ terebinthina He$6n.

, Digna Larix arbor, (\\iut\longavani dicas, robu-
fiatn > impenetrabile lighum , incorruptam , ter fqua-
mofatH', cariem nefcienrem , pondus valide fu flinen-
tem , V ale fianamy ac montes amantem.

Ambruncnfe territorium adeb frequentem
nutrit Laricetn , ut nullo fu mp tu comparari pof-
fit,& integrum plauftrum vix alfe Gallico conflet.

Tanta etiam nuc in Rhxticis Ajpibus eius eft fre¬
quentia, quanta unquam antea fuerit, atque adeo
lifdem locis , unde T/berius Cxfar Romam ad¬
vehi iuflit ad Naumachiarum poncem concrema¬
tum reftituendum. Apud Sedunenfes five Va-
lefianos abundat. Si quifpiam tum in Vallaricern
[ locutu abfque dubio 4 Valle & Larice vocatum]
tum in Brianfonam appulerit, multas quidem ille
Larices videbit, fed totum diem ante forfitan pe-
ragrarit, qu^iriei contingat, ut vel vnamAgan-
feram offendat. In Viennenfi faltu , tum aliis
montibus, Alpibus vicinis, exceptis fumnais iugis,
abundare Laricem feribit Clufius. Habeijius
quoque Laricem Montbelgar.di in horto E. C
quam accepimus ex montibus Italis vicinis, qua
unica cx duodecim evafit. _

Coni Autumno maturefeunt. Tempera-:

Minimflm in eius tamperamento , Fuchfioau- mentum.'
tore , ignis & aeris, humoris autem terreni pluri¬
mum. Hinc cum non habeat fpatia foraminum,
qu^ pofiic ignis penetrare, fic uc eius vim ( quem-
Z 2.

Epirhcw;

1 Locus.

Vires.

Vannus.

Sanguini*

fluxio.

yj»s.

Vah

C anales.

HISTORIAE

admodum pauli) ante diximus renciat , oec patia-
turabeo cuolxdi.

Adft-ri&oriam itaque facultatem , eiustoliaec
cortices , vt Picei [f rrluw Diofc. ] obtinent.
Lancis lignum magnifieri aduerfus elephantia-
fim fcribit Stumpftius; Simlerus contra l=p«m-
Repetitur in caudice vetuftiffimc Lancts,medull?
vice, album quoddam corio pcul.mile , quod pio

conftnngendis & agglutinandis vulneribus ac
competendo (anguine ( undecunque fluxerit
Amat. ) multi ufurpant. Iam vero , ut teftrs elt
elutus, fiunt ex ea vinetorum pedamenta JL pa-
li circa Neapolim . Se fupra Badenfes |_AuLtrixj j
thermas, totoque Ulo tractu , ut qux corruptioni
minus fit obnoxia : item longilfimi canales, teclis
fup ponendi , fs: aptandi, ad pluviam de imore, cx
iis accidentes accipiendum: funcen.mcommodil-

iitnr : nam cum firma Se Iblidamatene cor, lient,
diutiTim e Solis ardoribus Se aliis aeris miutiis re¬
lidere poliunt , nec finduntur aut vitium contra-
hunr.eaquedecaula non Picis.nec alterius muu-
ctione egent. Horum magna copia Viennam a -

vehitur quinquaginta pedum, aut maiore longi¬
tudine. Venatdfque exponuntur adportamGa
rinthiacain , qur proxima cft thermis Badcnfi-
buS-Struclu rarum pondera, firmilfiroeSc duuiffi-
mSihft.net , idque Bapnfta Albcrtus adnotaffe
laibic , cum alibi, tum apud Vencuas ex reculti
operibus. Vetus clt opinio, a Plinio quoque
literis prodita, eam non ardere , neccarbonem
C p.niote- facere , neque *lio modo ignis vi confumi quam

re- Ivndcs. SedfaUam fuitfe hancperluafionemindc
probatur, ronftat.qubd apud Valcfianos quibuldam in Io-
cis non alia ligna m ufum foci adhibentur , ac
alicubi etiam i'n Alpibus ad ferrarias fodinas cai-
frabaa. bencs cx ca fiunt.

P L ANTARVM.

fior,amariorque. Hic S; capitis do.oresiicit.icc- • -•

mina follitior, initio gulArs dulcis, mox in ainar.-^.,
tudinem tcanfit. Ita Plinius. Vetus tamen vio- Pt,

Difcriftio.

DeUclus.

'Agaricum.
JDtofc.,
Radix .

Duplex.

T te mtn a.

Mas.

S.tpor.

Lct ut
De origine
A fartd
cpmioitct

Agartcum

A G A R I C V M.

COncretu fungolo Larici adnafeitur Agiricu,
nunc maioribus , nunc minoribus mallis
conglobatum , leve .candoris nive. , mlaunam

dumorum attritu friabile, faporc primum dura,
tandem amaricante. Reprobum , & candore

cedit, magifquc nigricat, Senunus facile fiutiii-

pondere etiam vincit. Vtmmque vero obvclht
callofirs cortex. Icon una cum Larice arbore iam
ante eft exhibita. ,

Si autem corifnlueris Veterum memoriam d.
Ag: neo videbis crea hoc Recentiomra i Vetert-

busdiferepantes pemtus opiniones.

A m licum inquit Diolcoridcs , radix feitur Sil-

phiolimil.s . qui non ita densa lupcihcic, vel.it
Sylplnum , ledtota tara eft Duo eius genera

fum, alterum mas , alterum frumina. Pr.e lac,
h.xcftriasreftas intus preferens. At masrotu .
dus cft, & undique cnmpidlUs. Saportmique
fimihs , ab initio dulcis, deinde cxdrftnbutionc
amarcfccm. Nalciturin Agona Sarmatica regio¬
ne. Et quidam piant* ridicemclTedicuiu: 0«"-

damin trunes arborum cx putrcfa&ronc, veluc
funei.nalc. trad c. TA .Icitur etiam m Grbtia
,h.v- Sc Cilicia. r. ( Ldns,lcd friabile Stinfinnura.
C',c. ’ Agaritt -. ero nigri nv.mimt idem de l*th.
c,-,,. r hisVetbis rVe..Li'-u.-.i album, fcThapfia,
6:"Elateriumj&Agai m.i nigrum, luffocauonem
inducunt , aut nim

Agaricum , iliquif Plinius , ut fu uc
,r'bus circa Bolphoium -
... . -o irritum .

t 'actt

tudinem tcanfit. Ita Plinius. Vetus tamen t-o

dex pro Gallatia, habet Gallia, Et lani in Gallia «r.I

nafei hodie certum eft ,in Delph.natu maxime,

imo etiam in Alpibus Germani*, ubi peffimo er-

rore Sannen^nNim , quafi fungus Pinorum,

aut po,ius Abigeum appellatur. Etymon. \

Officinis notiffitnum eft Agaricum, 3c nomen

retinet, quod ab Agaria regione dutlumclTe ve-
llfDe Agairco ita fcribit G A LBN.de Antid. l.b r.

caD.14. Agaricum fraudem nullam admittit, de

quo illud modo dicere lufficiec , quod eft ab Au. n.-UiluM
coiibus ante nos proditum. Optimumid Agar.-C./. |
cuiti elTe , quodlevilTimurn effiet : denfiimvero,
grave , fP lignolum abieCtum. Quod autem in-
terh.vc medium eft, quantum figitis , tantum &:
virtute ab utrjfq; &ltaj>it. Idem librodeSm.pl.
med. ipli attributo : Agaricum ab arboribus ex-
crefeit , prout .tubera , vel Boleti. Et eft fra&u
leve, & quali vanum : eft pallidum valde & a.pe-
du ftibrubrum : ut penitus fubalbidum , non ■ 1

d ilii mile fufuri : guftui initio videtur dulce, led ex"
lento ev adit amarillimlim. Quod autem cflop- opumujl
timum, in Ponto maxime invenitur. Quod au- PMK !
tem in aliis locis nafeitur, mulcum eft inepcius.

Pauqs , at {afficientibus fane verbis, ortum,
genus, Scdeleiftum eius deferibit Mefues , lib.i.
de med. fimpl. purg. dtcqus : Agaricus m e-^..vr.«
dicamentum efficax oritur in truncis arborum •»

magnarum , vetuftateiamputrefcentium,&eiQ-
farum, tanquam eaium vel Apoftema,vel fungus.

Eft aurem hic duplex mas & frumina. Mas eft ma- Dufha
lus, prafertimqui longus, ruger, durus , denius,
gravis & qui m fragmentis , ceu villos nervorum f
ollendit. Frumina , fi rocundior,albi,porolaA Dtkdul.
valde rara , & frangi facilis , levis , dulcis pruno
ouftacu , mox amara & ftypt.ca, eft melior , pr*-
cipue fumma lui corporis parte. Nam ftipes ,
qubd ligni putrefacti aliquid priferat , malus eft,

& crofus Asari cus. ^ r

Cordus in Diofc. Agaricus fungi genus Ger-
manis (quoniam plierumquc in Abiete naftitui ) rtmduMi
Snnncitfffiwai» vocatur. Hxcille inibi : Vbi cw«y.
mimis prudenter ah impiudente & minus ani¬
mum auroris lntcll gente , aut aflequente,
lequcn tia fum annotata : Potius Lad)en*

Abtvam i Larice vocandus : Non aflccutus clt,
inquam, mentem auroris. Licet enim An.tor, ab
Abiete, Etymologiam nominis , OsnnenfdfWa/

derivet : non ideo negat £crd)eilf4>Wam / J Lan¬
ce vocandum. Quod comprobant, qus idem
in O bf. filva poftetitati reliquit, inqmens : Aga-
ricusin Picea filveftr, , T.vda , Ab.cie fcLsrrce -.UTU
ied omnium optimus Larignus, luc enim ‘olus LArjeM
eft in uluMedicis.

Helffric. in onom.niinis generaliter Agaricum Heig-nc\
■Solrjfr^arflin getm. vocat.

Ineptit Lonic. qui Agaricuni Diolcor.Fungum uomo i
Abietum [©«nntKfdamiim ] vocare K S°

■ fane in Abiete Agaricum nunquam obfervavi. Dorfth.

Theod.Dorfth.eafdem ineptias tradit, tius d^su„t
etiam icon nullam arborem rite exprimit.

Agaricum veceres Familiare medicamentumdi- med,c*-

cehwt.nonquia famuhs propter copiam fac, lita-
temque tribui foleict , uc vult lo. Bodin. fed quia^ ^
benigne evacuabat.

Confuditlo.Mana Agaricum cum Antiirlnno,/»/»».

tribuens utrique eaidem vires.

Fallopiusvero antiquis ignotwr fu.fle Icr.b.t
ouidcflct Agaricum, quod eorum^bu radicem,

i feitur
..'•io.
.his
a!

J t

LIBER IX

%6<)

irtcus

.cdro

[a:tolx

r tjuo-
'am.

tgUtt-

rendl

Ythtai
■a Ga-

fuQgam faciebant : Prarterea dicit tempore Dio-
fcoridis bonum Agaricum in Cedro ortum: (cd
per Cedrum mtelhgendam Laricem , quod Ce¬
drina arbor e monte Libano, qui utebantur an¬
tiqui ad contignationem pro templo Dei, nihil
aliud erat, quam Larix. Atque notat idem prae¬
ceptorem iuum BraflTavoIam , erronique niagni
eum incufat, quod Agaricum optimum in Cerro
Quercus fpccie oriri dixerit.

Merito contradatur Tragus Diofcoridi qui
Agaricum , non radicem, fed inter omnes fungos
prxeipuum agnovit; Eius meminit , inquit Tra¬
gus, & duo genera CcicPIinius. In glandife¬
ris arboribus nobhi relucensjtefte Hcrmol. Bar¬
baro.

Monachi & Crohemburgius vnanimi-
ter declarant , Ce nefeire veram Agarici origi¬
nem.

Audacftcr nimium autopfiam negat Dio feori-
di Angtullara quando ait Diofc. non vidit Aga¬
ricum ere fc e re, fcripfit , qtix in aliquo aiitore le¬
git , aut quod relatum illi fu t. Cordo iam fuprii
citato cotra conuntatorem eius [aut Ci mavis an¬
notatorem} a dextris Itare videtur ,ficut& con¬
tra Bellonium Turnerus part. i. dum infit : Mi¬
ratur Bellonius,airdcre quemquam affirmare, A
garictimnafci in aliis arboribus, quam in Lari¬
ce, fed admiratio eius rudus admiranda, cum
probati inveniantur autores, qui prodiderunt
in aliis rcliniLi is polfe rcperiri.quod magno vx-
nitnmi in Italia , Gallia, Germania , tum etiam
m Angi ia. Sed^nglimei li in Norvegia propin¬
quam navigarent , tum Agaricum , tum Lari¬
gnam abunde pollent magis tolerabili ipretio im¬
portare. Difcant prius Laricem coguo Icere , A-
garicum cbfacilids agnolcent : Fungi i nitar in
juglandibus, non in ranns , fed caudice , colli¬
gendum autumo ficcitatem maturitatem ade¬
ptum. Quod Vere & Aeftate colligitur , nili fit
anni prxieriti, tum corpori humano inlalubre
elt, neque fine colligentis periculo decerpitur:
eft-er.im tum temporis aqua plenum , qua? ubi
effluit , vapore noxio caput tentat. Atque ut
aquofum immaturumque Agaricum infalubre
e id ,ica biennio antiquius nullius elt pretii.

Co tuitum naffcra lententia elt omnia ea qua: Ta-
gaut. de Agarico literis contignavit, indefello !e-
ctoii proponere. Agarici , inquit intectam Dio-
(coridcs atque ambiguam fentendam protulit.
Plinio , cui magis hac in re adharrendnm , ve¬
re Fungus elt. M lue mari attribuit, dicitque
mali Agarici notura die , fi in cop.fra&is luis ( vt
eius verbis utar ) habeat velud fila nervorum. Il-
liufquefententiam noftri omnes feplafiarii , tan-
quamveriflimam, approbant. Aetio tamen A-
garicum prxftantuis eft, quod peftincs re&os
habet. Paulus conlulic, eligendum elfe albiffi-
mum , quod facillime frangatur , nec lit valde
tjgnofum , aut perforatum. Noftri quoque
Pharmacopola? unum bonitatis indicium elfe af¬
firmant in Agarico , cftm eft friabile : fteu, quod
aiunt, quando f icatur, pulverifatur facile. Dio-
fcorides tamen infimum illud Agaricum elfe di¬
cit, quod friabile eft. Non eft radix Agaricum,
rametli Galenus illud radicem appellet , fungus
autem potius dicendu eft , qni ad, radices multa¬
rum divcrlarum arborum nafcitur , non quidem
xca albus, autpolitus, ut inOfficinis cernitur,
fed cornee poenis quodam coopertus , quo vete¬
rinarii , mulo-Medici dicti, pberumque utuntur,
ex eo Clyfteres pro irritandis jmuentorum feci¬
bus parantes. Optimus liodie ex Africa affer-
Tom. I. - -

tur , ex Allobrogibus veto non ica bonus afpor-
tattir,quo univerla Gallia,acltalia vtuntur. Aga- AZ**“**t \
ricus tandem foemina, aDiofcoride deferiptus, .
intus redtas pectinum modo venas, & divifiones '° C'
habens procul dubio pellimus judicandus eft,
qua de re in ifto textu mendam effe aliquando
fum fufpicatus , fiquide qu^mafculo pefsimo de-
betur,Diofcorides fcemina: , Agarico optimo tri- Errf ,K
bui t. Fudni n a,i n qui t“Sy Iviii s,re cti s venaru difeum D'^c'
fibus fracta cbftat, qui denti u murinorum veftigia
in cafco duro reprxlentent. Eadem levior , ra¬
rior. Mas vero in fra&uris filofus , nervorum
modo, gravis , denfus. Hac Sylv. de comp.
med.lib.i. qui in Pharmacopcea hxc addit. A- De Ag.tn-
garici 2fo<pai>tU , fuperficies , leu facies /umma,
leu cum Mefuc pars fu perior , quamvis tota un¬
dique fuperficies inteliigi polsit , qux tamen pro
litu in arbore vari i eft. Agarici, inquam, pars
fu perior , uti a Mefiie retftifsrme dicitur' poaor Agam»
videtur, quia magis aerea , & ob id levior, ac partes.
rarior : cum aereum ob infitam levitatem fur-
fttm feratur , ut in eodem terrenum k aqueum
deorfum ; fi vc autem ea pars fuperiorfola , live
etiam tota eius fuperficies optima eft, non eft
nobis purgantibus Agaricum excidenda & abji¬
cienda quorundam more. Nec ita fuperficiem
intellige , ut fola vehit cuticula' lit utilis : fed illa?
partes qua? lubfunt , qiibipfi optima: funt pro¬
piores, co meliores. HxcSylvms.

De iildem autem hxc funt uerba Monachorum. Agaricm
Plinius etiam fcripfit Agaricum effc odoratum, au odor.*.
poteftelTd, quod loquaturde recenti, quod 'ali- ltli-
quo modo putamus habere odorem, quoniam m
Cicco nullus fentitur odor. Caveant omnino aro- F itandum
matarii a nigro Agarico , five mafculino,fi Ve nigram A-
fceminino (quoniam m Diofc. lib. r,. teftatur) ganeum.
ftrargulationcs facit. Prxterca funt nonnulli
male declarantes quxdam verba Antoris noftri,
in dicto cap. de Agarico. Hxc videlicet. Et me-
liorpars totius corporis eius eft fuperior pars A- superior
garici, que nafaturin fu peti ore parte ipliusarbo- pars.
ris, & non prope radices. Quod quide, non fo-
Idm Author non dixit ,ied nunquam excogitavit.

Author enim pro fu per i ori Agarici parte ,mtelli
git illam, qua; protenditur , & elongatur ab ipfiv
arbore * quia illa , qua; tangit arborem , eft tam¬
quam radix ipfius Agarici. Ecficut radix intelli-
giturinferior pars cumlcunque planta;, ifa&in
Agarico, Mulco, & limilibusedadepcndentibus.

Pars vero qua; arbori coniungitur femper infe¬
rior judicatur. Vnde tk in fcqucntibus verbis,
ipfe Author declarat, cum dicit; Etftipes eius Sr)pe!' ^
noneftbonus, habensq-uafilcmitasligniputre-
fa6ti , ftipitem enim vocavit inferiorem partem
arbori adnafeentem.

Hic autem placet fubnedtere Rhythmos O-
thonis Cremoneniis de electione meliorum fim-
plicium.

Res frangi pr&fto,pretiofns Agarhu& efto-,

Candi diu & fpletUlens , libramine levequcpai-
dem .

Claudamus tandem cum Dodonam Hift. Gall.
qui d-)azr/J v in. Larice provenire ait , vocarique lin°ua-
Agaricum. Officinis Agaruus. Addit & pixeter- rum»
ea ex Democrito qtnbnldam Medicis medicamen
familia appellari foliturn , quia in omni tempore
&omni xtatetutb dari poflit: Gallis -Agat ic di¬
ci: ac Italos, Hifpanos ahasque nationes Grxcam
vocem imitari.

Sed quid ha;remus. Natales vilamus, quorum j0CUS)&
quidem aliqui ex jam didtis patent. Reftatinter Xcmpu^
alios, quem Phmus lib. Kr.tradif.Galliarum glam

Dclcifrus;

Pii», refi
euttyr.

PLANTARVM.

Audiamus nunc Galenum. Agarici radix, in¬

quit , hoc eft > qua tumeo irnafeitur, primo qui¬
dem guftu dulcis , led paulo pbft fubamara appa-
rec , & acrimonia quandam fpeciem temporis
1 i e*fl-

Ictero.

HISTOR1 AE

'-diferrfcomferevelrcftnifcra! ,vc alibi dicitur, ie-
<*pdum]maxime arbores Agar, cum ferunt. Her¬
molaus feribit in regione rec , „ acrmlunl.t . . . r—

! fpatio inducit, levi^ue Jfc.dboms ,,ft &
Agnam, fed Agana^be .<1. yet6 i: conflftcntia laxa. Ex quibus omnibus mamfe-

P° piolomlo qui Agarum & vrbem & amnem j ftum eft , fiquidem qu* lupernis dicfta funt me-
CX Ptolom q Sjj tiamex Appiano j minerimus.quodmtdicamcntumhoccompoli-

,n Sarmat, a vocar, tradit atque cua, PP^ j ^ eft>cx fl?bftamia a&el , & terrea i cal, itate

Alexandrino qui g Y 5 referc, S extenuata. Porro minimum habet efferri* a-

“* q»C*. Hac ratione & d gerendi vim habet, &

propter quod M.thndaHse P ^ ^ ^ j craffituilinem incidendi , tum mfarftus v.fcerum
Hxc Hermolaus. -g • f-qi;afrcnuen- ! expurgandi: proinde regio morbo laborantes (a-
& ASroFerranenfinafmur,& ^ G’“d ^ j na?jC|rquequiabirfar£hi iccoris laborant Iu-

* vat & morbo comuial, obnoxios eadem ficula

Verum au, em ,ifCiciir -etiam ex cate : tum rigores per circuitum recurrentes, ex

crafs.s amjfcofj humoribus natos fanat. Iu -
Galatia, cVC,!i n ‘ £ ctiam Agancum nalci vat & morfos i beftiis frigore laedentibus , aut
A enet, as. lnatu maxime ,imb etiam in compun&os ,tum fons m affefta parte impofi-

certumcft.inDc ph.natu ’llanciffimum tum , tum i, tA in corpus fumptum pondere

Alp.bus Germamie. Agarum , P ybif drachro* vn.us, cum v, no diluto. Eli Scpurga-

habeturm Tridentims m ^ ^ ^ P j tonum Vires habe r Agaricum acriter laxan-

&verenofis morfibus & potibus refiften-

- „ . .i- .... _ «,

yi ganeum
Quercus efi
amarum-

Viies.

Dofis.

Djfcn/e-
rt a.

Iftphritis.

Tabes.

Rsittus ,
eius.

/f chias.

febres.

Dofis.

Venenum.

habeturin niutuu»» .

luis Matth. manibus divulfic adafla fecuucula.

In his & reliquis Italia: locis, quod equ, dem vi¬
derit foli tantt.m Laricunnafcmir Iampudem
autem def, c ex iis loc,s(ex qu.bus Fuchfius u.ct)
importari . vt reflantur mercatores & Pharmaco-
pcei. Sed omne fere Agaricum , quod Venetus
venditur, parrm ex Tndentin.s montibus, m
quibus funi filvte Lancibus refert* , partim ex a-
Jro Vultureno ,& aliis finitimis locis, parcunex
Norico traflu defertur. Monachi, veto in
Mefuem produnt, in Italia, fc. :l.in Alpr usatque

Apenninis montibus, nonmodicumcollig, Aga¬
ricum. Anguillara tradit Agancum nalci >n

multis arborum generibus: Ommum vero opti¬
mum in Larice, vtin AgrtteVnuh videri poflic.
Atque id quod in aliis natatur arboribus , m-
lui valere in medico vfu, fed quoflameo vti r.d
excitandum ignem. In montibus tandem et, a
Allobrogfi quofdam in Quercu & Larice legiffe
audivit 'du Choul. Sed quod Agancum illud
verum non fic , apparet ex eo , quod neque vim
purmnd h beat, nec fit amarum.

Sed quid commodi nobis a loco , m S: vires
quoque nobis conflarent. Vim igitur habet
ad ft“‘ nuendi & calefaciendi, efhcacem ad cormi-
na.dccrudit.it. s.ruptaque &cafus , duorum obo¬
lorum pondere datum, non febrientibus ex vino
mullo : Febrientibus ex aqua ruulfa.Datur U He-
paticis & anhelofis, di m morbo regio, & dylen-
ter cis.dc ncphriticis,& in vrin* difficultate, Scin
vtcri ftranculatUj&in viti.no colore, drach. pon
dere. Tabidis autem cum palfo: fplemciscum a
ccto mullo : Stomachicis ita vt eft manditur ac
. devoratur, nullo infuperl.quore abforpto. Simi¬
liter etiam acidum nudantibus. Siftit dc (angui
nis reieiftiones.tnum obolorum pondere cunr a-
qua lrimptum. Facit quoque ad coxendicum &
articulorum dolores ,& comitialem morbum , fi
pari pondere cum aceto mulfo fumatur. Ducit de
menfes, fiefosminis vtero inflatis par pondus vo¬
liter datur. Solvit etiam rigorem, fi ante accei-
fionem febris detur. Purgat alvum drachma: v-
nius.aut duarum pondere potum cum aqua mul-
fa. Eft & Antidotum lethafcum medicamento-
rum, fi cum vino diluto drach. pondere fuma¬
tur. Qui n & ad reptilium plagas ac morius, trium
obolorum pondere cum vino potum auxiliatur.
Eunfumma ad omnes internas affectiones con-

Purgat.

Dofis'. '

Incidit. 1

tcs,fic& ventrem purgat aliquatenus «5c chole¬
ram <Sc phlegma deponit: ideo nec dolorem,
nec vomicum iacic. Purgat Phlegma & Chole¬
ram , led mediocricer. Dabis drach. cum meli¬
crato , vel oxyraclite. Eft autem caco-ftoma-
thum,& quia leve eft , fuperiora petit. Sic autem Sftfenor4
albifsimu, 8c friabile, & non valde lignofum, nc_ pent.
que robuftum. fulgat Choleram , purgat fple-
ncm. Per os datum provocat fudores Dcco- s.iinh
dii nem Agarici, ii quis biberit, qui habet do-
lorem antiquum capiris.ianabitur. Hac ille va- Otltre»- t
riisin locis , in quibus & alia videre I cet , vipo-f"*' 1
te: Decodtioncm Agarici Cerebri dc Hcpatisa:-
gritudmibus conduccrc : Eledluanum etiam A- EUa^i»
garicididlum ,&c. TUt’

Deguftemus & ifla , q”* ab ^gineta lib.7.cap.
memori* rehdti funt. Agaricum , ait , radix , eft
appendix d trunco exorta, compage laxa ,cx ae¬
rea ac terrea fubftantia compoiira , vim habens
difcuifonam & (Lftonam eriliorum humorum,

& obturationes in vifcenbus maxime repur¬
gat. Agaricum iimilem Colocynthidi vim na-
bet,tarcle quidem operans, non autem valde fto-
macho noxium. Datur critum duarum drach¬
marum pondere , cum aqua mulia. Sit autem al-
biffimum, 5c maxime friabile, & non ita ligno - Dtltllm. i
fum.ncquc corrofum. Agaricum Plinio teffc,
porum obolis tribusin vini veteris cyatho vno.

Lieni medetur. Idem diebus 7. in aceto mulfo
obolis duobus fumptum lienem confumere dici¬
tur. Cu nfanra Fccnugrsci .vefic* malis, con-

traque calculos , gravifsimis cruciatibus , auxilio

eft: Agavico quidem &netvus,qui Platys ap¬
pellatur- & hu nerctum dolor fanatur, obolis
tribusi v;r. etens cyatho vno poto : Renibus ;.

prod.ff : morbum regium oppugnat : Ifchiadi-
ens dolores . & ipina-fevat : Mcniium difficulta¬
tem cn.e iid.it. Phrhificis potum duobus obolis I

in p .iloc: fdi cit. Crapul m difeutit, poft cibos
in aqua i lida poturn.

Mefkes h*c annotat : Calidusefl: Agaricusot -TcmfaM
dinc primo, ficcus fecundo , conftitque fubftan-
tia duplici , aera (iiperfitiaria, dulci primo gufta-
tu percepta : & terrea llyptica , led tenui ob
vincentem in hac igneam fuhftantiam, amaritudi¬
nis effearicem , quibus incidit , tenuat > terget.

i o /1 1:1. _ . H , r A /Tt i-n r mirffaf

Dofis.

Lien. i

VeficA

Eunfumma ad omnes internas affectiones co^ , „^,,5 ffip!|tj puI.|at.

venit, h ad vires & xtatem detur, alus cu q , cmeraffam .lentam, putrem,&bi-

qua mulla. HaecDtolc.lib.j. cap.i. j miilcu-

LIBER IX-

mufctilis.fcnfoms, fpma dorfi, thorace pulmone
ventriculo, hepate, liene, renibus, vtero,& iuttu-
ris. Oh h xctuedicamemumfimilut Democrito eft
diftum , quod ad omnes omnium partium inter-
.TcphttUl- narum affe&iones, pracipue Cephalalgiam ve-
, '~1;ekr, „ terern. Epilepfiam , Vertiginem , Maniam , Me-
i 'vr^trum iancholiam,&altos cerebri ac nervorum affedtus,
\\giaiu. e.tlam cllH1 tumore coniundos : Allhma item &
Ipirandi difficultatem , & thoracis aut pulmonis
ulceraiad affedus ventriculi, & vaforum aliorum:
\pZrns. fd I^emm> hydropem , lienis duritiem , & do-
i «bftrttlUo- 'ol'em, ac tumorem , tum ipfius , tum hepatis, eri
renum, & reliquos morbos obllrudiom /ucce-
dentes- 1 Vrinam quoque movet, ac menfes.vte-
'7 rumqucrepurgat.Cutis colorem Horidumreddit,
'pmhiaj. umbr.cos necat, llchiadi & exterorum articu

271

7 — a — ■ — v.^ cu-tuuiuin ji ne il¬
lorum doloribus confert, & febribus diuturnis
cx materia vana natis, cafquc ad typum aliquem
reducit, pnefertim potus cum idoneis illi mate-
Wccr* U- nx alus medicamentis. Viicera reddit imbecilla,
I »• ob id tergentibus inifcetur , ne in ea virtus eius
altius penetret. Tarda quoque & imbecilliter
vacuat. Nifi cum tertia parte (alis gemms , &
Manna cogatur. Per fc tame eide fal uber dicitur
lmu/us. ob /llbftanc,a,m Edulcem, & ftypticam , legitima
portione m illam. Humain vero mulsa & vires,
r hifc/. & celeritatem addit. Haly autem ex Agarici par¬
te una, Liguftici, vel Dauci , parce fexta , falis
gemma; parte quarta , cum Polypodii recentis
mucagine trochifcos virtutis mira; facit , quando
efc co opus. ludius oxymelite fcillmco vire s
eius auget. Galenus pulverem eius vino (cui
infufum eft Zingiber ) macerat & cogit in trochi-
Jcos efficaces multum. Corticem & trituram
\&'* mediocrem luftinet. Datur pulvis i drach. i. ad
’ ’>■ In Dec°a° >'«& datur i, j. ad v. fervaturque
annos quatuor. Hxc Mefucs.

Si, inquit Rondeletius. cap.4. Iib. 2. dc pon-
deribus,pituita tertuis cyacuadalit, /hfficiet Aga-
iici drach. j. iuli in partibus multiim remotis po-
lluht- Ad pituitae ver&Vifcid* & cralfx purga¬
tionem , drachma una & lemis, vel dux (umendi
erunt , additis granis. aliquot Zingiberis , vel (alis
gemmi, vel caftorei. Quin etiam ftoraacho lo-
lutis. Ut cibi tenax non /it, & acida ruSancibus
manditur, & fine humore devoratur. Nobis om-
mbus naufeabundus eft, fortalTe quia deterior
nunc cx Alpibus G illicis & noftro Delphinatu
adfertur.quiin quem M fioribus mittebat Aearia
Sarnuaacrcgio ( a qua illi nomen) & Galatia", &
Cilicia. 1 onticus Andromache iuniori probatur.

'"a"- Comg.turvino.Zing.berc.Caryophyllis , nuce

molchata , vel alus ftomachicrs Servatur annis
quinque integer , pracipue cum Dauco , I.iby-
IriW» lllCO ’ ^^P0*0- Non foliim autem furaitur.led
etiam fons admovetur, vt Gal. docet lib. fimpl.
Et hne l'ib. 10. * ’

uicus Habentibus,inquir. Montanus dc compof. med
yntC~ vi(cera debilia, aut fubicclis colico dolori. Aen¬
eum exhibituri, ipfum infundimus, utabinfufio-
ne vim purgandi habeamus , & fubftantiam tan-
quam periculofamreiiciamus , ne imbecillis i nce-
ftims adhxreat, & tormim excitet, ut frequen¬
ter ficere iolct , cum alioquin ob levitatem rari-
tatemque fux fubftantia: facile adhxreat, &ad e-
vulfronem pertinax frt.

l,C07“m Pjfnque, aitCroncmb.de comp. med. omnes
e”_ ^dici, atque Seplafrarij in Agarico infunden-
uone. Pcccant, dum per rarum pilofum , ffve fe-
taceum pannum bene fortiter exprimunt , ita
‘mentes (ipe ipfius Agarici portiunculx aliquot vnii
ms. «anfiniteancur , qua: quam vehementes torfio-

nes&punaionesininteftinisconritent , multi

intolerabili dolore experiuntur: neque tamen
unus mali cauiam agnofeere Medici quidam pol-
uint, ac multo minus corrigere.

Nos junioribus Medicis confulimus , ut non Horftii opi-
facile m potione & clyftere prxfcribant Avari-”'0 nont1*-
cum, quod Horfrius fecit in dyfenteria ; confide-"'-
ratis quxfcribit Montanus.

Vtuntur autem baextate Agarico infe (Stores,
quj rnos olim ignorabatur. r^.

Trochifci Agarici traduntur fupra in loco ex
1 lefuecitato. Hic vero (iibncdlenda, qua; Ama-

rin ciiro r\..:. : — * 1 Correfho

s.n.uuajtJ Ud. aUllu-

tus arca eos ait. Quia, inquit, Avarico acrimonia CJ™&
pauca eft , ideo fapientifflmi, quum ex illo paftil- tnc™

los nar.inr ~7i . .1 /->■ .. f

f- £ uu,u‘‘) CA litu prfltll- ;

ns paiant , Zingiber , .vel Cinnamomum, aut
Cafiiam , cum fale gemma; & oxymditedlli ad¬
jungunt, ut acrimonia parva a natura ilii data,
prxdidtis acribus medreametis fortior evadat , &
confcquenter potcntiuscraffa incidat & educar.

Sed in iis paftillis , fr ve trochileis admonendum, introchif ii

Phaimacopolas omnes illos paratdsin fuishalu- ‘le ASartC0
re pyxidibus, vcquumi Mcdicisdefcriptumfr^, ;

ex erochiVcorimi de Agarico, illice, ad eas , nulla rXw"
lnrerpofua mora, confugiant, panimq; alioquin tur.
animadvertere Medicos , in iis trochifcis vires
Agaiici deperditas effe , quia ficcitate acquifita
fubtiliores particula: , quibus opuspcrfici lolet,
evanuerunt, manentibus craffis, & terrefftibus:

& ea dc cauta, Medici prudentiores, &: qui rerum
cuiam habent, nunquam Agaricum , nifi no vi¬
ter in pafta paratum xgrotis prxbent , fcientcs
trochdeatum illum vires fuas omnino amifrffe.

Proinde caveant Medici deinceps, ne fuis qgro- CaMtt°-
tant bus tr.othifcaium itlum prxbeant Agari¬
cum, imo Pharmacopolas, vt ab iffri ablline-
ant compofrtione, moneant, ptudentids mul¬
to faduros , fr quoties Agarico vti opus fue-
!X, de novo, ut diximus conficiant , & inpa-
fram redigant. Sice: im me lius operabitur , imb
ii in pe ffam , eo modo quo Pilularum matfa, redi¬
gatur, longiori tempore , quam forma trochi-
fcorum tervabitur , nec ita celeriter fuas amittet
vires. Nunc vero rem tetigiffe fufficic.

Cancrum de Agarico Aug. Ferrerium audire
ne pigeat ttqdiofum. Convenit enim ca , qux
magri vel commodi, vel incommodi caufa frint ,

paulo fu frus tradare, ut ita veritas clari iis tltx-

cefcat , tk. argrotis melius tandem profpiaatur,

Mcdiciquc autoritati confrilatur.

Poffhabitis Elatem , Turpeti, Ricini, Euphorbi j,
acrium que aliorum prxparationibus, Agarico ad Pitutt*.
pituita: purgationem paffiin vtuntur A^tdici, ctfi
Diofr.Gal. & Avicenna adftringens eRc dicant,

In Agarico adhibendis errant , qui per Zingibe-
ris additionem vorticum prohiberi putant Nam remitum
ad flatulentiam caffigandam id quidem prodelfe accerfu.
potent: ad oris ventriculi adllridliohem plane ni-
hil. Quod cxPrafticis nonnulli anim.dvcrccn- ’g'
tcSjZingiberaddi dicunr.vt tenuitate lui Agari-
cuna penetrare faciat, Soncifione, ad pituita: craf- tur.
I.vedueftionem juvet : neque in tenuiore pituita
eo opus efte. Videant ergo quam longe a ficopo 4t*riau
aberrent,qui Agaricum cum vino infufionis Zin-
giberis trochilearum ,vt nauleam vitent, eligunt. ZmnZri.
Sed ajuntfe trochiftatum illud in oxymelIire,vel
meile rofato ideb infundere. Quod eft, ac fi di-
cercnt , fe euorem errore tueri. Neque enim Emr y.
Oxymelite , neque meile rofato ventriculus J
fubvci frone liberatur: imo inter vomitoria Oxy-
mel etiam numeratur. Refpond^it verbfehoc
j (altem efficere, ut Agarici fubftantia , in qua no-
1 xia yis manec non prepinetiu; fed tantum li.

" Z 4 "

Inftjto.

Agaricum
trochi/ca-
tstm > tn in-
de-

brim efl

Stupi ditas

T rocbifcati
dejcriprio.

^ historiae plantarvm.

xraor.in quo per.nfufionem purgatoria facultas I Agaricum officinarum .vereri! Acarico molcllim.
Lient. Se.1 fi hoc moliuntur, cur puram Agari- atque in purgando tmbcailms «fle : qua de causa
cum non affiimunt , qu d cum Zrngib. Galang. & maiori copta dan debet : Subttapu* en.m drach-
Sale gemmeo infundant; fic enim majorem habe¬
bunt vim purgatoriam, quat in rrochifcato per
' macerationemdiminuta.in mfulione iterum no¬
vam al terationem, ac diminuti on em patitur. Vn-

de,ncc immerito miratur eos Augcmis tam ftupi-
dos cllc ;vt trochifcati tnfulionem valentlorem
clfe putent infuftone fimpUfcis Se puri.

Tr.-chiicatt autem Agaricidna; habentur prae¬
cipue deferiptiones, qms examinare decet. Pri¬
ma cftMefux,ei vino infofionis Zingiberis , in

aiq«V 111 pui^lliuu ItllLA-UlUim V ttc. .
maiori Copia dari debet : SubffcaJptix enim drach¬
ma: duaz vix fatisfaciunt : ac in infufione drach-
mx tres nihil tere agunt , fi 1 jlum ac cura alio¬
rum catharticoru additionem (apponatur. Quod
cum experimentis didicerint jud.cabunc etiam
trochifcati maiorem dofim parandam.

Dtpt'

LARICIS RESINA.

Sitfiphtior

Simplici
e't lo¬
tione medi¬
camenta
cirbilitan-
tur.

Ab J gan¬
eo i rochi,'-
cato abjh •
nuit Mt-
fues.

Agartc,

Jubfiantta

Troch{ca-
tum tri¬
tum.

Infufio.

Trocbifc

magu inci¬
dit.

Dufiex
probando¬
rum medi¬
cam et orum

lllcl Cli niuuo-jc.. . . . — O .

quo fic pe maceretur pulvis Aguici , vt infrena¬
tam vim Zingiberis exjugat. Sed agnofcerCnc
p reparatores .ifti , Ii confidcrarcnt , fic nihd aliud
cum nova infufione agere, qu&m id quod jam in-
fiufum ac macerarum eil , iterum macerare ac in¬
fundere , debilitata femper medicamenti natura,
vt vix in vltima infuftone purgito rix facultatis
quicqttam relinquatur. Alteram verb fi mph-

dorem defttiptioncm nfficinr habent , quam ad
Mefoem referunt. Conflat autem pulvere Aga-
nci in vino infufionis Zingiberis fimpliciter , &
non fepe temperato. & cum vino ipfo in riochif-
cosrcdacfo : quo padfco quisetiam negabit Aga-

cei vim remiiti,cumlimplicilotione medicamen¬
ti omnia debil.tati contingat , vt ex Galeno &
Mefue confiat.

Trochi fcatum (an e in infuftonem adhibitum,
nec apud Mefuem nec apud Avicennam, neque
aptld ahos metiri alicuius sutores legitur. Quin-
imb Mefites ipte Agatico puro , nunc ttito (olunt,
nunc infufo ,aut decoclo , addito tantum aliquo
infrenante vius fuit : ac, ipium multiplici tnfufto-
ne, aut intufione & decoctione Aniniambispci-
detc tradidit: Et fi eius meminit, id tantum exa-
liotum fententia fecit : crlm (e non multum pro¬
bare illius vfum fatis pftenderit vfnrpationc nul¬
la. Et certe debilitato admodum Agtr.co qui
vtuntur , quem purgationis (uo.viHi n (perate
poirunt;

Agarici autem verus vius efthic. Sub flanti. tti
eius tritam dato, caftigatam tamen modo jam di¬
do, quo naufea & flatus mitigentur. At fi mitras
ipfum optareris, trochilearum exhibeto ,& quod
Lmachum roboret, & modice adlbingat,addi-
to ■ nam, vti didum, neque zingibere , neque vi¬
no vomitus arceri poteft. Tritum tamen hoc da-
bis. necdum infufum , aut decoduui, necum Icio-
lts illis erres. Si ,quod plterique faciunt, medica¬
men tifubftantiam lufpcftam habeas, & infufio-
nem vt delicatiorem, fic (alubtiorem exiftimes.in-
funde purum Agaricum in Oxymelite fimplici,
vel Sevllitico.vcfin Vino, aliove convenienti li¬
quore', cum zingibere. Mentha, catcrisqueinft*-
lumihus. S. cui (vt fit) lafcivri» placeat , trochii-

cato vti licebit iterum macerato, ac jnfufo,autde-
co&o : fi d incidendi magis , quam purgandi gra-
tia.nifi debeatis & mollibus naturis apparetur,
yix enim levis inde fequitur pituitofi humoris
expurgatio , nili qui allumpfcrir.v alde luorica al¬
vo fit. Quod pr babit , qui hilum nec exteris
permixtum dederit. Duplex cft enim probando¬
rum medicamentorum modus.Vnus,cum (olam,
ncc aliis cathatticis adiunfium datur, vt pro¬
pria eius facultas exploretur. Alter , cum per¬
matura exhibetur, vtqud cum canens efficiat,
intel! gatur. Sed quid opus cfl pnrfcnbcre m
decoctis Agatici trochi Ic.aa in panno iigati drach.
ii.iij.iv. curo Agatici puri fubftantia convenire
videatur : Commonendi autem funt Tyrones,

Resimam fundit Larix liquidam , nun- Dofcri-
quam duvcfcentem , liquidi mellis confi- P"o.
ftcn.ia , colore flavam , nonnunquam etiam vi-
cream ,6c tranf parentem , guftu plufquamama-

La- l

Ll k. III 1 , W ua.i.odi -

rcficemem, mediocriter acrem, tenuem & odora¬
ram , qua: hodie non tantum pro Terebinthina
in ufium recepta elt, verum etiam foloTerebm-
tliinxcognomento cognita , quamvis iquibufi
dam Italis etiam PdKAirum & Lachrymum , id eft , Largarum:
Lachryma appelletur. E' Gallia [in Cornvirio Lachry-
G-:a :co i&KAlitts male, ut puto, &bene in La-
tin. verfione Gallia] 8c Alpibus Germania: pro¬
venit , eopiofifiima autem circa Salczburgum
colligitur. Ad hxc in Silelix,Moravixc]ue mon¬
tibus, in finibus Bohcmix, Lancea hxc [£arica] Refm
incolis vernacula voce vocatur. Vfiurpat hanc r,ce*-
Cornariusin Polyarchio qiedicamcnto,ex Galc-
node Acopis traclantc, qui Lariceam Terebin¬
thi na paulo calidiorem elle dicit. Et non du-
biumieft Laricis Relinam hodie etiam ad veram
Terebinthinam admixtam reperiri. Nec de¬
fiunt, qui in totum Laricis Relinam clTe volunt,
quam pro Terebinthina Officina: habent : Prx- Terelin-
fertimciYn idc confirmare videatur Matthiolus , thma-
qui ex Larice pr^firantiiTima manare Relinam te-
itatur," qur falso Officinis Terebinthina voca¬
tur. Fuchfi de compof. med. ficribit, Pharma-
cop osos hinc lefeitimafTercbinthinxvicefiubfH' Fuchf. er-
tuere, fed hac in re f.llitur. Tridenrini verb, ac ror.
etiam qui iis contermini fune , vernaculo fier-
raonc Larga appellant, deflexa a Larice , appella¬
tione.

Longo terebro Larici? caudicem ad medullam ColligedJ
ulquc Rtr Aelia te m perforant, & inde manan- modus,
tem Refin am vafirulis quibufdam e Piceo cortice
paratis excipiunt, quam fplcndidiorem juven¬
culi , turbidiorem verb annofix mittunt arbo-

res. t / N’

Laricis refina , grxee Lar. u j

Rejhnt lancea , & Larigna Offic. Terebinthina non a
fine errore. Germ. aut Cerbcntljin.

Veltkuchenfes Rhetorum , nonnullique alii
(Bloric vocant. Angi, veto (Tomoh/ (Turpeminc.

Narravit Turneio Nobilis Rhetus Antonius ^esdcv~]
TraverfiiSjapudquemquxrendisin Alpibus pia- ‘ j
us deficffiis diverterat, lignate res eius provincia,
lalubritatis Larigna cor- fici os ubi in eius magnam
copiam inciderunt, liberaliter bibere, adeoque Ebrietas a 1
ebrios reddi , ac vino genejofo multo bibito, t0*"- ; |

Multi Larignam hodie ad calculum & morbos re- Ca cu |

iviuitl Larignam uuuic .i'-* muuiuu. ^

nnm utiliter ufiurpant. Eadem tcfle Porta) regio IpperUJm |

morbo occurrit , fi cerea fit. Felix Plateius ad , f

moroo occurrit , u tciu m. i gua x <

febres continuas Lariceam [Refinam] priuscufn D:JJolcJtni\
vitello ovi diflolutam ,in clifleribus prxfaibit, rano,
qua prae exteris ftimuiat. Per Lariceam a ititem exi-

qtiit pio. IV. 1 1 J IL.WIV.I.UV.. » - -

ftimamus in telhgi Refinam , quod vocabulum in¬
curia Typographi forte omillum. Ait idem : ex

LUl,<i A/rw6 r .7 . , | I

Terebinthina veteres pilulas exhibuerunt, loc<
Pilul. Rufi : cuius loco fi illa defit , nos Refinam
Lariceam xque utilem ,.cum egregie purget, fiub-

ili-

Dilutum.
j PrftiS,

’ Majf*
Ipilu/rs.

LIBER i X-

Ai t nere pofTumus. Diiutum c Terebinthina, vel J — -
Laricea cum vitello ovi , & aq. Cardui benedicti i
pro ^a<^um> tempore peftis egregie purgat. Fit etiam
Mada pilularum e Therebinthina ii Pharmaco-
pccjs peritis , fi decoquatur cum aqua , ne adura¬
tur, donec gutta fupra lapidem cadens, non ad-
hireat. Eademque malfa reducitur in pulverem,
d piftillo leviter teratur. Ac li in terram cadat,
in pulverem redigitur, & ceu vitrum frangitur.

Lubet priterea modum eliciendi i piri tum Tere¬
binthina:, Pharmacia: ftudiofis exhibere : Ex aliis
enim & Refinis , & gummi, fpiritum non ita

£

DE CEDRO

A NTI QVORVM

lentenda:.
Cap. XIV.

QVamquam non minus 'multi quam inge¬
nioli, vt de om:'.ibus, lic & de Cedro tracta-
nnt ; aixamen hoc deterrere nos non valet , nc,
qua: dc hac longa obfervatione , e Gricorum,
Litinonimque authorum feriptis nobis comper-

Modut eli- candidum, & ladeum extrahes : Capies igitur • tafunt, hic perfetibamus.

tendi

Spiritum.

Oleum.

'Icent.

Terebinthina: quantum voles, indes refrigerato- j
riocum aq. frigida: 1. q. ut fex digitos /uperemi-
neat, extrahes fpiritum, qui aqua: innatabit, quem
pci infundibulum fecernes. Ac fi velis, quod
in fundo refrigeratorii remanebit, leparabis ab
aqua, & cum retorta , una cum arena addita , eli

)cfcriprio

E!t hic, inquit Theophraflus , ex perpetua Perpetuo
fronde virentibus una, qua: apti (fima quoque ^tref-
navibus, quaque, qui Syriam, Phceniccmque in¬
colunt , utuntur. Maceries natura humorem
emittit , vt omnium quibus olcofus cft humor.

_ | Quapropter flatui ex Cedri ligno , ac quibus fic ^1‘^c/ctn-

_ | pinguedinis aliquid inefi:, interdum, prarfertim ,/0.
mum. Spiritus vero gutta: 10. cum aq.Ono- } veroauffcrino humedoque ccelo fudant , quod
;pialn / - i i / prodigiinriveloflentumellciilsb creditur. Mate- Materies.

ries autem vnaquiquepro loci natura ( vt etiam
prius retulimus ) fuam obtinet diffe rentiam.Nam
quibufdam in locis Cedrus miranda alltlrgic, vt £-edru* Sy-
viderein Syria licet, vbi Cedri in montibus, cum ri*caatlmt'
longitudine, tum craflitudine prxflanti/fimi cx- gnitufanis
eunt: adeoque craflefcunt, ut lint , quas ulna:
hominum quatuor, vel etiam plure nequeant
ample di : addunc , his ampliores,pulchriorefque

'p intus do- Oleum flavum ad ulcera lananda accommo-

r. datifli _ _

aUhIus. nidis vel aha appropriata, fiimpta: calculoiis pro-
fune.

LARICVS MVSCVS.

TOtus citrino colore nitet , peramoeno : ab
arboreo vulgari haud multum diverfus : va-

vfernuta -
urturn,

rie divaricatus inque profunda fegmentadivifus, j i - - -

donec in minima fatifeat. Hoc peculiare habet, 1 rcPenr' In hortis. -Ceterum folia fune Cedro rara Folsa.
quod cotus fic rugofus, odore latis vehementi , ! extremitate pungentia. Taxus qua: in Aica-
Sapor, qualis fere Agarico. Adeo autem celeri- • dia nafeitur , ligno conflat nigro , aut puniceo:
ter cerebrum ferit, ut non foliirn pulvis qui eo jj qua: autem in (da , flavo , & Cedro fimili , prop

attrito decidit infufflatione per nares attradus, S cer quod vendentes fraudare dicuntur :tanquam
verum etiam prxdidus vehemens odor flernu- 1 ^e^ruin vmundent. Cedrum autem quidam

tationem valide ciere potis fit, utipfimet fumus
experti.

Ex Valefia attulit Cl. D. Platerus , nobifque
communicavit. Eleganter citrino cinefit colore,
vel in aqua maceratus, vel dentibus detritus.

Cedri

frefcripi:

CONIFERA N V X MINIMA.

SVnt nobis coni ex valerandi Dourez , olim
Pharmacopxi infignis repofitis plantis, parvi,
vncia bicuiores , dmiulio angufliores, hi fimilitu-
dmem aliquam h thent , cum Laricis conis, an au¬
tem in totum differant , affirmare non aufim , Se
an itas difemnen parat: Coni hi pediculos ha¬
bent craflos , incurvos, ita vt conipiciantur pen¬
dere frudus deorfum , & nutare : Pediculo ad

l' conibaiin adhxrenc foliola parva Picei, valde
brevia: Totus conus conflat fquamis tenuibus

, f quales in Laricis conis] latis, ifriatis, atquein-

ter Iquammas femen provenire foliaceum , vt in
Picea , v c 1 Abiete , apparet : tempus autem do¬
cebit an Lancis conus nondum maturus,, vela-
Iius alboris fit. Si non efl conus Laricis,£rit co¬
nifera: arboris mihi non noti. Scribit quidem
nusfjl- Lob. in Adverf.eflTe Pini filv. quandam , qui exi¬
lius, vihufque cometur, donetiirque nu¬
ce multo minore , & fere Larigna ,
cupio autem per fedalosexa-
minari an LobcTii ilia Pi-
i nus'huc, vel alio

referenda.

duplicem elle affirmant, alteram Lyciam, atteram dulten
Phamiceam [ «pow.w, ineptd Gaza punicam red- du'
dit, cur non more fuo fecutus Plinium, qui & phauicca*
ipfe Phceniceam convertit? ] Alii fimplicem di¬
cunt , falicct qui Idam incolunt : N; eam Ium- Iumperus
pero fimilem : Sed folio maxime diflat , quippe et,um Ce-
Cedio durum , acutum , fpinofiimque : Iunipero ‘* l'“s d,a'
mollius : Iumperoque Cedrus excelfior natci vi¬
detur. Citcrum alij nominibus minime di¬
vidunt , fcd ambas Cedros appellant , dillindio- Cedrus am-
| nis tamen gratia, hanc Cedrum , illam vero Oxy-
cedrum vocant. Ambi nodofi , alofx,& mate-
rii tortuofi : Iunipero fiquidem parva, fpiflaque
materies, ac brevi putrefeens cflmcifa fuerit, at Materies .
Cedro [ Oxicedro ] maxima ex parte corde refer¬
ta, & putredinem nullam fentiens : Vtrique me¬
dulla rubea , fed odorata quidem in Ccdro,ino-
doratavero in Iunipero : Frudus Cedro flavus, Frutlus,
magnitudine baccarum Myrti , odoratus, gutla-
tuque fuavis , Iunipero citer a quidem fimiiis,fed
niger, guiluque adilringcns , vt prae nimia acer¬
bitate , prope ingu flabilis fit: durat in annum,
ac cum alter fubnacus fuerit, pncedens deci¬
dit. At ut Arcades volunt , frudus finuil retinet
ternos , id efl trium annorum. Radices rari
corpore ambabus , atque per fuinma telluris dif-
perfi. Nafcuntur faxofis , & frigidis locis, Sc So- °CUS'
lumeiufmodi cjuirunt.

Pi.in. loquerts de arboribus Syri?, ait: Iuni¬
pero fimilem habent Phoenices & Cedrum mino- Cedri mi¬
nem. Duo eius gen*ta, Lycia & Phoenicia. Dif- noJes du*
ferunt folio. Nam qui durum, acutum fpmofum q '"“cedr
habet, Oxycedros vocatur, ramofa & nodis in- cedn m*-
fefla. Altera odore priflat.Frudum ferunt Myr- toresdtu.
ti magnitudine, dulcem 1'aporc. Et maioris Cedri
duo genera : Qui floret, frudum non fert. Frugi-

'274

HISTORIAE PLANTARVM.

Cuprfjf

C ■ relate.

Cedrus A
• .adia ar¬
bor.

\>V7P*

-nex.

f : ut no»

decidunt.

fera non floret, &in ea antecedentem frudum
occupat novus.Semen eiusCuprcffo fimile. Qui¬
dam Cedrei aten vocant. Ex hac Rcfinalauda-
ti/Iima. Materia: vero ipfi xternitas. Itaque
& fimulacra Deorum ex ea faditayerunt. Cc-
drmUs eft Romi in delubro Apollo Sofianus ,
Seleucia advedus. Cedro (Inulis in Arcadia eft
arbor : in Phrygia frutex vocatur. Montes
amat Cedrus, ut 6c exterx arbores, e quibus Re-
fina gignitur. Acftuofis hanc partibus natura de¬
derat , at in Lyciis , Phrygiifque montibus na-
fcitur. Huius folia non decidunt, qux capilla¬
ta funt & pungentia. Laudatiflima quidem Ce

-capti- drus , in Creta , Africa , & Syria , cuius ol

perundx materies , nec tineam , nec cariem

tdrtntn

Vjus ai

cadavera.

Cedrus
magna.
Cedrei a te.
Vires.

feniiunt. Primus fudor aqux modo fluit canali :
hoc in Syria Cedrium vocatur , cui tanta vis eft,
vt in Aegypto corporahominum defuniftorum
co pcrfjfa ferventur. Cedrus magna, quam Ce-
drelaten vocant , dat Picem , qux Cedria vo¬
catur, dentium doloribus vtilifsimam : Frangit
enim eos & extrahit: ac dolores fedat. Cedri fuc-
cus magni ad lumina vfus,humsq; fcobe ferpetes
fugari, certum eft. Cedrides, hoc eft, fructus
Cedri. Vide plura de viribus,

tavit fuper liguis a Cedro, qux eft in Libano,
vfquc ad Hy ifopum qux egreditur de pariete: &:
dilleruitdc iumcntis,&: volucribus, & reptilibus,

Scpifeibus. Prxcedebat enim fapientia eius fa-
ptentiam omnium Orientalium dc j£gyptiorum,
deerat (apientior eundis.

Comprehcdamus ergo cum D. Auguft. Lignum
Cedrinum, fpem in Deo firmiter habitantem,
qux altitudine cadum petat : non fimus lignum
elatum , nullum ferens frudum,;! Deo deponen¬
dum , fed humile & exaltandum.

Sed redeamus, vnde digredi fumus. Plinius Cedrus m*
deferiptione ( inquit Hermolaus) Cedrum maio- tor m
rem non Iuniperum demonftravit. De Cedro
Authores variant. Plinius notas Cedri confun¬
dit. Cedris nomine frucex in Phrygia pufilliis, Cedns.
fiondis xternx,arborefcensque nunqua,aTheo-
doro vocatus. Cedrula:hanc dc Cedriam aTheo- Cedrula.
phrafto dici puto, quatenus arbor eft, non qua-
tenus frutex :tunc enim Cedris eft, non Cedria: .

Cedria Thcophrafto differti Cedro, arborque
folio pungente, mucronibus perinde , vt Cedrus.
Hippocrates Cedri n Creticam, & Hederam Cre- Cedris Cr» •
ticam fceminarum incommodis auxiliari feribit, t,ca-
in vino ladeo ,id eft tepido : fic enim cenogala

P limus r

darg.

Cedrus
magna.
Cedi s a.
fructu Iu.
ntpert-
Cedndes.
Cedri ge¬
nera Uto-
Jcondt.

Cedrum arborem, ex qua Cedria appellata j interpretantur nonnulli. Cedreaiis Diana, ab
colligitur, magnam etiam elte ftatuitDioIc. lib.i. Orchomeniis ideo fic vocata fuic,vt Paufi 3n-

rhnio.

Cedri m
(acris ft-
gmpeatto.

Iujlus W
Cedrus
multipli¬
cabitur.
Limum be-

Ugnu im¬
putribile.
Cedro Je
conf rre.

Cedrus ex¬
altata.

Frustum vero producere velutilfiniperuin , ma¬
gnitudine Myrti baccx , rotundum: Ac Cedri¬
des vocari Cedri arboris frudus.

Cxfalpino videtur Diofcoridcs duo Cedri ge¬
nera ponere : magnam fcil. & parvam, quod
quamvis verba cius non exprimant in vulgatis
codicibus : in quodam tamen vetufto in hunc
modum repetitur. Cedrus arbor magna eft,
ex qua Picem colligunt qux Cedria vacatur: fru¬
ctum fert vt CuprcfTus : fed vtplurimu n maio¬
rem. Fertur tamen & altera Cedrus , parva, acu¬
leata , qux Iunipcri modo baccas parit Myrti
magnitudine, ac rotundas. Eidcmque Cxfalpino
in eandem fentenciam ire videtur Galenus, cum
ait, Cedrus fpecie duplex eft , altera fruticofa lu-
niperis aflimilis, altera arbor non exigua; nec
non & Plinius , quem ex fupr^ citatis cius ver¬
bis, non folum maioris & minoris Cedri memi-
nifle , fed etiam maioris Cedri duo genera tradi¬
di Ife non abs re concludit. Ac prxterea per O-
xyccdrum Iuniperum montanam, per alteram
vero odore prxftantem noftram Sabinam vul¬
garem eum incellcxillc exiftimac.

Cedrus , Arez Hebraice, arbor montis Liba¬
ni excelfiffima duplicem habet in Sacris interpre¬
tationem: fi enim ir.telligentiam habet ad bo¬
num, iuftos defignat. Et hinc Pfalces , iuftus vt
Palma florebit, fient Cedrus multiplicabitur. Ce¬
drus lignum bene olens, lignum unde templi
tecta conteda fune, lignum imputribile, Eccl.
Quafi Cedrus exaltata fum in Libano , <k quali
plantatio Rofx in Iericho. Hiercm. Nunquid
regnabis , quoniam confers ce Cedro, patri tuo
lofix, videlicet regi jufto. Si vero intelligcn-
tiam habet ad malum , peccatores ac fupcibos
oftendit. ViditDavid impium fuperexaltatum,
& elevatum ficut Cedros Libani. Vox Domini
confi i ngentis Cedros & confringit Dominus Ce¬
dros. Cedrus exaltata hic, eft homo elarus ,
m vox Domini in virtute, vox Domini in

thor eft, quod eius fimulachrum in ingenti ef-
fet Cedro eredum. Cedrus , inquit Pet. Ser- Cedreaiis
chorius eft lignum magnx foliditatis & diu du¬
rans. Cedrus fecundum quofdam propter fuam Arborum
altitudinem 8c pulchritudinem omnium arho- reg/»a.

rum eft regina. Frudum dulcem fert & fuavem,
qui triplicis eft laporis. Nam interius, mediii fcil. re„ja

que

Sapientia
Umont ■.

magnificentia , vox Domini jufte mdicans con
fringetSc comminuet. Dcponec potentes [Ce- j
dros fublimes] & exaltabit humiles. Vene¬
runt ab univeriis regibus de cunctis populis ad |
audiendam fapientiam Salomonis , qui dilpu- j

circagrana,eft acetofum , exterius vero, fc. cortex
eft dulcis :Car6 autem, fc u medulla eft inter dul¬
ce &c acetofum mediocris. Quxdam vero cil
(pec.es Cedri fecundum Plinium , qux fervat
omni tempore frudum :quia omni tempore in¬
venitur fiudihus plena, vnde fempei alij funt
in flore, ali j (unt acidi , ait j funt maturi, & iftam
multi Afiyrmn vocant. Aliqui volunt dicere,
qubd Iuniperus idem eft quod Cedrus , quan-
quamifta infima & lata (it arbor , illa autem altifi
fima reputetur, dee. Sed tum exiliis ita didi s}Berchortt
tuinexiisqux fubiungit dilucide apparet , Ber-#”Afw>^ ^
chorium confundere Cedrum Libani cum Citro,*
fiue Malo AlTyria , & cum Iunipero.

Cornarius de Cedro hxc habet. Ignqtaeftar-
borGermanix,nccnifiin rranfmarinis nalcitur,

\ Syria maxime,*: Lycia. Vnde eius multa men¬
tio fir in Sacris literis & maxime Pfalmis. Cedri- Cedrides.
des appellantur frudus Cedri, Myrti baccarum
magnitudine , vt etiam Theophraftus & Plinius
teftantur,fapore illi funt dulces: Vndcinqui-
bufdam Officinisctiam hodieconditi habenuir,fr'“‘?"-f c
e Syria Venetias allati , inde alio tranfvcdi. E'^r/'< 1 e~
Syria etiam Cedria advehitur, quam alij Picem
Cedri ,alij Refinam,alij Lachrymam elfe volunt.
Fruduum Cedri fxpe fit mentio apudHipp.in
mul.morb.Idcm Hipp in lib.de nat.mul. Cedrum Cedrus
Creticam in vino codam in vteri exulceratioijp<:'rm<'/**
infundere jubet. Et paulo pbft Cedri ramenta
fuffire prxeipit. Etlib.i m. m. VinurrrCedrinumF/»«7» Ce-
bibendum prxfcribit, quum vteri velutad vifc e-tlr,num-

ra converfi ftrangularint. Verum ex his etiam

~ . T _ c om.notar

liquido coratat ,Cornario non notam fuilie Ce- tUTm
drum Sacrarum- paginarum : ac eum prxterea
cam a minoribus Cediis non diftinguere : quia
non fert baccas , nec eius funt frudus , quos ait
coditos adferri : & quia qux Hippjcribit de Ce¬
dro , videntur pertinere ad rninores Cedros.

Hanc

LIBER IX-

?75

iirtit re-
ieb.

Hanc etiafn noh rite cogftovilfe Cordum , A- fecundum vtrumque. Porro Cedrides fnain
matum , Apollinem , Rudlium , 8c Goivhxum, f ita frudum Cedri nuncupant) moderatiores vi- Cedndes.
ut neciplum Dodonxum, facile animadvertent, I res obtinent , qn^m Cedria adeo
qui eorum feripta confiderabunt. Indiftin<5t£ j quoque podint/ Attamen hliberalii
etiam Porta de Cedro fic feribit : AiuntCedrum
frudtum ferre Iignofis thecis indudtum &lapore
adftringcntcm.

HancGefn. dc Hortis Germ. rede Cedrum,

& arborem coniferam vocitat.

Examinandum quoque proponimus , an Go-

■druf Lt- roP’us Per Cbithram vel Chathram Arabum Ce ¬
drum Libani intelligat , vel Thuiam? Hac x-

\utlirum
'stb.

t -

a hthram tate, inquit ille, magna Cedrini iigfi i, qu.>d iua-
vi/Iimo odore fpirat, copia ex Helperio promon¬
torio , aliifque locis , partim citra , partim ul-
naAnt- tra Occa um fitis , A ituerpiam adfer.ur. Nec
vero Cedrin a modb , fed aliarum quoque arbo¬
rum odorati/Ti '.arum materia.

Sedhocadhuc. nonendum. Quod Lonicerus
fub titulo (Tcbcrbaum/xf^pig- , Cedrus , figuram

(rft.im

(ferietur.

(nitere.

Oxyccdri ex Matchiolo habeat ,

: difti

nguat,

j tpcrifi.

Irus

\entcex

Oxjcc

L,

I hei O-

mr;s.

xr/et-

Cedrum arborem ab Oxy cedro-. Cednque co¬
num exhibeat pro aha pi .nta, t poilea dicetur.

F qui voca Ni Cedri reflarent A quivocationes , propo-

fito noftro, quod nos equidem e xiftimamus ,
xecenfitas circa veterum fentrnrias , fatisfecimus:
At quia exdem fiiperfunt , tempeftivtim eft , vt
eas nunc tradamus. Cedri itaque nomine quo¬
niam comp re h edi di vertas plancas compcrimus,
.has Li- cje prjma ^ c^Ieberri ma Libani montis , five fa-
| borS/ts. erarum lib rarum primum dicemus Cedro. Eft
autem arbor -jits. , qux exiftimatur Cedrus At¬
ia otica & Thyia. Quidam verb volunt, IttHipe-
rtim elTe Cedrum. Contendunt alii Cedri no¬
men obtinere Iuniperi genus , quod vocant Ce¬
drum Phceniceam, live Oxycedrum. Bell. * n - lis
feribit, quod Theriaca Cedri ramos ad. metat,
quod dcm;n oris Cedri ramis cftintellige dum.
Cedrus Atlantica dicitur a nonnullis de S da in ,
dequapoftc.afao trademus capite. Gudandim s
inquirit a1'. Abhcl Orientis In Ced us &Thv a.
NuncCordo refina Elemi , cft Cedri . hryma,
de qua nos fcripfimus lib. 5. pofE Mdle arborem,
cu tis la..hrymam elL quidam volunt. Apud Pli¬
nium lib. uT.c. 15. Acer operum elegant/ & !ub-
tilirate Cedro eft fecundum. Hift. Lugd. tenet
,s. cum Hermolao legendum Citro. Fuerunt quo-
•n mu- que, qui xfti uaruntOtrii Mali atborsm eife Ce-
drtim Libani, vtd •monftratum lib.i.cip.ivDio-
fcoridi fime & AthenxoCitrns pomifera diatur
l'r‘r!ts P etrus Marii ;■ N Lex , fi ve Pal uro A-

‘mZs thentei credita: nomen Cedri Libani tribuit vt vi-
1 buJdA. dere eft , lib 6 C -drum Lyciam quorundamfo-
drusLj- lio tetufo, (de quaCxfdp.lib.^. caD.58.) Sabinam
f°J,<0 vulg. in maritimi s, Tbeophraftus Iunipcrum vo¬

cat , licet ab aliis Ced nm vocari teftetur. San-
talum tandem in Qfti cinis quibulUam ufurpari
prqCcdro, dictum eft lib.q. de Santalo , quem
errorem carpit Bello nius.

R eft at vt dc fructu : ura &: facultate dicamus.
Cedrides ( Diofcor. verba iunt ) porro vocantur
Cedri arboris , frudtus. Vim habent caleficer
di ftoinacho incommodam : Auxiliantur tamen
tuffi > convulfis , ruptis , urinx ftellirid is , &
menfes ducunt cum pipere trito pofe. Ad le¬
poris etiam marini potum cum vino fumun-
wnum. cur. Fugant item beftias venenatas fi corpus ex
ipfis cum adipe , aut niedullacervina oblinatur.
Admilcenrur quoque in Antidotos.

Impera- Cedrus ex Gai. fimpl. med. lib. 7. fpecie dn-
Incum. P^cx c^: altera fruticofa Iuniperis adfimilis al¬
tera arbor non exigua, viraque eft calida: , fic-

I nfo.
\Uetlum.

ires.

irinum

»Jcs.
es m’n-

* vt dem e di

quoque poffint. Attamen fi liberalidsiis utare,
capiti dolorem inferent, ardoremque ac mor- Capu>l*.
fum in ventre percipies/ Confirmat eadem dum.
Plinius dicens : Cedrides, hoc eft ,fru6bus Ce¬
dri , tuffim fanant, urinam cient , alvum fiftunt,
vtilefque furt ruptis, convulfis, fpafticis , ftran- Vr,aant-
gui-ix, vt& vulvis admoti contra lepores ma¬
nnos, atque etiam colle&ionibus, ac magnis in¬
flammationibus.

Cedri mnn , Iuniperi num,Cupre(Iinu'm, Lau¬
rinum , Pineum & Abiegnum vinu fimili ratio i>c
coctnnari docet nos Diolcorides. Arboruftc.dum Vimemtft
frtuTus edunt cxlam recens materiem oportet Co”^cten'
affutose dividere, &Soli aut balneodgmve admo- "£‘Z„0.
vere,vt cxudent,congioq; vini mina vnam permi-
fccre , atque ita duorum menfium /patio linere :
tum demum transfundere, Soli exponere , tan-
demque iccondere. Porro fictonim huiufmo-
di umorum vala impleri debent : namque illa Cuutio.
non expic tis \’afis acefcunt. Nihilo nimis medi¬
cata vina recte valitibus haud quaquam idonea.

Cxtcnim iftharc omnia «calefaciunt , urinam
cient & leviter adftringunt. Laurinum tamen m*U.
vehementi iis exalefacit. Fit quoque vinum d Vlies& u-
Cedri maiori fru&u, in unum mufticongii.m ad- ,u^
dito baccaru n contufanim minx fc mile, Sed E*cu{l“-
diebus quadraginta in folati , ac iis exadis d- fx-
catum in vala transferri deber. Fit 5: h b accis
Juniperi vinum, fmiiiiterut e Cedri fructu ad
eadem valens.

CEDRIA VETER VM.

O n feq u e n tia partium maxime alledi de Ce-
^_vdria veterum tradare conftituimus. Notabis
igitur hic Cedria Cedri lachryina e fle : quod com¬
probat Plinius his verbis : Cedriis magna 9 quam
Cedrelaien vocat,dat pice, qux Cedria vocatur.

Caflius Hemina vttuftimus Annalium Autor,
quarto eorum libro vt tradit Plinius cap.
i}, prodidit Cneum Terentium Scribam agrum
filum in laniculo repafti nantem offendi ift arcam

in qua Numa, qui Romx regnavit, fitus fuillet,
atque in eadem libros eius repertos P. Cori elio
L.F. Cctego , M.BelioQT. Pamphilo Colf ad
quos a regno Numx colliguiuur anni D.XXXV:
q: hos fu ille e charta maiore etiamnum miraculo,
quod cot infolfi duraueriint annis. Mirabantur
alii, inquit Hemina, quo modo illi libri durare
potuiftent : ille tamen rationem reddebat, dicens
le arbitra ricr tineas non attigdTe , eolque non
computrui (Fe, propterea quod libri Cedraiifuif
'ent. k In illis autem libris feripta erant Philofo-
phixPythagoricx : qui quod Pbilofophix feripta
dlent, a Ql Petilio Prxtore combufti fuere.

Sic etiam feribit Vitruvius ex Cedro Oleum na fi¬
ci, quo Libri alixve res perundx, i tineis & carie Ltyri c
non lxduntur. Ad quod pertinere videtur illud irati.
Pdrfij Satyra prima. - — Et Cedro digna loquutus.

Item illud Ovidij :

Nec titulus minio, nec Cedro charta notetur.

Fit ( teftis eft P1 imus ) Oleum ex malis Cedri,
quod Ccdrclxon vocant.

Cedria,quod placet Diolcoridi,optima cft craft
fa , perlucida , gravis odoris , qux dum effunditur *
guttatim,r>on aiffipata coit.

De Cedria hoc feriptum reliquit Hermol. cq- C edrU**-
roll. in. Cedria mbd6pixCcdn,modb Cedri

r r- (1 11 ^ a f ’ A . .. .v. n . n — . , . t ' r. , I ■- . 1 -.r . . ^ 1 lOtilS.

i Ce ■

efina vocatur , e Cedro ma-na ,qux Cedrelate
dicitur : nihilque aliud eft, fi proprie loquendum
ca:que teitiperaturx terti quodammodo ordinis | fit, qilSm cruda Cedri lacryma» Cedrium vero 'Qtdriuml

HISTORIAE PLANTARVM.

Error quo-
r u udam.

Cedrea
G*l. <&

nfcra.

fuccus Cedri eft, e teda eius concisa qui primus
aqux modo fluxerit in canali : nam lequensli-
quqrpix jam , non Cedrium e ft. Sed confun¬
dunt Autores , nunc pro refina :nunc profudore
redarum: nunc pro pice : nunc etiam' pro Oleo ;
Cedrino Cedriam Sc Cedrium tradentes: quod ;
minima tamen elt nocentia , fiquidem omnibus
jis , quanqua diverlis , eadem tamen natura ineft. :
Columella Cedrium liquorem vocavit.

Galenus & Paulus, non Cedriam ,fed Cedre am ;
vocabant. - _ "'•i!

Cedria(docente Bellonio de arbori b.conif.lib. >
w_ i.) ex quavis refimferamm maceria, modo pin- j
refi- guis fit, promifeue fieri poteft. Sed non quem- j

Cedria cx
qun\y.

Oleum de
Cade.

Serbm. Kj-

ad modum quxvis Picea Cedriam facit , neque
quxvis Cedrus pinguis elt. Ex Larice porrS , 3
modo maceria pingitis lit. Cedriam facimus. Ex t
CuprelTo quoque , atque etiam Betula Cc- j
driam fidi polle alfeveratur. Omnium d.eterri- ,
ma , qux .ex Iunipero fit : eam vulgus Oleum J;
deCade vocat. Vulgus noftrum Rothomagenie,
Lutetix& Lugduni, apud quos copiolidima elt •
TQana um advecta , \\.Atruuuifi vocat, cedriam ex i

teda fieri Pii n. libro fexto cap.ir. his verbis tc-
itatur : Pix liquida, inquit , in Europa a Txda co¬
quitur. Hoc in Syria Cedri u vocatur. Avicennas
fua lingua Serbin vocat, feci Scrap.o Kiiran.Tur-
carum vulgus hodie, vt Galloru quoq, Katranum.

Et alibi : Cedriam Sc Cedri oleum pro eodem
cum Galeno 7. llmpl. habet : mhilquc aliud elTe
feribit , quam recentiomm mumiam qua condita
olim fuerint corpora. Galeno vero Cedriam
«- vocari modo relinam , modo lachrymam , modo
ieao: picem, modo fuo nomine Cedrian. Nam. Eam,

inquit, qu e cx Cedro.arborc mah at, Refi nani ap¬
pellat, leu crudam lachrymam, addiferimen cius,
qux coquitur. Q®: autem, inquit idem,
dio proficiscuntur , aut fponte effluunt, vt rcii-
na,aut laJiryma : aut arte parantur, vt Cedria.
pix. Sed hac vi ignis elicitur, qux re ver? a Tureis me¬
lius mult5,qu&m a Cre tentibus perfic tur. Sunt
qui ex Cedria picera faciant. Vulgus Galliarum
habet aliquid, quodCedrix , aut pici liqui dx
prorfusrefpondcat: Duobus autem nominibus
ol Cadejy id appellare folet. Vno modo Unie de Cade: alio

Mumia r
cent.

Cedria G,

Vtta mor¬
tuorum.

Bdlon re.
freh.

vero , d'i Tac. Ex variis materiebus fieri confue-
vit,veliiti iunipero , Fraxino , Sabina, Cedro , &
cmf odi lignis adhuc virentibus. Indigena: A-
vignionenles , Provinciales, & Linguolcitones,
eo maxime oleo vtuntur , quod ex Phccnicea,<Sc
Lycia Cedro fit ,& duobus nominibus deCade
Sabin vocant. Id autem quonoftri hic in Gallia
Celtica vtuntur,quod Tacum vocant, verius e li¬
rinis Inniperorum perfici videtur, idque a mor¬
bo ovium, cui mederi lolet, nomen habet. Id -m
etiam de medicato funere, lib. i.cap. ;. hx
di t. Cedria, medicamentum quod ex Tam
mftur, mortuorum vitam quidam appellavi. .
ManatjinquitMatthiofusin Diofcoridem ,ab ar¬
bore maioris Cedri etiam refina , qux proprie
•Cedria dicitur, vtilisad multos in Medicina vfus:
Sed hanc ad nos non. adfeuunt Cypui, neque
mercatores , qui cx Syria mercnnoiua conve¬
hunt, tametii regiones illae plurimis ( vt aiunt)
Cedris maioribus fcatcant. Petrus BeJIrinius
hbq. de medicato funere , Item liB.de coniti arb.
putat non modo Cedrum Cedriam fundere , fed
cc Piceam, Txdam,Lancem.Cupre!lurn , Iunipc-
rum & Betulam. Qui itctian luis male excogi¬
tatis Cedriis cas omnes facultates affignavit,
quas Dioic. Galcn. Scalii quam plurimi amfeores
Cedris duntaxat reddiderunt; adeo vt magno & 1

ridendo errore dixerit fuas hafce Cedrias defun¬
cta corpora conlervarc , quemadmodum ca con¬
ferva^ legitima Cedria • quali idem quoque velit,
quod Picea, Pinus, l an.\,CuprefTus,luniperus,
ik Betula nullis prorfus facultatibus inter fe dif¬
ferant. Fuchlius lib. de comp.med. quem poftre- Fufih. vt-
mo locupletatum excudit, in compof. Mithrida- Pre^-
tis , pro 'Cedria , -quando ea non poteft inveniri, ^/ef^ J
lachrymam Abietis iubftituendam prascipit , ra- ty‘yma
tus vtique eandem vtrique facultatem inclfe. At cedna .
ego quidem Galenum lecutus , malim Ladanum Ladanum
lubftitui, donec ab aliis aptiora proferantur, quo¬
rum meliori iudrcio fubfcnbendum fit. Neque

inepte fortafscluniperir.um cummi illius vicem /un,PerI-

1 1 - i S n num Oum

•Puppi ere potent: quandoquidem conltat omni- mi

bus rei herbaris ftudiofis tantam inter Cedrum
& luniperum elTe fimilitudinem, vt altera ab al- Cedri ; y
tera vix cKfcerni pollet, nili ea e flet differentia, !“‘p'ert\
qux in Laccis vtriulque manifcfta deprehendi-^"' "
,tur. Cedri iiqilov, vt Graecis joicfetiQta etiam La-
.tims Cedria dicitur , Arab. Kitran, five Alkitran,

It.al. Cedria. Ex quibus ita didtis manifeftum eft Matih.n
‘Matthiolum neftire , ex qua arbore profluat Cc- tAt'
dria,. videtur autem exiftimare cx minore fieri,
ciim ait : Cedri differentiam a Iunipero cx baccis
deprehendi. Deinde fi Cedria eft ex minore
Cedro haccif ra, quid attinet eam quxrcre in Sy¬
riacum ca 1: t propius & valde frequens.

Ccdrix lubftituta hxc obfervavimus. In Fuch-
u j Antiballomeno pro Cedria, frueftus Cedri fub-
ftlttucilr , vbi demonftrandum erat, cuiusCcdri canoner.
frudus fumendus : puto intelligi deberi Oxyce- Cedri frt
dri: an vero bene fiibftituatur , confiderandum.

Cedrio. dicfto , inquit Galenus , in Alia in frigidis °x)Cfii:'u:
capitis affe<ftrbus,autin declinatione .calidiorum,
ruftici cius penuria preffi , Piflclxo,id eft, picc A; PijfeUum.
oleo m ftis , liquida forma vtimtnr. Cedri gum¬
ini meminit Fucofi in antid.Mithrid. & pro eo la¬
chrymam Abieiis fubftituendam prxeipit, ratus 4hetif\i
vtique eandem vtrique facultatem inclfe :atego^”‘*’ j
(dicit Matthiol;i$)quidem Galenumfecutus , ma- La(i{injtm\
hm Ladanum lubllituere. Traift. quid pro quo: 7 t

Pro Cedria.i.c.Picc liquida, Laudanum. Fuch. in¬
ter fua Antibal. Ladanum quoque pro Cedria
lubftitu t. Cedri lachryma vide Gummi Elemi, Elemi. r
Gefnerus in Cordum. Cedri. lacryrax loco,vti Betul*$bc{
licebit liquore germanice f didVo , qui ex CUi’

Bettifa elicitur, Grfn in Cordum. Ex Bellonio an ¬
te an rotavimus cx Betula Cedriam ficti polle,
ficutex quavis rclimfcra materia modo pinguis £e^gn
fic: Verum qux pinguedo eft in Betula? non ne¬
gamus tamen eius fuccum in quibuf3am fupplere
polfc Cedriam. Videant itaque Ledlores len-
ce ' tiam Mitthioli ante politam de Cedria Bcllo-
nij. Cedriam facimus ex cuprclTo , inquit Bello- ^
pius. Cedria deterrima ex Iunipero .autoreBel-
Ionio, quam vulgus Oleum de Cade vocat. Non Qn(ie.
habetur, inquit Lacuna , Cedria legitima, cum
qua maximam fimilitudinem habet, Oleum Tu-
niperi dictum in Caftillia Mieta. Cxfalp. Ex li¬
gnis Iuniperi monrani[vulgaris]igne fuperpofito
liquor extrahitur , qui Oleum de Iunipero voca¬
tur apud Mefuem. Si hoc pro Cedria vteremur,
puto non minorem in eo efficaciam futura, quam
liex magna Cedro haberemus. Matthiolo, vtan- Lmipcn- |
te didtum, non inepte fortaflisluniperinu Gum- ”um G*m
mi;Cedriam fiipplcre poterit.

Vim habet Ccdria(inquitDiofc.)qux viventia Vires,
quidem corrumpit, mortua verb corpora confer¬
vae. Vnde cliam mortui vitam quidam ipfamap- ^ ^

pcllavc-runt. Sed & veftes, Sepelies corrumpit,^ or u
intensa fua calidicatc ac ficcitace. CommodaaOc

eft ad

eft ad ocularia medicamenta , vt qua; illita vi-
Huiurtu *am acuat albugines ac cicatrices deleat. Cum
'?ilenthtm aceto vero in ftillata , vermes in auribus necat, &
•torbts co- cum Hylfopi deyofto infufi , Ionicus ac ftbila fe-
loda . dat- Et in cava dentium indita , dentem frangit,
v <&,» & dolorem fedat. Idem facit etiam fi cum aceto

colluatur. In anginis etiam illinitur , &tonfilIa-
rum inflammationibus opitulatur. Pediculos
item & lendes oblita perdit. Ccrafta; verb fer-
pentis [kz**?*] morfibus cum fale impolita auxi¬
liatur. Et adveifus marini leporis potum, cum

tngnut.

LIBER IX.

277

cacia. Talia mortuorum corporum carnes cor-
nimpiintrat Cedria exficcat , fimulque k corru- Cerrea
pdone ruetur corpora demortua, utpote humi-**0'''*.. •*
ditates eorum fuperfluas depafcens : cartcriim Io •
lida corpora haud attingens : At in viventibus
caloripfe, qui >n corporibus eft. Cedria: vires
adaugens ,caufa efficitur , ut tenera ab ea carnes
deurantur. Nec mirum videri debet , fi cum Lnd„ •
tanta polleat potentia , lendes, pediculos, &ti- dienb. 'F '
neas, & ;n aunbus natos vermes interficere va_ Vermes
Icat, ac fcetum mortuum eiiciat. Alia mulca e- ”1

U "iveiius manni leporis potum, cum leae , ac fartum mortuum eii„.„
lephnnrtn- pallo I fumpta auxilio eft. Prodeft & Elcphan- i iufinodi particulatim efficit: Itaque anranien-
uafi laborantibus , fi delingatur, aut oblinatur, tum eft ipfam valenter excaiefacere , (fau ubi
I urg.it quoque vlccrain pulmone, eaque fanat, ! dentium foraminibus imtillatur. Siquidem do -Da,,,
" «7“hi tndura forbeawr. Eaautem optima eft, lores eorum mitigat, fed &.ipfos confringit Ex-
quarcralla eft ac pellucida, gravis odoris, & qua: ! tenuat quoque oculorum cicatrices : & vifus be- °"/'-
guttatim emanans permanet & non diffunditur. ; betudiniab humorum cr.rffitudine orta: medetur:

„ Vermes &A(candas perdit , per qlyfterem infu- j Porro quod cius eft pitieuiffimum , K ad un-

tZpt- jJj/fi.y °lcum ex 'P& Huodfepar.umA ce- guem oleofilm, quod (ufpcnfisfupra cum , dum
vellit de Pice di cluni eft , m codlura | coquitur. Lanis excipitur , ac colligitur , tota Ce-
pura lana iupertendatur. Hoc ad eadem lacie, jdria tenuis quidem eft: fed minus acrc , quan
ad quae etiam ipfa cedria. PriVatim vero qua- quamnon minus cxcalefaciens. Eandeir/quippc
drupedum , & canum ac boum fcabiem curat, rationem habet ad id, quod reliquum eft Ce-
R ici nos etiam in iplisperdit , & vlceratinnrs. dn.v . rr.iffinc ilfmf \ i. I,.!i,-r.r 0,1 . . 1

Ricinos etiam in iplisperdit , & vlcerationes,
qua: ex tonftira ipiorum oboriuntur , ad cicatri¬
cem perducit. Fuligo vero ex ipfa colligenda eft,
velut ex pice, qua; eandem cum illa vim habet.

Plinio annotante cedrus magna, quam eedre-
laten vocant, dat picem , qua; cedria vocatur,
dentium doloribus vtiliffimam , frangit enim
edri fuc- eos , & extrahit , ac dolores fedat. Cedri fuccus
dlumina C>: ca <Flomod° fieret, diximus , magni ad Iu-
cLcadn- ,T1*na vfius j ni capitis dolorem inferret. Defun¬
cta corpora incorrupta aivis fervat, viventia cor¬
rumpit; mira differentia! cuoi vitam auferat fpi-
cjles cor- rantibus , defitn&is pro vita eft. Veftes quoque
,mpr.\ corrumpit , dc animalia necat.

mali <t /-'»! 1 r ......

t Ud noc non cenleam in anginis hocremedio

: to. utendum j neque in cruditatibus, quod fuafsre
unAn- aliqui : Dentes quoque colluere ex aceto in
tdtttbus" ^oIore timuerim, tiel gravitati , aut vermibus
auriiim inftillare. Phthiriafes perungere eo non
dubitarim ,itemqtie porrigines. Suadent &con-

entes.

unum

rmes.

. . . . vjuvju luiuuiiin cil V_e-

drix , craflius illud videlicet, quam Oleum ada-
murcam. proinde illud , utpo:c cra(fius,cft mor¬
dacius , & maiore aperiendi facultate pneditum.

Itaque & ulcera irritat, phlegmonemque illi sex-

citat, porto oleo Ia illa Cedria adeo clementibus Phlegma-
eft viribus , ut etiam plebei , experientia docc-n >l-m CMC,~
te, vulnera ovibus occafione tondendi h forfice 'f
fa<fta,illa illita fanent, atque etiam ea & ad ovium
fcabierir&ad ricinos utantur. Scabies y

Vinum autem Cedrites , uc nobis Author eft elcmus.
Diotorides, ita patitur. Cedria' aqua dulci lava¬
tur, & fingula dolia cyatho uno proluuntur , & rinnm pn.
fic mullo replentur. Calefacit hoc vinum & at- 'd"f‘
tenuat, tuffi veteri conveniens citra febrem , Tempern-
Thoracis item doloribus, & laterum torminibus, mentum,
ulceribus in alvo &inteftinis , pedtore fiipptira-
tis , hydropicis , hyftericis , farminis uteri ftran- ,

gulatu vexatis. Facit&ad lumbricos , & ad rigo- Th7ra'!“&-
res. Auxiliatur commorfis a beftiis venenatis, & Lrenbu*.
animalia reptilia ac firrpentes necat. Aurium HJ~

■ 3 ^ 'i“'- rv oiiaucML coii- 1 aiiuiiaiia rcpiuia ac lcrpenccs necat. Auruim-4/V0,/v"

tra venenum Leporis marini bibere in paffo. Fa- j quoque dolores inftillatum fanat. Cedrites vero drol>x:
cilius in Elephantiafi illinitur; Et ulcera fordida vinum Hippoctatis.de auoant^ .idem Vte.rt ^rt

. . uiucic inpauo. ra-

nhmafis. cilius in Elephantiafi illinitur; Et ulcera fordida
ion*™ & excrcficenciAinfisaiitoreS quidam & oculorum
albugines , caliginefquc inunxere eo. Et con¬
tra pulmonis ulcera cyathum eius forbere dif¬
ferunt. Item adveifus tineas [ forte Tinias CH.j
Fit ex eo & oleum , quod pillelioh vocant , ve-
hementiorisad omnia eadem ufus. Cedri Fcobe
vunon- ferpentes fugari certum eft : Item baccis tritis
Vferpen- cum oleo , fi qui perungantur. Cedhdes,hoceft,
if- Elicius Cedri tuflim fanant.

Hxc nos capite deluniperispofiiimus , eluti i;
quibus nobis videtur rlinius confudilfe Cedrum |
magnam, ea enim non habet baccas. Ac etiam j
miramur plinium non reprehendere Ufumfucci f
Cedri ad ulcera pulmonum ,uti fecit in anginis, 1
&r cruditatibus : nam Galenus Cedriam ulcera
irritari , & phlegmoncm excitare , immo quod '
plus eft, fepticamcfle tradit 7. fimpl. Mollem
itaque carnem ptompte citraque dolorem putre-
facit, licut aliaomnia, quse cum eiufdem fintin ■
calefaciendo ordinis , adiun&am etiam habent |
fubftantux tenuitatem. At in duris plufculo eget j
tempore ,& vix effeiftum poteft confequi. ror- ;
ro talia omnia medicamenta, feptica vocantur,
&fepta : fed inter fefe maioris , mihorifque ra- •
tione diffident. Eft autem in hoc genere medi¬
camentorum ex primo & infirmifsimo ordine Ce
dria : pleraque enim eorum admodum funt effi-
Tom, I;

loris.

cphtsn-

£

ilmonts

f"'

jecca.

\n.mt.

:dna.
\dri (

. . . . ^cuinesvero * n

vinum Hippocratis.dc quo ante .idem effie cum -L Z‘tus
Cednte hoc Diofcoridis fciibit Cornarius.quod LnmbM,
conlideratione non vacat : quid fi Hipp.intcllivit Venena.
vinupatatu ex baccis,vel lamentis Cedri Cretici: ^“rium

_ _ _ _ ‘ dolores.

Qornat.riotl

CEDRVS MAGNA

BANI CONIFERA.

SIVE LI-
CAP. XV,

CEdri Liba- Defcript;
ni ab annis Coni.

; multis fervamus
conos,ramos,li-
gnu. Coni qua-
tuor pollicibus
altiores , odto-
nos in ambitu
circa baftn colli¬
gunt , paUlatim
in obtulum tur¬
binem faftigia-
ti, fquamiscom-
padli fefcunciam
circiter latis, un¬
ciam altis , me¬
diocriter craffis,
rufis, per extre¬
ma exftacia pla¬
nis , alia alius Ci-
nuitafubeute,vt
Aa

H I 5T O R I AE PLAN TARVM*

te,vt quot funt carfi circumcirca agmina, totidem
zonis prqcindi videatur : inferior aut vmufcuitifq,
cx Iiis (quarum is pars Lambdcides mucrone luo
hafta; adnafeitur, ju^o elato medium pcrcurrcn-
NuettU. tCj [n vallcs laterales declivi , totidem confimi-
libus ex adverfo valleculis reipondentibus ,qux
totide recipiunt nuculas, pomaceis, aut pyraceis
granisduplo,triplbve maiores, forma no abfimili,
Rcfrt.t. rutilante quadam refina , dura , fed iragili , vehe¬
menter odorata, evidenter acri, fucfcas , quarum
unicuique vncialis triquetra tenuifquc membra¬
na afogitur , papilionis alam egregie referens ,
MewW*- ita quidem , vt dux membrana: , uni fquammx
r.i maiori, averfo incubitu , relpondeant. Cxte-

Cor.! Pedi- ri'jm pediculus coni validus exiftit, uncialis &
cu/,iS- fextantalis longitudinis, craflitudmc fore extre¬
mi articuli digiti minimi , obliquus , au: in¬
curvus., cortice rugofo , & fquammulis exiguis
jiamus. ( vt in Pino ScPinallro) fubinde loricatus. Ra¬

mus , quem habeo pollice craffior , cortice
•ralfo , rugofo, foris fufeo, intus ruffo veftitur ,
materie dura , 'alba, in ramulos fatis crebros di-
Ligmim; VIfus< Ligrum vero in aliamenta iam confor¬
matum, colore cft vndiquaque ruffo, (qualem in
P/ri ligno fubinde conipicimus) pedinibus re¬
dis fiffile , folidumfatis , media tamen inter fi¬
bras fpatia inania, vt lignum quernum , offen¬
dens, nullam cariem, nullam teredinem fen-
tiens. Hxc domo mea petita, vbi tres conos
unico ramo hxrentes habuimus a Valerando
Dourez. Cxterum qui cominus in n3tali fito

loco terrx hxrentem arborem obfcrvarunt,cam
DcfcriptU ita nob:s depungunt vt Rauvvolfjius , Arbor eft
Kau^otf. Cedrus Liba&rpf rpetuo virens, robuftis ramis
Jc..pcr V/- brachiata, orgyias aliquo't crafla , ad fum-
rens‘ mam AbictumVioffrarum proceritatem alfur-
gens, quanto autem maiores accreverint rami,
quorum pondere gravatus caudex fe inclinat,
Kami. Co- tantum de arboris reditudine decedit: Rami 'vt
& cojn magni, rotundi ) lurfum fpedant, longi,
tam pulchro ordine difpofiti, ac fi artificis ma¬
nus refedos xquatotque appofuilTet : fic vt
eminus etiam circinatus xqualiter difpofitorum
orbis egregii appareat : ex quo etiam , ante¬
quam cominus contempleris , facile inter hanc,
alias que refiniferas arbores diferimen notes li¬
cet : exteroqui magna huic cum Larice fimili-
Toh*. tudo,p6tiflimum in foliolis,qux parva , angufta,

conferta, in exerto fulccllo fulco , clavis Mufci
terrcftris longitudine & craflitie fimili : qux, vt
ait BeIIonius,ab vno fu-culo exorfa quadragin¬
ta, vel quinquaginta fnnul ,ferie quadam in or¬
dinem difpofita , furculum rad!antia,pidoris pe¬
nicillum referre videntur, odorata, fubacida ,&
cunalevi amaritudine adlfringentia. Sola cedre-
C°”'- late inter arbores , dempta ABiete , conosin ccc-
lum tendentes mittit, qui quidem Abiegnis fi-
miles, crafliores, duriores, ac multo majores,
quinum, vel fenum digitorum turbinati, com-
padbli fquammarum 'comprefTaru congerie coa¬
gmentati , atque obtufl,ex cinereo fulvi, conis
Pinialioqui graciliores, tam firmiter ramo adhx-
rentes , vt a parente divelli non poffint , nili
avulsa arboris parce : Coni porro hiantes fo pan¬
dunt, ac paulatimdirHfli roribus & pluviis de¬
cidunt , relido in ramo pediculo firmo & tereti.
Semen. Semen habet Abieti fimije, non vinaceo ma¬
ius , dulcis faporis, vt Picex , ad cufus latus oleo-
V feliculus . fum quidpiam > includitur odoratiffimurn. Pe¬
diculus fquanimam non prius exuit ,quimco-
Tcmfus. mls cjuos anros excpflcrit, quem integrum an¬
num fert, antequam maturefeat, quod Hfome

potifTimum fieri folet. Duas profert refluas , Refn.a duc:
quemadmodum Sc Abies, alteram in tuberculis
albam, nihil prorfus amarulentam, nec gravis
odoris : a» teram fua fponte exudantem, qux cum
retorrida fit , naribus -admota , Ftaga redolet , o-
dorataque guftatu percipitur , fed ita pertinaci¬
ter dentibus inhxret, vt non nifi cum difficul¬
tate auferatur. In monte Libani tantum 24. lup-
putavi. Ex hac Libani montis Cedro Salomon
templum Hierofolymitanum extruendum fecit.

De hac etiam B ello n. Obfcr. In cacumine lo/non^
montis Libani offenduntur cedri alciflimx, fi-
miles iis , quibus Salomon exxdificandum tem-
lum curavit diuturnitatis ergo. Hxc fola ar- C oni fur-
orcum Abiete frudum lnbet furfum yergen- i:i,n Wr'
tem. Fert magnos conos,duros. Pini conis limi- £/J‘2fbuno
les , ni clfont lxviorcs. Item lib. 1. In monte I.i- fa„CK ce-
bani Cedri viginti& odo plus minus. Cedros, drt.
quas in Amano & Tauro vidimus , eandem cum
prxdidis fimilitudine habere comperimus : Hoc
a ffir mare polium. Cedrum magnam nufquamin
Creta nafei. Audivi tamen i quibufdam fide di- In Crct*\
gnis hominibus, Cedrum magnam fupra Niceam n*Sct*

in montibus nafei. Et hxc eff Cedrus alta, & ce-
drelate, etiam aTheophraffo tradita : A'Diofc. Cedrus
etiam cap.de Agar.item cap.de Cedro. Nec non Theoph.
in facris literis pro Cedro Libani 8c Salomonis: ChoJc.su-
Vt & a Plinio lib. \C>. cap.59. a quo confunditur
fiepenumero cum Oxy cedris , fi ve Cedris mino- ,.sr
ribus: qe maiori autem loquitur Plinius , quum oxjcedrut <
ait Cedriam proferre, & cum collocacintcr La- Cedrus
rices. mwor' 1

Melctiior Lufly , Eques, Prxfedus , fi ve
JLanb*£mman m ttiiberttalben in fua peregri¬
natione Hicrofolymitanacap. 15. narrat fefpatio
tredecim horarum a flendi fle montem Libanum,

& per veni Ile ad locum Cedris confitum , quos
peroptabat videre : fc autem reperifle Cedros, q™™
Minimque efle tantas arbores & tam pulchras i- '
bi provenire fupra rupes. Iffud autem mirabi¬
lius effe nullum polfo numerare eas, /icetpaucx
fint, (eque easlupputafle , qux integra: Se viren¬
tes erant, ac compcrilTe 2 3. alios 24. alios 25. Tra-
ditqueprxterea hanc arborem celebrari in facris
literis : Ac huic comparari Divarii Virginem Ma¬
riam : cum dicitur , Exaltata fum quali Cedrus in
Libano. Arbores efle magnas & altas , fex aut
feptem homines vix ample&i pofiTe truncos : eas
ferre conos fimiles conis Picex [ben Jrorc^cn]
fed maiores, femper virentes efle arbores. Quam¬
vis infideles cupiant perdere, manere integras.
Salomonem excellentiam huius arboris cogno-
vilfe, ideo non fine cauta ex loco prxdidto (fci-
Iicet Libano ) defumpfifle huius arborisligna ad
templi Hierofolymitani xdificium. Se vidifle ibi
veteres arbores a longo tempore dcie<5fas, incor¬
ruptas , qux fimiles erant truncis Fraxini, iEfc^cn,
sut Aceris, Ac tandem datosfuille lin¬
gulis ramos cum duobus coni^, didfumque fuif-
le alio etiam in loco huius montis provenire hanc
Cedrum arborem, (ed iam di da minorem.

Anguill. Cedrum Hebrxorum & Sacrarum Li- Larn
tcrarum: quidam exilfimant Laricem elfemafcu- jCuU pii-
lam Plinio , verum non video , quomodo id dici nio.
poffit : Si autem ita res fe habeat: aliam dicere ‘

non pnfliim , quam Cedrum , cuius meminit
Theophrallus , dicens ir. Syria nafei. Exifli-
mo Diofioridcm, cum dixit Cedri frudum efle
fimilem Myrto, voluifoe dicere potius Picex.Hac
ratione iuxta noflram opinionem Cedrus Dio-
fcoridis , erit eadem cutn Cedro (aerarum pagi-
narwu.

Dodo-

Ptinij.
Cedre Ltte
unde Qj4

?edrt du-
lex genui.

L T!B E R 1

Dodomo, Cedrus magna , Cedrus maior co¬
nifera. Grscis : Latinis (Imiliter Cedrum:

,f ‘tle Idin-!ib-Z4.cap.s.Ccdrelaccm nominat, quafiCe-
''"r dri Abietem, aut Cedrinam Abiecem, tum ad dif¬
ferentiam minoris Cedri, tum quod Abietem val¬
de referat.

Apud Matth. in Diofc. hic habentur Cedri ar¬
boris Theophrafto , Plinio, & Galeno duplex eft
genus, nempe maius & minus.

Et in Epit. Cedrus , duurn generum eft , maior
dc minor. Maioris duo genera , quemadmodum
& minoris. Procera arbor eft. Abieti perquam
fnmlis. Qui in minorisgenere eft floret, & fru-
flumnonfert. Altera verb contrb , nunquam
H oret, fed conos tamen profert , Cuprcffi longi
maiores. Relinam fundit laudattllimam.
utik.mt. Idem Matthiolus reliquit fuam reprehenfio-
nemDiofcoridis in poft. com. Ital. quod miror
Ii enim ieiftio refla refntut.i,i Matthiolo qui oc-
cafio reprehenfionis? Iconem exhibet in quaco-
ni-placent, benerefpondentcs noftrisconis,quo-
rum mentionem ance fecimus : an vero foliafint
di(pofita prout pingit, non /ine occafione dubi-
tamus, quandoquidem aliterlonge difpofitapin-
guntui apud . Rauvvolffium , qui arborem viren¬
tem vidit: ilie etiam nobis videtur fuo nomine &
nimium Iccure feribere duo ge n era e ife, Reite¬
ra, qua: in Epitome tradit®, de hac arbore , ab eo
imer.re- non vifi, nec obfervata : Camerarius in Epitome

X; ‘ *
cemefle, vel mde perlpiamm fieri ereditGuil-
land. quod m hodiernum ulque diem Larix co-
pionihme m Libano nafcatur , & altitudine ex-
ceiiat, Quod autem eum maxime movet, ut Ce¬
drum Laricem credat, illud eft, quia DioIcor.Aga-
ritum rfifyfSpav na/ri nrrhihr-r A - 4 - -

1 ycedros.

' . . . • vaiiiiv-uiliuo I II Li^ILUlIlC

mododifla, &in hift. Germ. eius Iconem muta¬
vit, qui parcim defumpta videtur ex R.uivvolf-
fio, contra tamen eius hiftoriam: folii nonfunt
Abiecismododilpolita, (ed multa fimul ex uno
vcluti nodo , provt demonftrat noftra Icon , qui
nobis ablentibus eft fafla ad Iconem Camerarii:
iedmimrsconcinnd.

M,h. ir- Matthiolus Cedrum magnam falso bacciferam
> (tims- cum Diolboridcftatuit, cum conum eam gerere
Cedrus Guilland. in epiftola ad Rofarium comproba-

rit. Ante omnia, inquit , conveniens eft docere

Cedrum magnam a Cedro (impliciter dicta , qua:
proprie Oxycedros vocatur, & Iunipcro differ¬
re. Hanc fiquidem «Scluniperum eandem elle ar¬
borem non rccentiores/blum, fed etiam veteres
quidam opinati funt. Nonne qua: c^: Iunipero
Theopb. refert , Plinius Cedro magna: tribuit?
Mu um minus videri debet Gazam Cedrum apud
Anft. Juniperum convertifTe. Illud fortafse le¬
vius cuiquam videri poflk , Plinium Cedrum ma¬
gnam cum Iunipero confud./Te. Quis nili vefa-
nus non animadvertir Cedrum hanc eandem elTe
arborem cum illa , quam Thcoph. fructum Myrti
baccis xqualem ferre feriptum reliquit ? Cedrus,

inquit Theophmodofa eft, haloG, & cortuo/a , Iu¬
nipcro non abfimilis , veriim brevior. Sed quid
quado , egregii nia^nificique ex arbore Iunipero
humiliore, nodosa adhxc,ha!osa, & materie tor¬
tuosa conftante ftrui poterit. ? trabesne, quibus
magna xdium moles incumbit? an malus, quo
nihil folidius , nihil firmius in navi elle condecet?
an denique templorum valvx, columna:, tedta,
deouim fimulachra ? profedto nihil horum , ut
Guilland. fert opinio. Quare alterius fuille gene¬
ris Cedrum iftam nobilem fatendum e(t. Narrat
Cedrus pon o Plinius Cedrum maximam in Cypro ad un-
deciiemem Demetrii /uccilam 130. pedum , craf
fitudinis vero ad trium hominum complexum.
Comprobat id in primis Thcoph. Cedros in mon-
tibus Syria: cum longitudine , tum craffitudine
prxftanti /limas exire , quippe qux adeb cralfef-
eant , ut fint quas ulnx nominum quatuor ne-
uxeft. queant ampledi. Cxterum Cedrum hancLan-
Tom. I.

uiuin Rancem credat,ifiud eft, quia Dio/cor.Aga-
ncum tflf zeSpay nafci perhibet. At Agaricum A&*ric»*\

in nullius alterius arboris trunco prxterquam u-
mus Lancis gigni , notius, qu-im utplunbus de-
monftrare fit necefTe , dicit. Proinde corrigen-
dumPhnium ubi legit : Galliarum glandiferi ma. .
xime arbores Agaricum ferunt. Scribendum au-
rem, Galbarum coniferi , autrefiniferimaximd
arbores , Agaricum ferunt. Nam glandiferi nul¬
lo modo genuinum Agaricum producere pol¬
iunt, quicquid dicat Brailavolus. Huc accedit W-
quod Plinius toto opere femel x/be* Laricem Imtxxxw
convertit , ut fubolevilTe Plinium libi firmiter
p eriu adeat j Cedrum quam Cedrelaten vocat, rc-
fle Latinis, Laticem nuncupari, nec tranlverlum
quidem digitum arbores halce a fe difcedere.

Habes quid fomniet Guil.de Cedro magna, quam - ...
falso Laricem pronunciar. Larici folia decidunt, „“,ZZ
Cedrus magna perpetuo viret. Rami Laricis de-
orfum propendent. Cedri magni fursu fpeflant.

Paulus verbHeifDefenf.il. pro Guill. incre- Mxrth. m-
pans Matthiolum , qubd neget fe fcripfifti Ce- xatur.
dru magnam bacciferam ait , Nonne cilnj Diofco- CedrM
udes Cedrii magna baccifcra frcit.ipfc pro Cedro
plantam bacciferam, per fubieiftam oculis Ico- r*.
nem proponit? Sed dicet Cedrum minorem,non
maiorem eam elfe , quam ille baccis onuftam de¬
pingit. Quafi verb Cedrus Phasnicea minoris
Cedrigenus fit , quam maiori Cedro eife adfcri- Cedrus
bendam liquido ,Dio/coridisteftirannio,contra rha»,cea
quam cenfet Plinius, comprobatur. Etenim Dio-
fcorides Cedrum magnam baccas Myrci magni¬
tudine ferre ait, quam notam Plinius falso mino- plm rePreh<
ri Cedro reddidit, cumque maioris Cedri eodem
loco duo faftigia proponit , non maiorem Ce-
dium , /ed minorem , imb ne Cedrum quidem,
fed Iuniperum attingit , cui fiyie Iunipero notas l»niperus:
illas omnes , a Plinio Cedro maiori ibi redditas,

Theopb. affignat, qui etiam Iuniperum eodem
lib. Cedrum vocari ait, unde Plinii errorem pro-
fluxille dubium non eft. Sed utriufque authoris
verba ante recitavimus, ex quibus palam eft,
confudiftePIinium duarum plantarum,Cedri fc.&

Iu n ip eri , notas , ulque nullo alio argumento,
qu^mqubd Iuniperum a Grxcis Cedrum quo¬
que : dici apud Thcophraftum legi (Iet,& qux pro¬
prie Cedrus erat cyV.kSon , id eft , Iuniperum etiam
ab i i (dem vocari in Theriacis Nicandri invenilfet.

Verficulus eius hic eft ; Nec te remedium lateat Qecirui Mr-
Poliiherbx , aut Cedri Arceuthis : qux vox in ceuthis.
communi fignificationis xftimatione , Iuniperi
bacca nunc eft, & nihilominus ille, cdm Cedrum
dixilfet, a Iuniperi appellatione baccam intulit,
quam KtfelJh. didfurus erat. Quo fit, ut pro com- Cedrus Itt.
perto habendum fit , Cedrum , Iuriiperumque ^rZ *
mutua invicemappellatione quondam dici & fi- -juond.im
gnificari folitas : quod eiufdem Nicandri anti-
quns interpres teftatus eft , dicens : dfMvbiy vocari
frinTum Cedri , quoniam & arbor ipfa,
dicatur : qua voce pofteriores in Iunipero tantum
ufi funt. Proinde mirum minus videri debet , &
Theodorum illum Gazam y.lSyv apud Anft. ani¬
mal. 7. cap. Theoph. lib. 3. de cauf p!. cap.23.

Iuniperum convcmfte. Cxterum ut Plinius Ce¬
drum in magnam & parvam divideret , quod ne¬
minem ex Latinis Plinio antiquioribus , cuius
monumenta ad noftram xtatem pervenerunt, fe
cille conflat, in caufa fuit , vel quia Diofc. Iunipe
Aa i

*So

jfiecie:?

nebatur.

rum i r. magnam & parram difcrevit , vel quia a-
lius quifpiam Plinio v eminor > Cedrum , qua Iu-
. nioerus erae , eadem differentia maioris 6eniino-
ror ” ris (eparavit. Nam qui Cedtum proprie dictam
in magnam & parvam ante Galenum diremeiit,
ignoramus, edi eundem Galenum in. Hippoce-
Jro , feu Cedro magna lifdem erroribus , io quos
Diolcorides prolapius eft .implicitum die videa¬
mus , &Iunipctos Dioleoridis , nihil a Cedus
Theophralti differre putemus. Hactenus ille.

Inter Cardanum 5c Bellonium non parva con-
An Cedrus trovei lla eff.sltne illa arbor , quam in Libano vi-
An ^'""dit Bcllon.pro Cedro , vera Cedrus , an potius
Abieris qu^dain fpecies ? Argumenta negantia
. veram Cedrum poliunt dic huiufmodi. Pri¬
mum. Iftaeft Cedrus, quamTheoph.lib.j.cap.n.
ex lententia Veterum proponit : ut Se quamDio-
Lcondes, qui icilicet arbor cft magna, ex qui Ce¬
dria colligitur fru£tu Iuniperi. Ac ha; differen¬
tia- qm apud Thcoph. iigmficanter ad differen¬
tiam Iuniperina Oxycedrum Se Cedrumfunpli-
citer diotam arguuc, Arbori quam Bell, in Libano

„ vidit non conveniunt. Ergo. Arg. a. Cedrus
Cedrides baccas fere non conos , authonbus

3 Theophraff.Dioic.S: Galeno, 5. Specie iunt.imo
genere differentes arbores baccifcnSc coniferi,
Ilo ;l itaque in unum genus proximum aut fpe-

4 ciern cogendi. 4. Ad Abietes Sc Larices per-
Ahctii w/ tinec arbor Libani , non ergo ad Cedri genus.
L.tricii gc- Cedrinum oleum ex bacas fit, non ex conis

arboris Libani. 6. Qui arbor in lect.one fa-

5 cra apud Latinos &c Qcxcos Codrus Libani dicitur,
Orcts. ca Hebraice vocacur Oretz.. At hxc voxPinum,

vel Abietem ,.vel Laricem , vel Ornum magis li-

f»nat, quam Cedrum Theophralti. Immo R.au-

L*rsas jj>e- °vo|£ Cedri Libani iudex oculatus , indicat La-
aet' rici fimifem elfe , ut iit fpecies qua: Jam Larios o.

non Cedri. Controverfix igitur judicium eft,
inquit Libavius , arborem Libaai Cedrum Lari¬
gnam , vel Laricis fpeeiem efic , Cedri nomen
aliunde accepi llc> cum a Cedris proprie dictis to¬
to ocneredillet. Atq; ut Cedrus luniperina ap-
pcllabatur olimjta Larix hiEcCedtiwa , velCc-
drus Larigna

HISTORIAE ? L A N T A R V M >

Plin. Nicand. interp. Anb. «v

btn. fcbcrbauitl/ Belg. (Ccbciboom/ Gal.C ein ,

Cedri da Liba! i.Ital. Cedra, Hifp. J/erat, Angi. ( e,
bre tree. Ethic cft quam Hifr. Lugd. Cedrum
Phceniceam quoque appellat, aitque eam tomum : ,
Theophraft. [vtPlin. interpretatus fit] Gazam Der..; ■
inepte Punicam dixiffe, rlPhmnice, qui Syrii L” -
pars, a qua etiam Syriaca, CedrthteiN quoq-.mm
ctipari , quia pracericaceTvv ihdm it-quet : Den- jicl
drolibanum in Geoponicis. Pediculum per me- f„!>
dium coni traduftum , a quo pofl biennium
fquammi defiuunr , male Bellonium feribere vo- ""*r
cari bajiulam i Plinio ,cum illi ajfuU legatur, non
hafiaU , & Cedri nulla fiat mentio , fed Picei.

Vium & vires videndi incer ea , qui de Cedro
diximus.

VPRESSVS

C A P.

XVI.

TNter arbores DcfaiP!i'
JLcnmferas& re

finiferasiure co-
numeratur, pro¬
cero fi quidem,

redto , crafiocu

1 Caudex.
catidice lurgit

CupPe filis , cor¬
tice fere fpadi- Mater
ceo , materie
firma , folida ,
odorata : fupra
medium in ra¬
mos abit , me¬
tam concurfu
fuo effigiantes:
folia Cedri retu- folia,
fe , aut Sabinae
imbricarim con-

exa, perpetuo
irrntiiigalDU-

vircntii: galbu¬
li Iuglar.dis nu-

drus Larigna. , , r r

:edru4 Li- Apollo rad. non. vocat hanc arborem Cedrum ci pulvinato calice tedx nrquales contragoii , ri
ama. Libiniam, Hcbraicamque : dicens, nos polle faci- j mas agunt in clavata tubera dchilcemes , inter
rheoph. & tv rr \ _ „ /.««fi/wiit]. ner Hefcriberc i nnnrnm mmmi fluras femina conti nentur ru rta.

b*n,a. Libiniam, Hcbraicamque: dicens, nos poucraci- | mas agunt in clavata [uucuu^.^ . .

heoph. & afTequi hanc non cognovifil* , ncc deferibere j quorum commiifiiras femina continentur rutta, Semina.
Uo/tondt i. _ vp! illum fecutum Dio- fiihlonaa , altera parte rotunda, altera acuminata,

lc «nequi iidiic nui! j

voluille Theophraftum , vel illum fecutum D10-
feoridem: Plinium vero Iuniperis femen Cuprct
fo fimile addidi ffe , ac ad Libiniam , Hebrucam-
que Cedrum ailufilTe foliis capillatis , Lariccis,
Pineisvc brevioribus , minime tamen aculea-
ris.

r, ,rn , Lonicerus pingit conum Cedri , cum cono 1 1-

fiSu, ni, nec ab eodiffineuit.quambeneaucem.mdi-

res. Rimus quoque filb nomine Nu-

C cdrt

Unie en

•rror, Q*

Qtdru*

Hebraica.

cent lectores. Riifius quoque
cis Pini pingit in fuis inDiofc. commentariis tru¬
cium Cedri Hebraice. Sic P et. Crefcent.pro Ce¬
dro , nefeio quos floccos pingit. An Lacunae
Cedrus maior in infula Cypro proveniens , cx
qua Salomon templum ardificavit?
rmStum. Caftor* Durant. .Cedros, Cedrei at e pro¬

veniens in Syria in monte Libani.

AnCxfalpino fuerit Cedrus Libani & Magna,
•confiderent le&ores , &quam Cedrum inteili-
gatper magnam, &c per Syriacam Theophrafli,
de quibus antea. Lob. & Perne Adv. cedrus Lt-
baniaScPaUjftna, prece Ifa Grxcis , minus vere a

TtdrusPa

'ejhna.

Matth

quorum toiiiiniiiuiaa — - -

fublonga , altera parte rotunda, alteri acuminata, ^
iemiculmo latiora. medulla donata. Sapor acer- jjgnuml
bus,qui potiflimum in conis elucet. Lignum
pallidum, aut rubefcer.s, nec cariem fefttit , nec
teredinem, firmum, durum, vndulis nonnihil
crifpatum,micis faturadoribUs,nunc longis tranf-
versifque, nunc parvis , punctorum ihftar , va-
riantibus. Illi Odorfuavis : fapor verb vix ul¬
lus excellens, prxterquam in cortice, qui evi¬
denter linguae offert adflri&ionem cum amarore,
coque haud ingrato in veteri quod exceffit tri¬
ginta annos. J

Cefalpir.usficdefcdbit : Cuprefius arbor cft Defer. O
quam iiixca facras xdes ferunt ornatus gratia , i nM"w/-
reditudine tantum crefcens, more Abietis & Pi¬

ceae : ramis dense circumveftientibus , modofa- jy
modb ad latera crimen

" edrue
iaea.

fti^iatis: qu«e fcemina vocatur; muuo au idicia cnmen,
fparfis , quae inas ; foliis nullis , fedipfamet ger- folia.
mina tenuiter Foeniculi modo fcilli :foha viden¬
tur pnlpofi ,infunt temen in nuper nafcentibus

- - - - — foliola brevia , icuuve , fcd hic m adultis dege-

not. Matthiolo delineita. Lobeliusm poftremisfigu- nerant in brcviffimas veluti fquamas totos tur-
» b.redar- * am .diam proponitifedii vcra,qua in re prior eius culos convefticr.ces.-amentaceum qnd exile fert,

'*uur- melior iic,quain Matthioh, non animadvertimus. ! in fummis germinibus, coniimNucis ma^nitudi-
pfad. Iun. Cedrus, Cedrus conifera , neexcrafiis&lignofisfquamisconitantem,qni-

uriiiimu. 1 111 iummi.1 - - - -

y/Ji-cxd^ ] ne excraflis §c lignofis fquarais conflantem , qui¬
bus

Semina.
| JLtgnum.

M as
"tt na.
'italcaga.

W ai infec¬
undus.

Semtna

'ar%a.

FrucJut.

P/fyodes.

ttjodes.

I :ahg. /e-

e rrnv-
'<h;.

rnen ext-

Inembra-
■eum.

(tu dtfji-

tgermt-

\erpttuo
| gro Cy.

ejua
mu car-
I atio.

hm gr

rJ-‘

* ad-

, LIB

busdeh, Icentes parva quidam femina decidunt.

ignum odoratum, &refmofum, nonfenciens
putredinem.

Olim non nullos limplicium medicamentorum
mveft.gatores in dubium vertiffe conflat, num
Cuprelfus mascxfeminaquoq; provenire: Sed
adhuc ipfo Theopbraft. id attefhnte plerumque
Cupreilum quoque ex femina marem provenire
afiumant. Neque hicin ter proceras ereftafque
brevem habe: vitam. Masommnb infeeeundus
eft, &fasmm* pleraque fteriles. Arborum quo¬
que quarundam femina [ fcilicet jWf«™ , J
pamila.vixquevifu percipienda funt , fcu Cu-
predi Huius emm fruftus non id tocum eft,q uod
pila- fpeciem gerit , (ed quod cono innafeimr,
ptatenue exile [ & quali Laticis

lOTTi/aAr] lemmiprox. mum : id vero pilula fu a de-
hucente evolat , tSclegiproinde non nili ab ex¬
perto homme poteft. Exemplaria Aldmum &
Balileenfelegunt mWJW: Gaza verrit Laricis, vt.
(apuis a» Lancem interpretatur. Scaligcr vetb
legit mufaSu .fnrfuraceum , quod an benerefti-
tutuan adhucdicere non poffum , quia femen cu-
P, olit maturum non ralc : praterea comparat fru-
“U.m cuprei?; cum fiuflu Seminum ve¬

ro ipforuin nullus terminus ed : Alia.n.cu pulpis
f am\ c“ tluod amb-c] defl uunt: alia veri vtPini
1 i colar & omnium Coniferarum Conis adhuc
pendentibus profibunt , valaqueipfa inania re¬
linquunt : In illis vero vt in aliis omnibus perpe¬
tuo virentibus fero perficiuntur : funtque exilia
membranacea. Huic aliifque in quibus aliquid
ineitpingaedinis vt Oiex & Cedro ligna Auftri-
no Coelo exudant quod quidem prodigium &
olccntum e(fe creditur. Punira enim, & Ficus
& Vitis, au diu faciles : Palma & Cuprelfus diffici-
lcs. Cu pix- libs ratensquidem in locis (emine pro¬
venit , in Creta autem infula etiam trunco , ut
montola m Tarra. Apud has enim Cuprelfus ci-
dua l mafaitr,] eft, qui excarfuraW vnuvVlger-
mmat modis omnibus prxeifa : nam & ab terra
& parte media , & fuperna : alicubi etiam ex radi¬
emus germinat, fedrarb. Viret ex vrban.s Cu-
piellus quoque perpetui. In Cyrenen fi aurem
optime prodit olctimque plurimum fit. Cupref-
Him vero loca fervida magis habent, ut Creta, Lv-
Cla , Rliouus . Huic folium carnofum. Quin &
minus fecundi fecundioribus , & detemls fru¬
ctificantes, probi us fraflificatibus maena expar¬
te ^rTi5 ’ n,1‘ jbquoingeneremasfnnftuo-

Iiorpile foleat , vt alias quafdam affirmant, & Cu-
preuum. Natura quidem perpetua Cuptelliis,
led inter cu cius diuturnior videtur : itaque in
Ephefo cupreffina materies , ex qua valva: templi

nuper conftructi Diam, quatuor States refervata

duravit. Sola hic nitorem etiam recipit, ideoque
ex hac condere operum lautipra confuevere. Fx

rehqu-spoft Cuprelfum ac Thuiarn , Alii planta
rum magis fimum & aquam diligunt, alii mimis:
vt Cuprcllus , qux nullo pafto fimum nec aquam
concupilcit , fed etiam emori dicitur , fi copiose
novella rigetur. Itaquei n Creta infula montibus
Idaus , Leucilque vocaris fuper fumma , quibus
mx nunquam deeft, Cuprelfum comperiri affir-

mant. Ethxcfunt,quxpaffimrePcrirelicetapHd

i hcophrattum , ex tranllatione Gazi.

Qux vero iam fequuntur , ex Plinio collegi
mus Cuprcllus advena, & difficillime nafcen-
tmm fuit, ut de qui veubofids , fxpiufque quim
de omnibus alus , prodiderit Caco. Natu mo
rola, frudlu fiipcrvacua , baccis torva , folio ama¬
ra, odore violenta, acne umbra quidem eratio
Tom. I. b

9’ fntricofi generis , Diti

aera & ideo funebri figno ad domos pofita. Fm
mina Herilis diu. Mera demtlm afpeftu non re
ptldiata , diftinguendis cantum Pinorum ord.n,
bus: nunc vero confilis fa£h in denfitate patie- TonfUi,.
rnm coerataqtie gracilitate perpetui, tenera.

Trahitur etiam m ptfturas opere hiftoriali : ve-

bra 'LC ftrVe ’ &imrlgln“ rerum tenui folio,
brevique & virenti fuperveftiens. Duo genera
earum. Meram faftigtum convoluta , quamde fe
m,na.jppell3:m. Mas fpargit extra fe ra, nos.de-

mi 2” IP'C V'mm: Vtra<5“c im- Vi>™„„
m.ttKui in perticas , afferdlve amputatione ra- f-

OuxfenTir:1"1'3^0 dcnariisCng‘>Hs vincunt.

Quariluoftfliinam fatus ratione filva , vulgbque Siit* d
m r^tti Pljn“"» appellabam!

patria lpfula Creta , quanquam Cato Ta
tenttnain eam appellar , credo, qubd primilm cA <>"-
venent. Et m xEnana luccift, regerminat. Sed T‘,r'm™
mCreta quocunque loco terram moverit quit

luucatn'lil C‘atU; a ,a 1 ba':-' gignitur , protinulque
emicat. Illa vero etiam non appellato folo , ac stmm '*■
fponte, maximeque in Idatia montibus, & quos
Albos vocant, Ium mfque iugis, unde nive, nun-
quam abfunt, plurima : quod miremur , alibi non
"'.‘n , eP°reP™«nicns > & nutrte», magno,
perefaflad.cns. Nec terra tantilm natura circa
fes refert, aut perpetui cadi, v enim & qua-dam
empiiranavis. Imbres aliqui plerumque fcmi-
naaff-iunt, & certo fluunt genere , aliquando
ctiain mcogmto : quod accidit Cyrenaici regio,
n, , cum prirn um ibnLaferpicium natum eft ■ ut in
herbarum natura dicemus. Nata eft &hlva urbi Locas-
ei proximaimbre piceo , crafsoque circiter urbis
Romi annum ccccxxx. In Oriente poft Te¬
rebinthum iStLcntifcum optimam tenuiffimam-
que fundit refi nam Cuprelfus, acerrimam fapore.

°-lem,n ' quod Catjrinon vocant. O u.m.
Hicvcro aquas odtt, ut luglans .Caftanea, La- ^ .ii,
nurnum. Sed nec decidunt folia Cupreffio . qui
carnofafunt. Tr, fera eft &Cupre(Tus. NamAue
baccxeiuscolligunturraenfelanuario, &Maio, „°!u
c- 5epccmbri , cernafque earum gerit magnitudi - Tnfira.
nes. Cariem ver u flatem que non Tentic' Cupref- Buct*-
ms 3 nec rimam filfiiramque fpontd capit , inde ?*rT
maxime xtesna putatur. Sicut valua funt <? Cu- -

prelfo, Sciam quadringentis propd annis dura ”

matena omnis novi fimilis. Hoc quoque notan-
dumvalvasinglutiniscompagequadrienniofuif- "?*'/'“'•

ie-CuprelTusineas elefta, quoniam prater cite
ra uno in genere materio: nitor maxime valeat i- W,- -

ternus Nonne fimulachrum Vejovis m arce e «-
Cuprello durat , a condita urbequingentefimo "7“'/'™.
primo anno dicatum; fi quidem adverfus cariem -
cinealque nrmiuima. Minimis granis confiat fe- Cr""“t“r-
menCupreffi ut vixpftlpici quidam poffint '
non omittendo naturi miraculo , d tam parvo

gigni arbores , tanto maiore Tritici & Hordei
grano ne quis Fabam reputet. Ergo e Cupreffio
minina (mas emm ut diximus non gignit J pili, -
Ji cclledli , quibus docui , menfibuf ficcantut

c0p!ntrZtIqlle, Cm,tt,lnt fe:ncn ’ f°™ic,smire
expetitum .ampliato etiam miraculo , tantuli ani- /*•
malis cibo abfumi natalem tantarum arborum.

. S 1 1 1 1 r 1 1 I* I 1 i P m Ii-* A ...... 1 i - . . . ri A e

etuuumi aroorum. , .

Se.itLll-menfcApr.li, areaiqu.ua Cylindris , aut "J ' , -

VO giohs, denfum : renique cribris lupe, cernitur %7%‘Z

po ltcscraffitudine. Contraimmanepondusat- d"

tollere fe non valet , rctorqueturque fub terta.

Ob hocparciturveftigiis. Leniter rigatur 4 Solis
occaiu m tnn.s diebus , ut iqualiter bibat donec
erumpant. Differuntur poft annum dodrantali
o , cuitodita temperie } ut viridi coelo Terantur,

A a 3

Z$1

HISTORIAE PLANTA RVM

I \\trum de

Qupreffo.

Culturam

edit.

Cuprejfus

Cretu*.

Florendi

tempus.

Marth.gr

L*<;>n. no-
ttntstr.

Theoph re
preluadf-

Dod. hor.es

Heilonius

taxatur.

P. Crejc,

not.

Nomma

linguarum

unjl- no

Berochm

Hebr.

Truttus
cqcuiix.
Varro cor¬
rigitur.

j albuli.

Nux aut

ptlulx C

Velecym a
Aeno
Vrjma .
Fpichcca

M « fla .

aeline aura. Muumque didu , penculum e.i
tantum die eft , li rotaverit quantulumcunque
imbrem , aut li afflaverit. Dc reliquo tuti iunt,
perpetua fecuritate , aquafquc poftea odere. Nec
aquam folffln afpernamr , (etl & fimum , Sr cir-
coBifoHuram amputationemque , & omnia re¬
media odit : quincti am necatur. Hanc quinam
Creticam dixerunt. Floret poft Laurum Cuprei-
lus. HadenusPlinius.

Inepte fcribitMatthkilus .eiufqne figmentum
fecutus Lacuna, Cuprcfli femen adeo minutis gra¬
nis n. ici, ut atomis comparari pofiit , atque ob id
a-ure ptrfpiei , liram temeritatem demonitemtes,
talia enim noni' viderunt (emina : ea li in conis
confideralfcnt , non fane talia Icripfi flent , aut Ii
faltcin legilfent, quod fcrlbitScallger , contra
Tlieoplirafium, CLIUI abuti nofttis fenfibus. Se¬
mina ramqueaiuodindefcriptione diximus, unt
maiufcula , (ublonga , fcmiclllmo labora. Meri¬
to icitur in H:ft. Gerro, tantam leminum tenmta-
ceroomifiCj quxtadhinon polline , ne dum vnu
diftineiii.

Dodon.Lat.in fol.du.is habet Icones, pruna: ti-
tulnseft .Ctipreifus , alteri Cupreffi ramus .cum
Iructu , qui Lobelij eft. Apud Bellomum pra-
va eft Icon: Sic Pct. Crcfc. pro Cuprcllo nelcio
qua: farcimina ramis affingit.

CtiprelVum Virgil. Cyperiffum vocat, Olhc.
Cytirelfum, Graeci y-b.sstn dr ,’vmcale r. Gerrnan.
CvprcijVnbsum/lidg.irypreffertboom. Gall.cv-

Ita l.apn-f & cupref, Hilp. Caftrl. & Angi.
Crs>m,Boheni.tfyprig,Hung. Cypvoe f». Arab.
(additLacuna) Senti, Catal.O/ocr , Portug.dri-
prejle. v _ , ,

Dicitur autem ■/.•jzzlew@v , anrerc:7 kvw
i. partu ramulorum parilium ( ut inquit Duiy
mus ) vel quod ex a' quo Sz ramos Sz fi lictus creet
Vocatas etiam cupre Hos ppumv idem prodidit,
quod nobis elTcnt obleftamento , vel qubd cha-
rices nobis afpc&u fintiucundo.

Non refte interpretatus eft Munfterus illud
Ezcch.n- ubi Hebraice feribitur Ercz, , vertit e-
nim ipfc Cedrum, cum tamen Icnptuin Iit Grarce
y.v™ei3j&- Vbi porro Cant.i. legimr Hcbr. Bcro-
cbin, fcnbit Forfterus efie , qui velint CuprefTum,
ipfe autem intelligit Fraxinum, ut copiolms an¬
notatum alibi. Fru6tum Cupre ITi , Theophrafti
& Diofcor. authoritate motus T urnebus,
w KvmrM , globulum Cnprefi vocat , ac ideo
Varronem emendandum putat, qui Galbulum
vocet, dicens lib.i.c.40. Semina quasdam ado¬
riendum funtufquc adeo parva , utfint obfcura,
ut Cupreffi 1 non cntm-Galbuli , qui nafcuntur,
tanquam pila: parva: cortice ( cortices ) id femen
funt , fed in his intus primigenia femina dedit na¬
tura. Melius igitur faciunt, qui Nuces appellant,
aut pilulas Cupreffi cum officinis. Germ* «fruefit
pom (fyprciJcnbaunVBelg. «f p p rc 15 nojk , Calhc e ,
Ndx dcCypres, Ital. NjCCivoIo di Ciprijjy , Hlip. EI
agalladcl Cypres. ofitius Cuprem fcobcm Sz ra¬
menta 71* ; alks etiam vAopun* vocat.

EamcumPoeta nominabimus conifer am.l&vcm,
acutam, arduam-, tauram , ploratam» alticomam 3r •-
rumem , odoram , viridem , celfam , mgr am , odori fc-
ram> deploratam, viridantem ,Stygtam , & cum O-
vidio^r4/<W*.

Funeris ara mihi ferali cincta Cuprejfu.
vt & acutam.

Vallis erat piceis & acuta denfa Gupreffu
cum Sylio meefiam ’

At ferale detas ntcejl-t! ad bufla atprelftis ,
Funereas.

Dicitur etiam eadem fuaejla , eo quod &t.irde

^ .. c- r . . Aii mvrnnrpr fll-

U1UUU CUdlll Laui,ii.j«-.ij." 1 -- l c

ctefeae Sz fuccifa non repullulet : quapropter .u-
nebri figho antedefunifcorum xdes eam poluere

Maiores, vnde Daniel Ccrot.

I puer &'poJh’sjuneJld cinge cuprejjo.

Licebit Sc triferam cuprelfum cognominare ,

fiquidem in anno frudus eius colliguntur, Ianua-

rio icilicet,Maio,&r Septembri.

Cxterum,uno cupreffi nomine mas Scjarmtna ^cjmvoca:
comprehenditur. CupreiTofimilis quoque Thya, C-f-f-l
fcu cuptelTus lil veftris Theoph. cuius frudum /-

effe Abbel orientalem credimus, de quo mox. Ge- Alhtlfrll_
falpini autem Sabinam, vulgarem arborem in ma- :

rttimisjcrafiiorem Iunipero , quam Dio feondem tu.
in codice Hermolai Iuniperum maiorem vocare
ait, ieu cupreiTum filveftrem,Thcophraltum et¬
iam Iuniperum , licet ab alus cedrum vocari te-

fteturDiofcorides, nos cedrum Lyciam retulam Cldrur 1

Bellonii facimus. ThuiaitemapudTheoph.au-
thore Carialpino , ad cupteffum reduci oportere j^Bellomo.
videtur, de qua hoc lib.cap. de Tluua Sc cedro
Atlantis montis, chamicypanllum etiam, quali
pumilam cupreiTum vocant , vulgo da Cypres, ^
quod quaii fit cupreffi arboris. Sunt qui hanc ^ ^

Ab rota n u m foe mi n a m c lfe p u t e n t,de qu a 1 uo 1 o-
co,fub chamicypariilo.

Frater C.Bauh. milit nobis Lutetia atbuicuias <j.0Cus&
Cuprefifi quas plantavimus in horto 111. C. VV. ttmpus.

Mor.tbelgardi! Lutetix fani copiofas & pul¬
chras vidimus arbores magnas variis in hortis.

Monipelii abundat ad magnam exetefeens altitu¬
dinem. ferens nuces Autumno , qui durant per
totam Hyemem & Aeftatem. In Italia etiam

frequentem dbfcrvavimus, ut Venetiis , Patavij,

Mantile, Veroni in coenobio alfiatid.S. Ioan.
dc monte , ubi veftigia antiqui Theatri apparent.

Lugduno Io.VimartiniignisPhatmacopius mi¬
lit ramos, quos plantavi inhorto 111. C. VV. Pe¬
lle Turnelo in A .giiain holto, cui Sion nomen,

copiofa. Odere [i nquit Matth . ] Cuprcfli flumi¬
na, lacus, onincique aquofos tradus , quo hc , vt
in ciuimodi locis iata, ilatim inareicat. Quo
fi redi (civiflit Adamus Lonicerus , non tam
ficiid, vt puto, fctipfiiret, Cupteffum humidis
gaudere locis. Hmcredd Bellon. Cupreffus ta-
nietii advena & difficiilirue nafcentnun fuent.ta-
men minctam mares, quhm feminas vulgo la-
tas pv ecipue apud Tureas , non in hortis modo ,
in quibus vbique coepere propagari ,venim etiam
in agris (eri & collibus folere compeno, ita vt cir¬
ca Byzantium colles Cupteflis pubefeere videas,
quemadmodum etiam m vineis & fepibus. Iu
Creta Cuprefforum lilvas nequaquam compe-
rias, fediparfimhfc vnam, ibi aliam in abruptif-
iimis locis , aquas enim odit. Bellonio aifentitur ^

C. Bauli. apud Matth.itafcnbensiCuprelfusapud

Italos in ctcmetciiis colitur, cumfunebns arbor
olimfiierithabita: plurimas vidimus non longe
Patavio in colle circa Eremitarum camobmm:
apud nos [Bafilei] fipelicetexfeminegermina-
ritluniperinisfoliis.non tamenad aliquam alti¬
tudinem pervenit. Cuprcifus, i nquit Diofcor.ad-
ftringit, refrigerat. Cuius folia cun*pairo&mo- ufus n

dica Myrrha pota, veficx,fluidi 8c vrim difficili- Dtoyr%
tati auxiliar rur. Pilulx vcroconcufx , & cum vi- Vnna.
no poti, ari fanguinis iciedionem ,&dyfente-
riam, alvi fluxionem, eredi cctvice (pirationem, ^ "
o--.tr: — - rnodant. Scd&.'dcco<5tuiTi ipfaruin
olliuntetiam duritias,contufx cum
s narium fanant. Removent item ^ ^

cum aceto cofftx Sc cum lupinis
-aunt&inteftinorum Hernias im-

T r i fera-

Lomceri

error.

Sz tuflim c<
idem fac '.
Ficu,.?-
fc-i

rtum

Herma.

7 oh*.
Culices.

Vulnera.

C aptllt .
Ertjypelas,
Herpes.
C.arbuacu
lus. ['
Vires ex
Galeno.
Vlccra.

T crnpera-
mentum.

Enterocele.

Tdrbuncult
Serpet es.
Zryfp chtta

Tolia con¬
friant a
lermiculis.
)leum Cu¬
re (Sinum.

'cibs.

jgnum.

mTnnx ar-

mameptoici

ihtlculus.

I

j- Latitudo
Ljferuim

(ii-

ytrangu-

I ia.

I! N candet'
i" oratur.

LIBER IX.

poiic;c. Sed & folia eadem kdutit.Putamur etiam
culices fugare pilula: cum coma fuffitx. Ac folia
tiuaruipolita, vulneraglutinant : fupprimunt&

zS$

qua: Galenus /cripfit de temperamento eius , &
quee Plinius de refina, quam acerrimam elfe fta-
tuit. Inter ligna frigida etiamrecenfet VVecke- V^ec^er.

nguincm. Cum aceto autem trita, capillos tin- rus cupreffi lignum , cum cameninfignis odor Sc t***1*?-
int. Imnonnnrnr eri.-iir» nrr fi» mm hnldn^ - j n .. m i i &

gunt. Imponuntur etiam per fe , & cum polenta
ignibus (acris, herpeti profrpenti, Carbunculis
& oculorum inflammationibus. Inceratum vero
ammixra fi imponantur, ftomachum corroborant.
; Eadem fere a Galeno traduntur : Cupreffi folia,
germina, pilula, recentes & molles , magna vlce-
ra congluti nant, :n duris corporibus : cx quo cla¬
rum eft , quod reltccandi vim habeat abfque in/i¬
gni acrimonia, aut caliditate , ficut certe &rguftus
teflificatur. Apparet enim in ea levis quadam
acrimonia, led plurima amaritudo, nuikoq;etiam
pius acerbitatis in tota planta eft. Tanta ci meft
acrimonia, calidi tafquc, quanta fatis lit deducen¬
da: in altum acerbitati , ita ve nullam tamen mor¬
dicationem, aut calidicatem in corporibus effi¬
ciat. Proinde in alto latentesin flaccidisputrc-
fcentibufqueaffedtibushumiditates innoxie, tu-
tctotie dopafeitur, atque abfumic, cum qux cale¬
faciunt fimul , deliccantque , eas quidem qux
contentx lunr, abffimant, exterum acrimonia &
caliditate alias attrahant. Sic entcrocelicos iuvat:
Equidem cxficcat,robiirque addit , corporis par¬
tibus prxhumiditatc laxis : Quidam ea vtuntur
adcarbunculos &herpetes, polenrx mifcentes,
tanquam abfumente citra excalefacftionem eos
mo rbo s f i ci e n tem hum idi tatem.Su n t qui ad Ery-
fipelatavtantur, admifta nimirum polenta cum
aqua aut oxycrato aquofo.Cuprelllni vini facien¬
di modum docet Diofcor.cap. de Cedro antiquo¬
rum. Semina Cupreffi ( au tore Plinio ) foliis tu¬
fis E mifceatur, non funt vermiculis obnoxia, nec
fi interlunio ferantur : Cupreffinum oleum eof-
dem effiedus habet , quos Myrteum & Citreum.
/Titius ve o ( telVe Cornario) fcobem & ramenta
Cuprefli ad corporis bonum colorem induccndu
vfurpat cum oleo. Ligni etiam vfils aliquando cx
Italia petitur ad me n fas & tabulas & alveolos ex¬
tornandos , & lmximd odoris gratia. Sed & effi-
caciorcs ffint nuces, inquit Loniccrus, foliis :fo-
haex aceto decodta ad vrinx adorem bibuntur.
Galbuli teccntcscontufi vino macerantur , quod
bxmoptoicis benefacit bibitum. Nuces ex aceto
decodtx dolori dentium lubveniunt. Contufi
corticis pulvifculus cx aqua Sabuci ftilla titia ebi¬
bitus calculum tam veficx, qu&in renum pellit.
Tradit Matth. Cupreffi. folia in vino co6ta , addi¬
ta pauxilla Myrrha, ebibita auxiliari involuntaria:
midiohi , & iirangurix. Qiixftuofiffiima, ait Bcl-
lqn. CretehEbus effieffiletCuprcflus ,qubdeius
materiam affatim externis divendant. Caudices
Cnprelforurn Gretenfium ex crafficie comproba¬
bis, quod vel arcas ex afleribus qiiatuot pedum
latas videre poflis. Cum autem Cupreffi materies
oleo fa &velutircfinacea fit, pici faciendx,Tedx
modo,idoneaelTe creditur , qux vel ex hoc maxi¬
me laudatur , quod neque vetuftatem, neque ca¬
riem fentiat, & bonum femper odorem fpirebSed
hoc habet peculiare in Creta , quod ab incolis
fucala , ex cefpite tamen regerminet, vt nepotes,
flolonefque cx radicibus exdux filvx modo pro¬
creentur; qui tandem in maximas arbores excre-
fcunt.

Nunc quod periculi plenum eft, monere fane
oportet. Credere fcilicet iis , qui de plantis feri-
bunt , nec Medici funt. Si Michael Neander Me¬
dicus fui flet , ille priufquam cacegorice Phyfi-
ces lux part.i. fcripfi flet , cupreffi lignum fngidu
e fle, id deguftaflet , olfeciflet, ac coafideraflet.

acrimonia demoaftretefle calidum.

ABHEL FRVCTVS ORTEN-

t A LIS.

C a r. XVII.

G

VlLANDI-
n y s nuper

in Syria, /Egypto
& Arabia anno¬
tavit, ac Bcllune-
fis alicubi literis
commentatus eft,

Abhel frudtu elfe Abhel Ori-
in toto Oriente enhilii.
noti /limum, pilu¬
lam cupreffi ma-
gnicudincjcolore
ruffo in nigrum
declivij qui ex ar¬
bore fui generis
Cupreflo iimilli-
ma decerpitur :

Vim ei eliciendi Vu.
menftrua , Sc fce-
tus emortuos cx
vtefo eiiciendi,
longe omniu va-

lidiffimam: Ni verd e*, vel Oiw, Vil ei* , Tro- Thy. Tri
gctes,Citrum,& Cedros arbor ab Homero. The- gaJ. Ci.
oph. Diofb. Strabone, Plin. Martiale, 6c Dione frus ■ Ce~
hiftorico appelletur , nihil fe porro de ea expio- drus'
rauim habere: Avicennam & Serapionem Ab-
hei Sabini (ru 3am ii pronuntient, longius a ve- &■ se¬
ritatis agnitione defodere , quod vniver/us ho- ptont Ab-
dic Oriensarborerrr toto ccelo ab vtraque Sabi- ‘t1

na difparatam Abhel appellare (oleat. Hinc &-
file Cluiitis in Guilandini fententiam concefle- Abhd‘,,1
rit, plurimum ad Thyia: hiftoriam a Theophrafto Thj.rh'-
proditam , accedere arborem , cuius fiiictils Ali- °Ph- am-
hel : Talem autem Habhel nomine infinnitum U"'
frndtum (ibi dediife Icribic Bernhardum Paluda-
num EncKufianum Poliatrum c peregrinatione
(ua. Syriaca & argyptiaca reducem. Eundem et¬
iam fru&um Abhel Thllya: Theophrafti tribuic
Camerarius.

THVIA

ET CEDRVS

TIS MOSTIS,

Cap. XVIII.

ATLAN-

TN cognita hodierno die. lateret, ni ex Hiflo-
Iriis palam fieret. Quare non piget pro virili
Itudiofo ledori eam ex veteribus & recentiori-
busmanifeftare. Homerus igitur: Odyfs. y hac
pauca literis cdniignavit.

T>;Xo(vJ <S' ocPfAtj,

Kj oTfi« t ’ot/ i (S.TOIO 0t;« t’ ctW yXffov oJ^aSes.

De longinquo Autem odor ,

Cedrique ficu Thyique fer infulam (picabant
ardentium.

Ac mirum quidem alicui hoc videri pollet, cur di- Perpefu)
catardentium,cum Theophrafto tefte , perpetuo Uretf
vfreat ex filyeftribus fic eius natura ad

Aa 4

284

HISTORIAE PLANTARVM.

oph.
Tliyodejlt

ardentium minus ido nca. fit & Habilis. Sedmira-
Thuia The-, ri ceffibit , fi fructum eiusFabx magnitudine rc-
linofiin e fle & fulphurofum , vt& arboieipfam,
ex Thcophrafto intelligat [ (St iaJi<si£cv Plin. odore
jucundiorem: Gaza vero, qui vertit fulphurofum,
legit Dalech.]

Citcrum eft hxc tardiflimo fere omnium ger¬
mine. Montium enim cacuminibus, locisque al-
getibus, quamvis cxcclfa, enafeitur. Sed hunc lo-
fo jljpe ?r~ cum (' nqui t B ello n .) de Thuiaarbore , menda ca

el(t.

Locus.

Ex ce! j a.

Locus.

Truttus.

Csfpreji

y//v

rcre non puto ,quod quivis facile percipiet , li
Grxcum exemplar contulerit. Siquidem quod a
Thcophraflo Tlmium, ab aliis vero Thuia appel¬
latur, apud Am nonis Phinum atq-, in Cyrenenfi
a<;ro nafcittir, forma Cupreffi fim.le, cum ra-
mis , tum foliis , caudice , fruiflfique : vel potius
ceuCuprelf.is fil veftris. Cfepiofim , vel vbi vrbs
c eft , comperiri affirmant : atque e:-

congerie , quas ob id a fimilitudine Apiatas vo- Apiau.
eant. Summa vero omnium in colore . Hic maxi¬
me mulfi placet , fuis refulgens venis. Pofthxc
amplitudo eft iam totius caudicis ,ac iuvant plu¬
ra quoque in vna menfi vitia. Item Irgnx venae
fimilinudo, vel coloris & quibus maxime obno¬
xias fecere xftus ventique , rima: , aut capil¬
lamenta rimas imitata. Pr> fica murena [ m e- Loc&Phn*
liusMurrhena , velMurrbina ] ac nigro trani- correttus.
currens limite , variifque corticum pun-
ctis appiebenfus Papaverum modo , «Sc in totum PaPa'*era'
atro propior color , miculxye dilcoiores. Viri¬
des terra condiunt Barbari, &jllinunt cera. Ar¬
tifices veib f umenti acervis imponunt feptenis
diebus; toiidcm inter nifiis : nvirumque , ponde¬
ri quantum ita detrahinr. Naufragia docuere
nuper, hanc quoque materiam ficcatam mari, du¬
ritie incorrupta fpiifiiri, nec ullo modo vehemen-

hoc tempore elt , compK. . „

q i am memorant contignationes qu.afdam vetuftif- ! cius. Nutriuntur optime , fplendefcuntquc ma-

fimasThuix : perdurat enim materies hxc i neor- j nuficcatafiicatx 4 balneis maxime : nec a vivis
rupta omnino. Radice huius arboris nihil cri- J Ixduntut, uthisgenitx. Inter pauca nitidioris
fpius , caque prcttofi opera conficiunt. Huius vitx mflrumcnta hxc arbor eft: quapropter infi-
quoque ligni meminit Diofccrides, qui Tcit : A- ft-ndum ei quoque paulum videtur,
gallochum lignum eft, quod exjndia & Arabia Etcap.i.*». Thya arbor, qu:e notaetiam Home-
a (fertur Thymo ligno fi mile , ptindtis notatum ro fuit, Oaoi' [alij 3^5;' , iSe Owc/ Icg- J Grxce vocatur, DalecW.plt» I
f Matth. Sed legendum forte idp «V ab aliis Thya. Hanc igitur inter odores uri tra- mumnatat ,j
Nani huius vocabuli nullam mentionem faciunt, ditin deliciis (fallitur Plin. De Calypfo , non de d' (^rc.e f . ;
c Otibaf nec Paulus , nec Serapio] fuchf. Sfcj*- j Circe id Homerus fcripfit. Hanc ut pro illa ci- \

t tones.
Dtiratto.
Radix cr
fra.

Thuia Pti-

conftri6him,compa6him.

taret , furcaffis in caufa fuerunt hi Virgilij ver- dorttta

j4rbor Ce¬
dri. W

Proxima Circei, raduntur littorn terr*>
Dives inaccejfjs tibi Solit Filia lucos
A f iduo refnat cantu , rectifque fuperbu
Vrit i libratam n. ‘diurna in lumina Cedrum.

V irgihg.

Ciceroni*

menfa.

M injura¬
rum am¬
plitudo.

Fufius Cedrum monpis Atlas &: Thyam arbo- , fus:
rem profequicur Plin. l.i^.c.15. Atlas, infit,mons |
peruliari proditur filva. Confines ei Mauri, qui- j
bus plurima arbor Cedri [ Citri legendum viiit ;

Goropius]& menfa ru.n in(ania,quas faeminx vi- j

1x5 contra marga.itas regerunt. Extat hodie M. notante Dalech. ] Circes , quam Deam volebat
Cmcronis in illa paupertate, & quodmigsmi- intell.g- , inagnc» errore eorum , qui odoramenta
mm eft , illo xvo empta EI - S. X. Memoratur.oC in eo vocabulo accipiunt, cum prxfertim [ in ver- p ,n,i error.
Galli Afinij, H- S.XI. Venundatae fnr.c&dux, ; ii bus Homericis inepte Plinius pro voce Grxca
Iuba rege vendente : quarum alteri pretium fuit j 3J*/ , Laricem interpretatur ] eodem verfu ce- Leopardo
H - S.XV . alteri paulo minus. Interiit nuper in- dmm [ Larice uve, Guilland. legit. Vide Leopar- olens Ce-
cendioa Ce-hcgis defeendens , H- S. Xlili. per- ■ dumc.<>.lib.S.& Virgilium:
mutata latifundij taxatione, fi quis praedia tanti 1 Robora nec cuneis & olentem feindere Cedrum,

mercari malit. Magnitudo amplifsima adhuc fuit, - N ‘ec piniferis cejfant v eft are gementibus ornos.

vniuscommifEae ex orbibus dimidiatis duobus, a ; apud Athenaeum P 131. verfi;8. Empedocles A/fit- Libano*
re^c Mauritania: Ptolomxo , quatuor pedum & • vocat , fuaviter olsncem.

SvtoPic.

Materia

Tuber.

Cuprefo

femi-pedis per medium ambitum , craftltudinc
quadrantali: maiusque miraculum in ea eft artis
latente iumffura , quim potuillet effe naturx fo-
lidae. Item a Nomio Tiberi j Cxfaris Liberto co¬
gnomen trahentis, tribus (icilicis infra quatuor
pedes, totidemq- infra femi-pedemcraflitudihis.
Qua in re non omittendum videtur : Tiberio
principi menfam quatuor pedes fextante <Sc fici-
lico excedentem , tota vero craflitudine fefeun-
ciali,operimento lamina: veftitam fuilTe , cum tam
opima Nomio liberto eius elfet, cuius materia
erat Tuber, hoc eft, radicis vitium, maximeque in
co laudatum , quod fub terra totum fuerit, & ra¬
rius quam qux fuperne , quxquc gignuntur e:-

fimt/ss odo- «•im 111 «mis : propneque quo

d tanti emitur , ar-

T sgrina.
Pantheri-

borum vitium eft , quarum amplitudo ac radices
xftimari poffiint ex orbibus. Sunt autem Cu-
preffo fccminx etiamnum filveftri fimiles folio,
odore, caudice. Anchorariusmons vocatur cite¬
rioris Mauritania: , qui laudatiffimam dedit Ce¬
drum, iam exhauftus. Menfis prxcipitados in ve¬
na crifpis jvelin vertice variis. Illud oblongoe-
venit di fcurfu, ide6queTtffri»<e appeJlantur . Hoc
intorto , 6cidcb tales Panther nu vocantur. Sunt
vndatim crifpx , maiore gratia , fi pavor.um
caudx oculos imitentur : magna verb poft has
gratu extra prxdichs crifpis ,denfa veluti grani

'2uvpfl}f T ) LlflctyXTl-bscOdlf.

Dalech.] Laricemc|ue una tradat : in quo manife- Theoph qua
ftum eft de arboribus tantum locutum. Theo-
phraftus , qui prunus a magni Alexandri xtate
fcnbic , qux circa urbis Romx quadringentefi-
mumquadragefimum gefta funt annum , ma¬
gnum iam huic arbori honorem tribuit , memo¬
ratas ex eo referens templorum veterum conti¬
gnationes , quandamque immortalitatem mate- vfaThui^
terix in ledis , contra vitia omne [omnia M. & R^/x
C.H.] incormptx. Radice nihil crifpius , nec a- jp^^pre-
liunde pretiofiora opera. Prxcipuam autem ef- ttum.
fe eam arborem [ mirum, cum idem Theophr.
l.rribat hi ft.hb.^-.cap.i. Thuiam in montium ca- Eocus.
cummibus , &c locis algidis nafei. ] circa Hammo¬
nis delubrum. Nafei & in interiore [ inferiore
M.] cyrenaicxparte. De menfis tamen tacuit,

& aliis nullius ante Ciceronianam vetuftior eft Ciceroni*
memoria : cx quo novitix [ que no vitix apparent men/a-
CH. qux novitia apparer M. ] apparent. Alia eft avber'
arbor [ citriam , five Allyriam malum intelligit, Cltrltt Ar[
Dalech.] eodem nomine, malum ferens [ tenens bor.

M ] exeeratum aliquibus odore & amaritudine. Malum
aliis expetitum , domos etiam decorans, necdi- exeer'tf"'*‘
cenda verbofius. Huius arboris mentionem fe-
cilfe videtur Virgil. idque afferente Dalecham-
pio.

Media

J- talum f f-

hx.

LIBE

Media fert trifles fictos, tardnmquc fiporem j

Felicis mali, quo non prtjentius vllum
P ocula fi quando fizva a: fecere noverca.

Sed nemo inficias ibit arborem , ex qua celebres j
rocn/i fiebant , & Thui am,^ Tliunimy%W}ds/ctj/. '
Sc.joay, alibi etiam -^inv , Svciclv , dcdview pa/Tim <Sc
citrum &Trogeten , aTheoph. & Plmio, v«J

R tx. 1?5

Sto*

-u! /r r- . um lcgas*fl quinto C/w <

yilea:. reteiht tanti viri memoriam le&io Vir- CalJpf°
ginana , in qua cedri ufus eiufinodr attribuitur
circes deliciis, Eam autem indiligentiam pri- „ ,

musHermokusieqnutiiseft, tum autem ufque
ad Ruellmm omnes.

R o b e r t oCon R a ntin o te fi e '1 d uda m effe"quib£ 1 ^ **

addit Gefnerus idioma Germanicum '£m fromb- i H ®,Hoy' re«nnorcs vero partim

ba tBoIffcfd^marftcr bsuiit / cui ^".nZfii Jverb,

lilinum , quod Galli Madanmi vel Mu/Znmi tm xr... ^ i . . . ,

JKue/l ta¬
xatur.

Phmui
flant at r:

rlirij c

T roget es ;

Matarum i’ 1 R>(dcjefd)mftcfrcr bauut / cui proximumfit
z., // . lignum , quod Galli MadarutnvclMadruni vo-
ccut, quod idem vultRucli. An vero tale li¬
gnum extee odoratum , quod in Gallia Gallici-
dicatur Madrt , videant qui eam inhabitant, nos
equidem tale quod ignoramus. 5,’»vtm cum
diphthongo legi, confirmat Gorop.in Vertumno
al’ud D-ok. cap. de croco , qui Ruellium erroris,
quoque merito incufat , quod eo loco , longi ab
atlioris mente aberrans verterit. Gaza etiam per-
perim transfert Tyiuta , vt & in codice Theo-
pnr.ifti rd'i'v corrupte legitur.

Cxtcrum , inquit Anguiliara, . Cedrus Atlanti-
! Ca> no n mihi vid-iqr alii quam Tliuia, vel Thia,
quamv is in di vci-hs capitibu sde iis /cripferitPli-
mus : ille enim plantas non cognovit , (cd ex
divedis libris hia concinnavit. In Plinio de Thya
error ab eo commilfiis , vel textus corruptus : di¬
cit enim Homero notam arborem Trogeten,que
al is dicitur Thya , quodfalfiim , fiquidem Ho-
iperus non meminit Trogetes [ necid dicit Phn.]
fed Thya : Dicicpr.rtere > Homerum intellexille
cedrum & Laricem, quod etiam falfum.

EniTdem opinionis cum Anguill. eft Matthio-
Ius, dicens inDioFcum magnis figuris : Suntqui
^nI; ’ & re&e quidem cedrum Atlanticam a
* , Tlm,a 6 vc Thya de qua Theophr.nihd differre.
Quamobrem Plinium redarguunt, qubd fimulac
bi/ dtjjcrt. c‘JC®oro Atlantica diilcruit , illico caput pro-
lar- phum dc J. huia fcripferit , tanquam de arbore
diveifa , verum longe aliter le habet lententia
• noffra : nam diligenter Plimj lectionem enu-
cl: annbus palam apertiflime fit , Thuiam Pii-
imo nd ahud delignare, quam Atlanticam ce¬
drum. In antiquis codicibus Plinianis Thuix
lapuc a M.uiritana cedro feparatum non eft,
quod manifelle arguit, Plinium adhuc cedri hi-
itoiiam profequi de Thuia agentem , quemad-
modum verba clari.fljme indicant , quxin
aliquibus codicibus ita haben.t : Nota etiam Ho¬
mero fuit , Trogc-te vocatur , ab aliis Thia , id eft,
eadem cedrus nota etiam Fuit Homero, quam a-
lijTiogetcm , al ij Thyam appellant. Ideoque
• peipeiam egerunt, qui in Frobeniana editione
Tlmix five Thya: caput ab Atlantica cedro divi-
ferunt, haud rc«5te Plinium intelligentes. Ac
Error quo- p^crea Icdionem cins corrumpunt , ubi Ce e-
jum/ara. mendalle crediderant. Iuffe itaque noftro iu-
dicio reprehendit Matth. eos, qui caput de ce-
Jdlon. m. dro Atlantica ieparatunt a Thya. Dilplicet et¬
iam nobis apud Bellonium &: in editione Lugdu-
nenli pro Tvogete , legi Thyon erxee: nullibi c-
nim , quod obfervaverimus , legitur Trogete ,
quam hoc Plini j capite. Cornarins , Cordus,

Gcfnmis,BrunfeIfius, Matthiolus,Anguillara,&
CxhJpinus , meminerunt Trogetes , fed nullum
alium locum citan t, quam Plini j ante di&um.
Animadvertes , inquit Scaliger Thuiam mno

Tl .a t . 'T'! 1 IV

Nunc csfalpini-.Ad cm^relTum reduci oportere „ „

«detur TInna apud Theoph. Plm. vero feribit Tf
™nL Ce<ilu*b Homero Trogetein vocari, ab aliis rh,„a.
lliyam celebrem. Laudatiffiimmfertmons An-
cli -rarius citerioris Mauritania: , prai inua dos L“cus'
menimn vena a-lpis.&c. Plura cp. de arbore
vitXpibidemque Etymologiam.

De Thya, five Tlmia varix funt opiniones, qua- Aeqniv„ra
mm una ell de arbore Abhel Ori emis.de- qualam o-
I llm- Scribit Lacuna in D-.olc. pro Aracatide <•“»«<.
lemen Tliui? dcmonlhari Pliniana:, verum fcitu
admodum difficile , quamintcllig.u plantam pro
Aracatide , vt dicetur fuo loco.Ex Sabini Thyam ,
quidam laciunt, er olim cefie Goropio.poncbatur
babina in luiFumigiapro Thuia arbore odorife-
“i Ced™m Lyciam plirique telle Btllonio, Cl.

Thuiam Theoph. ex, ffimant. Arbor viti mul- /y,,,.,.

tis clt Thuia, ubi mult i notatu digna dc Thya ex airhcrs,r*.
Gor pio occurrunt , ut Etymologia. Dubitat
Coidusan Guaiacum Forte Trogetes feu Thuia,

Eu Citrum, de quo lnS.4. ©uk apud Diofc. cap. G“*,acUm-
deCroco , non intelhgendade mortario , tefte
Bellon.&; aliis.

■ Mortarium

B R V T A
Cap.

PLINIO.

XIX.

Homero n

iditio rc-
i <rek.

T An ta mortalibus Fuarum rerum fatietaseff,
& alienarum aviditas,utpetant [inquit Plin.

Locus.'

i hrna tgno-

ibxtj la-

- ^ . iw , .Mvjuii. jLcmgci i wmam igno¬
tam nobis, nifi ex hiftoria Theophraffea : cum a-
lias fpecies enumeraret , quod & alibi fecit. Eft
aliud, quod a Plinio animadvertas. Ait ille in
deliciis ^pud Homericam circen ufum fuifte
Thyix arboris ad mendum, exterum non apud

. T— . . )ucjveuiin^mjmu'Uil.

iib. 12. cap. 17. 1 in Hvlimzos arborem Brutam Br““
[By.uumCH.JCupreffofufc fimilem .exalbi-
dis ramis , iucundi odoris accenfam Sc cum mira-
c. 1'Moriis Claudii Czfiris prxdicatam. Folia Vius,
eius lnfpergere potionibus Parthos tradit. Odo¬
nem cile proximum Cedro , fumumque eius con¬
tra ligna [ qux noxium &c venenatum, velgravera
& iniucuncluin accenfa odorem mittunt J exitia¬
lia remedio. Nafdtur ultra Pafitigrin in finibus
oppidi Sitacx. [ opimis Scytrx.Vet. prave oppi¬
di Scytrx CH. j monte Zagro [Scantfo, Vet.

Sch antro C H.]

Rucllius qui more Fuo eadem ex Plinio tran-
Fcripfit , quamvis nomen eius Fubticeat , addit: Ej<clitet'
Brutes arbor eft foli Orienti cognita , neque La- x‘Uf*r'
tinis adeo celebrata. Sunt qui hanc in Europa ,
atque adeo Gallia iam naFci exiftiment, efFeque

alteram Sabinatgenus: necprofefii longa abea Sabmafc

diffidere. auuU.

Nos quidem colligimus Ruellium rntelligere
Bcllonij Sabinam alteram bacciferam ,quam£ra- Sru,e B'1'
tcif putat, & arborem vita nominat , cuius deferi- 'Tl c,
ptionem poFuimus cap.de Sabina.

Bellonio ftibftribft CIuFdum dicit: Nonde-
funt , qui arborem vitx , ad arborem Brutam Pii- Arbor Fil,-
nij reFerunt , quam deftribere vide tui eifimilit ,
Oviedus, Faciens arborem
Filici Fimilem,

lS6

HISTORIAE PL’ArNTARVM.

ARBOR VIT/E , SIVE PARAD ISIACA

WLGO DICTA, ODORATA AD

Sabinam accccdcns.

C a p. XX.

Defcriptio

C)Vl

W noi

Caudex.

Vanquam
* non inqui¬
lina elegans hxc
arbor , Facile ta¬
men ccclo , folc-
que noftro af-
fuefeit , iic ut in
luftx proceritatis
arborem excre-
fcat, caudice re¬
do, noHofo^cor-
. tice cinereo aut
rubente , mate¬
rie Abiegna refi-
nosa: ramis per¬
petua conia vi¬
rentibus , & a-
larum modo ex-

i

TollA

panlis, qui ina-
lios ramulos pla¬
nos alternatim I
e latere fuccrcf-
centesdivifi, abeunt demio in multa , oblonga

folia,numerofis foliolis compreflis, quaterna me¬
dium gibbofum compledeniia ex ramulorum ex -
Flores tremis , aut paulo citri. Vere oriuntur flores Pu_

lilli, flavefeentes , quorum nonnulli deinde in

Squama, conos parvos fublongos , Pinei nuclei magnitu-
tudine cfTormantur , e fex tenellis fquamulis
compados, initio virides , deinde pallefcentes,
poftremo ubi plane maturuerunt nigricantes,qui
in quatuor carinas dehifcentes , femina oftentant
Semm .1. Elonga } quaterna , plerumque paleacca,medio

paululiim extuberante , in quo medulla acris &

Coni. amariufculi faporis.Coni hi non nifi detradi fere,
aut tabidi pediculo excidunt. Huius autem
plantx odor nobis non eft gratus, de quo haec
°a'r‘ Clufius : Tota arbor graviter odorata eft reliquas

congeneres longe fuperans odore , quem, fi quis
folium digitis nonnihil duntaxat confricaverit,
facile eluere non poffit. Hunc autem non modo
viridis ex fe exhalat, fed etiam multis in annis ex-
cifa & rcficcata retinet.

Arbor porrb de qua nunc agimus , & quam
Arbor $ir*. icone exhibemus , paflim Arbor vita dicitur, qua¬
vis hic titulus aliis pluribus arboribus conveniat.
Ni multiVm labat memoria , huius meminit Bello-
nius , nomine arboris vitae, qux provenit Lute¬
tia* , & aliis locis. Sed obfcure admodum, vti co-
piofuisdemonftrabiinuscap.de Sabina , de hac
tradavit Bellonius , eum fccutus Cardanus de
varietate rerum lib. 6. cap. 10. ubi meminit Sabi¬
na- Lutetiam Bellonii,& arboris vita;. Illud mo¬
do notandum hanc arborem a quamplurimis
cum aliis confundi. Confiderandum tamen
an hxc arbor non tradatur i Francifco Loupez,&
M. Foumee, cum feribunt : In India provenit
arbor valde alta , odorata , Cedrumque referens.
An etiam a Iacobo le Moinc de Florida agente ,
qui meminit In fulx , in qua erant tantum celfil-
fima; Cedri , quapropter ea Cedrorum Infula
cognominata? An vero ab Oviedo cum de Filici
Hifpanicx limili arbore ?

Thevetus etiam videtur eam agno vi fle in fua
America, quando ait : In Canadia filveftres ho-

Sabina
Lutet mna.

Qedrt lo¬
dix ulnfi-

minesedm nives fune fatis profunda:, explorata
via cervorum, figunt in ea Cedri ramos [qui per- Cedruj.
petub virent J retium modo: fub quibus fe oc¬
cultant armati. Cervi autem alledi viriditate &
trita via eo veniunt , ubi excipiuntur a filueftri-
b'.:s hominibus. Et: Hoc filveftribus fingularc,
quum laborant febribus, aut aliis interioribus
morbis, eos afliimerefblia arboris*valde firfiilis
Cedris que rcperiuncur in monte Lugdunenfi,& cedruGali
ius exprimere , ac bibere: nec dubitandum intra /ufimiUs.

>4.. horas , quemcunque morbum etiam inuete- Vn-es mft-
ratum hoc potu curari, prout fxpius Chriftiani.?'*"*
experti funt , &in has regiones [nempe Galliam]
plantam attulerunt. Item alio in loco : In infulis
Effores abundat (pecies Cedri arboris, qux filuc-
ftribus hominibus nominatur Oracatin , ex cuius
ligho varia pulcherrima vtenfilia paranf.eo quod
fit Valde odoriferum putredini non obnoxium
five in aqua, live in terra. HxcTheuetus qui no- Thevetus
ftro iudicio de v na &. eadem planta feribie, quam- n^atur»
visfeparet. Quxnamenim obfecro Cedrus,que . .

provenit in Lugdunenli territorio? Provenire ftns^(nut^
quidem audimus Pini filv. genus.

An porrb , quod fufpicamur , Cedrus Tho-
mx Hariot cuius in hiftor. Virginex, mentionem
fecit?

Celebratur Arbor vitx i Libavio quando di- citr$u%el
cic : Citrus vel Cedrus Atlantica aliis cognomen- cedrus At*
tis nuncupatur Aethiopica , Maura, Maurnfiaca.Ly-
bica , Uefperis , Cyrenaica 3 Hammoni a : vnde Mar- MA„ra. r
tial^S. Lybic*.

Gemmantes prima fulgent teftitdine ledi

Er Maurujiaca pondera rara Citri.

Lucanus fcribit Cleopatram mentas exhibuitfe, Magnifi- ^
quarum pedamenta fuerint eburnea , orbes ey‘C^”^Cet’
prxftantiffima Citro , qux Trogetes & Thya
dicebatu r.

Dent ibus hic ni veis feiios Atlantide fylva

Impf .ers orbes , quales ad Cafaris ora

Nec capto venere luba. .

Quia autem nafccbatur olim in finibtisCyrenai- Cyrenascal
exiuxta Hammonem & in Atlante, lamaiCta no- Ajrlcitnt^
iruna fibi afeiv t. Africa mcola etiam a nonnullis ^ejperlJ.
dida : &■ Hcfperis ab occatu non ab hortis filia-
rum Atlantis.

Eft alia arbor Medica, inquit Lemn. in con»j
dura de lignis Sethim , etiam vocata Cirrus , kd
qux Mala aurea non profert , filveftri Cupreiio, ^
aut Cedro non abfimilis ,vt nonnulli exiftiment
e fle Sethim. Lignum eft a carie, teredine, vermi- Setbtm.
culifque alienum , necvlloxuo corruptioni ob¬
noxium. Hxc de ifta Thya feu Citro. Si ex ar¬
gumento cognationis naturalis iudicandum eft,
ad hanc referendx funt Cuprellus mas 8c femi¬
na & Citrus Atlantica minor, vt Arbor vitx. Sed7" J"*- - ■

arborem vitx tefteCJufio , plurimi Theo-
phrafti exiftimant. Quamvis nondefint ( inquit Pru{4 ,
hift. lib. 5. cap.5. ) qui ad arborem Brutam Plini j
referant, CuprelFo fufx fimilem. Hxc quidem ar¬
bor [vitx nimirum] adCuprelFum nonnihil ac¬
cedit : verum ramos fuvfum non attollit , quem¬
admodum illa, fed in planas velutialas expan-
los, in latitudinem diffundit : Huius item folia
cametfi ex foliolis fquammatim compada , omni¬
no plana funt , non rotunda , uti Cupreiio , Iuni-
pero maiori , Sabinx *. nec rotunditatem contra¬
hunt, ante quim in ramos excrefcant. Galli ar~
bre de vte ,, hoc eft , arborem vitx nuncupant , ne- Arboreta
fcio qua ratione dudi , nifi forte ob immprtalem
cius comam , quam habet , aut odoris eius vehe¬
mentiam, quam falubrem eflcexiftimayt , hoc
nomen indiderint. Vulgus Herbariorum &c

Thuiara

4

r, , UBE

rT‘J„i arborem vite appellat. Nonnulli plu¬

ra genera Thmx conftituunt , & hanc arborem
tertium genus clle volunt.

Nunc Goropijhac de re fententiam audiamus.
Longe, inquit ,4 Plinii fententia difcedunt , qui
I Cedrus pro caP'tc = qu° de monftrofi pretij inenfis tra-
Citro apud ^at j Cedrum pro Citro fcripferiint. Credide-
rlm.mati. nm Romanos arborem, e qua ctifpa materia fe¬
rt, cabatur , principio Citram nominalle, ac voce
*”• Africana, nonnihil corrupta, Chitram, vel utalij

Inannr Plm-e..™ c: _ : C. .. • •

R IX.

287

, ' . UU1I

legunt Chatram. Significatur enim hac voce A
rabibus Cedrus. Quamobrem cum PceniChi

Kttellij t\

i-ulhh o^ni-

cram pronuntiarent , & in Cedrorum genere ar¬
boris illud genus, e cuius nodis menfa: fiebant,

collocarent, Romani Citrum nominarunt. Ignari
vero Cedrum, &c. n

Et paulo pbft: Nos igitur in ea fumus opinione
huiam Theophrafli cife Cedrum , five Cedrc-
■ \CnI Romani melius feciflenc ii

J' e menias Cedrinas nominalTent. Tliuia tandem
gemina de causa ita vocatur : Altera , quod in fa-
crin^us Thuris loco haberetur: altera , quoniam
[ Cimbris] ttbcjfnii & inde Cfnit/ nihil aliud cft,
quamcuftodia. Perdurat , Theophrafto tefte,

. , materies hic omnino incorrupta , unde merito

arborem vite vocant. InPlinij & Homeri codi-
\omen U- *pus -W > non fa7oy , ut plerique habent , legen-
ho corrigi- dum : An vero per diphthongum icripierit Ho-
(r. merus, an non,id necdum puto fatis liquere. A-
pud Dioic. in cap.de Croco &»zu> cum diphthongo
legimus, quo loco Ruellius mortarium vertit,
longe ab autoris mente aberrans. Thuium tan¬
dem fi ve Thuia dicas , quam facra: Utera: ex India
adferri dicunt, eamTheophraftusex Cyrenaica,
Pbnius ab Atlante & Ancborario Mauritania:
rj,ytna ft_ 111 0 n tc afferri feri b u n t. Co neludi t tan dem di-
i,t m ccns:a,a templum Salomonis non folum aurum
■vplo Sa- ex Atlantico orbe petebatur , fed ligna quoque
***** Thyina eadem navigatione adfl-rcbantur,qua: an
cx Atlantias ialtibus, e quibus poft a Romanis
magnis fumptibus petita legimus , an ex orbe
quoque Opher advcfta lint , cum utrumque
commode fieri pottierit,ignoro.

Gefncrus quoque huius arboris recordatus cft,
his verbis ‘.Arbitrem viia aquibufdam vo cari, Lute¬
tia revertens nuper amicus quidam mihi retulit:
cuius ramulum oftendebat , ex America transla-
tam dicens, & in horto quodam Lutetia: a Petro
,na' Bellonio libi deino nftratam. Sabina: videtur ge-
uton : 11 us,quod quidam Bruton e(fe volunt , fimilhma-

que Cupreilo : fed baccam fert diffimireni,6dora-
tam tamen & nigriorem: folia Salviam olent. Ve-
r»&Sel- tum Gefnerus, Bellonium imitatus, confundit
. not.m. hanc plantam curaalia quadam : Siquidem Arbor
vica: non fert baccas ,fed veluti oblongos mini¬
mos conos , qui femine maturo conorummodo
binaBel- ^ , Cllnt:^anc arborem Bellon.de conif. vocavit
10 J e utn- Arborem vita: & Sabinam & Brutes fecundum,

Ar- cuius duas deferiptiones ponit, quaspofuimus
tof* «• capite de Sabina.

Lyciam Cedrum, (aiunt Lob.& Pen. Adv.) jam
diu vidimus Lutetia: in quibwldam hortis folio
Cuprelli comprello , femper virentibus fquamu-
hs , loricatis capitulis, femen Laricis claudenti¬
bus: Belgicis herbariorum viretis hodie notifsi-
muArbmsmta nomine. Eius folia ciita fuaviffi-
mum fundunt odorem. Ibi tradebant quandam
bacciferam Cedru Lyciam. Mirumautem, quid
libi voluerint autores Ad verfarioru : primo cum
fua Lycia Cedro baccifera Luceria: vifa , quum
nunc aliam eodem nomine tradant, qui nullas
baccas fert. Qua: in Adverf dicuntur de Aegy-

bcr 'ii-

, priaca Sabina Kofionienft ,&deAbrotonoDere ,

I Sr,"° Cupreffi foliis videntur ahquatenusGni^tl^
I cmre cum aibore vita:. Erum itaque addueftis
I Lice meridiana darius patet, neque Lobeiio &

1 enx bene notam fuiirc hanc arborem
p.citur&arbor vite (inquit Dod.) Tliuia Thco-
phrafh, aut Piinij Bruta effe , quod afere non
fueru faedd. Nov, orbis nova ftirps haben-

Anoll Arb0DVite>at!,0r de 1l,a fcriblt Lcvinus
Apollonius Peruana fua regione , dum dicit: Mi-
u odoris arborum ligna cremantur, ex quibus
dum cortices detrahuntur, tam acri odore adeps

deHuu , vr olenuum nares, cerebraque deterri, ne

afficiat , ilhca vero defunctis, aut guttis inftillata
(quemadmodum Cuprelfo permanens refina)
perpetuo ab vermiculorum iniuria , carieque,
mortuorum cadavera vindicet.

Tabernimont Arborvita:,Bluim begKcbtn»/

Hiit. v eio Lugd.Tlu11.1e genus tertium. Arbor vite
Ga lis. Luteus Vocatur a Camer. Paradifca

in hort. Thma hve Thya.vulgS arbor vite,vt Arbor.

, 1 "“minant. Goropius in luo Vertumno , Ar¬

borem vita : fiveThu.am cum Cedro antiquorum
comungit & allegat Virgilij verfum :

Vrn odoratam mlturna ai lumina Cedrum.

C. Bauh. apud Matth.In daffem Cedrorum re¬
tere arborem vita:. Multis videtur Thma Theo-
phialri , alij ad Brutam Piinij referunt , licet pau-
Clihmx note Pliniana:, noftr* conveniant. Arbu-
Icilia eft admodum odorata, perpetuo virens, al-
ritudme virum longe fuperans : flores vc inCu-
pielfo. Hxccx Canadas Septentrionalis Ameri-
cx provinciam Galliam primirm illata ScPrancif
co Regi Arboris vitx nomine donata, quam Lu-
tct.x cum e flemus, ex regio horto, quem Io.Ro-
ornus colit, accepimus.

Primum Clufio con/pedVa hxc arbor in horto Locas:
regio tomaiuebleau , non procul Aureliana Gal.
lorum , co cx Americx Septentrionali ora , cana-
dis dicta , delata , Gallorum imperium obtinente
Francifco huius nominis primo , litteratorum o-
mniurn fiimmo Mxcenate, nec ante.vt exifti-
mat,Europx cognita. Deinde apud Docbiffimu
\ irum Nicolaum Radium Regis Chirurgum, qui
primus fua opera eam Belgio communicavit, vbi
nunc adeo fiequens eft , vt nullus (it rei herbarix
itudioius qui eam in fuo horto non alatiinde
porro m plxrosq; Germanis hortos tlanfiit: fa¬
cile enim rami depaftt radices agunt, quemad-
modum fxpe cft expertus, prxiertim loco viri- Radior,
brofo & fertili, p.ngmquefolo. Nafcitur etiam faeiii L.
iemme . fed tenellxplan.tx ante quam inramos
dividantur & explicentur, Oxycedrum , Iunipe-
nunque maiorem primiim enatas admodum
mulantur.Fngoris patient.ffimacft:Hieme tamen F, w
fufaim & fuliginoftim colorem contrahentibus {«um.
tollis, qux novo Vere priftinum nitorem & viri
dicarem recipiunt > Sed & Camerario primum J
Rafflomma , facile feprine nafcitur , Sefurculis
propagatur, fertque Hicinem parum ftramine vel

‘ te ™un,iu' S“ autcm <kbet in vafis terra Sano.
optima oc cribrata plenis , ut femen qual ta parte
dig.ti ea tegatur. Cdm vero rigare opus eft, terra
linteo impolito irriganda , ajioqui femina furfum
alcendunt & nudantur: quod ctiamin aliis obier-
vandum eft. Novelli plantulx a Sole meridiano Cu/tara,
per maiores xftus defendendx,atque hac ratione
plurimas arhnlculas brevi confequi polfumus:

Noks autem primdm vifa opera fratris Bauh. qui > ,
mi it utetia nomine Arbori, Paradi^niiam plan- ,-adi/i ^
Cavimus m horto IlluIJi. Celf VV. ea excrevit '

iSS

HISTORIAE PLANTARVM.

Tempera¬

mentum.

Vius.

Digerit.
Ab fler git.

AyXa.

leitm.

in arborem pulchram , femper virentem , qua: ex
ramis facile radicatur , ac Hiemem commode Ime
nocumento perfert: non tamen profunde radi¬
catur, quin oportet maiores fulcire, ne a vento
deiiciantur, vtaccidit noftrx primx arbori qux
afino 11:04. deiefta fuit . licet palis recineretur.
Habet Bafilea: D. Fcclix Piate rus in filo horto per
memiffam. Stutgardix etiam pulchras vidi ar¬
bores. Ex lapore& odore [ autorc Tabern.] fa¬
cile colligi turhanc arborem calida: ScTiccx tem¬
periei cfle. Non dubium Clolio,quin ad plera¬
que fit utilis : nemo vero illius facultates fuo avo
prodi dit,quod lciat. Cum tamen magnam habeat
partium tenuitatem, &amariufculafit,verifimile
eft digerendi StabltergcdifacnltatepriditaelTe.
Harc arbor , inquit Canter, in pretio habenda eft,
non folum propter cius odoris fragrantiam, cuius
contuli ramuli naribus impofiti, quandoque fan-
guirem eliiciunt, led etiam propter alias eius fa¬
cultates non contemnendas. Elicitur quoque ex
ea aqua & oleum per Chymici organa, vtile ad
dolores podagricos, rite impolitum.

. iridantibus tuberculis , inftar Myrmecix verre-
cxparvul.e, compolita. Quandoquidem autem ^ ’ ;1

JJolores po¬
ti Agnci.

SABINA BACCIFERA ET STERILIS.

Cap. XXI.

Defcripdo

Humilior.

T 0/1.1 Cti

Caudex.

Qdor.Sil-

fpr.

Tubercula.

yErpetuusco
mx viror Sa¬
binx eft: qux hu¬
milior femper, i
latu magis, quam
in altum proficit.
Vulgarior ingra¬
to odore fertet
foliis Myrica? no
liratis, pungenti¬
bus : altera foli:
Cuprefti qux in¬
offense demulce¬
ri patitur: caui
ce funt latis craf
fo : Vulgatior illa
odore gravi eft
fapore acrimec il¬
li faporis acrimo¬
nia cedit altera,
Baccasfert vtraq
Iuniperinisqqua-
les, quas virentes
& ex albido cacru
leo quodam co
lore tinctas tu¬
bercula quxdam
obfident:lnfum
mo autem aliqua-
do pediculo op
pofito apex mo¬
do vnus , modo
duo prominetffe
mine intus con
tentorum. Tan¬
dem etiam matu-
rx atroexrulex
fiunt. Has baccas
nulli prxccdunt
flores , feddun-
taxat baccarum
rudimenta incur¬
vis pediculis infi¬
cientia , ex tribus, quatuor , aut quinque ex'guis.

Lobel. tres fpecies facit, eius deferiptiones hic fu» el‘°

biicicmus:Boreales , Meridianique horti, prxfcr-
timinClauftris Veftalium, Sabinam vugatiorem yHt
alunt , longe notifiimam Tamarifci foliis , led
rigidioribus, pungentibus, tetrumque odorem
halantibus,perpetui> virentibus, 6: baccarum ex¬
pertibus. Vulgatx ftenli Sabinx ( qux tamen 2.
ftofculos ex herirdo luteos promit) ortii,totaque
facie fimillima , led folio paullb minus acuto, mi-
nufque rigido , & pungente, bacca,fine grano re-
finofo , Iunipero noftrati pari & concolori. No-
ftra vireta Belgica cultiora hanc alunt munere Io.

Mutoni. Akcrafuperioriconiungenda , raVnu- ^
lorum exilitate & foliorum lenitate duntaxat di-
verfa : mediainter Sabinas & Cedros Phamiceas,
folio Sabinx aut Cuprcfsi vocatas , videtur : fed
folia tenuiora &: delicatoria , minime afpcra &:
pungentia funt. Fruvftus Iuniperi minoris par,
fimilis & concolor. Natalibus gaudet montofis
Calabrix & Apulix , ni labat memoria.

Noitrx S.ibmeiconemptiti2,demonftrat tan- c

,• rrr r ■ r '>^,i

tumbacciferae rammn , cum rolus non lpinolis aes ^ ^

qualem variis in locis etiam fpontancamobferva- di0/c .
vimus. Alteram autem ftenlcm ex Matth. de-
fumpfimus.

Cxtenim.Sabinamin genere novifte Diofco-
ridem , ex lequeniibus eius verbis didicimus. RratysB.t*
Bo*9yf , aliqui B*?uTfov appellant nonnulli Bary- rJtr°n- ,
ton, Barathron ScBaron. Eius Ipecies dux funt. fi/io^^l
Altera enim foliis eft fimilis Cupreffo , fed fpino-
fior & graveolens, acris & fervida. Eft autem ar¬
bor curta & in latitudinem magis fe fundens. Et I#
•quidart^foliiseius adfuftitus vtuntur. Altera My- TumartcU
ricx [Tamaricis] foliis fimilis eft. Plinio Herba folio.
Sabina Bratby appellata kGrxcis, duorum gene- 2>
rum eft. Altera Tamarici fimilis folio : altera Cu- pl>'-
prello. Quare quidam Creticam Cupreffum di- cupre/fe;
xerunt.Eft tamen &Sdago appellata, fimilis her- Cretica.
ba Sabinx. Sabina herba propagineferitut & a- Selago.

Jp‘:

vullione. Traduntfxce vini, aut e parietibus la- Seren-U

. Sa&tnera.
Brutes.

i‘l modus. *

tere tufo , mire ali. Huic femen nullum. s emine f4;

Diolcorides hocloco (inquit Hcrm.)Baryton ret.
vocari Savinam tradita nonnullis. Vtfortalfede Baryton.
hacintelligantScriptores , prxfcrdmque Diodo- StratM.
rus, cum in Arabia nafti dicunt Boraton Iunipe-
rum, Cedrumque , quafi Boraton pro Bary to, vel
contra exemplariorum vitio legatur. Teftatur
Ruellius Sabinam nomen vbique retinere , ac in
quibufdamGallixtradtibus S avi tu eram nomina¬
ri. Hxc(aitille) Brutes arbor eft, foli Orienti
cognita , neque Latinis adeo celebrata. Sunt qui
hanc in Europa atque adeo Gallia iamnafei exi- SMy,„A ap
ftiment,efsequealterumSabinegenus : nec pro- terum
feiftb longe ab ea diffidet. Addunt & quadamte- «"»• j
nus tum odore > tum colore immutatam , quia &:
ccdum &folum inventu quoque mutaverit. Hua
facit etiam , quod rudimentum nominis Grxci
Brathys luxatis Iiteris,&afpiratioftefiimmota vi¬
deatur elucere. Quodnam autem fit Sabinx fe- Sahmt r
eundum genus Ruellio , quod Brutes exiftimat, cZ„Zm,
inveftigandura. Videturintelligere Sabinam fe- gtnmRueU
eundam, quam habet Bellomus, quam etiam hoquod}/
Brutes putat. Perpendendum infuper an eam
intelligat Rucll. quam Bellon Arborem vitx no¬
minat, de qua fuo proprio capite.

Nunc fut>iiciamus,qux traduntur a Bellon. co-
nifiarb. de Sabinis duabus ifcribit autem: Itali
quemadmodum & multi incolxEpyri & magna
Grxcix pars non ftudens agricukurx = paucas
aiunt in hortis herbas , prxter cas,ex quibus pro¬
ventum

LI'BER IX.

Sabi,
iia ubi pro-

nota.
Sabi na
tselta tn
•nonteT

labina Iu-
upcrum
e fer ens.

Veftt.

temperi
taioris re-

Ventum fentiunt. Ideo ficcjiie Sibinam primami
neque alteram , i. e. neque fativam, neque Hl-
vefkembene norunt. Ambasautemfuapte fpon-
te nafcentes in montis Amani & Olympi Phry-
S abi na fa~ gia: cacuminibus vidimus. Nos in hortis fativam
e*,' tantum colimus. Frigorum paticntifiima eft Sa-
JyvJtftw ^na’ i^eo ea nobis feliciter prouenit , culta altius
differenti*, tollitur. Sllveftrish umi comam difpergit. Prif-
ci Sabinam arborem di videntes in primam & fe-
cundampartiebantur : de prima iamdidtum eft.
ter™ filio ~ ^tenus [autem Sabinx folium , Cuprelfi aut Ta-
C upreJSi. mai'icis fimile eft. Hoc namque modo abauthori-

s abi na cur bus delcribi folet , quos fan£ non parum adorior,
herba di- quod eam arborem herba: nomine vocaverint.
sab^a*”1 ^otl Cl*t Huoclae niirum , fi, cum ambx filveftres
tuita. S)ul£o alteram cultam dixerim, quam vulgus no-
ftmmagnofcit: alteram incultam noftris olitori¬
bus , ahoqui inuifim. Vt autem Sabinam alte¬
ram hic , qualem in montis Tauri excelfi/Iimo
vertice defcriplimus , profequamur, adiiciendum
fflitaliam frequetltiorem arborem , quam Sabi-
Tn monte nam utramque videri non polle. Sylvas hx de
4muno & fe in fummis Amani &Oi)rmpi montibus faciunt,
Olympo. in quibus nullam arborem prxter has copiofio-
rem videas. Altera Sabina tota facie Iunipcmm
maiorem referret , nifi latioribus ramisprxdita
eilet, & magis divulfis : & appendices multas in
ramis, ut Sapinus produceret , atque eundem in
nafcendo , quem Taxus , morem fervaret. Refi-
nam profert in caudice , ut Iuniperus utraque,
eodemque modo refina commanducata , tota in
os pulverulenta diffunditur , nec amplius cogi¬
tur. Ideo hac in re fimilis eft gummi luniperi
minoris. Refinasinter fe contuli, qux quidem
plurimum di liare mihi vific funt. Siquidem ma¬
ioris luniperi refina Maltiches , vel Terebinthi-
nxin modum in ore cumulatur , & nunqua in o-
rediftolvi, aut di velli potcfl. Prxterea luniperi
maioris refina infigniter amara e 11. Tranfparcn-
e" tem refinam Sabina altera habet , duram vt luni-
peri , veluti fumo ta&arn. Arboris caudex finuo_
fus eft, crafllor plerumque , qutlnj ut vir in ulnas
.ortex. capiat. Corticem Vitis habet modice cralfum ,
rufum , materiam foris albam , intus veluti gil¬
vam , cui nullam aliam limilcm repetimus. Eft
enim ei veluti indilutus quidam rubor degene¬
rans in lubnigrum. Perpetua coma viret , fuis
fcctibus gravida in Hyeme comperitur , fed Len-
tjfci naturam fervat, qubdfrudtus perpetuo fux
utlus 31b9r* infideant, decidentibus fcilicet anniculis,
cum alii iam ad maturitatem pervenerint. Fru¬
ctus autem, ejui non pcrfedle maturuerint , e-
gregi e virent. Cum autem ad maturitatem de¬
venerint, exatro in cyaneum degenerante A r-
bosipfaelegantiffimo virore nitet, qux tota fru¬
ctibus nigris fugilatur. Eft autem arbor fera-
tcc.t Ce- ciffima, cuius baccx vix Cedridibus craffiores e-
tdibusf- vadunt. Arbor Amygdali berie magnx altitu-
les ■ dinem petit, multum ad Cupreftum 'fativam ac¬

cedens , fed craffiori caudice conftat [nam filve-
ftresin Creta fati vis craffiores funt.] Huius fo¬
lia omninp CuprelTo correfpon di lient ,frequen-
tiora tamen funt. ideo fi arbor a longe fpe&e-
tur, etiam a quovis perito ^CuprelTo vix digno-
fcetur , fiquidcmilla feminibus viduafucrit, nifi
attente inlpiciatur. Atque cum eampiimiimin-
fpexilfem , nihil de hoc dubitans, Cupreftum ef-
feceilfebam. Cum autem aliam poftea fuis bac-
cis,quas in ramis lingulares profert , onuftam
vidilfem , ea omne dubium fuftulit. Folia eius
guftatii amara fentiuntur, aromaque olent , refi-
naceum quiddam prx fe ferentia. Os leviter ex-
Tom. I.

\%9

offa

inudo.

Suti de
u lis.
•fr.fi,

cc£ fn-

caleficiunt baccx , qux in huius extremis ramu¬
lorum furculis oriuntur ,ita ut perpetuo finguia-
risquivis furciillis luam tantummodo ferat , &
eam rotundam. Hxc merulis 8c turdis grattfti-
mus cibus , amara eft &: fubodora, & , ut dixi ,-ex
cianeo fiib nigra. Habitus ramorum &folioFum
in arbo re Filici quodammodo fimilis eft. Filix Filici fimt-
cnim eum fervat ritum , ut folium applanatum lt1-
elfe diceres , & veluti comprelfum , quod &ra-
mis Cedri maioris accidit. Florem non promit, cedrus
fed llatim feminis rudimentum apparet. Quan- maior.
tum a d lignum huius attinet. Agebo^i in My- *lorec‘lr«t.
fia in ea urbe , qux Itonium Vocatur , vulgo Co- Lr£num :
gna , cum inter urendum luniperi maioris & Ce¬
dri Phasmcix , <Sc Sabinx altcriusligna , qux li-
mul contuli , notam quxrens ,• qua unumquod- ^ocu.
que ab alio dignolccrcm , utpotc quorum canta °CU ‘
ht affinitas , uceorum trium ex montibus vicinis
in urbes allata ligna nullo ex fele difcrimfne di-
gnofei poflinc. Nam in Alia apud Cornicum Sc
Iconium nullum iftis frequentius intuendum oc-
rit. Eorum fingulortun , ut periculum facerem,
unumquodque guftavi , uffi j carbonem feci , fed
idfruftra. Cum vero in eum locum pervcnillcm,
libi magna honlm lignorum ftrues allervabatur,
ex foliis tanttim uniulcuiufquc d/ferimen depre¬
hendi , quod eam exiguum eft, ut vix etiam a pe¬
rito lignario artifice interuoici poliic. Eorum Cortex.
nempe tum caudex , tum rami Vitjspen8 cortice
obducuntur , rubro, lemnifeos longos fuprafc
inviceintuniftos diceres. Omnium autem ma¬
teries intus rubet , in gyrum albicat , carboneru
feti falignurh faciunt j materies leves funt igni ex-
petitx, qux facilius, quam Picex uruntur , exdi „
faciles funt. Sed Sabina hxc multo manis , qu^m , ‘‘ ‘ n *
exterx ad teltudines faciendas furcis expetita,
quod in rimas nunquam diffindatur. Hanc au¬
tem excavan t , totam , ex eodem hgni irulio te-
ftudinem perficientes, mediocrem quidem illam,
noftris tamen quinternis aliquanto maiorem.

Plinius arborem foli Orienti , neque Latinis ideo
celebratam tradit Brtttes nomine , Cuprelfo fufx Brutes.
fimdem, albicantibus r?mis, odore Cedri .. cum
accenditur, quam ego Sabinam alteram elfe in¬
terpretor. Eam fortaffis , quam Theopbraftus
Thuiam vocavit , Diofcorides alteram,Sabinam ^ ab L .i ali
nominat. Notx certd omnes, quxlupradidfx ar- tera Dtofc.
bori tribuuntur Brutes appellatx, omnino cum
illis conveniunt , quas ego Sabinx alteri pauI6
ante tribuebam. Huius alterius Sabinx arbores focus:
iam in Europa atque adeo in Gallia , multis ( ut
paulo infiifcribam ) locis vifuntur ,in Regia po-
t i ffi rn um Fo n tan x blxi , quam ille, qui Fra n ci/co' Arbor <biu '
Galliarum regi attulit , -vita arborem cognomina¬
vit. Exhacarbore , cum adfiuc exigua admo¬
dum exifteret , ramulos viilfimus : quos ciim o-
lim Renatus Bellayus Epifcopus Ccnomanonfis,
qui unice rei herbarix ftudebnr , noftra opera ac-
cepilfet , eorum alterum domi fux confcvit, al¬
terum vero in hortis divx Marix Lutetix , qui uf-
que eo excrevit , fefeque i Solo erexit , ut proce¬
ritate longe parentem vicerit. Eft & arbor alia . - -
in emfdem loci hortis .regiis enata , quam Vina- n'',J r
flrum<z\ fc allevero , cum tamen prxdnfto homine
( Arboris vita:) ab co , qui Regi donarat,appe!la-
ta fuerit. Nuncvidendum eft annotx huius ar¬
boris vitx, cum eadem, quam iam in Afia , &
monte Tauro obfervaveram, conveniant , qua
multi iam noftra opera Gallix horti virent. Ea
redtos prom.cret ramos : nifi parumper ad folio- *
rum productionem refledferetur. Ramos mittit
geniculo bene robnfto ar^tiffime caudicem aro-
$b‘

190 historiae plantarvm.

plcftentcs, in quibus folia Cupreffcfuniliaef-lin CyrenenG agro ,fotmi Capreffo ftmilis tum
fent, nifi fnpra invicem fcfsilia , & compaftili j rarti» , nim foliis

Politi ap-

p Unat a.

Cefn.1

nucamento procumberent. Ramus totus cum
foliis applanatus videtur cffe,eo, inquam, modo,
tanquam fi quis ftudio eum prilo prcfferit.Arbor
hxc in tantam altitudinem apud Fotitamblxum
excrevit, ut quamvis nondum nonum excede¬
nt annum , brachio tamen elato £ quolibet pro¬
cero homine vix pofsitad eius cacumen pertingi:
Ea nondum femina prompfit. Guftata folia a~
mara fentiuntur 8c odorata, maxime ad Salviam
accedentia. De cortice nihil adhuc certi tradi
poteft, quoad in ampliorem vaftitate exercuerit.
Hic Bellonius, qui ccnfuram noftram nullo mo¬
do recufant.

Arbor itaque viti poftrema , quam delcnbic
Bellonius, nullas fert baccas, led veluti parvos
conos,ergo non poteft effe eius Sabina altera,
cui bacci fime: Quod priterea (cribicde fua Sa¬
bina altera folio Filicis veluti applanato , ac exte¬
ra omnia de odore , & aliis, exceptis baccis, con¬
veniunt cum eaarbore , qui Parifijs dicitur ar-
bor viti : ar. extet in rerum natura talis arbor ali¬
qua odorata , bacci fera , indicent docti, nulla no¬
bis vifa, nec audita : fufpicamur Bcllomum igno¬
rare quid feribat , & confundere di verfas plantas:
nec exiftimamns ei vifam 'arborem viti in horto
regio, qui nullas tulerit baccas. Capite de Ar¬
bore vici , huius Sabim fecundi fecimus men¬
tionem ex Gefncro , qui etiam arborem vitarvo-
: America translatam , male adcffcn s , bac-

ceu Cuprelfus filveftris. Priterea qubd, vt idem
fcnbit , Thuii materies omnino incorrupta per¬
duret , nihil eius radice crifpius fit, atque fi mula-
cra ex ea antiqui fculpere fint foliti ,qucmadmo-
dum ex Cedro, Cuprelfo, Loto, & Buxo. Hic au-
tem arbor conos, leugalbulas non fert Ctiprefli
modo , led baccas : caudice non attollitur longo,
fed eo brevi contenta eft i materie non conflat
incorrupta, folidaque,fed caduca & fungosa: noti
vtThuia peculiaribus locis gaudet, fed vbique fe¬
re locorum nafeitur, vt hinc maius atque eviden¬
tius difetimen iniis plantis appareat, quhm vt il¬
lorum error, qui cas-vnam faciunt Thuiam, pluri¬
bus explodi mereatur.

Sed certe relinquitur , vt miremur eos,qui ftir-
pe:n hanc,quamdepitfram exhibemus, veram Sa- tjfe%eram
binam e fle inficiantur , cum nullis careat notis ex sabinam.
iis, quas illi Diofc.reddidit. Ea enim arbor con-
fpicitur coadli brevitatis , qui in latitudinem
magis effunditur, foliis CuprelTo limilis,fpinofiot
tamen : quin & gravius olet , & acris, ferv£nsque
fentitur. Atqui illud nobis obi’ciunt,auod Diofc.
in defcnbeada Sabina nullam baccarum mentio¬
nem fecerit: id mehercule quod legatur non te¬
rit. Sed quid dicent ii , fi in quamplurimis plan¬
tis exiis etiam, qui ab omnibus legitimi haben¬
tur , plutea noti , & ei quidem pricipui, non-
nunquamdefiderentur: quas nimirum Diofco-
ridem omififfe credendum eft , vel quod pianti
p.v elfent alio qui vulgb cogniti, vel quod ©es

C ariart-

cat,&ex -

cam ferre , quod cx Bellonio defumptum vide- . . i o ^ ,* .

tilr Olli autem Bellonius fcripfitdc altcraAr- i caram partes nen fatts exploratas haberet.vel
bore vitat, qusPinaftet, & de impoftura , nos 1 alias obeaufas, quas profequi non eft htc locus,
pofuimus capite de Pino Cambro. i quarum omnium aliqua facile potuit effit: _ cuc

1 Obicure admodum Cardanus Belloriutn fecu- ' Sabinxbaccas nonadnotatas reliquerit. Addam
tus hui us arboris [ Sabi nat LutetianatBellonij , & j & id .fcrtafii ex eo evemffe, quod Sabina i fre-
arbofs vitee 1 meminit , dicens: Eft etiam Lutetur ' quent.or Geniis occurrat , quim fruSifera. Nam
_ , Sabina: venus (vt etiam Bellon.rcfcrt) quam qui- (vt equidem fateri polium ) intermnumerasSa-

,":,Z dam Bruton e (Te volunf.f.millima eft Cupreflb.vt binatplar.tas.qttas variis. n locis rnih, videre con- B„crt rui

vix ab ea diftingui queat^d baccam fert diffimi- tigit.tres duntaxat memmi me obfervaffe , quat ««/«-
lem,odoratam tamen ac nigriorem .folia Sal viam baccas ferrent ,& eas quidem rubentes, ac i-

olenrvndeferunt, Tartaros fpargerc pulverem : perinis maiores. Id quod me quandoque addu-
fnper cibos. Vocantobid quidam Vitat arboreta, xit.vt pueaverim in hocSabinxgenerc maiernK
fo-te quid in contignationibus nullu vitium hoc feminam reperiri : atque alteram raram elie in
lienum fentiat : eaque Turei vtuntur. Ex hoc aut Italia quemadmodum eam quoque raro vidimus.

Cedri venere ferme eft ea planta arud Indos oc- quam Diofcorides fecundo loco reprat.cntnvit,
ci dentales Cumana provincia: , cuius tabulis (i Tamarici foliis fimilem , non autem aculeatam. ^
naves conficiantur, non fentiunt teredinem, ma- Ex ns igitur, metito colligendum effe arbitror, mauc,s ^
lum illi 'regioni ineens : (i arcz , quae reponuntur, hanc noftram Sabinam elfe legiomam , vt qus
omnia bene olent: quod verb mirum diftu eft, non foliim notis Diofcondis delineationis pul-
cduba tantum amaroris contrahunt , vt efuiin- chrerefpondeat.iedetiamfacu ratibus. .

a-a reddantur i Ponb Petnis Belion.de arboribus coniferis BeUorrnt^

gr Sabma planta eft ( aitMatth.) in Italia vulgaris differens , iis inepte fatis , meo quidemiudicio , rtr'
notitii,illafc.qui& Diofcoride primo generi affi- j Sabinam admifeee , «que m ea ideftnbeda ,quam
gnatur.foliis Cupreffo fimilis , fpinofior. Verum l fc .undo loco ponit Diofcorides , mihi non pa.
eius folia noa adeo plen£ virent .vcCuprcffi, & j rum h illuanatus deprehenditur , quod conftan-

plene

in cacumine aculeata confpiciuntur. Quod ca¬
tti en fipe peritis negotium exhibet. Citer um
nondefunt, qui plancam , cuius imaginetndedi-
\ontra eoi, mus ,negentlcgitimam Sabinam effe, hoc, ni fai-
qm Sabi- lor , argumento , quod hic baccas proferar , qua-
nam ne - cum in fua Diofc.non meminit. Vnde facium eft,
■?****• vt quinam putaverint, eam maiorem Iuniperum
luMperui e fle , ah j vero Thuiam , quam Theophraftus me-
mator. morii prodidit.hb.& cap.^de hift.pl. Verum vtri-
Thma. qUe mco iudieio in errore verfantur. illi qui¬
dem , qubd hic planta nec folio , nec flore , nec
fruriu ,non materia, non odore, neque fapore,
non citeris denique notis Iuniperum referat.
Thuia ne Hi vero , qubd Thuia , vt eft apud Thcophra-
f*Z**‘' fliun , nafcatfc apud Auin«Jfis delubrum, atque

ter affirmaverit, fe vidilfe frequentifiimum hoc
Sabini genus’ in Amano & Olympo- Phrygii
montibus, totd facie Iuniperum maiorem refe¬
rens , magnitudine Amygdali arboris maioris,
foliis CuprelTo per omnia fimilibus, baccisper
maturitatem in cceruleo nigricantibus , & caudi¬
ce refinafri ferente. Etenim Diofcor. non tradit,
qui fit huius pianti facies , & qui magnitudo,
fed eam in foliis tantum a priori variare feriptum
reliquit. Quod non alia de caufa autotem hunc
feci ffe reo r,qu^m quod fciret, nullum vtriufque
effe in reliquis notis diferimen. Sed quod hanc
rem turpiter confuderit Bellonius, vel ex co ma-
nifeftum effe puto , quod quam plantam nunc
Diofcoiidis alteram Sabinam affcrit,eandem pau-

lbpoft

LIBER IX

abinapri-
tum genus
huta.

ibinabac-

'cr.i.

IdtUli-

er

L Hef-
ccntra
‘thtol.

Io poli arborem illam conftiruit ^ quam Plinius
B rucam appellat, quafi Plinius non meminerit
vtriufque Sabina:. Qu,od autem idem Bellonius
primum Sabina: genus , eam arborem fufpicetur,
quam Theophraftus Thuiam nominat, non mi¬
ror: nam &alij idem fentiunt. Verum hanco-
pinionem improbavimus. Adhic bacci feram Sa¬
binam Guillandinus fi nunquam vidit , curFuch-
fium & Matthiolum reprehendit ? Marthxo-
Jumfcio ego e baccifera: ramo fuarri pinxiffe Sa¬
binam, nec vereor quin etiam Fuchfius fuam quo¬
que cx viva planta delineari curaverit. Sed huiuf-
ce cenfuram inanem pronunoant Avicenna ac
etiam Serapio, qui de Sabina: b accis apertiflim£
meminere, Sciri medicum tfum vertere.

Matthiolusobfouriorin poflr.com. Ital.pofitis
duabus figuris , dicit duas efle fpccies, vnam flre-
rilem magis vulgarem : alteram fi u£tiferam in Ita¬
lia raram , odore miniis gravi , eiufque duas facit
differentias, vni enim baccas rubras, ac Iunipe¬
rinis maiores , alteri purpureas [ Turchinas.]
Nos autem non intelligimus Matthiolum^rum ait
baccas Sabina: rubentes , ac Iuniperinis maiores,
tales enim in Sabina non obfervavimus 3t illa:
quas vidimus , fiint fere concolores, Sc eiufdem
quafi magnitudinis cum Iuniperinis, vnde mino¬
res poti us dixerimus , quam maiores: ac veremur
ne confundat Cedrum quibufdam diiflam Lycia
cum Sabina. Sed quod magis miramur in poftre-
mis coram, facit manifefte tres fpccies.

Camerarius in Matthioli hift. Germ. duaspo-
fuit alias figuras .addens in Liguria , & in finibus
Gallia: inxta Narbonam in monte Cetho inueniri
Sabinam baccis rubris, crebris , alibi ex coeruleo
' nigricantibus. Nos quidem non otiofi fuimus
motis Cetni /pe (flatores, fed ibi nobis fola Cedrus
retufii Bellomi obferuata, cui baccafirubra:.

Qui Matthioli patrocinium fufeepit ex Diofc.
duplicem ficit , alteram vulgatiorem folio Tama-
nfei , alteram folio Cuprcfli, quas in eo conve¬
nire dicit, quod immortali coma vireant , & vtra-
que baccas ferat nigras Iuniperinis fimiles: nul¬
lam enim e fle qua: fttrilis omnino fit, fibi perfua-
det , quod fal/um. Eam quidem, qua: furculis
feritur, ramis fru&nm proferre feribit. Is Sabi¬
nam noftrahi villgatiorem folio Myrica:, Sabinam
fecundam folio Tamarifci vocat : Sabinam Brun-
feis. Fuchfius , DodontEUs. Sabinam minorem
Gcfn. hbrt. Savinam Lonic. Savindtn marem , Sa¬
binam minorem I.ob. Sabinam Tamarici fimtlm
Hili. Lugdunenfis. Alteram Sabinam noftram folio

Cuprefli}nomin&tSabinamprimamT)\oCcoTidi$,Sab.

maiorem. GeCn.Sab. alteram Dod. Sab. fructiferam
Cafl. Genuinambacciferam atr occer ideam Lob. Sab.
folio Cnpre fi JimilcmCord. in Dio/cor. Cuprejfofi-
milem Hili. Lugd. bacci feram Camer. faminatn ma-
ioremTabcw.

MatthioliuH adharc oppugnatGuillandifius cui
Paliliis Hellus patrocinatur , ita differens : Nihil
mihi attulillc videtur Matthrcolus hoc in loco,
quod Guillandinus non multo ante in Theone
fuo circumfcripferit , iis verbis: Ca:terum Sabi¬
nam, quam ego cum Plinio fterilem e/Te auguror,
ipfe frudi fera meum Fuchfio pingit: quanquam
me non pra?terit Arabum eain re fententia. Vide
quot myfteria Guillandinus arcb/Iimis verbisco-
cluferit. Sabinam frudliferam efle negati dudlus
authoritate & experientia, neque tamen interim
ignoralTe Ce , aliter fentire Mauritana: fa<ftionis
feriptores demonftrat. Mattharolus vero Plinii
nomen tempe/live prxterit , Sc fententiam fuam
Avicenna: & Serapionis au&oritatc flabilire co-

Tom. I;

natur, ac fi non aperti/fime Serapio, quem ille Sabma/fe-
errori fuo patrocinari putatiflerilem efle Sabinam r,lts'

Sc omni fructu carentem cap.z8o. fimplicis me¬
dicini fcripferit, Abhefid e /1, Sabina, inquit,qus
& Brathys dicitur , non habet fru dium. Hiscalcu- f

lum adiiciunt quotidiana experientia , & Plinii
teftimonium, quibus Sabinam femine carere Ji- Sabma /<•-
quido comprobatur. Iam vero Sabinam nullum v‘ima cu-
vnquamfrinftum expulilfe , norunt omnes, qui ret fm,ne-
veram legitima uqile Sabinam terra: hxrenteui
obfervarunt. Reliquum efl , vt qua: ab Avicenna
dc Sabina dicuntur, pari gravitate expendamus,
quem profedtb tantum abdi, vt frudliferam eara
efleafleruillefenriamus , vt contra etiam affirma¬
re non dubitemus , nuffquam id apud illum toto
fuo volumine legi. Quod autem Matthxolo apud
ipfurri impofuifle videtur , illud efl , quod cum ,
Sabinam a Mauritanis AbheI vocari apud Sera- Abhel'
pioncm IegilTet , Sc Auicennam Abhcl , frudum
Alharardefiniu lleobferuaflet , Alharar idemef
Ce, quod Abhcl ratus, Sabinam de Auicenna: fen¬
tentia frudliferam elfe volui r. Verum Auicen-
na: Abhel1, inquit, fusius efl Alharar, fi mi lis ■dlh*rkr\
AIzarar , hoc efl , Abhel frudtus ell Iuf,iperi,fimi-
lisMefpilo. Cum vero paulo po/t Abhel duo fa-
ftigia confli tui t, non fime Iuniperum deferibie, ,,

1 l • r i r t 1 Harar.

quam alibi lub nomine Harar, in magnam & par¬
tiam diftinguic ,fed vtramque Sabinam cum Ab¬
hel confundit, haud fccus , atque cap.tftftf.Sche- Schea.
am quoque, hoc cft, Abrotanum.vel certe Abfin-
thium aliquod rurfus cum duobus Sabina: generi-
bus graui & pudendo errore permifeet. In fimi-
lem huic lapfuni Serapionem incidi fle palam efl, c»m'sTbi.
quem Matthitolus quoque in Mefpilorum hiflo-»** confun-
riaadnotauit , quod Sorbi titulo autor ille, omnia dentit.
referat , qui de vtroque Mefpilorum genere feri- SerAP- er*
pfit JDioficorides. Prrcterea fi Abhel Sabina: fru- Sorbus
(flus elTet , turpiter admodum femetipfum Aui- Me/ptlusl
ccnna: dcdilfet, qui idem per idem definire in- A**fccnn.

Ili rui flet. Et hec Paulus Heflusin Apologiapro notil,Mr-
Guillandino.

Sed 3c Gefnero tcfle coli* flirp. Sabina fce-
mina , rudimenta quadam germinum exiguo¬
rum, ceu flofcUlos fiubluteos o /tendit , quadripar¬
titos , albicantes.

Sabina tandem vera [vt redte Carialpmo vi- Sabina S>i.
detur] arbufcula efl breuis,cacumine Sc omnibus ra Csfalpt-
ramis deorfum inflexis in terram, vt in quodam”0-
genere Iunipcri contingit: folia Cuprefli videren¬
tur , nifi fquamula: audtiores clfent , odore acri:
frudlum non vidimus : Diofcorides duas affert,
vnam quam modo dcficiipfimus , & alteram Ta¬
marici fimilem.

Lobel. obferu. & Icon. Plantin. tres Sa- Sabmatrei
bina: figuras habent, quarum vni titulus, sa-u^”€sL<‘^e'‘
bina : Alteri , Genuina Sabina baccifera atrocoe-
rulca : Tertia: vtrb , Sabina baccata altera , grano
item atrc-cccruleo , in motito /is Calabria & Apu-
leta.

Monflrofi autem nobis videntur flores a ho-
belio appi£li : fiunt enim ^ nobis ubique locorum monJTroJ/z‘

& quocunque tempore,, minimi lutei , & veluti
Iuli in extremitatibus obfiervati.

Ex omnibus autem huc vfqne allatis colligere Aequfooca-
licetSabinmomen a variis de variis dici plantis. f,° .

Et primo de Sabina vulgari flerili , 3c baccifera. $2/r!tr*>
Rurfius de Sabina vera &baccifer4 Bellonii,quam s*bw*
confundit cum arbore vita:. Sabinam prxtcrea baccifera'.
vulgarem , arborem in maritimis nafcentem Cx-
falpinusdixit: Arbor vita: etiam ^quibufdam Sa- r
bina falso putatur. TcflaturMatthioIus ,fe vidif-
fc, qui herbam inodoram fumerentpro Sahina,

B b a

Sabina f*-
mina.

2pi

H I S T O R I AE

Cedrst.

nosMufcum repentem, inquit , Tragi intelligi- \

*rt*f mus. Ad extremum a nonnullis Cedrus Lycia,
sJ- ^lve retu^a Belloni j dicitur.

ionij
Nomina
linguaru.

Locus &
tempus.

Sabina Latinis dnda a Sabinorum regione , in
qua multum nafceretur, Grxcis BpaQy? , Latin. et¬
iam Savina , Savinera , &Trago telle , Nerion,
German. Seuenbaum / ©eucnpftlmen / Belg.
©cucnfcoom/ Bohem. Slaftcrffa d?n?ocfFa 5 An-
gl.Sauirt, GalLSavinier, Ital. Sabina , Hilp • ytrva
Sabina. Cadil.& PortUg.£*vw4» Arib.AbefAbbel,
feu Albarar. Herbam Sabinam Latini appellarunt
/Spa'0y Grxcis dudam, ctiamli herba non-iit , nec e-
tiamfcutex, led mdx fere magnitudinis arbor.

Habemus plantam in horto Illud. Exc. Celf.
Montbelgardi ex ramis & mecollcidis ex arbore
mediocris magnitudinis in horto Generi mei
Theobaldi Noblot , Pharmacopcei Illud. E. Celf.
qui fuit aliquando hortus Medici flmul ac Phar¬
macopcei Montbelg. Florentem fxpius vidi , ve¬
rum in ea nullas unquam baccas obfervavi. Ste¬
rilis etiam manet h me variis in locis plantata.
In hortum tranduli Sabinx ramos cxBrunicoff.
Cadello, ubi multis baccis gravidam obfervavi.
In horto nodro fert etiam baccas. In Burgundia
in Cadello Beveuge onudam baccis multis , fo¬
liis non fpinofls collegi. Habui Bafilex in horto
fatis magnam, interdum bacciferam : Tubin-
gx Sabinam vidi fpontaneam cum multis baccis,
foliis parti m fpi no lis , partim non fpinofls. Sa¬
binas pulcherrimas exhibentes varias animalium
figuras, alias etiam topiarias , prxterea eius ar¬
bores duas magnas vidi Veronx , nec alibi pul¬
chriores. Apud D. Alexandrum Scrratium Me¬
dicum mfignem, apud quem varia & plurima de¬
leta erant , Ferrarix in monaderio S. Dominici
a l3 Angeli. Patavij , Genevx,& Lugduni prxclaras
Sabinx plantas intuebar. Gelnero autem Sabinas
baccas profert Septembri.”

Ambarum [ Sabinarum ] autorc Diofcor. folia
ulcera pafcendo proferpentia lidunc , & inflam-
y ic er*. mationesimpolitamitigant. Cum meile vero in-

Carbuncult duefa , nigritias & fordes depurgant , Se carbun¬
culos circum feribunt. At cum vino pota etiam
7cetum pel- fanguinem per urinas ducunt , & foetus extru-
itt. dunt. Idem faciunt etiam appofita & fumea.

Ammifcentur etiam calefacientibus unguentis,&:
Tempera- privatim glaucino. Sabina , inquit Gal. ex nume-
Tx^Caleno ro etiam fortiter exficcantium , idque fecundum
tres qualitates , quas in guftu prx fe fert,fimiliter
Cuprello , nifi quod ea Se acrior ed , & » ut fic di-
Gal. taxa- xerim, magis aromatica, feu odoratior. Nodra
tMr ■ Sabina contra Galenum nobis videtur multo gra¬
vioris odoris , quamCuprefll ac etiam ingrati.)
Igitur huius , quam modo dixi , qualitatis ed
particeps , nempe acrimonix confidentis in tem¬
peramento calido , propterea amaritudinis Se ad-
ftriidionis obfcurioris , quam in CuprelTo.Quaft-
ttimenimipfa CuprelTum fuperat in acrimonia,
tantum abipfo fiiperaturin addricdione. Quod
mamfedum cd , ex eo quod omnino calidior ed
CuprclTo, vnde etiam potentius digerit. Itaque
Vulnera, glutinare nequit vulnera , ob liccitatis Se calidita-
tis robur. Nam utriu'que' illi tantum med , ut
eriam tendat , Se inflammationem afferat. At
putredines putredinibus fimiliter CuorefTo accommodari
potcd, maxime ubi rebelliores fuerint & diu¬
turniores. Nam hxc citra noxam vim medica¬
menti perferunt. Quin Se qux atra funt reddi¬
ta , Se admodum fordida , e?, cum meile expurgat.
Carbunculos item folvit. Porro eifentix tenui¬
tate menfes quoque provocat , ut fl quid aliud,&
fanguii>em(per urinas movet. Foetum etiam vi*-

Vires & u
fu s.

ex Dio/c.
Vlcer*.

PLANTA RVM.

ventem interficit ,Se mortuum eiitit. Ed au- Teatfera. j
tem hoc medicamen terti j ordinis tum excalcfa-
cientium , tum deficcantium , ex numero eorum,
qux vel maxime tenuium funt partium. Et hoc
utique nomine unguentis inditur , & maximi

glaucino, & in multas antidotos iniicitur. Qui-

o Ju i

clam vero etiam Cinnamomi vice duplum eius tut(Hr
fubiiciunr. Ed enim extenuandi & digerendi fa-
ultatis , fi epotum fuerit. Hxc Galenus.

Ad Plinium accedamus. Sabina i multis in ex
fuffitus pro thure allumitur. In medicamentis v
vero duplicato pondere eofHem affectus habere,
quos Cinnamomum, traditur. Colle&iones mi- Nom<t
nuit, Se nomas compefcit. Illita ulcera purgat.

& Partus emortuos extrahit fuffitu. Illinitur i-
gni facro & carbunculis. Cum meile & vino po- GuUlHdy^
ta regio morbo medetur. Gallinacei generis pi- pttutta.,
tuitas fumo eius herbae fanari tradunt.

Sed hxc de Sabina Tragus. Ed Se Sabinx her-
bx in medicandis iumentis haud contemnendus Purgat ist^
ufus, ea enim purgari confueveruntiumenta.Scd menta.
prudenter medicamentis e Sabina petitis uti con¬
venit , propter drenuas eius in exficcando & ca¬
lefaciendo facultates. Folia Sabinx hecbx in
pulverem redadta , ex meile illita , fluentibus ul¬
ceribus medentur , nomas fidunt, Secolle&iones
mitigant. Cum pinguedine verb laedi fuperna-
tante (Germani $Ttild;r<tum vocant) tempera-
tafcabiei capitis puerorum vnice profunt. Sabi- Scabies c*
nx recentia folia tufa , ac phaged^nis (Germani
bert tvurm vocant) impofita,eas enecare dicun- ^

tur. Aqua e foliisSabinx dedillata maculas fa- Sertigmeh
ciei abderget, Se, ut quidam afferunt , vertigini canum
conducit. Montbelgardi utuntur venatores ad
curandam fcabiem canum.

S E L A G O.

C ap. XXII.

BR a th y Sabinx, Cuprcfll folio, fimilised
herba Selago appellata ( inquit Plin. lib. 24.C.

11. ) qux legitur line ferro dextra manu pei tuni¬
cam ,qua ( quxM. ) fimdra exuitur , velut & fu-
rante , candida vede vedito , pureque ( puraque
Dalech.) lotis , nudis pedibus i facro fa&o prius,
quam legatur, pane (ex pane Dal.) vinoqux.Fer-
tur in mappa nova. Hanc contra omnem perni¬
ciem habendam prodidere Druidx Gallorum , Se
contra omnia oculorum vitia fumum eius pro-
deffe. Huc ufque Plinius.

Cxterum, Selaginem quidam fufpicantur Iu-
niperum minorem Alpinam. Non aefunt quo¬
que, qui Cedrum minorem , que RetufaBello-
n;o dicitur , Selaginem exidiment. Interpres
prxterea Theophradi de caufis lib.2.cap.7. Coro-
nopodem reddidit Selaginem. Selago tandem
exidimata videtur Matthiolo Mufcus terrediis
repens Tragi.

Defcriptio

SuperfiitU]

vi*:

Aequi voci

Juniperus
minor.
Cedrus re-
tuja Bell.
Coronoput.

Mufcus
terreftrit'. -

fybjfergiti

Menjes

Fertas.

DE IVNIPERO IN GENERE.

Cap. XXIII.

TEctis (infitTheophr. ) Materia huius fa- Teft*.

bricisidonea,tum fubdialibus,tum obruen- Materio.
disfubteiTam-. durat enim immunis £ putredine. J

At Maccdonix incolx , neillam quidem florere n“?erut ,j
arbicrantiu. Nonnulli Duplicem efle dicunt. Se rheoph.
alteram florere quidem , fedfruidum oon ferre : Fr»itsttt

oden-

UBER IX-

alterum non florere , feci protinus frudum o-
iMcuil n- ftcnclcre , ut Ficum glolfos. Toto anno frudum
” j}abere 'videtur , quippe cttm novus anni exadi
Cortex. frudum occupet , Nafeitur htcc quidem fed non
Abitt.it. procera. Huic porri) cortex fponte- detrahit-ur.ei.

?«*«». que humor etiam in ladhrynw modum gignitur.

. Cedro Punicea excclfior Iuniperus , folium eius
;;;:r fluailue raoISos nalci videtur , &c,

N on florent Hccc paululum immutans Plinius ita tradit :

Duo.

2S>5

Nec Iuniperi florent.Quidam earum dlio genera
tradunt. A Iceram florere 3 nec fr ifdmn f. rre . Que
vero non floreat , ferre protinus , baccis iubnaf-
centibus,qux bienn/o horreant. Sedidfalfum,
omnibiisquc iis dura facies femper. Etlib.14.c8.
Montofa. ^II1,Perus Cedro aflimilis , &eius duo genera: >1
Volui »on tera maior , altera minor. Montes amat , nec fo-
iectdsmt. lia deciduntiunipero :annifcra habetur , noviis-
''mfemtit ^llc ^U'^LIS m llac cum annotino pender. Cariem
vetuffatemque non fenei t.Iunipero eadem virtus
nmuximtt qtia: Cedro, vaftahxcin Hifpania,m.ix!na:que
Medulla, baccar eius. Medulla ubicunque folidior etiam,
quam Cedrus. Et harc pallim apud Plinium lc-

'un 1 ferus g|lrllls>

Oiiofcoridi. Dlofcoii(iihwipcnis (a/y.eC-J} ) alia parva , a-
lia magna clf. Acres autem ambx , & urinam
ofcer/a lc- cientes «.v calefacientes , uifHtuque beitias vene-
Uo. natas fugantes. Fructus ipiarum alter Nucis (pro
■Jomina legCnttum Forte y.-j-j.u*, id cfl, Fabar, ut habet

•arva;Ca Serapio, ^orn.) magnitudine repentur : alter
irceuthis. Nuci Pontica: xqualis , rotundus , odoratus, dul¬
cis dum manducatur & fubamarus , qui up-,Ms
fneftthcu. (Iuniperi bacca) appellatur. Sed inter /puriaDio-
iCuonn(i}et fcor‘ Inniperum parvam ahj .irceutbida vocant,a-
hi Mnefitbeutn&hj Acatalidetn , Aphri Zu rmftpet ,
■ipicellu- Algyptu Libium, Romani Inmpcrit?thGalli Inpicel-
'*■. Iunipemm magnam , ali j Cuprcjfum agre-

US ftem aPPe^aHC > ahj Mnejhhenm , ali j Ac a teram ,
uprfjfus ^ 0 l.n a vxlu nlPer u m- Ed autem hxc plurimis nota,
%rijl u. /miiiis CuprelFo. Nafeitur plerumque in afpcris,

tnepthei. ac maritimis locis.

cattra. Anguiljara offendit , luniperum Diofcoridis ac
\^{c. er- noflram , vnain eile ex Cedas Theophralfi , ac in
eo erra Ile Diofcoridcm.

xdrusm*- Cedrum magnam & Iunipemm eandem e fle
ia eir iu- arborem non recer.tiores folumfnqim Gtiillad.)

<- ^ cuam vcteres quidam opinati fune. Idem pra:-
■m. terca Diofcondem etiam Cedrum magnam cum
\>/oJc. con - Iunipero co nitidi fle demonftrare conatur. Ad
\ndttQe. eundem etiam modum, notante Gefnero , Ce-
\am 'cum G.dqnus Iilnipcium appellat : Et e con-

mipero tla : v r'Je mimm videri non debtt Gazam kU&y
edri The- aqud Arift. & Theophr. Iuniperuiti vertillc.
'h.Dio/cor. Paulus Helfus etiam in defenflone Guillandi-
\n,Pert- na, Cedros ThQophrafti , elfc Diofcoridis lunipe-
ros alferit : idqi, ex Pliini-j verbis colligi pofle feri- j

bo/lo tti * bl t.

itur. Apollo fibi perfuadet Cedrum Theoplirafti elfe
fiu&u Iuniperino ,& ex hac Cedro olim trabes,
/fatuas , ac columnas cxtruftas. Ita vt videatur
idem fere (entire , quod Cordus. An vero tam
magme Iuniperi in Syria repedantur difcuticn-
dum relinquo iis,qui in Syria fuere. Cluiius qui-
nquivo- dem obfervavitin Hifpania maximas.

Ad aiquivoca quod attinet : Iuniperus vulgaris
J' baccisparvis purpureis, Cxfalpino dicitur. Iuni-
, penis montana 3mat foemina abeo etiam reperta
nipetfa frudtu flavo. Cedrusphcenic.TaBellpnio,quibuf-
'plex Ca- dam dicitur Iuniperus maior , Csfalpino autem lu-
■dn* niPerm farina & Iuniperus minor Diofcoridis. Sabi-
vluta. nam vulgarem, arborem in maritimis Diofcorides
bina ma- in codice Hermolai luniperum maiorem vocat, feu
Cuprejfum [ilvejtrem Tbeophrafti , licet ab aliis Ce-

drum vorari tcftctur. Ac contefulit friem c
Panium per Oxycedrum videri intelligere limi,
perum montanam , id cft, vulgarem iiofom.

I V NTPER VS VVLGARIS BAC-

Cis PARVIS, P YR-
p ureis.

Lvervm qve Dcfciipr.
X denforamoru
fbpatu fiuticatdu-
taxat Iuniperus, a-
liquando m mftv cw„
magnitudinis ar- coeex.
borem adolelcit, AI ut enes.
caudice tame nen
mnltumcralf 1, cor¬
tice fcabro & deci- Zcl°r' ,■

1 , Ramuli.

tluo, rubente, ma-
teri e fi ima,non ni¬
hil etia rubefeete,
maxime fi ficcata
fuerit, odore refi-
nofo grato :Ramuli
in furculos multos
dividunttir , minr-
cibus foliis seper
virentibus,aculea-
-v.. tisque armati , ri¬

gidis, fi. perne g. . mus , inferne virentibus fplcn-
didis , raro vncia longioribus , faipe breviori¬
bus , valde ang.ullis ( Qefalp. Picea: robultiori-
bus & n*agis purrgentibus : ) Bacca; per ramos
fparfx rumerofa; , rotunda: , vmb.lico in tres ra¬
dios , totidem feminum loculos offendentes , di-
idndfo donata:5duplo maiores granis Piperis, pri¬
mum virefeentes ,pcr maturitatem atroccerulca:,
aucnjgrx, in quarum fi ngulis grana tria oblon¬
ga , triangula (nonnunquam quatuor Caifdp.) Pulpa hac -
pi lpa nonnihil ruffa , involuta, faporc acri,reii- cu,um*
nolo , cum quadam dulcedine, ta&u quoque vbi
inveterarint, gluiinofo & olcofo :pro flore tri- f/w*
bus foliolis minuti/limis, obfeptum lnfidet fu¬
tura: bacca: rudimentum , tam exiguum, vtnort
mfiQ diligenter infpicienti animadvertatur,vnde
ferip/it Gefalpinus. Qua: frudtjm fert, non flo¬
ret .

Per reliqua /imilis cffhuic Iuniperus, qua: fe- iuniperus
niinadici poteft,flores producens plurimos, a
Iias,quafors tulit, fparfos per ramulos -} alias con- Dcfcript.

fcrtos3conorum exiguoruminftarhabentcs,pur-
pura cum crocco mixta piclos , cx plurimis cor-
pufculis rotundis , Papaveris femine minoribus,
pulvilculo farinaceo fardhs compa-ililes .interce,
dentibus raris quibufd.ini viridantibus, acumina- .• ,
tis foliolis , Iquammatim coipufcula difta obtc-
gentibus : Videas autem cum dehifcunt, effigiem
capituli Equileti florentis , vnicuique fquammu-
la: adnatis apicibus ruffis , Catfalp. vocat flofculos
amentaceos, exiles. Ctctenfcn , tantum florum
apparatum , quafi ad oilcntationem compara¬
tum, nullus fruotus fequi tur, led in auras abiens,
pufrifallus vanam baccarum Ipem eludit.

Vulgat chi itaque luniperum duplicem novi- Duplex Au-
mus, unam quidem baccas ferentem , alter /uw flo-
res tantum , quam quis fceminam dixerit, vt ex W'
modo didis liquido fit. Miramur autc diligentem \~0rd tx-
alias Botanicum Euricium Cordum hofce flores xatur.
non obfervalle; Dicit enim in Dioffc. Iuniperus flos[lne
minor altera,cuius duplex genus, ynu florens fine
fra&u , aliud noli florens^fructum tamenferens. »n’vre ^
ii b 5 J :

224

HIST0R1 AE PLANTARVM:

Cedrus Magna Cedrus Iunipero procerx perquam fimi- i
magna. }1S eit, caudice recto , aculeatis loliis , frudhis ca- 1

Tum. Iunipcri duas fpecies Diofcoridis , maio- ianiper/p,

i rem fc.& minorem , lola magnitudine differre di-

efl g:s.
Iuniperi.

Toisa.

dem figura &: magnitudine :in llimma nihil aliud |
Tump.pere- ^ pel:Cgnna Iuniperus. Hinc nonnulli ,

* veterum , quemadmodum etiam recentiorum,

Cedrum cum Iunipero procera confundunt,
Cordi aror ntramque Cedrum appellantes. Sed uerba Cor¬
di latis manifefte demo nftrant, illi non cognitam .
veram Cedrum» ac ipfummet Iuniperum cum Ce¬
dris confundere.

nioj,-.lc:'io NotatCornarius > fluodlaniperus utraque fa-

jhJ.il.,.. freqUcns i ; r ir. In* regionibus. Non tamen
Dtr ha: ad cara m;. ■r.r.u-lin.-m proveniant , quam
■tlatur. ' Diofc.exprcllcru , alterius Iuniperi frudhis Nu¬
cis magnitudine , al.e.ius Nucis ponti cx. Certe
Serapio , inquit , nonNucls,lcd [• .mx, v t fortaJTis
pro /jt-J.; voce , /. vocem ipfc legent ;Sc omni-
no legere oporteat. Plirius etiam dc ahanem-
t eis Iunipero loqui videtur , quam no (t rate , dum
dicit: Iunipero eadem, vivens , qux Cedro, vafla
Verni* «on • 11£CC in Hifpania. Quod. etiam Vernigo, live
Vcrnix , Lachrvma , aut Gummi Iuniperi lit, fal¬
so i Lacuna, Matth. Cxfalp. & aliis quibiifdam
alicricur. Namfadlitiares efl\ ernix;
j.W puK-ss naenfc tenuiffimus ac luteus pulvis e Iu-

tAich.. nipciis in auras avolare conlpiatur inquit Tra-

x, , gus, quod femen [ florem j illius elle animadver-

fi. Poft hunc, quem diximus pulverem, baccx
prorumpunt exigua, virides , qux altero demum
anno , Autumno appetente , quod illi tempus
maturitatis efl: > Cqgruleo tinguntur colore, gulhi
quadantenus dulces , admixta amantudmc,odo-
rem grati flinaum fpirantes. r. nucleis lapidofis,
qui in hi Ice baccis continentur , novx Iuniperi
plan tube fruticant. Foliis vertitur Iuniperus an-
guftis , oblongis .aculeatis , acutis ,£eadRofma-
ici ni Folia fdrmaiua accedentibus, fed magis exi¬
guis & acuminatis. Radices Iunipcri naultifidx,
cortit-eque punicco obdu£h:,pei fiinama terre,
fparguntur, quod Ni Theoph.hb.j.cap. 7. annota¬
vit. Baccx Iuniperi non vniualunt generis. In
quihufdam enim grandes , in aliis exiguas , in his
dulces, in illis prorfus amaras, alias denique pla¬
ne rotundas , quafdam oblongas , Cacuminatas
deas. Quxcunque in Iunipero cernuntur,
odorata fune. Primum namque humor, qui e Iu¬
nipero , fi lxdatur,dum in fucco luo fuerit, effluit;
demde radices C caudices aridi ; tertio baccx re¬
centes Cmaturx , poftremo folia acuminata gra-
tiffimum (pilant odorem. Iuniperi arbor Maio
menfe cum pluviola fuerit tempcftas , luteam e
m* conice ludat iachrymam , qux magna in copia,
tanquam fungi exigui, arbori adhxret, nec ma¬
gnopere odorata efc, ficutfuprd dc altera gum¬
ma, qux vulnerata arbore profluit , audivimus.
Alterum ! uniperi genus apud nos haud nafeitur.
Pervenerunt autem ad manus meas , baccx 10-
istr.tperui g;tubrx , qux dicebantur Iunipero maio-

.r./tior. rc procreati. Iuniperi baccas , Germani non¬
nulli [ AurtriaciJqnodfciarpJ 'Bramethocr / a tur¬
dis, quos l\ramcfro#cl nominant, appellant.
Turdorum qUj Hieme cibos fuosin arboribus Iuniperorum
quxrunt C inveniunt. Et hinc vulgare xnigma,
auo quaeritur qux fic avis qux pabulo trimo vcf-
catur : Iuniperi enim baccx tertio demum anno
mature Icere creduntur.

Gefnerusdccoll. Scirp. repetens verba Traci
de p .nuere luteo , qui dicitur femen, non animad¬
vertit legeivlum florem, ut habet Hift.Germ.C
nan fenicr.. Ipfe etiam textusTragi demohftrat
id , cum portc.t dicit , & nu&leis fruticare plan-
tula*.

'

cic.Repcriiir.cur, ccfte Mrtchiolo, Grarci Diolc.

Rament.il

Baccx,

Arborei
procera. <
Durutto.

codices , ut etiam annotatum reliquit Marcellus, de/umpeM
in quibus Iuniperi Caput deprauatum legitur, depr.i\atii\
quihufdam additis, qux Diolc. dodlrinam mini¬
me lapiunt. Siquidem nec Galenum , necitem
Paulum , minufque Serapionem memorix pro-
didillc conftat , ramenta ligni Iuniperi e-
pota homines perdere, prefcutim cum eius bac¬
cx contra ferp entium i cius cflicacillime devoren¬
tur ,bibaturque acillinatur foliorum rticcus ad vi¬
perarum morfus Adde et-am quod fido peri¬
culo id omnind falfum dfc deprehendatur.

Maior inquit idem , Seminor Iunipcri fpecies
i n plurimis I tali x lo ci s rep e l . cur. T u 1 cia Vr b an a s
alit , qux in proceram arborem alfiugunt, aevi-
funtur frequentes in Agro Sencnfi , quarum fru¬
ctus fi Iv citris , Sc crafiior , dc dulcior lubetur. Iu¬
niperi materies ad centenarios annos incorrupta
perdurat. Sic namque Poeta : Addam &-Iuni-
ocros , carie impenetrabile robur. Proinde iufiit
Annibal ( ut Piin. tradidit) templum DianxEphe-
fix Iu niperinis trabibus extrui. Igitur mirari non
licet, fi Cbymirtx alleverant , carbonem Iuni- Carbo Ium-
r €,r I Pert '^nem

peririum accenlum , luo cinere obrutum, '

ignem integro anno fovere. Profert ex fe Iuni- fi<bet. |
perus gummi, quod & Sandaracbu etiam & Ver- S/indara
nicem appellaiit.SedbocfalsbaircritMattbiolus ,
ut iam ante dixit Corn. Inport.com. Ital. inve- m
hitur in eos, qui volunt Iuniperos Diofcoridis Cednn'
elle Cedro sThcophrarti. Inhirt. vcrbgerm.fta- Diojz.
tuit eius duo genera , parvum & magnum : Ac
Maius in venin tantum in Hetruria, «Se ferre San-
datacham. Iuniperum autena dici Latine,quod ErJm0T'
Iflniores & novellos pariat frudus.

Hoc in loco figuram novam ponit Cam.ad hift.
geian. Matthiob Iuniperi minoris titulo , quam¬
vis tamen hon mala Matthioli. Non autem prx-

•ccarum

irtctas.

Omnia odo¬
rata.

Lacbrytr.

Iulea.

e thus,
Jtr.igma.
Tr.tg. eiT

tcrcundum nos in noftro Plinio invenire Anni-

Matth. l.td

balem peperci lllTuniperinis trabibus,non autem ^
iuflillc extrui, quodMatthiolus tradidit.Iunipe- iumperut
rus minor , & fecunda Diofcoridis Cedrus, de tmnorDitf^
qiuiplcfcribit, demonftrant, Anguill.tefbe , ar¬
borem eandem , cum Iunipero vulgari , cui parvi
frudus,Fab* communis: omnes vocant Gwepri. cinepn.
Vnde vero Iuniperus Petro de Crefcefitiis Z ani- Zamperut
penis dicatur, cuius tres faat!pccies,nobis non Petr.QrtJc\
conftat. ^ tnplex.

Lob. & Pena Adv. Iuniperus vulgatior. Obfi
tc.Vknt.dpy.iol-.c , Iuniperus: Camer. inliort. I11-
ni perus nofiras , qua nullum ligni genus carbo¬
nes prxbet,qui diutius ignem confervent , vnde
fimilitudo fumpta , Plalmo zo, Sagittx potentis simihtuh.
acutx, cum carbonibus [lunipcrinis] defolatoriis.

Tab. Iuniperus baccifera. Idem in hift. duas ponit

figuras , cum tamen vna fatis icciflct Clufio Iuni- 7-^^. „ott£

perus vulgarisexcelfior , fiipra Segobiam, de qua tur.

Piin. Vartahxcin Hifpania nafeitur.

Finiamus cum Cxfiilpino : Iuniperus arburtu-
la ert , frutreofi potius generis, tamen Iachrymam
gignens re fi nolam , Vccnicem vulgo appellant, v i
Fabris & Pictoribus vtilem ad tedforia cum oleo. I# . v‘
Iuniperi duo funlmagerci a, vnum in montibus
magis, ^algentibus locis , frttftu magnitudine ,
Myrti, in maturitate nigro :flofculus eius gene¬
ns nigricat. Alteri. • > ir. maritimis ,friufcu Nucis lunip. fru -
Avellanx magnltudina. in maturi rate flivo. Re- ctvflaio. 1;
peri&molitanam frucluflauo. Diolccrides non
Iuniperum , fed Cedrum appellat » Iuniperi mo¬
do baccas ferentem , Myrthi magnitudine rotun- Oxi.?drM
das. Plinius vero per Oxy geunun fi ve Iunipc- pimic.

, liber rx

asr montMam nofcm r- ,.c^au^u ap deCedro Mtiquorar

Nomina ““UiS“c , ,
linguarum A > & ewpu/Qtf Grxc. Latin. Itmiperulus ,
Germ. Kccftjclbci- / teac^olfltr / iuccfol.

Gemi. IDccfljoIbcr / n>ad)ofoer / itfcrfot- flmihWd 1 4 nTecem^0,:dm,s- AtAudus

bcrbtuim / maAoIbcrba.im / ^ramctbau,,,/' IfuctLo J™’' Vauaa,boc primi

/Mulltctlrruin. n.irrT> vm-A ...’ . n : n. \ P

'i» . ■ ' ' 'Uijittmiujftijiij/ £ ment orclini*.' L J *

isramcrfrAiib. Bacae vero ufktuQiJif Graece ccrm I r„m " i

tDecffjolbcrbcer / fyramabcer / VPccfhoIbct- L -Kei“S 1veIan.terCTI:eraomnia [in<3uicP]in*

tccr/BeIsaBcnencr/_fficn™erb.enS„6l ^

i Locus.

Tempus.

j - , vyvi1VHnVVUm,fll,m ,,, i i c k Jj ’ ^-ALcnuac ji^earoaiii-

ntpcr vel 3cmpcr,3imipmrcc. Bohem lalo' ‘n’r ‘ “us duo gen«» .altera maior , altera
(ottwc. llung. deviffcsfcnyo. calU^CaT |me“ JfcSo' ^ Y“P-T.S Se-

tal. Ginebre. Potrug. zimbro. Arab. mriiji.« & Ij r- ma™B pedoris, latens doloribus utile,
fraflus^w. Ital. Gmepro. Caftil.& Hifp Encbro jl""* “““«.«Igorelque difouit , tufle* conco- ¥«:
Baccxaotcm^«riw.Serapioni,;f^XH^’ /?“***«-* » ^tam tumores fift.t .. item alL -fW-
Rotlwm. P ^ Hebl- -^c,s . “ ™0 nigro potis:Item ventris tu- Py'

Elias Propheta cum Il^belis crudelitatem fu vr"^' 1£ISI1 ‘ '■ Milcerur &r antidotis oxyporis. ocuh.
giensindefertumdevemfter , fub Junipero dor fl ir 1 ‘mtur &oculisin Epiphoris. Da- c«dbatf„;

mi vit, vt Sacra refert Scriptura. Ac e “his °n te ‘ j£"cotl™lfis*™P^.tor:nin,busJWi,s .Ifchia- **«■ '
ligimusluniperum vallis defertis , aUilllmifque ! dr™^ b° Pom"G pilulis quiternis.aut
montibus , frigidaque , hmoia & Upidofi^Tj ^J£°cV"

.tplunmdmnafctmamm cmlmodLcis, anudT ^ pofc, ^

^unctntelligamus qu,d dc hifle Neoterici fen-'

| Tragusinfit : Iunipen baccar calidi funt in Tempera,
tertio , driiecx in primo ordine. Nemo verb mu

Utateseius.qmb.fcatet.fitisexpIicarepoteft.Borc?

Iunipen matura; vt.lesad multas affediones fr„mt
’ meoque ludicio Pipere (alubriores. Nam Tr.s,u.

nc,ooef.tateft„mkhofrigidout,lesfUntjpVtm M*.

mqafc , qu*rn illo coit, deerunt: conti, m '
■Hammatroncs [ inflationes fgrtb mclitls Wn
dum]&torminafcciunt, vitiapedor- nr S r ■ -

,.«;==5;7:

«^.■SSSKaBStfiJS 'sssi^f^SSSs.

Scgobiam.quiMadritmmitur.utiftictrab es?& quidmulta » T**"* Et

contignationes itdium libi incolxfabnccnt: ut hmt oummor, ,-4 P "a h*, bac“ l,tllcs

™P'" *-««- COndltLh^cibo^aS^rr; Contr4

devorata mtetheere frrih.v . “.ugm

. . .’ ."b.““4“c . muou cx lapidola terni, 1 c0

i,t plurimum nafc, :nam in eiufmodilocis, apud j

nos quoque Germanos frequentiflimd occurrit, N
maxime vero apudMediomatnces.vt ScinWal- ''
goia N Crcicng&ia, in quibus partibus perpetua
virens conia luxuriat.

Maio inchfc floret : poli florem bacca: pro¬
rumpunt exigua: , virides , qua: altero demum
anno , appetente Autumno , quod illis maturita¬
tis tempus eft , coeruleo tinguntur. Copiose
quoque provenit, teftc Turnero.inAnglke Can¬
tio, nec non in Epilcopatu Duramenli & Nor-
thuinbria : In Germania quoque multis locis fre¬
quens , nullibi tamen magis , quam prope Bon¬
nam. Sed authore Clulio ,Iuniperus , cui (pina

nrnfnlirv r*fl- :.iv T ,./T . : _

ires & u-

S

\rtbus-

\tomacbuj.

bcritx.

\prmin *•
rirnt.

:i ita.
mi orum
reus.

\ ortex.

Itmcnfa

'b-il/tt,

wnm.

., . . , . . a ,‘AC-u) unciam nane MHi-

jpania na fu. Aft & i n Belgio , & plxri fque Germa-
nii locis, vulgarem Iunigerumin iuftam fere ar
tions magnitudinem cxcrcfcere obfervabam
prxfertimin hortis & cultioribus locis. Juniperus
baccas fert Odobri , inquit Gefnerus. AtCicfal-
pino hudus mattirefeit anno fecundo , ut ali¬
quando fluctus trium annorum contineantur,
cumis , qui maturus eft, fervatur ad tertii anni
frudum nafcentcm. Nos verb curavimus co¬
piose plantandam in horto E. Celf. Iicdt abundet
multis in locis Comitatus vicinis urbi, ut in mon-
teUOwx , circa Vamloncmn&cBUumnnam,
ncauDimagnx arbore flentes proveniant Iunipe-
n , ad altitudinem duorum hominum, ac al-
tiores, craJlo caudice Nucis , ut inde cyphi tor
nentur. Inter Bafilcam princi

pio vidi Iuniperum florentem, flores rnftar nu¬
camentorum funt minimi , ut vix appareant.
Lugduni & Gener? & per Alfatiamabund.it. P.,_
tavij magnam arborem vidi in horto Nobilis
Bernbi merife Ianuatio.

Arceuthis moderate calefacit & adftringit,
ftopjachoque commoda eft, faciens ad affedio-

nes in thorace, tuffes, inflationes , tormina [rel-
P bcftias venenatas, fi bibatur. Vim etiam
habet ciendi urinam , unde ruptis , convulfis &
ab utero ftrangulatis confert. Folia etiam acria
habet, quare &impofifdSpota, tumipfa.tum
luccus ipiorum cum vino , ad commorfui i vine
ra fridunc. AtrnrrpYniV.. . .

inenum. r 1 . ’ * 3 ‘u ‘"'-'flimorius ^ vipe-

ra faciunt. At cortex uftas , & cUm aqila lM, ^ s

lepras removet. Fomenta verb ipfids ligni devo-
rata inter. .aurit , Diofcorides. Vt porro vinum
Maperi fieri conveniat e baccis , fimillter m b
Tom, L

Hydrops]

Oleum'.

• Vmbrju

devorataintctficere feribit , quod eq^m^T *f‘.
cor Nam lixivium e vino & cinere Iuniperi ufti /
Ardum ac potum , urinam potenter ttahit ira
quidem, ut eo remedio, multi Hydropici libem
t, fuerint. E' baccis Oleum pretiofi(Jumj ^
Balfamumfere accedens elicitur. Prxterc-a & ex
ando ligno oleum odoratifflmum ac efflcaciffi

u m 'fi'' 7 r uti!,ffimu™ «fiftUUturffl-

ti multa de Gummi, quod Verm.x dicitur , flr;

buut , fld oleum Iunipen longo illud poltfe
quod ad facultates attinet, intervallo refinqud

ssKrtasffisassF

;iS:,ndum.Cdt,,ir,:.|,r:i(a. .

bra, qure noxia eft, ii V.tgilm credimus.

Surgammjhlet cjfe gravi, amuntibus umbra
lcmtpen gravi, :mbnhn„„t &fiug,bUs „laiM
Iunipen fludus ( pcrgitGorn.) Officinis in ufu

unt&ramiac virgulta, c\ totum adeb lignum. .
ad acrem. n.emendandumiincenfafijftnm ° ^gmm.

Addit Mattl.1 olus : Oleum, quodexuS '' m
tetie per deflenfionem , t Z parue ' 'i S ' m' W

S:ricuntur-Fit-^-^'^

■ rf!T“ ,ucund°-

autem nos cum Matthmioputidum & infignitel.
acre oleum Iun, peri m ore continere , quale ,1-

f nrV|llrJev?'"iS1’C1'dcfcCnfum elicBur. AI

fuit Cluiius Narbonenles Gallos cx Iunipe

V u1* oleum exprimere , quod ipfi dc ca-
f Er1TaInverh Allerx cognominant , capitis c.d
flabuet J vt pecorum etiam fcabiei & «1- Mi,’.'***
B b ^

Matth.net'.

Oleum de

\

1^6

HISTORIAE PLANTA RVM»

Guaiaco
fubjh na¬
tur.

rea.

Calculus.

M en/es.

Febres.

ccribus, quibus a toti fio ne interdum infcft.111-
tur,adpEime vtile. Perhibet Cam.ad Hift.Germ.
interiora baccarum Iuniperi maioris, cum vtih-
jLuts vcne- tate Medicos Africanos exhibere loco Guaiaci
ad luem venercam. Eire porro eximium ad cal¬
culum prxfidium , fi recipias : Baccar. Iunip. Vnc.
fem. Hifce in phiala tantum affundas Spiritus vi*
ni, quantum baccas operire valeat : licquc ob¬
turata phiala , quatuor dies flent , fub.nde agi¬
tanda. Exadtis quatuor diebus excoletur vim
dpi ritus expreffis bene baccis: aliisquc lecenti-
bus baccis aftufum , quatriduo rurfum exado, co¬
lato -/hoc tertio iterandum : fpintus vini referve¬
tur , optime repofitus:& vrgente calculo huius
cochlearia duo cx vino albo calide propinentur:
mox que in fcmicupio,cui infufum Maluac & Cha-
m re mei i decodum , femihoram fedeat : Illinatur
fubinde facies . manuaquaros. aut vino Cretico
ad arcendam laflTicudinem , quoad eiiciatur calcu¬
lus, quod dubio procul accidit. Cavendum inte-
rim, ne ftatim a cibo , pleno adhuc ventriculo,
aut ailrida alvo fcmicuprum ingrediatur aeger.
Ad menles ciendos : R:. Baccarum Iunipe-

ri Manip. iij. contufis affunde album gehero-
ftimque vinum. Coquantur ad medias. Cola¬
to vino adde Ctoci pulvcrati Drach. j. hoc vti
incipiet , quo tempore expedari debent men-
fes , qnotidieque mane, continuatis quibufdam
diebus, hauflum bonum bibet. Prodeft tamen
prius, fi necefTe videbitur , Saphenam vtramque
aperire. Baccarum Iunipcri decodo ex aceto vi¬
ni rubri ,vtiliter colluuntur dentes dolentes. Ad
diuturnarum febrium rigores , iu- Bacc. Iunip.
Rutx,Salvix an. Manip. j. affunde aq. lib. 4. coq.
adtertias. duabus ante acccflionem horisiciuno
ventriculo fumat Theriaces bonx Drach. ij. ex
vino albo calente : pofthoranun fudatorio exu¬
tus penitus, papilionem, vel peripetafma (ubeat,
affufaque dida decodione , calculis duobus tri-
busvc candentibus in pelvi , cui fuperftabit , toto
corpore vaporem excipiat , quoad ludet, fudore-
quedeterfo componat fc in ledo calido cooper¬
tus , ita fiet vt indies fcnfim , rigor minuatur, tan-
demque penitus delinat. Noncft autem hoc me¬
dicamento prius vtendum , qu^m corpus ante fit
ex dodi Medici confilio pra: paratum , purga-
tiimque. Contra podagram, paralyfim & contra¬
ctiones. rv. Iuniperi iignum incifum lpinutim
abra fo cortice :in aqua coque: ac decodo in tina
iniideto iei unus , purgato prius corpore. Si con¬
tra podagram vteris , prxftiterit nondum prxfen-
tibus doloribus prxcautionisloco vti.

Vim diureticam in Iuniperi baccis ( inquit lac.
Cargill.) earumque oleo in me expertus lum fe-
pius mani feliam, & tum ex illis paucas devoratas,
tum panem huius guttula undum euidenter vio¬
larum odore urinas imbuere ,nonfecus ac Terc-
Vrtr.a red- binthinam vulgarem , eiufqUeoleumflillatiiium:

cuius vim talem faepius pro cathedra referebat,
Cl. D. D. Felix Platerus PoliaterBaiiIienfis.Com-
probatur hxc eadem baccarum visluniperaram
diuretica a Cl. V.D.D. Tobia Piripachio , Pro-
feffore Viennenfi Exccllentiflimo , ficumgene-
rofo vino albo d. coquantur , eiufque decodi
fingulo maneffumpto etiam cibo aliquo) hauftus
calculofis propinetur. Vt autem vinum hoc
cum palato gratiam ineat , huic faccharum ebibi¬
turis admifeeri mbet.

Nunc, ut nobis audor effc Cxfalpinus, ex li¬
gnis Iuniperi montana: igne fuperpofito liquor
Montana ^uam eXErahicur , qui Oleum de Junipero voca
cur apud Meiuem , efficacifllmum ad cutis infe

diones &: alia multa : Si hocpro Cedria utere- C.— •
non minorem in eo efficaciam futu- /" ! ,tutKg

mur, puto

ram , quam fi cx magna Cedro haberemus. Ex

frudibus quoque oleum extrahitur per lublima
tionem prius vino made ia dis ; quaoperatione & Oleum ex
aqua Se Oleum elicitur : Aqua ad calculum renum fruchb.

&z veiicx prodeft : urinam & menfes elicit, fingu- ^
lis diebus pota a duabus unciis ad tres •, extrahit Vr^t
quoque fetum mortuum unciis quatuor bibi ta: y;.A
£c advertatur venenis : Oleu efficacius ad omnia
pracdidarextrinfecus quoque inungitur ad frigi-
dos articulorum dolores , detetra ulcera. Rec:- :e ' ^
pitur in aqua a«dentc adiedis aliis quibufdam
aromatis , Sc pugnantibus adverlus putredinem
peftilencem , ut ex omni mifcella aqua iterum di-
ft:llemr,prxfentaneum remedium in febre pefti-
lenti , cxhibitaadrachmis duabus , ufquc ad qua ¬
tuor cum totidem unciis aqua: Ace tofe p.uilb' an¬
te aeceifionem : Nam veluti fulgur propelhcafi in¬
ternis, & dilfipat malignam putredinem, nunc
ludores movendo, nunc urinam copi ofam , aut
al iam i n fe n fi bi lem excreti o n c, repe ti t ur aut p o tio
ulquc ad tres vices. Ex frudibus iifdcm , aut Iu-
nipen marini , cum maturi funt, vino remollitis rm*'
exprimitur liquor , qui Saccharo exceptus, utiliE
fimus in tempore pellis: pr.c fervat enim, 8c cx

pulmone ac pedore educit purulenta. , ,

r x . x , „ An /uruie^

Notat tandem Hercules Saxonia, decocto Iu- ,v raeitx
nipcriplures uti , tanquam luis alexipharmaco, ‘venenata?
cum tamen Rondclctius Diofcoridis autoritate Renidet'..
motus, radicis ufum , tanquam veneficum, im¬
probet , ik lolos fructus admittat : Scaligcr tamen
contra Card. ex ere. 180. ait Afros Medicos, uti hu¬
ius radicis decodo ad luem expugnandam fciici-
i.cr , redditque caufam , cur non fit venefica , licet
Diofc. illam venenatam protulerit. Ait enim
aliam e Ile corticis radicis facultatem , aliam ve¬
ro fubftantix medullaris. Corticem vero cuius
virtus recipitur in decodo , ait non dTe venena¬
tam. Itaque fi fortalfie diftituti fueritis his medi¬
camentis , qua: prxftantiora putantur , Iuniperi
dccodum non improbabitur , & fi radices fuc- Luet^ene- \

C aut io.

podagra.

Parahjis.

Lignum.

Vu diure¬
tica.

dttur odo¬
rata.

Ex lignis
luntpei

Liquor.

Cutis.

Cinis
baccis ad
Hjdropem

nns 1

Oleum

baccarum.

rint fufpedae , fumantur folia & frudus ,vcl fe¬
mina , fiatqueinfofio fic : Pe. Eoi. Iunip. Manip.
vj Sem. Iunip. Manip. iiij. infundantur in aq.lib.
xii. bulliant ad confumptionem medietatis fada
expreflione fervetur Syrupus, quantitas fit Vnc.

8. cum ea vivendi ratione qua: in ligno.

Accipiendum quoque prxeipit Io. de monte
Exper. quantitatem Nucis luglandis cineris ra¬
morum Iuniperi cum baccis, ponendam in liri-
teolum/ufpendcndamque in vino , vt de ea bibat
argor cum voluerit. Hocquc remedio ufum clfe
Martinum ©ufjjcnj Colonix, qui dia fuerit hy¬
dropicus , Sc tumidus , ac ci multum profuille.

Oleum baccarum conferre difficulter urinam
reddentibus , & calculolis & Cerevifia calida po- J
tiffimumln balneo fumptum, Accipiendas por- cultas.
ro fummitates Iuniperi & coquendas in aqua, BalneMk
donec ea rubra omnino , reddatur tardem verb c‘ilcf
balnea i 11 Ic mi cupio ad umbilicum ufque quoti¬
die, quantum fieri poterit, calideque horis tri¬
bus facienda, ac fi hoc ad decem dies fecerit, la¬
natum iri a calculo .

Succus cx tradi us e baccis Iuniperi, ad duode¬
cim annos fervari poteft (inquit EvonynuThe-
faurus) firite fitcoufcClus.

Valet ad calculi prxfcrvationc, expertus enim
cfceius vfum m muitis,quiantehacgraviterLbo-
rabant , & multa prophylaclica adhibuerant, a
nullo tamen tantopere funt, atque ab hocadiuti.

Calidum quidem medicamentum cftjideoque re¬
nes

Succus bite-,
carum.

Calculus ]

LIBER IX.

nes fortaffis nimium calefacere poffet, vt aliquis
exiflimarit , /cd propter parandi modum , qui ca¬
lorem nonnihil frangere exi/limatur, non nimium
Pitmt.itn poterit. Pituitam in ventriculo, vel concoquit,
ventriculo. vel COnfumit , vel educit , & ventriculum abfler-
gitac roborat. Vius eius nontamefl ad morbos
„ praecavendos, quam curandos. Omnegenusde-
Deft illatio- ftiUationum & Catharrorum, vertiginem , lippi¬
tudinem , raucedinem , pedtoris anguiliam , tuf-
fim , colicam , matricis fuffocationcm, menflruo-
rum luppreUionem , fyncopen , calculum , & pe¬
llem curat. Quinetiam ab aliis adnumerantur his
morbi, quos hic fuccus curare dicitur, mania , hy¬
drops , fcetor anhelitils , cpileplia , tremor mem-
> , . b rorum , apoftemata interna. Caput & cor hoc
^tyileprfi fucco rn,rabiliter recreantur , & fanitatem in mul~
Tremor cos annos confervat. In praecautione accipitur -
<4pofiema. ieiuno /lomacho tribus anni partibus, line co- :
Vtendt te- /lodia , Autumno nimirum. Hieme, & Vere, Ai-

W

nes.
Vertigo
Raucedo.
Colica.
Menfet.
Syncope.
Vefits.
Manta.
Hydrops.

rheriaca

*ermas.o-

it'' enenum.
hietem.

; tUandt

Wn.

/late vero propter calorem &/iccitatem, neceffi-
tati fervatur. Quod /i tamen caelurh humidum
fuerit , & calor moderatior , vti etiam in Ae/late
poceris. In morborum curatione , adhibetur om¬
ni tempore & crebrius ,/ed per certa intervalla,
in teri e diis aliis, eodem /pedlantibus. Theriacam
Gcimai iam nonnulli dixerunt, tum quod efficax
/it contra venena, tum quod Germanorum cor¬
poribus amiciffima & maxime /alutaris. Oleum e
baccis Iuniperi deftillatur eo modo , quo aq. vi-
Cx , affundendo enim aquam cito & facile /lillat,
Primo quidem Oleum , deinde vero aqua, quem¬
admodum quando fpica deftillatur. Oportet au¬
tem prius baccas Contundere. Quidam dellillant
"ormina. etiam in bocia. Valet ad mulca, ad tormina , ad
\onorrhaa. pus virga:, quod ell,quafi Gonorrhxa,ad colli do-
1 , rores ex catarrno. \gyttx mira de eo prxdicant,

** ‘ quxlegi apud cos poliunt ,h quis velit. Modus
autem, quo dellillari dcbet,e/l. Accipio modium
baccis Iuniperi plenum , quas contundo minutif
/ime, lisque affundo aquam puram, ea quantitate,
vt optime cooperiantur , po/lea in aheno cu¬
preo , vehit hoc eft , in quo aqua vi cae dellillatur;
vna cum canali cupreo, per aquam frigidam tranf-
eunte,de/lillo , canali adapto recipiens magnum;
quod quatuor menfuras poffit capere, &licde-
/lillat oleum cum aqua. Verum aliud inflrumen-
tum capitello adaptatum habeo, aqua frigida ple-
exp eC- num ^rc%erand°s/pir,tus ne adurantur. Ex
‘m. prodicta baccarum quantitate . iupra vncias iij.
Olei non extraho. Per expr ftionem quoq; hoc

modo non male Oleum extrahimus, ty.. Baccas
Iuniperi contufas , mixtas primum aqua ardente,
dein de etiam oleo Oh varum-, bulliant parum , vel
faltem fimul maneant , fxpe agitado /patula, per
dies o6lo,in cucurbita ad fornacem, turri exprime
prxlo , & oleum fupernatans collige : potes etiam
Angelicam , vel aliquid aliud addere contufiim:

Oleum dclunipero valetin fi/lulis, in fedtio-
nibtrs cutis malo mortuo : tibiarum /crpigine
lei prapa- ^cancro5 vulneri bus & vlceribus malis. Recipe
\tndt mo- ex hgnis Iuniperi quantitatem fufficientem, & in-
hs e ignis, eide in frufta,& imple ollam,vel dolium magnum 1
vitreatum, interius cuius orificium fit ardlum, &
fac foveam in terra ,& praepara parietes eius cum
terra figuli , deinde pone ollam vitreatam inflin-
do ex diredto fovea: , habentem orificium ma¬
gnum, & cooperiatur laminaferrea fubtiliter per-
forata : deinde pnrpara ifla duo va fa cum terra fi.
guli,fieex vtriufque orificiis re/pim , deinde co
letem e U- °Peri terra ’ f ; adde ignem pei t .es horas , finali
to rcfttji- tcl refi’dabit oleum de Iunipero optimum.
tum. Oleum e ligno Iuniperireclificatum , fit primb

deftillatione per defcenfiim : deinde totum fimul
in bociam infufum dcffillato furfiun , vel in bal-
neo,quod tardius fit/ed pulchrius : vel in cinere,
arenave, quod fit magis rufum.

! Salem e baccis & ligno Iuniperi , /Ic paravit Sal^rtc-
Ge/nerus. Accepi , inquit, virgulta Iuniperf ari- U~
da,vn^ cum fuis baccis,in magna quantitate, & in
' cinerem redegi (oportet autem exadliffimc com¬
burere >.aliqui in magna olla figulina nova , &in
qua liquor nullus ante fuerit, comburunt ) cum
jj hoc cinere fiat lixivium, cum aqua mediocriter
calida: aut po.teft in vafe ligneo ciniscum aqua
relinqui , v t fu b/ideat, ac po/lea aqua feor/im ef¬
fundi , & cinis cum aqua turbida feparari. His a-
ha aqua affundenda, idque aliquoties, quoad nul¬
lus fnpor li&ivi j in aquam deponatur , ac poftea
aqua decoctione conhimenda, ad exiccationem
materi i , Sc ciu/dem albedinem : odore autem
refert boraccm & vrinam,ac acris eft,& penetrans.

E Ligno Juniperi veru fadlutn carnes omn es->VerH‘
qux in eo torrentur, odore efficit mcundo. Ad
tornum denique, ad delitias , ad fuffimigia vtile li¬
gnum Iuniperi. Obfervavi etiam in vineis Mo.nt-
belgardi Palos luniperinos multis durare annis,
potiflimum fi viatur pars , qua: in terram defo¬
ditur.

CEDRVS PHOENICEA BELLO-

NIO 5 SIVE OXYCEDRVS, qviBVSDAit

Juniperus maior
gra .

bacca ni-

ijirel.c.

IVnipero /l-
milisQedr®,cu-
iustame folia du¬
plo funt longio¬
ra, latiora quo¬
que , rigida , i n-
feflo mucrone
pungentia : bac-
cx duplo aut tri¬
plo Iuniperinis
maiore s,co loris*
non ut illae cce-
rlilei , fed ruffi,
fapore tamen &
odore fimili.
Clufius fic ha¬
bet : Iunipero
fere fimilis, eft
Oxy cedrus: ma¬
gna ex parte
contorto, ut illa,
caudice , inter¬
dum etiam in arbufculam excrefcens, tenui &ru-
fefeente cortice : folia habet Iuniperi vulgaris
modo pungentia , aliquantulum tamen longiora
& rariora, terna femper circa ramulos fimul na-
fcentia, ut in Iunipero :frudlum initio viridem,
deinde flavefeentem, poflremo cum maturuit,
punicei coloris , Iuniperi frudlumultb maiorem,
ut interdum Avellanam magnitudine arquet , &c
tuberculis quibufdam , veluti fquamarum rudi¬
mentis oblitum , nucleos tres aut quatuor inx-
quales continentem , maiores , quam in fuperio-
re, medulla intus alba. Floret iuniperi modo, &
eodem tempore utriufque /rudius maturitatem
adipi /cicur.

Iudicium falUx , ut ita li-ceat dicere : Nam fru-

dlus.

Defcrip^

Folia.

Defer.

Clufit.

Caudex.
Cortex .
Folia.

Nuclei,

Iuniperi

maioris

bacca.

2.>S

Hi STORIAE PLANTARVM.

dus , infit Cordas , cum nuper in Germaniam
importarentur , nonnulli etiam dodiflimorum
luniperi maioris baccas crediderunt , non ani¬
madvertentes, manifefte Authores Iunipero ni-
cedrus grum. Cedro vero rufium tribuere frudum. Phas-

■phxntceA. niceiE Cedri ( ait Bellon.arb. relinif ) meminit
BtlLonij Plmius in Gargano monte Calabria:, cuius bac-
M casfuntqui credant luniperi maioris efie , falsa

quadam opinione dudi. Oxycedrus Grtecis di-
dta. Punica Cedrusantiquum retinet nomen in
Creta , quam vulgus Cedri nomine appellat. Mi-
Cedt-M norem litam Cedrum Plinius Phcenicea appellat
Cedru* Iunipero iimilcm: Fi nccusv. Cedrides, ego Cc-
cut i pha- dtum aculam Phccniceam voco. Oxycedri gum-
mi noftri falso Sandaracham , ali j vero Vermcem

Vermxj.tl- nominaret. Ex Cedri malis Plinius polle fieri
' 'ceircUon fcnbft , quod Cedrclxon vocat. Galeno Cedri

Error Me- frudus Cedris dicitur. Et : Cedrides multi Phar-
dicorum macopolx & Medici Venctiis eas maioris Iufii
Venetorum perj Baccas e fle credtont magno errore. Gummi
/udat ,quod vulgo Vernicem dicunt. Et Obi.
QedrusLy- Cedri phrenice* diver&& Cedro Lycia? obfolia
cmnon eft. obtufa. Cedri LyciJc dicuntur Oxycedri. Sed
Helion fikt Bdlonium libi contradicere videbunt , qui verba
contrarius. JTIOtj5 citata diligentius examinabunt. Primum
ifthic albos carbones confpexi , ex Oxyccdro-
rum ftipitibus conflatos. Qui Sarfanam Ge-
nuenfiagro pervenerit, &indc ultra Veneam ar¬
cem in MarchionatuMarzano tran fieri t Oxy ce¬
drorum filvulam ingredietur, apud Montigno-
fam caftrum Lucenfium,non procul k mari , quo¬
rum fructus Avellanis craffitudine non cedunt.

* Cardanus confiderarc debebat Ccdrelatem ab

Abiete & Cedro denominationem habere ( nam
hxcparua Cedrus baccas fert , eam ob caufam
baccifera cognominatur , at altera conifera ) ut
nomen ipfumteftatur : /iquidefn Elate Abietem
/ignificat : itaque Cedretale Gallice reddi pollet
Cedre fapin. Sed ipfius verba impugnabimus in
noflrafiirpium hiftoria.H<«CM£d Lunat?

De pnefenti planta tradat & Hifi. Lugd. /e-
quentibus verbis -.Cedrus Lyda , quam Oxyce-
xs/eir» drum etiam appellant : Theoph. xa/ef/x, Gaza,
Cedrula. cc<Jrulam. Quodam tamen loco nepetas pio y.e-
Thi°ph cor- mendose legitur , quod Gaza cum non a-

nimadverteret. Cedrias convertit,Cedrides vero
multitudinis numero funt Diofcoridi & Galeno,
Oxjcedrue. Oxycedri bacc*. Oxycedrus, fi vc Cedrus Lycia,
Cedro Phoenicia minor [ five Libani,] Iunipero
maior.Cortice Cupreflum xmulatur, ut ait Theo-
j- . erroy ohraft.non femine, ut, male Plinius,Iuniperi mo-
Theopb.e- ao. Locus Theophrafti ex integrioribus libris
mendutur . eft emendandus : iZat b o Xj ' , x,
tTii^petfxpd/jet ixarnL 7« %ur.ct , um. ?Xny j u apxtvS©- >;
(xrntttv X) ttvxvIw» id efl, nodofam ambo[Iiinipcrus
& Oxycedrus] in alas multas divifam , &diftor-
tam habent materiam , maxime vero luniperus
cordenfum. Oxycedri frudus flavus eft, Myrti
magnitudine, odoratus , cfu fuavis , non ut Ga¬
za convertit ,odoratus , pulcher, gulliique lua
vis.

cedndi Cedridas inquit cal.z. alim. nominant Cecfr:
^uid.‘ X fructum , qui colore & figura frudui luniperi eft
fimilis ( fubftavusenim eft , ac rotundus ) difli-
Gummt. det autem ab eo acrimonia. Fundit gummi du¬
rum - pellucidum, Maftichcs tam fimde , ut hac
fere fola nota internofeatur , quod Maftiche
mansa in ore coit, ac fpi fle frit: Oxycedri vero
gummi in tenuiffimum pulverem friatur, ncc co¬
gitur.

Id gummi , ut & luniperi , vulgus Vermcem ap-
Permx. Prscterea ex Oxycedri lignis aflulatim

concifis ,toto Mlflilienfi agro pafto res <Sc ruftici
picis liquida: genus , nigrum videlicet ac foeti¬
dum liquorem oleofum eliciunt , quem fua lin¬
gua corrupto Cedri vocabulo Huile deCade no- Huile dc
minant. Cade.

Lonicerus Cedri magna: ,parv*que, fcu Oxy- LorUfexrm
cedri figuras , vires , usumque commtfcet ac con- ror.
fundit.

Tenebras effudit Plinius, qui ofeitansadmo- Vlinijerror
dum Cedri differentias exTheophrafto exferi-
pfit. Primum contra Theophrafti fententiam feri-
plic minoris Cedri genera duo e fle , maiorifque
totidem, & Phoenicibus Cedrum minorem efie
Iunipero fimilem. Quare Theophraftus noftro
quidem iudicio confiderandus dum ait , Oxy¬
cedri frudum Myrti magnitudine : illud etiam
Galeni examinandum , quod dicit Cedri frudum
colore & figura frudus luniperi.

Pauci admodum etiam funt , inquit Matth. ^
qui non putent O xycedrtim elTe Iuniperum ma-
iorem , adeo ut plxrique vulgarium illam ab hac maior.
nefciantdiftinguere : quemadmodum & incola-
Iftrix, Cedrum minorem , five Oxyccdrum ne-
fciunt diftinguere a Iunipero.

Camerar.adhift. ocrm. Matthioli pofuit no¬

vam figuram, fub- hoc titulo (feberbaum. Ce- v-

.... n\ ..c.. c _ Vtjeum ,

drus phcenicea addito vifco ex Clufij figura.

Quam figuram cap.ztf. reddidit cum hac inferi-
ptionc : (5ro^ IPccf^olbcr / luniperus maior,
quam ait in Gillix Provincia vocari Cade, &pra> cade.
bere liquorem , oleum de Cade nominatum ,Sca- oleum dt
Iigeroque dici maiorem Iuniperum , ab Arabibus Ca^e-
Harar : cum tamen Cade nihil aliud fit , quam O -
xycedrus. Exiftimo igitur Camerarium ponere CaMer’
duas figuras unius planta: , cur vero id fecerit ne- noe.
fcio. Matthiolus nullam pofuerat nomine Iuni-
peri maioris : r.ec ipfe Camerarius diferimeno-
ftendit , inter eam , &Matthioli Cedrum phocni-
ceam.

Guillandinus teftatur Cedrum /impliciter di- '

dam, quam lk vocant , Iuniperum , O- ^ 1 fl

xycedrum, k. Cedrum quandoque abiolute ap¬
pellari, c.mdcmque efie curp Cedro magnaaper-
multis/jxifti mari.

Nunc, quod Amatus perhibet , ex liquore Ce- Meta Hu
dri arboris oleum paratur , quod Hifpanis Mera /panorum,
dicitur, & luniperi oleum appellant : fed non fi¬
ne errore , quum arbor , ex qua Meram colligunt.

Cedrus /it.

Erravit Diofcorides , incolit Angui!!, vocando Diofcor. \
Cedros Theophrafti Iuniperos , ScideA luniperi repreh.
Diofcoridis funtCcdii Theophrafti : ac fi hodie
etiam Cedrus dicitur Ginepro. Nicander etiam
frudum Cedri Iuniperum vocat.

Huius relinam, laibit Gefn.de horto Sandara¬
cham valgo appellari. Dicitur Cedrus minor , Ce- cedrus nn-
drula , vel Oxycedrus , Cedrus phcenicea Bellonio. no> -
Sed Iunipero limdis (ut vult Dodon. ) Opycedriis,
qus Seminor Cedrus dicitur. Huius duo gene¬
ra, Theophrafto & Plinio authoribus , Lycia vi-
delieet Phcenicea. Phcenicea Cedrus , qu.v &: Cp^ut.t, H
Oxycedrus, radys ac yJ tanum Oxycedram
Theophrafti & Plini), five Cedrum phccniceam
Gros Cade Provin dici tradit.

Lob.& Pena Adv. Oxyarceuthin , five acutam
Iuniperum, Iuniperum maiorem dicuntin Gallo- ^

provincia Cade.ObC&lc. Pl.lumperut maior Mor.f ^ '

pel. Cedrus pheemcea Mat th. Ital. Cedro minore. OxjarceuM

Thcophr.hunc fruticem ( dicit ’ Cluf.in Hflp. )tku, iump\
CsQuaf&t appellat , &C ruf&v wmav. Plm. Oxycc- . j

/Imm X’ P^drnm T.vriam. Hiloani a Iunipero rHS*

, drum & Cedrum Lyciam. Hilpani a Iunipero
I nondifccrnunt, fed eodem vocabulo Enebro vo-
I eant

/perne

rieima.

lipefsu

■pii. re

< m mt

Huile

ade.

ript.

VISCVM OXYCEDRI.

IN Hifpania^ inquit Clu.fi) in Oxycedri ramis
menfe O&obri , obfervabam plantulam,digi-
tilongitudinc , inftar vifci , raniofam , genicula¬
tam, viridem , interdum flavcfcentem,ramulis
ili. Myrica: , recenter enatis , fi ve eius planta:, quam
irnia, nonnulli Salicorniam , Mompeliani Sempervivum
murinum vocant , fed paullo minoribus conftan-
tem , quorum extremis interdum vcluti fructus
inhaeret , Mufci , quun arboribus s autfaxis naf-
citur , frudhii perfimilis 3 acido autem & per¬
quam adftringenteguftu tota plantula hjec e fi:,
Oxycedro, veluti Vifcum in aliis arboribus ,in-
nafcens.

w, Camer.apud Matth. Germ. Vifci genus in Ce¬
dro phcenicea , cuius meminit Clufius.

VERNIX SIVE SANDARACHA
Arabum.

\ T F-rnlx in fiirias longas dcnfafhr in pallido
t V flavcfcetes,Succini colore & perfpicuifcace,

L T B E Pv

eant, Narb. Cade , Oleum eius de Cade , Hifpan. 1
Mi er a.

Cxfalpino Iuniperi alterum genus in maritt-
miSjfructuNucis Avellanxmagnitudine, in ma¬
turitate flavo , magna ex parte craflius ,’qu^m Iu-
niperus montana [vulgaris.jDiofcorides Iunipe-
rum minore vocat, fru&u Avellana magnitudine.

Goropius Cedros minores luniperinis cogna¬
tas ftatuit. Taberijxmont. Cedrum Ph ce niceam
Matthioli dicit : (feberbaum aufj Phoenicia. I-
dem rurfus Iuniperum maiorem Germanicam,
£i'O0 fcciitfa tJPecf^olber / ex qua in Gallia o-
leum de Cade,& Gummi Sandaracha, aut vernix.
Exiftimamus Compilatorem ponere duas figuras
vnius plantx,ac duas lnftorias : ille etiam non de-
mo nitra t vbi viderit,ncc diligenter defcnbic aut
diferimen tradit.

Lacunx tandem appellatur Cedrus minor,

_ qux provenit in quibufdam locis Italis in mon¬
tibus limilislunipero , fructu tamen rubro maio¬
re. Errant , inquit , qui Iuniperum maiorem pu¬
tant.

Provenientem obfervavit Clufius plxrifque
Hifpanix , & Narbonenfis Gallix alpcris locis.
Nufquam autem maiorem le v i di ll'e meminit,
qua n fupra Segobiam , & Guadarrama, itinere
Madritiano , vbi inprocera altitudinem,cum craf-
fitudine corporis humani truncum xquante, ex-
crefcit.

Ego ver6 Oxycedri Bellonii baccasacccpi a fra¬
tre Calparo Bauh.n omine Iuniperi maioris, quas
in horto III. E. C. Montbelgavdi feminavi : Ea
mihi primum vifafuerat Monlpelij, vbi eo modo
abundat, quo Iuniperus vtilgaris circa Bafileam,

& Montbelgardum , quam ibi non vidi. Mons-
pelio vero nobis delata arbor , &: plantata Mont-
belgardi in horto Ili. C. VV. baccis toto anno
grauida.

Rx trunco Iuniperi, annotante Clufio , xdium
trabes & contignationes Hifpanix incola: faci¬
unt. Addit prxterea ex eo fieri oleum , quod
Narbonenfes HuiledeCade appellant, capitis fca-
biei,peco':umque fcabiei & vlceribus, quibus^
tonfura nonnunquam infeftantur ,adprune vti-
le. Id Oleum Cedrix fimile eft. Cxfalpino ex
frudibus Iuniperi maiaris,cummacurifunt, vi¬
no remollitis exprimitur liquor, qui Saccharo ex¬
ceptus vtiliflimus : vtpote qui ex pulmone &
pedore educit purulenta : ac tempore peltis prx-
feruaturxloco dfepotelh

IX*

fragih;$, quasque denti bus.friatx neo : ' - -. ,f
nuo coeunt , fapore nullo e vidente t
adolecur, refinofo.

Cxterum, Arabes Gandaron ac Sandara. .
vernicem vocant , Sc exponunt e(fe gummi
boris Iuniperi , fimile Carabe. Qijarc dilig-

ter obfervandum elt his , qui ilLoslequuntur? ,
pro lalutari medicamento, Sandaracham Grx.o- ?lji
rumpernitiofum pharmacum agnofeant. Dem- U°
de ex vernice Iuniperi lachiyma etiam faditiam
vernicem cum Lini feminis oleo fieri dicunt, Sc fi c
Sucanum cum Iuniperi lachiyma confundunt.

‘rf?.* /n PL°fc' Prof<rrc cx fc Iuniperus gummi SarMr,
Maftichc hmile* quod & Sandaracham & Verni -
ccra appellant. Hoc primum cum metitur, can- *"
d.d° ipiendcfcit colore, fenefeens vero m rufum
abtc.Porrdh.iud ignorandum eft, hanc Arabum
Sandaracham i Diohcoridis Sandaracha, perquam <*« u„j,.

Namque Gliccis Sandaracha eft
tollilhs. Verdm hsc Sandaracha nomenclatio, ‘‘"'V'
m gummi Iuniperi inyedta fuit i Medicis , qui
Mauri canos fecuci .-Sanlirux Arabicum nomen
( Iicemm Arabes Iuniperi gumini vocant) in San¬
daracham converterunt. Quamobrem , litui ad-
notandum elie videtur, quod ubi Arabes , San*> *rab.
daracliam medicamentis inferendam elfe prxei- Clss,h“fd«m
piunt , GUiryni Iuniperi lmmilcendum intclli- °cxJcedr‘
gunt, ubi verb a Grxcis de Sandaracha fit mentio,
foliilis illa., ruida & Auripigmento fimilis , eft in-
telligcnda: non defunt tamen , qui velint M au¬
ri t ano rum Sandaracham , non elie gummi Iuni¬
peri , fed Oxycedri. Quorum equidem indicio
cenfetMatthiolus (ubfcnbendum : etenim pauci
admodum iunt , qui non putent Oxycedrum-elfe
Iuniperum maiorem .- adeo ut plxrique vulga¬
rium , illam ab hac nefeiant diftinguere.

Eradit Pii n. lib. 13. cap.n. plura gummi genera,
vbi Gummi Iunipcrinum ad nihil vtileelfe feribir.

Cuius tamen frequens uiusin medicamentisxon- vfus Cum-
trariu indicat , oc quod hoclincero & oleo exii- iumpe-
ni femine preifo fit vernix liquidus, cuius eft uius
ad illuftrandas piiSturas , & ad nitorem ferri con- ekiflwn"
ciliandum : utilis edamnu ad ambufta, eft prxei-
puus ad dolores , & tumeres hxmorrhoidum.

Grxce dicitur ko£/mi Lat. gummi luni- Nomina

peri , Mauritams Sandarax , Italis gumma de Gine- llnSuaifi-
pro , Germ. Y)crni5/ Hfip.Errw/^. , Gall. Vernix.

Ex Cedro phcenicea gummi exfudac durum. Cedrus
perfpiciunn,u:: Maltiche (Noftri, inquit Bcllon. Phcenicea.
de conif. falso Sandaracham [Grxcorum puta]
alii vernicem nominant) quibus tanta inter fe s*n!iur«-
affinitas eft , ut fi comixta fimul eifent, vix difeer- Ver'
nerentur, nifi hac nota ab eo deprehendas Mafti- Sandara-
chcn, quoaMaftichecomanducata ore coit, gum- <&e ArabH
mi autem Cedri diffunditur & in partes tcr.uifti- ^
mas redigi tur,quod in ore amplius non coit. d,gno'

Gummi Maftiche fimile , quod eo Iunipero fluit, >0'

& Vernix dicitur, aut Sandarax Arabice , voca¬
mus, inquit Lacuna , vulgo in CaftilliaGm/c GraJJ.t ia-
Gummi Oycedri, ut&Luniperi , vulgus Verni- cu”a-
cem appellat, Hift. Lugd. Iuniperus (an Cxfalp.) Vern,x:
tenuem lachrymam fundit, refinofam , Vernicem
vulgo appellant , fabris piftoribus utilem ad
tindloria cum oleo. Sed quam bene hi Icntiant, E rrormul -
confiderandnm proponimus. Siquidem opinio- torum:
nem hanede. Vernice pidtorum, refutare vide¬
tur Corflarius , cuius verba ante pofuimus.

A qiiamplurimis autem Vernix, fiueSandarax Aequivoia'
Arabum, & gummi Iuniperi arboris , de una ea-
demque re & habetur & dicitur. Sicut&Suc-
cinum Cornario , dum dicit : In Curienfis littqris
tradu, maxime taracti in DantiacaPruffix urbe,'

HISTORIAE PLANTARVM.

Vires & v-
fus.

DejliUatio-

nes.

M enfium

profluvia.

,4nintalm

Sientru.

Nervorum

fe/olutio.

£xeret/ones

(angumis.

H amorrho-

ides.

Ftjfura,.

Dentes.

H imo Prha-
gta nani*.

fuccinum cum Lini femine, videlicet cius oleo,
in id, quod Verniccm , five Verriginem vocant, 1
non pictoribus & multis opificibus familiarem»
& qux- Bituminis ufura hodie in plxrilque locis |
prxbet3apparacur. SandarachadeAillariones fuf-
pendit ( Serapionis eft oratio ) menfium proflu- ;
via fiflic , linus exficcat immiflus , hauflus vero |
pituitam, qux ventriculo & intellinis hxferit : ti- i
neas & extera ventris animalia necat : nervorum ,
refolucionibus, quas humores frigidi cortraxe- ;
rint , opitulatur : capitis deftillationes fuffitu difl
cutit: idem exceptus ianguinis excretiones fup-
primit ,& himorrhoidas fluentes illitus : addito
tum rofacco , tum myrtino fedis. rimas coercet &
hiantibus frigore manuum , pqdumque filluris il¬
litu fuccurric. In (uraraa caLfacic & liceat primo
recellii. Sandaracha(pcrgit Mitth.) ficca proprie¬
tate quadam facit addentium dolorem. Inficitur
carbonibus , fumusque per fiphunculum excipit
dens male affectus. Vel eius dbcocto calido cx
aceto os colluitur. Vel Rnfir.Cbanrxm. Ori-
gan.an. Manip. fcm. Vemicislicc.drach.ij. co-
quartur in mentiira vna vini , dimidia aceti, ad
tertias , Excolari liquori a cochlear vnum ove-con-
cineatur calidum , fubinde expuendum , denuo-
que continuatis vicibus iterandum. Vel Recip.
VinumMalvaticum , quod chalybem candentem
reftinxerit, hliic tantiindera affunde fpintus vini,
verhicis ficc.x pulveratx parum adde. Hac mif-
cella calida dolentem dentem foveto. Eflicaaus
tamen ad prxdi&a oleum e gummi ffillaritium.
Sicca Vernix cum albumine ovi mitia , fronti &
temporibus indu<tla3hxmorrhagiam narium fi Ait.
Gum albo ovi & Thure ventnculo.impoAta, vo¬
mitum compcfcit, alvique profluvium.

IVNIPERVS MAXIMA ILLY-

R I C A.

Cap. XXV.

juniperus

jjlrtenfts.

14*

IMip • ? My¬

rica m
xirna.

Lugd. iutiiperits intior.

TV Ni pi Ri,in-
Xquiunt Lob. ^
Pena Adv. Ex I-
ftria quafdam ha¬
buimus plantas»
non difpares fru¬
de & figurA Oxy-
• arceuthidi,fivca-
cute Iunipero3fed
fru&us erat teres,
oblogior, medio-
- eris Oliva: par.Ji£
„ dem in Obf. &ic.
‘ P 1. luniperiis ma¬
xima Illyrica ,cx-
rulca bacca , vi¬
detur Diofcondis
maior Iuniperus,
aut congener.
Tabern. Iuniperus
mutor Illyrica. Hift.

alibi fnaior. feie :
Corcice fubru- Cortex.
bro , odore Cu- °dor.
prefli, grato : fa- s'1f'0>’
pore adAringen-
te amare fcen te

• Rami.
. Folia.

GEDRVS LYCIA RETVSA

BELLO N IO DICTA.

Cap. XXVI.

Dcfcripr. , d R v s Lycia in monte Ccriii ipfi obfer-

V-«vata, arbor ell pumiia, tricubitaiis, nec3an

cum acrimonia,
lentis & flexili¬
bus ramis. Fo
lia cuprefsinisfi-
milia, vc nihil ll-
miliusfvcISabi-
nx, interdulon-
giufcula, aculea¬
ta , ceu Iunipeti
vulgaris : rion-
nunqua vtriuf.
que generis ,in
eodem ramulo
folia videas : vc
plurimum tame

Cuprcflina : in ramulorum extremitate baccx Bacc^ .
parnx etiamnum conos CuprcfAnos tuberculis
non nullis quodammodo xmulantes , odore bac- Odor.
carum lunipcri refinofo , acri cum quadam ama¬
ritudine : qux vbi adolouerunc colore phceniceo
rubent* magnitudine interdum ad Oxycedri bac-
cas accedentes , a quibus Accxvix dignofcantur,
r.ifi abetfert linex triquetrx , qux mOxycedri-
nis pulchre confpiriuntur: nucleos, feu graraa tria Nuclei. "
continentparua , Ariata,reAnofa, in quibus me¬
dulla alba, Oryzx quodammodo fimijisrin Oxy- Medulii,
cedrinis autem terni e (Te folent nuclei maiores.

Defer; prio Clufi j videtur nobis digna , qux hic c/ . »■ ^ i
ponatur,qux eiufmodi eA : Iuniperus , quam ma- fcnpt. \
jorem apreilo , frutex eft humanam altitudinem iuniperus j
raro fupcrr.ns ,• caudice concorto,non redo,mul- ™*,or
tis ramis prxdito , fcabro cortice : folia habec Caudax. i
carnofa 3 Se ex continua quaternorum fofiorum corte*. ‘ 1
mutuo connexorum ferie compotita , quefnad- Folia.
modum Cuprelfus : flores Iunipero vulgari, &£ flores- |
Oxyccdio timiles, flauos , fed excremisfoliisinfi- j

dentes, vtm CtiprelTo & Thuia : quibus fuccedit 0>’ j
froiftns baccarum magnitudine Myrti, rotundus,
primum viridis , deinde ad phceiuceum colorem
tendens , qui maturitate nonnihil mollefcit,fapo- SaPor' &. •'
rc &: odore Iilniperi baccis timili , qui terna, aut odor'
quaterna , vel etiam plura grana oblonga & ftria- Grana'.
ta habet , medullam albam & refinam olentem J

continentia. Vere floret ,fru6tumquc diu reti- c"“ 4' '
net, antequam maturefeat , vti Iuniperus. Pri- rempus. |
muni femine natus hic frutex , Sc adhuc tener, fo¬
lia habet oiiminb di/Iinnlia, vtpotc quaealterius
lunipcri folia xmulcntur, nifi breuiora &paullo
molliora clfent : cum vero iam tertium , aut
quartum annum attigit , rotunda & cuprelTea fo-
liaefformare incipit, vt inferiores rami pungen¬
tibus &: acutis filiis , fumtni vero obtufis& ro¬
tundis onufti interdum confpiciantur. Ouam adulta
metamorpholin niti quis diligenter obferuauc-
rit , facile in efforem induci poflit , vt credat ps ]
adolc/centem A iam adulta diuerfam plantam
elfe.

Cxtcrum , hafc Gcdrus interdum fpinofa eft, ^

qualem Matthiolus pingit: quandoque non fpi¬
nofa. Nos ramumhabemus unum cum , alterum
vero tine fpinis. Scribit Bellon.de conifi Lyciam cedrulL)\
Cedrum plxrofque eam ,quamTheoph.Thuiim aa [fan \
appellat, c.ViAimare: fe vero Cedrum Lyciam rc- tu^'T!*u>,
tufam vocare maluifle , propterfolia dubio pro- e<* ’
ciilobtufa. Miratus Ium ,inquit,PharmacopCeo- £tm JJI
rmn &: Medicorum Epidauri infcitiam, qm cum torum. - i

veri

LIBE

I"'- wra Sabini careant , in Officinis pio Sabina ii-
\ntur. tllntllr , quo errore video magnam Grxcix par¬
tem , Illyria: ,Epyri , atque etiam Venetiasipfas
infeftari. Circa Maffiliam vulgus Morveine vo¬
cat, Avinionenfcs Decade Serbin , apud Sirpon-
1 Jirrarmm. tem verb verius Maffiliam , Cotranum voce Ara¬
bica appellatur. Putaverit forte Bellon. Cedrum
cela o Pii- ^>rc'atn > quam retufam vocat , Plinio Selaginem
' e,^° ‘ didam. At Thcophrafti interpres Selaginem pro
laronopHs. Coronopodc vertit. Cordus aliquando ctlm
cum comitaretur Sc Lyciam Cedrum offendif-
■ hm* non fent Thtlfam elTc coniecit , atque cum amicis ra¬
mos impertiretur , Ly cix offerre afterebat.

Idem Obf. Cedrum parvam folio rctufo nomi¬
nat , ac alibi eam tradit nomine Cedrorum par¬
varum Lyciarum,folio pungente, qux Grxcisdi-
1 edrus cantur Oxy cedri , quibus contrarix fint Cedri
*ellon*no P^1CEn^cea:»4ux folia habeant retula. Sed videant
xt!ir ' ledores, quomodo fuiiplius oblicus iicontrarie-
tatih. re- tate eximi polfit Bellonius.

'ek. Sufpicamur quoque Matthiolum non bene

diftinxilfe Sabinam ik Lycia Cedro, ledrurn ea
mifcuilfe, dicit enim Lyciam vocatam ab illo, qui
Moravix attulit Sabinam. Deinde tribuit uni
Sabinx,in poft. Icilic. com.Ital. baccas rubentes.
tfton- t ^*nc f°rte'Durantes occafionem firmpdit, quod
nes bma. , Sabinam frudifetam appcllarit. Ab

eodem vero fcilicetCaftore Dur. dux Icones v-
nius plantx exhibentur , meliorem autem eam
tbina cenfemus, cu' Sabina fructifera.

\yichi An Anguill.Sabina fecunda in Sclavonia inco-
»cht. kssmyricbiGlucbi.

Dodonxo hxc Oxycedrus Lycia dicitur. Al-
edrusLj - tera humilis , Cedrus Lyciaex retufo folio , w/.ia
*■ Theoph. Plinio fimiliter Lycia Cedrus di-

y* non sant qUj live Thyam elfe exifti-

mant : fed Thya autore Theoph. non modb cau¬
dice , foliis & ramis , fed &frudu CuprelTo fimi-

Gefnero de hort.Cciri [pectes altera,Cednis Lycia
Bellonio.

Cedrus Lycia Adv. iamdiu Lutetia: vifa in qui-
bufdam hortis , folio Iunipcri multb minore , ad
Sabinam adedente , bacca pheenieex minore:
videretur Bcljonij Sabina altera , nili Lob. Obf
pro ea plantam pingeret , quae non fert baccas,
ac etiam fu a non bene feripta fateatur dum ali¬
ter legi vult. Qui fuerit Lutetia: , rem perpen¬
dat.

j Lob. & Pena Adv.& Icon.PIant. Sabina bacca-
ibinx fa- Obf&Ic.Plant. Cedrus phcenicea altera Plinij
ccxtx. & Theoph. Oxycedrus folio Cuprefri, aut Sabina maior

•drus Monfpehenfium. Item Obf &Icon. Piant. Cedrus
en ' , . pbanicea media .luniperus maior, folio Cuprefiiyintei
bmx notha Dio fcoridis Clulio. Hxc fuperiori plane

ttor. limilis, fed omnia longe minora. In adverfariis
J-i noftris Sabinam baccatam dixeramus : mclids ta¬
men quadrare videtur cum altera Cedro minori
Theoph. Meo tempore Mefpelienfibus voca-
3 batur Oxycedrus folio Cuprefrt. 3. Cedrus phcenicea
minor , eodem modo fruticans.

Lobel. in Adv. utrumque genus foliorum pin¬
git , quamvis non in omnibus placeat cius figura.
Clulius unicam , tradit Ipeciem. Tcftis eft C.
Bauh. Plan tinum duas habere figuras unius
planta:, nempe Sabina: bacciferx& Cedri phce¬
nicea: media:. Illi verb quam facit Cedrum phcE-
niceam alteram , multb maior eft, potiffimum
frufhi, &c longe etiam amoenior, ca quam habeo,
foliis non ut Monfpelienfis ex virore luteis , fed
ex virore nigricantibus. Fru&us etiam tfiplo
Monfpelienfi maior*

Tom. I,

R IX . 3ot

luniperi duo genera veteres conftituiint ma- /mniperut
ius & minus. Diofcor. unius frudtum Nucis Iu- m*fBT
glandis magnitudine interdum augeri : alterius
vero Nucem ponticam xquare ait : cdm tamen
reliqui Iunipero fruflurn non maiorem , qujlm
Myrto tnbuan t ; fed nec ipfe cap.de Cedro. Con¬
venit optime hic frutex cum Iumpero maiore
Diofcor i dis inter fpuria rei e dto & di cfto. lunipe -
rus maior aliquibus filveftris Cupreffus. Nili quis for- Cnprtp
te ad Cedrum minorem alteram , quam Theoph. P&-
& Plinius phccniccam vocari feribunt , referre
malit. Nonnulli ex Neotericis Sabina baccifera s°abmx
nomine appellarunt , cum tamen h Sabina mul- bxccferx.
tum differat odore & forma. Sunt qui Qxyccdrum Oxycedrus.
folio Sabina appellam. Galli Bellonio tc(te Ser¬
bi n. Quam alii pro Cedro Lycia exhibent, meo Ce<lru, Lf
iudicio [Club j ] nihil aliud eft ,qu^m novella Iu-
niperi maioris , live Cedri minoris phcenicea:
planta, qua: baccas proferre non folec , donec
Tamaricis, fiveGupreffi folia contraxerit, licet
non defint , qui quartum Thuix genus ex eafa- Thum.
cere non vereantur. Hilpani ii Junipero non dif-
ccrnunt,fed eodem vocabulo Eiebro vocant. Lnebro

Camcr. ad Hift. Matth. ponit novam figuram, H,^r
fub titulo (feberbaum. Cedrus Lycia foliis cu- cedrus Ly
prellinis non Ipinofis : Matthioli autem erat cum eis Mmth.
omnibus foliis Ipinofis. Tab.Ic. &' Hift. videtur
nobis unius plantxduas ponere figuras , unam
fub Cedro Phcenicea, & alteram luh SavinafcE-
mina maiore, quamvis delcriptio variet.

Frater C.Bauh. mihi Patavio ex horto Muzi ni- Sxbinx
gi ramum attulit hoc nomine , Sabina baccifcra
quibufdam , Cedrus Guillandino : meodemra- cedrus
mo folia Cupreffina retula, & Iuniperina aculeata. Gntllxnd.
Monfpe!ijdumelTem,impcriti quidam Sabinam Saif,nA-
vocabant.

Hift.Lugd. Cedrum tertiam , raram lane &e-
gregiam plan tam , Matrlaiolo in Moravix monti¬
bus nafcentem , quidam Thuiam M^ffilienlium Thma
elfe putant, negligentifts depiftam. M*frilier\f.

Bellonio circa Malliliam affatim provenire di- Locus &
citur, quemadmodum & apud Avinioncnfes a- tem|fcs.
pud quos frequentillima eft. Clulio autem nafei-
tur in Tyrrheni maritimis, veluti inter Calpen &

Malacam Bxticx ore maritima,& Gaili^ item Nar-
boncnlis. Semina mihi Patavio £ fratre C.Bauh.
mi (Ia, terra: mandavi in horto Ill.C.VVirt. Obfcr-
vavi in Italia Bononix baccis gravidam menfe A-
priliinhorco Nobilis di Gonzadinis , maiorem
Monfpeliaca quam Monfpelij agens re peri in
monte Cetho , menfe Aprili baccis ceu coflis 0-
nuftam.

IVNIPERVS ALPINA.

Cap. XXVII.

EX Delphinatu olim Lugdunum mihi allatus Locu*
eft luniperi Alpinx ramus ( quam quidam
Selaginem exiftimabaot) rugofo,nigricantcquc, Deffnpcip
cortice amieftus , multis adnatis furculis filfus, ^
tamque denfo foliorum agmine ftipatus , ut vix Felis.
ramuli poftint confpiei. Sunt autem ea bre¬
viora , latioraque , quam i n Iunipcro vulgari,
fupx^ viridantia, infri glauca, baeexhon minus E*'*-
oumerofe i quim in vulgari , eifque pares, per
maturitatem item ex nigro glaucx.

Nobis ut videtur eam Clufiusin Pannon. &

f>oft. Hift. fequentibus depingit, ac deferibit : E-
egantem, inquit, Iuniperuirupur^entibus foliis

Defcriptio
C Ise fu.

Rami.

Folia.

Color.

Flos.

F rallus.

Locuj,

Facultas.

Sattgti.

Lignum

Violaceum.

luntp.ma-

Harar.

Ettalch.

Cuaiaco
fuc cedit.
Si.etig.no-

tatetr.

HISTORIAE PLANTA RVM>

primum obfer-
vatam hic ad-
iu figam.’

Cubitalem al¬
titudinem ea
non excedit, fed
deprella eft , &
quali humi fpar-
gitur , multoque
craffioribus &
brevioribus con
ftat ramis, qu^m
vulgaris, lentis
etiam, ftaduque

contumacibus ,

Secontortis : te¬
nellos ramos
— ambiutterna fo¬
lia.^ qualiter sepernafcencia,ut invulgari >vcr'|l1’11
lari ora, b re v io ra , cra fli ora , nec, minus , qu anulla,
pungentia : colore interius ex cceruleo candican¬
te , exterius viridi : florem non confpext • ffll~
dum nutem in ramulis geftac vulgari ljmflem,
paulb tamen (ut mihi quidem videbatur) longio¬
rem , ante quam plenam maturitatem eoniequa-
tundei nde , ubi maturuit, nigrum , eiufdemquc
cum ilio faporis. Crefcit in (copulis ^prreru
jlcut Jf$tfd;cr/ quibus duntaxat locis invenie¬
bam Augufto menfe pauculas ftirpes frudu ma¬
turo & immaturo onitflas. Guftus autem indica¬
bat , facultates i vulgari non ab fi miles pol fidere.
Hadcnus Cluf.

in Auftriacarum i e fle cum Hermolai in Diofc.lib.i.cap.io8. C apida, JnCapidA
Alpium quibuf- (arbore Iumpero virtute fimili, quam a Gatone Htrmol. .
dam mgis mihi | > ica didam invenit ad lotium movendum : nee
quid fit dicere coniedurapotelh

ETTALCHE.
C a p. XXVIII.

ARbor eftvnagna , fpinofa,ibliis Iuniperi,
c\_quxgummi fimile Maftichi emittit : eo A-
ricani adulterant Maftichen, quia odore & non-
lihil colore Maftichen refert. In Numidia li-
;num album, in Lybia violaceum nigerri-
imum , in ^Bthiopia nigerrimum , quod vocant
tali s.itigu,ex quibus parant inftrumentamuftca.
Violaceum lignum eft in ulu inter Medicos , ad
urandum morbum Neapolitanum, ut refert Leo
Afric.lib.9.

Eiufdeiii memini ile Scalig. videtur cxerc. 181.
>art ip.his verbis : Grandiorem Iuniperum , qux
Cedrum maxime aemulatur , Hrfr.tr vocant A ra¬
tes , Afri nominant E tralcb. Eius medulla in Nu-
n id ia candida , in yEchiopia nigra , in Lybia pur-
»urea : qua m fcobem comminuta dicuntur Afii
dcdici fcelicimmo fucccllii , vice GuaiaciSd mor-
lum Indicum profligandum uti. Nimium autem
loftro quidem indicio , obfcure loquitur Scali-
;er , non enim con ftat ex verbis ipfius, quamar-
>ofem intelligat , cum eam non deferibat.

Hxc eadem arbor apud Hift.Lugd. ex Scalige-
o grandior Iuniperus dicitur , Hrfr.tr Arabibus,
Vphris Ettalch : Ea tamen in deicriptione novx
>artis Africa: Ettalcb fc lcgifle ait , fibique prorfus
'ideri elfe Oxycedrum : ac memini fle cius The-
'etiimfub nomine arboris Elabehen qux in inliila
Zicone provenit valde fpinofa 8c Iunipero limi-

LIGNVM

EXOTICVM ANO-

N Y M v M.

Cap. XXIX.

AN NO anatoChriftoitfoi. mittebat ad Clu-t Defcriptio)

fi

.(Ium, Petrus Garetuslacobi frater ligni «u-

tf

iufdam fragmen¬
tum pedalis lon¬
gitudinis, cra Ilum
in ambitu uncias
pen£ tredecim,
cuiufque diame¬
ter uncix quatuor
cumfemilTe: con¬
tortum five tor-
tuofum, fatis craf-
fo , laevi tamen,
cortice tedum, Ccrrr*. |
ledqui totus refi-
nxcuiufdam fub-
flavi coloris gru-
rais;quafi teflella-
tim difpofitis , eC
(et oblitus, qu^o- odor.
dori s quidem, fi i-
gni admoveretur,
noniniucundi ,& L

qui Maftichen re¬
doleret , digitis autem nonnihil attrita , valde
friabilis elfec. Ligni materies gravis, dura, firma, 1

j & candicans.

i Cxterum h. Cheirurgo , qui fragmentum attu- Arboris df\

| Ierat, intclligebat, arborem , ex qua refedum fenp.
j fuer.it, non ellc proceram, (ed ad odo circiter
* pe^um altitudinem adurgere, Jateque fele in

multos ramos fpinofos fpargerc , & folia babere 0
inltarfoliorum fpinx appendicis di Reda , magis
tamen virentia , & ad foliorum Rutx colorem
accedentia. Nullius autem u(us apud incolas elle
hanc arborem arbitratur , nifi quod craffiores il¬
lius ramos ad quinque pedum longitudinem rc-
ledos, viginti , aut plures coniundim in terram
figebant , deinde eos, fubiedis fidilibus incen- r

debant ad refinam ignis calore liquefeentem & k

diffluentem excipiendum , qua picis vice fuas
cymbas illinerent & ftiparent.

Crefccbat autem ea arbor, referente Cheirur- Locus. J
go,in ca Americx parce, qux Punta el Kcj nuncu¬
patur- * It

An porrb affinis arb.ori Ettalch in Africa na-
fcenti , cuius meminit Ioannes Leo lib.p. Defcri- c- ,

\ I • - 1 o_

ILUlll .... - y

ptionis Afiicx ? Verum & arbons magnitudo, &
foliorum forma refragari videntur, nifi Cheirur-
gus fuxarboris notas rede exprimere non qui¬
verit.

T H V S.
Cap. XXX.

Nonporro inficiasibimus , fi nonnulli ftatue-
velin-t,hanc noftram arborem eanderfi fortaffis

PR^missis , more noftro , notiori- £>efcri'pt;tf|
bus nobiSjAbiete, Picea , Taxo, Pino,Lari-

co, Cedro Cupre Ro, Sabina , &Iumpero , ad
| alia tranfeundum , exocic* fcilicet,qui etiam

LIBER IX

505

becilliore

refina velgummi
in fe habent.
Thus , Sarcocol-
lam , Myrrham,
Sta&en , Carpi¬
num , Bdellium,
Benioinu, Am-
brarri , Caphu-
ram , Styracem,
Sc alia quxdam
his inferenda.

Sicca autem ,
at pinguior tame
eft Thuris la-
chtyma , quam
Mafticlie,ftatim-
que in luculen¬
tam , pertina¬
cem que flam¬
mam exardet ,
odore multo lm-
incendium ftil-

'mum-

■», &
ulum.

fcd nihil per

lat , ut Maftiche : dentibus flati m friatur , venim
friatura non cbgiturdenub , ut Mafliches, neque
ut ea libere volutari potefl, cum dentibus , eo-
rumque prxlepiolis adhxrefcat. Sapore eft ama¬
ro Sc modice acri , non ingrato tamen , Cxfalpi-
no adflnngente, fubamaro : colore eft ex albo
fulvefccnte, minufquc pellucet, quilm Maftiche
colore candicante, aut fubntffo, translucida gut¬
ta: ,aliks lingulares , alias gemelli tefticulos aut
mammas prout ex maiores, minorefve fuerint , i-
mitantur , unde Sc Mammo f Sc MafiuliThuris co¬
gnomenta: interdum quaterhx j aut quinx , ma¬
gnitudine Ciceris, Avellanx , Scmaiores : adhx-
rentes nonnimquam fuo cortici , unde exfuda-
runt ‘.friatura vero immundior ex grumorum at¬
tritu decufla^Manna Thuris apud Grxcos appel¬
latur.

Ico n,qux a nobis exhibetur , ex Thevetode-
fumpta eft, folia autem non refpondent iis, qux
abautoribus divetfts de hic arbore fcribuntur,
ut ex fequentibus videre licebit : fidem eius re¬
linquimus eius iutoribus : pofteri, qui in Ara¬
biam de venient, confiderent.

Thcophraftusinterea feribit. \iCavQ- , arbor
non magna, quinjsfere cubitis attollitur, rarnofa:
folium autem ha^etfimile Pyro, Sc colore plane
herbaceo , ut RiKa , corticem vero Ixvem omni
exparte , Ut Laurus. Mycrhx minoris altitudo,
fcd eam fruticohor eft. Ali) vero qui fe vidifle
affirmant, de magnitudine fere nonconfentiunt.
Neutram earum arborum magnam referunt , mi¬
norem vero Myrrhx, Sc humiliorem. Folium au¬
tem habere Thuris. Sed huius Laurinum &lxvc
*■ folium. Elie autem & radices Sc ramos incifos*
fed alios veliirifecuri percuflos videri , alios te¬
nuiores incifuras, habere. Lachrymam verb a-
symil' ]jam decidere , aliam arbori inhirere. Alicubi
fubie&as tegetes [ W ] ex Palmis contextas,
alicubi lotum tantum circumpavimentatum Sc
purum elle. Thus , quod tegete exciperetur,
purum elle ac perlucidum : quod terra* minus :
quod arboribus inhxreret , ferro deradi ;Sc corti¬
cem ideo nonnullis adiungi. Montem univer-
idt/cri fum Sabxjs divifum. Alii vero quidam aiunt,
arborem Thuris fimilem elle Lentifco,&frucUirri
yfLen ffhoque Lentifci , folium verb fubrubrum. Thus
recentium arborum candidius elTe , minufque o-
dlratum. Veterum magis flavum odoratiufque,
Myrrhx autem fimilem. Sola hxc arbos omnem
penitus cultum natura afpernacur. Quida^n di-
Tom. I,

Pyrt.

hu

i tim
mutn.

eunt fuayius Thus in Arabia nafei , pulchrids ve- ** drubiul
ro in vicinis infulis, in quibus hx arbores pro¬
veniunt. Quoddam adeb magna gleba confi-
! ftit, ut rriole fua manum implere, pondere verb M*Sn*
j plufquam tertiam partem minx xquare poffif. * e *'
t Hxc de Thure Theophraftus , cuius hiftoriam
ex Plmio quoque deferibere , non iniucundum
£ierit.

Arboris Thuris qux fit facies nonconftat , a incertum
,| nullo enim Lacino , quod equidem Iciam ( inqdit <lua^
i Plin. ) tradita : Grxcorurrt verd exempla variant: ^or'

|! Alij folio Pyri minore duntaxat, herbidi coloris Fo[iq p n
\ prodidere. Alij Lencifco fimilem fubrutilo folio, fJ/°o lZ-
5 quidam Terebinthum elfe , & hoc viftim Anti- tifei.

' gonoRegi , allato frutice. Iuba rex iis volumi- Tcrebm-
\ rubus , qux Icnpiit ad Caium Cxfarem , Augufti 'cJuduc
{ filium ardentem fama Arabix , tradit contorti coZono.
elle caudicis , ramis Aceris , maxime Pontici: ac Locus.
luccumAmygdalx modo emittere , talbfque in R*™>s A-
Carmania apparere , Sc in Aigy pto facas ftudio c‘rts
, Pcolemxorum Regnantium, Cortice Lauri elfe cortex &
j conflat : quidam Sc folium fimile dixere. Talis foUUUurt.

[ certe fuit arbor Sardibus.Nam Sc Afix Reges fe-
I lendi curam habuere. Qui mea xtate Legati bx
Arabia venerunt , omnia incertiora fecerunt,
quodiure miremur, virgis etiamThuris ad nos v,r2*-
commeantibus , quibus credi poteft , matrem
quoque teretem enodi fruticare trunco. Apud
nos adulteratur Refmx candidx gemma per- tluitZ"'
qu^m fimili. Probatur candore , amplitudine,
fragilitate , carbone, ut ftacim ardeae : item ne
dentem recipiat potius , quilm in micas frietur.

Primx vindeinix Thus, Carpheotum: Secundx, Viniemi*
Dathaitum vocant. Quod ex eo rotunditatp ^,nd-
guccx pependit, Mafculum vocamus, cdm alias ^hed'
non fer^ mas vocetur, ubi lionfitfcemma. Ma- oZhiu.
fculum alij putant k fpeeie tcftium dictum , prx- tum.
cipuaautem gratia eft Mammofo , cum hxrente
lachrymapriorc,confecutaaliami/cuit fe. Grxci
Stagomam&Acomuin tali modo appellant, mi- stafoma.
norem autem, Orobiam. Micas concullu elifas, Atomum.
Mutinum vocamus. O robia.

Thus, inquttDiofcorides in ea gignitur Ara-
bia , qux Thurifera cognominatur. Primatum
cenet m eo genere mafculum , quod jlagomas Cenera‘
vocatur , naturaliter rotundum. Eft autem Sta£$»i*t'
cale nori fectum , album & fraftum , intus
pingue , Sc ad fufticum accenlum ftatim ar-
det. Ac Indicum fuffulvum eft , Sc lividum indicum,
colore. Fit etiam ex induftria rotundum. Se¬
cant enim ipfum in quadrangula frufta , & in fi- Quortudo
(ftiliaconiedum tamdiu volutant , donec rotun- ?er aelulfej
dam figuram acquirat. Tale vero tempore fla- ^ZmZat*'
vefeit , Sc fe&um , aut fyagrum appellatur. Se- s^Zgrum'.
cundumiocum habet Arabicum, quodinSmi- Arubtcum;
lo nafeitur, quod aliqui Coptfcum vocant , Sc mi- CoPf(ct*>"-
nuSjAclulvius exiftit. Dicitur & quoddam Amo- Amom,tt3t
mites , alioqui album quidem, led quod dum mol¬
litur , velut Maftiche remittit. Adulteratur orti- Adulte
ne Thus , fraude tra&atam cum ReflnaTinea & ri»m .
gummi. Verftm facilis eft dignotio. Gummi enim
incenfumin flammam non exardefeit : Relirta
vero in fumum abit ; Thus autem ardec. Sed Sc
odor adulteratum prodit.

CottexThunsprxftaEcrafliis, pinguis, Sc o- QQrttx ■
doratiis, recens lxvis ,& non fcaber, autmem-
branis oblitus. Adulteratur ammixto cortice Adulteri»,
ftrobilino aut Pineo. Sed Sc horum , index ignis
eft. Reliqui femm accenfi nonardent, fed citra
odorem in fumum abeunt. At Thuris Cortex ar-
det,& cum odoris gratia fufKcur. Vritur autem Sc
hic, velut ipfum Thus.Manna Thuris M^#

Cc x ' ~ — -

Deletlus
Caleno .

Adulterii,

Locus.

OUbanum.
I{cnder.
Thus unde
ditium.
Tu*.
Dendroli.
b.tnos.
Libanotss~
Libanos
unde di¬
tius ,
Fabula
Cracorum ,

M anna
Thura.
.Mamma*
depravate
apud Pll-

A Thure '.
M anna
dtfftrr.
Thuris
Chondros.
Thuris
granum.
Aethalon,
Etbal.
Petrus Cri¬
nita t re¬
darguitur.

Qortex

Thuris,

M arceU.
repreh.

M anna
differentia

Serapionis
error A.
mato.

3°4 HISTORIAE PLANTARVM.

vo-j probatur alba , put a , Sc granulofa. Quidam
adulterantes ipfamcommifcentrefinam Pini cri¬
bratam. & farina: pollinem: aut edam Thuris co r-
ticem contufum. Sed 5c hxc igne deprehen¬
duntur. Neque enim xqualiter «Sc pari vigore ar
debitjUt aereum vaporem emittat, fed fuligino-
fum, & non purum: Sed Sc odoris gratia mixtum
queridam odorem naribus offeret.

Galeno etiam Thus optimum , quod mafeu-
lum dicitur, fubruffum, rotundum, Sc naturaliter
leve , fragile , & ll pinfatur,in miculas minutas,
ut fabulumdiffipatur , Sc quod ad ignem citbac-
cenditur, ac odorem fuavem , Sc copiofum emit¬
tit. Adulteratur refina pityina , Sc gummi Sc
Thure commiftis,& fit in fpeciem fi nceri Thuris
fortis. It:dcm & Manna adulterant aliqui, levi¬
gata refina pityina, vel fari na, Sc cortice Thuris:
& cortice nuclei Pinei. Sed deprehenduntur ita
Thus enim quod relinam , vel gummi habet , fi
mafticetur , fit quafi maftiche , «Sc ad ignem non
cito accenditur, nec talem odorem habet. Simi¬
liter &: Manna, <Sc cortex, fifinccranon fi n c , tar¬
dius &fumofiiis incenduntur. Idem quoque li¬
bro de Simpl.med.hxc habet. Thtis,lachrymaeft
arboris , qua: in Arabia & India nafeitur, qux
Gvxce tifl&viQ-' dicitur: quod ergo dc Arabii ar¬
bore manat , candidius effc : quod de Indica, fub¬
ruffum : Verum utrumque Mafculum appellatur.
Eft& tertium minutum valde &ruffum, de quo
maxime Manna conficitur.

Hoc aut a verbo Grxco Sva, facti fico : aut cer¬
te ^ tufis glebis , (aut, quod non afpernandum
a contrito corde , quo offerri foleat ) ita ut fine
afpiratione Tus Latine feribi debeat , dedutitur.
Arbor ipfa Libanos Sc Dendtolibanos-.Lachryma
vero Libanotos a Galeno diditur . Euripides con¬
tra Libanum pro Lachryma , Lihanotonpro ar¬
bore Thuris accipit. A iuvene Alfyrio , cui flo-
menefiet Libanos , in hunc fruticem converfo,
diiftam Grxci fabulantur . quem Deos ftudiofiffi-
mecolentem invidi occiderint , hinc nihil effe ’
Diis Thure gratius. Oriri apudSabxos Larim-
num fuffitu odoratiffiinum tradit Strabo : nec
tamen quid & quale fitdemonftrat.

Habetur ergo Manna Thuris Sc cortex [ue.vveti^
pxsrn itfidMw.] MannaThuris (inquit Hermol.eft
Hypofilma :quod Plinius micas concullu elifas
interpretatus eft , ubi depravata di&ione , Mam¬
mas non Manna vulgb legitur. Differt a Thure
Manna, quod plus adftringit propter corticis fra¬
gmenta , qui remanent. Nam quod Thuris
Chondros a Grxcis dicitur : Nos Plautum fecuti
Thunsgranuminterpretamur. Subiungit idem
coroll. leq. 87. Fuligo Thuris , Grxc£ Lygnis, &
Aithalon, Sc Ethal nominata. Aft Manna Liba-
ni, dicit Monardiis ,Diofcoridis , non cft noftra
recentiorum Manna, ut voluit Petrus Crinitus 1.
de honefta voluptate.

De Cortice Thuris ita Amatus libi i. cap.75.
huic negotio dicato , tradit, diceris : Cortex Thu¬
ris ,li corticofumThus , lachrymaThuris cruftx
conitinda dicitur , qux conftringendi ac exfic-
caridi vires potentiores, quam Thus habet, unde
Marcellum Virgiliurn in haere non recte fenfiffe
dicendum eft, quum dicat , quod in cortice Thu¬
ris laudatur, Thus eft. Idem ita dillerit : Manna
Thuris OfticinarmnOiibanum eft, non vero A-
rabum Manna. Qtfum huic laxandi ; atque ftib-
ducendi alvum visinhxreat : illi vero adftringen-
di potius :unde Serapio hxenon animadvertens,
utramque inepte admodum confundit. At quum
inhaere (ut Amati verbis utar ) perplexior Jit

controverfia , qu am qux paucis explicari queat,
non abfurdum nuhi fore videtur, fi Sc CornaiifiSc
Cxfalpini verba hac de re hic fubiecero, ut ftudio-
fi iuvenes legendo veritatem eliciant.

Vocantur igitur grana Sc mici , qux ex magnis ^-r ’
Thuris glebis, una cum ipfius Thuris cortice ex-
cutiuntur : 5cin hoc ipfo Manna prxftat Thuri,
qux ex ammixto cortice modicum quiddam ad-
ftringentis facultatis eft adepta,ut docet Galenus,

Item in Gal. hb. 5. de comp. med. fec. loc. cap. 1. Atomum.
Thus «t7 vuw 3 non feiftum , hoc eft , mafculum , Sc
natura fua rotundum : quod emmarte fit rotun- Eutomttm
dum, fV7Bu.oj' dicitur: appellantur Sc hxc genera
Tii-irov ScoLTUfiit '- Item etiam Iib. 10. cap. 3. a if&etvvTmefum-
etviux. Sic enim legendum, non Ki^tursaprou , velut Atmetum'.
exemplar habet : Doflet tamen non minus re6te Galrcfl^
FtCdJ/ryj ipp-y©- , id eft , mafculi , legi. Idem enim tull**r.
Thus eft, quod & mafculum &non feclum ap¬
pellatur. Hxc Cornarius , fequuntur autem Cortex.
qux Cxfalpinus memorix prodidit. Hodie ad
nos, inquit, neque cortex per fc advehitur ,
neque Thuris ramenta, qux Mannam vocant,te- Manna
parata a Thure. Quondam cum arte confinge- Thuris, i
retur rotundum , attritione pulverem fieri opor¬
tebit : idcirco feparatim veildebant , fed promi-
fcue nunc cum Thure cortices venduntur & re¬
trimenta : Probatur autem cartilaginofa Man- dcL-Tus.
na, id eft, confiftcntia cartilaginea, non pulve¬
rulenta , ut Chondii , quam Alicam vocamus .
Rccentiores nomine Mannx non Thuris retri¬
mentum intelligunt , fed rorem melleum, quo ad
purgationes utuntur.

Garrias de aromat. tradit , Thus Arabibus Lo- Ic$Am
vam vocari , Avicennx vero Cunder , refinam , Se- rab
rap. Ronder, corrupto vocabulo. A Lufitanis et- Conder. 1
iamft-intellexiflcarborem, qux Thus producit*0”^ T
duplicem efle : alteram montanam , alteram
planis nafcentem : montanam optimum Thus
proferre : in planis vero nigrum & improbum,
quo cum aliarum arborum refinis permixto na¬
ves picent & oblinant. Atque has arbores illius
Provincix Regi cedere , nec cuiquam colligere
Thus licitum efle , nifi Regis permiflu. Conflue- c

re vero cb Negotiatores ex Adem , Xael , Sc aliis
Arabix locis , Sc cum Rege de Thuris quantitate,
quam avefturi fint, de pretio convenire folere,
modb laudatum fic Sc legitimum , ac quod ipfi M ^ f T
mttfculutn vocent , eum Mclato appellare. Lauda- p renuni. I
tifiimi autem inde etiam delati, vile efle pretium,
centenasenimlibras duobus dun taxat Lufitani-
cis aureis emi jimprobumque interdum cum o-
ptimo mifceri , cui nonnunquam Sc corticum fra¬
gmenta inhxrcant atque huc deferri, fed vilifli- Non
micflepretij. Thus ideo nullam aliam adultera- ' ' A
tionem noviilc. Nam quis quxfo, inquit , id ad- Fe(,ts IeA
ulter -re vellet , cum tam vili ematur? AcThur xsnfctefi.
tandem arborem humilem efle Sc folia habere G arctas
Lentifco fimilia. Sed hoc ultimum difluminfir- not : [

matTheophraftiauthoritas, qui Thuris arborem t

t ■ , ^ ^ _ t ax at ur , |

folio Pyn , ut etiam Lauri, efle dixit.

Quis nunc cum Guillandino ftatuerit Abietes
in Arabia Thure manare ? Theoph. fane Diofc.&

Plinius, cum Neotericis peritioribus arborem fui
ge n eri s veri us pro n n n ti a fi t.

Pertinaciter nimium , noftro equidem iudi- Cafalpvttl
cio, allcnt Cxfalpinus , arborem Thuris, quam
Barbari Olibanum appellant ex noftris neminem
vidifle , apiidque Antiquos folii m Theoph. de-
fcripfifle.

dul.

The etus a Garcia diffidens , ftribic arborem

Pmo fimilis j

Thuri m Pinus refiniferas referre , & fuccum TheScta.,
funder qui tempore durefeit , & Thus vocatur

cura

Locus.

Duplex.

i hebet. e,
i r .

tbvucor.

omina.

icheta.

cus &
opus.

itur.

irifionis

ipus.

LIBER

cum quo granula repcriafttur arenx aut fabulo
fimilia, qux MannamTburis vocent. Multas au¬
tem infulas & regiones huius e fle feraces , non
folam Arabiam: &c quibufdam in locistamvul-
garem elfe , quim Aurantix Malum in Gallix
Provincia: Thus tamen quod in Arabia crefcat,

& a Pecher &c Partae!) regni Aden oppidis defera-

IX

505

Arabicum in veniri & Indicum , id tamen fla vefcere,
quod indicatThus &in aliis regionibus nafei pr$-
ter illud , quod ex Arabia devehitur. Quodcum
Theoph. & Plinius latis compertum haberent,
quamvis priiis fclipfiflcnt , Thus prxter Arabiam
nullis gigni : dixere tamen poftea , quod ex rela-
tuacceperant, id etiam nafei in quibuldam indi¬
tur, ut clim, ita etiam hodie , prxftantiffimum ; lis: quod etiam bene annotat Hermolaus con-
haben , quod a pnfcis magna cum fuperftitione cludi polfe ex Ovidio in Faflisdicence :
colligebatur. Id vero duplex elTe : Vnum,quod
Alftate , & qiiamdiu Sol fub cane eft, colligitur,
candicans, purum , nitidum, pellucidum : alte¬
rum j quod Vere, rubefeens , pondere , pretio,
bonitate , & viribus fuperiore multb inferius,
quiaillud maturius , & a Sole fub cortice fux ar¬
boris magis exeo dium elle videatur. Ac Arabes

T bur a nec Euphrates ,nec mi fer at India Coftum.

Ex Garcia quoque per vniuerfam Indiam Thus Thus nox
non nalci certinimum eft : cdm quicquid Thuris progenit in
hic confumitur,&: hinc in Luiitaniam invehitur,
ex Arabia deferatur. Non polium ergo non mi- ^ Ar~
rari , inquit ipfe , a quo Diofcorides (quem tamen
& Avicennafcquutus eft) Thusin India nalci ac-

cultris arbores vulnerare, ut copiofiorliquoref-l ceperit. De Arabibus ramus nurum , qui nigri-
nuat, quem Alboucor vocant. Nec non etiam cantem colorem, quo Thus Indicum prxditum
exns arboribus quafdam fexaginta Thuris libras, elfe vult Diofcoridesjndum plxrumque vocant Thus cur
& eo plus emittere.Ex his a.qux The vetus fcribit, j vt ex Myrobalano nigro , quem Indum appel- * 7^
minus ^ convenit, quam quod ipfemet tradit j lant, patet. Thus loliim provenit apud Arabes. JTin noto
arborem Thuriferam Pinus reliniferas referre: j Scribunt tamen Hifpani in novo Orbe etiam orbe p,„-
Iconienimnoftrx qux exeo defumpta eft , cum Thus inveniri ,led penes eos lit fides, ego certo $*”***•
Pinis nulla eft limilitudo. j de eo nihil ptonunciare polium. Nunc Thus, vel

Thus ab Avicenna Olibanumjk Rhafe vero Thus j Amati autoritate , ex regione Sy apud Indos co-
didlum. AiCeu/Q- Grxcis dicitur , Lat. j gnonnnata ad nos portatur.

Thus, quod & arborem fignificat, «Sdachrymam, j Sed relidis difccptation

quam particulatim Germ. Belg. Qpey-

roocf/Gall. Encens. ItzLincenfo.Hifp.Enaenfo ,Boh.
iNftbtMo nominent.

Quia porro lachrimahxc in divinis quoque fa-
crificiis & templorum fuftimentis adhibetur , i-
deo variis eam Poetx Epithetis adornarunt , qua¬
lia funt. Thus pium, votivum , facrum, vapo-

rofum , odorum , redolens, fragrans, odoratum ,
fumans. A loco quoque Panchaium , Sabxum,
Eoum, Niliacum , Narbatlieum, Panichxum&c.
vocant-.Sabell.

Sacrificis Nabathea focis dant thura miniftri.
Ovid. Metam.

Templa tibi fatuam : fulvam tibi Thuris honores *

Gignitur etiam Thus (Theoph. ferino eft ) in
regione Arabum media ( Theod. legit uUn , ali j
vwu.) Nafcuntur Thuris & Myrrhx arbores , aliae
fupermontem , alix in radice momis, locis in
eam rem excultis. Quamobrem alix coluntur,
alix non. Montem autem aiunt prxaltum elfe &
arboribus denfum & nive tegifolitum. Amnes
quoque de eo in plana fluere. Thus autem fub
cane fcrvcntiffimis diebus incidi referunt. Quod
&ex Plinio conftat dicente. Meti femel anno
foleb.it , minore otcafione vendendi : iam qux-
ftus alteram vindemiam affert , prior atque na¬
turalis vindemia canis circa ortum flagtantiflimo
xftu , incidentibus , qua maxime videatur elfe
prxgnans, tenuiflinnifque tendi cortex , Au¬
tumno legitur in xftivo partu. Secunda vinde¬
mia eft Vere , ad cam Hyeme corticibus incifis.
Quidam & in infulis melius putant gigni. Iuba
in infulis negat nafei Thiira prxter Arabiam, nul¬
lis, ac ne Arabix quidem univerfx. Thuris arbo¬
rem ab omnibus Arabibus non videri feribit i-

:cptatioiiibus,ad vites nos ac- v'
cingamus. Poteft ltaque^prout Diofc.in prxfen-
ti loco teftatur,calefacere,adftringcre, ea qux pu¬
pillis tenebras obducunt depurgare : cava vlcera Vitent.
replere , & ad cicatricem perducere, vulnera cru¬
enta glutinare : omnem fanguinis eruptionem,

«Se eam, qux ex Cerebri membranis contingit, co-
hibere. Mitigat etiam vlcera maligna circa fe- „x.
dem, & reliquas partes, tritum cum Jadte & linea- Sedit $/-
mento exceptum : Verrucas formicarias &impe- cera-
tiginesin principio tollit , cum aceto & pice \Wi- yerr,ic*'
tum. Ambufta item (Scperniones fanat, cum adi- Ambuffa.
peporcino,aut anferino. Vlcera capitis manan- Termones.
tia cum nitro affridtum fanat : Et vnguium redu- * lser* cd-
vi^as cum meile : & aures contufas cum pice. Ve- *y”fuet.
rum . ad reliquos auriumdolores , cum vino dulci Ames.
infunditur. Prodeft etiam mammis k partu in- Mummhl
flammatis , cum Cimolia & Rofaceo illitum. Vti- „ ,
liter itidem .unmifceturmedicamentis^qux ad an- ’
tcriam & vifceraprxparantim Et fangumem fpu-
entibus potum prodeft. At fi a fanis bibatur, in-
fatuam inducit : Copiofius autem cum vino po- Potum in-
tum, etiam occidit. Vritur Thus in fidtili puro f***«m f*.
politum, & fuccenfum ^ grumo de lucerna ac-.^^
cenfo, donec exuratur. Oportetautem poftper- rh^ren-
f e diam vftionem operculo integere , donec fue- di modus.
rit cxtindlum. Sic enim in cinerem non redigi¬
tur. Quidamxncum vas cavum in medio perfo¬
ratum ollxfuperponunt, ad fuliginem excipien¬
dam. Ali j in ollam crudam immilfum, luto obli¬
ta olla, in fornace vrunt. Torretur etiam in fi-
dtili novo carbonibus ignitis , donec non arn-
plids bullas edit, neque pinguedinem autvapo-
rememittit. Facile autem frangitur, quod com-
buftum non eft.

Porro autem Cortex Thuris vim habet ean- Cortex

dem Plinius : ac M.M.M. [ Amatus legit C.C.C. ] j dem , quam Thus , efficacior tamen eft , & magis rhuus-

inc pflp roinnnrnm n «no _ /' . . ^

JDon amplius elfe familiarum qu? ius perfuccef-
fionesidfibi vendicent : qux etiam obidSacrx
vocentur: nullo prxterea fceminarum, funcriim-
vecongreffu pollui cum incidant eas arbores aut
metant: ac itareligione mercesaugeri. Elfeque
tandem qui promifcuum iis populis ius in fylvis
elfe exiftiment : alios verb qui per vices annorum
dividi.

Tradidi tpiofco rides ( teftis eft Matth. ) prxter

adftnngit. Quare potus magis commodat fan-
guinem fpuentibu3,& fluidis affedlionibus ap-
pofitus. Facit etiam ad oculorum cicatrices, cavi- Oculi.
tatesque ac fordes. Torrefadlus autem etiam ad
fcabras lippitudines facit. Manna tandem vim
eandem habet, quam Thtis,fed magis remifsei Fu-
ligo autem mitigandi inflammationes oculorum,
fiftendi fluxiones , repurgandi vlcera, 8c explejidi prtlp^!e-
cava;copefcendiq-, carcinomata. Fuliginem porro tto.

Ce 3

306
ita facito.

historiae plantarvm.

Grumum Thuris fingulatim forcipe . vtilior. Thus enim puris tantum movendi Acul-

nprehenfum dc de lucerna acccfum, in novam tatem obtinet , vtpote nullam adftringend. vim

Tempera

jtoentum

Galeno.

Qortex.

fidtilem cavam ollam imponito. Deinde xneum
vas concavum in medio perforatum & probe cx-
terliim fuperponito , & juxta alteram lpfius par-
tem,aut vtrafque , lapillos quatuor digitorum al¬
titudinis fubiicito,vt an vratur appareat, dc vt lo¬
cus fit femper alios grumos fupponendi , prius
quam prior penitus extinguatur. Et hoc facito ,
donec fatis multam fuliginem te collegilTe puta¬
veris. Aflidue tamen fpongiaex frigida aqua ex¬
ternas xnei vafis partes detergeto. Ita enim om¬
nis fuligo inhxrebit , fi non nimio feruore vas
ipfum incalefcat : alioqui ob levitatem dilabens
fuligo , Thuris cineri ammifeetur. Derasa icaque
priore ful:gine,idem quoufque collibuerit facito.
Thuris ct- ge(l & yfti Thuris cinerem feorfum colligito. Eo-
dem modo paratur etiam fuligo ex Myrrha, & Re-
fina,ac Styrace. Et ad eadem commoda funt. Sed
& ex reliquis lachrymis fuliginem fimiliter colli¬
git0-

Galenus per totam eius do&rinam , tanquam
conflringente medicamento in omnibus fuis ad-
ftritftoriis medicamentis dc compofitionibus vti-
tur, velut apparebit ex mox adducendis eius ali¬
quot locis. Dc fimpl. igitur lib.7. ficut dc lib.de o-
culispart. 5 cap.5. dicit :Thus excalfacit ordine
fecundo ,deficcat primo , habet quoque adftrin-
gens pufillum , fca minimu n mamfcfta eft adftri-
<ftio: Cortex eius evidenter adftringit : proinde
Ane ftre nue quoque ckficcat , adeo ,vtex fecun¬
do fit ordine completo deficcantium. Eft autem
Vfui inter • crafliorum partium , quam ipfum Thus, & mini-
vut- me particeps acrimonix. Ob has ergo tum fa-
cultatcsjtum qualitates multus eft eius vfus apud
Medicos in hxmoptoiris,ftomachicis, cxliacis , ac
dyfentericis,non tantum iis, qux extrirfecus ap¬
plicantur , ipfum admifeentes , fed &iis,quxin-
trbin corpus fumuntur. Fuligo eius tum liccio-
ris , tum calidioris eft faculratis , qu^rn ipfum
Thus,adeb vt ad tertium vfque exceilum perve¬
niat. Habet veib etiam abiferfonum quiddam.
Itaque dc eo nomine expurgare , dc implere , qux
in oculis confiftunt , vlcera videtur , velut dc qux
ex Myrrha,& qua: d Styrace. Lib. autem 5.M. cap.
4. Eft Manna medicamentum quod magis, qu^m
Thus adftringat. Thus verb , qu^m Man na , ma¬
gis emplafticum. Itaque magis tenax , ac ( vt fic
dicam)refinofius deligas Thus,oportet, cum ma¬
gis emplafticum e fle medicamentum ftudebis : id
fime tum mollius eft , tum albidius, tum quod
manfum ritu Aloes & Manna: non comminuitur,
fed partes fuas fibi cohxrentes defendit, veluti
ChiaMaftiche. Idemlib.3.M.cap 3. Thus igitur vc
ad humani corporis naturam, eiulmodi obtinet
temperamentum , quod cum temperatis dc me¬
diis naturis confentit ,humidiores amem paulb
liberali ds ficcat , ficuti rurfum iis, qux ad fum-
mum lunt ficcx , paulo eft humidius. Merito ita¬
que Thus in quibufdam tum vlcenbus, tum na¬
turis, pus quidem movet, carnem non producit:
in quibufdam etiam carnem producit. Itaque fi
oblervaveris , rationi refpondere eventa depre¬
hendes. In humidiore namque natura carnem
producere poteft , in ficciore non peteft. Prae¬
terea in modice humidis vlceribus , carnem effi¬
cere poteft : in iis, qux prxhumida funt , non po¬
teft. Lib. quoque 13. M. cap. v Poft excifam cu¬
ti m, medicamento, quod Gixci Mannam vocant,
affeftam partem implebimus. Eft autem ea pur¬
gamentum Thuris, levi adftn&ione prxdita, at¬
que hoc nomine etiam Thuie ip fo adnpnnulla

T uligo.

Oculorum

Ulcera.

'M anna.
Thus.

Jn ejuibus
proXucat

carnem, Ciel

fus.

habens. Magisque id facit , quod pinguius ex eo
eft , dc magis albicans : ficut etiam, quod flauum
cxeormgis eft, validius ficcat. Mannxverb et¬
iam corticis Thuris paululum eft admiftum : vide CortexThui
fcilicet , adftringenai vim habet. Ipfe vtrb cor- r/•r•-
tex Thuris , tum adftringit , tum ficcat infigniter.

Itaque etiam ad moderatiores fanguinis perfu-
fiones eo vtimur folo , ficuti etiam ad valentio-
resfolovfto , fed tunc dc cribrato, & in mollifli-
mum pulverem redacto. L' b-5.de comp.med.fec.
loc.cap.i. Thus concoquit &pusmouet,fi tan¬
quam ad probe temperatam naturam refpici-
mus,&c. Ipfi autem Galeno authorfuit , magnus Vraftur*
ille & admirandus Hipp. lib. 1. dc fradt. qui vtc- & contu-
batur Manna Thuris ad frafturam dc contufio-/*0 nanumm
nem narium , qua de rehxc Galenus. Adde qubd
inde etiam tenax elfe hoc fuba&um farinx velle
Hippocratem , manifeftum eft : quod fi huiufmo-
di non fU,Man nam ipfi', aut gummi mifceri iubet.

Manna autem Thuris fuccenfio ac pollen nun¬
cupatur, qux fi non affuerit , Thus ipfum, quod
pinguius fit fumptum terere ad hunc vfum pote¬
ris. Ego porro cu n neque Thus , neque Gummi subjiitut* »
fup peteret , liquidam refinam,qux forte aderat,
adhibui. Sed fi hxc quoque defit, meile vtendum
eft. Satius tamen eft, fi Mannam , aut Gummi im¬
ponamus.- quippe cum mel,& refina quodam¬
modo calefaciant , id quod inter initia inuti¬
le eft.

Cxterum quod Diofc. dicit, facile frangi Thus, Diofc iH*\
quod combuftum non eft ,de eo didum accipK-^r*/"r*
Corn. quod dc vri dc torreri dixit Diofcorides.
Torrefactum itaque Thus , quod combnflura
non eft , facile frangitur. Eft enim inter boni
Thuris notas , ut fragile fit, & non velut Maftiche
remittat , dum mollitur : aututPlin.ait, ne den¬
tem recipiat potius , quam in micas frangatur.

Porrb quod po/jco/V a.pui^eiy Diofc. di-

ct,non accipiendum eft faemi narum fluxioni¬
bus folum ,fubditum fi ve appo/uum commoda¬
re, fed omnibus etiam fluidis affectionibus: quum
Galenus etiam de cxliacis & dyfentericis id tefte- /

tur. Intelligcnda autem eft vox in voce /

p Mannx etiam non remiffiorem , qu^m GaltnfZt
ipfimet Thuri elfe vim dicit Gal. contra Dio- eontr artui
fcor. Meth. lib. 13. fed aliquanto intentam ma- £>/eJc-
gis, maxime in adftringcndo, ob corticis Thu¬
ris ammixtionem. Et hoc ipfum idem Galen.5.

Mith. aperti ds declarat, ubi Mannam aliquando
pro Thure fe accepiffc ait. Ec mannam magis
adftringens medicamentum teftatur, Thus autem
maiori m meatus obducendi vim habere, qu&m
Mannam.

Matthiolus qui dc ipfe ex pro fe ffo de plantis
fcripfit, thure , cui admixtum fit a;etum& O-
leum Olivarum, cutem malam , fcabiofam &le- SeahctUi
profam, fi a balneo inungatur , puram dc poli- ProJ*
tam rcdd't. Cum vino dulci & calido in aures ul- duret W-
cerof.sinfulo , dolores tollit Contra vomitio- cero/*.
nes vero recipit Thus , Malliihcn dc AI en,fin-
gulorum partes xquales ,conte;it in pulverem,”"'
hocque a bo ovi Scrofarum aqittemixtum , fto-
macho imponit. Thus cf*m laCVe fion fine utili- C omhuflit •
tate, faciei aSole combuftx inungit. Ad tenef- /*«'*'*
mum Thus folum , vel adhibira pice rg a in i- l'

1 . . . c 1 1 *" n / cncJmUf.

gnitos carbones inncit , ec i-.u • - ' *'"r

riora afeendere finit. Contra 1
tiffimum experimentum , rec
huiiifque particulam cuf. 1 a !
candelam incendi* ir . -

auo

. m per pofte-
1 p i : u uir. c m cer- Ltpp.tudo.
' : Thus Tbuni,

ri imi^onit ad

/

^'sncenn*

notatur.

Conjilium.

iMut Gale-
u rcflttu

LIBER IX

duorum cochlearium extinguit , extin&um ite¬
rum incendit, acaqua Rofarum viciffim mergit,
rdque trigefies iterat. Tum demum mixtum a-
quxRofacex & lactis mulieris unius cochlearis,
oculis inftillac : lenit non foliim dolores : verum
etiam fluxum & rubedinem tollit. Sxpius pro¬
batum eft, inquit. Verum fi neceffitas exigat,
prius venam tundit, & corpus purgat. Et quo¬
niam Dio fcorides dixerit, Thus in iecunda vale¬
tudine hauftum , infamam facere , & largius cum
vino fumptum interficere, hinc Avicennam er-
ralle credit , qui Sc depravatis fenflbus , & aboli¬
ta memoria: Thus opem ferre tradiderit.

Nosconiulimus, ut nulli affedfcui interno prx-
feribatur: nec etiam in fufFumigiis , li vera fcripfit
Diofc. de eius natura , quicquid dicat inferius A-
poilo. Sunt nobis alia tutiora. medicamenta ,pro
roboranda memoria, & adyerfus alios pravos a f-
fedus internos.

Pergit Matth. In Galeni loco citato non foluin
Gerardi Gaudam verfio reprehendenda ( quod
tamen Interpreti vitio minime dandum eft ) fed
Galeni & etiam in Grxcis tumipfius Galeni, tum Pauli co-
Vauh lertso dicibus communis ledio depravata videmur,
fuligo'''**'- £1U,PPC u^>1 111 Thuris capite legitur apud Gfle-

num, o 'j djJ7ivirv£p-nctti Sit , ^ Sf^oTipaf Ji xp

ajj-nv toV ?.t?avcoTzv hocclt, ut vertit Ge-

rardus. Ramus eius tum liccioris , tum calidioris
eft facultatis , quam ipfum Thus, re&ius legen¬
dum putaverim : 5 q cujTDVf hoc eft , Fuligo
cius. Qua: quidem ledio , primo Diolcoridis te-
ftimonio comprobatur : qui prxterquam quod
ramorum non meminit, ipli Thuris fuligini, non
ramis , tum expurgandi , tum implendi, qua: in
oculis conftftunt ulcera, facultatem inefletefta-
tur.Deinde Galeni zpfius I1b7.de fulig. fcribsntis.

Thuris fuligine utuntur, in ocularias medecinas
mifta. Ac etiam Serapionis : qui cum hunc Ga¬
leni locum fuo tempore legitimum , & incorru¬
ptum haberet , qua: hoc Galeni loco rioftra xtate
dc Thuris ramo leguntur, ea ipfe Galeno acce-
ptareferens, de Thuris fumo leu fuligine legit.

Nec non iplius AEnj tametfi Paulus, vel fua vel
Librariorum culpa hic menda non vacet.

De hoc vero &c Amatus vir non mediocriter
do&us, inter recentiores connumerandus , ita
luflra- loclu,tur : Thuris maximus eftufusinluftrandis
tonem ca- mortuorum cadaveribus , 3c mirum di du , ut hic
Uvernm. mosper omnes xtates inter omnes fere gentes
&rehgionesinoleverit.

Vnde fic Stat. i.Theb.

Comugts ara tua cumulo cur Thurii Eoi

Lata calet.

Et Ovid;

Afpicit ara preces, votivaque Thura piorum,
rfu“ m- Non deelt , inquit Apollo, nigrum Thus om¬
nium ignavifllmum , quo tamen in ceratis , aliif-
que extra admovendis, ne dicam uti, fed abuti
confuevere , ac fi topica humans vita: emolu¬
mento futura negentur , quum tamen ex dete¬
riori hoc compolitis , vulnera non coalefcant,
non cicatricem ducant , &c putredini obnoxia
reddantur. Quidam etiam rubrum Thus, in In¬
dia gigni memorix prodidere. Cxterftm in La¬
rino volumine Matchiolus , Avicennam erralfe
_ pro 4. hbi perfuafit i quod depravatis fenflbus , & abo-
rnemiH. hex memorix Thus opem prxftare tradidit,
quum ex Diofcoridein fecunda valetudine hau-
ftum, infamam faciat , & largius cum vino fum¬
ptum interficiat.

Garcias autem de Thuris ufu hxc feribit. Mul¬
tas eft Thuris ufus apud Medicos Indicos in un- nonnihil.

Qontra
M atth/o-

307

guejitis & fuffimentis. Nonnunquam & in cor¬
pus aflbraitur ad varios capitis affeftus , & alvi
pronuvia. Sed maxima Thuris pars hincin Oii-
varum Kgionem exportatur ( quoniam ifthic
plurimum eo utuntur ) & in regiones Malaca;
vicinas.

Porro ad. memoriam hic revocandum eft,
quod prxter Diofcoridcm , Thus in fecunda va-
letudine hauftum infaniam movere , nullus
lius Grxcorum feriptorum , quod Hift. Lugd.
fciat, prodiderit. Contra vero Avicenna notarit,

1 hus con ferre rationi,ipfainque corroborare , 3c
ellc quo fdam, quibus prxcipitur.ut eiusinfufum
bibere aftiiefcant ieiuni , fed eius ufum plurimum
dolorem capitis excitare. Nec Diofcoridi omni
ex parce contrarius Avicennas : Si enim ille dixit.

Thus largius cum vino pocum , interficere. Avi¬
cenna etiam ufum eius plurimum cum vino in¬
terficere pro n uncia vic ac fi militer cum aceto.

Vnde etiam Serapio locum Diofcoridis fic con¬
vertit : Et quando bibunt de eo fani , parum me- D,o(cxorrt.
liorat eos, fed fi nimis cum vino biberint, inducit gn»r.
maniam,& amplius cum vino occidit.

Pulvis ex Thure carnem gignit ( inquit Clem.
Clementin. lib.i.de Mcd.mat.virt. &compof.cap*. Th"re-l
7. ] & cooperitolfa denudata ,poft digcliionem
&abfterfionem faniei, & maxime valet in fra-
6lura erani j. 1^. Thuris, Sarcocollx, Ireos, fan-
gumis Draconis, Myrrhx, Ariftolochixlongx a-
na drach. fem. fiat pulvis. Eleduarium vero (te- &'***"&■
fte eodem cap.5.] Thurinum conftringit vomitum
& fluxum, calefacit & confortat omnia membra,

& virtutes naturales, reducit guftum, &refolvit
ventofitatem.^. Granor. Myrti unc. ii j. Fl.Roris-
marin. drach.i j. Myrobal. Indor. Embl. Bcllyrw.
aduftor. ana. drach. j.& fem. Thuris, R.ofar. Co-
fti, Spicx, Nucis Mofch. Calam. arom. Garyo-
phyll. Macis , Cardamom. Nafturtij. Balauft.Cort.

Citri, Fol. Tamarifc. ana. drach. j. Zingib. drach.
fem. Bull. parum in optim.vifio , & exficcentur
&poftca bulliant cum fucco Citoniorum in olla
vitreata & exficcentur & fubtiliffime terantur
& conficiantur cum tniva Citoniorum , vel Sapa,-
& dentur drach.ii .cum aq.chalybeata.

THVRIS LIMPIDI

F O L I v M.

i

eft „ .
o . Dejcnptta
' folii.

Arum
folium

quod fpecbato
rem in fui admi¬
rationem rapiat,
e Florida fine
nomine delatu, *“0Cl“‘
glabru , pedicu¬
lo fibrofo , &
fungofo, 8c qua
parte ii matre a-
vulfusfuit,canil-
lato,quatuor fe¬
re unciarum , a
quo ad extre¬
mum porrigitur
dodrantale fo¬
lium , latitudi¬
nis circiter vn-
ciahs,venulis re-
«ftis ftriatum, ek
fufeo rubefccns

cx geminis commi Ilum membranis
C C 4

5o8 HISTORIAE PLANTARVM,

continuis , infundibulum ( cuius apex ad pcdicu- /
lura ) faciens , atque ita gemina: illae tunica a cu-
cu liato vertice tantam efficiunt cavitatem, quan¬
ta ipfariim eft latitudo : paullatim vero defeen-
dendo minorem relinquunt , fic ut pediculum
verius cauitas ultra medium non protendatur,
coeuntibus in reliquo medio tunicis. Pars folij
fuprema in latere Icilia , ritum hiftrionis defor-
memoftentat,fupraquemquod lupereftfolii cu¬
cullum imitatur. Interior infundibuli facies rufla
eft, Schirfuta.

Defcript. Convenit autem hoc folium, cum eo , quod
Labet. Lobcl. & Pena in Adv. pingunt & deferibunt in

Thurii. hunemodum. Thuris limpidi , pellucidi &c reli¬
no: Cedria: xmuli, nitorem puritatemque Succini
alfecuti , nobis & vifendi & habeddi fuit copia
multis in locis , quod non perperam Diolcoridis
notis quadrat , li notas , ufumque perpendasmam
Sedum adoletur luavilTimum habet odorem , &
vulneribus, tumoribufque,difcutiendi vimonnul-
yu la reiufta adftridionc , ad robur partis,opem cer¬

tam fert. Rupcllx occidui maris quadriennium
ferme eft , cum dodhis Medicus Launatus nos
gummi illius glebis , arboris fru&u & felio do¬
navit : aflerebat nihil tamen , ledfibi relatum a
nautis utrumque , trunci Pino finnlis fobolem el-
fe: atfohum , quia valdcqu^m rarum, neque dum
Dcfcri t ullo depictum, hic dedimus , magis Ici Ili tatu-
* ' ti 3 litne refiniferx plantx, quslm affecturi. Eft
namque ,quod raro contingit aliis, ab imo pedi¬
culo ad lummum vfque cuculli verticem duplica¬
tum , quali ex glumis conflatum tenuibus tunicis,
vagina fefqui palmum longa, inftar infundibuli,
hiantis hiftrionis fpeciem prx fe ferentis, luperne
v. galeata videtur , quod de floribus Napelli «Sc
Lonchitide, non de foliis vilis , memorant au-
Uon. «flores. Hxc Adverfana, ex quibus petitam fi¬
guram , cum noftra coniun&am , damus.

SARCOCOLLA OF FICINARVM.
Cap. XXXI.

Defccipt. Q Arcocollx grumi, albicantes, aut ex albo rufh
funt 3 fpongiofl , micis lucentibus lubindc

miftis : globofarum lachrymarum fragmina Pili ,

aut parux Auellanx magnitudine , tanta eft enim
fragilitas , vt in pulverem crafliufculura , vel con-
s*por. cufluleui frietur. Saporis amari cum quadam in¬

grata dulcedine obfcura : Sub dente lentefcit,

& candclx admota primum bullat , poftmo-
diim in claram flammam exardet : admifta re-
penuntur aliquando folia ex candido flauefcen-
Defcripti tia , Tithymali Mirfi ni tis folia fica egregie refe-
pxfaljn ren tia.

Hanc Cxfalp. fic deferibit : Sarcocolla inter la-
chrymas affertur minutiflimis guttis conflans, vc-
luti ludore concreto , friabilis , fubcandida , aut
fubruffa : faporefubamaroacmed:camentofo5in

igne difficile ardet : attollitur in fpumam, odore
, rlrtmi_ ingrato :de ea Diofc.Plin. &Mef.

Iu ‘dioJc. Diofcondi lachryrna eft arboris in Perfide naf-
Vtres. centis , flmilis Thuri tenui , fubful va [ ad ruborem

adulte- inclinans j in guftu amara. Vim habet glutinan-
.. di vulnera , & cohibendi fluxiones. Mifcetur&
PUrnt!* Emplaftris : adulteratur gummi aramixto. Verum
Plinio ea potius alba laudatur. Scribit enim elfe
qui & Sarcocollam fpinxlacbrymara putent, pol¬
lini Thuris limilem , cum quadam acrimonia dul
V,rts‘ cem [in hoc a Diofcoridis & Galeni placitis friaxi-
me ablcedit Plinius. ] Cum vino tufam fi flere

fluxiones j illini infantibus:vetuftate Sc hanc ma¬
xime nigrefcere:meliorcm vero quo candidorcm.
Lachrymamhanc , inquit Matthiolus , Sarcocol¬
lam dixere Grxci : quoniam licud glutinum li¬
gnum, ita hxc fauciatam exulteratamve corpo¬
ris carnem agglutinet- Qua: autem ad nos adue-
hitur , non omnis legitima eft : quippe quod ea
plerumque ( vt de aliis quoque pluribus Lachry-
mis , relinis, & liquoribus fieri fuperiils diximus)
gummi, di alterius generis lachrymis adulterata
deferatur , & talis in officinis inueniatur. Verum
fraus guftu facile deprehenditur : quandoqui¬
dem, qux amara non eft adulterium lenfit. . ^

Plinio adftipulari videtur Mcfue dicens: Sai-
coc dia , eft arboris frutico fx , fpinofx , ramis no- ma f
dolis arbori impreffis , gummi album , Thuris Mcfue.
modo , vel pallidum , idque amarius , «S i ob id va¬
lentius. Calfacit ordine fecundo , ficcat minus,
coquit , terget, aperit, digerit, vulnera etiam ve- Tempera^ *
tera , putrida terget , carne implet , glutinat [ un-
de illi nomen.] Purgat pituitam crudam, &hu- Humores
mores alios craflos , prxeipue a cerebro nervis, crafit.
iundhins, ut ifchio, Sc pulmonibus. Obidfeni-
bus , pituicofis, afthmaticis , tuflientibus pro-
deft,led calvitium accerfit, corpus impinguat, & morbt.
fperma auget. Diofc. Ophthalmiam & lippitudi¬
nem , & alios oculorum morbos , mire iuvat nu¬
trita in vale vitreo dies quinque inladfe afinx,
novo quotidie affulo. Aurium ulceri putrido, & AuriumW
faniofo utiliter imponitur, linamentum mulfa :era'
merfum, !k pulvere huius infpcifum. Datur
cum Zingibere de Cardamomo , ut citius Sc va¬
lentius agat , vel his Catapotiis Haly lenis. Sar¬
cocolla: $ii j.Turbjth.jiiij. Medullx Colocynthidis ^urnctuAi
Zingiberis an. drach. j.fl. Salis gemma: drach.j.

Sarcocolla in aqua Rofarum foluta, fiant pilulx
in dicta opera efticaciffimx. Ventriculo calido & Nox*.
biliofoeft nocentiflima Sarcocolla : ob id vitan¬
da picrocholis eft : aliis datur ikdrach.j. ad ij.

Sed notas has habet in hunc textum S/Ivius. ^^dlcatur
Quod carnem glutinet Grxci s diefla , tanquam fit A)1„0ja
carnis colla, nam vulnera glutinat, & fine morfu gr*.
liceat Gal. Albam rufx prxfertPlin. & annis ni-
grefeereferibit. Aliis primo aut circiter calida vi-
detur,namDiofcoridifubamara,Plinio cum qua¬
dam acrimonia dulcis, Galeno cmplaftica , & pa- Emplafli,
rum amara dicitur, ficcans fine morfu. Spcrma
vero augere , non legit in Diofc. Ophthalmias mta%
difcucere expertus eft Manardus,vbi hxconfti-
cerint : initio enim cum vino fluxiones oculo¬
rum fiftit Diofcoridi 8c Plinio. Inquit prxterea-, Purgandi
Sarcocolla veteres tantum vfi funt foris , purga- '^sJfetert~
tricem ante vim non dederunt, qux etiam hodie
parum eft cognita. Si purgat, & ventriculo calido * * * * * &
eft noxia, impinguare videtur tantflm per acci¬
dens: vacuatis fcil. excrementis , probam nutri-
tionem impedientibus , id quod aliis purganti¬
bus eft commune : fed dum corretfla eft ladte afi-
nino , calida humida evadit, ac obid femen au- Corrigens.
gere & promovere poteft. Hanc dies quinque
afinino ladc, in dies mutando, macerant: poft
aqua Rolaruni dillolvunt, vt caftigenc. Huc vf¬
que Sylvius.

MYRRHA IN GENERE.
Cap. XXXII.

TRia aut falcem vno plura Myrrhx genera
etiam Veteribus fuilfe cognita , Hippocra¬
tem de luperfoecatione & natura muliebri fatis

continuis

Gener*.

Smyrna
prima.
Mjrrha
Calent a.

.Arbor A-
rabta.

LIBER

tJemonilrare dncim us , dicentem :
auc Myrrham Caloniam fu/fire convenire ro&-
ceo affltfo ad vteri procidentiam.

Cxccrum , ut qute , & quot huc Myrrh.egen c-
ra clarius fiat , in genere nonnulla de his praemit¬
tere conveniet , initium petituris a Diofcoride.
Elt igitur huic Myrrha lachryma arboris , naicen-

tisin Arabia , fimiiisSpinxAtgyptiacx. Qua u- J
bi inciditur, defluit lachryma in fubftratas tege- 1
tcs.partnn etiam circum cuiucuiii concrefcit. Et
ttlif™” SUI“ame*ipliPediafimas appellator, pinguis,
qua dum exprimitur , /lacte excipitur : quaedam
c*byre.i. Gabyieapinguilfima, , in foecundis ac pinguibus
locis nafcens , qua etiam multam ftaaenremit-
Troglodjti- tit. Primas obtinet Troglodycica , a regione i-
"■ Pfan; P«>dncente appellata , qu.e fubviridis
L '-ot' melius ut puto, .vertendum fubalbi-
MbwMi, da CxUP-] Pclbit.da & mordax elt. Oliigiwr
etiam quxdamalba, qux polt Troglodyticam
numqratur, mollis' ut Bdellium, gravi aliquan¬
tulum odore , m apricis locis proveniens. Qpx-
CmcJu. dam Caucalis vo.cjtur , exoleta nigra,
toftaf^reTwr.JPeffima verbinter -mines Ergxfi-
ii1 ' ‘ ma-ippedatut, friabilis non pinguis, acris bc

^^.affeeto.&vir.bnsgummircfctaSedAmminea

'Exprimitur L J vocata reprobatur. Sed & expreffio-

«dolem*. nes eiipjis fiunt , i pinguibus odorate & pin-

Adulter i ii.
Deleti ut.

gues : aliccis , neque pingues, neque odoraex,
/cdinaincaces , eo quod oleum airumpferufUt in
effonyuiido. Adiiit.-ratur gummi macerato in
Myrrha: cremore. K!.ge recentem , friabilem,
Icvc -ijUndcquaqueconcolorcm , &qux inlran-
gendo , albas , ad unguium fpeciem , Ixves (trias
intus habeat, & qua: in parvam glebam coada
Am.-.r*. elt , amaram, odoratam , acrem. Qux vetb gra¬
vis elt, dc colore Piccx [ vide fub proprio titulo
tVvmvT-” inutilis cft. tixe Diofc. qui Smyrnii lemen di
die ^,-CycllcfaporeMyrrhx. Et : inveniri (lycacis Ia-
rhx. chryrtiam gummi iinjiiem , pclIiicidam;Myrrham
odore ee ferentem.

j . Cornarius m .notis in Diofc. ailetit falsh legi
I guijjjenle f"™“ = non loliim hic , fed etiam

alios G«cos Medicos. Vr
pote Galeno , Actio, Paulo atque aliis. (emald.
autem i loco , ubi nafcicur, appellata elt Myrrha,
velut Gal. lib.t. dc antidotis teftatur, eandem al-
lereuscllb Troglodyticam ac Minnaiam. Vnde
magis mirum elt, inquit , Diofcoridem tradere
rroglodycicam Myn ham primas tenere , Min-
rixam. Aminncam illi didam, vero reprobam effe-
Ciim eliam Plinius lib.ii.cap.ifi-. Troglodyticam
primam faciat , inter Myrrha genera , Ery-
thream vero & Minnaiam fecundam, quibus ge¬
neribus adhuc alia qnatuor deinceps annumerat
Idem certi Plinius [addit ] Thus Minnxum , i
Minnxotum pago dldtum tradit , eiuidem lib.
cap.iq.ut certum fit Minnaam , & non Amin-
neam Myrrham appellari, quum in iifdem prove¬
niant locis, Tluis & Myrrha, eodem tefte. Sed
nobis mirum fane videtur , quomodo fieri po-
tuer t, ut tot locis mendum fit.

Temputw- Theophra filis Myrrham fub cane , ferveruif-

' Locus, finiifque djebus incidi refert. Locum autem ubi
gignatur Myrrha effe regionem Arabum me¬
diam [vvo-a] circa Sabe & Adramyta, & Citibar-
na, 6c Mamati. Nafci quidem Myrrhs arbores
quoque alias fuper montem , alias in radice mon-
tis, locis in eam rem excultis. Quamobrem alias
■ coli, alias non. Montem autem praraltum effe

Dcfcriptio- aikoiibus denfiim [ c/kffj J 6c nive tegi folitum.
j Myrrha Amnelquoque1 de eo in plana fluere. Myrrham
Mortu minorem alti tudine [ Thuris fdlicet ] fruticofio-

Tx:

remque caudice duro , contortoque itixta ter- CmAx
-tam, craliioremque furi hominis. Corticem verb Ctnai
habere Uvcm, fimilem Alios veri
qui levidiifcaflirmenc.de magnitudine , feri
non conlcntire, neutram earum arborum ma-
gnam referre, minorem vero Myrrham , & humi-
| lorem Folium habere thuris . Sed huius Lau- Tolium
mum &lxve[A«o<^vMoy ,] Myrrha: autem aculea- Tburi*-
tum & non ls ve : Folium etiam fimile habete
Hermolaus & Ruellius fufpi-
cantur cum Plinio legendum
«ttv /pinis homdum,utllias«e<V„. Elfe autem
cV caudices & ramosincifos , fed alios velati fc-
curi percullos videri : alios tenuiores incifuras
nabere. Lachryma vero alia decidere, aliam arbori
tnhxrere: Alicubi fubiechs tegete? expalmiscon-
textasiaiib1 lolum circiim pavitum purum elfe.

H-adit ptstefea idem xheophrafttis mon- locas:

teiu univetfsim Subsis divifum. Hbfqttcil- *r«*u»
'ms locl OorninoselTe, ialHtiaquemutua depe-/""'""

re quamobrem nullum |„ls arbores cultodue.

\nd' * T,h“s,& Myrrham fefe large ad naves,
cum foheudo [iDvy.'«r ] forer, deporta Ife. Eofdem
quoque audiviile , Myrrham, trlmlque colle¬
ctum undique ad Solis delubram convehere,
qnod Sabsorum fit lincWafu n inter omnia
regionis illius, ac cuitodes Arabes armatos ha-
beie , u nguloique lim n Thus acervatum , Sc
Myrrham ebdemmodo rehnqu-re , pofit.l fi, per
acervum tabula , fituptam habente multitudi¬
nem menlurarum & preti, , quod pro Cingulis
menluns ponendum fit. Mercatores vero ve¬
nientes illuc , t ibell ■$ advertere , eiuique quod
p acuerit , uhimenli fuerint, pretium in eodem
ponere loco, unde merces acceperint : facerdo-
tem deinde venire, parteque tertia pretii Deo
•K^cpt.i, rcliquu ii ibidem relinquere lidquefer-
vantutiffim-:- Dominis, donec acceptum vene¬
unt. Itemhanc arborem fimilem elTe Terebin ■4'lorl!-

tho, ahosetnmquofd» dicere : Alios verbo- wT"'
mninbUf- Terebinthum. Dicere eos , qui ab Terei,»-
Arabibus Thus advexerint, attulilTe feligna hu-
ms alboris Antigono, qii£ nihil differant a tc- L,£r1*'
rebmtho , fed hos quidem altera ignorantil
quoque longe qtiidem maiore laborare qui
t ms & Myrrham ex eadem arbore nafei puta-
nnt. Myrrham adharc aliam quandam ffilati-
nam , aliam fi cli tiam ptobarique meliorem gu-
fiu, & poftea concolorem accipi. De Thure &
Myrrhalixcrerd fe accepilie. Ac tandem tcftjtut
ex Hippoichno naici lachrymam fimilem Myr-
rnxjquam quidafta omninb Myrrham dicant

Galeno (lib. HefimpLmed. facult.) Myrrha aTn

Jachiyma.eft arboris eiufdem nominis , qua; ma-

xime in Arabia invenitur, quxque aliquo loco
incila, hanc ipfain lachrymam emittit f.ll ei n D,l-a,“-
'ptima Myrrha ,qux mundiffima & tadtaquidem
alpc-ra,& arida, &ftagilis',& levis, & globulis
pulilhs , c-xtrinfecus uno colore , inconfectis
deinde (ubruffa, & veluti venulas habens albi¬
cantes, odore luavi , guilti amara & cxcalcfi-
ciens Hancin montibusmveniti feribit. Co\i Mr’h‘' -i
ligialceram autem Myrrham in planis, qus &i ,er“-
pia Ii t melior & pinguior, quimque exprimere i n
iquommfoleant. Quod ilhus quafi liquidiffi- ,,rrU
mutn cft , in vafcularepom , & Grxcis Myrrham filcie.
appellari. Verum omnem ede ftypticam , &a-
crem, & excjlefadoriam. Huius itaque effeffus
vehementer commovere poffe. Hanc nequa-
quam cognitu di fficilem hifce, quipnus viderint.

Noville tamen opus effc , Myrrham , quam vul-
go Troglodyticam appeUbrit , antidotis ido- T"‘ r‘'

3io

Mmna. mena e

HISTORIAE PLANTARVM;

Oporafp,

fum.

Myrrha i
Plinia.

e (Te. Hanc quidem f/r.-flJflU' vocant , ^ lo¬
co , in quo optima nafci feratur. Maxime vero
hancbene olere , nec Opocalpafi quicquam adim¬
it um habere.

Nos de hoc Opocalpafo plura poflea ex Galeno,
& aliis ,vt & de eius veneno , ubi offendemus
oportui fle Galenum , alioqui Afiaticum , deferi-
piiirc & demonftraffe differentiam inter Myr
rham & Opocalpafon.

Nunc hiftoriam arboris Myrrham ferentis
quam hactenus recitati diminutam derelique¬
runt, Plin.cap.i^.lib.n. complet , dicens : Myr¬
rham in iifdem filvis [cum Thure] permixta ar¬
bore nafci tradidere aliqui , plures feparatim,

locus. Quippe multis in locis Arabia: gignitur, ut appa¬
rebit in generibus. Convehitur & ex infulis ,
laudata , peruntque eam etiam ad Troglody-j
Saftia. tas Sabxi tranfitu maris. Sativa quoque prove¬
nit, multum fylveftri prolata. Gaudet rafttis atq;
Arboris de- ablaqueationibus, melior radice refrigerata. Ar-
jcnpt. bori altitudo ad quinque cubita , nec line fpina,
caudice duro intorto , crafTIore, quam thuris,
& ab radice etiam , quam reliqua fui parte. Cor-
ticemlarvcm , fimilemque unedoni : [Thcoph.
Adrachne ] (cabrum ali) , fpinosumque dixere.
Aculeato* FoImm Oliva:, ventm crifpius & aculeatum. Iuba
Olufatri. Aliqui fimilem Iunipero , fcabriorcm
tantum, fpinifque horridam, folio rotundiore,
fed fapore luniperi. Nec non fuere, qui e Thu-
Mendaai* iis arbore , utrumque nafci mentirentur. Inci-
ejuorunda. jLintur bjs & ipfx ,iifdemque temporibus , fed ^

Olusatri.

Iumpert.

aromatum pracflantifllmum , myrrhs ingenua: Si¬
clos lacros quingentos & Cinamomi odorati di¬
midium eius, id eft, ducentos & quinquaginta : &
calami odorati ducentos & quinquaginta, &r Caf-
C\x quingentos , prout eft pondus facrilm : Et olei
olivae Hinem. Et parabis ex illo Oleum vmfHonis
facne,vnguentum vnguentaria: opere vnguenta-
rij : Oleum vn&ionis fjera: efto : Eoque vnges
tentorium conventus, & aream tcftimomj.Ef pau¬
lo pbfl. Edixit Iehova Mofchr. Accipe tibi aroma¬
ta Stadfcen & Onychen & Galbanum, Nardi folia
cum Spicii, & Thus purum: vnumquodque Co¬
lam cum altero fo!o efto: Et parabis exeo fufh-
tum,&c. Res fmtta [anctarum efto vobis. Et Euan-
i creli j fecundum Iohannem cap. 19. Venit autem
Nicodemus,(is qui venerat ad Iefutn no6te pri-
1 mum) ferens mifturam Myrrha: & aloes libras
quali centiim. Meminit huius ad extremum D.

Hieron ad principium expl.Pf 44. Myrrha & gut¬
ta, &caflia i veftimentis tuis. Quotidie Chnfto
I offers Myrrham , Chrifti bonus odor es & pro-
pterea Stadten , id eft , Stellam, vel Guttam exhi¬
bes Domino. Narrant &ij,qui aromatum no- Stafteflei
vere virttites , Scacten florem effe Myrrhre. At Mjrrb*.
vbiin noftris Codicibus Scriptum eft Gutta vel
Sta<fte,m Hebraico Ahaioth legitur.

Sedtempeftivum ,ut atquivocationes, adulte- Aequiyo-
ria & fubftituta adumbremus. Voluntitaque in- catI°-
tclligi & Myrrham Statten , & Succum , vel liquo-
rem Myrrha, de quo mox : Alij vero Myrrham juyp,tfi.
Bceoticam. Bdellium quidam Myrrha: genus cen- tum.
fent ,

radice ufque ad ramos, quiValent.* Sudacautem j fent, vt luo capite paul6 pbft demonftrabuur.
r fpontd priufqu^m incidatur, $ca£te di&a,cui nui- | Sub fuo titulo quoque de Myrrha venenata (op«- 'u
dMfp.Li laprafertur. Abhacfativa, & in fylveilti quo- I cMftfmt Galeno d, dia ,& qus cura Myrrha repe-

que melior xftiva. Nondant ex Myrrha portio- ritur) tractabitur, qui & ipla nonnunquampro Bd'U,*„.
ner Deo, quoniam & apud illos nafatur. Rcg, legitima Myrrha habetur. Prteterea Belzurnum
tamen Gebanitarum quartas partes eius pen- i quidam Myrrha Ttoglodyticam extltimant, quf Bc[.Mtnd
dunt. Cxtero paftim a vulgo coemptam , in fol- j opinio difplicet. Anime infuper Indicum, qui-
lesconfarciunt, ipsique Vnguenuni digerunt, i dam Myrrham Mineam, five Ammineamputant,
haud difficulter odoris atque pinguedinis argue j vt Amatus , quibus non alfentimur. Nunc &

Genera.

T roglodyti-

Mina*.

Diamtu-

CoU-atma.

Sembrace-

na.

DuJaritH.
Candida
T roglodyti-

Scmbrace-

mara.

Pretium.

Adulterii*.

Detegendi

adttlterij

modus.

indic*.

mentis.

Genera vero complura Myrrha:. Troglodytica
fylveftrium prima : fequens Minqa, in qua &: A-
tramitica eft & Anfaritis Gebanitarum regno.
Tertia Dianitis. Quarta Collatitia. QpintaSem-
bracena, ^civitate regni Sabxorum mari proxi¬
ma. Sexta, quamDufartim [ Dufyritin CH. ]
vocant. Eft & candida uno tantum loco , qua:
in Meffalum Oppidum confertur. Probatur Tro-
glodytica pinguedine , & quod afpedtu aridior
eft , fordidaque ac barbara, fed acrior exteris.
Sembracenaprteduftis caret vitiis , ante alias hila¬
ris , fed viribus tenuis. In plenum autem pro-
Delctlui. batioeft imnutis glebis, nec rotundis , incon-
Vngues al- creCU albicantis fucci, & tabefeentis : utque fra&a
LfW- *- candidosungues habeat, guftu leviter amara. Se-
' eunda bonitas intus varie. Peflima intus nigra:

peior ft etiam foris. Pretia ex occaftone emen¬
tium varia. Adulteratur Lentilci glebis > &
gummi. Item Cucumeris luceo ; amaritudinis
caufa, ficut ponderis, fpuma argenti. Reliqua
vitia deprehenduntur fapore gummi dente len-
tefcentis. Fallaciflime autem adulteratur In¬
dica Myrrha , qua: ibi de quadam fpina colli¬
gitur. Hoc folum peius India affert facili diffin¬
itione. Requicfcit hilcePlin.

Myrrha [a- Nominata hxc quoque Myrrha in facris pagi-

cr«rum f*~ nis : Vt Ecclefiaftici cap.14. Tanquam Cinam.o-
gmarum. mum & tanquam pila aromatica, & tanqua Myr¬
rha eledacmili.odorem bonum. Janquam Gal¬
banum, & Onyx,6: Stacte, vtque Thuris nidor in
tabernaculo. Exod.cap.30. Tu autem accipe tibi

MyrrhxStaitx fix, inqUit Sylv. Styrax rubra di- styrax r*j
ciiur Arabum familiae. Adhaec dicit : Myrrha Sta- br*.
cte multo rarior ipsa Myrrha eft, namque Sty¬
rax liquida vulgo dicitur, fi veraeffet, Myrrha H

fuerit Staite : ftd cum odore fit teterrimo , ^

Myrrha aliemflima res eft. Hsc infuper (tefte
Diofc. &Plin.) adulteratur Gummi, vtante de- Adultera-
monftratum , quod nos farpius obfervavimus,ac
vidimus ignaros pharmacopccos , eligentes pro
meliori Myrrha : verdm id facile diltingui poteft :
guftatum fiquidsm amarum non eft, vel parum
vftum crepitat , nec liquelcit , lucidius quoque
qu^m Myrrha, quod aqualiquefcit^acvifcidum
redditur. Sed & ante ex Plinio offendimus ,adul- Lenttfci
terari Lentifci glebis. Cucumeris fueeo , & fpuma glebis.
argenti , vbi etiam traditur , quomodo adulte-
rium deprehendi queat. Scribit &Theophraftus^^rf
ex Hippofelino nafci lachrymam fimilem Myr ■ genti.
rha: , quam alij omnino dicant Myrrham. Plura
qui volet hic de relegat librum vmbclliferarurr»
capite de Hippofelino.

Cietero, vbi Myrrhadeeft, Galenus in fucceda- subftitm-
neis, ft tamen liberis Galeni eft (nobis enim , ait *»r cala-
Matth.fpUcius cenfetur) odoratum calamum fub- odarA -

ftituit: Conftantinus autem Amygdalas amaras.
Myropola: vero nullo padto fequuntur do&ri-
nameoru , qui jubent Avicennx autoritate male amara.
irueHe&a,Myrrh$ loco piper nigrum (apponere. m-
Namqae Avicen.hancicncentiam refellit, cum v- £rHm-
tatur his verbis:pro Myrrha iubftituendum Pipe¬
ris nigri dimidium aliqui perhibenc, fed hoc lal-
fum eft.

Myr-

Nomina

ling.

Epitheta.

LIBER IX-

Myrrha G racis Arab.Irr Mm-.fcu Mor enim cum Galeno Myrrhs odorem plurimis

Mmhaluhsm^en Germani s,&CMjnbe oal- iam fanis dolorem ---- - ' P ™s-

5»

lis,Indis BoU.Mira Hifpanisv

i capitis inducere , qu*rc fane Ca put cf-

A Poetis cognominatur Ardis, Achai,', Affyri*£. ; fendet° p2ftuIaToc?loru°1Cnt ’ "°nt,atnm.<*

Tabula.

Vires & v-
fus.

Thorax.

lnteflina,

febres.

regione : Oront&a 8c Orontis ab Oronte,- Cynareia
Sc Qynareis a patre cui -concubuit , ac ideo etiam
libi dino fit , incefta, fceler at a , laua\ maeulofa , &la-
chrymata : adhiec pinguis , fulva, olens, pilata , pi¬
lans & decora. Fabulantur autem Poetre fuilfe
Myrrham Cynara: Cypriorum regis filiam , qua:
patri luo concubuerit : ex eoque coitu fufeepe-
rit Adonidem , quae poftea cum pcenitens fa-
dfcum defleret , in plantam fui nominis Deorum
commi feratio ne commutata fit. De hocinceftu
Ovid.lio.i.

Accipit obfitgnp genitor fua vifcera lecto ,

V irginedfque metus levat, hortatur que timentem.
Plena panis thalamis , excedit , & impia diro
Semina fert Htero,conceptaque crimina portat.
Decadem Prop.lib.j.

Crimen o' illa fuit patria fuccenfa fenettd ,

Arboris in frondes condit a Myrrha nova.
Myrrha: vires refert Diofcorides his verbis:
Vim habet calefaciendi , foporem inducendi,
glutinandi , ficcandi , adftringendi , mollit etiam
uterum conclufum & aperit. Ducit itemmenfes
& foetus celeriter cum Abfynthio , aut Lupino¬
rum cremore, aut Ruta: fucco appofua. Sumitur
etiam & pro catapotio magnitudine Faba: , ad
cuflim veterem, &erc<fta cervice fpirationem , &
Iateris-ac thoracis dolorem, alvique folutionem,
& dyfenterias. S >!vit quoque rigores , duabus
horis ante accefUonem cum Pipere & aqua ma-
ArttrU gnitudine Faba: pota. Arteria? etiam afperitatem,
& vocis raucitatem corrigit, lingua: fuppofita , Sc
Lumbrici, fucco inde deglutito. Necat & lumbricos , &ad
oris graveolentiam manducatur. Ad alarumdo-
lores[7ToW] illinitur cum alumine liquido. Si ve-
rb cum vino & oleo colluatur , dentes & gingi¬
vas corroborat. Infperla quoque , vulnera in ca¬
pite glutinat. Etcontufas aures , & denudata of¬
fa, cum cochlea: carne impolita fanat. Et pure
fluentes ac inflammatas aures , cum Papaveris
Vari. fucco , Caftoiio ac Glaucio illita. Ad varos au-
Ivpetigmet tem cum Caffia & meile illinitur, & impetigines
Capi/l/. deterit cum aceto. Defluos item capillos cum
Ladano & vino , & Myrteo oleo illita corrobo¬
rat. Mitigat quoque diuturnas deftillationes,nari-
bus cum penna illitis. Replet ulcera in oculis, &
albugines, acca , qux pupillis tenebras offun¬
dunt, &afperitatcs deterit. Fit & fuligo e Myr¬
rha fimiliter, ut ex Thure, vclut mox oftende-
mus, ad eadem quoque commodans. At vero
Bceotica Myrrha.&c.vide poftea.

Galenus cum de Myrrha feri pii fle t,hsc de eius
facultate & ufu literis mandavit : Myrrha fecun¬
di ordiniffeft, tum excalefacientium , tum defic-
cantium. Itaque capitum vulneribus illita gluti¬
nare ea poteft. Ineft & amaritas non pauca , per
Lumbrici, quam foetum & lumbricos , tum enecat , tum e-
iicit. Adeft hinc ei &abftergcndi potentia. Sic i-
gitur ocularibus mifcetur facultatibus , utique
qua: ad ulcera & craflas cicatrices p reparantur.
Eadem de caufa inditur & medicamentis , que ad
tuflim veterem & afthma, fi ve anhelationem ex¬
hibentur , non tamen arteriam exafperat, ut
funcabftcrgentimn nonnulla. Verum adeo mo¬
deratam obtinet abfterfionem , ut nonnulli eam
arteriacis, quam vocant, medicamentis ,-commi-
fccant, tanquatn fufficienter excalefaciens , & de-
ficcans medicamen.

Aft Myrrha non ex omni parte beata. Scimus

Podagra,

Cenfrlium.

Dentes.

Vulnera.

Aures.

N ares.

C )cu/i.
Fu(i/o
Myrrha.

T emptra
mentum
Galeno.
Vulnera.

T ufrif.
AJlhm,

- mmundificat, utidem

Galenus certatur, qui te iubet ad podagram acci-
I pete Myrrham Mur vocatam , herbamque Polica-
tc-m, aut pyzurcatum myftri menfura exaceco, &
pedes illinite. Dat pneterea confilium , ut ad
temporum ac totius capitis dolorem citra mani-
fertas caulas obortum , Myrrham vino nuam o-
ptimotntam , & ad fucci pciftnrc craflicudinem
redactam illinas. Myrrham ungento pretiofifli-
mo tritam iimiliter adhibeas. In pueris autem,
imeipue dolentibus, Myrrhacum oleo trita uta¬
ris. Admonet tandem operi precium erte ,fcire,
in quantum facultas ipfius fit conc.icloiia hu¬
morum prarter naturam, & vitioforum , in tan-
tumetiam convenienter , ammiiceri. In quan¬
tum autem medicamentowa iit , non convenien¬
ter. Verrtm paucitatem eius ad concbftioneni
quippiam conferre , qualitatis. autem peregrini¬
tatem non apparere .'utpotevicSam ab odoratis.

Se itaque hoc pharmacum etiam fine Myrrha
prsparare corifue ville , ad fe c u ri ra te nj perducere
femper tentantem uiutri omnium phinnaco-
rum , pnfertim ubi in acuta febri tale quid exhi¬
beretur. Laudati iTim-a , Plinio terte, apud pri- Vinum
icos vi na erant Myrrhie odore condita , ucappa- mJrr^.iuV.
ret in Plauti fabula , qui Perfa infcnbicur. Me-
imnic quoque Sabxos , cibos Thuris ligno co-
xiiTe , alios Myrrhre. Myrrha citra adrttiirtionem
( ait Adtuar. ) noninrttenuc difeutit ac humidi-
tates Confumit.

Sapor.

Q do\

MYRRHA.

GLeb^e Myrrha:, alia: pugillares fere, alia: A- Dcf«iptio
vellana: magnicudme &. minoi^s , colore Color.
fulvo,ruffo, aut ferrugineo , alis pellucida:, alia
mimis , fubinde etiam unguibus eximiis albis
prodita: : fapore amaro , fubacri : odore nares fe¬
rit acriter, ubi adolctur : Nam flammam conci-
pit, dentibus attrita: friabilius apparent , qu&m
quod pro Bdellio exhibent, nec aquae immerfe
dilfolvuntur,ut gummi , ftd diutius in ea reli^fx,
limi inftar diffluunt & flavefeunt. Digitis etiam
facilius confringuntur , terunturque.

Quibus notis facile diftingues ab admixto a- r,au,d*-
dulterato gummi, Sc fiippofitiriis glebis:quamvis
autem Myrrha rarior fit pura, talem timen ha-
bemus, qualem deferipiimus , ac fiepe cum aduL
teratareperitur ,qux minus amara , qu^m fince-
ra , ac minus odorata: pura: odor incundior, fi
trita calefiat , ut liquido apparuit nobis , cum ad
expreflionem pr-xpararetur, ut fieret Staifte: Hac
Myrrha utebatur infignis aeperitiffimuspharma-
copasus Valcrandus Dourez , cum me protecftore
prxpararet Lugduni 8c Ge ne vae celebrem The-
riacam,quam Exccllentiffimorum eartim lirbium
Medicorum collegia approbarunt.

Nobis videtur contra fentervtiam Cordi , Myr- Cordus nf
rham puram e(Te refinam , & non liquorem , qui tathr‘
diflolvatur in aqua, quod contra naturam refina-
rum. Sed hanc noftram opinionem ftabilimus c.
de Myrrha Boeotica.

Optima quidem & vera Myrrha, vel Fuchfio
attcftante, inventu rara eft: ut hoc nomine me¬
tuendum fit, Officinarum Myrrham non e (Te le¬
gitimam, Sufpicionem hanc auget, qubd notx,
quse funt apud Diofcorid. illi non conveniant.

Quin ipfi Bdellij indicia magis refponderc vi- Bdellium

}’L

HISTORIAE PLANTARVM.

Gaucalis.

Dtofc.

Ergafint

Erga fine.

Myrrha
Verax A-
{inarto.

Taxatur

Comar.

Myrrha
delata e.
A lex and.

dentur, quim Myrrhae, ut ea de caufa Bdellij po¬
tius , quam Myrrhx fpccies quibufdam elTe pute¬
tur. Quicquid autem fit , conftat non e fle opti¬
mam , nec inter Myrrhas deterrimam. Apparet
autem, eam ellc Myrrha: fpecicm , qua: C aucalu
Diofcoridi nominatur. Quippe hxcu-mpo&K, hoc
eft, ultra tempeflivitatem fuam produda, bonita¬
tem fuam amifit Sc exoletorum more arefeit , ni¬
graque ac torrida exiftit

Fuchfio aflentitur Cronemburg. fupra antido¬
tum Hcemagogam , dicens : Eligenda Myrrha
nonufualisnoftra, quam eile fulpicor Diofco-
ridis Caucalin & Ergafinen cognominatam,genui-
na enim caremus. Galenus omnibus [ Myrrhis]
praetulit Minxam, Diofc.Amminxam damnavit,
de diverfo fcilicct Myrrhx genere loquentes, ut
ego arbitror. Audio nunc legitimam Myrrham
aci nos advehi , fed tam paucam , ut hactenus
non viderim.

Cronemburgio fubfcribit Ioan. Agrie, ita feri-
bens : Myrrha, quam nos habemus , ea eft , qux
Cxucalti. fecundo loco a Diofc. fcnbitur &Gaucalis voca¬
tur. Ipli vero adftipulatur Iodoc. VVillich.in fua
D:alectica , Sc Brunfelf.in fuo libello de coni.
Med. in cognofc. fimpl. dum inquit : Myrrha ve¬
ra non habetur , nifi forte noftra communis hc,
qux ^ Diofcoride dicitur Gaucalis five Hrga-
fine.

Myrrha rubra Aduario ( inquit Sylv.) fut°v<t i-
Myrrha verax eidem. Improbatur a.utv-
yzl* nomine Diofcoridi : Galeno autem eligitur
Troglodytis , qux Sc Minxa dicitur a regione ubi
prxftantiftimam gigni aftiwnanr. Ea grati ili mi eft
odoris nullo vittata liquore. Myrrhx igitur
Officinarum omnino adulteratx parum tutus eft
ufusinfumendis.

Hic dicit Corn. ex hadenus didis Myrrham
vulgbefte notam, ied generat Diofcoride prx-
feripta manere ignota. Aft iam ledis negledis
intelligatMatthiolum , cui Myrrha , quxcx Alc-
xandria >£gypti hac xtate ad nos affertur , admo¬
dum fane ab ea differt , quam inter prxfbntifli-
mas Myrrhx fpecics recenfutt Diofc. Quippe
univerfa fer£ Myrrha , qux in Officinarum ufu
habetur, iis omnibus qualitatibus , ac notis dc-
ftituitur , quibus optima commendatur. Verum
ft cuipiam fortaffe videretur Sc hxc inter Myrrhx
fpecics effc recipienda ( quod tamen non fatis
compertum habeo ) aut Caucalim , aut Erga li¬
mam, effe crediderim , aut potitis , quam Pli¬
nius ex India deferri ait , cumhx exteris deterio-
reshabeantur , certoque fciamus ex India in A-
lexandriam Myrrham importari. Nam ea , qux
plurima ad nos affertur , non modh ficca , nigra-
que eft , fed etiam retorrida , macilenta , Sc cavo
quodam fitu obduda: & quamquam inter hu-
iufmodi globulos aliquod quandoque reperiatur
fragmentum, quodSc clarum fit , Sc pelluccns,
confradum,tamen divetficolor apparet. Ecquid
magis ? necguftuiinfigniteramarum , nec Myr¬
rhx odore prxditum fentitur. Quo fit,ut crede¬
re liceat , eiufmodi Myrrham , aut e deterioribus
ellc, aut gummi alicuius , alioriimque miftorum
Myrha e- a(jujtep0 minime vacare. Cxterum eledam
Myrrham iam ad nos advehi Icimus , qux & legi¬
tima, Sc probatiflima elle cenfctur. Verum ea
hadenus tam rara eft , utnonniliad oftencatio-
nem allcrvctiir , Sc ad aliarum dignofeendarum
regulam. Adhqc Braffavolo Fcrraricnli animus
inclinare vidotur, ut exiftimec Myrrham, Offici¬
nis vulgarem Bdellium ellc. Cui haudquaquam
allpnuendum putaverim : Equidem Myrrha hxc

pellucens adeo non eft, nec Taurino glutino fim-
milis, ut Bdellium ellc tradit Dinicorides. Et licet

C aucalu.
Ergaftna.

leda
nos adVeht-

Bdelltum

Braffavolo.

BrajjaVoU

(afjuf.

quxdam noftratis Myrrhx frufta quandoque
tranflucidareperiamur , funt tamen potius hxc ^ .

( ut didum eft ) gummi adulteria , quam Myndia,
vel Bdellium : nempe guftu maleficium detegi- Myrrha.
tur. Prxterea Bdellium incenfum , Diofcoridis
teftimonio , odorem unguibus odoratis fimilem
fpirat, quod in noftrate Myrrha nunquam ,fado
periculo, fumconfecutus. Huic etiam alia acce¬
dit ratio , qux magis ac magis Bralfavoli animum
immutare poterit : quodfcilicet Bdellium diu di¬
gitis dudum , cradiimque facile lentefcat,& cor.-
fradunj pingue fpedetur.Myrrha vero , qux of¬
ficinis venditur, digitorum attritu conteritur, Sc
fi frangatur, perquim arida fele offert. Cxterilm
improbavit Diofcoridcs , omniiimque Myrrhx
fpecicrum deterrimam iudicavit, qux aliquibus
Minxa , aliis Aminea vocatur, quarn cdm Gale- Mtnaa y
nus probaverit lib. i. de Antid. omnibufque Tro- Amtnea.
glodytim prxtuleric , fidum eft, ut exiftimave-
rint quidam , inhocloco Diofcoridis codici men¬
dum fubelfe. Sed cum in Diofcoride Grxco le - Dtofc. loem
gatur Aminea, <Sc in Galeno Minxa, ego potius'"
crediderim , eos non idem Myrrhx genus intelle-
xiffe. Qud fit , ut facile crediderim ncxftri ulus Myrrba
Myrrham , Indicam elle : namque per mare ru- Vulgante?.
brum, Scinde pcrCarovanas ( ut dicunt )Alexan- induo.
driamimporutur. Poftremb illud etiam notan¬
dum eft, quod (ut Galenus inquit) Myrrha fem-
per medicamentis cftcommifcenda ,cum ab igne
tolluntur : quippe , qux coqui minime patiatur,
vcluti etiam Thus & Aloe.

Sed quid Val.Cord.fcntiat, audiamus. Iamdu-
dum , inquit , de Myrrha incichtcontroverfiane-
gantibus etiam dodiflimis vicis nos veram Myr¬
rham habere. Qui vero res ipfas diligenter in-
quifiverit, non poterit non videre, quod non
tantum mediocris, verum etiam optima Myrrha Mjrrha
afferatur, quamvis hoc fiat rarius. Quod autem
non frequentius contingat, folain caufa eft Aro- ttr,Hr-
matopoiarum , quos hodie Materialiftas vocant, ]

ignavia Sc in fcitia. Hi enim cum parcun etiam in
Alexandriani navigent, facile polfcncoptimaqu^-
que eligere Scadportare.

Sed quid fit illud Officinarum Belzoin, ab aliis ^

Ben ludxum diduai (cire haud dubie malles (in _ dMm
quitLang.) Troglodycidc prxftantiorem Myr¬
rham eledam arbitror , qux item ex arboris in A-
rabia, Aigyptifpinx fimilitudine nafccntis , la-
chryma, cuius cortice incilo , in fubftratas pal¬
meas tegetes , liquor eius defluit, aut in trunco
arboris adeo tenaciter concrefcit, ut una cum cor¬
tice avellatur, quem in Benzoi crebro quoque
confpicimus. Habet fane omnes Myrrhx ele-
dx proprietates , eft namque friabile : Sc fru¬
dum , in ec candidx humabis unguibus fimiles,
maculx effulgent , ac ( ut Eccleliaftes ait ) fra-
grantillimum Deorum in templis fuiRimigium,

/Egypci extali Myrrha Sc Bdellio , humani vn-
guis colorem referente componebant : quod Da-
mocrates to y.Czt appellat. At noffra vulgaris
Myrrha incenia, olane virofo odore foetet: quam
adeo ah optima Myrrha degenerem , a Diofc. Er- Ergajine .
gafinem dici arbitror. Sed etiam haud ignoro,
te amaritudinem Myrrhx in Benzoi requirere,
quod commafticatum pltls dulcefcit , quitm ama-
re/dt. Verum fcias, amaritudinem illam non o-
mnibus Myrrha fpeciebus ineflc.\Nam Troglo-
dyticalcniter in ore lentefcit, Sc ( uc Diofc. ait)
erofione quadam linguam pungit. Nec ob id
quod amaritudinis expers ffc , inferre poteris,

Belxoia

Myrrha

dulcu.

Myrrha
Vulgata

LIBER

Belzoin effe Affam dulcer*: quum hicapud Se¬
rapionem &Avicennam h Gracomm Laferpitio
nihil differat : quod non amplius extare , fatis,
fuperque probavimus. Quod fi Officinarum Bel¬
zoin Myrrham dulcem appellare voles , nil mo¬
ror: folct enim natura fipe in rebus eiufdem fpe-
ciei ad.Voliiptatcm, contrariis faporum qualita¬
tibus ludere. Nam fi Poma & MalaPunica, atque
Arantia , tam dulcia, quam acetofa , Amygdalas i-
tcm tam dulces,quhm amaras, procreat: quid ob-
fecro obftare poterit, quin etiam Myrrham tam
dulcem, quim amaram procreet: Nihil certeipro-
inde obfecro, vt meam de Silphio , Alia dulci , &
Myrrha & Belzoin cenfuram, ad commilitones
tuos referas: iliorumque iudicium quamprimttm
ad nos refcribas. Hzc Langius. 1

Monachi vero , tenentes aliam opibionom,in-
nmrfi C1L11U,'1C- Vera™ Myrrham nunquam voluimus
r-i Mma- v‘t*ere : Nam illud, quo communiter pro Myrrha
chis. vtuntur aromaran j,hon elfe Myrrham, nccMyr-
rha? fpeciem facillime ab inquirentibus deprc-
henditur. Nam vbi amaritudo infupportabtlis?
vbi °dor AiaWfsinius? Et quod Myrrha amara,
Amarjsi- in,m° amarifsima fit, non folum per Diolcori-
tix. de u,& alios rei medica' authores, verum etiam &

per (aerum Euangelij Marci textum probaturi
cu.n legitur , quod Servatori tioftro , Chrifto, de-
V mu myr derunt myrrhatum vinum, quod cum guftallet,
rhut-a Sal- propter amaritudinem infupportabilem ( vc nori-
tum ' da~ nu,Ii^n6H' viri contemplantur) non accepit. Et
quod Myrrha fit odorati/fima , bonum videlicet
odorem fpirans , & per eofdem authores , &per
Sacros codices paffim probari poteft. Hrec autem
falsh vocata Myrrha rn.de olet , & amaritudo eius
eft valde debilis. Aliquorum ftidiciufn noh elt
/pernendum, qui dicunt lftam Officinamm Myr¬
rham , elle Bdellij fpeciem. Et licet Myrrha; ( vt
teftantur omnes fide digni authores) fint plura
genera &c (pecies , ha:c tamen ,quam falso dixi¬
mus vocari Myrrham (fi quidem Myrrha eft) ca
ceite eft, q ute h Diofcoride Ergafima cognomina¬
tur, qux omnium eft deterrima : vel ea' ab eodem
authorc damnata Aminnea dicta : quoniam alia¬
rum fpecierum efte pofte nobis non videtur. Sta-
Stitftepro <fteigicur,locoMyrrhar,admittendaeft. H<ecMo-
Mjn a. nachi , qui plura tradunt in Hift. noftra generali
cap.de Styrace ,<ju a; videre ibidem poteris.

ContraLd- Nos vero de Belzuino poftea agemus , quod
gtum. A- quicquid dicat Amato nullo modo Myrrham exi-
& ftimamus , cum Monachis & Langio : necStadte

ex eo fieri. poteft, qu.-e refpondeat Stadte verx.

Dum Langius (vt poftea dicetur ) vult Benzoi-
num elfe Myrrham , reiicit Myrrham vulgarem,
quam virofum odorem dicit habere ,& nonfua-
vi/Timum. Verum vulgarem Myrrham propter
odorem graviorem & non omnibus gratum, non
cenfemusreiiciendam: in legitima fi quidem Myr-
rha non requiritur ira fuavis , qualis Benzoini,
tum dicat Diofc. tantum, efte 'djafbjj'. quod idem
de Onyche five vngue , vti etiam de radice Afcle-
piadis , & de foliis Anftolochix rotunda:. Quod
ad locum tcclefiaftici , quem citant tum Langius,
tum Monachi , non videtur facere ad approban¬
dum Belzuinu ,vel ad rejiciendam Myrrham vul¬
garem , vt vtnque volunt, ex eo enim , & altero,
qui eft in Exodo , argumentum defumimus , quo
offendimus noftram Myrrham ob odorem non
vfque adeo fuavem noftris naribus , non effe reii-
ciendam. Si i n ter a romata pretfofa ad vr gtjcn tum
tam pretiofixm& ad odores fumebantur G. Iba-
num & Onyx (qua: quidem odorata ftinfc , fed no¬
bis non fuavi a, & quibus forte nunc nollemus
Tom. J.

IX

w

VD e.tiam Thure nollent vti delicatiores: ) veriff

Bdellium.

Ergajtm

Aminnea.

... . vLit*vuL4ciorcs.* ; venii-

milms cos affiimpfifle Myrrham potiffimfta, qua¬
lem defer, piinwsqu* noftro feculo rarior -q-jx
lane nonimucudi odoris nobis videtur colla ia ad
P rxdi cta, lice t ali q ui d gravi tati s hab eat, q ■ :x q ui-
buidam non eft odrofa , vt antiquis, non fuit,
quamvis forte delicaruhs mimis grata , quales
luerunt Monachi, qui dixerunt maleolere. Ita¬
que nn o modo imae n dura Benzoinum, maxi-
me cum nullam amaritudinem habeat, ipfoet- "

iam Langio terte., quod vnufnexfigmsbon,c.«,s '
elt Dtofcoridi. Quod ad argumentum Monacho-
lum de amaritudine , ob quam reipuunt Myr¬
rham vulgarem , dicentes elfe valde debilem ac
debere ede amaritudinis intoppornbilis , vt di¬
cunt fui fle vinum , quod oblatumfuerir Chrifto,

Sai vaton noftro, acpropcereanon bibijfe. Nul¬
lum video , quidixerit Myrrha infupportabilem
amancudmefti, nec etiam apud" Q. Marcum dici-
tutus enim a’ t: Koj UiS-sv atlrymo, U» r, W: .

«»«6. Hic non dic, cur cur Salvator nofter
leius Chrifttu non biberit: quamquam venfimi-
le Iu , quandoquidem apud Vlatrlj. feriptum.

Dedemur d acetum cumfelle milium, de quum
guitafict , noluit bibere.

P urima (Cnbit Garcarom.) adfertar etiam ex £x m
Ar.ibia ad nos Myrrha, qilzIndisB./.a diritui: tum l ',U.
etiam ex regione ' Abcxirn , qui AE.hiopia eft.

Qualis vero fit arbor , qua: eam profert , aut qu i Bolu
ratione refina eliciatur , nunquam fare potui. In- f Aetlt^
te exiauncaxat i quodam rnercatore ,quiin Mc- ^

InuL- Si Mofrmbique negotiabatur,, um a quodam
S crinco AEchiopix , Epilcopoque Armenio, ge¬
nus elle quoddam homir.um montanum Sc iyL
vcftre.quos Suium vocant , linguaque pura Ara¬
bica ,quie nonnihil ad Chaldaicam, aut Syriacam
amiquamacced.1t, vti perhibent. Id inquam ho¬
minum genus Myrrham in Brtva & M,:<r,idaxii locus,
terre lirr itinere adfert,& i Chaldad regione lic
illis vocata fe adferre alferit.

Notat Hift. Lugd. Plinium-, dicitque eum ina- Nouitur
gnani Myrrhx Hiftori* partem ex Theophrafto plm. '
mutuatum effe. Ac negare platolque Myrrham
genuinam ad nos adferri.

PerhibentLobel.& Pena Myrrham,quafi iuavi- Myrrh»
ter & odore fluentis, vnguentariadiddi, nomen U diaj
indicare lachryma: : multam elfe huic affinitatem L*beho.
cum Bdellio. Myrrha item nos non carere certum Myrrha
elle , & hanc ab illo non tam fpecie , quam acci- cnmB.lel/io
dentibus diftare. Vtrum autem Bdellium pri- magna af~
ferendum fit, ambigunt. Fruftravcrb [addunt] fn,tai\
velitari feriptores iftos , de colore refragari
Herbario Sencnfi. Nam fe vidiife in Officina
Guillielmi Driefih periti Pharmacopaei Antuerpi-
enfis. r

Credi tCa:falpinus,qubd Indica Myrrha [Plinio] Fulgaris
e Spina quadam ibidem colligatur , tanto dete- ^‘jrrhaejl
rior , vt facilis fit diftimftio : quod hot nomine Indic* Pli‘
vendatur hodie lachryma, non inpaft llos coa- ***'

<fta,fed diifoluta in parva fragmenta, -colofe riiffo,
aut livido, nigroque, guftu amara, odore parvo,
non iucundo ,ideo (olis Medicis in vfu : non Vn-
guentariis : Et qua: vili pretio vendatur. Putat
Indicam Myrrham elfe a Plinio vocatam, fed facili
diftinebone , ac huiuftnodi etiam apudDiofcori-
dem elfe genera improbata. At Myrrham ,vnde
exprimatur Stadie , rem odoratam elfe , hod eque
Belzoi vocari. Nos vero dixit us arite Myrrham ri-
veram adferri ,fed fa: pius adulteratam cum Gum-

■ y r _ notatur-,

mi,qua: minus amara, quicquid dicat Cadaijfinus
i ex Plinio , meliorem vero efte guftu leviter ama-
! ran^ • Diofcorides enhh dixit hmplicter <s wpfol;
t Vi.

„4 historiae

Veram Myrrham fuapte natura amaram appa¬
ret es ipfomct Plinio , dicente: adulterari gummi
& Cucumeris fucco , amaritudinis cattsa : Forte
Plinius dixit melioremleviter amaram, rcfpectu
adulterati cum Succo Cucumeris lilv. Amara
elt certe vera Myrrha , 8c non fine amaritudine,
vt Benzoi , rpuod Myrrham vulc Cilalp. Myr¬
rham vero amaram ede, videtur etiam id demon-'
ftrare , quod adverfus lumbricos pratferibat Dio-
fcorides. Quinimo Monachi volunc veram
Myrrham effe infupportabilis , vt aiunt, amari¬
tudinis, allegantes Salvatorem noftrumpropte-
rea non voiuilhe bibere vinunr rVuafwvy.Vw : non

tamen, vt ante dixi, concedo requiri tantam ama-
r riiudmem in Myrrha. Nomina recitavimus ,
dum Myrrha: Hiftoriam in genere profequere

Vites &
ufus.

Hydrops.

Quartan*.

Rugtfi

cies.

i* /«■

AU

dor es

T &dia.

Vicus ‘vcf-

fontanus

not.

CdrUm.

■

C natrices.
Ruga.

Modus f
ctends

oleum.

mui. _ s

Myrrha quoque vires ex veteribus , iam ante
pofuimus, quare fupcreil , vt, qui reccntiores de
his (criptis mandarunt , annotemus.

Conducit igitur hxejvt author eftMattM]hy-
dropicis, cum Agrimonia pota. lunet prxterea
quartanarios fumere drach. j. Myrrh*, cum Pipe¬
ris tantundem, «ebibere cum vino Malvacico ca¬
lido hora vna ante febris paroxylmum , quo epo¬
to fe contineant in le£lo ad fudandum,id cerii
faciant .febrem mitiorem evadere,vel tolli. Myr-
rhx vilis eft in medicam entis repugnantibus ve¬
nenis , ac pedi : arcetenim putredinem. Si mu¬
lier rimas arcere voluerit a facie: accipiat lamina
ferri novam aut patellam, quam ignitam reddat,

deinde os vino repleat, ac fubito ignito ferro
afpergat , caputcoopcriat panno , ac vaporem in
faciem recipiat. Pofttta iterum accendatur ferrum
& fuperiniiciaturfruftulum bona: Myrrha: , ac re¬
cipiat i n faciem vaporem (ub panno, quem dc:n-
de toti faciei fuperliget , ac fuperdormiat > fi hoc
bis in menfe egerit , non eft quod vereatur ru¬
gas. Myrrha lachryma arboris in Arabia nafcen¬
tis, adverfus alarum (udores , 6c txdia cum liqui¬
do alumine a Porta illinitur: diuturnas deftilla-
tiones lenit , & oculorum vlccra complet : nuda-
tifque ofiibus medetur. A'Font. de morb. in¬
ter. purificato vicere veficx difiolvitur trochif.
Gordonii inla&e ouiilo, & per catheterem in ve-
ficam iniicitur. Nos contra non pofliimus proba¬
re inie&ionem hanc Fontani , propter pulverem
Spodii , Myrrha: & aliorum, qua: trochifci illi
recipiunt.

Myrrhinum oleum priuatimab aliquibus pa¬
ratur, contra Chiragram, & Podagram. Cicatri¬
ces infuper delet. A rugis quoque faciem fre¬
quens eiusillinimentumprxfervat. Conficies id

autem hoc modo : Coquito ovum donec cocftio-
• nc durum fiat , partitor fecundum longitudi¬
nem , «n duas partes aquales , vitellum exi¬
mito , ac Myrrham cius loco pulverifatam im¬
ponito, ac in cellam vinariam , aut alium locum
humidum , dum Myrrham diffluat,ac oleum nat.

P LANTARVM)

pafliones , qua: ex retentione menftruorum pro- Menflrual
veniunt. Fe. Myrrh. drach. iij. Farina: Lupinor.
drach. v. Fol. Rutx, Menthaft. Puleg. Cymin. Ru-
bex tirnft. Aftx fostid. Serapini, Opopanac. an.
drach. ij.Fac Throchifc. cura fucco Ciclamin. i. c.

Panis porc. & da drach. i j. cum codrione feminis
Iuniperi. Vnguentum cx Myrrha prohiber fa- vnguuti
nie-.n Sc putredinem, generat carnem , & citb tum.
confolidat plagas, Myrrh. Aloes , Thuris , Snr- Sames. pu-
cocoll. an unc. fem. Mellis fpumativnc. in j. vini,,ft
alb. boni vnc.ij.Coq. cum facilitate vfque ad fpif-
fitudinem : fed fivelles confumere carnem fuper-
fluam eminentem, vel mortuam , adde Vitrioli Vt1guenti
drach. ij. Conflabat ( inquit Ruell.) e Myrrha Rfj‘- Per.
vnguentum regibus Perficis dicatum, quod illi jurum.
capite , ceu diadematis vice geflabant, fedadde- Myrrha
batur Myrrha Labicos appellata, qukm multo pre- Utbtws-
tiofiorem Myrrha Dinon feribit.

MYRRHA BOEOTICA.

Eltftua*
rtum.
Morbi jlo-
tnaclu.
Oppilatio¬
nes.

Vento jit it-

tes.

"Putredo.
Dolores m-
tejhnorum.

Trochifci.

reponito.

Elc£tuarium ex Myrrha ( inquit Clem. Cie-
mentinus) fanat veteres morbos ftomachi , he¬
patis fplenis , removet oppilationes, refolvit
ventofitates , & humores aquofos : prohibet pu¬
tredinem , digerit cralfos humores, fedat dolo¬
res inteftinorum. 31. Myrrh. drach. iij. Croci,
Acori , Bacc. Lauri , an.drach.ij.Scm. Dauci, Apii,
Ameos , Fasnic. Siler, mont. Carpobalf Trium
Piper. Cinam.Cafiix ,Squinanth. Cofti, Spicx ,
hlcnthx,Marrub.an. drach. j. Confice cum mei¬
le fpumato ,& da drach. ij. cum vino calido.Tro-
chifciex Myrrha provocant menftrua , & fedant

ARhoriscuiufdamin Bccotia nafcentis [vt no¬
bis author eft Diofcor.] concifa radix eft.
Eligit autem eam, qua: odoris gratia fimilis eft
Myrrhae. Vim habet calefaciendi , molliendi,
diffundendi : Vtiliter etiam in fuflitus mifce-
tur.

Boeoticam Myrrham necefte cft, a*t Cordus fi-
| militer lachrymam efte. Quemadmodum enim
I proprie vocata Myrrha arboris fui nominis la-
I chrymaeftsqu3cin aqua difTolvitur:[hoc addo vth
j refinofislachrymis, quae in aqua minime refol-
j vuntur, diftingui poffit:] fle etiam par eft Boeoti-
i cam Myrrham , ex alicuius arboris parte aliqua
; manare: non enim fruftra, fedob fimilitudincm
fubftamix, & qualitatis, quas cum Myrrha paulo
1 minus, quam cafdem habet , Myrrhx vocabulo
: appellata fuit. In hoc vero Diofcor. exemplari,

• quod Marcellus Virgilius interpretatus eft, clare
lecitur, Boeoticam Myrrham nafcentis cuiufdam in
Boeotia arboris radicem elfe, fed male quantdm
mihi videtur: neque hoc interpretis culpa , ve¬
rum exemplaris Grxci vitio fatftum eft, in quo fic
feri p cum repetitur: >; 5 {Zoiavw ruufvct fivJg* t/-

vi; iy.So/avoc yer/oySfi* 7*7utu;y>i. h. e.Bccotica ve¬
ro Myrrha eft arboris cuiufdam in Boeotia naf¬
centis radix incifa. Fuiffe autem alium verbo¬
rum ordinem &fenfum in hoc capite Serapio in¬
dicat, cum in Myrrhx capite fic ait. Sed Myrrha,
qux eft ex terra i qua: dicitur Laptoteno [ Bceo- .
: tiajabfcinditurex radice arboris , quxcftinter-
! ris illis. Sic ille hocDiofcor. caput reddidit , nec
! dicit Boeoticam Myrrham incifam efte radicem,
j fed ex radice exfeindi , quemadmodum folentin-
cilione elici reliquiliquores. Idem nobifeum fen-
! tit fuis commentariis Marccll. Virg. interpres.

! Myrrha autem hxc hodie omnino non cognofci-

i tur. Sed hic author Cordus eft admodum dilu-

| ta? fidei, & parum probatx, ideo confideranaum
1 proponimus an veram feribat Myrrham lachry¬
mam qux in aqua diftolvatur, 6cnon refinam :
Nos fane contrarium fentimus.

De Bosotica Myrrha, quod dicat Matthiolus,
non habet, quod xtate fua ( ut arbitratur ) omnir
bus incognita.

Radix. Di-
oj condi.
Vts.

Lachnmx

Cordo.

D tofe or. ex¬
emplar ,
corruptum i

Ahut 'ver¬
borum ordo
CT jenjus

• S erapia-

• dedar a-

Cord. ntr_
tat

MYRRHAE ARBOR BELLONIO.

IN Palxftinx R<i ;«.< frutex fpinofus provenit,
quem exiftimamus ab antiquis nen deleri-

1 ptunT

i Arborit
i Myrrha ;
I Dcfcrtft.

Stade un¬
guentum.
Dclcd-tu.

Plinii Ic¬
it io corrigi¬
tur.

Stade Pli¬
nii diverf/t
aOio/c.

Theoph du. i
Mjnbx.

Styrax li¬
quidum.

Corn notat.
Phn rt-
frch.

Stude un¬
de.

Error

M aurtta.

norum.

Storax li¬
quida.

LIBER

pcum : lufpicati fumus, e fle arborem Myrrhx:
contorto eft caudice, denfo ,horrentibufque fpi-
ms obfito, folia habens Acacia fimilia , fed pauio
maiora. Bellonius Obfervaf.lib.i.cap.tfo.

rx

DE STACTE IN GENERE.

ST A c t e , ut apud Dio/c. videre eft, appellatur
recentis Myrrhx , cum modica aqua contufx,
& per organum cxprelfx, pinguitudo, [tb A/m^V]
Odorata cfl valde , & pretroia, & per leipfam clt
unghen tum ,quodStaCle appellatur. Probatur
qu;c oleum ammixtuin non habet , & qua: in mi¬
nima portione plurimam vim po/Iidet , atque
hanc calefadloriam , ad Myrrha: & unguentorum
calef iCientium proportionem.

Qua: Plimusde Scadte prodidit, eademlegun-
tut apud Corn. qui ita fcnbit : Quandoquidem
Scacteipfa per Ieiplam unguentum clt, &c Myr¬
rha (ut Plinius a t) perfeunguctmim facit, fine
oleo, Stadie ( ita en/m legendum eft , & non Sta.
&ea) duntaxat , alioqui nimiam amaritudinem
aiferc ;indeadco inter unguenta Diofc. de ea tra¬
dat. Et de arboribus Myrrhc idem Plinius : Su¬
dant, inquit , fpontd piius qua n incidintur, Sta-
«5len dictam, cui nulla pr.efertur. At contra hoc
Diolc.noneam Stacten appellari dicit , quam fu-
danta'boues , led pinguuudinem recentis Myr-
lh x cum modica aqua contuli, Sc per organum
Cxprellx , ut ita videatur Diolc. Plini j Stacten i-
gnoralle. Plinius autem Diofcoridis Stadten im-
probatle , ut qua: cum Stadie non lit , fcd ex p ref¬
la, nimiam amaritudinem afferat. Theoph.Lb.9.
duas My;rh$ fpecies facit , alleram Stadten, alte¬
ram Piaften. Hanc equidem ut arbitror, quod in
grumum ac glebam effumaretur, veluc idem de
Thure dixit, ut manum mole fua impleret , Sc
pondere tertiam mina: partem excederet. Vnde
etiam Dio'c. in Narciffinoi& Irino , Myrrha: gru¬
mum adiicereiuffit. Hodie porro Stacten Ofti-
cinx, & Barbari Medici Styracem liquidum vo¬
cant , quum Grxci unum faltem Styrace n agno-
fcant '.Stadten autem pro 13 alfami liquore in au- 1-
alliimanc.

Sed unde quxfo colligit Corn. nimiam amari-
tudinenvStadle expreffie , nihil tale invenimus a-
pud Plimu '.n. Paru n attente quoque Plinius exi-
ftimavrt Stacten ludare ex arbore Myrrha: , ait
(citante D-ilcch.) Brodxus 1 b^.cap. 7. Non au-
tcrti ex ipfi Myrrha. Quod Ralihus in Pf4. con¬
firmat, qui Stacten Myri hx tenuifiimx genus elfe
feribir. Quod enim primo effluit , in Stacten
feponitur , quod crafliim reflat , Myrrha voca¬
tur. ,

. Stadie autem ex Ruellio dicitur , quoniam e
ftillatitia duntaxat liat. Hodie Stadten Offici nx
Sc Medicorum vulgus Styracem liquidum appel¬
lant, cum Jit tufa: Myrrhx recentis pingmmmus
flos. Factionis Mauritanicx aut Arabica: familia:
authores citant Diofcoridis teftimonium in Sty¬
race liquido. Styracem pro Stacte ufurparunt,
vel nominis vicinitate falli, vc-1 qubd duo Stora¬
cis ( fic loquuntur ) flatuant genera, liquidi & fic-
ci,qui rccentioribus Calami ta dicitur, cum Grxci
quiciinque de Styrace quicquam prodiderinr,u-
nitis duntaxat meminerint.

Stadie ( Amatus enim quoqup audiendus) pin¬
guedo recentis Myrrha: eft , qux hodieomnium
votis Serapionem imitantium, Storax liquida eft,
qua odorati flima pretiofiflimaque ad paranda
poma odorifera, & fuffitus , V nguentarij pa/Iim
Tom. I.

utuntur : apud verb Pfalmiftam , ut multi putant*

Gutta, fivelachryma nominatur, quum legitur; Gutta.
Propterea unxit te DEVS , DEVS tuus, oleo lx-
ticix , prx confortibus tuis: Myrrha, 3c Gutta, &

Caffia. At revera textus Davidicus non ita ha¬
bet, ut Hebraica veritas indicat i quem ita ad ver¬
bum Munfterus vertit :Dilexifti militiam , & o-
difti impietaterh : propterea unxit te DEVS,

DEVS tuus, oleo ixcitix prx confortibus tuis,

Myrrnam , Aloen , Sc Kezam ( redolent ) omnia
velli menta tua. Hadtenus Mu niteri interpreta¬
tio , in qua, mea. quidem lententia , optime ver¬
bum ( redolent) fupplct , 6c cx ea fatis conflat,
Hieronymum, non bene Guttam pro Ahalod in- Ahalod.
terpretatum , quum vox ipla clamet Agallochum
G. xcorum elle , Romanorum vei 6 lignum A-
loes. Vnde Munfterus emendandus amc quo-f/^Jf”^
que venit , quum verbum Ahalod, Aloen ver- !ra Ziun
terit, cum re verit lignum Aloes, & non Aloeny^***».
dicere debui liet : nam Aloe luccus herba: efl
quem Hcbrxi fui voce Aloe appellant , Ahalod foe' He~
vero lignum Aloes eft , quamobrem Munltems r
redtius lic intcrpretarecur,dieendo, Myrrham, li¬
gnum Aloes & Keizam (redolent) omnia velti-
menta tua ; led quid per Keizam intelfgere de¬
beamus, quia Munlterus vocem iltim, inconver- Kjizjtm.
fam relinquit, dicamus , quod mulci Ribinorum,
locum iftum enarrandum , per Keizod, live Kei- Kei^°d &
zam Coitu umfeftigunt, fed revera non line i -
genti, ne dicam pudendo errore , quum Coftus beneCoJlus
apud Hebrxos Kerah dicatur. Eli ig tur Que- Kcrah He-
ztod , Calla , qux h Cinnamomo , utdiximus dif-
feitjin quam. lentendam , vox ipla Hebraica le-
, geruem crah. t,quum Cafia a Caziod derivata fuit, j. - t m
adeo utlocoKeziam , Caiiam interpretari U - ejiC*(U.
ceat. ' J

Et quamvis iam multa fatis de Stadie hic ad-
feripta line , non veremur tamen plura notatu di¬
gna hic luhiicere. AI maclus itaque veibafacien-
di locum offerimus. Stadie autem, ut probari pp-
celt per Serapionem dc alios plures , illa eft, qux
ab iplo Serapione , Styrax > fi ve mavis Storax li- storax U-
quida appellatur. Nam ipfe Serapio cap. de Sto- q;*>da.
race , quod incipit Miha ( Storax) primum
quitur au.horitatellaaceben Amram , dc pluri¬
bus fpeciebus Storacis. Hinc cum, loquitur de li¬
quida , authontate Diofcoridis : capitulum ipfius
Diofcoridis de Stadie, ad literam ponit. Vnde
quod Grxci Scadtcn , Arabes Storacem liquidam
-vocant. Item ipfeSerapio cap. de Myrrha , cuius
principium eft Ler, ait : Et eftdeipfares , qux di¬
citur Bathnafas , Si eft grolla, a qiia egreditur Mi-
lu, id eft, Storax liquida, quoniam exprimitur,&
dicitur Mirnaftacten. Mirnaftadten dixit, qua ^Mifnajla-
diceret Myrrhx, live Myrrhxam Stadten .Ex qui- de.
bus patet Gfxcorum Stadten , Storacem liqui- stude Gr*\
dam Arabum effe. Etenim Storax apud Arabes cor,im-
cftlpecies Alyrrhxliquidx , quam Miham vo¬
cant. Vnde Haliabbas etiam in 1. pradt.cap. 4.1. ait, Mjrrh*
Storaca, &eft fpccies Mihx. Quamobrem nihil fab(htm4l
dubites apponere pro Myrrha , optimam ( fi ha¬
bes ) Styracem liquidam, id eft, Stadten Myrrhx,
vel Storacem liquidae^ veram, ab optima Storace
exprellam.Vel fi non habes liquid.unveram,prx-
fentemapponrto,&ericmelius,qu^m hoc, quod Myrrha.
pro Myrrha venditur, quodque ignoramus quid

r *■ a o 1 tur.tgnir**

j r j mus quid.

Ita porro Aloifius Mundelu , ne. eius dcfide-yj>_
res verba, inquit: Si vera Sc pffiguillima Myrrha, Brafifiolui
ex qua Stadten fieri certum eft , caremus , rationi
confentaneumeft , Stadie etiam vera nofi carere:
fieri enim hanc ex Pcdiafmo , & Gabyrea, qux '

Bdz

Styrax ti-
qmdtts.

Ruell nota¬
tur.

Styrax li-
qutd.i non
eji Staftc,
ut <iult

EYaJJ.tiol.

Stacten

exprefsit.

S omnttm
conciliat.

In Arabi*
M echa co-
pcttur.

Styrax li¬
quidus.

Staffe
Mjrrh *
Serap Sty-
-raz. hqui-
-dus.

Styracem
fincerum
haud facile
infernae.

jj« HISTORIAE PLANTARVM;

/untMyrrfixfperics, Dio fc. tradit. Styrax au-
-tem hic nofter liquidus , Stadie efle non poteft»
ciim nullam gullui amaritudinem adferat, quem¬
admodum ip(e [ BralTavole] infra etiam annota-
fti: neque ita ut Stade vehementer odorifer fit.
Congruum enim videtur , cum Stade pinguitu¬
do Myrrhx fit , Myrrhaque amaritudinem pro¬
ferat , te odorem vehementem: Stacten quoque
ambas illas qualitates penitus , vel certe multum
earum reprxfentare. Adde etiam , quod Styrax
liquidus fiib viridis non eft , quo colore prima o-
mniumTroglody rica Myrrha a Diofc.defcnbitur,
cuius coloris quoque Staden elfe debere exifti-
mamus. Ruellius prxterea Styracem liquidum
non efle Staden , ut Medicorum vulgus opina¬
tur, offendit :veri'im infirmioribus quidem ratio¬
nibus : non enim id, quodaflumpfit , confirmat,
& contrarium deftruit : fed tantihn caufam erro¬
ris Arabum, vicinitatem nominis fuilfe dicit, vel
quia duo Storacis [ fic enim loquuntur illi ] gene¬
ra, liquidi &ficci (latuerunt, qui recentionbus
Calami ta dicitur, cum antiqui de imo tantum
genere aganr. Quare Ruellius fi rede difpicio,
quod refellendum fufeeperat , his non confutat
rationibus , Styracem fcilicet liquidum non efle
Stadcn. Quocirca opinio illa , cui favere vide¬
ris , quod Styrax hic nofter liquidus vulgaris,
Stade fit ,non valde nobis probatur , nifi&Sta-
des verae faporem, odorem , & colorem [ ut feri-
pfi "Jmanifefte reddiderit.

Nec afpernandus Cordus, qui a dextris Aloifi j
ftat, dicens : AntoniusMufa,Styracemhquidam,
SiadenelTecorftanteraffirm.it , .fed male meo
quidem indicio. Sunt enim natura penitus di-
verfae Styracis te Myrihx arbores : & Inuus la-
chryma in aqua refolvitur , illius vero in oleo,
vel oleo fimih humore tantum. Myrrha praeterea
optima exaqua fit. Stade per fe magno emitur.
Styrax verb liquida admodum parvo. Quare cum
ex plurima Myrrha, quantumvis bona, minimum
exprimatur Stades , & Storax 'liquida lonpe mi-
noriis [quamquam Myrrha etiam longe viliffimo]
veneat , nemo temere affirmabit, eam Staden e i
fe. Quod fi non fatis efficax hoc argumentum
contradicentibus videbitur , eleda Myrrha Sta¬
den expreffimus : qua vix aliqua reperiatur,
qua: diutius te latius oleat , odore aromatum
nodo iucundo. Sed propter gravitatem ali¬
quam fenforiis irrepentem , facile fomnum con¬
ciliat. Poftuntnoftro exemplo volentes , fi ve¬
ram Myrrham, camque optimam eligant , non
magno labore eam exprimere. Nam vulgo ho¬
die apud nos non exprimitur , ob recentis Myr-
rhxinopiam.fed in Arabix Meclia copiose adhuc
confici negotiatores referunt.

Tandem his ita didis, proxima funt illa, qux
Matthiolus refert, dicens: Stade Serapioni quem¬
admodum te reliquis Mauri tanis, pariterque Of¬
ficinis Styrax liquidus appellatur , cuius copia
non foltim Veneriis ubique venalis habetur , fed
& in omnibus fere Officinis reperitur,qux medi¬
camentorum componendorum artem exercent.
Quod autem Stade Myrrha? fit liquidus vocatus

Styrax, facile probat Serapio : quippe qui capite

de Styrace Calamira, liquidum Styracem ex Myr¬
rha, primum aqua confperfa , ac deinde exprelTa,
fieri tradidit : qua in re Diofcoridem ad unguem
imitatur. Cui quidem fententix , illud ad ftipula-
tur, quod liquidus Styrax (de legitimo fane lo¬
quor) fit perquam odoratus , &guftui nonob-

fcUre amarus. Porro animadvertendum eft,qubd
hoc xvo fincerum haud facile invenias , ut ferme

evenit cum exteris medicamentis , qux ex Alc-
xandriaAigypti , vel Syria ad nos convehuntur.

Siquidem cum omnia hxc per Mauritanojum
Turearum, Iudxonirnque manus tranfeant, qui
nobis Chrifticolis femper dolos, fraudefque mo¬
liuntur, acceptum Diis facrificium facerefibi per-
fuadent , cum rtos aliqua in re fallere poliunt.

Cxterum , mea quidem fert opinio , fi fince-
ram Staden nancilci polTemus, non alienum fo¬
re , ipfam in Zvtyrrhx locum fubftituere. Sed cert£
perquam difficile erit legitimam inveniri : mk
forte verx Stade fit liquor ille, de quo fuperius
inBalfami commentatione diximus. Hac.ufque
Matth.

Staden demum pexparabat pro Theriaca Va-
lerandus Dourezex Myrrha 2i nobis deferipta eo
mo’do, quo prxfcribjt Diofc. quam tritam calefa¬
ciebat adexpreffionem,qua fine fatis mcundio-
doris,& amaram experiebatur. Vnac nonimraeri-
tojquondam Lucretius,

Aut Amaracini blandum, Stattaque liquorem.

Columella.

V.t melior Stacle ponatur Achaia Myrrha-

Finem facit Fuchfi de compof med. lib.i. Myr¬
rha Stade ,i.e.ftillatitia , non eft nifi expreffa re¬
centis Myrrhx pinguitudo. Siquidem ex Myriha
recente pingui & lolo Ixtiore nata , largior exu-
dat,acextillat : dein cum aqua pauca tunditur, ac
tardem exprimitur , amaritudine prxeipua, odo-
ratiffima,pretiofifsima, minima proportione efli-
caciflima : Arabibus ,$c recentionbus Styrax , vel
vtipfi loquuntur Storax liquidus appellatur, id
quod ex hiftoria vtrorumque authorum tum
Grxcorum , tum Arabum facile patet.

Stade igitur , vt ex hadenus didis collige rc^£?*<So. j
eft proprie & communifsime dicitur de liquore & ‘

Myrrhx, de quo didum. Qyjare fruftra fe tor- jf^rrf)4 ;
quet Matth-dubitans an Balfamum fitStade. A n-^»V
tonius verb MufaStyracemliquidam Staden elle BaljamuA
conftanter affirmat : fed male vel Cordi iud ici &8tyrax //}
Rueilio etiam tcfte , Staden Officinx te Medico-?"' '*
rum vulgus Styracem liquidam quoque appel¬
lant, de qua poftea. Amatus infuper male fta-
tuit Eelzuinum efle Myrrham.

Nec Ruelhum prxterit Grxcos etiam inter- stmBe y
dum Staden pro lixivio , quod cineris elotio *
eft, vfurpafle, fed vel addere, vel fubaudire y.evittr* . i

Stade , Gutta, te pinguifsimus flos Myrrha La- ling_
tinis : Grxcis sa/.W : Hifp. Storaque liquida : Ital.

Stor au hq.uida : Germ. 6roray.

C4RPASVS ET OPO£AR-

PA5VM.

Cap. XXXIII.

OVamqvam minus conflet quid Carpafus
te Opocarpafum veteribus fit , non tamen
prxtcribimus , quin annotemus id , quod Diofc.

Gal. Aerius, AEgineta ,Plin.Hermol.Rob. Conft.

Gorrh. Mattii. Corn. & Amatus dc his pofteritati
tranfiniferunt. carptfi |

InfitDiofc.in Alexipharm. ca^.i3- Epotus quo-^f ^'
que Carpafi fiiccus [o tys y.&f to.sk ottoc jfoporem'

Nocumen |

inducit , ac repentinam ftrangulatiohem infert. ta. ■

Ad juvamur itidem, qui hunc hauferuntepotxci-^^H

cutx remediis. Sed vt Galen. lib. i . de antid.cap.yj^
iz.pcrhibct :In optima Myrrha[jV«iet?TitOTyjOpo-
calpaliim reperitur, quod tamen a Myrrha differt.

At Opocalpafum exitiale eft , multosque nos for¬
te quadam vidimus , noftrx in xcatis decurfu mo¬
ri, qubd

Qpocalpa-
/um exiti¬
ale Myr¬
rha admi -

Oculis.
Exitiale.
, CaptUi.

'A' o
tu.

r ootmen -

Remedii

um.

Carpe (ia.

L I B

ri, quod Myrrham , cui Opocalpafum admiflum
cllencfciebant,airumpriircnt. Deinduftria nam- •
que qui Antidotos conficiunt, tanquam optimam
talem Myrrham imponebant , eo quod viderant •
lpfam in collyriis optimam fuille medicinam. \
Nempe faniem abfque mordicatione extenuat, &c
interdum incipientes oculorum fufFufiones , & ■
adhuc tenues aufert. Atquelive in Emplaflrum, !
hvein Ceratum , five in extenuans aliquod me- ;
dicamentum foris imponendum , taiem Myrrham j
conneies , remedij vim augebis. At intra corpus *
alfumpta exitium affert. Succo huius illine [Ca¬
pillos ] & manebunt crijfpi ac nigri.

Nunc quid Aerius apportet, percipiamus : Car-
pafi fuccus potatus foporem graviorem inducit,

& fenfiis hebetat abfque dolore, exudationem |
etiam facit & repentinam fuflfocationcm cum exi-
tiofs faniei reiedationc. Opem vero fentiunt
ex his, quibus curantur, qui Cicutam hauferunt
& toxicum, atque item Ephemeron.
e Nec recedit ab his Paulus Aigineta, dicens : Et
[o 7 Vf xetpMMd{07mf. ] Carpefia: liquor potus , fopo-
&c flrangulatum prarcipitcminducit. Eocfem

Pfll A ■ A 11 A ( ' ' l/'ll hn. .ntrili.u»

Reme¬

dium.

ieihones

hfcerj* a
fud Plm

Lac.

Carpafia

Carpejia.

Carpe/ia
male apud
Paulum.

ton efl.

C«rptf,

Zarpefia

'Mio.

remedio, quo & Cicuta:, auxiliamur.

Sed Plin.Ahnino Ia£te poto venena refling-uit,
peculiariter, fi Opocarpathum [Dalech.Opocar-
pafunijDiofc.Aet.AEgin.] potum fit. Qui & con¬
tra Dorycnium echini maxime prodeffe fcrfbit, &
iis qui [ Ddech. Carpafi ex Gal. & Diofc.] bibe¬
rint , prxeipue. eius iure fumpto [pricipueiure
fumpti Dal. ] Hermol. quoque apud Plinium (&
ii$ , qui fuccum Carpathi biberint) legit fuccum
Carpati , non Carpathi : qiiemDiofc.S: carteri O-
porarpathon&: Opocarpafon appellent inter ve¬
nena. Adflruitpr.'Etcrea,qubd cinis crematorum
muricum potus contra Opocarpathon [Dalech.
Opocarpafon ali j] antidoti vicem obtineat. Le¬
git idem contra Dorycnium aut Opocarpatum
& non Dorigniumaut Opocartum. Ede autem
Opocarpathon id, quod Plinius aliquando fuc¬
cum vocavit Carpathi. Apud Diofc. vero ait,0-
pocat-pafum,h.e.lac e Carpafo , fivc Carpatho , vt
Diofc. appellet , five Carpafia, & Carpefia, vt
Paulus, ex eodemne Jfint genere , an diverfo
non conflare. Illud certum elfc inter delete-
na venena ponieum fuccum. Notat Rob.Confl.

apud Plinium fuccum Carpathi j,pro Carpafi j : &
Opocarpathompro Opocarpafon legi. Apud Pau¬
lum vero pro na^ao* , cortupte feripturn efle na. p-
™,ouv-. pafsim quoque apud Galenum depravate
legi l-TTvnaxnraaai. Sed- o zronawaovy &tGorrh. legit,
definiens fuccum e(fe quendam venenatum &
frigidum. Quid autem fit Carpafum non con¬
flare : Hoc vnum certum efle, non efle, quod
’ dicitur,Carpefium,fedmaximediverfum.

Quodnam hodie pianti genus nobis Carpa¬
fum dici poflit , fateor [inquit Matth.] me igno-
rare.Paulus Carpefiam vocat.Si quis afferet Opo¬
calpafum , de quo fcripfit Gal. lib. i. dcantid.&
Opocarpafum a Diofcor. deferiptum, vnum &
idem efle medicamentum , is , meo iudicio, rem,
vt aiunt, acu tetigilfet. Licet idem Galenus non
Opocalpafi , fed aV*" napiraa-v mentionem faciat,
ttim lib. i. comp. med. loc. tum lib. 5.

Hanc Matthioli fententiam recipit Cornarius,
cuius etiam teflimonio , falso nap^njitiai legitur
apud Pauhim. Quamvis in Galeni exemplis vul¬
gatis oWaAflTto-oy legatur: tamen non dubium efl,
ipfiim de eodem Carpafi fucco loqui , de quo
Paulus, Aet.&Plin. Sed qui de Calpafo mens
Amari fit tandem percipe. Galeni tempore Myr-
Xha adulterabatur fucco arboris Calpan di&i,Yn-

I°5k k • j

ER IX. 3I7

de fuccus ifle Opocalpafus dicitur, omninbve-
nenofus , & vita: htimani advexfarius : qua: vero
arbor fit Calpafus di&a , aut eius fuccus , non o-
pus efl fcire, cum humano generi inimica. Ec¬
quid? divinaturne vel fomniat Amatus, ne dicam AmMt- re'
infanit? Galenus non. declarat, an fuccus fit ar-
boris, vel herba:. Opus mehercle fcire foret, qua¬
le fit Opocalpafum , quo adulteratur Myrrha evi¬
tandi periculi causa, ideo decebat Galenum o-
flendere , diferimen inter Myrrham &: 'Opocal¬
pafum ,ut po fleri ab ea cavere pollent : quinimo
utile fui flet indicaile fymptomata, qui aflumpto
Opocalpafb fubfecuta eflent.

Meminerimus autem exiamdi«5lis,qubdCar- defuifroc*
pafi fuccus, ab Opocarpafo,aut Opocalpafo,non
aliter qu^m nominum duntaxat varietate diffe¬
rat. Alt vana prorfus efl illorum opinio . qui cre¬
didere [inquit Matth.] Carpafum , Carpefiam, & Carpefum.
Carpcfium vnam & eandem ede plantam. ' Nos
de Carpefia Hi fl, noft. gener, lib. 27, iuxta Vale¬
rianas. Qux tandem planta fit Carpafum , non¬
dum apud Grscos invenit Corn.rcoerit tamen
ex Barbaris , qui Carpufiam , five Carpafum ar¬
borem efle dicant , qui item Oxyacanrha yoce- c
tur. Sed incerta res efl : nec fatis tutum Bar- °t^‘UUn’

baris de Grsca voce pronuntiantibus fidem
habere.

BDELLIVAl
Cap. XXXIV.

BDellii veri Defcrjpt.

nomine ma¬
gnas habeo gle-
bas,Taurino glu¬
tini , vt habet
Diofcor. aliqua-
tenusfimilesjco- Co^rJ
lore, inquam,. ex
fufeo nonnihil
ruffefeente, con-
cretioneq-, , qua¬
quam hac molli
& tenaci, ad gu-
mi magis accede-
te : fapore fub a- saper'.
maro efl , mul-
tdm tamen a
Myrrha relinqui- -
tur. Odorem np Otior'
infuavem fpirat,
flammamq- con-
. cipit, & quidem

pertinacem , licet cum crepitu. In fuperficie gra¬
nula exfudantis elebi hinc inde apparent. In gle- CrttnuUi
barum medio fubinde digitalis cra/Etudinis ha-
cilli reperiuntur, fpinofi. Extenorficies gleba- „ , .

■ um aliquando Myrrham .vulgarem refert , colo M
ris ferruginei, ftd non tam in tenii amaroris. Alia;
gleba: pro Bdellio adulterino exhibita: , nigrican¬
tes , micis [fi fcindantur]pellucentibusj alioqui
visds aciem nequaquam admittentes, coliftentii
& iaporegummi, cuius modo tenaciterdentibus
hxrent : concipiunt tamen flammam, relido iri-
terim craiTampnto copioio.

Bdellium,E^'«uS|,,quodalij .

nominant, lachryma eft Officinarum trivialis,

Saracenicx [apa&Mov podiis , ut habent Plin. Ga-
len.OribaiiMatth.] arboris, qux tamen raro bo¬
na, & flnccra, qualis i Dtoic.^ifjibitur,lhabetur:

Dd 5 *

3i8 historiae plantarvm;

Cummt de- gummi fcilicet guftu amarum, tranflucidum,
Iclhu. Taurini glutinis in morem, intus pingue , lique-
/ .x fcens facile ( Grxcus codex df/^AcUTBKaddit^deft,
^ulfiratur. quod facile mollefcit, ) ligni ac fordis expers , fuf-
Dtfferen - fitu odoratum , ungui limilc. Eft etiamnum
tt* Bdelli i genus , fordidum, nigrum , uberioribus

glebulis in offas conuolutum, Afpalathi odore[in
Bafil.cod.^tAaVcAf : quidam , vel po¬

ti iis «rfecAduefer. Caftalp. aitSerapio non
fis legit, id eftjCoa&um in maffam, fed tLa-mtt.c cto-
JV;id eft, odore Afpalathi. Hoc Galenus Scoti¬
cum vocari tradit] ex India advedtum. Defertur
etiam a Petra oppido ficcum ,relinolum , fublivi-
Adultcnu, (Jum , fed facultate fecundum. Adulteratur gum
*u, (edita adulteratum, non perinde guftu: ama--
" fitudir.em repr3tfentat,necurque adeo fuffitioni-
bus odoratum.

Diminutam & hic dereliquerunt hiftoriam
Diolc. & Galen. arboris ferentis Bdellium , quam
Piin lib. ix. cap.9. complevit, dicens : Vicina eft
Ba£triana,in qua Bdellium nominatiffimum. Ar¬
bor nigra eft, magnitudine Olete , folio Roboris,-
Brscbon- fru&u Caprifici naturaque. Gummi alij Brochoi
fStdrcbofo .appellant , alij Malachram , alij Maldacon. N -
grum verone in offas convolutum Hadrobolon
Elie autem debet tranflucidum fimile cera: , odo¬
ratum, & cumfricatur pingue , guftu amarum ci¬
tra acorem. In facris vino perfufum odoratius.
Locus. Nafcitur & in Arabia , Indiaque , & Media ac Ba-
I 'erarscum bylone. Aliqui Perati cum vocant ex Media ad¬
vectum. Facilius hoc ^c cruftolius , amariufque.
^ulreriS At ludi cum hunudius, ac gummolum. A dultera-
S.crdafii tur Amygdala: nuce. Csetera eius genera cortice

.cibor. Scordafti. Ita vocatur arbor xmula gummi. Sed
deprehenduntur odore , colore, pondere, guftu,
Biiftrtanu -jgpg. Baftriano nidor ficcus , multique candidi
ungues. Praeterea fiium pondus , quod gravius
Prettum . elfe , aut levius non debeat. Pretium fincero in
libras x. terni, gentes fupradidas Perfis attin¬
git, rubro mari (quod ibi Perficum vocavimus)
MirA ar. longe in terra rcfttis agente , mira arborum natu-
bcrum »A- ‘Namerofifale , invectis dercliftifque fimi.
tura' les , ficco littore radicibus nudis polyporum mo ¬
do amplexat fteriles hirenas (pedtantur. Exdcm
- mari adveniente fludtibus pulfatx , refiftuntim-
mobiles.Quin & pleno xftu operiuntur totx,ap-
paretque argumentis re/um afperitate aquarum
illas ali. Magnitudo miranda eft , fpecies fimilis
unedonis, pomum Amygdalis extrik , intus con¬
tortis nucleis.

Bdellium Cxtcrd, Bdellium ( inquit Corn. ) &re , &c no
SurrAteni- •Jninejrctinent Officina:. Sed appellationes Sar
B^riuuu. racemct , fi tamen hxc redte in Diofc.legitur:& Ba
Arabicum. cirium apud Plinium , & Arabici 8c Scythici apue
Scythicum Galenum & Medicos Grxcos exoleverunt. Quod
^mbi^uA10 ver° hjgrum , craffarum glebarum effe Diofc. di-
*m '^Ua’ cit,& Afpalathi odore,hoc eft , af&faw, iam?.a.

ambiguum eft , an legendum

fit,autra;vec3&rc/V,id eft, in maffam coadtum,ut fit,
quod Plin. dixit,, Nigrum & in offas convolutum
hadrobolum , atque fic altera vox alteram expo¬
nat : aut fi potius hoc accipiendum , ut ipfc ud £«
fio\v/ vocem, in offas convolutum exponat.Dc o-
dore certe Afpalathi non adiccit. Et hoc tamer
Afpalathi odorem habere potuit, ficut id, de que
prius dixit, Onychis. Sed & hic ambiguum eft.
quod Diofc. dixit, ’<j6&~=/W cj m^jy.tdan3loaac hvx‘
quurii Plinius dicat, Badtnano nidor ficcus , mul-
tique candidi ungues. Quod Diofc. dixit .lnfuf-
Illidendi, fitu odoratum eft. Onychi iimile , de nulla alia li
militudine accipio, quam ea , quae odors eft in
fuifitu Bdelli j, ad eiim odorem , qui ex Onychis

Indici conchilij teftx fuffitu emergit. Et hinc a-
deo Bdellium Onyx appellatur variis in locis a- Onyx.
pudGal. Poffet autem huius odoris experimen¬
tum facile fumi , fi verum Onychcm haberemus.

Quo modo vero multi illi candidi ungues in Pli¬
nio i ntelligi ac excufaripoffint, ex commentariis
noftris cognofci poteft, Nam ad ungues huma¬
nos nequaquam referendos illoselfe, quod a mul¬
tis factum eft, docuimus , quum nulla penitus
unguium fimilitudo Bdellio confpiciatur. Pro
Bdellio etiam GfixKtfr fceminco genere habetur
apud eundem Galenum.

Qutfd Diofc. ungui fimile dixit ( infitCxfalp.)
de colore intclligit Plinius , non de odore , ut
multi vertunt. Arabes autem Bdellium duplex tra- Bdellium I
dunt,appeiiantes unum Bdellium de Mcuha , arbo- duplex. 1
iis fructum, ut tradit Avie. Alterum Bdellium lu - |

daicum, lachrymamiplam , forte quia in fuffumi- B^n Jfj\
giisufiirparetur aludxiSjlcnbiturque a Moyie in daicum.J j

Paradifo voluptatis oriri. Serapio duplici men- Ser«p,0 q
ion e de Bdellio agit, una inter Palmas : de qua BiMu. >
tos tradtamus, fub titulo : Palma minor luncifo-
'iet. Altera vero mentione Bdellium Judaicum ap¬
pellans, gummi ede tradit, tantum fcribens , qux
pud Diofcoridcm & Galenum de Bdellio feri- 1
buntur. t

Notandum venit , Bdellium hodie non Scy- BdelLu*.
thicum, aut Arabicam Myropolas appellare , fed
Iadaicura pocius, fub cuius nomine Olivusdeeo
quoque mentionem faci ,qui dicic :BdeIlium Iu-
daicum, lucidum & fulgore corufcans, nufquam
videram pridaris illis notis inugne , niiiin A~
polii neo f acrano Calceo 1 an j. Lachryniam arbo- Arbori. iA
iis Saracenicjr vere appellaveris. Non defunt, i

qui non admittant Molis fententiam afferentis,
aurum quidem purum nafd in Phiibnde fluvio, BArlho.
Gr.rci vocant Gttram & cum eo gigni Bdellium, Bid^
pro quo alijimelligunt Carbunculos, & alij Cri-
ftalium, nefeentes ludaicam eile plancam , quae !"“■
&fru6hrm , & gummi proferar. Vox Hebraica *
fonat Bdelliomplacet itaque anci qua ledtio. Eius
f.uftus haud ita pridem ex ludara coepit ad nos
devehi : quem Antonius CortufuS Dodonno
miferat. De Bdellio Plinium cttjtfulito. Arabes
plurimum de eo ineptire videntur. Sed frudus
cius magnitudineNucisluglandis uff , odoratus,
at putamine durifSmo.

Sed fuam nobis Macchiolus de Bdellio men- xo>?nn*\
rem his recludit verbis. Bdellium. Mauritanis M.xnt J
Molochil. Mohchal , Mochol , aut Mocbel. Si noflro
remporein Italiam importatur, adeo rarum eft,

-tad oftentationem tantum affervettlr , vel ad a-
ftllterini & reprobati normam. Credidere qui-
dam, hoc vulgare Bdellium, cuius paffimin Offi- ry„ja%\\
cinis eft ufus, conftare partim ex nigro, quod In-
lia mittit, partim vero ex eo Arabici genere^uod
ficcum 8c refinofum. livenique ex Petra defertur,
eftm tamen parUm , vel nihil amaroris fentiatur,
eft potius opinandum adulterinum effe. Huius, Bdd§<b\
quo paffim utimur, plura quidem habentur ge-
ncra , vidi nigrum , refinofum , odore fmtidum,
Laferiquadantcnus fimile : aliud tranflucidum, mgrum. . •
nepote taurinum glutinum', amaroris expers : Tranfluo
quoddam adeb vulgari Myrrh.v perfimile, ut ab
ea vixdignofei poffit.Qua: omnia genera, tametfi JJJ * ’
illegitima cenfeanfur ,Otfidnis tamen ,tanquam •

legitima paflimufurpantur. Serapio Diofc. Bdel- Diojc. il .
lium appellavit Judaicum, licet Saracenic* arbo- ftratur. i?
risleiftio admitti poftit , qubd Saraca urbs fit in
Arabia : Non tamen improbanda videtur lectio
Arabiae arboris. Plinius , Galenus & Oribaf me-
rbinerunt Bdellij Arabici. Per ioixartyv%, nonfa-

LIBER IX.

Qualceb.

nitatur.

Differenti*
C Bauh.

$

4

*

6

Deleftui.

Myrrha

[ptetes.

BdeHtj li¬
gnum.

Bdellium
Smde di¬
tium.

'Btuftm.

Cuci ephori

■cifA c»llieipotcft, quid intelligat Diofc. Eo ta- ■
men inclinat animus , ut putem humanum un- j
guemintelligi, quod Plinius de Bdellio diiTerens
Badriano ungues reddat candidos. Id quod vi¬
detur etiam Bdellio aflignaiTe Damocrates in luis
carminibus , quibus cypheos compofitionem ce¬
cinit, & qua: Galeno referuntur. Bdellium tuum
Qualcebonc, cum nigro fit colore , nec ulla in

parte pellucidum , nec fuffitu odoratum , fed vi¬
rus potius redolens, cur id legitimum dicam non
habeo. Quandoquidem lola amaritudo, qua: illi
ineft, ut exteris fere lachrymis , ac relinis, non
fufficit , aliis non adftipulantibus notis , ut adul¬
terinum hoc Bdellium, legitimumfaciamus Ha-
denus Matth. apud quem C. Bauh. has fex diffe-
fllntias habet : i. Maioribus glebis ruffam , &
cum frangitur in plurimos grumulos di/Iiliens,
mediocriter fplendens : z. Minoribus glebis lub-
fufciim, intus rufium , cum frangitur m duas par¬
tes quafi difledhim fe dividens , tranflucens,(len-
fum , lentum ,glutinofum , pingue & lachrymas
albas calido iii loco emittens : 3. Nigrum, intus
nigro rufium , glutinofum , mediani inter Thus
& gummi Ce rarorum qualitatem reiipicns: 4.N1-
grum quoque , fe d intus fulvum, purpureo colo¬
re , maxime tranflucens , molle, glutinofum,
Cerafi gummi fimile, eiufdemque faporis : 5. Co¬
lore «Scfapore priori fimile , fed i-ntus pallidis ,aut
candicantibus maeuhs diftinguitur : 6. Palli¬
dum , aut candidum , grumis oblongis , medio¬
cribus, multis, longis , guttis denfatis concre¬
tum , amarum, ingratum , omnibus fpeciebus a-
cerrimum. Eligendum porro feribit in quovis
genere , afpcdu cum frangitur, nitidum, cornu,
aut taurino glutini fimile , magis tranlluccns,
pinguius 8c mollius, cum hoc recentis indicium
fit.

Myrrhae vtrum Bdellium proferendum fit, me-
ritb ambigunt Lob.& Pena. Etenim quod Bdel¬
lium putatur , quia certo fciunt , & a Rondeletio
experimentis perfuafi funt , optime viribus Myr¬
rha refpondere , putant illud Mynhx fpeciem cf
fe , nec vulgare rationis momentum iflud. I on-
dinum fuperiore anno allatx mulca: peregrino
merces fuere, inter1 ‘quas quamplunmosluuufcc
ligni furculos ex pifcati fimt,folida fubftancia, cor¬
tice duro, nigricante ,fpinis mult.s & rigidis, craf-
fiufculis , horrentes , quibus multa copia Bdellij
erat aggefta , inttls , forisque valdequam amari :
extera deferiptioni Diofcondis perquhin fimilia.
Iidem aiuntalibi Bdellium, quafi olidum putn-
diimvcdidum. Qui de odore eius velitantur, fri¬
ant accipiendum Bdellium fuffitu '<bu-hs , five o-
doratum,dici a Diofc. quemadmodum vnguis o
doratus ,Caftoreum Mufcus,Styraxliquiaa,Ca-
phura, aliaque multa, qux vehementer fcetent;
aut ingrata funt. Cum Myrrha & Bdellium pro
xime alteram fpinofa arbor defcribatur , Sc gum¬
mi adeo fimile effigie fundat , voluerunt qui
clam , non nili tanquam fylveftrcm a Sativa Myr¬
rha diftare Bdellium. Porro Myrrha: deferiptio .
quam dant, non eftita diverfaabea, quam Pli¬
nius Bdellij feripto reliquit, Bdellium notifliman
arborem , nigram, magnitudine Olex , folio Ro¬
boris , frudu Caprifici, naturaque. Quem Capri¬
fici quadantenus effigie frudum, induftna peri-
tiflimi exoticarum plantarum' Clufij in verfioni-
bus e Garcia habemus. Obf. autem Bdellium &
Bdellij frudum nuncupant. Hift. infliper Belg.
Frudus,quem Clufius Bdellium fufpicatur, quem¬
admodum ipfe nuper monuit , videtur Cucio-
phoriclfe , quem ad librum de arom. in hunc de-

! feribit modum : Iuglandis Nucis magnitud1 ",

; aut etiam amplior, triangulari fere forma, oblon¬
giore tamen , Sc ad Ficum quodammodo acce¬
dente, odoratus , colore fubcincriceo , duriffi-
mo putamine , quod prxgnans elle, fk nucleum
continere videtur.

Figura noflra, quam proponimus,e£t ex Lobe- Uon.
lio. Nos fimile fane lignurn fpinofum, cum Bdel¬
lio a nobis deferipto , observavimus. De frudu
pro Bdellio exhibito , fub Cuciophoro tradetur. ,

In Iconibus Pianti 1. figura Ligni &fpinx Bdellij, *
male po/ita effc fub titulo Laccx. Exhibet ico¬
nem Hilt. Lugd.fub hac inferiptione, Myrrha aut Myrrha
Bdelliii fuo furcillo fpinofo hxrens. Pena: Herb. ‘:uc Bdd-
ant.Io. Cubx tradit Bdeibum Serapioni Arab.vo- alurA
cari Melyalyend,$c provenire in Hifpania. Ex hac strlpion,
arbore provenire gummi diduin de Me ha: dve r.:>adyji
Bdellio proveniente in Meka , fcriptilm cflcGe- arhor-
nef.2 . In Paradyfo arbor cuius frudus eft faris Gtirnm‘ 0'
dulcis : Elie etiam Bdellium Indicum, ac adultera- /0 , u[>x
ri gummi Ceraforum autPyroriim. Hcrb.Cu- jigmemum
bxpro Bdellij icone habetmonftrofum figmen¬
tum. Neque in Pyris nos obfervavimus Gummi.

Bdellium porro in H.fpaniaprovenii e Euch. Ro- Euch
efs. quoque feribit, &c Hifpanicum melius higi- ,ur‘
dum effe , Indicum vero calidum. Sed hi, quem
hac de re allegent, non habent. Quo gentium
Bdellium cxulatum volunt?

Bdellium quidem ab aliquibus ( teflc Plinio) AEquivo-
crediturScordjftus arbor ,xmula gummi Bdellij, c3-
cuius cortice idem adultera: ur. Dicitur Arab bus s^ordaJh^.
Bdellium de Meccha arboris frudus Avicer.nx. „*r"a ” ~
Serapioni autem de Meccha arbore Iunci folio.

Audit Cxfalp. in Sicilia ex Palmis iis (quas C.efilio- Cefahoncs
nes vulgo dicunt) effluere gummi odbramm, quod
genus Bdellij fuerit apud Arabes. Habetur tan¬
dem Bdellium Cuciophoros. Cudopho-

Quidam fomniaverunt communem Myrrham ros ■
legitimum effc Bdellium , te fle Matthiolo. Sunt
qui Anime verum Bdellium efle putant , inquit
Clufius, ob multas, quas habet cum Bdellij hi-
ftoria notas communes, de quibusfuo loco di¬
cimus. Olivo tefle pro Bdellio ali; intelligunc
CarbunculoSj&alijCriftallum. Matth.pro.Bdcl- luJ-
lio in comp. Cypheos Damocratis Belzuinum
Supponendum cenfet :Nccabs re fidum ipfi vi- Subilitu-
debiturfi Bdellij loco feledifsimus addatur Sty- ra
rax. Quidam dodi M edici Gallia: , inter quos a Bel^oinu.
Clufio Rondeletius cenfetur , exi flimaht polle
Bdellio fiibflitui Propolin. Si quis prxterca bo¬
no caruerit Bdellio , Galeni confilio in fuis fucce-
daneis ( Amato eum allegante,eius loco arborum
mufeho vtatur. Codex Galeno aferiptus de fiip-
pofmed. in Bdellij penuria Sphaganum fuppo-
nit, fed cAm nulla iit Sphagani [ Mufci arboris] m ulcus
cum n Icilio communis facultas, id fane cum Mat- arb.
th. probare non polium. Cornarius in compof.
Cypheos, vbi vnguium Bdellij meminit Diofco- Vngmso-
rides , loco vnguium Bdellij apud Aetium V n- elorahtt-
gucni odoratum immifeet.

Bdellium , vt nobis authorefl:Diofcorides,ca- Vires,
lefacit , & emolli': duritias, turgentia guttura, hu-
midasque hermas [(Z&yywrjd'.'-- y oJ&y.nilw] difeu- Hernia.
iit , cum ieiuna faliva d lutufn [£«3?/] impolitum.

Vulvx fpiracula laxat appofitu 5cfufhtu , &par- Catcu^’(S-
tusjhumiditatisque omnes extrahit, calculos po-
tu comminuit , vrinam mo' t, t< ffientibus &c jerpen -

ferpente percuflis vrlifli :e [uqxxtycoc, vtiliter] da- tes.
tur. Valet adrupta,vul‘fa, laterum dolores, &: dif-

Ic.urfantes fpiritus. Maiagmatis infciitur,qua: con¬
tra duritias , & nervorum nodos profunc : contu-
fura vei b refolvitur affufo vino, , aut aqua calida.

Dd 4

r <leihum
■Scythaum.

Arabicum.

Sreaclocf-
te. ^ . ..

Tumores.

Tempera¬

mentum.

Vires &
vfus.

' Benzjoini

"f”*-

C olor.

Vngues.

Subjlantut

Odor.

Cortex.

Arbor ex
Ganta.

Caudex,
lilia Citri.

HISTORIAE PLANTARVM.

Gder.usvcrb Bdcllij fa.cultates deferibens , ita
U14uit: Bdellium, quod Scythicum nominant,
quod (ane & atrius eft,& refinofumm ^isjemol-
hentisadmodum eft, & efficacis virtutis: at alte-
rum,nempe Arabicum, quod dilucidius eft, ma¬
gis dehccat , qu^m emollientia. Igitur quod re¬
cens & humidum eft , & contufum facile molle-
Icit, & ad omnia,ad qux Scythicu idoneum eft:at
quod antiquius eft , 8c admodum guftu amarum
dc acre , &: ficcum , ab corum,qux indurata emol¬
liunt , mediocritate recedit. Vtuntur autem qui-
damillis , 5c poti/Iimiim Arabico , & ad broncho-
celas Sc hydrocelas , faliva matutina , ieiunaque,
/abigentes vt emplaftri confiftentiam accipiat.
Porro Arabicum & calculos renum in potufum-
p tum frangere apparet , tum vrinas ciere ,& cru¬
dorum flatuum difcurlus , prxterea laterum do¬
lores &• rupturas perfanare. Bdellio etia maxime
pro laxandis atque emolliendis tumorib. vtimur.

BELENIZAN A VT BELENZAN
Averrhois.

Cap. XXXV.

NOminum faltetn , fi res non alia , confinitas
effecit , vt quidam, authore Garcia , Bclen^an
exiftiment elle Bcnivinum, qux quidem opinio
ci non placet , vt mox apparebit cx eo capite, de
Benivino.

Cxterum Belcnizan [vt tradit Averrh. ] aut Be-
leitz,an , fi ve ?etroz,an , exficcantem & calefacien¬
tem in fecundo exccffu habet facultatem , ftoma-
chum humidum Sdangucfcentem exliccat & ro¬
borat , oris odorem commendat, partes corporis
confirmat, & venerem excitat.

Sed ex hac adeb fuccin&a &c brevi hiftoria per-
fuaderefibinonpoteft Garcias, effe Benivi quod
fequenti capite deferibitur , quoclfi quis tamen
contra fentiat , per ipfum licet.

BENIOINVM , CVIVS ARBOR
folio Citri.

Cap. XXXVI.

REsina nomine Benioini Officinis cognita,
magis conftat glebis inxqualibus,puris,nec
vlla fere fordevt plurimum infedis : colore funt
malfie alias rutilante, alias magis ad albedinem
vergente, & creberrimis ceu vnguibus,aut Amy¬
gdalarum friatura rcmiftx : verum in rutilis illis
maflis obfcuri usi uccnt vngues , in aliis candidi
admodum, fed non ita pellucidi: fubftantia om¬
nibus fatis compatfta , fed vel attritu digitorum in
pulverem friari potis , nec qua: fub dentibus len-
teftat , faporis fere expers, verum odor fiiavif
fimus. qui accenfo vegetior. Eidem interdum ad-
hxrefcens invenitur cortex , qui magnx fatisar-
boris fufpicioneminiicit, foris rugofus ,ad cine¬
raceum inclinans, fubftantia compa&a , colore
intrinfecus ruffo ceuCanellx , qui guftanti nihil
prarter ficcitatem quandam offerre videtur. Hxc
nobis de Refinaifta nobiliflima comperta.

Arboris faciem tradit Garcias : Arbor, inquit,
Benivifera procera eft, vafta, pulchra, magnam
fpargens umbram , ob ramorum frequentia, quos
pulcherrimo ordine digeftos, & in aeremelatos
habet. Caudice eft craffo , materie prxdura&
firma. Eius folia partim aceto condita , partim

adhuc adhirrentia accepi : minora fun t ea aliqua- x
tum Citri , fi ve. Limonii foliis, non tamen adeo
virentia ,fed parte adversa candicantia , qux ve¬
ro in ipfis maioribus ramis nafcuntur , ad Salicis
folia maois accedere v:dentur,latiora tamen funt,
fed minus longa. \ ulnerantur arbores, vtgum-
mi, quod eft Benividc Boninas , emittant, quod Arbori \
eft ex provincia Bayrros,idqueprxftantius eft eo, fc*rifcatn
quodm Siannafcitut : natum veroin Sianreli- Locus’
quis generibus pr.xftantius eft.

Benivi plura funt genera. Id autem maxime B r

mercatoribus expetitur, quod Amygdaloidea vo- nera' ^

eant, quodque vngues, feu maculas candidas ad- Amygd,
mixtas habet, Amygdalarum inftar : qiih enim lotdes.
pluiibus huiusmodi maculis abundat, tanto prx- De^e'^u,m
ftantius habetur. Maximi id provenit in Sian^fic
eius contermina Mirtaban. Erant lllxprovincix
fupra regnum Malacam ad fluminum Ara: & Me¬
nan in Oceanum Indicum influxum fupra Gan¬
geticum fi num. Eius meminilfe puto Antonium Murx /rf*;
Mufam,idque permixta eius radicum fcobe adfer- fut.
ri afferere: fed falso, quandoquidem vnum idem-
que eft gummi, aliud videlicet crafliori confiften-
tia , aliud liquidiori, Sc aliud non plene dura,qu^
deinde^ Sole exufta magis albet. Id Benivi fic
exficcatum nonnunquam in farinam refolvitur, j

quam Mufa radicum fcobem effe putavit.

Ahud genus nigrius invenitur in Iaoa & Sa- Nigrius:
matra , quod vilioris eft pretii. Eft & genus ni- Nigrum.
grum in Samatra e novellis arboribus profluens,
quod ab odore grato Benivi de Boninat vocant : id
fuperiore decuplo carius eft : quod fxpius existi¬
mavi nihil aliud effe, quam Benivi cum cum Sty¬
race liquida , quarti Chinenfes Rocamalba vocantj Roc %m,
permixtum, quod volui fcmel experiri ,mixto Be- h*'1™ '1
nivi cum Styrace liquida.Sed licet Benivi fic per- C hmenf. j
mixtum vulgari odoratius effet, odoris tamen fra¬
grantia. 5cfuavitate a Benivi de Boninas fupera-
batur.

Cxterum Benivi e hovellis plantis profluens
Amygdaloide odoratius elTe , caufam effe puto , b ohinas c&‘ !
quod gummi multdmnativx fux fragrantix ve tu- novello per- ■
ftate amittat,ut fere reliqua humfmodi. Sed quia mifcetur.
candidum elegatius eft,nigrum vero & novellum
odoratius , utrumque permifeere /olent , ut odo¬
ris fragrantix etiam elegantiam concilient.

Afa quoque odorata non eft Benivinum, ta- Afanoeft.
metfi nonnulli docti viri in ea fuerint lententia.

Nunc illud reftat , vt noftramfentefuiam &r-
mis argumentis comprobemus.

Neminem Benivi vnquam in condimenta re-
ccpiffe certum eft: Afx vero fcetid$ frequens eft
vfus condiendis cibis apudlndos. Adhxcmaxi- ,nton*,m*
ma pars Laferis ( Afx fcetidx] ex India ultra Gan- ^pnur.
gen advehitur. Benivi vero, quod in Indiam ad- LafertK
fertur , quodque Amygdaloides vocant , nafcitur Indt*.
in Samatra & Sian [non in Armenia, aut Syria, ,

Afiicave, aut Cyrene Jciiifque maxima pars huc
convehitur : deinde it Arabiam , Perfiam , &A-
fiam minorem defertur , atque etiam [ vt ex viro¬
rum fide dignorum relatu intellexi] in Palxfti-
nam, Syriam, Armeniam (k Africam. Anton.

Mufx impofuerunt igitur ij Lufitani,qui incolas,
apud quos nafeitur Benivi, id gummi etiamnum
Lafcrpitium vocate fignificarunt : quandoquidc
ab indigenis Cominham appellatur. Ad Ruellii
autem obiectioftem , quem capite de Lafere , lm- Commha-
peratonam , L a fer galli cum, atque officinarum Beni- imperato- .
vinum eire^ontender^efcripfifficrefpondeo.Cum "*■
is inter reliquas Imperatorix facultateshancilli L4er Gal~
tribuat , vtlibidines extinguat : 'in Lafere vero
demonftratum fit eo vti ad venerem excitan -fertur!

dam

LIBER IX-

Vettnbus

ignarum

Ruell. hi-

Berp tu-
d.tum.

Lud. Rom.
nat.

dommbam

Lo^antaoj.

ScitUg. *
jcnptto.

Aftgnan.

Ctmtgnan.

C axa*.

j4mendo.t-

Suljhtufii

Mjrrka.

\4f* dulci*’
filphj Juc

Imperatoria Laferis genus efTe non poteft.

Noftrum Benivi veteribus ignotum fuifte o-
mninb puto : fiquidem nec Gricorum quem¬
piam , neque quempiam Arabum hoc defcribere
memini. Veteribus etiam ludiis ignotum fuilfe,
ex eo coniicere licet , quod neque David , neque
Salomon eiusmeminerunt,tametfi odores &luf-
fimenta fummopere commendarint.

Fieri autem po.tell ut Ruelhus [ineo , quod
Benivi, Bcn ludium vocat] lapfus fueritnomi-
num affinitate, debueritqtie potius nuncupare
filium de Iaaa , ubi. plurimum na-

fcitur.

Scribit Mediolancnfis quidam nafei Benivi in
m5te Paropanifto,&pieter Macedones quofdam,
qui in Monte Caucafo , odora tiflinnim , noftro-
que multo priftantius Ic vidilTe afferebant, Lu-
dovicum etiam Romanum citat.

Ego vero neque huic Mcdiolanenfi , neque il
lis Macedonibus facili crediderim , quandoqui¬
dem videre licet huc commeantes tot Thraces
( quos illi Rumes vocant ) &: tot T urcos, qui Beni¬
vi mercium gratia hinc tranluehunt : quos, fi a-
pud eos, Benivi nafceretur , alias potius merces,
qu^ maioris efient emolumenti &quiftus,tranf
portaturos credibile eft. Fieri autem poteft, ut
illi Macedones Styracem pro Benivi intellexe¬
rint : fcd tamen nullibi Styracem nafei Icimus,
priterquikm in Aithiopia,ubi etiam Myrrha repe¬
ntur.

Benivi genera vocantur aChinenfibus Comin-
bam, ab Arabibus L-maniaoy, quafi dicas Thus de
Iaon,qubd hic regio prunum Arabibus innotue¬
rit, Arabes enim Thus LovanAicnnt , Guzarate &
Decan incoli, V do

Scaiigcri deftriptio , qui cft cxercit. 174. non
parum variat , eam autem integram hic fiibiici-
mus: Eli mihi, inquit, alboris iphus hirculus ,in
meis Mularum thefauris , etiamnum aliquid e
Bcniovin retinens ac fpirans. Quin comprelfiis
nonnihil lenti Fucci , qualis eft Beniouin , remit¬
tit. Quemaloa. Valada ex India delatum dono
accepi. Is, ait, arborem elle. Amygdali facie , fo¬
lio longiore : nullum ferre frudlum, priter ob¬
longas liliquas, compreiras,oleo plenas, non fe¬
mine : quo ex oleo Ipillato conficiunt Beniovin.
Surculi co nili tuti o mollis, lenta , ftriata , qualis
foliis Caricis, aut Palmi arefa&is.

Bcnivyn &t in lava habetur ( Linfchot. tefti-
monio) fcd copiofiffime in Raros Sc Speriamen ,
quiduofuntlocainfuli S&matri India: Orien¬
talis. Appellatur ab incolis MignarivclComignani
Benyvin album aeque care vendunt , acipfum e-
tiam Caxas inlava. Pari enim pondere vendunt,
nec difpari pretio. Nigrum vero triplo carius di¬
venditur quam Caxas. Eft & genus quoddam ibi
quod Bemvyn vocant Amendjado , fragile , atque
friabile , quales fere fiint Amygdali contufi,
quod citeris bonitate priftat. Omnium viiiffi-
raum crefcitin Palimban ,& Sumatra.

Meminit etiam huius Aloif Mund. in exam.
ad Bralf Quam re6te agant, inqtiiens, hi ( e
quorum numero eft etiam Hieron. Eugub. ) qui
eo, quod uelzuinum vocant, Myrrh^ loco utun¬
tur, viderint ipfi : certum enim cft ( ut alia omit¬
tam ) omnis illud amaritudinisexpers e Me.

Officina: hodie duos habent fuccos IpilTos
quos aliqui gummielFe putant : alterum vocant
Alam dulcem, alterum Alam foetidam. Hos ego
i nquitCorn. efte credo Silphij fuccos , fed unde
allatos , non fatis conftat. Cyrenaicum fua itate
interii(Ie feribit Plinius, nifi fortaftis pollea re¬

natum fuerit. Inde certe dulcem Alam elfe veri-
fimile elfet , ficut ex Medico & Syriaco foetidam*

Nam Medicum & Syriacum Sylphij fuccum Dio -
fcor. virofi & graveolentis odoris elfe teftatur,
ficiIt Cyrenaicum lenis & grati. Ex Indicis navi¬
gationibus hodie utrumque ad nos affetri fatis
notum eft. Nam illorum lingua Belzoi nomina- Bel^oi
ri, quod Latinis fit Lafer,ipfi nauta: teftantur.

E.cAla vocem ex Lafere elfe corruptam minime
dubium eft.Fdtidam propter graveolentiam,no-
ftri vulgo Merdam Diab:li appellant. Merda

Ruell. Benivinum Officinis, five Ben lud<eum> -
quod ludia parens huius , mittat ad nos prolem cnlu *H-
luam. Andern. libello de pelle vocat fimpliciter
Been St Bccnludatcum, ac ibide etiam per Alam dul- Becn
cem , five Lalerpitium intelFgit senivinum; in
catal. vero Franc. Belzoinum St Benzoinam.

Cord. inDiolc. erroris eos accufat , qui Alam
dulcem , five Bcnzoi, verum Lalerpitium e (Tc pu¬
tant, in quorum numero eft Ruellms , qui aene-»
vinum pro nenzuinum Icripfit St interpretatus * tr *

eft prolem ludia: parentis , cum tamen ex /ndia
adfeiatur. Ideminhiil. Benzoum , five Bci zoi,
quod etiam Ala dulcis appellacur. Langij verb
de Benioino Icntentiam vide ante capite de Myr¬
rha.

Citero,Beniovin (pergit Scalig.in Card.exerc. L*fer non
H2- ) quod vos Itali Bel^/i dicitis, falso putar.c e^'
elle Lafer ab Indu : nec verum eft, quod aiunt : a Errtr .
Variomano Icriptum in filis Navigationibus c rundam.
Lafere fieri Benioin ac qui Latinum fecit , inlci-
tiam addit audaci 1 manifcftam.

Cofta It iheadtmfci ^ tradit de Bengivo (ita e-
nim cum Garcia vocat ) qui Garcias , reprehen¬
dens Ruellium , Mulam, &Mediolanenlem, ne-
ganfqueelleAftam, vel Laferpitium > ac addens-
M.mhiolum dicere , fe veritate viiflum , coadlum
mutare lentendam : ut & Monachosin Meluem
dicere Cancamum non cognitum , quamvis ali¬
qui Belgionium exiftiment. Cancamum adhic
non elle Belg'ioin, utbene anrvotarit Amatus. At¬
que etiam apud Valleriolam Lalerpitii Indici La-
chrymam, vulgo Benioin vocari.

Lob. &Pena Adv. Benzoirlrccefitioium non
eftliiccus Cyrenaicus , fed inventum receptiori¬
bus , St aCancamo differt. Et alibi Benzoin non
eft Cancamum Di afc. Licet cenleat Anguillara,^

Montano perfuafiis Benzoin elfe Cancamum. Si-

quidem is dicat epift. 1. Cancamum pronuntio
cum Montano nihil aliud elfe , qu^m Belzoinum, Montan.

& corruptum textum ubi dicitur fip ore ineundo,
quod demo nftrari poteft exPaulo, ^Serapione,
ut etiam oftendit Matthiolus. Sed animus incli¬
nat Agricoli Laferpitium lachrymam illam elfe^
fe Belizuinum vocatam.

Agricola: partes fufcepcratMatth. quas pollea
infirmat. Credidimus iamdudum Laferpitii la-
chrymam nihil aliud elTe , quim illud-iucundi ac
fuavis odoris gummi, quod Pharmacopceis atque
Vnguentariis Belzoinum nominatur. Verdm cum
poltea ccepilfem Laferpi ij ac Laferis hiftoriam
diligendus examinare, facile in aliam dedudlus
fum opinionem. Id gummi, quod Seplafii Bel¬
zoinum dicunt , me6 quidem iudicio , verum
Silphij liquorem mentietur potius, qu^m fit. Va¬
lidi cortices , qui plerumque selzoino implicati Belttinum
repeiiuntur, arguunt id arboris magni potius, nmefl fe~
qu&m ferulacei pianti lachrymam efte : quod e- r"l*c**
tiam nuper retulit mihi quidam Medicus Cy¬
prius, qui Belzoinum noftrum in Cypro ex ar- Ex ar^ort
bore latis procera manare affirmavit. Quid au ~ frtreru,
tem veteribus fuerit gummi illud eleganuffi-

C dn camum
non ejf.
Lajerpitiii.

nor. tjut
Canca¬
mum cum

Mjrrha
non eji.

3“ HISTORIAE

mum, quod Belzointim appellant, milii hadtenus

Mattk.re*

preh

A ' on Lajer

incompertum efl. Non enim eit , ut quidam
volunt, probatiflima Myrrha. Idem hili. Germ.
Bcnioinumpretiofuni ell gummi & odorum ex
^fa dnlcis. I n dia, alio nomine Afa dulcis didlum ad differen¬
tiam Ala fastidi. Sunc enim , qui hoc gummi,
Laferpitij elle putcnt,fedfal$6.

Laferpi - Camer. ad Matth. Arbor , qui Benioinum fert,

tmm folio, magna & procera eil : folia m nora , qujlm Limo-
num , altera parte incana : locum aucem , ubi
provenit, non facile cll.idire,qu&m magno agmi¬
ne armatorum propter Trgr des.

Ex Theqph. &Du>fi. didicit Turnerus , Mat-
thiolum, & qmcunque ser.zoinum putant e fle
Lafer dulce Cyrenaicum , graviter errare. Theo-
phralto enim & Dioicoridi Laferpitium herba
efl , quotannis interiens , faltem quoad caulem,
&fummitates ,tcu:us fuccus cxiiccatus fit Lafer.
Sarnus autem tx fragmentis ramulorum ligneo¬
rum adimitis- cum experientia Ludovici Romani ,
(quem citat etiam Matthiolus, aliis fcilicetcontra [
feipfumarma fubminiftrans ) bci z linum , five :
b: izoinum, rtfi nam efle arboris cuiiifilam , non
aurem herba: laehryraam. Quod autem ad Af- j
fam foetidam, non negaverim elle Lafer Medi- j
cum aut Syriacum, u: Matthiolus & ali j docuc- j
runt-.

Amato priterca Benzuinum non efl Canca- i
mum, fed Arabum Alia odorifera , quam ipfe Sil- ;
phium, fi ve Laferpitium odoratum vocat, preci-
puefubnigrum , quod Lufitani b Boninas appcl- j

Iant.

Diffluit priterea Iachryma ex arbore incifa ,
que Myrrha dicicur. Aliquando tamen in trun- '
coipfius arboris, Iachryma ipfa concrefcit. Que
omnibus prqflantior ell Troglodytica , hodie ,
pud Lufitanos , fimul & reliquos H (panos in
BeUjtmum Qfficinis , fub nomine Belzuini Amygdalini , te-
Ptru >levis,fubnigra, undique fibi concolor. fra¬
gilis, qua: confratta, album quid , ungues huma¬
nos , vtl Amygdalas dealbatas referens oflendit:

1 unde Luhcani qui ex India cani adferunt, Bcl-
zuinum Amygdalinum vocant , ut inter eam &
alteram nigram, proprie Belzuinum bonum, five
ut illi dicunt , & Boninas differentiam ponant, de
quo cap.de Laferpi tiofermo agitur. Verum ineft
huic , de qua agimus Iachryma , Myrrha Troglo¬
dytica, quam Hifpani Btlzuinum Amygdalinum
[ ut dixi ] vocant , fapor amarus , odor vero bo¬
nus , fed ita acer 2c vehemens, ac intenfus,uc om¬
nes affiltentes,quum ex ea fuffitiones fiunt , in
flernutamerta prorump.tnt , quade caufaindies
ab Hifpanis magis defpicitur, delicatioribus odo¬
ramentis abundantibus. Hunc odorem confi-
putoDn}- deians Diofc. gravem odorem Myrrham habere
j cors de. dixic. Gal. vero lib.r. de Antid. eam graciflimi o-

Mineo d°ris c (Tc cradic, quem ita elle deprehendimus,

in ten florem tamen : fed animadvertendum,
quod Gal. ibidem aDiofc.difcrepat, quia Myr¬
rham Mineam a regione, in qua nafeitur, ficdi-
6lam, priflantiUimam facit , quam tamen Diofc.
ut improbam , & ceteris Myrrh^ fpeciebus peio¬
rem, derelinquit. Hanc verb Iachrymam Bclzui-
num Amygdalinum dictum , ra<ro aur nunquam
'Ad&erfus Jcal'a V'^1C > 4ua caufa non mirum efl , fi Ma-
Manird. nardus vir diligenciflimus lib.ff.fuanepifl. dixerit,
non folum optima, fedetiam bona Myrrha care¬
mus : ex hac vero Myrrha: fpecie Stude prec-pue
conficitur, ac deftiilaturcum colore tum odore &
fapore illi maxime conveniens. r eterum vulga¬
ta & communis Myrrha, Diofc.Caucalis efl , ari¬
da, colore nigro, &velutabigr.c torrida, qui ex

Sapor a.
murus.

PLA NTA RVM,

India quoque, prccipu e infula F urico d^la ad nos
adfertur. Hanc veto falso nonnulli Bdellium a- Bdellsum
pud Diofc. elle contendunt. falso.

Quid Amatus intelligat difficile efl Ici re : du- Amotus
bitamus enim , an eam intelligat , quam nosexhi- d:*h,us'

bemus pro MyrihaTroglodytica, quia dicit vo¬
cari Belzuinum Amygdalinum , quamquam capi-
cede Laferpitio aliud habeat, quod dicit vocari BcIk^s-
Belzuinum Boninas , quod quidem dulce efl , ac a num.
Langio exiilimatum Myrrha . cui opinioni fe up- Mjrrf>a 1
pofutt Aloifius Mundella. Nota: tamen, quas cn-
buit Amatus fuo Belzuino Amygdalino , veri
Myrrhi conveniunt, quam exhibemus. Mona .'Monachi \
chi in Mefuem dicunt, fe nunquam vidiffle Myr- ret>'‘*nt
rham , & eam , qua vtancur aromatarij , non effle 1

fpecicm Myrrha: : quod fi fit , effle Ergafinam ; a- Erga 7„a. j
i mtpnettfrea non fpernendumiudiciuin eorum, Y*lg*ru \
qui d.cant vulgarem Myrrham effle Bdellij fyz- MJrrb-* l
cicm. Bacchancllus dicit nos veram Myrrham BcLtU‘' Jfe- ■
non habere , nifi forte no lira , Caucalis fit, vel Er- Cau.-atA.
gafi ne Diofc. • Ergafine.

Quicquid porro dicat Amatus , non exifliinp,
in Btlzumo Amygdalino , vulgo vocaco ,rcperiri
vllam amaritudinem, quod & ali i cc flantur , nec Am*r- no-
vllum Belzuinum amarum novi : qui occafio ,vt tAlUr
nullo modo Myrrham cenfeam j nec etiam verifi- ^sshorum
mile ell , Laferpitium , five Silphium effle, cum
herba fuerit. Bdelli autem arbori , inepte etiam
germanicu nomen tTIaifrernuirg additum. Lan¬
gio etiam & Monachis non affleritior, vt ante in¬
dicatum , Belzuinum effle Myrrham. Odoratum

Alia genus, inquit Apollo, ^paucis annis illuBres
medicar materia: indagatores ,id quod Lafer Cy¬
renaicum , vulgo aelzuinum , mulio ante Carda-
num &illulli arunt , & approbarunt. Matthiolus
tamen priori fu.c opinioni contrarius , Belzoi-
num haud elle LilLrem odoratum primum cx
S rabone detendit. Vbi vero Laller, vel Alfa,five Matrk, no-.
fuccus Cyrenaicus fimpheiter fcribitur, Belzoi- t.uur.
num accipiendum. Montuo Ajfu odjrara,Sc Be-L*ler-
r.ivtn d.acur : Cardano & Gualtcro Alfa dulcis, c * -

Bclz,si,Benz*A. renas, sh J

Toxites in Onom.philof. Ben^uin/ tPolrfCi? AJia odora)
djcnbcrfflafcr/ VDil5>cr cSiaiurbainn / Arb.rtre- A,^or tre-
?nula}ur!/jr Gruu.it i five jias , Ajpalatbm , arbor Cn - ™*Cr (
f imis, A maturati), Az,.i dulcis, Ajfu odorata, A zaracb, n,ut^
DurfifuliMm Ar.tb, Pharmacopceum Toxitem d - Jfpalutkur.
xeriscompofitionetn cuiLifda,nmedicamenti mi- Arber Cri
ram inftituehtem , qui tot plancas hic mifcet.

An Saracen. dc pelle Lalfer Indicum fcu li-
quorCyrenaicus Arabum interpretibus Afa di-SMe^mau I

Ot'.l dsfer

Stacte.

Vulgata.

Caucalis.

Locus,

cicur ?

Afdin dulcem h fcetida diflinguic Avicennas:

Vcrinfque autem vicem fupplere potdl Belzui¬
num noflrum: nec ell Laller ipfum , vt piari que
fulso arbitrantur.

Varignanain Secretis de Alia aliquid. Verum
ego exillimo Varignanam nefexviffle quid efflee
Affla.

Difp.Co\omcrtC.Afadt:liis,Benzoiex Taproba- Afadu’dt.
nainfula hodie. Idem. Afa corrupte denomina-
ta \ Lafere videtur: efl autem duplex , vidciicet^^^ A'
aromatica & odorata Afa, & fcetida. Afaaroma-,^ tri u
cica feu odorata efl Laferis fcu Silphij opos, five manca.
liquor Cyrenaicus, feu potitis Indicus hoc tem- L“j*»r in-
pcrc. Etenim Indicus etiam Mefue laudatur.

Nam ex Taprobana infula in mari Indico maxima
hodie a Luficanis convehitur tefle Lud. Romano
Belzoi indigenis diclus. Hiec exSylvio. Sed fa- Lafer non ;i
ti iis ell fateri Lafer em, t cu Lafer pitiumfeu Silphium amPlt****\
none::tareamplius,quodpragnantibusrationi-
bus Io.Lar.g. docet in cpifl.med. Afa itaque dul¬
cis

LIBER IX

51}

cisfcti Benioin , quod aptidSerap. & Avie. i Gri-
cocuni Laferpitto nihil differar , Laferis fucetis
elTc non poteft. Secundo Lud. Rom. refert eel-
zoin elfe gummi arboris , aeque Later non arbor,
fcd jSffratitj a A*tX£U'fll' veteribus eft. Quid vero Of¬
ficinarum BeUoin five Affa dulcis ClC , indicabitur
paulo poft.

Harcb. in Ench. Liquor Cyrenaicus aut Indi¬
cus non extat in Officinis : Nam is, quem illae o-
ftentant pro Indico de Cyrenaico liquore , quem
gummi Benzui vocant , potitis eft: fcledtilsima
Myrrha. Quanquatn non defint , qui hunc li-
■■ jrrha. quorem, quem Officina: peculiari nomine Aliam
odoratam vocant , legitimum elfe negent , quod
Alfa odorata apudlndosin vfus condiendorum
ciborum veniat, Benzui minime.

Fuchfio de comp. med. Cyrenaicus liquor. Of¬
ficinis Medicorum Ala dulcis & Belzoe , vel Bel-
zotn , & Belzuinum nominatur. Sed quilub hoc
nomine in Officinis proflat) non legitimus, aut
(altcrn quarundam rerum acceffione depravatus,

[ qUod nec acer , neque mordax fit. Prxllaretita-

qcic, inquic, fucco Laferpicii.Germanici.quod Ma-
[ m Munium nominant noftri.adcompofitionem
TuthfMt** medicamentorum vti. Ego quidem contra Fuchfi
f tur, Eelzoe non putarim depravatum : led quia non
eitopos Lalerpiti j : ideo etiam non habet ligna.

Camerario apud Matth.Germ. Benzoi vocatur
Afa dulcis, de quo legi nofEt Garrias.

Adolpho Occoni in pharm. Aladulcis , oV»V,
S/x<j.ot, Benzoi &Benioi , Lazer.

Aco ftaltal. refutat eorum opinionem , qui vo¬
lunt Altam odoratam cite Bcnginum atque inter
Bmhum. «Ilo» Antonium Mufam.

- Tabern.apud VVirfung. Aa.tdulcn, Bcntovi-

num , Affa dulcis officinarum , -Zlfant Scmjuc/
vel Afa dulcis.

Hadriano in Nom. Lafcr Cyrenaicum liris » u-
L*(’r- , vuleb Afi dulcis , sierat a tegumini B-.na.it.

[2*?"" Mm,Be1g.Bcut3U)-,l.
jffu dulcis. Rhegino in cxercit. Afa odorata , pio liquo¬
re Syrcnaico Galeno vfurpatur: 'Myropolx, in-
quitille, Bc-nzoin appellant : Lafer, aut Lalerpi-
cum non eft. Idem. Laferis liquor duplex: prior
quidem Alti odorata, Galeno liquor Cyrenaicus
diituSj&Benzuinum vulgarib. Medicis.Ex arbo¬
re, aut ferulaceo frutice non ex herba erumpit
utraque Lachryma,five liquor , cum plxrumquc
.cortex adhxrens vifatur : quod nufquamappre-
Rhegtn.fbi tenditur in herbaritm fuccis,nifi adulteratis. Sed
non conj ut benc cor.ftet Rheginus apparet ex iam

annotatis & magis apparebit in Lifere.

Lacuna: evoe , , Lafcr , Arab. Alutb & Ajfa Caftill.
Benivy & Ben ludaica. Liquor Cyrenaicus Benivy
exiftimatur.

Monachi huc nfquc non viderunt propriam &
veram odoriferam A (Iam. Et quamvis aliqui , vt
Manardus & Braffavolus , velint Benzuin vulgo
vocatum elle Aliam odoriferam , tamen hoc illis
non clare conflat.

Btnmm Bacchanel.in conf Alia odorata, Lafer odora-
(ubfhtutit. tus vulgo dicitur Bclz*oino. Notat vero non habe¬
ri Altam dulcem , & fe eius loco fuccum Glyzyr-
rhizx ponere,feu potius Belzoino.

Belzoi vulgd appellari Lachrymam ex Oriente
adve&am: Colligi ex arbore in India vt vult Lud.
Ldtferpitiu. Roma.aut Laferpitiu elte apud Antiquos credere
non poltum, ait Cxfelpinus: Hxc prxtcrea addes
Lachrymam odoratiorem appellant Belgioinum
de Boninas: fufpicor Myrrham elte. De Myrrha
Mjrrha. TJieophraft. Diofcor. fimiliter tradit Lachrymam
Atabics alboris, Myrrha , vnde exprimitur Sca-

de , res odorata eft , quam Vnguentarii in folles
confarciunt , digeriintque odoris ac pinguedi¬
nis argumentis, vt inquit Plinius. Hxc hodie Bel-
ZaOi vocatur , aliis Bengiomum : deeft quidem ama¬
ritudo jguftu enim fuavis potius eft, quod cuul
his , qua: a Theophraft. traduntur, convenit.Nos
vero Myrrham amaram elte demonftravimus ca¬
pite de Myrrha, & ideo non poteft elle Belzoi-
lium , vt vultCxfalp. &£ alii: Gefneroincatal.pl. c*ftlp:
Lafcr : Lafer piri 1‘fn : cuius altera fpecies odorata «w.
Alta dulcis dicitur, five Benivinum, quafi Benlu-
d&um ex lententia Rutilii. At mihi lane verius ar¬
boris Lachryma videtur.

RESINA AMERICANA SIVE CAR-

THAG1NENS1S ,NOVI ORBIS.

Cap. XXXVII.

LAchrym.€ Americanx nomine Refina, ^ Defcripc.

D. Paludano communicata 111. E. C.aqua
nos habuimus , flammefeit , odore fere Picis, la-
pore fubacri. Huicforteeadem , eodem nomine,
ab eodem D. Paludano data , conliftentia, odore
& fapore haud itaabfimili, colore rutilo , per/pi-
cua , cum prior vifus aciem non tranfmiitat.

h I emi n 1 1 Mo n ard. RcftnxC ir thagi n e n fi s,q u q
an eadem lic , cumiam dicta , alleiere non aude¬
mus , de ea hxc tradit. Nunc etiam nobis mittit
Carthago , novi Orbis provincia , lefinam quan-
dam punflimam , & odoratifttm^m , Abiegna
aut Terebinthina Veneta multo pix (tantiorem,
iildcmfucultatibs’ , feu maioribus pr.tdi tam. quam
h t fe 1 e didi ma Tero bin thyina. Exp erie n tia docui t>
utiliter iuiici nervorum , articulorum, pedumque
vulneribus, & antiquis vlceribus: magno etiam
commodo, c;l clota &prxpauata matronxlibi
faciem oblinunt.

LIQVIDAMBAR RESINA ARBORIS

O COS O L D I C T , FOLIIS HeDER.-E,
odore Styracis liquidx.

L

Cap. XXXVIII.

Iq^v idxC Ambrx nomine data a D. Palcuia- j)e^.rjpr'

_ ^no Rellna , milfa 111. C. VVirt.a qua habui,

ceram mollitie imitatur, coloris fere melini, non¬
nihil oblcuri , adore Styracis liquidi remifEore,
tum accenfa, tum non accenfa, fapore quoque
nonabfimili. De hac autem refina ac eius arbo¬
re hxc tradit Monard.

Refina, quam Liquidambar, & oleofum quid- Repna L -
dam , quod oleum dc Liquidambar vocamus,ad ejU,eiAm^
nos cx Hifpania nova adferuntur , utiuinq-, odo- b.tr.

ratifTimum , prxfertim oleum , quod delicatioris Loews.
(Scluavioris odoris eft. Eft vero Liquidambar re¬
fina efEucnsincifis arboribus, vaftx magnitudi-
nis,p.ulchris & ramofis, quarum folia Hederaceis Hf(i£r/tce#
fimilia funt , Ococol Indi vocant, cortice cra(Lo,ci -f0nlt
nereo ,quiincifus aut vulneratus cralLum Liqui- Ococo /;
damb arci aculatur , cui cortex comminutus, odo¬
ris caufa admi fcetut , vt fcilicet fuavi us & diu^lis

fpirec in fuftitibus. Vbi nafcuntiir eiufinodi arbo¬
res, fragranciflimus eft acris odor, adeo vt Hilpa-
ni primum e b appellentes , iftic aromata nafci,at-
que adeo eas aromariferas elte arbores exiftima-

rent. Tanta quantitate in Llifpaniam infertur i-
quidambar , vt mercium vicem fuppleat , vtn ius
& doliis eo impletis : eo etenim hic vtmiur , m

1H

/jlfijtlbus > odoramentis , paftillis , Styracis liqui.

l°co, cuius odor proxime ad hunc accedit : a.
deb autem validus eft , ut celari, etiam fuffitibus

HISTORIAE PLANTARVM,

Jhtutum,

Vius.

wl)Ui v-Liaxi, cuuiiiiuuuious

non additum, non poffit,& totas ides, fi eius fit
copia, atque adeo plateas luo odore repleat.

Plurimusin Medicina illius liliis, nam calefa
cit, roborat, refolvit,& anodinum e 11.0 rebrum,
per fe illitum, aut aliis aromatibus mixtum, robo¬
rat, & doloribus libera: , omnigcnofquc dolores
a caufa frigida, emplaltri modo impolitum , miti-
EmpUfir». gat.Ventriwulo adprime utile , llomachici inltar
adhibitum : etenim iplum roborat , concoctio¬
nem nivat, digerit, concoqu-t, & appetentiam
excitat. Cum Styracis, Amban, & Mofchi mo¬
mento mixtum Emplaftri confiftentia , & lenti
forma fuper alutam extenfum , omnibus pridi-
«51:s morbis maxime prodeft. Calidum in fine fe-
cundi gradus, humidam in primo. Ex eo recens
colle&o, &r illic repolito , ubi per fe tenuior cius
Liquidum- fabftintiufi.-liarcpollit, oleum quod de Liqui-
b.,r. dambar nuncupant, elicitur, multo perfefHffi-
0/'"~ dioque longa furvius. Sunt qui expref-

none etiam eliciant , ut maiorem quantitatem
colligant. Nam chirothecis imbuendis plurimum
ablumitur. Veie cll medicamentum ad plerof.
que morbos frigidos, nam calefacit,relolvit & o-
mnem tumorem emollit : itaque uteri rumoribus
& ob Unitionibus prodell, menfesque provo-
Adulterm. cat ; calidum fere cerdo gradu. Sciendum tamen
eft, pl^rolque liquidam iftam Styracem ex India

inferre , non proinde bonam , quoniam c ramis
eius arboris comminutis & codtis pinguedinem
innatantem colligunt venduntque pro legitimo.
Eius arboris pampini & lummitatesin ialciculos
colleti , veftibus & llragulis ab Indis inferun¬
tur, odons gratia , in eiimqueuluni Hilpanis ct
iam vendunt.

Advehitur [inquit CluC apudMonard.] Hi-

fpalim, totius non dicam Bcetici, fed etiam Hi-
fpania? celeberrimum emporium , olei quoddam
genus ex America, fubruffi coloris , cuius mira¬
biles prardicant effetus in omnibus uteri morbis.

Id oleum de Liquidambar nuncupant , eius fane
odoris fere, qui Ambri odorem imuletur. Id
vero ex eo liquore exprimitur, quem dc Ocofotl
arbore flillare,Mexicana hi (loria tradi t in huc mo-
du.Inter arbores Mexicanas memoratur & Ocofutl
arbor praegrandis & venufta foliis Hedera fimi.
libus. Huiushquor 5 quem Liquidambar nun¬
cupant , vulnera curat, atque cum corticis ipfiusj
polline permixtus , elegans, odoratumque fuffi-
m en tum pribet.

Citerumad Storacis genera reduci poiTe vi-
Liquidam- detur Carfalpino , quod ex India Occidentali af-
lr*m, fertur Liquidambrum vocatura. Refina liquida
valde odorata apprehenfis & arboris corticibus
fimilhmo odore Styracis. Eius arboremin nova
Hifpania magnam tradunt : frequentibus ramis
ac foliis Hedera; , craffo cortice , quo incifo la-

Gleum,

Exprejiio
ad Chiro-
thecas.
Vires
T emperit.

Vfus fum

nutatum

arboris.

Locus.

j ( ft11* neque Pinus , neque Cupreffi dici
poliunt ) Pino altioribus & Cupreffi modo re
tis. In harum arborum cacumine ve/icula qui¬
dam enafeuntur magni & parvi, quibus confra-
tis guttatim ftillat liquor admirandus,qucm Indi
diligenter conchis excipiunt , led tanto labore &
moIeftia,ut multi viri exiguam admodum quanti¬
tatem poffint cogere.

Hanc Monarues axithor deferiptionis ex ver- &$***-

fione Clufij Refinam abiegnam infcribit,& ex eo
Hift. Lugd.qui Indici nomen adiunxit. indica.

Eius ufus eft in omnibus ad qui Balfamum Viret.
convenit, fiqu. dem vulnera optime curat; dolo- Vulnera.
res ex materia frigida & flatulenta p/ogemcos o
mitigat. Vtiiis eft etiam ltomachi vitiis ab" humo- bfomacb*
re frig;do,aut flatibus , fuinpta ex modico vino
albo.

C A N C A M V M.

Cap. XL.

DE Cancamo [mquitCornar. ] Paulus inter
fimpheiaidem, quod Diofc. tradit.

Hedera fo
lus.

Vjus.

Styracis

Arbor folii.
Hedera.

Hedera. 7 . c , 9 cornee , qilO incilo Ja-

O/rww#*. ^ryma fundimur pridi&a: ex hac recenti flillare
tc fiiUam. tradunt per fe oleum quoddam odorarius , ac cx-

Dr.ll! QUOOUe llt m.lin ri-m nmntir.l-on. _ -

Geocol ar¬
bor.

i «j »**.**«« 4. ououuuj , ac c

pr mi quoque ut maiorem quantitatemhabeant,
fedmrnus perfedum quo chirothecas inficiunt.
Hift.Lagd.Liquiiamb.tr e ile dicit ex Ococol ari
bore.ied qualis fic ca arbor .non dcnionftr.it.

ABIEGNA RESINA INDICA

Q, V I D A.

Cap. XXXIX.

LI-

locus; TNnovi orbis continente colligitur liquor five | rataelt , neciimiiesh

J.refina,quam Abiegnam Vocant, ex arboribus Cancamqfivc Laccifut ve~rrenc Arebes] loco

. x - - Sed pro

voce , qux gravem ac viro/iim odorem

Iigmncat , habet SjaSu , quae odoratum ac gta-
tum odorem indicat. Serapio cuin Arabum gen¬
te Medica, Laccam/ appellat, & Diofcoridis &I>au- .
h verba citat. Citat etiam Galeni de Lacca ver- '
ba,qux ego neque in Grico exemplari repeno,
neque in Latina noftrx,magna ex parte, tranfla-
tionis editione habentur. Recipitur autem m
multas Arabum compofttioncs , & eam , qui
Didlaua appellatur , de le cognominat. Et Offi¬
cinis quoque hodie fatis hic nota eft. Galenus
; quidem radicem habet, rem i Cancamo
diverii (limam. Sed non Cancani , fedCacanlle- r
gendumelie, ex Paulo conftac,qui eadem de i-
pfblib.7. inter fimplicia tradit, qui Galenus ha¬
bet. Quid vero InCacanum , ite an idem fit,
quod Bacanum , utrumque enim repetitur lib.j. Etcnum.
Dolabellarum cap. j.r> . confiderandum proponi-
mus m Paulum -/Eginetam.

Caneamur» huc ufque , Laccam quidam effe
purarunr. Horum mirus error deprehenditur, Cauo*V°'
quum Cancamumgummi odoriferum fit. Lacca
autem non gumini arboris , aut pianti alicuius:

i fed potids formicarum alatarum ftercus ('ut Ama.

! tus quoque atteflatur ) favagove , velut cera a-
pum. Sed hic de Lacca hoc loco fufficiant , &ad
inflitutum noftrum, hoc eft, an Cancamum fit Benz.9mi.
Benzoinum (quod voluerunt aliqui, inter quos
eft Anguillara , & olim Amatus, ) revertamur.
Cancamum igitur bcIzui nam non eft , ut rece¬
ptui canam , inquit Amatus. Benzoinum fiqui-
dem Silphium , five Laferpitium odoratum no¬
ftrum eft, pricipus fubnigrum, cum quodam ru¬
bore. Vult tandem Amatus Cancamum elTe gum- Amat.
mi quoddam, quod Aniimum vocetur. Seaqua ta,Hr •
fretus autontate hoc alferat , fatemur nos latere.

Nos dc yfw/wecap.fequcnti.

Gefheras hoc in loco non probat eos^quiCan- Error
chamum apud Diofcor. per c. afpiratum feribunt: rundam*'
Mirum autem , inquit, nullam huius lachrymi
mentionem a Galeno fieri. Ex confinio Cafii
Cinnamique&Cancimum &Turuminvehi no¬
vit Plinius, nec alibi plura. Serapio & ali j Arabes
fic appellant : Laccam vertunt interpretes. Sed Lt(C(A
qui hodie in Officinis Lacca vocatur , nec odo-
rataeft , nec fimiles habere vires videtur. Ego

medica-

Caneami

t tum .
i Monachi
\refrch. '

: Nornina
linguar-

•Locus.

rit.

folia Myr¬
ti.

Amtmum

album.

Amanum

lubmorum.

Myrrha.

Cancamu.

Afyrrha
Minea 'vel
Amineat

Amanum
gummi
A hune Qft-
can/um.

A' iorum.
Myrrha.

Amat. net.

LIBER IX.

&

medicamentis, Myrrham potius iniecerim. Mo¬
nachi autem [teltc Amato] qui nuper Antido-
tarium expofuemnt, alta mente excutiunt, de-
Iirantve,qimm in compofitione Dialaccx , di¬
cant : Si defecerit Cancamum live Lacca , eius lo¬
co iniiciatur lachrymafanguinis Diaconis. Quan¬
to vero erro re,om nes norunt, quum Lacca aperi-
tiva fit, & menlcs provocet : lan^uis vero Dra¬
conis tantumabefi , ut aperiat, ut potius miro
modo confhing.it.

Cancamum Grxce yJyz&y.os,llirp.Sc Lufit. Am.
me blanco , Arab.$4C,L<*f/?, Officinis Lacca.

Loci & viri u n meminit etiam Paulus lib.y.fux
Medicinx, dicens: Cancamum Lachryma elt ar¬
boris in Arabia Myrrha* limihs , odore grato, qua
etiam ad fufikura utuntur.

Viseius eil obefos extenuare, abflergere
aperire obltrudfca. Cancamum , inquit Diofcori-
des, Arabici ligni lachryma elt, Myrrha* quodam¬
modo fimilis, virofi gultus, quam ad lulrimenta
ufurpant. Velles co additis Styrace & myrrha
fuffiuntur, datur lienofis , comitialibus & lufpi-
riofis : menfes cum aqua mulfa pellit, oculorum
cicatrices confeftim emendat : ac vino madefa- ‘
dtum , eorum medetur hebetudinibus, adverfus
gingivas humore prxgnantes non ali d effica¬
cius , ut & ad dolores dentium ac per plulculos
dies ternum obolorum pondere : ex aqua aut a-
ccto mullo bibitum obelos extenuat.

ANIME ET COPAL.

Cap. XLI.

ANime mentionem fecit Amat.Lufit. lib.i.

enar.a3.in Diolc.his verbis: Cancamum Dio-
Icondis elt gummi quocklam , quod ex Guinea
Mina, Air cave, & infulis illi circumiacentibus
Lufitani noltri advehunt,- Amimvm appellantes,
quod tellintur decidere ex proceris arboribus
qui luis fo li a Myrti , u n uni alb u m , altei ura fubn i-
grum , Myrrha: quodammodo fi. nile , odoratum,
quod Diofcinter Myrrhae fpueies , tanquam im¬
probam commemorat, & Mineam, \ ccrraunde
prxeipue nafeitur, eamappellac : qiunquam Se¬
rapio Amineam nominet , unde Lufitani voce
corrupta , pro Minea , vel Aminea , A mimum vo¬
cant. Hanc vero alfertionem primo adllruxitBri-
fotus Gallus, & Cancamum elTe dixit.

Sed ad memoriam hic revocandum eft, quod
nonlolum Galeno in antidotis Myrrha Mmea,
vel Amme.i ditia cognita fuerit, fcd hodie quo¬
que in Luiitania>?cunivcrfa Hifpania paucis im¬
mutatis liceris habeatur, Gummi Aniimum appel¬
lantibus, ruius duo gentr’ , album nigrum.
Nam album Cancamum e ile ex Brifoto didici¬
mus : nigrum vero Mmea Myrrha Diofcorid's
eft. An vero Minea hxc regio , Mina hodie di-
£ta,Regi Lufitanix parens fit , Cofmographis in¬
quirendum relinquo. Scio enim in hac regione,
Aniimum optimum quoque reperiri , a qua quo¬
tannis Lufitani noltri in Portugalliam adferunt.
Galenus vero Mineam Myrrham inter exteras
fpecics prxeipuam collocavit, qua de causa in illo
textu libri de Antidotis , auc in Diofcoridis,
mendum effe fufpicor , quum Dio (condes ex dia¬
metro contradicat.

Amatus ergo , [ non afpernandus alias Botani-
cus] Anime plantam Cancamum elfe feripeum
reliquit, fed, [ quod citra ullum animi pathema
dixerim, ] non line menda , quum in Anime
Tom. I.

' Ba[ '[tonum.
Myrrha.

Caneam i notas non comperiamus , ut ex jDicfco-
ridis verbis percipitur , qux icahabent : JklKfvov,
i o-uupyyj 'a^oTioiy.os iv tj~ yt^Tit. Sed Anime

I proprie Relinam potilis aliquis appellaverit,

I quam Gummi.

Erit Grxcorum Cancamum mea (inquit Gar- CancamA
cias) lententia , id quod nos Anime vocamus,
quod in Ltificaniam ex Aichiopia , Arabice finici-
ma, advehitur. Hallurinantur , qui Anime in
Brtffiliana regione inveniri contendunt,& genus refma^e ex
illud picis, live bituminis, refinx ve, in Sirvam, uc S/r^a.
aiunt, non procul a Maluccis repertum , Anime
ell c credunt Nam eius picis multa copia huc ex
Samatra , alnique regionibus advehitur, qua pi¬
candis navibus utuntur. Sed nsc odore prxdifium
cflCancamo fimili, & dun taxat relinam , auc
quodvis vulgare gummi olet.

Confirmat Clulius apud Garciam Amari diu
Anime, acinliiper tertium addit , quod pallidum
elt &refinaceum , retorridiimque. Omnia ve¬
ro, ait, iucundumin ftiffumigis fpirantodorc-m,
ideinque videntur temperamentum ffirtita. Po- Te'n?er‘*‘
fterioraduodeguliata magis ficca re & amnrefce-
re deprehenduntur. Anime cur Aniimum Amrtus
vocer, nefcio. Diofcor. habet Amineam. Non
delunt,qui Anime legitimum Bdellium clfe pu¬
tant, ob multas , quis habet, notas, cumBcicl-
lij hiltoria communes. Ynurn tamen prxtcrire „ .
non eft , quod , uc Cxfalpinus inquit , Staide
quondam cum oleo Styracino ex \lexandria ad-
ferebaturfub nomine Balfimi : f.*d pofteadefiit,
cum ex India Occidentali no vum genis Balfimi
afferri coepit. Sola autem exprelti Myrrhi af¬
fertur glebis magnis coadta. Ex hoc genere vide- Anime?
turelle, quod vulgo anime vocatura noltris qua-
fi Aminaea Myrrha : Ex Oriente affertur duorum
generum, odoris ffia vis , quibus Vnguentarij u-
tuntur. Vnum cindidum : alterum flavum: al-
bu n autem prxftaniius. Referunt H fpani in In¬
dia Occidentali , in fu ffi mentis odoratis loco
Thuris ficerdotes uti quadam candida refina, Q0pai,
quam ' Copal vocant , tranflucida magnis glebis.

Oriri & Anime flavius, in granulis Thuri fimile:
valde autem odoratum elt & fui ve. Diofcori-
des auteminter reprobatas Myrthas , - Aminaeam
vocat : fed Galenus Mineam, ut Plmius appellat,
quam & exteris prxfert , quia ei non admiitum opocalpa-
ell Op6calpafum,quod elt genus veneni. jum.

D uo ,a: t Mo nardus, refin arum ge nera m ultu.n
fi milia ex Hifpania novaadferuntur , quorum u-
num Copal vocatur, alterum Anime. Copal refina
2(1 admodum candida & tran (parens, magnis fra¬
gmentis Diacicri valde trrn (parentis hmd diffi-
milibys: latis odorata, led non perinde ut Ani- Anime,
me. Anime arboris elt lachryma , leu relinaalba,
ad Thuris colorem nonnihil vergens , verum
Copali magis oleaginofa. Defertur granis Thu¬
ris, ledcrallioribus , qux confradta luteum colo¬
rem oltenduncinltar relinx : gra.tiffimi &fua vif-
fimi odoris eft, &prunis impolita facile confli- Antme q '
micur. D ffert ab Anime Orientali , quod neque nentaigm
tam candidum . neque tam lucidum fit.Orientale
item magnis fragmentis adfcrtiir tranfparenti-
bus, ita ut nonnulli Carabe , feu Succini fpe- Carabx
ciemertc lufpicati fint , cum nihil lieminus.

Hermolaus ait Anime colligi vicinis locis pa¬
go ,in quo TIuis nafeitur, 8c ab illius pagi nomi¬
ne Anime d*ci.

Novx Hilpanie Anirrix colligi turex arboribus
mediocris magnitudinis , vulneratis , non aliter,
quam Thus, aut Maftichc.

Scribit Clufius fe nobilioris illius Orientalis
E e

t succb
num.

Copal.

I.

1.

Myrrha.

Synonyma

Vires.

Captus ds-
lores.

Thurii $/'-
tem J afflet

Tcmpcra-

ixkiuuui.

Deferiptio
C olor.

®efcripuo

HISTORIAE PLANTARVM,

Anime fragmento , quod aliquot uncias pende¬
bat donatum elfeab HugoneMorgano Pharma¬
copola Londinenli. Gom.araporrb in Mexicana
hiftoria, duo Copalis genera facit , alterum rugo-
fum , quod Cdochiopalli rocari dicit , molle, Thu¬
ri iimile: alterum multo prxftantius , CopaUa-
htilti , quod plxrique Myrrham exi Amarunt : li¬
quor fcilicet albus qui vulnerata arbore guttatim
ftillat ac ftatim concrefcit.

Hift. Lugd. p.iyyi. nomina hxc habet \Copal»
Anime: Anime Oc -a dentale-. Ammaam Myrrham elle
purat Hermol.

Lulitanorum mulieres Aniimo maxime pro fuf-
fumigiis, & Mcdid contra dolores a frigiditate
ortos prxcpue utuntur, maxime capitis, ut A-
matum adnotalle legimus. Confirmatur hoc i-
dem tclfimonio Manardis, dicentis : Huius uius
cft in plxrifque , fcd capitis prxfertim morbis
frigiditate provenientibus, ^defluxionibus pur¬
gationes fubfequemibus, cubiculis per Hyemem
(etenim aerem purgat ) 6c capitis operimentis,
dormire fub nodem volentibus, fuffitis : quin-
ctiam ipfo capite, li qui Cephalxa &c Hemicrania
laborant: nam caput roborat. Mifcetur empla-
ftris &: cerotis : ubi roberare, 5c frigidos humo¬
res, flatrifque refolvere opus eft. Thuris vicem
fupplet ,cum in luffitibus , tum in iam didhs.Ce-
rebrum roborat emplaftri 'modo adhibitum , at¬
que etiam ipfum ventriculum reliquaique partes
nervofas, cerati modo , tertia parte cerx admifta:
atque fic geftatum diutius , & fubinde renova-
t im , frigiditatem e quacunque corporis parte
elicit. Calidum eft fecundo gradu,humidum pri¬
mo.

ANIME ALBA PERLVCIDA.

C a p. XLlY.

A Nimes alba: nomine peregrinam quandam

Ar -

refinam Ill/C. VVirt. miht D. Paludanus, . . .
vnde & fpecimcn alfervo. Succini noftratiscon- Delcr,Ptlj
fiftcntia paullo fragilior, Vernicis folidxjfcuSan-
darachxarborum.modojnonnihilalbicans^pcl-
lucens, vitri modo , fapore Vernicinonabnmi- Sapor.
li odore, cum adoletur ,Maftiches : nec penitus 0>ltr-
vivo carboni impoftta, flammam concipit , lique-
fcit&evanefcit, cralfamentum quoddam refina-
rum more relinquit , fub dentibus diflilit, nec fa¬
cile coit , ea ratione , qua. Sandaracha. Anno
1505. ex Anglia rediens Gener Cherlerus attulit
magnum fragmentum cum infcriptiono Anime.

ANIME COLORE COLOPHONII

Cap. XLV.

ANIMES SPECIES AD SVCClNm

LVTEVM ACCEDENS.

Cap. XLII.

IM p v r i o r hxc Anime , exteris /peciebus, _ , . .

Colophonfx aut Taurocollx colore , obfcura e criPtI"
quamq-, acies oculi nequaquam penetraverit :vn- y„gHeu
guibus quibufdam fere nigricantibus relperfa,
Colophonix concretione , flammam & prom¬
ptam & pertinacem concipit , reliquarumque
more ardendo bullit , bullis tamen maioribus:
guftantifaporem quendam aufterum imprimit: Saptr^
odor acutior paullb videtur Sc ingratior , qu^m
reliquarum fpecierum. Hanc habui Antuerpia £
Coldenberoio.

ANIMES SPECIES ALBA
Copal Indis.

INter Awiwew Paludani Sc Copal medio fe habet
modo ad vulgare fuccinum proxime accedens,
a quo tamen duritie parum vincitur , croceo hila¬
riore colore tinifta }8c Animes Paludani modo pel¬
lucida: fub dente in grumos minutiflimos diflilit,
& candela: ardenti admota non ita prompte li-
quefeit, vt Copal : quo tamen flammam & lucu¬
lentiorem & pertinaciorem fovet ,minutiflimas
bullas eructans , odore non multum differens,
quo &ardendi modo magis refert Animent Pa-
Iudano miilam. Hancmifit Antuerpia Colden-
bergius.

ANIME SIMILIS RESINA EX

ALBO FLAVESCENS.

Cap. XLIII.

Cap. XLYI.

COpal Americanorum & Animesquartx Deferiptio:

nomine miTa Antuerpia k Coldenbergio re- M

lina , fula videtur : ita cylindri ftilphurei fufilis
portionem refert femicircularem : externa par¬
te gibba, colorisalbi : interna , flavi ; concretio¬
ne denfa, Animes ii D. Paludano miffx , fednoti
vt illa , visus aciem tranfmittens : etfi interim dif-
fra&xmicx pellucidxlint : flammam prompti
concipit, nifi hanc prxriperet liquatio : odore 0(far
iucundiore , quam refinaflrobyIina,fed ad Ani¬
mes Paludani gratiam non accedente, nefeio quid
tamen Styracem redolente : fub dente lentefcit
Maftichcsmodo ,necadhxrefcit, &albefcit, fa-
pore grato. Gener Cherlerus ex Anglia redu.t
attulit fimilem reflnam , anno itfoc. cumhac in-
feriptione : Animes alba: k D. Gareto fragmen¬
tum fatis magnum femicirculare.

PEtrvs Garetus dedit, Clufio faibente Exo¬
ticorum lib. 4. cap. S.relinam delatam ex lon¬
ginqua navigatione anno itfeo.qux Succi no non
ablimilis erat , tranfparens &lucida , pene inftar
Anime Americanorum, cuius fortaffe genus : co¬
lor ex albo flavefeens , odor non iniucundus,
faporamariufculus , deinde acriuflulus : in micas
potilis di/Iiliebat, quam vtdentibus cederet , aut
ore retenta, mollefceret : igni tamen admota , li-
quefeebat , flammamque concipiebat arde-
bat.

A M B A R V M.

Cap. XLVII.

NO N defantMonardi, qui Arabar ex fru&u
quodam ad maris littus nafcence fieri dicut ,
qui menfibus Aprili & Maio maturefeat , & odo¬
ratus fit,quem decidentem vorant Balxnx: qua¬
li fructus in alimentum cedens, aliud qu&mfan*
guinem & carnem generare poflit. Hxc Monar*
dQ$>qp.i nobis prxbet occaiionem feribendi de

Ambard

LIBER IX

Amharo, & tradendx eius]hifcorix , in hoc Bota¬
nico hoftro opere.

Ambari ergo [ quantum quidem colligere li¬
cet] Simeon Sechi, Aetius, Avicennas.,&Serapio
cum Averrhoe ex veteribus meminerunt. Ex
'v*ria cir- Ne° teritis autem Ferdinandus Lopez, Iulius Ce-
'ea Amb.irt fir Scaliger, Garcias, Monardes & Clufius. Quo-
gencratto- rum quidem circa huiusgenerationem difcrepans
7ZT*'0' eltoPinio;. Alij fi quidem fperma B ale ne eTcaf-
fi.tltnt Petunt : alij bellux cuiufdam marinie excremen-
Excremert- turn > aLlc maris fpumam , [qux fane opiniones
tum hellux, ratione ''arent, quod nullum Ambarum invenia-
tur , ubi frcquenriffim^ funt Balenq, & ubi flu¬
ctuum reciprocatione fpuma plurima excitatur3
alij bituminis modo ex miris alveo emanare :que
opinio melior , & veritati magis confona plx-
rifque vifacft.

Bitumen. Inrer-Grxcos autem folus Simeon Sethi & Ac¬
tius huius record iti funt, e quibus prior , Bitumi-
njs modo e fontibus fuis manare allerit , pefli-
miimque idefte, quod hpifeibus devoretur. In-
cftibrrm” conve^,tur .inquit Monardes , eorum opinio,
B*U»a. T1' Balenarum fperma eiTe allerunt , ex eo dece¬

pti, quod interdum in Balenarum ventriculis in¬
veniatur , qui illud aquis innatans nonnun-
quam devorant, alimentum efle eiiftimantes,
Verum eft , meo tempore Balxnam circa Cana-
rias, quas Fortunatas Infidas putant, captam, in
qiu inventx funt plus quam quatuor Ambari
arrovx, [ ponderis apud Hifpanos genus , quod vi -
gifin quinque libras pendet ,] flve eentcnx librx:
poftea tamen infinitas Balenas, cum luis catulis
interfecerunt, fed nihil Ambari in eis inventum
eft. Sed & qui ex Florida adveniunt , referunt
Balenas in illo mari verfari: quas tametfi cum fui*
ca tui is necari nt , in neutris Ambram reperille
Illos catulos porro Americani fuinraa-ifex feritate
in hunc modttm capere filent. Sumpto longo
ifcfoiti fune, cui innexus fit laqueus , cymbam
ingreditur Americanus , & Bal^nx cum (ilis ca¬
tulis advenienti obviam progreditur : uni ex ca¬
tulis vicinior faCUis iiifilfc , & laqueo roftrum
induit. Illico id fentiens catulus in altum fe mer¬
git una cum Americano ipfum amplexante [ fum-
mi etenim natatores funt Americani , diuque in
aqua pcrfiftere queunt;] Balijn^ autem catulo re-
fpirare volenti , fummum xquor repetere necefi
feefl:: interea A .nericamfS per eius nares , flve
meatus illos , quibus refpirat , cuneum vel paxil¬
lum acuminatum pugno adigit , ut minime ex-
cuti poflat : deinde laxato fune fuam cymbam
c.onfcendens illum fubfequitur , donec obftru-
£bs meatibus refpirare nequiens, fuffocetur,& in
terram eiiciatur. Iucundafanc atnon miniis pe-
riculofa eft ifla venatio : fed adeo induftrij & a-
gilesfuntifh Americani , ut etiam C aymanem [La¬
certi , flve Crocodili genus cfl , binos & triginta
pedes longum , fcrociffimum omnium qux in
mari verfantur, bclluarumj unus Americanus oc¬
cidere queat.

Ex Arabibus vero Avicenna Iib.xii. cap.tT7.&
Serapio lib.fimpl. cap.iptf. fcriptumreliquerunt,
it vari Plingorum rupibus & arboribus more Amba-
gtntrxiw. rum in mari generari, & tempeftatibusunacum
faxis interduinin littus eiici : qux feritentia veri-
■fimilioreft rcliqiiisab Avicenna produ&is. Nam
multum flantibus Euris , magna eius copia Sofa-
in infulas Comar o , Demgoxa , Mofambicam,
totumque eum tra&um eiicitur e Maldivis infulis
qux ad Orientem fpe&ant. Flantibus vero Fa¬
voniis , copiose invenitur in infulis,qux vulgo
de Maldiva nuncupantur corrupto vocabulo ,
Tem. I, '

in

cum de Nalediva dicendum fit: eteniiti nale lin¬
gua Malabrica fignificat quatuor, &c Diva infu¬
lam : Nalediva igitur pronuntiandum erat : qua-
fi dicas, Quatuor infulas, fimili plane ratione,
qua Angediva vocamus eas infulas, qux k Goa , O-
nentalis Indix emporio , duodecim leucis di¬
dant, quod quinque fint numero conterminx.

Ange enim eorum lingua quinque eft. Sed hxc
prxter inftitutum : non potui tamen horum non
memini lFe , cum in Maldiva mentionem incidii-
fem.

Scribunt ii fd em locis fupra citatis , Ambarum
devorari a p.fce quodam Az,el nuncupato.fcd qui
eo devorato ftaciiti extinguatur. Hunc deinde
undis fludhnntcm regionis illius incolx uncis in
liccttm trahunt , eoque exenterato Ambarum
colligunt : veru n omne improbari, prxter id,
quo ; !pinx adhxrefat , id enim pro temporis
diuturnitate pUrum & legitimum effe. Sed hxc
eorum opinio error.ea mihi videtur. Nam veluti
certum eft annmlia quxrere alimentum naturx
fux con venien s , & minime noxium [ n i fi fort8
cibis innoxfii admilto decipiantur, quemadmo¬
dum mures fallere folemus ] fic etiam Jiaudqua-
quam verifimfie videtur, hunepifeem Ambarum
venari, fi eo devorato fit periturus. Imo cilm Am¬
barum fit ex eorilna numero , qux maxime cordis
vires reficiunt, dixerim bime pifeerri prxfenti-
neuna efte venenum , quandoquidem tam eximio
medicamento devorato perit.

Scribit A verrhoes 5.C0II. capter. C.aphurx ge¬
nus inveniri natum in marisalveo, quoddeinde

aquis fupernatet : laudariflimum vero id cenferi,

quod Arabibus Afcap ^dici tur. Qu^mverb eius o- ^err^-r
pinio a veritate fit aliena , & tanto viro , infigni- ^
que Philofopho indigna, clarius eft,quim ut mul¬
tis demonftrari debeat : primum qnbd Caphu-
ram in mari nafti dicat, deinde, quod eandem,
qux frig da eft & ficca tertio gradu , Ambari ge-
nusfaciat, quod calidum &ficcum Conftituit fe¬
cundo ordine.

Cxterfim ex Neotericis Ferdinandiis Lopez
de Caftagneda,qui rerum h Lufitanis in India O-
rientah geftarum hiftoriam fcripfit , 1 b. 4. cap.^5.
dicit , feledifUmam Ambram in infula Maldiva
inveniri , cuius generationem cum fieri tradat
diverfam, ab ca , qu^m exteri feribunt , non abs
futurum exiftimavi , fi , qux ds generatione
Ambrx tradit ex Italico' fermo ne k Clulio con-
verfa, hic fubiicerem.

Maioresi

nfulx de Maldiva , Archipelagi illius
interioris, multas odoriferasherbas producunt, A^es
quas depaftum veniunt magnx quxdam aves ab gn&.
incolis Anacangrifpafqui nuncupatx. Iftx aves in
rupibus & fcopulis earum infularum fecundum SlgrCt4t
maris littus fitis verfantes Sc aggregatx , ftercus ***'
egerunt, quod Ambra eft , cuius tria genera fa¬
ciunt : unum album , ipfis fcopulis , uti egeftum
eft,inhxrens,quodprobatifIimucenfent, bcPona-
■bambar , h.e. auream Ambram appellant, maioris
qukm reliqua, pretii, qubd pauca quantitate Sc
maiore difficultate reperiatur , qu^m alia duo ge¬
neratrix cineracei & nigri funt coloris , ac ex al¬
bo originem trahunt. Exiftis quos dixi fcopulis,
tempeftatum vehementia temporis fuccelXu , ma¬
gnis fragmentis in mare cadit hxc AmbVa, ^ in
littus eiicitur : id Coambar dicitur , id eft , aqux
Ambra , quoniam aquarum flu&ibus valde eluta,
magnam fux probitatis partem perdidit. Ter- Maniam^
tium,quod nigrum , Maniambar vocant, quod fi- ^ ur *
gnificatpifcis Ambram : nigredinem enim con-
traxilfcexiftimantjqubdi^al^ni» atit aliis pi^

Be 2,

infula eu
^mbaro.

Ambar bi¬
tumen efl.

Ambarum

Legitimum.

Becremen-
t *m Bala.
h* Itera-

jiS

fcibusinter iftas infuks verfantibus devoratum
fuerit, qui dlud concoquere non valentes, rurfus
evomuerunt: id autem eft omnium viliflimum,
quia pene totam facultatem amifit. Hxc Cafta-
gneda.

Ali opinio Garcix de Ambaro hxc eft. Yeluti
pro regionum natura terra interdum rubra eft, ut
Bolu' armenus, interdum candida, ut Creta, non- jj
nun-quam nigricans : fic venftrni.le eft , autinfu- i
las, aut terras ftmiliscum Ambaro formxinve- ;i
niri, quod terra fit aut fungofa,aut alterius gene- jl
ris. Quod verum efte tellatur , magna eius , J
qux repetitur , quantitas. Siquidem interdum
inventa funt fragmenta humanx magnitudinis, \
interdum nonaginta palmorum longitudinis , [
duo de vigintilatitudinis. Affirmarunt nonnul- j
li fe Inlulam ex puro Ambaro vidifte , camque
curti poftea requirerent , nulquam comparuille. |
Refertum vero eft plerunque avium roftris, quas
in eo nidulari credibile eft : ac interdum conchy¬
liis, teftilque oftreorum permixtum invenitur,
qux contadu Ambaro adhxrcnt,

Varia eft, pergit Manardes, circa Ambari ori¬
ginem opinio : fed veriffimum eft , Bituminis ge¬
nus eile, ex fortibus in alto mari manans, quod
aeri ex politum, illicb denlatur , ut lolent plera-
que,quxfub marinis aquis tenella &: mollia funt,
at aqua exempta , durantur , ut Corallium , Suc¬
ci num.

Quid porrb fit legitimum Ambarum , atque
quo moao nalcatur , dicam, ait Clulius , quod
francoforti ad Mcenum anno 159?. paulo ante
meum ex ea urbe abitum , mihi referebat vir pro-
batx fidei , mihique amicus D. Servatius Marci,
Burgundus , qui mulcas regiones peragraverat,
Ambarique, Mofchi, Gemmarum 8c fi milium re¬
rum mercaturam exercuerat. Quum enim de
Ambaro internos fernio incidiftet , ille ad me,
Exploratumne habes quidpiam de Ambaro?Non
inquam , prxterea, qux ex Garcix Aromatum hi-
ftoria , &c libello Nicolai Monardis de fimpl.med.

« novo Orbedelatisdidici. Legi, inquit, utrum-
que illum quidem ii te Latinum factum, hunc vc-
16 Hifpanico lermone evulgatum. Sed quid a-
liud adfcrunt,quamauthorum dubia teftimonia,
qui cxcutientes , tanquam in tenebris verlantur?
Mihi autem crede , Ambarum nihi! aliud elfe ,
quam recrementa quxdam in ventriculo Balcnx
vere multo tempore colleda, verx inquam, quia
plerique Cetaceos alios pilees, ut Orcadcm,Phy-
feterem & fimiles magnis dentibus preditosBa-
I^nx appellatione donant. Balena autem legiti¬
ma , nullos denteshabet, led integros pisces vo¬
rat , !k mollibus inprimis deledatur, ut Polypis,
Sxpiis& fimilibus , quibus in ventriculo non
bene confedis, necefte eft, multam vifeidam ma¬
teriam in eo generari , quam poftea fimul con-
geftam ,& ventriculum nimis gravantem , vel
fingulis annis , vel breviore temporis fpatio refi¬
cit. Ifta materia tamdiu in ventriculo adfervata,
dein reieda, &: mari innatans , Ambarum eft , in
quo interdum Polyporum devoratorum roftella
deprehenduntur. Si Balcnx, liberato iam recens
ab illa materia ventriculo , capiantur, nullum
Ambarum habere reperientur, fi aliquanto poft
ceiedatn materiam, aliquid quidem habebunt,
fed deterioris , nec probe cxcoifti , arque itapau-
latim crelcens illa materia congefta , probitatem
vetuftateadquiric, ut fi, antequam ventriculus j
illa materia liberatus fit , galena capiatur , pluri- j
mum &c optimum reperietur. In aliorum verb j
Cctaceorum,quos ante retuli, ventriculo , fruftra j

HISTORIAE PLANT A RVM.

requiras -.itaque nihil mirum , fi qui captos cos
fccucrunt, Balenas elfe exiftimantes , nihil Am¬
bari in illorum ventriculo repererunt. Probari
autem allerebat Ambarum cineraceo quodam¬
modo colore prxditum , illud vero optimx c fi¬
le notx indicium , fi eius fragmentum candenti
ferro ,laminxvefcrre<j bene calefadx , aut cul¬
tello applicatum , veluti in oleum refolvatur,
quod naribus admotum fuavem odorem fpiret.
Monardes etiam optimi deledus efte tradit,quod
ad rubedinem nonnihil tendit, albumque non x-
que bonum alferit, nigrum yeiA deterrimum fa¬
cit.

Eius autem pretium , ut nobis author eft Gar- rre(,Hm-
cias , intenditur pro fragmentorum magnitudi¬
ne : quanto enim maius eft fragmentum, tanto e-
ius intenfius eft pretium , non fecus atque in
gemmis, Sed nulquam pluris venditur, quam in
Sinarum regione. Cum enim a noftris Lufitams
eius exigua copia eo delata eftet , pretium fuit
mille quingenti aurei in fingula Cate , quod a-
pud eos ponderis genus eft > pendens vigin-
ti uncias. Huius lucri cupiditate deinde ali)
mercatores alledi , tantam Ambari eb detu¬
lerunt copiam , ut nunc multb vilioris xftime-
tur.

Subiiciamus modo nonnulla vocabula , qux
apud Serapionem & Avicennam occurrunt. Ma¬
gnam cius copiam ex regione Zing Serap. libr.
fimpl. cap. 195. adferri alferit. Hxc eft Sofala.

NamZ ingue aut Z angue Perfis aut Arabibus i-
demfignificat , quod niger Latinis : & quoniam
totus ille maritimus /£thiopi$ tradus a Nigris in¬
colitur , Serapio eam luwge vocat. Sic Avicen-
nalib. i.cap.63. epitheton illi addit Almendeli,#
quali de Mchnda : itemSelachiticum [ pofterio-
ra exemplaria habent Aleleheti ,] ^Zeilan for¬
te laucLuiflima totius Orientis infula , quam-
falso urbem elTe Lacuna comm. in Diofcorid.
exiftimavit , cum fit infula multis urbibus ex¬
culta.

Ambarum Latinis , Ambar Arabibus dicitur,
quo nomine omnibus quas fciam [Garcias] na¬
tionibus notum eft, aut immutato duntaxatpau-
lulum vocabulo. Sed quid ad hxc Hadrian. Iun.
percipe quxfo Garcia. Maris flos , inquit, voca¬
tur, «aoV £^’9(^,lperma Ceti, vel Balxnarum Offi¬
cinis, & Ambar fubalbidum , Germ. tl>alrad>/
Balbratlj/quafi prxfentaneam opem adferens,

Belg. iX>alfd?ot/ quod fo nat Balxnarum eieda-
mentum genitale, ii ve femen-

Locusaflignaturvarius.Annoi555. circa pro¬
montorium Comorim , quod e regione iti filia¬
rum de Maldiva eft, fragmentum trium fere mil¬
lium pondo repertum eft : fed cdm is , qui inve¬
nerat, picem , aut bituminis genus efte exiftima-
ret, vili admodum vendidit. Maximum verb
quod unquam viderim (inquit Garcias fragmen¬
tum , quindecim libras pendebat. Sed qui in
Aithiopiam commercii caula navig.tnt , multo
maiora fragmenta fe vidille affirmant : totus e-
nim ille Aithiopix tradus , & Sofala ad Brava
ufque , Ambaro abundat. Nunc mittit Florida
novi orbis provincia Ambar , quod vocant Gri-
feum3 idque in littus eiedum.in venituri Cana-
veral ad promontorium ufque D.Helenx.

Vires perftringit, Garcias dicens: Nota eft Ma- ^ rcs & v~
nardis contradidio , qui in Eledario de Gemmis ,us'
dill. 1. in compof Mefi Ambarum rem novam ef-
ie affirmat , eamque non magno xftmat , 1 d
paullo poft in E! -dario Diambra ibide-n, quali
fui oblitus, hanc compofitionem ob Ambarum

inultis

Ster /luas.

Melancho¬

lia.

Paralyjis.

Ner$>i. O-
tebrum.

Ebrietatem

Accelerat.

Toiot-gue-

LIBER IX-

multis laudibus effert, coque fe in mulierum &
fenum morbis (xpenumero uti afferic. Ac magna
in x (limatione effe apud opulentidres Inclos
afferit, vt pote quo cibis permixto frequenter
vtuntur 'medicamenti loco. Excalefacic, refol-
Vit, roborat, quocunque tandem modo appli¬
cetur: nam calidi e(t temperamenti Se ficci , cum
pinguendine quadam , qtia emolliendi facultate
prxditumell. Varia: funt Ambari facultates: nam
cum oleo florum Mali Arandi, five Allyrii inca-
lente mortario permixtum. Se vnguenti modo
capiti illitum,illius dolorem levat , cerebrum cor¬
roborat & nervos , & frigidos , qui infardti funt,
humores relolvic: ad eadem cfbcax , emplaftri
modo cum Alypta mufeata affidue geftatum. Eius
folius, aut cum Mofcho& ligno Aloes permixti,
olfaftu cerebrum roboratur, memoria augetur,
fpiritus vigor & cordis vires reficiuntur: ideo-
que in pellis contagiis illius odor adprime utilis
ell. nec minus his, qtli frigidis defluxionibus ve¬
xantur, convenit , fi capitis tegmina, atque etiam
cubiculum, vbi dormiunt, per Hiemem eo fodi¬
antur: Maxime prodefl fembus , quod illorum
lpiritus vegetet, cor Se cerebrum roboret, & crafi
fos , lentoique humorcs,quibus plurinuim abun¬
dant, extenuet, five cibis indatur, fi ve velles fuf-
fiantur , five cerebro ,cordifque regioni applice¬
tur, fi ve vino, quo fibi faciem, Se manus abluunt,
permiiceatur. Scobi Mi ^netis, Galbanoque mi-
fcetur, Se emplailri modo mulierum vmbilicoim-
pofitum , vccruni fuo loco retinet, & reliquos
eius morbos profligat , eius autem affidutls odo¬
ratus prodeilvteri procidentia: : fuffocationibus
vero , in Liquidambar diffolutum , ex xylo exce¬
ptum, vterique oriimpolitum. Sterilitatis i fri¬
gi dis humoribus orta ,hac compolicione mederi
foleo,qu»recipit Ambari partes duas , rafur.cE-
boris tenuiffime trita: vnani, pulveris ligni Aloes
partem dimidiani, cum Algalix momento :fiunt
catapotia, qtiorum tria pendentia gj. lingulis tri¬
duis dabuntur , & emplaftrum v.mhilico fpeflum
uteri colo imponetur, piirgatis tamen prius vti
decet. Exeo , alypta mofchata,3c ilyracefitem-
plaftrum fcuti forma, quod llomacho adpolitum,
iplum doloribus liberat & excalefacit. Ex eadem
maffa fict.r pilula: , Se mand fumptx, flatus difeu-
tiunt , concodlionemitivant , deappetentiam ex¬
citant: idem prxflat ex vino odorifero mane fum-
pta hxc niaffa. Tritum Ambar , Se cera flava exce¬
ptum , cordis regioni utiliffime imponitur , ad fc-
dandos dolores e flatibus , autalia quavis cauft
( modb calida non fit ) provenientes. Eadem ra¬
tione, qua lenfibus , melancholia laborantibus
etiam convenit, &paralyctcis, fi eo aut eius mi¬
xtura fnffiantur , aut cerebrum totaque fpinaeo
inungantur: etenim Ambar prx exteris medica¬
mentis nervos & cerebrum roborat. Quinctum
epilepticis fumus illius, naribus exceptus, con¬
venit, liquidem illos excitat, &, fi affidue id odo¬
rentur, non tam facile , neque tam vehementer
eo morbo corripiuntur. Illud admiratione dienu,
quod Simeon Sethi feribit : Si quis Ambar odo-
returantequam vinum bibat.cum veluti ebrium
fieri: fi vero inficiatur vino maximi inebriare.

defidem/eu exoptatum diaam.Populo fimiiem’, L.gr.i j*
lummi candoris, cuius materies ob canderem,lx- f‘dc'1
vorem & fplendorem , fuvnme expetebatur ad
idola fabricanda. Sub eius cortice nafciturgum- md“'
mi, feu Refina Thuri nollrofimihsded candidior. Thuri /i.
& minoribus fragmentis., quo iflhic vtuntur, vt »</». '

nos Thure. Cluf. apud Monardem poli CopalS:

Anime ponit hanc arborem, non tamen eandem
facitcumCopal. Obfervandum autem Tacama-
hacam dici fimiiem Populo. Ell & apud Lobel.

Populus novi orbis, de qua nos hiflor. nolit, hb.
prxced.S.cap, Confideretur fcquens Refina.

CarannA

rrjinu.

Dejenft.

Qara^m

C A R A NNi GARCIvE NOMINE
data Resina.

Cap. XLIX.

DOminvs Volmarius Pharmacopccus E C
lingenfisinfignis.dcdit anno^Si. Carannx
Garcix nomine. Relinam Galbanei coloris du-
riulculam, uu.t etfi friata pulverem remitteret lu-

teum.lentefcebat tamen irefinx Strobylinx odo¬
re, nidotem, cum flammis aduletur , reddens fe-
re Animes.

De hac Monard.Caragna Indis didla & Hilpa-
ms, refina, colote Tacamahacx , paulo limoi-
dior, odore finiili , fed graviore. Alibi in ve‘tC

Cluf Carannainedicamentum novum ell, quod'

decem annis elapfis primum allatum eft,& olea-
ginofa.ideoque tenax fine multa adglutinationc
& colliquatione. Colligitur vulneratis arbori¬
bus. Eli & alia quasdam prior , Se Q^ftallt
modo limpida , multo prxilantior , v.tihor Se
odoratior.

Hift. Lugd.Oaragna etiam dicitur.

Ex Continentis parte interiore per Curtitvenui r
& Njwev DEI deferri fcriplit Monard. ° °CU*'

Ea.vtunturlndi in tumoribus &c omnis gene- Vires,
ns doloribus. Adeofdem morboslaudatur,quos Tumores.
Tacamahaca curare lolet3& minore temporis fpa-
tio vires fuas exerit: fic vt quos Tacamahaca non
curant, Caranna fanet.Exempium vidimus in coj
qui ob humeri cruciatus iam multo tempore bra¬
chium movere non poterat, tametfi Tacamahaca
iifus elTet : led poftquain Ciranna vti cccpic,tri- Doler iufc
duo lanitati reftitutus ell. Mira eil eius vis in iun- & ararunt

<5luraruindoloribus:nam impolita, facili illos ci>-

rat,modo nulla fit calidorum humoruminfluxio.

Tumores inveteratos dilTolvit, defluxiones hu¬
morum fiigidomm,aut mixtorum fiftit: ad quoT Vulner*.
vis nervorum & cerebri dolores valde vtilis, vul¬
neraque recentia, nervorum prxfertim & iunilu-
ratum nullo alio admixto medicamento lanae. Vtfluxio-
Defluxiones in oculos , & alias parces reprimit, 'J'cniPrr^
pone aures, ac temporibus impolita. Excedicfc- mei’'"ra-
eundum caloris gradum.

POPVLO SIMILIS TOCOTGEBIT , CVI

RESINA ThvRIS CANDIDIOR.

Cap. XLVIir.

REfert Fragofusin India Occidentali arbo-
rCTomVejiri T°COt-Sucbu> '• «• l-finsm

sAndaracele SIVE VERNICI

QY IBVS DAM D;lCTO , AC M.\-
ftiche accedens Rslina,

C a p. L,

ES t nobis refina delata anno 1^05. exAn-
gha per generum Chcrlerumcum hac inlcri-
ptfone : Lachrymafuaviterfpirajis: Anime Ipecicm
Cl.D.D.Divid Selinus Medicus Londinenfis exi-
uimabat : mihi fanc odor illius relinar gratus vi-
<ietur vt ligni , quod Thuris vocant, nynils ta¬
men fUcet : ign* accenE® i fa#i|e liquefcit & con^

£«3

33o H I S T O R I AE

fumitur: cortex cui adhxret, non craflus , fapore
percipitur nonnihil falfuginofo , reflfix parvi gru¬
mi valde friabiles, qui dentibus facile atteruntur,
fere /imiles Maftiche , minus tamen albi , fed
flavi, lucidi>ad Sandaracham accedentes.

Tocotgebit. Per.pendenda relina arboris Tccotgcbit , de
quaante. A' noftra relina non videtur multum
differre , fi non eadem , ac fequens etiam ex
ClufioMaftichinxrefinx non valde abfimflisfuc-

PLANTA RV M>

MASTICHINA RESINAE NON

Y A L D E ABSIMILIS SYCCVS.

Cap. L I.

Dc f-1 • R A n IT V R ii GuC Exot. lib.+.c,p.*.rcfl V C.

data , per Petrum Garetum ex longinqua

navigatione anni itfoo. Maftichinx autem reli¬
nar, inquic, non valde abfimilis erat fex tus hic
fuccus , minus tamen albus , friabilis , ut relina,
manibus tamen emollitus, aut ore retentus ali-
quantifper, lervrefcebat, nec ingrati odoris de¬
prehendebatur, ut neque etiam faporis , aliquan¬
tulum tamen acris , igni admotus, flammam et¬
iam concipiebat , qux ftatim exftingueretur, atq5
i nitar ccrx liquefeebat. Erat etiam hic fuccus, five
verius refins. , foliis quibufdam involuta •, qui¬
bus recenter fluentem exceptam fuifle verifimile
elt.

AMBRA FACIE RESINA
Cap. LIA

Defcriptio ex India anno 1601 . redibant Batavi nau-

QVl ex Aimia rtlllJW lllU|..cull.«muuLai. *•»»
tai,auihoieClufio.Exoc. lib.4.cap.<r. Ma
gnum rcfini cuiufdam fragmentum afferebant,
quod libram & fex undas pendebat, coloris ex
fufeo cineracei, & placrifque partibus Ambrx o-
doratl colorem referentis, fic ut qui ab arbore
detraxilfent , legitimam Ambramelfc fibi perfua-
derent : rcfinacetis tamen odor , licet non ingra¬
tus, ab ea opinione illos dimovere debuerat.

In quem autem ulum adhiberent , ignorabat
JioneftilEmus vir Frandfcus Peninus, civis Am-
(lelredamenfis , qui ab illis redemerat ,&permit-
tebat ut deferibere po ilcm.

ELECTRVM SIVE SVCCINVM

IN GENUI.

Cap. LIII.

MV i t i [infit Amat.] verbis Diofcoridisin-

nixicrc " ’

Zleftrum m nixi crediderunt Eledtrum, five Succinam,
S Mccmum. qUod Carabe Arabes appellant, & vulgus Alam-
f *r*b'.A. krum, Populi gummi elle, non animadvertentes,
.im rum. jjj0pcorj(jein aliorum opinione verbaillaretulif-
fe,&utfalfareliquiife,minimeque approbalfe.
Mendaaa Vc autem planius nofcatur , ait Plinius , qukm
de Suconi, mentiti fintauthores de Succino , verba eorum
hicfubiiciam. Proximum igitur Iocumin deliciis
feminarum tamen adhuc tantum , eandemque
omniahxc,quam gemmq ,'authoritaterfi , fane
maiorem aliquibus de caulis cryftallina & mur-
rhina , rigidi [frigidi vet.] potus utraque. In Suc-r
cinis caufawn ne delicia» quidem adhuc excogita¬
verunt. Occafio git vanitas Grxcorumdiligen-

tix. Legentes modi\ eque perpetiantur njedc
ortu eorum diccrc, cum hoc quoque interfit vit^,
fcire pofteros, quicquid illi prodidere mirandum.
Phaethontis fulmine icti , forores lu6tu mutatasy^J^
in arbores Populos , lachrymis Ele£trum omni¬
bus annis fundere iuxta Eridanum amnem, quem
Padum vocamus : & Electrum appellatum , quo-
niam Sol vocitatus fit Eledtor, plurimi Poctx di¬
xere , primique ,ut , arbitror Aefchylus , Philo¬
xenus, Nicander, Euripides, Satyrus. Quod elbi
falftim, Italix tcltimonio patet. Diligentiores eo¬
rum , Eledtridas infulas in mari Adnatico efle di¬
xerunt, ad quas dilabcretur Padus. Qua appella¬
tione nullas unquam ibi fuiile , certum elt : nec
vero ullas ibi appolkas cite , m quas quicquam
curfu Padi devehi poflit. Nam quod Aefchylus
in Iberia , hoc elt , in Hifpania Eridanum elle di¬
xit , eundemque appellari Rhodanum , Euripi¬
des rurfus & Apollonius , in Adriatico littore
confluere Rhodanum & Padum , feliciorem ve-
niamficit ignorati Succir.i in tanta Orbis igno¬
rantia. Modeltiores, fed xque falfum, prodidere
in extremis Adriatici finus rupibus in viis arbo¬
res ftare , qux Canis ortu hoc effunderent gum¬
mi. Theophraltus in Liguria effodi dixit. Phae¬
thontem in Aethiopia Hammonis oblide : ob id
delubrum ibi elle atque oraculum , electrumque .
gigni. Philemon foflilceflc , &. in Scythia erui Scj/h/1"
duobus locis: candidum atque cerei coloris,quod cindtdun.
vocare tm Electrum :in alio loco fulvum, quod ap- Eleftrum.
pellaretur Sualterntcum. Demoflratus Lyncurton
id vocat, & fieri ex urina Lyncum belliatum , e 6u-tL,erm-
maribus fulvum & igneum , e fceminis langui- tyncunoa.
dius atque candidum. Ali} dixere Langurium, &
elle ih Italia bellias L<rw(jKn*M:Zenothem s Ltwgas Languri
vocat cafdcm, & circa PadumiisvicamafKim.it.

Sudrnes arborem, qux gignat in Liguria. In ea¬
dem fencentia & Metrodorus fuit. Sotacus cre- **
didit in Britannia arboribus effluere , quas Ele-
clridusvocAvit. Pytheas Guttonibus Germanix
ger.ti accoli xfluarium Oceani Mentonomon
nomine , fpatio Itadiorumfcx millium : ab hoc
diei navigatione infulam abelle Abalum : illb ve-
re fludtilnis advehi , dc efle concreti maris purga-
mentum : incolas pro ligno ad ignem vti eo, pro-
ximofque Teutonis vendere. Huic Timxus
credidit , fed infulam Baltiam vocavit. Philemon
negavit flammam ab Ele&ro reddi. Niceas ra¬
diorum Solis fuccum intelligi voluit. Hos circa
occafum credit vehementiores in terram a<5tos,
pinguem fudorem in ea parte Oceani relinquere,
deinde xftibus in Germanorum littora eiici. Et Sac*1 Ae*
in Agypto nafei fimilimodo > & vocari Sacal : i-
temin India ,grariufque Thure elfc Indis. In Sy¬
ria quoque foeminas verticillos inde facere, & vo-
care harpaga , quia folia & paleas , veftiumque fem>na-
fimbrias rapiat. Theoph rallus Oceano id exx- rum Syria,
ftuante ad Pyrenxi promontorium dici : quod
& Xenocrates credidit, qui de iis nuperrim£ feri-
plit. Vivit adhuc Afarubas, qui tradidit iuxta At¬
lanticum mare efle lacum Cephthda ,quem Mau- - ltmf
ri vocant Ele£trum. Hunc Sole excalefadlum e ru.
limo dare Elearum fluitans. Mnefias Africx lo¬
cum Sicyonem appellatum,& Crathin amnemin
Oceanum effluentem e lacu , in quo aves, quas
Meleagridas &Penelopas vocat, vivere. Ibi na¬
fei ratione eadem, qua lupradidum eft, de Ele-
«Stndelacu. Theomenes dicit , iuxta Syrtim ma¬
gnam hortum Hefpcridum elle, ex quo in Sta-
num cadat , colligi vero ^ virgimbusHefperi-
Uum. Ctcfias Indis flumen eife Hypobarum,
quo vocabulo fignificetur omnia vafa ferre bona:

* fluere

i

! di

E

mts

LIBER

fluere i Septentrione in exortivum Oceanum

iuxta montem filveftrcm alboribus Electrum fe-

Erjiriiri- rcntibus. Arbores eas aphytacoras vocari , qua
appellatione fignificctur prxdulcis fuavitas.
Mithridates in Germania: littorihusefle infulam,,
vocarique eam Oferi&am : Cedri genere lilvo-
fam : inde defluere in petras. Xenocrates non
sJcrtuni Succinum Uncl'im in Italia , verum etiam Thieum
Vocari,st Scythis verb Sacrium , quoniam & ibi
Sofhoclet fiafcatur. Alios putare in Numidia gigni. Super
■notatur. omnes efl Sophocles Tragicus Poeta, quod equi¬
dem miror tanta gravitate cothurni , & prxterea
vita? fama , ali^s principe loco genitus Athe¬
nis , rebus gertis , exercitu du&o. Hic ultra
Uchry - Indiam fieri dixit e Jachrymis Meleagridum
is nutum- avium MJeagrum deflentium.

Quod & credidille eum , vel fperaffe aliis perfua- !
dt ri pofle 3 quis non miretur , quam ve pueritiam i
tam imperitam polle reperiri , qua: avium plora-
tusannuos i rcoat , lachrymasve tam grandes , a- 1
vesque e Gixcia , vbi Meleager periit , ploratum
ilTe in Indos ? Quid ergo ? non multa arque fabu- '
lo(a produnt Poeta: ?Sed ho.c ea in re, qua: quo¬
tidie invehatur atque abundet, & hoc menda¬
cium coarguat , ferio quemquam dixiffe ,fumma
h o mi n um c'o n te mp ti ; » e ft,& i ntoleranda me < . da-
ciorum impunitas. Idem rurfus eodem libro 37.
cap.feq.j.de ortu &c medianis, &generibus &lu-

locus. xuriafuccinorum, inquic: Certum eftgigniin In-

fltlisS ptentrionalis Oceani , & ri Germanis ap.
-'l-tr. Pe,I,iri Gie!^um : uaque & ^ 1 oftns vnam mfu-
Germ Jttu, luumo^ Glcflariam appellaram , Germanico
C a: fare ibi cl ifiibus rem gerente , Aufti aviam a
E medulla Bebaris didam. Nafciiur autem defluente- mc-
arbons. duila pinei generisarboribus , vt gum ni in Cc-ra-
fls, refina pineis. Erumpit huvnons abundantia:
denfiuur rigore, vel tepore autumnali. Cum in¬
tumescens xflus rapuit ex infulis , certe in inora
expell. tur ,ita volubile . vt pendere videatur , at¬
que confidere in vado :q -oi arborisfuccumeire
pnfii noflri credidere , ob id fuccin..m appellan¬
tes. Pinea: autem arboris efle indicio eftpineus
in attritu odor, «Scqubd accenfum tedx modo ac

_ , a _ _ Ati- ... \ . —

rx

* 1 - - - .cv.«. muuu .11

nidore flagret. Affertur k Germanis in Panno
hiam maxime Provinciam. Inde Veneti primum,
quos Grxci Henetos vocant rei famam fecere,
proximi Panonia^id accipientes circa mare Adri-
Vires & at'cuni/, Pafl° vcio,annnexafabule videtur cau-
vfus. fa,hodieque :tranfpadanarumagreftibusfceminis,

T onfilU. monilium vice fuccina geftantibus , maxime de¬
coris gratia , fed Sc Medicina: : quando tonfillis
crediturrefiftere , & faucium vitiis , vano genere
aquarum iuxta illos infeftante guttura ac vicinas
carnes. D. C. fere M. palT. h Carnuto Pannoni^
abefl litus id Germania:, ex quo invehitur , per¬
cognitum nuper. Vidit enim eques Romanus
mi Ilus adid comparandum a luliand curante gla-
ditorium munus Neronis principis , qui h«ec
, commercia & Ii cora peragravit, tanta copia mvc-
(uc?in?*e ^a 5 vC recia mendis feris podium protegentia
Gleba 13 Succinis notarentur, arma vero & libitina, to-
hbrarum. . ttifque vnius diei apparatus effet e Succino. Ma¬
ximum., pondus is gleba: attulit 13. librarum. Na-
. . fci &in Indra^certumeft. Archelaus, qui regna-
dcVairt” vitm Cappadocia, illinc cortice inhorrente tra¬
dit advehi rude, polirique adipe fuis la&entis in-
coflum. Liquidum primo deftdlare , argumen¬
to funt quasdam, intus translucentia, veformi-
cx: aut culices, lacertxque , quas adhaififfe mu-
fteo non efl dubium, & inclufas indurefeenti.

Genera Genera eius plura. Candida odoiris pneftantilfi-
Shccihi. mi.Sednechis, nec cereis pretium. Pulvis rria-

i ,or autontas. Exiis etiamnum amplior translu- M™ C«'
I ccntibus , prxtcrquam fi nimio araore flagrent, (l,dHm-
1 imaginemque igneam ineffe , non ignem, placet ’

Summa laus Falernis i vini colore didis, molli
fulgore perfpicuis. Sunc & in quibus decocti
mellis lenitasplaceat. Verum hoc quoque notu
fieri oportet , quocunque libent, tingi , h*do-
lum levo & Anchufic radice : quippe etiam con¬
chylio inficiuntur. Citerum attritu digitorum
accepta caloris anima trahuntin fe paleas ac folia
arida acphilyras, vt magnes lapis ferrum. Ram5-
ta quoque eius in oleo addita flagrant d lucidids, ’
diutitifque, quam Enei medulla. Taxatio in de- rrviim.
licns tanta , ut hominis quamvis parva effigies,
vivorum hominum vigentiumque pretium fu-
perct, prorfus ut Caftigatio una non fit fatis. In
Corinthiis xs placet , auro , argentoque milio, in
cdatisars &ingenia. Murrb.norum & Cryltal-
linorum diximus gratiam : uniones , quod capite
circumferuntur , gemma: digitis : in omnibus de¬
nique aliis vitiis olientatio , aut uiils placet : in
Succinis deliciarum tanaim confcientia. Domi¬
tius Nero in ceteris virafu.Tpjrtenris , capillos
quoque coniugis luePopp x in hoc nomen a-
doptaverat, quodam etiam carmine Succina ap¬
pellando. Et quoniam nullis vitiis defu' t pre-
tiofa nomina, ex eo tertius quid un hic colos car¬
pit expeti i matronis. Vius tamen Suctinnrum
invenitur aliquis in medecina : fed non ob hoc
faeminis placent. Infantibus adalligari amuleti
ratione prodeft. Calliftratus & cuicunque nati LyMuuit
contralymphariones prodelfe tradit , &: urina: VnL.
difficultatibus potum, adalligatumque. Htc &
differentiam novam attulit appellando Chryfe- chrjl’lr-
lectrilm, quali coloris aurei , .V matutino gratiffi-
mo afpefhi , rapaciffimum ignium , Si, ii iuxta ‘
fuerint , celerrime arde/cens. Hoc collo adalli¬
gatum , mederi febribus & morbis : tritum cum
meile ac rofaceo aurium viciis : & ii cum meile
Attico conteratur, oculorum quoque obfcurita- °slt,MUs
tibus. Stomachi etiam vitiis vel per fe farina eius

fumpea, vel cumMafticheex aqua pota. Succina “r“-

etiam gemmis, qiwfuht fraiinucid* adulterari- 0

dis magnum habent locum.maxinis Amerhyftis, t7"LZ^
cum omni, ut diximus, colore cingannu'. Haifte- '»r.
nus Plinius.

Huius verba (pergit Amat. ) vera effe hodie de
cognofeimus quum in mari Germanico , Baltheo ma,er,u
didtOjElecflrum five Succinum, ex quo precula: JMcTtbic
fi ve corona: fiunt , colligatur , &c nufquam alibi: Amatm.
quod vero gummi arboris pinex fimile fit , ipfius
in attritu pineus odor atteftatur, imo qui apud
Germanos in urbe libera Dantifco,nobikum ver-
fati funt , tanquam de re confpe&a iudieium
fuum ferebant, nec in re aliqua ^Plinio diffide¬
bant. Nafcitur enim Ele.iflrum , liquidum tan- C ron*
quam Pmi refina, quod quum murteum fluit, for- pfecarta.
micas, mufcas,paleass& alia rapit,qu^ omnia po-
fleaineo denfato, videntur, ut Martialis hoc difli-
cho complexus efl :

Outtm PbaethjnUa formica vagatur in um¬
bra

Implicuit tenuem fuccina gutta feram.

Vario porro odore Eleirtrum reperitur , cuod
ad fe feftiicas & paleas trahit , velut magnes fer¬
rum.

Hallucinatur Manardns Ferrarienfis , & ali j ^
quibusfacile Tragus fubfcrip'ent , qui fine au- repreh .
thoritate &ratione contendunt , Succinum lon¬
ge aliam rem effe videri , qu^m qux ex arboribus
, exudare, diflillare, durari ac coire in Elc<flrunii fo-
• Icat, quin potilis in mari riafd exiftimaripofjfir;

fec 4

33*

HISTORIAE PLANTARV M>

Sed de re fibi ignota, non cft quod multa verba
faciant.

Cordum audiamus , multis hac de rcdilfcren-
tem. Succinnm, quod Graeci nhw.v&i , & fabulofo
'A/j-jw ctor nomine A/j-xoJewr, Arabes Karabe , Kakabre,
fabulo! um. Galli Ambram,Ccu Ambram Citrinam , Germani ve-
^uteLmm tercs Gleflum , reccntiores iftjjtcin & Bewflcin,
Vrat*r ^«.Sudanii Gentar appellant: inter prarcipua nurac-
tUnorvm, ratur, qua: Deus ad hominum uHim condidit,
Medicina pariter & luxui, multilque aliis ulibus
materiam praibcns -.quamvis noftiaxtace magis
tuendq fanitati , qu^m luxurie inferviat. Noftri
Succino , -h proprietatibus , quas habet, nomina
Xiteffum indidere. Siquidem veteres Germani (Dlcffiim/id
Germ‘ appellant , quod fi interpreteris , vitreum lonat:

quoniam vitri initar lucem tranfmittat. Vitrum
Gagatula- enim (Dla0/ <5c vitreum djlefcn dicimus. .&CJ-
f*' flem autem ,id eft , Gagatem lapidem id vocamus :

quoniam ^ Gagate nigro, materia, viribus, & aliis
proprietatibus nihil differat. Bcrnjtcm vero,
hoc eft, ardens lapis nominatur, quon.amacccn-
dem fumardeat. Eft autem res omnibus agnita, Sc
Certum paratu facilis , prxfcitim cereum & pellucdum,
felluaium. quod Romani a vini colore, Falerium cogno-
fulernum niinant.Candidum vero , cui olim nullafuitau-

O ndtdum. . - v

rltn nota, thontas , quoniam parcius gignitur , nunc aun
tMr pretium squat. Vfraduntqux Plinius iam ante

prodidit , excepto eo , quod Pinei generis arbo¬
rum refinamelle credat , ut paulo poft offende¬
mus. Nam quod ad originem [materiam degene¬
rationem] cius attinet , nullus unquam autho-
rum vera tradidit. Ideo rem ineundam maxime-
que necellariam , &: cognitu diqniflimam prodi¬
turos nos arbitramur, ti de natalibus , caulis Si o-
rigineeius, noflram quoque fen tenti ani protu¬
lerimus : de qua cum multis doXis , prxfertim
Georgio Agricola Medico , naturalium rerum o-
mniumfagaciffimo &prudcntif(imo indagatore,
multos iam annos contulimus, eamqucloi gade-
liberatione utrinque ita perpe- dimus m qu;d-
quamde origine cius temere pronunciaremus.
Editilrus eftpropediem Georguis Agricola, inter
alia, qu$ de ortu & materia foffilmm re iuncon-
fcripfit, etiam fuum de Succino im 'iciiun , cui nos
hoc commentario fubfcribimus :cxiftimamus au¬
tem nobis hominibus Germanis, Succinum in
noftro Orbe genitum quotidie attreXantibus ,
eiufque naturam quotidiano ufu Si experientia
cognolcentibus , potius alias gentes fidem habi-
GrteU »«« turas,qu^mGrxcis , qui rcliXa Philofophia in
habenda ji- conf1(ieratione , ad figmenta abfurdiflima,& ani¬
les , & plufquam pueriles fibulas funtconvcrli:
rem longe pulcherrimam , cuius cognitionem in¬
genio allequi defpcrabant , ludibiiis & levibus
figmentis confpurcartes. Qua quidem in re non
tam hominibus impofuerunt, qu&m fuam in con¬
fingendis nugis levitatem, Si EleXri ignorantiam
prodiderunt iquamvis Gcaiis ingenium,quamvis
Graiisore rotundo Mufaloqm dederit. Etii au-
tempalimfic, ubi repenaturSuccinum , tamen
quia &: loca, Si natales perfpeXa habere ad rei
cognitionem non parum faciat, decrevimus hoc
deEleXro commentario , primum indicare ubi
legatur, & ad qua: httora plurimum, & quomodo
feratur : deinde ofteftdcmus non elfefuccum, ne¬
que Gummi, nequerefinam , quomodocunque
eas appellent, arboruimpoftremo materiam eius,
& quid fit , explicabimus. Et hxc quidem ea qua
licebit brevitate , ne fi longiusde eo differueri-
mus , commentarius hic finem fuum moduraque
excedat.

Codanus finus appellatur Plinio immaniffr

Vfu*.

mus , ^ fxvo immetifo morite , nec Riphxis iugic
minore, qui ad Cimbrorum ufque promonto¬
rium excuVrens , refertus eft infulis , quarum da-
riffima (it Scandinavia, incomperta: olim magni¬
tudinis ) nunc vero cladibus noftris negotiatori¬
bus dc militibus cognita & perluftrata tota • qui
non infulam, fcd pcninfulam pluribus Ifthmis
coherentem affirmant. In coiimi inter Cimbri¬
cam Chcrfonefiim , Si Scandinaviam fparlx funt
infulx : Burchana, Auftravia, AXavia, olim voca¬
re: ad quas fluXibus pelli Electrum Romane o-
lim clades deprehenderunt. Ideoque eam, quam
Germani Auftraviam vocabant , Romani Gleffa-
riam , hoc eft. EleXridem dixerunt. Quiti etiam
prxtcrhancplure^alix GldTirix norninatx funt.
Vniverfum autem mare, quod Codanus linusam-
pledtitur,.9//rri»«;« habet, quod fluctibus nunc re¬
tro ad Scandinavie, Norvcgie , Suecie Si Gothice
littora agit: nunc ad infulas , ut ipfi etiam depre¬
hendimus : nam dc nos quoque illud in Bur-
rhanx , Auftravix , Si Scandi navix littoribus
invenimus. Nunc ad no fka littora , videlicet
Cimbricx Cherfonefi , ducatus Melchelbilrgiaci,

Po meram c , Prufli?, Samelandix Si Livoriix.

S.xi quamvis toto hoc noftro maritimo tractu MaximA
non raro legatur Succinum , exiguum tamen idelt,
in parvas micas concretu n. Plurimum vero , &
maximis glebis conftans ad Samelartdiam expel¬
litur ,quxPrudix vicina eftregio,& Pruflix Duci
paret: ad eam tanta copia cempeftatibus fertur*
v? toti terrarum Orbi fatisfaccrcpoflit, quantum^
vis multis vfibus expetitum. Atqui non ad to¬
tum Samelandix littus tanta vis £lc<5tri expelli¬
tur, fed ad cum traXum tantum , quem Germani
(6rana»if4>c vocant, non longe hpagoSu-
davis Si Samclandis K raxtepelle didto , quod re-
tindtumlignificat. Nudi enim homines re, tu ve¬
nient: Suctino prxtendentcs ,fxpius flutSlibus re-
t; n<5Ei obruuntur, vndepago nomen patria lin¬
gua fecerunt. Locus autem quo tanta eius copia
colligitur, patet tantum dcccm millia palTutim,h. e.
duo Germanica miliaria. Habent eius pilcationis
gnari (uafigna & indicia, quibus venturi Eleftri
copiam xftimant. Suntalix quxdam diverfi ge¬
neris, led maxime quxdam cordis exigui imagi¬
nem referentes , Si veficaruna modo innatx : qux.
fi copiofx ad littus ferantur, plurimum Succini ad¬
ventare certum , his enim involutum tanquam
retibus capitur. Cum vero parcius hx algx lit¬
tus appulerint,minus fuccim infequitur. Fluxi¬
bus deinde ereptum ,Dantifcum vehitur : qux
vrbs prxterquam quod totius Pruflix caput fit,
etiam celeberrimum eft emporium. Vbi piinuim
certis venditur negotiatoribus, cx paXo pre¬
tium pro certa menlura, fecundum glebarum ma¬
gnitudinem , Principi numerantibus. Rude ad- Su cinum
huc vt colligitur , afperuna , fcabrumquc cfltota rude'
fuperficic,ne.c quidquam attrahit , quancumvis
calefiat: levigatum vero & politum, primum ra¬
pere incipit , qui ex attritu calefaXo admoventur
furculos. Nam alia quacunque ratione prxter
confricationem incalefcens, perinde vt rude, ra¬
pere nequit, quas proprietates neminem antea
prodidille fcimtis. Nos autem id ideo affirma¬
mus , quoniam fxpius eius rei periculum fecimus.

Porro longum foretjomnia ftatutalegesque Suc¬
cini gracia latas enumerare , quia alij cx noftris
hxc attigerunt. Nos autem qux antea tradita
fuiicrelinquentcs,quodilliprxteriverunt3indi-
cabimys. Nam neque hoc referre rieccffjr|um
exiftimamus , quot habeat Succinum colore diffe¬
rendas, &i quantam vtilitatcm hominibus adfe-

rac

Succinam
non cji fuc¬
er*/ . non
Otrin*.

liqui it/tn
in mare tn-

Sal nex co-
denfat.

^umminvt

#

Repo 4 nex

•fi-

LIBER IX

rat3non.in Medicina tantum , in qua magnum v-
fuvn habet :veru n etiamin mechanicis artibus,in
quibus multo maiorem. Nunc autem antequam
quid (it explicemus, quid non lit, odendendum
duximus: aliis fuccum,aliisgummi, aliis relinam,
alus terram , aliis lapidem e (Te contendentibus.
Nam lux opiniones multa iam fecula hominum
mentes detinent. Sed Ie&uros illarum opinio¬
num confutationem prius novilfe oportet , fijcci,
gummi , relinar, terra: , & lapidum , differentiam,
materiam. qualitatem, Sc alias , quas habent, pro¬
prietates : ita facilius difta in telligcnt& diiudica-
bunt. Succum autem cuiufcunque arboris, aut
- planta: non eCCe Succinum i fed neque vrinam ali-
cuius animalis , fucci Sc vrinxfnbdantia Sc quali-
tatesoftendunt. Condat enim vtrumque aqiieo
humore : qui etfi Solis , aut ignis calore denfetur,
aqua: tamen qualicunq* infufus diluitur, ideoque
in mare delapfa , quamprimum di lio 1 verentur.
Succino vero contraria ed natura, nam liquidum
in marepnmuminfluit , mox denfatur. At hic
locum non habet, quod dicitur, falem addringe-
■ re Sedenlareluccos , quod nemo concedet, cui
lalis natura perfpe&aed. Sah enim arido denfan-
di facultas, led non tanta ut liquidum fuccurn
denlet : atque ea denfandi vis nequiquam ed
propter imbibendi aqueum , vel fimilcm humo¬
rem, potent am. SaLs enim proprii/limi natura
ed, facillime aquam, sinum, vel tale quidpiam
imbibere , Sc in tali quopiam humore didcdvi.
Quaprotcr,qu6d confperfas carnes Ncafeos dc-
fat, Sc {olidiores reddit, per accidens fit , non
propria,, pitdidringendi facultate, fed qma car¬
nes , &xafei recentes., aq jof.fucco turgentes,
fuccurn dium lali combibendum dimittunt, quo
jit ut hxc deinde , ficca, duraque Sc ideo denfio-
racvad.mt. S icci verb a! qui c-im nihil habeant
terre nx confide ori a:, qualem caroes &calei , dd
toti aqueo humore condent , fale humorem, que
a p p e t i l i m b i b c n t e , m i r i i m e d e n fa t u r . d-d lui fi mi¬
les permanent, fi (ere na fic .nec calida aeris con-
ditutio: fi vero turbid i aut humida, etialiquidio-
reseuadunt , f.le himidum aerem imbibente,
cv luceo , cui mixtus ed , crmmunicante :
quod manifede omnes, etiam denfati codlura,
aucf< lc , odenduntlucci, fi (a! adn ilee 'tu r. Con¬
tinuo enim humefeunt & diffluunt, maxime hu¬
mida & frigida acris conditutone. E go fi ari¬
dus lal Caecos etiam fpidos liquidiores rcd-
dit,quanto inagis liquidus lal , ceu mire ed , li¬
quidos diccos dillolvit & penittis difiipat? Si
etiam den fatus diccus elfet Succinum , aqoxin-
coftum di dol veretur, ceu AI, .e vulgaris, Hypo-
cidis&eiufinodi : fed etiam fi quis integro xvo
in aqua , aut vino decoquat, nihil penitus tamen
eliquari poted. Adipi vero ,aut oleo incoftum
diflolvitur, quod alieniflimum edMuccis , qui
aquei funr. Edit^queSrtrciwopinguis dibdantia,
iSc^fuccis diuerdffima. Quod, autem etiam gum¬
mi non Jit, ode dunt argumenta, qua: iam de
fuccis attulimus. N. mhxc quoque, cuiufcunque
fintgencriSjin quovis aquofo huo>oredilfi>lvun-
tur , in oleo vero minime : eadem , perinde ut
denfati fucci, tutbida Sc humida aeris temperie
humefeunt & diffluunt , nec fine ratione, cura
vifcoCi Scconcreti calore fucci exi dant. Quidquid
enim ficcitate denfatur , hurrndo relolvi pnted.
Qui verb refinam contendunt , propius ad ma¬
teria: fimilitudinem Sc naturi m eius accedunt.
Qemadmodum eni n refinx pTgues (unr , Sc ac-
cenfa: flagrant , oleoque incoclx drilblv.untur
omnes, ita etiam Succinum flamma accenlum ar-

det, &in oleo , fi coquatur, refolvitur, &accen-
Ium flagrat. Refinam tamen non efle,flatim for¬
ma glebarum odendit. Refinx enimpartim pau-
l.itim didillanc, Sc in parvas micas , guttafquc
concrefcuat,vt Lentifci , Iuniperi procera:, quam
Sandaracam Arabes vocant : Thus m lfculum. Sc
quod Orabias , ab Erui figura Sc magnitudine,
vocatur. Partim ex pluribus guttis , longo tem¬
poris intervallo collectis , in ma das fc.ibms, po-
rbfasj&cavernofasconcrefcunt , vtPini , Abie¬
tis, Picea:, Piceadri, Sc eiufinodi arbo' um: qe.am-r
vis & hx frequenter in paruas micas der.f ntur.

Succhu genuino diverfus eda refina habitus . ne¬
que enim in guttas oblongis denfatur , qux ex
arbore fe pependi (fe indicarent, neque in fcabra,
cavcrnosaque,& guttis compadafr igm.mta coa-
lefcit , fed (olidas glebas. Glebarum eriam magni¬
tudo refinam efle negat : fiquidem PliniusRo*
mim allatam ede fcribic tredecim librarum pon¬
dere , per , libram duodecim vncias intelligcns.

Nos vero fcimus multo maiores interdum inve¬
niri: Sc nonnunquam etiam in continente ultra
viginti milhapadiiu i littore aratris excitari : &in
fu n dam entis xd i fici o r u m effo li.quidus undecim,

Sc tredecim ed unciarum pondus. Itaque maxi-
mumglebx pondus nodra memoria in ventxfli- %TaCor
b rarum fuit feptendeeim & vnciarum quatuor.^.

H x au t en i gra nd e s gle b c pocu i is fp!e n di 'io \ib u s
a magnatibus apud nos expetuntur, quemad¬
modum olmi apud Romanos ex Oriente Mur-
rhinnm: quod &ipfum fine dubio ad Succira re¬
ferri debet, ut Georg. Agricola in fiiishbrisdc re¬
bus metallicis indicabit. Puerile autem ederede-
re , i n ta n ta s git ba s co n crc fccre re fi n am aliquam:
ac multo pueril.us, credere tantum ex arboribus
defluere polle refinx, vt maria , Sdittora & ter¬
ram in Continente implear. Reclamat etiam ex¬
perientia, r.ullx enim prorfiis in nodro littore
funt Pinei generis, aut lefiniferx arbores, a Cim¬
brorum extremo promontorio ufque ad Scandi-
navix Idhmum , ouo Afix maiori cohxret, h. c.
toto illo immani /inuCodano, nullx enim teme¬
re in littore arbores, prxtcr Alnos , & Corylos,
vi fu ntur. Oderunt etiam natura redniferx c mnes
lallum, aut mari irriguum, folum. Similimodo
neque in Norvegix. neque Scandinavia? minoris,
ncqre Succixlittoribus, ullo, vifitur refimfera,
aut Pinei generis arbor, quatenus noscam oram
ludravimus, Sc quatenus militibus, Sc negotiato¬
ribus nodris cognita ed , qui quotidie legunt
Scandinavixlittota. In montibus vero procul d
mari magnx funt Txdarum, Alretum, Sc Picca-
drorumfilvx. Sedexhisimpoflibile ed ad mare
delabi refinam. Prxrerea fi in inviis cautibus da¬
rent hx arbores , vt aliqui veterum prodidere,in
terram Sc rupes delabercturrefina. Et fi maxirod
ex rupibus xdu raperetur, ut Plinius credidit,
fordidum totum cllet , calculis, arenis, foliis &
aliis rebus mixtum , fed rariflime reperitur, quod
tale quippiain compleibtur. At neque hoc ra¬
tioni confer.tanc.um cd, ex arboribus e prxeipi-.
tiis in mare procumbentibus dcdillare: tum cnirn
paullatim & guttatim dedillaret, Rrin parvas ta-
tum guttas denfarctur : fed impoffibile ed, tot in
prxcipitiis dare arbores, ut tantum refina? fun¬
dant. Adde fi hoc modo didillaret , neque ra¬
nas, neque lacertas , neque formicas, mufeas, cu¬
lices ,aut quidquomtaleTotftpIe&eretur. Mirum
etiam elfet , fi refina fit, nor. inveniri in eo Pinei
generis folia, cum in aliis relinis fuafoliafreque-i
ter deprehendantur. , E (fe t,e.t i am p r.x ter n, ituram
eo loco refinam in tantam folidicatem denfiri,

334

HISTORIAE plantarvm;

cflm quavis ali* refina , fivc frigida, five cali¬
di aqua denfatx , maxime falsa , aridae , fria-
bilcfquc evadant , acfponte diffiliant. Quod fi
oifa&um confulas , exaiftx nullum refinx odo¬
rem percipies , fed medium quendam inter Bitu-
rren Sc Ambiam , qux res in terra gignuntur.
Qubd autem paleas , Sc aliafimiliaattrahit > ma¬
gnum eft argumentum , multdmid a refina d f-
^rfinAn!*» ^cric’ Nulla enim id prxftat refina. Differunt
&Sucam. edam viribus Rcfin$,& Sucti rmm.Nam hoc pro¬
cer alia, quibus ab illis di (crepat, etiam comitia¬
les futHtu deprehendit, Si eoscollapfos excitat,
quod in t.lla unquamdeprehenfum eft refina. Fa¬
cit etiam ad noftnim argumentum coloris divei-
fitas: nam fi certx alicuius arboris refina eflct,eu-
dem femper colorem h^§ret,utTerebinthi, La¬
ricis, Lentifci, Abietis ,Pini, Sc aliarum rclina-
rum , qux femper fui funt limilcs, Succino vero
nunc Iero fimihs, nunc cereus, nunc fulvus, nunc
turbidus, nunc omnino pellucidus, nunc niveus,
nuncex quibufdam eorum j atit fimul omnibus
mixtus ,8c ceti convolutus ,nunc omnino niger
(iagttes cft color. Nani gagates ille lapis paleas attrahens

exiftit: flamma enim accenfum cb ufque flagrat,
donec totum in fuliginem abeat : prunis autem
impolitum aeque ut flamma accenfumconfumi-
tur , fi quidem totum in vaporem refolvitur.

Porro hactenus eorum confutavimus opinio¬
nes . qui Succinunt, aut fuccum , aut gummi , aut
relinam, aut terram, aut lapidem c it tradiderunt:
quamvis plurima, qu^cad ccmfhcercn ,icbque*
iimus: maxime quodad diluendam Scriptorum
authoritatem pertinet. Nos vero mininae nudi»
autlioritate,fedr.itiombus & argumentis rem tra-
<ft.md amelle cenfemus. Nam quod Solinusfcri- Sol>nwj*l~
bit , Germanico Ctefare omnes Germani* oras hfur.
ferutante , compertam clfe arborem Pinei gene¬
ris , cuius medulla Autumni tempore Succtnoh-
chrymct , fa Uujn penitus eft, ut ea, qux antea di¬
ximus, cedantur: quemadmodum & hoc, quod
tradit : Germanicum Cxfarcm omnes Germani*
oras fer utatum e ifce. Quxautem Solinusde Suc¬
cino fcripfit, e Plinio exce rp fi t, quibus fu um addit
commentum.

Reflat igitur nunc , ut noftram de materia , Sc
origine eius, fententiam , rerum natur* ftudiofis L^uv, ep ±

-fi nihil cfta'iud,qaa n nigrum Succinimiquarc eo- 1 communicemus , qui femper credidimus, Succi-
Sucanurn. dem cum Germani vocabulo, quo aliud Succinunt, num liquorem elfe c terra in mare fluentem, arca- mare flu,
appellant, adiebto coloris difcriminc. Necelfe • nas ac nondum compertas obeaufas paullatimin enf-

igitur eft, rem divcrfifli nam i refina effe. Qua¬
propter non polTum non Graecorum vanum com-
Cr-td re- tnentum carpere , qui etiam certa nomina arbori-
p,th. bus , Succinunt ferentibus , indidere , eas aliis
Elc «Strides , aliis Aphitacoras, nominantium, quo
vocabulo Indis praedulcis fuavitas fignificetur.
Omitto reliquas fabulas, quibus ipfi luam vani-
ftt-m,& inconftantiam palam fecerint. Qui
autem relinam non elfe contendunt , lapidem
e^,s non elfe contendunt : quoniam vnlgo Germanis,la-
pidis nomine veneat : fed nihil in eo efl, quod
cum lapide comune haheatriapides enim omnes
terreni funt, nec quicquamin igne omittunt,nifi
alterius cuiufdam rei participes flnr, neque ac¬
cenduntur* neqiie in pinguedinealiquadiflol-
vu.ntur, aut igne inlublime feruntur, neque le¬
ves funt, ut aqux innatent : qux omnia fuccino
funt propria : qubd ufque adeb tenuitate i terre-
n a lapidum materia diftat, vc certa ratione totum
in vapore & liquidiffimum oleum dilfolvi queat,
quod nemo ante nos invenit, aut tentavit : variis
„ en im ingredi viis fumus , ut naturam, originem,

Non efl ter • n n °

rtt 1 ce materiam eius mveltigaremus. Prxter eos,
qui lapidem elfe credunt, funt & qui terram clTe
dicant : quod reperfomnium quidem alicui in
mentem potuifle venire fperaffemus. Quoniam
vero hxc opinio his annis a multis eft accepta, ii fl
dem eft confutanda argumentis , quibus lapidem
non elfe probavimus , quamvis id paucis verbis
egtrimus ci\m non exiftimemus , fa/ix mentis,
Sc iudicii homines, eo erroris delabi polle, ut la¬
pidem clTc credant. Deccflit hoc anno, cum hxc
conderemus, admodum confecflus xtate Grego-
Duxkert rius Dunckerus, vir haud vulgari experictia pix-
erri ditas : qui multa etiam in Succino obferv.ivit,qux
noftrtim de eo iudicium confirmant: tame in eum
errorem incidit , ut crederet , Succinunt veteribus
Samiam terram fui ITc diihim , regionum homini¬
bus deceptus: nam hxc Germanix ora, quam Ef-
flui habitant, hodie 0amdanb noflris ,h. e. Sa- *
mia regio vocatur , perinde ut Samus infula, in
^Cgeo mari lita. Nihil enim commune Succinum
cum figulina creta habet , qualis eft Samia terra' 1
ex quafaiftx ollx, igne in lapidis duritiem coqu-'-
tur , nulla fui amilsa parte , ut aliaquxvis figuli- f
na terra. Succinum vero ignis impatientiffimum

eam, quam prx fe fert, foliditatem durefeentem,
quod Georgius Agricola etiam fentit , Sc Grego-
rius Dunckerus , cuius modo mentionem feci¬
mus , omnino affirmat, natione Samelandus, qu»
in eolittore, ad quod maxime expellitur , ultra
quinquaginta tres annos vixit, maximaque cura
tota vita flia eo incubuit, ut originem Sc mate¬
riam eius perdifeeret. Nam hic eos quoque re- Arygrupi
prehendit , qui arborum lachrymam elle prodi- iAC\.r^m^
doriit, clarifque verbis dicic, liquidum primo elfe non tfl.
liquorem e terra in mare fluentem. Quod, tan-
quam certiffimum , omnibus eft amplectendum.
Adftipulantur noftrx fententix etiam Veterum
nonnulli , ceu Nicias , Philemon , Aflarubas, Sc
Mnefias .quoslflinius citat. Nicias enim Solis
radiorum fuccum elle succinum tradidit , quos cir- rum
ca Occafum vehementiores in terram adtos cre¬
didit pinguem fudoremin ea parte Oceani relin¬
quere : qui deinde jn Germanorum littoraeiice-
retur , haud abfurda opinione. Non quod hic
fuccusipfisSolaribusradns, nihil prxter qualita- r’1
temexificntibus , infit : fed quod radiorum fer¬
vore , pinguis ille terrx fudor foras eliceretur:
quod plxrifquein locis apud nos >€ftatis calo¬
re, & VeriSjAutumriqiie tempore in liquido Bi¬
tumine deprehendimus : cuius fpeciem Sucumim
quoque elfe diximus. Bitumen enim hoc in terrx
poris latitans , paulatim fordis Sole terram calefa¬
ciente, & pinguedinem eius ehquatein lacus,pti-
teoSjrivulp/ve emanat:Hycmc vero preclufis ter¬
rx meatibus , dedenfata pinguedine nihil prorfus
manat. Philemon foffile elle Sc in Scythiaetui
prodidit, candidi,cerei , & fulvi coloris : procul
dubio comperta ferbens. Nam in Parthia quo¬
que Sc Germania Murrhir.a, quxabfque dubio
Succini genus funt,e terra effodiuntur , qux nul¬
lus unquam refinam credidit.Quare cum fpflile fit Amentia
Succinum , qux eft amentia relinam ideffeconte- <]l*orumdM'.
dere ,ciim apud nos quoque fxpiffime grandes
glebe inter arandum excitentur , Sc e puteorum,
xdificiorum fundamentis eruantur, multis ^ lic¬
tore pa fluum millibus? Nos tamen eas ibi mini¬
me natas , fed in terra, mari, ut plcrifquein locis
concigit,longiush Continente recedentc,reliiftas
iudicamus, quamvis plxrique ibi ger.itas credant,
in quorum numero etiam fuit, GregoriusDun-

kerus

Locus.

-kerus. AfTarubas , qui Plinio fcribente adhuc vi¬
xit, apertius rem prodidit , 'tradens : iuxta Atlan-
g limo la- ticum marce Ile lacum Cephifida, quem Mauri
Ccpht/i- Elettrum voccnt}hunc<]i Sole excalefadum e limo
dare Elettrum fluitans. AffarubxfubfcribitMne-
fus, locum quendam Aphricx Sicyonem vocans,
&Cratim amnem in Oceanum affluentem e Ia¬
cchi eadem ratione nafei, qua in Cephifide la¬
cu AlTarubas tradidit. Nos utrumque veriffima
/cripfiffe credimus , non vanis argumentis indu¬
cti : primum quidem , quoniam apud nos eodem
modo Sole excalefadx Lacuna: Sc Putei, e limo
emittunt Bitumen aqux innatans. Deinde quo¬
niam certo comperimus etiartj in Aphrica reperi-
ri Succinam :idque ea parte , qua Canarias fpedat
infulas. Nam eam Aphrica: oram Atlanticum ma¬
re alluit: Mifit ad nos ex Antuerpia Aphricani
Snccini unam atque alteram glebam Gruningus
natione Frillus ( qui ea loca luftravit , &ipfc idin
ripa fluminiscuiufdam ibidem legit) nolhati a-
deo fimilem, ut dignofei nequeat , quas inter ce¬
tera, qux chara nobis funt , eo libentius repofui-
plin. tdxa- mus, quoniam Sc Mnefix Sc Aflarubx fidem &

* ‘r- authoricatem firmam nobisfaciunt.Quarcimme-
ritb Plinius eorum tradita , aliorum Grxcorum
commentis adnumeraffe videtur. Gigni autem in
terra Aphricanum Siltcinum quoque , nec effle ar¬
borum relinam , vel inde peifpicuumeft , quo¬
niam no ftrati Umillimum colore , fubftantia, Sc
qualitatibus cum fit , eandem quoque originis
caufam habere neceffle eft. Si igitur Picei, aut Pi¬
nei generis arborum refina efflet , quales arbores
inSeptentrione vifuntur, neceffle ellet etiam in
ea Aphrica: ora eafdem nafei arbores , qux fimi¬
lem &eiufdem fpeciei refinam lachrymarentur.
Cum vero experientiaconftet, nullas ibi refini-
feris fimiles provenire arbores, non male ratioci¬
namur, id refinam minime effle. Qux enim ibi pro¬
veniunt arbores, noftratibusdiffimillunx funt,ut
referunt, qui ea loca infpcxerunt. Pi^cipue autem
abundant Sandali ,Brafilij, Guaiaci , Sc ex , qux
fanguinem Draconis didam lachrymamfundunt:
multxque alix noflris ,quia nondum vfusalicu-
ius gratia expetuntur , incognitx. Etfi autem
GregoriusDunckerus quoque deprehenderit , c
teriM fluentem liquorem effle , non tamen ex-
plicat,cuius generis, cuiiifve fubfiantix,aut natu-
r A . rxfithic liquor , quod nobis eft: nunc dicendum.
Jex.°r *fkiquores omnes , feu fontes , qui e terra , ac
monfbus fluunt, ad duoprxeipue referuntur ge-
j nera, aut enim aquei funt,autolei modo pingues.
Aquei autem multum d. flerunt fecundum terra¬
rum, per quas fluunt, di verfas qualitates , hinc
alibi dulces, alibi nitrofi, al-bi flilfi, alibi Chalcan-
thoinfedifentiuntur : ad nullum autem horum
referri pot e(\. Succinum : quare neceffle eft ad alte¬
rum liquoris genus id pertinere, quod pingue ex-
iftit , &Olei xmulum. Liquor autem hic pin¬
guis, fiium apud authores nomen habet , nempe
Bituminis Bituminis , cuius fpeciesfolidum ,& liquidum,
gtntu. qux &ipfx in plures differentias dividuntur. Ef-
fe autem Bituminis genus Succinum, eius mate¬
ria, colores, odor , medica vis , Sc ignis rapacitas,
manifeft£ convincunt. Subftantiam enim fi con¬
fideres , deprehendes pinguem, flammas facile
concipientem, xque ut Bitumen. Atqui antea b
nobis dictum eft , pinguem terrx liquorem Bitu¬
men effle, talem autem confidentiam Succinum
habet. Quamvis prxter Bitumen etiam, aliud
quidpiam in terra genitum pingue fit, videlicet
Sulphur. Sed ad hoc referri non debet, quoniam
.metallicum eft medicamentum , pluribus ksucci-

LIBER IX. ^

no differens. Colores etiam Smcino totidem, quot C./.r,
Bitumini: eft enim nigrum quoddam. Gagates
& Thraeius lapis didtum, ut vulgare Bitumen: eft
rmcum in purpura, urludaicum Bitumen. Et can¬
didum quoddam , ut candida Naphtha. Eft fui.

vum&perfpicuumqnoddam, ut Naphtha fulva,
qusl.quidiflimum eft Bitumen. Si autem olfa- Odor:
dum confulas, manifefte Bituminis qualitatem
odore percipies. Quod verb /uavius oleAtalio
Bitumine , puritati fubftantia referendum eft,
qua tantum ii vulgari differt. Vires etiam origi- Viret:
nem, &materiam.eius produnt , dequibus pau-

, uc Vjuiuui pau-

io poit, ut etiam de quotidiano eius in redome-

Vfus.

Oleoft

Bitumen.

CtnfrJfeH-

1 . — >-111) ni it uuiut-

luca, & mechanicis artibus ufu , qui &ipfeBiiu-
minisgenus effle tcftatur. Et certe eius genus ,uc
Calli fira tus Plinio citante prodidit , Chryfele- ch v/,
dtrum vocatum , quod fit rapacifflmum ignium,
tx, li mxtafuerit , celerrime cxarde/cens. Quod hflrAti pu-
de nui1 a unquam aha re authores trad:derunt, mo
quamNaphtha, qux Bitumen clt liquidiflimum:^-^*
in hunc enim modum de Naphtha Diofcorides
quoque firiptum reliquit : vim b.ibcc rapacem i-
gnis: adeo etiam, ut ex intervallo rapiat illum:
idcirco cum Calliftratus id Succino tribuat , quod
Napthx fit proprium, quis alteri, quin Bitumi-
nis generi adfcnbat? Accedit poftrdfcn b nat dium A”*/-* r r.
vicinitas , ubicunque enim Succinum , ibidem et¬
iam Bitumen gigni cur, ut in Perfide, Parthia Car¬
mania, Aegypto, Mauritania , & noftro Stpten-
trione. Omnium autem argumentorum , qux Molle in-
iam adduximus, firmiflimum eft , quod interdum ter dum.
molle adhuc & flexile inveniatur : interdum om- LtShtdHm
nino liquidum , in fiiperficie folum tenui ciufta 1uand9^
veftitum. Inventa eft ante paucos annos in Pruf-
fie littore oblonga gleba furcx figura , cuius alte¬
rum cornu mollis cerxinftar flexile fuit. Quin&
ipfi Lypfj? apud avunculuir. noftrumloannem
Rallam Pharmacopolam, in Succino e Pruflia re¬
center allato , feptimo hinc anno . invenimus
glebam, in quaconclufa, utin ovo veterafccnti,
i humidus adluic fluduabat liquor. Dudi itaque
| rei antea non comperta novitate glebam confrc-
| gimus, tenui crufta lepidiflimum , Sc prorfusli-
quidum humorem continentem : deprehendi¬
mus autem cruftam5/im»a vulgari fimilem , 1L
, quorem vero Naphthx fiilvx , id eft , Petroleo fi-
j milem, paulo tamen craffiorem , odorem fucci-
, num prunis impofitum omnino referentem , Sc
; nihil mimis, quini refinx alicuius habitum prxfe-
rentem. Cogitantibus igicurnobis perquam re- lfls
folutionem partes, quibusconft.icSuccinum, ab r‘
invicem diferetx palam fieri poffent: tandem hoc
anno artem invenimus, qua idfieri pofflec: depre¬
hendimus igitur in hac arte, in partes, &: elemen¬
ta fua refoliuum magna ex parte in Bitumen
tranfire , vero Iudaico Bitumini adeo fimile,
ut neque colore, neque pondere, neque fubftan¬
tia, neque odore , nec quacunque alia nota ab eo
diftingui poffit. Quin & ipfi nosifta [id] digno-
fcere hiud pofflemus , nifi [fi] Iudaici Alphati
glebulis mifceretur : ut autem alia omittamus,
etiam confradum , ceu alarum & pennarum fi¬
bras Iudaici modo oftendit. Quapropter cum
fubftanrixfimilitudo , colores, odoris qualitas,
virium proportio , ignis rapacitas, natalium vici¬
nitas , quotidianus vfus, Sc manibus noftris at¬
trectata ,fenfibiifquediiudicata materia , & lin¬
gulari arte deprehenfumin eo Bitumen, Succinum
Bitumini cognatum effle tcftentur, nec ulla fit no¬
ta, qux repugnet -.clarum tandem Sc perfpicuum
eft, neque refinam, neque gummi , neque arbo¬
rum fuccum * neque urinam , neque lapidem,ne^.

i reftlnno.

,56 HISTORIAE PLANTA RVM

que terram efle .fed pUrfffiinum,levifIImum , o-
ptimum fui generis Bitumen : Quemadmodum

& A*bra, ScCamphora ,quod huius loci non ell
multis demon flrare argumentis. Porro qua la¬
tione lacertas , ranas , culices , mufeas , & alia in¬
fecta, qua: in eo tranflucent, atque metallica et¬
iam medicamenta quaedam , ceu Aluminis , Chal-
canthique venas, quas ipfi in eo deprehendimus,
involvat, & compledlamr, hoc commentario pre-
terimusiquemadmodum & hoc j an in ipfo maris
vado , aut littorc, an utroque loco cius lintfon-
tes.Huc ufque Cordus.

Cuiin eo Cornnrius , quod fcilicet fuccum ra

c aeque , quas adhxfnTe mufteo non eft dubium, &
inclufas durefeenti. Nec Poeta Virgilius in alia
fententia fuifle videtur , dum in Pharmaceutria
dixit :

Pinrui/t corticibus fident Electra Myrica.

In eodem porro Curienfis littoris traelu , quem
vulgo hen 'Bunfc^eti 0trauhn appellant, maxi¬
me tamen in Dantiaco Prufliae urbe Succinunt
cum Lint femine ,in ii quod Vernicem live Ver- remixtum
niginem vocant , rem pi£l aribus , Semulcis opih- Lmtjems-
ctbus familiarem, Sc qux Bituminis ufiun hodie
in plerifque locis praebet , apparatur. Sic aurem
Plinius de Bitumine feri p fi c : In reliquo ufuaera-

C hrjff ho¬
rum.
Vtcrygo-
fktiiH/a.

dat contnrutut, cuius hiftoti»iu habet *»«<- metuis illinitur.firuutque.ea contra ignes. Dixi.
»im ab altis Jicitur.fi umen hec vox rc- | mn? H tingi (olitas ex eo ftatuas & illini. Placuit

&e legitur hoc loco , Sc non . ._ .
dum ell, vclutlib i.cap.70.de Lvncurio hab.tur,
ut fit a trahendis pinnis , ac paleis appellatio.

N m aiir m non trahit ,ncc illa voce aurum re¬
ferre, accipi po'ed , quum hoc mox fubdat , elle
ipf.vM *c;v?5oV«r T.'> x?&uiv. Hxc itaque fabulose

7 de Eh

:di Diofc. indicit, & idem etiam Lyn
i illa

.rt-j&v lcgen-1 in ferrariis fabrorum ofhcinis , cingendo ferro,
clavorumque capitibus, Sc multis aliis ulibus. Ex
quo argumento vel folo , aliqua Succim cum Bttu-
mm; af.nitai afferi potell. Verum qubd Buumi-
nis lit genus quoddamipfum Succinum, &ipfum
adeo penitus Bitumen , quod pinguis fit terra:
fuccusaltcr: Nam Alumen & eius genera, alte¬
rum ab hocfaciunt illi : hoc mihi nondum per-
fuaferuntipfi , qui nuper hoc editis fcriptis afle-

a xielUtione ac hi ftoria, qiium urina Lyncis non . . .

r t fit Omimi-rur non quid fit, fed quid non fit, ruerunt. Neque enim de effuse adeo larga ac va-
oii iritleiiC , videtur hocignorafle , & nos ambi- na magnificae naturx libcrahtate , ita parce &il-
gu s reiiqmiTe , ut in multis illis opinionibus in-

f.ibuU.

0/rjfum.

cv; a adhuc verfemur, quas Plinius per longum
reccnfuit, & partim damnavit ac refutavit , Sc nos
propoiuimus , ut legant , quibus illa cognofccre
lib e. Brevibus autem repetemus de loco , ubi
colligitur, an for tallis inde, quid (it , aliquatenus
deprehendere poflimus. Nam res ipfa alioqui
ob omnium ocuios verfatur , & nemini non nota
cft, Eleftnrm itaque quod & Succinum dicitur, oc
Plinius in in fiilts Septentrionalis Oceani gigni, &:
a Germinis Gtejfum appellari dicit , hodie magna
Copia ad littus Curienfe «ScSamlandix Occani x-
ftibuseiieitur,8ctuma Livonix,quos Efflues di-
xifle Tacitus videtur , tum Pruflix incolis mulier¬
culis pro ornamento , inflat Coralli j apud alios,
circum colla appenditur ac geftatur. Id quod
quum olim agreftes Tranfpadane fceminc face¬
rent, Sc monilium vice Succina geftarent , negle¬
ctum id tunc ab incolis Germani in Pannoniam
vexerunt, Sc inde proximi Pannonix Veneti , id
ab iliis circa Adriaticum mare acceperunt , Sc ad
Tranfpadanos detulerunt. Apud nos quum non
decoris modo, fed etiam Mcdecinx, & amuleti
gratia geffaretur , creditum cft ibi natum elle , &
confi&aeft fabula , Populorum nigrarum lachry-
masefle, in quas Populos Phaetontiadcs e flent
muutx. Credibile autem cftGUjfuni Plini j ac Ta¬
citi xtate appellatum h Germanis. Verum hodir
ca vox aliud nobis , nempe vitrum fonat , nih
tranffucendi refpedu primo ita fit appellatum.
Hodie fime vulgo Germanorum ifthic habitan¬
tium TOcrajtcit 6: Berufrcn vocatur, appellatione
Ut videtur , ex eo , qiiodaccenfum tedx modo ac
nidore flagret, facti. Quod ita fieri etiam Pli¬
nius iScTac tusde eo tellantur. At quod revera
arborum fiiccus fit , Sc inde Succini appellationem

Plinius

jirberum

Juccus. . _

Pmei traxerit, & is cx pinei generis arboribu

r»*rb«r. con ftanter affirmat , cS: adhuc a nemine fatis re¬
probatum eft, led & Taciti etiam teflimonio con¬
firmatum, qui, fuccum tamen arborum clie, in¬
quit , i ntelligas , quia terrena quaedam , atque et- guem appellaverunt a Sole excitatum, qui
iam volucria animalia plerumque interlucent, — ad lim»

qua: implicata humore , mox durefeente materia
eluduntur.

liberaliter iudicarc convenit , Sc tam multas ac
varias res , quasilli rcccnfent ,fub unum illud Bi¬
tuminis genus contrahere , ita ut nomina folum
illxexiftant. Porro Succinum Arabes Carabe ap- Ctraye
pellare fatis conflat , qux vox aut cx Grxca af^ty ii %„dc dtcla,
corrupta eft , aut idem , quod illa fignificat , ra-
ptutnVidelicct palearum, qui etiam 'ikUt&v no¬
mine intelligitur.Scdiidem Arabes Gandaron ac G*nd*raH.
Sandaracham, Vernicem vocant, & exponunt ef-
fc gummi arboris luniperi, fimile Carabe. Quare cf/*rn/x
diligenter obfervandum cft his, qui illos fequun-
tur, ne pro filutari medicamento , Sandaracham
Grxcorum perntiofum Pharmacum agnofcanr.

Deinde cx Vernicc luniperi lachryma, etiam fa-
dlitiam Vernicem cum Lini feminis oleo fieri di- jr*bes d -
eunt , Sc lic Succinum cum luniperi lachryma f»»dunt.
confundunt. Nam de Succino inwlligendnm
cft, exquo Vernix paratur , cum oleo feminis Li- per,Uchrj.
ni. m<t

Sed quoniam Averrocstradit Ambram, id eft, -Anbr*.

Succinum, elfe Camphorx fpecicm , unde rem
foffilem indicare videtur, dicamus (loquitur Cx- irum*
falpinus ) Sede Succino , quod Electrum vocatDio-
fcorides, cx lachrymis Populi condenfatum , ut
narrant , fequutus fabulam Phaethontis, eius fo¬
tores in Populum ver fas iuxta Padum, lachry- ^er- y.
mas autem in Eledrum: vocari & Ptcrigopho-
ron,quia pennas trahatiEius varia apud antiquos
hiffeoria, fed Plinius laclnymam elle arboris in ge¬
nere Pinorum den fatam reflatur . Authores Ger- p,„uf]
mani nihil certi dc cius origine habent : folum e-
nim Sacerdotem quendam cellari vifam a fe la-
clnymam e fcopulis fluentem in mare , unde pu¬
tant rem foflilcm elle ex genere Bituminis. In hac
fententia &Theophraftus, Sc Philemon fuere. A-
lij quidam iuxta mare Atlanticum e fle lacum Ce-
phi fidam , qui Sole excalefadus e limo det Elc -Ele&rum.
clrum fluitans, &Cratim amnem in Sicione e la¬
cu in Oceanum effluentem eadem ratione Succi-
num ferre : ideo fuere , qui fudorem terrx pin-

‘ den fa¬

tus, 3: undis Occani raptus feratur ad littora Ger¬
manorum. In eadem fententia eft Albercus Sc
Hoc autem Phmus fic tradidic. Li- : Evax, qui fub Gagatis nomine de Succino agunt. c*g*tct.
quidum pri.no deftillare. a.gumento funt qux- 1 An & trahi humorem huiufmodi pinquem m ar-
trunfluccntu , ut formic*, aut culices, lacer. I bores quatdam non mirum unde flues lachryma.

Succt^

Harpasi.

C hrijep ho¬
rum.
Carabe
nnde ditia.

Scatig. no¬
tat ar.

LIBER

Succinum ( inquit Guil.GiIb.de Magnete )
Graeci yocant Jktx.Tgcv, quia ad fe paleas trahit , at¬
tritu calefactum, inde np dicitur , ^

ab aureo colore. Mauri vero Carabem appellant,
quiafolebant in facrificiis , & Deorum cultu i-
pfum libare, c arab enim fignificat offerre Arabi¬
ce : ita Carabe , res oblata. Non rapiens paleas,
ut Scaligcr ex Abahali citat ex lingua Arabica, ve^
Perfica. Ambram etiam nonnulli appellant , pn-
fertim Succinum Indicum & Aethiopicum. Succinam

IX. *7

dicorona ,HHLp.Efclarimente, Ambar. Alterum ge¬
nus album , &obfcurum , quod fpunum & ba-
Aardum vocitant Germani.

Gagates Plin. vel Gangitis, lapis odore gravis, g ..
quiuftus fulphureurq. Plinio , vel biru.minofum
odorem Orpheo & Diofcoridi vomit. ycJyhnr,
efyctfy/r vir?* Nicand. Alem. Cf5a^atftcin/^0ct^
ffcm/Born|idn/£anftcin/Belg. -ijjbet/ Gal.
Agatbe.Hifp. A^avaie. Thracius lapis, Gagatidis
fpccies eft apud Nicandrum , quem aqua acccn-

Locus-

Alex and.
Aphrodi-

notatur.

Cardan.

not.

c?*

Eleftrum.

Ultjjum.

ChrjJopho-

rum-Ptery-

quafifuccum,SudavienfesfeuSudini Gcvitesap- dit , oleum reftinguit , nigricoloris. ki-

pellant,quafi genitum terra. Explolis Veterum * *' ~ ‘ ~ • —

erroribus dc natura, eiiifquc origine , conftac
Succinum maxima ex parte ex mari provenire.

Colligunt ru/ticiin Sudinis PrulTii , etiam in Bri¬
tannia; noftrilittore aliquando reperitur. Non
foJum Succinum & Gagates (ut illi putant ) alle¬
ctant corpufcula:fed & Adamas, Sapphirus, Car¬
bunculus, Iris, gemma. Alliciunt hic omnia non
feltucaS modb , &c paleas , fed metalla omnia , li¬
gna , folia , lapides, terras , aquam ipftm , &: o-
leumiomniaque, quifenfibus nofttis fubiiciun-
tur, aut folidafunt: quanquam Irribant non at¬
trahere Sttuinum(mCi paleas & ramenta quidam)
quare falsd Alexander Aphrodifius dicit de Suc¬
cino, quod tantum ficcas attrahat paleas , 6c non
folia Ocymi, Succinum non calore allicit , ut
Cardanus & Pidtorius exiftimant ; nec a lingula¬
ri aliqua proprietate fubltandi , aut familiaritate.

Succinum in maiori molepofitum fifuerit, alli¬
cit: in in?nori & impuriori line friCtione non vi¬
detur allicere. Quiri potell cur Succinum a-
quam alliceret , cum aqua in luperficie polita, a-
dtionem tollit :fcilicct,quia aliud eft in exortu i-
pfo fupprimere,aliudemi(ltimreftinguere. Ita5c
Sericum rarum, tenuillimiimque , cito fupra Suc-
cipum, poftquamfricatum fuerit, impolitum , at¬
tractionem corporis impedit : at fi inmediisin-
tervallis impolitum fuerit, non penitus obftat.

Humor etiam in vapido aere, & omnis ab ore af¬
flatus, tum aqua impolita vires reflinguit illieb.

At oleum, quod leve puriimquecfl: non impe¬
dit : nam etli calido digito oleo imbuto Succi¬
num affi icetur , tamen trahit. At Succinum fi
illud i frictione perfuliim fuerit aqua vici , non
allicit. ,

Hadrian.Iuniiun adeamus , qui in nomencla¬
tura fua Succinum inter lapides connumerat , di¬
cens : Plinio lachryma , vel relina arborum odo¬
ratarum , Pini &: Pinaftri prifertim , ciii rei indi¬
cio eft: odorfimilis ciim accenditur, atteriturque.

Eletfrum Ovidius, Gleffum veteres dixere , h trans¬
lucida vitri in modum fpecie. nkwnoy , *fyco4«/w,

TrJipvyotpigjiy & Plinio , quod folia , paleas ,

, Alem. ©c^tvar^er -2Jij{)ct(tcm / ober Btm^
ficin. Belg. Zgtyct. Locum & tempus

hactenus didta per fpicuura faciunt.

Vlccra glutinat , mollit, fiiffitu , olfadtuque, yjrcs- $
vulvi lh*ahgulatione correptis mulieribus lue- vfus.
currit. Comitiales prunisirnpo^Icumdeprehen-/'A•t,>-*K,^^,-
dicj&dcprehenfosrurfumreftituit. Menfes cit, *e'
venenis adverfatur." Concretum in thorace fan-
guinemdifcutit &refoivit rdyfenteria laboranti-
bus fiiccurrit. Tulles , & \ capite in fuhiectas Dyfentena
partes dclhllationes, fuffitu fiftit : dentium do- TuJles-
lores mulcet. Omnes denique facultates no(injTr*Hm
in Succino cejebrant , quas veteres bituminis
fpeciebiisadfcripferunt.priterquehas .alii etiam
Succino tribuuntur , quas conlultb priterimus
( inquit Cord.) quoniam cas Veteres non nomi-
cina rcccnfuerunc , fed in genere indicaverunt.

Quod enim fuftos calculos excernit , 8c Ictericis Calculas.
medetur , Succinum , ex incidendi, attenuandi, ab- lcttTHS'
(tergendi, aperiendi ,&di(ciitien di facultatibus
procedit : quas Bitumini authores aflignant. Hoc
priterca, clavorum capita , ac alia ferramenta in
nigrum colorem tingebantur,in quem v(um mul¬
ti noftrorum ubi abundat, Succinum recipiunt.
Expetuntur etiam lucernarum luminibus , ut Bi¬
tumen, ramentaeius. Rapax admodum eft ig- ^
nium. Vtuntur Medici ad omnes flax-iones fi-
flendas , feu fanguinis , feu humorum : ad vomi- yomttns.
tus compefcendos, & dcftilladones : potu,& fnf- Pa/Jilli.
fi tu aerem peftilentem fugat. Paftiili ex hoc plim
nebant pro fifteda fmguinis fluxione apud Gre-
cos,quos Arabes fub nomine C araber pro eo- Oaraberi
dem effedhi conftruunt, & in officinis hodiernis
repoflti habentur. Valetautem flavum Eledtrum
ad multa, nam pueris pro amuleto contra fafei- Oyfuria.
nationes appenditur, contra dyfuriam quoque Xephnrti.
bibitur. Album verb cum aqua ftillata e Rapha- drthcpnaa
| no Nephritim curat ebibitum, nec minus cordis R *Z**,t'
i tremori, b: orthopncriprodeft : nam infpcrfum
rhagadibus, dolorem & pruritum prifenti auxi-
j lio mitigare traditur.

Non fat erit attulilfc vires atque facultates i p-
fius Succini -.de oico etiam agendum, in quo mul-

Harpax.

l.jncMtH

plumafqueadle rapiat, aten tu concepta caloris toifficaciores : nam qmcquideSiwda

vt Tlirimr Re \ T .rr,/-...-;..,.. - _ i. c , . 1

Dicitur & kuyy{°i;v , Lyncurium, ut v,ult Stra¬
bo lib.4,velut e lyncis lotio natam, qUod aggefla
terra obruit animal, qiiafi humano id ufui invi¬
deat, in quo Theophraflus dillentire videtur, qui
Lyncurium trahere admodum Electri , non pa-
tachrywa leas modo , fed bradteas etiam ‘metalli, fcriWt in
^e^aP^.'C4Ut:*ntereadifcrimcn manifeftu
Carabe ponat: quin & Ele&rum lapidem elfe in Liguria
Genera foflilem idem ait, fed quam vere nefeio. Vocatur
fk J'ctx.?voY Mk/dcPov apud Poetas, quafilachrymi
Solis filiarum, quas exiftillarintin morte Phae-
tontis fratris. Carabe Officinis vocatur. Succi¬
ni genus primum ( quod fcemim differentia: in-
fignit Theophraflus) flavius eft, & pellucidius,
^u^dGlejfum ScGlaJium Germani dixerunt, hodie

Theophr.

taxatur.

Theoph.

i «;c vinum

ineft, quinque , fex, vel feptem Succini libris ,m
unam libram facile redigi poteftrunde fuperat fiwi
facultate omnes Aquas viti, omne aurum pota¬
bile, hic Evonymus Gefn. ubi alia multa circa
priparationem , Sc circa vafa ad Olei extrattione
traduntur, qui nolumus recensere brevitati Au¬
dentes : verum ea,qui Tyrociniam chymicura
habet , His verbis accipe : Digere ibj. Succini triti,
in vini albilb). Tum adde manipulum falis prae¬
parati : deftilla per retortam: fervatis ignis gradi¬
bus. ReftificatUr bis dcftillando , Cum fale tan¬
tum. Sacrum hoc Oleum olim appellatum fuit. Oleum fa-
ob vires eius eximias , quas cum per fe, tum cum .
aliis mixtum, przftat : in Epilepfia, Apoplexia,
Melancholia /pafmo , vertigine, pefle , calculo, ducit. ^

Jstfcm,. Ilis vocatur, &Bornf}«n.BcIg. Xmtr/ 'frigidis capitis' defluxiomb^s , animi deliquiis,
4mbcr / Gal. Anibre, Ital. AmbrA gialU .Aubr* iacroidiftcultact refpirandi, dy furiis, uteri ftraib.
T«m. L 1 Ff

»8 HISTORIAE PLANTARVH

gulationibuK', meiffium rctcntionibus3fluore ma¬
tricis albo, vcrmibu$>& febribus.

CAPHVRA QYAE SALICIS ' FO-

lio DICITVR.

C a P. LIY.

Itefcriptio TN panes fufiles Ingentes coacti imporcatur,
^pellucidos &c candidos totos , fa&itij Nitri in-
ftir , qui pulfu edam dnnitum edunt argutum,
fub dantia pi nguiufcula , & qui facile flammam
concipiat, quam in mediis edam aquis inexcin-
guibilem pertinaciter retinet ,fub dentibus Icn-
tefcens, & exigua portione totum os veluti in¬
flammans, odore vehementi.

Serapioni Kafjr , feu Camfora gummi ed arboris
in Indi? montanis nafcends , teneri , fub nigri.
Proventdseitn uberioris priCigiumed , ex cre¬
bro tonitru jfulgccro , & terri motu.Etus Ipecics
C*mfcr* u na, Camfora de pr-jz.tr ab infulis Paazar. Prima
tamen la nsCamphorx Rihach , qui fponte fua ex
j arbore fluxit, colore rubeo , qui fublimactonc
a dealbatur, nomen adepta a Rege Ribach , qui pri-
f aufert- mus ibi regnavit. Proxima bonitate ed, qui Fau-

3 fen dicitur: deinde C arfab nominata.

AvicenmfpeciesCamphorifunt, Alkanfari <5c

Mkftnfuri. Ariagie, deinde Alz,eid &c Alefcok: Sc ed alba, qui
ArAgte Ai- permixta ligno fuo > quidam dixerunt arborem
%»id.'AU. magnam , mb cuius umbra moventur plurima a-
nimalia ,ut Alvemusfeu Alvemer [Lupos Cervarios
interpretatur Bellunenfis] certo anni tempore.
Lignum fipids vidi album, fragile, leve, cum ve-
ftigiisCamphori in rimis.

Adulter/ i. Caphuram Madiche , ardenti aqua , Zedoaria-

que adulterari feribit Matthiolus , accite gummi
arboris cuiufdam in India nafcentis,tan ta magni-
Ji*'raJnA' tudine , ut fub eius umbra hominum centurii rc-
in,tH *• condi poflint. Fuchfium quidem putare Capbu-
T/uhfaot*. ramelfe Bituminis Indici genus. Seddiflentireab
Bnumen. eo opinionem fuam : quandoquidem nec Sera¬
pionis, nec aliorum quorumcunque hanc fuiile
piat e Arii fententiam exidimet. Priterea ofeitanter ni-
Vror. 1 mium de hac fcripfilfePlate.irium : quippe qui
Caphuram gummi arboris elfe inficietur: Diofco-
ridis & complurium tedimonio cx fucco cuiuf¬
dam herba: neri tradens. Quodprofe&b falfum
fit, cum nullibi Caphuri meminerit Diqfcorides.
Eam autem effe Gummi ,nonfolum Avicenn^ &
Serapionis tedimonio probari , fed & Lufi cano¬
rum , qui noltrcJ iv0 per Meridiem adCalicut
Orientalis Indii emporium nauigant* Arabibus
Kapfjor i feu c afur , recentioribus Gricis

C'furf Lzt.Capbura.izACdphor4.Qctm.C^ampfct>Boh.

IrelAti*. Xaffe. Legitimi autem Caphon probationem
hanc tradit. In calido pane e furno rcccntiuime

fublato, bipartitoque manibus fcilfo , Caphura
ponatur. Quod fi humore madeat, finceri ed
argumentum : fin contra perarefeat , fp urii ac fa-
$itiifignum. Citerum nifi diligenter allerve-
tuc, ex operculatis etiam capfulis nonnunquam
evanclcit : itaque fepe deluduntur Seplafiarij.
C tnftrS/a- Alfervatur tamen fecure vale marmoreo ,aut Ala-

r'*? badrino, Lini &Pfillij femine fepulta. Nec de-

funt, qui eam Pipere fcelicids alTervan putent,
Vnrgam. quod nec p!an£ comprobandum videtur. Vene-

tiasCamphoram omnem rudem important, lbi-

que igne & arte vitreis organis, fic ut candefeat &

pelluceat.elaboratur.

Lacunq Alcamphor, dicitur Latinis Caphura ,
fysmjbr, gmiquis Gcxcis incognitum gummi , proyemc

in magna arbore Indii.

Garcie de arom.Capur &Cafur omnibus Arah CAfpp.Ca-
bibus. Caphur$ nec Galenus,necquifquarrrve- f»f-
terum Grqcorum meminit preter Actium, tamet- ^ .

fi Sesapio nis vulgata exemplaria , Diofcoridis au- c,ltJtJr \
thoritatem citent, falsi) enim id illis aeccllit. Ed serAp/one.
autem duorum generum 3de Burrico, dequa exChi- CApkora
naadvehitur.Czphara.de Bumeo nunquam vfque duplex ge.

ad no dias rcgiorvespenetravit,ialtcm,cumiithic Bffrfjeo r-

etfem, videre non contigit: ncc id mirum, quan¬
doquidem huivis libra canti emitur , quanti cen- r caphur *
tenx libri eius, cjtu e ex China adfertur , qui fccun- ex ch ,m.
dum genus ed, eaquein Europam dclertur , in
panes orbiculares coaCta quinque digitorum dia¬
metri. Et quoniam ita coacda ed , compofitum
medicamentum videtur, non fimplex.Ea Caphura
de Bumeo , qux magnitudine ed Milij , aut paulo
maior, maximi ex parte vilior cd. Condituunte-
nim Gentiles t ScBancancs , & Arabes , qui eam e- genera 4
munt, eius genera quatuor. Namque dividunt in />*.

caput, in pectus, in crura , & in pedes. Eius, qui (i us.
ex capite ed, libra, pendit par dans odtoginta[elt cJ“rt* p*~'
vero pardan moneti aurei apud Indos genus, p*ettHm^
quod conficit decem regales Caftellanus ] qui ex
peiftore auteis viginti : qui ex cruribus , duode¬
cim: qui ex pedibus, quatUor, aut ad futnmum
quinque. Curiofiores nonhulli , quatuor in-
drumenta cuprea fumunt iniqualibus foramini¬
bus pertufa [ qualia, qui uniones vendunt, habe¬
re folentjac per ea Caphoram tranfiuittur.Ea que
per indrumentum maiulculaforamina continens,
tranfiniffa ed,certum habet pretium : qu? per in¬
drumentum minoribus foraminibus pertufum
traftfmifla ed , aliud etiam pendit pretium. In ea
vcrbjdifcernenda, adeo lunt experti Baneanesib i,
ut Caphuram Caphun permixtam dextiA didin-
guere norint , pretifimque iudum imponere, ncc
facile inveniatur , qui eos fallere pofiit. Multa ocufr I
nafeitur hic Caphura in Biirnco , BairroS , Sama-
tra, &Pacen. Nomina autem locorum , in qni-
bus Serapio & Avicenna nalci tradunt, magna cx
parte funtcorrupta.Nam quam Serapio lib.fimpl.
cap.^44. de Pajifor vocat , ed de Paccn in Sama- PAnfer. i
cra infula: quam*vicenna Iib.i.cap.i34-A!cu2 ap- Di Alfu. c.
pellat, de Sonda efle poted, qui infula cd Mala-
ci vicina : quam verb Serapio ex regione Calca-
advehi tradit, corruptum ed vocabulum , debe-
batque ^ Malacca dicere, quandoquidem in Bair-
ros, loco Malaci vicino, nafeitur.

Monendum cx Clufio , quod podremiedt-.
tioniscxeruplaria non meminerint Alfuz , , fed Al-
hanfuri duntaxat, & Ariagie» deinde Alcz^eid 8c A-

lefce)^ .

Ed autem Caphura [ pergjt Garcias] gummi , Gurnm/,*»
non medulla , aut cor , ut Avicenna loco fuprt ci- *

tato , & alij quidam putarunt , quod in mcditul- ‘^,ctnnA
lium ligni cadens deinde extrahitur , aut peni- error.

masexudat. Id vidi in menfa ex Caphuri arbore Mer/fuex
conftruda apud Pharmacopolam quendam , Caphura.
deinde in ligno quodam femoris cra (Titi e donato
Gubernatori Domino Ioanni de Crado , deni¬
que in tabella palmum lata apud quendam mer¬
catorem. Non tamen negaverim , quininterdum
in arboris concavum decidat. Principio vero exu-
dat admodum candida fine rubentibus, aut nigri¬
cantibus maculis: non autem organis educitur,
veluti quidam fcripferunt , neque ad candorem,
conciliandum decoquitur, ut falsb Av.cenm&

Serapioni perfuafumed. Pro certo mihi relatum rir
ed, folere quemlibet prodire huius colligendi
gratia, qua ubi cucurbitam impleverit, fi quis va¬
lidior hunc cum cucurbita viderit , illicb eum

nnpH-

L I B E R I X

5?»

impone pofte occidere 8c cucurbitam auferre ,
fortuna nimirum id illis [ut aiunt ] clargiente.
*d»henit cx Curneo ad fertur, plerumque admifta ha-

cb.uierros bet minutiffima lapidum fragmenta , aut gummi
oumnu quoddam Chamderros illis vocatum , Succino cru-
Ligntjcobs. perlimilc , aut ligni cuiufdam fcobem. Sed fa¬
cile malcficiu deprehenditur. Nullam prarterhac
adulterandi rationem novi. Nam fi interdum
rubentibus , aut nigricantibus maculis confperfi
videtur : id vitium ex fordidarum impurarum
manuum contre£batione,aut ex madore contrahi
affirmant.Sed facile a Baneambus id vitium emen-
Modus de- datur: Siquidem in panno lineo colligatam , in
'fbontm*' cakdam aquam cliim demittunt, addito fapone 3c
Limonum fucco , deinde probe elotam in umbra
/iccant : fic multo candidior redditur , pondere
multum imminuto. Id ab amico quodam Banea-
ne fieri vidi , qui hoc arcanum mihi credidit.
*r*£cn~ti Vtriufque generis ineminifle videtur Serapio,
6»/s tym. ^oco bipr^ citato : fed obfcure admodum, cum ait
tefyretatio maiorem quantitatem cllc de ihiriz, , minorem ta¬
men elfe, qtiilm qua: a S im adfertur. Quod ficin-
telligendum puto, maiorem quantitatem ex Cbin-
(eo adferri , maiorique forma elfe , quam qua: ex
Burneo advehitur : quan do quidem eius quantitas
drachma maior non invenitur : panes vero , five
orbiculi ex Qinnceo allati quatuor funt unciarum
Jrborfolus aut ampliores. A viris fide dignismihi relatum
•Saltatus. ^ aj-jj0r(gm elfe Nuci Iuglandi fimilcm, foliis ta¬

men candicantibus , Salignis fimilibus ,fru£tum,
vero aut florem haudquaquam fevidifle , fieri ta-
nien polle , ut utrumque ferat. Illud autem cer¬
to fcio , materiam elle cinerei coloris, fagina: fe¬
re fimilcm , interdum nigriorem , nec eam quide
yi^icenns. levem , aut-fungofam , ut retulit Avicenna ( nifi
enor. forte xtate iam caducam & emortuam viderit) fed
mediocriter (olidam. Addunt plerique valtam &
pra’altam elle arborem, latiflime fele fundentem,

& afpeelu perpulchram.

F^buU de FaBuIofum eft, quod ad eius umbram omne
uvtbnt. animandum genus confugere aiunt , ut ferociora
fubuU de animalia evitent. Nec minus fabulofum , quod
tomtru- quida , Serapionem fecuti, fcribunt,huius largio¬
ris proventus augurium elle , cum frequentibus
fulgetris coelum corufcat , aut crebro tonitru per-
fl repit. Nam ciim Infula Samatra.[ quam nonnul¬
li Taprobanam putant]& circumiacentia loca Li¬
nea: xquinodiali vicina fint : multis tonitrubus
lubiecba fint necelfe eft,e4mque ob caufam Ungu¬
lis diebus imbres aut leves pluvias habent. Sin¬
gulis i taqueannis Caphura abundare debebat Ex
quibus perfpicuum eft, tonitru largioris Caphu¬
ra: provenitils caufam , aut indicium non elle.
Nonnullis Caphura de China3com^oC\r3L videtur, ex
panes orbi- ei u s pa r tc , q u x e x Bttrneo a d ve h i t u r . Affirmarunt
mlarej co- prxterea mihi , panes illos orbiculares , qui ex
'fojiti. Cinna advehuntur, compofitos elfe , quoniam
Caphura de Burneo in Chinceo deferatur , ideo
incolis expetita, ut eam alted viliori permifeeant.
Cui opinioni fuftragatur Baneanes de Cambaya,
qui pro arcano dicunt, deficiente Caphura de Bur-
rieo, folere fe eius exiguam quantitatem cum mul-
C hara taChinenficornmifcere,eamque falso de Burneo
chtnenfis nuncupare. Addunt irem ifti Baneanes , c binen-
CompofirZ fem Chaphuram compotitum elfe medicamentum ,
medicante, quod tenlporis lapfu evaporet , & corrumpatur,
Caphuram vero de Burneo minime.

hlihi fane compotitum medicamentum non vi¬
detur, taraetfi Manard.in comp.Mef dift. 8.con-
tra fentire videatur. Sin vero fit , ex duobus Ca¬
phura: generibus conflari necelfe eft. Nan ta-
metfi evapbret , non eft tamen admodum co tru-
Tona. t

Contra
M anard.

ptioni obnoxia : quod indicium eft, minimi com-
politam, autfi&itiam elfe,quandoqindem copo-
litalongefacilius corrumpi fole.ant. SienimRha-
barbarum vix quadrimeftre illud , quoinhacre-
gione pluit, ferre poteft, multum lan£ eft Chi-
nenfem Caphuram incorruptam hic in India ma¬
nere. Caphura

Avenrois 5. Coli. cap. 5 6. aliud Caphura ^enus A^enroit.
facit, longe & luperioribus diverfum , fcribicque
Ambarum , eius Caphura genus elfe. Cum autem
eius opinionem cap. de Ambaro fatis abunde Ambarum.
confutaverimus , plura de his agere fupervaca-
neum elfciudico.

Scribit Andrcas Bellunenfis in fuo Dicriona- 4 ^ ^
rio fecundum Arabes , aquam Caphuratam ex ar -furata.
bore Caphura: ftillare, eamqueeum arbore cali¬
dam elfe tertio ordine. De hac aqua ^ multis cum
Medicis , tum mercatoribus fcifcitatus lum , ne¬
minem tamen invenire licuit, qui eam fe vidi fle Beu,ittenr
allereret. Quare facile adducor,ut credam Bcllu- repreh. ’
nenfem cum in hac aqua dclaibenda, tum in eius
| temperamento, lapfum elle.

| Scribae Rt/e!l/us lib. i.cap. hunc per omnia Ruell &

I fecutus Matthiolus in lib. r. Diofc. cap. 75. uter- Matth re*
que vero cx5.-rapione , hanc Caphuram ceteris freheniHn'
bonitate prxlcare , qusk Rege quodam Rthah
( qui primus dealbanda: Caphura: ratione adin-
venit ) Riachina lit denominata. Ego vero , ut id
credam , adduci non polium , quandoquidem
India: Reges potentiores funt, quam ut tali man¬
gonio operam dare opus habeant. Hadtenus
Garcias.

Nos vero confideranditm proponimus, an M. Copei.
Fumee in hift. gener. India: iStcid; lib. 3. capit. «,5-
Copei in Bercfly Infula arbor ferens Camphoram,
ab arbore Papyracea Copei differens , vel eadem
fit, eum Caphura arbore ,qux a Garcia folio Sa¬
licis exhibetur.

Port. Hilt. Gal. I. 13. part. 8. Omnes Infulx
MolucenfesproducuntJC4/«/>/;or^w, gummi 11 il-
Ians , Infulanis dicftam Capar. Arbor pulchra, fro- Limum.
dofa, proveniens in montibus mari vicinis , ligno C amphora
levi, ramis tenuibus : Campho.rz autem quatuor 4 -foedes.
fpecies : una inter ligni fibras, fimilis iquami-s 1,z*
parvis alicuius metalli : altera extra corticem re¬
tina: inftar , Gummi modo adherens, notata par¬
vis maculis rubris, poftea omnino albelcit, melior
& purior prxcedenti. Tertia', nigrior, minoris
pretij. Quarta, viliffima, quia ford/da ligni fra- ^
gmentis,quibus adha:rec,magnitudine Amygda¬
la:, aut Fabx.

Ltnfihot. Camphor, alias Caftir appellatum repe- ^

ritur in Bantam Indi? Orientalis , ad querfl locum l0Cus.
ex Baros advehitur , informa placentarum parva- placenta.
rum , coloris albi:Alportatur etiam ex Burneo^Ban-
dar?nacben3&CLaue , magnitudine feminis Milii,

1 r 0 r 1 nundine,

aut ad lummum ovorum formicarum, quod carte-
ris bonitate praiftat. Chincnfesin di diis locis co¬
piose emunt , & in Ghinam vehitur. Emitur
autem ponderis quodam genere, iplis Cate diefto.

In genere [Populi] videntur efle arbores, qmj
Camphoram ferunt (ait Cxfalp. in India Orientali: populi ge-
nam & noftris bituminoliis quidam liquor nafei- mu.
tur ,quem in Eletftrumdenfari , Diolcondes te-
ftatus eft:& Pii nius de Betula bitumen in Gallia E ectrHM *
excoqui Icripfit. Videtur autem Camphora e ge¬
nere Bituminis elTe , qupniam rapaci.flime ignem Camphora .
excipit ,&ardetin aqua fubfbantia gummi fimilis, c crI^‘
candidiflima & translucida : odore valido, non
ingrato , facillime euanefeit in auram, nifi in loco
frigido & conclufo fervetur. Arabes Caphur vo¬
cant; & rccentiores Grsci Qaphoram .,

•* ff 3,

I

34©

HISTORIAE PLANTA RVM>

Tempera."

mentum.

Vires.

Re^cn licis ba£tenus diverfis diverforum au-
chorum opmionibus.teftat ut dicamus, quid Hift.
Lugd. fentiat. Cup/^r,inquic,feu C*/wr,reccncio-
ribus Grxcis , ut etiam Latinis, Gallis,

Cam?bre:de hac ( noftro adftipulante iudicio)cer-
tids Garcias, quam Avicennas iudicat.

Facultates primus expofuit Serapio, fcribcns:
amphora frigida cft, Sz ficcain tertio gradu,
confert calefactis , & cephalalgice cahdx nari-

C cpk/tlal- bus obie&a , per fc , aut cum aqua rofacea , aut

Z,x-

VtNMS.

SantaJis , odore quoque furores venereos coer¬
cet , maior vis potx : momentum eius commi-

flum ventrem llrin gentibus in Cholera morbo,
eorum vim auget : Camforx udis canos accelerat.
Errhinum ex duobus eius granis cum aqua La-
c<rthrum. <5hicx , calidam cerebri intemperiem contempe¬
ratae fomnum conciliat , narium h^raorrhagiam
fiftit trita cx Omphacio : undecunque manan¬
tem fanguinemCohibet : nimius Camphorx vfus
vigilias fac t, potu fumpta renes refrigerati: ve-
M°erbt jPi-li j.vn -.morbos frigidos , in frigidis potiflimum

StrniMS

Hxmorrha-

gidt.

Kon fiiii

da.

partibus generat. Credidere igitur Serapio &
A vice ima , Camphoram tertio abfccflu &ficcarc,
&rcf igcrare : qua: tamen, cum vehementer ar-
dest.ac etiamin aquam proiedta conflagret, & fit
perquam odore odorata , &c adeo tenuiumpar-
tiu.n,ut fxpe per feinauram evanefeat , illis re¬
clamat Matth. Quo fit, ut quis fufpicaripoflit,
S*$tcio * aut legitimam Camphoram ad nos non aduehi,
C aut b°c l°co Arabum monumenta ( ut in aliis
*m* '9rft' quamplurimis ) efle vitiata.Circumlitionibusim-
Qutti ponitur ad cutis nitorem conciliandum, &adar-
infiammx- cendas tam vulnerum , quam ulcerum inflamma-
nones.Er y- tiones jEry fipelata extinguit, &adverfusgonor-
tlrrhcrx'*’ rbceam , & albas vulva: fluxiones efficax eft, cum
”<rr * Succino, & aqua Nymphxxhaufta. Idem prx-
ftac pubi, fcu imo ventri , teftibus , renibufque
illita : qux tamen antea Pfylli i feminis fpiflamen-
to, aut Omphacio , aut Solani fucco probe lit
KsmorrhA- macerata. Sanguinem e naribus profluentem fi-

Venena.

Ptjhs.

flic,aut cum Vrtic? femine immilTa,aut ex maioris
Sedi & Plantaginis fucco fronti circumlita.Colly-
riu ad calidas oculoru lippitudines utiliter impo-
nitur.Renibus ac te ftibus illita Venere extinguit,
corpora I putredin e prcfervat:proinde commode
antidotis mifcetur,qux contra venena , veneno -
forum animalium iftum, & peftilentes affe&us
conficiuntur. Novi , qui hac Antidoto \ pelle
immures fe prxftiterunt. y. Camph. drach. j.
Zcdoarix in pulv.redadlx unc.fem. facculo lineo
excepta in cantharo vini fufpendunt. Cuius vini
bibitur quotidie mane hauftusunus calidus. Va-
rignana multum tribuit Camphorx in calidispc-
fliferis febribus, Eius gr.j. aut 4-cum Sy rupis quo¬
tidianis exhibens : putredinem enim arcet , ha¬
rum febrium caufam. Potfent quoque Campho¬
rx grana duo ex Syrupi de Papavere unc. j. fem.
Aqu. Lacluc. unc. iij. iomni tempore propinari.
DffoKendt Diifolvitur Camphora gutta vini ardentis, aut A-
tnodu*. mygdalis. Camphora: granum unum aut alterum
ex vini ardentis gutta dillolute , aque Cardui be-
nedidli, Tormen cillar , velPortulacx cochlearia
tria,5iifcentur , lumbricos puerorum bibita po¬
tenter pellunt.R:.TonnentilI. Biftortc,ana.drach,
ij.Cinamomi, Galang. Caryophyll. ana.drachm.
fem. in pulverem rcdadla in vino veteri deco¬
quantur : Vino colato affunde Camphora: drach.
fem. De hoc vino aliquot dies mane hauflus ca-
lidus,fanguinis fluorem qualemcumque tam mu¬
lierum, quam virorum (i ftic. Acetum, in quo dif-
_ coxerit Camphora , calidum ore retentum , facit

Lumbrici.

Doler citri-

ygg*

mat odore frigidam & frigidx temper^turx, Sed
ego Lcon.Iacchinus puto Vetcrcs,de alio fucco,
vel gummi loquutos , quam nos modo habea¬
mus : quocunque enim modo examines, calidam
invenies. Nihil cft xque ignibile , undeinextin-
guibilem fer£ ignis materiam ad bellum parant.

Sed & Rondeletius inPharmacop. in Ele6t. dc
fiicco Rofarum , Caphuram calidam efle &te-
nuium partium aflerit : qux , fi pura fit , fpecies
fit AfpaUthi : fi fpuria , fublimatio Mafliches. Ca- j

phuram prxterea ex Elccluario de fucco Rofa- £xEiroffa. J
rum expungendam cenfct, quia nimis tenuium fit (0 t0Uend.t I
partium , & calefaciat potius , quam refrigeret, Cafhura.
quod inutile fit ad bilem : ingrato enim odore
1'uo Caphura hic non convenit , Tenuitas vero
partium in medicamentis folventibus eft fugien¬
da. Nam deducit ad cor , & per abditiflimas ven¬
triculi partes purgans medicamentum, quod cft
ex genere venenoforum. Caphuram tandem fri¬
gidam elle docet GirciasArom. hift. lib. i. cap. 9. Tempera- |
hxc feribens. Rhafes de re mcd.lib.^.cap.n. cam mentum.
frigidam & humidam,A vicenna vero, quem pleri-
que fequuntur , lib.i.cap.134. frigidam <Scficcam
tertio ordine conflituic. Ego autem in e.i ali¬
quando opinione cum multis recenttoribus fui,

Caphuram calidam ede , ob illum odorem &. par-
• i j . a o j n Gara* re- \

tium tenuitatem, quibus prxaita eft. Sed poftea- jri^erac.

quam experimento didici Ophthalmiis & oculo¬
rum inflammationibus, tum etiam ambuflis im¬
politam, nivis frigiditatem rctuliffe , illico fen-
tentiam mutavi. Adde, quod omnes,apud quos
nafeitur, frigidam aderunt. Neque vero huic fen-
tentix repugnat quod odorata fit , quandoqui¬
dem ob partium tenuitatem facili evaporat 8t
exhalat, qui in fuperfic;e ell odor , contriqu^ru
in Santalo &Rofa , qux ob fiiam adflrictionem |j

odorem in fe retinent. Refert Avicenna vigilias conahett iJ
excitare Caphuram. Qui fieri autem id potefl,
quandoquidem ipfius teflimonio frigida eft , io-
leantque frigida fomnum conciliare ? Somnum
quidem inducit foris , aut intus exigua quantitate
u turpata. Si quis vero fxpius odoretur , & nari¬
bus adhibeatjcercbrum exficcat , 5c vigilias creat.

Magnus eius ufusefl his regionibus, cum multis
in rebus, tum etiam in cibis.

Nullus equidem nobis facile perfuadebit vul¬
garem Camphoram refrigerare, ni fi per accidens,
lua tenuitate: fi namque iungatur frigidis , ea ad
profundiora loca deducet, hacque ratione , non
quidem pcrfe,fedfrigidadeducendo,rcfrigerabic.

Miramur autem Matthiolum , credentem calidam
efle Camphoram,commendare in multis morbis
calidis, ut ad vulnerum, & ulcerum inflammatio¬
nes, ery fipelata, fluorem fanguinis , ac ad calidas
oculorum lippitudines,in quibus affectibus noli¬
mus uti , quicquid dicat Garcias.

Finem huic hiftorix Cxfalpinus imponat , di¬
cens : dimillo fenfu rationem quxrur.t , qui con-»
tendunt Camphoram non elTc arboris Iachry-
mam, fed rem foflilem inter genera Bituminis, ut
Naphiha,nequc temperamenti frigidi & fucci,re-
fragrante fcilicet odoris vehementia , & mira fa¬
miliaritate cum igneded calidi & ficci , nam etiam
eius nimius ufus vigilias facit , tefle Serapione &£

Avicenna. At quid prohibet fub exhalatione tej
nuiflima , qux calida &ficcaefl, latere frigidam
fubflantiam : quxextindla exhalationis flammu¬
la ob tenuitatem minime urentem agat, & peni¬
tius , quo profundius ob tenuitatem exhalatio¬
nis penetraverit? vigiiias autem nimio ufu effi¬
cere non eft abfurdum , utin fenedlute. Philofo

In abu.

iddectium Holorcs. RUifis Camphoram xfti- phi fani confiderationcm non cig!udrt,quomo-

, do

LIBER

<iu exhalatio tenuiiEm^ calida Sificca fub frigida
lateat fubftantia.

IX

24*

a

CAPVRA RESINA.

Cap. L V.

’Envs quodd.im relime prodidit Qualcebe-

_ Inus ad Macthiolum , quodConftandnopo-

Cdpur* li i Persa mercatore Capi ira vivi elt cognomma-
tUm' Vcnetemin primis ftimulare contraria vir-
tIia.uw. cucc Arabibus attributa Caphur.-c, idem mer¬
cator referebat. Odor cen e , laporque , non me¬
diocrem caltditatcm poffidere tantilm tertiantur.
C ifhttrjt Hanc , Macthiolus aic , vivamaphurim plurimi
^lCi°' CoSita^° pofthac , an legitima Iit Scatite,
'' ’■ nam adeo odore placet, ut credam non obitura:
facultatis elle medicamentum.

STYRAX ARBOR ET LA-

CHRYMA,

Cap. Lvi.

STyrax ar¬
bor Malo C o-
toneo , fimili
caudice , candi¬
diori cortice
Cilalpin. folio
etiam elt Mali
Cydonia: mino¬
re ,fubrotundo,
vel in obtufum
mucro nem deli¬
nente, fubtus ca¬
na lanugine pu-
belcente , lupc-
rius glabro tk vi¬
ridi: Flores fert
in novellis fur¬
culis Aranti i ca-
didos, plures &
limul iundlos ,
pluribus foliolis
conflantes , odoratos. Frudtum magnitudi¬
ne Avellanx iecpialem 4 incanum , callo
fu Ico 5 amaricante, qui in duas, tres ,quatuorve
carinas dehilcens , exhibet lignofum oUiculum
buxei colori-., nucleum claudens aliquando uni¬
cum , quatuor lineis filicatum , aliquando gemf
num, angulofum , interdum & ternum. Medul¬
la, Caifalpino autore,infuavisinterna.
rur fructus Coidus frudtum ut reperitur , cum Styrace fic
^ Cordo. defciibit : Nux Styracina globofx figura: fnnStus
Nux elt, mediocris Avellana: magnitudine , dtiplici
m agnitu- cortice, nucleoque conflans : exterior cortex car-
nosa fubftantia ,&tn viridi cifio colore , fupre-

C ortex ex 1 1 1 f c

terior- mum Amygdala: putamen refert , is m maturita¬
te tribus rimis ih tres partes dehilcit : alterum li -
gnofum , durum , flavum , aut lubruffum corti¬
cem oflendens,quo contineatur nucleus pinguis,
oleofus,giiftu acris , odoratus &‘refinofx Styra¬
cis qualitatibus relpondens , fed multo acrior, &
fauces Icarificans.

De Styrace arbore , eiulque Lachryma apud
, Theophrallum , quod equidem fciamus , nihil

tsoio/^O1 babecul'- autem hic arbor, Diolcoride & Pli-

Fiifiio. nio cellibus , Malo Cotoneo limilis. NuicSera-
Tom. L ' " *“

'Dejcribi -

pio frudum tribuit candidum , Avellana maiore.

Pruni albi flmilem , duplici cortice.

Sed liceat hrc de eiusrefina ex Veterum len¬
tendis quidam annotare , cum prilertim diver-
la authorumdidla, controverliam parere videan¬
tur.

Diolcor. duplicem tradit', dicens : Prxflatau- Deleiiuc.
tem, qui flavus elt , & pinguis,ac relinofus,& qui
grumos habet fubalbicantcs , &qui quam diutif-
Innein odoris gratia perfeverat, Sc dum mollitur,
melleam quandam humiditatem remittit. Talis
autem ellCatabalites [Marcellus dicte potius le- sryraxc*-
gendum Gabalitem, ut habet Plin. Sc Oribaf ] & tabdne,.
PJIidiacus «Se Cilicius. Vciiis elt niger &. friabilis, &£•****"*
ac furfuri fimilis. Invenitur edam lachryma gum- ^Ucn4t
mifimilis, pellucida, Myrrham odore referens. styrax
Sed hic pauca gigni. ur. Adulterant ipfiim admi- tmlit gum -
xta arboris fcobe , qui a vermiculis eroditur, Sc Myr~
melleae Irini unguenti %e, &quibufdam aliis.

Quidam ceram, aut adipem aromatis imbinum,

in ferventi/Iimo Sole vna cum Styrace molliur t,

&per colum amplis foraminibus pnditum , in
aquam frigidam exprimunt, & vermiculos eflin-.
gunt,ac venduntjvermicularem Styracem appel- styrax
lantes.Talcm veib imperiti, velat lyncerum pro- %‘wkuIa*
bant , non confiderantes odoris vigorem. Acris rys'
enimell, qui adulteratus non e 11.

Plinius cap. 25. lib. 12. primam tantum defen- Locus
bens,non dilcellit ^Diofcoridc, licetum habet :

Proxima Iudei SyriaPhcenicen Styracem gignit, jdrboruji-*
circa Gabala & Marathinta , &Cafium Seleucix
montem. Arbnrell eodem nomine , Cotoneo
Malo fimilis, lachryma: ex aullero iucundioris,in-
tus fimilitudo hai undinis , lucco praegnans. In
hanc circaCanis ortum advolant pennati vermi- y er micuit.
culi crodetes, ob idin fcobe fordefcic.Styiax lau- Oele£tu».
datur poli fupr& dida ex Pilidia, Sidone : Cypro, LocuJ-
Cilicia:Creta minime. Ex Amano Syrii M.dicis,
led unguentariis magis. Coios in quacunque na- Colos.
done prifertur rulfus , & pinguiter lentus: dete¬
rior furfurofus , & cano litu obd udius. Adultera- AdulteriS,
tur Cedri relina, vel gummi , alias meile , aut
Amygdalis amaris : omniaque ea deprehendun¬
tur guftu. Pretium optimo xix. Exit & in Pam- „
philia , fed aridior , minufque Ihccolus. Eiufdem,
vero libri capite 17. hic habentur : Ex Syria reve¬
hunt ftyraccm acri odore eius in focis abigentes
luorumfaflidium.

Sed veri Styracis verum odore m norat Gal.de
antid. lib. 1. cap. i4. quando ait : Manifirllum m-
fuperell, Styracem, qui in calamis e Pamphiha
apportatur, Andromachum pricipere. Parcilfi-
mus alitem illic Styrax nalcitur , tantumque ab
hoc vulgari dillat , quantum a vino , quod in ta¬
bernis venditur , Falernum. Accipere vero Sty- Deita^
racem oportet , maxime pallidum , quem & odo¬
rem, & faperem quoque vehentiflunum habere,
perlpicuum elt. Serapionis verba paulb poli apud
Cilalpinum invenies. De Styrace quoque La¬
chryma apud Theophrallum nil reperitur, pri-
terqualn lib. 9. capit. 7. quod fit inter odora-
ta: qui unguentis petmifceri lumptuofilTimis
loleant.

Citeriun quid Hermolao videatur de Styrace,
przfertim vero de eius qualitatibus dicendum.

Qualitatem non unam elle Styraci , argumen-^
to funt cognomina, in compofitione medicina¬
rum frequentia C hrjmatlas , C alamitU , Afpros , chrjma-
h. e. [ ut puto ] candicans. Chrimatias Arabes in-*-*
terpretantur eum , qui rarus inventu , Sc gummi CaUmitis.
limilisdefcribitur. fidem Calamitin : quanquam
lurundinefua mixtus iplo nomine fi|nificaturj
Fi 5

w-

H I S T O R I AE

pro liquido tamen accipiunt : & faftigia Styracis
duo faciunt, ficcum & liquidum ,conrafione ma-
Styraxls- gfla ^ qll0J aliquando liquidum Styracem pro
Cj‘\iy‘riJ' " MyrffiaSia&efurnunc, aliquando ex eadem ar-
stacte. b ue' colligi utrumque putant , liquidum atque
liccum. Aiunt Arabes Styracem e Syria petentes
in pellibus hircinis urere , ut odorum luorum

P L ANTARVM>

admodum, cum gravitate non pauca, odotiU ve-

luti propolis , prxfertim cum prunis imponitur,

rem Brutam, Cuprcffo fufx fimilem , exalbidis
ranns, iucundi odoris ,accenfam, & miraculo, ut i
inquit Plinius, hiftoiiis Claudi j Cxfaris celebra- j me eam inquifiverim : prxdichi
tam, cuius Parthi folia potionibus infpergant, nelhicer . nemie ulla ex hiscooi
I ocus odore Cedii,cuiusq; fumu contra ligna alia reme¬
dio elfe prxdiccnt.Nafcitur ultra Phafim,Tigrim-
Lltmtt qwi> que , in finibus oppidi Scinx in monte Scanthio,

Sunt autem Elimxi; Alfyriag?ns ,Sufianx Perfia

contermina. Petunt &' in Cannanos arboieiti

Stn bnm , quam vino palmeo petfufim urunt,

fuffiuntque tc&a. Nidor a lacunaribus ad folum
iocundus reciprocat, qui citra dolorem caput ag¬
gravet,^ f minum xgris conciliet. Hanc autem
i;;a.b milcellam unde fumpferit Hermolaus , mi-

cuius tres cognofcuntur fpecies , colore tantum
i differentes , prima candicat, altera ruffa eft, tertia

I nigricat, ii mulque liret , ruffa foris pilis rubet,
j qukm intus : candida , ac nigra per totam fubftan-
I tiam, eundem colorem habet , reperitur etiam.

Thuris & Mytrh* fetietuem acrimonia peregri- ■ Hsva tjuxdam , inter ruffam & candidam , media,
m 1 s-,i redimant : iide petunt in Elimatos arbo- j Meminit prxterea . Diofc.candidx , pelluadxque siytxfd.

~ ^ r r r i i — 1 Styracis , gummi fimilitudi nem habentis , quam Ccr-

mihi videre nondum licuit, quamvis diligenti ili- ,ia *0R W*»
rum enim nulla

pellucet , neque ulla ex his copiose &fola affer- ^ ^

tur, led omnes commixtq , atque arboris fue Ico- " un"‘
be quamplurima adulterate , adeo etiam, ut cx
integra eiiislibra , vix uncia fincerx eligi queat, storax ea*
lic allatam hodie , omnes Storacem (Adamitam
vocant. Eligito puram, in longum ductilem, pin- De^auf-
guem, odorati Cimam, atque cum fuavitate caput AjMifey4/4
aggravantem, & fomnurh invitantem. Adultera¬
tam , furfurofam , aridam , cano fitu obfitam , &
fcobe plenam multis medicamentis admifccas ,
prxtcrquamiis , qu$ odoris caufa conficiuntur:
preftaret tamen iis quoque potius finceram mi-
fcere , qu^m adulterinam, hquidem puriorctrgve-
hementioremque vaporem lincera emittit: adul- storax ru.
cerata autem imbecilliorem. Fit in qmbufdam bea falj *.
confectionibus rubex Storacis mentio , ubi ruffa Syrattsfg
lachryma Styracis accipienda cft, &c minime cor- ^yoy^*
tex ille fufeus & aridus , falsb Storax rubea voca- <^er(<t) y;CMt

tus. Addit prxterea in Diofc.hb.i.cap.Si. Styracis & natales.
& Myrrhx arbores penitus funt divcrfx,quod et¬
iam ad natales attinet , nihil prorfus commune

Audi vi Ili C ornari Hermolaum dc Styrace dif¬
ferentem, nunc quid tu (encias aperito. Styrax ho-
Styraxdh- die Officm. s & Barbar.s Storax appellatur, & in

fi ecu m , ac I i qu id u m difti rigui tu r , quum Grxci u-
numuirinu Styracem agnofeant : & liquidum,
Myrrham Stacten e ile tradant. Diofcorides pro¬
bat pinguem ^t-rzr.ej/. ] Sed pleraque exemplaria
GrxcApy-H habent , id ell , fordidum. Verum
noftr.r legioni fuffragatur Plinius , qui pinguiter

Jrntum probat ,& fui furo fum damnat. Et apud
> _ a t _ a > . TMaral^s mi-

O/.

cf

Actium fxpc '/j \nmgys habetur. Nataies au-

t m Styracis loci multi funt. Nec multum refert,
an Cacabalites, anGabalites redtius appelletur.
Gilcnus tamen lib.i.dc Antid.eum , quiharundi-
bus ex Pamphilia affertur , 5c pauciffimus gigni¬
tur , prxftantiffimum effe dicit , & tanto prxltare
multo illo Styrace, quantum prxftat vinum Faler¬
num, eo, quod in cauponis venditur. Addit ex
hoc fumendum ede pdlidiffimum, ut qui 5c odo¬
re, f.ipoi e validiflimus fit.Videtur itaque & hic
effe , quem Diofcorides gummi fimilem, & pau¬
cum n «(ci dixit. EtCalamitx Styracisin Officinis
appellatio, ex co fa&a videtur, quod in calamis Se
h arundinibus , velut Galen. dixit , afferebatur.
Quamquam & ex eo elTe poffit , qubd Plinius ar¬
boris Storacis intus finulitudinem effe dixit.
Quod fi ita ell, & non harundimbus , in quibus
afferebatur, deceptus eft:confideratione eget, id,
Locris, quod Strabo lib.ii.de urbfcdicic,plu-

rimum ifthic Styracem nalci , arborem non ma-
Hal* ' gnam redam, ex qua haftx Styracinx, corneis fi-
r,:l: ...c. miles fiant. Idem etiam liquoris meminit ,'qui cx

S ua.no fi- ca deftiilct , ac facile coaguletur , Succino fimilis.
Mtlajucatt quo, j porr 5 qc fuligine dixi, uritur, S: ex ipfo fu¬
ligo fit, in Grxcis corrupta voce Subitu legitur,
pro re c a eu . c.At-mt.

Cord.nota- Quod autem Cordus vult , Styracem lachry-
txr. num, qnx quidem ex Styrace manat , refinofie
eilefubftantix,minimequein aquarelolui. Eam
vero , qux e Myrrha arbore difliilaverit Lachry-
mam , fiicilcin quovis aquofo humore dilfolvi i
De Myrrha gummi adulterata , non autem de pu¬
ra , Cordo conceditur. Dicit enim hoc non folum
in comra, in Di.. Ic. verum Sc hift.pl.lib. 4.ubi hxc
Styaeu re - habet:Styrax nafcentis in minore Alia arboris cu-
f,na di- iu(dam lachryma cll , in parvas micas , aut gru-
Jiriptto. iYi0.-concrcfcens,fubftantia rclinosa, pinguis,m
jn cU. re - jonguni uEi incaluit dadilis , in oleo refolubilis

j il^itur. * ' .

habent :hxc enim m India &: Arabia, illa verb

in Afix minoris Pifndia , & Cilicia,diverfi ccrli re¬
gionibus, provenit. Si vero fubllaiuiam ipfam,
qux ex his emanant lachrymarum ,conficlcrave-
rimus, omnino diverfas deprehendemus.Lachry- StyraJc.
maenim,qux cx Styrace manat j prxter omnes
alias, quas iam taceo, notas , refinofx cft fubftan-
tix : cuius proprium eft , in fibi fimili humore ali¬
quo refolvi , minimi in aqua. Qux vero e ‘o»c+
Myrrhx arbore diftillaveritlachryma,facile etiam °”^eratA
propter fubftanti? lin.ilitudineminquovis aquo- Myrrha.
fo humore dilTolvitur. Hxc ideo dico, ut fciamus statt* non
liquidum Styracem , nihil minus efte , quimSta- eftSyr**
den , quod pluribus etiam demonftrarc argu- *'
mentis polfcmus , fi huius loci effiet falfas Doro¬
rum opiniones fk iudicia confutare. Styracis au- styrax ci¬
tem hodie triplex habetur differentia. Eft Sryr.tx lamna.
caUmita, qux in candicantes , Sc ruffefeentes j/ru- sVrJxlJ\
mosconcrevit. Eft &ZLiq:<tda Styrax, cn\xin duas

Eft & Liquida Styrax, qua. ... .

dividitur differentias : altera enim refinofa eft
pinguedo, ex arbore quadam fpontediftillans, styrAxexi
aut cotftura elicita : Sc altera , qux ex Styracis nu- nucleu.
cleis exprimitur , fed huius rarillimus apud nos
eft vfus. Tertia differentia, Styrax fuca eft , i qui- Tert,aci,J!
buldametiam Thymiama vocata: eltque cortex (tf 1
in ruffo colore nigricans , quem aiunt e Styracis
arbore colligi. Quidam improprie ficcam Styra-
cem,ctiam Rubeam cognominant. Rul/ea enim
Styrax , eft Calamita Styrax , qux non candidum, Thjmai
fed ruffum colorem habet. Hodie autem Phar- ™*'rAX Rf^
macopoix non amplius Styrax , fed Storax pro- yta.
nunciant.

Gcfnerus ih Cordum ait , Nafcaphthum cor- Nafcaph^
ticemimproprie Storacem n.ba m vocari : c*m 'bum.
Styrax ruber , non cortex, fed hu.us coloris liquof

Fuchf. decomp.med.lib. i. A Galeno lib.i- de
antid.C alamtu, aubd olimin cala nis eScarundi- €xum,rtA
mbus ex Pamphilia adveheretur , dicluseft, & styrax*

reliquis

Styrt tx ln

■,Utdus.

Adulte*

rtum.

Tttchf.not.

Storaces

tres.

Myrrha

(lacte.

Styrax ru¬
betis.

Litchryma

Styractt-

Stxfte.

Meha.
Storax li¬
quida.

Ler.

£ a tina-

MjrnaJFa.

ite.

LIBER IX-

345

reliquis prxftantior 'fuit. Atque hinc eft, quod
in hodiernum vique diem vfitatum fit Medicis,
vt Styraci femper Calamus nomen adiungant,
prxftantiorcm fignificare volentes. Hic reve¬
ra liquidus fuit,& dicebatur, quanquam di ver¬
ius ab eo , qui ita Arabibus nominatur. Ho¬
die afferri defiit. Hic in candicantes &: rufefccn-
tes grumos, fcu micas concrefcit,& ficcusdici-
tur , hodieque adfertur. Huic Calamitx Styraci
interdum liquida refina & oleum additur, & fit
Styrax, qualis officinarum liquidus, de quo poft-
ea. Quoties autem in Graecorum libris Styracis
fit mentio , femper Calamites inaudiendus erit.

Sed vnde clanffimus meus praeceptor Fuchfius
colligat, Calamitem Styracem liquidum fuilfe, ne-
fcio : Galeno Calamites pixftantiffimus eft : prx-
ftans autem grumos habet telte Diofc, Calami-
tis ex Pamphilia affertur , qui vero in Pamphi-
liaprovenit»telie Plinio , aridus: ego fane Sty¬
racis lachrymas a fcobe mundas , pulcherrimas
vidi Lugduni , & adhuc habeo odoratiffimas ,de
quibus pofteafub titulo Storacis Calamitx offi¬
cinarum. Merito igitur reprehenfus fuit hac in
parte Fuchfpcr Matthiolum. Iidcm Fuchlio ex
Arabum, <2e recentiorum traditione , tres funr Sty¬
races: vntts liquida*, qui eft Myrrha Sta (keialter ru-
bcut,(\m nihil aliud eft , quim exterior cortex ,fu-
/cus & aridus , qui poli lachrymam fuba&am &
exprcfTam remanet, quod Serapion confirmat:
T ertius ejl Lachryma Styracis , qua: ex eius nominis
arbore exflidat.

Croncnburgo quoque probatur, quod paulo
ante Fuchfius annotavit, quod fc. quotiefeunque
iimpl.' i:cr eff raturSryMx, Calamites ,five aridus
i ntel ligatur. Anfloteles , inquit is , Diofcoridcs,
Plinius, Galenus ,&z exteri diffindam Styracem
habent, non per liqui lum & ficcum ,fed perpro-
prias quafdam qualitates. In tabernis Storax vo¬
catur, & vehementer ignavus, vtplurimdm habe¬
tur. In Alipta Mofchua hxc Styracis Calamitx
& rubeae nomine intelligitur , rubicundiore colo¬
re , nut fxx illius , aut 'quod ex Myrrha exprimi¬
tur, Magma.

Scribunt Monachi in Antid. Mef. cenf.diffi i.
cap.fi iStoraceriijCivc Styracem (quod re dius vt di¬
ximus) non effe aliud , qutlm fpeciem Myrrhx :fi-
quidem Diofcoridcs poft deferiptionem fpecie-
rum Mynhae immediate fubjunxerit capitulum
de Styracr. Serapio aurem capitulo de Storace, ad
authoritateffiDiofc.de/cripto, fub nomine Stora¬
cis liquidx comprehenderit caput Diofcondis de
Staofte , qua: eft pinguitudo Myrrha: : cui conti¬
nuo fubiunxerit capitulum didi Diofcoridis de
Styrace , vbi dicit: Et Storax eft fpecies Melia,
five Milia. Meha, auteffi , five Meha fecundum i-
pftim,eft Storax liquida. Et qua: exMyrrhaex-
primitur , debet hic intclligifcil. Stade ,qux et¬
iam Myrrha liquida poteft dici, nam aliter non e-
riteonfonum. Myrrha vero non liquida. ab ipfo
Serapione vocatur, Ler &BathnaLs. Vnde idem
Serapio cap. de Myrrha , fecundum authorita-
tem Diofcor. dicit : Et eft de ipfares, qua: dici¬
tur Bathnafks , & eft grofia , a qua egreditur Miha,
id eft. Storax liquida , quando exprimitur, edi¬
citur Mirnaftade. Et eft de ea , qux dicitur
Aizon, 3c eft pinguis multum: & arbor eft in
terra, qux dicitur Parthemia, & eftpinguis, &
quando exprimi rur fuccus , egreditur vclut Sto¬
rax multum. Hac Serapio.Ex quibus patet,quod
Styrax,i.c.Storax,non multum elongatur a Myr¬
rha, & per confequens poteft dici fpecies Myr-
rhx. EtiamDiofc.cap.de Styrace dicit, quod in¬

venitur Styrax, five Styracis lachryma perlucida,

& Myrrhx xmula. Etiam per ipfos Authores pro- ■*

batur,quod tam de fpeciebus Myrrhx , quam de
Styrace liquor exprimi tur,velut mei. Sed liquor Stafle
Myrrhx h Grxcis Stacte dicitur. Liquoris autem ?„or Mjr-
Styracish-Diok. non feribitur particulare nomen, rh*.
bene autem poteft fubinteil.gi mei Styracis. A- Styraash-
rabes vero , tefte ipfo Serapione vtrumqne li- plnft
quorem Storacem liquidam appellant. Styrax au- storax li¬
tem liquida e Myrrha, i. c. Stade, parum, aut ni- <jutda.

Iiil differt a Myrrha in odore , faporc . & virtute. sOret* &
Et fictit Myrrha eft odoratior , amarior & prx- ^t^rax it
ftantior Styrace, ita Stade,i.e. eft mei Myrrhx, eft qutda c
odoratior, amarior , nec non nobilior Styracis Myrrha,
meile. Quamobrem Storax liquida , quam aliqui Storax H-
Sigtam vocant, qui & pro vera Storace liquida ^f***1*'
vtuntur omnes , non poteft clle Myrrha [Stade] jsion*c(t
vt volunt BralTavoIus , & recentiorum nonnulli. st*fle> w
Non enim habet conditiones Stadie s. Nos enim <p*b Br*f
opinati fumus potius effe mei Styracis, adulte- .

ratum tamen, quam Stacte Myrrhx' Styrax au- 'cJlduUe-
tem , five Storax non liquida, vt communis opi- ratum
nio Medicorum tenet 5 eft ipfa ,qua vtmur,qux S:yraxco-
vulgb dicitur Storax Calarruta , & per varios au-
thores legitur Styrax , Storax fuca & Ambra , feu Ambr.t
Lubne, aut Lubue , feu Storax H eremi rarum, ikThit1, i hu,. rhj-
five incenfum , Cive Thymi ama ladsurtim , & < w.m- »»-^a.
brum , & Storax , & alus plur bus nominibus ap- 'Sy°*ax ru~
pellatur. Quamvis fit & alia Storacis fpecies, Storax ru-
qux peculiari nomine Storax rubea nuncupatur, beapecu-
vtin confectione Aliptx Mofchatx Nicolai legi- hurmomu
tur, vbi ingreditur &c Storax Calamita , & Storax ”e’
rubea. Et proprii eft illa, qux affimilatur Maci,
qux feribitur a Serapione , quod eft exterior cor¬
tex fru6tusipfius Storacis. Do&or autem nofter jn Mefue
in prxfenti deferiptione petit Storacem liqui- pro stora-
dam, vtRhazes : filius Serap. autem habet fiin- c'
pliciter Stadcn. Sed quia ( vtdi&um cftfupra)

Arabes tam Stacten , quam mei Storacis , Storacem
liquidam vocant , Stadften tanquam meliorem
fpccicm Storacis liquidx nos hic apponendam
elfe confulimus. Vbi autem quxritur mei Stora- Melsto*
cis , ffianifefte intelligitur, Statften non clle ap- racu-
ponendam. Sed quia Stacte vera minime hac s tafteSera
noftra tempeftatc haberi poteft, vel fi habetur „0nhabc-
(quod haud credimus) non caret plurimis adul- tur.
terationum viriis , eius loco vtendum meile Sty-
rads puro cenfemus. Si autem purum mei Sty- “urtt ‘tM~
racis non 'invenitur , Storax ficca pro eo erit Storax fc*.
commodiflima : quoniam ita (vt diximus ) ha- ca.
bet filius Serapionis, per Storacem abfolute de-
feriptam , femper intelligitur ficca. Prxtereaau-
tornonhac deferiptione etiam Myrrham petit,
qua vera nos carere fupffi diximus in Sagzenea,

& quod pro ca debemus fumere Stacten. Hic
autem (quia Stade non habetur) dicimus ,quod
loco Myrrhx poft Staden , melius eft ffibfti tue¬
re bonam Storacem Calami tam, quam illam fal¬
so vocatam Myrrham. Et fecundum aliquos, cummi
gumini Hedera optimum , in Myrrhx vicem ap- Hedera.
ponere non vituperamus , tamctfi Myrrham
perfecte ftipplere nequeat, neque cum eo com¬
parari.

Tradit Matthiol. Styracem TpatTim in Italia Sto- Manard,
r ac em Cal amitam appellari. Ac Manardum ait, not-
ubi in Diofcoridis codice legitur tokt©- \ W f
'nt@cLh/iTt)c, exiftimafle potius legendum effe Cala¬
mites. Neque probafleledionem mutand-in in
Gabaliten , quemadmodum Marcellus fecerit.

Sed profedomagis Marcelli fententiam proban¬
dam videri. Quippe qux Plinii teftimonio com¬
probetur. Cum etiam ei adftipiiletur Oribafii
Ff 4

;>4*k.

HISTORIAE PLANTARVM.

v .cmanu-fcriptus. Fuchfium porro Styracem
Caiamitcm liquidum fuillc cenluifte: Verum m
Hoc a veritate dftceflilfe.

• : : Lacuna: funt hsc : Styrax, Caftil. & Portug.

^ Eftoraque , Catalon. Storace. Ex hacBallamum ex

.iiova Hifpania.

Ex Amato hsc traduntur : Gabalites ( utopri-
j*. rrte Marccll. interpretatur ) legendum ,non ve-
:c>a'cx in- rcS Cat abilites, vtAcaUmites. In hanc quoque lc-
*'-*■ (ftionem eunt Hermol*& Rucll.Noftris tempori¬
bus finccrus exZana, apud • Indos infula. Styrax

oleum ex 1

portatur.

mhuss. 1 . . . ii-

i. Serapip , inquit Cs(.iIpinus,Sr)7vf<’wdividit in
LAcbrjma liquidum , bc ficcum : per /ifl»fifii;»intelligit , mo-
ari>- do oleum ex nucleis extra&um , modo :p(am ar-
stnclc *" ^or‘s ^-'^rymam , modo ftillarmm humorem e
, recenti Myrrha cxcraftun, quem Diofcor. Sta-
stjraxfic- ctcn vocatf per ficcum , intelligit corticem fru-
c<t. <ftds , pnftquam exprellitmeft oleum.

A vicenna li nv liter buiwdvm & ficcum e (Te. Hu-
t xlarr.u* mjdj auccm unum (ponte fluentem cxarbore,co-
srorxx h- citrini , quem Storacem Calami tara vocant.
quidus ?.i- Alterum per decoctionem, coloris nigri , quem
Storacem liquidum appellant: Fscesautem Sto-
Storax Jic- tftCem fi ceu m elle. Qus A viccnns explicatio vi-
r mk detur nugis cum Diofcor.confcntire, ut qusdam
?. ^txncA. l^c arboris lachryma , (ponte fluens, qua: cum in
ligni (cobe repedatur , veluti leprola redditur:
congeri enim circa caudicem multam (collem e-
t rodentibus vermiculis teftatur Strabo. Qmdam

cx artificio extrahitur per dcco&aonem , ex Styracis
lignis. lignis , aut ipfamct fcobe per ignem refudat Sty¬
rax liquidus ,qucm Diofcor. Oleum Styracinum
vocat, ip(a verb (cobs exficcata & retorrida, Sty-
Sryrax fic- rax (iccus eft. Nigrum Diofcor. damnat.
c!i - _ Hodie tria eade habentur : nam arboris Iachry-

i miti A ma ’ non l‘ne I*10!30 quadam , Styrax cognomine
s-yraxui - Calamita , tanquam optima ad fuftumigia pretio-
d.t. (a venit. Arida quoque ipfa (cobs modo ruffa,qus
Srjr.ujnu ] .^udatur, modo nigra, qua: damnatur, fimilicer
" ad (uffimenta odorata. Styracinum vero oleum
Cfi Wr.di- vendebatur Baftami loco ex Syria ad veitum: (ed
drum deliit pofteaquam novum genus Balfami ferri
F*ij .mum coepit ex Occidente : liquor autem ille putridus,
nocui». qUO ad fcabiem inungendam utuntur, viliffimo
storax h cciam Prc:tio > quamvis Storax liquidus vulgo ap-
ejmd. *ul- pelletur, aliena omnino res eft. Forte -Aileomeli
gi. Diofcoridis , quod e pinguitudine furculorum

si.leomels fieri (cribit , cuiufdam arboris in Syria : ex qua
DuJc- (ponte manat oleum meile cradius : fapore
d olei: ad purgationes aptum,addens arte quoque
fieri oleum e pinguedine (urculorum , optimum
vetus, pingue, non turbidum. Teftantur autem:
vulgarem Storacem liquidam , ex decodtione
quorumdam furculorum in aqua fieri.

Styracis meminerunt Lob. & Pena Adv. pag.
Cur Sty- 4-9- A's verbis : Quod ex Styrace emanarer li-
r.ix. quor , ac veluti ftiriicim exrillaret , Styrax ditfta
Locus. videtur. Eius feraci (fimus ille traftus Gallopro-
vincis, qui a trium Maris fororum Fano anti-
quifiimo , ad Iorum fulmm u (que porrigitur: c(t
namque prope oppidum Solarium collis Istiffi-
mus bc opertus Irequenti Styrace, nullidum illic
cognita , quam primo nos , iuvenefque, multis
tum Pharmacopoeis & ftudiofis, tum Monfpdfu-
li profciroribus oftendimus : nam iamdiu videra¬
mus Ve etiis in Francifcanorum horto : truncus
Dcfcriptio ipfe fimilis Betuls ligno ,aut Mali Cotoncsifolia
utravis urrora , & qu^ “ Cotonea* minus rigida,
mmufque aversa parte cana :• flos albidus. Aran¬
tis magnitudine , non odore. Baccs mul¬
is Staphylodendri, magnitudine , rotundio¬

res tamen, quas excipiunt anguis terns atque
ample&untur, qus pediculo longo hsrent. Ini¬
bi tametli tanta copia eft, nihil tamen liquoris ef¬
fluit, (ed Lacryma Styracis Venerias defertur pu-
ridima, perquam odorata, inque grana & glebas
ammoniaci modocoaitas , quibus ineft quidam
melligcni (imilis liquor , qualis e favis defluir.

Hadtenus Adv.

Nunc ver b Styrax CJtabaliresyVelGab.ilires , fi- Acquivoca
cut& Styrax (imilis Gummi , Myrrham odore re¬
ferens Diofcoridi (ynonyma (unt. Storacem in-
fuper liquidum dici de Myrrha Stacte , vuiendum
ance cx Corn.& Csfalpino.

Adulteratur vero Styrax arboris fcobe, meile, Adultenn.
Irino unguento , cera, adipe, aromatibus, Plinio
Cedri refina , vel gummi , aut Amygdalis amaris,
qus omnia deprehenduntur guftu.

Pro Styrace quoque rubea^, rutfa Styracis la- SttbfiUsui.
chrymafumenda, non cortex fufeus , falso Sto¬
rax rubeus vocatus. Quomodo porrb Styrax
fiat ex Bclzuino,vide in B .lzuim capite, ex Edoar-
di Barbolls navigatione :& apud Garciamlib. i.
c.5-de Styrace liquida Si nenfibus Rocamatha, qus
fcripfimus capite Benivino.

STvpa^ut Grsce ,ita etiam Latine Styrax: Sto- Nomina
rax tamen C al amita ollicinis : Germ. Storax: ln§uaru*
Hify;Ejloraque,Storac]ue : It. Storace , Storace Qala-
mra : Arab. Miba, Melia, Mebaha,(c u Ajlarach.

Styracis arbor viret Venetiis pluribus in locis ^ ^
authore Macthiolo,prsfcrcimin viridario Maf-
fei ^MafFeo. Bellon. in (ais Obf. feribit :in Cre¬
es montibus fponte provenire Styraces aibo-
res, ip(am autem Styracem , videlicet refinam,
nobis adfeni per Halep. Anguillara tefte, licet
Styrax inveniatur quibuldam in locis Italis , non
propterealachrymam producit, ut faciut- Styraces
Syris,<S:Palefl:ins:quodautedicit , videri pocelF
in horto P.A. Michielis & A.Filettiin S. Lucia. Et
in horto Monachorum S.Franci(ci dalla vigna.In-
veniuntur etiam in itinere a Tivoli, Romam :itcm
in Abruzzo.Atteftate apud Matthiol. Camerario,
in Apuleia provenit , &in Latio in villa Adria-
ni , & Gallis Provincia. Sed Amati temporibus
Styrax fincerus ,ex Zana apud Indos inlula por¬
tabatur. Regio eft ( feriptore Andrea Corfalo
Florentin.o) inter Goam Carmaniam, Camba-
iadiifta , ubi fluvius Indus influit in mare , in qua
regione na(citur Styrax liquida: In agro Roma¬
no prope Tivolim Cslalpin.provenit: in Italia la-
chrymam paucam fert.

Nobis Scyracis olficula mifta Augufta Vindeli¬
corum per meorum (ludiorum & peregrinationi*

(ocium , claridimum virum Lconhardum Rau-
vvolftiplantavimHsMontbclgardi in horto E. C-
Arbu(culas , e nucleis natas,vidimus Bafile? apud
D.Do61orcm Felicem Platerum, (ed Hieme repo-
nends, florent & nuculas maturant : Ea arbor,
qus ^ Gefnero vi(a Augufls qus ibi Hiemem
perferebar, ut (cribit in lib. hort. non erat Styrax,

(ed Coccygria , five Cotinos. Scyracis arboris
ramos primum habui a Lobelio , qui ex Hiere
attuleiat, habui etiam ^ Valerando Dourez.

Ca:terumvim habet, te ftis eft Diofcoridcs, ca- y-res;
lefaciendi, molliendi , concoquendi. Facit ad Tuffij.
tulfes , deftillauones , gravedines, raucedines Sc
vocem interceptam. Convenit etiam ad uteri
prsclufiones, & duritias. Etmenles potus &ap- Vterm'.
pofitusducit. Alvum quoque leniter mollic, fi
modicum ex ipfo cum refina Terebinthina devo¬
retur. Mifcetur etiam utiliter malagmatis difcu-
tientibus , & acopis. Vritur autem &a(Iatur ,8c
torretur, & fuligo exipfofic, veluc ex Thure. Ec F^l/gi.

commodat

Vng. Stj-
r acinum,

Locus.

Oaer acrit .

Serpentes.

Delettus.

Vires'.

M enfes.

Struma.

Venena.

Oleum.

Quantitate

delet.

Oleum.

Styrax li¬
quidus.

LIBER IX-

H5

commodatfuligo Styracis ad eadem, ad qu? etiam
Th a fis fuligo. Quod verb ex ipfo prxparatur in
Syria Styracinum unguentum calefacit , Sc mollit
fortiter. Capitis tamen dolores inducit, & gravi¬
tatem ac fopoiem edicit. Galenus Sc Paulus pre-
teriam dida h Diofcoride, nulla tradunt. Autho-
re Plinio, cx Syria revehunt Styracem, acri odore
eius in focis abigentes fuoruui fiffidium. Cxtero,
non alia ligni genera funtin ufu , quam odorata:
Cibofque Sabxi coquunt Thuris ligno , a!ij Myr¬
rha?, oppidorum, vicorumque non alia, qu^m ex
aris fumo , atque nidore, adeo nulla eft voluptas,
qu? non alliduitate fui fallidium pariat. Eundem
adferpentes fugandas urunt in odoriferis filvis
frequentiffimas. Styracis autem naturam in pe-
regrinisarboribus expofuimus. Placet prxter il¬
la, qux diximus , maxime pinguis , purus , albi¬
cantibus fragmentis. Medetunufli , faucibus, pe¬
doris vitiis , vulva? pi?clufe , duritieve laboranti.
Ciet menles potu, appolituve , alvum mollit. In¬
venio potu medico triftitiam animi relini vi , lar¬
giore contrahi. Sonitus aurium emendat infufus,
llrumas illitus , n rvorumque nodos. Adverfa-
tur venenis, qux frigore nocenc, ideb & Cicutar.
Serapio exteriorem Styracis arboris corticem
mandi , quamvis amarum : ex interno amem nu¬
cleo oleum exprimi perhibet. Sylv. de compof
mod. Styracis drach. j. milcet cx Andromacho ar¬
teriae?. Styrax, Crocus , Myrrha , quantitate
luntdclcteria: nam largitis pota qu?dam,demen-
tant: quedam mortem inferunt, fed menlura
apta aliis miffaiuvAnt. Swp*? SiroW , Hifpanum
cognominatum Aduario inTrochifco Neapolite.
Oleum Styracis , quod optime fed ac dolorem
▼entris puerorum , recipit Ol. Aneth.Camomdl.
ana. vnc.iij. Ol.Rut.Styrac.liquid.ana. vnc. fem.
pulv.Cymin.vnc.j. que parum bullire fi nuiuur,
fervanturque ad ufuiti.

STYRAX CALAMITA OFFICI-

N ARVM IMPVRIOR ET

purior.

STyracis furfurof? plerumque adferuntur
mallx, Sc Icobe ligni fordidatx , in histamen
genuinus Styrax repentur , qualem habemus,
parvis con Itans grumis , relucentibus, colore ful¬
vo, vel ruftbjlaturatimequc, fub dente lentefcen-
tibus , caloreque dudilibus, cerx inftar , lapore
non ingrato, odore fragranti , potiflimum ubi
prunis iniede fuerint , vel micef le, vel ut funt
icobe adulterat?, flammam vero ex facillime con¬
cipiunt, declaro incendio lucent.

Lugduni Sc Gcnev? habuimus pro paranda
Thcriaca Valerandi Dourez , cuius protector pu¬
blice filiique (ane munde, puli herrime, odoi aul-
(im?:etiam poft plurimos annos.

STYRAX LIQyiDVS RVBER

OFFICINA RVM.

STyrax liquidus meile? & tenacis fubftantix
efl, coloris fufei, aut ex fufcoATibentis , aut ex
cinereo fufei , odore valido , atque ob vehemen¬
tiam fere ingrato, in quo tamen videtur appare¬
re, remiftus ille Styracis calamitx odor , multo ta¬
men magis , fi lingue admoveatur confpicuus,
dumin nares inde pauca quantitate anathymia-
fis afcenditXapore autem acriufculo.

Cordus Hift. pl.flc defcnbit: Styrax liquidus.

qui ad nos pervenit , Iiquidx aut Larice? reline
confiltentiam & ciallicudinem hahet : colorem Co er'Ou0r-
in cineraceo candicantem: odorem Styraci flmi-
lcm, vehementem, acrem , de gravem , prxlertim
cum prunis imponitur, per fc latius fpirat , quam
pr?didus Styrax , propter liquidiorem fubflan-
tiam. Idem nativus non efl , fed fit additis paucx
Calamitx Storaci, copiofiore, laricea reflna,oleo,
de vino, linnilque codis, exprellis, atque cum re¬
frixerit , donec candorem acquirat, ligneo piftil-
loagitatis : Ex ea mixtura duo refhltant, videli- ^ ^

cet Styrax liquidus, & oleum Styracinum : dimif- rJ”Zum y'
lis enim uno atque altero menfe , quod deinde
teniii/Iimum, liquidiflimum , atque odoratifli-
raum in mixtorum illorum medicaminum lub-
flantia fuerit , a crafliore difcedit, eidemque ad
fundum valis delccn lenti , fupcriiis innatat oleo
cr.iflior, laricex reline liquidior , colore fulva Sc
pellucida. Styracinum oleumappellata , qux ik
reliquo aufertur, Sv feparatim verfatur , reliquum .
vero rurfusagitatiir , ut cando em induat. Eli- fZr*"li
gico in liquido Styrace odoratilfi.num , odere ad '

pin um Styracem prorfus accedentem , led inulto
vehementius de gravius redolentem , colore can¬
dicantem in cineraceo. Oleum Styracinum ad DeUttsu
nosrarilli ne affertur, in quo probatur fulvum, let'
pellucidum , odoratiflimum , dc fluvius , quam li¬
quida Styrax redolens , dc qnod lentum , fcqua-
ciffimumque fuerit, dum ab intincto digito de¬
fluens dependet. V rav

Petrus Bcilon. ( inquit Gefnerus) fcriplitmihi ^U, Ze¬
le e Lufitano quodam Pharmacopola didicille fm.t dticr-
Styraccin liquidam a vera Styrace o mnino difere- /■* aSryra-
pare, elfcfque relinam e peculiari quadam arbo- ^
re manantem in monte h.is inter Gilbam Sc Hi-
Ipaniam. Hac itaque ratione dux funt Iiquidx
Styracis fperies;

Ait Fuchf.de comp. med. lib. r. Styracem liqui¬
dum , qui in Officinis proflat, quum teterrimo
propemodiini fitddorc , legitimum, aut finccrum
elfe nequire : vc & Styrace Calamitx interdum li¬
quidam felinam de oleum addi, ut liquidior fa¬
ctus magis redoleat , 8c viliori pretio vendatur:
qualis efl , qui in Officinis Medicorum lub Styra¬
cis liquidi nomine hodie proflat.

An Amato, 'Stade Serapionis, Officinis Styrax
liquidus , cuius copia non folium Venetus , led dc
in omnibus fere officinis coacervatur?

Hodie porro Scaden Officine de Barbari Me¬
dici Styracem liquidum vocanc , tefte Comari o ,
quu Grxci unum (altem Styracem agnofeant : Sta-
den autem pro Balfami liquore in a.rnZa.KKcy^at?
alium a nt. , stjrax li-

Scdiicecfpecics quedam , qux adhuc in offici- ^mdus
nis invenitur , Styracis, quem liquidum vocant, quid?
nihil aliud fit, in quit Club iis ,iuxta do diorum o-
piniohcm-quamStadeexprefla antiquorum. Ni-
liilominus tamen retinet aliquem odorem Styra¬
cis Calamitx, led potentior efl, Sc odoris vehe-
mentioris,quod efficit, ut exi (limem , efle polle
reff nani liquidiorem Styracis, ciimaqua lit per¬
mixta Myrrha , fxpe enim evenitin eadem arbo¬
re una liquidior altera.

Monachis in Mef.ur exiftimo , Storax liquida, storax li -
quini aliqui Sigiani , qux non efl Mei Myrrha , id qutda.
efl, Stade , ut voluit Brallavolus Sc recentiorum Z/ZZeW

nonnulli: extera videant Ledoresant1? ex verbis ^ult Sr«f.

Monachorum , qux fub Styrace iam tradita funt.

Garcias Aiom.lib-i.cap.5. fxpius exiftimavit il-
iud Bonivi de Boninas nihil aliud e fle, qukn Beni- gehfoi dt
vicum Styrace liquida, quam Chinenfes R ocamd-
ha vocent permixtum , quoniam eius odoi alL

Sty' ac if lr •
AZtci* 0/«-
hdut odor
*hu fxtet.

locus.

HISTORIAE PLANTARVM»

valde diffimilcm Aloes fticco, tumcelore, tum
fubftantia , gravis odoris, qui recens & liqui¬
dior, Mufai tenerioribus foliis fuerat exceptus:

nani iis adhuc involutum accipiebat Clufius. Illo vfus.'
naviculas &fcaphas induci ab inquilinis, refere¬
bat, quemadmodum a noftris pice fieri fidet. An
vero ex aliqua arbore fluat , aut bituminis inftar
e terra emanet , nihil erat adferiptum.

H* *

quantum ad Benivi de Boninas accederet : eam-
qne ob caufam id aliquando experiri voluit , mi¬
xto Benivi cum Styrace liquida. Sed licet id Be-
nivi fic permixtum vulgari odoratius e flet, odoris
tamen fragrantia & fuav itate a Benivi de Boninas
fuperabatur. Multis quoque male olent Styrax
liquida & Algalia propter validum odorem , cum
tamen maxima ex parte odorata iint. Fieri au¬
tem potefl ut illi Macedones Styracem pro Beni¬
vi intellexerint, tamen n ullibi Styracem nafei ici¬
mus, pr.eterquam in AEthiopia, ubi etiam Myr-
hareperitur.

CiterumliquorilleCxfalpini putridus, quo
adfcabiem inungendam utuntur, viliflimo etia
pretio ,quamuisStorax liquidus vulgo appelle¬
tur , aliena omnino res cft. Forte Ailcomeli Diof-
cor. Dc Styracino aurem oleo,qnodfolebat ven¬
di pro Ballamo, &defiitadferri,vidcante cx Cx-
falpino.

l*'

yfub.

An Vjuei

VSVB ARBOR GVMMI

FERENS.

Cap. LVIJ.

^Cripfit Thcvetusde Francia Antardtica c.jz.
v3bomineslyIveflres Americanos , quum invi¬
tentur ad compotationes Cabcvinage ,priufqu^m
cx fuis pagis dilcedant, detrahere corticem cuiuf-
dam arboris, cuius interior pars fic rubra, lutea ,
Sut alterius coloris ,quemconfcindant in mimi¬
cas parces , & gummi pofiea extrahere ex arbore,
quam vocent Vfub , ac totum corpus eo inunge¬
re: quod ad vulnera etiam utile, ut fibi experien¬
tia compertum.

Clufius dubitat an Vfub Theueti idem fit , cum
fuo Vfiu , dc quo proxime.

Confiderandum qux de BixtOviedi annota¬
vimus ex Clufio hiftorix noftrx lib. n. &lib. 3.
poft Sanguinem draconis, de Succo rubro colore
inficiente.

VSVC ET GYP SVCCVS ATER

INVOlVTVS MvS^€ FOLIIS,

Anethi Fere odoris.

Cap. LVIII.

TA Nno 1599. mittebat ad me (inquit Clufi
J\. Exot. ) Amftelrodamo honeftiffimus vir
Defcripc. VValichius Syvertz fuccum, cui adfiripta erant
nomina Vftic &£Gyp,Mafx foliis involutum,atruiti,
fplcndcntcm, non iniucundi tamen odoris , fed
qui ad Anethmum quodammodo accederet.
Hoc uti folere incolas allerebat , ad fiiffumigia,
tetrumque cadaverum fcetorem tollendum , toto
illo tempore , quo cadavera domi retinere pro
confuetudine folent. libo etiam inducunt arbo¬
rum cortices ventri applicandos in cius dolori¬
bus.

Vfus.

ALOES SIMILIS SVCCVS I RAI-

TVCH ET AlAVVE INVOLVTVS Mys^C

foliis,gravisodoris ad picandum.

Cap. LIX.

A^t. T^Odem anno idem Syvertz mittebat alium
Defcript. njiiccam , Iraituch Si Aiavve appeljatum , non

SVCCVS VEL RESINA ASPHAL-
to similis , Anethi
fere odore.

Cap. LX.

AMstelredami anno 1600. honeflus vic
Petrus Gnretus dabat Clufio aliquot fuccos
concretos nuper delatos ex longinqua naviga¬
tione , quorum primus ater prorfus erat haud *•
fecus ac Afphaltum , durus & (olidus, illoque [ut
apparebat ] ufi ferant nauta: ad fili flamina, pi- ^*us*
cis, aut cerae, vice jinducenda : manibus enim ali-
quantifper emollitus lenti. rfichat,iieciniiicun-
dum fpirabat odorem , anethmum enim quidpia odor.
relipicbat, nec ingratum habebat faporem, illum
timen acriufiulum,flammar vero admotus, non
fecus ac refina quaedam liquefiebat. Obfervabat
porro hunc fuccum , five quis malit refinani
appellare , dentibus cedere & mollefierc , ore
retentum.

SVCCVS ALTER, ACRIS SVB-
stantia solidiore.

PRioRr non valde diflimilis erat hic fuccus, Defcripc.

fubftantia tamen folidiore conflabat , ut qu$ z' ■
in micas potius diffiliret,quam manibus emolliri * * rl~
poflet, im6 ne longo quidem tempore in ore re¬
tentus ullam unguis impreffionem admittere vo¬
lebat : nullum in eo gratum odorem Clufius ob-
fervarc poterat, fidquandam duntaxat acrimo- Acrimo*
niam.Exot. lib. 4. c.8.

SVCCVS TERTI VS ATER,

ALBIS MICIS.

TErti vs etiam erat ater , quafdam tamen Defcripc.'

albas micas infperfas habebat : licet autem 3-
fuperiore impurior Sc magis retorridus videretur,
unguis tamen impreffionem admmittebat , nec
ingrati erat odoris , illius etiam fapor non¬
nulla acrimonia prxditus : manducatus , den¬
tibus cedebat : igni etiam admotus , liquefiebat
& flammam concipiebat. Cluf. lib. Sic. mod6

TACAMA H ACA POPVLO SIMILIS

FRVCTV , COLORE

fimilis Pxonii.

* Cap. LX.

AD refiniferas merito referenda eftTacama- Defcript
hacadifta, coloris rutili partim,partim flavi Color. v‘
pallidioris, veluti cx unguibus diverfiscompatta,
refinje ftrobilins concretione , bullatis tamen
firobiculis alicubi cava : fub dente in pulverem

diflilic

Sapor.

Odpr.

Defer ipt.
arbor st.

Locus?

Vires.

Tumores.

Vterus.

Defluxio¬

nes.

Dolor den¬
tium.

Ventricu¬

lus.

tf chias.

1 'terti.

LIBER IX

«liffilit primum* mox rurfiim recolligitur, lente-
fc^nfque pro arbitrio ducitur : fapore amarican¬
te , haud ingrato Sc aromatico. Suffita ineundum
fpirat odorem , Maftiches fere xmulum , mimk
vehementem Sc fiiaviorem , nulloque rclidto
craflamento confumitur. Porro importatur , ut
mihi qu.idem nancifci contigit , Cucurbitino cor-.'
tice comprehenfa , pun&ulis nigricantibus cx&
terna parce notato , intrinfecus innumeris fero-
biculis, non ufqiie adeo profundis,velutiforami-
nulento.

Czmer.inhovt. Tacamabaca. Monatdi de med.
cx Occid.Ind.lib.i.cap.a. in verlioneClulij Taca-
mahaca Indorum & Hifpanorum refina eft , qua ef¬
fluit vulnerata arbore magna , Populo aequali, o-
doratiflima , colore eft Galbani ( nec defunt , qui
idem cfle putent) unguibus albis, uti Ammcmia-
cum, cuius fruttus colore eft feminis Poeonix.

Gummi Taccamaca, ait Linfchottanus , in par¬
va quadam In fula,Indie Orientalis reperitur.Pro-
fluit e celfa arbore, cuius-folialunt longa , angu-
ftaque. Fru&us magnitudinePrunorum noftra-
tium. Ipfum verb Gummi colore eft albo, odoris
fuaviffimi,ac proinde in magno pretio.

Hift.Lugd. Tacamahacam afferri feribit ex Hi-
fpania nova.

Magni eft apud Indos ufiis in quocunque af-
fedfcu, praffertim in omnis generis tumoribus in
quacunque corporis parte : fiquidem mirifice re-
folvit, m.Kurat , Sc di/fipat. Omnem compeftic
dolorem ex humore fiigido , aut flatibus natum,
uteri hiffocatione laborantes fuffitu naribus ex¬
cepto revocat , cmplaftri modo fi umbilico indu¬
catur, matricem fiftit, ac efficacius id prxftataddi-
ta Ambra ScMofcho. Experti/fimum creditur re¬
medium contra defluxiones quafvis , lifticenim:
rheumatifmos in oculos, faciem , ali&fque partes
fubiet5tas,fiftuftulum in utramque aurem , aut
eius dun taxat laceris, indatur, in quoddeftillatio
incumbit , aut temporibus emplaftri in morem
applicetur. Dolorem dentium levat , foramini
dentis corrupti impofita *. contra dolorem omo-
platce, Scdiftentiones cervicis indudta confert
Ventriculum roborat ,appetentiam revocat, con-
Co&ionem adiuvat,flatiifquc diffipat cmplaftrum
dc Tacamahnca, cum triente Styracis Sc pauca
Ambra eodemque modo Sc capitiindildum, do¬
lores cerebri profligat , eique robur addit, pluri¬
mum confert dolori ifchiadico , Sc iunefturarum,
prefertimex frigida admiftacaufaorto,parciindu-
dla, cum refolutione aftri cfio nem1 quandam ha¬
bet cdniundtam; nervorum contufa, 8c convul-

fionesperfanat. Denique vulgaris eius in omni
dolore ulus. Ego (Monardcsj trientem cers fla- „ .

vaiaddo. Cavebis tamen in principio inflamma- *’r*
tionumSctumorum p. n. calidorum, quorum ta- Tempera
men reliquiis dilcutiendis apprime utilm eft. Ca¬
lida eft in principio tertij gradus, Sc adftrrdtione
vehementi, & vi roborandi : ficca vero in fecun¬
do. De Tacamahaca ita Ioannes Pofthifcsp.mj
cecinit.

Indomitam lenit fi T acamabdca podagram
Et omne corporis patbos.

Illam ego pranderim , quas venditat Indu , gem -
mis ,

Arabumque Gazis omnibus

Nam quis divitiis validos non praferat artus
Tnfitque fenfu liberos.

VISCI INSTAR SVCCVS.

Cap. LXII.

SVcci concreti magnum fragmentum ad
Cluf. mittebat Londino Iac.Garetus , cuius
frequentem in Exot. facit mentionem. Erat ve- Eefcnpfi®
roisfiiccus, dum adhuc recens Sc lentus , circa
bacillum pedalis longitudinis , multiplici circum¬
volutione adaptus , donec in brachialem qraflicu-
dinem evaderet : varius erat eius color , nam ex * <r'
parte nonnihil candicabat, ex parte cineraceus, Sc
exparte nigricans erat, durus & firmus, quem ta¬
men igni expolitum liquefeere & lentum fieri
intelligebat,vifci inftar.quo aucupes ad capiendas
aviculas uti fojent : atque rem ita fe habere expe¬
riebatur Clufius. Vnde porro allatus, & ad quam
rem utilis e flet, nifiil adferiptum.

Cauterum bienrffo poft mittebat ad eundem similis
idem Garetus fimilis fucci concreti,multiplici /pi- fuccus eius.
ra circa bacillum convoluti fragnientum,quinque
unciarum longitudinis , Sc novem uncias ambi¬
tu comprehendens , quippe cuius diameterpene c^or'
trium unciarurrveflet , externa parte omnino fu-
ftus, ex frequenti , ut putatmanuumcontre&a-
tione , internd vero candicans, ficcus admodum, .
S<ifra£hi adeb contumax,ut lignum verius, quam *
fuccuscenleri poflet, igni tamen admotus ftatim sapor.
flammamconcipiens,in nigrum Sc lentum liquo¬
rem refolvebatuE,inftar Vifci, valde lentum Sc te-
naciffimum, nullius initio manifefti fa-
poris,fed paulo pofl^acrimoniae
cuiufdam non expertis.

VINIS LIBRI NONI.

't

V'

'XI '.vi i J

> > It. • ».

; i.

* r • • rr. . . t*

: ‘A ^ .. . .'•.-■r. ,

'r i ■ jta . ? v . . i *, b ", •

: • ' jl‘*. ■, 1 -r - -;.jl

•• - >

• O •' «»•; . • < < Alvi t i>rr-.- -•/

^ ? 'U V* •«• •’ • ‘ ’ >• \ I » .

- t r : ;*(fc ic- . r . i> .

■ . . ' • ■ i:

«

* • iiXXVU»’ ' ' V

\ ‘ KVw • .is . • . ...-v . .<M

. : •- •

•* ' } 9: . '-J

(Jltfci:--

; , yTf’: : l

\ > • y. • • tam
, 1 . . . •, .iioM

i

• ’ ' • » > - ■ ’ .i •

■ ,i> • *. i .

i r&t*'. .
^ t;j . .

flA? r

. jm • v H . (9»bt

f 1 tn,uy i

■i •. «• W

•i’ 1 • ' .l>v

■ .■ Ci

'ill ^0 ]c. ...

• *H • •' *. r:j ItiJMi!)

. . "... i

-

v* ■ at

'x ■' '■

•i..: i \ .

-t. r

■ .r-. !-‘l

.

- - • /*

.

, • • ij ’ > ‘ t i’..-'

. *

- *

i

«r . U rnu - j- ifci* :• m

•v; >11 , -r . , \ t

■ i ^ : l

c ■ , ■ - •' 1

.

343

HISTO RISE

VNIVERSALIS

PL ANTARVM

LIBER DECIMVS.

r

de arboribvs et frvticibvs scopariis.

„Edimvs cuique Morum generi,naturlqu*damci>$miliumfu*mprotriamqiiafini'jum.KuM&Sco-

producamus , mi dajfe.qni iffa vmuit & quafi m amformm qnodtUm coegit rerum parens na¬
tur a, nc fupas diffolutas dedijfe videamur.

DE MYRICA SIVE TAMARICE IN GENERE.

CA(. I.

Locus,

Sittiua.Sil-

ucftm.

tamaricis
Itgrittm du¬
plex T heo-
fhr.fi-

jlyrrhine
fro Mjrica
Gaz^A er-

Semen non
fert-

'GalU.

E N i M V s ad Scopariarum A: 1
' Ericarum nobile decus , Myri-
, r < cam fiue Tamaricem , quam
lp • V '&?■>, Diofcor.traditcfle atboremf*»-
Sei’] vulgo cognitam, quar apud
pigras Atftagnantes aquas ena-
fcatur,fru£t vimque quali florem
ferar, compage mulcolum [@?mV aMe-fspii-
m fyvuJlc x? 7»» «i!s*ot ] aEgyptum Syriamque
fatiuam quandam gignere , fylueftri extera quo 1
dem fimilcm.Sc frudi um parere Gall? proximum,
ouftu inaequaliter adftfingcntem.

Tamaricis meminit ScTheophraft. hi(t. pl. ms

verbis:AddantetiamTamaricis[4(auf«w]lrgnum

non vt apud nos imbecillum , (ed validumhcut
Iligneum, aut aliquid ferme materi* huiufmodr,
ibidem [fcibcet in Tylo Arabias m(ula]comperrri.

Videtur autem nobis Theophr. hoc in loco de-

monltrare duo genera Tamaricis : vmrn ligno
valido, alterum imbecillo. Inuenui ait porro
plantas qualdam communes, & quift vitam an-
cipitem agentes [ Gaza Myr¬

tum mali, legendum enim,pW<v,<^

vitas potius , qui n Myrtus , de qua hoc nonduni
obferuamus. ] Myricam etiam Amphibion facit
Baftlius Magnus. vt qua: inter aquatiles nume¬
retur , Sccopiolafitin defertis , acpropterea di-
uum lllum Hieremiam haud imuna huic Atlrmi-
libus ftirprbus hominum improbiores, ancipitel-
aue mores limiles clle dicere.

Sed Pileum adeamus qui Tamanceminter eas
arbores num^at qu? a: borum fole nullum *erunc
fruaum, hoc eft, ne (emen quidem , fcop.s inna-
fcentem Is prxterea feribit Myricen & Italiam
ferre , quam alii Tamaricem vocent i infigne rn
hac efle , quodSatiua tantum fcrat,Galls limilem
Tom. y

fruSum :In Syria & Aegypto copiofamhanc cl-
fe,eiulque ligna infeheia appellari ,quat tamen m-
feliciora fint Grxci*. Ad haicTamarici folia non
decidere SccarnofaeiTe, quo in loco ego quidem
criftimo Plinium loqui deTamarice arborea, ve-

rdm non obferuavi vllam Tamarifcum foliis non
decidentibus.

Contra Drofcoridcm etiam 8c falso quidem
Plinius Myricam [Siquidem Myrica eadem eic
cutn Tamarice ] nullum fm&um , h- e.nelcmen
quidem ferre ,ptoptereaque a vulgo infelicem ar -
borem appellari , feribit. Ipfemet quidem fur ve-
lut immemot I1b.a4.cap.9- Satiua: Tamarici [du¬
plicem enim conftituic , fylueftrem inquam Heri¬
lem, & fatiuam miriorem] fruilum lignofum ma¬
iorem galli tribuittrursrimque dum Tamaricis vi¬
res perfequitur, (eminis peculiarem vfum mimme
prretermittit.Cxtcrtim Plinius Myricam a Lena-o
etiam Elicam vocari fcnb.r , vt minus mirum ht
vulgus Medicorum Myricam etiamnum male b-
I ricam [ iScybctt] appellare.

Hippocrates m.m.merya» bis hahet.qua voce

1 Cprnarius Myricam accipit, vt fufuis infra dree-

I tur. Scribit Theopbraft. Myricam folium habere

1 cavnofum&denfum. Plinius etiam in generede
I Plan tarum foliis fcnbens , Cuprelfum inqu.c ac
Myricam folio effe carnofo , quod non elt ita ac¬
cipiendum ,ac fi Ungula per (e folia eifent catno-
fi , fed ita appellari , qubd confertim m ramis na-

fcantur. _ „ , • v.„

Cordus in Diofcor.Sc ex eo Cafp.Banh. qm
men eum non citat , fed pro filis venditat , 1 ama
ricemduiim generum cite ftatuit. A, teram a
uam & proceram [ arborem Calp.Bauh. facit Ji
Aegypto nafcentem : Et alteram humilem {fy -

' irefcem,qux frutexlignofusCBaub^quamd -

In felicia

ligna.

folia.

phn.error

Arbor ;
felix.

E nc* male

Promaius

Htff.

Mjrica ge¬
ner x C OT'

di,

C. Bauh,
not.

L- Procera
arbor.

H umills

frutex.
Humilis ge*
mu duple:» >

i5°

V at t dic a

Mantis.

minudui voce Tamarifcura vocat, cuiufque in
r Germania duplex genus ixiueniri ait: alterum fo-
t Iidiore ligno , medullaquc admodum exili , Si fo¬
liis tenuioribus > copiose ad Rhenum circa Ar¬
gentoratum nafcens : alterum ampliore medulla,
foliis latiufculis , lignoque non vfque adeoioli-
do , quod frequersin Danubii & VVerrachii ri-
pisin V indeiiuaproucniat,pnrfcrtim iuxtaAu-
guftam.Ha:c Cordus.

M ,rbo- Addit C.apud Matth. diflferreNarbonenfem b

netf eir Germanica , i !l«m exiguos habere flofculos , non
Germanica pappofos fcd rotundos.ex albo punicantes, Sc a-
■i jcrsmen . cinulis fubfilicntibus a vermiculo intus orto agi¬
tatos haneverb flores producere tomentofos &
pappofos purpureos , qui vnl cum femine dif¬
fluant.

Legitur apud Nicandri interpretem in theria-
cis , Apollinem Vates fanxiife mirifica pronun-
c:are mortalibus futura s virgis myricinis vtentes:
ac propterca hunc fruticem Nicander Meul-nt ,-i/a-!
tan vocat. Apollo inde in Lcsbrt tenebat manu
virgas myricin.is3quare Af jriceus didus. Et pleri f- i
que locis virgarum vi Dion anrquos frulfc vati- i
cinctos feriptum reliquit. Legimus pnererea Ma- 1

gos virgas vertiflein Di acones,& miracula a M . ;

fe vi virgarum fa&a, qua: certo diurno afflati: fie-l
Plm. tmp/a bant , non magico , vt impie Pii r.. opinatus fuit,
°t>ws°. magices faotioliem a Mofe memorans.

Poeta- fuis epithetis Myricam non tam ador-®
nant, cjuamipfi detrahunt , non enim petpetuh !
eft tenuis, fragtlu, tenera, Jterilb,JylueJlrisiparua}0'
bUmilis.Vivgil.

Non omnes arbufla iuuant,bvnsil/fque Myrica.
MTPfKH.Lat.ctiamMvrir^Mrmj Tamarix in Co¬
ri n th o ,n o n n ulli s etiam Amarix P ii n.e ti ..m Tama-
J rue[ in Achaia Bria fila. Trago. Hi lt.Lugd.& Clu-
ijt. Lu£d. ho,fed falluntur meo judicio , necid Plin.l b.i;.c.
zi.aflerit] OfliC. 1 amari fetts : Odauio Horatiano
MuricaiA.rab.Tarfa feu Car/a.$erap. Carmez.tr y A
ucrrh .Alcarpbar. Germ. £arn«ifd>enbaum ober
bdn / porR / aut 75irtfyct\bcn%. Bclg. fEamanf*
eben fjoom/ Gall.T ajnarifque. hal.Tamance,T.-ma-
rtgio , aut Altar fe. Hifp .Taray, GaftclI. Tamarix,,
Catal.T amaril) 'Pottvg.Tamargttcira, Lacun Angi.
Camtiicf rrcc. Boh.tTauuryffR

Et vtiam Tamaricis fiue Myriearsequiiioca di¬
camus, quod vnum reliquum efh Tamarix fue
fru„c,r. M-vrica U*tbonenfis& Italica , cum Tamarice
Germuas,. Germanica frucicofaiitdmque Tamarice Aegyptia
Aeejpna gallifira male a quibufdam commifcentiir. Eri-
fu/sf.ru. camquoque nonnulli confundunt cum Tamari-
£r" “■ «, vr alibi demonftratum. Turnerus annotat,

cum feribat Theophr. & Dinfc. Erlcam folio elfc
M/ricat , tnto cado errare Londlnenfes , quod
Sorbus Ass~ corfces Sorbi AUcuparia: pro Myrice corticibus

HISTORIA PLANTARVM-

Epitheca.

Nomina

linguar,

r Lapfui

Aequiuoc.

mpar/a.

Myrica
Manna.
T axus.

’ - r - - corcicious,

vfurpent , cum nulla e:s intercedat fimilitudo:
Imb.inquitidem.reaius Ericaf cortex radicis 1
fubEitueturMyiic® ,quam Sorbus, quod Dio-
fcoridcs eam proxime Myrica: fubiungat , Editus
plantas facie Se viribus confrmiles coniungere, &
quod apud Aiginetattl in remediis fplemas ftp^
legatur Erica. Miniis congrue ponitur pro Myri
ca Marina. Tandem apud Dodon. Gdl. ignaris
quibufdam Pharmaco peris Taxus Tamariiaiseil

At sib vnttitrfalibus ad p articularia iefceniamus.

riguis & mari- Locus-'
timis Gallo- Vaf* e
prouincix
Lio Vcnctoru,
in cotonei ma¬
gnitudinem ,
caudicemque
abire , e quo ad
fplenes detor¬
nantur pocula. „ ,

■vr , r r Narbonem

Narbonenfi au- fu de/cr,^l
tem ramofi exi¬
gui flofculi , nec
pappofi , fed ro¬
tundi Olea: , ex
albo punicantes
funt, & acinulis
quos interdum
totum triduum
Soli obie&os
obferuauimus
fiibfilientes &
tripudiantes , vermicello intus orto agitante, &
uipudiiauthorc,qui pertulis & defilient bus tan- n,
dem granis fotas pr. d-bac.Hanc fic deferibit My- elutis’

t ira fvlllr-ftric m o r, _ _ _ _ _ i\ r

O - ; '‘t/ai.iwiitm.uumuuqviy- C lu[u

iica (ylucuris magna ex parte tantummodo fru- Mjnca
ticat, interdum in vaftarn arborem adolefcit: fca-

larn /.al.rl.r:. _ _ - \ CortCX.

tamarix maior sive arbo-

bro caudicis cortice , ramorum vero punicante:
foliahabctCupreffi, aut Ericx humilis vulgaris,
coloris ex viridi ad cinereum tendentis : flores s ■

extremis ramis in oblongis pediculis confertos Sc
racematim compadlos exiguos foris purpura-
fcentes, cum expanfi funt,candidos,quinquefo-
Iiolis confrantes : qui deinde in exiguum femen emfr'
tomento inuolutum efformantur, exiguis veluti
valuuhs inclufum , quibusmaturitatedehifcenti-
bus cfriuc, vtin Salice , Populo &frmilibus. Ter Ter feret
plerumque in anno floret, Vere, Aeftatc , Au- Pbn.errm
tiimno : recentibus floribus femen lam euane-
fcens emper fubfequcntibus.

Hanc Piiniusinter eas rccenfet, qux nullum
fru&um ,imo ne femen quidem pn ferunt : cdm
tamen Diofcoridesilli fru dium tribuat compage
mufeofum.

Mynca , qua: alibi rcpericur in hortis mitior Mjrie *
credita,- non alia efr, quam fylueftris , in loci mi- f)lu-
t ora tranflata. Cuius rei certo fune indicio fru-
£his ik flores , quos omnino fylueftnbus fimiles
profert. Vmbra arboris, infigni proccntate; fxpc
per Aeflatem Romxfe Matth. obledlatum fuiffe Art,ires
recordaturad Tiberis ripas , in hortulo quodam
hofpitalis S.Spiritus : qux etfi domeflica habe¬
retur ab omnibus : florem tamen Ar frudum fe- Procat.
rebat fylueftri fimilcm. Myrica: radices pro odo- odoraro-.
raca cafTia venditabant impoftores. Sed poft- P**1* Se¬
quam fraus aperitis medica: materia: viris depre-
henfa eft,eius in officinis vfus penitus exoleuit.

Camer.in hcrc.& Hifl.Matth. pofuit nouam figu¬
ram Sc vocat Myricam ,fiuc Tamaricem Gallicam
Sc primamimeminit eius ex Pena & Lobelio. Dc Gm11,c*'
qua Tamarice i: ue Myrica loqui tur Lacuna non

► 1. 'uti _ %r i • . - .

demonflrut litet figuram Matthioli habeat. Lob
&Pena: Adu.& Icon. Piant. Tjmarifcus Narbo

REA NARBONENSIS.

^^Vl'83tI^emprorfu'^*’

. V .Aduerffacicquc Ericx

, inquiunt Pen. Sc Lob.
videas, prxeipue in

r Tm - - * a Jiiidineui iNaroo-

nenfis-Cluf- H:fp. Sc infol. Myrica fylueflrispri-
ma. Pann. Gallica aut HifpanicaTamarix. Alpin.
TamaricisfyJueflregenusjItalix nptiflimum. Iic.
Theod.Hifl.Lu gd.& C.Bauh.apud Matth. [cui S:

Myrica: z.&c Tamarifrus Narbonenfis ] Tamarix
Naibonenfrs.

Myrica circa Monfpelium Gefn. hort. Myrica ^ocus &
Cxfalp.Dodon. Lat. in fol.huiusiconemexhibct, lcmPu<!
titulo. Tamaricis ramulus cum floribus. Eam ta¬

men

D iofc. nor.

Dcfcriptit

Radix.

C ortex.

Folia.

Color.

viis.

Caliculi,

Pafpttr.

Semen.

LIBER X

351

men a Germanica fruticofa non diftinguit.Tama-
rix autore Fuchfio Lugduni imprefTo in Gallia
Narboncnfi Iuxuriat,nunc etiam in hortis regiis,
quos fons Bella: aqux irrigat &in hortis Bellai
Parifienfis Epifcopi. Eft &c inhgnis proceritatis
Roma: ad Tiberis ripas in hortulo quodam Ho-
/pitalis S. Spiritus : item in fluminum ripis fre¬
quenti/lima in Italia.

Quare non potuit MatthioL non mirari Diof-
coridem: quippe qui dicat tantum nafciMyricam
apud paludes ac relides aquas , cum oppofitum
fane veniat in Italia.Quodipfum larpius adduxit
vt crediderit aut Diofcoridis codicem hoc loco
deprauatum e(Te,autin Grarciafecusquamin Ita¬
lia Myricam oriri. Nafcitur plerumque iuxta flu¬
mina, aliquando fatis etiam procul ab illis. Ob-
feruabat &c in Narbonenfi Gallia Clufftagno
Volcarum vicinam: nofquam tamen ampliorem
vi d. Ile meminit, quam fupra Madntium Regum
H: (pania: Regiam , planitie multis huiufmodi
arbo ibus confita, non procul k fluminum Xara-
ma . ' Henares confluentibus fub Compluto:
Hilpzni^,AlcaLi deHenares nuncupato, quod flu- i
uitis Hen-ares eam vrbem alluat : magna: tamen i
ifts arbores, quashominis vina ample&i vix po¬
tu flet,diuerfum florem nonferuntab eo, qui in
fruticantibus duntaxat Tamaricibus prouenit.
Frequens etia haec eft Belgicis hortis. Nufquam
eam, neque in Hiipania, neque in Gallia , perpe¬
tua c®ma virentem vidit, fcd nouo Vere lingulis
annis, noua foliorum germina proferentem.My-
ricam Gallicam diu in hortis durare, modb Hyc-
me reponatur, teftatur Camer.Is etiam huiusTa-
mancis magnas vidit arbores Monfpelii atque
Lutetia:.

TAMARIX GERMANICA , SIVE
minor frvticosa.

A Quas amat
Taraarifcus
no (Iras , radice ,
crada , & qua:
crus arqutc craf- >
fitudine, conice !
craffiufculo infi- (
gniter amaro te- j
«Sta, qua: multam j
ftolonum veluti
fegetem emittit
virgultorum fra¬
gilium, purpura-
Lente cortice
obduftorum , &
in frequentes
ramos diuiforu:
per quos folia
longa coh^rent
ferie ,Er icx vul¬
garis , maiora
qulkm Tamaricis
Monfpelienus , duplice verfu alcendentia , colo-
ris fere glauci lapore adftrihgcnti, longitudinis
palmaris aut lemipcdalis: Flores (picarim in ex
tremis ramulis digelli, foliolis condant externis
virefeeniibus , aliis purpurafeentibus , apicibus
in medio luteolis: lequuncur calyculi, fiueperi-
caipia mucronata, triquetra , quibus dchifcenti-
bus pappus euolat delica ti (Iimus, candidillimus,
appenlo (emine minutiffimo, coloris tari,

Glufius qui eam vocat Myrice Ipcciem alteram
Tom, I.

& Myricam Pannonicam , ait nagnum eflefruti- -Myrte*
cem , nunquam arborefeenten , brumam tamen ^‘nnDn'e*
ferentem, flores ex albo purpuafcentes,quinque
foliolisconftare Gallica: Myric: maioribus : vir¬
gas acquirere eraffiores,qu^m .rborea:: ex maiuf
culorum foliorum, furculos arrbientium, alis , e-
nafei alios ramulos, qui fintexguis foliis onufti.

Tamarifcum fruticem lignofim pingit Tragus
vocans eum cum Lacuna acGen.hort. Myrica in
Fuchf.Tamaricem fylueftrem :Dodon. G-T. My¬
ricam humilem , petit Tamarix, Tabcrn. & Do-
don. Lat. in fol. Tamaricem : Turner. Myricam
[ hiduo iconem Fuchfii habent qu;e nobis vide¬
tur nimis arborea, nec ita proienientem obfer-
uauimus. ] Tamarifcum Germrnicam cognomi¬
nat Lob. Adu. & Icon. Piant. Hft.Lugd. Sc Cafp.

Bauh.apud Matchiol. cui & Myrica prima dicitur.

Cord.jn Diofcor. Tamaricem humilem , in hi(L
Tamarifcum fceminam. Lobel.Obf Anguill. Lo-
nic. Brunfelf. Tamaricem. Quam Amatus intelli-
gac Tamarifcum nefcimus, pidhraei appofita eft
Tamaricis minoris. Camer. hort.Myrica fiueTa-
marifeas altera : ad Matthiol. Gcrm. Tamarix fe¬
cunda tulgaris: a qua Clufii Pannonicam feparat,
quam minorem fl uticofam vocamus , quod non
exi ftimamus faciendum.

Copiose ad flumen 0rapm,antcD.Hippoly-:
n vrbem , vulgo 0. pdren nuncupatum , odo * LocuS‘ •
Vienna Auftria: inferioris vrbe milliaribus diftan-
tem crefcit : ad amnem etiam , oppi¬

dum tteuftrdjc alluens binis fupra Neapolim
Auftria: milliaribus, praeferam arenofis illis locis,
qua: hyeme ab iis amnibus inundantur.Obferua-
tur & circa ipfam Auftria: Metropolim Viennam,
iuxta Danubium arenofis illis locis, qui Pontibus
longis [ ben \an0en pmcFe/i ] adiacent. Extra
pagum quoque Sornbad? non procul a fyluain
riguis confpicirur.

Floret Maio & Iunio ac deinceps totafere <jfta-
te flores & femen proferre non definit. Huic li-
milem , quibufdam Germaniae locis ad Rhenum
fluuium, & in Tyrolenfi comitatu nafei intelligit
Cluf. Frequentem etiam vidit ante paucos an¬
nos Londini in aliquot hortis. Miror Lobelium
feribere plerumque in hortis Anglii bruma peri¬
re, cmn, autore Turnero in Anglia nan crefcat.'
Fuchfcopiofam vidit in Germania adRhenum &

Ifarum, Turnerus prxterea in Italia in infula in¬
ter Francolinum & Venetia*: in Rhetix lapido-
fo quodam loco , quem Rhenus interdum quo¬
tannis inundat. Camer. in hort.pag.105. Tama-
rifcus flue Myrica in Germania paffira ad Danu¬
bii ripas crefcit, non facile culturam hortenfem
recipit, nifi ad aquis collocata. Secusproflucn-
tes amnes , ac quandoque exorbitantes flunios-
non raro etiam circa paludes [nafeitur inquitDo-
don.]folo frequenter faxofo :humidiores fiquh-
dem & lapidofos amat tra&us. Feliciter in hor¬
to E.C.Montb. prouenit , plantata floret , & flo-
resin pappos refoluuntur. Quum eflem Hor-
burgi curaui adferendas plantas ex ripa Rheni,
vbi abundat , aliquotannis durauic , tandem pe¬
riit riterum inde delata durat & femen profert‘,ex
qua etiam in horto proueniunt plantul$. Vidi fa¬
tis magnam &copiofam ad Rhenum prope Bri-
facurn vrbem ScrircaNeoburgum inter Brificum
&Bifileani. Frater Cafp. Bauhinus copiofitmin-
uenitin Huningen ad Rheni littus non longe i
Bafilea. Vidi adfei entes Bafilcara , virentem ,
Pharmacbpceis; Obferuaui non longe iiGene-
ua flor.entem fciniorTiguri, Lugduni: Pacauii. E-
pifeopatum Salisbiirgenfem Tamarifco luxuri#.-
Gg z

Tempus.

M*

historiae plantarvm.

re argumento e/fe joilunt doliola, qu? Viennam
vfqu.e inde venalia Itgno eius artificiose con¬
cinnata deferuntur.

Defcriprio

TAMARHCVS vEGYPTIA

GALLI PERA.

"'Amaricis

Locus.

Cnrborus.

r*

Trttttus

T

X domefttcu
genus, in Aegy-
pto,authore Al¬
pino, /pedatur,
proceritate,figu-
raque admodum
a fflueftri diuer-
fum , quod ad
magnx Qliua:
magnitudinem
c te (eat , ahdio-
que etiam /upra
-<£gyptum in lo¬
co Subtt ab iis
populis vocato,
crefcere ad ma¬
gnx Quercus
magnitudinem ,
cuius ex lignis
carbones faciut,
quibus tota Ae¬
gyptus & Arabia vtitur,ex quo etiam ligno mul¬
ta va/a conficiunt, ad multorum xgrotantium v-
fyU.Gnlt*. ^ura' fd^fett /ylueftris Tamarifci foliis proximi
tamen longiora, &grac.Iiora,appapentque multa
capillamenta viridia , qua. ia in aliquibus equi(e-
tis vrluntur , ramo appenfa, femper virentia, fru-
dus fere paucos , raros , virides , Nucum magni¬
tudine, duros, lignofos, fine nucleo , & videntur
eiufdem fubftantia: e/Ie cum gallis : omnes vero
figurainter /e differunt , quanqiiam ifioaambus
afpera &inxqualisoMeruecur,quvnd.) alii longi,
alii breues, alii rotundi, ilii lati, alii crafG.alii me
graciles exiflanc.

Synonyma Tamaricem hanc Di , fiue fatiuimaut

vrbanam nominat, &frudu n aitprofCrre> Gdlis

perfimilem , guftu inxqmliter adftrmgentem.
Tamarices prxaltas , & aliarum arborum inftar
magnas , fc Pet.Bellon.Obferu. viddffe refert : &
locis qmdem quandoque humidis fecus flum na:
non raro vero etiam m. aridis & fabulofis , vbi
nulla alia nafcerecur arbor, qnx Gallis , incolis
Ghennefel didas , fubinde adeo multas e ramis de¬
pendentes ferrent , vt onere earum grauatx fere
fati /cerent. Alpino dicitur alterum Tamiricis feu

AtltAegy , Tarmn/ci domefticum genus, Atle vocatum m
Aegypto jFuchf Hi ft. Myrice fiue Tamarix altera
/alma i.n Syna & Aegypto. Clufius Myricam fa-
pivamaDiofcmitiorem vocatain nunquam con-
fpexit. Dodon.Gall.Tamirixmagn a arbore/cens,
frudum m ihr gallx proferens , Neotericis adhuc
incognita. Ca ner.apud Match.Germ. 'tamaricis
genus /atmum Diofccridis , quod inqcnit Bello-
aius in Aegypto, vbi hum>daamat& arenofa.'

In Aegypto autem ac Syria hanegigm , author
eft Diofcondes , m Tylo & Arabi> infula Theo-
phrauus. Quarum, mqu:r, lignum , non vt apud
nos Grxcos imbecillum, fed validum veluti Ili-
gnum f irptvm ] aut aliud quoddam foete

«ncutt" Yeta™ cnlrnu,er'I . '’>nnia , qu* ha ftenus
traclaiiernnus id The tccicain ihfciplinam fre
dare videamur : Er n ,s oh Colam (centiaru -
quapcim quidem puffiuilele :npct fuerit, ne m;.

Tanutriic

futnsa.

Locus,

nimadida velimus, idcoque ad operatio nem3,
tanquamad communem finem , roftra diriga-
mus,mre merito, Yires & vfus , quibus am.lffa
hominis famtas, inftauratur, prxfensverh con-
(eruatur .hoc in loco dicenda lnncrhiut. Fruftu
gallar proximo , imqualiter adftnrguue gnftu
conuenientcr vticur Diofcoridcs, vicc gallx m n.Wl,
medigaminibus oculorum, ori (que, Datur c rtic n- Aegii*.
tar excreationi in potu,&ccclia'cis,& contrapro-
fluuiafmminarum , regium mcibum, &phJ.an -

giorum morfus : illitus tumori s inhibet. Cortex certtas &
in eo/dem vfus adhibetur. IX cochim foliorum lroltorum
cum vino potum , lienem ab fumi t , ad dolorem decott.
dentium in collutionibus /aluure , Sc muliciiSus L,en:Dolor
fluxioni vuln.T opportunis in dc/c/Iionibus, und™.'
phthiriafi , lendibiifque circipnfufiim prodclt -. a- Cnhtes
bundantiain fosmirurum filtit impolitus arbo¬
ris cinis : potorios calices a caudice lienofis mo¬
liuntur, quo datusinhis potus proficiat. Myrica
dicitur apud Plmiura fanari Carcinoma, in vinb
decoda tritaque cum meile illita. Ad lienem
pnrcipua e/l , fi fiiccus eius expretius in vino bi¬
batur. Adeoque mirabilem eius Antipathiam lifir* de

contra folum hoc vi fcerum faciunt, vt affirment, Mjnc*.

fi ex alueis fidis bibant fues , fine lieneinueniri. 5*n
Et ideo homini quoque fplenetico cibum po- sTuhetict.
uimque dantin valis ex cafadss. Grauisauthor
in medicina, virgam ex eadefradam , vt neque
terram neque ferrum attingeret, /edare ventris ire»rri*de-
dolores,afleuerauit impofitam , ita vt tunica an- lor • -
duque corpori appiimcretur. L gnutii autem &
flos ,&fuJia, & cortex in eo/demvlus adhiben¬
tur, quanquam renr./Iiora. Datur /an,gninem reti- s.tnguU
cientibus cortex crinis . & contra profluuia fm- rrof/uui*
minarum , coeharis quoque. Idem tu/us impoh-

fufquc collediones omnes inhibet. F diisexpri- '\*“u,c^0‘

mitur /ticcus ad hxceadem.&in vino dcc »quun- gr^.E^i-
tur, ip/a veto ad^ecio m,.1!? gangrx isill.nuntur. mchd*.
Decodum eorum in vino potum, ''elimpofitu*1*
cum ro /aceo & cera cas /edir. S:>: 8c e py ni didas
/anac. Ad dentium dolorem,auj 'umquc.deotjdu Aoior*™
eorum (alii tare eft:rad x aeleadem : finulj^er & Ruitx.
foha. Hxc amplius ad ea qu^ /eruunt imponun- Serpenti*.
tur cum polenta. Semen drachma: pondere ad-
uer/usphalangia ^araneos hihicur.Cum altilium Turuncu/r
verb pingui furuncuhs»mponitur.E/ficax &coiv Serpent,*
tra /erp entium ldus , prsterqu^m afpidum. Nec
non mo-rbo regio,phthiria(j , lendtbufque deco- Ph,hfrt^
dum infu/um prodefl , abundantiamque mulie-
rura h/Iit. C>nis arboris ad omnia eadem pro- Cinis.
eli. Aiunt /i bouis caftrati vrina? immifcearur,

velinpotuvelincibo, Venerem finm. Carbo¬
que ex eo genere vrina ea reftindus in vmbra

conditur : idem cilm Iibeataccendere, re/oluitur.

Map,i & .d ex fpadonis vrina fieri tradiderunt.

Myrice iuxta G denum abftergentisefl ac inci- Teperahi.

denns facultatis ab/que perfpicua deficcatione :
habet verb etiam adfindionem nonnullam. Has
ob qualitates fucultatefque admodum prodeft
liem mdurato decoda cuinaceio, aut vino : fiue
radice, fiue fohis, fiue extremis ramulis dccodis.

Sanat porrb der rivm dolores. Ceterum, frudus
& cortex non paucam fortitafunt adllridipnem,
adeb vt eali^ Omphacitidi proxima: fine , nili
quia acerbitas euidens cft in galla , & Myric? fru-
dui temperatura ineft inaequalis : immilTa enim
cfl: natura: eius muita partium tenuitas, atque vis
abftergendi iquodfane galla: non accidit. Atta¬
men vbi galla ad manum forte non erit , ea vti
licet ad omnia, ad qus illa vtimur: ad eadem &
cortice Porro Myrice combu/he cinis admodum ^r' ' "u‘
deficcatoiixfacuitacisefi, plurimam habens ab-

ftergendi

R

f

Canales

Jnteflina

Colum.
coP) igitur .

VtnttmT *-
marjcini i.

Tromalos

hl/pp.

Cinis.

Vlcera

Foii.t

Elephan¬
tiaci) ,

"Lues Vene¬
te*.

Gu*i*co
fimtle li¬
gnum.

Feli*

Lien.

Plin ■ no¬
tatur.

F rudius,
latent en*.

Oculi-

Decutiunt.

Lepra Sca¬
bies.

Melancho¬
lia. Jtierus.
Wjdropj,

L I BER X-

(rergendi & incidendi facultatem , pauxillam id-
ftringendi. Sues (i quando xftate fplcnis inae-
lfiento laborant , iis (uccurri feri bic Columella, -fi
fibricentur canales ex Tamaricibus, & Rufio, rc-
pleanmrque aqua , &' deinde (it: en tibiis admo¬
neantur: quippe ligni (ucctis medicabilis , epo-
‘lusinteltinorum tu iic-;em compefcir. Sed forte
Ir-gemltim vt monet Thyrf. cx Rueliio , canales
Tamaricis e trunco &: non e Rufco, qualem ha¬
bet Tamarix maior aihorcav Quod veto Diofc.
~Sc Pimius de vahs Sc calicibus cx ea factis dicunt,
hoc aliquanto propius hodie, terte Cornario , tc
trntr, ab his qui in (uperiorc ad Rhenum Ger
mania vina Tamarifcina appellata, ex virgultis
Tamaricis prxparant , qux fplenicis viiiiterbi
huntur. Qiianquam apudConftantinum Cxfa-
rem Cornarianx tran (lationis in eundem vfum
vini prunis Myrica? fuperfufi potus magis probe¬
tur. Hippocr.porro cumhb.i/m. m.-aieo^Xov bis
habet, Corn. ca voce Myricam accipit, ac pofte-
riorc quidem loc© ad fufhtus, vbi vteri tranfrfto-
ti preirerint, probat : priore verb vbi pertinacio'
fueiit eorum fluxus. Porro Myricx cinerem
omnia vlccraignis cxurtioBccor.rr.idta, efficaci¬
ter exiccarcauthoreft Serapio. Folia quoque, vt
notat Matihiplus cx Alcarzio Arabe fimul cum
tota planta fotu frgidas collettioncs inhibent, ac
reprimunt. Elephantiafim cx lienis vitio obor¬
tam Myrice radicum decodtum &cum paffis vuis
epotum fanat: id quod fe vidi (Ic ai t in duabus
muberbus, qux hac labe laborarunt. Ex quo illi
pcrfinfiim elt. id non incongruumin G-dlica pe¬
lle fore medicamentum, Guaiaco forfitan ligno
non abfim Ie.Vfus,inquitProfp. Alpin.de piant.
Aegypticap. 9. Tamarici tum in Aegypto, tum
magis (upra Aegyptum ,vbi harum arborum co-
piofus eft proUcntus, eft , ad ignem maior, quan¬
do fere nulla alia ligna ad comburenda habeant.
Folia huiufcc arboris vfum habent ad lienem in¬
duratum ob(tru£tum,& refrigeratum. Vasaque
‘ex ligno , vtdidhim eft, conficiuntuyquibus Iie-
nofi vt' confuefcunt :ob eorumque multam, qux
ex hoc ligno habetur , ad id morbi genus vtilita-
tem, mirari non debemus fi Plinius (quod tamen
fabule fum eft) dixerit, Sues affuetos cibum ca¬
pere in vafi.s e ligno Tamarifci confebtis, Liene
carcreunulieresdeco&ocx cortice pararo vtun-
tur per c?s /umpto , ad filtendas menftruas pur¬
gationes, ex quo parantetiam infeffiones,& cly-
fteribus in vterurri iniicunt decodtum. Idem
quoque fru&us facere aiunt:iisfiquidem vtuntur
in (puto (anguinis , in Lienteriis & in men {truis
plus inito fluentibus, atque hxmorthoidarum im¬
modico fluxu:dentes etiam commotos atque col-
labcntesipforum dccodto firmant: atque in iis
concitatum dolorem demulcent. Vtuntur etiam
ad oculorum lippitudines incipientes, in colly-
niSjatque adoris vlcera. Cinis quoque corticum
& fruftuum vlcera curat. De ligno verb multi dc-
Co6him, non fecus quim noltri ex ligno Indo ad
curandam Luem Gallicam facere (oleant, parant,
quod exhibent leprofis,fcabiofis, atque aliis mili¬
tis, pullulis & vlceribus affedtis ,fccliciori cum
fnccelTu. Idemque faciunt in MelahchoJicis,Icfte-
ricis nigris, Sc Hydropicis ex refrigerato, obftru-
<5to ac indurato liene con.citatis. Ex Arabum di-
6tisre6teTurnero videtur Matthiolus‘colligere,
vtiliter pofle contra luem veneream prxparari
Myricam ficuti paratur Guaiacum. Non autem
in eum duntaxat vfum praeparari vultTurn. fed
etiam aduerfus omnes morbos fplenicos. Proba¬
tur verb ipfi vinum Myrica:.

Tom. I;

ERICA IN GENERE.

Cap. II

QV oniam deTamarifcis i.rn verba fecimus, de i

tricis deinceps dificramus. Etica fi quidem /«r.
(EffiV.u) Diofcoridi kb. primo arbor eft frutico- M yncaft-
fa, fimiiis Myricx ( Nivet xh ) fed multo minor, m/u-
uius flore vbi apes vtuntur, mei non bonum cf- Vi
fidunt. Hu us coma & flos impofita, ferpentum
norfus fanant: hb. verb. 3. C orin elle feribit folio Cork folio'.
Ericx pinguiore ac minore. Contra Theophra-
(tais inter frutices numerat , qui-cacuminibus fru-
£tum ferunt. Ericen quoque apud Plinium lib. Frutex
14. cap. 9. Grxci vocant fruticem non multum \ Gratorum.
Myrice differentem , colore, Rori frn, irini & pe- Colere &■
ne folio. Huncaduerfari ferpentibus tradunt. f°^° R:r,J-
Idem Plin. lib/11. memorjx prodidit poli primos 'Eri-
Autumniirabrcs Ericem [ErithacemC H jfolam thace.
florcrcin fyluis,acad xquinocHum quidem plti- Tetralix
rimam efre:AthenicnfesTcfn*/ftf/w appellare, Eu-
bcram verb S i f aram (Silarum alii cum Varrone)
quam putent apibus gratifnmanl , fortaflis quia
nulla tunc alia fit (florum) copiai r linitu ta °

Dalcchampius notat Plinium , ac dicit aliam x*rvr
elle fpinofam & aculeatis foliis pungentem Te-
traIiccm,Thcophrafto cap. 4. lib. 0- hilt. memora- F
:am.

Quod apud Hermo!, bibetur Theophraftnm Hermol.
quemdam frliticem appellare Tetralicem , noti laTJut-
Tetradicem , falfutTi eft. Sed Tctralicis xquiuu-
cationes & Theophr. verba petes ex hb. Hirt. n: Tamarix.
1''. Is porro Ericen apud Venetos Tamaricen
(iue Amaricen vocari fcribic. Quod fi verum,

1 . .4. . 0 . Venetorum

non ablque gram errore duas difrinctas plantas error.
confundunt. AI u Quadrangulam , Quadraram ,

Sc AniAvicum (nam & Columella floresAmanci-
nos dixit , pro quo redlius Ericeos legi polTe exi-
flimatTragus, imitatione Pliniana) vocant. Sed rors
errat Tragus qui Diofcoridis Ericam Geniflellani
clEe credit.

Confidenter nimis Anguillarx non videntur
vcrxquxdemonftrantur Ericx. Nomenclator r£*e eK
Hadr. Iunius confundit Eiicam cum Bryafylwe- HaJrian
(Iri Plini j, qui nortro iudicio , eas ab inuiccm ro- iumtmulti -
ce difiundliua [<3c] diuerfaelTe tradit, ita enim in- P^ex
quit lib.13. cap.zi. Tragion fruticem fola Cret^ in¬
fula gignit:Tragion & Afia fert, fiue Scorpionem
&c. Myricen Italia, quamaln Tamaricen vo¬
cant: Achaia autem Bryam fylueflrem. Adde
Plinium Bryx non mettiiniffe alibi , vbi de Ericx
nominibus egit , nec hoc capite Ericam nomina¬
re. Nimium etiam auda&er Tetralicem Theo-
phraft. vocat, qux abipfo interCarduosrecenfe-
tur, quamque alibi feparatim nominat. Ipfum
quoque annotare decebat officinas , quibus Ge¬
ni ftclla dicatur. :Is priterea Ericen Ericam in ge¬
nere vocari feribit. Grxee epftjw/, Germ. =0cybcn/ Noftiifla-
Belg.-^cybc/ Gall&riere, Bruyere, Ital. E rica, Hifp. Linguam
Quiero . Ar.gl. addit Lob. sOcth/ Boh. 'CDcce. Mat- „
tTSol. Aeqmvoca

Nomine Ericx plures hodie plantx decurrunt, Erica duo
quas recensere placitum efto. Eft autem vti e.X genera.
iam diiflis colligere licet, & ex dicendis clai us Tamarifci
fiet, duum generum. Qaiorum pr:mum»Taniari-
fci folio eft. £t huius aux fimt fpccies , fcilicet £ruat0.
Erica •vulgaris hinnii it fernper virens , flore pur- mentojitfoi
pureo & albo. Erica tomentofis & incanis foliis. l"J
Alterum Conos eft foliis,duum quoque generum:
quorum vnum bacciferum de quo lib. 5. alterum Non
non bacciferiim , de quohoclibro. Efthocpiu- ciferum .

eS 5

354

HISTORIAE PLANTARVM,

Species plu-

Er tca flore
albo

Purpura¬
feente.
Exalbopur-
purafcete
Muitsjlora.
Arborcjccs
flore luteolo
Arborcjees
fore pur-
pur.

Ex rubro

pUrpurafe.

flore.

F lore dilu¬
te purp/t.

B>' ab antica
folio qua¬
terna

Pannon ca¬
pit. Thymi
.Sr. plicans
cap ktrfu-

Perepnna
T amart-
fcus.
Vaccinia
fttlujlrts.
Vm Ida*
affinis ra¬
dix.

Sefarroidcs

minus.

T arroutat-

rium fpccierum magnitudine, foliorum & florum 1
formi,colorequeinter fe differentium. Alia enim 1
eft Erica flore albo. Alia foliis quaternis flore
purpurafeente. Alia item foliis quaternis flori- j
bus herbaceis , deinde ex albo purpurafeentibus: j
&alia multiflora. Variat a duftis arborefeens
floribus luteolis , vel herbaceis minimis. Ludit
itemnrborcfcens Monfpell. flore purpurafeente,
ramulis ternis. Humilior eft ramulis ternis flo¬
ribus faturatioribus purpureis. Diuerfa eft quo¬
que ramis & fol is Coiios , ternis floribus ex
rubro pnrpurafccrtibus maioribus. Nccvnaex
iam didtiscft , foliis Corios flerepurpureo dilu¬
tioris coloris. Recedit ab his Brabantica folio
Corios hirfuto quaterno. Degenerat parua fo¬
liis Corios quaternis , flore herbaceo , foliaceis
capitulis. Nec eadem effparu.i Pannonica f iliis
terniSjflore carneo, capitulis Thymi. Eft Scparua
Anglicana capitulis hirfutis. A dipei'1/si autem

Grxcorum,Ertcam feu Ericcn Latinorum referen¬
das efle has omnes plantas, prxfercnn ad id ge¬
nus quod eft Coris folio , cer.femus. His fe iun¬
gi t Erica peregrina Lobehi, ac eiufdcm peregrina
altera, iiemque Erica: ramis 2c foliis Corios ter¬
nis floribus cx rubro purpurafeentibus maiori¬
bus , frutex affinis , cum fuffrutice T4«uxjnun-

Hehan he
tens* folii*.
Cer.ifhU*
a cui mta.
Gen.fla an-
fulo/a.
Ro/man -
nusfylu.

cupato.

Cxterum Ericam confundi cum Tamarifco di¬
ximus ante. Cur pvarterca Mattii. V decimam palu-
Jtrem , Ericam bacciferam indigitet , Videlib. 5.
Erica baccifera latifolia Taberna:. Ah Vitildxx
affinis radix Idara, dc qua lib. 15. Erica Alexandri¬
na I; alorum tradetur hb.16.fub Scfamoide mino¬
re Dalechampii.

Erica Alexandrina,Sefamoides maius, eff: ea her- (
ba,qux Tartoutaire appellatur, de qualib.^. Erica
minima, Chryfinthemis Lobehi , e ft nobis He- i
lianthe tcnuifoiiutn , dequohb. 13. Gcniftcilamj
aculeatam Rucllius apud Tragum Ericam quo- j
rundamefle cradic, rhagnofane errore. Gcniftam I
[ angulofam] ad Ericam Diofcoridis pertinere fe- j
cure nimisTragus credidit. Rofmarinum fylue- ,
ftrem, tefte Matthiolo , volunt aliqui efle Eticam i
Diofcoridis , fed falluntur. Ex his igitur pal^m
eft plura efle Erica: genera, de quibus in poflerum
agemus.

Vires profequitur Galen. Erice , inquit , dige¬
rendi per habitum facultatem obtinet. Flore cius
porifiimum ac foliis vtendum : Addit Paulus lib.
7. Ericen vi poiiere difcuticnte citra rofionem.

Hiemate

'viride.

Scopa.

TDcJcripti*

ERICA VVLGARIS, HVMILIS

SEMPER VIREKS , FLORE PVR-
pureo & albo.

Defcriplio

Radix.

FRutex humilis eft noftta vulgaris Erica, ra-

Virgulta

Color

Toha.

Hofculi.

Cohr.

dicibus longiflimis , fratftu contumacibus,
fpadiceis , virgulta numerofa , lignofa, dura,
dodrantalia, aut cubitalia , longioraque , ramofa,
colore itidem fpadiceo prxdita , vel in nigro ru-
befcentia: folia frequentia.femper virentia, qua.
tuor verficulis fquammatim incumbentium fo¬
liorum minimorum conftant , vt fupernedeor-
fuTn infpicicnti cruces continux videantur , ad
Cupreflum & Tamaricem accedunt , qux , vt ait
Clufius , temporis fucceflii in ramulos efforman-
tur; Flofculi veluti fpicam exprimentes fecun¬
dum ramulos a medio ad fummum vfque pro¬
pendent bullati quodam modo , purpurafeen-
tes, vel, vt ait Clufius , elegantiffimo purpura:
dilutioris colore, interdum albi Trago perbreui-1

bus petiolis appenfi , e quatuor foliolis compo¬
nuntur, quorum medium occupant apices rufii.

Fuchfn figura non placet, folia enim funda¬
tiora: Is in Hift.Er/c^w vocat, tn Icon, vero Ericen.

Buchan. in Hift. Scot. Encre meminit, vt ait
Camerarius , cx qua ledi parantur, vnde fufpica-
mur Ericam potius intelligendamefle minorem,
de qua hoc capite agimus, quam Italicam. •

Ericaanoftris ait Cornar. ac cum eo Cordus
=0C)?bc appellatur , quanquam Lenxus apud Pli¬
nium Myricam etiam Ericam vocet , & ob fimili-
tudinem quandam , vtrafque inter fe confundat,
quod ipfum Palladius lib. n. cap. 8.feciflc quoque Error Pat- ■
cognofcitur,.vbide Tamarifco tradit, quodPlin. t***"-
I. n. cap. i5. de Erica dixit. .

Dodon. Gall. dubitat an forte fit SelagoPli- * e *** 1

ni\*

I s allentiturTragus , qui MyricamHieremix
[Arear, cap. 17. ] de hac planta interpretantur. Hteremtd. >
Concludit autem Tamarifci exiguum genus elfe:
nec enim Ericam noftram eam efle opinatur, T*man-
auam Veteres hoc nomine appellarunt , fed Ge- ^rcrT^
niftellam,quainreerrat. Eft hxc Ericarum l.gc- rrcr |
nusClnfio. Hifp.&poft. Hift. Eryca Myricxfcu
Tamaricis folio , quam Hifp. Oujrihuela. Lufit.

Qnciro appellari fcnb‘t. Germ.^Dcybtn. Hungar.

(Feli $6b i. e. Hiemale viride.

Lob. & Pena Adu. Erica vulgaris folio Myricse,
faxofis tamen Anglia: occidua: exilior, tota fefqui-
palmaris , fed denfior fruticans &c. Obf. Vulga ■ <
cior humilis Septentrionalium & Meridionalium
Erica folio Myrica:. Turner. Erica Diofcoridis.

Thal. Harc. Erica vulgaris : Eadem tenerior aefo-
liohs multo tenuioribus.

Cxfalp. Scopa frutex in incultis , foliolis perpe¬
tuis, flofculi concaui,vtin Arbuto albi aut purpu- Cajaip.
rances. Eius differenti» plures : nam quxdam
flofculos in quatuor particulas difle&os fert,que-
dam tanquam minuta granula habet, virentia,qu$
nequaquam dehifcunt : frutice quoquediftant,
magnitudine &paruitate , Seinter eas quadam
ramos humi ftratos fert circa ftagna maritima.

Fruftraponicduas figuras Taberna, vnam titu-
lo Erica: alteram , E ncaalba. Gefner.de colledf. n<jt
ftirp. Erica vel Selago. Item in Catal. piant. Erica, Selago.
Officinis GemJlelU. Geniftcllx nomen ron pla¬
cet : Ea enim multum differt ab Erica. Nefcio an
ab Erica vulgari differat, quam Gefnerus de coli,
ftirp. vocatEricam montanam.

Euch.Roeflin in Herb. «0cyb, Erica , Myrica Gcnifiell*.
Robert. Conftant. in Lexico hanc recipere vide¬
tur, cum ait , Herbariorum confcnfus Ericam efle
prodit, quae vulgo Erujere.

Matthiol.Encaab incolis Goritienfis agri Gno- ErtCA
ne vocata. Dodon. Lat.in fol. Erica prior. Hift. taKa.

Lugd. Erica 1. Matthiol. Dodon. Gall- Cordo iri
Diofcor. Lonic. & Camer. in Epit. & Hift. Matth.

Germ. Erica. C. Bauh. apud eundem Ericax.foiio
Tamarifci Erica Diofcoridis.

Cxterum , ex adduiftis autoribushanc pro ve¬
ra ac propria Veterum Etica recipiunt , Corn.

Cord. Dodon. Turner. Euch. Rceflin. Rob.

Conft. Matthiol. & Cafp. Bauhinus. Nos autein
Diofcor. & Veterum Ericam aflerere non aufi-
mus quia D'ofcor. ait SttixvuJlc , i ca excre-

fcens, vt pcflit dici fruticofa arbor. Nondum
prxterea obferuauimus , nefeimus an competant
folia , qu» vult efle Coridifimiha. Matthiol. qui¬
dem & Carfalp. Eric» meminerunt excrcfcemis*
qtix Scopadicitur : verum confiderandum an be¬
ne diftinguant h vulgari humili Ericas arboreas.

Cxfalpinus fane dum dicit plures differe«tias,no-

Rras,

locus &
Tempus.

Vites &
Vius.

Tclcrutn de-

coltum.

Ventris

lumborum

dolor.

Oculi im¬
becilles.

A- 555

modo ad fplenem emolliendum & calculum con¬
fringendum vfurpatur. Succus dolores oculorum
compe/cit impofitus.Fohorum Erica: factus octf-.
lorum imbecillitatem fanat , fi oculis inftifteturi
Meminit , dum Monfpelii ageret Clufius clarii?
virum D. Rondelctium , Regium tum proferto-
rem , magno fucceflu vfiim fuirte oleo ex Erica:
floribus confedro ad tollendos herpetes ftedos &
lam inueteratos totam faciem occupantes. 0f>f«rr<4(i»

Monemus hoc in loco confiderandum erth,
vtrum omnes arbores Enes eafdern facultates
habeant, &qus potiflimum ex arboreis Diofco-
ridis Ite Galeni fit? Illud etiam obferuandura
proripimus, ah quo Matthiolus recenfet de viri- cfofinttd-
bus Erics , competant arbores potius. Clufius «*tur.
vires iam adferiptas fubnedht arboreis , non ta¬
men demonftrat , cui potillimuin conucniant.
Stutgardis pro Erucis cum Bombyces inuadeife ^ ^
volunt parietes Erica vulgari adornant.

LIBER

ftras arboreas nomine Scops potiffimum intelli-
gere videtur : Lepores 3 fi poifunt,in Csfalpino
feparent^ vulgari &csterisadiungant,

Erica vulgaris abundat circa Montbelgardum.
Plantatain horto Hl.E.C. non prouenit, Flore al¬
bo aliquando reperi inter Montbelgardum &
Beflordiam , qus etiam plantatain horto periit.
Locis vicinis floret Iunio Sc Augufto. Bafiles a-
bundat. Circq Geneuamad montem Saleus re¬
peri. Monfpeliiin fylua Aegremonc. Cherlerus
Gener attulit ex Alpibus Spliegcl. Septentriona¬
libus, autorc Clufio, regionibus maxime fami¬
liaris, loris incultis , ranus-io calidioribus proue-
nit. Bis quidem floret, fcd maiore ex parte Au¬
tumno tantum, licet nonnunquam etiam Vere :
Erica folio Myricae pa/Em multarum prouineiaru
folitudinibus obuia , frequeatiffima per Panno¬
niam nalcitur.

Ha&enns deferiptionem , Viomina ; tempus Sc
locum abunde diximus , nunt} ad vires deuenia-
mus.Recentiores(inquit Fuchf) Herbarii pister
an te[ex Veterum fententiajcommernoratas/acul-
tates alias addunt,mmirum florum decorium, lu-
borum ac ventris dolores, lenire polle. Succum ex
foliis , floribufque elicitum , oculis imbecillibus
guttatimin(lillatum,aut foris inunrium conferre.
Sicca Erica ingentes Ornum greges faluberrimo
poculo nutrit, Scbt pulmonis , lienis , iccorifque
obftruriionibus prsferuat : harum fi carnes Ga-
.Ienusguftartet, ait Gorop. inter laudatiflimas eas
enuraerartet. Necmelquodde floribus legunt
apes, tam afpcrnandum eft qu^m Diofcondes
& Plinius fcripferunt, Erics prsferdm flores tu¬
mores Sc colleriiones citra caloris alicuius in¬
commodum digerunt. Ericeta Scotis , referen¬
te lac. Cargillo,prsterquam quod in vallis folitu-
dinibus ouium gregibus pabulum prsbcnt , fup-
plentin ignibus fouendis fspe lignorum vicem.
Materiarii c terra pullainculcato firamine exaqua
filbarialeuiter , Sc alternis Erics ftratis , extror-
fum vtrinque fperiantibus comis, concurrenti¬
bus in medio ligno-fis radicibus, parietes tum ce
farumrufti carum, tum hortorum artificiose ex-
firuunt, qui vinculo ftraminis& Erice necpluuias
metuentes, nec atterentium iumentorum affri-
ftibus concuffi in multos anno$ durant. Aquam
e floribus Erics diftillatam colica laborantibus,
prsfertim fi calor Sc ficis adfint , vtiliter exhiberi
expertus eft Tragus. Eadem ruborem oculorum
tollit & dolorem illorum mitigat. Quidam e re¬
centibus Erics floribus, fomenta & balnea fuda-
toria conficiunt podagricis & paralyticis mem¬
bris: perfuadent namque fibihoc pario inuete¬
ratos Sc vifeofos humores, vnde morbus articulo¬
rum oritur , diflolui & difeuti. In Hetruria longe
magis adolefcit Erica, fiuntque cx ea Scops aptif-
fims ad mundandas sdes. Aqua in qua Erica de¬
coria fit, fumpta tepida tam mane quam vefperi,
trigintadies quinque vnciarum pondere tribus
horis ante cibum, valet ad vefies calculos com¬
minuendos & expellendos. Verum poft id tem¬
pus male afferii in balneum decoriionis eiuf-
dem plants ingredi , atque inibi dum morantur,
fuper Ericam decoriam federe debent/idque plu¬
ries repetendum eft. Equidem noui aliquos , in¬
quit Matthiolus, qui feruata virius ratione , hoc
tantdm potu vefies calculum in minimas partes
comminutum eiecerunt. Sunt qui ex recentibus
Erics floribus balneum fudatorium adornent ad
podagram,quo affirmant vifeidam materiam, do¬
loris articularis cauflam,difIipari.Camer. Erica vt
facie non abludit k Tamarice, ita k multis eodem
Tom. I. • ’

ERICA MYRI CAL FOLIO , TOMEN-

TOSIS ET INCANIS FOLIIS,

Clufio.

£ Rica Myrica: folio , priori eft rer omnia EriUto-
hmilis, paulb elatior, folis c imcntofis Sc in- mentojti.
canis , floeeetiam p.ulb dilutiore, quam Cluf
tnuenit locis incultis, fiip W:n deferam Regum
Anglis Regiam. Hancaflermmas inter noftr-as
liceas , ad quam annotatum i nue ni mus fimilem
huic plants elle Angiic^nam hirfutam Cafparo
Bauhino.

A.

ERICA FOLIIS CORIOS,

FLORE ALBO.

Lterum Ericae senus, diuerfo a filDcriore - -
■i r ' X' f 1 rtir°re Defcnptio

eft foho : etenim Myri cx folio non refpon-

det, fed Corin ,

foliorum forma
‘‘U acimo-
dum smulatur.
IftinS autem ge¬
neris mult^funt
fpecies, magni¬
tudine, foliorum
& floru forma i
coloreque inter
fe d-fferentes.
P rima igitur o-
mnium quai vn-
quam Clu/.con-
fpexit , maxima,
humanam alti¬
tudinem inter¬
dum fiiperat,
fruticofa admo¬
dum, ligno du¬
ro, cx rubro ni¬
gri cante : foliis
exilib’* Sc breui-
bus , quaterno ordine ramos obfidentibus,guftu
admodum adftringefue : flore copiofo , racema-
timpene totos ramulos occupante , vr interdum
maiores rami pedali longitudine onufti confpi-
ciantur : eft autem is flos concauus , veluti exiguu
cymbalum, oblongus, odoratus, pulther,albus.

Cluf.Hifp.5c H ft. poft. Erica Coris folio i.Eri-*
ca alterius generis primaa Lufitanis Atorga voca-
SaXob, Qbf5c Icon. Plane. Erica maior fiure alba 2
.6* 4

n6

HI STORIAE PLANTARVM»

prima Clufii. Hift.Lugd. Erica prima omnium maxi¬
ma Clufii , Erica prima Matthioli , quam nos alio
referimus.Tabern.EricaCluf r.

Locus & Nafcitur in Lufitanixfolitudinibus inter Vlyf-

Tempus. fipponcm & Cq.nimbricam celebrem eius Regni
Academiam. Inucniebam etiam circa Tagum de¬
cimo ab Vlyffippone milliari. Floret Noucmbri,
Decernbri,&: lanuario.

ERICA

Defcriptio

JRjtm/.
Color.
Tol ,a.
Elorts

Locus

Tcmpi

FOLIIS CORIOS QVATERNIS,
flore purpurafeente.

Elufdem fere altitudinis cum prima , etiam fru-
ticofa , tenuioribus ramis tamen eiufdem co¬
loris , folius Corios fimiliterexilibus/quaternis,
ramulos ampledentibus, quorum extremis mfi-
dent flores oblongiufculi , fuperioribus fimiles,
colore purpurafcentes. Tota etiam adftridioms
particeps.

Acquiuoca CluLHifp. Si Hift.poft. E rica Coris folio fe¬
cunda. Lob. Obf Et Icon. Piant. Erica maior flo¬
ribus purpurantibus , & cum Hift. Lugd. &Ta-
bern. Erica fecunda Clufli: Dodon. in fol. Erica
altera.

Proucnitiifdcm, quibus prima [folio Coris]
locis : illa etiam frcquentior Sc eodem tempore
floret.

ERICA FOLIIS CORIOS Q VA-
ternis, floribus herbaceis, deinde
cx albo purpurafeentibus.

PRxcedcntibus admodum fimilis, fed pau!6
humilior: Folia maiora &latiufcula aliquan¬
ti?//^ r tum, nigrioraque habet, quaternis ordinibus cir¬
cum ramulos nafcentia, flores plurimos per inter-
Ylores. Ualla ^ fecundum ramulorum longitudinem na-
fcentes, fuperioribus forma fimiles, primum her-
Color. bacei coloris, deinde exalbo purpurafcentcs.To-

Synonyma ta etiam adftridoria facultate prardita.

Cluf. Hifp.ik Hift. poft.Eric.* Coris folio tertia.
Lob. Obf& Icon. Planr.Er/ra maior floribus her¬
baceis purpurantibus Si cum Hift. Lugd. & Tc-
bern.Erif<r Clufii.

Locus & Supfa Viy Hipponem, frequens inter fuperio-
Tcmpus. res, pluribus ramen locis occurrit , vt etiam citra
Tagum.Floret autem Decembri & lanuario.

ERICA FOLIIS CORIOS MVLTIFLORA.

INter Ericas
measficcasjeft
vni ^ duabus
MonfpefTulanis
arborefcecibus
ditierfa, qualem
nulla vidi figu-
rl exprimi apud
Clufium. Huius
fane folia abie-
tina dicas , mul¬
tis tame nume¬
ris minora , nec
enim multb-16-
giora Si latiora
funt , quim in
Icone Matthio-
li. In ficcis fupe-
riori parte vna
veluti cofta ap¬
paret, in inferio¬
ri dux , crebra

admodum funt folia, qua: in ramulis veltigia re¬
linquunt , qualia in Abiete , vel potitis Pino reli-
da cernuntur , ramuli enim non remanent politi
illis decidentibus , vt in Monfpeliana noftra ar-
borefcencc, facile etiam decidunt, extremitates
ramulorum abundant copiofi/Iimis floribus fi-
muliundis, vitra folia eminentibus, hi flores plu-
res veluti ex paruis nodis erumpunt , e pediculis
paruis& tenuibus pendentes, minores quam in
MonfpctLulanaarborefcctc, maiores tamen quam
in ea qux in Italia ^ nobis vifa, magis etiam hiare
videntur,ac ex iis apices multi prominent.Siccaui
noftram conferens cum omnibus deferiptioni-
bus & iconibus cui aptius refpondeat, quimE-
ricx & Matthiolo depidx fine deferiptione, quam
ait fibi millam i Fallopio , nullam video. Quum
in fimilem Ericam incident Ledores, perpen¬
dent, an eadem fit, dc qua fequentes locuti funt,
vcldiucrfa.

Cluliusin Hifp.& Hift. poft.hanc videtur tra¬
dere pro Ericx Coris folio fecundx altera fpecie »
de qua ait : Non multum abfimihs Ericx , Coris
folio qux Narbonenfi agro frequens , longiore
paulo Sc copiofiorc folio , flore purpureo mino¬
re Si extremis ramulis confertim ftipato.

Huius ieonem exhibere videtur Matthiol. in
Diofcor.titulo : Erica alia , Et in poft.com. Ital. Sc
Hift. Germ. QMfcIjc £cybc, Erica Italica. Ca-
mer. in hort.Enc/* maior & procerior Italica, cu¬
lus meminilTe ait Buchananum in Hift. Scotica,
quam ego ad vulgarem minorem refero. Hift.
Lugd. Erica altera a Matthiolo depida , quxfor-
tafle non mimis, qnilm fuperior Ericam alteram
referat Sic. Eius florem apes conledari potius
credibile eft quam fuperioris &c. Item poftea,
fecundx Clufii fer£ fimjiis eft Narbonenfi agro
frequens , longiore paullo, Sc copiofiore folio,
flore purpureo minore Scc. Hqc videtur Mat-
thioli clTc Erica i Fallopio milTa. Tabcrn. Erica
fecunda Matthioli ,4oeyt*. Caftor. Erica ,

arbufcula non muhumd fierens .iTamarifiro , in

Tufcia cx cafcopas parant & vocant vulgo Eri¬
cam fcopanam . Erica fecunda ramos habet fabri¬
liores, folia Io ngrora Sic. Lob.& Pena Aduerf.
Erica maior Narboncnftum Chamxpytheos folfo
quam fi floridam pedibus triuilletin Italia Mat-
thiolus, neutiquam Fallopio, ceu planram pere¬
grinam acceptam tuliller. Obf Erica Iuniperi
foliojdensc fruticans Narbonenfis,Erica fecunda
altera Clufii, & Matthioli fecunda Cafp.Bauhin,
apud Matthiol.

ERICA ARBORESCENS , LLORIBVS
luteolis vel herbaceis minimis.

E Ricam han&cx argumento arborefccntem no¬
minamus: in arborem enim excrefcit, ligno
duro : folia longiora, quam in arhorefcente no¬
ftra purpurafeente :qu$ facillime decidunt :flo-
res lutei , vel virefccntcs , vald£ pani’. Hxc fub-
cifiua opera aliquando obiter memoriccauila an-
notauimus: quare pleniorem Clufii deferiptio-
nem fubitcimus.Fruticofa eft, duorum cubitorum
altitudine, nonnunquam amplior , ligno fragili,
j foliis tenuibus Si minutis, vt in Corruda prima fe-
i re, viridibus , que in ramis nonnihil deficcatis
! facile defluunt :iftius flos reliquis minor eft ,ca-
; uus etiam Si coloris herbacei. Nonnunquam cx-
I tremis ramulis capitula ex multis foliis c ompada
non multum abfimilia his, qux in vulgari

. ^ duriore Thymo aliquando confpiciuntur.

k C/uf

E lorei.

ErtcA fcP.
pM r,A.

AT arth/ol-
notAtum.

DefctiptiV
L tortum.
Eoi, A.

Defcriptio

Clufii

Tali a.

F lor.

LIBER X-

Synonyma cluf. Hifp.& Hiltftoft. Brie* CmsfAio quartit
Luftcanis Vrs &c Vrguerra : 'tiilp.Brecp vocata. Lo
bel. Obf. & Icon. Plane. Erica fcoparia , flofculis
item herbaceis. Videndum an ad quartam Clufii
Ericam fit referenda Phaua Grxcorum Bellonii
Obf. vel ad aliam. Hift. Lugdunenfis, Ericam
quartam Clufii, male eand.ean facit cuin ea , quam
lpfa Hift. pro quarta & depinxit & defcripfit. Si¬
quidem quarta Hifloria: Lugdu nefis , Erica Mon-
fpelTulana flore efl purpurco,CIufii autem coloris
herbacei. Tzbern. Erica quarta Clufu !pcyt>c. An
Carialpini Scopa , granula minuta , non dehifccn-
tia habens.'1

Locus Obferuauimusnos in fylua Aeg;remont, prope
Monfpeltum , vnde etiam attulit" Gener Cherle-
rus. Recordamur quoque eandem , vel fimilem,
admodum florentem vidi fle nos mcnle Aprili, in
ItaJix montc"Apennino , interFlorentiam &Bo-
noniam. Chariifl Frater Calp. Biuhinus attulit
nobis ramulos, Patauiicolleftos.in monte Rua,
in. quibus apparent capitula Thymi i C'uiio de-
fcripti , & ramuli cerno & qua|:er,nq ordine addi¬
tis his nominibus Ficrula Patauii , Sclago Plinii ,
Pirrhid Theophrafti Guilland. Gener Cherlcrus
p.m.attulitNemaufo-.cumfoliisin capitula glo¬
meratis. V ulgaris eft , autore Cluilo , toti Hifpa-
nix& Aquitani* : namque (patiofis illis folitudi-
ntbus&incultis locis fupra Burdigalam nullum
fere aliud virgultum confpicitur. Nota eft eciam
GalIixNarbonenfi,fcopisfaciendis maxime ido¬
nea. Veris tempore & fub hyemem floret.

ERICA ARBORESCENS MONSP. FLORE
purpuraicente ramulis cernis.

Capitula
Thjmi
Fieruia
Para» tna .
S elagi Pli¬
nii

Ptrt haa
Theofhr.

Defc.riptio

Ramuli.

F kr*t.

Defcriptio

Clufii.

ERicx arbo-
refeentis
ramuli , cuticu¬
la tenui cinera¬
cea fune inue-
ftiti, terni , fxpe
maioribus cir-
eumpofiti, foliis
non vbiq; pro¬
fliti , iis tamen
Corruda: fere
fimilibus , lon-
giulculis , te¬
nuibus , deci¬
duis : in ramu¬
lorum extremi¬
tate flores ex
cxrttleo purpu-
rafcentes fatis
magni : Placet
etiam Clufii de-

feriptionem

fubiungerequxeiufmodieft : Minor hxc eft fu-
Ramt. Peioribus, cubitali tantum altitudincplernmque,

ramis gracilibusfruticofa, quos terni per intcrual-
F oli a. Ia ramuli ambiunt , ternis foliis admodum exi.li-

Vlortt bus circa ililos difpofito quodam ordine & feric

naiceirubus, flores plurimos habet , luperipribus
Celor. Paul° ‘nai^rcs : & confertis circum ramulos ion-

gis pediculis inhxrentesycolore purpureo obfole-

tiore.

Syuc-.i - n,a Cluf Hifp.& Hi ft.poft.EricaCoris folio quinta.

a/1 f quartum genus in agro

Monfpc Hulanq 9 flore Encx vulgaris exiguo pur-
puieo? Eft autem hxc Erica quarta Monfp. non

357

xaite picti in Hiftoru : an huc referenda fic,vel
ad lequencem dubito : quam vero Ericam arbo- Htfi.ijtgd.
refcencem flore purpureo voco , optimi quadrat c*XlttHr
figur? k Cluilo pofite pro quinta : alloqui deferi-
ptio fextx non male conuenirec. Monfpelii coile-
Ctam dcfcripfi.Hift.Lugd. Erica quinta Clufii mi¬
nor , ternis foliis, flore coloris purpurei obfole-
tioris.Lob.Obflcon.Plant.&Tabern.Erica quin¬
ta Clufii.

Erica hxc arborefeens in montibus Gallia: Nar- Locus 8c
bonen fis circa Gangem ScEfper.n florere vifa men- TcniPus
fe Odtobri : incultis Lufitamx locis fupra Vlyf-
upponem frequens : florebat lfthic Decembri.

ERICA RAMVLIS TERN I S~ELORJ BYS
faturationbus purpureis.

Similis admodum quinfx, paulo tamen humi-

ior , neque fruticofa , fed omnes fere virgas Defcripr.
(eu tenues ramos i radice proferens lingulares, Rarr.i.
cortice cinereo obductos , quos ambiunt ordine
terna ramulorum rudimenta}feu germina ex mul-
tis foliis confercim nafcentibusconftantia,mgrio-
ris quikm alte rius coloris: flores concaui , iam po-
ftfemi deferiptae floribus forma fimiles, colore
faturatiorispurpurx elegantiflimo , £ longis pe¬
diculis verticillato ambitu per interualla, & e
fummis ramis dependent.

Cluf Hifp.& Hift. poft. Erica Coris folio fexta.
Lob.Obferu.Erirvr pumila densefruticans,calycu-
lito Vnedonis flore : Eadem varians flore albo
Icon.PIant.Ericvr pumila calyculato Vnedonis flo¬
re. Hift.Lugd.&Tabern.Erica fexta Clufli.Hanc
Ericam aliquando collegi , ni fallor , cum cflem
Monfpelii, pulchram plantam. Attulit nobis
etiam Gener Cherlerus ex Gallia Nirbonenfi.

Nafcentem hanc confpcxitClufius , m Caftella
veteri Hifpanix , tum in Gallia’ fupra Lutetiam ,

Anglia fupra Windeforam,menfeScptem-

bri florentem.

ERICA RAMIS ET FOLIIS CORIOS
ternis , Floribus ex rubro purpurafeen-
tibus maioribus.

CVbitali fere eft altitudine, fruticofa etiam & Dtliript,
tenuibus ramulis prxdita,qui terni femper Ramait.

circa maiores ex interuallisnafcuntur: folia fimili- rdta.
ter etiam terna nafcuntur, exigua quidem, fed Ia-
tiora qu^m in reliquis fupraditftis, inferiore parte
nonnihil candicancia,hirfuta & guftu adftringen-
te : fummi ramuli ad foliorum ex orfus verticdla-
tim eXornantury per interualla ternis femper flo¬
ribus xquali diftantia femperinter fe nafcentibus,

& in vnam partem fpe6Iantibus,m;:ioribus quam
in rebquisgeneribus, concauis, prominulo magis
ventre , colore ex rubro purpurafeente , nouem
numerojduodecim, quindecim aut pluri bus. Se- Color.
men huic quale in reliquis ftiperius deferiptis
( exceptis bacciferis] exiguum nigricans.

Eft ha-c Erica Coris folio , Gluiio in Hifp.8. in

poft. Hift. u. Lemertnha Lufitanis di&a. Lob.Obf. Synon
Hift. Lugd. Erica otftaua Clufii.

Fabitur Tabern. qui Ericam hanc, (eptimam Talem U
eluhi facit. Eft enim Clufio in Hifp.S.in fol.iz.nec ?Ju:
erum eam in Pannonicis pofuit.

lifdcm cum Erica baccifera Lufltanica Lufita- Locu<. &
niae arenolis loers crefcit vtpJujrimuui. FloretO- ttmFus
iftobrimenfe, &fubinde femen exiguum , nigri¬
cans profert.

35*

HISTORIAE PLANTARVM.

EklCA FOLIIS CORIOS FLORE PVR-
purco dilutioris coloris.

Dcfcripcio Vicos teretes humique procumbentes ra-
RAmt. JW.mos habet, pedales, interdum e fiam cubi*

tales, ex atro purpurafcentcs.Hos plurima graci-
lia ambiunt foliola , Tertis foliis pene fi milia,
paulo tamen logiora, quaternis pkeruque, interdu
quinis verfib. ordine difpofita.adftringete guftu :
flofculi in fumis ramulis oblogi,concaui, purpurei
dilutioris coloris , ex quatuor foliolis eiufdem fe¬
re coloris prodeuntes, qui maturi & reficcati, ni¬
gricans & minutum femen continent : radix du¬
ra ,lignofa, in diucrfa tendens ,ipfi tamen pro¬
cumbentes rami, humique diffufi , tenues , capil-
larefque fibras non nunquam agunt.

_ jC Copiose admodum crefcit lupra ©eel>ojf in

Tempus, afcenfu ^errenalbcn magno miliari Germanico
fupra Gamingam : inucniebam etiam inter faxa &
fcopulosin ipfis i3urnflcm/ ©eealben , atque *-
liarumStyriacarum & Auftriacarum Alpium pr^-
altisiugis, vbi Iunio & etiam ferius floret. Inter
Pragam & Nonbergam etiam Iunio florentem
colligebam.

Tlofculi.

S tmdn.

Locus &

F.R1CA BRABANTICA FOLIO CORlS

hlRS.VTO QV A TERNO.

HAud multum ab Erica ramis & foliis Co¬
rios ternis, floribus ex rubro purpurafeen-
tibus, foliarum forma differens plerifque Bra-
bantia:& Geldriie locis crefcit : nonnullis item
Caftella: veteris, prariertim circa collem , U pen¬
na de Er ancta vulgb appellatum , in quo Mo-
nafterium Diuar Virgini facrum , pedalibus fo-
lumraodb fruticans virgis , tenuibus, ex ruro
nigricantibus , frequentibus eas cingentibus fo¬
liis, quaterno ordine difpofitis, fupenore ordine
anguftioribus& Thymi vulgans minoribus, hir-
futis tamen &. pilofis : fummis ramulis plerum¬
que dependeFt quini aut feni flores fimul iun-
di , Lilii conuallium floribus fimiles, paulo ta¬
men oblongiores , neque adeo ventricofi ficuc
priores flores , coloris vt plurimOm ex rubro
dilutius purpurafeentis, incerdum etiam albi. Flo¬
ret Vere & Autumno.

Clufin Hifp. Erica Coris folio nona : in poftr.
Hift.decima tertia.

Dodon. Gall. Erica altera , Ericit fine dubio
fpecies. Lob. Obf.Erica pumila altera Belgarum,
nona Clufii. Hiflor.Lugd.Enc4 tertia Dodonsi :
Erica alia humilis , ex quibus fcopar Gallis fiunt.
Item poftea Erica nonaClufii. Aft fallitur Hift.
Lugdun.vocando hanc tertiam Dodonxi Gallici,
cum duas faciat tantum fpecies.

Locus

Virga.

F lore:,

Tempus-

ERICA

RIOS

Pefcfiptio
F olui. | 3

1

E lorei.

Synonyma

PARVA FOLIIS CO

QVATERNIS, FLORE HER-

bacco , foliaceis ca¬
pitulis.

lEdalem altitudinem raro fuperat , magna
ex parte humi procumbit, foliis quaternis,
ramulos contrario exortu femper ambienti¬
bus : flores fecundum ramulorum fiimmam lon¬
gitudinem inter foiia dependent , cani, pufilh,
in quatuor angulos definentes, herbaceo colo¬
re praediti , deinde femen. Radix etiam dura &
lignofa.

Clufii n Hi fp.Ericje Coris folio qnartje alia fpe¬
cies minor. InPannon. Ericatertia. In Hiftor.
pofi. Erica Coris folio 8. Lob.t)bf. Erica altera
<*lufii fuperioribus mir or , cubitali tantum alti¬
tudine, Hifl. Lugd. Eric«e quarta: Clufii fimili:

fed minor, flore herbaceo. ,

Maxima copia nafcicur in afcenfu montis illius, Locus &
qui fuperanduseftiij qui Gaminga ad ©ceboff/ lcniP^-
vicinaque loca proficifci cupiunt , quo locotfc
florentem & foliacea capitula proferentem Au-
gufto menfe collegit Ciuhus , nufqaam alibi libi
confpedam. Quarta: genus elle videtur pumi¬
lum.

ERICA PARVA PANNONICA , FOLIIS

eOMOS TE&NIS , FLORE CARNE(3,
capitulis Thymi.

AEquali cum priore haec excrefcit altitudine
[pedali,] tenuibutque virgulis prxdita,
humidiffufa, ex purpureo nigricantibus , qui
fumrtia parte in multos plerumque ramulos di-
uidifolent: Folia in ordines & verfus digefta, v't
in reliquis, tenuia admodum, Ericse fexta: in Hi-
fpania & Gallia nafceri trifoliis fimilia-, terfiarfem-
per, quemadmodum in illa, £ quii i inter le ficu
ambiunt tfummi ramuli onufti funt concailistfc
oblongis flofculisexcrema pirce in quatuoran-
gulos fedis /coloris curn quatuor illis foliolis
vqdeenafcuntur, carnei , odonis flammulis-. i-
gricantibus , ftyloque purpurate* nce e medio
nofculo emergentibus ; femen matn. itate nigri¬
cans exiguum habet: radicem aliis fimilem ligno-
fam. AdnafcUntur interdum huius etiam ramu¬
lis viridia capitula, e latioribus foliolis compa-
da, capitulorum Thymi modo.

Clufii Erica Pannonica quarta , quam in poftr.
Hifl.nonain facit jinucnicur apud urcem ©tid)?
f?ein in fyluailli imminenti > qua ad ©rtebercj ex
arce iter eft , ilia item ad fi niflram oppidi ilcuz
fird? fylua , & nonnullis montanis Pannonis
fyluis. Floret vtplurimurii Aprili & Maio , quo
tempore afpedu mcundifllma eft.

Eandem ni fallor olim jnueni in monte Rha:-
ti xNombrer diCBurmy : frutex erat pardus vt Erica
Vngarica, flores coerulei menfe Iunio. "fune rc-
pofui nomine Chamxpeuces.

Ericit tertii Cortufi nomine ex montibus
Hcluctiae fruticem valde paruum attulit Frater,
Erica: Rhxticae fimilem , fi non eandem : folia fi-
quidem fimilia , creberrima, lablifcula , glabra:
cauliculi non apparent ita albicantes : flofculi et¬
iam mukb minores, heibacei , qui nondum ex-
panfi videntur.

DefcriptTd

\ irgtk*.

Sefflek.

C 'kptAiiif,

Lo'cui er
cempiis-

Loci? S-
teniptu

ChJtm*-
pet&e
Eric* $

Qortstfi

RavwH.

ERICA ANGLICANA PARVA CAPI-

TVLIS BlRSVTU.j

ERicq nomi- Dcfcriptio
nc ficcam
accepimus pia¬
tam, iDomino
Petro Turnero
Anglo. Tota
{folchella , vix
dodrantalis®ra-
muli tenues, p^.
mulci : folia
admodum bre-
uia, crebra, in
ambitu hirfutai
ex modicis in-
teruallrs ceu
geniculis terna
vel quaterna: in
fummitate ca¬
pitula hirfuta.

IvCtUS,

F otlHrrs.

Vlofculi.

LIBER X-

ERICA PEREGRINA BRANCIO-

nis Lobelii.

P Ricter om¬
nes hafce
diffe rentias, e(fc
quxdam rarior
/pedes, in vr-
ceis penHii-
bufque hortis
Dom. Ioannis
Brancionis fru¬
ticans, extera¬
rum ritu, folio
longiufculo &
iuxta ramos
flofculis pur¬
purantibus , /i
bene meminit I
I.ob.Obf. qua- ;
ternis foliolis
conflantibus, i
Nefcit vnde I
delata , eoque |
propter rarita- "
& altera Eri ca

55 9

ERlC/£ FOLIIS CORIOS AfFI-

NIS PLANTA.

^peregrinam appellauit.

Lobdijjde qua vide Obfer.pag.tiaj

"P & foliis Corios ternis, floribus es

j -^n'Sro purpurarcentibus maioribus fruticem

! ,UgdUrT CX ^«.iis iBarone Ger- Dcfcipric

mano allatum vidimus: delcriptionem. a. quam F .IU
turnconccpimus,adponiimis, ne quis fallatur,

!' diuerfa clfet forte planta : Folia igitur fatis crc-
ora lunt patua , quodammodo Ericie Monfpe-
licnfi fimilia , fcnfim latiufcuia euadentia , Tu-
perne viridantia, pilis paucis ac minimis pube-
Icentia, inferni incana, nonnihil adftringemia,
non Ime aliqua acrimonia iVerdm illa foliorum

crebritas non eft perpetua : quidam enim ramuli

cum paucis follis producuntur , quibus iniident
aliquot pulchri flores , furfum foedantes, iatis
magni, in medio nonnihil aperti. VUru.

TAMOXO SVFFRVTEX CLVSIO-
C Vttrutex quem Hifpani, authore Cluiio, Ta-
t_J:noxo appellant,afliirgit pedali altitudine,frc
q nentibus ramufculis pnrditus, qui foliolis adeb
exiguis & confertis onulii lunt, vt nullum feri li-
gnumconfpiciatiu : ca ex cinereo virefeunt , tc
extrema funt amaritudinis. Cicteriimin incultis
nalcitur.

TINIS LlERl DECI MI

H I S T O R I /E

VNIVERSALIS

PLANTARVM,

LIBER VNDECIMVS-

Arbores , frvtices et svffrvtices siliqvosi , et legv-

minosis Floribvs , Spinis carentes atqye Spinosi ,

AC HIS Q^v iDAM SIM ILES.

pERSTAKEMys i* Arborum bijloriii , fi non & Fruticum , 6~ humiliorum Suffruticam confimilium
l florum cgijjct ttMfterfs. Proximi: dicantur njftrates potifiimim filiquofi , quibas fi nm mmlbm ma-
M l,:'d"s a"g.‘"‘ris facies 6' nomen eft cmfimlt , aut certe proximum : iis proinde fimul
redattu, vnus limes prajtituatur , Udem cancelli circumfiribantur j ve fub filiquofarum tribum meruli
cotiduai videantur,

lABVRNVM, ARBOR TRIFOLIA ANAGYRIDI SIMILIS,

C A P. I.

bcfcript'0

'folutb

flores.

A b V R n v m arboris magnitu¬
dinem alicubi aflequi tu r , ramis
brachiatum, cortice virente, ma-
cerie dura : Folia ex vno tuber¬
culo plura Tiifolii Afphaltii , in¬
ferne fubhirfutaj&ex virore pal¬
lida, fuperne glabra, fatUque faturo virore tin-
da , pediculo liirfuto , tenui, teretique , longi¬
tudine varia, vn-
ciali & palmari:
flores ex eodem
tuberculo cum
foliis , aut in ra-
muloium extre¬
mis, aut e lateri¬
bus, in longa, te¬
reti, tenui, hirfu-
taque & incana
ligula dependet ,
dodrantali, inter¬
dum breviore ;
flavi , Gcniftelle
floribus fimiles ,
ex foliis quater¬
nis , fupremo re¬
liquis multo ma¬
iore , lato , fur-
fum re flexo, ni¬
grore intus non-
nihil ihaculofo :

bina a lateribus , quartum noflratum pallidum, in
quo apices crocei, complexu fuo coercent. Nul-

Tom, I.

I

lum in hoc fcctorera fiue foliis , flue floribus, ani-
maduertimus.

Arbor hxc fruticofa eft, aut frutex arborefeens,
inquit Solerius de Cy tifo cra&anS, trium quatuor-
ue vlnarum altitudine , caudice non admodum
cralfo , ramis hinc & inde diffufis. Nonnun-
quam fruticofa tantum fpe&atur ( quia plcrumq-,
exditur, & Coryli modo ab imo caudice reger¬
minat) ftolones innumeros ab vna radiccfun-
dens, longos re&os, ex viridi candicantes. Vi¬
ticis virgis fimiles , ex quibus per certa intervalla
erumpunt folia terna , longo pediculo nitentia.

Viticis foliis fimilia, beuia, fuperne viridia,infcr-
ne candicantia. Ex ramis prope foliorum pedicu¬
los emergunt flores lutei i, quales flores Genifta:
aut Braflicar, longis pediculis inarqualiterdepen-
dentes ,rariorequeilla ac pradonga textura cubi¬
talem arquantes longitudinem, apibus ingrati,
i Floribus decuffis fuccediint cornicula , filiquar-
ue,piforum horteniium filiquis fimiles, compref-
fiores, fraiftu contumaces. In extremis ac non-
nunquam intermediis fpatiis continetur femen
Lentis magnitudine, ex latitudinefubrotundum,
imoloco qua liliqux per petiolum hxret,tantil-
lumexcauacum, renis prorfus effigie, quod ante¬
quam maturuerit viret , poft maturitatem va¬
rium , durum , & ob Ixvorem fplendidum.

De hoc Plinius. Alpina hxc arbor eft, nec vul- rlin dt
go nota, dura ac candida materie , cuius florem L«b**rn0.
cubitalem longitudine (floris cubitalem longi- *Uter,et’
tudineni, alius) apes non attingunt: odit aquas. , .

GordunHift. fub Trifolia arbore , Laburnum arbor *
Hh J

HISTORIAE P

defcribit, cui quidam iconem sppofuit , ibidenu
Cya/us. qucanriotav;c,Cytifum quorundam efo, Labia '
tu mPlinij,&: Anagyrim alter ammaiorem Matthioli. [
dburmul*. Laburnum Plinij , multi Volunt elfc plantam in
locis Itali arduftam Fgbano ScGicgatio : verum eo-
t rum opinioni non aflentitur Anguillara , fed po-
(e- [njiJi xemuebem fecundam fpecicm Theophra-
‘oesTklopk. ft'-Omne fi quidem Hebenum, quo Ve netiis vtatur,
i.ocui. fit cx meditullio huius Eghani , quod adferatur
ex Syria & Cypro, quodque hodie adhuc vocetur
Hebenum. ^

A,ia«yftt Gcin.hort. Anagyris Alpina^iburijum Plmij.

Atjun.i. Laburnum,inquit Bellon. de negl.a.lt. quod

Galli Aubjurs vocant, adeo abunde nafciturom-
Locus. nibus montibus atque Alpibus , D.Clattdu , Cham-
dur.i- ^iitufannt \ icinis , ut Pulli a palis cx eo con-

fedlis luos agrosfcpiant, nam materieseftdura-
bi'is. Iam nonnilfis hortis vulgare eft , led non
Apes non fine errore Cytifus nuncupatur (aliunde enim
£ pj ecmcn nobis comparavimus ). Florem ha-
bet tubit.dem , nanum , quem apes nunquam at¬
tingute. Ex cius materia fiunt arcus nigri, tergore
albi.

Amtgyris Matth.in Diofc. An. 'ignis altera , Aiiagjris minor ,
.tluru mi- 4 ttagyris montana, E^/;e/i»,non Laburnum Plinij, nec
*°x”'atrh Cytifi montani genus, vt vult Gefnerus. Idem
a \ntl- miratur Gefncium,in filo libro quadrup.vbi con-
burnum tendit arborem , quam rura Tridcntina Egbelum
contr.t Ge/ . Vocant,clfc Laburnum , non fuille memorem illo-
Non Cyr.-Jf rum verborum, quibus paulo ante alleruerat De-
%Mu/. mocrati teflimonio, apes nunquam dcfore,Cyti-
1 cK/rtt ii pabulo contingente. Ahguillaram etiam in
AngHtUmra pdftr. com. Ital. & Lat. reprehendit quod mino-
”on cjje L' rem Anagyrim , quam Ananienfes E ghenum , vel
crtum' Egbelum vocant, vocis tantum fimilitudine fretus,
fecundum Ebeni genus (rudenda fane opinio¬
ne ) Theophrafti dfecenfeat. Cum Eghenusfce-
tidiffima fit planta. Ex verbis autem Matthioli
Matthiolus fatis apparet, ci non notum fuilfe diferimen inter
notatur. Eghcnum fuum,fiue Anagyridcm alteram, & ve¬
ram Anagyrinv.in Egheno etiam nos fcBtorem il-
lumjqucm ei adhuc in Hift.Germ.adfcribit , non
animadvertimus.

Camer.ad Epit. Matth. iconem nouam addit»
quam etiam rctinetin eiufdem Hift. Germ. cum
hac ccnfuracetfi Author ( MatthioIus)duas Ana¬
gyridis fpecies faciat , Veteres tamen vnius dun-
taxat meminerunt , cuius folia Foeteant : alterius
veib Anagyridis Matthioli folia nequaquamfce-
tent , & hyemem apud nos imhortis perfert , & a
nonnullis, vt Colutea , VPclf tylinfi cn appellatur,
propter femen. Sunt qui velint Anagyrim alte¬
ram laburnum ejfe Plinij , ac mea quidem fenten-
tia, aitin Epit.non aberrant, cum fide digni, rei q;
herbaria: periti lf fe in monte lura cubito longiores
florum racemos invenille referant.

Anagyris altera live minor , Grxce aiiyvm h e-
pzJtal.Anagiri minore , Ananieo/ibus in agro Tri¬
denti no, Eg/;c/3 dicitur & Auorneh : & hinc ait
Dodon. Gall. Laburnum ,non Anagyris aut Lo¬
tus efi, ut quidam exi (limarunt. Et Lat. infol.
feghelo , frutex Anagyri haud multum d:ffimilis,
non raro arborefeens : folio Trifolij : floribus lu¬
teis, racematim palmi longitudine digeflis : fili-
quis ac femine , uti Ana«yris : frutex iple non
modo graui , fed omni defiitutus e(l odore.

Caft. Dur. Anagyris minor. Lobcl. & Pena
Adv.Minas foetentem Anagyrim,, vel Laburnum-,
feu Anagyridem non foetidam nonnulli autu-
mant clfe Laburnum Plinij , quod yalde verifi-
mile. Lob. Obf.&Ic.Plant. Anagyris minus foe¬
tens. Cytifiis fecundus Theopli. Guiilandmo.

LAN TARVM.

Tabcrn.Baumboncii , Anagyris fecunda. Malt
bonic. Laburni figuram ponit pro Medica : & La¬
burni. Italicum nomen Eghelo tribuit Anagyri-
di.

Arborem eam quam ab Alpium & montium
ferejomniura Delphinatus & Sabaudix vmbrofo-
rum & lilvolorum , fxpiulque ficcorum indige¬
nis, voce cx Laburno detorta Albour & Aulbour
nuncupari, (cribit Dalechampius , rcdle Plirfij
Laburnum eile putat , quamvis Matth. Anagyrim
Diofc.elle exiftimet: Cum Anagyris Diofcor. fic
perquam grauis odore frutex, Laburni noftxi,nec
flores , necfolia fieteant: Illius femen in corni¬
culis longis ( v.i d.-notf (w.g.w,) huius in breuibus
contineatur : Folia maiora , latioraque habeat
quam Anagyris :cum Alpina fit arbor, materie
dura, ideoque^palis apta , nec flores eius apes at¬
tingant, qiuc nullus Anagyridi , at Laburno certe
Plinius tribuit , qua: hic depidtam arborem non
Anagyrin,fed Laburnum elleteftanttir.

In eadem funt fententia Cordus & Gefnerus
quam reprehendit Matthiolus. Laburni , inquit,
materies a Plinio candida dcfcribicur, non con¬
tra medullitus nigra, corticetcnus lutea , modo
Guaiaci, qualis Egbelt materies cernitur.

Ad hxc Eghelus arbor ell omnibus fere cogni¬
ta, ut de Laburno refert Plinius. Iam vero Egheli
flores, qui in arbore ramoruminftarpcndent,pal-
mi longitudinem non excedunt , quos Laburno
Plinius cubitales tribuit. Poflremo, illud expe¬
rientia compertum, qubd Apfs Egheli flores non
afpernantur. Ha:c lentendam nollramlabefa<fl:a-
re, aut infirmare non poifiint. Labienum enim
Iwc Matthiolus accepit , quod fecundum feu mi¬
nus Anagyridis genus ipfe conftituit , quodque
rura Tridenti na vocant Egbelo. At quod Gefnerus
Laburnum, quodque nos intelligimus , primum
efla Matthiolo pofitum ac depidtum Anagyridis
genus, vt ex piftura apparet, & quod maius ap¬
pellat, vt paulb ante indicavimus. Huic omnia
qua: adfcripfimus optime conveniunt , minimd
vero ea qux fecundo Anagyridis generi ipfe ad-
fcripfit.Qiiodfi nofira Gelnerique fententia La¬
burnum Plinij fit ea arbor quam hic proponi¬
mus , & quam Matthiolus pro primo Anagyridis
genere depinxit. Cur non fecundum ciufderri
Matthioli Anagyridisgenus , alterum etiam La¬
burnum iure dicetur, cum fimiles natales habeat,
foliorum figuram , fitumque fimiles , viresfcr£
eafdem, ac materiam fimiliter duram?

Maio Sc Iunio menfibus grato in montibus
fpedbculo floret. Micat enim aureo florc,primo
Anagyridis fiue Laburni noflri generi fimili : fo¬
lio effc non foetente , nccingraii faporis , Trifolij
pratenfisfere. Huic cornicula prodeunt Genifta:
armula , in quibus femen continetur , feminis
eiufdem Geniftx magnitudine , fed oblongum,
Phafeoli modo,colore fubnigro.

Matthiolus igitur duas Anagyridis fpecies de¬
pinxit, qrus non Anagyridis , fed Laburni fpe¬
cies eAe ita dcmonflrauit Dalechampius. Vecilm
duo Laburna elfe vix puto , fed duas figuras v-
nius Laburni apud Matthiolum , qut confudit
meo indicio Anagyridis hiftoriam cum Labur¬
no.

Arbor Inda videtur quibufdam clfe vel Labur¬
num , vel eius fpecies : ^ Laburno tamen pluri¬
mum differt, quoniam Laburnum Alpina ell ar-
bor,flore nonnunquam cubitali, qux arbori Iudq
non conveniunt.

Laburni femen milium mihi fuit Stutgardia,
nomine Scbtvarn JLinfen/ quod optime proue-

Locus

cempu’?.

Lingua a-
Siis.

iir'

( yrrfai.
Theophr.

Vires.

LIBER

nitin horto 111. E. C. Montisbelgardi: excrevit in
mediocres arbores .quarum triincus ad craflitu-
dinem cruris , qua: hiemem facile tolerant. Ob-
fervavinms cum cifemus Genevic in monte Salc-
** & Tbsrri florens Julio : Itinere Geneva Luo- I
' dunum inter Sardoa & S.lcxn leviettx in Sabau- 1
dia florens Aprili tPatavij in horto publico. Bo- :
noniarin montibus Apenninis , vbimenle Aprili
flores nondum erant aperti; in itinere Florcn- 1
tum. Parma; florens in horto Nobilis Antonij i
Lahcsim montibus circa clarcval Burgundia: : '
Baftleiin horto D.Fcelicis Plateri : Lugduni ha¬
bui in horto cx feminibus latis; Huius femen
mini mi lliun ti D. Rafllo Lutetia, uomine I.abilr-
ni , ii fratre C.Bauhino cum hac micriptione :
Anagyris feu Lingua avis horti Fufcari. D.Cbri-
floph. ©cbirartt pratfeftus III. Ducis VVirtem-
bergici mifit mihi nomine Loti arboris.

Cum ellem Patavij D. I^rcfburrfcr annotarat
eire Laburnum Plinij , Ebenum & Cytifum /e-
cuijdu in Theophr. Guillandino. Omnia polle
prafftare qua.’ Anagyris feribit Macth. Camer.
vero dicit odore mures occidere , ac planca: cine¬
rem ad calculum commendari. Venlm cum hi
illi odorem ingratum tribuant, & noltrum La.
burnum eo deftituatur ij ambaiuin vices mifere
confundere videntur. Sxpenumerb Laburnum .
ob L:gni duritiem Sc nigrorem pro Ebeiio vxnit,
e>: quo pulchrx fiunt peclintun theca:.

XI

3?}

■Scopas.

Dtllrript.

Dtofc.

Agnacc-

pOVt

ANAGYRIS VETERIBVS.

Cap. II.

A.\.-jyf/-quam alij Vvdyjyj , alij V/.oroy[ Oli-
bas. E 'ak 9to:-] v o ca n t a u to r e D i o (co ri d c ; f r u -
tex cft arboris inftar, foliis «Sc virgis Vi¬

tici aflimilis, [JWfcI/iir ] perquam gravis o-
dorc : flore Braflicx , [ xpdufy. Plin. Oleris] fe¬
mine longis corniculis renibus figura

fimili, verficolore ac folido,quod uva mature-
fcente durefcit[^eoV.Y.f7>o?,>yA©-,aIius n % <tm>?oy-

] Inter Notha, oi c Ls' ayydxoTov- Anagyros
Plinio quam aliqui Acopon [ Acorionem] vo¬
cant, frufcr.fii e(l , gravis odore , flore oleris : Se¬
men in cormcahs iion brevibus gignit , fimile
lenibus, quod durefeit [uva maturefeente Diofc.]
per me Res : in quibus cum Diofc. cohfentit: Ni¬
hil enim refert, an permefles, an liva mature-
fcen te femen durefccre dicas. Cxterum, Anagy-
rii odore tetro [ Anagyrin move* , dvdyver/ z/w]
sfpud Grs.- peperit, contra eum , qui in fuam iplius perni-
bmm. c,.em quempiam irritat , vt obfutura commoveat,
Sc libiipfi malorum aucorfit. Vnde vero dicta fit
parcemia varie narratur ab autoribus. Alij ad
fruticis naturam referunt, cuius lue fit mentio,
quem Magyrum qUidam appellant : nonnulli A-
copon : medicamentis quidem efficacem ,verilm
odore maiorem in modumgravi: maxime fi ma¬
nu teratur : cuius fructus guftatus vehementem
vomitum promoveti Vnde vel ab odorismolc-
flia , qux carpentem confequitur, adagium du¬
ctum videri potefl (quandoquidem Sc Acopi vo¬
cabulum indidem apparet repertum) vel a conci¬
tandi vomitus efficacia. Sunt qui dicant Anagy_
rum locum eflein Attica, qui ad tribum pertineat
Erechtheidem,autliore Stephano, vbi frutex qui¬
dam graviffimi odoris plurimus proveniat : vt A-
nagyrum pro frutice non fecus accipiamus quam
Anticyram pro Elleboro. Rurfum alij Anagy-
rum genium quendani exiftimant, qui propter :

AI .igyrtff.

violatum faccllum fiinm vicinos omnes funditfts
everterit, atque huius adagij mentionem fieri a-
pud Ariftophanem in Lyliftrat.

Cur autem Anagyridem aliqui Acopon voca - A ,
verint , non fatis certam Marcellus , ex nominis ^
interpretatione «Sc vi rationem habet. Acopa e-
nim communi nomine & Grxcis eunda illa reme¬
dia didtalunt, qua: contra laflitudines in antiqua
Medici na conficiebantur: fic dida quoniam con¬
tra iaborcsfxuTKf, laflitudines five defatigationes]
in vfu effient.

Appellatio autem hxc Anacopos[Agnacopos] Acopot 9«.
ex vitice [Agno] «Sc Acopo fadaeft : quoniam Vi- de-
ticis virgas Anagyris habet. J£**cop§t.

Rob.Conft. in Lex. a v*.''/jeifjXjdy.o7rQ-',iLdvd-
y*-<Qr Diofc. Sc Gal. oyo-jvetf Suidx (quamvis Ni- suuf^*
cander aliter ) Nautea apud Plautum «Sc Felium : Nautea
Anagyros Plinij. Sed non pofliim fatis mirari,
quid velit Conftuntinus , quod Onogyrum fa- Rob Conft-
ciat herbam , ac eandem quam Anagyrin , Sc re- nott,t“r'
mittat ad Anagyrin , de qua ante egerat , qux
non cft herba, fed frutex arborefeens. Cur et¬
iam Anagyrin dicit efle Nauteam Plauti «ScFefti?
authorem non habet, cum Plautus marnfcftedi,
catheL'bam,vt fub Nautea monftrabitur,in cuius
deferiptione nihil commune cum Anagyride.

Onagris etiam Nicandri , non rcfponffiet Ana-
gyridi , cum fit ferrata. Anagyris frutex trifolius,
fa-tens, male exiftimatur & dicitur quibufdam
Laburnum. Confiderandum etiam quam plan- Anagyrf.
tam pro Malva terratica > genere pedis Columbi- dis xqui-
ni,quod Panded. Anagyron GaU.fimpI. vocari voca
fcnbit, inteliigat. Anagyris Rucllio Rccentiori-
bus Malva terreftris , quod humi Mal vx modo ja- biaj.
ceac,dicitur,rufticis putidula lignum. QuidRucdl. mM*

Sc cum eo Gorrh. RyfF. «Sc Gefnerus intclligant Terrfic<
per fuam Anagyridem confiderandum : Oinnia, ^e^attr'
qux fcnbit pix ter modo dida funt confarcinata Ugnum
ex Plinio «Sc Diofc. ac Hermolao :Quo.d ait hu- pandum.
mi iac£re fuam Malvam non convenit cum Ana- Rl4eUl!*s
gyri de vera : Si per rufticos , fuos Gallos intelli- n^'^ur **
git, nec etiam convenit: Anagyris enim non eft
vulgaris in Gallia, vt ei ruflici proprium nortien
indere potuerinr.

Ignorant Officinx Anagyrin, in quit Corn. nec
fatisinter Herbarios conflat de ea : nam qui Mal¬
vam terrcltrcm vocant , eos ego penitiis nihil
docere puto : Qux verb planta vulgo Lienum fe¬
tidum dicitur , ab Anagynlongiflime differt. Qux Lignu fe.
planta fit Lignum fetidum perquirant lc&ores. t,dum-
Cxtenim Anagyris Cornario eft , quam vocat
Scbey^beeibaum / de qua fub Alno nigra Hift.n. Alntt* nt'
g. lib. 5. vbi offendimus abfurdam effe opinio- i>'t'
nem.

Onogyrum Nicandri quidam interpretantur Onjgyrjr,
Anagyrin, cum tamen non refpondeatei, vt di¬
cetur capite de Onogyro.

Nauteam funt qui exiftiment eandem cum A- &**“**•
nagyride , vtpoftea dicetur, fub titulo de Nau¬
tea. cum tamen fit herbit diverfa.

Anagyrin voluerunt quidam elle Vulvuriam, Atrblex
quam Atriplicem fetidam nominamus. fetida.

Anagyrin funt qui putent Evonymum.

ONOGYROS.

TTErba afperfa Sc fpinofa Onogyros Nican-
dii , cuius vfws aduerfus venena , vt inquit
Rob. Conft. in Lex. aliis aVefji/p©- ,yju S.v.ctr@^ ■i ■dnagyra*
xy-t dya,yve.n Diofcor. & Gal. 6. fimpl. wfevp@- Sui¬
da:, Sc Nautea Plauto cognonjinatur. Prxfcribit
Hh 2

Contra

phaaer/n,

Onogri »

fjuftocati-

ones.

Onogrjos

Nicandri

Anagris.

Chamxpi-

ty.

Omana-

gna.

3«4 H I s T O R I AE

quidem Nicander ad arcendos ferpentesa decu-
bcntibus lubdio , incircuiru fpargendum Ono-
gyron. Onogyrum uero exponit^ Anagyrum,
idem ctiarti facit Phauorinus ,vc patet cx prxee-
dcntibus. Verum quod ait tu-reiv/ , dc glolla fcho-
Iiaftx,non convenit cum A nagynde frutice ar¬
boreo , cui folia nec ferrata, nec fpinofa, necaf-
pera. Veteres qui receniuere medicamenta ex
Nicandro , vt Paulus , non meminerunt Anagy-
ridis. Neleio etiam an ferpentes abhorreant ab
Anagyride , facile tamen crediderim.Plinius qui¬
dem (cribit folia in vino veterebibiad Phalangi-
norum morius.

k Onogryos Nicandro ferrata, <Sc eius Scholiaftx

• Grxco a> 'JWW».quis fit nondum mihi confiat.
Anguill. lententia pollet eile Onopordum Athe-
na‘i, de quo agemus lib. a(T. fub titulo Acanthi)
Illyrici. Anagris Phauorino , dc aliis,vtantedi-
<ftum , elt eadem > qux Onogyros : eam autem
opinionem iamrefutauimus. Nicandri inteipres
exponit , ofivptfov , , /fu w/tp&yzioJ/ , led

inepte.

P LANTARVM’

dem Diofcoridis refert ad plantas, qui nomen ab
Almo habent : Verum pro ea plurimi «everte
planci perhibentur , de quibus feribimus Hilt.n.

E.t.17 Vrticam marinam Galli vulgo vocant C«.
tafne. Grici hodie C oineium. Lingua Almi elt LmSu. a -
planta, habens folia rugofa non magna, & radicu- Utr..-

las odore ligni Cuprefli fragrantes, lilvaticas.Oiia-

ris Gelneri alibsOrnir/reradiclaPlmio ,vdorxjthe-
rit.Ocnotbera, onagri a, & on*-

g'

Onogyros
die cUAuu-

i"-

Vua

afm

Picus.

CaUx.

Qnapyxot
Cat dus.

Deipfarus.
Virga pa-
fi oria
C arduas
Onopordon.
Anonjs.

Anchufia.
onojma .
Gnophjl-
lon.

Seda, fi ut

Atz,«a.

Adidthum

nigrum.

Sy ttphy-
tunt.

Apocynon-
Lotus par-
tenfis.
Helxine.fi-
lix.

Sampfu-

thus.

Origanum .
An Anttfi
aus quorii-

A 3 ONO SIVE ASINO DENOMI-

NATvC PLANTAE.

PErmv lt/E funt plantx, quxab Ono3 fiuc
Afino nomen habent, inter quas Onogyrus,
quam alii Anagyrum vocant, Sed ego Onogyron
Nicandri exifiimo diuerlam ab Anagyride , vti
nmdidtum. pro quo diuerfx proponuntur plan¬
ta:: Inter vuas damnantur vilu cinerea &rubuU
cula & afinifca fiaeoloxc nimirum diifia : cui forte
eadem fuerit ««>•/>» Varino memorata. Afinaslra,
Macrobio, li bene meminit Gefn. de quadrup.

inter Ficuum genera nominantur, Brunsiels.O-
nom.rif, Ficos Tarentinas prxdulces nominat.
Sic Gefn. Quadr. Pruna feriora maioraque afimna
cognominata ^ vilitate, eodem colore, quo Hor¬
dearia Plinii : item onocoridas , Gallas , qux
grandefeunt , dc quibus Gallis lib. 7. fiib Quercu.
De wTrofy vero , feu Buxo Afinino , tolio & caule
fpinofo:pro quo diuerfa genera Carduorum pro¬
ponuntur, feriptum hift. n.g.hb.iG Onocar-
dion , inquit Gefn.Quad. Difparus intelbgitur
( quaft afininus Carduus ) Dipfaru nonnulli etiam
virgam paftoris vocant 8c Ladtucam almi cum ea
confundunt, onopordon herba Plinio , Onomordun
corrupte apud Hefych. Rob.Confi. Anonin-, qui¬
dam Onmida malunt vocare. OnocichlaPlinij in¬
cognita, de qua agemus lib. 13. inter Anchufas
vbi etiam feribitur de Anjcholi Sc AnocboloyOnjthla,
& Qnofmttte. OnophyUon eadem Anchufa eft , que
Arabice lingua: Autoribus etiam A fini LaEhuav o-
catur. Anchufam quoque ipfam Grxci Onocleam
vocant, onoblatcn Hifp. herbam lingux limilem
Gal. inter eas refert, qux ab Almo nominantur,
ttadetur vero hift. n. g. lib. 35. fub titulo Sedi ,
fiue Aizois. De Onopten Tabem. 1 .37. de Adian-
tho nigro. Auriculam Afini , Galli quidam vo¬
cat Symphytu alterum , Sabaudi Lotum pratenlc
pane Afini. Oniftisintcr Attributa Diolc. ponitur
de Apocyno,dequa hift. n. g. lib. 15.S1C Onomar-
diade Helxine : Afini fanguis dEgyptiorum, de
Filice : Afinus Ichrci Magorum de Simpfucho.
Afini nomen prx fc ferre Omtidin , Origani fpe-
■ ciem , annotauit Gefnerus Qijad. lib. dc Nican-
candrum vocafte.jyxT^xeic/, de his autem agimus
Hift. n. g. hb. z8. cap. de Origano , vbi tradentur
diuerfx plantx , qux onitides exiftimatx fuere.
O no felinum, Cerefoliumfil ve ftre , Tabem. Au
Antrifcus quorundam? Gefn.Quad. Onobrychi-

N A V TEA.

NA v t e A m communi confenfu authores
Hermol.&Ruell. (qui eadem qui Hcrraol.
dc verbo ad verbum luo nominehabet JBened.
Curr.de hortis.Car.Stcph.in frut.aiunt cum Ferto
dleherb.ru fetidam ac gravem, qua Conari j v-

tantur. Nonio camcn.vc videre cltapudTIidau-

rum linum Latini , & Alciatumin Lexico Plau¬
tino, Nautea cft aqua de cortis , vel (quod verius
cit) aqua ex navi de (emina, a naufea , quali nau-
feam facere foleat, S. fdlicet literi in T. permutS-
ca,didfca.Plaut.in Afinar.iff.

Diclpetn&nete} amabo ■■ tn foitet aiutna vxjris
tu fi
D±mcn,

N ttttc.mi bibere ni.xi.in.fl uecejfuffi cj
Quam illam offularter.

Robert. vero Conft.in Lex. Cam. hort. 6c ah|.
Nauteam apud Plautum & Fertum Anagynn cite
putam, led authorem non habent. Si Paulus Dia¬
conus bene ddcripiic , Nauteam herbam granis
nigris, qua coliarij vtantflr , Anagyns certe clle
non potert. Et hinc Hadjun-Nomenclaror Nau-
clcamFcfti pomis Bryoniam nigram , vel Vmm
nigram granis nigris clfe fulpicatur.

Ruell.not.

Herba fc. .
uda.

Aqua de
r'ono

A qua de
fient ma. ,

Anagyris.

Herba gr a.
»u nigra.
Anagyris
non efi
Brjoma ni-
gra.

ANAGYRIS VERA FOETIDA.

A NagyRis Dcfciipci*
j^-\.vcra La¬
burno fimifis
frutex arbore-
fcens ramis fre¬
quentibus fiatis
f Cor /ea.

donatus, corti¬
ce, inquit Clufi
cx viridi nigri¬
cante , miterie
pallida , Eolia w'"-
terna, oblonga,
acuminata , fu-
periiis virentia,
inferiusalbicar-
tia, odore adeo O dor.
gravi & tetro

praelita, potifli-

muni fi teran¬
tur, vt tran feu li¬
tibus fuO fCEtO-
re caput offen-
dant,in vniuspediculi vncialis caput inferta. Ex

foliorum fedibus&alis, flores ex calycem quin- »rtu

q ue lacinias feifto, glauco ac vcluti argeriteo emi¬
nent bini, terni aut quaterni, oblongi quinque
foliis cenitantes, Ger.iftx fere autCycifi modo,
fed quorum fupremum , quodque rc 'qua mte-
git, breuius elt & minime reflexum, vem > hs , &
colore intense aureo , reliquis pallefcentibus , e

■C olor'.

Defcrtptio

M .trctllt.
Locus &
tempus.
flos.

Odofr

Seeter
Error
r undam.

Tts Colttm-
binus.

faba m-
uerfa jiue
fanda.

Zinagyros

Creta.

Thefaun

error.

JsgbtJo,

LIBER

Quarum finu apiculi plufculi emicant , flori con¬
colores. Floribus fuccedunt filiqui digitali
longitudine, pollicari vero latitudine , cartilagi¬
nea m quibus terna aut quaterna femina , non-
nunquam plura , facis magna , exiguis phafeolis
fimilia, renis forma, qui initio albent,deinde co-
loram purpurafeentem contrahunt , tandem per
maturitatem ex cceruleo nigricant : vt aptiffime
Diofcorides tmy.tKbj) dixerit , cum in eodem fru¬
ctu non bene maturo tres differentes colores
fubinde confpiciantur, vt diligenter notauit Clu-
/ius.

Anagyrim itadeferibit Marcellus in Diofcor.
Floret Maio & Iunio menlibus grato inter alios
frutices per filuas fpedaculo , multoque flore,
quem flauum ex longinquo offendit, pritereun-
tiumoculosficile in Te conuertens : & li a bellet
ingratus odor, quo merito fpretus,d.;mnatu(que
eff , antiquorum coronas primus nobili taflec.
Stirps fru- Frucicofaffirpsmagisquamarboreft.Nos tamen
Uiof*. vidimusLonfura , putationeque coadam ad legi¬
timam arboris altitudinem crefcere. Nullumque
florente ea litius fpedaculum,aut fi luar, aut agri,
fi forte confita in eis fuerit , offendunt. Refpon-
dent autem eius natura: omnia ea , qui in Hift.i
Diofc.illi tribuuntur.

Defcriptam plantam exiffimo legitimam Ana-
Jnagyris gyrin, Diofc. Plin.Galen. Pauli, yEgyneti. Exrc-
'n ccntionbus nonnulli Anagyris duo genera po-
7«c- fueriint 3verum me Iudice Bened.Curt. lib.horc.
rede alterum ab antiquo [bocnoffro ] arborem
aliam exiffimauit. Tametfi [inquit Cluf] non¬
nulli [vtMatth.] plura Anagyris genera fe vidifFe
Anagyris referant, egovnicum legitimum quale videlicet
W /olam. ^Veteribus deferiptum cfl,tantum obferualfe in¬
genue profiteor. Ec licet Honor.Bell. fe in Creta
paffim , fecus vias differentem Anagyrin ab ea,
quam hic deferibo oblima Ile dicat , qui rotun¬
diora proferatfolia : non tamen ob fola folia qui
• Cret i Pavunl var^nt 3 diuerfam exiffimo faciendam ,
ludie ronm- clI'n pnfertim exofus odor ,|& facultates \ Vete-
diore fohe. ribushuicadfcripti , eandem effc clare demon-
ifrent. Facilior etiam naturi lufus in foliis, quiim
in viribus.

Panded. Anagyrin Columbini pedis fpeciem
e fle fatetur : fed Diofcoride perledo , nullam fi-
militudinem habere percepit Braflav. quippe A-
nagyrisfolia & virgas Viticis, id eff, Agni caffi
habet, Pes vero Columbinus Malui foliorum i-
nutla. Cordo in Hift. addita eff figura Tragi , ac
adferiptum , Tragi elfe Fabam inverfam , vel ( vt
ali j nominare malunt) foetidam.

Anagyris Turnero ramis & foliis Agni caffi I
talici : verum folia maiora breuioraque fimt , ter¬
na duntaxat iunda , cum Agnus quina femper
coni unda habeat, odore vehementer foetido.

Anguill.Anagyris,in Apulia vocata Faba inuer-
Faba Lupi- f* & F AUd lupjna.

na. AnMatthioloinDiofc.culitj-yeir? Iteminpoft.

com. Ital.& Lat.& Hift. Germ. Anagyris maior,
vel prima? Frudus enim deferiptio videtur con-
uenire. Bellon. Obf. Anagyris.-ImCreta vulgo A-
nagyros. Hilt. Gall.lib.tf.cap.66. Gricc Av&yu&tf-
Latin. ; Anagyris , Gallic. Boii puant. Idem Hiftor.
Latin. AW>ve<faut fCv£yu&t. Thefling. Latin.
perperam Anagyrin Eghelo nominat , dum
feribit : Anagyris herba eff, qui odore tetro pro-
uerbiumpeperit,ineos iadari folitum , qui ob-
futurafibicommouent, vulgo Eghelo. Caft.Du-
rant. Anagyris , Anagyris maior. Amat, in Diofc.
Anagyris Galeni.

Lonic.fui non memor, vocat modb eu&nte

XI.

3^5;

boneit &B4umbonen / Lat.F *bam inuerfanr.Um
alibi figuram aliam habet , appellans @*incf--
d>cnbbaum Anagyrin Acopon Latin. Lignum pu- L,gnu**
tidum&c quibufdam M.iluam terrcjlrem. Sed pro -

fuo more omnia confundit, figura non conncniv. ter'
nomen Malui ad quid ? licet Pandedarius fit v-
fus.

Gefnerus hort. Anagyris , qui 8c Anagyrus & Lonicerut
Onogyrus : Anagyris inquit is prope Arelate r\not'
gignitur , Matthiolo ignota ex lententia Dale-
champii , vt qui pro ea Laburnum duplex offen¬
derit: Ea etiam quam Bencd.Aret.putat Anagy-
rin Laburnum Plinii eff floribus luteis , oblonga ™*tatur **
feric dependentibus, cuius lignum apes fugere, Ik
Plinius tradit, & arufticisSabaudii audivi. Ve- f rutius
netiis vidi arborem limiliter trifoliam, fed diuersa F*b‘form*s
foliorum fpecie,qui mecum attuli , forte cong &Jeiund‘ £*-
neres fuerint. Nec rede Anagyris Indica, voca- ner*‘
tus fru dus Fabiformis fecundi generis a quibuf¬
dam creditur.

Lacuna de Anagyride nihil habet priter verba Lacuna no-
Diofcor. Figura tk ciccra pertinent ad Labur- tatur.

num. Nautea.

Camer. Hort. Anagyris primaPIauto, vtputa- Camer zr
tur. Nautea. *ln ”***»-

Nos fub titulo dc Nautea diximus eius de-™*'
feriptionem ex Paulo Diacono Anagyridi non
convenire.

Lob. & Pena Adu. Obf ik Icon. Pl. Anagyris
fartida arborefeens , Anagyris Diofc.

Cadalp. Anagyrin quam aliqui Fafeolariam vo- • . ,

cantjDiofc.dcfcnbit. UfeoUna.

Apud Plinium Anagyros , no.nmultilm ab hac
recedere videtur colyteaapud Theophralf. quali Coljrea-
Anagyris quidam magna fit , ininore tamen fe¬
mine.

Hift. Lugd. duas figuras habet vnius pianti,
fub his titulis , i. Anagyris Dodonii , i. Anagyris
vera ex agro Arelatenfi.

Tabern. qu^m bene diffingnat ^ Laburno
videant Iedores , Macfhiolum imitatur. Tabem.no-

A vdyueif Gr. &JLat. dicitur , 8c AvJfyvp : Cluf
Herbariorum Fabainuerfa, quo nomine Venetiis linguarum
in Aromatanoru ofticinis,femen eius ex Creta de¬
latum proflat , Germ. Baumboncn & (Bctvant^
bonen:Dici etiam poteft non priter rationem
Qtincf cnbb&um, Arbor fatida, vt^Lonicero no7
minatur ,fumme enim foetet, vnde ortum com¬
mune didum, Monere Anagyridem.G ali. Bois puant:

Ita l.Afiagfri, tkFana Jupina Lob. Potiet Angi, ap¬
pellari , ait T urn. Bcauc trtfofyc.

Anagyrin in hortulo [Tiguri] colit folio fceti- lOCU8 ^
do. Turn.Anagyrinin Anglia,quod fciat,non vi- Tempus,
dit. Ex femine (quod dederat Theobaldus No-
blot Pharmaco p ceus- Gener meus ) natam alui
Montbelgardi qui primo anno cxcreuic ad
cubitalem altitudinem.Vbi aliquot annisdurauit,
tandem gelu confeda periit. Vidi Monfpelii, Ti¬
guri apud priceptorcm Gefnerum: item Patauij
Februario &M.vtio virentem , apud Vlylfem Al-
drandum cum filiquis. Primifm omnium hunc
fruticem nafcentem Clufius inueniebatprimb ab Natale*.
Arelate lapide, faxofo quodam colle , qui dicitur-
D. Antonii, monente D. Guillelmo Rondeletio.

Deinde frequentem circa Hifpalim totius Bcetic^

Emporium celeberrimu, tum etiam ad Munda^n,

Malacam & Valentiam. Floret iftliic Ianuario Sc
Februario ,iftate femen maturefeit. Huius por-
rb ligni matrix fiue cor , non nigricat fed nonni- Mafri4
hil potilis pallefcit. Bellonio ingredienti hortum
fimplicium Pontificis Romi, Anagyris fitobuia,
quam Scipio Pontificis Simpliciff a in Beluedere *

fij i

\ ■ H

i

JJ5S

Vires.
Tumores,
p Artus.
Meni es.

femine natam aluit , & ex illa integram fepem
conftruxit.

Tenera fiue recentia eius folia trita , inquit Di-
olcondes, tumores illitu reprimunt : fi partas hx-
rcat , &fecundx,mcnse(que morentur drachma:
pondere ficca bibuntur in pallotfic & fufpiriofis
dantur &contradolores capitis in vino , amuleti
etiam inftar difficulter panentibus adalligantur,
fed a partu ftatim auferri oportet. Radicis cortex
concoquendis difcutiendifque adhibetur.Semcn
commanducatum vomitiones vehementer cit.
imitus. Hxc Diofc-.In quibus verbaifta , Radicis cortex
concoquentis &c. aliter vertit Ruellnas quam
Grxca iignificanttf JV f i?n< tt&vi-

aj. Id elt radicis fuccus , difeutit & concoquit.
oUe&io - Plinius : Folia coiledtionibus imponuntur, diifi-
'*■ culrerque pavi, ntibus adalligantur , ita vt apar-

tuftacim auierantur.Quodfi fcetuscmortuus he-
rcat , & fecunda» mcnsefque morentur , drachma:
jiondere bibuntur in pallo folia.Sic &(ufpiriofis
dantur, & in vino vetere ad phalangiorum mor¬
ius. Radix difeutiendis concoquendilque adhibe¬
tur. Semen commanducatum vomitiones facit.

In his Plinius in quibusda a Diofconde dillentit:
ilii enim radix, huic radicis fuccus dilcutit & coco-
quir.Galeno & Oribafio radicis cortex , nifi quis
dicat quod Plinius (impliciter de radice , Galenus
de radicis cortice dixerit , fieri pofle,vt in Diofco-
lide cum Rucllio $ ftfyf ?ab/oV & non pifyf xv^0{
legendus fit. Quod vero loquitur multo maio¬
ris cft momenti : In vino vetere folia dari ad pha-
langiorura morfiis Plinius ait, Diolcorides «a-poVeTt
y.z<$<Lhd.T)iaj/ <r vvotvy id eft ad capitis dolorem in vi¬
no, ita vt vox fasaf}iay pro voce xsactxctAjfiv in
Pii nio fuppofita fit , aut in Diofconde pro y.ira.-
xitKjttiM voce , tk za.hc/S)tct legere oporteat. Atccr-
fe vcrifimiliuseft[vtteftiseftCorn.] inDiolco-
iide -m qahttfya. pro legendum elfe.

Quid enim Anagyridis folia quq lubacria lunt,
excalefacicntifque ac incidentis facultatis,ad capi¬
tis dolores valere poliunt? Procliuius quidem
fuit, Vt VOXy.icpdlcityUvin Diolc. pro id%aho.yyid
fupponeretur, qu^m vt Plinius iu<pa.hoSytd. pro
y,iQa.K<aj«u/ verteret.

Galenus de Anagyridis natura haec (cripfit.
Anagyris frutex eft grani ter olens, 6c digerentis

excalcfacientifquefacultatis. Sed folia etiamnum
virentia cum propter humiditatis admiftionem
minus fint acria, idcirco tumentia reprimunt. At
reficcata incidentis funt , excalefacientifque fa¬
cultatis. Similem fere facultatem habet radicis
cortex. Semen autem eft magis fubtilium par¬
tium. Sed & vomitum provocat. Eadem omni¬
no Oribafius quoque habet. Alph. emp.ad dy-
furiam Anagyridis grana triginta feptem cum co-
dito a balneo pota commendat. Sed fi femen vo¬
mitum mouet,vt facile credidcri n, quis exhibeat
Djfuriu. triginta feptem grana ad dyfuriam , ego tantam
Alvh. Emf. quantitatem experiri nolim, altenque experime-
committere malim. Si prxterea Onogyro s
Nicandri eft idemeum Anagyride,vt aliquos vel¬
le ante oftendimus, ea a Uratis arcebit ferpentes.
PerOnogyrum tamen, vti diftum , non videtur
intelligi Anagyris : non negarim propterca eam
aduerLri venenatis animalibus : Icribitcnim AL-

HISTORIAE PLANTARVM>

menti flimi vomitus , tum fluxus ventris ; & cum
hoc fxpiffime accidat,multiin diferiraen vitxve- Vomnu*.
niant : quam ob caulam frutex hic omnibus fic FJ“xm Vt'
exolus.

CYTI SYS IN GENERE.

C a p. III.

TN tanta Cytifi varierate in genere ex Veteribus
J_& Neotericis pertratftandum.

Cytifum igitur Theophraltus adeo infenfum Theophr.de
[x<t *•»»] exteris elfe plantis ait , vt fubrepto ah-
mento fere omnes enecet : eiulque medullam Eycm
tam duram elle ac fpilfam , [quod Atrum cogno- Dsojc.de
minent,] vt proxime ad Ebenum accedere videa- C ynfo.
tur. Frutex [d^ar®-] eft autore Diolcoride, albus
in totum,vclut Rhamnus [fa^yQ-] ramos produ- Dtojc tUu~
cens cubitales & maiores : folia FcEnugrxco aut jbatur.
Loto Trifolio [tjJW'/ >? aot« Te/?bAAiu]fimilia , (cd
minora , & maius dorfum habentia, qux dum di- odor Eru¬
gito conteruntur Erucam [ ] redolent, in

guftu vero Cicer viride [ijCrfav x^&v] referunt. ccru
Folia vim habent refngerutoriam,[4v*T/xLJ, addit Vires & v-
Lac . svTTTiyJw guftu adftringentcm ac oedemata fus.

inter initia difcutiunt , fi cum pane trita ill.nan-

tur. Eorum quoque decodtum vrinam potu ciet. le'

gineta in genere

fuffitum graveolentium valere

nemsru a-

Tumuli*.

Contr* Se- ad prxferuandum a venenum eiaculantibus ani¬
mantibus. Accidit interdum , vt Cagrx & ouesin
Creta fame vexatx huius folia depafcant , licet
odoris fit ingratiffimi , & poftea ex harum lade
cafeus conficiatur.quo fi forte ignarus aliquis ve-
ftatur, aut lac bibat , ftatim excitentur tum vehe.

Cxterum , nonnulli,qubd Apes alliciat, eum pro- oedem*-
pe Alvearia ferunt. Frutex Cytifus ab Ariftoma- tu.
cho Athenienfi , vt videre eft apud Plinium , [qui ?*•»*-
eadem fere cum Varrone & Columella tradit,ex
quibus fua forte defumpfit] miris laudibus prx- j „ ^

dicatus pabulo ovium, aridus verb etiam fuum. S uum<&o-
Ydlitas[ad valetudinem iginam Dal.] qux Er-
uo,fed ocyor fatietas, perquam modico pingue f-
cente quadrupede, ita vt jumenta hordeum Ipcr- j}r/ttur ,
nant. Non cx alio pabulo lacftis maior copia, aut mistas.

melior jfupraomn^a pecorum a morbis omni vfu T*c.

prxftante. Quin & nutricibus in defe&u Ia&is
aridutn , atque in aqua decodfcum , potui cum vi¬
no dari iubec [iuuat, &M.] firmiores, celerio-
resque tradens infantes fore. Viridem etiam
Gallinis, aut fi aruerit , madefa&um. Apes quo-
que nunquam defore Cytifi pabulo contingen¬
te, promittunt Dcmocr.& Ariftomachus. Neca- ,

liud minonsMmpendij eft. Seritur cum Hordeo,

aut Vere [ Eruo Dal.] femine, vt Porrum «Vt?*-

<r/<tV,[ramo Pomum male vertit Plin.] vel caule
Autumno ante brumam. Si femine madidum, & vl,ni) er‘
fi definc imbres , fatum fpargitur [ rigatur quin-
decim proximis diebus Colum. ] Planta» cubita- C ultur*.
les transferuntur ferobe pedali. Seritur pcr [poft
vet.]xquino(ftia tenero frutice. Perficitur trien- Tempus.
nio. Demetitur verno xauino&io [ nam tota Trfrol- *
Hieme floret, Dal.] cum florere defiit , vel pue- f/f;
ri, vel amis vilifiima opera. Canus afpeiftu [ v- ExhtbGds
traque Cytifus: eft enim fati va & altera fux fpon- ***”■
tis. Colum.] breviterque fi quis fimilitudinem
exprimere velit ,anguftioris[smplioris vct.]Tri-
folii frutex. Datur animalibus poft biduum lem-
pcr. Hieme, madefufti [aridum enim maiores
vires habet, & nimis fatiat] fitiant equos denx
librx , & portione minora animalia: obit^rque
inter ordines Allium & Cxpeferi fertile eft. In¬
ventus hic frutex in Cythno infula , inde trans-
latus eft in omnes Cydadas , mox invrbes Grx- Iocus*
eas, magno cafei proventu ; propter quodmaxi-
me miror rarum ciTein Italia. Nonxftuum,non 'n

frigorum , non grandinum, aut nivisiniuriam ex- Cjtif Ga-
paVefcit. Adiicit Higinus, ne hoftium quidem, Uno.
propter nullam gratiam ligni. Galenus etiam hb.
r r dfAn-

Locus.

LIBER XI-

;57

Mcl.

frutex.

f acuit at.

Cytifus

Marcello,

Marcel.no-

tatur.

Dodon. re¬
darguitur.
Bafl.Fab .
repreh.

C orn* ta¬
xatur.

c,

i>or S/rab

Non arbor.

de Antid. Cytifum fruticem effe , fcribit his ver¬
bis. In Myfia, qua parte noftra: Provincias fini¬
tima eft , tradus occurrit quem Brotton nomi¬
nantia quo locus eftCycifo plcnus,ex cuius flo¬
ribus plurimum mellis apes excerpere vno ore
tradunt. Fruticofa vero planta eft , eam altitudi¬
nem attingens , ad quam Myrti crc Icunt. Folia
vero,inquir 7. fimpl. digerendi facultatem obti¬
nent ,aquofa tepida facultate ammixtam , fient
& Malve folia. Hxc Galenus.Herba vel frutetum,
quod maxime circa fepes vinearum nafeitur, ait
Marc.Med.Enipiricus,LatineCytifiis dicitur, vir¬
gultis eftfubtortis, vel curvis : filiis oblongis,
bene virentibus : floribus conclulis, oblongis al¬
bis, vel galbaneis , bene olentibus ,i.e. mellito o-
dorc : frutetum ipfu.n fernper virens , afflate at¬
que Hieme. Verum , vt Dodonxo videtur , hac
deferiptione Marcellus alium delineat Cytifum,
a Grxcorum noftro differentem , quem non ju¬
mentorum pabulo laudat, aut ad ladit copiam
augendam commendat , fed mirum effe reme¬
dium tradit advevfus ifchiadem & arthritim. Aft
necipfe Dodon.foveam effugit, quam fecit. Re¬
citans enim Veterum verba , non demonftrat
quamintclligar. Bald. Fab. in Thef. vocans Cyti¬
fum tDeijfficc & ©pi^lcc/ Loco fimilem, & ca¬
pris fruticem gratum, nefeie quid feribat.

Carnarius .eaire m nis Cytifum aut nunquam
ad Germanos ti.inhilfe, aut dudum pernlle cre¬
dit, cx eo , qubd Pe nus iam filo ter. pore rarum
in Italia fui.;, dixeri; : tantum abeft vt ab illo per-
fuadeat , in Germania nihil eorum polle nafei,
quod rarum fit in It , lia.

Strabo contra Diofcoridcm, Plinium , & Gale¬
num Cytifum arborem effe velle videtur , eam li¬
quide n cum Balfarno arbore odorata fimilem fa¬
cit. Qux forte occafio , cur hancarbufculx pro¬
piorem Cornarius cilc dixerit : quod quidem ex
eo colligi polle putat, quod Plinius ai; nullam
gratiam ligni e fle. Quum enim nulla fit ligni
gratia , ramos omnino producere oportere libi
perfuadetlignofos, non velut in herba teneros
& molles. Sed nec arborem effe , necarbufculx
propiorem, Virgilius offendit, dum in Buc. Eclog.
i. ait.

- non me pafiente , Capella

Florentem cytifum c? Salices carpetis amaras.Ecl.p
S u Cytifo pajla dijientent vberavacca. Eclog.io.
Nec Cytifo fatur. ratur apcs,nec fronde Capella.
Virgiliusjinquaind.iiis indicat his verffbus , nec
arborem effe, nec aibufcuUe herbam propiorem.
Non enim folent Capi. c, necpoffent,fi folerent,
florentes arbores dep. icere. Quare nec illud
Cornani valebit , quando Plinius ait, nullam effe
Com. ta- %ni gratiam , ramos omnino producere oporte-
xatur. relignofos. imo contrarium potitis verum erit,
nuliain ellehgni gi aciam, ramos ferre vimineos 6c
lentos quibus ca pellar faturari nequeant. Effe.a.
capris Cytifum cfefideratum pabulum lepide ex-
preffic Theocritus.

Adagium. H* cu^ rimcnvy 0 rjiw tuya. J)co/,a. :

C apra Cytifi m, lupus capellam f equitur.

Amatus vt hanc difficultatem-effiigiat, concludit
Cycifum,& inter arbores, & inter frutices , flue
C ytifusar- herbas ce n feri polfe , generifqu^f differentiaj ^
or Gfjru- pijj-)10 diftinguia vtin arbore, fasminco vtatur, in
frutice, mafculino, quodfane obferuatione non
dignum. Cytifo infccminino genere vtiturCo-
lumella, in mafculino Theocritus & alij paffim,vt
Arnophyl- R0B.Conft.in Lex. qui & afvlepvFKov ab Hefychio
CV dum. vocari fcribit. Theocritus etiam hunc fruticem
Telis. xvWr; nonnulli xv0/<™V , alii v. A Cythno,
Tom. I.

aut vt alij, aCitfofa infula nomen , authore Ser-
uio habet. Inter Piofcoridis verba hxc. in qui- Dtofc.rc-
bufdam codicibus falso adferipta reperiuntur
hos Telincn,TriphyIlon alios, alios Lotum gran¬
dem.

Gytifi Diofcoridis deferiptio tam accurata
non eff , vtex ea verus Cytilus eundis innotue¬
rit, quo fadum eff , vt diuerfi authores diucrfos
exhibuerint Cytifos.

Cytili nomine donata? ffint fequentesplantx.

Cy tifus filiqua in curua folio candicante h Ma- cJf,fus P^~
ranthadeferiptus dequo proxime.

Cytifus Hifp.CIufi.folio virefccnte.

Cytilus montis Calcaris.

Cytifus Hifp.Clufz.

Cytifus fpicato flore.

Cytifus 3. Hifp.Cluf non breui pediculo.

Cytifus hirluta.

Cytifus Pajan.Clufii omnia incana.

Cytifi 1. Pannon. Cluf. fpecies altera^ hirfuta Q''/
valde. 1 HiJP‘

qua incur -
ua folio cit -
dicante.
Cjttjus
Clufu folio
$ire/ce»te.
Cytifus
montis
Calcaris.
Cyt.Jui

Cytifus Pann^.Cluffparlis ramis.

Cytifi Pannon.j.Clul.fpecies altera,fupinis ra¬
mulis.

Cytifus filiqua anguffa glabra.

Cytilus glabra lata filiqua.

Cytifi genus flore purpureo.

Cytifi fac e Alyflbn fruticans.

In hac quidem multitudine de Cytifo , licet indi¬
care difficile fit. quis Iegitimus'Cytifus Veteribus
deferiptus, peuciores tamen eum exiffimantefle,
quem Marantha proponit. Cxterum, nemo, vti
fpero, infidas ibit, quin quos enumeravi frutices
ad Cytifi genera etiam referri debeant.

Prxter has tamen alia: quxdam occurrunt plan¬
ta:, Cytifi titulo gaudentes, quas a prxdidis me- Trif l
rito feiunximus. Autore Dodonxo , Trifolium frMicam.
fruticans , fiue palemonium quotumi. m , non bene Laburnum'.
Cytifus h. plcnfque appellatur. Laburnum qui- Colu/ea
bufdam Cy tifus dicitur. Quidam putarunt Co-
luteam multis didam effe Cytifum. Cytifi co- ^orptoides
gnata eft Colutea fcorpioides authore Clufio. Dorjcmum
Camerarius putat Dorycnium Monfpelii exiffi- Monfr.
matum , effe Cytifo Columella: cognatum. Trifo- Tr,t°^um
lium candidum Dodon. a qu bufdam dicitur Cy- ^d^-ettu
tifus Columellx, de quo lib.Hiff. n. g. 17. de Tri- Trifolium
foliis herbaceis. Quidam volunt Marcelli Em- magnum
pirici ac etiam Diofc. Columella: &Virgilii Cyti-
lum effe Trifolium quoddam magnum. Tragus Trifolium
fcribit repudiandam. fententiam eorum qui Tri- pr.it cnf e
folium pratenfe , Cytifum interpretantur. Tri- purpuret.
folium candidum Dodon. rectum. Mclilotum Trtfrhum
vulgarem quidam Cytifum Veterum effe con-
tendunt, inquit Dodoiu^us, verum non verita- Meliluus '
tem affectui videntur. Ruellius fcribit fe vereri fulgaris.
ne Marcellus Cytifum pto Medica viderit. Lotus Medica.
fatiua , odorata , qiubufdam cenfetur Cytifus, Lotus Ja-

quod aliis difplicet. ttuao ora-

CYTISVS SILI QV A INCVRVA,

FOLIO CANDICANTE.

CYtisvs quam hic exhibemus, pulcher Eefcrip’
eft ffutex , qui primo anno a fatu mihi in
cubitalem altitudinem excreuit , cubitali quo- Rag-X
que & recta radice , alioqui ad cubitos aliquot
affurgens , totus candicans , in ramos tenues
diuifus , foliolis ternis retufis & nonnihil fiffis , foh*.
qux luffinent longiores pediculi, qu^m in ex¬
teris Cytifis. Flores ex longis pediculis multi , Fl:yitr'
parui, lutei , Gcniftx piioffe floribus proximi,

Hh 4

Sil/yu/t.

MdrJftth*

dejcriptio.^

Altitudo
Myrti .

Joha,

•Odor Eru¬
et

Cuflus.
flos. Color.

S,‘“}u*-
, Semina.
Caudex.
Cor.

y aflaectet-
tx dtttujn

Color ruger
tjuxndo re¬
feriatur.

54‘ HISTORIAE

quos fequuntar
filiqux, pulchra:,
lati circumfle¬
xa.

Maranth. in
hunc modum
deferibit : Cyti¬
fus fmtex , cocus
candidus efl ,
eam alci tudi nem
accingens,ad qua
Mvrtus crcfdt.
Folia ii gulis pe¬
diculis Cerna, (ed
ramulofa profert
[ quod Plinius
expreilic,] qua: fi
digitis terantur,
odorem Eruca:
proximum , gu¬
ttata vero Cicer
recens emulacur.
Florem recludic in ramulorum cacuminibus Ix-
cum, afpe Auque pulcherrimum , colore Iuceum,
fed faturato, quemadmodum qux pro Calcha o-
iftendi folec, & arancioruiq corcex. Siliquas pro-
ducicconcortas , vna Se non nunquam pluribus
fpicis, paruas,in quibus femina parua, vix ineun-
texftate macurefcencia. Caudex nigrum cor re¬
tinet, Ebeno fimillimum, Yajlaccietta ab artifici¬
bus nuncupatum.

Quod vero Cor retineat Cytifus nigrum , ar¬
bitratur Marantha euenire ratione vetuftatis ,
hocque Veteribus, ficu ti & multa alia, incomper¬
tum fuille: Hifce fiquidem LeAorem adhorta¬
tur : Cum de Cytifo leges , in eius trunci medio
nigrum colorem contineri , Ebeni fimilem , caue,
de quacunque intelligas, quia non nili in inue-
teratis, caudicem craffiffimum habentibus, par¬
tem nigram mediam reperies , quanquam in
adolefccnte , tenerrimoque adhuc frutice qux-
fieris , non dubium eft: , quin Cy tifus (emper tibi
incognita futura fit. Scit e fle Cytifiim totum
candidum ( color enim in herbis ait loci ratione
permutatur ) vt non immerito illam Rhamno
Diofcorides comparauerit , hoc tamen habet ,
dum in fuo natali loco permanet:namtranfplan-
tata candidum illum colorem multa ex parte a-
mittit , vt virentem potius , quam candicantem
diceres , qua: nota deperdita fui cognitionem
facile prxpedire pollet his, qui ex loco id fieri n e-
fcierinr.

Matth.in Diofc. cummagn.fig. Lat. Se in Ital.
Cytifi plantam mifit Iac.Anton. Cortulus , legiti¬
mam referentem Cytifum omnibus notis , mate-
rieligni nigra , & Ebeni modo firmi/fima. Hili.
Germ.& Epit.cum add.Camcr.Cytifus,;:v7J<rcs-,Ita].
C itifoj Germ.(Dcyfflec.

Dodon.Lat.in fol. Cytifus,vt exiftimatur.

An Anguill. Cytifus flexibilis , fpecies foliis
albis & lucidis , vt argentum, relpondens aliqua¬
tenus Barbi Iovis Plini j.

Lob.ObC Se Icon. Piant. Cytifiis Marantha: Se
Matthioli.

Cytifum h. Matthiolo exhibitam mifit ad Ca-
mer. vt ipfe in Hift,Matth.Germ.(cribit , Bartolo-
mxus Marantha nomine Cytifi Galeni ,ex eo lo¬
co cuius •tiam meminit Galenus :Tabiis nimi¬
rum, non longe Surrento & Vefuuio monte.

Clufqui in genere Cytifum, Hung.Z arutb vo¬
cari ait, legitimam Cytifum veteribus deferiptam,
fumpcriuoribiurcAe fentit, eam e fle , quam

PLA NT ARVM .

Marantha proponit.

Portx Cytifi figura intortis filiquis inftar ca¬
prarum cornu , non in omnibus nobis proba¬
tur.

Lignum Rhodium , quod Matthipl. Olina-
ftrum, nonnulli Agallochum vocant, a quamplu-
rimis etiam pco legitimo Afpalatho inTheriacis
vfurpatura, non elbneque olei , Se multo minus
Alpalathi , fed veri Se legitimi Cytifi , perouam
fimilis Cytifo a Marantha deferipto , fic vt eun¬
dem efle , nunc credat Honor. Bell. Se fe quoque
erralfe deprehendat , quando Cytifum Creticum,
vocatum , legitimum fmfle putauit.
Nam differt ab hoc foliis , qui longiora A. angu-
ftiora fune , neque femper vno pediculo terna fi-
mul profert, fed quaterna & quina, vt nuper ob-
feruaui , femenque non in filiquis, fed Trifolii
modo profert : Hanc ob caufam , non amplius
Cytifum , fed Ebenum Creticum vocandam hanc
flirpem cenfet. Materies enim ligni plurimum
ad Ebenum accedit , colore nigro , fplendore , SE
duritie.

Monendi leAorcs , nobis valde fiifpeAam
Afpalathum Creticam Alpini ,de qua egimus I.4.
Veremur enim ne huius Cytifi tribuat dotes
Afpalatho. Luculentus accedit teftis veram Cy¬
tifum iaminuentam eife, lac. Dalechampius : Is
ira plantam depingit : Cy tifus in hortis Franci fca-
norum Lugduni vifitur , frutex vl nam altus , ra¬
mis multis, canis , folio perpetuo fccnugrxci, flo¬
re pili, luteo , nigris maculis compunAo. Ego
autem nullum inuenio priter Robertum Con-
ftantinum , qui tradat vliam Cytifum , flore ni¬
gris m aculis compunAo : quid h defcripfit Cytifi
florem ficcum , quem fcio interdum mgrefcere,-
nifi diligenter ficcecur: quod autem ait flore pi-
fi , dubium moliet , an Maranthx Cytifum intelli-
gat, is enim valde paruus , quamuis figura p.i fi
efle dici poffit.

Matthiolus cflm deprehendi lfct Cytifum non
herbam, fed fruticem elfe Myrti magnitudine a-
pud Galenum legi liet , imo inter arboresrecen-
feri h Plinio & Strabone inuenififet, Cytifi plan¬
tam a Cortufo miffam pingendam curauit, quam
legitimum Cytifum notis omnibus referre reAe
putat, ligni materie nigra , & Ebeni modo firmi A-
lima , quod de Cytifo Theophraftus & Plinius
tradidere. At non Cytifum , fed Medici fpe-
ciem e ^e male autumant cum Hift.Lugd.quidam
Herbarij.

Tabcrn. Cytifus cornutus Gjcfyomter/ (Bcifs*
FIcc.

I. Gerard. Angi. Cytifus 7. cornutus. Cfje ^or>
ricb fchrub Ctcfolye.

Marantha hunc fruticem fipius collegit pro¬
pe Neapolim in colle quodam, quii ad Nelidem
infulam itut.Oritur hic frutex , Honorio Bello re¬
ferente, in Infulis Rhodo propinquis, & Rho¬
do ipsa ,vndc ramos Se truncos accepit, frequen-
tiiis tamen in parui quadam Infula prope Rho-
dumfita ,cui nomen Aftachida , vbi fingulis vi¬
nis quamplurimi exduntur trunci [mercimoniu
enim non vile eft: ] Rhodumque , Se Pathmon, 8e
Conftantinopolim,aliaquc loca adfportacur. Ra¬
mulum primu ex Italia mihi attulit Frater C.Bauh,
ex horto Patavino , a D. Cortufo nominata fue-
ritCytifus. Ex femine mihi prouenit Montbel-
gardi in hort.Illuft. E. C. VVirtemb. Pfcrzhemii
apud infignem Pharmacopceum Grunnigerum
vidi pulchram arbufculam aliquot cubitorum ,
florentem Se filiquas ferentem menfe OAobri,
iam tcAam ad vitandam hyemis iniuriam , vhde

nobif-

Jagaum

Rhodium,

OltuaftrH,

Agal/oihu.

A/paUtttf.

Cjtifiu v*-

ra.

Cytifum
C retuum.
Archonto -
xjlon.

Ehenut

Cretica.

Cretica

Alpini.

Cyreus

Robert*
Confi. nQt.

Matthnig.

Loc.US.

Tempus,

LIBER XI-

Vfus.

Angutll-

error.

Error juo-
r undam,
Patautni
sollegij'.

Ifc.fcript.

r*rt*

Tollit.

flores.

Colar.

S lqH*.
cernat.

Radix.

Locus

nobifcumdefiinapfimus femina feminanda.Nunc i
Montbelg. repofitam pcrhyemem fervamus , ac
nobis floret Autumno : extra tectum hyemcm
apud nos ferre non potcft.

Ex huius ligno [ quod equidem Hono. Bellus
notat.] cnfium manubria Tu rex conficiunt, &
Caloien Pathmi fphxrulas precarias efformant.
Cxterum errat,inquit Anguillarius cum fui.Rho-
dienfi Phartnacopceo , qui illud fuffumigii genus
fommauitjhccenim (cire diligentiflime cupiens,
mendacium clfe deprehendi. Sed maxime in er¬
rore vetiantur, qui hoc ligno in Theriacis pro
pro Alpalatho rede vti iudicanr, quemadmodum
celeberrimum Patauinorum collegium.

C Y T I S V S C 1. V S 1 1 PANNONICVS

ALTER FOLIIS OMNINO
incanis.

CVbi tales
nonunqua
fert virgas , re¬
dis» tenues , vi¬
mineas Sc len¬
tas , quas ab infi¬
mo aci fummum
vlque exornant
fidi a', terna vni
pediculo irhx-
rentia , Cytifo
Gelu eri fere fi-
milia , fed omni¬
no incana , an-
guftiora , guflu
amaro , qiixvc
trita pinguia ef-
fe videntur: ex
lingulis interdu
foliorum Itnu-
bus ramuli pro¬
deunt, fimilibus
foliis fed minoribus, obliti , ferentes in fu mino
quinos aut fenos flores , Lotipratenfis herbx,

[ quam h prxgrandibus filiquis nonnulli filiquo
fam coc,n o i linant] floribus perfisniles , coloris
amni, odoris non expertes :& cx folliculis dein¬
de filiquas planas, oblongiulculaSjbirfutas omni¬
no, atque in his femen (ubruffum , planum non-
nunquam tumidiulculum &rotundiufculum,du-
rum , quod maturitate dchifcer.tibus filiquis ex¬
cidit : radix dura elt & lignofa , nigricans dc fum-
ma tellure fparfa.

Cluf.Pannon. Cytifus alter : Hift. poft.Cyti-
fus 5. Tabern.Icon Cytilus fextus: H: It. Cytifus
xr. Gerard. Angi. Cytilus quintus incar.us,
ne fc^rub £rcfolyc.

Clulio frequens elt toto agro Vicnnenfi , prx-
fertim fupra Phafianorum fabricam , in campo
Morauo ( nufbern ^Tlflrcfbfclb ] & multisaliis,
cum Aultrix fuperions inferioris, tum Panno-
nix locis aridis propter vias. Floret Iulio &fub-
inde ufque in Autumnum , femen fub Augufii fi¬
nem, & Septembri maturefeit. Integras fxpenu-

mero huius fruticis plantas Cufcuta vulgari obli¬
tas inueni;

3*2

CYTISI SECVND^ , SPECIES
altera Pannonica Clvsio
hirfuta valde.

Virga.
Tolta. Flo-

ES T multo Dcfcript.

maior , cran¬
ii oribus virgis,
admodum hir-
futis, eredisifo-
liis duplo am¬
plioribus : flori¬
bus &c filiquis
maioribus : lp fi
etiam flores, co¬
lore magis aureo
rutilant. Iuxta
fepes nafeitur ,
rarius tamen &c
minus obuius ,

Cytifo Pannoni¬
co altero. Se¬
men vermiculis
© b noxium.

Cytili 2. in
Pannon. &Cy-
tifi 5. in Hift.

polt. aliud genus , fi ve fpecies altera. Tabern.

Icon. Cytifus feptimus. In Hift. duodecimus.

Cur autem Gerai d, Angi. Cytifum firmatum ,
tt>m£cbfcl)rub Crcfolye dixerit nefeio.

CYTISVS HISPANICVS, P R I-

Mvs , ClvSII FOLiO
virefeente.

TN TERDVM Defcrfpc:
X-irbufctilfc ma¬
gnitudine ex-
crefcit,duro fti-
pite , cuius ma¬
teria flauefeit ,
fedcorfiue pars
interior nigri¬
cat : is autem
cum maioribus
ramis & virgul¬
tis candicante
cortice obduci¬
tur : tenelli ra*
muli toti villo
obliti : folia n li¬
mem fa ramos

ambiunt , terna
vni pediculo in-
hxrentia Medi¬
ca: modo , dilu¬
tioris viriditatis.

poris viridiu leguminum, amari tamen : aliquot
ores extremis ramulis quali fpicx inftar nafcun-
ir , Geniflx fimiles , minores, Lutei , nonni-
il odorati : deinde Lobi Geniflx pares , oblon-
i afpcri tamen ,& hirfuti , in quibus exiguum fe-
icn , tumidiufculum nigricans, Genifta minus:

idixlignofa,&in diverfa tendens.

Cuf. Hifp. & Hift. poft. Cytifus prior. Lob. Synony-
)bf.&Icon. Piant. & Hift. Lugd. Cytifus Hi- nw.

aanicus, primus Clufij. Tabern. Icon. Cytilus ,

;0mis Hilpamcus. Hift. Cytifus feptimus Hi-
panicus. Gerard. Angi. Pfe udo cytifus primus,
r^c firft bafiflrb fd;rub Cvcfo/yc.

XoclK &
Tempus.

Le em.

"Temptes.

Deicript.

Tru? agi¬
nes.

folia.

flores.

Lotus.

Cjthelos.

Lcbehus

notatur.

admoni¬

tu.

HISTORIAE PLANTARVM.

57«

Crefcit, vtteftatur Clufius ,in Salamanticenfi
•agro , & aliis vtriufque Caftellx locis , fccus vias.
Floret Iunio , femen profert Iulio & Auguflo.
Crcuit in B.elgio feminibus ex Hifpaniamiflis:
nunc hyemis rigoribus periilfe exiflimatur.

CYTISVS MONTIS CALCARIS.

RAmi Cyiifi cuiufdam nobis delati per Ge¬
nerum CherlerumA D.I.Iac.Mieg,ex mote
Calcari Gallia: Narboncnfis , florentis Iunio , qui
teretes , tenues propagines alternarim producit,
tantillum hir£utasfn extremis, per quas folia ter¬
na Dorycnii fere Monfpclicnfi par:a , quasdam
brouillimo ik per e nullo pediculo , inter Cytili
genera, minora fdia non obleruaui , qui colle¬
gerunt , dicunt ad aliquot cubitos excrefcere :
Flores pediculo breui hairent, longo per ramu- i
lorum extrema agmine , Geni fle 11 a: pares , lutei , j
calyculo fubhirfuto,in acufaslaciniasdiuifb:Qua- 1
les It liquas , nefamus. Rami interdum candidi
cum dcfloref.it.

Ytiexiflimo , Lobelius deferibit fequentibus
verbis : Qua quis Roma regia via Florentiam
adit , oppidulo, cui nomen Aquapendulx, dc-
cliui & deprella etiam planitie ferafcfflima , Cyti-
fum fruticem quinque, fexve cubitis procerio¬
rem Geniftx farmentis pluribus gracilibus prx-
diftis , flriatis , vidimus ftatim ab imo aut paulb
fuperius lignofaradice e tenuibus pediculis , fo¬
lia terna, non icanumerofa,fim'lia fcenugrzco,
angufliora, habitiora , rutacea •, Geniftx vel Spar¬
ti aut Pifi flores lutei , fcd minores : filiqua Ge-
nifla: par, cinericia , gracilior, compreflior, intus
loculis funt difeepta femina nitentia cx atrore
Geniftx, eft cana vniuerfa planta : vti Rhamnus
Monfpcl. aut Hali mus , SaporCiceris aut fimi-
lis Leguminis , odor fane lam non fuccurrit : a-
ridam enim & inodoram duntaxat habemus
vulfam Narbona; ,prxfertim> ad radices montis
Calcarij prope Veganium : minus procera ta¬
men, fcd tenerior, pabuloque aptior efl , forte
quia dum in montes abigunt pecus , vtquotan-
r. is faciunt , paftionislxtioris , atque arflus con¬
vallium declinandi causa, ineunte Maio & Iu¬
nio , Sole in Arietem ingrelfo, teneriufculos ger¬
minationum ftrtus, florum filiquarumquefpem
liguriunt oues &capellx.

Lobelius & Pena : Cytifus , Trifolius frutex ,
Lotusve gentilem cognominis infula: Cinthix,
quxvna e Cycladibus efl , appellationem fate¬
tur, vnde reliqua Grxcix , Latioque fa&us com-
munisfuit. Quixu-^xAoi' ex Poetis legunt , pof-
funtapte interpretari foecundum fccnum. Quam
de feri pfi mus , vt fi qua: alia , apprime quadrat
Diofcoridis, GaleniqueCytifo.

Theophraflus in dcfcnbenda Cytifo miniis
follicitus fuit.

Icon.Plant.Cytifus.

Lobelius proponit figuram, qux non plicet,
flores enim male picti. In O b f. aliam tradit Cy-
tifum, nempe Maranthae, cuius folia dicit Erucam
olere, & Legumen fipere,vtrCiofcor.exprimit.

Lobelii Cytifum ante deferiptum non fepara-
rem,ab Hifpanico primo Clufii, nifi ipfe Clufius,
ac etiam Lobelius fepararent. Qui per ea loca
tranfibunt , vbi Clufius 8i Lobelius obferuarunt
fuasCytifos , omnia diligentius confiderent, &
nos moneant.

Hift.Lugd.Cytifus prior Penx.Tabern. Icon. &
Hift.Cytifus 4...

Compilator Tabern.ingeniofus fane , fi dice¬
re fas efl mutauit figuram Lobelii , & pulchriores
addidit flores, quos fi vidi flet , bene feci flet : fed
proculdubio ,fi in iis findet locis . aut milfa illi
planta , annotallet : deferiptio efl ex Lcbelio,
quamuisnon nominet illum.

Gerard.Angl.CytifusS.C^e flfcbrub Crcfolye.
CytifusPenx. CaftorDur. Cytilus,qui figuram
malam Lobelii lubet.

CYTISVS HISPANICVS, GLVSII

S £ C V N D V S.

DV o R v M Defcripr.’

cubitorum f ,r£A-
duntaxat altitu- Tol,a'
diniseft,frutico-
fus , virgas pro¬
fert candidas o-
mniro, tenues,
ramofas, folia El¬
penori [primo]

(imiiia , terna ,
femper ex vno
pediculo nafcen-
tia, minora, pror-
fus incana , nun¬
quam expanfa,
fed femper qua- \
fi complicata ,
prominete dor-
fo impensi ama¬
ra: flores, vtin
, . Flores.

altero , extremis

ramis infident
fupcrioribusformafimiles.fedincenfior &p!anc color. St-
aureus color : lriiqux ctum longiufculx , afperx, //?««.
ex purpura nigrefeentes, mucrone deoffum in-
flexo.-femen paulo maius eft,& fubnigrius altero,
radix fimilis.

Cluf.HifpA Hift.poft.Cytifus fecundus. Lob. Synony-
Obf.& Icon. Piant. Cytifus Hifpanicus , fecundus nia.
Clufii. Tabcrn. icon. Cytifus decimus Ih/p. fe¬
cundus. Gerard. Angi. Pfeudocytifus fecundus,
Tfjcfcconb Baflarb 0cbrub (Trefolyc.

Iifdem , autore Clufio, provenit locis , eodem- Locus
que tempore floret, quo prior Hifpanicus. Tempus.

CYTISVS GESNERI, CVI FLORES

tere' SPICATI.

QVam ego Defcripr.

GefneriCy- Virgulta..
tifum appello,
virgultis efl cu¬
bito logioribus,
lentis , bc multis
alis tenuibus,
concavis , brevi
pilo circa fafti-
giu ramulorum
hirfut s : folia Folia.
femper terna vni
pediculo inhx-
rent , pro na par¬
te hirfuta , quo-
ru longitudinem
nervus percur¬
rit , Clu lio folia
fiporis amariuf- Sapori
culi , ramorum
extrema in lon¬
gas abeunt fpi-
cas

LIBER XI

37*

SiliqUA .

cas florum luteorum , Pifi floribus fimilium , fed
f Uret, i minorum, & brevibus pediculis hxrentium,odo-
ris grati , Clufio melleum quiddam fpirantis,qui-
busfiliquxfuperveniunt, vnciam aut fefcunciam
longx ,planx , culmum lacx, compreflx , hirfutx:
Stjncn. Semen parvum fpadiceum, Clufio flavefcens,con-

tinentes:Pi&or nofterpro proportione figura:,
Raiiix. nimis magnas Se latas pinxit filiquas , Radix du¬
ra, lignofa, longa , rarioribus libris donata.

Gefner. hort, Cytifus fuffrutex , vel Cy tifus mi¬
nor. Item inEpit.adZuing. Cytifusmeus ,dtuo
diverfus, quatuor fere cubitorum arbufcula, odo¬
ratis & oblongis florum ceu fpicis , aut paniculis
plus quam millenis: puto nunc mihi floret.

Clui. Pann. Cycifus i. & Hiftor. poft. Cyti¬
fus 4.

stirps tri- Dodonxo Lat. in Fol. Occurrunt Trifolix, Ii-
foha ligno- gnofx,ac frutico fx itirpes,qux cum Cytifo fi-
/<* Dodon. militudinem habere videntur. AfTurgit vna &ra-
cauliculis teretibus, fragilibus, compluri-
'' mis , in alas ac ramulos diuifis : folia circa' quos
Color. crebra, minora quam Trifolij pratenfis, colore
Tlofcuh. virentia : flofculi circa virgularum faftigia fpicato
quodammodo ordine digeftt , lutei , minores
quiUn Geniftx, alioquiconfimiles : fuccedunt fi-
Sil/qnx. hqUx tenues, oblongx, anguftx , &ipfis Geniftx
R*dix minores: in quibus femina exigua nigri¬

cantia : radix longa , alte defeendit, quandoque
in obliquum tendit.

'Dodon.re- Dodonxi deferiptio prior nobis convenire vi-

durgu/tur. detur , cum Cytifo noflro , cui flores fpicati, ve¬
rum Clufii Icon pofitafub titulo Pfeudocycifi
prioris non placet: eft autem Cytili Hifpanici
Clufij prima. Altera refpodere videtur noflro hir-
futo Cytifo: cum quo minime quadrat Icon, ex
Cluf pofitapro Pfeudocytifo altera , qux Clufio
efl Cytifi Hi/p. fecundi : Non placet, quod Icribit
Clufij genera ab iflis[ k Ce adferiptis ] exiguum
vel nihil differre videri , & differentiam , fi qux
fit,foli, cceliqueoccafionc contingere : transfe¬
rantur in Germaniam Cytifi Hifpanicx Clufij ,
quarum Dodonxus icones proponit , nun¬
quam ita mutabuntur, quin maxime differant, ab
iis quasdeferibit.

Locus. Camer. hort. Cytifus fupinus prope Laufan-
nam. De Cytifo miratur Hicr.Heroldus in epit.
adMatthiol. qubd non pingatur , cum copiose
nafcatur in Italia*, ante aliquot annos quum per
Apenninum iret Florentiam , oblatus Cytifus,
quem agnoflens, decerpebat ramulos, quos Ghi-
Gytifus fpt- no poft oftendebat. Isidem cum Hier, fentiebat,
m*ut' atque in fuo horto eum fruticem fpinofum ex
montibus tranllatumoftendcbaf.monftravit He-
roldo eum etiam Conra. Gefnerus in fuo hortu¬
lo. Quem vero Cytifum viderit Hier. Herol-
dus in Apennino me nunc latet, vereor tamen
ne fit diverfus a Cytifo Gcfneri proveniente cir¬
ca Scaphufiam , qui nobis probe notus , qui nullo
modo fpinofus evadit, nec puto vllum eorum,
qui Cytifi dicuntur , (pinas acquirere: inquiren¬
dum igitur , an Cytifus fpinofus vifus per Heroi¬
dum in horto Ghini non fuerit potius Trifolius
frutex fpinofus, Acacia Matthiolo didtus.

Cynfus no- Cytifi imaginem cur in fuo Diofcoride non ap-
‘'Muuhiolo plnxerlc Matthiolus,id incai^ fatit , quod non
foldmeius planta non effetadfianus, fed qubd
etiam dubitaverit , an legitima in Italia prove¬
nerit, vbi raram haberi omnino ftribat Plinius.
Isaitfe ha&enus nullam vidilfe qua: omnes prx
fe ferret Cytifi notas :fe habere adhucplantam
quam pro Cytifo ad fe Ghifius miferit,fed cum
folia nullam oftentarentcanitiem,fedpotidsfa-

turate virefeerent ,fton ducere eam in fuo libro
pingendam.

Hift. Lugd. Cytifum, cuius imago hlcappi&a
cft,Conradus Gefnerus ad Dalechampium mifit.

Eft: autem , vt cius verbis vtar , Frutex Cytifus

fapore glutinofo Malva: ,id quod in eo Gal.re- Vejneri.
quirij:. Alia Cytifi effigies fcquitur , quemA nata¬
libus Alpinum vocant. In Apennino crefcit. Cy¬
tifus Alpinus Dalechampij. Pena cum diu anxius
in Cytifi veri hiftoria hxfitaflet, fubdu&is hinc
inde rationum momentis , tandem eum proba¬
tum iri credit candidis arbitris , quem vidit in via
regia, qua Roma Florentiam itur, &c. Cytifus
priorPenx.

De Cytifo priore Penx egimus ante ,’fub Cy¬
tifo Calcaris montis : Confiderent etiam le<flo-
res an in Hiftor. Lugdun. dux figurx, qua¬
rum prima habet hunc titulum Cytifus Gefne-
ri : altera , Cytifus Alpinus Dalechamp. non
fine ciufdem plantx , qux pulchre apud Clu-
fiumdepingunturinPannomcispro Cytifo pii-
j ore :& hift. poft. Cytifo quare© , cuius hiftoriain
Lobclium in Adu. prodidifle exiftimat. Mihi ca-
mun dubium efl , an Lob. huius Cytili memine¬
rit , & non ipfius Clufii Hifpanici primi , vel po¬
tius eius , quem h monte Calcari denominamus,
quod exercitatis ledtoribus in ftirpium cognitio¬
ne , qui plantas, de quibus agitur, vidermqdiiu-
dicandum relinquimus.

Cord. in Diofcor, fyiueftris frutex in Germa¬
nia fponte proueniens (DcifjHcc & Ber^Flec.

Item Hift.Cytifus albus fylu. Figura Cordo addi¬
ta eft k Gefnero ,cnm hoc titulo : Elfigics Cytili,
qualis circa Scaphufiam.

Tabern.Icon.Et Hift. Cytifus primus. Et Hift.
ac Icon. Cytifus fecundus, priori valde fimilis,
virgis verfus terram inclinantibus , filiquis maio-
ribus,longioribus primo.

Colnpilator Tabern. tribuit primb caules qua- Ti,^erK-
drangulos & flores luteos & rubellos. Nos Cyci- n0tArMr-
fum,quem pingit rubello flore, non vidimus,
necfcimus, qui talem tradat. An fecundus fit di-
uerfus a prxcedente, quis affirmet? quum Com¬
pilator non annotet, vbi eum uidentjvcl ex quo
authorc delunipferit , pro fuo candore & peri¬
tia.

Gerard. Cytifus primus (Tljc forf? fdjrub <Tre^
folye. Item Cytifus tertius. Nefcio quoiudicio
Gerardus vtramque figuram ex Tab.ern. propo- Ge> Ard*>
nens fatis fimiles , interponat diflimilem. notatur.

E colle prope Scaphufiam Gefnero pulchre vi- j_ocug
ret Tiguri. Clufio copiose nafeitur non modb in
omnibus fyluis Viehnenfisagri , & ad vias : fed
plerifqiie etiam Pannoniae locis , atque inca Au-
ftrix inferioris parte,qux veteri circumfcriptione
non continetur : Crefcit in Hercynia fylua, qux
Bohemiam vndique cingit, ubi florere incipit fiib
finem Iunii,& Augufto plerumque delinere Co¬
lee : at in Aufida & Pannonia maturius. Cyti-
fum Gefnen habui in horto llluft.E.C.VVirtemb.
Montbelgardi , qux fecundo anno copiofos pro¬
tulit flores menfe Septembri. Tiguri vidimus a-
pud Gefnerum : Balilex in horto D. Theodori
Zvvingeri : circa Stutgardiam copiofamobferva-
uimus.

Iifdem cum cytifo Veterum elle facultatibus Vir«*.
prxditur verifimile videtur Clufio.

CYTIS VS TERTI VS HISP.

C V M BREVI PEDICVLO.

\Edalibus, raro cubitalibus alTurgitrajmulis,
cenuib.,omnind incanis: <juos exornat terna

folta.

Cvltr.

Sapor.

floret.

Ger.trd.

notatur.

Locus.

Vfus.

Ai Bombj

CCS,

HISTORIAE

femper folia >
breiu pediculo
inhxrctia, quo¬
rum medium
duplo longius
eft reliquis, ci¬
nerei £c cane-
fcencis coloris,
aditfingecis ve-
-ro & linguam
exliccantis fa-
poris:ramufculi
fere ab imo ad
fummum pei*
Angulorum fo-
lioiura exor¬
tus , floribus
aureo colore
fulgentibus in¬
eundi odoris ,
onufti funt ,
binis aut ternis
flmul nafcerttibus ex molli quadam , & candida
lanugine hirfuta vaginula fimilis cum fuperiori-
bus fornix, fed minoribus. Semen non obferuaui.

duf Hifp. cytifus $. & Hift. poft. 6 . Valenti¬
nis Bcga aut Boxctblstncst didtus. Lobel. Ob-
feru. & Icon. Piant. & hift. Lugd. cytifus tertius,
Hifpanicus clufij. Tabern. Icon, cytifus vnde-
cimus , Hifpanicus tertius, cytifus nonus , Hifpa¬
nicus tertius. I.Gerard. Angi. Cytifus tertius fem¬
per virens. Cbccncc #rccnc ftymb tTrcfolyc.
Quis docuit Gerardum femperuircre , vel non
virere?

Inuenitur, annotante clufio , variis Hifpanix
Bxdcx locis: fed nufquam abundar.tiorem vidi,
qu^m in regno Valentino.

Eius plurimus eft: Vfus , fiquidem illius ramis
nudis &c i fuis foliisliberisfuprategetesfparfis,
ab his qui bombyces alunt ,iam faturi Mori foliis
bombyces flamina fua fericea his ramis aduoluut,
qux deinde i mulierculis Spuens explicantur.

PLANTARVM,

dmflas : folia trifolii aut Medicx , terna fimul vni feit*
petiolo inhxrenda, lupina parte viridia, prona
vero fubiuftalanugine hirfuta, leguminum ama-
nufculi faporis-.flores ex alarum finu reliquis ma-
iores, cum Geniflx maioribus floribus compa¬
randi, aureo colore fulgentes. Huius femen ob-
feruare non licuit. cum loliimodo ad montium ra¬
dices circa calpe & Bcetic^ maritimis inuencrim.

cluf Hifp. cytifus quarta , & pofl. nift. cyti¬
fus tertius Efcabou Hifp. diCtus. An aefnero hort.
cytifus in Italia nafcens imior? cytifus ^ Bellonio
nnirus , candidior , hirfutiorque? Lob. Obfcru.

Icon. Piant. & Hi A. Lugd. cytifus quartus Hifp.
cluiii. Nulqua fponte natunwidit cytifum Tur-
nerus,quim in Apcnnino iuxta Bononiam, idque
copiose: coluit in horto fuo olimBolonix : iam
etiam V Vifenburgi frutices inftar arbufcularum,

( altitudine hominem xquantes : ramis albicanti-
! bus. Lanugine incana obfitis filiquis,vtin Apyo
; Fuchfii , fed breuioribus quantum mcminit.Figu-
r.i pefTima a Turn. part. 1. quxiteru pofita parte 2. Turnerut
pro Trifolio quinto.defcripiio ieiuna.Tab. icon, notatur.
cytifus duodecimus, Hyft.Cytif.x. cerard.Angl. Pjiudocj-
Pfcudocytifus hirfutus iTfjc fjafric baflarb btrjK-

folye [vti ante diximus fub cytifo Ipicato ,] vide- MS'
cur hunc cytifum deferibere fecundo loco , lic£c
j eius iconem non psoponat.

I Cytifum repertam circa Baulme oppidum Bur- Locus Si
j gundixtranftuliinhortumlll.E. C. VVirt.Mont- Tempus,
j bclg. vbifceliciter pluribus annis floruit, & fili,

I quas fuas tulit. Eandem reperi in Sundgouia,
circa Frigidum fontem, vbi priocatus : primo vi-
I deram in Italia. Frater C. Bauhinus attulit colle-
I 6tam in montibus Euganeis circa Patauium. Cluf.
j folummodo ad montium radicescircacalpen &

Bceticx maritimis florentem inucnit.

DefcrtptH

Vtrga.

flores

CYTISVS HIRSVTVS.

TR I V M &
quatuor cu
bitoru virgis, ni¬
gricantibus, hir-
futis donat9 eft:
folia terna, no-
nihil oblonga ,
hirfuta vtrinq; :
flores in ramu¬
lorum faftieiis
potiflimum fert,
licet & ad latera
interdum ha¬
beat , plurcs li-
mul congeftos ,
magnos, luteos,
c calycibus lon¬
gis, lanuginofis:
liliquas uero lo¬
gis pilis obfitas,
fefcuncia lon-
z r ■ . giores i paulb triente vncix latiores. Hunc
ciufii! 9 Clufius fle deferibit : Humanam alitudinem at-
firg4. tingit, virgafque habet longas , non admodum
frubcofas , neque leucas, mgtefcence cortice ob-

Fol/a.

CYTISVS TERTIA CLVS1I,
Pannonica, sparsis
ramis.

A L, quot ri-

mis praedi- v

tus eft , fparfis
& humi fufis,
tenuibus, lentis
&fra<ftu contu¬
macibus , qui
nullis , aut ccrtl .
rariflimis foliis
funt obfiti, mul¬
tos autem ex la¬
teribus ramulos
proferunt tenel¬
los ,hirfutos ,in
quibus fola lon¬
gis pediculis in¬
nitenda, terno
femper numero,
fuperiorib. bre-
uiora. elato dor-
fo , fuperne vi-
ridia, inferne in¬
cana lanugine pi^efccntiia , amariufculi faporis
&c herbacei odd|^|fcx alarum in extremis ramulis,
nonnunquam 8F per totos ramulos prodeunt
terni aut quaterni flores fimul iundti , fuperiori
forma fimiles,celoris lutei , qui tamen , dum mar-
cefcere incipiunt, aureum colorem adeb faturum
contrahunt , vt purpurafeere videantur : folliculi
vnde flores emergunt, pallent, & lanugine pu-

bcfcunt:

LIBER XL

\ m

Stli^u st- befoint : filiqux nlanx, biifutx, femen comi-

,Eibfulcum : Radix diua,lignofa.

nent exiguam

juxta quam rami per terram fparfi, (ubiruie fibras
agunt.

Clul.Pannon.Cytifus j. & Hift.poft. feptimus.
Tabern.Icon.C/tifusoaauus.fficigFIec. & Hili
Cytifus fextus. Gerard. Angi. Cytifus quartus,
liirfutus^5eirie fd>nlb ftrcfotlc. Hort.Luf.Cyti-
fus pClufii,& S.Tabcrnxmontani.

Xocus St Anno 1595. Iillii 7. Argentini accepimus a D.
tempus. - VldanchoChelio.cx plancis diligentilfimi Boca-
nki.D.Agerii ,cum hacinlcripcione.C/fjyj» Pan-
nonicAClufu- Sponte provenit , fic enim tradit
Clufius.m filvula qnada ad ILatycn , primo ab vr-
be Vienna mdliari . & plerifque aliis locis vrbi vi¬
cinis : tum etiam iuvtriulque Pannonias filuis, at¬
que etiam in Interamni , vitia Dravum flumen,
Maturius floret (uperiovibus Pannonicis, Maio
videlicet, nonnunqnam etiam Aprili , & nouos
interdum ex ramulis flores per totam deinde x-
ftatem profert.

SlllJUS,.

CYTISI TERTII PANNONICI

TERTI A SPECIES C L V S I 0,

lupinis ramis.

CYtifi tertii in Pannon. in poft. verAHift.Cy-
tiii lqmmi , fpecies-altcra Clufii, pedalibus
virgis mucnca , tenuibus , viridibus , lupinis &
"i T humi tufis , quas ambluntfolia fupetioribus Cy-
tifis fi milia : flores etiam fimiles .extremis vir¬
gis quini, leni, aut plutes limul congefti inna-
Icuntur : nulli autem per virgas fparfi ,vtin fupe-
noii : liliqua: St.femina non differunt , virgs, fo¬
liorum pars prona, & fifiqua; molli hirlutie pu-
befcunt. ,

Inucnitur in Pannonii filus , floretque Maio.

CYTISVS GLABER, SILIQJfA

ANGVST A.

FOlia huic
Cytifo, terna
quidem illa , ex
rotundo fublon-
gayvt Cytifo Gel-
ncri , verum gla¬
bra : flores ad
virgularum an-
gulofarum lace¬
ra, ex foliorum
alis , lingulares,

, quantum ani¬
madvertere li¬
cui tjfatis magni r
longiore calyce
quam in Cytifo
glabro Eliqua la¬
ta : a quo 3c fili-
qu? diftinguunt,
ex latere, vt mox
de floribus dice¬
bamus, prorum¬
pentes, culmo
anguftiorcs, vncias duas longi, pediculo breuif-
Emo hirentes , glabrx ,quxficcx nigri . inter
Cytilos tenuiores Eliquas non obleruauimus ,
nec etiam omnes vidimus , in quibus femen or-
biculatum,ruffum,compreirum , lente minus.
Aliis iudicandum relinquit AnguiU. an de hac
Tom. I.

Locus.

Dcfcriptio

fili*.

flores.

Cycifo intellexerint Diofcorides , Theophtaft. &

agricultura authores : elTe autem Galeni Cyti-

fum I. i.de Antidotis ftacuit , quia fempn habue-

rit ex ea regione , vbi prouenire dicant. An Cor- n ,

do in Hift. Pfeudo-cytilus , fiue nigerCytifus,

Tubingxproueniensfolusablquealbo? Tubin- G ytif** »i.

gx aliquando vifus ime Cytiliis quem eundem ger.

tunc putabam cum Gefneri Cytifo , nunc non

aufim alterere : nec etiam an hic de quo nunca-

gitur. Frater C. Bauh. plantx ficcx , quam Pa-

tavio nobis milcrat, adlcriplerat Geni fta Alpina,

Cytilus anguftifolius Galeni. Trifolium frtiti- Trifolinm
cans Guillandino. An Camer. hort. Cytifus ni-
ger Eue maior Pfeudo-cytifus forfican CluEi?

CYTISVS GLABER , SILiqvA

LATA.

Defcriptiq

ACcom mo-
vs c ft con-
Ehbus arcarum
marginibus reli-
quifque topiarii
operis deliciis,
oblequiolis vir- ^,rgu^'
gulis, qux alicu¬
bi ad tertium &
quartum cubi¬
tum affingunt,
glabrx , & vbi
attenuari occi¬
piunt, angulolx:
per has folia ter- folU.
na, lem peri un¬
da, concinna &
rotunda , vncia
breuioribus pe¬
diculis hxrent,ac
vero in ramulo¬
rum , qui flores,
aut Eliquas fuflinent, extremis, non iam «a ter-
na,fcd bina, aut Engularia , fortuito pofitu, latio-
raj&macumendelinentia, Verum tumhxctum
illa lxto virore arrident, nullis obfita pilis. Flo- flaret-
res fummitatibus ramulomm aceruatim infi-
dent , lutei, Geniftellx xmuli, ex pediccllis (e- .

1 muncix breuioribus, quibus luccediint filiqux, . 4

j vnciam vn.im aut alteram longx , femunciamla-
tx,compreflx, glabrx , in quibas femina fufea,
fubrotunda,comprelTa.

An AnguilL Cytilus in Prouincia & Corfica
proueniens, quam quidam monftrant , dicentes,
folia habere Erucx odorem? Lobelius &c Pena
Adu. Cytifus altera minor & vulgatior. Icon.

Piant. Cytilus alter, cuius figura lacis infoeliciter
picta elt. Hili. Lugd. Cytifus alter Peni, notior,

frequentiorque Icalix & Gallo-prouincix , foliis

cernis ( qux pidtor omilit, binis tantum pnftis)
maioribus, rotundioribus , qu^m in priore Cyti-
fojex atrouirentibus. Verum fatetur Hift. pelfi-
me enim tum floribus , tum foliis elt piftus Cyti¬
fus, nec fcio quenquam prxter Lobelium & Pe-
nam qui depinxerit. Tabern.Icon.& Hift. Cyti- Tabernn*-
fus quintus rotundifolius , Tvunber U3eifflee. tAtMT\
Perperam appinguntur filiqux hirfutx , qux et¬
iam ^ Compilatore Taberna non bene delcri-
buntur. Gerard. Angi. Cytifus fecundus Cljc fes
conb tEt efoilc , qui & ipfc malam habet figuram
Tabernin.

Hunc Cytifum Ytdi in ItaVa > in hor* Locus»

Dcfcrip,

y.ir£*lt«.

Vores.

Elano

Cundu.

DeJcnfttO

Bells.

ToU 4.
Flares.

Semen.

Materies.

locus.

374 HISTORIAE PLANTARVM;

to Domini Do&oris Fffilicis Plateri , &I.Herzma I ccdcnte colore nigro , fplendorc & duritie.
Pharmacop. ac Argcntim in horto Domini Fri- \ Gener Cherlerus attulit nobis pulchros ramos
derici Meier, * quo habui femina Montbelgardi cum flore ex Horto Florentino Mag. Ducis He-
ferenda in hortum Illuft. Excel. Celf.VVirtemb. j trurii. Prius vero femine Florentino ^ Cafabo-

_ i na milFo prouenerat nobis in horto Ill.E.C.Vvir-

~ ’ temb.

CYTISI GENVS MISSVM , NO-

MlNI EBENI SECVNDI,

ribus purpureis.

FLO-

FRv tico-
sam quan-
dam plantam
Ebeni fecundi
nomine dona¬
runt Itali , vir¬
gultis lentis, te¬
retibus, cana la¬
nugine pube-
fcentibus , per
qui foha con-
fpiciuntur, vn-
cialibus pedicu¬
lis appenfa,ter-
na , cytiforum
modo longa, a-
cuta, villofa, al¬
bida. Flores in
fpicarn dige -
ftos, pariter ac
Trifoliu maius,
fiue cytifus
Tragi, gerit, purpurantes , ex folliculo lanugino-
fo candicante , in plumatas cufpides definentes,
vnicuique verb folliculo folium fubiicitur , acu¬
minatum : femen inuolucro Trifolii bituminofi
clauditur, album, oblongum , ad Milium vulgare
accedens.

lofephusCafabonaDucis Florentini hortula¬
nus mifi.t femen, cura hac infcriptione,E£4»0 Can -
di£. Frutex cytifus alter Candn,vel Ebanum
floribus purpureis , in catalogo horti Bcmbi Pa-
tauini.

Dc hoc cytifi genere exiftimamus Honor. Bel¬
lum hic feribere Epiftola adClufium. cytifus
creticus frutex eft totus obliquus, ad quatuor aut
quinque cubitorum altitudinem adurgens : folia
profert terna /imuliundta , argentea , Trifolii i-
mula, dorfo aliquantulum prominente: flores
Trifolii maioris, adhuc tamen maiores, rubros in
quib. intermixti funt albi quidam villi , qui Stru-
thiocameli pennas, eafq-, in minutiflim&s partes
diuifas imulantur , ea ratione flos clegantiflimus
apparet : videtur enim ex purpura & argento
quodammodo formatus : fuccedunt femina Mi¬
lio maiora : materies ligni nigra, duriflimaque
eft, cortex cinereus , & totus profundis fcilfuris
plenus , oritur vbique inafperrimis collium lo¬
cis praecipitiis , vocaturque vulgo, >

quod nobile lignum fonat. Hunc fruticem cyu-
fum,& fortaire legitimum efTe iudico.

Laudandus candor & veritatis ftudium , ftir-
pium diligentiflimi & peritiffimi Honor. Belli,
dum ait, fe erralfe nunc deprehendere , quando
cytiftim Creticum afx^lv'-0* vocatum , legiti¬
mum fui ifeputauerit. Nam differre ab hoc foliis,
quianguftiora&lnngiora funt , neque femper
vno pediculo terna limul, fed quaterna & quina,
femenque nonin filiquis , fed Trifolii modo pro¬
ferre , haneque ob caufam non amplius cycifum,
fed Ebenum creticam vocandam hanc ftirpem
qenfendara , materiem enim ligni plurimam ac-

i

CYTISI FACIE ALYSSON

'FRVT1CANS qVORVN-
dam, Lob.

pErquam pa- DeCcrp?

. rura notus
hic perelegans,

& parum fre¬
quens exoticus
frutex, nili cul¬
tioribus Belgii f/orM.
viretis, vbi flo¬
ribus luteis
leucoii minoris,

/Eftate lucet , £
fparfis numero-
fis, anfia&uofis
Polemonii ftria-
tis coliculis: Fo- •
lia cytifi habi¬
tiora , albida ,
hifpida,cetaccis
pilis rigida : ra- Rxj,x;
dice lignofa,du-
r:ore : &in folli-
liculis femine.

Lob. Obf & Icon. Piant, vocat Cytifi facie
Alyfton fruticans quorundam. Tabern. Icon.&

Hift. Cytifus' adulterinus , Alyfton fruticans , A ljJJ°”frt
Tcrmccntcr (BeiftFlcc. Gerard. Cytifus adulteri- t,c*ns-
nus , fiue Alylfon fruticans Bcftarb fd>rub Trc^
foile. Hift. Lugd. cytifus facie Alyfton quorun-
dam , Lobclii.

Defcripiio

TRIFOLIVM pRVTlCANS

C^yiBVSDAAf PoleMONIVM

fl teo.
ore Iu

VArio

plexu fer-
pit radix alba ,ac
ex pluribus pro¬
germinat locis :
vnde tricubita-
tales exfurgunt
rami , angulofi,
virides : in qui¬
bus alternatim
fiirculi furgunt,
folia producen-
tes , lito virore
fplcndentia, ter¬
na fere , vt in
Trifoliis: fingu-
li portiones ad
Ruti vulgaris
portiones acce- sa*sr.
dunt : fapore in¬
grato & feruido.

In ramulorum
extremis, flores orinnturlaf.nini facie vel Arthri¬
tici, fiue Primuli veris , quinquepartiti , lutei:

Iis

Bacc*.

Semen.

rdiwwM

Monjp.

Voljgonum

/i'*-

Ruta cd.
frarta.

Limonium.

C ytifm.

T nfohum
fruticans.

Alemoni».

Ruta du¬
plex.
Ruta Hy-
pericoides

Voljgona-

tum.

^A/Ocf UJjA-

I MU

lajminum

luteum.

LecUff.

LIBER XI-

575

Iis decidentibus fuccedunt baccx fatis magna:,
rotunda:, rubra:, in quibus continetur femen, fi-
mile ferePifo vulgari minori , intus album, in¬
grati /aporis.

Polemonium Monfpelii olim vocabant , ficut
& Lugduni lafmin Iaulne. Ruellius de hocCyti-
fo loquitur, dum dicit tpoftquam Polygoni Dio-
fcoridis hiftoriam pertraclauit Plinius alterum
genus adiecit, quod Polygonum fylueftrc nomi¬
nat , cuius defcriptio in plcrifque cum fuperiore
Diofcoridis pidtura dillbnat , quapropter aliud
elfe genus non dubitaverim : pene arboris modo
frutex, radice ligno fa, ftirpe cedri rubicundo: ra-
mis Sparti , binum palmorum , nigris geniculo-
lum ternis, quaternifque articulis : fapor mali
cotonei. Hac mihi certe facie demo nitratum ,
quod Poligonum fylueflre appellatum, fruticibus
magis, qU^m herbis annumerandum, vt quod ar-
bufcularum minetur altitudinem , ftipite & ramis
/parti, atro virore feturatis, binu.n palmorum,
ternis Ruti foliis , nigricantibus , exinteruallo
fulis , fapore mali cotonei , radice lignosa. Sed
lam , quod ramis herbaceis , fronde mimica Ge-
niftx, quam vocant Sparton , foliatis yeftiatur,
multi Geniftcllam audent appellare 'apud nos
in Gallia.

Gefnerushort. Polemonia Monfpelienfiumplenf-
que, herba Ruta capraria dida. Item Limonium
Monfpelienfium : foliis fere Polemonii , flo/culis
luteis, conferatis , exilibus, oblongis. Quod qui¬
dem lpfi cum Limonio nihil commune habere vi¬
detur : & [ fufpicatur enim propter vocum vici¬
nitatem Limoniu aliquem pro Polemonio protu-
hife : ] Pingi it Dodonio tanquam alteram Pole¬
monii fpeciem , fed errat. Item vocat Rutam ca¬
prariam Gallorum , Mon/pelii vulgb ficdidtam,
foliis Ruta: , quam quidam Polemonium Dio/co-
ridis die, multis perfuaferint. Facile credide¬
rim ego Gefncro Limonium fcriptumfuilTe , pro
Polemonio , non tamen propterea conceflerim
Polemonii alteram fpeciem Dodonzi. Is enim,
aitin Hllt.frum. cytifum quem plerique appef-
Iant Trifolium fruticans nominare malui : cuiii
cytifo enim non convenit, nifi Marcelli cytifus
/it,cum quo aliquam forte fimilitudinem habere
videri pollet, fi flos, qui ei luteus cft , albus elfet,
aut galbineus-.galbineus autem color, idem vide¬
tur cum ccetule6,aut fimi lis.

Sunt verb & nonnulli, qui Trifolium iflud Po¬
lemonium efle exiflimant , quod videlicet cum
vulgaris Ruta:, aliquam huius folia fimilitudinem
habere videantur. Sed Polemonium non vulga¬
ris Ruta: efi folio, fed alterius , Hypericoidis vi¬
delicet , veluti Hypericum Anonis, & Centau-
riurnminus , qua: etiam folio Ruta: de/cribun-
tur’

Ruellius authoribus Lob. & Pena perperam

adftruitPolygonatum filueftre Plinianum, folio

Ruta:, Polemonium fruticem, quem nonnouit
illo nomine, & fieri poteft,vt hallucinatio fit Po-
lygonati ad Polemonium.

Polemonium Mo n fp eli e n fium ,^\/o<PuuAuif ,aii-
. thore Diofcoride Gallis, Belgis , & Anglis putata
& vocata Gcnijla peregrina, quadam [pectes. Obf.&
Icon. Piant. Polemonium. Hill.Lugd. Polemonium
Monfp .lafminum luteum. Tabem. Icon.& Hift.
Trifolium fruticans 25Aumcintf)cr Wiefeh flee. Ge-
rard.Angl. Polemonium , fuie Trifolium fruticans
0^rub C.Bauh.Ph .Trifolium tnce-

fimiitu fecundum, Cuie fruticans bacciferum.

Repentur, vtfcribit Dodonaeus , apud Bfelgas
in Audio lorum hortis aliunde inue&us : floret x-
Tom. I,

flate : Autumno femen maturum. Florentem vi- Tempus,
dimusmenfe Martio, Aprili, Maio &Iunio. Bac-
cas autem ferentem copiosi menle Augufto,qux
per Autumnum &c Hyemem durant. Prouenien-
tem autem obferuauimus Monfpelii in lepihus,

& inter Monlpelium ScNemaufum , ac Lugdum
cultum in hortis propter pulchritudinem. Prxte-
rea vidimus in horto Publico Patauii. Geneux
in horto noftro proueniebat. Lugduni florens
menle Septembri in horto, ibi vocant , lafmin
iaulne , inde M.ontbelgardum curauimus adfe-
rendum ad Principis hortum. Bononia in hortO
S.Saluatoris obferuauimus , nec-non Bafilea: in
horto D.D. Fcclicis Plateri: Stutgardix' in horto
Ducis. Rickenvvilla: in horto domus llluft. Exc.

Celf VVirtemb. vnde etiam Montbelgardum co¬
piose evulfum tranftulimus : interdum fummita-
tes gelu perduntur , nec facile frudtum fert apud
nos.

Dodon. Trifolium fruticans, nullius quidem
vfus efttnec animantium cuiquam, multo minus ius
apibus, quod fciatur,gratum-.

TRIFOLIVM FRVTEX GENI-

S T JE FOLIO.

PLant^e hu- _ . . -

■ , Deitriptio

rus cubitalem
adlcruamus ra¬
mum , redtum,
teretem, Genifta:
facie , flriatum ,
fungofum , iD a-
las alterno pofi-
tu diiiimm, qua¬
rum commi Ifu-
lis folia hxrent ptu^m
una parte trifo¬
lia , extrema An¬
gularia , Geniftx
apprime fimilia:
ramorum extre¬
mis, veluti fpica-
tiin , led maiore
politu, flofculo-
rum capitula, ex
longiufculis pe-
dicellis alterna-
tim hxrent , fla-
ua, (vtficcaoftendit) oblonga, ad quorum infer-
tionem minuti /Tima foliola adnafeuntur.

A clariflimo Domino, Domino Suartzio Illuflr.

Ducis V Virtemberg. Medico cx Italia illatam do¬
no accepimus. Vbi autem eam locorum college¬
rit, non recordamur.

ASPALATHVS SECVNDA , TRL
folia, ova Acacia secvnda
Matthiolo Trifolia.

PEdAles adferuamus ramos aliquot , rigidos, Defcript»
firmos , atque lignofos , cortice /ubcinereo diam,
ftriato obtedlos , ligno albicante : pro ramis hac
illae fpinas exerit feroces , duarum , aut trium vn-
ciarum , quarum nonnulli bifidx , aut trifidx,
ftriatx &ipfx, reliquoque ramo concolores:qua-
rumq', non commi ifuris modb,fed ipfimet etiam
medietati, cx longiu/culjs pediculis , folia hxrent
Ii *

37«

HISTORIAE PLANTA R VM

trifolia , exigua
quadam , ac ne
vix quidem, con-
fpicua hirfutie
pubefcentia.

fecundum ali-
i quando fufpica-
tus Anguill. elTe
Acaciam fecun¬
dam, vnde fpar-
fus rumor, ip fu m
afleruitle etfe
Acaciam fecun¬
dam , quod ta¬
men non fecit.
Alteram Acacia
Matthiol. acce¬
pit a quodam cx
iis, qui rei her¬
baria: dant ope¬
ram , qui Diof-
coridis hiftoriam perbelle reprxfentare vifaeft:
eft enim aculeis horrida, folio Ruti * femine len¬
ticula minore, in filiquis terndm , quaterniimve
capacibus', quod Autumno profert, guftu etiam
adftringcnte: color filiquis aureo quodam fulgo¬
re refperhts, adeo vt in Sole auri modo pelluceat.
Nec ab hac opinione in pofLcomm. cummag.
icon.Lat.& Ital.recedir,antequam eam videat pia¬
tam, quam Anguillarius fecundam elfe cenfet A-
caciam. Matthiol. in Hift. Germ. non defcribit
Acaciam fecundam , quali ei non bene notam.
Camer. fub titulo Acacia: fecundi, (2fccfiprifd)cr
fd>lccnborn) Figuram Aeacii Bellonij &Acaci?
fecundi Matthioli ponit : Verum Acacia Bellonij
eadc-m eft cum Acacia prima & vera Diofcoridis ,
quamuis figura mala,a qua Acacia trifolia Matthi¬
oli, de qua hoc capite agimus , multum differt,
i. Cum igitur Diofcoiides (ait Marantha) fecundam
Aeacii fpeciem per Autumnum,femen in filiquis
proferre dicat: valde periculo fa mihi videtur opi¬
nio volentium fecundam Acaciam effe eam plan¬
tam, qui paflim Neapoli & Puteolis vifitur in
Veris initio luteu florem Genifti fimilem pro¬
ferre , filiquis pilofis aurei coloris fplcndentibus,
queque Spalatrone vulgo dicitur in Gnciac-
tiam vulgo Spalathro:hic enim planta vix ineun-
tc Altate femen perpetuo profert : quam & non¬
nulli, non leui quidem conie&ura , Afpalathum
4/puLttkm fecundum potius exiftimant.: videtur cnimvtil-
gatum etiam nomen confcntire. Dodon.Gall.
Acacia altera. Gefn. hort. Afpalathus. Benedi¬
cto Arctio ex natis e femine plantis duabus , vna
in horto rclida , hieme periit : altera in hypogeo
feruata eft,& poftea floruit. In Gallia Narboncn-
ii fpontenafcitur.Matthiolushunc fruticem pro
Acacia fecunda pinxit :fed videtur potius Afpala¬
thus fecundus, vt Marantha monet.

An confundat Gefnerus Afpalathum MonfpelF
cum Acacia fecunda Matthioli iudicent Ledores:
nos quidem fufpicamur qubdAretius Monfpc-
licnfium Afpalathum habuerit , non Acaciam fe¬
cundam.

vitatur* Figuram habet Lonic. titulo, Acacia Diofcoridis

exMatthiolo , fednon indicatan huius pianti fit
■figura , vel prioris , nec etiam defcribit.

Lob. &Pena Adu. Acacia altera Diofcoridis,
notior Europia. In hacMatthiolus xque incer¬
tus acinfuperiore.

Hifl.Lugd. Acaciam altera genuina ccnfct periti
tlerharii, foliis Rut? ternis.Acacia altera Matth.

Tabem, icon. & hift. Acacia fecunda. Acacia Taher*.
Diofc. 2(c0iptifd>cr ©c^ottcnborn. Compi/ator ”ot,itur*
Tabern. inepte pro vera Acacia Gummiferain hi-
ftor. ponit Afpalathum trifolium.

C. Bauh. apud Matth. Acacia altera. Honorius
Bellus ad Clufium , Afpalathus fecundus Diofco- thus,
ridis verus & legitimus: atque in tota Grxcia no- »■
men adhuc retinet : illo fepes conficiunt &inte- y^s *
gri fylux hoc folo conflare fpedantur: ligni ma- Defc’np#.
teries alba, durilTma & grauis eft: medium autem
ligni nigrefeit, odore carens : flores habet luteos,

Genifti imulos, parum odorantes ; vento au¬
tem fpirante, eorum odor fatis fuauis, mane lon¬
gius percipitur : fuccedunt parui filiqux, in qui¬
bus tria,quatuorvc femina continentur:folia Ru¬
ti fimilia fiint , terna fimul iunda , licet Acftate
ipfa amittat, vt Autumno aliis induatur, fpinis to¬
tus frutex fcatet: radice nititur firma , lignosa o-
doris experte.

Matthiol. non fine errore fruticem hunc Aca- Mttth.cr-
ciam alteram appellat. I.Pona in defeript. mon- r^'onenA
tisBaldi, Afpalathus alter legitimus Diofc. frutex
h nemine [ quod fciam] rede defcriptus,vere au- ,a.
tem & eleganter ab Honorio Bello. De hoc

Qui Veteres feripsere de Afpalatho fecundo, $ '*/j>*t*™*

r r fn ii o Veterum

nobis polita funt , hift.n.g.hb. 4. vt ct xquiuoca, fententlJt
Altera Diofcor. Acacia vniuerfum Tirrhenum, y£qUiuoci
Ligufticum, atque Mediterraneum littus fcatet. Locus. J
vti pleraque Itali? loca : An Bellonii Obf. lib. 2.
cap. 80. In Paliftine vrbe Rama Aeacie alterum
genus copiose proveniens- Etcap.8fi.In Planitie
lericho Acacia altera frutex abunde crefcens? 'Sic¬
cam habeo a D. Cortufo milfam , in cuius horto
primum viridem confpexi, poftea Veroni apud
infigntm Pharmacopceum Calceolarium.

T. t ubant,

ef.

Animad-
uerfio 1»
*'/»■

Matth. rt
prrhendi-
Utr,

DE COLVTEA ET COLYTEA

VETERVM

QVia in humiliorum fuffruticu hiftoria verfa-
mur,hocin loco inre merito de Colutea e-
iufque fpeciebus fermo habetur, & ea qui Theo-
phraftus habet, in medium adferre animus eft:
Colytea enim [jioaut habet folium vicinum Sa¬
lici [tjsetfj forte legendum vTiktas Vlmo, vt ha¬
bet ipfe autor Theophraft. cap. 17. ] ramofum ve¬
ro [toaJo^ox ] foliosa.n. arbor , & omnino magna:
Frudum autem in filiqua ,licuti legumina, fili¬
quis latis &non anguftis,& femen (cr-s-^aW) in-
tus,paruum & non magnum, durum modice, non
valde, neqlie multa femina habet pro fua magni¬
tudine. Rarum vero eft , (arborem fcilicet) in fi¬
liquis frudum habere: quippe inter arbores pau¬
ca huiufmodi habentur. Colutea vero [xoa*7*«c ,
velxcAwx.rt vt legit Conft.Jcirca Liparam propria,
arbor magnitudine prxftans : (eu/z.c^er :funt,
qui putant IegenaumaWjA ,non magnam, facili
lapfu ) femen vero fert in filiquis, magnitudine
Lentis , quod oues mirum in modum pinguefa¬
cit. Nafcitur femine , & fimo prxeipue ouillo.
Tempus autem ferendi, cum Ardurus occiditife-
rendum femine primadefado , ctim iam in aqua
pullulare incepit [ legitur vt Gaza vertit Siayiti-mi.
Conft. in Lex.& Dalech. apud hift. Lugd. putant
legendum Jiet^vm-rax , velj)tt$v<nmu 3 i dtft infla¬
tur , non male meo iudicio.] Folium habet fimi-
le Fcenogrico : Germinat primo vnicaulis trien¬
nio maxime, quo quidem tempore baculos [ &ak-
rn&lds] decidunt : tunc enim pnftanribres clle
videntur: & fi quis decurtaverit [xca«W] mori¬
tur , haud enim ftolonibus regemiinat.Spargitut

deinde

Colytea

Theophri

Tolium

Thecphraji

corrigitur.

SlltCJUA.

S em er*.

Colutea.

Thtophri

Stbqmh

Semenn
Lenttt.
Ouium
pabulum.
Qnltur ■*,

folia Tai
nugracit

I-

Colytea a-
Ita, arbor.

Gachryt.

LIBER

deinde in ramos, quartoque anno arborcfcit.

Ea autem circa Idamproueniens,quam vocant
i iowAuf , genus aliud eft, fruticofum & rarnofum
nodolum vertit Dalechampius ] multas
Tolium alas habens, rarum vero , non multum. Habet
Laurini, rn. folium Laurinum, Lauri Latifolix, fed rotundio-
h tm i foliu. ris ampIiori{qae,vtvel vlmeo fimile appareat,ob-
longius tamen: colore parte altera herbido:[**»-
&v] tergo autem albido, neruosoque, a pofterio-
rc parte nervuli tenues , intereas propagines,

& inter parces fimiles coftis dc media proten¬
duntur. Cortice non lxui , led quali vitigineo:
ligno vero duro ,(pifsoque , radicibus per fum-
ma cenuibus &folutis &cnfpis, atque flauis maio¬
rem in modum. Frudum & florem non ferre di¬
cunt. Cachryn autem in vertice [xepaaj. AJgemi-
nofque [sV3«V-«5-] circa folia, admodum Ixues,
pingues, candidofquc facie, Cachrys limilestprx-
cifa&vfta, ab imis fubnafeicur atque refurgic
( cu/*SA*r<wn.] HxcTheophraftus.

Plinius de Cercide ( quam Theophr.lib. i. c. 18.
cum Colcetia [ KoAoivec ] circa Liparam , arboreus
femen in filiquis habentibus annumerat) nihibde
Colutea aurem vbi agat , videbis. xoKorna. inibi,
vt notat Scaliger mendosd legitur, tukvjia» in ter¬
tio appellit, vbi Liparitianam vocat arborem, »—
avtesu' vero &diuerfam,& ldtx propriam.

Colytex , liue Coloutex,liue Coloitcx nomi¬
ne Theophraftumintelligere tres plintas feribit
Solerius , verum nullam elfe Baguenxudier} vt vo¬
luerint Fuchf.Ruellius &: Mitthiolus.

Sed Colytex & Colutex /pedemus xquiuoca.
Exiftimabat Solerius Colyteam folio Salicis
uoca*^U1 Theophrd.^c.14. elfe Diofcoridis Anagyridem &
Laburnum. Plinii Laburnum, de qua nos hoc libro n.lub La-
Anagy*. burno. Ab Anagyridc non multum recedere vi¬
detur Colytea apud Theophraftum foiio copiofo
(quamuis in al am abeat lentendam Theodorus,)
Caifalpino. Colutea multis , de qua paulo poft,

C alute* fub Colutex vulgaris titulo. Coluteam prxterea
non pauci. Senum vulgarem elfe credunt. Non¬
nulli Coluteam Scorpioidem faciunt : Clulius in
Scorpio, des. Pannonicis Elatiorem. Idem etiam in Pann. Co-
^ luteam Scorpioidem humiliorem contendit.Tan-
null * dem Colutea Scorpioides altera Clulio in
AnPoljga- Pann. Hxc anPolygalo affinis Clulii. Colutea
lo cluf.affi- Scorpioides peculiaris Ipccies folio Rut$,perhye-
mem & frigora diligenter munienda : Depinxit
dtnnuri>~ etiam aliam Clulius in Obferix Pann. Cr e Icit in
An Po/ygn- Gallia circa Monlpelfulum & vicinis Viennx
lo Cortufii montibus. Conlidcrandum adhuc ad quam prx-
Jimths cedentium pertineat. Colutea Scorpioides co -
tl C?££ roiutaLobelio.PolygalaClufio. An Polygala
fimus. Coraulii fimilis? Colutea minima , Polygala Va-
lentina prima Clulii. Vlmo quodammodo, fimi¬
lis arbor kTheoph. Colytea dicitur , videtur au¬
tem Vlmus fylv. Plinii Inquirendum proponunt
r>*“SbAc<*- AduerlariaPenx& Lobelii, Germanorum
fer*. baurn an Colytea Iit Theophrafti? Dehocfruti-
Apocymon. ce Hift.noftrx generalis lib^.fub Alno nigra bac-
cifera. Colyteam Theophr. in Ida provenientem
fufpicatur elfe Apocynon Diolcoridis, Solerius
De ea Hift.noftrx generalis I.^.ColyteaTheoph.
quibufdam Arbor Iudx,de qua Hift.noftra hb.iz .
Staphylodendros aliquibus Colytea, de qua Hift .
noftr. libi 3.

Colytex
& Colu-

S>»!gttru.

Sena.
C o’utea

377

Ib altioribus , Ii-
gnclcentibus : ex
quibus alterna-
t m exeunt pedi¬
culi tenues, palmo
longiores , ad
quos ex medio¬
cribus in teruc. Ilis
adnexx funt fo¬
liorum quatuor
aut fex coniuga-
tiones, nullo im¬
pari alam clau¬
dente, quodani-
maduetterimus
adhuc: Angularia
autem folia ex vi¬
ridi in flavum de¬
clinant, proxime¬
que coftx adhx-
fe Icunt , Glycyr-
.. rhizx foliis ft mi¬

lia, fed acutiora, guflds nonnihil vilci di & amari, s,l,?u*.se~
non line naulea aliqua. Silici uxfalcatx , corii- m*n.
prellx, nigricant: lemen continentes panium,
gigartis fimile, fed comprelfum , album vel ni- SenA F/o_
gncans. Porrb, quam Florentinam dicunt, foliis renttna
quidem eflfimili ter difpofitis , fed multo maiori¬
bus, nenlofloribus, non acuminatis , -fed p
tremum latis ac pene cordatis.

i per ex-

HancCxlalp.lequencibus verbis deferibit : Se-

na noftras frequens eft in agro Piftorienfi , fori- Caull.Ft-
ttirquein quibtildam Florencixlocis: caule con- ltA.tlos.si~
flat cubitali : foliis latioribus Sena Orientali : ga-
fluglutinofo : flores fert luteos : fifqiias com-
preflas,& falcatas, angufliorcs Orientali , linea v-
trinque per medium inxqualiter extuberante,
feh^inibus nigris, comprcflis, figura cordis: vtun- Semen.
tur hac Medici loco Senx Orientalis , fed longe Sen*
inefficacior eft ad purgandos atros humores.

Huius meminit Serap. ex authoritate Abohanifa. *ser^'t9 de
Sena afleruaturficca , fihquas lunatas, &oblon- Sena.
gas profert : in quibus femina in ordinem digefla
clauduntur. Siliqux tenui pediculo pendent i-
deoque ab eo ficili ventorum impetu deturban-
tur.Caducas opiliones colligunt;

Senna inquicMciue, eft folliculus plantar. Per- wlT
lisdii AbuUemir , Orobimodo nafcentis : Sa- Ah.llicmir
tiua eft,&aggreftis.

Frutex eft, Ruellio tefle- quadriennio lein ar- Defcrtptio
borem efferens , ramis exilibus, folio Fccnugr^ci,

membraneo folliculo, pellucente,prxtumido.& ^um **'

vcduti quodam fpiritudiftente turgido , itavtfl
digitis prematur , crepitans difTiliat,in quo femen Semetty

atrum, durum, latum , lentis magnitudine. Pili

guftu.

Videntur Adtuarii tempore flliqux potifllmum
in vfufuille : feribit enim:Sena a Barbaris appella¬
tus flliquofus ille fru&us eft , qui citra noxam
drachmx pondufculo in aquam codhis , fum-
ptiifque pituitam & bilem purgare affirmatur. btfa-At*

Contra Cordus Hilt.Senam ficdelcribic : cau- c ord,.
lem erigit cubitali altitudine , paUcis ramisfruti-
cofum , foliis in lingulis pediculis, vtrinque tri- Caulis Tt-
bus,vcl quatuor, binis lemper per intei ualla ex l,A-
contrario & rubente adnexu erumpentibus, Por-
tulacx foliis figura flmilibus. Flores lutei & pal-

J udate a

arbor.
Staphyle-
dendros ,

SENA.

Defcriptfb „ _ . , n .

Sena O- a, quani ex Oriente Injtitores important;

rientalu , eft notx: caulibu* Gubitahbusjant pau-

Tom. I,

lcfcentes , quinque folfts in cbncauitacem ali¬
quam reflexis conftantes , eiuldem coloris ftami-
na habentes. Radix tenuis & inutilis. Rad,*.

Fuchl. vocat Colutex alrerum genus , & fili- ff^tuch/io
pau- jquas ferre ait non ita tumid^, vt Colutea,in quo tuclfau .

Ii 3

5?s

HISTORIAE PLANTARVM;

nobis noft placet : eo quod filiquas Scnnx tumi¬
das fui lfe aut e lfe,animaduertcre hadenus nobis
non licuerit.

Candido in faftigiis & violx adfimili emi¬
cante eft flore qui in nigras abit , & incuruas m-
ftar Geniftx filiquas : Semine aliquantum lato ,ac
incano, quod ii me,inquit Tragus , aliquando fa-
tum,pUntulas Senx protulit.

Lccus. Sena alioquin ex Italia in Germaniam magna
in copia deportatur, nam in illis regionibus iicut
& in Gallia fponte fua gignitur,prcltantiffima ve¬
ro ex Alexandriadefercur. Ea luteos profert flo¬
res, altera: vulgari flmiles. A Theophralto deferi-
ptaeft, Liparx peculiarem fpeciem afferente.
DtlfbmiH- Qii0(i vero quidam Senam Delphinium, feti Aly-
^epUtM* pu-aut Peplium Diofcori. efle diditent, nihil me
mouet, quominus Senna cum Ruellio Coluteam
Theophrafti cumEuchar. Rccilin. elfe ftatuam.
Galli hanc Bagitenandier vocant. Serap. Habohamfa ,
Mefue Alba^emer , A Quarius frudum (iliquofiim
fr*b' 'f appellat. E\ his autem Tragi verbis latis apparet
eu.n mifcuifle Coluteam cum Senna. In Gallia an
proueniat nefeio , nec in eadem aliud nomen ha¬
bet quifcm Senx. Prxterca Italicam ab Orientali
diitinguit floris colore:vni namque candidum, al¬
teri luteum florem tribuit , qux diftin&io an lit
veraconliderandum.

Non dcefle autem qui Senam Mauritanis vo-
ep "**' catam Delphinium elle credant atteftatur Matth,
quorum grauis error cuidens. Conflat enim Sena:
Mauritanicx folia lapore Fabarum efle prxdita:
flores ei emicant aurei,veluti Braflicx , purpureis
intercurfantibus venulis : quibus fucceduntfolli-
culi falcati in quibus femen continetur in nigro
fubuircfcens.

Ruell. Senam eam arborem efle exiftimauit
quam Theophraft. Coluteam appellat Sc magno
errore putante Senam n,n herbam ejfe, fed arborem.

S en* Ale- Cxterum e Sena , ca magis prxftat, qux ex A-

xandnna-l lexandria /Egypti vel ex Syria affer tur:q> de Sena
comuni & viliori fentire,qux minor & eflicacior
efl Alexandrina , Gclner. hort. Marantha dicit.
Si Diofcor.vultDelphinii folia Delphinorum effi-
Sen* non giem reprxfentare , reprehendendi funt,quia Sc-
tjl Dt/pbt- nam Arabum Delphinium efle credunt,quia folli¬
culos , habet contortos Delphinorum effigie:
quaquam miniis culpandi funt,qui eundem Del¬
phinium plantam elfe volunt ,qux Confolida re¬
galis vulgo dicitur: quxquc^ Fuchfio pro Eran-
themone depingitur : hi enim contextum tan-
quam deprauatum ita emendant , vt Similitudo
[Delphinii ad flores referatur:] delphini ad flores
refcrant,non ad folia. Verum illi nullo pado con¬
textum immutantes , quod foliis tribuendum efl,
folliculis tribuunt, neque aduertunt florum co¬
lorem non purpureum , fed luteum Senam habe¬
re , nullamque ex aliis notis adefle, neque facul¬
tates refpondere. Senam ergo Arabum , qui vo¬
lunt elfe Delphinium , Delphinorum effigiem
ad folliculos non ad folia, vtDiofcorides dedu¬
cunt.

Manifeftus error volentium Senam elfe Theo¬
phraft. Coluteam, qux arbor efl , cumSena her¬
ba lit , qux feritur , non vitra annum reftibilis.

Senam nonnulli apud Io. Agricolam Ahpon
Diofcoridis , quidam Empetron , Marce 11. Del¬
phinium iudicat,Sefondron a quibufdam cogno-
s^ondro/. minatum qu6d hominem fofpitet. Verilm nec
Alypon , nec Empetron, nec Delphinium efl.

Sena ab antiquis nulquTundefcripta efl , nam
& Auerrhoes nouam herbam efleadftruit , &
prifdsignotam. Si apud Diofcor.lib.j. capite de

Androface legedum efl iu.cpvM.iy , nihil aliud mon
ftrate polle exiftimat Anguill. pro Androface
qu^rn Senam vulgarem Lob. &: Penx Adu.&pla- Andro/. -, v
cetab Arabum Alba femer, Senx detortam efle

, o Jidal

dictionem.

Senam Officinx potilis e fundo vernaculo, nc- SenA j-jrcm
pe Orientis emporiis,petunt,eamq«e pluris fi- ,enn*.
ciunt , quikm Italicam , duas autem foliorum dif-
ferentiasaut varietates habent inftitores e diuer-
fis plantis Senx: probatius & laudatius ad purga-
tiones(Fi»;iw> vocant)eft o.blongius,acutius,Myr- Tlrnm
ci maioris effigie : alterum rotundius , breuius,
quod vilius habetur : non iecus atq-, Myrtus ma¬
ior & minor , foliis videntur hxc duo inter fedi-
ftare , vt prxftantius fit folium domefticx : alte¬
rum fyueftris Senx. Ad perfuadendum autem al¬
terutram earum efle fylu. multilm fpinlla fterco-
ris caprini aut ouini faciunt , qux frequenterin-
ter Senx Orientalis, folia, folliculos & quifquihas Scn* One»
paflim ad nos allata reperiuntur , vbi empturis
proflant: feritur namque & adolefcit probatior
in fimeto ouillo inibi.Flores ex pallido lutei funt,
rubellis vefligiis venofi, graciles caules pedem <Sc
fefquipedemalti. Arabum & ACtuarii Senafati-
ua &fylu. Nefcimus qua de re Anguillara Se- Anguilla-
nam&Caflitham hariolatur &<i. Obfcuriorvi- ra natatur.
detur Lobelius in diftinCtione Senx: nobis vero Cafptha.
fit verifimile Senam domefticam maiore elle fyl-
ueftridaudat tamen eam qux acutiori folio, quasa
crediderimus minorem Florentina , quantflme-
quidemanimaduertere potuimus. Tab.& Gerar-
do Sena Orientalis , Item Sena alica femine pau- /

16 nigriore quam Alexandrinx , facultate etiam sena itali-
imbecilliori. Senam Italicam annuam efle plan- ca.
camCamer.hort.fcribic, ac folia noCte contrahe¬
re, ficuc multa alia eius generis leguminofa: Ale- AlexAndr^
xandrinam nequidcin Italia vitra annum dura- nu
re, ideoqueprp frutice haberi non polfe. De Se¬
na item quxdafn Galeno Mefiicn adlcnbere , qux m ejue
ille ne fomniauerit quidem. nuat.

Porrb apud Matthiol. Germ. Duas efle Jpccies
Sena tradit , atque vnam dici Orientalem aut Ale-
xandrinam , folio longiufculo Myrto fere iimili : matres for
Siliqua craffiufcula, femine mulco albidiore quim pones exes •
in aliis : qux torfiones minus excitat qukm Itali- tat'
ca-.Eamque rurfus duplicem Mechinam , ex Mecha
delatam , prxftantiffimam folio longiufculo , an-
gufto nonnihil acuto & craffiufculo colore ex lu¬
teo virenti : Alteram denominatam a loco vbi
proueniac^rr^,quxpaulo viliori pretio ven-
datur, nec prxccdentis bonitatem affequatur, ef‘°'
melior tamen fit Italica , folio latiore &rotundio-
re,ac femine nigricante : Sena fi fimpliciter feri-
baturalfumcndafolia & filiquas. Is duas habet S enapmpl.
figuras : prior cft qualis noftra Fuchfiana foliis ro¬
tundioribus , quam vocat Senam vulgarem , al¬
tera, cui titulus efl Sena Alexandrina, cui folia fune
acuta : verum differt ab omnibus figuris , quas ha¬
ctenus vidimus , aciplius Tabcrn.in fine enim
pediculorum folia Angularia pinguntur qux Cor¬
dus Senx denegat : Nos ramum pingimus Senx
exlv bicx pro Orientali , & folium ditturapro Se-
naFlorentina.

C.Bauh. apud Matthiol. Sena duplex efl,vna
rotundifolia , altera acutioribus foliis.

Planta, autore Matthiolo efl frigoris impatien- Iocus ^
tifflina: ob ldq; feri vult Maionec vitra Aucum- tempus,
num oerdurat,fiquidem(ut pluries expertus fum)
prius fata facile frigore deperdicur, ferius verb
Hyemem fimiliter non tolerat. Seritur vt vulc
Dodon.in Syria & Aegypto ntemin Italia , Pro-
uincia , ac Narbonenli Gallia. Apud Germanos &

Belgas

Vites &
■afus:

Shl/tf

Defis-

Dolor capi¬
tis

Comitialis

morbus.

Obflrultio-

rtes.

Delirium,
fj eruor um
refolu/io
Epilepfia.
Csr.

E xtrinfc*

Tempera.

Dceolho-

Sjrupu*.

LIBER XI

i 79

Belgas difficulter preuenit. Amat calidas regio
n cs. Hactenus non obferuautmus nec intellexi¬
mus in Gallia prouenire, Lobelius etiam non an-
ncftauitibi obferuatam:In Liguri ar,Thufci<e , Ro¬
mani agri, &Apulix variis locis legitur Autum-
no,ncc feritur ante Maium : in hortis Septentrio¬
num vix trime ftre viuit, nec promit , nec maturat
flores vel filiquas. Quare Officin? ex Orientis
emporiis potius petunt, quam iftam,aut Italicam.
Duplex eft genus obferuatum : unum (emine ni¬
gro, alterum albo. Aliquoties per me fata eft Mot-
belgurdi in horto C. V Virt. fed fruftra. Vidi Bafi-
leaein horto Io. Heitzman Pharmacopcei Floren¬
ti nam Sennam cum flore: item apud fratrem C.
Bauhinum , qui portionem dedit. Eft mihi filiqua
Sena: miifa ex Creta per Dominum Honor.Beilu
Fratri Cafparo fufeo femine. Bayrus ad Sodam fri¬
gidam in lixiuio externe vtitur foliisSen.T. Sena:
filiquofus fru (Silis ( quantum quidem ex Actuario
colligere licet) citra noxam, drachma: pondufculo
potus > pituitam &: bilem ddicit , poft hos reli¬
quos humores modeftiflime purgat , retorridam
acramque bilem ,eiufque fliflufiones ex gallina¬
ceo mre depellit. Vetuffco capitis dolori , fcabiei,
comitialibus , impetigini fuccurrit. Sed feruefa-
<fti ius potius qu&cn triti farina propinatur.Intera-
neorum obftrudiones tollit. Sena , inquit Sera¬
pio , mirifice prodeft delirio, amentiae, fcifliiris
totius corporis , relwlutioni neruorum , phthi-
riafi, cephalalgia:, fcabiei, pullulis, pruritui, &
cpilcpfia:. Cor etiam roborat , fi tamen iis potif-
fimumcomm fieatur medicamentis , quxipfum
maxi m e co n Ii r m a n t , vel u ti Viola.

Foliorum Senae & Chamaimcli decodum lo¬
tione ccrebni & neruos roborare,deinde & quo-
uis modo fumptam Senam vifum Sc auditum fir¬
mare , melancholicis & antiquis febribus fuccur-
rc re feri b i t Mefu es , V . fceru m o b ftrudio nes ape¬
ri t, auget iuuentutem,feniiimque retardat. Folia
in capitis perfufionibus vtiliter decoquuntur,
prarfertim addita Anthemide. Trago perhibente
Sena mediocriter calefacit Sc exiccat. V furpantur
fihquie fie femina, dehinc folia ad purgationes.In-
ter omnes purgatorias , Sc expultrices medicinas,
vix aliam reperias vtiliorcm)vfitatidrcm,& minus
noxiam. Decodio na nque Sena: pota,craflbs &
vifeofos humores educit, melancholiam expur¬
gat, fanguinem mundat , exhilarat cor , & omnia
interanea. Decodio. a.fic conficitur. Sumitur Se¬
na: foliorum vnda vna Sc dimidia , eaque probe
abluuntur , paulibus crafliotibus Sc reliqua im¬
munditie, amota, Caryophylla ix. gingiberis, non
tufi radix minutim concifa feminum F amiculi, A-
nifi,ana drachma: i j. Haic omnia in olla nova &
munda lento igne fupra tertias in vino aut aqua
pro nigritudinis ratione, decoquuntur, mox per
pannum percolantur , Sacchanimque adiicitur,
quantum ouidem videtur res ipfapoflulare , tum
aigro mane &vefperi cubitum ituro ,decodionis
huius calefadx mediocris exhibetur cyathus , ita
tamen vt nullum, poftquam potionem accepit,
intra quatuor horas cibum alTiimat, Ha:c deco¬
dio citra periculum puero vel adulto exhiberi
potefl. Puerperis benedicta efl medicina, fed his
quidem non cum Saccharo condienda fuerit prx-
didapotio :Suntqui illi pauxillum Rhabarbari
tufi admifeent , tum enim purgabit efF.cacius: Se¬
rapio drachmam foliorum Sena: in puluerem re-
dadorum, iniufculo gallinaceo fumptam pares,
facultates habere tradit. Ceterum . e Sena adhuc
in agro virente, &rofarum diluto Matth. quotan¬
nis Syrupum parare coafueuit , qui tuto , largd-
Tom. L

que omnes [ vt inquitipfe ] purgauit humores.
Datiifque commode prxgnantibus Sc pueris , &
cuiufcumque xtatis hominibus : Dilutum tamen Dilutum.
magis prarilat , qu^m deco dum , quod nulla ex
parte exhalet : cuius vncia: quinque , vel fex al- Dc ^
vum modeftiflime , Sc fine moleftia folvunt.

Quod tutb dari poflitprsgnantibus , & pueris,
experientia docuit, cui fubfcribit Aduarius , qui
Senam citra noxam purgare tradidit. Redditur
medicamentum hoc indeiicienda aluo procftan-
tius, atque valentius , fi Caflia: nigra:,aut Mannx,
autRhabarbaro,aut Rofarum diluto.aut Rhodo-
pharmaco, quod Ofticinai Syrupum rofatuna fo-
lutiuum vocant, commifceatur , aut fi maceretur
Sena caprino fero. Praiftantiflimum dilutum hoc
modo paratur. Sumuntur foliorum eleddlima: Diluti prx-
Senx drachma: fex , Gingiberis, aut Cinnamomi ?*>'*»**
contriti drachma vna , florum Buglofli drachma: mi^us'
dute : mifccntiirque omnia Sc fidili vitro circum¬
lito , flue ftanneo vafeangufti Orificii excipiun¬
tur, &affufisferuentis aqua: , aut feri caprini vn-
ciis decem, vafis ofculum adeo occluditur, vt nul¬
lus penitus fpirandi pateat exitus. His peradis
puluinan plumis anferinis fardo, ignique calefa-
dovas inuoluitur , reponiturque in arca , vbi
pernodare finitur. Sic enim conferuato calore, tiliut.
dilutum omnem facultatem in fe recipit. Sunt
prxterea , qui vindemix temporeSena: folia in.
muftum connciunt , vinum inde conficientes,
quod alvi deiedoriam vim obtinet. Syrupi de
Pomis cum Sena conficiendi modum hunc prx syr de Po*
aliis probamus, ac etiam Quercetani praeferimus, mu cur»
ig. Fol. Sente fb. j. Succi pomo r. redolent ib. ii j.
Cinn.Anifi ana vnc.j.Succi Limon.tb. Sp. Vitriol.
ad lubitum. Sacch.ib.j. vnc.iij.fi infufio,lcui.s ebul-
litio, colatio,dein Syr. codio f.a. Eft vfu iucun-
diflimus Sc guftu gratiflimus , extera quxuis pur¬
ganda Sc Syrupos facile fuperans : ad huius nor¬
mam plures alios componere licebit. Dolis huius
Syrupi erunt ad vnc.ij.in morbis acutis,pro blan¬
da primarum viarum expurgatione , quibus fi ad¬
das 4-vel 5-grana Diagridii , exoptatam reddes e-

vacuationem. Tempera

Sena ingratiufcula tota guftanti , inquit Lob. c p
tantillum amara: calida Sc liccafolia, quibus ad
purgandum confultius femper , qu^mfi per fe, mfufiopra-
puluere infufo autdecodo dentur , qua: flatum Jlatpul»cT
difeutiant & nonnihil lubricent, adduntur. A/i^s re-

enim turbarum multum ciere,&inteftina,ftoma-
chumque torquere , vel plebecula conqueritur. AduerfHt
Eapropter qui aduerfum Mefuem tuetur notielfe Matth.
corridenda , imb ficcitate fua atque quadam ad- Sena corri-
ftridione ventriculum iuuare , nefeit quid com-Xf»^-
mentetur : namfi Braflica: marina:, Thymelea: Sc
ChamdetE ficcitas, ftomachum iuuarct, quem ta¬
men Ixdunt illo virofo odore , Sc purgatrice qua¬
litate, a qua non longe abfunt folia Sens, vtdum
virent adhuc, aut macerantur,odoramur, proinde
rite Mefue folliculos tuufls purgare monef.nem-
pe membranei funt, minufque flatulenta femina
quam folia : fed hxc plus mouent , prxfertim in-
fufa,quam decoda, quia ebulliendo nonnihil vi¬
rium abfumitur & flatus diflipatur : vtvfusipfe
caftigare valeat illum Commentatorem, qui nihil
addendum ad eius noxam corrigendam autumat.

Lobelius igitur cum Mefue probat magisfollicu-
los, quam folia. Veruntamen ego cum Fallopio
foliis libentius vtor, quia folliculi funt vt pluri¬
mum acerbi Sc immaturi , nam metunt fe antque
Senam antequam fit matura, ldque faciunt nefo-
lia concidant, cum maiorem quxftum faciant ex
fol«s , quam ex folliculis. Si autem folliculorum

Ii 4

HISTORIAE P

velleet e.ifpe&are maturitatem , caderent prius |
«mnia folia , & fi aliqui folliculi habentur maturi,
funt certe illi tantum quos reliquerunt pro noua
S«m/* fer“entc* .

fUx ‘ifus Senie triplex vfiis: vel n. Folioru ciuspuluisad
drach.ij. exhibetur. Fallop. exhibet puluerem
fiant i*. foliorum Sena: , vnacum Caffia optiino cum fuc-

cclfu^duobus fcrupulis afeendendo vfq;ad qua-
tuor : vel in vino aut alio conuenienti liquore fo-
lia^drachmis tribus, ad vnciamfemis per no&em
Mppctfnrra maccrata propinantur. Mirum, inquit Braflav.
canma. anno 1558. Caninam appetentiam Ferrariie fuif-
fe morbum Epidemicum , 8c potius fuille ex atra
bile , os ventriculi occupante , quam ex acida pi¬
tuita. Omnes autem quos curaui [ fuere autem
in infufi» - non pa«ci] ex infufionc Sena: fanitati reftituti
ne. funt. Vel denique exh:s deco&umcum vnc.j.

paratur. Qui difficilem habent aluum nec minus
In decet?, 0- raro conftipatam , i j decoquunt fol.Sen® vnc. -5.

*' cum prunis & pallulis. Huius deco&ionem fu¬

mant, aluumque lubricam continuo habebunt.

COLVTEA VESICARIA.

Dcfcript.

Materies

C ertex.

Tolta.

COlutea no-
ftris regio¬
nibus arbor eft
culta, non ma¬
gna , in mulros
ramos diuifa ,
materie fere Sa-
buci, duriore in¬
tus non medul¬
lata , fed caua ,
cortice gemino ,
exteriore cine¬
reo, interiore vi¬
ridi veftita : folia
multa , nouem
vel vndccim ad
collam vnam al¬
ligata , vt pluri¬
mum oppofita:
clycyrrhiz?,He-
dy/ari, aut Sena:
_ modo , fed Sena:

foliis molliora, rotundiora , nec in acutum mu¬
cronem definentia, fuperne glabra magi/que vi¬
ridantia, inferne albidiora , & hirfuta,guftu ama¬
ro : flores ex longo pediculo mulci, vtinPifis&
Ciceiculis , crocei , forma fimiles prxdidlorum
floribus & Genifta: angulofa: ac rotunda: , non
Matt. „0. quinquepartiti , vt olim pingebantur aMatthio-
lo -.quibus decidentib. fuccrcfcunt folliculi mem¬
branei , pellucidi , interdum rubentes, fpiritu ve-
luti quodam diftendente turgidi ,ita vt prelfii di¬
gitorum cum crepitu, elifo acre, diffiliant: in qui¬
bus continentur femina ad folliculi futuram tan-
quam collam, qua: maturo femine dehifeit , pe-
diculisbreuibus appenfa, forma renis, ante matu¬
ritatem , lutea , lapore Fabarum feu Pifqrum, per
maturitatem minora , I.entes xmulantia quo¬
dammodo, minora tamen , nec ita rotunda, nivra
Fere , dura,compreaff, lacuna in medio prxdita ,
laporem priftinum retinentia: amaritudinem in
eis non fentimus vt perhibet Matthiolus.

Noftram Coluteam Theophraft. effe , quam
deferibit hili. hb. j.cap. 17. Adhuc afferere non au-
Fim.nec fit mihi veriiimileoues cxfruclupingue-
Fcere , ( quod voluit Theophraft.) fifemenvo-
niitionesat[vtaftirn»tMatchiol.] & folia pur-

Rutui, <r

Jieret.

fatu*

Tellicmi.

Mattis, ta¬
xatur.

LANTARVM,

genr. Qux Theophraft. de Colutea fcrtpfit , iam
ante tradita funt. Ruellius Coluteam cum Sena nr
confundit. Idem etiam facitTraghs : Senam ta-
menmclius nouit. Fuchf.Coluteaofhcinisinco-
gnita. Germani tPcIfcblinfcit appellant. Galli
Baguenaudler. Differt a Sena magnitudine, fiqui-
dem maior eft, vtpote qux quadriennio Theoph.
tefte Fein arborem efferat. Ac etiam quodfihqu*
illius magis turgido fpiritu diftendantur.

Matthiol. tn Diofcor. atteftatur lib. t. capit 70
Ruellium deceptum Senam eam effe arborem ex. R“’11""-
illimare quam Theophr. Coluteam appellar : ra- s"n*.
tum vero effe Senam non herbam, fed Arborem,
Coluteam vocatam, & eafdem plantas effeiFuch- Ctluu.
lium plantam hanc non Colyteam fed Colu¬
team a fuo fe errore vindicantem.appellandam
cenfere , & refle quidem fuoiudicio : namColy-
teatn long£ aliam effe ab illa Theophraft. tefte-
Cxcetum nondeefle qui libi perfuadeant atque
etiam fcnptls tradant [vt Gefnerus in hb. de qua-
drup.JfeCytifumvidifle, legilldque in Italia m
filvisalfffquefilu. locis: Sed quantum ex eorum r ,
(criptis colligi poffit, eos decipi. AcGefnerum, „T"“J
cum fcrtbtt ex autoritate Democriti Cytifum api- cy
busaduerfari , non effe memorem eorum qux
paulo anteafferuit. Aitisin Hift. Germ.Colu-
tea Theophraft. 0d>affImfcn , non eft Senna vt Vireri
quidam Neoterici exiftimarunt : circa purgatri-
cemfacultatcm hxret , quam ei attributam putat
ab iis qui Sennam putabant. Colutea arbor eft,
quam nonnulli reirufticxfcriptores, Alburnum
appellarunt: Itali verb & nonnulli Hifpanorum,

Aorno vocant, quam quum primb vid: Amatus ,

Senam effe putauerat :Sed quum poftea Senam r«».
herbam , &non arborem effe deprehendit, ab ea
difceflit opir.ione:Non definit tamen vnum fate¬
ri, quod Colytea a Theophrafto deferipta Scnx
magis videatur, quam Colutea; conuenire. Mat-
thtol.in Apol. Amatum reprehendit, Alburnum Am*ri„-
plantam non effe , fed partem tantum arboris, te- ’«r.
fte Plinio Colyteam utramque Theophraft. arbo¬
rem effe, non herbam. Lonic.titulo,s3ct>cr/The- v
ophraft. MAV71V , IDclfijlinfcn, malam iconem
habet. Gefn. liort. Colutea Theophr. quorun-
dam , nonnullorum Sena lylueftris, quam noti
re&e Germ. quidam vocant Vcrbrhtc Sitdilc.Sc- Satnfil».
namfylu. vocare rnauult : non quod vere gentilia
I fit Sena:, fed quiamagnaminfoliisacviribusfi-
mjlitudinem habet: (oluit enim aluum paulo mi- <- /.

nus efficaater,quam ipfa Sena. In Cat.pl. Cydfus, '
Bafilex ditftus frurex Dcrbrutc "Kactylc. Colutea
arbor Theophraft. vulgo Sena.vt placet Ruclho,

Trifolium maius &c. Et dc coli, piant. Colytea
Fuchfij. Sedvelfolum nomen Trifolii faris de-
monftrat Plantam dc qua hic agitur non effe Cy-
tifitm. Dodon. Hift. Gall. Theophrafti M\n'uL
Lar. Cyrtfus , vt Columellx, Varroni,Palladio,&:

Virgiho , Gallis BAguennudier. Gcrm.

Imfen/Bclg. ffombaertfdjelinfctl/ h quibufdam
ignaris, Scnctbattm. Hift. Lat. in fol. Colutea
Theophraft. Falluntur qui Semen efferentur.

Priot figura DodonxiexFuchfiin poftremis non
aftruit Cytiium,vt olimfaciebat,&: bene. Leuin.

Lemn . 1. 5. de occult. nat.cap.9. Sena. Nec magis
i Theophraft.Colutea arbor Liparx peculiaris po-
tefteffe vulgaris Sena, ait Robert. Conft. apud

Amat, quam vocamus etiam Baguenaudicr , quia

hxc frutex humilis eft, illa veto arbor procera.

Idem in Lcxico xoxsnsa arbor eft quam vulgo Ba-
guenaudier vocamus. Ratio Conflamini qui n"f^-
j reficit Coluteam non nobis fatisfacitimagna fxpd “r","Hr*

I eft varietas plantarum pro ratione locorum vbt

pro-

Cjtiute.t e-

SertM non

4

CollttCA

Atlitci.

'CiUtia-

Locus &
Tempus.

<C iritur*.

LIBER X I-

; st

proueniunt : quid fi non leg cndum<£u/}*S-ss- , fed
corrigendum & dicendum «’ WJ* non magnum, fa¬
cili lapfu. Colytex nomine Theophr. apud So-
Ierium intelligit tres plantas , quarum trium neu¬
tra eft, Bagnaudier , vt voluerunt Fuchf. Ruellius
& Matthiol. Prouincialibus dicitur Benjiques. Ta¬
bem. & Caftori.Colutea iLinfcnbzum. C. Bauh.a-
pud Matth.Colutea corniculata. I. Gerard. Angi.
Colutea,23aflarb (Dene, ColyteaTheoph. Apoll.
Colutea arbos magnitudine prxftans, folio non
abfimili Fcenuguxco , cuius femen vomitiones la-
ce/Iit. Lob.&Pena Adu.Colutea. Gallis , Bague-
nandicr.Putuar Colutea di £ta, quod mutilata , cf-
fiadtave eius virgulta (non prxeifa ) intereant,
Plerique non ineruditi Senam fylucftrem vulgo
perfuaferunt. Nobis frutefeit, quapropter apud
Theophr.fatitVs legeretur Jivd&vifliJ* y-sytfc, non
quod ex confcquutione paulb pbft in¬
ferunt verba Theopb. m Ob-

feru.&Icon.Plant.Colutea Theophr. CluC Colu¬
tea fponte nafcens in quibufdam Auftrix mon¬
tanis , egregie \ Theophr. deferipta ante Co-
lyteam , fatis vulgiris vbique notitia:, eam Gal-
li Bagtienaudier appellant. Petro Lindeberg , de
horto Hefir.Rantzunii, Colutea kfolo Theophra-
fto de/cripta, quam propterea Senam Arabum fa¬
ciunt. Camer.ad Macth. Germ. fpontanea eftin
Infula Lipara, Monfpelii, & alibi in hortis facile
adolefcit : fxpe in arboris crafiitiom. Hort. Lufit.
Colutea veiicaria @cf)a|flinfcn / Imfcnbaum/
ft>clfd?cfdnitten. Cxfalp. plantam de qua hic agi¬
mus defcribitlib.j.c.j-L poft plantam quam vo-
cauit Embrum : deinde (ubdit. Ex hoc genere vi-
deturapud Theophr. elle Colutea'Liparx pro¬
pria arbor magnitudine prxftans : cum hac ant
eadem , aut non abfimilis fuerit apud eundem
Theophraftum. Colxtia arbor Liparx propria,
femen in liliquis f rcnSj&rc. Camer. in hort.Co-
1'utea veficana, Wclfdp ©enerhaimi/Gallis Bague-
naudier.

Non pauci propter raritatem , ac pulchritudi¬
nem, aut etiam vfum medicum hanc in hortis a-
Ittnt : vti Montbclgardi in horto 111. E. C. VVirt.
qux facile provenit: florefque tulit & (emina, li¬
cet frigore fxpe, perierit, vel partim, vel in totum.
Vidi ColuteamPatatiii in horto D.Cortuili : Fer-
rarix in horto Monafterii S. Dominici a l’ Angeli:
jFlorenti* : Lugduni copiose mihi prouenit ex
femine, vbi florentem ojafcruaui Maio ,, ac etiam
Septembri & O&obri cum folliculis. Montbelg.
mihifemela fatio ne quinto anno floruit, alias
etiam citius: vt tertio Balilex in horto Fratris &a-
liis , florentem vidi Maio, Iunio,AuguftQ, Septem¬
bri, ac filiquas habentem Iulio Sc Augufto.Tiguri
in horto infignis Chirurgi 3 Petri Figuli Lithoto-
mi florentem Octobri , Monfpelii in quibufdam
hortis, vtD.Laurentii Iouberd, florentem Aprili,
& filiquas cum floribus ferentem Maio. Geneux
in quibufdam hortis. Montbclgardi in horto 111.
E.C.Semen quoddam nomine Colutex A&gyptia-
cx terrx mandaui.Coluteam cum filiquis floren¬
tem nempe Odtobri in horto habebat Iacobus
Braun in Ducatu VVittemb. Colutea exprefse
vifa iuxta Caftellum Sponeck. ad Rhenum arcem
vbi primum fpontanea vifa.Io.Fabr.Scnam, filue-
ftrem [coluteam] cum filiquis, prope Curiam
Rhxtorum in filua florentem & fcetificantem
obferuauit.

Colutea Theophr. Arbor primum vnicaulis e-
micat , authore Porta , trima concidendis fcipio-
nibus, &c baculis idonea. Si quis nimis decurtaue-
£it * mox emoritur, quippe qux lateribus haud-

qilaquam fruticet : fpargitur deinde in ramos,
quadrima prorfiisarborefcit vefica.

Quum non forma tantum , imo etiam fapore ^ires-
duo hxc Colutex genera fibi fimiliafint , colli¬
git Fuchfius facultate inter fe minime differre.

Quare vtrumque citra moleftiam atram bilem
rerorridamque educet , caputque ac cerebrum,

Sc inftrumenta fenfuumrl noxiis purgabit humo- Blltt *trK-
ribus. Quid multa? aduerfus omnia vitia ab atra
bile valebit. Huiu, folia & folliculos, Senx loco, sub/litut»
non fine viribus fubftituent pauperes. Sed quam- Sen*. .
uis adferat Fuchfius , has plantas facultate inter F^h.not.
fe minime differre : eum tamen in errore verfari
putat Matthiolus , quod certo fciat Colutex fe- Semen
men non minus, qui-nGeniftx vomitiones cie- mnum mo -
re. Viri quidam docfti tradunt, inquit is,in Hift. ue t-
Germ. Colutex & Senx cafdem elle vires. Sed
falluntur in eo quod Senam 8c Coluteam eiuf-
dem generis elfe cenfent. Sed quandoquidem
multa intercedit his cum Genifta , tum foliorum
tum frmfbus fimilitudo, non eo inficias hanc pur¬
gare & fortafle noninferneduntaxat,fed fuper-
ne quoque per vomitionem, vti Genifta: fic quo¬
que differentia eft in Sena, qux ( vt A&uar. & vi¬
ri periti tc-ftantur) fine mojefti» atqnc torfione
humores educit. Folia & femina plantx ditlx
Baguenaudier , calore &humiditate temperata clTe
ftatuit Dodonxus. Audiui ego foliorum huius
Colutex vnciam vnamleuiter purgare , fed ipfc-
non fum expertus.

COLVTEA SCQRPIOIDES.

SVF FRVTti Defcrip;.
e

ex radice fe **•*'
fpargente , fatis
lentis & fradtu
contumacibus
ramulis, maiori¬
bus , cinereo
cortice obdn- ■
6tis,minoribus,
viridantibus , \

ftriads &angu-
Iofis , Folia qui- F° >'*i
na, feptena aut
nouena,adLen-
tis folia acce¬
dentia , rotun¬
diora , pingiuf-
cula , Colutex
veficarix, fi ma¬
gnitudinem ex-
cipiu .confimi- Tlmlf
lia, Hores inter
folia ex pediculis femuncialibus vncialibus,
lutei , bini fi-re , rarifls lingulares , aut terni , vn¬
ciam circiter longi : Geniftx floribus fimiles , la¬
bello duplici inferiore rotundo , integro , ftriato,
fuperiore bifido , & quali alato duobus crufculis
innixo : galea in roftri acutiem mucronata , ex lu¬
teo virefeens , apicum albicandum feirrhos occu¬
lit, quos fubfequuntur filiqux longx , filiquis siliqu»)
Telephii fiue Scorpioidis Mstthioli fimiles, Cluf
teretes, quibufdam veluti articulis diftindtx,qux
oblonga, Ixuia, fiibfufci coloris & ingrati fiporis,
femina fingula , lingulis articulis inciufa habent:
flores nonnihil odorati.Folia ingrati & amari ad- Sem,n*
medum faporis. Rm*

An Cordo in filv.Obferv. Ruta qnxdam filue-
ftris,in Alpibtis V^irtcmb, quarti nonnulli Co»

Seminu

defcr/pt/o.

4t?f*ptr

Li/tbrus-

*>■ v HISTORIAE

t luteani Scorpioidem vocant?

A ^ Rondeletius non raro ratus fuit Glycyrrhi-
zam minorem nuncupandam efTe , radice buxea,
miniis dulci , aut potius dulci-amara , & minus
grata.

edure* -Apud Lobeliumito Obfcrv.&Icon. Piant, flos
Scorpio/ dei *n figut-a Colutei Scorpioidis , non placet. Icon
^ nobis etiam propofita corrupta fuit per fcul-
ptorem. Cluf. Pann.& Hift.poff. ColuteaScor-
pioides i. elatior, foliisguftuingrato admodum
&amaro, femine Iiui, oblongo, fubfufci coloris,
&ingrati faporis,fingulo in lingulis filiquarum
articulis:Cytifo cognata. Cifalp. Embrys vulgb.
Camer.hort. Colutea Scorp.aClufio dcpida. Ta-
bern.Icon.&: Hift.Colutea Scorpioides z. @d?af^
fenlmfcn mir 0corpions fraut fd;orIcm. Cafp.
Bauh. apudMitth. Colutea Siliquola. Gerard.
Angi. Colutea Scorpioides.

I ncus & Mtfnlpeliilocis multis nemorofis inter Buxos,
Tempus. Iunio Arlulio erumpit. Narboni copiofa in Va-
lena lylua S< prope fluminis crepidines. Lobclius
fpont£ ad Calenberg vicinifque Viennilnon-
tibus abunde , tum etiam in nonnullis Pannonie
• montanis locis :in Belgicis hortis ante vidit Clu-
fius : Floret Maio , in hortis, culta longe maior
cu/.dir. Montbelg. in hortum lll. E. C. VVirt. a
nobis plantata : Iponte prouenit. In Comitatu
Montbelg. variis in locis ,vt prope Clareual eiul-
dem Ill.C. VVirtcmb. oppidum in Burgundw.Ba-
filci in monte ITlonrcR : Frater C. Bauh. pro¬
pe iTifmd>cn(?ciu obfcruauit. Vidi in Italia in
monte Gippi florentem Aprili : Parma: in horto
Nobilis Lalati : Patauii in horto D. Cortufii , &
D.Mufcati AI ponte Montin. Sponte autem in A-
pennino monte , non longe Bononia florebat
Aprili. Monlpelii cum flore , menfc lunio . circa
tres pontes magnos , qui notatu digni , non lon¬
ge Nemaufo , admodum vafti, & magno artificio
ab antiquis extrudi alter luper alterum: fupri vi¬
detur Aquidudus Fui Ile. Lugduni in hortis: Ge-
ncuae qua itur Collognium, in monte Saleue» con-
fpexi virentem Decembri , florentem menfe
Maio , filiquis maturis ^lgufto rnxta Arue ad
Rhodanum

PLANTARVM.

Cluf. Pannon. &c Hiff. pofi. Colutea fcorpioi-
desi. humilior. An Cifalp. Telepftii quoddam
genus fruticofum peregrinum , cauliculis multis.- F '*'*
lignofis:foliisdiuifis,vt lecuridac?,fed cra/Iis,Por-
tulac^ modo , & candicantibus, binis appendici¬
bus rotundis , vt alterum : fopore magis adftrin-
gente , vrente linguam : floribus pluribus ira

vno pediculo ,vt Meliloti vulgaris luteis , & fili-
quis tenuibus , caudam Scorpionum imitanti¬
bus.

Tab.Icon. Sc Hiff. Colutea Scorpioides.

Gerard. Angi. Colutea Scorpioides humilis,
©itxtrffc bafhxrb 0enc.

Coluteam Scorpioidem humiliorem accepi ex Locus?
plantis ficcis C. Argerii Argentim. Sponte na-
fcitur ad Calenberg vicinifque Vienne montibus
abunde, tum etiam in nonnullis Pannonia: mon¬
tanis locis, in hortis culta, paulo maior fit,vtplu- Tempus
rimum virgas hieme retinet. Floret Maio.

COLVTEA SCORPIOIDES

Defcripr.

Vurg*.

ftud/x.

HVMILIS.

ES t iam di-
dida humi¬
lior , humique
diffufa,ncque fo¬
liorum numero,
autfitu , aut for¬
ma , neque flo¬
rum forma Sc
colore , a fupe-
riore differens:
fed huius Virga:
palmares aut pe¬
dales duntaxat
hyeme , interdu
marcefcere io-
lent.&nouo ve¬
re denuo c radi¬
ce noua germi¬
nare : iiliqux Sc
femina paria: ra¬
dix fimiliter dura
Sc lignola late /e

/parg:t, Sc fibris aliquot donata cft.

COLVTEA SCORPIOIDES Q^V^E-

DAM SIVE POIYGALO CoRTVSI
fimilis planta, fed maior»

Ortufi Po!/- Dcfcri[lf

wuvvuov

inter

C'

'—'galo
quandam
meas plantas fic-
cas inuenio , du¬
plo maiorem 16-
g^que fpeciofio-
rem: radices, fili-
qux , flor^fque
relpondent : at
folia duplo tri-
plove maiora
funt , qua: etiam
ad ft tingunt. Ea¬
dem piata h Clu-
iio ni fallor dici¬
tur Colutea Scor¬
pioides altera, de
qua ait : nititur
radice crafTa , Sc
lignola, lenta ta¬
men 8c flauefce-
tc,cortice obduda , muliifque fibris prxdfia:ex
qua plures lingulis annismeute vere nouas pro- ^
ducit virgas pedales, nonnuquam etiam cubitales,
lentas vimineas, Ixues, virides, Sc in Ius teraerd
(paria alata folia , quina, feptena, aut jnouena vnS ro
colhe inhorrentia , exficcantis primum guftus,de- Guftus:
inde nonnihil acrimonia: in fummis labris relin¬
quentis , flores in foliorum oblongis virgulis in- rltre*
hirenteopiofi , leguminacei, in orbicularem co¬
ronam difpofiti flaui, nullo grato odore commen¬
dati : q tubus fucceduntarticulatimdiftinda: fili- ’
qui, fuperioribus breviores, femen infingulis Semen.
articulis continentes , Colutea: parui fiue Poly-
gali Valentini Clufij modo.

Tabern. Icon. & Hiffor. Colutea Scorpioides
tertia.

Anno 1594. accepi huius femen inter femina Locus?
Stutgardia perCaflabonammifla,ciii titulus erat,
Scorpioides arborefeens : Ex ca fata Montbelg.in Seorfie/det
horto E. C. prouenit planta, qui ad priceden- *rbertt<n
tem accedit fi non eadem. Crefcit in montium
qui il Danubio Sc Calenberg illi imminenti ad AI-
pes/extenduntur, radicibus , inter vepres, &ad _
vinetorum margines. Floret Iunio, nonnunquam ‘
etiam Maio: lubfequens hiems virgas corrumpit.

COLY-

LIBER XI'

3 'i?

CO LVTE/€ PARVA SP E CIES, P O- I Eob.cui prima eft.

Effigiem fui i. Clufius non habet , net etiam

1YGALA V ALENT INA ClVS.

Defcriptti®
V trgulta.

foliola.

T tofe ait.

Siliqua,

Jton.

Glstf de -
« fcnptfg.

Virgula.

lolia.

eft

MInor

Scorpioi -
de Colutea no-
ftrati , duris , li-
gnosifque vir¬
gultis , crebro
veluti genicula¬
tis : foliolaquo-
que minora
multis numeris,
crafla , tribus,
dtubuive con-
iugationibus di-
fpofita, impari-,
tatem faciente
extremo coliculi
faftigio, flofculi
circumpenfiles
Corollam imita¬
ti, vt in Meliloto
nobili Tragi, di¬
midio minores,

crocci. Siliqua: Colutea: Scorpioidis angulofi,
geniculati, breuiores : figura a nobis pofita eft ex
Guar. qua: quodammodo exprimit pLntam k no¬
bis de/criptam : non tamen in omnibus placet,
quia m ramos non dinila : putamus eandem cum
Cltffii Polygala Valentina prima & fecunda. Pri¬
mam ficdefcrip';t : Cytifo fiibiicienda eftelegans

planta, quam nulquam alibi , qukm ;n Hifpaniis . . . . . . f . . .. _ _ , _

obfetuaui. Fruticofa eft hic planta, binos pai- ] perpetuo ^cdiutiffime floret , & Ve’re & Aiitutn-
mos alta, mulcas ferens virgulas lentas , Sparti ' no. Aluntur etiam prima & fecunda in Belgicis
autiunci inftar: folia finguliscoftis inhorrent im- borris,
pari plerumque numero, quina, feptena,autplu- '

Noftra figura, recondet aliquomodo prima:

Clufii, feu minima: Lobelii , ambo enim eandem
habent. Tabern. Icon.& Hift. Colutea Scorpioi- *
des 4. minor.Et Polygala Valentina Clufii. Duas
figuras plane fimiles ponit Tabern. nec fcio qua
in re differant mfi quod vnj fubiungit portionem
veluti trunci, priorplane imitatur figuram Clu¬
fii» cui tamen alium impoffiit titulum. Exiftimo
vnius pianti duas faiftas icones cx Clu/io , qnod
animaduertens Compilator, vt videretur aliquid
fcire,diuerfasfecitplantas &c duobus diuerfts ca-
pitibuspofuit. Gerard. Colutea minima (iue Co-
ronilla. Icem Colutea fiue Polygala Valentina r
Clufii. Gerardus imitatur Compil. Tabern. ta;*r

An Poni in Balilo Lotus enneaphyllonDale-
champii, quo multi ex Pharmacopoeis Veroncn-
fibus pro vera Mejiloto vtuntur. Optarem vide¬
re Melilo tum hanc Poni : Lotum enneaphyllon
Dalechampij fufpicor eandem cum Polygala ^ultlltu*
Cortufi &Matthioli:gratum eritfi Pona aliquam
nobis mittat,aut vtraraque plantam.

Gener Cherlerus attulit mihi Monfpelio Co- Focus &
lutei vel Polygali paruam fpetiem , colleiftam ccmPus-
Iunio cum flore & filiquis in plano campo Lu¬
pum verfus.Poiygala i. Clufii, perpetuo viret, flo¬
ret, Aprili, Maio & Iunio , femen ver6 Iulio ma¬
turum eft. Inuenit etiam Februario & Septem
bri florentem. Apes cx eius flore plurimum mei
colligere creduntur. Agro Salman ticenfi, Murcia-
no & Valentino regnis, locis arenofis & collium^
declinibus obferuauit. Secunda in collibus liluo-
fis Valendi Hifpanii vicinis inuenitur , viret

Stlijux.

Semen.

ra, Lenciculi fimilia , m..gis tamen carnofa, ad
Ruti colorem accedentia, ad ftringentis & ingra¬
ti guftus : flores Meliloto fimiies, lutei ,corom in
modum , ftirtimis virgultis [qui magna exparte
nuda funt , & maturo femine exarefeere (olent ]
infident : incurui , deinde , longi & teretes ftic-
cedunt fi liqui, tribus aut quatuor internodiis di¬
ffindi , qui femen continent durum , oblon-
giufculum, nigrtnn, ingfaci faporis : radix longa,
Polygala i. dura, lenta , craffiufcula eft. Polygala fecunda
<*/«■ huic admodum fimilis eft, maioribus virgis, fir¬
mioribus, & vtcunque rubentibus, maioiribus et¬
iam viridioribus , frequentioribus &carnofis fo¬
liis : maioribus & dilutioris coloris floribus : fili-
quis etiam paulo craflioribus-.femine vero omni¬
no fimili.

Club Hifp. & Hift. poft. Polygala Valentina n
Salmanticefibus CoronilladelRey vulgo appellata,
quafiSertula regia , qua iftic Officini Meliloti
vice vtuntur , Granatenfibus & Murcianis Len-
teiiteU, id eft Lenticula dida, Valentinis Polygala
appellata.

Lob. Obferv. Colutei Scorpioidis varietas:
Colutea Scorpioides coronata : Coronilla dei Rey
Hifpanorum : A ftiperiore [intellige vulgarem
Coluteam Scorpioidem ] non nili exilitate , &
floribus fpeciofioribus,hilarioribufque corollam
fertulamque auream effigiantibus differens , vn-
Conna re - Hifpanis Corona Regia di da fuit : Belgij hor¬

tis cultioribus frequens. Item Obf.&Icon.Plant.
Coronella fiu. Colutea minima Polygala Vaien-
dna prima Clufii , furredis foliolis , Rutuli con¬
coloribus , alioqui affimilis citeris [ Colutei
S.corpioidis ] fpitameo cauliculo Belgis hortenfis.

COLVTEA CAVLE GENISTA

F V N G O S O.

Polygala.
Coronilla
dei Rey.
Meltlotuf .
Lenticula.

gia.

Colutea

Mn

Onspelii Dcfcriptio
- . .nobis ob¬
latus eft ramus RamM*-
cubitalis, Geni-
fti Hifpanici
firmitudinc,craf
fitieque , dilute
virens , nudus,
fungofus expal¬
mari diftantiaiti
ramos diu ari ca¬
tus. Qucrum
commilTiiris fo- Fo
lia hirent quina
Polygali Valet.

Club crafficie ,
anguftiora lon-
gioraque. Exter-
nisramis flofeu- , .

J, infident dia*

Polygali quo¬
que , exigui fatis
in orbem coaggefti. Succedunt filiqui angufti sihju*.
articulati, vti in Scorpioide folio Portulaci , iri
tenuiffimum vt Scorpionisfimillimumfpiculum
terminati.

Huic apprime competit deferiptio Clufii fub
nomine Polygali tertii, qui fic habet. Inueni- p0jy.aiA .
tur in Valentia Hifpanii vrbis maritimis Poly. C

J*4

HISTORIAE FLANTARVM;

Defcript.

Vtrge*

F*lu.

flts.

gala tertia, oblongis, lentis, fungofis,feu medul-
lofis & ommnb virentibus virgis prxdita , quas
rara obfepiunt folia, tuperiorib. adhuc craffiora &c
molliora; flos fccundx par ; femen obferuare non
potui.

COLVTEAEFOLMS ANIL

N O M IN AT V M.

Defcriptio

SLamxlus

^ s

V n t nobis
_ nomine Anti
ramuli duo pe¬
dales, fimiles fe¬
re ramis Cytifi
lata filiqua , rigi-
duli , incani ac
fere argentei, in
folia diuifi Colu-
tex vulgaris o-
uata , glauca ,
quinquefolia
communiter, ra¬
rius trifolia , cx
communi Cofta
incana. Deflore

rat , fi colorem excipiat; Succedunt filiqux adrno- $&<]*<.
dum fpeciofe digitum lon ex obtufarin extremo,
vtrinque commllTurarum nauefccntcs, per medi*
fpadicex, cellulis plurima, quinquaginta circiter,

Alpino vero quatuor aut quinque continentes
femina lentis magnitudine atque, colore , com- Stmmd}
prelVa, angulo acuto donata , lapore licut-Sc to-.
lia amaro, admodum ingrato.

Alpin.de pl. Aegypti, Sopheram fuam fiede- De[erif„,
lcribit. S-opheraeit planta fruticofa, cubitalis al- Alpim.
titudinis ,galegx proximn,duris ramis, foliis Myr- R*ms„
ti, tenuioribus mulcis,utrinquc ordinatimalx ap-
penfis: flores fert croceos , Caflix florum xmu-
los , inodoros: ex quibus Siliqux parux proma-
nant , quatuor aut quinque femina habentes, Sr-
jf/wplanc fimilia. Aiunt femina elfe venenum
hominibus.

Eandem plantam ficdefcribit ni fallimur Ca-
mer. hort. Hoxocoquomaclit ( fub quo Barbaro hoxoco^s.
vel Indico nomine fuit Florentiam & inde No- m*clu.
rimbergam mifla:) folia habet propemodiim Fra- ^
xincll.r , vel potitis eodemfere modo quo Caflia
hliqaofa prodit, nullo in coltx extremi cate impa¬
ritatem faciente folio. Caules &: ram uli & folio¬
rum orx rubent , flores flaui fune, Caflix floribus floret.
fimiles. Hinc emergunt filiqux oblongx,Cylin- Stltju*.

-,;p' ■&-
: Aii a.

Dcfcriptio

& femine mbil j dracex, exteritis permaturitacemfufcx,intuspur- ^ ^
certi nobiscoc- j purafeentes, fulcis granis diftentx, Radix nigro 4
flat. Facies ta- ' cortice obducitur , quo abralo flaucfcit , & fibris
men Plantx, fa- i plurimis conflat, viufcque fer. tantum menfes,
trs infinuat ad J.geluimpetientifEmaplanta, & apricum Vultur-
4 Coluteas referri | n6queexpofitumlociimdefiderans,alioqiiin nee

polle. Alia vero planta pro N i! Sc Anii t-tadetur ( flokulos explicat , nec fpem frugis facit. Odor
pofllfetidcm hifl. pofl. lib. ai. vbi etiam fu ntx- «illi graiuflimus& plane abominandus, fapor fub-

i dulcis non ingratus cum aliqua adftrjcTione,pen£

, vti Chebulorum , minus tamen aflringer.s ; radr-
, cis vero amarus & Polypodu faporem rcprxfcn-
, tans cum dulcedine aliqua , nili quod non ita fir.
liceum quiddam lapiat. Fotia explicat Oriente
Sole , cadente remittit & in fe contrahit vt peri-
cura videatur, hsqui antea non obleruarunc Sc
hoc quidem cum aliis quibufdam lcguminofis ha¬
bet commune. Sed hoc imprimis notatu dignum.

■qui vocationes.

SOPHERA ALPINI.

ha diuifos , ala¬
tos , foliis Senx
niaionb. oppofi-
tis , ordineque
digeflis , fenis,
odtonis , denis,
duodenis prxdi-
tos , nullo impa¬
ri numero clau¬
dente , Alpino
vero imparuquc
dam obcu(a,oua-

pallidius viren¬
da , neruis piu-
fcuiis donata.Efl
& vt ad Rutx
Caprarix folia accedant tumagnitudrnc tu figura,
quippe prxdi&is angufliora , acutiora longio-
raque flint, qualia Alpinus pingit. Q^iod an in
adukis conueniat , an loci varieratc,nondum no¬
bis compci tum ell. Ex foliorum porro diuifura
flores uncialibus pediculis prodeunt crocei , bini
aut terni, fexfoifis conftantes,faturatioribus ner¬
vulis delineat! , in medio flamina plurima ruffa
oblonga. Caflix floribus non male contulit Al-
p.nus,cui inodori dicuntur : nec quis male etiam
formam eorum cum Capparidis floribus confe-

SOphcrx ra
mos .aliquo
adfcruamns pe
dales, cubitales ,

gulolosjin fo- | aiarum cauis, qua parte caulem anapleditur latior

coflarum extremitas, innafei verruculas paruas Verrucul
rubentes , qux intenfifllmo xftu exudant liquo- £,?*or*
rem candidum , purum,pellucidum , vt minutas
margaritas referret, fipaulb maior eius copia c-
micteretur. Vifcofusiseft acdulciflimus, ideoq;
a mufeis aijidiflime expetitur. Incirehuic plantx
vim quadam plan£ peculiarem, nemo negant qui
femel attentius paulo ipfamcofidcrauerit. Quan¬
doquidem porro Honorius Bellus fuam Sophe-
ram diuerlam ab Alpini Sofera exiftimat, totam
eius deferiptionem^ in qua multa notatu digna}
proponimus. Sofera, inquit , cft ad duorum, tri¬
ta , pulchre fcd j fimve cubitorum altitudinem adurgens, caule fir- Dejerati»
mo,redo , fibrofo, multos ramos firmos e folio- Bellt-
rum alis vndique (pargente, in quibus folia Myr- Cau "
ti foliis fimilia quidem , vetiim angufliora , alata,
hoceft,in ligno pediculo vtrinque lita contrariis
femper inter fepedolis, numeroque paria , vtm
Leniifci folio con/picere licet, fuperne late viren¬
tia, inferne verb fatura viriditate prxdita,grauitec
olcntia,YcfperiPfupcrna folii parte qua petiolo inr
hxrent , coeuntia , inferna parte terram fpedan-
te , ficque claufa tota node permanent, mane ve¬
rb circa Solis ortum denub expanduntuncroceos
fert flores inodoros, plures in vno ramulo pen¬
dentes, multaque intus flamina cum fiJiqux ru¬
dimento concinentes , in caulis & ramorum fura-
mitatibus nafcentes,quibus fucceduntfiliqux ru¬
tu nd «e

Siliqua.

Radix.

Dejcrtpno

recenter

Mata.

locus &
tempus.

Siliqua.

Qolor.

Semen,

TAXOCOQVAMOCLIT

i n d i c v m.

COiam fili-
vjquxin habe-
inus ; Taxoco-
quamodit Indi¬
ci nomine da¬
tam , non recor¬
damur i qiiOjfcd
pulcherrimam ,
bivalnem , pal¬
mo longiorem,
femunciali lati¬
tudine , in fty.
Ium acumina¬
tum definen-
tem , codemque
modo ad pedi¬
culi annexum
anguframjcom-
prellam , coloris
per mediam a-
C-amlemini con¬
tento refpon-
dentem, colore fere fpadiceo , obfcuriore, quam
ambit circumiedta orbita latis lata, coloris exfu-
fco cinerei: atque huic cortici fubelt,veluti inle-
guminofis, pellicula tenuis membranea , coloris
exalbido fubfufei creberrimis tranluerlis inter-
ilitiis ira:qualis,pro femine numero totide velu-
ti cellulas facientibus, Sc in noflra quidem liliqua
Tom. I.

LIBER

tunda: , digitum longa & ccelum fpeffantes, plu¬
rima lenuna continentes rotunda, aliquantulum
comprcfla: non omnes tamen filiqua; ad perfe¬
ctionem veniunt, fed plurima ante decidunt.
Elegans planta eit,diutiUimeque floret, fubinde
nouos bc recentes flores proferens femperque
virens : radicem habet multifidam , Iignofam.Se-
mineprimiim nata, duo, vtobfcruaui, duntaxat
profert folia, deinde quatuor , longo pediculo in-
birentia , vtnnquebina,pofl:ea fex,vtrinque ter¬
na, atque ita deinceps quemadmodum caulis au¬
getur, foliorum numerus crefcit , eaque maiora
apparent:duodecimum tamen numerum non ex-
ceduntea qua: caulem ambiunt, hoceil , vtrinqi
fena : nam ramorum folia tametft eodem modo
n umero cre fcan t , decimum tamen non fuperant,
quina videlicet vtnnquc. Hieme ( quam Catis
commode ferrepoffe videtur , li diligens aliqua
cura adhibeatur & loco quidem calidiore bc ii
ventis libero adferuetur , facile k ventis pr:e-
fenim leptcntrionalibus Inditur , qui fo¬
lia & flores exficcantiea tamen, licet ficc.ffima,
a ramis non defluunt, vt in mihi natis plantis ob-
ferlto ,imb fere flacim nouafolia &ramosprofer-
re c ceperunt. Hoc eodem nomine Alpinus plan¬
tam iamlupri defer, pfic , qui tamen plurimilm
(inquit Bellus) ab hac differre videtur ,vt exip-
itus defcriptiqne & icone colligere licet.

Sophcram vidimus B.ifilei Anno 1595. Augu-
ftifinepene florentem in horto Domini Iacobi
Zvvingeri , ea fuit rotundioribusfoliolisiramum
etiam habuimus datum per Dominum Iacobum

Mieg, puto BaQleicollecluindildem foliolis eius

etiam ramum vidi apud fratrem Ca'p. Baubinum
cum flore ,in quo quidam foliola angufliora pau¬
lo- Sophera autem mifla per Domitu n Hono
rium Bellum ex Creta, tum fratri , tum Domino
Zvvingcro foliola liabct angufta& lormufcula,
prout pinguntur apud Alpinum.

X I

5^

ieminacomprehendcbantur vigintiquatuot Gc-

mfti vulgaris feminibus fimili.i', lucida , dura , ex
rotundo oblonga, coloris fulci , dilutiore area in
vtraque facie medium oblidente. Ex vicinitate
nominis exiftiinaret quifoianS noftrum Taxoco-
quamocht idem elfe cum Cameram Hoxocoqua- «m»
mocht, de quo capite pticedentuvcrdm ei fili qua
Cylindracca & oblonga, huic autem noftro com- dmcrP‘
prclla valdeque longa.

IO VIS BARBA PVLCHRE

L V C ENS.

VAgzE qui- Dcgjriptfo
dem figrsi-
ficacioms tfl
Barba Ionis, quam
no§ hic pro fuf-
frunce quodam
accipimus: cuius
maceriem du¬
ram atq; Jig no¬
lam fere , inca¬
nus & ianugi-
nofus teg-c cor¬
tex , rami huic
frequentes fatis,
fd;a quinque Tol/A,
aut fex, aut fepte
etiam con m ra¬
tionibus

con¬
texta , quarum
IfrfoiJaria Len¬
tis foliis , paria
villof:,a

rgenteo

colore fulgent,ex pediculi foliorum ala, appendi¬
ces lingulares exoriuntur Ianugrnofe, quarum ex¬
tremis inha:i-entaceruatim congcfti flofculijutci,
quorum linguli non magnitudine, fed forma Ge- Flofeuli.
niftx flores aemulantur. Nos cubitalemhabcmus
caulem,

Hili. Lugd.ficdefcribit ,Fruticofi cfl arbufeu-
la, magnitudine hominis, ramis dcnfl/Iinus, falio Tolium.
Lentilci, argenteo, fle collocato , vt latcribusfo-
Iiaparia lint, impar autem foliis verflun claudat:
coma in opere topiario tonliJis, & in rotundita¬
tem fpifla, eleganti fllmi afpedtus , li quis in hor¬
tis ferat, vefliendis arearum viariimquc margini¬
bus, vt a nobisde Laucnduk fieri folct, flore in
fummisramis copiofo , coaceru.ico vclut in
mulum, luteo, Gcniftx flmili , fi fumas fingulas
quafque floris coaceruati partes.

Hifl.Lugd. Frutex , Ionis Barbam Plinii putanf.

Anguill. Barbte lo/.isPlirii altquomodo conue-
niens in Monte nigro , prope Liuornam inTuf-
cana , foliis difpofitis Lentis modo , candidis , ni¬
tentibus anguftioribus, flore luteo, flexilibus ra¬
mis. Hxc planta olim nobis pro Dorycnio Diofc. Dorjcnium
& Argcmma nonnullorum Metis data perDom. Ar&entf»*.
Santalbinum Medicum.

Per Dominum Kentzium colle&a Florentia: & Locus &
P atajiii in horto Bembi,uominc Ilarbec. Ionis , milia tempus,
etiam fratri Cafp. Banhino cx Italia pro Barba locis
Plinii. Dominus Agerius dedit colle&am in He-
trurio monte Nigro ad littus maris Thyrrheni.
Gigniturin lapidofis, & faxofis Jocis maritimis,
prxfertim montibus ad Iitcora politis. Pulcher¬
rimam hanc plantam mons Setius ( hodie
eap [de Sctte vocant) ab Agatha&

Bliterris non admodum fe-
motus nutriti

K k

lU.

HISTORIAE

SESBAN, FOLIIS

M E D V S A R I.

. _ • ■ CE s b A n fpeciofoafTurgit,vcluti virgulto, re-

De tnPtl6^^0 3 tereti , fiftulofo;, tuberculis afperiufcu

Virgultum '

lis obfito, medulla far &o , quod ex longiufculis

S il/ytU.

Semen.
Saftr .

Jmll.

Locus.

T emfus-

interuallis in ramis diuiditur. Folia funt longa
foliorum (erie altrinfecus flipata, foliorum He-
dyfari alterius Dodon. fimilium , angufliorum,
pallide vircntiu,fubpihguium:folioru i4.coniuga~
tiones fupputauimus. Per quorum media ncruu-
lus excurrit , aucrfa parte lineam atrouirentem
exprimens. Ex aliarum verb geniculis pediculi
prominent luteo croceis, atris punctulis confper-
lis floribus confpicui , Gemflx fe re fimilibus,ra-
cemaum dige/lis. Quos excipiunt filiqu a: digito
longiores , arigufliflimx , in acutiffimuin mucro¬
nem delinentes , ac quibufdam internodiisarti-
culatim torofx. In quibus femen oblongum,
fpadiccum ad Fcenugrxci femen aliquo modo
adedens : cuius lapor acris linguam velUcans ca¬
lore fuo.

Alpin.Sesban frutex Myrti magnitudine. Ex
Anii lemine Alcxandriamillo [cuius planta ilbc
raagno in vfii eft] naex, Clufio apud Girciam,flir-
pis, Lentis feuColutex minoris foliis, flore luteo¬
lo fparti Grxcorum ( quod Hifpani Rctama vo¬
cant ) omnino fimili. Poftquam enim Alpini li¬
brum Clufio videre contigit, animadurrtit femen
milium pro Anii Sesbam fui fle , <ic eius forte erro¬
re, qui mittebat, nomen Anii aferiptum efle pro
Scsbato.

In Aigypto ab Alpino obferuata & inde ad Ita¬
los illata. Nobis ramulum frater Ofp. Bauhinus
elcgantiffmum in horto Nobiliff Bembi Pataui-
no le£tum communicauit. Anno autem 1599. in
horto Montbelgardenfi fata crcuit ad ouatuor
cubitorum altitudinem , floruitque Auguflo

Etym

P LAN TARVM.

\ Non defunt qui dicant cius femeft in ama
toria/' expeti

De eo fuse &oblcure Nicander. Hxcverb
eius Scholiaflcs. Dorycnium , inquit, quod cA.im
MeIiirophylIum{</e^/ayd®y^Aw) jv*catur,Sylucflris
planta eft. Cxfa liquorem deftdlat fimilcm la&i
fecundum afpe&um, Sc odorem, &guftum.Vn-
de etiam difficile mdicatu ell bibenti, vtrumfcic Mei,toblM
/it, aut non. Demo phon autem nominis ratio- r
nem afferens, dixit ita vocari , quod haftx fimile
fu fecundum fublationem ( fcilicet 8 medio ) Ly-
fimachus vero ETippocraticus quod lignum iit
pruritum mouens ,iis qui eo vfi funt.

De fymptomatibus qux Dorycnio epotd cofr-
tingere foleant , item remediis , quibus fticcur- Lienum.
rendum , ita feribit Diofcorides lib. 9. Alexiph.
in preemio.

Dorycnium { quod aliqui Solanum mani-
cum lucmif , hoceft, furiofum appella-

runtjcpotu.m, velutt laflis faporem guftui repre-
fentat , crebros flngukus ciet , Iingux humidita-
tem (v^fornf apud Paulum in Aldino Cod.^eYjjr
Nicander ait r au* f;rr?ev Sar.J conciliat & effulio- Symptoms-
rem /anguinis reie&ionem conci tat: ipii vero po- i.c
donati mucofa quxdam pcrihdc atque dyfente- Sapor'
rici aluo egerunt. Itaque antequam aliquod ex l-*crls-
hifcc fymptomatis fupcruehiat , auxilio funt an- s’nV,ltns-
te dicta : vomitus , inquam , Clyller , & quxcun- rtieiiio.
que potum venenum expellere apta nata fune. Vomitus-
Piiuatim iis opulantur, aqua mulf.t,!ac afininnm,
aut caprinum , ac dulce vinum, quod quidem te-
pidumctim Anifo {avio*) bibatur, Amygdalx ama- Aqu* muh
fx, ( cqt.vyfzhrtTiy.zei) & elixa Gallinacea pectuf-y-».
cula. Quin etiam omnis generis Conchylia, cru- Lac “fi”*'
da pariter ac tolta , die (edere) falutare eff . Ct>n- num'
ueniunt & Locuftx marinx { xa^oi ) & Gamma¬
ri (ctYaxd) ac potum eorundeyniuiculiim. Idem Loc“P*z.
de parab. a it Contra Dorycnium fuccurrunt Lac
pallum tepidum, gallinacei pefhifculi elixi triti
1 fuccus hauftus , ipfumque ins epotum : echini de¬
nique concha: ,purpurx,fquiilx, pinnx,n/>£*?/<Ar>

TfiW. Gefn. j &&&} > 'B/vyeu ) pectines , buccina,
feu cruda feu elixa comedantur. Co/idcratis fym-

cubitorum altitudinem, floruitque Auguito & i - ; .

Septembri: Bafile* vidi in horto Domim Uc. ptomaubur. q\«iuperutmunt poil affumptum
Zvvincen Dorycnium , placet exhibitio Olei dulcis cum

ifuccofiue iurc Gallinaceo.

Zvvingcri,

AEgyptii, referente Alpi no,his frudibus fepes ,
fuas texunt ad agrorum diftindionem : ftomachi I P1,n’ Dorycmumita tradit ,vt a Solano mani-
humiditatem femen eius abforbet , eumque ro- |to V1X vldea™r„ d,ft,ngufe- Quare eius verba

borat.

Pulnis exdocodo alui fluxum , menfiiimque
immoderata profluuia rcfrxnat : Onmcsdeniquc
vacuationcs immodicas cohibet. Sed quum fit
acris nolim cum Alpino experiri ad pronibedum
fluxum nimium mcnfium.Dorytnium[ Jbcvmov]
Dorycnium in genere, quod Crateuas Halicaca-
bum aut Caleam [a/jxetnaGoy >; t&Kteu ] vocat, frutex
eftauthorc Diofcor. Olcrf ruperprodeunti(i’-
htuttdL?vfvi7) {imilis.nafcitur in petris non procul
olexfmilts^ Mari , ramis cubito breuioribus , foliis Olex
( b.alit) fimilibus colore , atminoribus firmiori-
bufque ( anguftioribus autem Sc longioribus alii,
r • f , Lac. in vet. cod.) ac vehementer afperis, flore
heuh. 1 candido , folliculis in cacumine denfis , ceu Cice-
Ortbtfeme ris,in quib.q«ina,feiiave minuta femina, rotunda,
exigui Erui magnitudine , Ixuia, firma & verfico-
loria: radix ad digiti craffitudincm & cubiti longi¬
tudinem adolcfcit. Et hoc quoque lomniferum
(Crrvo7JKov)clTc creditur : Copiofiils vero hauftum,
enecare.

Vires & u-
fus.

Hdhcaea-

bus.

Q,alea.

repetes ex Hiftorix noftrx Vniverfalis libro tri-
gefimo quarto , capite de Solanis.

Dorycnium , at te flante Galeno, temperamen¬
to Papaueri f mile efl , & Mandragorx, ac exee- _
ris, qtix parem habent refrigerandi potentiam : ment„m
excellit «Se frigiditate aquea: quamohrem paucu- Pauculum
Ium quidem , faporem conciliat , plufculum vero joforem co->
fumptum interimit. 1 ctbatxfluj.

1 culum tntcm

Potum quidem, guttum ceu laflis repfxfcnt.it, rimt,
(inguinis crebros facit , inquit Paulus, Iingux hui
miditatem ,& cumulatam (anguinis eduiftionem,
per aluum mucofa feruntur fimillima tcrminolis.

Auxilio funt ( antequam horum aliquot fuerit fe-
cutum) vomitus & clyfler , & quxeunque po- Lat(, ■,
tum venenum poliunt excernere. Proprie autem lltm “
ipfi fuccurrit aqua mulfa , aut Lac Afininum , Ca- v,num
prillumve , Sc dulce vinum tepidum cum Anifi dulce-
modico potum :item Amygdalx,& elixa gallina-
rumpeifforaridem prxflant Conchylia cruda pa- ]
riter & tofla, in cibo ,adhxc Locuflx marinx &

Gammari 3

»

LIBER XI-

387

C*rx*r*rr. Gamraari,& ius ex ipfis efculcntum potui alliim-
ptum.

Quanquam vires Dorycnii 8£ Solani furiofi
fi miles fine , ipfx tamen inter fe diuerfx a Diofc.
deferibuntur.

Galenus quoque de Dorycnio agens, fimile id
temperamento facit Papaueri & Mandragora:, &
aliis ita frigefaciendi vi praeditis , vtinquo obti¬
neat aquofa frigiditas valde efficax.

Nullus ex Veteribus tum Graecis, tum Latinis,
tefte Cordo, Dorycnium defcriplit praeter Diofc.
qui hiftoriam eius ex Crateuadefumpfit.
rlinij er - Plinius & alii quid im crediderunt Dorycnium

ror. idem elfe cum Solano furiofo , quod falfum elfe
Nicander, Diofcor. &pluresalii teftantur. Rob.

. Conft.in Lexico notat &opvy.viw Diofc. 3c JbopuwiJiov
DorycniZ* Gal.& Nicand.ctiam Jk:o%mvdid apudSuidam,&
Hefych.tr- Hefych.cnrrupte Jhfuuvicv.

ror. Matthiolo , Dorycnium haftenus non contigit

inuenire.

Brunf. onom. redfce Dorycnium fiue Dory-
chnium aliud aSobano (omnifero tradit , lic di-
6tum fortalfe , quod cu/pides telorum inficere
mos eflet illo.

Do'\cmum ...

cur d/- Gorrhxus contra, male cxDiotcor.dicit Dory-
tium> cnium idem elfe cum Solano furiofo , quum Dio-

Gorrh. rc- fcor.tantum dicat Solanum manicum quod etiam
Kur*”**" Dorychnium vocant.

Ttoryzmtfm Matthiolus [ inquit Greuinus ] nequaquam
Gremno So- confentit id quod Grxei appellarunt Solanum
Untrm fu- furi ofum elfe Dorycnium. Si tamen qux Diofc.1.5.
tityem. g, 'Theoph. Plinius fcripferunt conliderare vo¬
luimus, reipfa profedlo comperiemus , aut errafie
Diofcor-aut Dorycnium fimile aliquid Solano fu¬
riofo habere &c. Mattii, indicit : nemo tamen
hinc inferre debet ex lib.tf. eum idem fenfiffe,fcd
quod aliqui tantum ita vocarint. Hoc tamen
Mattii, rcfponfum non ylqucquaque fatisfacit,
nam ea qux Theoph. & Plinius de Dorycnio lite¬
ris tradiderunt , ^ Dtofc.de Solano furiofo dicun¬
tur. Tamen quod fub finem proemii idemexfiia
fententia & non alterum affirmare videtur. A-
^ uicenna Vuam vulpinam vocat , quod,vt ego
J** LuP,m exiftimo, Acinos ferat Vux non difllmiles,quem-
SoUnum admodum Diofc. in ipfius deferiptione affirmat.
furiofum. Dicitur edam Solanum furiofum , quod,in eo qui
id in potu acceperit furorem commouet : idque
prxffat non ob qualitates fuas , qua: frigida: funt
ficcx , fcd ob innatam & peculiarem maligni¬
tatem : tantum enim abeff , vt frigus furorem ex¬
citet, quin potius egruui fomnolentum &graueni
reddit, ficuti alibi diximus. Nicander tamen in ;
deferiptione Accidentium, qux ab hoc veneno
G reuinus veniunt , furoris non meminit. Hxc Greuinus
taxatur. obtrudit. Verum Theophr. non meminit Dory-
cnii , fcd tantum Strycni. Vires ^ Diofc. attributi
lib-4.cap.75. conueniunt fane cum viribus attri¬
butis aTheophf.Strychno ac etiam ab ipfomet,
capite prxcedenti Solano Manico, qux vires fane
plane repugnant viribus quas Diofc.Iib.tf.cap.is.
Dorycnio attribuit, ac etiam Nicander , vtforte
liceat fufpicari lib.4.Diofc. male additas vires Do¬
rycnio compctentesmec vllo modo concludi po-
teft Dorycnium & Solanum manicum eandem
plantam :Greuin. aut non legit textum Grxcum
in fine prccmij aut non intelligit : ait enim Dio-
fcor.^.euw. Vbi obfecro fcripfit Diofc. Dory¬
cnium acinos ferre. Greuinus confundit Dory¬
cnium Nicandri cum Solano vere dido furiofo
aut manico Diofc. & Theophr.licet omnia ea qux
Nicander feribit ex Diofc. l.f». de Dorycnio plane
aonrefpondeant, fed manifeftedemonftrenta-
Tom» I.

liam plantam & Solano furiofo ; hxc occafio vc
Greuinus, dum vultdiuerfarum plantarum,diucr-
fas vires conciliare fruftra fe torqueat. Quomodo
Dorycnium Nicandri in te fti na exulcerans, abra¬
dens &c. [ Greuini verbis vtar ] prxftabit , quod
Plinius fcnbit, vt inter dormiendum cum formo-
fis puellis , &c. innocentilfi dicetur venenum*
quod dicit Plinius de filo Dorycnio diuerfo a Ni¬
candri &Diofcoridis. Vti igitur [ authoreSarac. ]
inftirpium hiftoria Diofcor. Anazarbxus Dory¬
cnium & Solanum manicum diffinxit & ceu di-
uerfas plantas diuerfis defciipfit capitibus , ita &

!ib. -sfei su7ib/>. Altero,vtriufque veneni diuerfis ca¬
pitibus propria S' peculiaria tradit remedia : qux
tamen omnia hoc loco vni Dorycnio accommo¬
dantur. Atque vel hinc patet, Diofcoridqjn hunc
libri de venenis authorem , alium ab illo Anazar-
bxo extitilfe.

Scribit Comar, fibi videri communem e fle ap- Acquivoca
pellationem Dorycnii, omnibus iis , o tubus haftx
k cela tingerentur. Appellamus Dorycnium
Monfpclienfe k Hifpinicum , non Angui llarx, ^’eyCi>um
vt vi funi Clufiomec Veterum, vt Gefnero,dc quo '
mox. Eff & Dorycnio Hifpanico congener Clu-
fiojdequo proxime. Dorycnium habet Calla- Dorymo
bona , quod nos Trifolium album rectum inferi- HllPxof~

1 Vv . . . , , gener C lu-

bimus. Dorycnii nomine nobis aliquando datay;0_

Iouis Barba, dc qua paulb ante dictum. Lob.& Pe- Tnfolal-
na fcribunr,quofdamPhylliream hafiolan Dory- ^ttm refli*
cnium, quod non probant , qua de revideHilt.
n.g.lib.5. Pro Dotycnio aliqui, inquit Gefner. dc ./w
hortis , habent fuffruticem quendam montanum rhjllirea.
quem Vicis Idex fpeciem putamus. Cjtfalp. &
Ferd.ImperatorDorycniumeff, quod Dalecham-
pio diciturCneorumalbunr.ciufdem etiam nomi¬
ne Dorycnii meminit Clufius , quod Dorycnium Cr!,eoru™

J 1(1' l - n • album. Do¬

no negamus, cuius niitona a nobis poutaeuinn-

ne I.5, Dorycnio eff &cogenerqueda piata Caefal-
pino foliis nigrioribus , de qua libro modo didto. Dorycnio
Cordus pro Dorycnio Nicandri exhibet Halica- congener
cabum peregrinum , quodimprobanc Gefnerus,
Matthiolus & Lobelius,vt dicetur Iib.15. de Scan- ftregr* *
dentibus.Dorycnio multum fimile Anguill. Tri¬
folium Halicacabum,quibufdam fatis inepte Do- Trifoii:im
rycnium authore Camerario appellatum ,de quo y*J/C*CA~
agemus Hdt. n.lib.17. Dorycnii appellationem,
inquit Cornarius , Plinius Solano furiofo attri-
buit.Intcr Diofc.rcietSt. Halicacabus , aliis Dory¬
cnium dicitur, infrh tamen etiam lib.i.cap.n. de *0,-!n-em
lethalibus medicamentis, Dorycnion appellari Dorycmum
d!cit. Solanum furiofum. Quartum Solanum de Solano
[ (Benfjfucf}] per me quidem efto, inquit Trogus, triplex
quod Ac^y.wov Plinii , quo cufpides tingebantur, , ■
de hac planta lib.ij.inter Atnplices. Quibufdam ”Jen'
etiam Dorycnium de Lunaria Pyrethro dici Lunaria-
fuo loco hac in noftra Generali Hiftor. dicetur. Pjrethram.

DORICNIVM MONSPESSVLA-

N V M FRVTICOSVM.

DOrycnivm CrateuxMonfpclii vocabant Dorycnium
Fruticem totum albidum adfefquicubiti al- Crateux.
titudiriem excrefcere folitum,cuius nouelli adhuc Dcfcriptio
ramuli obfequitffi , fradffque contumaces exi-
ffunt ,adultiores aut loco afpcriore nati, multum
durefcuntjfolia ex interuallis, terna, quaterna, fe-
na, radiata, fine pediculis adhxrent, oblonga, an-
gufta , alba lanuqine pubefcentiajClufio adftrin-
crentis guffus. Flores extremis ramulorum in- Plores.
nafcun.turin orbem glomerati, albi, quorum fin-
gulares ad Trifolii prateufis albi flores accedunt^

re, tu magnitu¬
dine. Radix fa¬
tis craTajdura &
lignofa, exterius
nigra , in teri iis
alba. Sculptor

noftermale fculpdithanc iconem.

GcJner. hort. & coli. ftirp. Dorycnium h qui-
bufdam f :U6 difhi m circa jVlonfpclium: Obleni.
•Alium. Piant. (Dorycnium Monfpel. Quotquot
cr.. tS.il'-: a: ticrc rei herbarie ftiuliofi , Dorycniu
vocabant : quo lfticClufius verfabatur tempore:
quo nomine etiam apud Mompelianos ante mui-
* tos annos donatum fuit. Anguillara etiam hanc
lcni.cn tiam amplecfti videtur. Eius femen ab Al-
dvouando-aliquando milium Trifolii albi nomi¬
ne. Salmanticum vulgus Aliiedtegu vocat. Licet
Mial eg*. cum Dorycnio Oiolcondi deferipto nonnullas
notas communes habeat , non tamen per omnia
reffondere videtur eius deferiptioni. HxcClti-
Dwynsum fias qui Dorycnium Iijfpanicum vocat. Opimo-
r i autem cius r.on adhxremus exiftimantis elfe
Dorycnium Anguill. aliam enim plantam ipfius
' ’ "J'" in teli i git. Hift.Lugd.A Dorycnio Veterum mul-
tflm abeft , quod Monfpehenfcs hoc nomine ha¬
bent, cuius facultas nondum experta, an fomnifc-
r nfl„ ra fit,ncc ne. Vocat autem Hift. Lugd. Doryc-
Cytifi Cc- Ilium MonTpeflulanum Dalechampn , idemque
■ putat Dorycnium HTpanicum Clufij. Dorycniu

Mon/p.aClufio accurate pi&um , vel /Imillimum
falcem ftrigoflusin Bauariaimienit Camer. hort.
qu .d CytiTo Columellzin maritimis nafccnti co-
gnatumede exiflimat. Tab.ic.on. & hift. Doryc¬
nium Hilpanicum. Gerard. A g). Dorycnium
Hilpanicum , tEf>ct>cnomons. (Trefoifcof Qpa*

Tr -folium. mc. Cafparus Bauhinils Phyt.Tnfclium59. fi¬

lius album.

Dorycnium Hilpanicum exit copiose agro Sal-
manticen fi >Ar aliis Hifpanix locis, fecundum vias,
& incultis: meminit etiam Clufius agro Narbo-
ronli videri :fiequent!flimum etiam non modo
Vienncnfi agro , Ld A' plerifquc Pannonia.’ locis.
1 foret Ma’o A Iunn» : femen valuulis maturica
tedchifcentibuscxilitlulio: Dorycnium florens
vidi mcnfc Auguflo A: Autumno, nec non lunio
m.-nfe. Prouemt qua itur Vcrovr ; ptonenit A
apud mare , ac inter Monfpelium A: Verni». B.iii
lex cum flore o bferu a u i in horto D. Feli¬
cis Plateri. Calp.B.uih. frater re¬
petit non longe & Per en & in¬
ter S .numere ac Mon /pel¬
lium: item eundo
f ronnonan men-
fe Maio.

Lorus

l27cnio 1«»»:

H. lp an ico pefiriptit
('Monfpclienfi ] Vtr£*.
congener planta
Clulii, regno Va-
lentino , & qui-
bufdam Bastic®
loris nafcicur,cu-
bitalibus, vi¬
minis modo ob-
fequiefis virgis,
fuperiore graci¬
lioribus , foliis
breuioribus Sc
latiorib9, breni-
que pediculo
ternis aut quinis
iimul iundiS A:
ramulos ample-
ftentibus , falli
& nonnihil acri¬
moniae obtinen¬
tis guftus : oblongi ramufculi ternos, quaternos, Quflus.
aut quinos flores fufti nent Medica maiores,colo- F oref-
ris viridis : alioqui tota planta candidior eft prx-
cedenti , imo tota incana: eius neque femen ne¬
que radicem obferuabam,fcd ramulum qualem
equitando abrumpere potui, exprimere iuffi. ___ Gerard no

Tab. icon. & hift. Dorycnii fpecics. Gerard. t<x[ur
Angi. Dorycnium Monfpelienlium , li-lpc Vcnoz
mons of iHompclicrs qui fecutus cxcum ducem
Compilatorem cadit in foueam. Qriis obfccro
vocauit hanc plantam Droycnium Monfpcl. id
fane no fecit Cluf. qui primus eam demonftranic. ^
CBauh.Phyt.Tnfoliu58.fiue album latiore folio.

Hift. Lugd. Dorycnii congener planta Clufij.

GENISTA ANGVLOSA

TRIFOLIA.

FRutex Cft Dcfcript.

farmen tofus
duos aut tres cu¬
bitos altus, den-
fis A' crebris ra¬
mis angulofis ,
flcxilib^jvirefce-
tibus : in quibus
folia crebra hir-
fma, prioris Tri-*^ f(.
folii, alia Ampli-//*,
cia , acuminata :
flores fpeciofi , Flor*s
crocei, Laburni,
maiores ,galcri-.
culati, flamini¬
bus recuruis
cum apici b. cro¬
ceis ; fihqux ,
comprelfc.kt*, S,,“‘us-
nigrx,hirfiitx.in
quibus femen Semen.
Colutex vefica:’x fufcum,comprelTurn. Radix **d$x.
multifida ncruofa, lenta flexilis, lutea. Totaftirps
gra mter olet & amari eft Ia potis. 0({gr

AnRuelliusde hacloquiturdicens.Inuenio &

fcopas

LJZ‘

«C.G

Ence.

Myrticx.

LIBER

s“?‘ A- fcopas Amerinas Spartis fimiles cbfcribi , quas
G.mJhlU Geniftelljm Amerinam quidam vocitent hoc
Artwrma. tempore? Euchar. ^Jcncftpfriiwncnt , Genefta.
spurron Gorop.m Aluac. Genilta. Cord.in Diofc.Sparton,
GentftH*»- Latinorum Gemita. lcrra.(Bkcr. In Hiftor.
gaeju. Gcniila anguiofa , em mald appolita ex Trago

Chainxlparti figura. Trago Genilta pfrimmen/
^rcfic pftimme , quam quofdim putare aicean-
S partium, ^cni cum Sparcio fieri polle putat , vtDiofcor.

I1b-3.cap.15z. Pfrimmen lub Spartio intellexerit,
quod etiam nuran.ct Lygon , Lobon & Vimen:
verum is ctli dubitet cum Plinio [qui lib.14. e. 9. ,
Gemitam eandem facit cum Spartio ] lubens ta-
men alk r .ret Geniftam vel pfrimmen clfe.
Diofc.hb.i.c.ip ioz.fJffi:Zy,JEr<cen,& quam Me-
Aibrahtn ^ylt*cam jAlbrahen & Albrahunc nominat.

Sed Hrice Diolcondis non eft,vti nec Sp artium.

Tragus m- Figura etiam Tragi parum feliciter picta : nec
tan*r. nomina conueniunt.

Gcln.de coi. itirp. Geni Ita maior.

FulKI. GeniJta Latinorum rei rulticx ferpto-
rum & Plinii : Officinarum & Barbaram fectan-
Cium medicinam, Genejia &c GencJir^Gcam. (fnnft
tk (benift, Gall. Gemt , alia <l Sparto.

Sed nec Geniftam Plinii elle Corn. in Diofcor.
comprobat , Sparta, inquit, Homerica neque ad
Spartum Diolcondis , cuius vires Plinius Geniftx
adfcnpfit , pertinet :Eft enim inter Spartium &
Gemitam hoc diferimen , quod Spartium foliis
caret : Gcnilta folia habet. Nota e(t Genilta,
Spartion Diofcoridi .ippcllata pfrime & Qinfe &
0enufc.

Diftindtio Camerarii non placet. Turn. Gen i-
fta,Argl broonne, Plinii Genilta ^Diofc. Sparto
diuerla , quod concedo Turnero : Gemitam au¬
tem Plinii elle non dixerim : Huius figura poilta
apud Turnerumfol. 144. partis fecunda: nomine
Spartii, licet cius in contextu nulla fiatmentio.

Mihi aliquando denominabat D.Prcsburger He-
merocallidem Theophr. ex lententia Guiilandi-
ni. Croncmburg.de comp. medie, vulgaris vius
Geniltam Plinium pinxifle lib. Z4. libi perfuafum
habet. Tanta inter Spartium & Geniltam inter¬
cedit fimilitudo , tum facie , tum etiam vilibus, vt
eorum affinitate deceptus Matthiolus credide¬
rit, omnino erraffc eos , qui alterum ab altera le-
cernerenc : prxfertim cum hac in re- deprehendi f-
fet Plinium Lb.14.cap. 9. dubitalTe. Verum cum
admonitus accuratius Diofcoridcm perlegi lln,
comperit plane inter has plantas dilcriracn ede.
e quod Spartium Diofcoridi frutex fit fo_
n<

Xb

ito

a genuum flexilitate deducunt nonmil’li,quqdur-

jaxat fpecies Sparti dici potcll. Falluntur quf
Dio fc.Spartmm exiitimant. Obferv. p.531. Geni¬
lta Scoparia , vulgo Genelt.i Plinii. Icon. Piant.
GeniftaScopariavulgbGenifteila , Spartum Lo- IM.mt.

belii. Is qu dem non obfcruauitTrifoliam elle,
poiiit tamen quam habet Dndonxus cum Rapa
• uncia. Hift.Lugd.Genilla angulofa (eu vulgans,
Calner.hort. Geniila vulgaris. Item apud Macch.
Gcrin.& Epit. Gcnhh.tul GineJlra.Hify.GencJlra.

Cicjla, flue Giejtrtua , Germ. (Einll , Gall. Gtne-

ftr-

figura qua: apponitur Mnthiolo fatis lauda-
bihs, mihi tamen non probatur poni eius plan- “
t. e, quam non intelligit Matlh.de qua: non parum
diuerfa. ‘

C amer,
fatur.

Hemtro-

callu.

S farnum.
Vfus.

Cerujia

liis viduus : & floribus confiet albar violx fimili-
bus. Genilta vero folia proferat longiufcula , Lini
fere modo .5 c flores luteos, lunatos. Hinc ita¬
que fadtum elt, vt nunc in eorum lentenda confi-
ftat,qui Spartium a Genilta differre docent. Non
tamen qubddiueifi prorfiis generis has plantas
elle putet: nam tanta, vtdidum ,vni cum altera
cognatio elt, vtetfi non exdemfint : tamen con¬
generes elle videantur.

Dodon.Ga\l.GemJlayGeneJl4,& Genejlra , Germ-
(Benfl&c pfrimmen. Belgice Brcnc. Sine dubio
Spartii fpecics. Lat.in fol. Genefta Germanica.

Ciufiin Pann.lib.i.c.ij.GencfU vulgaris Germa¬
nica, Aultriacis Vngaris vicinis ©cibe Ucc/ hoc
elt Trifilium luteum appellata. Hifp.Sc Hili. polt.
Genefta vulgaris & Septentrionalis , Hifp. S cobeu,
[quod illa, quemadmodum noflratcs, Scoparum
quibus xdes purgant &eucrrunt, loco vtanturl
dicta.

Lob.& Pena Adu.Spartium , Genilta Scoparia
vulgi Gal.G*«e/lAng!.£romc& 2? rem. Geniftam
Tom. I.

- Locus at

Tabem. Icon. & Hift. Genilta , pfrimmrn : I-
tem GenijUaIb*,\\>a$ pfrimmen, n hild.flvrens
a prxccdemi nifi colore albo : Adhxc Gcniftelb,
rlcmpfriimncn. Similis omnino cftprimx, nili
quod non ita fi utefeit ac minor e/t, nec tot virgis
abundat.Qmd erat opus ob folum colorem finge¬
re n oiiam figura, nec indicare vbi vifa fuerit eiuC
modi Gcnifta flore albo , veru n hxc induftria Tabem* +
Compil. Tabcrn. cui fort£ nulla trium (u arum
ocnittarum bene nota : priorem enim vulgatiffi-
mam non bene defcnbit.

Gerard.^Angl. 23>roivme. Et ccnifta quarta te-
nuifolia, fcMiall trefeb brome, Gcni/ta alba :Item
Chamigenilh Anglica ifliglifcb ©WSvjfBroi
ilje. Cur Gcrardus mutat titulum Sc leparat a Gerar^m
priore cenilta vocans dcnifhm te n 11 foliam, nitA,ur-
cdm tantum differat colore , telte ipfo Compila¬
tore Tabcrn.

C. Bauh. apud Mitth. Geriijla an^uTbftt , qui tS-
fumpfit figuram quam Compil. Tabern. p oluerat
pro alba.

Geniftam vulgaris apud Germanos notitia: in- _

cultis agris, campifquc neque non quibufdam cempu
montanis arbilflis , qux ftatis temporibus exdi
folent , gigni prodit Tragus : Fuchliits perarida
loca amare, ideoque in ly luis & iilxta fyluas na-
fci loeisarenofis iuxta vias : omnium noti/Tim.im
tum apud Borxos , tum Meridionales , ftcrihbus
pixfertim , arenofis , mom.- f s, & frigidioribus:

Cimius per vniuerfim fere Germaniam , Galliam,

Angiiam atque Belgium vulgutllimam elFe. Is
vero fponce nalcentis nulla vcftigia obferiian*
potuit in Pannonia &Bohemia , neque tota Au.*-
flria 6c Morauia. Geniftas , in Hctruria adeo fre-
quentiflimas prouenire teftatnr Matth. vt Ma;o
dciunio menfibus magnum {k iucundum Ipedtai
culum prxbeant viatoribus, quoniam tam copio¬
se fpeciofis luis ac fulgentibus floribus ornantut
&veftiuntur colles , vt procul aurei videantur.

Seminaui aliquoties in aliquot Lt cis comitatus
Montbelg. qux prouenit : abundatprope M;r-
uilluYs Caftellura , vidi lolia protrudentem noua
& flofes nouos menfe Septembri inter ‘Befirdiatu
& MafiTiunfter,oliminterMonfpelium6cLugdu-
oum menfe Iulio cum filiquis & foliis ex vno pc-^
diculo ternis, pilofis. Lugduni abundat florens
Maio : ex ea fcopas parant : In Harcynia hyertic
cum filiquis : Bafilex florentem Iunio. Inter Pla¬
centiam & Mediolanum florentem cum foliis
menfe Aprili : Iuxta Caftellum Abbatis Luxen-
fis Paffauant copiofa Sc verius Thermas Pluma*

rixs Lothari:

ngix.

Einpeirici Geniftx flores & femina ad internas Vires ac
quafdam afFecliones exhibere hodie folent. A- ^crl1Pera"
qua £ floribus Geniftx diftillata & pota , calpulo- ^c^Ulu'
usprodefTe apud Tragum traditur , ficut & Ce- clullofc
Kk 5 1 *

HISTORIAE PLANTARVM.

S «dor.

Todagra,

yrma.

Sirum*.
T em per*.

ffjdrops.

Vurgatio.

Semen,

flores.

Tbd.tgra.

ffthix*.
Bronchocc -
le.

35)0

minis per fe tufi tertia parte drachma: fumpta , ad
fudorem intcrim eliciendum contc&o corpore.
Apes flores Geniftx amant, fed mellatio ex illis
fa&a improbatur. Opiliones quidem e Genifta
vnguentum conficiunt, quod Scabiei ouium me¬
detur. Calefacit Scficcat in altero ordir.e,id quod
Fuchlium amaritudo quamguftata refert , Sc eius
facultates abunde docent. Sparto &: Geniftx,
non obftante , quod forma nonnihil diftent, ea¬
dem mellfacultas:vt enim {partum pituitam per
fuperna& inferna purgare poteft, fic etiam Ge-
mfta-Hincadeo fit vt eius feminis hodierno tem¬
pore contra Podagram magnus fitufus. Yrinam
etiam amaritudinis ratione mouet, Sc quia inci¬
dendi Sc extenuandi facultatem habet, lapidem
in renibus , tum in vefica confringere, vt etiam
recentiores tradunt, poteft. Strumas deniq-,stqj
alios tumores difaitcre polfe iidem feribunt.
Calida & ficca,autore Dodonxo , pioxime ad ter¬
tium gradum ab ite rgir ac partes tenues habct.Fo-
lia, ramuli & fumit. tcs Geniftx, cotta in vino aut
aqua utilia funt hydropicis, ac omnibus obfiru-
diionibus hi patis . fplenis , renum , aut vcficx,
partim enim purget &pel!ut omnes humores fe-
rofos&aquoios nefuperfluos, per aluumipartim
pervnnas. Eadem prxftat femen fumptum pon¬
dere circiter drachma: vnius. Denique eafdemfa- ,
cultates habet quas Genifta Hilpanica , ac idem
cius in morbis vius e fle poteft , qui Geniftx Hi-
fpa,nicx. Genifta Germanica fub finem Aprilis
autAiaiomenfe florct,atque tunc rudimenta flo¬
rum adhuc virentia, prius videlicet qu«tm Lutea
fiant,decerpta , muria aut fale condiuntur, qux
poftcaelota&deco<fta,Capparorum in obfoniis
loco habentur , nec minore,’ cum fuauitate man¬
duntur : ac languentem excitant appetentiam, Sc
hepatis ac lienis infar&us expediunt. Paratur ex
Gtniflxramulorum.ac virgultorum aridorum &
combuftorumcinere,cum viho tenui albo, cuiuf-
modi Rhenanum efl , Lixiuium, quod ad Cache¬
xiam Sc Leucophlegmatiam tl nonnullis valde
commendatur : & potenter quidem aquofos
ac ferofos humores cum vrina Sc per veficam ex-
pellic :fed & acrimonia fuainterna vifcera quan¬
doque lxdic & exedit. Purgat , vt vult Matthiol.
Gemftx femen non miniis potenterfere quam
fpartium aut Helleborus drachmx vnius & femis
pondere ex hydromelite ventriculo iciuno fum-
ptum. Quare cius magnus eft hodie yfus contra
podagram:potcnter enim per aluum eduat lentos
vifcidofquc humores ex quibus podagra genera¬
tur. Virgulx ctim foliis in aceto dies aliquot ma¬
ceratae & contufx ,fuccum reddunt, cuius fi quis
femunciam bibat, non paruum fentict cmolumc-
■ ti contra dolorem ifchiadicum. Semen Broncho-
celen,omnemqi tumorem difeutit. Genifta cum i

qui hofce flores officinis vomitioni mouendx fic- tUrm
candos prxcipiunt, rati iftam Geniftam effe Diof-
cor. Ellebori luppar deie&orium Spartium : non
enim deieetione infigni, fed tantum leuiore co¬
natu excludunt , qui eorum vel Seminis deco-
dum hauferunt.

’ flojeuli.

Rxpunt,

Vomitam

monet.

florum

$fus.

«ENISTA CVM RAPO

s , t !}J T7R-Utico(aftirps Defcrlpt.

HMm L elt,’

caules , aut potius Cauto.
tenues caudices,
habet lignofos, a
quibus plurimx
tenues fpanjun-

l Vir e alse.

tur virgulx, angu-
Iofx, virentes, len-
tx& fle&i nedti-
que faciles , non
raro quoque in a-
lias diuifx , circa
quas folia exigua,
obfcure virentia,

&flofcuIi elegan¬
ti colore , lutei, Sc
tandem filiqux Sil^ua.
planx. per maturi¬
tatem nigricantes
veluti Phafelijfiue
» Bonx,h Dodonxo

di£h£,in quibus feminaplana dura,fubruffa,len- Stnert‘
tibus minora. Radix dura Selignofa, fibras quafi- Radix.
dam obliquas fubinde ale dimittit. Attollitur au¬
tem Genifta frequenter in fatis magnam altitudi¬
nem , hominis ftaturam attingens : floribus hxc
multis firpe grauida : quandoque vero humilis
permaner , qux raro florifera. Huius vero ra¬
dicum fibris adnafeitur quodKrf/w?» appellant Ge-
rujla. Eft autem hoctuberofum quoduam, turbi¬
natum , fubnigricantibus fquamis opertum , pul¬
pa interiore fublutea, ^ quo caulis affurgic do¬
drante breuior, floribus circa faftigium , fubcan-
didis,Lamiifer^ xmulis ,fuccedcncibus oblongis*
craflis, teretibus* non ramen magnis, loculis, in
quibus femina minutiflima &fuperuacanea. To¬
ta autem facie i ftud orobanchcn Diofcor. refert: Orotarde,
hoc folo ab eo differens, quod no inter legumina
exear.fed e fibris radicu Geniftx quib.abhxrefcit.

Dodon.gall.Genifta parua, non differens h ma¬
iore nifi quod non excedar altitudinem trium pe- Gen,fi‘i
dum, ad huius radicem reperitur planta Belgis di-
da, Bretirapc, Lat. Rapum Gemjia , Sc Rapa Gene - Rapum.
Jlra , GAl.Naueau dcGetieJlre , hoc procul dubio
fpeciesOrobanchc&Limodori.Lat. infol.Geni-
axungia contufa , gonagram perfanat. Semine j fla cum Rapo. Olim Dodonxus noiunxeratRa-
Geniltx Scoparix vomitum, non&cusac Spar- pumGeniltx, ipfi Geniftx, nunc autem iungit:
tioDiofc. fa:pi(.isdi.arumvnciarumdccodt:o pro- | prxtercaolimdifferentemfaciebatOrobanchen^
pinato , cirra maenam contentionem mouit Lo- i Rapo , nunc tantum feparat, h. nafcendi loco : li-
bclius. Verum flores recens decerptos fxpiflime |cetnobis perfuadeamus eius Geniftam eandem
quamplurimos , Sc per fe acetariis inditos , vorat ' cum angulofa , quia tamen nuquam vidimus cum
plebecula Aruerhix,& Aquitanix , maxima copia. Rapo , ac prxtere.aipfe non meminerit trium fo-
innocuos non modo, fed etiam admodum guftu liorum ex vno pediculo in fua Genifta, ac mino-
fuaues : nec quicquam vomitionis naufexue vl- rem dicat, nos eius pidhiram propoftnmus,quam
lius, aut commotionis mouere folitos. Quina- fculptor corrupit potiffimu.n in floribus Rapi
pudBrabantios gemmantes condiuntur , fale & Geniftx.

aceto flores, mensifque Inferuntur , Capparum , Lob. &Pena Adu. vocant, Herbariorum Rapum
Olearumve pari commendatione : creduntur e- Genijl&fi ue Hypo(partinnaq,uM'jv . floribus ^alea- frJPP°Jparj
nim non modo cordi vires, acftomacho appeti- i tisTragorchidis Radicibus. Geniftx Sc Geniftel- 1mm-
tum augere,fed etiam obftruftiones referare , Sc j lx adnafeitur quafi foboles fpuria : fed fpecievi-
calculum frangere. Idcirco falluntur ,falluntque ' fcnckt & raritate, excremetum non abfimile ortu.

Hypofeni-

Gerardus

notatur.

Orobanche.

Candela

mijfalit.

Orobanche

Locus &
tempus.

Magna

Gemfia\

Parua Gf
ntfla.

Vires .

Calculus.

VrirnC.

Succus.

Vulnera.

Oleum.

Macula.

Tuluit.
Colica »

Oleum.

Calculus.

LIBER Xi:

cancretu, incremento, caule &effigie Hyppocy-
ftidis vel Orobanchx.ObfermHippolpartiumRa-
pum Geniftra: . Icon, piant. Gemita Scoparia vul¬
gi. Item Hypogenifta , Rapum Geniltx a fimi-
litudine. Lobel. in Obferu. & , Icon. Iungit! Ra¬
pum Geniltx Scoparix vc Dodon. in qua lolia
non funt trifolia.

Gerard.Angl. Ra^um Geniftrx, 23rcmape
Orobanche,qui ponit pro Rapo Geniftx iconem
propofitam a Tabern. titulo Orobanchcs lecun.
dx.

Cluf. Pann. Orobanche illa maior , quam Bel-
gx , quoniam ad Geniftx vulgaris' radices inter¬
dum nafeitur , Rapum Geniltx cognominant.
Vn garis Mifigyertbia, id e 11, mi Jf alis candela fiue
cereus dicta. Et Hili. poft. Orobanche omnium ma¬
xima , quam , quia apud Belgas fxpius Geniftx
vulgaris radiabas innafeitur , Herbariorum tur¬
ba Rapum Genilt^ appellat. Vide plura lub Oro¬
banche.

Camer. ad Marthiol. Germ. Orobanche genus
ad Geniltamprouemre folitum, vulgo Rapum Ge-
nijla didtum , quod Cluf Pannon. Orobanchcn
maiorem vocat.

Genilla, autorc Dodon. parua prouenit locis
ficcis ac glareofis fecus itinera , nonnunquamin
lyluis. Rapum Genitae reperitur in terra Herili,
macra & arenofi , ad Geniftx parux radicem, qux
ad perfectionem non venit , & qux nonfert flo¬
res , aut paucos : inuenitur menlelunio &Iulio.
Rapum Geniltx auullit Lobel.inFlandrix,Gallix,
& Anglix locis maiore Gen;fta fcatcntibus, alio-
qui fruftr^ quxfitum & diu alibi : A Subaudis &
Pedemontani colles parux feraci ffimi,etiam illud
copiofum fundunt. Rapum Geniltx Belgarum
Clufio pallim multis Aulirix &Pannomzfyluis
hafeitur.

Rapum Geniltx habetur apud Dodoneuma
nnonnullis Empeiricis recentioribus,pro lummo
remedio aduerfus calculum, ad moucndas vrinas,
decoCtum in vino deinde potum: vt enim aiunt,
foluit renum oltruCtiones, producit ac prouocat
vrinam , calculum frangit ac arenulas pellit. Suc¬
cus recens glutinatae fanat omnia vulnera re¬
centia & abftergit deteriora ac fordida reddita:
vfusefle poteft ad alia vlicera maligna, abftergit
enim ac ad lanitatem producit. Vt autem fuccus
melius conferuetur , poftquam ex radicibus re¬
centibus erit exprclTus, Soli exponendus donec
ieraffefeat , aut additur aliquid mellis , & Soli ex¬
ponitur : hinc enim melior erit ac commodior
extergendis vulneribus & vlceribus putridis. Po¬
teft etiam ex radicibus lemiliccis extrahi Oleum
vtile ad omnia ad qux confert luccus.Hoc Oleum
delet omnes matulas, ac faciei exanthemata, ac
totius corporis ,lxpius illitum. Ait Cluf. & poft
eum Camer. qui tamen eum nominare nondi-
gnaturmore fuo ,piiluerem cum calido vino ex¬
hibitum infigne medicamentum aduerfus coli¬
cum dolorem, nonnullos credere. Rapum Gc-
nift? magnis votis & peregrinationibus Chymi-
ftas Maio menle venari feribit Lob. Ad vtriufque
Geniftx radices, fuble&ofcp teneriores afparagos
cum radicibus fiue appendicibus a Genifta aud¬
iendis alembico indunt : & inde igne Oleum eli¬
ciunt 5 ad calculos pel-qusim celebre.

TINCTORIVS FLOS

E Radice Iignofa denla viminum feges fruticat,
tenuium, cubitalium 8c longiorum , tere-
Tom, L

i : quibus alternatim adnafeuntur folia, Hyf- Folia.

, maiora , int rd-im paria ? lupra infraque a-
4 *'* " trouirentia, fatuo

lentore manden¬
tis os implentia:
flores in thyi fis
lutei, Geniftx an-
gulofx minores,
quorum dngulis
appolici : lilique
vnciamlongx, la¬
ti ulculx , glabrx,

>n quibus multa
femina parua.

Ruell.hanc Ly-
fim mnon & Rufti-
coru.n Corne. lam
vocat, quo etiam
nomine in humi-
dis eam inueniri
ait , infjft 'lum
Officinis optimi
notam. Hmcprx-
terea Corncolx
vulgo notx lingulas incile notas, quas Ly fima- Fyfima-
chio tribuerit : Lyron tam Diofcondem qtiam
Plinium alio nomine appellati 'tr.id.rc , quodpu- Luctum.
tetur pro Luteo deprauatum. Nam, vt Vitruuius chrjjocoll
authorfit, eos qui nori pollint Chryfocolla vii,A«^-
herba,qux Lutdum appelletur , cosmicum ii 1 fice- neum-
rc,ac viridilli nio vti colore. Ec talem e Ile Lylirpa-
chixffiuc Licron, fiue Luteum vdcatxapud infe¬
ctores vfum : nam caeruleo colore , quo claftum
tingat , eam ftiperindueentes , viridem efficere
colorem :per fe autem luteum vel fl&uum prx-
bcre : folere enim pi&ores ex luteo & caeruleo
contritis viridem efficere colorem. Addit porro
rura nonnulquamhunc florem luteum non a Co¬
lore, quo tingat, fcd & flore potius , qui luteo mi-
cet conlpe<5hi , Aqtfatilem Solfiam appellate.

Ruellius ergo affirmat hanc Lyhnathi.un ellc, 1
quamuis inibi aliam verius tradat An eidem Ac-
cipitnnus pes , vulgo Corneola diCtus, felio Salicis
ferepufillx, flore fubluteo , cum filiquis Ciceri
fimilibus,in quibus femen ? Cordo in Diolc.Lyfi-
machium Lconiceno Corneola putatum,qua tin-
Ctores viridem colorem inficiunt. Cui lententis
Ruellium fubfcnbere dicit, quamuis poft aliam
herbam Lyfirrtaclv.um elfe putet. Sed Cordus d- Lyfima-
lis nullo modo 4 flenti re poteft , qui Corneolam chsonUo-
Lyfimachion elfe putent. Quoniam Corneola
fruticofa herba fit , qux ^ Germanis (5ilbFr«iit Rue/i ^
appellatur, in editis, nec dquolis nalcens. Ruel- Lomc.rc-
lium reprehendit Cordus qubd loco didto putet preh.
Lytri vocabulum corruptum e(fe a Luteo , cum
nequaquam ibi Vitruuius per Luteum Lyfima-
chium intelligat , quod Lytron etiam appelletur,
fed lui genens herbam.

Florem tin&orium depingit ScdcfcribitTra-
gus lub nomine TeruU , quam etiam florem un-
«ftorium vocat &Thapfiam , & male ad Spartion
referri polfe credit quod (Balfcrfcblumen inter¬
pretatur. Vtrum autem Ferula Veterum lit , in Ferula.
prxfentia quidem nec aflerit, neque negat. Feru¬
lam tamen nuncupauit. Qux opiniones vfque
adeo erronex funt, vtrefutacionem non merean¬
tur. Credat quouique velir. Spartion id elfe, ex ‘Spart/ou.
quo Afia lina pilcatoria conficere lolita eft.

Fuchlius Hift. TimStorium florem appellat,

Ger. (Balbobcr Stridafarb blurnen/ &-2fcFcr-
pfrtmmen nonnullorum. Gall. Herbe a iaulnir.

Is quum apud illum elfem Geniftellam non acu,-
Kk 4

** HISTORIAE

leatam dixit, «cfn.in fine hift. Cordi , Tindforius
Hos Fuchlij Geniftx fpecies , de coli ftirp. Genifta
minor non Ipinofa , Tigurinorum p|:ui0|l blu^
?nen, Flostm&oriusFuchfii.

Matthioi. in D. oleor, notat Ruellium Lyfima-
maebiam cam putare, quam Hetrulci vulgo ap¬
pellent Cerreta, liue Braglia, Foroiulenfcs vero
Ce fan a : Cd hacin re eum aperte falli.

Dodon. Gall.Geniftahuinilis,Belg. Jfcfcrbren.
H^rm. Flos tindkotius.farbWumcn, ClJalfaibblu^
tnen/ -bcybenfd^mucf. Lat.in Foi. Genifta tin-
<ftona Piirnj.

CIul.Gemftajfiue Flos tindlorius vuIgb.Vrg.i-
ris Te fle Verag.

O mtoU.l A Cxfalpi no ita traditur. Corneola fiue Coro-

CsrontoU. neola vu!go ab infectoribus lanarum appellatur
fuffrutex lignofus cubito breuior: redtis ramulis ,
ftriatis/ol.is fimplicibus , Figura Lini , latioribus,
copiofo flore luteo , limili Geniftx, fed tenuiori,
fiiiquis exilibus: ontur in fy luis ,eo inficiunt co¬
lore luteo, vnde non immerito Luf~c.rkerla dia
turea Vh- poflit apud Plinium qua cingebatur Chrysocol¬
la . vc Linum & Lana.

Lobel. &Pcna Adu.vulgoGcniflella infeftjria.zn
jdtmflu- Lutea Plinii? Angl.j0icrs tfcerbe. Obferu.VuI-
ram \j#t. gi Geniftella infedtoria,an Lutea Plinii? Adn.per-
pcramFcrula Tragi. E Folio latiore fecundam diT
fcrentiam alit Murtonus. Et tertiam iuxta Zut-
phaniam ledtam , procumbentibus pedalibus ra¬
mulis ,ca:teroquin non abinnilem. Icon.Pl. Vul-
g' Geniftella infedtoria.

Hift.Lugd. Ttnttorius flos , fiue Gemfla humilis,
caU.petit genefl vel petite gi inejie. j

Tab icon. k H;ft. ^ewfltHa tinCtona , 3xlcin
fuibpfitninicn.

Gcrard. geniftella tinctoria (Brcmc ‘.verbe vel
locus & ^ieretverbe.

Tempus. Suffruticcm illum qui a tirgendi vfu , floris
Tindtorii vel Geniftx tindterix nomen inuenit,
in HiFpaniis vidifle non meminit Clufius : acin
Auftrix& Pannonixfyluofislocis ,&ad monta¬
norum pratorum margines frequentiflimum
confpcxic. Frequenciffimus etiam in omnibus
pratis quibus proximae Fylux ,cum Frnncofordia-
no agro ,tumplerifque aliis Germanix locis. Tin-
dtonum florem vidi Tubingx. Monfpclii cdm
ellem &inuiferem Trefpontes du Gab: inter eos
&£<nj7/o/,inueni florentem Iunio. Gcneme , k
Ebrudutii abundat , florens menfe Maio, Iunioju-
lio ,Moncbelgardiin horto Ferarum , & palfim
prope Moruillars florentem mefe Angtifto obfer-
uauimus : Patauii in horto publico qui in arbus¬
culam creverat.

Tcm*' Amara eft Planta haud aliter quam t.enifta, vt
mentum3*' ca^e^cere illam & ficcare in altero ordine fit eui-
dentiffimum. Vt Formale Temperamento g r-
niftx fimilis e Ile ftatuit Fuchfiusmc etiam faculra-
tibus hauddubic eidem refpondcrc dicit , verum
melioribus. Florum vFus iuxta Tragum, in tingen¬
dis libris & aliis vt lineis ve flib us lv laneis , qux
co optime tinguntur,luteo colore.

GENISTELLA TINCTORIA

HISPANICA.

GEnereFus quidam Baro Germanus, olim Lu¬
gduni nobis dcmonftrauit Geniftx Fpeciem
Defcri tio cx bhFpania delatam , quam ita defcripfimus :
RamuL ^ruCex eft multis ramulis abundans : Onuftus
Itita. multis paruis k breuibus Fvlus albidis , hirfu-

PLANTARVM

tis , faitrs argu-
ftis, in obtulm*
angulum deli¬
nentibus , ali¬
quid afhne ha¬
bentibus cum
Dorycnio Mu-
FpelicnF Flores Fliret'
multi , parui, lu¬
tei , hiantes ,
vt in exteris
ce niftis , exte¬
rius hir (uti k
albicantes in
planta ficca.

Quum non fi¬
mus certi an ea¬
dem fit cum
Genifta tindto¬
ria Hifp. Clufij Defcrift.
eius deferi- cluftt.
ptionem lub-
iicimus, que fic habet : Ad duorum cubitorum al¬
titudinem crefcic lnicidum hic fiutex, nudo ftipi- Snff--
te , enodi , recto , digitali craffitudinc, cand.can- ,

te conice tedto, qui in multiplices , brctiefque ra¬
mos tenellos k Fragiles lumma parte diuidnui;
hos ornant folia Lini aut Thymele^ , Frequentia, talia.
Fuperne virentia, inFerne veroincana,& argentei
plane Fplendoris,guftusinitio exficcantis cVnon- Guftut.
nihil adftringentis, deinde Fubamari : flores Fum- floree.
mis ramulis naFcuntur Fpicatim congefti, Geniftx
tindtorix Germanicx fimiles , lutei. Tota plan¬
ta elegans cftaFpedtu. Quo tempore floret, fub
ea crelcit Hxmoderi quoddam genus elegans, pe- ^

dalis altitudinis,brachialis interdum craftlcudinis, A*‘W! 5,85 *
multis floribus k medio fcapo ad fummum vfque
exornatum, magnis, oblongis , luteis, extrema
parte hiantibus k in quinque partes diuifis: to¬
tum humidum eft, pingui olenginosaque materia
turger.

Dodon. Lat.inFol. Genifldtincloriei altera icon,

Genifla altera Clufio. Lob. Obf. k Icon. Planr.

Geniftella inFedtoria. Adu. p. 40". Geniftella tin -
dtoria Clufij. Scoba Murtianis. In Aduerfariis
de hac nihil inuenio. Hift.Lugd. Geniflatiuct
ria Clitfti. Theuctus in Canariis InFulis , ea pr<£-
fertim .qux Ferrea cognominata eft.locislapido-
fis & montofis, naFci herbam rcFcrt , quam Ori - .

rfl/f vocant, Arabes Sereth , qua coria eleganter
tirguntex Hi/paniiseb delata. Tabern.icon. & seret k.
Hift. Genifta inFcdtoiia Hilpanica , 0pAnnifi^
foibpfnrmnen. Gcrard. Angi. Geniftella i nfedfco-
ria, tPerbc bicra tPerbe.

Nufqusm hunt fruticem confplciebam , qurim j ocuJ ^
Murciano regno (ecundum vias nafcentcm, k Tempus.
Martio menfe florentem. Incolx ftirpem iplam
Scopa appellabant , Hxmoderum autem fub ea
nafcens . ycrua tora,quiaforfitan Ii vaccx eo ve-
Fcantur , ad Venerem excitatx taurum appe¬
tunt.

GENISTA TINCTORIA LATIFO-

LIA LyCENSIS.

Oc nomimeexhjbita Furculo eft lignofb.de- Dtyctipt
Fo, ftriato,nodiilisab ima prxfertim parte co- *

torto. Quem ad intermedia mox alii ftipant mi¬
nores , Fatis numerofi: Folia quim in vulgari tin-
dloria didta multo latiora,raoihora,brcuioraque:

altematiiu

LIBER XI

555

TU

Xoeus.

alternarim po¬
lita, viridia &
aduerfa . parte
fiibcineriria,per
ambitum leui-
terbiifuta : ner-
no infigni per
medium excur¬
rente, & in api¬
cem terminan¬
te. Flos luteus,
hians more reli¬
quarum Gem¬
itarum. Iniicca
nullus guftus
notabilis.

Dominus Ai-
gcrius dedit
colle&am in
montibus Lu-
cenfibus nomi¬

ne Geniflx tin&orix.

GENISTELLA PILOSA.

©efcriptio

EnI STEL-
pilofa

Siltc/u,

.Defcnptio

Clufm

VirgnU.

Cjt .

nobis dicta, fu(-
fiutcx efl cubi¬
talis &c bicubi-
calis. radice lon
ga , oblique fer-
perte, fibris a-
liquot donata:
vimina habet
lenta, tenuia,tc-
iretia , in multos
ramulos angu-
lofos , ftriatos
diuifa, per ter¬
ram vt pluri¬
mum fe fp al¬
gentia: folia ad¬
modum exigua,
inferius lanugi¬
ne cana pubc-
fcentia,fuperius
glabra : flores ad ramulorum latera multi , crocei
ex hirfuto calyculo , Afpalathi Monfpelienfis vel
Geniflx vulgaris forma , & odore , lea muito mi¬
nores , cxLeruis pilofi , intus glabri. Succedunt
filiqux parux, vnciales,latiufculx,hiffutx,in qui¬
bus plura (emina. Surculi in figura fada,nobis ab-
(entibus ad Clufianam Iconeni , licet nobis non
deeflent plantx ex horto * nimis craffi pidi pro
proportione plantx , erant etiamappingendx fi¬
liqux, &: folia melius exprimenda.

Lubet, ne quifquamfallatur,Clufiidc(cript:o-
nem Chamxgeniftxprimx proponere , de qua
ait : Multis palmaribus , interdum etiam pedali¬
bus aut maioribus virgulis humi diffunditur , te¬
retibus, lentis , ftriatis , virentibus , & in aliquot
ramulos diuiiis : per quos confufo ordine, & qua-
fi temere fparfa funt foliola, bina, terna, aut qud-
terna, ab eodem exortu £c tuberculo prodeuntia,
Geniflx vulgaris Germanicas foliis fimilia , emi-
nentiore dorfo ,&quafi complicata , fu perne vi¬
ridia , inferne nonnihil incana, amariufculi gu¬
ftus : ex illoruun alis finguli aut bini flores lutei,
quatuor foliolis conftantes , Geniflx cermanicx
florum semuli , fcd minores, nullo interdum aut j

certe perexiguo odore prxditi ,* nonnullis locis
fatis odorati nafcuntur : quibus deinde fuccedunt
planx filiqux, hirfutx , exiguum flauefcens fe- g ‘eme* *
mcn,Cytiu generibusfimile, continentes : radix Radix
eft dura, lignofa, aliquot fibrisdonata :fed& vir-
gulx fecundum radicem , qui terra integuntur,
plerumque fibras agunt.

HiffiLugd. Genijta minima. Camer. hort. Geni- Synonyma
Jtella,Gtnifta pumila, AnThal.in Harcyn. Geniflx
minoris fpecies. Tab rn.Icon. & Hift. Geniftella
Pannonica erbpfrmimen. Gerard.An-

glic.Chaiinxgenilia Pannonica SlV&rtfc Bromc
af 43triicfans.

Tranltuliinus in hortum Illuftr. ExcelfiCelfit. *-ocu*'*
VVirtemb. colDtftam prope Mafmunfter , vbia-
bundat cum trifolia angulofa. In Itinere ad Plu¬
marias thermas copiose reperimus locis ficcis bi¬
cubitalem repentem : in monte prope VPfltiociI-
lcr,Anno 159Z. tum etiam in Sw/r^AlfaticX vidi¬
mus copiam , mi fla m cuidam mulieri ad mouen-
dafotn menftrua i Mcdicaftra ex valle Mfinfter, AA Meh*
qux denominat Hcin^Xnbcit. Hxc eadem plan-A"**
ta eft, r i multum fallor , quam obfcrtiaiii Monf-
pelii acdcfcripfi ibi.Repcritur in fylua Aigremoitt
florens menfe Aprili.

Gener Cherlerus obferuauit eam ad pedem Tempus,’
Montis Lupi cum 'e flet Monfpdii. In fabulofis
&lapidofis tumulis, Oeno fliniioper Sequanos
labenti propinquis, nafcens qua e Lyoiie Salinario
Nozerettim oppidum itur. Cltifi N.ricitur multis
Pannonix locis ad viarum & fyluarum margines
editis, ficcis , atque defertis, nonnitnqifam agris
incultis , 8c inter vepres aliquando magis luxu¬
riat, ac in maiorem altitudinem exetefeit. Floret
Maio,quandoque etiam Aprili.

GENISTELLA HE R B ACE A , SI V E
CHAMilbAR11^’

GEniftagra- Dcfcriptio
minea ber-
ba*eftporiih li¬
gnofa quam
frutex, raro cu¬
bitum excedes,
ramuli molles , RAmuli •
hirfuti , duabus
fimbriis latis
mollibus orna¬
ti , internodiis
veluti diftinfti,
ac ad fineula _ ... ,
lntetnodia , fo¬
lium vnum ob¬
longum ,obtu-
furrl , pilofum,
fine pediculo,
maius quiim iii
Angulofa , nec
triplex vtin ea:
in virgularum
fum m itate flo- jisres-m

res lutei , parui , hiantes, fpicam fere efficientes,
non tamen incertam, vtin figura Cordo appofi-
ta, quam exhibuit Lenicerus proChamxfpartici, siliquAr^
&: ante eum Tragus, quibus fuccedunt filiqux i?x^Qn ma
valde pilofx -.radix lignofa, cubitalis in aliquot cum no_
portiones maenas diuifa. mimbas.

Tragus £ibpfrimmen / Hetnf?»etd;blumcri. Gemft* hu\
Humilis Gcnifta. ^ccMti^mpTJov , Hurrule Spar-
tium, aut infima Gemita. Quam fi -quis ad lotos
fylueftres referendam putec> cum eo non magno- utmjjl#,

3?4 HISTORIAE PLANTARVM.

Genijl * ge¬
nus.

C hamjt.

/furttum.

C hu m ure¬
ns ft*.
Gemfla
ter rejlrss.
Gen. fagit-

Iulis.

Gen. gru-
msrte*.

Lob nor *-

'W,

Gerardus

nstutur .

Locus 8c
tempus.

pcre contenderit. Is alibi Tinttorium florem appel¬
lat ,quem Germ.-Zkfcrpfrimmcn dicant.

Apud Cordum in Hift. Icon Tragi male poni¬
tur pro Geni fla angulo [a Cordi.

Gefner. hort. Geniftx genus, Chamxfpartium.
Cluf.in Pannon. & Htft.poft. Chanugeni fla altera,
Germ.jErbpfrtmmen/ id elt , terreflns Gemfla,
nonnullis fagirtahsGenijla: plano , eoque altero,
ex altero naiccnte folio , quod deinde in caulicu¬
lum conuertitur.

Lob. & PenaAdu .Geniflella graminea montana,
Spartia herbula. ObCem.Geiiifiella montana , geni¬
flella angnlofa Cordi , Gemfla fagitt alis nuperorum.
Chamxfpartium Tragi ; caput in Aduerfariis lu¬
xatum. Item Piant. Geniflella montana. Geniflella
Cordi non efl, perperam ita nuncupat.Figura in
Aduer.pofita non cft melior quam Tragi.

Hill.Lu^d.ChamxfpartiumTragi.

Gelnerus eius pi&mam deferiptioni apud Cor¬
dum appofuit. Sed ii eam Geniltam angulofam
Cordi elTe exiftimauit,eam non fatis infpcxifle vi¬
detur.

Tab. icon. & Hift. Chamxfpartium i. Chamx-
fpnrtm.n. 2. Si Chamxfpartium 5. Narbonenfe
Crpamfcb i£rbpfrimmen.

FruftrilCompii.Tab. figuras tres habet, fecun¬
da ad Tragi iconem fa6fca videtur, quam non bo¬
nam efle ex Tragi deferiptione facile eit colligere:
tertiaautem ad Lobelii imaginem eftidla, Lobe-
hus tamen non diflinguit fuam ^Tragiana fed ea¬
dem facit, verum hxcmduftria Compil. qui,con-
iideratis tantum figuris,tres proponit icones
vni&splantx , quali diuerfx fint , quiadeferiptio-
nes non intellexit plantarum : In omnibus ico¬
nibus Tabem, difplicet caules non cllc foliatos &
fimbricatos.

G?nrd.Ang\.Gemflellaglobulata,(D\cbc (Brce?
nc Wccbe : Geniflella Lagjpoides maior. foa?
Ied5rcene tVecSc, Geniittlla Lagopoides minor,
0mfll (Crccn l vceb nntfi fjaccs footc flotr cs. Ge¬
rardus tiibus iconibus afHngic houos titulos,
quafi cilcnt diuerfx plantx.

Geneux audiuirufticum vocantem hancplan-
tam , de la fpargelle. Comer, hort. Gemfla fagit-
t alis Pannonica. Lonicerus Chamxfpartium. Do-
don. in Lar. in fol. Genifta nonnullis k Germ.
Sfrbcpfrimmen/ hoc eft, Chamxgenifta. Nefcio
cur Dod. alfumpferit figuram quam Lobelius po-
fuitproChamageniftanifpanica.

Multis in locis prouenit circa Montbelgardum:
Obicruaui Geneux in Tbuiri. Bafilex florentem
Menfe Maio : Monfpelii , Lugduni au btis, de la
bonne Alemande. In Alfatia,in Hercynia lylua, ift
Italia. Spartea herbula L ibelij paucis duntaxat mo-
tium celfiorum conuallibus aridis obuia, vt Cal¬
cari montis Narboncniis propter Coenobium: in
Germanie etiam arduis multo longiores fpargens
culmos-.Eam videre eft virentem ctiamnum Lon-
dini.Olimhacplattilam apud HeIuecios,cum iftac
iter facere c quibufdam Germanix locis fe col-
legille meminit Clufius. Deinde in Pannonia
fponte copiose nafcentem obferuabat in fylua
JflemcrfjuuyUUA? IU. D. Balthafaris de Batthyan
vrbi & acri mtnutiffimx proxima, atque fupra
Sopronium vrbem vulgo Qebenbltrg didtam ,
Auftriacistfed omniu affluentiffime inter Saktur-
nyalll. Comitis de Zrinio munitiffimam arcem
& Embati' Magnifici Dn. Michaelisde ^ccf ar¬
cem in collibus : &nunc proxime in fylua qua¬
dam militari circi ter infra Frar.cofortum,ad lini-
dlramMceni fluminis. Chamxfparcio colles apri-
ftin Helu.abundantjcrefcitrncqlleiuxu Limatu

fluuium infra U)ctricjamMonafterium proxime. Vfus. &
Hi flores puerorum quoque crepundiis &luli- tenipeia?
bus inferuiunt. Et quantum Trago quidem vi¬
detur , temperamentum Orobi Sc Fcenogrxci ob¬
tinent.

GENISTELLA HERBACEA

Platyphyl los.

__ . . , Locos;

T) Aro quidam Dcfcripc.

•^Germanus ex
Hifpaniis reuer-
fus Lugdunum
attulit plantam,
quam Geniftam
Platyphyllo vo¬
co ,infignisfaff8
frutex aliquid af¬
finitatis habens
cum Chamxfpar.
tio Tragi ,ramu-
li conflant latis
fimbriis, ipiffis,
veluti foliis , per
mterualla diftin-
diis, diceres folia
e foliis enafei, vt
in Ficu Indica
vulgo dicta, ad
vnumquodque
inftertitium funt
veluti tres cufpi-
des , ex vno aliud oritur folium , oriuntur etiam
alii ramuli eodem modo deftindfci. In ramulo- Flora.
rum fummitatibiis funt flores fimiles quodam¬
modo aliis Geniftis , hiantes, lutei, exterius pin
lis multis candicantes: faporem in planta manite-
flum non fentio : hanc vero Lugduni ante 40. an¬
nos curaui depingendam.

Eam ficdefcnbit Clufius : Chamxgenifta pe¬
regrina vix palmari magnitudine aliurgebat , ad¬
modum tamen fruticola, foliis Chamxlxx proxi¬
mis, breuioribus, duris Sicarnol is, aliquantu¬
lum in ambitu finuofis & crifpis,rigidiufculi (que,
vno ex akero e medio folii ncruo prodeute que¬
madmodum fuperiore, interdum etiam binis,ter-
nifue fimul exorientibus : hic verb neruus paula-
tim intumefeit, Sc in ramulum conuertitur, fic
cum tota planta foliofa fit , & non nili foliis con¬
flare videatur, fit tandem ad modum frutico fa : in Fhred
extremis iflis foliis quini,feni ve, aut plures flores
fimul iun£ti, exvillofis calyculis nafcuntur,mi-
nores quam in Gemfla, aurei plane coloris, nili
bina inferiora folia incana lanugine pubefcerec.
Florentem duntaxatcolhgcbam quo.dicam loco,
menfe Martio. Poflca tamen reficoatas plantas
nacftus fum pedales aut ampliores.

I.obel. Obf. & Icon. Geniflella pinnata altera Synony-
Hifpanica. Cbanugenifla peregrina Clnfii. nifl.Lugd. m3\
Chamagemfla peregrina Clufli, quam Lobelius pin-
gendain curauit. Tabern. Chamajpartium tertium
CSpantfd? iErbpfrimmen. Gerard. Anglo. gc-
nJteUa pinnata, Wicgcb (Brccne roecbe. Dodon.

Lat. in fol. Gemfla humilis , quoad Iconem , qua:
eadem eft cum ea quam Lobelius pofuitpro Hi-
fpanica, defcnptio autem cft vulgaris Chamxge-
mftx.

Chamxgeniftam peregrinam in folis Valentini
regni locis incultis & alperis obferuauit floren¬
tem Clufius Menfe Maio.

GENISTA

LIBER X T

GENISTA IVNCEA.

^►cfirriprio

^"^Enifh iuncca

Pflni

Jk.

ToIU.

florei.

ySihquj.

' frutex eft ad
quatuor ane
quinque cubico¬
rum altitudinem
cxcrefcensi inter¬
dum minor. Vi¬
mina iuncea , te¬
retia, oblequiofa,
viridantia , per
qux , dum floret,
& nouella adhuc
planta, fparfafunt
rara quxdam fo¬
lia , decidua, ob¬
longa, ramis con¬
coloria fere: flo¬
res in virgulto¬
rum lumini rati¬
bus multi , lutei,
afpe&u Ixto , flo¬
ribus fimiles Pi-
forum & Cicercularum , guftu dulces, floribus
luccedunt filiqux vncias quatuor vel quinque
longx, compreflx, aliquantulum inoirux, colore
Semina, fete Caftancx , in iis ad viginti circiter femina
vel pauciora , comprclfa, rubentia , lucida , Lente
Matth.net nljnora } non ita circinata. Lentem potius refe¬
runt , q\i&m HrUum aut Viciam, quicquidlcribat
Sapor. Matthiolus. Sapor leguminofus qualis Pilo¬
rum;

'jDtoJcoridi, ^ ^'uccx [ ] ifle, quem Diofcori-

Spartium [ "Zm.^nov o-mpi.y ov &Cf7mp tov vet.] VO-
<llnflr*tnr. cat, virgas proferens longas^x^V , & non ^/fcpaV,
vtMarcell. ] line foliis , firmas [«tpuMursipea? , vet.
non habet] fradhl contumaces , in alligandis vi¬
tibus vinculi vfum proflantes :filiquas ceuPha-
leolos[cy <pvM«r, addit vet.]in quibus femina Len¬
tis [vaiUH di?] florem melinum [««fair ui Zamp
x«i/ko/k] in /lar Leucoii.

C xtcrum,adSpartioriDiofcoridisPlinii ceni-
ftam referendam omnino exiftimo,quam fparfim
nominat. Libro autem 24.cap.51.de haccopiofius
tradlat.G en i fla, in quit, quoque vinculi vlum prx-
flat, flores apibus gratillimi, dubito an hxc fit,
tjuamGrxci auihorcsSpartoh appellaucre , cum
ex ea Lina pilcatoria apud eos facStitari didicerim,
docuerim , & runqiiidhancdcfighaueritHome-
rus ,cum dixit, hauinm Sparta dilfoluta. Non¬
dum enim fuille Africanum velHifpanum Spar¬
tum in vfu , certum c fl : <?<: cum futiles fierent na-
fiicanum. ues, Lilio tantfim, non Sparto vhqu&m lutas. Se¬
men eius quod Grxci j eodem nomine appellant,
in folliculis Phaleolorum modo nalccns purgat.
Spartium , inquit Melucs, benifia Latinis & My¬
rica, efl: Arbonim capiflrum. Spartum fiuc Spar-
tion, Geniftam Veneti [ vt vult Hermol.] vocant,
r fortalIe,qhiagenu modo flexilis adnexus fit , vel
quia genubus medeatur dolentibus : Diolc.certe
cum Sparton dixit , Geniftam videtur intelligere:
cuius florem in coronas addebant.

Falluntur, vt vult Ruellius, qui Geniftam can-
Non spar- dem elTe rum Spartio contendunt , fiquidemGe-
ton. mfta foliis Icateat , & florem ferat Piibfimilctn.

Aft ipfummet falli certum eft. Argumenta, qui-
Ruellij opi— bus probare conatur, nulla funt: Alterum i foliis,
moexploja. qux habeat Genifta, delumpturri , quibus carere
ait Diolcorides. Etenim folct plurimum conlpicl
line iis. F:xemplar vetus etiam verba fine foliis

Spartum

H/Jpam-

Lftm & A-

Myr:cd.
yJrborum
captflrum.
Getufla cut
dtetai

59$

non habet. Alterumverb argumentum , quod
j cenifta floremferat Pilo fimilem i Spartum au-
| tem Violx albx:Verba lunc. Nam Dio Icor, dedit
florem colore,[ ew3vy unKtvcv uu7np asvWbJ nonfi-
gura, violx albx fimilem.

i Apud Cordum in Hift. pofita falfa figura currt
floribus Leucoii fub titulo Sparti Hifpanici & ce-
niftxiunccx,nec flores in noftra Fuchfiana be¬
ne pidti.

Tanta, tum facie, tum etiam viribus * inter
Spartium , & Geniftam intercedit fimilitudoj
vt eorum affinitate deceptus iam crediderim ,in-
quitMatthioIus , omnino errafte eos , qui alte¬
rum ab altera leccrnerent &c. Verum cum accu¬
ratius Diolcoridem perlegi flem, hac de repriiis
admonitus ^ Clari iT. Medico Petro Cannizero
HilpanojSerenill.Ferd.Romanorum Regis P10-
1 tophyfico, qui in Ffilpania copiofiftimum Spar¬
tum numerosamque Geniftam le vidilfe teftatus
, eft,comperiplaneinterhasplantas dilcrimen ef-
j fc- Quippe quod Spartium Diofcoridi frutex fit
• foliis viduus :& floribus conftet albx violx fimi-
1 libus. genifta verb folia proferat Jongiufcula, Li-
i ni fere modo :& flores luteos, pifi modo luna-
I tos.Hincitaque fa&iimeft , vt nunc in eorum
fententia confiftam ,qui Spartium i cenifta d.f-
ferre exiftimant. Non tamen quod diueriipror-
fus generis has plantas e fle putem, nam tanta vt
dixi vni cum altera cognatio eft , vt ctfi non ex-
demfint tamen congenereselfe videantur. Me-
fues Geniftx lemen non redte obferuafle videtur, error-
quandoquidem id Erui velvicix faciem potius
referat qutlm Lentis.

Idemin poft.com. cum mag.fig.Lat.&Ital.Iteji
Hift.G erm. qui duas habetfiguraSjVnam pro Spar- Matty n -
tio , alteram pro Genifta. Spartii nomine polita fatur.
cum floribus Leucoii filia eft : non erat necelle
vt MattHiolus fallam exhiberet Iconem, cum flo¬
ribus Leucoii, nec Diolc. forma taleS requirit, led
colore vti ditftum, Mehercle nunquam vidit
plantam ife eftitbam, fi vidiflet-, vtiquedocuif
fet, vbi obrerualfet, ac etiam oftendiflct.qua in re
differret, fuum Spartium ^Genifta quam propo¬
nit: tantum ex auditu qux da m narrat , confun¬
dens Spartium Iunceum Hilpanicum Plinii cum
Genifta.In Mefuem male pronuntiat , videriipfi r
Geniftx femen nonre&c obferualFe, quandoqui- e»j*t»r***
dem id Erui, vel Vicix faciem potius referat quam
Lenti 5.Mefile non erat redarguendus , non enifn
Matth. confideratMefuen eandem tradere cum
Diolcoridc , qui ait 9cou>hJ\7 : & reuera

noftra Genifta refert potius femina Lenti s,qu-am
Erui aut Vicix, qiiicquid dicat Matthiolus- ;

Fuchfius huius etiam filiam exhibet figuram ^me'ntuni
in qua flores quadripartiti, &: fil.qux male piclx,
falfum etiam quod ait fine foliis proucnire.

Icon quam nos proponimus , ex Guarinianis
eft, quas emimus, in qua apparet quale fuerit
figmentum Fuchfii. Spartio etiam tribuit qux vi¬
dentur tribuenda Sparto herbx. Mefue non re- ,
darguendus,quia fenlen dicit Lentis , ineo Dio-
Icoridemfecutuseandcm plantam cum Diolcor.

Spartio tradens.

Camer.apua Matthiolum reiecit Iconem Spar- Camer.net
tiiipfius ac etiam Geniftx, coriimque loco alia-
rumplantarum repofuit, quod non probo.

Lacuna in Diolc. pro Spartio , quod aitdepin-
gere Diolcoridem , clseque Latinotum Geni¬
ftam , non parum differentem k vulgari Sparto,
ex quo fiant fortes funes : Vtramque Mattn.figu-
ram retinet , fub his titulis, Spartij,8c Sparti) altt- x.acma
rim : Sednondcmonftrac diferimina quod de-

Rstell

Matrk/el.

Qttaxtur.

M atthtol.
tmtatHr.

M tfues t
tttfutur.

j

■i

HISTORIAE PLANTARVM>

bueratfaqere.fi ei notsillx plantx.

Penique iis aflentior qui ceniftam & Spar-
tium D.ofcor. idem fentiunc : Super co aucem
quod Diofcoridespef&Nr : Plinius vero ra¬
mos cum fronde ferre dixit , obferuandumDiof-
cor. defcribereeam vti fepe confpicitur finefoliis,
Vere enim fole.nt apparere, vt optimi notauit
Cordus in Genifta iuncea ,poftca decidunt. Flo¬
rem quidam dicunt figura Leucoio fimilcm , ta¬
lem etiam falso appingunt.Dtofc. aurem dixit ?l-ra
cLv&fQr^uiiyjvov uaTTif xdi/.iicy, Spartum autem Hi-
fpanicum Plinii cum Sparto Diofcoridis mihi mif-
ccndum non videtur , criamfi Ruellius &poft
eum Matthiolus id faciant, quod (ane Cordus
xion fecit :eft enim herba tefte Plinio hb. 19. cap.
a.Sparrion autem Diofcoridis pet-

ftS Spartium Hilpanicum eft quo texun¬
tur calathi ficuum >& funes ne6hmtur,quos folenc
habere Monlpelii , ficuti & herbam nondum
adaptatam, non multum excedentem cubitum:
Geriiftam quoque Mefue eandem cum Sparto
Diofcor .exiftimo , quanmis aliter fentire videa¬
tur Matthiolus.

Gclnec. Genifta iuncea Cordi , Spartus vel y/Jrfr-
tium. Lobel. & Pena Adu. Obf &: Icon. Piant.
Spartium Dufc ndeurn Htfpanicum & Narbontnfe ,
Vimine m maius. Ait autem in Aetuar. huius fe¬
mina 6c fiores in Officinis habenda vt pote legi¬
timi Sparti, cuius ne pictam quidem effigiem, ne-
dflmvmam ftirpem videtur intuitus Commenta-
tor,infulfus balbutor,fi puduit miferae rccantatio-
nis» cur ron piguit edam caliimnix Mefux inu-
ftx , qui lentis (emen dixerit elTe Geniftx,fcqi:u-
tusDiofc. Plxriqueperdo&i fruticem quem An-
gh',inquitTurnerus Broftmtc , Latini Geniftam
vocant, cumfpartio Graecorum eundem elTe ar¬
bitrati funt,ac Plinius I.24. cap. 9. de Genifta feri-
bens , vtrum Genifta fit Grx. orum Spartium, an
non? Sed fi Neoterici , qui cum /partio Gemitam
confuderunt , & Plinius qui ambigebat Geni-
ftane efletSparrio eadem, vidilfent, tum gemitam
noftrara [ angulofam] paffim in campis vulgarem,
tum illam qua: in hortis duntaxat colitur : & qua:
quia vltramarina e/t, frcucbcBrowme vulgo ap¬
pellatur, id eft Gallica Genifta: Nec illi iftacon-
fudiftent.ncc Plinius dubitailet. Geni/ta Gallica
qux paucos ante annos ex Hi/paniahuc impor¬
tata elt, lentior eft vulgari: farmenta longa.lxuia,
viridantia, iuncis pcrfimilia , nifi qubd alicubi fo¬
liorum veftigiafubindeappareant .foliorum no¬
mine vix digna. Arbitror ,’qubd Diofcor. ea tam
minuta , tamquepauca viderit ,noluilTe folia ap-
jpcllare.

Geniftx autem huius viminea: figuram ponit
par. 1. fol. 144. vbi dc ea hxc fcribicTurncrus.
Spartium Angi, frcuc^e Bro Wme/ vel @pcnif4>c
Brorome folia habetreuera, fed adeo exigua vt
Diofcor. foliorum nomine non fit dignatus , aut
faltemramum finefoliis viderit. Semen , quod
Grxci eodem nomine appellant, per maturitatem
rufum nigrumque .lenticulis non abfimile,quod
Phafeolorum modo , Siliquis perxftatem nigris,
in vafis dehifcentibus etiam cum crepitu, vt fpon-
te decidat , conunetur. Dubitabat enim Plinius,
anhxcfit,quamGrxciautores Sparton appclla-
uerc:& nunquid eam defignauerit Homerus cum
cecinit.

Kcu S\) «Nfc /titdtti nuv , Ygj 7 dent xlxvrw.
In v/u autem Africanum aut Hifpanuin mtnime
certum eft , vt ille feribit. Vt,cum fierent fubtiles
raues, Lino, non Sparto fuebant. Gellius tamen
fx illo Homerico carmine contri ailcrit. Sed

nunc in confeifo eft, aliud elTe Spartum , aliud e£
fegeniftam. Cum illud Virgis, ab/que folns', &
flore violx albx conftet» Sunt tamen qpihar.q
controiierfiam dirimere fatagentes, duo Sparti
genera afllgnent. Vnum , quod genifta fit ; alte¬
rum, quod in Hifpania dc Africa na/catur, quod
fupr^de/criptum eft. Alia, inquit Plin. e geniila
decem diebus madc/afta , Lina facit , ad recia p;-
featu durantia contexenda. Ait etiam Aecius vi¬
ces apud /uos nedi genifta /olere. In rharmaco-
pcea Adolphi Occonis inuenio vno in loco geni-
ftam G-rcLiTtoy : Item in alio geniftam Spartium
non e fle. Ledorcs igitur concilient hanc corxtra-
rietatein.

Amatus in Diofcor. tradit Spartium fiue Spar-
uimhodielonge aliud e fle ageni/ta quodin Bx-
cica regione Hifpanix nafcatur. Quod autem hi-
fpanicum diuer/um fici genifta lubens conce¬
do, non item /jiartium Diofcoridis in quem com- spartium.
mentatur Anguillara , Ac geniftam per totam
Grxciam adhuc dici cw«tf tw 5: eandenjefle qux
geneftra, necdubitandum quin fit Diofcor. Spar¬
tium»

Dodon. Gall. habet malam figuram cum flore
Leucoii. Idcmdefrum. negat , Spartum eftege-
r.iftam Italicam , & tamen hili. Lat.in fol. fub ge¬
nifta Italica Spartii Diofcor.figuram exhibet. Ca-
ftor. Durant Spartium Gr ac urum. Camer. horr.

Genifta tranfalpina fiue Hifpanica ar b ore ftens\S par¬
tium , genifta peregrina fiue Africana vulgo dida
grandit Italica genifta.

Dorfth. pro SpartioDiofcor.Iconem habet ge- norr/.
niftx noftrx angulofx & t&folix : exiftimamus tatur‘
autem ei non fuifle notam geniftam iunceam.

Hift. Lugd. Spartium Diafcor. Cme genifta , Spar¬
tium Matthiol.fcre genifta. Iis Hiftoria allcntien-
dumputat, qui Spartium Diofcoridis & Grxco-
rum, 'geniftam elTe arbitrantur : Nam Rutilii,
Matthiolique rationes facile dilui j ofle: A Me¬
fue geniftx femen non red£ obferuatum elle
Matth. feribere , quod Erui aut Vicic faciem po¬
tius referat , qu^m Lentis. Imo vero Matthioli
negligentiam hic mirari licere, genilix in Italia
vulgatiflimx femen adeb ofcitancercontempladi
Cornarlum geniftam quandam nifp. confinxiffie.

Sed non placet Rhafp. hift. ponere falfam figu¬
ram Matthioli, nec monere eandem efle cum ea,
quam ponit pro Sp artio Diofcor.

Tabern. icon. &: nift. Spartium Htfpanicum 1.

Spartium Hifpankum z. Spartium Htfpanicum 3. ?
Compilator Tabern. tres Icones vnius ftirpis ha-
bet , quarum prima falfaeft^ad Diofcor. deferip- t*tur.
donem male intelledam fada, prxterca deferi-
pdones componit pro arbitrio.

Gerard. Angi, genifta 3. Hifpanica , ©pantfty
Brome. Item poftea Pfeudofpartum Htfpanicum
Bajfarb ©pannifd; Brome. Qmd venerit in
mentem Gerardo nefeimus, quum duas figuras GerttrJut
(5 i deferiptiones vniusplantxpofuerit jidquedi- notatur.
uerfis capitibus.

C. Bauh.apud Matthiol. fimiliter duas icones
exhibet.vni titulus Spartium 1. fiue Spartium Mat- C'
thiol. Alteri genifta iuncealongifolia. Qux non
dux vel diuerfxplantx: prior figura floribusfalfis
ornata eft , appidis filiquis breuioribus quam
par fit.

?or , genifta , genifta iuncea , Germ. pfr im* Nomina'
mer»/C5cnjf/ ober (Binff .Gall. Genet ou Gcnejtrc
d‘Efpagne 3 Ital. Gimjtra , Hi'p. Hinicft.i , yntefta&c.
ScubaS)<\\iofti illa fcoparum, quibus noftrates xdes
purgant &eucrrunr, loco vnnrur. ^ ^ .

Geniftasin «ctruria adeo frequendffimas pro - tCQ5J.^

uenire

Vires.
Sp*rtj fe¬
men.

VtTmtus.

Smctit.

jfehiat.

Purp.it.

Dofs.

Strangu¬

ria.

Tempera.

S.eme».

Purgat.

flores.

Struma.

Gxymsl.

Lien,

LIBER XI-

E

teJLrtur Matthiolus , vt Maio & Iunio menfibus
magnum & jucundum fpe&aculum praffieant
viatoribus, quoniam tam copiose fuis fpeciofis Ac
fulgentibus floribus ornentur, & velliantur col¬
les, vt procul aurei videantur. Hifpaniis &Nar-
boncnfibus,pra:fertim maritimis, vel non procul
a littoribus , vt in Grammuntia /yhia Monfpelii
& vicinis collibus , paflim obuia fuit Lobelio,
etiam Taurino finitimis , & in Prouincia vi/am
meminit Virgil.Georg.

Spenrefua veniunt ,r enent campofque Genijhs.

Lent£.

ftipite eadem maiore lignofiore adolefcit in An-
glux, Belgii, & Gallia: hortis. Genifta iunceaficpe
mihi prouenit ex femine, floruicque, verum cre¬
bro gelu abfumpta, fi non in totum,partes faltem
fuperiores. Lugduni crebra in hortis flores Maio ,
vbi Genet d’Efpagnevocint. Geneuz magnos fili-
tices,qui anno 15^8. ad radices fere congelati : fe-
quenp anno tota liyeme virides permanferunt
cum foliis. Bafilea: arboream vidi. Patauii in hor¬
tis &in montibus Euganiis in ter montem Gemu¬
lam & Arqua , alufque in locis : Verona; in horto
Nobilis Alexandri Galeard, Ferraria; a U monta-
gne, colle quem arte extruendum curauitDux , &c
in horto S.Dominici al’ Angeli. Adnotaui florere
mcnfe Aprili, fponteque proucnire Monfpelii in
monte circa C tijielneuf: Item mcnfe Iunio inter
Monfpelium &Lunel.

Spartii femen , referente Diofloridc , & flores
bibuntur cum aqua mulla , obolorum quinque
pondere, & purgant furfum cum interitio ne’, ve-
ut Veratrum citra periculum. Semen mouet
etiam infernam purgationem: Sed &ipfisramis
in aqua maceratis, deinde contufis,Scc;:preffis,
fuccus Cyathi vnius menfura potus iciunis, auxi¬
lium affert, in coxendicum affc&ione & anginis.
Nonnulli autem ipfos macerant muria vel aqua
marina > quamClyflere infundunt Ifchiadicis.
Educit enim crudum quendam humorem 8c velu-
ti inteftinorum ramenta. Sparti, ait Galenus, quo
& vites alligant , tum fru&us , tum virgarum fuc¬
cus non inltrenue trahentis eft: facultatis.Semcn
Sparti, vt monet Plinius, quod Graici eodem no¬
mine appellant, in folliculis, Phafcolorum modo
nafccns , purgat Ellebori vice , drachma &dimi-
dia pota, in aqua; mulfx Cyathis quatuor,ieiunis.
Rami fimilitercumftondc in aceto macerati plu¬
ribus diebus, & tuli , fuccum dant Ifchiadicis vti-
lem cyathi vniuspotu.

Quidam marina aqua macerare malunt ^infun¬
dere Cly flere. Peruguntur eodem fuccolfchiadi-
ci addito oleo. Quidam adftranguriam vtumur
femine.Genifta tufa cum axungia , genua dolen¬
tia fanat. Alucorum , cum mei eximitur, illini
oportet exitus MelifTophyllo aut Genifta tritis.
Genifta: temperamentum adferibit MefueiVltra-
marina inquit & Orientalis Genifta eft melior,
calida, ficca ordine fecundo. Semen vero cali¬
dius: floribus & ramulis humiditasineft incidens, ;
fed excremento fa, & ob id vomitoria. Quin plan¬
ta hxc omnibus filis partibus conturbat , prouo-
cat, incidit, tenuat.Pituitam & materia e iun&u-
ris violenter purgat. Vomitu & deie&ione re¬
nes omnibus excrementis perpurgat, vtinas va¬
lenter mouet, calculum frangit in renibus , atque
adeo in vefica, nec in his materias figi ac in cal¬
culum durefeere finit. Flores quoque huius cum
meile rofato aut ouo , ftriunas refolvunt. Oxy-
meljex his vel feminibus, tumores Lienis refoluit.

397

cho & Cordi : ob id cum meile rofato fumi vult
Philagrius , vt his partibus nocere definat, & ea- Cerrifen-
dem ratione cum rofis & Maftichc. Semen ve-"*’

10 eius cum aqua mellis rofati fumendum eft : A-
nilum quoque & Fceniculi, vel Dauci femen eius emen'
noxas caft gant : flos modicum coqui poteft , fe¬
men diutius. Datur przfertim flore, ^ drachmis
duabus ad drachmas quatuor. Videntur Dodo- -
n^o qui Mcfues de vomitoria vi flribit,non de °H'
Genifta, fed de Sparto ftripta, videlicet Clulii Lo¬
bis rotundis. Gaudent Geniftarum floribus apes,
proinde alueariis circumferuntur. Genifta nobis,
inquit Matth. ligandis vitibus Salicis vicem ex¬
plet, maceraturque etiam Cannabis modo, fiiint-
que inde funes , & rudia linteamina, qua: confi- Viwn*.
ciendis faecis aptiflima funt. Expetitur Genifta
lignum etiam figulis, qui in Italia id vaforum fi-f^V ’
«Sliluim geniis conficiunt,quod vulgo de tnaidtut
vocant : quippe quod [ vt ipfi affirmant ] nullo
alterius arboris ligno fornax fuccendi poffit, quo
aureus ille color, conferuatur in opere. Valet ad
vrinrc difficultatem aqua diftillata e floribus Ge¬
nifta:. E Genifta quidam vnguentum faciunt, ad trinam
ouium fcabiem utile. Spartii Hifpanici & Narbo-
nenfis filiqua, femen, Sc flores, prorfum funt Gc-
niftx, fed maiora &. efficaciora : cuiufmodi vult
Diofc. & Mefue , qui iduabus ad quinque drach¬
mas florum dandas vomituris imperat: Seminis
verb,& duabus ad quatuor. Cum tamen Genifta:
vulgaris flores , plenos diflos multi in acetariis
ex multo oleo vorent , necquicquam naufeent,

3c feminis tripla aut quadrupla dofi , opus lit vo¬
mituro etiam puero. Oleum genifta: conficitur
ficut Oleum Chamsmelinum , ex floribus eius,
quod in fplenis obllrudionibus, referente Villa-
novano vtiliter adhibetur ,- fi in fimo ad quinde¬
cim aut viginti dies fermentetur.

SPARTI V M HISPANICV M ,L OBIS

ROIVNDIVSCVUS , FLORE
L V T E 0.

STipifc cubi- Deflriptio
tali plerum¬
que pollicem
erado , cortice
flabro & ftriato
tcdo,quiin plu-
res ramos cubi- Rjtmsl
tales virefeentes
& ftriatos diui-
ditur,& hi dein¬
de in virgulas V ,riH^
iunccas, virides
etiam & ftriatas,
qus nouellz ad¬
huc & primdra
germinant , &C
aliquot foliis ex- Folia,
ornantur, ftatim
atque planta flo¬
rere incipit deci¬
duis , vt tota

deinde

confpiciatuj, e virgularum lateribus prodeunt
oblongi pediculi, ex quibus dependent flores a-
Vomitus quoque cum his frequens Ifchiadi , Po- j liquot exigui , Glycyrrhiza: vulgari aut trifolio

pratenti , floribus pene fimiles, lutei, inodori;

dagr*,& renum doloribus prodeft.Nocet ftoma-
Tom. I.

55>s HISTORIAE PLANTA RVM >

S emen.

Radix.

Spartium.

fitdon. no¬
tatur.

Loeuc 5c
ccmpus.

fuccedunt Lobi cartilaginei, rotundiufculi, Fabi
vulgari, qui in iumentorum pabulum cedit per¬
quam fimiles, ex flatio rubefeentes, in quibus fe¬
men vnicum maxima ex parte continetur [raro
bina,]durum,nigrum, exiguo reni fimile, quod in
Lobis,dum agitantur aut quatiuntur, crepitat, &
follitum edit, radix dura,ligriofa.

Clufius fuumhoc fpartium fecundum , cum
tertio, quod utcumque Hifpani vernaculo fer-
mon eRerama vocant ad primum, Diofcor. fcili-
cet r7rct?7ioyt referendum , omnino exiflimat , an
vero iifdem facultatibuspnditum fit , non intel¬
lexit.

De hoc Dodon.Lat.in fol. Spartum frutex Hi-
Cpztus Retama. Spartium frutex maius. Cur au¬
tem Dodonius hunc fruticem potius Spartium
Diofcor. exillimet nelcio :malc titulus figuriap-
pofitus maioris Spartij , cum fit minoris Clufio :
Parum fibi in Spartii hiftoria conflare videtur,
perhibente hoc Hift. Lugdunenfi, qui Spartium
Hifpanicum alterum Cluli j vocat.

Lobel.Obferu. «S: Icon. Piant. Spartium Hifpa¬
nicum alterum flore luteo Clufij. Spartium mon -•
fpermon , Hifp. Mutoni. Camer. apud Matthiol.
Germ.&Epit. pfrinimcn, Spartium i. Nefascft
ponere figuram Clufij nomine Spartij apudMat-
thiolum,cui non erat illud Clufianum notumraut
faltem inuentorem nominare decebat , nec ita
turpiter Clufij laborem Sc fludium alienare,
alterique appropiare.

Tabern.icon.& hili .Spartium Uifpariunm 4.CIU-

Gerard. Angi Tfeudo fp Artium hifpanicum

Ao y.

C. Bauhin. apud Matthiol. Spartium Hifpani¬
cum.

Variis Caftelli locis crefcit Autori,arenofo fo-
lo, floretque Maio , Semen maturum eft Iulio. Se¬
mine reperto in Vuis Damafcenis, in Belgio ena¬
tum habuit Mutonus.

SPARTI VM HISPANICVM FLO-

RE CANDIDO.

icon. & Hift. Spartium «5. Hifpanicutn,C\uCi j 2. Gc- Dat” v
rard. Angi. Pfe udo fpartium album Apyllo n, Tljc
l\>etj>c TUffc/ 0pamfcb Bromc. Dodon. Lac.in ‘
fol. Spartum frutex minus , cuius infcriptio non
conuenit iconi: Clufius dicit maius elD, cur Do- Dodon /j-
Ionius non ponar defcnptionem m:ror, (ed fo- tAt“r-
lam iconem ex Clufio. Hill.Lugd. Spartium aliud
Hifpanicum Clufij.

Spartium alterum Gadibus duntaxat, Sc locis ^
v-icinis,aura marina perflatis , Autori confpcdlum tempus,
-ft arenolo & ftenli folo,Sc Februario florens, cu¬
ius Lobos, quos in planta non obferuauit,ex Hi-
fpaniis in Belgium deinde ad ipfum amicus mifir.

GENISTA ARGENTEA.

SVrculo hic Defcript.

adolefcit li- Surculat.

gnofo , multi¬
plici, in mulcas
alas tranfuerfas
diuifo , tereti
argenteo. Ad
ramulorum ex¬
ortum folia he- Foi;Xm
rcr.t fingiilaria,
oblonga,angu-
fta , argentea
hirfutie obfita.

FruClus furcu- Frutltu.
lorum interno¬
diis atque ex¬
tremis hiret fi-
milis Carpo-
balfami offici¬
nam vulgaris,
calyculo folia¬
ceo contentu^,’
fpadicei coloris, corticofus , ih fummo apicula a-
cuta donatus : in quo femen continetur nigrum semen.
fubrotundum,rugofum,acfcre cuanidurr,[in fic-
ca quam deferibo ] ac proinde nullo fapore ctfatu
digno priditum. Surculi Sc fqlia modice aman-

Vtr?uU.

Dercr:P,i* .. T Ongc pr*-

J _ ,di<5to maius

& hominis alti¬
tudinem fupe-
perans inueni-
tur, virgulis te¬
nuioribus &
lentioribus ma¬
gi fque obfeque-
tibus, flore eiuf-
dem cum fupe-
rioreformi ,fed
paulo maiore
omnindalbodo-
bi etiam conve¬
niunt : minores
tamen funt &
minus f£me
continent.

Camer. apud
Matthiol. hift.
Germ. & Epito¬
me pfrtmmen/ Spartium 1. Non placet poni fi¬
guram fine deferiptione fub titulo ^ Matthiolo ei
pianti, vtincogniti non attributo. Lobcl. Ob-
feru. & Icon.Plant.S/>4rr 2. floribus albis Clu-
fi j. Gcwjladamafiend odorata flore albo. Tabem.

eant.

Dodon.Lat.in fol.Hirfuta quxdam Geniftaeft, cenijl*
candidioribus&mollioribus foliis, qualis in Hi- hirjnta.
fpanix nonnullis regnis & pri ferti m mxta Cal¬
pem nafeitur : ‘meminifle huius Titum Calphur-
nium Bucolicon Ecgloga fecunda feribit , his ver¬
bis:

Cerni s vt y ecce pater , quas tradidit Ornite

vacca

Molle fub hirfuta latus explicuere genifla ?
Confiderandum tamen,an fupraditfta conuenire
poflintnoftri argentei genifti.

Gener Cherlerus attulit collettam in horto Pa- j oCU^ &
tauino Iunio, nomine Cytifi argentei, poftea cum Temnus.
fru£tu accepi h Domino Agerio , qui collegerat in
horto Pifano,fed fine nomine.

CAXVMBA INDIS FLOERS

AD TINCTVRAM.

FLoffrsreperiturinB,w/vw, vbi Caxinnba \ o-

catur. Vtuntur in cibis & ad tingendas veftes Defcriptw
ex Bombyce. Confertur edam copiose ex Infulis
Nacajfer , Bati & Cambaua, qui omnes optimos &
celeberrimos habent portus. Venditur id Ban-
tam cum Cate, Linfchottanus*

GENISTA

GENISTA RADIATA SIVE

STELLARIS.

Befcripttio

/"''Eni.fta , qua
radiatam h-
uc ftellarcm vo¬
camus , pulchra
eft planca , ra-
mola: Caulis v-
nus in tres diui-
ditur ramos, hi
r urfum in alios
bis , aut ter , aut
quater , femper
ternosiinterno-
dia duas vncias
longa : folia ad
vnumquodque
geniculum fex
verticillatim
cauli circumpo-
Eca, vtin Gallio
vel Aparine, la¬
tiora quam Gal-
lii Sc molliora,
flores. incana, hirftita, vti tota planta:in viminum valde

tenerorum angiilo/orumque extremis flores
'denfi ge n i ft i ru m , co ordine quo in Vulneraria
rultica, lutei ,fi rede memini.

Csfiafs- Hift.Lugd. dicitur , genifla IluenEs. C.Bauh.

Al- ^raccl ^'S nominibus appoEtis ex Horto Pataui-
f. ■,>!« . no ntctilic : Cafiia lignea officinarnw > ScPliniiGuil-

scopuPhnij landino : Gentjla Alpina Recentiorum : Scopa Pli-

Dcfcriptio

Sfmx,

“Flores. ■

Radix.

Coroneolx.

/“frutex.

Ramuli. A-

culet.

Folia.

Flores.

Siliqua.

Semina.

$apor.

GENISTA ACVLEATA FOLIOSA.

T_JOrridub fru-
ccx eft geni¬
ftella aculeata ,
genifla trifolia
angulosa minor,
denlis tamen ra¬
mis fruticans , in
quibus folia hir-
futa alterno poli¬
tu nafcuntur,gc-
nifta: vulgaris

forma, acumina¬
ta : fed prarter fo¬
lia longis creber-
limifque /pinis
minacibus arma¬
tur, maiorefque
/pina: minorum
/obolem infefto
mucrone pun¬
gentium e lateri¬
bus pariunt: flo¬
res lutei /picati Floris tindorii vulgaris , /cmen
exiguis filiquis:Radix lenta &c fublutea.

An Cxfalp./ufliucex Coroneoi* fimilis, altior:
ramulis obfequiofis jlanuginosilque , qui anno
fecundo aculeis redis armantur, quibus alii a la¬
tere infunt aculei :vtin ea, quam Spinam Chrifli
vocant : folia fert Polygoni : flores genifla: , mi¬
nutos : Eliquas breues & latas Lentis modo , in
quibus pauca femina continentur. Tota planta
fipore auftero & gluti nofo prodita eft cum mo¬
dica amaritudine : nafeitur inancultis , & hume-
Tom. I.

LIBER Xi:

ftis. Videtur h xc apud Dio (coridom elfe alterum
Ataaa genus, yaoi m Cappadocia & Ponto nafa- Acacia.
tur.

Fuchfiusaflerit geniftellam , Germ. appellari T,*Z*S T*
poire^ic 0tcd>cnb (Binffi £rbpfrimmcn/ober
rlcin <z5tcd>blumcn,Gall.Perirgenei : Elie qui non
Ene magno errore pro genifla vtantur. Item qui
Rofmarinum aculeatum nominent. Cluf Pan- Rofmar,
non &Hifl.pofl. genifla: fpecies ii nonnullis ge-
niflella/pecio/a nominata, Vngarisla/c^r,hoc eft, le*l»s-
aculeata , 0tcd)cnb pfrtmmen. Ge/ner. de hor¬
tis genifla vel geniftella aculeata, Dodon. Gall.&

Lat.in fol. geniftella vel geneftella, Belg. 0te-
che nb.b ro m/Gall genet picquant. Mihi autem ctpn
m Italia clfem , quidam vocabant Tetrachin & A- Tetrach/s.
iaii am ait eram Diofc. Alii Roremmarinum acu- Acaaa *l-
Icatum Diofc. Lob. ScPen.Adu. geniftella acu- tera
leata, e radice exigua, virgas graciles,redas,com- Korem*r'-
plurcs, fpinulis infeftas fubmictens , foliolo Thy- TTtum^
mi vel Enc*: flore luteo pallente , geni ft.c mino¬
re :ctiamque breuiore,rotundioreque flliqua ,&

/emine Erui fubruffo. Ob/eru. & Icon. Piant, gc-
nifleila aculeata forte Vlex Plinii.

Figura Tragi minus placet, nec etiam arridet in
omnibus Lobeliana Eue Dodonad : Defcriptio
Lobclii competit pene noftr* genift* fpinof*,
A/palathoidi.

I Iifl. Lugd.geni flell t.T abern. geniftella aculea»
ta, FIcin 0rcd)c»ib pfnmmen. Geratd. Angl.^e/f.
ficttit acttleat a , Hecble funeg or pctic w^tmrne.

Geniftella aculeata prouenic in comitatu Mont- Locus 3c
belg. Obfcruaui Geneua: cum eflem , circa mon- te,nPu?-
tem Salcu: florentem Iunio, Lugduni cum foliis
menfeOdobn , Ba/ilea? multis in locis. Frater '
C-Bauhinus in itinere Bafilea verfus Auguftam
Rauracorum. Earh etiam vidi iuxta Mafmunfter,
Tubingxin Ducatu VVircembergico ,' In Itali*
montibus Euganeis.^ Non vbique hoegenus ge-
nift* reperiri, tcftiseft Tragus , fed in arenofis ac
/axoEs duntaxnc locis prouenit , vt & in fylua
quam vocant fcen ybar ad Mofellam & in Vuaf
goia. Fuchf Nafciturin arenoEslocis fecus vias.

Pluribus per Brabantiam locisincurrit , nonnihil
humentibus , /cd incultis quoque ac negledis.

. Per Pannoniam vulgati/fima : Frequens circa
Francofurtum & multis aliis Germani* atque Bel¬
gica: locis.

Sunt qui non Enc magno errore pro genifla vires¬
cantur, quum facultatibus diuerfis prxdita fit:

Maio rrien/e flores luteos producit , quibus paft.e
apes improbum mei conficiunt. Adftringentem
cum amaritudine facultatem po/Iidet : ac proin¬
de valenter, fimulque citra mordacitatem exic-
cantem. Semen eius ferpentibus aduerfari tra¬
dunt. Decodum foliorum , profluuium men- Detortum
flruorum fiflit. Idem etiam potum Ventris flu o-foltorum.
ri fuccurrit. Et,vt rem in pauca contraham, idem Men!et-
genifteIla,quod Hippuris poteft.

SCORPIVS SPINOSVS VETE-

R I B V S.

JNter fpinofa authore Theophrafto : Scorpius
[toicpT©-, Gaza Nepa] Emplicitcr eft fpina,Non
enimvllum habet folium, pr*tcr /pinam : radi¬
cem vero Emplicem &: breuem [ fxovofp/^cv ^ fyct-
profundamque quod quidem

male. Quomodo enim poteft effe radice breui,
eaden^queproftinda] Quare melius Scalig. legit
redamque. Idem hb.9-c.14. Scribit de
radice Scorpii, vbi Gaza quoque vertit Nep*: ve-
L 1

400

HISTORIAE PLANTARVM;

quicubiulcvs

ftriati, Sc non-

nunquam hirfu-

ti., talis fuit Nc- v<4i

paValerandi , er*n

qua non diflimi-

lis,pro Bononie- NePa

fi Nepa delata,

qux (ane mul¬
tum habent fi-
militudims cum
geniftella acu¬
leata foliofa VLlI-

jjpantgiu

Dcfcri

Cemfta lu-

rum ea alterius plantx eft , nempe Teliphoni, .
quod alii Scorpionem appellant. , ac qua (cribit c. 1
19. eiufdem libri. Nos autem hift. n. g. hb. 54.de
Aconito. De Plinii Ttagio [Tragon legendum |
volunt Sarrae. & Gefner.] quemAliafert fiue ;

Scorpione vepre j vide cap. de Trago Veterum :
vbi oftendiifms nos diflentiic i Sarraceno exifti-
mante Tragon hunc Plinii eundem efle cum
Scorpione Spinofo Theophrafti, quamuis conce- !

damus Plinium forte non bene diftinguere Scor- 1
pionemTheophraft.iTrngo.Meminit tamen Pii- i
iiiuslib. 11. cap. 15. Scorpii ex Theophrafto , dum
ait -.Spinofarum multi (pecics. In totum fpina.
eft Alparagus & Scorpio , nulfSm habet folium.

Itcmlib. zz. cap. 15. Ex argumento nomen accepit vAtf
Scorpius [ Scorpioides Dal. de Scorpioide vi- ^ ^ ,

de hift. n. g. l.deen-noieptimo .) Eft &alia eiufdem
nominis cfFechifquc 3 fine foliis , Afparagi caule, ' v 1
in cacumine aculeum habens Scinde nomen. Et _
hauc Dal. ait efle Tragon Diofcoridis , quam Sc
Traganon vocari, & Scorpmniis tradit. Ego ta- ,
menexiftimo de Scorpione Theophrafti potilis :

loquutum efle Diolcondem. Eft alia herba Tra- , longiores , minus rotllndx, Sc tlrai , quimin
gos eidem Plinio l:b. 27.cap.1j.quam alii Scorpion ; Afpalatho Monlpclicnli, led angulofx, qux ina-
vocanc, de qua vide cap. de Trago Veterum. In- 1 i;as fubdiuiduntur,in funjmitatc ramulorum mc-
epie putauit Hermolaus Alparagum & Scorpio- . fc Aprili apparebant florum pediculi, & veluti ca- FloreiC
nem vnicam elfe plantam quod apparet ex Thco- lyceshiilmi. Videtur hic frutex variare pro Ann

’ tempore .acproxcate. Is enim nobis ptouenit r*n.,fic
in horto .nomine Nepx fatus, led primo anno
fecundo omnino refpondebat figura: Lobelij.cu-
ius ramulum in nollra tabella curauimus pingen¬
dum cx Valerandi Dourez planta ficca : tertio an¬
no accedebat adiconeni Dodonxi gcniftx fpino- Teon Do.U-
Ix nomine exhibitam, nulla folia nobis apparite-”"

^ runt. Icon autem noftra fifta eft cx ramis tri-'f“ “'A*

l^tex elegans bus nobis ex Angi» miliis, in quorum vno limi ’ M'
palniaris datus j infummitate veluti folialatiufcula, hirfuta , in a-
nobis olim a ! culeum delinentia , in altero flores lutei, maiores IUrn
Domino Io. Ia- | qU^mingenifta(pinofa vulgari, ex breui pedicu-
cobo MiegBafi- ! 10 multi fimulinteripinas.nohexlongiufculisra-
lcenfi, nomine J mjs foliolis & fine fpinis , vt in gemfta aculeata
geniftx lutex foliofa vulgari : in tertio ramo inter {pinas erant

gari quo tempo¬
re foliis deftitu -
tur.

Nepa quoque
mihi vi(a Bono-
nixAnno 1565;
concolor, & pla¬
ne fimilis , nili
quod Spinxerat

phraft. & Plinio.

GENISTELLA MONTIS VENTOSI
STINOS a..

fyltA-

Fleret,

cx Monte Ve¬
to fo circa Aui-
nion em , cui
priores rami
plurcs,duas vn-
cias longi, fpinis
Iuniperinis or-
nati,alii longio¬
res quatuor vn-
ciarurn circiter,
foliis hirfutis,
longiufculis , &
latiulculis , (ed
quam in vulga¬
ti geniftella fpinolaanguftioribus : flores in fum-
mitatibus aliquot aurei , maiores qiuimin prxdi-
da gemfta. Sihec non eft particularis genifta ,
certe egregia eft varietas, qux nobis ob id vila eft
mereri propriam ico nem.

GENISTELLA SPINOSA AFFI-

nis Nepa qvibvsdam.

■N

Epa (enticofusfrutcx pro folio Spinamge-

longitudine inxquali , Iuniperinis foliis anguftio-
retn, & nouafpinarum minorum (obole fcEcun-

dam, viridantem , ftriatam , fxpc glabram, alias t . - _

pilo breui oblicam,quo & obdudi 'lunt rami fef- Hifpamco. Miror item apud Dodonxum Scor-«cM/*r.

filiqux latiufculx , compreffx.breues, nigrx.hir-
(lltx, calycibus foliofisxque fere longis obtedlx,
in quibus (emina binadeprehendimus.

Eft & apud nos (Gallos inquit Ruell.) fruticis Locus -
genusin montibus Scalperis naicens , quo & fe- f -

pes tam viuas quam ftrudlites edam ttiftici fti- y^us

pant. Is vice foliorum fpinamm armatur vallo,

flore luteo .filiqua breui, in qua pauca femina la- Stm
ca clauduntur, rura noftraluncum marinum vc\ tuncuim*-
poriuslomarinum appellant, cui aliquantilm ad- «**>•
ftipulari Paliuri delineatio videtur , an tamen Pa-
liurus fit non aufimaflerere, quod ci fpina pro fo¬
lio fit.Quam autem officinx gemftellam vocant,

Grxci quantum aliqui fu(picaturEricen,humilior
tantum & exilior : colore Marini roris & peng fo- <

lio, flore luteo, femine rufo, quod ferpentibus
aduerfari tradunt. Sunt qui hanc efle putant qua
Galli Rofmarinum vel Iomatinum appellant , Li-
banoudis folio, fed rigido ac pungente Scc.
ille qui an vnam vel duas plantas intclligat confi¬
deres ipie. Noftrx gemftellx affini Nepx , Spi-
napro folio eft.

Dodon.Gall. quigeniftam fpinofam & grni(Umc„^
fy Iu. Belg. ©ofpclborn vocat, negatque elfe Tra- Sfm,/*.
gacantham.id eft, HircifpinamaucPaliurum , vt
quidam putarint , tribuit ei filiquas fimiles Geni- ^
ftx, non tamen talcspingitin Hift. Lac.in folio.

Is prxtereain folio fuam fiefcrlptionem compo¬
nit exfua priore Gallica & ex Clufij Scorpione i. D0doti,»s

P‘J

LIBER

T”1 fecundi Clufii Iconem poni , pro geniftx fpi-
nola: altera Icone , ‘licec Clufius noh pariim dif¬
ferentes tradat Scorpionem primum & fecun¬
dum.

Scorpt/et

Nepa.

Siliqua.

A J Scorpium , inquit Clufius, quem Gaza Ne¬
pam vertit accedere videtur Scorpius noder i. fo¬
lio n illojriifi primo Vere apparente , quod breui
decidit, Galli Incnunn appellant, Aquitani lanae-
cfufiT'10 cubitali vero , aut amplio-

rtrg*. rc. altitudine aliurgir , multis virgis ex atrouiren-
tibus, linatis , deififlimo /pinarum vallo oblitis,
miticofus, qu.t deinde fpinx aliis minoribus fune
circumfeptxifil a milia, nili prrrrio Vere , appa¬
rent, breir decidui ; Flores geniflx minores, pa!-
bdi, interdum vero adeo rufefccntes , vt rubere
videantur , prxfertim fub Autiimnum : filiqux
i n de filccedunt breues, cy.indracex, magna ex
parte inanes aliquando tamen ferentes exiguum
uiun pallidum, aut fiibfufcum, vt genilla vulga¬
ris Septentrionalium : radix lingularis in alias te¬
nues fefpaPTens , & interdu n lata fe propagans.
Qupd Vero Clufius foliola, & filiquasCylindra-
t :s .1 'buit buic Scorpio, nobis dubium mouet, Sc
quod Germania: faciat familiarem , Sc quod non
dicat /i mile n gcnillellx fpinofx , cuius meminit
mter Pannonicas. Diligentes ftirpiuminueftiga-
tores accerlant>Scorpium ex Hilpania , &confe-
rant cu n geni da Ipmofa Belgica, ac perpendant
an ex dem vel diuerfc ft' 'rpes : Clufius prxterea
pro Scorp-o primo in podr.bid. ponit gemitam
Ipi iolam Dodonxi.

Lob. & Pena Aducrf Nepa [ Scorpius 1 apud

X I • 401

mm obferuauit Clufii Alpalachum, non effe geni-
ltam Ininolam. 0

Nepa Lo-

. ' , , . I L ‘r I apua

he!>0 *tor~ Tbeophradum diaerfa eft a Sc;>rpione,quam in-
f/.«. ter Culi collocatam oportuit. Nepa cui nOmen
* cere commune cum Scorpione planta paucis
a lhuc nota , nulli dum Reccntiorum deferiptu.
lugnex fime radices, multiplices, implexx, te-
n ' 1 e s : h q u 1 b u ; m >x orfx f pinula: , rigi dulx, den-
fxjCoriudx (imillimx , aliquanto maiores , vni-
ueria virgulta lummo tenus vediunt, ficque tota
Corruda Pliinta ‘,lcnhs ,lol‘rcc aculeis pro foliis : Sc faciem
facte. Corrudx prxfcrt guftu amaricante. Icon.pl. Ne-
paapiul Theophidituul. Cxterdm qui adibunt
loca inferius notanda, vbi proueniatNepa , ob-
leruabunt hanc Nepam Lobelii ede eandem cum
_ n , genilla (p tiofaDodon.

Cemftafpt - r~ t \ 1 ,

„oJm. Lior» fluet mdum etiam quantum differat ^ge-

niiteila IpinolaTiubliana quam nos foliolam vo.
camusipa cmm mire ludit.

rStZa. - Scnrpms alter flue gcnifta fpinoia

i' a Dodonteo pro genilla fpinofriz. deferipta. Vli-
ccmPiinii quidanVcfle volunt , Belga- ffiafpcL
bom vocant , Armorici apud quos fylui huiits
plantt; fttnt tam prt) cera; , vt propemodumarbo-
refeat vocant iis Laus.

De fpinoia hac planta , qua! fequlintut Pena
tradit. Protfiim cognata geniftathiec , fed mul¬
tum aipectu horrida, fen tibiis pratduns, innume¬
ris, cancellatim annata, ieinper virentibus , ilria-
tis , lignofis virgultis, Spdrdofimilibtis, fpinis
pene folia occulentibus. Quate dotftioribus non-
Ajf.U, 4«. nullisplia.it, Ga*.r Nepam elie , autScorpium
Theophtaili. Clufius etiam Afpalathum alteram,
tum Salamanticat, tum Monlpelii ficdiftam, pin¬
xit: eadem e(lcuingcnillafpmofa,atit ei admo
dum per/imi lis.

Rhapiodus Hift.Lugdunenfis ftirpium param
petitus, nullo indicio huius piante hiftoriam con¬
fuse tradldtc , fubiungens Lobelii verba, nccani-
lmduertens Scorpionem deicriptum primo loco,
mifccri Sc comprehendi i I.obelio & Pena fub v-
110 titulo , cumgenilta IpinofaDodonai , noc et-
Tom. I.

dam Ipinofam.

Gamerar. hort. Nepa (ficenim Scorpium vertit
apud Theophraftum Theodorus jin fidihbusaf-
feruanda : In Gallia & Hifpaniafrequens. Cx-
ialp. Spina Cbrijli vulgo appellata, frutex in to¬
tum fpihofos, nullis foliis, quem Theophr.Scor-
puim vocare videtur , & Theodorus Nepam ver¬
tit , fed flore candido accedente ad purpuram,
qua: conditiones in hoc frutice non iniunt.

rabern.Icon. & Hili. Nepa T hearibra/i: ; Lobe-
iuisNepalh deferibit , an veri eius Nepa de-
icnpno conueniat cum propofita Icone indicent
aln. Item Icon.& Hift.Scorpms fecundus Scor-
ptonfrsnt. Tabctnamontantis cuius prior I-
con eft cum floribus.n ullam proponit ddcriptio-
nempriter Lobelii qui florum non meminit, nec
in fuabtbcc figura : pet fecundam Iconem exi-
itimo illiiuuntell gere geniftam (pinofam Dodo-
nagqinmuis Compilat. Tabern.aefctiptio ieiuna
iit & figura imperfcfta.

GerarJ.Angl.gcnilhfpinofa flore albo , iufite
flourcub furjes. Gerardus exhibet Icones Ta-
bern. qui Scorpium futim dixit flore luteo non
albo.

Geniftella affinem Nepam ficcam il multis an-
ntshabemus, quam inter Valerandi piant. sin.
uemmtts. Nepa etiam nomine vidimus Bono¬
niam horto menfe Aprili fruticem pracedenti
iimilem. Frater C.Bauhinus attulit nobis ex Ita¬
lia ramum priori iimilem , cum hac inferiptione,
NepaBononia , Cortulio gemftella aculeata
Fuchlii. Ex IcmineNepa nomine ex Italia miifa,

prouenit nobis fuce.x, qui Montbelgardi in hor¬
to Illuft.Exc.Celfiv Virr. per triennium liyemem
pertulit, tandem frigore confumptus. lac.Gar-
gillus Srotus milic nobis Lonaino Anglix pul¬
chros ramos cum flore Sc Aliquis nomine Afpa-
lachi Narbo nenfis. Lob. Nepam nullibi prxeer-
quam m Proui icia vidic |locis montofis vbere
hucicantem , prxfercim prope montium radices,
qui Ma«daLeiu Fanj & Specui fando nuncupato
finitimi funt, via qua Aquas fex tias itur. Locis Ia-
xcis Sc aridis, ScStertlUi montis decliuibus, acpro^
Ptcr Argenteum amnem, Argeas vulgb G.fllopro-
uincixdidum, multa. Geniftam fpinofamrcpe-
nt Dodonxus in quibufdam Brabantix locis , vbi
planicies. Scorpius. i.Glufii, floret Maio,Iumo &
quandoque tota xftate : circa vero Autumnum,
denuo floribus onufta hac planta conlpicitur,
eoque tempore ,Gturatiores Sc magis rutuli funt
vtplutfmum flores. Variis Bclgicx, Germanix,
Gallix , Hilpanix , Anglix locis conlpexir , rui C-
quam tamen frequentius, qu^m incultis illisio-
cis flipra Burdegalam , Bayonenfi itinere , Sc apud
Cant abros Pyrenaorum iiigerum accolas , vbi tanta
magnitudine aflurgit , vt duorum hominum al¬
titudinem xquare nonnunquam viderit, craflitu-
dine vero brachium humanum.

Nep/t.

Scorptut.

C hrtjii.

G em fla [fi-
noja.

Gerard. ni¬
tatur.

Locus &
tempus,

Affahtthm
N rpa.

GENISTELLA MINOR ASr*ALA-

THOIDES.

Ex Anglia Afpalathi nomine mifit nobis Locus:

Dominuslacobus Gargilius Scotus , fruticis Jfpaiathui
parui vix cubitalis , cortice quali cinereo , vir- DcfcriPt,c>
gas aliquot, fpinis breuioribuj , alternatim di'-
pofitis , horrentes : foliolis iuxta (pinas fere ro- iltrtt.
tundis, Lentipaluftri penexquafibus : floribus

L' )

4.02.

HISTORIAE PLANTARVM.

aureis , minori¬
bus, quam Tin-
«ftorii floris, ma¬
gis patentibus
quam genillx
fpinofe vulga¬
ns, inter {pinas
per totos fere
ramos copiolis.
Si hxc planta
non diuerfa'
efl a Scorpio
aut ab Alpala-
tho Monfpe-
licnli inlignis
videtur variano.

ASPALATHVS S E G V N DA
srrLiLNsis.

MON-

A Spalathu

A

_ fecunda
Molpelii dida ,
frutex efl; bicu¬
bitalis aut circi¬
ter, totus fpinis

horrens, longis,
virentibus, qui
color efl: etiam
toti planta: , ex
quibus prodeut
folia parualub-
rotunda , non¬
nihil pilofa: cx
lifdcm flores lu¬
tei, pulchri, Cy¬
bii florum for¬
ma , odore Me¬
liloti Oflici na¬
rum, lapore nul¬
lo manifefto, fi-
cutife folia, quq

Autumno cum floribus prodeunt, fuccrcfcenti-
busliliquis, p a ruis longis. Interdum etiam flo¬
rens foliis fpoliaw obferuatur.

An Ac*ct* Angnillarx hxc forte efl: Acacia fecunda, de
Angutll. i; qua feribit. Reperi in Corflca circa I/iiaz.z.inn
fruticem limillimum Scorpio Theophrafli, colore
fimilcm geni ft x,cum ramis atque fpinis tenuibus ,
Tolnt. foliis paruis Ruta: foliis fimilibus fpicatim libi in-
uifem appofitis per ramulorum alcenliim. Flores
fert luteos, quales Corneola qux Lyfimachia do-
diflimi Leoniceri. Ramis etiam tuberem» Iigno-
faadnafcuntur , e quibus emergunt animalcula
coloris crocei. Siliquas fert ixues iictit genifta,
tres ac interdum quatuor , continentes lemina
comprefla Lentis eriigie, fed parua. Quapropter
tot animaduertens in hac planta notas Acacia: (e-
' Ac. icta 2. curi(Ix Diofcoridisrelpondentes, facile mihi per-
Dtofccrtd* fuaferim eandem cfle. Tametli autem Clulius
fciat, fruticem hunc [de quo nunc ago] non e Ile
Afpalathus legitimum A/palathum alterum: quia vero tale
nomen i plcrifque obtinuit immutandum non
putauit , prxfertim cflm ad quem fruticem Vete¬
ribus delcriptum referri debeat , adhuc ignoret,
'$cof,ns. nifi forte Scorpii generibus adferibendum clfe

SiliwA

Jlorts.

StltcjUA.

Seminet.

quiscenfeat.Tota piata cubitu no excedit, frutico- DeJcjip;*
l.iadmodu,& ramo la multis horres Ipinis deorsu
inflexis, firmis, acutisfln quib.enafcuturpuhllafo- f *

lia Lentis magnitudinc,viridia, qualia etia[fed te¬
neriora ] fert in nouellis ramulis, quibus fub funt
rcccns pati aculei: flores in firmioribus frigidio¬
ribus fpinis , terni , quaterni aut plures fimul na-
fcuntur , geniflx limiles , minores, coloris nunc
lutei, nunc pallefcentis : femen in paruis liliquis Color %.i-
exiguum. Aliud eius genus. robultius efl fali- ™s-
quantum firmius,nonnunquam altius non excre-
Icerts, cuius flos perpetub pallidior efl, alioqui no
multum priori diflimiie. Pnmumgcnus f Hei> Afp.tl.uhus
banx rei fiudiofis Salmapticx & Mdnfpelii Afpa- alter,

.la thus alter vocabatur, vi\lgo Salmaticenliura f
aliorum apud quos nafcitui;,Hi{panorumE/«/.i/i<t,
fecundum Caltellanos Aulaci. Icon apud Clu-
lliimm Hilp. polita erat pro Afpalatho altero, i.
mpoft. autem Hifl. [forte errore Typographi ]
pro Afpalatho altero m.

Gcfner. hort. nobis videtur Afpalathum Mon-
fpelienfe a. non diitinguere a fecunda Acacia
Mattbioli.

Lob.&Pcna Adu.&Icon. piant, genifta S par- r,ene(l,t.
tium fpuuf.m maius , Belgis C&afpclborit. Angi. S parttum.
Bricfc Brotfmc. Doctiorum Nepa aut Scorptus, A>,£VI;
foliis ternis Rucx. Monfpeli )SpaUtbus vulgbo- Sc>rP'UI‘
pinata, tametli inodora &’ funis inflar peninax
frangendo. Obferu. A fp al at buf fecunda M.nfpdien-
fium. An Scorpio Theophrafli Cludo f Anguil-
larx? Merito feribit Lobelius adimenda folia ter¬
na Rutx in Aduerfariis & Lentis reponenda: LobcLnota -
Iconem Clufii habet. Verum tamen yflufius di- tur'
uerfam fecitgeniftam fpiinolam , (Bafpdbom di¬
dam , ab Afpalatho z.Mbnfpcliana : Ne Icimus
etiam quomodo poffit Afpalathus fecunda Mofp.
e fle Scorpio Theophrafli Cludo, quandoquidem
ille proprio f fequenti capite diftmguic Scorpio¬
nem ab Afpalatho , nili dicatur Clulius bis cande
defcripfilTc , quod annotare debuerat Lobelius
flicafenfit: An fit Afpalathus Anguillirx pluri¬
mis ab annis dubitamnsrmulta enim refpondent:
verum illud notandum Anguillarc Acaciam fecu- Ac nem
dam videri nobis melius conuenirc.

Hifl. Lugd. ScarpiusTbeophraJlh GzzxNep.ivo- e’ '

catusqui Scorpium flue Thelyphonum cum Scor¬
pio fpmofo perperam confundit: Scorpius fpino-
fqs , radice efl crafla , lignosa, nr'gri ,limplici,d:-
midium pedem longa : Caulibus multis, qui plu¬
rimis aculeis rigidis, firmifque horrent: foliis in
paruula & tenella planta , minimis Tragacantha:
limilibus, in vctufta &dfcra nullis: flore paruu- Comp,l.
lo , femine lnfiliquislatiufculis inclufo :Hnicaf- HijlLn^i.
finem vel eandem Scorpium defcripfit Clufms. » om/ur..
De fecundo Scorpione Clufij intelligit non pa¬
rum differente, quod indicatur deferiptione fe¬
minis , quod cum non animaduerterit Rhapfo-
dus , is etiam non bene Clufij Afpalathum i. fe-
parat aprxdicflo , & ad gcniflamfpinofamDodo-
nxi refert, in quo Lobelmm imitatur.

Tab. icon. & Hifl. Scorpius i. 0corpionsfraut.

Gcmd.genijU i. fpimfa minjry £f)e fmftl furjc
btilfj.

Obferuaui Monfpehi loco petrofo in monte Locus &
Cajlclneuf. Frater C. Bauhinus annotauit Afpala- Tempus,
thum alterum Clufij ilfe repertum mtczSummiere
&Monfpelium florente Maio.Vidi Bernxin hor-
i to Benedidli Aretii. Afpalathiprimu genus Clufij r.

J crefcitcum in Cantabris fuperato Pyrenxo, tum
| variis aliis Hifpanix locis , atque etiam in Gallia z-
Narbonenfi. Secundum in Caflella veteri tan-
! tummodo obferuabat.

. Floribus

Vires &
yfus.

Defcriptio

Ramuli.

Sputa.

FtllA-

Ramuli a-

‘•i ,

Fohxr ,
Fleres ~

Locus.

DcTcripti®

Defcriptso

fpi»a.

Flores.

Siliqua.

Radix.

Ak Etbino-
pod.il

Gtmflk

■

Dodomet.

LIBER

Floribus quidarrtapud Lobelium Iubentcs ad
i&eruin viridem vcun cur , & toto cremio calfa-
ciunt furnos. Afpalathi floribus prioris cum Sac¬
charo fermentatis, Salmanticcnfes ad firmandas
&rettaurandas collapfas vires vtuncur,Clufi

XI.

4°3

ASPALATH VS ABROiTONl FA-

C ] E INCANA,
s

A D cubiti non nunquam magnitudinem acce-
*dit Afpalathi z. genus tertium CluCi\,Hallada
Cantabris vocatum : plerumque tamen minus.
& pedali tantum altitudine, totum etiam tene¬
rius : ramuli in multo plures fpinas diuiii, &ifta:
denuo in alias , fic vt fingulx fpinx totidem folia
Abrotoni multifida videantur , nili aculei obli¬
tterent , qui, nifi quisaccuratiusconfideret , vix
animaduertuntur: ex ramulorum lateribus exi
guialii Vere prodeunt ramufculi incani &h:rfu-
ci3quibusadnata funtfolia nlollia Sc incana Len¬
tis, fed maiora qnhmin primo genere : & in fum-
misiftisramufculis flores feni aut octoni geniftx
autPififorma,fed maioresjquamin primo, colore
luteo.

In Cantabris folum ad radices Pyrenxorum,
quq Hifpaniam fpedtant , tertio a Victoria mil
liari.

ASPALATHO MONSPELIANO

AFFINIS SCORPIVS 2.CLVSIO.

AD Scor

pium que
Gaza Nepdm.in-
terpretatur, in
quit Glu fi u s, et¬
iam fecundum
Scorpii genus
accedere vide¬
tur , quod pedis
altitudinem ra¬
ro fuperat , to¬
tum denfiflimis
fpinis horrens,
qux non confu-
fo ordine , vtin
fuperiore na-
fcuntur, fedfe-
riem quandam
feruant, &fem-
per cotrario in¬
ter fe exortu bi-
nx nafeuncur,
virentes quidem, fed languidius quam fuperioris,
neque alix exahis : fummis ramulis inhxrent bi¬
ni aut terni flores fuperiori fimiles , lutei coloris,
menfc Martio : quo tempore exiguas, breuefque
filiquas, vel potius femina Erui ltiagnitiidine , in¬
clusa membrana quadam multa , incanaque la¬
nugine hirfilta, deprehendebat deniiflimis ipfius
plantx fpinis occultata, ut ex fuperiore xftate de¬
ciderant : adeo veto canefcebant , vt initio ara¬
nearum telas efle exiftimaret : radix lingularis ,
fed in plufes deinde propagines fparla, dura &li-
gnofaett.v

Hoc genus Granatenfes Melino vocant. An E-
chinopoda cuius Bellus meminitrplurimum certe
Clufio ad illam accedere videtur.

Dodon.Lat. in fol. Gemfts. fpitiofa altera Icon,
Geniflam vocat Dodonxus prxter mentem Clu-
Tom. I.

fii, cuius Icon Dodoneo propoli ta.

Lobcl. Obf. &Icon.Plant. Geni/la , Spartiani
fptnofum alterum. Scorpius 2, Clufii. Debetur hxc
Nepa Carolo Clufio , qui eam primus ab altero
Spartio fpinofo dittinxit.

Hitt.Lugd. Scorpioni Theophrajli [ fiue Afpala-
tho Monfpeliano ] affims,vd idemScotpius ^ Clu¬
fio deferiptus, Fallitur Compilator. Non enim ,
parum diuerfum , & non eundem ottendit mani-
fefte feminis defcriptio. 'er

Tabern. Icon. & Hitt. Scorpius 3. Scorpione
L aut. Ecciir Compilat-. Tabern. vocat fruticem
Germ.fnuir?

Gerard.genitta 1. fpinofa maior. CDrearfiirjc
bufd>.

Collibus Granatx vicinis itinere Cordubenfi locus.'
duntaxat, nec vfqiiam alibi Clufio confpc-dhlm.

GENISTA ERINACEA.

T)bane noua, Defcriptio
& tota ele-
gins eft hxc
planta dodran¬
talis , in orbenl
per folum d ffu- -1

fa , mtiltisfpinis sttnk'
virentibus, fiue
aculeis horrida,
flores genittx, flmt.
ex cceruleo pur-
purafcentes,mi-
nores , calyculis
inclufi hifpidis,
viIlofis,omnino
fete incanis, bi¬
ni aut terni fi-
mul femper co-
iundti : foliola ^o{,olA'
interdurn , dum
floret, producit»
fed raro , eaque
perpauca , Lenti culx fimilia,qux cum breui mar-
cefcant Sc decidant, tota planta maxima ex parte
fine foliis fpetftatur, & multiplici fpinarum vallo
Erinaceum in fe conuolutum reprxfentat : radix
lignofa & magna efl pro plantx porportione.

Incolx erizj') vocant, hoc cll, Erihareum 3 quo¬
niam Erinaceum animal tcrrcftrc , dum in orbem
fe contrahit, aut marinum , aculeorum &c fpina¬
rum vallo plane xmulatur : qux adeb caufa fuit,
vt illi Erinacex nonien inderem , donec commo¬
dius aliquod ex veteribus Scriptoribus dare pbf.
fimus. An verb incolx ad modicum aliquem <t-
fum adhibeant, nonintellcxi.

Lobel.Obf.& Icon. Piant. fubfaifo titulo huius
Iconem habet. Eft autem is titulus Spartum
aphyllon fruticofumiuncCis aculeis , lunatis ca- J
pitulis.Hiceniminfcriptionein Aduerfariis, ge-
niftam fiue Spartum noftrum pungens exhibue¬
rat ant^. Erroris huius caufa ett; quia vrtam ean- ^ ^
demque plantam clfe,fibi imaginarie perfuadet, n*t er*''
vt mox dicemus.

Hift.Ltigd.ErinaceaClufii.Tabirnlcon.qui nS
nouitdifcernere inter fruticem & herbam vocat
Scorpium 4.0corpion fraut.

Gerard.genitta fpinofa humilis bfoarffc orlofte

fur3C.

Nafciturregfto Valentino, affluenter verb cir- locu„
ca Siete agum oppidulum , feptimo ab vrbe Va¬
lentia milliari,Madntiano itinere, afperislocis &

L1 4

4^4 HISTORIAE PLANTARVM,

fecus vias. Aprili florentem obfcruabam Sc eme¬
bam iter ifthac laciens, anno 1565. femen obler-
uare non potui, menfc fcquente in Belgium re-
uerfus.

ECHINOPODA CRETENSIBVS.

EChinopoda, inquit Honorius Bellus, vulga-
•tiffima inCreta planta efl, Scmultilm cum E-
rinacca a Clulio delcripta conuenit , mfi quod
haec foliis caret, & flores luteo3 profert , totaque
viridi colore cernitur in orbem diffufa, & Erina¬
ceam mirum in modum multitudine {pinarum
reprxfcntans. Genus fruticis ccnfenda hic plan-
t.v.Memmit huius Plutarch.S/mpofiacdib.i.qu^ft.
4. Et Ib.dc auditione, hoc Difticho;

Inter Elbi nj pedas, vehit a/peram & inter Anmin
Interdum crefcunt mollia Leuce i a.

Athenxus quoque huius ftirpis mentionem fe¬
cit lib.Dipnof. tertio : Perinde ac fi femperinter
Echinopodas &alperam Ononin verfens. Sed
D*lech. er- fallitur in margine Dalecham. Athcnii interpres,
ror. quod per Echinopodiam Cardui Chii genus in-
telhgat: nam hchinopoda , tam Creta;", quimin
Infula Chio, totaque Gricia vulgatifiima efl, non
Cardui genus , fcd fruticis cenfenda ; & hanc fub
Locus- Chenopodis nomine intelleiifle Plinium exifii-
CkenopM. mo Iib.ii.c.8. quod etiam ante me animaduerte-
ratTurnebus, virfummalaude dignus , Aducrf.
Vires. hb.z3.cap.1z. nam licet ba:c planta copiofiffimos
flores proferat , fk vbique oriatur, cius tamen flo¬
res apes non attingunt,vt quotidie obferuari po-
tell.

Excellentifl.p.m.Melchior Guillandinus Echi-
nopodam nonnouit, nam epiftola ad Langium
eam inter ignotas flirpes enumerat.

BeUonius vero ltb.i.Obfer.c. 18. ipfam nouilfe
videtur ,fed non defcripfit , neque ita congener
efl Afpalatho, vtipfe putat. Nam Afpalathusfru-
tex fatis magnus videtur , folia terna iimuliuncta
ferens, licec x flate ipfa amittat , vt Autumno aliis
induatur, nec fpinis adeo crebris fcatet vtifta.

GENISTA SIVE SPARTVM

PVRCANS.

DVos ob-
feruamus
ramos , prior
fefquicubitalis
efl, firmus, rigi¬
dus, acpenitu»s
lignofiiSjCortice
craflp , amari-
cante,ligno in¬
terne albicante,
in numero fam
virgarum pro¬
lem temere ac
nullo ordine
diuaricatus ,
in virgarum
extremis aculc
quidam appa¬
rent, totus por-
rb ramus virgul¬
torum denfo
ftipatu , Vux
„ • marina: adfimilis quodammodo efl: , nifi qubd

na ftmiut. nufp!am vno ex articulo gemini aut plures pro

deant furculi. Ramorum extremorum potiffi-
miim geniculis foliola hxrent parua, angufla,ci- FoH*
neritu quadam lanugine veftita. lildem quo¬
que flores ex longiufcuhspedicellis hxrentlutei
genifta: vulgaris , apparentibus adhuc apicibus in „ .

? n n l • I o r , • , R-tmus.d-

licca. Polterior hic colore & ramorum diuilura fer
fimilis , verum quiimillalenticofior & ftrigofior:
quippe numeroiiorib. ramulis, veluti in {pinas de-
finentibus,qua:iacile rumpuntur innumeris no¬
dulis torofus , vix pedalis , incuruo ligno. Hic
floribus & foliis orbatus in extremis quibufdam
capitula incurua, & nutantia gerit , hirfiita, quod
in hac planta fupeifiuum & quafi monftrofum
exiftimo.

Lobel. & Pena in Adu.geniftam hanepungen-
tem ita deferibunt. Sparrium aphyllon frutico-
fiim , iunceis aculeis, lanatis capitulis: Fruticellus,
latiufcule in latera , aliquot fparteos , ftriatos , ex

f»ullo buxeos , e radice Tragacanthae prolixiore,
ignofos &{efquipedales fureulos fpargit : nullis
foliis , fed multis fcnticofis, rigidis ftylis pungen¬
tibus , iunceis, aduncis in fummo tantumjquibus
lingulis aduoluuntur faftigiola , tomentaceteue
gemmulae viris ,minores,fcd concolores , partim
longiufcula: Sc in cur use , partim breuiufcuhe:
nullum folium,flo(que videtur iguftus perparum
amaricantis , exficcantis, adflringentis.

Lobel. in Obf Icon. Piant. & Hift. Lugd. eun¬
dem titulum, quem Adu. habent. Verdin Lob.
reli&a gemina figura , Erinaceam Clufi j aflumit,
quam cum Sparto aphyllo fruticofo iunceis acu¬
leis , lanatis capitulis eandem efle tradit, quod ra¬
mulorum Ipinoforumpofitus, folia , flores atque
alia, qua; breuitatis caufa praetereo, conferenti
cum figuris ipfos deferiptiones , aperte erroneum
eile demonftrabunt.

Tabern. icon. & hiftor.fpartium aculeatum
aphyllon.

Vndcpriccdcmtcs ramos nadlusfim aiTerere
nonaufim ; comperio me annotafle cum eflem
Lugduni , priore efle ex monte Pilati:alterum ve¬
ro per rhizotomum Lugdunum delatum. Lobe-
lio inuentu minus frequens fuit ,in afperioribus,
prcruptifquc dediuibus Alpium Magdalen$ i|i
Gallo Prouincia.

ASPALATHO AFFINIS TRAGVS
tome' Rhamni speciis ex Can-
dia Valerandi Dourcz.

FRiiftulnmeft fruticis alienius palmare/urculis Defcriptio
inconditis frequentibus, rigidis, in {pinam a- SurCU^n
cutamdcfinentibusjdiuifum , Vux mari nse dide
non abfimile & par colore fere fuluefeente , raris
Zonulis nigricantibus obiter cindum , ilriatum,
faporc nullo.

ASPALATHO SECVND^E MONSP.
similis Scorpio sev Nepa Angvill.

flore ex albo pallefcente, vel ad pur¬
puram accedente.

SCorpio vel Nepa Anguill. in Grtccia copio- Locut
fiflime repetitur: prouenic etiam in GalloPro-
uincia inter Lanfonam & Pennam, aliifque pluri¬
mis in locis circa Mafliliam. Suflhitex lignofiln-
mus efl, cortice , lignoque genifte fi mili. Rami JJ”'? ••

cubitales, longiores, breuiorefque pro xtatis ra-

tione,terrfi,quaterni,in quorum fummisfpicatus
plomer d-jr; .tauc rotundus,colore atrouiren-*
f & * te

SpMJt. **

T emptu-

X*i!x.

S&rpiu* !•
Ctfifi/.

Dcfcriptio

Spina.

fleres'.

Siliqua.

Semen.

Mansi a.

Surcu’i.

Tolist.

Radix.

Synonyma

Alhagi.

Mgul

locus.

LIBER XI

re, al^Tqtie foliig : d.uifus tamen in exiguos fre-
qucntefque umulos :hiquc rurfus in fpinasdu-
riflimas breues viridantes : intra quos vt pluri¬
mum alia: fubnafaintur : floras florentes ex albo
flauelcentes , quidam etiam ad purpuram acce¬
dentes. Floretmenfe Septembri. Decidunt po-
ftea flores nullum poftle relinquentes fructum
[ quantum quidem obleruatione noflra conle-
qui potuimus] exceptis quibufdam ceil valculo-
rum fpeeie , figura oliuari , in quibus tamen nihil
repentur. Radice vnica & fimplice vutur ,haud
magna valde.

.Si Anguillara non tradidiffet Acaciam alteram,
quae videtur conuenire cum Afpalatho lecunfio
Monfpelienfium hanc eo referendam forte pu a-
remus, conhderandum an fit Seorpius primus
Clufii diuerfus ab Afpalatho Monfpelienfi fe¬
cundo , quem fiifpicimucgeniflella : Ipinofr affi¬
nem, Nepam quibufdam didtam.

405

Folia eius calida; funt fieexque natune.Horum Vires .
vfusincolisadpurgandum , quibus Fe purgaturis
manipulus vnus ex aqua codtus,in lingulas dofes
fufficit.

AGVL ET ALHAGI ARABICVS

PLANTA SPINOSA MANNAM
reiipiens.

FRutex e ft: cu¬
bitalis, aut al-
tior,deniilIimo,
fiu narum acti ti fi¬
li marum graci¬
lium flexilium-
que ftipatu re¬
fertu s:Ex quibus
, plurimi pendent
? flores rubelli: cis
decidetibus fuc-
cedunt filiqua:
rubentes, quales
* in Scorpio Mon¬
fpelienfi me vi¬
di ile memini, fe¬
mine concolori
fardhe. Ex hac
Halepi incola:
nouum quodda
Manna: genus
leguntjcuiusgra-
na Coriandro no Aro maiora paulo , adeoque fi¬
gura St faporc Manna: noflra: Laricea: perfimilis.
Surculis porro infimus propemodum donatur
Cerer ibus , &: a ciunco eleganti ordine hinc inde
fparfis .riiaiorifei e parte Ce. leuca obfuis. vciuc in
1 bynio. Foliaad fpinarum exortum haerent ob-
longaPolygoni figura.cinereairadix latis longa,
purpurea. De Manna in Alhagi vel Agul proue-
nience fcriplimus lib. 8. cap.de meile aerio fiue
Manna fub titulo : Manna: Italice Tereniabm
autTrungebin.

Ravvolf. Arabibus Agul St Alhagi frutex , ex
quo colliguntPerla: Manna : fupra fpinofos au¬
tem frutices prouemie Mannam teftanttlrSerap.
Auicenna , ac etiam Clufius in epit.Indicarum
plantarum. Idem Icon.Peregnnus frutex xEthio-
prbus Agili & Algu! , fupra quem potifllmumca-
dit inPcrfia Manna, quam ipfi Tranfibiliin, Arabes
autem Teneriabin SiTr angibin nominant.

Hift.Lugd.app. Planta rara fpinofa Maurorum
Alhagi, Agul, Si ^/^«/.Mannaqux his arboribus fi¬
labitur, Tiriamiabin h Cofla vocatur , qui St Car¬
duis infidere feribit.

Proucnit in Perfla & circa Halepum : Si circa
Kacka vrbem Mefopotamis.

TRAGVS VETERIBVS.

MII noui fi hodie adhuc plures de Trago Ve- . .

terum habeantur opiniones, cum iamprio-
ti a'uo,authore Diofcoride aliqui <rxof>7rw, Tragtu.
•■hi Tfdyrmy [ quafi edule dicas, vet. mv.m v Cxpul/ju» Seorpius.
Coccum baphicam addit Sarrae.] vocarint. Fit
autem vt Diofc.prodidit/rutex pufillasf^uy/W] Tr ***«»*'•
maxanc nafcens , per terram fparfus
L j.r, thAun;, , quibus Vetus caret ] oblongus, *
at non ita magnus , palmi altitudine ., aut paulo
amplior :& is quidem fine foliis eft: circa ramos Locus.

autem haerentes habet velut acinos pufillos , ruf- Diojc locus
fos, tritici grani magnitudine , fumma parte acu- rcfl,t,*tut-
minatos, mmerofos, gufliique admodum ad- S™£h,t'
fli ingentes. Racemorum acini decem ex vino Triticea
poti coeliacis , fcemiiiifijuc flttore laborantibus grana.
auxiiiamur.Sunt & qui tufos digeruntin paflfilos, vires-
quo fcelicius allcruentur, iifque ita vrunrur. Do^T'
Eundemhunc Diofcoridis Tragum ita depin¬
git Plinius. Tragioh & Alia fert . iiue Scorpio¬
nem veprem [ imo Iunci genus Dalc-ch. ] fine fo¬
liis , racemis rubentibus [ fubeuntibus M. ]ad
Medicina: vfum. Idem alibi , Eft Si alia herba
Ttagos, quam aliqui Scorpion vocant, fetmipe-
dem alta, fi uticof i,li ne foliis, putillis racemis ru¬
bentibus, grano Tritici , acuto cacumine & ipfa
in maritimis nafccns. Huius ramorum decem aut
duodecim cacumina trita [ huius racemorum aci¬
ni decem triti , legenu. ex Diofc. ] ex vino pota
[ poti ] Cofiiacis, Dyfentericis , fanguinem ex¬
creantibus , menhiimque abundantia: auxfiian-
tur.Dalech.apud Plinium lib.n.cap.i ^.vbi Plinius
ait : EU St alia eiufdem nominis fcilfcct Scorpii
&c.fcribit intelligi Tragon Diofcoridis , nos au¬
tem quia dubitamus num potilis intellexerit
Scorpionem flue Nepam , vt etiam cenfet Sarrae.
Thecrphrafti totum locum fub Scorpione Vete¬
rum pofuimus.

Ca:tero , Tragum de multis plantis dici, ita de- Tragi x-
monftro. Tragus fiue Seorpius Diofc. dicitur de S111110”-
f ua marina vulgo , quem verum cenfcmus Tra- jya^ui fi
gum. Et hxc opinio fuitDalechampii St Gcfneri, Ue w ^
nec difplicet Clufio , nec eliam Lobciio. Apud manna.

Ca flo rem Durantem pro Trago fiue Vu a marina,
polita cfllcon Tragacantha: : de qua paulbpoft: T,ag^an^
Plinius authore Caflalp. mifcuit Tragon Diofco- tfl* Ic,k-
ridis cum Scorpio Tlieophrafti , quem Nepam ^ccr
interpretatur Gaza , de ea opinione vide Hift. rhtophr
n.g.fib.17. titulo Tragus Cafialpini. De Trago Tragos
Matthioli , quia plerilque, ac&me reficitur. Si -Mattii, pu-
Tragus Matth.pungentibus foliis inferibitur, a-
getur luo loco. Culi Amato eft Tragus , qua: opi- Qali geni-
nio merito non placet Caifalp. Saticornia Dodo- culat am.
neo eft fpecies Tragi, quam opinionem non pro¬
bo nec etiam CaTalpinus : Tragos Eurino Cordo
Si filio Valerio St I.eonicero elt Sedumminus flo- Sedum mi-
re candido , qua: lententia k meeiicitur. Tragus
fylu.Cordo,niihi Sedtim filio circinato. De his qua- ^edum folio
tuor li b. 55. Rueliium hallueinatum efle feribit circinaro /
Amatus quum Tragum lunci fpeciem efle dixerit,
cui quoque Matthiolus fublcriplit. Tragi genus innuat-
minus St alterum grandius Caftalpini , vide Hift. aes
n.g.l.i7.poft Trifolium album re&um. Inter fpit- \ ^H0
ria nomina Diofcoridis,inuenio Tragion alterum
dici Tragon , quidara volunt Fraxinellara Hift. TraxindU'
Ll 5

4"« HISTORIAE PLANTARVM.

•-1-g.lrb.5n. Tragos de Erin eo arbore diuerfaaFi- de Crotone air : An Polygoni (pccics Gefnero. Tcljgw
t 1 apud Gefnerum quadrtip. Ex Ccriio Tragos Camcr. hort. Tragus Yv.n manna , cuius- icon c*IP'r’"'
udcurctiam panis nomen fu.llj Gefner. quad. Geliieriano typo deprompta. Sciat alitem Ca-
Dodnn. de purgantibus allerit Trago Dulcichi- mer. Gcineri llguram fafUm elli ad meam plan-
rinudici,quodnosTraii appellamus, dequohill. tamficcain. Cafp.Bauh.Phyt. Vua marina z. flue

Dcfciip:.

Truttus

Sapor.

n g. lib. 18. Tragos inter frumentacea de quo D10-
f*."r. Iib.z.£c Sarrae. 111 fcholiis. Dc hachiftn.
g l;b. etiam 18.

TRAGVS SIVE VVA MARINA.

TRagusfru-
texparuus,
vix interdum
d almum cxce-
d.-ns , nonnun-
quan cubitalis,
itipite lignolo ,
Ifimplici , qui
poft ex vno ve¬
nti capite com¬
plures profert
ramos viridates,
ftriatos , fradu
cotumaccs , ad-
ftringentes,me-
dulla vifeosa
[qux reficcata
rubefeit ] ple¬
nos, crebris ge¬
niculis interce¬
ptos, in que fre-

minor. Item Vua terna Oftcocollon Lugd. idem
cum prxccdcnti aut cerce eius (pecies aliqua. Ta¬
bem. icon. Vua marina Monfpeliaca VTiecrtrauben
\>on ^HompcUer. Cluiius vocat Polygonum
quartum minus , Vuam marinam, faifins de mer yuamur(.
Gallix Narboncnfis: Meo tempore , inquit,peri-
tiores ad Diofcoridis Tragum fiue Tragum lib. 4. Tragus,
deferiptum referebant : cuius fime aliquot noti
non inepte huicplantx quadrant : Nonnulli po-
fteaad Anarolacen retulerunt Bellonium fecuti*
qui lib. $. obferu. cap 41. de Androface agens, hac Andro face,
innuere videtur. Anguillara Crotonis cuiu* Ni- Croton.
cirdri interpres mentionem facie ) nomine hanc
ni fallor,defcribit editione duodecima. Multis ve¬
ro notis , primum prxfcrtim huius planta genus,
mihi cum Polygono quarto Plinii quadrare vide- rolygonum
cur , quod deferibit lib. 27. cap. 11. Pollet tamen
ad eiufilem Ephedram forte etiam referri , qux £fbedm.
quibufdam Anabalis etiam dicitur. Hanc Bello-
nius lib.i.&3. obfer.arborcs confcendere dicit, cu¬
ius frudum, Androfaces fimilem, rubrum edidiC
fe refert. Ego vero hanc folam plantam fere na-
fcentem , & fefefuftinentem , neque vllo admi¬
niculo egentem inueniebam. Fuit quando Lo-
bel.& Pena,Tragum, Androfacen opinati fuerut: Tragus.
fed illos retinuit Pliniana verfio, qux hic accura¬
tior quam quxuis alia. Iidem alibi dubitant. An Jndroface
racemofa Equiferi facie planca, fit Tragos vel Tra-
ganon Diofcoridis? & poftea, Traganon vocant,
profitenturqueMonfpehiRj/yiw/ de mer feu ma¬
rinam Vuam vocari. Lobcl. Obferu. Tragos fiue
Vua mari na maior. Num Equiferum quartum
Macthioli , depidum non deferiptum.? An Cro¬
ton Nicandri Anguillarx? Titulum Lobelii huc re¬
fero, non figuram , qux fequentis Tragi eft : Vua
marina Monfpclienfium.

MonfpeliiTragos,frutex copiose prouenit a- ^ocus &

1 uncus ma¬
nnus.
Cajior. no-
taiur.
Sarrae no¬
tatur.

quentes ramu¬
los rurfiim diuiduos , quibus ex articulis dur-
taxateft exortus : atque in his quidem nec folia
nec foliorum vlla Comparent v effigia : Verum e
geniculis Equifcti modo prodeuntes ramuli , flo¬
res in fummo fuftinent glomeratim congeftos,
inultos, paruos,luteos:m frudum abituros Rubi,

Moris fimilem, ex acinis rubris compadilcm, fa-

pore dulci, nec ita tamen vt Mora, gratum edulem j ^ ^ ^ i.ocus

tamen : Hifce femina infunt gemella, oblonga, j pud mare. ‘Florentem vidi vere, & frudum feren- tenipus.
qua fe mutuo fpedant, plana, altera parte leuiter 1 tem menfe Augufto & Autumno. Hanc ean-
in gibbum protuberantia. j dem plantam vidi Bern^ in horto Benedidi Are-

Anguill. Croton Commentatoris Nicandri. An tij : Bafilex durat £ plurimis annis in horto D.Iac.
Matth.in pofl.com. Lac.&Ital.cum mag. fig. Coda Zvvingeri. Montbelgardi aliquando mihi proue-
di Cauallo 4. id eft Equifetum quattum , pingit nec nit in horto UI. E.G Frater obferuauit Monfpefi-
defcribit. An Gorrhxo def.med. rcdy& , Herba- 1 1 fuli florere Maio & Iunio. Reinaudetus Phar-
riorumluncus marinus, abal quibus <r/.og7rto. vo- macopceus mifithoc titulo ex Prouincia , Planta
catus. An Gefn.in Cat pl. Vbi Caflor marinaEquifcto fimilis : Gener Cherlcrus pul-

1 1 chras plantas attulit Monfpelio. D. Doldius

mifitplantulam Norimbcrga. Frequentem inue-
nicbat Cluiius in colle quodam & Salmantica mi¬
liari , longiflime a mari, quod equidem fatis mira¬
ri non potuit, cum antea copiofum obfcrualfet
locis maritimis, & toto illo tradu inter ftagnum
Volcarum & Mare Mediterraneum fupra Peraul
Sc Megalmam ad lttontcm vfque Selium.

Vires ant<2 recenfuimusex Diofc.qux videntur y-trts
melius conuenire furculis quam acinis.

Rubus ma¬
nnus.

T ragos
Dto/c.

Durant, 'rpd.yw Sc <r/.of<&soy nonitnat , ibi deferiptio
eft Vux marini, Icon autem Tragacanthx. Sarra-
ceno non poflu conccderc Tragum feu Scorpium
Plinii iib.ii.cap.15. cfle Scorpiorem Thcophra-
flifiue Nepam, quia acinos rubentes ei tribuit ,
quodTheophralt. de fuo Scorpio non fcribitiPli-
nius forte non bene veprem dixit, nondifti.n-

fuensTragon Diofcor. i Scorpio Theophrafti.

lifl. Lugd. Tragus fiue Scotpius maiinusD.dc-
champij. Item Equifetum quartum Matthioli. 1.
10. cap. 67. Item Ofleocollon,qubd frada ofla
ferruminet. Abundat Hifl. duabus figulis &. de-
fcriptionibus, qux certo indicio funt Compilato¬
rem Hiftorix non nouilTe piatas, ac ideo ignoraf-
fe quid pingeret aut fcciberet. Ruflici vocant
Moramarmayquxocctiho vtolim appellarim Ru¬
bum marinum donec ^ Domino Dalechampio &
cefh. intellexi elleTragon Diofcor. qux fane o-
pinio placet: quamquam non intelligam quid ve¬
lit Diofcor. cum de Tragi frudu ait o^7ai e*-’ etx/>«.
Gefncrusolimannotauerat ad Anguillaram, vbi

TRAGVS

SIVE VVA
Maior.

MARINA

HVmanainterdum altitudine fruticat , Sparti j, jyefcrJ-pU-4
quodHifpani Rotama vocant, modo, bra¬
chialis craflitudinis aiiquando flipite , oblongis
ramis, nigricantibus, qui deinde multas virgulas Rami.
ferunt pedales , tenues, multis internodiis diftin- V^g*.
das, vt Equifetum fere,propcndcnces, fine foliis,

admodum

flos.

Trttttus.

LIBER

admodum ad- !
ftringentis fa-
p uri sitiorem fe¬
cundum inter¬
nodia confer¬
tum , minutum
& mu (cotum ,
corni floribus
rto.n ablimilcm,
pallidum : dein¬
de fructum exi¬
guis moris fimi-
lem [vcauthori
quidam retule¬
runt incola? : na
florentem dun-
taxat videbat]
rubentem, fuc-
culentum , ac-
du n , in quo

xi.

407

albidis &lanugi-
nofis , eqivbus
fquammatim jp-
deuntfpina can-
dida,creberrima
fextan tales aut
vnciales, rigida?,
infefta , ramos
comitantes,inter
quas flores ex¬
tremis ramulis
h ament, flmul ali¬
quot iundti, ge-
ni Ile lia; floribus Flores.

fi mi-’ es. Huic Ad-
a radicem

Locus &
tenipui.

Milio fete li mi¬
lia infunt, foris nigra, intus alba; rad;x dura,ligno-
faque eft.

Vua marina vulgaris Polygonum .'..maius: Hi- ;
fpani Belcfjo vocant. Lobcl. Plar t. Icon. Tragus \
fine Vua marina maiu" Eandem in Obfi fiib prce.ee- j
dentis titulo exhibet.C.Bauhinus Pbyt. Vuanuri- i
na i.fiue maior.' .»

Ploret cum praccdenti menfe Maio , frudtus |
Aiig.ufto, etiamque /erius maturefeit : initio Mar- '
tu floribus onufta edam deprehenditur, circa Ve- \
lcz.e' regno Murci ano, vbi plurima nafeicur, !

nufquam alibi Cluito cgnfpc&a.

fixra-jjnntt

Locus.

Lachryma.

Locus.

Lachrjma.
Delectus ,

Vires.

TRAGACANTHA VETERI B V S. i

LAchrymam habet 6: Tragacantha [ >] t tttyL- j
Kst-vZa G za Ylircif anam reddit] vocata. Hanc j
autem pr.u- putabant lolum in Creta nafei. Nunc ;
autem manifelta cft>& in Achaia Pclopcnnefi,& |
alibi. Et in A/: a circa Mediam’ comperiri certum f'
eft. Huius quidem, vt exterorum /ponte fuccus ■
confifti. , :n lachrymx modum , Hanc enim e^de- !
re non eit nere fle. In Arcadia copiola nafetur, j
& nihilo deteror, vt arb.trancur, Cretica, fcd dc
afpedtu pulchrior*

Tragacantha; radix , inquit Diofcoridcs , lata eft
&lignofi , ac (cpta terram etiam eminet , a qua j
fur culi humiles ! Oric addic ttvkv}.’, id eft, crebri]
.robufti, latrfliine /ufi e. in ipfisfoliola [in altero >
codice adi icitur , i.d ele naVua ] numerofa4te- |
nuia ;,:tW Sarrae, vel eft tranlpofi- i

do vocis «s-Tw^jiungcndaque eft voci, dyJ.vSu.r.vcl
A»77TtoAi!T7«, As^rvKf legendum videtur, nimirum
anj.vtyf ] inter qua: aculei fefe proferunt, quos 1-
pla occulunt , candidi, firmi, rectique. Eft & Tra¬
gacantha lachryma, qua: fuper refecta radice con-
crefcit : quo in gcnere.praftat pellucens *.«&-#,]
kcuis,gradlis, fincera ac fiabdulcis.

Vim porro habet aeque ac gumini cutis fpira-
culaobftruendi. Huius autem increbuit vfus ad
oculorum medicamenta ,item ad tufiim ,exafpc-
ratas voces & vocem interceptam, atqme diftilla-
donesjcum meile in delindu. Sed & lingua ftib-
ditaliquefcerc finitur. Bibitur quoque drachm?
pondere in pallo macerata contra renum dolo,
rem, & vefica rofionem, n ixto cornu cerui ufto
& eloto,aut fciffi aluminis momento.

Dcfcript.

Vtrgu.

TRAGACANTHA MASSILIENSIS.
pRutcx eft virgis mediocriter craflis donatus,
extremum vetius magis cralfcfcenubus, iifque

xibus fubter Hu¬
mum ’ merfam,

fpinas vero fiue fpicula foliis vtrinque quafi pri- Spint,
mi.s donata fcnbuuc , qu.r:ma& ve tuftiora nihil
ahud quam veprem , aut an ita: nuda: cili^em o-
ftentcr.t , qualia nos ex Ji.cca planta iam defcripfi-
mus ; porro ..utem S: vm indici plui cs virgis, cu- ^ 'r&*
bitales cthnprocenfTima fiii.c , rigidas , lignofas:
flores colore albo defer: bunt ; filiquam numer i- sUtau&
/am, rectam, gcnillella fpino/amodo, fcd inulto J
minorem candfd.im,in qua femina exilia, albi- Semsh.%.
cantia includantur , Sinapi magnitudine , angu-
lofti.

Tngaeantha plantam a qua effigiem quam
p affini, exhibet Mattii . deprompfit,ad eum mifit
ltudiohis qui illam attulerat ex Apultia Gargono
monte. Ea certe , qua nullis prorfiis notis a
Diofc. hiftoria diilentiat. Etrurfus : Poterium a-
deo Tragacantha: proximum habetur, vt illi om¬
nibus notis congener elTc videatur. Peculiariter
auteni /upremos ramos habet in vertice extube-
rates de tenui lanugine obductos,quod in Traga¬
cantha non vifitur. Plantam quam idem pro
Poterio appinxit , eique Conftantinopoli Au-
gerius a Bulbecke milit, eandem fu/picor ftirpem
cum eius Tragacantha ; ramus enim mihi datus
Patauii per D.Cortulum pro Poterio, qui non vi¬
detur diffierre a Tragacantha Mafiilienfi.

Nobifcum fentire videtur Camer. ad eiufdcin
Ihlt. Germ. qui dicit , Tragacantha appidtx non
dijfimile Poterium, aut Tragacantha 1. Clufii in
Hifpania proueniens.

Dodon. Lat. in fol. Tragacantham Latine Spi¬
nam hirci dixerit. ApudCaft.Dur. pro Trago fiue
Vua marina pofita Tragacantha* Icon. ^Tragacan¬
tham aliquando Ma/fiPa florentem 6». fi' uctu p re¬
gnantem obferuauit Clu/ius. Tragacantha Hirci—

/pina poterit vocari , Ef^ine de bouc , flos albicans,
interdum diftinitus lineis purpureis. Rauvvolf.
initin. Tragacantha tres fpecies faci t,in ter quas
vnam fupilem Tragacantha: Clufii dicit, quam ve¬
rte Tragacantha: valde fimilem a:ftimat. Quod au¬
tem Clulius duas habet fpecies , ideo minfis con¬
flat quam in tel ligat Rauvvolfius , an eam de qua
•hic agimus vel fequentem. Tabcrn. Icon. & Hiit.
Tragacantha prima.Itcm Poterium.Vna eademqj
figura. Lonic. Tragacanthi figuram habet Mat-
thioli.Bellon.lib.i.Obferu.cap.17. duas Tragacan¬
tha herba fpecies circa Montem Idam inuenit,
quarum forte hac erit vna ex iis, quas Matthiolus
tradit S: nos hoc loco. Anguill.hanc forte deferi-
bit epift. g. pro Tragacantha. Huc pertinet Tra-

Fulftna.

herba.

Locus.

Dejcript.

Sapor.

Monacho¬
rum error.

Nomina

Linguarii.

Locus.

Vires &
Vius.

Ocub.Tho-

tax.

4°« HISTORIAE

gacantlu Lob.& Penx. Adu. & Icon. Plane, hir¬
cinos fpirillos & aruncos imitata , vera Tragacan¬
tha , Maffilix Barbe Renari & Ramebjuc , id eft
vulpinaherba&furculus hircinus vocatus : Item
Matthiol. Poteiion Conftantir.opoli milium,
de quo iidem arunt : nihil aliud qifem Tragacan¬
tha eft, aut ex eius icone depicfttim cuius delcrip-
tionem tacuit: Verum tamen dicit elfe Tragacan¬
thx fi mile, fed verius dixi liet eandem ellc. Hift.
I.ugd. Tragacantha Matthioh : Item figura al¬
tera &defcripL Poterium Matthioli.

Plurima fruticat in Galloprouincia prope ad
Pomoeria Maflilix’, 'in mannis collibus ad Au-
ftrum ahifquc finitimis locis pafli n multa :
Mechlinic Mercator fouit domi totam glacialem
hyemem. Tragacantha n nunc in multis Italia:
locis prarfertim Putino vocato Brut a: monte re-
p e ri ri , certi fli mu m c Ile a fh rma t Maran tha. T ra-
gacantitam protit pulchre a Matchiolo de¬
picta , vidi Monfpelium allatam ex Marfilia. Ante
quadraginta annos Dodlus Phnrmacopceus lac.
Rcinaudetus mihimifir ex Galloprouincia cum
al is multis. Frater attulit mihi Ramulum datum
a Domino Cortufo pro Poterio, quod difeernere
non polium a Trag icantha.

TRAGACANTHA GVMMl.

E Vulnere fpinofx plantx Tragacanthx manat,
quale aucc adnosadfertur gumi , eft glutino-
fum candidum , aut flauum , aut ex rufio pallcf-
cens, contortumin erucarum , vermiculorum ve
formam, tanquam violentiore prellu per denfius
colum tranfaviliim , fapore fubdulci & fere fatuo,
aquam cui infunditur in lentam fequaccmq; mu-
cagincm conuerrens.

Lachrymam ^vulnerata radice Tragacanthx
manantem[quamSeplafiari j vulgo vocant Gum¬
mi Tragacanthum]&qux paflimin Officinis con
creta vifitur (eCretaAfia& Grxcia aducchmi)
Monachi in Mefuem apud Matthiol. veram cifc
Tragacanthx Lachrymam negant,quod legitima
lingux fubdita facile Diofc teftimonio collique-
fcat, hxc vero nunquam : qua quidem in re eos
toto ccclo aberrare fcribit Matthiol. vtquiDiof-
coridis lentendam perperam acceperint , liquide
Diofcor. non de fola I.achryma lingux fubdita,
fed in eclegmate cum meile conformata , vt
mox patebit, illud fieri fcribit. Huic Sc alia acce¬
dit ratio, quod li intellexillet Diofcorides lachry-
mam per fe tantum lingux fubuvttedatn, fubiun-
Aiifet quibusin morbis idfa&itandum.efletmua-
doquide plane ab furdum foret feri here, quod ali¬
quod gumini lingux fubiicicndum pauladm li-
quefiat,acdcindefilcntioprqtcrirc,in quem vfum
iic. quibus in morbis id faciendum.

Tp^yl^Qa, Lac. & hal.Tragacjntba,Arab. Chi-
tica , itiea , Chatetb , Alent ei , feu Alebat ai: Germ.
£Vaj}aor , Hifp. Alquetira.

Tragacantbcn in Creta nafci Ph.iius nbliit.fpi-
iixalh^ radice multum prxlatam , apud Medos
aut in Achaia nafcemi. Theophraft.autemlib. 9.
ait , cv Apy.aJlA j >1 7,'j.y±v^.M a. <jo}>.n , tyj kV*V \elpay

01 f oiovraj. r xpmr/.ijs yju 7» tJ^u ya.:. jcoy.

Vim habet, autorcDiofeoride , meatus obdu¬
cendi limilcm gummi. Vfus eius eftadmedica-
me«ta ocularia, Sc adtullcs, Scarterixafperitates,
Sc vocem uetufam , &dcftillationes,in eclegmate
cum meile. Subdita etiam linguxhquefcente fuc-
<0 deuoratur. Sed & maceratam pallo drachma:
pondere bibitur ad rcnumdolorem Sc vcficx ro-

PLANTARVM,

fionem ,ammixto cornu ceruino vfto ac loto, as;
modico alumine Icilio. Galenus velut Dioftor.
Tragacantham (nnilcm gummi vim habere ait,
meatus obducentem , 6c acrimonias obtunden¬
tem. Sed Sc fimiliter , inquit , vt illud ficcat. Tra¬
gacanthx lachtymaOmcinx gummi Dragaganthi
vocantmotiflima eft Sc familiariffima ex ea maxi¬
me copofitione,qux ex ipfa Dragaganthu appel¬
latur , Sc inafperx artenx ac pe dloris vitiis vfvtr-
patur.

TRAGACANTHA ALTERA,

POTER1VM FORTE*

Clufto.

TRagacanthxj neferiptio
quam ali¬
quando Maflilix
florerftem Sc fru¬
ctu prxditam ob-
feruaffe meminit
Clu fius , fimilli-
ma eft hxc Traga¬
cantha altera, fiu-
ticofa admodum,
multos pedales
habens ramulos
flexibiles, late cir¬
cumquaque lefe
diflundences, can¬
dicantes, Sc.dum
adhuc tenelli funt,
lanuginofos,mul-
tis longis canefce-
tihus fpinis hor- Sp-.na.
ren ccs : foliorum
plurimx fimul
iun&xalx, Lenticulx autTragaaanthxproxirac,
exigux , candide, lanuginofcque primo Vere per
lpterualla exeunt, dulcis fapons: foliis hyemede-
cdentibus , ncrui illi medn quibus folia inhxre-
bantin rigidas Sc acutas fpinas emdunc , vteo te¬
pore tota planta fine foliis confpiciatur , contra
quam in Tragacantha, que hyeme etiam folia re¬
tinet, neceaabiicit donccnoui fequente anno
ad quili erit : tum demum, deciduis vetuftis,nerui
illi medii etiam infpinas abeunt. Illam neque
florentem, neque femen ferentem autor vidit,
fedfub ea plurimos folliculos bombycinisfimi-
les , aut Alece illius , quamMatthioIus Hypccou
appellat , folliculis fere pares, inanes inuemr,
quos ab illa excidi Ile , Sc florem ex finiilibus pro¬
dire album , non magnum, incole referebant: de
femine nihil certi in telligere potui : radix lenta,
longa, in multos ramos diuifa , nigro cortice fo- R* lix-
ris obducta, materie intus candida , fungosa, dul-
ci,interiorpars gummofum quidpiam & fubdul-
cc refert.

Tragacanthe eft adeo jftmilis, vt fvbi autor fa¬
cile periuadeatTroT^e/ovelle, quod ab Ionibus vm- Poeer/M'
fac/a. vocari Diofc.ait:Nifi forte cafit quam Stra- NeHrM'
bo circa Carthaginem elle fcribit , dc cuius corti¬
ce telx pulcherrime conficiantur. Bellon. lib. 1,

Obfcru. cap. i-.Force Tragacanthe fecundum ge¬
nus verticum Crctenfium montium. Lob.Piant. J

Icon. Tragacantha altera forte, fi u e Hift. Lugd.

Poterion Clufio. Tabern. Icon. Tragacantha 2.

Bocfaborn ^rec^ant 2. An Rauvvolfin itiner,
lib. 2. c.12. Tragacantha minor altera , fatis alio-
quifimilis pnmx,dcmptisfloribusluteis,qiii fin-
gulifuntin folliculo rotundo, fubluteo , aliquot *

in longo pediculo, de qua mox?

Nafcitilf-

LIBER XI

V>9

Locus,

^)frfcriptio

T^ofcnli.

Thterkn
(■ Dtofe.

N turdi.

Loctis.

Cummi.

Vires.
R*n& 5 ene -

TtAtA.

Phryntan.

Neuros.

Patenum.

Vires.

Dccoftum.

fhnpof.

Nafcitur plurima circa Guadia& Uvent a el pe~
r**/,Granatcnfi regno, in coliibus,arido, & inutili
folo, ner alio loco confpexitClufius.

TRAGACANTHA RAVVVOLFII.

TRagacantha altera Rauvvolfii, paulo humi¬
lior eft prima , perfimilis tamen, nili quod
flolculos fere luteos, confertos , pediculis longis
hxrentes, quorum lingulares rotundis & llaue-
fcentibus folliculis inlident. Tertia: altitudo par,
virgxrobuftxrubentiores,in quibus confpiciun-
turalba lanuginola Poterii capitula , purpureis
flofeubs ornata.

Inter Icones Rauvvolfii n°.i3i. SpinxTraga-
cantnx aliud genus. Hift.Lugd.in Append. Tra¬
gacantha alterum genus.

POTERIVM ANTIQ.VIS.

POterion Iones , quod apud D:ofcoridem,
Neurada vocant. Frutex e ft magnus , ramos
habens longos , molles, lori modo lentos , te¬
nues, Tragacantha: limiles -.folia parua, rotunda.
Totus autem frutex tenuem lanofam lanuginem
oblitam habet, & eft Ipinofus. Flores funt parui,
albi. Frudtum autem fert guftu odoratum , &a-
crem,inutilena. Nafcitur in paluftribus , Se locis
terrx editioris. Radices lublunt duorum , aut
trium cubitorum, robuftx,neruofx, qux ad ter¬
ram refe&x lachrymam remittunt gurami fimi-
Icm. Hx concufx dc in cataplalmate impolita: ,
neruos difledlos & vulnera glutinant. Sed & de-
codlum ipfarum potum;, neruorum aftettionibus
conuenit. Sunt & ranis venena, rubetis maxi¬
me, vidiimifque, inquit Plinius , Pfyllos in certa¬
mine patinis candefacias admittentes, ocyore et¬
iam quiimafpidum pernicie. Auxiliatur eis Phry-
nion in vino pota: aliqui Neurada appellant ,a-
lij Poterion, floribus paruis, radicibus multis,
neruolis bene olentibus. Item poflea : Poterion,
autvt alii vocant Phrynion velNeuras , large
fruticat, Ipinis retorrida, lanugine fp i lia, foliis par¬
uis, rotundis, ramulis longis , mollibus, lentis, te¬
nuibus, flore longo, herbacei coloris : feminis
nullus vius, led guftu eft acuto Sc odorato. Inue-
nitur in aqualis collibus. Radices habet duas aut
tres, binum cubitorumin altitudinem, ncruofas,
candidas , firmas. Circumfoditur Autumno , &
prxeifo frutice dat luctum gummi fibulem. Ra¬
dix mira vulneribus fanandis traditur , prxeipue-
que neruis vel prxeifis illita. Decodlum quoque
cum meile potum, di HoJutiones neruorum,^ in¬
firmitates, & inciluras iuuat. Ego, inquit Corna-
rius , non aliam plantam Poterion elTc fentio,
quim eam fpinam ac lentem , qux i noftris Pru¬
nus fy Iu. [ 0d;lceborn] appellatur, cui & parui
albi flores lunt, & reliqua omnia Poterio h Diofc.
attributa , maxime tamen fruolus guftu odora¬
tus, velut Diolcor. ait , y.apr ov qth <jCd<Ai,xj ^eaulm
&XWW’ His enim locis de Grxcis conuerfls Pli¬
nius non cognouifle videtur , qux planta Pote¬
rion eflet : jllioqui enim priore loco non flores
paruos,qux al%ti (jMtpd legit , ei attribuifletipofte-
riore vero flores lorigos , eofque herbacei colo¬
ris, velut qui alS» legerit : quum re-

ClaleClio fit , uty.oa, Aewcst, velut Diofc. habet.
Plinius huius velut ignarus kapmv Diofc.fcmen di¬
xit & «Tew/fcJ acutum reddidit i quum neque acu¬
tus, neque proprie fit,fed s-jv^oV;

Cornarius male fibi perfuadens Prunum fyl-
ueftrem eirePoterium Plinium videtur nobis fi¬
ne caufa redarguere, quod /etuvv dixerit acutum:
fi Phmusignorauit Poteriumipli etiam fuit inco¬
gnitum , non enim poteft efle Prunus fylueftris,
vt indicatum lib.z. cap. de Pruno. Galenus Neu¬
rada, quam aliqui Poterion vocant, decantem ci¬
tra mordacitatem vim habere ait, vt neruos dif
fectos glutinare credatur. Sunt autem , inquit,
radices eius maxime tales. Ec fane etiam deco¬
ctum ipfarum quidam his qui ex affebtis neruis
laborant exhibent. Cxtcrum, quod neruis per¬
amica Iit vocarunt, Sc Poterion forte, quia

potrix paludofi , riguique loli amans fit.

lam diximus CornanutTi male exiUimalfe Pru¬
num fy lue lirem efle Poterium. Pimpinella fpino-
fi, vt paulo poli dicetur i quibufdam cenfetur
Poterion, quod non placet Honorio Bello , nec
nobis.

Glufius pro Poterio exhibet Tragicanthx ge-
nqs.de quo paulo ante.

Lobelius allcrit Poterium Mitthioli nihil a-
liud elfe qu^m Tragacanth an , qux & noltra ell
opinio.

Aiunt, inquit Anguill. Poterion reperiri in Ca-
tania & Mellina Sicilire , verum quia eam plan¬
tam non viderim, nihil prxterca dicere polium.

Palullria vaccinia Ime Oxicoccum Cordi, fune
authore Lobelio, Poterion Dalcchampii.

titjr. no u ij
Poterion.
Tempera¬
mentum.
Nerut.

V tres Neu¬
ros Galc*-

Neuros
$ nile .

Poterio cur
Prunus Jy!
Pimpla, fi a

Trfl'

tho.

Vacanto

POTERIVM QVIEVSDAM SIVE

PIMP1NELLA SPINOSA.

Llgnofis ramulis palmaribus & longioribus, Dcll'rll’c"
dennflime fruticabat milii in horto , cancel¬
lata ramulorum minorum & fpinaruni hrcuium
rigidarumque agmine patulo , cortice rubente & f\ila.
hirfuto -.foliola pimpincllx fanguiforbx , muitb
minora, hirfuta, eadem incifura in alx formam
difpofita coftx adnxrent a fpinis diuerlx , fiibtus
glauca, fuperius faturate virentia. Natali vero fo-
lohxrentem plantam Rauvvolfius in Hodcrper. c *amIcs.
feribit, fruticem peregrinum fpinofum , caulibus
cubitalibus dense fruticare, multis in terram pro-
cumbentibus ramis, plerofque verb omnes fto-
lones flarim ex radice rubente , faporis iicci &
nonnihil amaricantisoriri, cortice tetlos, exterio¬
re incano tenero, cui alius fubfit rubeus : foliis F°t,a-
efle tenellis longiufculis in pediculis ordine ex
aduerfo pofitis, fupernis vtrinque virc-nribus.in-
fern e cinereis, noflrx pimpincllx fanguiforbx fi- flores.
milibus : flores primo Vere confpici, herbacei co- R*cc*. '
loris, ftellatos, pariios , quibus fuccqdant baccx
exigux, albicantes, cum pauxillo rubore , ordine
quodam ad ramos feflil.es , R 1 bis noflri baccis
haud abfimiles.,confpicuo adhuc in vniufcuiuf-
que baccx vmbilico flore.

De hac planta hxc tradit Honorius Bellus in E- Defcripeie
pift.adClulium. Eleganufllma planta, quam [ni
fallor] nonnulli Poterion perperam appellant,
ahipiwpinellam fpinofcm. Planta hxc perpetuo in
Creta viret , mitltofque annos durat , in orbem
diffufa i in vno pediculo folia plura vtrinque dif¬
pofita, qux cum Autumno primum erumpunt
in fc contra i5la videntur ; & Afpleni folia quo¬
dammodo imitantur ,fed longe minora, qux ta-
itien fuccefTu temporis maiora apparent, &/>/;;;-
pin ellam Sorbafl ellam vocatam foliorum pofitu &
diuiluris xmulantur, minora verb funt. Tota
planta crebris figuris & tentnbiis fpinis fcatet:fe- Spm*. Sf~
inina frudtis Rubi aut Mori iciitantiir, plures

. /thymii.

Locu9.
Thymus,
Thymb, a .
^ jP.tr a-

4»

«nimfimul-congeftiftint > irino virides, poftea
ad rufum tendentes : flores paruos, carnofos ex
vir idi rufcfcenrcs itmltofque firoul congeftos
profcrt.Supcr hanc ftirpem nafciturEpichymum,
quemadmodum funer Thymum ii (dem collibus
frequentiflimeinuenitur-jin quibus & Thymum
& Thymbra & A fpafagus proucniunt, nunquam
^utem inuenitur pilimns. Adftrir.gendi vi pol
lec, vulgariterque i mota GrxdarsifaJu vocatur.
Qubd autem lic Diofcoiidis Stoebe , & Phicos
Theophrafti, [ nonPhlcitm quod iPhleosdiuer-
Srsl-o. fitmJStosbe Plutarchi , & Sicebc Aetii , vecum
Honorio fentiimis, dicemus ibi, vbi dc Veterum
S coebe Phteo fcripfenmns.

Planta a Rauwolflio hic de (cripta Tripi/i ab
incolis in itiner, hb. i. op. 11. pag.' zSfi. Sz 2.3-7. dc
F.el!«n Punc's Ke^n vocatur : ex (limat autem is elle
Hippopktcs V Diofcor.propter figuram. Vires non

c ( t e x p e r 1 11 s , n e c ( u c ct 1 m . Idcmintericon.Num.

Z '7. P ;■ egrinam (binam Aethiopibus Bellan di¬
ctam C11. :t. proponensdubie, An Hippbphr.es
D:o'cor. Sed h ppopbaes Diolcoridis cllenon >
P-Mclt Ik llan , cui non fop.t folia Olear , nec !
(uccus ladleus, Jiec facultas purgandi (ed contra¬
rii aflrringcndi.

L.-b.^v Pera Adu. Poterion aut Xrvsstj.Obferu.
Poterion Cypriis Martio Scstiuida- Icon.pl. Po¬
terion. Hilt. Lugd. Poterium Pena: & Lobdii:
em in apperd. Maurorum Bellan fortalTe San-

HISTORIAE PLANTARVM.'

rcmpAuenientem, dubitibam an clletSaneui-
(orba: reporta, hieme periit Frater Calp.Bau-

hinus mihi indicauicCortiifo elle tiuUbLnSc Ae-
■ mum Angui 1 l,i rc. Ex Bmgundia milTum mihi fe- C.WW
nen noir-ine Altiuidic CreEenfiuiji. Semen mi-
hi praeterea mifliim Smtgardia ex ic.nini-
blls ab Hortulano Ducis 1'ioi‘e nux mifiis
cum h.sc ii culo : Pi.npineila fpinofa an Sloebe ve¬
ra Cretica.

Stimda tacultatis eft adftriogentis & adhuc in sfiOjj. "
fanandis alui fluorihusindiitncte a ruliicis Cre- S'*t'Cn.
tenfibus vlurpacur. Nameius in aqua deeoflio-

nem ieiuni bibunt, & i morbo vt aiunt liberan- f„V“& °‘

'“«Bellus. Alu,f!»,r.

Dti ocium.

HIPPO PHAES ANQVILLARAE

ET DODOUTI, SIVE SPINA
purgatrix.

Rau^Xoljfi.

notatur.

Poter/ in.

A! a^jno
Stiuiiia.

SaKfHtfor. ?ul("ur^a fpinofa. Itcml1b-4.cap.51. PotcnumPe-
ba jptn ■ju. n*1 & Lobelii. Exiftimarruis Compil. Hift.Lugd.
Htjt Uigd. non admodum peritum flirpium» confudi (fecum !
ito:*mr. Lobelii Poterio Vaccinia paluftria qua: quondam 1
Ddec.Poterion ccnfuit, tefte Lobelio : Nobis
etiam non fit verifimile Pimpinellam fpmoiam lo¬
co modo dicendo prouenirc. Dalecnamoitis. in¬
quit Clufius: Potetium in Allobrogibus prope j
Muram oppidulum Gratianopoli vicinum in fil- j
uofisconuallibusrepeririait. Sed fi eam intelii-
gita planta qua: plerifque Poterii nomine dona¬
tur, vereor, vtfuam opinionem legitimis ratio¬
nibus tueri poflit : quippe cum ea planta peni riis
a Tragacantha differat: nonnullis Pimpinella fpi¬
nofa appellatur-: Nonnunquam etiam mihi m;C
fum cius femen Stoebes Theophrafti nomine , &
vulgo adhuc ipfani plantam in Creta vocari Aera-
cis - i.-il/Jy. feriptum» Anguill. videtur ad
fiuc Aerac am Theophruft. referre. Quandoqui-
Cfilc.-os fi- cjem antem Pimpinella fpinofa,folianon habet
Lentis, nec fundit Lac, nobis non videtur Aera¬
cia Anguillara: . hacin parte igitur dillentimus h
Qcr.trx Cludo & Camerario nort. dicente : Alliuida Cre-
tenfium cc/l.; vt quidam putanteorrupto nomi-
T„l. nc Pimpinella fpinofa ,forlitan Chalconia &: Ae¬

racia Anguillara-. Poterium Lobelii idem cum
Pimpinella fpinofa.Hort.Patati.Stoebe quorun-
dam Ajlmd.i.

In decliui montis Libani parte nafei vidit Rau-
vvolfius, Augufto fitumproucnire ,fcd hyeme
perire. Lobelius primum vidit in quadam areo¬
la horti Patauim opera Guillandini : Deinde ex
Auftrali ttadlii Pedemoncana: regionis vuMum
ipfimifitPliarmacop. Mafliiicnfis lacobus Rei-
naudetus. Priufquam fcnbcret Lob.& Pena mul¬
tis annis Poterii nomine Dominus Cortufus Pa-
tauii demonflrauit plantam ficcam &i viridem,
quehiccratetiamin horto publico virens Mar¬
tio. Dominus Cortufus alebat in vafc , folia ac¬
cedebant ad Sanguiforbam :fcd minora, multa,
fpina: etiam multa: longa:, plantx altitudo vix ad
quinque digitos proueniebat. Montbclgardi fata
iu Horto 111. £. C. quaprimura autc animaduerte-

ue d tracta
The opb

sifimuU

Chnlcoma.

Stocebe.

I.octis &
tempus.

TTIppophaes
-‘^inquit An- Locus
guillara , epift»

8. Sabulofis Pe-
loponnefi ma¬
ri timis,qux nuc
Morea dicitur. Vires,
oritur, cuius ra¬
dix ob vehe¬
mentem vim
purgandi qui-
bufaam fpinx
purgantis radi- spina pur-
ce nomi n acur ,
fuffrutex' eft (pi¬
nis duriffimis :

Ipargit fein co-
main rotun-^^/
dam, albam -fo¬
lia Olex lon- Foha.
giora,angufi:io-
ra & teneriora:

nec florem, necfru&um vidi , forte eum offen-
dendi non erat tempus : radices palmos longio¬
res, ladteum fuccum frangendo fundunt amanfli- 0riV-
mum , odore grauijfimilemplantaminltahanon
reperi.

Dodon.Lat.in fol. Hippophaes exCod. Cxf
nippophaes Anguill ar a , Hippophaes Diofcoridis
& Plinii. Lobel.&Pcna Adu. Hippophaes, Hippc-
phxflum vocatur vulgo Spina purgatoria. Cafp.

Bauli. Phyt. Hippophaes ex Cod. Cxf Dodon.
Anguill.non nouim.Hift.Lugd.Hippophaes Do¬
don. 5c Anguill.

HIPPO PHAEStVM , QVORVMDAM
Dalech axi pio.

SP.ir.a hic depi&a , ad Dalechamp.Hippophx- Defcriptio
fti nomine milia eft , e Melita infula, de qua
apud Hift.Lugd. nihil aflerit, fcd le«SLori bus libe¬
ram iudicandipoteftate relinquit. Eft autc fpina
candida, diffufis hucilluc ramulis, aut potilis /pi¬
nis, fparfa : flore exiguo, albo, velutiracema-
timeongefto. An Cathartica fit , an fuccus la- :

dteus purgatorius , radice y caulibus , foliis expri¬
matur, afleuerare non poteft,quoniam arida mif-
G eft planca , nulla adiuncta mittentis hiftoria. ^

ECHL

LIBE

ECHINOPVS PLVTMCHI

qjV IEYiD A M.

Ce-cr

Rm„:i.

Spina-

RAmis mu
^tifidis, r

mu I-
f-

fefccmibus fru¬
ticar , pro fo liis
ftint fpin c con¬
colores, v nciam
longGjIunipcri-
nisf j liis, rigidi¬
tate aliquate¬
nus afccnden-
t es ,pan cum il¬
lis latfttidine ,
plana; , paulum
extrorfnm re-
flexar, in fibras
fatifccntes , tam
denfo agmine
pofita: , vt vbi
plantulam im¬
pune attinga*s,
nefcias,fquam-
matim circa ex¬
ortum vamis incumbentes : pro Echinopo Plu-
tarchi accepi nefcio vnde ! PrxcereacharilE Fra¬
ter Cafp. Bauhi nus dedit portionem nomine E-
* ^*rrheo>- mai°r»sTheophraib Cortufo,qui ex magna
fht-a(h planta defumpferat. Obferuentledores qux an-
Ethmopoda te fcripfimus lub titulo Echinopodx Cretenfium.

Qretenfiii.

Locus.
DeJ cnftto
SftHA.

7oha.

Lac.

Chalcoma.

! 'Nomiltt t

ratio.

Locus?

CHALCIOS , A VT yERERIA.

TJ Odierno adhuc die , authorc Anguillara,re-
'■■peritur planta in Peloponnefo 3Sc al Xante,
qua: fiiffrutex eftfpinofus, coloris ruffi, eifpinte
fubtiles, folia fimilia Lentis foliis , fed minora , &
eodem ordine in ramulo , ea fradta inftarTithy-
malorum lac fundunt : in pratdi&is ptouinciis
vocant Chalcoma ,quae vox zs denotat.

GALASTIVIDA , SPINOSA PLAN-

TA , FOLIIS LEVCOIIj FLORI-

bife albis.

Alaftiuida , inquit Hoftor. Bellus epi-

x r* 411

qmm cum Stiv
Uida [fiuepim-
pmella fpinola]

)J/ habet, multitu¬
dine fpinarum,
oritur m parte
Auftrali Infulte
[Creta: ] qute
quinquaginta
millianbus di-
ftat tl Cydonia,
eiue forma: non
recte memini:
femina , qua:
mitto, terra: ma-
dare poteris , &:
ipfeeam obfer- - . .
nare. Hanc ta- Defa,‘>tl6
men fic po/tea
deferibitide Ho¬
norius , Galafti-
uida , cuius feme

ali&smifi , radicem habet multifidam lignofam, Radixi
firmam , longam , mulcos caules coniun-
6tim proferens , in orbem diffunditur , &late
fruticat, pedem altitudine non excedens : caules spina
albi fune , crebris, firmifque fpinis prxditi : inter Toh*.
quos folia Leucoii albi foliis fimilia,licet minora,

& quxdarn lanugine obfita : flores Verbafco, aut floret),
Blattaria: fimiles , albi , paululum ad flauum ten¬
dentes , in quorum medio flamina quxdam pur- s-^
purea : floribus fuccedunt exiles filiqux, rotun¬
da:, tenuiffimum femen continentes;

Ruftici ad ftruendum ignem , calefacienda!- vfm.
que fornaces, ea vcuntur , ob fimilitudinera verb
fpinarum , quam cum Stcebe habet , & albutn co¬
lorem , Galam-ftiuidam nuncupant , non qubd
lac emittat.Poifet forte hxc non incommode po¬
ni poft Leucoium : fiuc.Thlafpi fpinofum,filiqul
rotunda, flore luteo.

flola ad Clufiu,fic vocata ob fimilitudinem, j alias dabit author.

GALASTIVIDA ALTERA , SIVE

TITHYMALI GENVS SPINOSVM;

CRetenfibus eft alia planta , inquit Bellus , ex

Tithymali genere Galaftiuidx nomine do- S 'pini'
nata,quxfpinas,vt prima profert , luteos flores, rlos ■ fol,*‘
folia parua, rotunda, lac copiofum effundens, ra¬
dice [ fi re&e memini] carnosa, cuius hiftonam

Lac. Radix,

LINIS LIBRI VNDnclMl.

■fy

.''AI'

Pulp* Je-

fninum.

Q^VI EST ARBORVM SI LIQJV OS A R V M RARIOR V M ,

H l's Q_V E S 1 M 1 L I V M.

E St & Siltquofis arboribus fua tribus. Vtfruftra Veteres plerique fuijfc videantur, qui filiquis legumi-
ujjis tantum tribuerint. Quanquam & Plinius , &' Columella , j Galenus Siliquam arborem\per emi¬
nentiam ita dictam vtique agnouerint. Eji fanb Siliqua nepclmv Gr&cis , omne fJliculum feti integumentum,
fotifimum oblongum atque binaltie, quod grana m fe continet , ordine quodam difpofita , aut tale quid Ji-
intle. Nam in arboribus varietas quadam obferuatur. Itaque bonis auibits ad exeqtiendas eas accingamur.

SILIQVAE ARBOR, SIVE CERATIA.

C A P. I.

tiores , modice intortx , comprelfx , cal¬
lo dulci, eduli , femina claudunt membranis di-
ftincta, feminibus Caffix foludux fere arqualia, mi¬
nora tamen , colore fpadiceo oblcuriore,comprcf-
fa modice, altero fine in acumen leuiter delinente,
altero latiufculo, pulpa buxea, dura, & Ieguminofi
quidrefipiente.

Noffcra icon nobis abfentibus fa&aefl ad ico- I
nem Alpini, qux parum placet. Quare aliam ex |
Camer. apud Matthiol. Germ. eiufdem Epitome
proponimus iconem, tqux melius allubefcit,quam-
Tom. I.

Rbor, cui fniiTus
cornu modo intor- Etymon.
tus, filiqux
nomen fecit, calidio¬
ris foli amandor ,
cralfo , vt tradunt,
caudice, in magnam locm'.
excrefcit altitudinem, late ramos fpar- Dejcnp-
gens, longos, firmos : fbliain alam"0-
dipofita, ( Cluf. alata vt Terebinthi
aut Piftacix, maiora) quorum lingu¬
laria breui pediculo ad collam anne¬
xa , fubro tunda, tres vncias, plus mi¬
niis lata, paullo longiora, cralla, rigi¬
da , nemofarcTebris obliquis venulis
in margines excurrentibus , fupernls
atro virore fplendent , inferius Nou.
&Deccb. iulum inftar iuglandis fere
in flores ex rubro puipurafcetes fele S iliqH*,
aperientem emittunt : deinde filiqux
non tantum digito indici xquales,
fed & altero interdum longiores, la-,
uis & in ipfadcfldcrcmus aliquid : Si enim flores
fune tales, & eo ordine quo Camer. exprimit , in
ipfius icone fi liquas non yidentur foliis fcite ap-
penlas. Prxtereafi flores funtracemofi nec figu-
raMatthiol. Lobel. kaliorum bona erit, in quibus
lingulares filiqux ex ramis pendent de 'breuibus
pediculis : Eft nobis folium in binas diuifum alas,
datum Bononix anno 156$. perceleberrimum Me¬
dicum , omnifqne naturx Icientiflimum , proieflo-
rem excellenctilimum Dominum Vl/lfem Aldro-
andum.

Mm

/

4H HISTORIAE PLANTARVM,

Diofcoridi dicitur Siliqua [y.rcarw ], vtietiam tradiderunt Theophr.&Pliniusdc quibus rmhi
in Euangelio Diui Luca: cap.15. in parabola .de differendum non propofui , quod Iulis non co- r‘4tonh
AcoUfto feu filio prodigo , qui cum porcis vcfci gnofcancur. Hic ille , qui mihi videtur parum

Siliqua.
Ceronia
Theofhr.
ficus Aegy

V

x?p«t77tt dicitur , quod malein verfione Germani
es (Frsbercn/ideft Vinacea, redditur, vel Fnifd>/
vt habet Tigurina, id eft,furfu*. Non enim Galli'
beneconuerteruntl/forftt : & Itali lefurz,e. Ho-\
rat. viuis fthquis crpane fecundo.

Siliquam, ait Theophraft.grandibus exramis
[ct/.ftuoyoy] fruticare dicunt. Hiec x^dvia. ] enim
frudum , vel ex iis fert,led non multum : vocant
enim Siliquam [x-pw/co' ex qua Ficus Aegyptia:

sycu Ae?\- Appellata: TJ. ■.

J .... c . — r' _ r.

ptia.
Ceroma.

Siliqua

Graea.

Ceranon.

Ceraunia,
ficui At-
0?“*‘

confideraiTe verba Theophrifti- & Plinii * qiue
iam reciuuimus , qui putant Siliquam fine Cero¬
niam, aliquibus Ficum Aegyptiam diclamjdiuer-
lam aSiliquallueCcratia.

Et hanc erroneam Matthioli opinionem fecu- , ,
ti funt Cx(alpinus& C.Bauh. fulpicantes Theo- c S®
phiall. dc Plinium intellexi ile Cadiam purgatri- nstencar.
cem, qua: longe diuer/a , vt patet ex collatione
vtriufque delcriptionis : nempe Ceratis Sc Cal- n r
l**"* "i™ J prodBtun- fise, vtipofteacap.de Cadia monemus. Merito i-

tur. Fico Cypri! fimilis «rft , quam Iones Cero- j gitur Dalech. (cribitapud Plinium : Siliqua hic silZl '
niam vocant: nam &iplj caudice maximam ftu- j noftra Garrotria eft. Falluntur qui arborem I a_Arb.nM*
£lus partem expellit .laihisautem [vt diximus] | di cile putant , quoniam arboris eius ruber flos
paucum fert fiuffcm, S.liquofum veri [iWfo] eft, non albus , qui pnterea Cafiirm noftram fi- **“•
quem aliqui Ficum Aegyptiam vocant errantes, • ftuiarem opinantur non minus quim illi deci-
( nulla fiquidem penitus in Aegypto .fcdinSyria piuntur. Eftcnimilli flos luteus , tcftc Theo- 0,1 r
fiaititur, & in Ionia circa Cnidum, Rhodutnque] phrafto. Dalechampii (enttntiam equidem pro-
foliislempcr comantibus, flore candido &olen- , b a miis: feri eius argumentum non validum , ar¬
te grauiflime, radice lcuftcrlublimi , atque om- borenim ludi fert ctiam-flores albos, tefteClu-
nino plantigera imis partibus eft,/uperids tamen Eo.

ftibarefcens : Frudum anniculum fimul , &no- i Loniccrus Sanet Tolianisbrotir/ quafi pa- Pi.ftS
uumhabct : altero namque detrado poft Canis j nem S.Iohannis dicerer, Grici Cerariam, Latini
ortum, protinus alterum gigni patefeit: gignitur j Siliquam : & fic etiam Cordus in Diofc.Lacuna

& Caftor vocant. Scaliger in Theophr. ■ Carebam.

Tum. part.z. Siliqua.Angl. Carob vel Beane tree,
fr ud us Carob coddes vel Carabbeano : male Angli c*rot* '
interpretes noui teftamenti verterunt Coddes

Te jiam.

Xjlocara-
*ta offic.

Charub
•Ar.tb/
ficus Ac.
g)pna di-

enim Vua: modo indifcrctus , atque vniformis:
tum audus circa Ardurum,& Aequinodium flo¬
ret : dehinc hyeme exada , durat vfque ad canis
ortum.

Columell. huius obiter meminit : Siliqua Grq-
ca, inquit, quam quidem xsfdcxroy vocant ante bru¬
mam per Autumnum ferenda.

DehacPlin.lib.ij.c.&Similis his[Ficui Aegyptie
Cypric]Siliqua quam IonesCerauma vocat, truco
&ipfa fertilis, fed pomo Siliqua:[Siliquato Dalec.]

Ob id quidam ^Egyptiam Ficum dixere , errore
manifefto. Non enim in Aegypto nafcitur,fcd in
Syria, Ioniaque& circa Gnidum, atquein Rho¬
do, femper comantibus foliis, flore candido,cum
vehementia odoris iplartigera imis partibus, &
idcofupcrficieflauefcens , fuccum auferente fo-
bolerpomo antecedentis anili circa canis ortus
detrado, ftatim alterum parit :poftea florem per
[poft] Ardurum hycmefcetus enutriente. Ad-
hecl1b.15.cap.z4. Haud procul abefte videntur
[ a Caftancis ]& perdulces Eliqua: , nifiqubdin
Es cortex ipfc manditur, digitorum hominis lon¬
gitudo illis, Senuerim falcata pollicari latitudine.

Ccratia quorum tertia fyllaba per literamT Sc
fcribitur Sc pronuntiatur , nihil habet cum Cera-
fiis,perS. feriptis , Emilitudinis, monente Gale¬
no. Scribit Hermol. Georgium Tiphcrnatem
Ceraunium in Strabone peflim£ interpretatum
elfe Sihquaftrum. Gatinariapro Xylocarata, vel
Xara, vel Squila legendum putat & rede, Sili¬
quam. Arbitratus eft aliquando Gefnerus , Sili-
quam,xtfct77£ii/ Scy.i^tnuyiewk Ceronia wVzs-

tuvia;] longe aliam elle arborem , cui opinioni
nonadhireo , fed Clufium fequor , qui nullo dif-
crimine eandem clfe ccnfet. Siliquas autem Grc-
cis eae udaret & ^-jKcy.ipn 7*, atteftatur Cornarius,

&hincXylocaiadas ofEcinas cotrupta voce ap¬
pellare : Eile autem frudus arboris qu^x^rtTOF/st
vocetur.

Siliqua:, inquit Matth. qua: Qrxds zqdvct di¬
cuntur, inlralia officinis vulgo Curvbc,ik Carobo-
le:in regno Neapolitano Saitqna vulgo nomi¬
nant, vocabulo riiTvrnm ^ Siliqua detorto. Ara¬
bice Cbarub. Germ. Hifp. , . .

Al fanabas, C^licarouge. Aliud Siliquarum genus liis effc reor. Siliquam vero Columella, cum eo-
quod Ficum Aegyptiam cognominant icriptii ' dem & aliis Fqenugr2cumfaci0.de his lib.i-

fimpiicitcr , hoc enim vocabulum oinni legumini >
commune eft.

ApudTurnerum pro Siliqua male poEta eft Tumeri cr -
figura Piperis Siliquaftri. Anguill. deferibit ,di- r<>r'
cens. Siliquam arborem vocari Carobe,& c ornat
chie marine. Lob. Pcn.x Adu. xtoeLun , Siliqua
Carobe, Carobia Aduarii , vulgoProuincia-
lium, antiquorum Mfarovia.. Obferu. yjpd-na. Sili¬
qua : Gall.& Prouincialibus Carobe a Chald.xis,

Ec etiam dida. Angi. 6cIicF ticc / Ical. Stltque Sc
Carobe, Hifp. Algarrouas. Icon. Piant. &: Tabern.

Cerati a Eliqua. Pro/p.Alpin. Siliqua dulcis , Ca¬
rob, vel Carnab ab >£gyptiis dida. Camer. hort.

Siliqua EueCeratia. Dodon. Gall.&Lat.in fol.

Ceraroniam arborem vocat.H ifp.Garouo: xzpdnw au-
tem,filiquam, aut Siliquam dulcem,in offic. non-
nonnullis Xylocarada: in aliis Carobe aut Carobo-
le vocibus Italicis: ab Apulis vero Salequa voca¬
tur : Hifp. Alfarobas,aat Algor au as , Sc abfqucarti-
culo Garouas. CxCilp. Siliquam arborem appellat,

Car rubias. Cluf. Siliqua, Grxcis Kepayia : Arborem
GoXLcar ouger, frudum C^ra/^w.Ger.frudum cum
Belgis 6.3o£ftfV0 brobt/Hifp.arb. Afarouo & Ga-
rouo}8cfmci\irc\ :Gart';f4r,Hungari Gcrmanosimi-
tantur.vocantque frudum S^cntlanos Rcnyere , id
eft, D. lohannis panem.

Quia autem in Siliquar, arboris proprie dida:, Aequivoca
tradatione verfamur, fcirchocinlococonucnit, Arbor in-
Arbori luda Clufium Siliqusfylu. nomen indidif- d*-
fe, non quod Siliqua: Veteribus deferiptio Emilis
Er , fed quod nonnullis Hifpanix locis vulgari
nomine appelletur. Caf ia purgatoria a pluribus CaP,atur'
Siliqua Aegyptia, Indica, aut purgatrix cogno- ^
minatur. Siliqua Gellii Sc Scruii in Flaminicis,
qua: eft Rhododender/iliquatus Dalechampii nobis
Netium vocator. Az,adaracbt arborem Bellon.

Siliquam nominat , quod merito miratur Gefn.
hort. cum baccasnon Siliquas ferat , vide lib. q.

Siliquam Theophrafti Monardo Sc Hermolao
Smilacem bortenfem Diofboridis cum Traeo Sc z-

... ■r' H Smilax

hortenps.
fccnugracu

Nafcun-

Nermm.

z.ada-

uht.

LIBER XII-

415

Tempus.

Vires.
Recentes
aluum f ol-
uunt.

Iocds: Nafcuntur arbores, qui filiquas ferunt in re¬

gno Neapolitano , prxfcrtim in Apulia , ac etiam
in Campania , vt optimd fciunt i j , inquit Matth.
<}ui Fundo Itrum,& hinc Molam iter faciunt. Va-
lentino regno frequentiffima eft , autore Clulio ,
confpicitur & aliis Hifpanix locis inafcitur vero
apud Indos, aliofque Orientales populos. Si Ca^
merario fides non deneganda, ex femine facile
ctefeit , fed in alterum, vel tertium annum, fi vel
parum negligatur , vix perdurat. Florere Cerato-
niam mox foluti Hycme prodidit Dodon.Vc-
xe appetente : frudus autem maturos fub Au¬
tumnum proferre. Xylocaratam vidi Patauij vi-
rcntemlanuario in olla apud D.Cortufitm item
in horto Pafqualigo fatis magnam arborem. Sic¬
ca folia accepi Bononix^ Do. VlylFe Aldroando .*
ex femine arbos nata eft Montbelgardi &c S:ut-
gardix 111. noftrx DucilTx Sybillx Anhalcinx.

Siliqux quidem virides fumptx,autor eft Diof
corides , &: poft cum Plinius , ftomacho in¬
commode funt , & aluum foluunt. Exdem ficca-
fccatx fi-tx aluum fiftunt , ftonuchoque commodiores
fiunt. fUnt, & V rinam cient , maxime qux Vuarum re-

Prrm*. trimentis Compofitx afTeruantur ( wc s-zupvAav
rwT/Qiueyec , Bafilex Cod.) Locus hic haud dubie
deprauatuseft , necdum tamen mihi , aitSarra-
cenus , fatis compertum eft, quomodo reftitui
rede poftit. Pleriqu : Grxcashafce filiquas, non
minus quam Vuas ollares , & Oliuas quoque ip-
fas,in vinaceis condi componiue , quo diutius
tutiufquc conle ruentur, atque de Siliquis eiufmo-
di conditiiiis hic agere Diofcoridem exiftimarunt:
fed non fatis video ,quamobrem exinftratis eo
modo vinaceis Siliqux ciendx vr:nx vim fibi afei-
Iterent. Andreas Lacuna legendum cenfet, -ro
f Icto r fflreuyvKoy iSnouivcL , quili clim demum vri-
nam ciere Siliquas voluerit D oftorides, cum ea¬
rum pulpa fcu medulla prxdulcis fola manditur,
reiedis nimirum internis grahis feu feminibus ac
etiamnum cortice: quo modo congeneris piante,
caffix nigrae qux & Aegyptia Siliqua dicitur, fo-
lam medullam fcu pulpam ulurparrius. Plinius
certe quidem lib. 15.cap.1S. cum in pluribus femi¬
na placeant, in Siliqua damnari prodidit. Fottafi
fis etiam ad differentiam cuiufdam Siliquarum ge¬
nens, quod feminis granoriiinve expers fuerit, ca¬
le quid pronuntiare potuit Diofcorides. Serapio
interpretatus videtur , Siliquas qux mufto aut
fapa condiuntur: quod minus certe placet. Enim-
uerb nutpvw/ quidem nomine non tantum mu¬
lli reliquias hoccft, vinacea, olearumve nucleos,
fed & -rtt cI-jtuv ixtirna yA.-n. feu c???* Acff * va, hoc eft,
folida retrimenta qux vuis oleifue torculari ex-
prcffis reliqua funt, fisnificari teftantur Galenus
& Athenxus:vnde & Analogia quadam ipfa quo¬
que Siliquarum femina Scearundem tufarum ex-
prelTarumque reliquix feu retrimenta intelligi
polle videntur. At vero ? -IpvvKet. Grxcis pro mu¬
llo fapave accipi nufquam, quod fciam obferua-
tumeft.

Ceratonia, porro Galeno, exficcantis eft fk a-
ftrin^entis facultatis , ficiit &frudiis eius, quem
Ceratia vocant, nonnihil etiam dulcedinis conti¬
nens. Accidit autem iftis quiddam fimile Cera-
fiis. Nam fi humida fumas , magis ventrem fub-
ducunt : ficca vero magis fiftunt, vt pote cum hu-
miditatemexpirent, &quod clTentix eft craffio-
ris , tantdm reliquum habeant* Eft Ceratia par¬
vi fucci edulium ac lignofum : quam rem neccfta-
Cibus far- rih fequitur , vt concodu fit difficile : nihil enim,
quod lignofum eft , facile concoquitur. Q^uin
^tiam incommodum id ipfi$ ineft, haudquaquam

Tom. L

Tempera¬

mentum.

afpernandum : quod non celeriter deiiciantur.

Proinde fatius eft regionibus Orientalibus in Locus
quibus nafdmr,ad nos non importari. Ex Siliqua
dulci arbore, Aegyptii Siliquarum tantum vfum Mel
cognofcunt. Alpino feribente, mcl quidam ex ip- 'W
fis extrahunt dulciffimum , quo Arabes Sacchari
loco Caffiasfolutiuasreccntesacparuas , zinzi-
ger,Mirobalanos,Tamarindos, atque alios mul¬
tos frudlus condiunt. Huius quoque mellis vfus Conditura
eft frequendffimus vice veri mellis ad Clyfteres, inclyfioi-

Sc aliqui etiam per os fumendum concedunt ad *"/•
r , , 1 . 1 . . r , Aluum mo-

fubducendam aluum : lplo etenim aluus non uef

minus qu^m pulpa Caffix ibi ad excretionem
mouetur. Vtuntur ctiamin renum inflammatio- Renes.
bus eo, intus extraque appofito. Ad tuflientes &
afthmaticos ipfum non fecus quamCaffiam cx- P^monci-
hibent,valdeque ipfos iuuat , nec miniis dccodu
ex filiquis paratum, eadem hxc pra? liat. Siliqux Dec0^um
recenter ab arbore decerpte ingrato difplicent fa- silujua $/-
pore ,fed tradu temporis in cratibus expanfx ik rides m
ficcatx , adeo mitefeunt , vt & dulces euadant , grattjafo
& guftui admodum fuaues fiant : Apud Indos rys'
fihqux melleo adeo redundant fucco , vt eoad
condituram 2 nzibeiis , aliorumque fruduum
vtancur,vc Matthiolus refert- Valentino in re¬
gno lumentorum in pabulum cedit , Clufius.

MANGLE PYRI FOLIIS CVM
siLiqvis Longis Ficy
Indicx affinis.

AyfAngle arbor eft, inrer eas, qux in Oceiden- locuj,

^ V' \.cali India vulgariter nalcunrur , lele£liflima
cum ad xdificiomm fibricas,tum ad reliqua fabri- vfus.
lia. Crefcit vliginofis locis, littore maris, fallu-
ginosifque fluminum & torrentium in mare dela-
bentiumripis : folia habet maioribus Pyri foliis y>efcrq)t_
fimilia , crafliora tamen , &paulio longiora : Si- sihjux
liquas binos palmos longas, aut maiores , ealque longa.
craflas , Caffix folutiux frudui pares,fufci coloris,
pulpam inftar coaguli fiue medullx ollium fimi-
lem continentes , qua Indi aliorum eduliorum
penuria vefcuntur: etenim lic£t amara fit, falu- CiyuJ ^
brem tamen cibum elfe ferunt. Ego nihilominus, marus,
[inquit Ouiedus apud Clui. Exot. ] ab eius cfu in
morbum incidi, tametfi adeo delicatus non fim,
nec ab iis cibis abftinere in penuria foleam, qui¬
bus alios vefei video: quinimo nulla etiam vrgen-
te neccffitatedeguftare non piget , vt comrao-
diils deferibere queam : eaque de caufi hunc fru¬
dum deguftabam : fed brutorum animantium,&
fylueftrium hominum potius cibus dicendus vi¬
detur. Admiranda autem eius arboiis eft natura:
plurim^ enim fimulcrefcunt, mulcive eius rami
deorlum vergere, 8c in radices conuet ti videntur:
nam prxter multos, quos eredos, foliisque onu-
ftos atque ab inuicem feiundos , reliquarum ar¬
borum inftar,habet , frequentibus etiam aliis craf-
lioribus & tenuioribus <fc fefe ad aquam de¬
mittentibus, aut fub terra aut arena radices figen¬
tibus , prxdita eft : qui vbi apprehenderint , alios
ramos furfum vergentes proferunt : etenim non
minus firmiter hxrent, quam primarius arboris
truncus, fic vt ex militis caudicibus limulconne-
xis videatur arbor : egregio fane fpedaculo , 8,i
lingulari huius arboris natura : Hxc Ouiedus.

Ferdinand.Lobez.de Caftagncla cap.;.lib •7* An Man-
Hiftorix Orientalis Indiz , meminit cuiufdam ar- giuFcrd.
horis hafcentisinProuincia Malaca, quam Man-
sin appellat. radices caudicum inftar furfum attol-
4 f r M m 4

V flaris fxpius
mihi e fqminc
nata: plantulx,
folio Nucis Iu-
glandis , oblon¬
go mucronato:
flores longis te¬
nuibus pedicu¬
lis herent, plu-
res iundi vcluti
racemati m ex li¬
gula , eo modo,
quo flores La¬
burni , foliis ea
latitudine , vt
vngue tegas ,
ftriatis, e quibus
flamina longa e-
micant, quibus
apicesfulcati in-
fldent : ex his

nondum plane delapfls fuccrefcuntSiliqux,qux
paulatimgrandcfcentes,ad cubitorum duum lon¬
gitudinem cylindracea forma , digitum tranfuer-
/um in diametro habent, colore nigricante

conflare tenuiori, multaque fubftantia intusple-
nas, ex quo ha: exteris omnibus bonitate prxfc-
lantur. Et has duphciseire differentia:: etenim a-'
lias fubrubras, quas ; Al>es vocent, a calore illiufce
gentis, cerni, qux lint omnium optim? : & alias
nigras.

Eft huius folium Pyri folio fere fimile , inquit
Mo nardus : flos vero exiguus, albus, quinque fo¬
liis conflans , ex quo enafeuntur oblonga: CafTix
Siliqua:.

Foliis , vt tradit Acofta , Mali Perfici fimilibus
eft, non nunquam anguflioribus, locis prxfcrtim
Aecioribus nara : floribus Iuteofis , aut flauis: ar¬
bor ipfa Amygdala: magnitudinem xquat.

G.ircia: vero foliis eft Mali Perfic? [ non fimili¬
bus J anguflioribus tamen aliquantdm ,& viren¬
tibus : floribus Geniftx perquam fimilibus,luteis,
Giryophyllum odore referentibus: Quibus deci¬
dentibus fucccdunt oblonge filique, virentes ad¬
modum ance maturitatem , [ non rubentes , vt
Lac. Garcias ] que maturitate nigredinem confc-
quuntur,Monard.

Acoft. & Garc. eidem longitudine interdum
quinque palmorum , nonnunquam infra binos
palmos.

Perfici Mali folia quodammodo imulantilr, 15
lingularia /epares, inquit Clufius : Quoniam ve¬
ro coniugatim bina femper in oblongo ncruo na-
fcuntur, & fumma ala poltrcmum imparem nu¬
merum faciunt, commodius meo iridi.

— ero, compa-

rauent cum Fraxini foliis, aut fimilium arborum,
qua: alata folia ferre folii*, & integra plerumque’
abiicerc confuetierunt , qucmaclmodumluglans,
Sorbus,Rbus,Ceratia,&c.

Cxterinn difpiciendum eft , an (Hrps hqc Ve¬
teribus fuerit cognita , ciufve hiftoria literarum
Q , , monumentis mandata,

quibus fecundum longitudinem commi fruraium ! Ad Thcophraftum igitur quod attinet, non vi-

vcluti yeftigiaapparentfpadicea, altera quidem j detur is huius meminifle, nifi AtipA,quod tamen

parte duo , altera tria, incrinfccus membranulis
ordine difpofitis , intercipitur pulpa Ecdyfmatis
conAftentia , dulcis , nigricans , atque vna femen
Tamarindo grano minus, comprefflus , coloris
fului , cxoblongo rotundum , durum , nitida fu-
pcrAcic,quod medium fecat ftria rubra Angularis:
rarius gemella femina inter parietes liofce veluti
intergerinos inueniuntur.

Aduir. arborem non attingit , aft Siliquam
cius ita deferibit. Nigra Caflia efl frudus fiflulo-
fus, teres, oblongiifque, concretumintus humo¬
rem ferens, non vna coalcflentem continuitate,
fl dex intcruallo intercedentibus lignoAs tenui-
biifquc membranis feptum , feminalibus granis,
figura &fpecie non diffimilibusiis, qux cognita
Mlfm.de- fiobisSiliqua profert Porro non tantiimramos
/ i r/ftio. foliaque Nuci proxima feribit Alpinus , fcd&

Tr.vr.iM truncum, cui cortex fit pllhus , mollis &cincri-
fW/rf ** ceus> qualis omninb in crcfcente Nuce fpeda-
tur : Folia multa, plura quam in Nuce , alata , ex
quinque coniugationibds contexta, duplo Nucis
Floret. filiislongiora.&in extremo aculeata [vel potius
Colore jh- acuminata,] floribus colorem adferibit aureum,
rt* \~an.tt Caefalpiniis album,odorem valde gratum ,prxfer-
tim Oriente Sole , quo fiat vt Aegyptii diluculo
per Cafliarum loca deambulare fepius odoris
causa confueucrinr, quod aura a CafTiis eximium
acgraciflimum odorem fpirantibus , ad ipfos de¬
lata, obIc6tentur , nafei autem Siliquas primum
contortas, perque maturitatem denub dirigi:
Qux Pelufii in arboribus legantur , corticem ha-
bere cra/Iiorem, & parum intus fu bft an tix co n ti-
nere : Cayrinas yero & Alexandrinas cortice

Ceja/fr.

Stl/JUX.

non credimus Iib^.cap.^. Arborlndica, cui fru¬
dum longmn , nec rectum , fed contortum, cibo
dulcem au feribit : fed morflis in aluo , diftiailta-
tefqucfacientem inteftinorum: ob quod Alexan¬
der ne quis mandaret interdixerit. Vide Hift.
noflr. lib.i.poft Ficum Indicam , Arbores Indi¬
cas.

DeEiarxamber, id efl, CafUa fiflula ita feribit E**rx*t*-
Serapio. Suntcann^concaux, quarum color efl ber Ser*~
rubeus , ad nigredinem dccliuis , & intra ipfas ?tom'
funt Laminx ex carne nigra , &parietesdiuic!en-
ecs inter eas,& inter Laminam & Laminam funt Gr*n*Xy
grana Xylocarad^ & eiufdetnjnagnitudinis.quo- locAraa*-
rum color eft inter glaucedinem &: ruborem , & Locus*
Caffia quidem affertur ex India <5c Babylonia , Sc
terra Ali emem. Eteledaex ea efl illa, qux eftin DcUet*.
Canna fua interius nigra , & grauis , & lucida , & vf»s cor*
quod de ipfa vtinn.. . eft cor vel caro eius inte- ^

rior. c*rnli-

Auic. Cafliam fiftulam [ Chaiarlander] dupli- Chartar-
cem facit. Dicit enim aliam Kel/uliam^lum Aegy- Under,
ptiam , Mcliorcmcfle illam, quxfumitur^ Can- ^uu.diffe-
na, & qux eftfplendidior & pinguior : Et me- rent,£-
liorem Cannam ipfiuseire illam, quxfplendida
eft & plana. cJ*»* J*

CaCAx genus efl , quamxtas noftra , inquit
Hermol.cognomento fiftulx appellat, &ab aro¬
matica lignea diferiminat , Veteribus ignotam,

Q£;are fcire oportet , fi quando Cafflam Syringi
[ Afluiam aDiofl. r7Xst7dc4(n/ei>^, lata fiflula aun-
cupata] apud antiquos Grxcos legere contige¬
rit, non pro ea capiendam elfe, qux nunc[ ex A-
rabibus] Cafiia fiflula d:citur,colore rubro nigras,

Lami,

c affia Sy¬
rinx. *

Cafsia Cu-
thartica,

TifiuU ntn
btenc dici¬
tur.

Cajjiu S y-

nngodcs,

Veteribus

Cui Arnus.
Cunn.t.

Siliqua In*
dic u.

I ab u Indt-
CA.

Sihju.i

Ae?jput.

Error. Med

Silicju*

jurgans.

Amati de-
deferiptio.
Ligni* fe¬
tidum.

LIBER Xlf:

Laburnis intfts carnofis,quas parietina difcludut,
feminibus Siliqua Ceratix,ad deliciendam bilem
vftam mire valens : Inuenio , apud Grxcos auto-
rem qui Paulum & Oribafiumita loquentes in¬
duxerit. Caflia Syrinx aduerfus ftauam bilem
prodeft : & item eos qui pr arter naturam pallef-
cunt : item Anginas & Laterum dolores tk perip-
Meumonicos: Hec Paulus. At Onbalius refrige¬
rari ea inquit iecinoris calores imeperatos. Hanc
rccentiores Grxci calidam & humidaul abfceflu
primo perhibent , idem fere Mauritanide Caflia
qua bilis per aluum detrahitur, & quepropterea
Cathartica dici poteft.

Cafix nunc appellata: parum rede F 'tfluU no¬
men adiedum comprobat Marcellus; ait enim Si-
liqux magis qullm Fiftula: nomen illi congruere:
Veteres eam ignorafle aut vti noluilfe.

Ignotam autemfuille Diofcoridis, Plinii, & Ga¬
leni statibus Cailiam te flatur Ruell.qui aRecen-
tioribus Grxcis Callium Syringodem,id cft, fiitu-
Iaceam ; ab Actuario Cafiam nigram : ab aliquibus
Calamum , id eft, Arundinem feu potius indicam
Cannam nominari fcribit.

Curtius Icit elle Cafiam Syringodem ( fiflula-
rem) arborem, non fruticem , itaque etiam vul¬
garis Iuglandis magnitudine, exiliorum moni-
mentis qui eam viderunt «Se delinearunt , vocari
Cafiam Catharticam , & Aegyptiam Siliquam,
multos eam arbitrari , quie antiquis Lignea Ca-
fla dicta iit , qux tamen fublcribcntibus Mona¬
chis in Mcfuem eiufdem generis cum Calla fiftula
non cft, qux antiquisGrxcisincognitafuit. Ii-
dem tamen Icriptu quandoque reperiri aiunt,flue
impreflum,Caha fiftula,vbi debeat intelligiCafia
lignea, vt e.g. in Antidot. Nicol. in el. quod
intitulatur Antidotum hxmagogum&c.qiloniam
plures ftnt fpecies Cafix ligne* , vt alibi ex Ga¬
leno oftenfum.

Cardau. Siliquam Indahi , Galliam noftram
vocat.

A p ud S y 1 u i u m C a li s co r t e x . <s 1 er) t r y^mias, Ca -
fla Aegyptia j.Cafia Cathartica (purgatrix) Caflia
fiftula At ahum veteribus Gracis indicta, recen-
tiorum Caflia Syringodes(fiftulacea &, nigra A-
d liari o ( Icribcnti pailim zamias uihauvnc ro Linor , &
quo belle deferibitur,) Synonymafunt.

Cord. in Dinfcor. Caflia fiftulain ufum Medi¬
cum ab Arabibus introdu&a , a recenti oribus
Graecis Caflia nigra appellata, cuius frudum Ari-
ftobulus Fabam Indicam vocat : Item hift.Siliqua
Indica Veterum, Faba Indica Recentiorum,Caf-
lia folutiua feu laxatiua.

Fuchf.de comp.med. Cafiir purgatrix & Aegyp¬
tia. Nicolao Tiftula tkfijlularis.

Quando Galen. i. de antid. plures enumerat
Caflix fpccies, & prxciseab aliquibus fiftulam
didam , quam iunior Andromach. reiiciendam
cenlet, ne quis tam auvovr aut fatuus lit,vt Cafiam
illam fiftulam cum hac Arabum &c Officinarum
foluente Siliqua Aegyptia dicta confundat , pru¬
denter monet Amatus,Ac etiam Theod.Dorfthc-
nius: prxfertim quum multum inter fe differant,
cuius inanimaduertetia multi, quum Caffiam pro
euocar.dis menlibus legebant, non Cafiam illam
Graecorum, fed potius Siliqux huius purgantis
cortices , mulieribus non fine ingenti periculo
propinabant, vt Leonice^us priils aperuit.

Arbor Caffiam fi Itui arem ferens procera eft,
inquit Amatus, foliis Nucis, per ordinem veluti in
Fraxino difpofitis , cui cortex cinericei coloris,
quo detrado rubicat in fuperficie lignum folidu
durum , intus nigram , quod dum vritur peffime
Tom» I

olet. Ceratium propter femina,quat huic Siliqu?
Acgyptix, Caflia fiftularisdi<% , feminibus fune
fimilia, Caffia hftylaris appellanda non eft, quam¬
quam omnino non abs re eflet , affirmare Siliqua
arborem , fpeciem Caflix huius fiftularisefle, vn-
de non immerito quidam Caffiam fiftuIarem,Sili-
quam Aegyptiam appellant: Imo Federicus a Ro-
cha , fola tantum ratione has arbores differre pu¬
tat , propter filiquas, quas maximam habere fi-
militudineni ait , 8c vtrafque in arbore eodem
modo pendere

Non eft Caflia Veterum inquit Corn. qux ho¬
die Caflia fiftula vocatur , & cui frudus ad cornu
fimilitudinem teres ac longus eft^ nigram habens
intus medii! lam,quam etiam atramentum vocat ,
membranis diffindam , Sc nucleis talibus, quales
in Siliqua quam vulgus panem S. loannisv ocat, cer¬
nuntur.

Cum ift Aegypto tanta proueniat copia arbo¬
rum Caflix, mirabatur Bello nilis Veteres eius jryore,
nullo modo meminille : vt & Thsophraftura,qui 1

pene de omnibus reliquis plantis Aegypti loeu- Theofhrujt,
tus fit , eius non memiftifTe inifi 3. capite lib. 4.
eius mentionem fecerit, vbi ait libi iv latum, tan-
tx magnitudinis arbores ibi prouenire, vt tres
homines non poffint ampledi. Siifpicio autem
eius inde proficifcitur , quod Caflix arbores in¬
ibi lint craflicudinis <5c altitudinis Nucum Iuglan-
diumjfimilequefolium habeant.

A Matthiol. in Diofcor. vocatur Caffia f.luti- Sl[ie]U*.
ua)Aegfptiaca Siliqua Rcccntiorum quorundam , Materies.
cuius arbor inter valde proceras annumerari pof-
fit , materie folida , compadaquc : cortice tenus Cor/ex.
buxeo colore, medullitus vero nigra , rionfeciis
ac Ebenum, fiue Guaiacum : Rcccnte giauiter
olente , ficca tamen minime : folio Siliqux , fed
magis in acutum tendente , cortice cineritio : ra¬
dicibus magnis Iuglandis modo : a ramis fi Ii quis
' pendentibus prelongis , teretibus, denfis , nigra
dulcique medulla rep!etis,non vt in offibus con-
tinuljfed crebris ligrlosifq; membranis diflinda:
inhaerente vnicuiquemembranx femine duro, Si¬
liquarum femini adeb fimili,vt alterum ab altero
difeerni non pofficiex quo eum non erraflepu-
tauerit,qui crediderit has plantas efle congene¬
res.' Sed quicquid dicat Matthiolus, attamen fe- Mutthiol.
mina in Siliqua arbore non fime ita fimilia Caffiae notatur-.
feminibus , quin facile difcernantnniis enim fiint
minora, &diucrfi coloris: Apud Matthiol. olim
nulli appidi flores, in Italicis vero & Germ.Hift.
addici, non tamen eo ordine quo oportebat , flo¬
res enim non funt fingulares, fed multi depen¬
dentes ex longo pediculo ,eo modo quo Labur¬
no: particulares alioqui flores fatis commode ex-
preffi elfentin Matthiolo fi haberent apices mul¬
tos.

Camer.hort.Caffia Aegyptia fiucpurgans.Epit.

& Hift. Matthiol. Gerni. [ vbi pulchram atppofuit
figuram particularium florum ] Caffia folutiua.

Flores aliquando communicaui Gefnero , Flo-
rentixmihi ficcos datos, cuius rei tcftimonium
extatin eiusepift. quadam ad Ottonem vbi ait.

Cafli^ Aegyptix florem vnum atque alterum at¬
tulerat mihi ex India Ioh.Bauhinus , quem pin¬
gendum curaui : Mactliioli editio Germ. flores Mattkna*
aliquothabet, fed nonita bene pidos , nequem tatun
fuaferie. Idem de bort. Caffia fiftula, feu nigra,
Alexandrina , Siliqua Inda. Caftor falfam
Matthiol. figuram habet. Alpini figura placeret,
fi flores particulares exprimerentur. Tabern. ma¬
lam habet figuram. Apud Theodor. Dorfth.fi- Theo^'
militer inepta icon , quam pro Caffia fignespofi ' na'
M m 3 f

4>S

HISTORIAE PLANTARVM,

nit,Caftmfiftula dicitur. Monardo, aCoftx &
Garcix Cafiia folutiua.

£urk Roejl. Euch. Roefl. per CaCTiam fiftulam , CalTiam fo-
nttatur, lutiuam intelligit, verum pi&ura eius mala : ine-

^teprxtereaCaffix fiftulx femina cum Poeorix
feminibus comparat. Leoni Afric. figura mihi vi-
Qapa m- detur falfa. Dodon. Lat.in fol.Cafia nigra Vete-
£ra. ribus incognita, vel adeo negle&im habita , vt
eius non meminerint.

Lobel.Obferu.Crf/irf/wr^rfmx : Officinis,GaI-
liSjGerm.BelgiSjItahs , Anglis Cafiia : Hifp. Canna
f /hila. Icon.VhnLS i!t qua, zm Cajfia purgatrix Ara-
i w/»,Carobiis fimihs. Figura non bona,nec etiam
Dodonxi.

Cxfalp.Caftia, cuius Siliqux afferuntur ex Ale-
Xandria, meliores & ex Occidentali India, tra-
duntarboremin Aegypto nafcicrafiiffimam : fo-
* M6rt’ his quadantenus Mori,autNucisIuglandis,[nos
vidimus ex femine nuper natam folia Siliqux
produxifle] flore lato , candido : copiofo fruftu,
vt prx pondere rumpantur rami , nili ante matu¬
ritatem leuentur. In India traditur arbor Pyri
Gtmfia fio. magnitudine : foliis Perfici anguftioribus , & vi-
rts. rentioribus : foliis [ floribusiego ] Geniftx luteis,

odore Ganophylh, quibus decidentibus Siliqua:
longx fubnafcuntur &c. Videtur Theophr. hanc
r pittol incc^cxdfe , cdm Siliquas quafdam Ficus Aegy-
ptias appellari feribit , &.frii£tum anniculum no-
uum exfpedtare, fubnafei autc nouellum frudum
fub Cane :poftquam alter detradus fuerit, veluti
racemum vniformem ,qui in Autumno explice¬
tur in flores candidos , deinde per Hyemcm vf-
quein Aeftatem enutriri :folio perpetuo. Quae
omnia magis Caflix conueniunc , qu^m Sih-
qux fupradidx. Plinius quoque tanquam al-
StliquK *!- teram videtur intellcxilfe , cum de Ceronia ap¬
pellata , tranferibit ex Theophrafto ea , qua:
aida fiant. Hxc Cxfalpinus , cuius opinio er¬
ronea. Non enim Theophr. libro quarto capi¬
te fecundo. Et ex eo Plinius, intellexit Caffiam
purgatricem, fed Ceroniam fiue Siliquam , vbi ea
deferibitur & non diuerfa planta : Vbinam etiam
obferuark-Cxfaipinus albo flore non demon-
ftrat: Forte Cxfalpinus id feribit , quia exiftima-
bataTheophraft. traditam , cur dicat folium k
Theophrafto perpetuum didum magis conueni-
rcCaffix quilm Siliqu* , ntfeimus : Certum eft
Ceroniam folio elfe perpetuo : Cafiiam Aegy¬
ptiam foliis quadantenus Mori , aut Nucis lu-
glandis , & prodiille loliis Siliqux mirum eft : fo¬
lia enim trium harum arborum multifariam in¬
ter fe differunt : a nobis fatis feminibus fxpius
prouenerunt plantulx , in quibus folia acumina¬
ta, qualia pinguntur ab Alpino & in figura no-
llraemptitia, non rotunda vt Siliqux , quodille
ait. Quid liCxfalpinus feuerit Ceratoniam pro
Gaflla, vel vtramque , &prouenerit tantum Ce-
ratonia,qux melius durat faciliiifque prouenic;
quam Cafiia?lllud etiam confiderandum , an In¬
dica Caffi a differat' foliis Perfici ab Aegyptia, flo¬
re non differre iam ex Alpino [ qui in Aegypto
aurei coloris effe feribit ] demonftratum,quamuis
differentem, nempe coloris lutei dicat Cxfalpi-
nus. Theophrafti & verba Plinii demonftrant
manifefte Caffiam diuerfam : Siliqux enim non
ex trunco, vel ex ramis craffioribus , fed ex extre¬
mitatibus, ex longo pediculo , Laburni vel Ana-
gyridis modo. Idem nobifeum fentitDalecham-
pius cum feribit , falli qui Plinii Siliquam Cerau¬
niam , Caffiam fiftularcm noftram putent, Caffix
ftaremluteum elfe,non album.

^ft.Lugd.**ff-m jksAoi/it, Lat.Caffia nigra, Me¬

dici, Seplafiariique Arabum,^ quibus inuenta efh,
fedtatores, Cafiatnfiflulam vocant , alii Capiam f-
lutiuam, alii Siliquam Aegyptiam , fiue Catharncam. silijua Ae-
Italis Cafia &c vulgo Cannella, Gcrm. ^immetrot';: VP****

1 in/ Hifp.C*Hf/4, Gallis , Cape. Compilator Hift.
Lugdunenfis inepte adferibit Siliqux Aegyptix,
fiue Caffix nigrx , fiue Cathar&icx , vulgo dictx
etiam Caflix fiftulx, Canellx appellationes , Sc
$immctrorlin.

Porro, ^ Cofta & Garcia teftibus , Arab.vulga-
riter dicitur Hiarxamber iVt&Verfis , atque Tur¬
eis, afferit tamen Cogecela Medicus Perla , hoc
vocabulum mere Pellicum , Arabicum verb legi¬
timum elfe Gazatfalus :in MalauarComdaca, ve/

Condaca : in Canara BauafingayHafunguia ScBava-
fenga, in Decan & a Bramenis Bauafitnga, arbor ve¬
ro Baua,Sc Baboo, quemadmodum & in Canara, in
Guzarate & h. Mauri tanis regnum Decan incolen¬
tibus Gramala,lcu GMw4lf4.Cafp.Bauh.dum apud
Matthiol.non citato Cxfalp.annotat {^an Caffiam
purgatricem intellexerit Theophr. cum Siliquas
quafdam Ficus Aegyptias appellari feribit] iini-
ftram opinionem Cxfalp. propriam facit , quod
non feciifet fi textum Grxcum confuluiffet , Sc
Cxfalpim nomine eam opinionem introduxif.
fet, vtidebebatjfiuebonam fiue malam.

CaffiaCatharticapartimin India , partim in ^ocus &
Aegypto nafeitur folio Iuglandis. Alexandrix libi {cmpui.
vifam Ponticus Facinus Hermolao retulit. Ne¬
gotiatores in hortis Alexandrix nafcentem pro¬
ferunt, iam & Afix communis fafta dicitu r. Se¬
ritur apud nos, [Venetianos] verum fruftra:
quia nec ad frugem peruenit & celeriter oppri¬
mitur. Ruellius &: Curtius alienis pennis fe or¬
nantes, hxcdeloco tranfcribuntfuo nomine.In- RueH- &
fuix Divorum Dominici &Ioannis de Portu diui-
te, tanta quantitate nobis tranfmittunt Caffiam /UrJ*.
folutiuam, vt non modo Hifpanix, fed etiam toti
Europx , atque adeo vniuerfo orbi fufficiat : nam
1 & in Orientem, vnde deferri folebat, plures na-
ues ea onuftx vehuntur , quam Cantabri ferrum
mittunt. Multa Caffia folutiua nafeitur in Cayro,

& plerifque aliis Prouinciis tum Orientalis tum
Occiduxlndix. Prxfertur tamen qux ex Orien¬
tali delata eft , quxque locis ad Septentrionem
magis vergentibus nafeitur. Tanta eft eius fre¬
quentia in Cambaya, vnde prxftantiflimam ad -
uehunt,vt vnius Candil[ quingentarum & vigin- c ani, i,
ti duarum librarum pondus hoc eft] pretium ,
non xftimetur pluris quim nummo aureo , qui
trecentos & fexagintamarauedis [xreos obolos
Hifpanicos valet. In montibus verb Cranganor,

&per vniuerfamProuinciam Malabar [ quando
cius maximum pretium ] fingulx Iibrx viginti
marauedis redimi poiTunt , hoc eft , paulo pluris
quam dimidio regali Caftellano,fiue batzio Ger¬
manico. Nafcicur in Malauar, Canara, cuius pro-
uincix eft Goa, Decan , Guzarate , prxftantiflima
tamen & durabilior locis ad Septentrionem ma¬
gis vergentibus ,vt in Cambaya. Inuenitur&in
Cayro , tum in Malaca,Sofala , Sian , totoque eo />«-
tractu. Hanc non nili fylueftribus fponte fa- te n*fc,tMr*
tam, vidi, inquit Garcias , in America tamen, Error
[ quam falsb Indiam Ocddentalem appellant ,
quandoquidem vnicafit India ab Indo flumine ommum.
denominata, Veteribus cognita] intelligo e fyl¬
ueftribus locis tralatam ene in hortos & agros,
ita vt nuncifticfrequcntiflima fit. Fortunatiores
tamen noftros Lufitanos puto, apud quos fine
fatione tanta copia nafcitur,vt vnius Candil, hoc Cand’l
eft , quingentarum & viginti duarum librarum
pretium nop excedat, decem regales Caftelianos,

qui

Vardaotu

America-

W4.

vites &
Tempera¬
mentum.
Ventricu¬
lus,
febres .

(fhorax.

Solani
lucem .
Renes.

Correttit,

Viftera
(icitor a.

Omnibus
conuemt
etiam pre,-
gnanttbus
Triplex
Curtus A-
leen Mejtt-
xt.

Affeltus
gtngfc- UT
gutturis.
Arbor %ul-

£»/?'•

Delectus.

Apojiema-

ia.

Tempera¬

mentum.

Vires Se
vius.
Gargarif-
mus. Arti-
titior i* mor¬
bi Articulo-

LIBER

qui conftj|uunt aureum Indicum Pardaon nun¬
cupatum. Camcr. fcribivfi femina bene maceren¬
tur prouenire inftarSiliqux. Arborem florere in¬
cipere menfe Iunio, florere toto menfe Iulio Ale-
xandrix & Cayri tradit Alpinus : Pelufij veri»,
nunc Damiatx, menfe etiam Septembri florere
vidit. Cannx vel fiftulx toto anni /patio matu¬
rantur , totoque anno in arbore manent, quas
Agyptij Iunio tantum Cayricolligunt, quo tem¬
pore multx parux recenter ex primis floribus
produ 61 ac virides /pedantur, Phafeolorum fili-
q uis valde limiles : qux paulo po/t crefcentes,
paulatim viridem colorem in nigrum commutant.
Quxin America reperiunturarbores,Ca/Iiam fe¬
rentes , non ita prxftant vt Aegyptiaca aut Arabi¬
ca autoreTheucto, Ad littus a Sumatradidum,
Caflia fi/lula crefcit adeo ingenti copia in /yluis,
vt ex ea multitudine, tcfte Lin/chottano , naues
onerarix repleri poflent/ed non colligitur ab in¬
colis. Arbores celfx funt&patulx ex quibus de¬
pendent Cerariorum inftarSiliqux , virentes aut
Cinerex : Sed qux maturxfa&x, fiunt, fpadieex.
Crcfcit copiose in Sunda.

Caflia fiflula , autore Mefue , calido frigido
temperata , nili quod paulb eft calidior , lmmida
primo gradu, clementer & innoxie a ventriculo
bilem & pituitam purgat leniendo, febribus inde
ortis confert, fanguinem hac ratione puriorem
reddit, ac eius /anguinis & bilis flaux acrimoniam
frangit , re/oluit thoracis pulmonis &c afperx ar-
tcrix phlegmonas , eafque partes lenit , ipfa mor-
fus expers, fitim /edat>prxfertim/umpta cum fuc-
co Intybi , vel Cichori j, vel Solani arfc depurato,
Inteperiem denique renum calidam mitigat,cum
diureticis fumpta & Glycynhizx decodo,ob idq-,
calculum in his gigni prohibet. Si autem vifcera
funt/icciora,Cafljxlubricitas augenda eft oleo
Amygdalarum dulcium : fi debilia & Iu¬
li rita line , minuenda Myrobalanis vel Rhabar-
baro , vel aqua cum Maftiche coda,veI fpica addi¬
ta : Si ad vias Vrinarias ferri eam volumus, vre-
kicamifccantur. Quoniam verb tardius Sc imbe¬
cillius purgat, acre aliquid ( quale Thymum,Hyf-
fopum) a&ionem intendens, mifceatnr,aut po¬
tius aliquid medicamentorum valenter purgan¬
tium : eflicaciufque purgat, hxc , fi ex fero la&is
propinetur. Tam eft benignum & innoxium hoc
medicamentum, vt omni xtati&ipfis etiam pue¬
ris, &prxgnantibus tuto (uniatur. Sapor eius efl:
dulcis , inquit Abcn Me/uai,& virtus eius prom-
pta efl:, quod ipfa efl: xqualis complexionis : Et

virtus eius tertia cft, virtus qux extinguit acuita-
tem fanguinis , & fedat apoftemata dura, qux fiut
in gingiuis & gutture , quum fit ex ca gargarifma,

& confert ideritix, & dolori hepatis. Et proprie¬
tas cius efl purgare choleram aduftam,& modifi¬
care ventrem mediocri modificatione, & dofis e-
mseftil drach. iij. v/que ad decem : mundificat
neruos. Rhafis : Melior ex ea eft , quando extra¬
hitur h Canna, & efl xqualis inter caliditatem &
frigiditatem, laxat ventrem cum temperamento,
confert apoftematibus calidis, & maxime guttu¬
ris, & declinat ad caliditatem, plusqu^m ad fri¬
giditatem , adeb vt fere perueniat ad principium
primi gradus , «Sc defertur de Babilonia & Albafra.
Chaiarlander iuxta Auiccnnam efl aqualis in cali-
ditate & frigiditate, & cft humida , Efl refolutilia
Sdemtiua. Confertapoftematibus calidis in vif-
ceribus , & proprie gutturis, quando ex ea fit gar-
garifmus cum aqua Solatri, & linitur /uper apo-
flemata dura, & confert eis:Leniuntur ex ea Po-
dagit, & iun&iine dolorofa; Gargarifmusexea
Tom. I,

XII.

41?

cum mucilagincPfyllijdillolutaprifocationico-
fert .Munificat hepar & confert Iftcntia: &do-
Joa hepatis. Eftlemficatiua muris ; Et educit
choleram aduftam & phlegma : & foluithne no¬
cumento. & ablque mordicatione, adeo quod
ipfaeftconueniens praegnantibus, & foluit eas.
Loco, cius ponitur pondus ipfius de Teneria-
bin:& triplum ponderisipfius de carne paflx:
•Scodtaua ponderis ipfius dc Turbith: & quando¬
que ponitur loco pallularum /uccus Liquiritix :
Ci/Iia vt docet Acfluarius , tribus vel quatuor
drachmis vix mouet aluum : flauam bilem, fed
magis retorridam, & qux iam in atram degenera-
uit, extrahit, quin etiam pituitam educit medio¬
crem : prxbcmus quibus potentius medicamen
aliud dati non poteft : nimirum pueris &f<xminis
vtero ferentibus , commoditate & necefiitate vr-
genterepr^/entamus , & iis quibus exuperans fe-
brisrcliquorum medicaminum vfus rcfpuit.Tem-
peratos, inquit Monardus, illos eflicit ,qui Cnf-
/ia vtnntunvtilismaximein renum & vrinq mor¬
bo, duabus horis ante cccnam /umpt£ : Defluxio-
nibusprodeft , duabus & caena horis. Afliduus
illiusvfusanteprandiumaut ccenam calculi ve¬
nerationem prohibet. Foris cum Amygdalarum
dulcium oleo illita ,graues pulmonum & renum
dolores mitigat. Dofis pulpx eius efl a..^". ad
/e/cunciam vfque : non exemptx vero , quatuor
vnciarum. Lcnit;reloIuit,fiinguinem depurat,
eiiifque&bilis calorem infringir. Humida efl in
primo gradu , ad calorem, fed mitem tendens.
Porro huius flosduobus modiscondiri /olet , nc-
peaut cum Saccharo tritus, rofiti Sacchari mo¬
do: vel flos integer Saccharo exceptus, & vna co-
6lus : vtraque ratione bene /apit , & fine moleftia
euacuat,fumptusad duarum aut trium vnciarum
pondus : fi aliquod inefl vitium , inde accidit,
quod viliore Saccharo excipiaturteofdem efFe&us
prxbet, quos ipfa frudlus pulpa. Cxtcnim,eo$
qui Ca/Iiam folutiuam ad ventrem leniendum Sc
euacuandas fxcespr^fcribunt , admonitos volo,
ait idem ille ,vt eam breui admodum /patio ante
prandium fumendam elleprxcipiant, nempe ad
/ummum dimidia hora, quoniam cum cibis mix¬
ta, fimul cum illis facultates excrit , eaque ratione
facilius & fine moleftia opusfuum molitur, quod
minime fiicerc poteft, qux duabus aut tribus ho¬
ris ante cibum /umitur, vt hodie vulgo fit, quonia
cibi fumptionem differendo, peragere /uum opus
cupit: &cflm fit valde debilis , prorfus in vapo¬
res refoluitnr , per vniucrfum corpus fefc diflun-
dentes:^. fi diutius cibus differatur ,in alimen¬
tum comiertitur: quod multorum annorum, qui¬
bus medicinam feci , experientia didici ; propte-
rea femper illam folumimdo dimidia ad /ummum
hora ante cibum exhibere (oleo : facilifque efl e-
ius operatio : fi vero multis horisante cibum de¬
tur, parum admodum euacuac : Purgantia vero
medicamenta cum cibis permi/cen,autor efl Hip¬
pocrates multis locis, atque etiam Galenus in
commentariis. Verum quidem efl , multis horis
ante cibum dari /olere, quando non euiGuare,/ed
vapores] duntaxat per renes & reliquum corpus
diffundi cupimus. Ca/Iiam falubrem perhibet
Syluius fanis &xgris , ad alnum clementer le¬
niendam, quouis tempore tutam , etiam initio e-
pularilm, aiitpaillo ante ccenam : hodie dari cor¬
tice, membranis , & feminibus per cribrum pur¬
gatam, ab V ncia dimidia ad fe/cuncia,vel drach. io.
mane vel ante caanam : fed paulo ante paftus
duos, tres quatitorue proximos, drachmisdua-
bus vel tribus : his, qqibus fit ahius natura pi-
M fn 4

Hepar.
C.kolcra a-
dujla (T
phlegma
Pr&gnan -
tes.

Subfhtutx.

Dofis.

Bilis .
Pituita.
Grautdis
& pueris.

c «/y*

indita.
Semen ah

Jurget}

41* HISTORIAE P LAN TARVM.

gtior •: Iaqaem vfum quibuklam iucundius fit Neque immatura colliguntur vt aliqui refe-
pulpam lata cultelli cufpide exceptam deuoiare:l runc, emuntur vero fxoe fxpius abaduenis met
conditam Saccharo ab Indigenis dum rcccnslit catoribus fenio confc&x , cum ingens copia fxpe

oftendere Lufitanos & Venetos : Quam autem
vim purgatoriam tribuit Monardus [ Syluius inv
ponit Monardo, apud eum hxenon legimus, fed
apud Fallopium ] femini ipfius [ maiorem (cilicet
qu^mpulps ipfi ] non recipiendam confirmare
Mutam fiio multiplici experimento, fe periculum
nondum fecilfe. Corticem vero eius ad mouen.
dos metifes , autpartum iuuandum inefficacio-
xem elle mulcb,quam Galliam aromaticam.

Mirum Ambrofium Parium mligncin alioqui
Chirurgum Regium & alios plurcs adhuc prx-
fcriberecorcicesCiffix fiftularis, vt vocant, ad
facili tandurn partum , licet apluribasprxmoni-
tiid potius obftare &obelic, quam prodelfe in ¬
tellexerint.

Hallucinantur,ccu ante m fi mutum , qui Caf

M/itth.re-

freh.

Referuan-
tur ad ^c.

nUOS.

Inflamma.

tumes.

Pura fut¬
uis.

Error quo-
r undam.

Sonum e-

dunt.

Delectus.

in xdibus ad eam rem parata , annos ad vlque
quadraginta conferuetur : colledtas enim ex «ar¬
bore continuo in opportuna locafic ii claudunt,
vt nullusaer ingrediatur , cum ex minimo aeris
conta&u Caffix corrumpantur. Hincque fxpif-
fime ad nos vetuftate vitiata: ac etiam acida: mit- Aeris cm*
ti folent: quamobrem monitos efle velim omnes cor-
Medicos ac Pharmacoparos ne poftluc fe decipi r/tmPu^r-
finant, & femper ex illis feligant recentes , qui- Recentes e.
rum fubftantia fubdulcis eff,antiquafque acidum hgenia.
pon^ciimqlieflporemtapientes effugiant. Aegy¬
ptii calfiis non vtuntur recentibus , fed talcem
poff quarcu n menfem : quandoquidemiuniores
rccentiorefque inutiles , neque a noxa immu- r,A

i r 1 it- ^ n . Vfue apud

nes obleniantur. Vtuntur vero nolrri quoque Aegyptios.

fi ftu larum pulpa vel' in bolis , vel in potio-
fix fiftulx [ Grxcorum antiquorum ] loco, Sili- • ne parata. Efthxc pulpa quoad calorem tempe- r£lJ*' f( ■
quam Aegyptiam fiue Cafiiam folutiuam vul^b | rata , atque humida lupra primum gradum , bi- t^u *"u‘
dictam mcdwumentis ad. micent, Miuritanos fe- ! lemque ac etiam pituitam a ito maelio , atque vc-
cuti, 'fi quidem Serapio , Auiccnnas , Meluelque, j nismefenterii educit , & tanguinem calidiorem
fiue fitipfbrum, fiue Interpretum lapius , inquit [ contemperat atque puriorem reddit. Abyfii,na

vocata exteris praefertur «ad morbos bihofos , ac
melancholicos, prxeipueque in affedtibuspedfto-
ris a dilbllatione acutorum humorum concitatis,
quibus mire fubuenit: pulpa hac cum Saccharo $ ecretum
candido , <Sc Liquiritia pro fecreto vti folent , ad
renum v-eliexque vitia : renum enim extinguit Renes.
immodicutn calorem , humorefque ab his parti¬
bus abffergit , atque per vrinarn expellit , proin¬
de ipiius frequenti vfu homines fe a calculis prx-

1 T- 1 , . r fio a [calcu*

caucnt. La etiam vtuntur ad tullim antiquam ^

di(pnoeam,afthma &: orthopnxam,cum Agarico,
pro calidis, articulorum doloribus, maximeque in
podagra dolentibus partibus emplaftrimodo i-
ptam adhibent, ncc non ad calidas inflammatio- Arl^r,t‘4.
nes eodem modo eius vfum fequuntur : Siliquas sihyua
vero c&lfiarum, proinde acPhafeoli paruas viri- condiiai
des, in aqua prius pardrn ebullitas, & mox in
vmbra ab humiditateficcatas Saccharo vel meile
condiunt, atque ad vfumferuant puerorum de-
licatarumque mulierum, exhibent veroadfum-
mumeas vfqueadvnciasquatuor, & ad vnciam
inpuerisjhifque vtuntur ad eo/dem nuper didtos
affedus. Errare eos feribit Camer. qui exiftiment
femina Cafiix purgare, quia potius adftringant, semw.x no
nec credendum elle cortices Siliquarum eius mo- purgant.^
ueremcnfes & pellere fecundinas. Quibus nau-
feabundus eft ventriculus , iis ex lententia Ta-
bern . non eft danda Caffia, ficuti nec iis quibus
ventriculus imbecillis & humidus aut quos diar¬
rhoea tenet, adeo autem clementer purgat, vt vix
praeterquam cx ve ntriculo aut cx paulo vlteriori- jeyr-u ar
bus vifceribus trahat , in ardentibus febribus & dens.
imbecillitatibus, conlultum cft , id quod multis
familiare , ante venae fcbfcionem corpus caffia
purgare; primas vero tenet, inter cholagoga. V-
tilitcr quinetiam daturin Thoracis morbis , quos Thorax.
falli catarrhi concitarunt , ad calorem commi-
ftamque bilem mitigandam,educendamque:pro-
deft etiam hepati calidiori, aduerfiifque omnes
febres ardentes, tempore potiffimiim calidiore. Arjoy-ir-
Sunt qui ea quoque contra vrinx ardorem vtan- r,nxn3n
tur, id quod tamen Fallopio vehementer difpli- c annexu.
cet , plus nocere quam prodeffe afferenti , qubd
bilem magis ad veficam ducar , efle enim diuren-
camiextra tamen hunc morbum , redte polle in
gyptns vituperantur opinantibus id ob aqueam calida renum velic* intemperie vfuipari. Caf-
humidicatem intus collectam vitiata pulpa acci- fiam extractam duplo plus euacuare, & eo magis cl*J' A tr*

euam fi in ipfaoptimccontcrantur&raifceantur

femina

Matth. Cafiiam nigram , Calium fiftulam vo ca¬
nere : certe crediderim dici polle in omnibus iis
medicamentis i Mauritanis inuentis [ .quibus
verbis excluduntur compofitioncs eorum a Grx-
cis trenfcriptx ] qux Cafiiam fiftulam expetunt,
folutiuam illam e Re inferendam , nifi Medici in
cum errorem labi velint , in quem Lconicenus
quofdam incurrilfe teftatur , qui ad comr.ouen-
dos menfes, difficiles partus , remorantefque fe-
cundinas,Cailiscdeied:ori«T corticibus , odorata:
loco vtebanttir. Sed aimis temere Macthiolus
Serapionem, Auiccnnam,Mefuemque erroris in-
cufat: Mauritani loco Cafiix fiftulx Grxcorum
non admifccnt Caffiam folutiuam , fedidfa&;ta-
runt imperiti quidam, nonanimaduercentes Cata
fiam folutiuam ab illis quoque fiftulam nuncu¬
pari. Ipfrnn diftinguere potius decebat ,„ inter
Grxcorum’antiquorum Cafiiam fiftulam, qua? eft
Caffia odorata ^ Diofcoride,& Galeno deferipta,
&interCafliam fiftulam Arabum , luniortimque
quorundam Grxcorum, [vt Atftuarn Nicoli
Myrepfi] qux eft Caffia purgatrix. Nunquid

fiorro Caffia lixc eadem ratione , qua Caffia G«a-
eni filtula dici meretur ? Sed exterius illita Eryfi-
pelas extinguit, cxterafque inflammationes, qux
cuti tenus emergunt.

Sunt c recentioribus Medicis qui eam nun¬
quam fuis xgrotantibus exhibent , ni Picrxpul-
uerem admilceant, quod confultcfaffcumexifti-
mat Matthiolus, prxferrim fi ventriculi & mtcfti-
norum imbecillitas adiit. Ego vetb malim fep.ua-
tim dare alternis diebus ,mire enim ingrata Caf¬
fia cum Hiera.Poft illius fumptionem cibum non
quidem ftatim: fed aliquanto exiguo pbft tem¬
pore exhiberi optimum efle exiftimat Mundella,
quem fcquitur Amatus quamuis eum non nomi¬
net.

QuoddeCafiiis aliqui dixere optimas cannas
manibus concullas fonum non edere, ibi plane
falfum obferuatur [ tefte Alpino:] quando omnes
recentes motx fonum edant, atque etiam m ar-
boribusCannas i ventis motas, feminibus intus
motis, multumYonum edere, quotidie prope eas
habitantes audiant. Quod etiam dulces Siliqua:
faciunt. Quieverb ex Calfiis non fonant ab Ae-
vituperantur opinantibus id ob aqueam
mmiditatem intus coileclam vitiata pulpa acci¬
dere.

'AI at urit,
tur

“fu Prlmi,n in dll^us Simiis inueniire fer ibit-
c«jnM. Ait prxterca CiiTum in officinis vfitatam vnam
haberi ex Curo , nigriorem & maiorem : & alte-
ex Alexandria rubicundiorem ic minorem. Ex
ambabus autem eligendas dfe maturas: maturi¬
tatem quidem autnn naturitatem , non ex rabe-
U*rit~ & nigredme.ex paruitate & magnitudine :
indui» iedex aciditate dijudicandam elTe : /i enimmor-
d‘CeC VaiJ,; fauces ’indlcal:i quod (it matura : de-
JSLm. Vp_l! eoS’ concrariuni teneant , pronun-
cim. Pulpa Ciflix recens extra&.e in vulnri eft
v(u , m grauiffimis capitis affeaibtis, qu im etiam
Lenitluum lingulare & benignum plane medica¬
mentum exirtimat. Sed in me ipfo, ait Querceta-
nusjfepnls contrarium fum expertus , qui nun¬
quam ea fumufus , quin grauicer illa fuerim im
mutatus, quod pUnfque aliis eiafdemmei t»m-
U- pcrainenti acddifli etiam animaduerti. Cd.n e-
mm Caffia faporc fit dulcis, flicile bllefcit m bilio-
10 temperamento, vr &l Manna. Adde etiam fi ex
1 ca 1,1 balneo vaporofo proliciatur diftillacione
aqua , ex iila prominare ( vt ex meile) aquam mi¬
rum in modum fortem, acrem & mordacem , at¬
que adeo (iinime calefacientem. Idcirco ciim
Cmn ■ vfurpabiturCaffiai vfus i id lumma cautione &

circuiiiipcbte faciendum eft : explorata videlicet
vniufcuiufque natura &conftitiitionc,cui ca pre
lcribitur n » - - r ~

Cajsta

ie/ett.

^ejua
Jit liat a.

I - >o.mioui.ji.U!Cd U1C-

liquidem pituitolus, & obeli &cra/TI
corporis conititutione pneditus ^ger , ea vti cute
poffic.-alms vero cirra noxam & commode ne¬
quaquam queat. Non v'bique auc lemperin om¬
ni fubiedo illius ufus eft recipiendus : ac ne pleu-
riticisquidemecfi omnibus aliis purgantibus,illis
interdicatur, ea tuta eft , lice: benignum & tem¬
peratum, inter alia omnia, iu liceturelTe medica¬
mentum. Quinetiamemfdem pulpa folaexhibi-
ta, vfque adeo ventriculus diftenditur Sc intu-
mefeit, vt magna flatuum copia perturbetur, ac
vehementer torqueatur , quod ea vtentibus val-
ex- de noxium i3cperniciofum eft. Si autem ea in ma-
iori etiam doli, aliquo apto decodo idoneo di¬

luatur , deco&umque clarificetur accolo traiicia-
tur,adiedo vnt i fyrup.de Cichorio cum Rhabarb.
autSyr. rof. folut. melius agitur cum aeris qui-
bus propinatur ex Medicorum nonnullorum
lententia.

nd/ r S^pius miratus eft GarciasMonardum in lib.

. fimpl. Metue fcripfilfe grana fine femina huius
C-ilJiaa, purgatoria facultate pndita elTe, cfim ta¬
men potius adftringentem facultatem obtinere'
videantur quam folutiuam. |

Illud vero omni reprehenfione dignum eft quod ■
&epul<*ed*) aitSepulueda , nimirum ad mouendos menfes ’
en»r. di fHcilefque partus, rernorantefque fecudinas,de

coitum corticum harum filiquariim cum Artenii
fia propinari , aut ex Ouo forbil.i cumvnciis qua-'
tuor mellis exhiberi. Nam, etfi demus, magno,vtj

Ridiculum verb eft quod de Lufitanis quibuf-
dam,idem profert, qui crediderunt plerofque hu¬
ius regionis homines continua alui folutione la¬
borare , quod boues, quarum carnibus vefcere-
cur, Ca/iiam folutiuam depafcerenc. Nam arbo¬
res altiores funt quam vt it bob9 depafet pofftnt,
neque canta eft copia arborum , vtnumerumin-
n ni tum vaccarum[fiquidem multas ifti alunt, nul-
ius vero carnibus indigena; vefcuntur ] alere
poflin t. Deinde cum cortice pradita fit Siliqua,
veri fim. ile pertingere polfent] vaccas

graminis pabulum, quod femper fere hic viret j
litarum filiquarum auiditate non reliduras.

Maran.meth. Seplafiarij (fraudem hanc ape-
rietaie Marantha) Cafiam Catharticam vliginofis
quibusdam latebris , cauernifque reponunt:
quidam etiam arena opertam quotidie aqua a-
pdgunt,; vel per aliquod fpatium finguhs die¬
bus aqua macerant, qub plenior fiat , atque ob

imbibi tum humorem recens etiam appareat :
qua : deinde deuorata , flatus, tormina, «iliaquc id
ge:, fymptomatacfficir,qu? perpetuo illam plus
mmus concomitantur.Vnde&fuapte natura fla-
tuola n e Ile hodierni Medici exiftimant , [ nam¬
que oo id etiam eanl Cinnamomi, aut Dictamni
Cretici, aut An.forum, aliorumque, qua; flatus

d impare fqlent , adiedione corrigunt] tamen
neque Mclueus , neque Aduarius tale ei incom¬
modum tribuunt.

Stulta
Cajs/i’
lutiua :•(
Jua/io.

Imfo/lura

Pharmaco-

folatum.

Qornga.

Ca/.
bibenda
ratio.

Alon

lapju-

CERATIVM MQNOCOCCON

Indicvm.

C a r. III.

RAru
fuU

um huc
. u£tu pri¬
mus nobis exhi¬
buit D. Thomas
Platerus vir eru¬
dita folertia in
inueftigadis lin¬
gularibus foler-
ti/fimus,idemq;
Medicus, dono
acceptum h Ro¬
bi no Regio hor¬
tulano. Frudus
eft quinque vn-
cias longus s
duas fere latus,
pediculo breui,
cralfojfirmo , n5
frudui fuperfi-
cie tenus infer¬
to , fed cortici
cotinuo. Cortex

Defcriptio

dicam en tum , Artemifi* potitis facultatem hos / (J* craflltlJdiriem/uperans)ex-

elfcctus prxbuifTeconfebimus , quam harum fi- nHh Icei1 llgosaJ qtiadam fili parte

liquarum cortices tale quid praiffitiiTe qui frigidi L jnf" C' V“Cr 'f clulbufa'arn verrucofis rubercu-

&ficcifantt=mperamentiPHucaddefLnZa 1 a„mTr"af ■V'™1 !encadlg'toraniconta-

fapius etiam fine medicamento renci, natur* pro ' ff" S^ W.g.nc , veluci vftilagofqua:

• \Tm, i» • v.uuJiwc.ur*pro- e tiuausiuperhcie) inficiens. Ipfi exter Um cor-

p a . NamquodAuicennalib.a cap.igy.pri- ticis fubftantia, veluti ex arenofis quibuidam
Sh f ™Ult,n0,r' ahs re firmiter adebcompaailixeft vt ™ ?

fn L frm r r m: renSetqi,C BelllIncnfis rumpere haud ita fit facild. Quod ca j atein

m contexru Cucumerem ficcumreponidebere. ' replet, ntila , non faba ert , amPhafioL fed

fohitmZ' -“r,lir ftlje’ rUntP' 3<a‘oresc ' Caffiam Phalloides fungofqs quidam fruaui, interna,
me igen am elTe , quotiefeunque j atque conuexa: corticis cauitati exterius rglpon-

Cortex.

S ubjlantid
Phalloides;

4“

'Qolor.

S*for.

Dsfcript.

Rxdix.

Stipes.

feli a.

Rttrrmb.

TulpA.

Super.

S em ia a'.

Nerui fu
StiUt.

Sdtqux.

*4lpmo.

HISTORIAE PLANTA RV M>

dens magnitudine, vt integer fructus agitatus,
fonitum intus edat : puluerulentus quoque eft,
teres, modice recuruus,ex fungofa quadam mate¬
rie compa<ftus,colore fufco, intus forifque,fapor
fatuus, nec olfadtu dignus , priufquam aperuifte-
mus Siliquam fufpicabamur ellePhafeoli Brafili-
ani,cum quo limilitudmera aliquam habet.

TAMARINDL
C a p. IV.

Pldtam da¬

mus tenel¬
lam Tamarindo-
rum plantam,
qua: radice qui¬
dem egit lingu¬
larem , tenuem,
palmos duos 16-
gam , femen , ex
quo fato proue-
nic,tranfadigen-
tem:fupra femen
autem ftipitis ru¬
dimentum, radi¬
ce nihilo craf-
fius,hirfutum in
duos vtrinque
ramulos oppofi-
tosabit, quibus
coniugacim cre¬
berrima adhx-
rentfolia ,Sesba
foliis proxima,
oblonga, angu-
fta , xquabilia,
hirfuta : atque
inter hos qui¬
dem laterales,
quos dixi ramu¬
los, rue dius co-
furgit alius, nec
plus in hac pla-
tula obferuare
licuit. Porro
autem pulpa i-
pfa frudtus in
maffas coadta
ad nos affertur
coloris nigri, fa-
p oris acidi flimi,
permiftis fili -
quarum cortici¬
bus nigris , &
membranulis
tenuioribus, quibus femina alterum ab altero fc-
parantur , color vero feminibus pulchre fpadi-
ceus , moles maior qu^m Caffix fiftularis femi¬
nibus , quibus rotundiora & latiora funt , miniis
comprellaquamCaffix , licet & quadrata inue-
niantur, vtriufque faciei fuperficiem corticofam
area circularis pingit : fapor ftrenue huic adftrin-
gens, adhxc pulpx commi fti reperiuntur nerui
cartilaginei , duri , qui fecundum longitudinem
commiirurarum , in flliquis videntur producti ,
fertenitn tefte Alpino, filiquas craflas , primo vi¬
rides, tandem per maturitatem cinericeas , pul¬
pam cum feminibus vt defcripfimus continen¬
tes.

Eodem feribente , Arbor eft Pruni magnitudi¬

ne, ramis deniis Myrti : flores albi , Mali Auran-
tii floribus perquam fimiles , e quorum medio
exeunt quatuor fila alba & tenui/Hina , ex quibus
filiqux producuntur. Mirabile, inquit idem, hoc hAC Arbor^
h-abet hxc planta, quod eius folia Solem femper r01,a.
fequuntur , Solifque fequia dicuntur : nam lpfo
Occidente omnia in fe clauduntur , eodemque
oriente aperiuntur, atque hxc motio tantam vim
habere in iis obferuatur , vt Siliquas dum habent
Occidente Sole , eafdem foliis in fe ariStifiime
claudant Sc retinere fpe<ftentur,eodemq; oriente
aperiantur, Siliquiifque relinquant.

Quare qui cum Jvlonachis fibi perfuadent no- Nojjr’, t *-
ftros Tamarindos hon elfe veros , fed pulpam mArmdt
prunorum cum feminibus Caffix , non parum ‘veri funt.
falluntur, vc nobifeum fentiunt Garcias &: Aco-
fla: fi conferrent femina iliacum iis qua: Tama-
nndis admixta, animaduerterent , longe diucrfi,
nempe maiora, nigriora, non ira plana, ac habere
veluri formam cordis in medio , cum femina Caf¬
fix fint xqualia,&: vndiquaque vnius coloris:Ad-
dequbdCaflix&Taimrindorum femina noftta-
ti etiam folo cornmi fla d;uer(.is plantulas , mul¬
tumque irreer fc diffi miles producant. Nam CaC
fix tenellx plantx latiufculum , acuminatum j
Glycyrrhizx quadamtenus fimilc folium habent:
at vero Tamarindorum prima germinatio , fimile
omnino folium oftendit , quale depingitur & de-
feribitur Aipino , Scsban videlicct,vt di<ftum,fen
Orobi Matthioli.

Arboreft, inquit Garcias, Fraxini, autluglan-
dis,Caftanexve amplitudine, materie firma, non
fungofafiuefpongiofa : rami foliis ornati multis
mi nutimque incilis , palmi magnitudine :fru<ftus
in arcus aut digiti incurui figuram efformatur.

Huius immaturi cortex \ iret, ficcatus vero cine¬
reus eft, & facile auellitur : nucleos intus conti¬
net fatiuotum Lupinorum magnitudine, quo¬
dammodo rotundos , fed planos , colore fuluos,
fed lxues : quibus abiedtis pulpx vfiis c-ft , qux
lenta &vifcida eft. Sed illud obferuatione di¬
gnum , quod hic fru&us in arbore adhuc pen¬
dens notftu foliis fefe inuoluat vitandi frigoris
caufa ,interdiu vero fefe expediat , fk e medio
foliorum emergat. Acidus eft dum viret , fed ta¬
men ea aciditas fuauitate non carct.

Sunt Tamarindi, vt tradit Acofta , fru&us ele¬
gantis & a fpedtu pulchrx arboris , Caftanex aut
Cerariorum arboris magnitudine, multis ramis
prxditus , & foliis latam vmbram prxbentibus,
materie folida admodum : folia filicis ftcminx
foliis perfimilia, dilute virentia , valdd elegantia,
guftu acido ,gratoque, e quibus condimentum
fit [Salfam vocant ] perinde atque d petrofcli- SalfA.]
no : flores candidi , aurex Mali fimihbus admo-
dumlimiles forma exteriore, & odore : attamen
odtonis foliis conftant, quorum quatuor inte¬
riora alba fune &craffiora,velutMah aurex flo¬
rum folia, quatuor vero exteriora tenuiora , &
bina cx his eleganti ncruo radiata: e medio flo¬
re quatuor enafeuntur , ftamina cornicularum,
modo inflexa , candida & tenuia. Frudtus ad¬
modum fimilis eft Cerariis, [Tamarindorum fru¬
ctus deferiptio verior apud Garciam confpicitur,

Clufius.] foris virefeens initio, deinde per ficci-
catem cinereus , continens oflicula , rotunda
Caflix folutiux modo, aut paruis Lupinis fimilia,
dura admodum , & colore nitido terreo , baud-
quaquamflauo , quemadmodum nonnulli refc-

Nunc fupereft , vt ex Authorum Arabum feri-
ptis hoc medicamentum examinemus, ctimVe-
r ceribu»

Synonyma.

Deleflsss.

Adulterii*.

M efues no¬
tatur.

LIBER

teribus Grscis fuerit incognitum.

Tamaryndi igitur, autore Mefue,Da&yli funt
acidi frudtus Palmx fylu. Indicx : prectllunt fub-
higri,fplendentes teneri, villis fimiiibus radicibus
permilti , recentes , pingues ( vifeidi ) non exfuc-
ci,dulcacidi, finceri. Adulterantur carne Pruno¬
rum , fedoblcura nigredo dolum detegit : prxee-
rca humiditas largior, &prunorumtum odor,
tum fapor: Quidam licccs vino puro humetlant,
vfrecentcs videantur. Hxc ille, cui licet Tamarin-
dorum pulpa fuerit cognita , ignoranter tamen
feribit da&ylos elfe fructus palmx Indicx : nifi is
er- error fic interpretis. Mcfue , inquit Garcias, ficit
non etiam credendum Serapioni dicenti ex len¬
tentia Habohanifx folia habere Salicis, melius

XH-

Cordo in hiil. Tamariftdus. Acacia Indica Siliqua: *
iimilis frudus lemine rufFo aut flauo. /-"- t

... Ryft- in DoCc or. o~i-poiy/jr pidus Aduario & a
liis quibufdam Grxcis recentioribus ab acido fa-
pore Palmx fylu.frudus ,TamarIndus,id eft, Da¬
ctylus Indus, Germ. Camarmbcn & ©aurbattcl
Oxyphcenix Veteribus indidus frudus. ,

Euch.Rcefl. Tamarindi f*aure fr»cf)t/ pro- r,^
ueniens in Cxfarea , folio fimili Salici : fruduro- £>*ttylur
tundo, medulla multa, coloris Croci , duIcTTn-
ftar mellis. Proh, quantas tabulas Euch. feribit: E"cha:'-‘-
contraria dicit , frudum acidum [0aur] &poftca
dulcem inftar mellis.

Gorop. in Vertumno, Taunr-Indi , fiueDa-
dyli acerbi Indorum. Bry Fratres Icon. Tamarin-

tamen ex Aben Mefue fcribit[quod nos in noltro j di aut Alfa.

Mclue non legimus] plus medulisehaberequam | Linlchot.TamurmdiisfolioPimpinell.e, Siliqua
Xy loearada [ Siliqua.] Verba autem Serapionis . Fabis fimili. Ncc magis Gtxcisolira, nec minii,
hxc iun t.Habobamfa autore, Abunda r. ter in Cas- ' nobis inquit Ailaerr Lobclii &Pcnx ) noti ho-
MmSOj f Tl-Hrimilm prou$niunt Tamarindi , j die fioftus, quos Tamarindos quali palmulas

.1 r°l!a Salicis foliis iimillima. AbenMduaiex In- ! auc Dadylos mimis apt£ vocarunt. Nonem.n
dia aereitur frudus rubei coloris plus medullx j Indi Orientales, vndeadiichuntur, palmx hmi-
quamXylocarada continens , eamque duram lisarboris tradunceflc ledPmmsfrdio Saligno vc
croceam, ad mgredinem vergentem, mei fapiens,: Fraxino minutim incifo. Frudus Dadylon, liue
vel ii ita effuri liceat mclleitatem habens , idque ' digicum inflexum profert: femina CalTix.
ipfum eft, quod ingreditur compofitiones , prius i Matthiol. P.ll.narum genus, Officinis Mauri,
granis eicdis. Sele&ioresputa Tamarindos,no- I tanosfecqtisTam irindi appellatum, Grxcis vero
uos, recentes, non aridos, fapons acerrimi [imo ' Oxyphmnica: Tamarindi, inquit C.Bauh. apud
acidi Ulna::] Virtus eorum in tertio gradu frigida ( Matthiol.ccnfcn.ur Oxyphcemca ( Palmulx aci-
cenfetur : Vis & proprietas laxare cholerain,eius dx) & Palmx fylu. E udus: at videntur potius ad
acuitatem refrxnarc, vomitum abfcindere pruri- ' ' 1 " ’

Locus.

Xylocara-

£la.

fi' tumque tollere. Dofisaqux eorum eftab vnciis
duabus ad quinque: Abugerius feribit Tamarin-
dos choleram extinguere, fitim ‘auferre , Sc vo¬
mitum fedare , vomitum a ftom ichi fluxu cau fa¬
tum Stipticae : Annotat Mefchali Tamarindum
effi: frigidum in tertio gradu, ventremque molli¬
re : Mefaringiaait, Tamarindum Prunis fimilem
e(Te , hoc excepto quod fit fubtilior , minufvc
humidus.

Sylu. Tanurindus ,r)jd \'lns Indf/s B arb ar; s,0 xy-
phernix Veteribus indidus. Tagaulc. de purg.
Syluejiris palm&fruttus exiftinlati a Receu tioribus
quos OlHcinx Tamarindos nominat , & nonnulli
h laporis acore Oxyphcenicas', Cxtcrum , nullus
inuenitur Veterum, qui dc hoc genere frudus
prod.derit : Non defunt qui Phoenicobalanos
Myrobalanosellc cxiilimcnt:tametli vtrifque vis
iniit aftridoria. Acofta ex verf; Cluflj, aifTama-
icfl. dndi frudus in Canaria Chincba vocatur,ofllcula
veio Chincharo ,in M.alabar Pa/i , &in Guzarate
Ambili. Arabibus, Pcrfis&Turcis Tamarindi ,
officula Abes , arbor , siger Tamarindi. Clufius
not. in Garriam dicit, Tamarindi, Dattyl uni Indi¬
tum ,in Malaya Aft vocari. Apelhre autem Ara-
siger Ta- bes Tamarindi quali Palmulas Indicas dicas, teftis
m trtndt. eft Garcias. Nam Tamar eorum lingua Dadylu
Tamarin- frgnificat. Palmulas autem vocarunt Arabes hunc
frudum , hon quod arbor eius Palmx Iimilis frt,
fed quia, aliud nomen magis aptum non inuene-
rint,oflicu!a etiam in fe continere cor.fpiciehtes,

Synonyma.

D.tcljlas

Indus.

Oxyphcenix

Thccnicoba.
'1 mus nor.
</>■

M yrob.th
tous non
Nomina
'vana.
Cmcha.
Tuli. Am¬
bi It.

Abes.

dt.

aff*. .

Tulmnla
cur ditta:

Tamann- Nonnulli [ vt Cord. in Diofcor. ] Tamarindos a
1 n e' laporis aciditate Oxyphoenicemfaciunt, quorum

fen tentiam ncc imp robat (vt fecit Acofta) nec ap
probat Garcias. Sed quod Lacuna a Thebaicis
palmulis non differre feribit , non probat : que¬
madmodum ncc quod eius arborem cum Matth.
Palmx fylucftris genus facie foliis oblbngis , &
per extremum acutis , quoniam .prxferat folia
minutim incila.

Hift.Lugdin append.Taijkrindus. Alpino Ta-
Qerelfide. marindus Derelfrde appellat^:

Lacuna no¬
tatur.

Lacun. er¬
ror alius.

Siliquas , quhm ad Palm is pertinere. Dicuntur
Tamarindi Lat. Lob. Cxfdp. Camerario: Palma
fylu. Lohicero : Oxyphce lica Caftori.

In Aegyptoiuxta Alpinum non funt admodu
hx arbores copiofx, neque fune patrix , ex fcelici Locus Sc
etenim Arabia aeque Aethiopia illuc conticium- temPust
tur, in viridariifque leniantur: Miraculiloco ha¬
betur , quod dicitur, vnairi arborem in Deferto
Diui Machani , prope Monafterium Affyriorum
viucre,in quofolo nulla alia plauta viuit. Sera¬
pio ex autoritate Habohamfxin Cxlarea Aman
prouenire alferit. Sed , pace eius didumvult
Garciasmullos Tamarindos in Cxlarea Ama, qua:
cft Syria:, prouenire cereu n e'ft, cum a negotiato¬
ribus mercimonii gratia eo ex India deportentur,
vbimnltisin locis nafcurcur , fed qui montofis
& ad Septentrionem vcrfis.proucniunt , prxferu-
tur & diutius incorrupti manent: quales Camb.t-
iere &CGttz,ate gignit. Taimrindus , vt vult Came¬
rarius ,ex nucleo enata nunquam durat alteru an¬
num. Ego autem plantulas plurium annorum
vidi Heidelbergx in horto D. Sprengcri, $c earum
vnam iconem curalii parandam.

Tamarindi , autore Mefue, medicamentum ex- vires &
cellens ac innocens frigidum ficcum ordine fccu- Tempcra-
do , ob id humorum acrimoniam reprimit , bilem mentum,
purgat, eiiifque &: fanguinis ieruoreni furorem- Ar‘lores-
que compefcit, febres acutas lenitione egentes, & febres.
Idtrum fanat: fitim ac omnem ventriculi hepa-
tifque ardorem extinguit , vomitum fifbt- Ne vc-
triculum frigidum l.rdant, cauetur miftis hunc ro- I^erus-
borancibus , Spica Nardi , Mace , Maftiche, fucco i>0rr,gen.
Abfynthii rEcemarli , Apii, Intibi , Cichorii agre- tsa.
ftis. Adioncm uerb eorum imbecillam intendit,
ferum laciis caprini , vel fuccusFumarix , Mace- Maceratio
rantur autem fextuplo prxdidorum liquorum,
vel aliquorum fi triplicium aut compofirorum:de-
ind e manibus fiicantur,poftfemelferuefiunt,po-
ftrcmo colantur donec potio fit liquida & chya,
prxfenim quando flammeum calorem citiiis ex-
tinguere libet , quando etiam Rof^, Santala prx-
feipuej Citrea ,'Spodidiil luruilcumhis ma'cerata,

4H

HISTORIAE PLANTA RVM »

Doflt.

vt potentius refrigercnt.NQn colati quoque dan¬
tur, quando potentius ille ardor extinguendus
eft. Addunt quidam Prunorum par pondus. Me¬
diocriter coqui [viribus (eruatis] poliunt, fi opus
eft, quas tamen immodica co&io adim't. Ob id
vero quod imbecilliter purgant, ab vnciis duabus
ad quinque propinantur. Annos tres feruantur
in vafe vitreato bene obftrudo , Sc in locum pu-
Dumtio. rum Sc perflatilem fepofito , nifi externus vel
r calorvel humor putredinis initium iplis attule-
mod™ rit. Serap.ex (ementia Aben Mefiiai dicit Tama-
rindos frigidos in tertio gradu , vt ante notatum
in cius verbis. Tamarindi fecundum Auicennam
frigidi (unt& ficci in fecundo : de his opinio eft,
qU6d confortent cor. Videtur tamen quod illud
proprium Jit in habentibus malam complexio¬
nem, ad naturam cholcricam declinantem. Ete¬
nim temperant infrigidando Sc i cholera mun-

Vim mlf,-

t cum virtute folutiua , quam habent. Turea:
Sc Arabes xftate longinquum iter fufeepturi , ait
Bellon. Tamarindos coemunt, magni in Turcia
C *irtce- yfus, fievt nullus elabatur annus , quin Cani
P^u^uam ter millena: libra: veneant , non medi¬
cinae, (cd (itis reftinguenda: gratia. Ledu &: no-
H/Jloria. tatu fanc digni (limum quod M. B. Ven. narrat
cum inquit. Sunt in regno Goz.urath plurimi pira-
iz, qui quum mercatores ceperint, cogunt eos bi-
bereTamarindos cum aqua maris , Sc illicb flu-
Ventrit flu- xum ventris patiuntur. Quod ideo faciunt, quia
xut' Mercatores , quando procul Piratas aduentare
vident , (olent deglutire margaritas Sc lapides
pretiofiores, ne illis per Piratas eripiantur, (ed illi
horum aftuciam non ignorantes, cogunt eos illi-
co egerere glutitos lapides.

Hic frudtus probe fumptus quibufdam mor¬
bis eft prxfcntiflimum remedium , vt recitat
Gabr.Fallop.de Medie. purg.ftmpl.his verbis, E-
go (oleo Tamarindorum pulpam fxhibere feli¬
ci om$rt4hut. clflimo cumfucceltuin Gonorrhceabiliofa,quan-
do volo exftinguere feruorem (anguinis Sc bilis.
Exhibeo autem Tamarindos non (olos , (ed mix¬
tos cum Caftia , vtv.g. Accipio duas "drachmas
pulpx Tamarindorum &: milceo cum vncia floris
Caflix, Sc fi velim magis adftringere , commifceo
dimidium fcrupulum corticis feminum Tamarin¬
dorum, redigendo, (cilicet, corticem illorum fe¬
minum in pulucrem. Plurimis mederi morbis
Tamarindum Alpinus fuse his verbis demon-
rtrmts. plat. Vtuntur foliis , in pueris, ad vermes ne¬
candos , atque etiam ipforum, velinfu(o ,velde-
codo ad foluendam aluum , acida funt folia at-
S Hujus, queguftui non infuauia. Arabes condiunt Sili-

ctnd/u. quas feu Cannas huius arboris paruas ac virides
faccharo vel meile Carrub , tum etiam grandio¬
res faiftas atque maturas, condiunt ipfarum pul¬
pam faccharo , quam per itinera, qux in defertis
Africxlocis conficiunt , fecum viatores deferunt.
Quafxpb , calefacti ac ex calore itinerequein-
S4/U. flammati valde fidentes refrigerantur, atque fi-
tim reftinguunt , per aluum plurimum calido-
f ^ ^ rum humorum (ubducentes atque vacuantes. In

febribus vero peftilehtibus, atque omnibus aliis
cx putridis exurentibus, aquam in qua multa co¬
pia Tamarindorum infufa fuerit cum faccharo e-
bibunt : potus fiquidem fidentibus cx calore
iucundimmus eft , maximeque refrigerat & fitim
exftinguit. Ad omnes denique febres putridas a
biliofis exuftifque humoribus concitatas , &ad
^ hepatis atque renum calefactiones ac in flamma-

t*ones’ pricterea ad Gonorrhxam vfum Tamann-
«d donor- ^orum frequentant. Plurimum illis expurgatis
ThtAip. ytor,inquit Garcias, cum faccharo, atque id maio¬

ri cum fucceflu, qu&mfi Syrupo ace tofo vterer.

Soleo etiam plerumque xgros Tamarindorum
infufione purgare. Tamarindorum v. g. qua-
tuor vncix aqua frigida aut ftillatido intubi li¬
quore macerentur per tres horas , deinde fadi
expreflione eximantur Tamarindi, quos modico
ficcharo in(perfos vtiliter exhibeo , cuacuant c-
nim ex parte biliofuin humorem , atque pituito-
fum incidunt & attenuant. Huius regionis incolx
fine mole ftia fefe purgant Tamarindis cum oleo
Nucis Indicx fumptis. Medici vero Indici, folia
Tamarindorum trita partibus corporis eryfipe-
late infedisimponunt. Nos hic Tamarindis aceti
loco vtimur, gratior enim palato eft eorum aridi¬
tas, prxferdm maturorum. Deferunturin Ara¬
biam , Pcrfiam , Afiam minorem , Sc Lufitanilm
(ale conditi , vt temporis i ni uri am melius ferre TAm.tr
poflint. Ego vero fine (ale domi alfetuarc cum mi. confer -
fuo cortice (oleo. Fit ex iis recentibus cum fac- ua-
charo conferua , prxclarum proculdubio medi¬
camentum ad digerendos Sc expurgandos hu¬
mores, nec minus palato gratum, Tamarindorum
ftillatitio liquore pro digeftiuo aliquando vfus
ium : verum cum nimis dulcem & miipidumfere mKrtndor»,
inuenemn, eo vti delii. Cxterum Tamarindi ex
Arabum teftimonio refrigerant &exficcant tertio
ordine , tametfi aliquot exemplaria Mcfux , fed
mendofa, fecundo ordine refrigerantium & fic- /w fu¬
cantium collocent. Tamarindi infundi (olent
pondere vnc.iiii. in qua frigida, aut ftillatitio In¬
tybi liquore per tres horas , vtfada expreflione
exempti , inlperfique modico faccharo propi¬
nentur ad purgandos biliofos humores & pitui-
tofos incidendos Sc attenuandos. De Tamarindis
ita Pofthius:

Et modice ficcatjnodiceque refrigerat horum

Pulpa , refe'rtque acidum gu flanti grata ftpo-
rem3

Et valet ardentes purgando euincere febres.

Ncc iicco pede tranfigenda qux de Tamarindo P»lp*dele.
Chriftophorus ACofta Arom. lib. prxclare re- a*s’
cenfet. Sola pulpa vtimur,qtix nonnihil lenta Sc
vifeida eft , iucunda. tamen aciditate grata, tamet-
(i nonnulli indigena: aderant oflicula alfata <Nin fluumm.
pollinemredada ex oxygala in alui profluuiis v- Eolsm.
tiliter exhiberi : Folia trita partibus Eryfipelate
infedis imponunt, atque etiam circa phlegmo-
nas ad arcendum qui influit humorem: iildem „lU%
cumfale Ormuziano phlegmonasrefoluunt , Sc
cum cineribus ex Cambaia pituitofos &melan-
cholicostumorcs i vfii compertum eft huius ar¬
boris vmbramfub ea dormientibus non minus
noxiam elle , quam arboris Iuglandis. Illud
pro conclufione monendum videbatur,quomo- n^erii*
do per numeros prxfcribantur apud Felicem Pia- '
terum Tamarindi, quum ad nos non (oleant ad-
ferri integri : fed vtego (ufpicor laplus eritTy-
pographicus , nec induftrio Sc perito Viro impu¬
tandus , quid fi legendum Sebeften , de febri¬
bus pag.158. ^i.Prunor.Damafc.n.x. Tamarind.

TAMARINDI SEMINIS FACIE

FRVCTVS 1NDICVS.

C A P. V.

TAmarindi feminis maioris fer£ figurii , fru¬
dum Indicum ab Illuftriflimx Domina: no-
ftrxSybillx Anhaltinx Ducilfx VVirtembergica:

jDefcriptio

LIBEft

munificentia ha¬
bemus. Vnciam
longus efl, ter¬
tiam vncix par¬
tem latus, oua.
tus, comprelThs
fufcus & paullo
minus quam ni¬
ger, fu, perne qua
adh^fiilc videtur
leviter vmbili
inferne

xn-

catus
acutus : vtnr.q-,
linea ouata ad
frudus figuram
i mp re lia nota¬
tus.

OXYACANTH/E COLORE FRVCTVS

PERtGRINVS DVRVS.

C A p. VI.

CAflix foluti-
ux aut Cera
tiorum femen
magnitudine a:-
quat , - cui etiam
forma facis relpo
det , tumidior
tamen aliquan¬
tulum & colore
differens , qui it
hoc egregie ru¬
bet , vt in fpinx
appendicis, vul¬
go Herbariorum

Oxyacatha cre¬
dita:, fructu, loli-
dus & durus, at¬
que in aquafub-
fidens Sc imum
petens : Siliqua
aut lobo aliquo
inclufum fuille

arbitror, inquit ClufExot. eum aute nomine Ma¬
res accepi. Idem Pann. Matcs frudus Indicus :Et
Hift. poft. Pbajiol. Indictu Mates , cuius meis in
Garriam notis memini , quoniam tamen ifthic e-
ius pidura probe exprelTa non fuit,meliorem ap¬
ponere volui.

Apud Taber. ex Clufio etiam depidus efl pro*
frudu peregrino decimo. Hift.Lugdun. Frudus
io. frudus rubens, vtin Oxyacantha : Mates. Hu¬
ius Icon eadem cumlcone Bunx.

COLES, CACAO FORMAfa QVODAM

MODO REFERENS EXTERNA

parte rugofus Sc niger.

Gap. VII.

T^Rudus peregrinus Clufio E:
Jl 1591. & Iacobo Gareto, Vnei,

Exot. miffus anno

I59L
Torn. I.

Vneialem magnitudi-

425

nem non fupe-
rabat , Cacao
formam quo¬
dammodo refe¬
rebat , non ob¬
lique tamen in
partes diuifus,
fed in binas du-
taxat letandam DefcrfPdi
longitudinem,
perinde ac Faba
vulgaris , in ae¬
quales tamen,
folidas Sc duras,
adftridionis
quidem partici¬
pes, fed non in¬
grati faporis -.ex¬
terna pars rugo-
fa erat Sc nigra ,
interdum (plures
enim fruduS ac¬
cipiebat magnitudine etiam inter fe differentes )
folummodb fufea , tribus aut quatuor neiuis di-
ftinda, licet in binas tantum partes diuiduaeffet,
grauis,& in aquam i: iedafublidens : Lobo au¬
tem fiiille inclufum hunc frudum, femper exi-
ffimauerat, ex 'eius forma conieduram ficicns,
qux noflrx maiori Faba: non valde ibfimihs.Hac
porro eius opinionem pofteamagis confirmabat
Dodilfvir.Tobias Rcelhus M.-di burgenfis Me¬
dicus, cum binos eiufmodi frudus ad :p(iim mit¬
teret, & O/w ab iis ,apiid quos crefcebat, appel¬
lati feriberet : cuius verba , quia c.Jes hi floriam e-
xade exprimunt, rccenfcndaelle putabat. Co-
les, inquit ,frudusarboreus ell : luucque arbo- Foiik'
ri folia fint fere Pyri , fed longiora. Oportet au-
autc vt arbor . qux frudu Coles fert, ex fniticu ar-
boriimue filiquasferenriu fit numero:etenim Bo- ^bor (ili-
ne, Faba: noilratis,fimihtudine gerit, nifi qubd Si- luofa'
liqux Bonis, Phafeolifve longiores, maiorcfque
funt, & colore candido: , in quibus (unt quatuor prfiitlfS
aut quinque (rudus: horum finguli fuo putamine
albo fuerunt tedi : quo ablato , interior frudus color.
pars, ex rubicundo colore purpurafeit, Cinnaba-
rifqueac Minii colorem habet , quem Medio-
burgeniildiomatc Chirurgus, ikquo habui ver-
mllunroot , exprimebat, facile etiam decortica¬
tus frudus in duas femiffes fponte finditur, vti
noftratesfab.x. Coles frudus reficcatus , valde iruUnt.
durus ac folidus cft : vc mirum fit quod refc- Q
rantftomacho conducere , & quemlibet potum yuorumdk
magis lapidum fieri, prxmarifo Coles frudu. Su- reprobatur,
munt autem hos frudus incolxin Africx tradu , Stomacho
iuxta Promontorium viride , femper ieiu-
ni: perferuntque [ vt perhibent] ieiunium to- ^lciumred-
to die, vbi tres aut quatuor ederint. Hadenus d$t.
Rcelfius. Illud porro obferuabat Clufius , cum Locus,
hos frudusquos^RcElfio , tum quos a Gareto yJus' Ie,*<
accipiebat, per medium pertulos & filo traiedos mum'
fuilfe, vt ex veftigiis coniicere liceret , qub faci- j/rer^af^-
litis [ita fibi perfuadet ] fufpenfi reficcarentur, Sc ' Jj‘
in vftim conferturi pallent.

COLES FRVCTVS ALIVS SIMILIS,

NIGER SPLENDENS, CVM MA-

culafubruffa,

Cum Coles frudu quandam affinitatem, inquit .

Clufius, habere mihi videbatur alius peregri- De cn^
nis fuudlus, quem adquireba , fefcunciam longusj
N n

HISTORIAE P

f j mundam Iasus ,dor(o tamen latiore , rugosus
aliquantulum, & fatis leuis , folidus tamen , ticc
cauus, nec in binas partes diuiduus,niger,fplen-
dens, fubruffa macula fatis ampla proditus , ea
parte , qua putamini adhxferat i lobo enim , vel
faltem aliquo cortice tetius fmlle videbatur.

FRVCTVS P E RE GR IN V S

B E N G A L A.

EX

C A P. VIII.

DCfcriptio

q;

*

| Vinque
'pene vn-
erat lon¬
gus , totidem
ambitu comple-
tlens vna parte
gibberofus , ru-
gofo &incquah
cortice coftan s,
fatis craflojduro
&lignofo, cine¬
racei ex fufeo
coloris, qui bi¬
nas nuces , fiue
verius nucleos
continui ile vi¬
debatur, eofque
vncialis longi¬
tudinis , quadri
fariam feu ir-

quatuor partes
diuiduos , valde
duros, coloris ex fufeo fubrufi , faporis adftrin-
gentis, linguam exficcantis, pofl aliquod tamer
temporis mteruallum non ingraii , fed vires refi¬
cientis Se fitim fedantis,quo in vfu apud indige¬
nas elfe, facile libi perfuaferit: certe & fubfT.ntu
& colore ,Sc fapore plurimum accedere videba-
batur ad fruttum Coles.

Hunc frinStuni Petrus Garctus ipd mittebat,
quem in Bengala natum elfe adferibebat.

Defcriptio

CORAL ARBOR SILIQVOSA.

PEregrinam
hanc arbo¬
rem, [ cuius tres
aut quatuor ra¬
mulos , Hifpali
adClufium mit
tebat ] Do<5tilf
Vir Simon dc
Touar eius ver.
bis primanu
Med.in horto a
lebat , femine e)
America accepte
natam. Binas au
tem habebat ar
bufculas qux
florem ferebam
in quarum adul-
tiore etiam Sili¬
qua: , fiue lobi
nati fuerant,prc-
grandibus pha-
feolis pleni. Arbor ell Indica di£ta Coral , ob eius
fiorem* firpilem Coralio 3 folia eius vald e llmilia

LANTARVM.

funt foliis Arboris Iudx , fed /pinas illa habet JrboriuJ*
quibus hxc caret. An vero iflam adumbrajre vo¬
luerit Matth. Icone Acacia:, i.qux fpinofa,ignorat 5f,n *■
Clufius , fed Ii hanc arborem noluit, pictor ico-
nem feliciter non exprefsit. In Icone propofita a "

Clufio folia funt Phafeolorum foliis fimilia Se rhafeohfy
non Arbori Iudx , nec Acacix primx Matthioli: Ita.
qtsx nihil aliud eft , quam Arbor Iudx cui appiclx
/pinx,vt exiflimetur Acacia.

CORALLI ARBORI SIMILIS.

TN horto Illu-
JjtrilliPrincipis,

Anno i<So6. fa¬
tum genus Pha-
feoli, in quo Ju¬
nio apparebat
pro magnitudi¬
ne plantx caulis
crallus, palmum
longosjfpinofus.

Variant folia,
duo er*m prio¬
ra fubrotunda,
ampla, lingula¬
ria: extera terna,
trifolia,adCycla-
mini folia quo¬
dammodo acce¬
dentia , nondum
apparet an fcan-
datvelfit ample¬
xi caulis, Coralli
arboris fpecies dicitur Illufl.PrincipclIe,in eanul-
las /pinas adhuc obfeiuaui.

Coral ai bor depicta a Clufio proucnit in hor¬
to Piincipi lix Stntgardix , multis abundans /pi-
nis,qux an n o itlos. pedalis fuit , & frigore hye-
mah periit, Item Se alia minus fpinola.

ACACIA IN GENERE.

DE Acacia in genere vciba facere cogunt

Authorum diftrepances penitus opinio- ^canthos
nes. Acanthos igitur, authore Theophraflo, T"cofhr-
Spina ] ita vocatur , quod tota arbor acu¬
leis horret , excepto trunco : etenim & fuper ^
germina, foliaque aculeos gerit. Altitudine pro- oiutrftle-
cera [ verti poteft, feclis Idonea, vt ha- cho.

betGaza] efl , vt qux ad iz. cubitos perucniat.

Eius duo genera funt, quxdam enim candida, C[”erf
quxdain nigra. Hxc imbecillis facilequc putre- ^
fcens. Nigra autem robuftior& incorruptibilis,
ob idin nauibus fabricandis ad collas ventrifque
latera ea vtuniur. Arbor vero retia , non valde Nigrd.
alfurgit. Fructus in Siliqua , modo leguminum,
quo rncolx coria perficiunt Galix vice : Flos a-
deo eft pulcher afpeclu , vt coronas ex eo faciant:
efl & medicamentis perutilis, qua dccaiifa a Me-
dicis colligi /olet. Manat & cummi ex ea , tum c*ri*e
vulnerata, tum fponte fine vfla plaga. Cum au- P/p/.
tem exfa fuerit , tertio anno ftatim renafeitur : Oummt.
Gopia huius arboris large habetur , & fylua in¬
gens circa agrum Thebanum , vbi & Quercus
[Jrif] Se Perfea plurima Sc Olea. Materies arboris AI*re?tes-
dura : Se exfa , colorem Loti vtique reprxfentat. ^ott clitr
Humor quibuldam in Iachrymx modum denfa-
tur,Spinx Aigyptix , [ ay.ctsb," euyjv-ni]nam ea quo¬
que fert Gumi, verum non ex corcice,fed in vafe.

Nec

LIBER Xlt

+S7

spm* Ae- Ncc minus apud Plinium Spina celebratur Ae-
p gypeia , duntaxat nigra , quoniam incorrupta etia
Nigra. in aquis durat, ob id vtilimma nauium coftis: can-
yjusm na- dida facile puerefeit, aculeus Spinarum & in fo-
r*ib»s. liis. Semen in filiquis , quo coria perficiuntur
Galla: vice. Flos & Coronis iucundgis , & medica¬
mentis vtilis : manat & gummi ex ea. Sed prcci-
Candida. pua vtilitas, quod cefa anno tertio relurgit. Circa
Ad Corta. Thebas hxc,vbi& Quercus & Perfica, & Ol.ua
Hos cero- trecentis a Nilo ftadiis , fylueftri tractu , &: fuis
Cammi fontibus riguo. Item Spina: Arabie? laudes.in
locus. odorum loco diximus:& ipfa[Arabica Hift. Lugd.
SftnaAr*- legendum ccnlet ] ipillac , ftringitque diftilla-
bst*. tionesomnes, & (anguinis excreationes , men-
locus Cumque abundantiam , etiamnum radice valen-
reflttutus tior. Eft & Acacix fpina ( elt & Acacia fpin? fuc-
DtfitUatso- cus Hift. Lugd. fic emendat ex vetufto codic. ,Fit
nes . jn Aegypto alba ( ex albajnigraque arbore : Item

Acacia ds*- ^ g femine viridi , aut maturo, Hift. Lugd.)
* ex' fed longe melior e prioribus (e priori Hift. Lugd.)

Fit & in Galatia tenerrima (teterrima M. deterri¬
ma Yct.&CH.) fpinofiore arbore. Semen omniu
[huius Diofc. nam Aigypti? Lupino fi mile, Hift.
Lugd. ] lenticul? fimile : minore eft tantum
& grano & folliculo. Colligitur Autumno :
nnte colle&um ( quia Aeftatc fruftus imma¬
turus acerbilTimus eft ) nimio validius.
'Acacia Spiflatur Succus ex folliculis aqua ccelefti perfu-
modofare- fis»mox in pila tufis exprimitur organis, tunc de-
rur. faturin Sole mortariis ( denfatufquc Sole in mor¬
tariis agitur Hift. Lugd. ) in paftillos. Fit & ex fo¬
liis minfts efhcax.Ad coria perficiendafeminc pro
Deltttus. jja yCuntur. Foliorum fuccus & Galatiacx [Ga¬
latia: Hift. Lugd.] Acacix nigerrimus improbatur:
Item qui valde rufus. Purpurea aut Leucophcea,
& qua: facillime diluitur , vi fumma ad fpilfitndu,
refrigerandumque eft , oculorum medicamentis ,
ante alias vtiles. Lauanturineos vius paftilliab
aliis .torrentur ab aliis. Capillum tingunt: fa¬
nant ignem (aerum, vlcera qu? (erpunt,& humida
vitia corporis, collediones, articulos contufos,
perniones, pterygia. Abundantiam meirfium
fceminisfiftunt, vuluamque &ledem prociden¬
tes. Item oculos , oris vitia & genitalium.

Diofcoridt atteftante Ay.ay.iA , nafeitur in Ae¬
gypto. Eft autem fpina,arboris fpecic,frutico(a,
non re&eexcrefccns i qua: florem habet album,
frudum vclut Lupinum, in filiquis fitum : ex quo
etiam exprimitur (uccus qui in vmbia ficcatur,
niger quidem (ibrox/ppw) ex frudu maturo : fub-
fuluus [ iyytjfiv ] autem ex crudo. Eligitur ex
iplo leniter fuluus , odoratus , prout in Acacia
contingere poteft. Quidam ex foliis cum frudu
fuccum exprimunt. Sed &gummi ex Spina naf¬
eitur. Quidam ( tradente eodem cap. de Ebeno
lib. i) Mori aut Acanthi ligna , quod illi fi milia
fro Ebeno- fint , pro Ebeno vendunt.

Acacia Galeno, fru&us eft arboris fpinofx ,
Acacia qnx maxjm£ in Aegypto nalcitur. Hic igitur fru-
dus velutVua exprimitur , & fuccus illius in So¬
le ficcatur , & in glebam redigitur. Erit ergo op¬
tima Acacia qux eft penitus lamis , leuiter fubru-
bra , fuauis odoris & guftu valde ftyptica. Hxc
Dtlettus. enjm maxime de immaturo frudu promitur.Om-
nis autem Acacia vifeide ftringerc poteft.

Acanthi Acanthi arboris Theophrafti Guillandino in
duo genera Aegypto duo genera. lHy.Av^A dc ayAY^A Atyv-rn-
Theophr. rnaol , Hippocr. morb.mul. Plinio & Gaza: Spina
Aegyptiaca , Diofcoridi verb a&xja appellata:
quanquam eft , vbi AyJvSa* quoque vocet , plan¬
tam quidem vni cum fuo fucco Medicis hodie
nomine notam,rc vero incompertam.

Tom. I.

vfus.
Oculs. ^

Capilli.

ylcera.
Colle {It q-
nes.

Mtnfes.

fru{tsts.
Succi pra-
f aratio.

CuiUand.

Acamha.

Guillandino fubfcrihit Harchius. Acacia , iru
inquit, Spina eft in Aegypto : fed noftratibus in¬
cognita. Serap. vocat Acacia: fuccum Gummi
Arabicum , quod tamen long8 diuerfum eft a
Gurnmi Arabico Officinarum. Nos autem cor¬
tices , (pinas, filiquas & femina, qux reperiuntur
cum Gummi Arabico , fatis demonftrare cenfe-
mus verifimile elleid Gummi proucnire ex Aca¬
cia , vt aderit etiam Bellonius, & merito quidem
noftre indicio, acpropterea Harchio quoque non
confentimus.

Actio : Spina Aegyptia ex qua Acacia prxpa- SPW* At‘
ratur. &)?***■

Michaeli de Capella in fyno. apud Haly Ab¬
batem , Acacia Grxcum eft, Arabes a^kia dicunt
Stephaniis Acaquia fcripfit : Et fit Acacia , ex fru¬
du arboris (pinofx,quxmaxime in Aegypto na¬
lcitur.

Acaciam fundentem idem videt Hermolaus
accepille Authores , cum Spina Aegyptia , teftis
Orib. & Aecius, nifi quodAcacu etiam alicubi
quiim in Aegypto nafeitur. Hxcdc Syria quoque
Spina dicitur.

Nunc Acaciam ex fylucftri Pruno Colligit offi - Syriafpina
cinarumdelidia. Illud meminerimus femen Ae- Prunus
gyptix,aDio(c. Lupino fimile reddi Ponticx,feu,
quod idem puto , Galatiacx Lenticulx. Plinius
nihil diftinguit, fed verumque femen Lenticulx pUmm
parexiftimac, minore tamen grano &c folliculo, notatur.
Demetrius in Aegypto (pinam qux fic arbor ra¬
mos coronarum fpecie natiua effundere , in qui- CoronA-
bus femen rotundum litflore lubofeuro , ex qua
Tyndixas & Abylxas coronas in Aegypto fieri
docuimus in Myrto. Spinam porro Aegyptiam,
fune qui & Arabicam vocarint , vt Diofcor.& Ga¬
lenus. Acanchon Arabicam eandem cum Aegyp¬
tia fpina Acaciam fundente nonnulli faciunt,
quoniam Galenus & Paulus hinc & Aegyptiam
& Arabicam appellant. Ruell. hxc Hermolai
verba tranferibie, ac more ipfi confueto ( peflime
quidem) pro fuis recitat. In Aegypto aucem,ad-
dit de fuo, (pinam , albam, nigram , & viridem ar¬
bore confpici. Paliurum prxterea Theophrafto p*ht*r*t.
genus quoddam ellc putat AegypcixSpinx , qux
inftar arboris infurgit , frutice fpmofo , (emine in
filiquis conclufo e quo Acaciam exprimunt.

Veram Acaciam i. cx Aegyptia fpina fadam,^^^
quam lachrymam Cyaneam vocauerit primus
Andromachus , in Italia deelfeputac Manardus.

Hallucinari' Ruellium teftis eft Marintha & Ruell. no-
Cronemburgus , dum fcilicct Acaciam ex Arabica ta*»r-
fpina fieri credit1, nam Diofcor. & Plinius locis
fupra didtis , atque Gal.tf.fimpl. alteram ab altera
feparauerunt.

Acaciam fpinam in Aegypto naftent em, etiam
Spinam Aegyptiam vocari , notat etiam Corn.Sc
maxime incelligi (cribit cum additione, ex qua A-
cacia prxparatur , ex Aetio apparere: itavt Ata¬
ci? nomine & Spina & fuccus ex frudu (pinx ex-
preffiis accipiatur : Spinx verb Aegypti x appellar-
tione , ipfa arbor Acacia inteliigatur : Sic enim vi¬
detur etiam Diofcor. vfurpafte , qui non aliam
fpinam Aegyptiam , qu^m Acaciam habet, & in- spina Ara-
frklib. 5. ab ipfa diuerlam Arabicam appellatam, bito.
Galenus tamen a. fimpl. pharm. Spinam Aegyp¬
tiam aliquos Arabicam nominare feribit. Ecfeor- P hmutm-
fim etiam de Acacia planta & fucco agit. Sed &

Plinius Arabicam Spinam, aliam facit ab Acacix
fpina,qux fit, inquit, in Aegypto alba, nigraque
arbore, item viridi, fed longe melior e prioribus.

Sed idem mo*x alteram Aeacie fpeciem, i n Cappa¬
docia ac Ponto nafccDtera , Galatiam appellat, Sc
Nn 2.

4*8

HISTORIAE PLANTARVM,

cum priore confundit, dum femen omnino Len¬
ticula fimile facit. Eft ergo duplex Spina Aegyp¬
tia^ hcc qu? etiam Acacia vocatur , & altera que
etiam Arabica dicitur: Et apparet Aetium hac
parte aberralfe, dum ait -.Spina Aegyptia ex qua
Acacia prxparacur, adllringendi &ficcandi vim
habet : Quare & fluxui muliebri prodeft, & vlce-
ra fedis infufflata ad cicatricem perducit. Efl: enim
alia Spina Aegyptia , ex qua Acacia fit : alia item
Spina Aegyptia Sc Arabica didla , qux vires illas
habet, velut etiam Galenus tradit. Duas itaque
diuerfas plantas Aetius o^arvunx. deceptus in v-
nam confundit. Idem lapfus contigit etiam Pli¬
nio. Sed hac parte minus laborandum nobis ho-
'nuUamha -^cac*am fianc nullam habemus , & peni-

Tem,Z *' tl'IS ignoramus.

An Cornar. Plinio faciat iniuriam, examinabi¬
mus, vbi agemusde Spina Aegyptia. Quod de
Acanthi natali folo Vir g“i“* tradit [ & baccas
femper frondentis Acanthi] clariflimum facere
afhrmatMarantha , eum non locutum fuilTe de
MelamphyJlo [ vide Brancam Vrfinam ] quando¬
quidem hxcvbique gentium oriatur, nedum in
India. Cxterum ,in non leuem fufpicio nem du¬
xit Marantham Plinius , vt crederet Acanthum
«iter*, hanc effe Ebeni fpeciem , dequaPlin.lib.n.cap.5.
verba fecerit, nam cum cap. 4. locutus fit de Ebe¬
ni altera fpecie , qux fruticofu fit Cytifi modo,&
ftatimcap^.fubdat : Ibi Scfpina fimiiis,feddepre-
^icenft0 i,enia lucernis , igni protiniis tranfiliente : fibi
Sftn*A- videri fpinam Acanthi nomen exprimere. Hoc-
que fpinx genus idem efle ipfi videtur, quod Dio-
Roridis Sefamina aut Spin a lignea : qux ob firni-
n“‘‘ litudincm pro Ebeno venibant: quod difeerne-
baturex#o , quod fungofa erant, &in purpureas
haftulas refoluebantur : vnde forte propterea lu-
cernisaptaerant & ignis rapacia.

Seruius arboris genus efle in Aegjqs^oxicimier
frondentis feribit : fed qua id conicdlura allocu¬
tus fit non declarat: In hoc eruditiores cogitent.
Ex Acacia quadam Aegypti fpina , ex cuius femi¬
ne fcufrucftu, interdum & foliis , inquit RyfF. &
ex eo Syluius Acacia fuccus exprimitur

C-Un not.
Acaciam

Acanthi

b.iccx.

Ebem/pe-

Diojc.
Spina li¬
gnea.

quam Acaciam vocant : Arabicam fpinaui non
elle Acaciam, vt Ruellius hallucinctur : Plinium
lib.24.cap.1a. alteram ab altera feparalle. Veram Mj,ttbtoli
autem Acaciam nonfuiife notam Matthiolo fatis e>ro> '
demonftratfalfa figura, quampofuitin poft.com.

Ital. de qua paulo poft loquemur. In Hift.Gcrm.
pro. prima Acacia nihil demonftrauit : dicit qui¬
dem Gummi Arabicum efle Acacix gummi , fed
non noftrum Arabicum , quod ait ex diucrfis ar¬
boribus congregari : mirum etiam eum in Hili.

Germ. quam ante fecundam Acaciam vocauit,
fimpliciter Acaciam nominare.

Serapionis caput , aiunt Monachi , qui cum spin* Ea'
pluribus aliis dicit arborem Acacix ( quam ipfe bylomea.
Spinam Babylonicam vocat) producere Gummi Gummi a-
Arabicum, idem efl cum Diofcoridis capite de r/thcum.
Acacia, hoc excepto , qubd Diofcorides pro Ba¬
bylonica , feribit Aegyptia, & dicit producere
gummi: fed non nominat : Andreas Bellunenfis
autem in fuis interpretationibus , in littera Alca-
rad, dicit fic : Alcarad vel Alebar ad , efl frueftus ar- Alcarad.
boris fpinofe in Aegypto &in regione didla Bafi. ALharad.
fera, Sc talis arbor ab Aegyptiis appellatur Setatt: SeUn-
& licet ex hac arbore colligatur gummi fimile A-
rabico , tamen Gummi Arabicum efl illud , quod
colligitur ex arbore didla Amguilam , & Acatia fit AmgaiUm
ex fruclu arboris Setan : qui frudtus , Alebar ad ap- Setan • (

pellatur ,& efl frudtus flypticus in vaginis : hxc
ille. Ex di diis igitur contigit dubitare, an fit ve- £>uy/
rum Gummi Arabicum, quo vtimur, &an arbor Monlchtrii
Acacia ferat illud , vt Serapio feribit : Hue fic
alteraarbor , vt Bellunenfis tradit. Et fi efl ve¬
rum Gummi Arabicum[quo vtimur] produdhim
ex arbore Acacix: Vnde ergo efl , quod de ipfo
gummi exportaiurintanta copia , & de Acacia,
liuc ex fructibus, vnde i pfa conficitur, nihil? prx-
teren Scrap.cap.de gummi Arabico , dicit idem
quod dicit Diofcor.prxfito cap.de Acacia, prxter
quod [ vt diximus] Diofcor.non fpecificat Arabi¬
cum. Aiunt enim ipfum efle fimile vermiculis in.
figura fua, & quod aliquid ex eo efl , vt vitrum
tranflucens & aliud candidum. Hxc Monachi, Monachi
quibus non magis alfentimur quam Matthiolo: notantur}

manat

$ cr micula . &umiT11 in vermiculorum fpeciem contractum, , noltro feculo irmeniuntur Siliqux & Spinx cum
vini modo perlucidum, refrigerat, denfat. Huius ! Gummi Arabico vulgari quod melius conuenit
non meminit Galen.in Acacia lib.c. fimpl. vti nec ‘ deferiptioni Veterum, quimTragacanthx quic-
Acacix mentionem facit paulo pbfl in Acantha j quid cenfeant Monachi , Matthiolus , Collegium
Aegyptia fcu Arabica^quo nomine folo Diofco- ! Florentinum &Eur.Cordtis, qui Gummi Arabi-
ridi vocatur:) vnde colligas licet. Acaciam & A- | cum idem putat cum Tragacantha,
cantham Aegyptiam fcu Arabicam diuerfas elle 1 Hift.Lugdun.AV*'*> Acacia, Arab.Achachie. Acantha
in Aegypto Spinas arbores. Tamen in lib.comp. j Theophr.A^^&e fimpliciter, id cfl,fpina,& rheoph .
pharm. part. frequenter leges xouptt abfoluteTra- j c«?</7rr/*,Spina Aegyptia vocata, ita vt Acacix no-

Gummi A. gacanthx coniundtum pro Gummi Arabico
r. ibicum, quofl xaufjLt Sv@at.iKw vocat, lib.y.comp.pharm.part.
xouut Sn- ^ Thebis opinor Aegypti centiforibus, vti etiam
Babylonicum quibufdam dicitur , Babylone

mine & Spinam , & fuccumex frudtuSpinxex-
prelTiimaccipiamus : fpinx vero Aegyptix appel¬
latione ipfam arborem Acaciam intelligamusJ
Acacia , inquit Dicfc.in Aegypto nafeitur. Spina

Aegypti Arabiam attingentis, xopuiJioy 3a^a.Cixoy I arborisinflar, & rurfium , Alterum genus in Cap- Acaet*du-
perfxpe Actuarius vocat. j padocia, Pontoque. Plinius lib.24.cap. 12. Spinam

Fuchf.decomp.med. Acacia vera fuccus, cius j Arabicam, ab Acacix Spina diflinxit. Aetius, qui spmaAra -
ftudus decerpitur e fpina, vnde Arabicum Gum- ‘ Spinam Aegyptiam vocat, ex qua Acacia prxpa- btca.
mi manat. Hxc hodie raro aut nunquam habe- ' retur , duas diuerfas plantas in vnam confudit. Acac
tur. |j Plinius alteram Acacix fpeciem , quam in Cappa- eJfeti ■

Matthioli fententia, Syluius manifefle aber- j docia&Ponto nafei ait Diofcorides., Galatiam phnij errori
rafle deprehenditur , quandoquidem Galeno A- ij appellat, & cum priore , Aegyptia fcilicet, con-
cantha Aegyptia arbor vtique non efl , fed herba > fundit. Scire oportet Gummi Arabicum Officinis Cummt
e Carduorum genere, quemadmodum -ScDiofco- | didum, multnm k Spinx Aegyptix gummi dif- rab,cum‘

^ ridi libro ;. m&vS» , hoc efl, fpinxalbxfimi- i ferre. Hxc Hift.Lugd. Aulim ego contraafle- Hta Lh ^
rLnarblr jQ»am Mauritani.Vrtr/nr;* appellant. Quocirca j rere Gummi Arabicum plurimarum officinarum rcfelht y. *'
eo capite Acacix meminilfe Galenum omnino ) a multis annis elle Spinx Acacix , idvtidi&um
fuifTct abfurdam. Erra fle eos idem crediderit, j demon Arantibus fpinis & feminibus de Gummi
qui fibi perfuaferunt Arabicam fpinam, cuius hic , vermiculato ^ me crebro obferuatis.
meminit Diofcor. eam aculeatam efle arborem, : Robert.Conft.in Lexico Spinx arboree

genus

flaixry.

Gummi Ba¬
bylonicum.
XCUUlSlZV
flrub.

Sjluttts no¬
tatur.
Acantha
Atgyf.

L I B E R X J I

425

Crtbafi

Aetij &

Rttelltt er-

Spiua.

guorunda
error.
Cummi A ■
rabi cum.

gentis Diofcoridi, G:mv»}ciTzav Herba medicina¬
lis dicfta.

Non ignorat Amatus Oribaf. & Aetium Aca-
ciq arbultulam cum Arabica fiue Aegyptia /pina,
idem facere, quos Ruellius fecutus Jit , fed non
fine errore. Reprehendit Agricola Diofconidem,
quod in Aegypto folum na/ci memorat, quum
tamen & alibi proucniat: Nam & Syriam /pinam
dici conftare: Errare etiam infupercos dicit qui
Acaciam fieri putent ex fpir.a Arabica-.Gummi A-
rabicum , quod a quibu/dam Babylonicum dica¬
tur, Serapionem ex arbore Acacia promanare feri-
bcre,qux fit /pina Aegyptia cuius meminerit Pli¬
nius lib. ij.cap. 11. Latine igitur vocari hoegum-
mi. Acacia; gummi, vel gumini Aegyptia: Spi-

Frifch. car¬
pitur <ax
H Africus.

Jk tjuiuoca

7* amann-
dus

Arbor Its-
duica.

Prunus

/>•

Fi i fchli n u s ,qui Aeaci am modb fi utice m (Qornu
btlfcb)modd arborem Aegyptiacam /pinofam ap¬
pellat minus attente fu au e pomis exprimi feri-
bit. Acacia arbor non fert poma , fed lihquas e
quibus fuccus exprimi pote fi:.

Fnfchlini errorem /equitur Helfricus , qui &
ipfe non nouit Arabicum gummi e/Ie ex eadem
arbore.

Ad Acacia: xquiuocationes & /ubfiituta ordi¬
ne deueniamus. Acacia fiquidem-ycM, ab Acacia
J«dii4,Tamanndus Cordo didta, non parum e-
u ari at , do h aciam dnfirum. Aceam Matthioli
nihil aliud cllc quam J. da 1 eam arbjrcm , cui appi-
£tx /pine obferuauim9,priu/quam quifquam id
/criptis mandar* de qua poftea/uo capite. Multi
tamen crediderunt elFc Acaciam Prunum /yluc-
ftrem ( @d)lct)cfi boni Acaciam Germanicam vo¬
cat , Dodon. ] /ed hi maxime in errore ver/antur.

succus”ru- Et hinc magno errore perhtafum tft Euftachi. &
noru jyt». Euchar. Ra-ll. Har.h. Guidqni,Plateario lk non¬
nullis Acaciam cllc fuccum Prunellorum fylue-
ftrium. Nobifcum fentit Cordus in D:o!cor
Trag. I.onic Brunfel/. 1«. Agrie. Hcrmnl. &
Acacia ab- pluies alii. £ft &: Acacia altera Veteri! us vt Diof-
tera. coridi, qux multis dicitur frutex tdfolius , qui
aliis ceu & nobis exi /limatur Afpalatbtts fecunda dc
a [pala- quaHi/l. n. lib. 4. Confidcrandum an An-

Ut‘ guillarx Acacia ait era fim:l;s Scorpio Tlneof hra/li,
A fpalathus /it Afpalathus 1. Monfpelienfium de qua Hift. n.
x.Monjp. lib eodem. Ac-fia ( mutata litcra c. m /. ) e/l
Acafia. Camcr. m horto Conu Auulvs caeruleus.

Conuoluu- Sub /litui t maior pars Medicorum & Officina-

Subfiicuta rum Acacia deficiente fuccum, Prunorum fyluejlritt
Succus [quem nonnulli Acaciam Officinarum vocant.
Prunorum male ] quorum fententix ncutiquam fubfcri-
hlM- bendum, licet Matthiol. in Hift. Germ. Acacia
Icribat. Quod mirum cum in prioribus in Diofc.
coram. Veterum potius opinionem /equatur, vt
Diofcoridis,quieius vice tum folia Rhois , tum

Ityfoadu. LcntIfcl fol

iorum fuccum , tum Hyppciftiden
medicamentis admifeet , quibus vtendum potius
fuerit. Cum Dibfcoride Acacix loco fupponunt
Hypociftin Auif. Sylu. Fuchf.in antibal. Col-
leg. Florent. Placot. Borgar. Matthiol. in epift. 1.
Lacuna in Diofcor. Monachi in Me/. Fernel.
M.M. Fauard.inGal.de/impl. Camer. in Hift.
Matthiol. Germ. Cronenburg. Hi/l. Lugd. &
Succus . Antid.Romanum: Succum Lentifci,Auic. Mat-
Lenujci. tjjj0j Lacuna. Monachi in Mtf. Apollorad. 1.

Gal.de/ubft. Camer. apud. Macch. Germ. Cro-
nenburg.& Hift. Lugdenenfis : Rhois folia ,
Rhois folia. Matthiol. in Dio/cor. Placot. Lacuna , BralFau.
Rhou pulpa Bacchanel. Io. Agrie. Cronenburg. & Hift.Lug-
dunen/is : Pulpam Rhois , Collegium Floren-
• ”iorZ»fui- tinum &Borgarucus: Succum feminis aut folio-
cus . rum Monachi in Mef. & Apollo. Non placet tan-

Tom, 1.

dem Ioubertum Acacix fubftituerc Gummi Ara- a.
bicum : quod ( licet ex eadem planta , ex qua A- t**tCHa*
cacia , proueniat ) tumfapore , tum viribus mul¬
tum differat. Sed hxc breuiter annotalfe fuffi-
ciat.

ACACIA VERA.

corti

cineracee

4Cacie pia- Defcripcio
tam ado-
le/centiorem
ex /emine na¬
tam Pacauii vi¬
di, /pinis hor¬
rentem, fimili-
bus fere /pirus
Cre/pini , fiue „ . .
Ecrbeas vulg&J’"*
diarx codem-
que fere ordine *

difpo/itis , binis
vtpluiimiim fi-
mul uimftis , h
feinuiamdiua-
r catis , albis ,

ex nigro Cortex.
gno

ex luteo pali e fl
ccnise , folii s ad
Lraiis folia L„_

cedentibus pin- tts.
naiim, multis ad
coftam vnam
coh^rer.tibus :
ut pollice, te Ile
Bellonio, pi /Iis
tegere ^o.folia:

S. hque , quas
hadtenus habe¬
re contigit, Lu- Siliquis
pini Siliquis lupini,.
quodammodo
fimiles, nigtica-
tes fiue fufe?,
comprelfij an_
guftoifthmoin-
tercept? , (au
plur.bus quam
duobus /oleat
lfthmis diflin-

gui , a.VTOTTTiy.OlS

116 habeo quod

dicam ) coque fragili , vnicuique loculo ad latera
apertih femen incll vnicuin ,minusquam Carru-
biq fine S liquxjfpadiccum, circulo in vnguem
dudlo, veluti in T.amanndis notatum ,oblongu,
dentium contemptrici duricicin eo medulla. Ce¬
terum , Siliquam mtrin/ecus /accingit pellicula
ruftefcens inter quam & extimum corticem con¬
cretus liquor apparet , qualis fere in Caious , fed
valde paucus. Flores pulcherrimi fune /pherica flores'
rotunditate : globuli magnitudinis maioris Pifi,
quiconftant veluti lanugine molli, exfepulue-
rem remittentes,coloris funt flaui,pediculi fingu-
lorum globulorum, tenues, unciales : Alpinus
aicodoic eife non ingrato Gayri quidem flauo , Q^oy
vel pallido : In montanis vero Arabie,albo : Ar- x.OCuS
boremmagnitudineMori,rami/(^ueelfe lati us ex- Coloris
panfis,caudice Pruni, trunco aquali. netas.

De Acacia loquitur RauvvolfF. ctim ait : Circa
Halepum confpicitur SpiAofus frutex Acaci^, qui Locus-
Nn 3

45° HISTORIAE PLANTARVM.

'Defcnptio

RauWolff.

OAtoftu n-

grtcolu.

Ramuli.

Spina.

Folia.

SiIkjua.

Cummi A-,

rabicum.

Seihim.

Ebfx.fi

incolis dicitur ^cback8cAra.bib.Schamuty in his par¬
tibus paruus eft & humilis , potifliradm in aruis,
vbi non minus odiofus eorum agricolis , qu^m
Filix &Anonis funtnoftris : ramuli fune cinerei,
curui , fpinx eis multa: fimiles Rofarum (pinis.
FoliolaTragacanthx,plumx modo difpofitx , vt
in Filice fremi na , flores in ea nonviai, Siliqua:
eiusfunt externa: fufex ,craffiores Se rotundio¬
res Faba , interne fungofx , qux continent duo
aut tria rubentia femina, prope vrbem Bir ad Eu-
t phrateminueni Acaciam, maiorem arbore &fru-
<ftu quhm aliis in locis : Item in Arabia ad Euphra¬
tem genus cum rotundis fulcis filiquis , quod
Schac k & Scbamut Arabibus dicitur,circa Babylo¬
nem in arena.

Eft Acacia, inquit Cord.in Diofcor. fecundum
omnes Grxcos , Latinos & Arabes Scriptores , in
Aegypto nafcens arbufcula, cuius Siliqux in
Gummi Arabico vocato , quod ex Acacia arbore
manat, flepe k me inuentx : Gummi vero eius af¬
fertur, non fuccus :J.r\ margine feribitur , Setbim
in (acris Litteris vocatur : Acanthi /impliciter
Theophrafto. Venditur-hodie non minus quam
ol:m,Indicx & Aegyptiacx fpinx,hoceft, Acacix
materia pro Ebeno , qux propter fimilitudinem
Cummi a- facil£ ementibus imponit:Gummi eius Arabicum

rabicum. 1

cognominatum.

Locus Acacia, ait Bellon. Obferu. Conftantinopoli

Gummi A- A^juct vocatur : Inueniuntur eius arbores cir-
r ab, cum ca mare rubrum , ex quibus colligitur ab Ara-

tjl A- bibus gummi id quo vtimur in Europa in atra-
1>X mento 6c coloribus conficiendis , licet quidam

Rccentiojum aliter fenferint : recenfccur Acacia
inter arbores femper virentes. Figura Bellonii
infeliciter picta, in qui nec folia, ^c Siliqux be¬
ne exprimuntur : ftclicius depingitur fine fili-
quisi-Dodor>xq. Caftor.Durant. in fine Herba¬
rii inter figuris Acacia Alexandrina. Lacuna in
Diof;. pro Acacia figuram habet, qux non placet.
Fuchf. H:ft. Hi (panica Antuerp.iinpcelEi p.557.
Iconem habet cum Ime titulo ^ > Acacix nu¬

per erumpentis rudi nentum. Et Vcrdadcro ar¬
bor dd Acati. t. Anguill. Acacia prima : Irem A-
canihus Theophrafli, Acacia Diofcor. Dodon.
Gall. Acacia Aegyptia: Lat. m fol. Aeacia, qux Sc
Aegyptia Spina , ciiifquc Gummi jn officinis A-
r abnuiti gummi dicatur. Lobcl. Spina Acacia, Spi¬
na Arabica Diofc. Hift.Lugd. cui Acacia Aegy¬
ptiaca dicitur, notat Angsutu dici ab quod efl

acuo ,vndc Acacia quali acuta : Apud Plini
lib.z4.cap.1z. legendum, Spinx Aegyptia: laudes
in odorum loco diximus, Arabica fpi flat &c.Eum
enim huic Spinx omnia, qux ii Diofcor. Arabicx
tribntxfunt , recte adferibere : de Aegyptia Spi¬
na Plinii locum citantem Ruellium in Spinx Ara-
bicx Hiftona, Spinam Aegyptiam & Arabicam
pro eadem planta non fine errore vfurpare.

Camer. Epie, ad Matth. Acacia, & ad eiufdem
Hift. Germ. Acacia prima. Eandem locis iam di¬
ctis , fub fignatura crucis ad Acaciam alteram
proponit, quam Bellonii elfc ait in Hift. Germ,
quodfalfum: Belloniuscnim lux nullas Siliquas
appingit, quam tamen & ipfam male expreffit.

Alpino Acacia [ quam sant Aegyptii appel-
iXui lantj : Huius arboris mas aeque fceminareperi-
tur. Mas fpinis horridus, frudtus non editrfcemi-
nafpinis paucioribus molliori bulque referta eft,
ealque intra ramos non habet, fed extra tantum.
Errant qui putant gummam quam arborem hanc
ferre multi meminerunt , apud nos vtique non
xeperiri, neque ex Aegypto veram comportari,
quod ipfiunforma vermiculari conflare Diolcori-

Mas.Fa-

mina.

des prodiderit: hoc enim certo ffio me (xpiffime
Gummam hanc, quam falsb aliirum arbdrum fi-
milem elfc aiunt , bifee manibus Cayri in virida- Cummi in
nis multis Acacix Arboribus referti s,ex ipforum Aegypto «e
truncis multam collegifle. Acacia^

Guilland. multos non poteft non vehementer
admirari, qui nefciant Acacix verum luccum huc
ex Aegypto quotidie comportati. Nunc enim
pauci Pharmacopolx exiftunt Patauii ac Verfe-
tiis, qui hunc fuccum ignorent. Neque minds
etiam miratur nonnullos , quod hanc plantam rm!ucc,t*
non ^clarilfimorumConlulum Venetorum Me- m trl
dicis vel Pharmacopolis , in Aegypto multos an¬
nos verfatis acceperint , potius qu&m ex Grxcia,
quam Acacix feracem fui fle nemo Antiquorum
dixit, veluci multi, quod in Aegypto hxc planta
viuat, (pinam Aegyptiam iplam nominarunt.

Huiufmodi itaque plantx genus non ex Grx- ^
cia, vtMatthiolusBizuntiofe habuille ait, in quo ■Matth.not.
tamen non parum fuit deceptus, fed ab Aegypto
foret petendum : Acacix igitur Matthioli imagi¬
nem pland fallam elTe notimmum eft.

C. Bauh. apud Matth. Acacia Aegyptiaca.

Ignota hadtenus quidem multis, nunc vero in
Italico (olo hofpitatur , nec aeris inclementiam
horret. Duplex genus Acanthi ^Theophr.po- Aeanti, t
n.itur ,duafque e fle Acacias Diolcoridis Anguill.
contendit, cuius authoritatem, plurimi faciendam ^

cenfeo.

Acaciam feminaui in horto Illuft. Exc. Celfit. Locus x
femen milium fuit Lutetia per infignem Chirur- tempus,
gum Regium Dom.Raire,cum hoc titulo , Acacia
Biz,anrtj : Fruticem ex femine natum vidi olim Pa¬
tauii : Vidi etiam ficcam plantam , apud clarilli-
mumCortufiim cum filiquis Lupinis fimilibus.
ValcranausDourez Vcnetiis cum clfet, ex fili¬
quis viridibus co allatis , expreflerat fuccum
quemguftaui,fapore auftero &graui, colore ni¬
gro, tenacem. Cum gummi Arabico pellucido fi-
ueScolicoide albicante fxpiiis Lugduni reperi
/pinas <Sc femina , qux manifefte indicant ex Aca¬
cia illud colligi Gummi. Habeo etiam ramulum
huius fruticis i Fratre Bauh.datum,quemait H ie¬
ro folym a reportatum. Silique mihi date fuerunt
Patauii a Ioan.Genuenfi Pharmacopceo. Dom.

Cortufus mifit mihi Patauio ferendum , cum hac
inferiptione , Acacia Alexandrina : & Paludanus
cum hoc titulo : Carar Acacia. Honorius Bellus Qar/t(
ex cortice Cidonia mifit Fratri C.Bauh. qui me
ramulo do nauit , &poftea etiam mihi , (cribens:

Mitto Acacix folia & flores , quos hic nunc Cy¬
donia profert fphxrica rotunditate funt Sc pul¬
cherrimi , pediculo vno flosvnus exit, decito in
terram decidit : plantam ad /excubitos fe attol¬
lentem alo, qux nondum femen produxit. In
Aegypti locis a mari remotis Acacix arbores , co-
piofimmx autem , tefte Alpino , in montibus
Sinay penes rubrum mare pofitis,proucniut: Fce-
mina arbor eft fcecundiflima , florer^que orien¬
tibus pleiadibus, Nouembri menfc incipit, &
rurfum iifdem occidentibus, fcil. menle Martio:
bilqueinanno frudtus fert atque maturat. Bel-
Ion.lib.z.cap.^tf. In Arabia ad mare rubrum , circa
Suesjin deferto fterili , nulla planta ibi prouenic
prxter arbores Acacix, qux ibi abundant, ex qui¬
bus Arabes diligenter Gummi colligunt.

Acacia,[ id eft fuccus] vimhabet,authore Dio- Vires
fcoride , adftringcntem , refrigerantem : luccus /us>
commodus eft ad oculorum medicamenta, & i-
gnes facros , herpetas, perniones, pterygia & vl-
cerainore. Sed &c oculos procidentes continet. yi(erti
& fluxum muliebrem , [ Mcnfiuro abundantiam

fiftitj

, Rweliii de-

piaUatX

lectio.

V. ter ut-
A tuus.
Capilli.
Lotio ad o-
c illorum
medicame-
ta.

Vftio-
7" orretur.
Decoltum

Galm. ex¬
plicatur.

Tcmpera-

mcncurh.

fluxus

muliebris.

Siliqua ad
to rta.
folia arie¬
tum pabu¬
lum.
Siliqua
Succus.
Oculi.

Vlcera oris
eir aurium
Dentes.

Ad fluxum
j anguinis
mulierum >
eXper.
Cljfteres.

lnieltto in
iterum.
Alui flu¬
xiones.
Vteri pro¬
cidentia.

'Artituld-
rum imbe¬
cillitas.
■fimenturni

libe;

fiftit,tfiale Ruellius Plinium imitatus Hift. Lugd.)
cohibet , vterum prolabcntetn reprimit : al-
uiimque fluentem fiftit, potus &infufas : Capil¬
los item nigros facit. Lauatur etiam ad oculorum
medicamenta tritus cum aqua, ita vt quod fuper-
ftat , diffundatur donec pura aqua fuperftet ,
atque fic in paftillos efformatur. Vritur quo¬
que in cruda olla cum ipfo fictili in camino. Tor¬
retur eadem fuper prunas fufpenfa , vtita exfnf-
fletur. At (pina: decodumaffufum , articulos fo¬
latos compingit. Dicit G.den. plantam ipfam
Aeaeis acerbam e (Te & frudum & fuccum , qui
lotus quidem imbecillior & minus mordax red¬
datur ,vt pote acrimoniam quandam in lauatio-
ne deponens (id eft vehementius aftringentom
vim,) qua contrada corpora diftrahit, ac veluti
dilacerat. Ea fcilicet vis aqux perfufione dilui¬
tur & obtunditur. Sic locum hunc exponit Da-
lech .omnis enim acrimonia: prorfus expers eft
Acacia,[etiam fi Galeno credamus partes quafdam
calidas in eius fubftantiam mixtas eife] porro fi
parti alicui fana: illinatur, protinus eam Sc ficcio-
rem & contradam efficiet, nullum quidem calo¬
ris fenfum inuehens , fcd, nec frigoris admodum
valentem. Vnde conflat medicamen id elle frigi¬
dum & terrofum , ammilia quadam etiam elfentia
aquea. Et fane comeduraell ,non elfefimilare ,
verum quafdam in fefe difperfas habere partes te¬
nues & calidas, qux in ipfa ablutione fegregeri-
tur. Eftque tertii ordinis exiccantium & fecun¬
di refrigerantium, vbi quidem elotum fuerit,abf-
que eo vero primi. Et hinc Aetius ait Spinam
Aegyptiam , ex qua Acacia praeparatur , adftrin-
gendi ac ficcandi vim habere, quare & fluxui mu¬
liebri prodeft, & vlcera fedis mfufflataad cicatri¬
cem perducit. AegyptiiapudBelloniumad orna-
da coria vtuntur filiquis Acacia? , quas vendunt
copiose in O flicinis CaVrinis:In Arabia loga per¬
tica decutiunt folia qua: aiietibus edenda prxbet.
Aegypti) cx obferuatione Alpini , Acacitj arboris
vtuntur fucet) , ex filiquis in maturis exprello vel
etiam ex floribus, foliis, vel ex frudibus etiam.
Succi huius vfusapud eos frequentifTimus !k ad
oculos roborandos, atque ab inflammationibus
qua: ibi fnnt Jfrequenriflimx, tuendos: ad oris au¬
riumque omhia vlcera. Nec hon ad labiorum fif-
furas. Ad dentes collaberites roborandos , atque
firmandos , fucco in puluerem redado , poli ab¬
lutionem ex clecodo eiufdem fucci , vel foliorum
vel florum parato, fidam, vtuntur fupra gingiuas
afperfo , ab eo dentibus confricatis. Sanguinem
fpuendb9 drachmam lingulomane aliquo liquo¬
re diflblutam , potandam offerunt: mirafquead
quacunque (anguinis fluxionem firmandam fem-
per vires habuille apud eos cognitam eft. Ego fx-
piffiiTie hoc folo auxilio multas mulieres ab im¬
modico vteri profluuio pene mortuas reuixilTe,
atque fanatas fui Ile , certo fcio. In iis quidem qua:
has immodicas patiuntur vacuationes , Cly Aeri¬
bus ex Acacia: foliorum florumque dccodo para¬
tis , in uterum iniedis vtuntur. Atque etiam fuc¬
co puluerizato prxdido , cum decodo dilfoluto,
atque immilfo. In alui fluxionibus eodem tum
cly fleres frequentantium per os fuccum fosliciter
exhibent. Ad aluum yterumque foras prociden-
tem,flicco' difloluto cum foliorum florumque dc¬
codo , nihil habent prxftandus ac frequentius
quo vtantur. Ad eos qui ex quacunque caufa ar¬
ticulos debiles habent , fomentum ex iifdem om¬
nibus paratum , pro prefenuaneo auxilio habent.
Neq; immeritbjcdm.n. Acacia prxualidifliinaad-
ftringendi vi prxdita fit , omnes eii^s fomento y-

R XH.

tiintui , ad defendendos articulos ab humorum
de cur fu , atque non nimis in iifdem tumefii-
dis atque inflammatis , prxfertim in principio
dum humores adhuc in curfii exiflunt. Hincque
vfus ad podagricos doloresfrequentifllmus eft,
maximamque vim habet Acacia , vt & podagricis
incurfibus homines prxferuet. Nondefunt,qui
ad ea mala non modo foris fomenti vel balnei
modo Acacia vtuntur , verum etiam fucci modi¬
cum j per os fu me re ante fluxionis tempus per a-
liquot dies confuefcunt , vtipfe mternx'vix, an-
gufliores fadx minus curfui humorum pateant.
Aliqui etiam ex fucco Acacix atque aceto
Linimentum parant, ad liniendos ardculos de¬
bilitatos , quo fane mirifice eos roborant ac fir¬
mant. Multi recenter a podagra centati ,vfuafli-
duo Acacix plane conualucninc.qui finguhs die¬
bus per horam ad minus pedes in decodum Aca¬
cix calidum detinebant , coque fomentabantur ,
pedefqueabfterfos. Linimento ex fucco Ac icix,
opobalfamo, acccoquc parato etiam inungebant.
Ad pudedorum aliarutnque debilium partium vl¬
cera difficilia , fucci aqua pluries Loti pulueriza-
ti vfus eft illis familiariflimus: docodto etiam v-
tuncur ad exficcandas puftuias omnes prxfertim-
que Gallicas , fed decodum parant etiam cum
modico ligni Guaiaci : in pueris etiam ad achorcs
m capite Orientes, 8c decodo & puluere vtun¬
tur. Non pofliim autem cum Baptifla Condron-
chio probare Auicennam & Mefuem,qiii aiunt iri
laxata Columella, caput illinendum etle cum (uc-
co Acacix, nam hic luccus intemperiem capitis
frigidam magis augere poteft.

Podj

Succus /
uo Ju
tur.

Articuli

Podagra.

Vlcera pK-
dendoru./j.

Puftula

Gallica

Acf.ores.
Auir. (J4

Mejite i » . -
tatftr.

GVMMI A R. ABIC VM SIVE

Ac AXI A E.

GVmmi hodie Arabicum nominatum, grumis
concretum vifitur , Nucis ponticx auclu-
giandis magnitudine , vel etiam fex IuglandiUm
(vt mihi contigit aliquando in offic. Bafilienfi,
aflinis mei Ioh.Iacobi Frey Aromatariiinuenire)
cum adhxrente cortice cinereo ,globofis, alias
contortis ,in fe conuolutum erucam imitantibus,
pellucidis, exflauo pallefcentibus aut omnino’
flatus aut rutilis, extrema parte fere rugofis & ve¬
luti corrofis , fragilioribus qulm Tragacanthx,
lentcfcentibus tamen 6c maniis adhxrelcencibusa
fipore dulciufculo, humori in qua maceratur le-
torem vifeidum conciliantibus. ComnuAx re-
periuntur fpinx & femina, Lenticulis aut Lupi¬
nis fi milia, vt Lugduni fxpius obferuaui qux ma-
nifcfto indicant ipfum ex Acacia colligi vtante
didum. Gumini [ n.{uai ] exfpina yideli-

cct Acatix ) nafci aucor eA Diofcorides : prxftare
vero vermiculatum ( ar.ohnMti^ic) vitrum refe-
re^s [CiKity ] pellucidum [Jivjyh ] ligni expers
[arjvAoy.jProximum elfe candidum [mukov] Rcfi-
liofum vero ac fordidum [ w ?»*&&. ■] in¬

utile [ axrvrot] cenferi.

Plinius hxci5c alia quxdam itarecenfet.Gummi

optimum elfe ex Aegyptia fpinaconitenit , ver¬
miculatum, odore glauco, putum fine cortice ,
dentibus adhxrcns , precium eius in libras xiu.
(Denarios tres. Serap. Arabicum nuncupat,
quod ex Arabia fuo tempore apportaretur : Ga¬
lenus vero de eomp. nied. kouiju vocat, Gumm)
Arabicum ait Agricola & quibufdam vocari Baby-
lonicum i nonnullis Sarracenicum. Gumini ex
Acacia fpina nafei Diofcor.tradit, quod Corn. non
aliud elfe merito credit, quam quod Arabicum
officina: vocant. Mulca enimgumm> genera funt
Nn 4

Defcripc.

M agnita ■

tudo.

Forma.

Color.

Qualis,-

fubflam

Sapor.

Synoriyni

Cummi

tiffi**

Diojlorid.

illuftr.il.*

Delectus.

DelectUs
Plinio .
Pretia a
GuSnm i V ■
rabie u m
Serap
Babjlc •: 1 -

Sarrae em
rab. Ojj\ .

Negat
MMlh.
'Gummi .
rabi cum

< hlh*

451 HISTORIAE

& in diucrfis arboribus proueniunt. Quibus o-
mnibus in communi ficcandi Sc meatus obdu¬
cendi vim Galenus attribuit, & quod afperitates
fanant : maxime tamen hx facultates in hoc ex
Cummi a - Acacia fpina gummi habentur. EcPlinius exifi-
kx tndr. gyptia Spina Gummi optimum clle dicit, quod a-
pud Galenum lib.4. <f$J To-mts etiam (impliciter
gummi appellatur , itemque Thebaicum & Ale¬
xandrinum , velut in comra. eiufdem oftendi-
tur.

Scire etiamnum conuenit, tradit Matth. Gum¬
mi, quod ab arbore a cacia* manat, ideo Serapio¬
ni, Arabicum nuncupari, quod ab Arabia regio¬
ne, >£gypto contermina, fuo tempore importa-
J!c- retur: Sed animaduertere oportere, quod Arabi¬
cum vulgaris vius gummi , tenet hanefalfam opi¬
nionem etiam Hift.Lugdundonge quidem ab illo
differt, quod ab Acacia colligitur , namque illud
non contradis vermiculis fi mile , fed in ramis
verlicoloribus confpici, quorum alii luccinum, a-
l;i topatium , alii chryfopacium, alii beryllum co¬
lore <5c nitore referunr. Quod autem Gummi a-
tmm.Beryl- catixdefit , illud argumento elfe poffet, quod i-
it*m. pfa quoque leg' tinia Acatia hadenus, quod fciat,
non defertur. Nam fi hoc quo vtimur, finccrum
Iegitimiimque Acacixeilet Gummi, procul du¬
bio ipfa quoque Acacia ad nos conueheretur,
cum longe magis in parandaTheriaca , aliifque
componendis medicamentis expetatur , quitm
gummi. Vulgare igitur gummi, illud equidem ef-
fe exiftimauerim, quod Grxcis gummi (impliciter
vocatur. In quam fententiam adduxit eum Gale¬
nus, fi quidem lib-7.fi mpl.medic.ficinquit.Gummi
lachrymaeft congelata, concretaque in truncis
arborum,ipfam fundentium , velut refina quo¬
que in multis vifitur plantis, quae refinam funde¬
re polfunt. Cxterum,qubdexiccatorix Empla
fticxque fit facultatis, confiat. Hxc Galenus. E>
cuius verbis palam eft , Gummi fic 'in vniuerfum
Grxcis appellatum , noftrum Gummi elle , vulgo
Arabicum didum. Quod quidem [ quantum fen-
Cumrfn mi- fuum iudicio confequi poteft Matth.] ex pluribus
jcelUntum. arborum Gummi mifcellaneum eft.Cuiusrei,ma-
nifefio indicio funt, cum grumorum forme diuer-
^ t fi tas, tum colorum varietas. Huc etiam accedit
tufgmji-" Galenus vnica nomenclatione , omnium

curto earum arborum Gummi comprehendit, qux refi-

Error <juo- nam non proferunt. Quamobrem omninb ex-
r undam plodenda videtur eorum fententia,qui,vbi Grxci

Gummi abfolutefcriptumrelinquuntjillud Gum¬
mi intclligendum elfe contendunt, quod e Spina
vEgyptia manat.Galcnus lib-7.de comp.med. per
Gummi genera. Acacia: gummi rJvui QnCetixav vocat, hoc
Thebaicum fortafie argumento, quod fcripfcric Theophr.in-
gentem huiufce fpin.x fyluam elfe in agro The¬
bano: Sed cum ad nos non perferatur Acacia,nec
etiam eius gummi importari credendum efi.
Matth. Hift.Germ. Acatia, Ger..!ferfiptifd>e febor-
En-or uo tcn^om. Erran t,qui Arabicum officinis didum
rundam.0' Gummi Acicix e fle arbitrantur.

Mutth.not. Sed fallit Matthiolus in poftr. comm. Italicis
pro Acatia ponens arborem Iudx cui appidx
falsb fpinx : Ei non aflentior dum reiicit nofirum
Gummi , fpinx Sc femina Acadx verx in eo re¬
perta finis demonftrant , ad nos adferri verum:

Quod Acacia a merca-
toribus non adferatur, perinde vt Gummi , fit 1-
gnorantia & negligentia Medicorum &Pharma-
copoeorum , qui non expetunt a mercatoribus:
vt vendibilia eis nota potius aduehant, quam
feubcrt.fa- incognita & non expetita.
tetfur. Miror dubicareloubertum an reperiatur Gum-

( ttmmt ab-
J thete.

PLANTARVM.

mi Arabicum , quod abundabat in Emporiis,
cum fiiam pharmadam (cribellat.

Profper. Alpin. hoc de Acatia notandum mo¬
net , nimirum multos errallc , qui putarint gum- Error
mam , quam aiborem hanc ferre multi memine- torum
runc , nonreperiri , neque ex Aegypto veram °Hmm *•
comportari , qubd ipfam forma vermiculari con¬
flare Diofcor-. prodiderit , Gummamque hanc ^rAyICtt
quam falsb Arabicam appellant , dicant elle fimi- f+ub.
lem potius aliarum arborum, quippe Ceraforum,
Prunorum, Perficorum,Pomorum, Pyrorumque Diojc.nct.
gummis.Sed,quod,pace Diofcondis dixerit,non
tota , fed pauciflima , vermiculari forma /pede¬
tur, neque tota alba & clara. Gummas Acacia¬
rum figura atque colore plcrafque Ceraforum,
Prunorumvcgummishaud d:(fimiles vidit. Scit
totam gummarum quantitatem , qux ex Aegypto
conuenittir elfe Acacix arborum : quando nulla
ibi arbor Iit excepta hac qux gummas educat : ac
Aegyptus & Arabia Prunis, Ccrafis atque Pomis
careat.

Hifi.Lugdun. Gummi Arabicum Officinis di¬
dum , multum a fpinx Aegyptix Gummi dif¬
fert.

Gummi Arabicum vermiculatum quod ex A- Gu™m> A\
rabia defertur habet Calceolarius ( non illud of-
ficinarum vulgi ) a Serapione decantatum , quod dluerfum.
notandum cenfeo, inquit Oliuus, & inter potio-
ra referendum. Quid? Gummi Officinarum non olfittts nUi
fuit hadenus diuerfum ab Arabico , vt tenet O-
liuus,quamuis nonnunquam fordidum,cum quo
etiam vermiculatum reperiebatur : pixfradiores
an morofiores, qui Seplafiarum Gummi Arabi¬
cum ex Acacia colligi pertinaciter negant ? Quod
Acacia deftituimur , nil aliud quam quxftus 8c
compendii fui fiudiofbsarguit, mercatoribus Ae¬
gypti vfitata eft , hodieque Grxca appellatio

Vim habet Gummi meatus obducendi , acria vire»'
medicamenta, quibus commifcetur hebetandi. Ambujht:
Et in ambuftis pullulas excitari non finit, illitum
cum ouo authore Diofcoride.

DE ACACIA SECVNDA

V ETERIBVS.

ALtefa quoque Acacia , eodem Diofcoride y0Clw
authore , in Cappadocia & Ponto pfouenit, Dcfcript,
fimilis Aegyptix,multb tamen minor , & ad hu¬
mum dcprefla, at tenerior, fed fpina aculeorum
fpecicobfita,foliahabensRutx fimilia. Semen
autem in folliculis coniundis, trium autquatuor Stmtn-
capacibus,minuslente. Vires.

Hxc ipfa tota in fuccum expreffa adftnngit, ve¬
rum inferior eft facultate , &ad ocularia medica-
mentainepta.

CARDEM SIVE ACACIA DIO-

S CORIDIS Q^VIBVSDAM.

f TAlepiin mercatorum Tabernis nomine Car- Loci*.'
*-*den/, repent Rauvvolffius, venales filiquas, Stlujuai
Caftanex modo fufeas qux duos aut tres faccu- Semtn->
los habent compreftbs , & in vnoquoque efi fe¬
men rubens iimile Balfaminx noftrx mari : maxi-
mxadfiruntur ex Aegypto : quidam exiftimant
veram Diofcoridis Acatiam [putamus legendum
Acaciam] quod affirmare non polium , quando-
quidem frutex mihi incognitus efi.

ACA-

LIBER

DefcripttO

Surculi.

Aculei,

FoUa.

Cercii

Theophr.

Cereis a-

li*.

P opulus A l-
■piriA G»<-
K.A.

Rumi.

Toti*'

Color.

Cortex.

Acquivo-

ca.

Judaica

Arbor.

Sihqua

ft».

Populut.

Heyba.

Defcrip.

Magnitu¬

do.

Rumi.

Tltret.

Sapor-

*$iiiq»4,

ACACLfi COGNATA PLANTA.

QVxdam Acatia: congener cft Foliis & fpmis
Iuiubx concoloribus , cui Surculi tortiles
per crebra interualla geminis aculeis donantur,
cornua limacis exerta referentibus, in terque, cirri
exiles foliola Acatixprimxpofitu Sdlmilitudine
gerunt, Lob.& Pena Adu.

ACACIA COGNATA ALIA.

EX Peruuianis Infulis alia qux non foliolis dif-
fimilis, in viminibus fefquipedalibus, /pinu¬
lis aduncis donatur , concoloribus Vux crifpx,
led exilioribus. Adu. Lob.&Penx.

C ERCIS VETERIB VS ET

i£QVIVOCA.

CErcis KifK/t, arbor annua femina in fiiiquis
inclu/a continet , inquit Theopluaft. lib.8.
cap.8.Libro tamen3.cap.14. Ccrcidem [Alpinam
Populum Gazainterpretatuq] particulatim de-
feribens , filiquarum non meminit. AIpina(Ly-
bica quibufdam ) Populo albx non ablimilis,cum
magnitudine tum vero ramis albicantibus /par-
fis, folio Hederx , fed parte altera /ine angulo,
altera oblongo, neque angulum exeunte acu¬
tum : colore parte refupina , pronaque ferme fi-
mili: pediculo prolixo, tenuique annexo ,quam-
obrem non eredlo, fed inflexo , cortice afperiori,
quitm Populus alba , fcabriorlque qu^m Pyrus
/ylueftris. De Cercide Plinius nihil , tefte Scali-
gero.

Ceicidem priorem Thcophrafti multi cenfent
Arborem Iudx, fiueludaicam arborem, de qua
mox dicetur. Eadem videtur Cxfalpino Siliqua
/ylueftris, quam Cercin appcllatam/cribit , ob
circinatam folii rotunditatem, qux tamen in fi-
Jiquis fert. Alteram apud eundem Theaphraftum
Cercin, & apud Ariftot. anim.lib.8 . cap.^.& He-
fichium de populo , quidam Lybicam , quidam
Alpinam Populum faciunt, de qua alibi. Hermol.
in Diefcor. ait : Herba quxdam Cereis eft , e qua
radii fiunt textoribus, vnde & nomen.

IVDAICA ARBOR.

IVdaica arbor vix nifi culta arboream magnitu¬
dinem alfequitur , neglefta , inquit Ciuluis,&
/ponte nafcens , plerumque inter frutices potius
quam arbores cenfenda eft. Rariores fert ramos
alternatim ex lateribus nafcentes, cortice ex pur¬
pura nigricante tectos : primo Vere flores eru-
punt, ante folia plures coaceruati , amoeni , pur¬
purantes, breuibus nigricantibus pediculis hx-
renteSjPi/orumfcre, velGeniftxClufio,floribus
/i milcs,quinque foliis contexti, quibus duo infe¬
riora magnitudinem fuperant, reliqua tria fupe-
riora,fimul iun&a apicibus e medio multis emi¬
cantibus, faporis/ubaulcis & nonnihil acidi : flo¬
ribus &fucceduntfiliqux,vncialibus & longiori¬
bus pediculis pendulx, palmari aut fcfquipalma- 1
41 longitudine, membranaccx , purpurafeentes.

xii.

4J5

comprefTx,vn-
ciam fere latx,
in quibus /eir.i-
na coloris /pa-
dicei,dura, Lc-
tibus maiora,
oblonga : folia Fohrn
circinat^ rotu-
d itatis , Afari ,
fubinde maiori
multd,neruofa,
vti Ariftolo-
chiarum Clufio
&dura , fupe-
rius virent, in- ? ' arietat .
ferius inalbi-
cant. Eodem
autore aliud,
genus inueni-
tur per omnia
prxcedenti fe¬
re /i mile pr.r-
terflore.qui candicat potius qu^mpurpuraicit. Fim.

Gefnerus de hortis dicit, Arborem lude ple¬
rumque Siliquas redras ferre , non falcatas : nec
nucamentum , fed , vt Dodonxus pingit, florem
qua/i leguminis, vel ut Anagyris : quamobrem
acuratius hxc perpendent , qui arbores illas Lu-
tetix viderint.

Quo nomine hxc arbor Veteribus fit appellata
tefte, Clufio , non facile didti eft. Nonnulliad

Cercin priorem Theophr. referunt. Alii etiam ad cereis.
alteram, quam Gaza Alpinam reddidit, qu? nihil Theophr.
aliud eft, quUm Populus Lybica. Plinius lib.31. c. FtP',lut
2. meminit Siliqux /ylu.quam purpureum florem w;
ferre ait: an verS hxc noitra /it, difficile eftvnica uejbtt iTt-
illa nota iudicare. Mon/pelii peritiores rei »*.
herbarix referunt adColyteam Theophrall.lib.3. Colutea
cap.17.de/criptam & 14. cuius notas Arboris Iu- Tf>e6thr-
dx plurimum conuenireCluf. quidem affirmat ,
fed de his amplius cogitandum. Qui putant
Pii n i 1 fi li qu atn , q u x di da fu i t Fi c u s a egy p ti a , e fi¬
le arborem lude, falluntur. Petrus Bellon. in 1.

1. de admirab. operum an tiq. rerum /ufeipieni
darumprxftantiacap.17. agens de arboribus fc-
pulchris inferi folitis, id eft, quorum vfus ma¬
xime in rebus funebribus fuit: peculiare inquit,
eft arborisgenus fterilis, ideb antiquo nomine
carens, qux cumeximix pulchritudinis florem in
Vere producat. Tureis tantopere commendatur,
vt nullum Byzantii aut Adrianopoli Ccemi terium
videas, quod nonhacconfitumfit. Eam autem
quoniam Siliquas pro frudu edit , Siliqua- siliqua-
ftri nomine appellamus. Idem decuit, prob.
feribitinterfiliquofas arbores & frutices filiquas
ferentes, Arborem Iud$ vulgo nuncupatam com-
perimus. probi, j.incatalogoarborumpropofi-
tarum regi. Arbores Iudq, quas Greci vulgo Cou^ Arbor Iu-
chonchias nuncupat vnde Fabagines & Siliqua_ ***■ ,
ftrxdicft^. Locisiam citatis Bellonium de ar-
bore Iudx loquutum exiftimamus , fed quale >1- Fadago
lud fit Siliquaftrum , primo loco didlum , cori^- Sellon.no-
deranduni quod Siliquas pro frmftu gerat &: fte- tatHr •
rilefit, quafi Siliqua non fitfrtnftus : libro de cul¬
tura nullam arborem inter Siliquofas recen/et
que refpondeat,preter arborem Iud^, cui appi<5t<j
falso /pinq.

Acacix imaginem Conftantinopoli ad /e detu-
lillc Augerium de Bufbeck Flandrum ait Mat-
thiolus,qu^ omnibus /uis partibus , notifque, ve¬
ram legitimamque Acaciam imitata fit. Floribus
exalbo purpurafcendbus , & filiquis, & femino
Nn £

454

HISTORIAE PLANTARVM;

Lupino fitnilibus. Et quia DiofcoriJes Acacix
albos reddit flores, is vt fuam fcntentiam confir¬
met, (ubrerfugium hoc quaerit Acaciam Theo-
phraft. &c Plinio tum nigram , tum albam, gene¬
ris diucrfitate haberi , ac adeo non durum crede¬
re albam , album proferre florem: nigram vero
Matth. rc- [yt fuah^c fit ] purpureum. Alt Matthiolus a-
frch. caci$ appingit Spinas: nec ulla filique aut feminis
fimilitudo cum Lupino qnicquid dicat, confun¬
dens hanc arborem ludaicam cum vera Acacia.

Matthioli aftutiam nouit quoque Dodonxus,
jctcid dicens. Matthiolus pro Acacia arborem Iudxrc-
Mdtthioli. centioribus diflam pictura exhibet, namprxtcr
Mattkfdl- veritatem fpinas addidit , vt Acaciam mcntire-
1 tur.

Dur Anti* Caflor Durant. pro «era*/* ponit figmentum
errar. Matthioli, nempe Arborem fucfx,cui appifle fpi-
nx, defcriptio eius cfl: verx Acacix,qux non con-
uenit figurx: prxterea eiuldem plantx figuram
demptis (pinis ponit poltea nomine Siliquaftri,
& arboris Iudx ac arboris amoris.

Matthiolus vt apudHift. Lugd. quoque legi¬
tur , perluam Acaciam primam acpiflam [de qua
Pena] non Acaciam, fed.fi (pinas demas, Arbori
Iudx nmilem pictam dedi fle videtur. Et repetitur
hoc alibi. Arborem Iudx Matth. fecunda Com-»
mentariorum in Diofc. editione , pro vera Acacia
depinxit : in cuius piflura fpinas commentitias
elfp multi fufpicantur. Et hxc Hift.Lugdun.qux
duas habet figuras vnius arboris , meliorem no¬
mine arboris Iudx , deteriorem nomine Acacix
primx Matthioli.

- m AtborIudx,vidcturDodonxo Laburnum,vel
J eiusfpecies : Sunt, inquit is, quifentiantTheo-
phraft.ColytcamefTe. Verum a Laburno , Coly-
teaque plurimum differre refle cenfet Gefnerus
SjcomorM. llort- Eam autem eandem eflc fufpicatur cum
Ruellii Sycomoro [nam ita Gallos arborem Iu¬
dx vocare ait] frondo(a , Moro non diflimili,
qux forte, vt quidam putent. Aceris fpecics fit.
Arbor iu- Albor Iudx, inquit, vocatur Cucituaia inObferu.
Cucumi * Bellonii, Ceratia fylu. quibufdam difla , Gaynera ,
c er a ia Gallis,Otro(>im<t,Italis. Sed arbor Iudx nihil no-

Jy!»- bis videtur habere commune cum Sycomoro
Ruellii.

Lobel. &Penx Adu. Arborem Iudx Monfpe-
C\iAnb r ^ cn^um> vocant Cercin Theophraft.? Verum in
frel. kr^marg'ne dubitant.Matth. reprehendunt , quod
hancConftantinopoliaccernuerit , quum in He-
truria prope Senas proueniat. Iidem capite de
Loces. Acatia dicunt : Ridiculam nobis dedit Acaciam
Senenfis ,cui fi fpinas demas , arborem Iudx iu-
diccs , vt merito (ufpicere fpinas non naturx,fed
pictoris aut commentatoris commentum. Illa i-
giturerit Cereis arbor Lobel. Obfi Arbor Iudx,

' Siliqua (ylu.Clufii : Acacia Matthioli. Icon.Plant.

Arbor Iudx Monfpelienfium.

Varia r.o- Arbori Iudx Sihqux fylueftris nomen indidit
mina Clufitts , non quod Sdiqux Veteribus deferiptx
SiUjuafyl. fimilisfit, (ed quia nullis Hifpanix locis vulgari
nomine Herbariorum Arbor Iudx appelletur:
quidam & filiquarum flue loborum generatione
Fab,tg». F ab aginem cognominant : Granatenfes vulgari

S/JuptA/a- fermone Algar quo loco f Siliquam fatuam fine fyl-
ucftrem.] Mauritani illius regionis incolx Dit .
Caftellani propter elegantiam & vcnultatem
Arbor %a- Arbol A' Amor : Galli Guainrer , quali vaginalem,
ginalii. quia eius Siliqux cultrorum vaginas xmulentur:

Nomencl. Pannon. Lencbe fa, arborem Lentis.
A>J>or Ltn- Carncr> apud Hift. Germ. F.pit.Matth. siliquam
P Anii fylueflrem , & Arborem In (U Germ.tPilb 3<>^ftrmes
S JoLm. brobf/ Ital. Carobaria . Siliquam

quidem fylueflrem , non quod hirtus fpecics cllc
poffit, (ed quod in filiqufs oblongis femina ferat
Ixuia, purpurea, Siliqux fimilia , fed minora,
Matthiolo ab imperito rei herbarix falso pro A-
cacia prima mi fla.

Gefnero Tiguri e femine pronata : nafciturcia- Locu?
ca Bononiam copiosi. Lobel. inueniri dicit per-
uenuftam hanc arborem , prope riucs, aut lxtio-
res margines , interdum & in collibus Vcronx
amoenis , & Norbonx, Hetrurix etiam non pro¬
cul Senis. Cluf.de locis quibus gaude: hxc tradir.
Sponte nafeitur primum genus Granatenfi re¬
gno, & quibufdam alus Hifpanix atque Narbo-
nenlis Gallix locis inter fepes. Alitur etiam in
hortis non modo in Germania & Belgica, fed et¬
iam in Hifpanica Cafiella ob venuflatem. Secun-
dumgenus candido flore , (ponte nafcens non
vidi , fed (emine duntaxat natum quibufdam Bel¬
gicis hortis. ludaicam arborefn per plures annos
habuimus, Montbelgardi in horto IlI.E.Celf.fe*
men attulerat Theobaldus Noblot gener nofter
Illufl.E.Celf Pharmacopceus:(xpius floruit, quo¬
tannis (ummitates gelu abfumebantur, tandem
gelu tota periit : Siliquas compreflas longas fert
lulio, femina intus parua. Obferuaui in ter Va¬
lentiam & Lugdunum , vbi in horto noftro pul¬
chra: plantx ex femine nate : Item Patauii menfc
Februario cum Siliquis , Mantux florentem Mar¬
tio . Flo rentix in horto Nicolai Ferraricnfis. Ba-
filex in horto Do m. Do (floris FcehcisPlateri flo¬
rentem. CumelFcm Bononix. Clarill.vir Vlylfes
Aldroandus vocabatCircin Thecphrafti , flore- C/rr;#.
bat Aprili in horto di S.Saluator, al Burgo di S.
Catharina,& in horto alio S.Saluatoris.

DE ACACALIDE VETER IB V S.

HAncDiofcorides lib.i. ftatim poft Ericem in¬
ter frutices reccnfet, A'yj./j.A/e , inquit , fru¬
ctus eft fruticis in Aigypto nafcentis , Myrica.

■br/.uw os Iv A/j vttw ] qui Myricx (u.uzUvf) fru-
flui aliquo modo fimi lis eft. Cuius cremor [ dilu¬
tum Paul.] collyriis admifeetur , quxad vifuma-
cuendum [ vifus alacritati Jconucmunt. Acacali-
de Paulus AcallidafAttallidaBrunfelf in onom.]
nominat. Galenus vbi meminerit, Hermol. non¬
dum comperit.

Brunfel.inDiofcor. breuibus (e expedit > iu-
quiensjAcacalidemnondum cognoui.

ConfentitRiffin Diofc.lib.i.c.ioi. Acacalis ho¬
die plane incognita.

Dicit Lonic.inDiofc.lib.i.cap.115. Apud Pau¬
lum forte legendum Acacalis. EtCornar. in Diofi
ait fe nullum reperifle qui traderet deAcacalide,
prxter Diofcoridem & Paulum , qui Diofcoridis
verba tranferipfit.

In eandem fententiam cadit Matth. in Diofc.
lib.i.cap.ioi.dicens:Acacalim -Aigyptix arbulculx
(emen ad nos hac xtate conuehi non equidem ar¬
bitror.

Acacalim >€gypti arbufculam (ua xtate plane Acacalidfs
incognitam (cribunt Brunfelf in Diofc.RyfE Cor-r xquivoca-
nar.& Matthiolus. Extat hoc titulo (non tamen clones'
conueniensdefcriptioni Diofcoridis & Pauli, qui r
Diofcondis verba tranferipfit) Acacalis fiue Kef- K J
mefen quorundam, foliis Ceratix de qua proxi¬
me. Acacalis Gefnero in cat. piant, cfl

frutex fpinofus. Stcphanus in Synon. vt puto, Frutex fa*
inquit elfe Acacalidem JpeciemTarJi , quodeflTa-
manfeus , iciem fentit Michael Capella in Synon. f™*''*
apud Haly Abbatem,^ Bacch.in conlcnfu, Aca¬
calis,

LIBER XII

Amatus

notatur.

ca!i;,vt vult Lacuna, folo nomine ellinEuropa,li-
rt" pl‘~ cer aliqui exhibeant pro ea lemen Thuia Plini, i-
na:. Amatus lane obfcuruseft in hac feiitentia :
Ertcx hac- Thiia Pliniana aeque ignota ac Acacalis DmCo-
aftra. ridis.Is Acacalin &: Cacaliam , putat effle E ricam
baccifera/n. Sed videant obfecro , inquit
Mattliiol. in Cenfura Ainad , qui rem Medicam
profitentur, quam negligen ter Diofcoridem le¬
gerit Luiitanus , quin & qua authoritate, vel ra¬
tione dudus affirmare aulus fit, Acacaelis femen
pufilli s margaritis non cile abfimiletquum anti¬
quorum quilpiam [ quod fciam ) nuiquamid feli-
pus commendaucrit. Acacalis vt fert opinio Cor-
Myr.bdU- di in Dioleor. non amplius affertur, nili aliquis
hi cxMyrobalams, EmblicuiA feu Bellirieom banc
elle exiftimrt , quod vt non affirmat ita etiam
non negat. Toxitesin onom.Pli:!. A a-
cacalis , Balleriuin al. Eiriblicum al. Brueria ,
Myrica &c. mulca mifcet indiltinfte pro more
coni"ucto. Aud. rat Cadalp. Cdftim cum Enca
Cvumlff nafceritem ( an Corim Monfp.) Acacalin dicer

45?

Nxrcijst.

f.as.

nili inter frutices i Diofcoride reccnfi retur.Rob.
fonft. ii| Lex.& Gorrxus in Dchn, no¬

minant florem Narciffi Crete n fi um , Ilefychio.
Sic fk apud Herm. inDiolcorid. EuinachusCy-
xeneus in Rhizotomico edam Cretalon & Acaca-
lida Narcillum vocari tradidit.

ACACALIS QVORVNDAM SIVE

KESMESEN FOLIIS CeRATIuE.

Defcripc.

folia.

J^eftnejtn.

Adagtum-

Cbefmez^e.

Asacahs.

Kjfmtfc*.

iCayrtna.

carnibus co- Synonym2
dus, aut a!:o
.nodo p3ratus.

A Coftx M.-
rtnga , Arabibu*
tk Tureis
Perfis Tante,
Guzaratenfibus
Twrirf4.Hift.Lu-
gd .UoringA. Ca-
ltor.Durant.j\D-
rmga , Arab.
TmasMvriaben :

Perfis tamen
Gu^tir/ti Tr eridu

Abunde na- Locus,
fcitur variis In-
dix locis , fed
prxfertim tota
Prouincia M.t-
labar , fecun-
du flumen

Mangate vbi admodum luxuriat , mulcoique fiu
dus profert, qui vulgo in foro venduntur. Hu- S uccedane-
ius arboris radix vnicornu,& LapidisBezaar vices
fupplcc , veraque theriaca eft , qua vul^oincolx
vtuntur.cil n aduerius omnis generis vencna,tum yenen^
ad morius ferpentium , maxune noxiorum, vul¬
go Culcbras de Lapi ii j dictorum alio; u.Yique infe¬
ctorum virulento ru u aninuniium , cum in¬

tro fumpea , tum for s applicata. In cholenc, , Cholcrica
-paflione lingularis efficacia: ille

EX odenni femine enata tenella planta inflar cjlU11 voc;inc rpaluone d«'.guUris ciuiaiia: i . e ■

■Ceratix primum erumpentis, rotundis foliis, \ d4\relu'ndu Aeolia : milcccur rcmcuiis Mdam.
quaternis, vtrinque coftx annexis binis , calicu- ! ch illcos humores purgantibus: & probe nota clt
lus fubhirfutus: qua: fub Autumni initium lurfus : Elcphamiafi Laborantibus , quorum plurimos , Elephanti.
exaruit. Semen3altera parte rotundum , latiuli.il- ! e,dicollt,nuo vlu fanari perhibent.

Ium , altera in mucronem coliculum.

Acacalin Conltantinopoli furcis dici Kefmefun \ ^ j' jTj
legimus apudBcUoniuift auc vt Qualceb. apud j

Marrhiol rrarlir t hr .'.u ~ ro.,-, _ !

Marthiol. tradit, cbefmez.en quod tam vulgare
Conlflantinapoli ad oculorum morbos cft reme¬
dium , vt rritum fit prouerbium : Si djleanr oculi
habes Cbefmez,en : Is ait Bellonium Acacalim elfe
affirmare , & ex Aegypto adferri certo libi con- i
flare : caque abundantia, vt nummo quantam vix '
requiras emere poliis. Marthiol. lemen fibi in¬
compertum ingenue fatetur.

Hoc femen aliquoties i me fatum Montbelg.in
liort.Ill. £. C. non mihiproucnit , mi ferat frater
C. BaVihinuscum hacinfcnptione Ktfmefen Idefc
Cayrina Cortufii , Ac alis Diofcor. Habui etiam a 1
Kazio medico & Chirurgo infigni Lutetia.

iy A PARVA INDICA SEMINE

OBLONGO , NIG RO.

j' TNcerfirudiuspercg^nbs lll. C. V Virtcmb.Stut- Defcriptio
i_gard. i(»o8. reperta ell Siliqua, vnciam vnam&

‘ lemis longa , vnciamfere lemis lata , externe ru-
sofa , cinerea, quinque interitidisdiltindfca intus „

? J - 1 , i/ii Semen.

femina quinque , nigra , lucida, iubIonga,ina:qua-

lia 6c vtrinque extuberantia : pitbor notat lineo¬
lam quam non animaduerto. Figuram huius in fe-
quenci tabella exprimendam curauimusfub.N0. i. Icon^

MORINGA LENTISCI FOLIO, FRV-

C T V MAGNO ANGVLOSO IN Q^VO

femina Erui.

Defcriptio t Entifci magnitudine eft MoriHga cui perii-
I ^milia. habet folia : paucis pr.xdita efl; ramis
eamque ob caufam exiguam piiebet umbram ,
multis nodis fcatet , adeoque fragilis eft , v t facil¬
lime cumrpfe frutex , tum rami confringantur:
Tf ruit tf spe- folia faturatids virent, viuidique coloris funt: fa-
dahs. poris verb foliorum Napi: frudum fert pedalem.
Raphani craftitie, odo angulis infignitum, co¬
lore dilutiore inter viridem & cinereum, &, intus
candidum ,medullofum , & in certa receptacula
diftindum , quibus continentur rotunda femina
Vru”* Eruo fimilia virentia, 8c admodum tenera,fed fa-
is*for. porequ^m folja aaiore ? Editur hiefiudus cum

ORVCORIA FRVCTVS SILIQVOSVS.

F Rudus Ex- Defcript,
oticus ifte
ab Illuftri/Iima
Principe noftra
nobis donatus
fuit anno 1608.

Siliquam refert
maiorem com-
prelTam , crafli-
ufculam, fele fi¬
ci am longam, &
vnciam fere la¬
tam , fubluteam
partim , param
autem fubfufca,
vtrinque mul¬
tis maioribus &
minoribus , par¬
tim ad latera re¬
di decurrenti¬
bus fulcis , par-

+>S HISTORIAE PLANTARVM,

Petiolus.

SubJtAntt.

Nucleus.

Pulpa.

Grucoria
C tu fit.

i.ocus.

IHTUS)'V*.

Vfus

Vulnera.

Defctipti'

Semen.

timad Siliqua: incutux du&um oblique difper-
fis, petiolum gerit exiguum , teretem atque fil¬
icum Siliquam totam fuftinentem , a parte petioli
fupcriore pergendo deorfum , latiufculam , vn-
ciamque fere longam impreflionem obtinet, qux
deinrurfusin afcenfu fuperions partis gibbero-
f$ rotundatur, & attenuatur, parcis extortoris cir¬
cuitus plufquam femicircularis in ambitu, magis
qukm tres vncias longus eft , lati ufculus , atque
in medio neruum inhxrentem fortitur , qui (i e-
ucllatur, Siliquam in duas partes xqualesdiuidit
atque feiungit : concufta (eminis intus latentis
manifeftum prxbet (onitu argumentum , indi¬
ciumque. Siliqua verb ifthsec aliquid fimilitudi-
nis habet cum Siliqua Sena:. Dum aperiretur fa-
• cilefe&ioni cedebat , intus verofubftantiam Si-
liqux (piltam fatis vtrjnque exhibebat, 6: duriul-
culam , vnicum tantum nudeum Phafeolum x-
mulantem compreilum tamen condebat , lxui,
tenuique tunica rugofa inueftitum , colore ali¬
quo modo violaceo imbutum , fiiperat pulpa du-
nufcula albicans , qux nobis nonnullam dulcedi¬
nem guft.mdo imprimere videbatur.

Prxdichnn fiuitum fic tradit Cludus Exot. 0 -
rucoria frudlus [redemptus ^ nautis reducibus
ex America 1599.] arboris in VVidpock nafccntis,
luruvva appellatione, quo ad curanda vulnera
vtuntur , hoftium telis &iaculis in bello inflicta:
r> frudtusenim contuli vel confracti fiiccum in v 11 * -
nera in (tiliare ferunt, ad ea confolidanda. P1 inus

autem is eratfrudtus ,pene vnciamlatus,& binas
longus : (c<( contortus inltar Siliqux Cyrifi legi¬
timi, longe tamen maior, valde rugofus,cineracei
cc loris, femen planum continens.

LOBVS QJVA DRANGVLA R I S M A-

GNVS, GRANA LENTI-

culx ni era.

Granum

lenticula.

T 7"Nde alla-
V tus eft hic
, inquit
C’ufius Exot.in-
tclligcre non
potui:multo ad¬
huc minus qua
appellatione do-
natuselfct , qui-
biifve facultati¬
bus prxditus.
Quadrangularis
autem erat for¬
nix , feptem vn¬
cias longus , pe¬
ne binas latus,
prominentibus
& protuberanti¬
bus quodammo¬
do in acumen
dorfo & ventre,
ac longo vtrin-

que fulco a capite ad infimum Lobum , laterales
alas fuperanteieius color fufeus (plendens. C6-
tinebat autem hic Lobus in media /pina aliquot
femina , vt ex agitatione deprehendere poteram:
horum vnicum magna cum difficultate , nec eum
integrum, fed per partes duntaxat educere licuit:
verebar enim , ne Lobum [ qui mihi folummodo
concefius ad deferibendum ] corrumperem : erat
vero illud granum nigro & fplendcntc cortice te¬
ctum, lenticulx fere magnitudine , cui fuberat al¬

ba membrana viridem pulpam continens non Pulpa.
infuauem,fed inftar nuclei piftaciorum/cruidiore
tamen fapore: ipfx Lobi alx intus inanes , nihilo¬
minus [ vbi circa fulcos mtumcfcebant ] fucco SucCMf-
quodam dulci, qualis pene Cerariorum , prxditx
elle deprehendebantur.

LOBVS EX VVINGANDEC AOVV.

LObus ifte .

c 1 • Delcriptio

lingulari 1

muni ficeti a no¬
bis ab Illuftriffi-
ma noftra Prin-
cipe donatus ,farM_
Anno iSoS.inh-
gnis eft cra/Titu-
dinis » longitudi¬
nis autem fex ni¬
mirum vncias x-
quans , & tres
vncias latus , ex¬
terius eft fuba-
fper, tuberculis Celor.
minimis in^qua-
lis redditus , du¬
ri (fimus, Cafti-
nei fatura ti colo¬
ris vna inparte,
oppofita vero
fufci,nigricanti£-
que magis ac
fplendentis , in
extremitate vna
fecundum longi¬
tudinem confi-
dcrata,du6tufuo
continuo in tu¬
morem magis, ac
magis ailurgit,ex
oppofita vero
Lobi parte ful-
cus infignis ipfi
inipreflfus con-
fpicuus apparet:
in latitudine eius
Lobi ad mediam
partem euiden-
terintumcfcir.ad
latera vero fen-
fim detumefcir,
tumore folum¬
modo in extre¬
ma longitudinis parte pediculo oppofita libera-
lius excurrente : pediculum denique plus quam
vncialcm obtinet oblique infixum , duobus in¬
ternodiis praeditum , ad Lobum tenuior eft &: ro¬
tundus, afperiufculus , fufcufq'„vlterius vero pro¬
grediendo verfus vtiumquc internodium craf-
fior & afperior euadit, donec tandem in extremi¬
tatem latam teretemque abeat -.aperti iam Lobi
craffitics pennx feriptorix vulgaris craffitudinem
adimplet, fubftantia albicante fufcaque donata:
cauitas cius vncialis eft interius plufquam fufea,
r.igricanfquc , ad pediculi regionem extremam
anguftior fit. &in /e emm ex parte coar&atur, in s^J/antia:
oppofita verb parte finali rotundacur & arcuatur
confricantis digitum tenuiffimo puluere fufeo
afpergit inficitque : cruftam habet interiorem
cauitatem vndique fuccingetitem , qux tenuior
cumfit,leui opera a reliqua craffiore fubftantia

abftrahi

locus

Lobi de-
jcnptio.

Cor/ex.

Pediculus,

Colar.

Pulpa.

Ofsu-Ja.

Nucleus.

Anime g.i-
»>r

LIBER XII- 4J7

“feSiitt ! S? ‘r- “■ "«■***• *

oohta ,

i lubiuntufulccdmc itidem libi confacta | illis adhuc ampliorem , vt pote feptemvn®,*
rmbutaque. Iconem foliorum prxdtfta j longum , tres feri cum femille latum , m, hi Am-

Piirinor ir rurim nv. a.l o _ _ _ : J n i i , .. J

princeps cacauerat parandam ad plancam , qux ei
prouenerat , ex ofliculo ab ipfiuerrx mandaro.

ICON C LV SII.

G

'Lvs i vs
Exot.

hunc Lobum fic
tradic.Magnus &
crallus erae hic
Lobus quem a
Iacobo Gareto
accipiebam , non
tamen ex Brafi-
lia , fed ex alia
prouincia procul
ab ea diflita rela¬
tum. Bini autem
huius generis
Lobi mitteban¬
tur : Vnus fex
vncias longus ,
duas cum femille
latus: Alter quin¬
que duntaxat vn¬
cias longus, bi¬
nas latus : uter¬
que vnci-am dc_
fus,cralfo vali-
doque du:o &
firmo cortice te-
<5tus , binis ner-
uis fi -is collis &
pediculo , qui
crallus Sc firmus :
au extunum Lo-
bu n , fecundum
doifi longitudi¬
nem produdlis,
foris coloris fu fi¬
ci , interne cine¬
racei , & tain ex¬
teriore quhvn in¬
teriore parte fca-
bri , continens
fungofam pulpa
cineracei colo¬
ris , in qua late¬
bant quina aut

fena oflicula verius quhmphafeoli , vncialislon-
gitudinis , Auellanx fiue Nucis Poncicq fatiux
magnitudine , dura, nigra , album nucleum con¬
tinentia, amygdalx vel Auellanx fapore. Quia
mittebat ex VVingandecaou America: verfus
Septentrionem tendentis prouincia , ad poli Ar-
dticicIeuationem55.gradibusfita)quamAngIi du¬
ce VValtero Raulxo detectam , Virginiam a fua
Regina virgine nuncuparunt, allatum aflerebat.

ftelredami offendebat anno if>oo. honeftus vir
StephanusIoannesScharm, eiufdem vrbis Phar-
macopceus: minus tamen cralfus erat, & coloris
magis fpadicei, necplenam maturitatem adhuc
adeptus videbatur, alioqui eiufdem prorfusfor-
mx erat cum fupcnorc. ExinluJaH^yfi fiue Ifa-
bellx vicina, deferta 8c inculta, ad quam fort£
nauis delata fudlet, recens allatum hunc frudtum
dicebat. Qualis autem elfet arbor qux eufn tulif-
fet, non potuilfe intelligere. An porro alteru¬
ter iltorum Loborum, Guama Ouiedi , cuius men¬
tionem facit cap. 8. lib.7. primx partis Hiltorix
Generalis & Naturalis.9

ANIME GVMMI , FRVCTVS.

Similem prxcedenti Lobum , fed minorem ad
medenub mittebat, aitCluf.in Exot.Iib.anno
1590 ex cuius arbore gumnii ^«i«/e(dequo Hift.n.
lib. p.]ehci fcribebat.-vnde autem adue£tum,non
indicabat, nifi quisputetex Guyana Prouincia al¬
latum : nam Guyanx frudtus illos, quorum cap.6.

LOBVS BRAS ILIA N VS C R AS S VS
hvmidvs citrii semine.

u

Dcfcrio’

Obns Brafi-
^lianus odto
vnciarum lon¬
gitudinem ha¬
bebat ,' quatuor
cum femilTe- lari- t
tudinem, planus*
dorlo gibbero
Sc alao craffiori-
bus & magis tu¬
mentibus ipfo
meditullio , quia
forte ad plenam
maturitatem no¬
dum pcruener.it
quum legeretur;
fpiflitas tamen
dorfi & alui, i la¬
cunarum, in qui¬
bus femen latu¬
erat, cauo , un- Mater, A
cix vnius, mate¬
ria apprime fpo-

giosa conftans, r
i 1 Lacunxl

Lacunx binas

vncias longx
numero decem, stme».
in quibus femen
quafi quadran¬
gulare vnciam
longum , obli¬
que fitum: Lobi
color externe cx c^or-
fufeo

cinera-

fiU/' ceus.

% %. Alium eiufde Varietas'.

II || % generis longe

% 4 y minorem cum

eodem accipie-

'MmI/ batCluf. colore Color.

exfiifcorubefce-
te foris prxdi-
tum,qui per me¬
dium fedtus o6to duntaxat Lacunas oftendebat,
in quibus femen , imperfedtum Citrii Mali fenn-
ni non valde diffimile. Qui vtrumque frudtum
hunc Viennam Auftrix , mittebat Garetus, anno Locus»
1585.6 Brafilia allatum & in prxalta arbore natum
adferibebat : nomen autem quo apud Infulas do-

I

i) fcript.
F Qtm*.

Certex.

Celer.

Tulp*.

Odor.

Grxnx.

SlhcjHit

Vfxs gra¬
norum.

V itiner a
ptrniceof x.

O der.

Locus-

/ugUndit

fit».

Iten-

Dcfcript.

45» HISTORIAE

nabatw,nofl adfcribebat, quia ab his qui attule¬
rant , fortaflis inteiligere nequiuerat.

LOBVS MAGNVS EX GVINEA

FOETIDVS CVM GRANIS

Arboris Iudx.

PLANTAR VM,

ftarSiliquarum Acacix , finguloruni articulorum Acxeut St-
medio etiam tumente , quo videlicet femen con- l“JMa
tinebatur,binospedcsRomanos cum triente Ion- ^uihAo '
gus,quatuor vncias [ vbi latitudo maior] latus,ac- *
que planus inftar prxdidtarum Siliquarum Acar-
cix,cincraceo quodammodo colore prxditus,qui Coler.
tamen ante maturitatem ledlus fuiffe videbatur:

VAlde plantrs,ait Clufius Exot.hic Lobus, pro
amplitudinis eius ratione : nam quum de¬
cem vncias longus clTet , trium vnciarumvel
ampliorem latitudinem haberet, vix quadrantis
vncix erat eius crafTitudo fiue fpiflitas, fic vt ante
maturitatem ab arbore ledlum fuiile quifpiam
exifliuure potuiflet : maturum tamen illum ede,
femina in ipfc reperta euincebant. Lento autem
& veluti cutaceo cortice conflabat, ex fpadiceo
ftifci coloris , frequentifllmis venis ab inhma Sili¬
quae parte ex pediculo dependente furfum , & in
latera vtrinque fparfis , prtedicfto atque quodam
modo ornato , medullam fiue pulpam contine¬
bat pallefcentem, fatis granis odoris, & caput et¬
iam ferientis ,imo cerebrum offendentis, qua in-
uoluebanturaliquotgrana,dura ,ex fpadiceo fu-
fca, non valde difTimilia granis , qua: in Siliqux
fylueflris, vulgo arboris Iudx cognominatx , Lo¬
bis repenuntur. Qualis porro eflet & cuiufmodi
folia proferret arbor limiles Lobos gellans [ ar¬
boris etenim frudlum ellc arbitrabar ] mihi in¬
compertum, necqui hunc Lobum admemitte-
bat honeftus vir VVilhelmus Pardynus,ex Guy-
neaaducdtum, vllam mentionemfaciebat : fed il¬
lud duncaxac addebat , Chirurgum ^ quo accepe¬
rat, afferere incolas illius regionis in qua nafeitur,
grana frudlu comprehcnfa in pollinem commi¬
nuere, quo ad vulnera curanda vterentur, intra
corpus vero non aflumenda , quia perniciofa ef-
fent.Eamob caufam, pulpam guflare verebar ,ad
temperamentum eius explorandum : prxterca i-
pfiusgrauis ik. teter odor , a gullandi defiderio
fatis me deterrebat, tametfi nonfuillem admo¬
nitus .

LOBVS BRASILlANtTS INGENS

SIlIQ^y^C ACACIA. FOR XI A.

articulis diflindta, Viennam
Londino Iacobus Garetus.

INter arbores

qua: frudum in
Lobis aut Siliquis
gerunt , prxcel-
fam quandam in
Bra filia nafei in-
telligebat Clufius
Exot. Iuglandis
foliis prxditam,
qux hunc admi¬
randum Lobum
profert, cui fane

fiarem forma &
ongitudine vi-
dilTe non memi¬
ni. Lobi Iconem,
totius frudlus
magnitudinem &
formam affabre
exprimentem, cu
Lobi ipfius exti¬
ma parte quatuor
Aullrix , mittebat

Erat porro hic Lobus articularim diflinclus in-

nam femina contradla &rugofa erant , orbiculari
penc figura , Nuci vomicx non valde diflimilia,
quodam vefligio impreffo ea parte, qua Lobo ad-
hxfcrant, coloris ex albo rufefeentis.

SILI QV A SEMINE COLVTEA.

DAbatPaludanusClufio Exot. Siliquam tres rv r • .

vncias longam [licet interdum breuior rc- lenitudo.
periatur, jfatis gracilem,rugofam & inxqualem, ci¬
neracea cute conflantem , qux fecundum longi- Cutis.
tudinem in binas partes dehifcebat, multa grana Grayj
continens plana , dura,Colutex granorum fere x-
mula.

LOBVS LONGVS AROMATICVS

ODORI FERE BeLZYINI.

LOndino ad Clufium mittebat Hugo Morga-
nus Screniff Regine Angli^ Elizabethx phar-
macopcrus anno a nato Chriflo itfoz. quinos aut
fenos Lobos peregrinos , quid de illis fentirct
eius opinionem exquirens : quam fane , quia fi-
miles ante nunquam ipfi confpedli,difficulter ad¬
modum fc pronunciare potuifle , ingenue fate¬
tur.

Erant porro illi Lobi varix magnitudinis : nam ry r . ,
nonnulli icx duntaxat vncias longi , aliifeptem, Ma^nu*
quidam etiam odio vncias longitudine fupera- de.
bant: finguli vix femunciam erant lati, omnes te¬
retes & rugofi, fubfufei coloris , ea parte qua pe- Celor.
diculo inhxferant nonnihil recurui , extima parte
obtufa,breuiter forma non valde diflimilcs qui-
bufdam oblongis & teretibus corniculis , qux ir\
Terebinthi arbufculis olim obferuare meminit:
qui aperti (in binas enim partes xquales fecun¬
dum longitudinem aliorum Loborum inflardiui-

debantur ) nihil continere deprehendebantur, „ „

. 11 „ Pellem .

quam tenuem quendam pollinem nigrum o c

fplendentem, tenaciter interiori Lobi parti inh^- b tl^u,m
rentem, odoris fere Belzuini initio, fed fi quis na- edtr.
ribus admoucrec, capitis grauedinem inducen¬
tem. Vnde autem habui flet, &anquidpiamin-
tcllexillct, nati ne eflent in humili aliqua planta,
an in arbore, aut qux Prouincia eos produxilfet,
nihiladfcribebat.

SILIQV A THYMIAMATIS

ODORE.

GEnerCherlerus anno 1606. attulit ex Anglii
frudlum nomine Siliqux Thymiamatis odo¬
re, quem habuit munere humanilf & prxflantilf ^e^rjPt<
pharmacopoei Londinenflslacobi Gareti : ca Si¬
liqua cfl coloris fere Caflanex , dilutioris tamen. Coler.
odio vncias longa circiter, cralTitudinc circiter Si¬
liquarum Nerii , virentem multo crafliorem non
dubitamus, fecundum longitudinem rugofa,5c
tota fulcis conflans, ^ principio ad extimam par¬
tem, quam exiflimarim in acutum defincre , ea e-
nim in noflra Siliqua qux nobis vmca efl , tantil¬
lam abrupta efl : principium cfl latiufculum , &

nonnihil

O dor Silh

qH£,

Dcteriptio

Cortex.

Nucleus.

Dejcriftto

Clujit.

C olor.

LIBER XH.

435?

nonnihil contortum quali dcorfum pependerit
in lua planta , non eft rotunda Siliqua , facile ta¬
men credimus fuille , fed exficcatam,comprelfam
& corrugatam , eft enim caua , & plena minimis
feminibus, minoribus quam Peti , nigris , fplen-
dentibus,fub dentibus ftridcntibus : odorata &
deguftasa Siliqua fuauem prxbet odorem, ac poft
fe relinquit aliquam acrimoniam , cum ab Illu-
ftnlT. principis noftri pharmacopoeo Theobaldo
Noblot Genero noftro peteremus quem odorem
referret,refponditStyracis. Nos facile patiemur
nobis perfuaderi eandem ede cum praecedenti
Lobo.

LOBO FORTE’

VESCENS

1NCLVSVS

FRVCTVS.

FLA-

F Rudus hic
liberali Illu-
ftriflimas noftrx
Principis mune¬
re nobis anno
itfoS. donatus ,
fete unciam circi¬
ter in logitudine
fua adequans ,
vnciam vero in
latitudine adim¬
plens , corticem
habet ex vna
parte dimidia fo¬
rni rotundum &c
vndique fere te¬
retem, flaucfcen-
tem, laniem, in
medio tamen ali-
quatenlis fafti-
giatum, vnde ad
vtrumque latus cofta quaedam elicior decurrit ,
vfque ad fin'em huius dimidii frudus , parte e-
tiam huius fuperiore gibbus quidam emincntior
vifitur , tandem frudus hicin duoquafi legmen-
ta diftinguitur , fulcis quibuldam obliquis Graeco¬
rum pene ypfilon imitantibus , fecundum latera
utraque ad finem pene corticis produdis : ex al¬
tera frudus iftius parte dimidia cortice prior de¬
nudatus detediifve confpicitur, ita quidem vt al¬
teri alicui rei ad ha: fi Ile priufquam auelleretur
credibile fit, nam in extremitatein orbem circum-
dudacaua quaedam fofiula, partem interiorem
ambiens conticua fit,midcus vero in medio cor¬
tice contedus inaequali multifque ferobi-
culis nunc profundioribus , nunc vero
parte intermedia elatiore foueolxminimq occur¬
runt , in fofiula vero extrema hinc Scinde Lincx
nunc femirotundaxnunc vero decullatim feinter-
fecantes offeruntur , fpedandx fofiula? denique
ora extrema h corticis prius deferipti extremitate
inequali fimbria donatur, modo enim elatiori fine
intro curuata altius afturgit,modo retufior hebe¬
ti orque apparet.

De hoc frudu hxc tradit Cluf. Exot.lib. z.cap.
16. Frudus alacob.Gareto milfus qui Lobo in-
clufusfuifte videbatur, aut faltem alio operimen¬
to , nam veftigium fupina parte retinebat qua
alteri rei inhaeferat :alioqui firmo putamine prx-
ditus erat, licet valde tenui, & prx politura fplen-
dente , coloris ex fpadiceo flauefccntis, nucleum
putamini non adhaerentem continente, in binas
partes diuiduum, interne candicantem , fubaci-
do fapore.

De lobo inclufo Frudu inclufo nigricante Sc
candicantibus venis diftindo. Item delobo.fi-
mili Frudu quodam, vt &de Samparatralndo-
dotum lobo fpinofo & de alio Jfimili FrudU
confulaturidemClufius in Exot.

LOBVS E'xiNn'AHS CVM PISO

DVRO CINEREI COLORIS.

LObus hic, vt recentetClufius Exot. membra¬
naceo cortice conflabat tres vncias longus, Delcriptft
binas latus, fu(co,fubrubente, Sc frequentibus Coi i ex.
pinnulis hiriuto : meminit etiam vidifle minores,

& vncialem vel
fefcuncialem lo¬
gi tudin em non
excedentes, fed
qui finguIareS
f Ludiis dunta-
xat cotinerent, fruttUi.
hic verb binos
inftarmagniPi-
fi, coloris ex al¬
bo cineracei,
partio hilo fufeo
prxditos ' qui
Lobo inhafle-
rant, adeb foli-
dos & duro pu¬
tamine confta-
tcs , vt taxei vi¬
deretur ,& cum
difticulcatecon-
fringi po flent,
confiadi autem,
album nucleum continere deprehenderentur,
impense amari teporis , non minus qufln Lupi- IS \udeum.
ni, Maiorem a Richardo Gaich accipiebat , cum s*f9t'
interiptione e Brafiiia aliatum elleiminorem mit¬
tebat Iacobus Garetus. Minori fitriilcs, fed deter-
fisfpinis , referebant ex lana Batam anno 1597;

1-J.ibuit etiam ex Virginia Lobum cum luis fpinu-
lis : tum Pila nuda Loboque exempta, reperta in¬
ter Aromata e Tripoli Syria: ad ut- da : vt variis^/;»,
locis hoc legumen nafei videatur. Nam nullae fei e
naues ex Africa, America , aut aliis peregrinis re- Locus,
gionib us calidioribus redeunt , quin & haccPifa
nudareferant. Sed etiam anno itfoz. mittebat ad
noflrum authorem Ciufium dodiffimus vir Io-
hannes de Caftancda nudum Pifiim cum hac in-
feriptione Mutes de India pardo , hoc efl , Mai-
tes Indicum cineracei coloris: [de Pifo O- v (f(y
chrac colore, illi non abfimili,Londino milfo vide a * '
eundem Cluf.] Obfcruabat autem illud nomen
Mutes pluribus leguminibus peregrinis ab Hifpa-
nis tribui. Eitifdem pono magnitudinis cum
priore illb,Lbbumj tres videlicet vncias longum,

Sc duas latum, eiimque valde integrum , Scfuo
oblongo pediculo [qui nonnihil fpinofus] ad¬
huc inhaerentem , ipli offendebat anno 1590. ho-
neftus vir Iohannes Gouerts Amflclrcd. ciuis 3c
mercator, qui valde integer erat , nec detritis fpi-
nis. Confiderent Lcdores, quardidafunt Hifi.
nollr? lib.j.de frudibus qui/unteanquamtornei
elaborati.

DABVRI FOLLICVLVS AMERI-

CANVS, AD DATVRAM ACCE-
dens femine rubro.

DAburi frudum mifitClufio VValichius Sy- Detersio
uerts Am bftelredamo,qui anno 1599. rede- Otior.

Baccx,

/ilwt.

44° HISTORIAE

SJiemir*n* merat a "nautis ex Americareducibusimembrana-
ceus erat folliculus quem an in arbore nafci di¬
cat, an in frutice, dubius eft : eum emmdunta-
xat accipiebat baccillo fuo fatis tereti adhuc in-
harrentem , &.qui plures folliculos fuftinuiife vi¬
debatur, anno 1585. Vienna: Auftrix a Richardo
•Garth Londino milium. Erat autemis folliculus
fpadicei ad fufcum tendentis coloris formicetis,
extrema parte mucronatus , toto corpore hilpi-
dus, 8c mollibus fpinulis prxditus , fefcuDcialis
aut amphoris (
longitudinis, &
vncialis latitudi¬
nis» qui in binas
partes dehifces,
interne cauus,
& veluti in qua-
tuor loculamen¬
ta diftindus te¬
nellam mem¬
branam conti¬
nebat , in qua
veluti exiguarii
baccarum Vuu-
la Pyri formam
exprimentium
& pufillis petio¬
lis inhqrentium,
coloris rubri &
quafi

miniati,
quibus infperfx
tanquam aurea:

micx,prxfertim in ipfo vmbilico.

Similem deinde decimo quarto port: anne
Ambftelredamo milfiim accipiebat ab honeflifli-
mo viro VValichio Syuerts Daburi appellatione
quumprxcedens fine nomine milTus ellet. I
Cxtcrum grana illa miniata qux in priore con-
fpiciebantur , (ufpicionem faciebant , an fru&us '
elTet Arboris finium regundorum, de qualulius
gundornm. ^caliger, lib. Exoticorum Exercit. <7. certe huius
grana, tametfi vetulh.dentibus attrita, rubro vel
miniato colore inficiebant, eiufque rei causa, An-
glus quidam in Brafilia habitans, Londinum mit¬
tebat pro fpecimine,an ex eo queftum facere pof-
let. An Bixa Oui edi ?

Xrbor ji-
nium re-

Dcfci^pt.

Celor.

O V I E D I BIXA.

MEam fufpicionem,inquit Cluf. Exotic. quan
de folliculo prxfcripto habebam, non pror-
fus vanam fuilfe. Anno 1602. demum intellige-
bam.Nam Septembri menfe eiufdemanni,intei

quxdam fe lflfca
qux mittebat
Dodlill. vir Io-
hannesCaftane-
da , erat fimilis
folliculus , bre-
uior tamen , vt
qu* lefcunciam
longus duntaxat
ellet, vnciana la¬
tus in binas par¬
tes dehifcens,&
cuius fpinula: at¬
trita: : externa
pars fufei colo¬
ris quemadmo¬
dum etiam in¬
terna , fed hxc
lamis & paulu¬
lum /plendejis,
in cuius medio
aliquatuliim ca-
uo , vtraque pars quindecim aut fexdecim grana cran*.
fature rubra , exigui etiam Pyri formam referen¬
tia , brciiiffimo , tenuifTimoque petiolo fingula
lufpcnla,habebat, eaque nullis aureis micis alper-
fa,nifi extima parte, qua: fplendens & veluti au¬
rea , minima nigri macula tanquam pundto erat
inlignita : nullam verb obferuabam in eo follicu¬
lo fiue capite loculamentorum diftin&ionem :
nam, vt dixi, dimidia vtraque folliculi fiue capitis
pars , grana ferie qu idam difpofita in media con-
caua parte continebat , maiora &c magis matura,

| quam qua: ex Anglia mittebantur , &laliuadun-
I taxat paululum aJperfa, eleganti minii colore infi-
| ciebant : chartx autem , qua folliculus inuolutus,
inferiptum erac,fiiH que /e vntan los lndios3hoc efl,
quo fc inungunt vel inficiunt Indi. 'Octobri ve- „

\ 0 , , E/xa Ame.

ro inlequente , alium elegantem ramum [ cuius ricanorum.
deferiptio ex eodem loco petenda J adeummifit
honeltifTimus vir Petrus Garetus , fignificans
Bralilhnos vti ad corpus rubro colore inficien- Vfus.
dum cui addiderat Vicia: Africana: ramulum 8 V,C“*A fri -
quo plures Siliqua: dependebant , nonnulla: fua
grana rubra adhuc retinentes , 8c ramum lum- Cr*»*'.
papeeyvva , fuftinentem fructum fuum , verum lumfaf-
longeminorem , quem Clufiuscap.io.lib.prim. Peej%'**-
Exotico, exhibet. De quo nos fiupra Hiftona no-
Itra generali iib. ;. cap. de Genipot , £ue Iuni-
pappeeivvaBrafilianorum tractauimus. Cxte-
rum non dubium eft quin hic fruchisilli fim ilis
iit , quem Ouiedus Bixa appellat, cuiusfruticem
in humanam altitudinem , interdum etiam am- B‘**'
pliorem,alfurgere feribit , & fohaXyli foliis limi- xilt fol/u,
lia proferre.

TINIS LIBRI DVODEClMl.

1

E n I r P A M M A T XI N

OMNIVM PRAECIPVORVM CAPITVM

QVAE TVM IN PRIMA TVM IN S ECVNDA PARTE

TOMI PRIMI HISTORIA VNIVERSALIS
Planta rvm conti nent vr.

INDEX

pf. denotatur pars prima : per p. 2. vero pars fecunda P qua: incipita Lib ro Sexto.

m

Abietina refina

Bauiii, Aethiopicus fruttus pag. 109.
partis prima:.

Abeluea (iue S an talus adulterina
Cretica 490 .p.p.

AbhefF ructus Onentaii s zfy.p.z.
.Abies faunina z$i.p.z.

liquida ,& arida. z^o.p.z.

Abies Mas Theophrafii,fiue Picea Latinorum. 2$ t.p.i
Acacalis Veterum . 454 .p.i.'

Acacalis quorundam fiue Kefmefen 453./M.

Acacia in genere. 426 .p.i

Acacia vera 429.P.2

Acacia Gummi^fiue Gummi Arabicum. 43 i.p.z

Acacia Diofc.quibu filant , alias Cardcm 4 32.p.2

Aca. ix cognata planta 455 P—

Acacia cognata alta ibidem

Acer ex Veteribus in genere iS^.p.i

Acer •vulgare minori Julio 1 66. p.2.

Acer MunfpejfuJannm 167. p.i

Acer maius , multis falso Platanus i68.p.2

Adracbne Theophrafii »7‘P-P-

Aereria aut Chalcius qn.p.z

Agalocbuin Veterum in genere 475 .p.p.

Agalucbt & ligni Aloes fubfiitkta , adulteria ,& xqui-
uocationes 481. p.p.

Agaricum z6X.p.z

Agiahal/d Aegyptium folio Buxi dz.p.z

Agnus Scythica , Boromet^ 40 6. p.p.

Agnus fiue vitex zoj.p.z

Agnus- folio non ferrato Ibid.

Agnus folio ferrato Ibid.

Agna fiue Aquifolia glandifera Anguillarx ioo.p.2
Aquifolium feti agrifoltum vulgo 114.P.2

Agni & A Ibagi Arabibus , planta fpimfii Mannam rc-
fipieus • 405.P.2

ihorabi ,fruttus venenatus 557-p-p*

Alnus vulgaris 151.0.2

Alnus incana & birfura 154.P.2

Alno fimi lis arbor 155 .p.2

Ambare Indica n8.p.p.

1 mba fiue Mangas 175. p.p.

Ambarum izG.p.z

Amurca zo.p.z

Amygdalus dulcis & amara i-^.p.p.

Amygdaloperficum iSj.p.p.

Amygdala Peruuiana 29$. p.p.

Amygdala Gttyanenfis 32 9-p.p.

Anae ardum 534 .p.p

A nagyris Veteribus 363 .p.2

A nagyrisverafattida 364.P.2

Anifum Indicum , fiue Znigf fructus fi allatus 48 <j.p.p.
Angor, arbor Caflanwfrutlii amaro izj.p.i

Tom. 1.

Anime & Copal 3 25.?.:,

Animes fpc cies ad Succinunt luteum accedens 326.^2
Anime fimilis refina , ex albo flauefcens Ibid.

Anime alba perlucida Ibid.

Anime colore Colophonu Ibid.

Animos Jpccies albaCopal Indis Ibidr

Anon Oitiedt nz.p.p .

A nttrheumaticus Cortex 463 .p.p.

Antijpodia zz^.p.z

Ab Quo feti Afino denominata Planta .364^.2

Aquifolium, vi de fttpra Agrifoltum 114.0.2

Arar a Fr nilus Americanus Wvp-p-

Aratacou Brafil. femine Melonis fufic,feruido.^.p.p.
Aracynappil,Aur antiis parufs fimilis Jntttus io6.p.p.
Arbor fructum Melonis facie proferens. 10 8-p.p.

Arbor cucurbitifera, Ficus Nigritarum in .p.p.

Arb >r folio Laitn, fructu Cucurbita cx Guinea nz.p.p.
Arbor peregrina fruitum ficui fimilem gerens 144-p.p.
Arbor fico fimilis venenata 147. p.p.

Arbores lndicaTbeopbrafit tres 147 .p.p.

Arbor pomifera , An Mu (a? lji.p.p

Arbor Mumacus ifio.p.p.

Arbor Perfea Ibid .

Arb^r Mamay ' 172 .p.p.

Arbor vinifera , Couton , In glandi fimilis 254 .p.p.

Arbor Twttona 254 .p.p.

Arbor Americana Tenoabfuti 255 .p.p.

Arbor Gebupb fiue Cobbam 525^.

Arbor peregrina lani fera 347 .p.p^

Arbor Manicongo nuci fer a ,& de aliis quibufdam ar¬
boribus Guinea fij.p.p.

Arbor Pacal 453. p.p .

Arbor aquam fltllans ibid.

Arbor Mytrofydairos Scaligeri 49 l.p.p.

Arbor finium regundornm ioo.p.2.

Arbores ferula fimiles, nigra & candida z6^.p.z.
Arbor Lauendula folio Ibid.

Arbor vita, fiue Paradifiaca vulgo dicta zSfi.p.z

Arbutus 83 .p.p.

Arecba arboris fructus Cofftlo 374 .p.p.

Ari a fiue Pbellodrys 99-p-t-

A via fiue AcilaguaBellonii Ibid.

Afpalatbus , ac de eofententia Veterum 464 .p.p.
Afpalathus Rhodius 4 66.p.p.

Afpalathi adulterium forte Olcaflri radix 471 .p.p.

Afpalathus Cretica Alpini , odoris perfuauis 4 -i.p.p.
Afpalathus Rhodius rubens oderatifiimus 4 Tj.p-p:
A fpalathi nomine datum lignum grauit er olens ibidi
Afpalathus Diofioridis, Plinii , & Galeni 474 .p.p
Afpalatbus fecunda trifolia , qua Acacia fecunda .

Matthiolo trifolia ' 375 -p-’

Afpalathus fecunda Monfpelienfis ^oz.piz

i

INDEX

Afpaldthus Abrotoni facie incana 405 .p.i

Afpdlathus Monfpeliano affinis fcorpius fecunda Clufio
ibid.

AJpalatho affinis Tragus, forte Rhamni fpecies ex Can-

dta Voler andi Doures 404 .p.i

Ajfalatho fecunda Monjp. fimi lis Scorpio , feu Nepa
AnguiU. flore ex albo pallefcente , vel ad purpuram
accedente ibid.

Auacari facie Myrti 51 %,p.p.

Auellana Byzantina lyo.p.p.

Auellana Indica maiores Cortufi nigricantes lpj.p.p.

Auellana Indua maior fubrufaclufei 494 .p.p.

Auellana Indua pro Balfami fructu mijfa , eiufque fpe¬
cies alia minor ibid.

Auellana indica Mehcmbcthene Cortufi 307 .p.p.

Auellana India Mehembetbene valde fimilis fruttus
Ibid.

Auellana Indica peculiaris Camerarii ibid.

Auellana Indica villofafuramtnara 30 "i.p.p.

Auellana Mehembetbene Cortufi fpecies alia, nuda &
veflita Villo ibid.

Auellana cotnpreffa facte fruttus vel femen 514 .p.p.

Auellana purgatrix noitt Orbis jii.p.p.

Aurantio fimili fruttu arbor fo t.p.p.

Auram n forma , coloris Cineracei fruttus , / lycpitum

edens

5 M-P-

Bdcca cuiufdam pragrandis ofliculum 3 $i.p.p.

BalatifitaHifpamca 8i.p.p.

Balfami Peruui ani fructus Clufii 494 .p.p.

Balfami Per uniam Fruttus Meta forma 195 .p.p.

Balfamum cx Peru ibid.

Bal farnum de Tolu lyfi.p.p.

Balfamum notium fruttu racemo fo 297. o.p.

Balfamum verum, Xylobal Jamum,Garpobalfamtim, 0-
pobalfamum itf.p.p.

Balfamum certarum quarunda plantarum quas Copai-
bas vocant 30 tf.p.p.

Baobab , fine Abauo Clufii 119. p.p,

Barucc fructus 'e pluribus nucibus, arbor is Hura 333 .p.p

Bdollium
Belemuan aut Belenx,an Auerrois
Benioinum obuo lutum folio, maximum.
BemAnum cuius arbor folio Citri
B er Indica fruttu ini ubino
Berberis vulgo qua & Oxiacantha putata
B etre,Betelle
Betula
BixaQuiedi
Bon vel, Ban Arbor

Briniones lndici,frutttu rubentes , acidi
Brifathaer C bina
Bruta Plinii

Buna,Bunntii& Sonchos Arabum

317.P.2.

;io.p.i

W-P-

JiO.p.2

44-/;.2

•jl.p.1.

457 p-p-
148 .p-i
44°-P-2
4 n.p.p.
8 9-P-P-
nz.p.p-

Vi-p-p.

C acao fimilis fructus
Cacao America > feu Auellana Mextcana
Qachos
Caious

Qalaf, feu Ban Alpini
Cane anum
Canella Acofla
Canell. fruttus quibufdam, nobis potius folij Indi

ili.p.p.

ibid.

nS.p.p.

Hfi.p.p.

uo.p.i

524./>.2

45 &p-p-
Ibid.

Canella feu Cinnamomuyi vulgare 44 6.p.p.

Canella craflior e cortice W-p-p-

Cantila ad Cinnamomum vulgare accedens Ibid.

Canella alba quor undam tfi.p.p.

Canella folio mali Punica 4-55-pp-

Canellaycruttana fruttu pileo fimili > & alta ei fimilis

Mor ' ibid.

Caphura qui filicis folio dicitur itf.p.i

Caprificus 134 .p.p.

Caphura reflua W-pp-

Qarambolas Acofla 177 .p..p

Carandxs Indica arbuti facie 88.p.p.

Car anna Garcia nomine data refina 32 .y.p.i

C ardem flue Acacia Diofsor. quibufdam 432.^2

C ar capuli 105 .p.p.

Caries lignorum 145.P.2

Carpafus & Opocarpafuns $i6.p.i.

Caryophylli indici 423. p.p.

Cariopbjllorum refina 41 <3. p.p.

Cariophyllo Aromatico fimilis fruttus ibid.

Cafjia Mofylitica nomine datus Cortex 451. p.p.

Ca fiia lignea fu fca Aromatica,Cinnaimmum ex Sar¬
matia ditta ibid.

Cafjia lignea fufe a Aromatici & glutinofi faporis.
ibid.

Cafjia lignea fufea aromatica acrior 452.p.p.

Cafjia externa parte infipida Ibid.

Cafjia an forte Veterum ? ibid.

Cajfta Apum , Coronaria , & Poetica : & etiam de

Cneoro 457-p-f*

Cafjia lignea Monfpelienfium 458. p.p

C affu officinarum adulterina 459 .p.p.

Caffia adulterina vel Pfcudocaffu nomine datus cor¬
tex 4<?o.p p.

Caffia purgatrix 4.16. p.i

C afianea m.p.i

Cajlanca humilis racemofa 127 -p.i

Caflanella peregrina Ibid,

C afianea equina folio multifido 128 .p.i

Cajlanca Peruuiana lip.p.i

Cajlanca purgatrices - Ibid.

C afianea fpecies fructus peregrinus Ibid.

Cajlanca fruttu Leucoma. lbtd.

Cedrus, atque de ea Antiquorum fent entia XJj.p.x
CcdriaVctctum 275 .p,2

Cedrus magna flue Libam conifera *77.p.i

Cedrus Atlantis Montis ity.p.z

Cedrus Pbcemcea flue Oxycedrus lyy.p.i.

Cedrus Lycia retufa Bellomo ditta 300 .p.i

Cetatium moivcoccon Indicum m 421. p.i

Cerafus in genere u6.p.p.

Cerafus fyluefiris fruttu rubro & nigro nc.p.p.

C eraft duracena oblonga m.p.p .

Cera faacida rubella Ibid.

Ceraft acida nigricantia, folidiora, tardius matutref-
centia Ibid.

Cerafus pumila m.p.p.

Cerafus flore pleno 223-p.p.

Cerafus vno pediculoplura ferens Ibid.

Cerafus racemofa ibid.

Cerafus fyluefiris amara, Mabaleb putata iir.p.p.
Cerafus racemofa qtubufdam,aliis Padus nS.p.p.

Cerafi fructu Lotus arbor ibid.

Cereis Veteribus , & aquiuoca 433^.2.

Ch dictos

Cb amante fpilus '' 72. p.p.

C hamabuxus, fiue chamapyxos quibufdam qiq^p.p.

Chamacerafus montis genero fi 119. p.p.

Cbamaficus n8.p.p.

Champe flores Indici 107. p.p.

Chamtriphesofficido nondtffimilisfed maior , orbicu¬
laris pene 314 .p.p.

Chamaripbe peregrina 371 .p.p.

C bamariphes forte Foli uni 37 i.p.p

Charamei Acoftafol. Pyn 88 .p.p..

C hivefTbeueti m.p.p.

Cboyne Americana ibid.

Cinnamomii & Caffia : atque de iis placita Antiquo¬
rum 44C-P-P

Cinna -

INDEX-

5

Cinnamomum & canella vulgaxu, 446-N>-

Cinnamomi arbor Theueti ibidem

Cinnamomi folium C lufij 455-P-P-

Cmnamouu j Cafihtfubfiituta & fuppofititia , Item
adulteria & aquiuoca 4

Citra , Indis lignum i o6.p.p.

Citrum mm/lro/um de ma ximis 96. p.p.

coca in d^rum filiis Myrti 44 o.p.p.

Coccigna fine Cotinus putata 494 .p-p.

Coccus radicum uz.p.z

Cocci Orientales

Cola fruftus ad Jitim iio.p p.

Coles , Cacqo firmam quodammodo referens externa
parte rugofus & niger 425 -p-z

Coles, fruftus altus firnilis, niger ,fplendens}cum macula
fubrufa 425 .p.i

Colutea &Colyt ea Veterum 3 ya.p.z

Colutea Veficaria fio.p.z

Colutea Scorpiuides $$i.p.z.

Colutea Scorpioides humilis fiz.p.z

Colutea Scorpuides qtutdam fiue Polygalo Cortufi fi-
viilis planta, fed maior ibidem

Colutea partu Jpecies , PolygaldV alentina Clujit 3S3-

P-1

Colutea Caule Genifla fungofi ibid

Colutea follis Aml nominatum tfq.p.z

Coral arbor filiquofa +z6.p.z

Coralli arbori funilis ibid.

Cornus fatiuajeu dmeflica uo.p.p

Cornus fatmina, putat a Virga [anguinea 214 .p.p.

• Cornus adulterina [eu Pfeudocrania Cordo u6.p.p.
Cortex V Vinter anus acris, fiue Canella alba 4.60. p.p.
Cortex Antirheumatkus 465 -p-p-

Cortex Eriophorus 4.61. p.p.

Corti Canar ica, Arbufio,vel malo aurea firnilis 89.

P-P-

Corylus fitiua 166. p.p.

Cotoneajlcr 73-P-P-

Cunane fruftus Arboris Morremor longus veioualis, fe¬
re niger

Cunane nuci firnilis, cinerei coloris
Cuprejfus

Curcas auellana magnitudine
Cyanus arborea
Cytifus in genere

Cytifus fihqua incurua, filio candicante , -r

Cytifus Clufu Pannonicus alter foliis omnino incanis
369./». 2

Cytifi fecunda [pedes altera Pannonica Clufio, hirfut
valde ibid.

Cytifus Hifpanicus, primus Clufii folio vire fient c ibid.
Cytifus montis Calcaris 370

C ytifusUijpanuus Clufu fecundus ibid .

Cytifus Gefneri cuius flores fere [picati ibid.

Cytifus tertius Hifpanicus cum breui pediculo 371 .p.:
Cytifus birfutus yyz.p.z.

Cytifus tertia C lufii Pannonica fpar fis ramis ibid.
Cytifi tertii Pannonici tertia [pedes Clufiofupims ra¬
mis 373-P-i

Cytifus glaber fili qua angufia ibid.

Cytifus glaber filiqua lata ib.

Cytifi genus rnijfum , nomine Ebeni fecundi floribus
purpureis 374-P-1

Cytifi facie Alyffon fruticans quorundam Lob. ibid.
D

Daburi folliculus Americanus ad Daturam accedens.

Draco arbor, & de eius lachrima , fiu [anguine Draco -«
nis, Cinnabari Veterum 402 .p.p.

Draconis fanguims fruftus Monardi , Draconis effigiem
impreffam habens 4°5 -P-P*

Dunones Acoju 114 .p.p.

355-P-P
334-P-P'
280./». 2
zyz.p.p.

74-p.p.

$66.p.Z

tfy.p.z

femine rubro

4J9./M

Datura femine fruftus

jji.p.f.

Diofpyros

75-P-f-

Doricnium Monfpejfulanum frutico fum

387.P.1

Doricnio congener planta

}$8.p.z

Tom. J,

Ebenus. 394 .p.p.

Ebeni verficoloris materia arbot pyrt folia 397-p-p*

Ebulus fiue Sambucus herbacea „ 549-P -P

Echinopoda Cr-etenfibus ■, 40 4./). 2

Echtnjpus Plularchi 4 u.p.z .

Eltomeli i*3-p*2

EUuJlaphylos z6.p>z

Eleftrum fiue fuccinum in genere 330./M
Elenii refina. 535 .p.p»

Enfenda ficus Indica modo nafcens H7-P P*

E rica in genere. 353 .p.z.

Erica bacctfera Matthiol. qzz.pp.

Enca vaccifera Lufitanica 528. p.p.

Erica vulgaris , humilis, femperuir ens, flore purpureo
& albo 354./>.2«

Erica Myrica folio , tamentofis & incanis foliis Cluji»

355-P-i

Erica frl ijs Coris, flor e albo 35 6.p\z.

Enca , foliis Corios quaternis , flore Pur pura fi ente
3 Yy-P'Z

Erica frlijs Corios quaternis , floribus herbaceis , deinde
ex albopurpurafcenttbus. ibid.

Erica frlijs C.rios multiflora ibid »

Enca arborefiens , floribus luteolis vel herbaceis mi¬
nimis 357‘P-1

Erica arborefiens9 Monfpel. flore purpurafiente , rarnu-
li sternis ibid.

Eruar amulis ternis floribus fatur at tor thus purpureis
358.P.2.

■n.a ramis & frlijs Coris ternis, floribus ex ru bro pur .

purafrentibus maioribus.

Enca frlijs corios flore purpureo dilut
ibid.

Erica Brabanttca folio Coris hirfut 0 quaterni 339 *
Erica parua frliijs Corios quaternis, flort ucrbaLeoffr-
haceisCapitulis ibid.

Enca parua Pannonica frlijs Corios ternis , flore car *■
neo , Capitulis Thymi ibid.

Erica Anglicanaparua capitulis furfuris jtfo.p.i

Erica peregrina Brancionis Lobelii ibid .

Enca frlijs Corios affinis planta ibid *

Erinaceus fruftus Indicus 115 .p.p.

Efcutusvel Pbegus 74 .p.z.

Euonynm Veterum zoi.p.z.

Etionymus multis filiis Tetr agonia ibi d.

Evonymus latifolia xoz.p.z

Etionymus flore Phoeniceo zo$.fi,

Ettalche 302./M.

F.

F agar a maior & minor 35°-p-P»

Fagus latinofum,Oxya Gr acorum 117 .p.z

Fagus fepium vulgo OJtrysThrophrafti 14 6. p.z

F au fel fiue Areca palma foliis , eiufque fruftus varieta¬
tes &9-P-P-

Fatifel accedens Nux 393-p-p*

Ficus izS.p.p.

Ficui fruftus firnilis 144 .p.p.

Ficus Indica H3-P-P*

Ficus Indica Linfchottani iji.p.p.

Ficus Nigritarum m.p.p.

Filum arboreum tenui fimum, Sc candifiimum 384 .p.p.
Fraxinus vulgatior 174-P-2.

Fraxinus tenuiori & minori folio 177 .p.z

Fraxinus rotundiore folio ibtd.

rruftus Brafilienfis oualis figura infiar Limonis

10 6 -p-p.

? *

4

INDEX

Irattus Indicus Pyhfirmis, granis intus nigris ^cucur¬
bitam fecundi genens 114-p.f.

F rutius fundis nuci Perfica , nucleo -venenato 171.

P-P*

Tractus birjutus Amygdalam referens 18 'vp.p.

Trucius exoticus birjutus Amygdali facie iti^-p-p.
Trucius Pruni facie , e Gutnea,m quo femina 200.
p-p-

Fructus fonorus, acidus, pruni parui magnitudine tbid.
Fructus Pentagonus , vel Oficulum no.p.p.

Fruttus exotneus nun valde dtfimilis Myrobalam ni¬
gri oficulo ibid.

Fructus Indus admirabilis ififi.pp-

Fructus Brdjilian -rum per nitto fus 2.91 -P-P-

Fruttus Amygdaloides nitidus peregrinus zyi.p.p.
Fructus Per u anus Amvgdaloidesfub terra nafcens ib.
Fructus exoticus proba, parte marcum elatus , fupina
plantis, fufi ens 2-9j-p*P-

Fruttus bi 11 ahiis Indicus niger 2 -s>3*P-P-

Friiiius accedes nuci Cypote, orbicularis, lauisfpadicei
coloris ibid.p.p.

Fructus luglandis fere magnitudine, dui i f imus , Indis
Camiri, fipore nuas M febara joS.p.p.

F ructus peregrinus otiatus fundis lapidi Iudatco 309.
p.p.

F ruit «e ftfcus, durus, ftriatusfirepitum edens 3 o<>.p.p.
Fruttus exoticus ficui fimilis 510 .p.p.

Fructus Pyriformts , rugfus , niger , duro corio tectus
310 .p.p.

Fructus Pyriformts lanis fpadtcei coloris, fragili cortice
tectus 1 ibld'

Fructus peregrinus fulcatus tbid .

Fructus omnino rotundus, luteus , non fplendens cum
fuofrutke 311-p.p.

Fructus peregrinus tanquam torno elaboratus, argen¬
teus 3ii.p.p.

FjucIus peregrinus tanquam torno elaboratus, fiauus
tbid.

Trucius Indicus tanquam torno elaboratus, viridis 311.
p.p-

Fruttus peregrinus Clufii duri fimus , aliufquc fimilis
tbid.

F rudus peregrinus orbiculatus, cufpidatus ibid.

‘Fructui fimilis Lauri Bacca ibid.

Fructus rugofus , paruus , gr auis,orbtcul at a pene figura,
quaficomprefa W-p.p.

Fructus planus forma cordu,cum multis tuberculis ib.
Fructus orbicularis, perpolitus, mucrone glandis tbid.
F rutius fublongus , cortice durofufia tectus Epidermi¬
de

Fruttus Indicus , vel nucleus luteus paruus , Aiullana
oblonga facie, comprcffus tbid.

F rutius dy [entericus fiauus fiG.p.p.

F rutius Indicus granidofus, vel tuberofus minor tbid.
Fructus Pyrifrmis fufcus,lauis, friatus, cuvi coronula ,
tn quo nucleus 5I7>P-/,‘

F rutius triangularis fcijfuras ofendens ibid .

Fructus Berctimts , W-P-P-

F rutius quodammodo fimilis glandi ilignea, cortice fra¬
gili ^id.

Fruttus Indicus villo fus, paruus ibid.

Fruttus Indicus oui parui fer e firma 314 .p.p.

Fruttus exotici oficulum aliud >b.

Fructus Indicus Corni figura 3Z5 -P'P‘

Fruttus Indici of iculum perelegans ibid.

Fruttus orbicularis, crafi corticis, tnberculofi, nigri co¬
loris tbld-

Fruttus multifariam fijfus 3^-P-P-

Fruttus Indicus luglandi fimilis , tuberofus ibi d.

Fructus Indicus ouahs ,rugofist ibid .

Fruttus exoticus, oblongus,. angulofus/meraceus ibid -

i Fruttus Indicus echinatus, fonorus ibid.

Fruttus exoticus Sri amoma nudo , tuberculis obfitus

3i7.p.p.

Fruttus peregrinus nouem neruis difiinttus ibid.
Fructus peregrinus , orbici laris, Huuem neruis diftin-
ttus minor cum ofiiculo angulofo tbid,

Fruttus per egr mus, orbibuularis, fenis neruis dijlinttus
ibid.

Fruttus peregrinus, exiguus, orbicularis cum fex neruis
ibid.

Fruttus Quyanenfis oualis, cineraceus ibidem

Fruttus reticulato corio peregrinus 318 .p.p»

Fruttus exoticus Samia mftar angulofus ibidem

Fruttus exoticus cinereus, cum lineis & tuberculis du¬
ris ibid.

Fruttus Malo Aurantio reficcato /imi lis, leuis, aurei co°
loriSiiitto neruis difiinttus 32 -9-p*p-

Fruttus Indicus rotundus, tuber culis afperatus, niger
ibid.

Fruttus exoticus duobus angulis difiinttus ibidi

Fruttus Hepaticus Indictis ibidem

F ruttus Indicus decufatus 33 o .p.p»

Fruttus alter quatuor fulcis difiinttus ibid *

Fruttus orbicularis fer ficum tribus fulcis & tribus fd-
ramtnibus. ibidem

Fruttus orbicularis fere firma ,fufii coloris ibid.
Fruttus planus, rug fus, niger femina continens 33i.p.p.
Fruttus inferna parte planus, membrandfpadicei colo¬
ris tetius tbid.

Fruttus i ficula lema, aut quaterna fmul iuntta, cor¬
tice non valet duro, rugufo, cineraceique coLru 332*

Fruttus oliua of iculum referens , rugefum cum tribui
lineis ibid *

Fruttus planus fubpurpureus, nucleo impense amaro
334-P-p*

Fructus exoticus inaqualisfufei coloris ibidem

Fruttus totus niger, binis foramini b. mfignitus ib.p.p .
Fruttus orbicularis, peregrinus, cum granis nucis vomi¬
ca fimilibus 54I-P-P*

F r littus exoticus, latus, compreffus, colore fuberis 342.

• P.’P‘

Fructus quadrangulus, niger , cum membrana miniata
35I*P'P*

Fructus peregrini duntaxat nucleus 387 -p-p-

Fructus vna parte fif ilis , vetut fulcis difiinttus inftar
nucis Faufel 3 pi.p.p.

Fruttus peregrinus tetragonus 397-P-P*

Fruttus peregrinus craffits , in quo magnus nucleus
3 9&P-P-

Fruttus peregrinus Abiegna nuci per fimilis ibid,

Fruttus peregnnt nucleus ibidem

Fruttus exoticus luglandis fere facie fulcatus, tubero -

fis

3 99-P-P-
400 .p.p,
ibidem

Fruttus Canna de Bengala creditus
Fruttus peregrinus elegans fquammofus
Fruttus Infida Baly.Pyri firma, afper
Fruttus peregrinus lerafiy
Fruttus Caryopbyllo Aromatico fimilis
Fruttus redolens Caryopbytlos
Fruttus Canclla quibufdam, nebis potius filii Indi 43 6.
p.p.

Fruttus peregrinus ex Bengala
G

Galla & alia Ouercuum excrementa
Galla maxima exotica ,

Galla tertia prouinci ales, Illyrica
Galla Orientales , & alia dtuerfa
Galla ifiriaca
Galla fungum quodammodo exprimens ib.

Galla Indica 84. p.%

4oi.p.p.

ibidem

429.p.p,

43 °PP’

4 lG.p.z

81. p.i
Sz.p.i
ibidem

ibidem

INDEX-

Galla 'umbilicata y item quercus excrementum villo fum,
vel potius muflofim

Galla [mile excrementum qttinqu anguium Brafiltanum
Sj.p.i.

Gale frutex odoratus Septcmt nonalium EUagnusCordj ,
Ch amat e agnus Dod. zz^.p. z.

Gailajliuida , fpinofa planta folijsLcitCoij , floribus albis

Vi.p.i.

Gailajliuida altera , flue Titbymali genus fpiinftm
Ibid.

Gaj/ au a Indica, fruttu mali facie io%.p,p

Gebuph arbor flue Cubban 3244»./,.

Gemma for amimt lata feli/ Quercus %~/.p.x

Genipat America fructus Tinctonus : & alius edulis
zv.p.p.

Genifla angulofa trifolia tfS.p.z

Genifla cum rapo xyo.p.i

Geni fle lia Tintt>riaHifpanica tfz.p.z

Gemflella pilo/a -,95-p-z

Genijtella herbacea flue Chamajp artium Ibid.

Gemflella herbacea pia ty phyllos 394 ,p.,

Genifla luncea Wi-p.z

Genifla argentea 199-p-z

Genifla radiata feu Jlellaris ibid.

Genifla aculeata folufa ibid.

Gemflella montis veutofi fpinofa 400 .p^x-

Gemflella Spinoflt affinis Nepa quibtifdam Ibid.

Gemflella minor Afpalatboitfts 401 .p.z

Genifla Erinacea 403 .p.z

Genifla flue Spartum purgans 404 .p.z

Glans Ceni,Aegilops, Ajpris Theoph. 77-p-z

Glandis Magnus calix yS.p.z

Glans India du Choul 119. p.z

Glans Indica ijo.p.z

Glans Indica magna fubrotunda ibid.

Goan arbor Tutu cui nucleus cum putamine 5 iypp.
Grojfularia fpinofa fructu obfcurc purpuraflente /fd.p.z
Guaiacaiia ^5-p-p

GuanabanusScaligeri lcp.p.p.

Gtt an libanus Ouiedi, fruttu squammato uyp.p.

Gummi Arabum flue Acacia 431 .p.i

Halimon feu Halimos
H alimus Cltifli
Hahmus Dalechmp.
Halimus Valerandt
Higuero Quiedi

iz?.p.z

zz-j.p.z

Ibid.

Ibid.

iii.p.p.

H ippophaes Ariguillara , & Dodoti. flue /pina purga
trix 4io./>.2.

H ippophaeftum quor undam Dalechamp. ibid.

Wobusfeu H ouns Indica Pruni facie 1 yy.p.p.

Hyboucouhu Americanus, itemque Carameno fructus ijf
dem 325 .p.p.

Wybourahc America pruni fruttu 200 .p.p.

I.

lac a Indica uyp.p.

lamboloms Indica folio arbuti 88.p.p.

Iambos Acofla nfi.p.p.

Iambos Linflbott. r uj.p.p.

langomas prunis flmilis zco.p.p.

Ilex arborea 9yp.z.

Ilex coccigera lod.p.z

Ilexfccmina 99>p'Z

louis barba Lucens 585 .p.z

ludaica arbor 43 'rp.z

lunipappeeyua Br a fili anorum Nucum folijs flue Gent-
pat zy.p.p.

lunipappeeyua flmtlis pene fructus orbicularis in quo fe¬
mina (laphisagriaflmilia 254 .p.p.

lunipappeeyua alius flmilis f rutius Ibid.

Tom . I,

lumperus in gener e

Juniperus vulgaris baccis par uts purpureis 294.0.2

lumperus maior ,baccea nigra & rubra. 19-. 0 z

luni perus maxima Illyrica zoopz

lunrperus Alpina \01pi

L

Laburnum arbor trifolia anagyridi flmilis 3CT1.0.1

Lagenula America

Lacca 44 /> 2

Lapides Quercuum g.V*

Larix f lio deciduo, conifera zr,c.p 1

Lanas reflna ff'~

Lanas mu fetis z-'pz

Lauras. . r . 40 9%.

Laurus Tinus feu Syl iteflris trium generum. 4111.0. 0;
Laurus Tinus altera 418.0.0.

Lauroccra/us /

Laurocernfi folio Arlw ,llfp

is,.»!'

Lcntifhnn refina Maftiibc lHIS.p.p.

leucoma fruttu Cafinnex jiG.z

Lignum Copau fimile luglaudis ligno 254.7 ,v.

Lignum Holmence Pauana dictum fruttu Uucllariet

J42.P0.

Lignum exbibir umCinnamoim nomine, nobis lignum
Jolij Inii officinarum + ^.p.p.

Lignum Aromaticum , feu potius cortex Monard.
460 .p.p.

Lignum Rhodium qAS.p.p.

Lignum R fa odore, ahjs Lignum, Thuris , aliis Afpt-
. batbtis 47 2.7.7;

Lignum Afpalath 1 nomine datum grauiter olens,
473 -PP-

Lignum Aloes officinarum & AgalhcbumpUrifque pu.

tAtum 4774.7

Ligni Aloes & Agallocbi fubftimaiaiuitcrin,& equis.

uocationes ^di.p p

Lignum Ani fi 485.7!.

Lignum Brafilium 450.7.7'

Lignum Vemimboc^Germanis ditium , fimile lireftlio'
4 S--P-P-

Lignum Ercfiho fimile coeruleo t ingens ibid.

Lignum violaceum Brcfilianum ibid.

Lignum Nephriticum caruleo & flauo tingens ibid.
Lignum Croceo tingens 493 pf.

Lignum candidum fungofum cotis vicem prabens :
493-P-P-

Lignum Braflliamm candidi fimum 494-p.p.

Lignum Icuiflimum tfod.

Lignum exoticum anonymum jo2.p. 2.

Liguftrum 528.7.7-

Liguftrum j£gjptium : Cyprus Gr acorum , Etabne Ara-
bum 552.7.7.

Lobus quadrangularis magnus , grana lenticula nigra,
ibid.

Lobus ex VV ingandccdouu i

icon Cltifli. 437.p.2.

Lobus Brafilianus crajftub umidus. Citri femine ibid i

Lobus magnus ex Gumeajoetidus cum granu^r horis Iu da
439.P.2

Lobiu Brafilianus ingens filiqua Acacia forma ibid.
Lobus longus, aromaticus odore fere BeUuini ibid .
Lobo forte inclufus fl ane flens fructus ^9-p-z-

Lobus iyr/dJiis cum Piflo duro cinerei coloris ibid
Lotus arbor fruttu ccrafi zzy.p.p

Lyciam veterum 57-p*2

Lycium Gallicum 57-p--

Lycium Cretenfl flue Berberis Cretica fio.p.i

Lyciit quor unda, folio Myrti T aret mi aut BuxijTn.p.-
Lycium Garciaflue Cate ' ibid.

Lycium Indicum Alpino putatum pz.p.z

! 1

INDEX-

Lyctum forte Agi ah? 'ad Aegyptium folio Buxi 6z.p.z
M

Macocquer Virginasfiutn

Macer Diofiur.cr Gratorum z6i.p.p.

Malabathrum c sr filium Indum officinarum Ajo.p.p’

Malus, de Malis z6..p.p .

Mali fylueftres lbtd.

Mali Syris & Gomorrbs 17 .p.p.

MiClus Cotonea Ibid.

Malus Cotoneafylucfiris 15-P-P-

Malus Punica 76 .p.p.

Punica Balaufiifera Si.p.p.

Balaujlia Kifpanica Ibid.

Mala Medica qus etiam Perfica velCitna dicuntur ,

veterum & recentiortim fient entis , & differentis
in genere 90 .p.p.

Malus cirri a , cumfruftu magna 3 & mediocri 574 .p.p.
Malas Limonia ^6.p.p.

Malus Arantia 57 .p.p.

Malus aurea f Aiis prsgrandibus 155 .p.p.

Malus perfica 157 .p.p.

Malus perfica Hifpduica Mclocotonea quor undam
i6i.p.p.

Mala Armeniaca minora 167-p.p1

Mala Armeniaca maiora Ibid.

Mdhiay arbor 1 7'-pp.

Mangasfiue Amba 173 .p.p.

Mangle Pyrt foliis cum filiqnis longis ficui Indus affini s
4i5 fi1-

Mangofians 107 .p.p

Manfiue Manna /aerarum litterarum iSS.p.i.

Manna Laricea fine Brianfuna jyr.p.i.

Manna Cala brina Fraxini & Orni. ryi.p.p.

Manna Orientalis Mafiicbina ipS.p.z.

Manna Xirquefi Indica ex arbore Qucfi,& Siracojl
1 99-p-'-

Xlannalndica Tiriniabm,autTrungtbm Ibid.

Manna Indica Calabnns perfimilis zoo.p.t.

Manna Indica melli Candido fimilis lbtd.

M.ums adulterius Ibid.

Mannarum squinoca lbtd.

Manobi Leni 29 2.p.P.

Mei aer eunti Hanna ,T er eniabitiy& S acebar um Alhu-
z^ar in genere itio.p.z.

Mei Cedrinum lyo.p.z

Melo corcopali arbor Cydonii facie 10 6.p.p.

Mefpilus , de Mefpilo ,Epimelide , Vnedone3Amameli-
de, Homomelide , Oromalide & Hypomolide , &de
Me filo aronia in fpecie 66.p.p.

Mefpilus Aronia Veterum 67. p.p.

Mefpilus vulgaris. 6<).p,p.

Mefpilus O/ficulo leut coloris fpadicei , Lata Guincs

7i.p.p.

Mefpilo valde fimilis fruftus fine granis Ibid.

Mefpilo valde fimilis fructus Americanus Ibid.

Mefpilus cbamsmefpilus 7 z.p.p.

Mogori flores, odoris florum mali auers 107. p.p.

Molle S34-p-p.

Mollis arboris refins fimilesffcentcuU odore 53 q.p.p.

Morus, Morus nigra uX.p.p.

Moringa Lentifci folio, fruftu ma^o angulofo tn quo
femina Erui 435 .p.z

Muniacus Arbor 1 6$.p.p.

Mufa 14 %.p.p.

M ufa arbor lbtd.

Mufa cum fruttu lbtd.

Myrrha in Genere 308.^. 2

Myrrha yii.p.2

Myrrha Boeotica 314 .pa.

M jrrbs Arbor Bellonto ibid'

Myrica tn genere 549*?-1

My robalam Arabum m genere zoi.p.p.

Myrobalani Inds , nigra, fine nucleis , Citrins, C be-
bu.ls, Citrtms fitniles } nigricantes ,Embhcs, infe -

gmentis Nucleum habentes , angulo fa , Bellerua ,

rotundiores Ibid.

Myrobalani Inds nigra fine nucleis. zoi.p.p.

Myrob alant Curius zoi.p.p.

Myrobalam Ch ebula Cttrims fimiles nigricantes Ibid.

Myrobalam Entblics zoG.p.p.

Myrobalam Bellerics rotundiores Ibid .

Myrobalam fpeciesRauvvolfio zoi.p.p.

Myrobalani facie fruftus Indicus Ibid .

Myrobalani vr entes zio.p.p.

Myrobalam Ci trino aliquomodo fimilis fruftus canus
Ibid.

Myrobalani nigri ofiiculo non valde difiimilis fruftus

exoticus

zio.p.p.

i Myrobalani ofiiculo fimilis anguloftis

Ibid .

Myrtus, de Myrtis in Genere

^07. p.p.

Myrtus vulgaris nigra & alba ,fatiua & Jyluefins

51 °‘P-P-

Myrtus Boet tca Latifolia Dcmefiica.

5n.?.p.

Myrtus exottea angufiifilia

Ibid,

Myrtus Latifolia Bilgica, forte Remana

5i =•?•?•

Myrtus Tarentina

It/i.

Myrtus angufiifolia Minor

vm-

rfeudomyrtus Bel Ionii

Myrti danum

W-t-

Myrti faiie Avacari

Myrti Ilus grandis , quibu fidam Vitis Idsa magna

si $.p.p.

Myxa fuSebeficn

Myxa Dorr.e/hca

I ni-p-p.

Myxa Jyluefins

Ibid.

N

Nabca folio Rhamni velluiubs

:p.f.2

Nautea

3M-M

Nicaragiu pomum nuce rotunda

lio. p.p.

Nimbo filio &fruftu oles

17 -p-p.

Nux Iu glans

l+l.p.p.

Nux Cary a feu Euboica Tbeophrafii

W-P.

Nux Indica non biforis li glandi fimilis

iV-p.p..

Nux Coulcoul

155 -P-P-

Nux Aromatica vulgb Mofihata

Ibid.

M acis Arabum, aut cortex Arcmaticus

160 .p.p.

Nux Aromatica factnina

XS^.p.p.

Nux Aromanca

Nucula exorHa ptfiacii fpecie

2J0.p.p.

Nucula peregrina aha

Ibid.

Nux fitue Officulum Cypotc, fimile Nuci Balfami Peru-

mani

«4 -P-P-

Nux fuie Officulum , fruftus ex Palmarum genere

508 -p-p.

Nux Indica puhhr a , cui vnguis albus.

3 op-p.-p.

Nucula Indica Lobe/. &Pens

zio.p.p.

Nucula Indica peculians

Ibidi

Nucula Indica abHercul. Saxoniamilfa

Ibid.

Nux purgatrix fimilis fiber uls faponana , fufcA

5

Nuces infans Belgis prunula infima , putamine fufeo.

ofiiculo membranaceo nigro , cum

natuld alba

W.p.p.

Nucula ex Guinea

$16. pp.

Nucula Indica alia

ibid.

Nucula Indica globo fy,fonor a

317 -P-P'

Nucula pyriformis Indica c fanor a

tbid •

Nucula

INDE !X-

Nux unguentarii Arbut ibid.

Nucula fiue glans unguentaria ' ibid.

'Nuclei pinei Malacam fine purgatorij 322 .p.p.

Nux pontica nuci non valde abmilis , fpadicci coloris
3*3 -M*

Nucula indica cortice tenero , forte Berettni fruttus
ibid.

Nucula ludua altera comprejfa , cortice duro b coloris

caftanea, fonora ibul.

NsucuU Indica tertia fplendidior ibid.

Nucula fublonga vel os fruttus alicuius Indici 32 4.7.7.
Nui id a triangularis, indica, cofianella fere facie ibid.
Nucula Indica otiata fere ibid.

Nucula quadam Africana ibid.

Nucleus ex Guyatia fpadicci coloris membrana tectus

5*7 ‘P-P<

Nux trifida exotica , 31S .p.p.

Nux orbim L iris. Cineracei coloris 35 o.p.p.

Nux orbicularis peregrina, glabra, fpadicea 531 .p.p.
Nucis Amygdalina pene forma fructus rugofus,fkbrufi ex
fufeo cJoris, vna parte planus ibtd.

Nucleus nucis quodammodo conuclutus 352.7.7.

Nucula quadam fafco H igtiero & Ahouai putata

tf.p.p.

Nux peregrina, cculata, comprejfa ibid.

Nux Mecbil Serapionis 339.

NuxHenden Arabum ibid

Nux vomica vulgo offic.cotnprcffa, birfuta ibid

Nucula Taphet Hercul. Saxosus: 54 .'..p.p

Nux cor dis figura, plana, cineracei coi ris ibid

Nux Indica 37 6. p.p

Nucis Indica filium quibu fidam 3S3 .p.p

Nux .indica muijY. 584 .p.p.

Nux Indica ad venena celebrata : fiue Coccus de mala-
dtua ibid.

Nux Indica vel ut Partiam ostendens, & aha et fimilis fi
non eadem 3 'i?. p.p

Nux peregrina nigra, angulofa,cum tribus cauitatibns
veljiti nudas ibid ■

Nuci Mjfchata & Faufet finiiUs nucleus 392.7.7

Nucleus pyramidalis Indicus , ad Faufel accedens ve-
nis M-p-p’

Nux Indica oblonga , intr infectu fimilis nuii Mofih.ua
39 9-p-p-

Nux Indica oblonga cortice corttetta 400 .pp.

Nux Indica teffellata perelegans ibid.

Nux minima conifera 17 5. p.p.

Ogcghe Indica 200 .p.p.

De Olea fatttia 1.7.2.

De Olea jpcciahus , eiufqtie dijjerentijs & vftt 17.7.2.
Oleum Sicyonium 19 p.i.

Oleum ex olea furculis 20.7.2.

Amurca ibid-

Olea vi/cum 21,7.2.

Oleajier fine olea fyluefiris ibid.

lUomeli 23.7.2.

olea ALthiopica eiufque lachrima 25, z.p.

Olea Ke/.x\trz<t>ccv&> Arifiotelis ibid.

Olea Indica 26.7.2.

Elaofiaphylos ibid.

Olea, oleafiri, & oliitella aquiuoca , & fuccedanea
ibid.

Oleum proferens [pina, & alta fpina ibid.

onogyros 3*3- p.z .

Opuntiavulgo Herbariorum 154 .p.p.

Opuntia vulga ditta cognat a femmmmix 1^6. p.p.
Opobal fimum fblidum * 506, p.p.

Orcgiaella 35 T.7.7.

Qrucma fruttus fiiiquofns 435.7.2.

m-p-p:

3*4 ’p-p-

ibid.

Oficulum fruttus indici Tabere.

Oficulum fulcatum fructus peregrini
O ficulam Tamar indis admtfium iUlHj

Ofiiculum fruttus orbiculare , aliquantulum Mucrona -
tum 333 .p.p i

Ouiedt Bixa 440.7.2,,

Oxyacantha,pixacantha,& pyrae antlia 48.7.2,

Oxyacantha vulgaris feu X pinus albus 4 9.7.2.

Oyacantha colore fruttus peregrinus durus 425.7.2.

Oxy coccus fiue vaccinia palufins 525.7.7.

aedi arbor 453 .77.'

Pacjuera Americana,mufa {vt videtur ) fpecies 152.7.7.
Paliurus filio itutibitto, fiue Rhamnus 35 .7.2.

Paliurus Africana 37*7-**

Raima 351.7.7»

Palma viniferaTheueti 369.7.7.

PalmaGuinca ibid.

Palma humilis feu Chamariphes ibid .

P alma humilis Hi [panica non (pino/d 1 bid-

Palma humilis fpinofa 370.7.7.

Palma humihs Papyracea, & de papyro ex Palmis
372.7.7.

Palma Indica genus Lantor dictum 373,77

Palma Indica nuci fera 375.7.7-

Palma Elephantis Acofia 376.7.7’

Palma fac ci fer a 3 $3 .p.p.

Palma Ady infula S.T horna , & fruttus Abanga , & ca-
tyoces 3 86.7.7.

Palma facte cuciofira 3 88.7.7.

Palma facie Hairi 393,7.7.

Palma Iri 394.7.7,

Palma Pinus fiue conifera 35 >8.7.7.

Palmites 153 .p.p.

Palmitis fimiles arbores alti fima ibid .

Papaic Perttutanus 147.7.7.

Papyrus veterum Pallidam 374.7.7.

Papyracea arbor Tai ibul.

Papyracea arbor Guaiabar a ibid.

Papyracea arbor Copeia ibid.

Papyracea arbor amphfiimo & tenui fimo filio 375 .p.p.
Papyrus arborea tenuifiima ex lana ibid,

Papyracea arbor, cuius liber fubpunicei coloris. ibid .
Pehoabfuu arbor Americana. ztf.p.p.

Petita Peruanus aliufque fimilis fruttus 292.7.7.

Peuce veterum 245.2.7.

PhegusvelEfculus 74.2.7.

Phellodrys Matthioli 100.2.7.

Phellodrys nigra & alia Dalechamp. ibid.

Phellodrys foliis muricatis , calice glandis Echinato
Dalechamp. 102.7.2,

P hillyrea & Mahaleb. 536.7.7.

Phillyrea anguflifolia eiufqtie varietas 53 8.7.7.

Phillyrea latmfculo filio 53 9.7.7.

Phillyrea arbor Lobclio 540.7.7.

Phillyrea filio Alaterni 54 1.7.7.

Phillyrea folio Ilicis ibid.

Picea Latinorum 238.7.2.

Picea pumila 241.7.2.

Ptmpinichi arbor lattefcens 145 .p.p.

Pini aquiuoca 246.7.2.

Pinus 0 ficulis duris filiis longis 248.7.2.

Pinus cui ofiictil a fragili putamine, fiue Cembro 251.7.2
Pinus fyluefiris fiue Ptnafier 252.7.2..

Pinus fyluefiris vulgaris Geneuenfis & Tsda 253.7.2,

Pinafter feu pinus fyluefiris Hifpan. maior 255.7.2.

Pinafier Aufiriacus albus & niger ibid .

Piitafier Aufiriacus tenui-folius ibid .

Pinus fyluefiris, fiue vt Bellonitis, Picea fyluefiris Ida
Troadis cuius mi facile decidunt, ibide

INDEX-

Pini fyluefires , vel vtEcllouius vocat, ficu fjlue-
/lres,vt Picea planitiei Corcyrenfis,Dxd&i montis,
Gallogracu &Olympt 156-p.z.

Pinus fyluefins Mugho Jme Cretu tbid.

Pinus jyluejlru maritimaCtmis firmiter ramis adbi¬
tentibus z^y.p.z.

Pinus maritima TheophrajU Lobelio ^S.p.z.

Pinus mani ima altera Matthtoit ibid.

Pmafier tertius llifpamcus pumilis ibidem

Pini refina ibidem

Pinus Indica ex qua Ere ztfj.p.z.

P mea IndaHifpanu z6arp.i.

Pinea Sucis /pectes Melenken ibidem

Pinei Coni facie fructus exoticus ibidem

Pini forma Cibage i6q.p.z

Pinea nuci /inulis Indicus fructus. fiy.part.p.

P itys Veteribus 247.P.2

P;* in Genere. z6i.p.z

Platanus

ijo.p.z

Planta globulorum faponar iorum

m.p.p.

Poma Adami

M.p.p.

Pjinum Nicaragua nuce rotunda

210 .p.p.

Polygonum marinum angujhfohum Dalcchamp. 460.

p.p.

populus Nigra AirF.iPos

Populus Alba AETKH

155.P.2

ICO. p. 2

Populus Alba folio min v re

ibid.

Populus Libyca, y.uyjs Tbeopbr.ljli

\6yp.x

Populus nout Orbis

164.. p.z

Pjierium Antiquis

409.P.2

Poterium quibufdam fiue Pnnpinella fpinofa

tbid.

Prunus ftt tua

184. p.p.

Prunus Myrobalamis dicta

1 iw.

Pruna Amygdalina

>9°-p-P.

Prunus fyluejtris

W-P-

pfeud. myrtus Bedomi

5'8-p-p

Pyrac.tntba quibufdam

5i.p.z

Pyrus

35-P-P-

Pyrajierfeu Pyrus fylnefins

47-P-P-

Pyrus PolvvyiLertana

59-p-p-

Pyrum lanugine falfit Theophr.

yj.p.p.

Pyrifade Agnae at

loj.p.p.

<L

Quercus: de Quercu j- Robore in Genere

6yp.p.

Quercus vulgaris breuibus ac longis pediculis

70.

p.p.

Quercus latifolia exotica Clufii, vel rara

74-p.l

Quercus Surgtindic a, calyce hifpuio

78 -p-1

Quercuum excrement a, ac primum de Galla

ii.p.p.

Quercuum lapides

85 .p .2

Quercuum Coccus

Sff.f.2

Quercuum excrementum fungofum

ibid.

Quercuum excrementum lanatum ibid.

Quercuum capitula fquammata tbid.

Quercus album excrementum facie nucula ibid.

Quercuum fquamma candida caduca t ibid.

Quercus excrementum tuber ofum %-j.p.i

Quercuum nodi feu verruca ibidem

Quercus albumen ibidem

Quercus Agaricus vel fungus ibid.

Quercina vtta ibidem

Quercus excrementum purgans 88.p.z

Quercuum & aliarum arborum mufeus ib.

Quercus liquor melleus 'iy.p.i

Quercus & caterarum arborum vifcus tbid.

Refina Americana fiue Car tb agmen fis notii Orbis
5z5.p.2.

Refina liquidambar , arVdris ococol di ftafuliu Hedera,
odore Styracis liquida ibid

Refina abiegna Indica liquida / 324-p.x

Refina facie ambra 55°-p*i

Refina Cariophyllorum 42 p.p.p-

R e fima Elenii 535 p.p.

Rhamnus lyj.p.i

Rhamnus cortice albo Monfpelicnfium $i.p.z

Rhamni primi /pectes altera Clufii jz.p.2

Rhamnus vel Olea/ter Germanicus 3J-P-*

Rhamnus tertius Clufii 35 .p.z

Rhamnus fiue Paliurus, folio iuiubin t tbid.

Rhamni folio Nabca 39. p.z

Rhamnus Catharticus 55-?-1

Rhamnus folitiuus pumilus Pannon.LCluf. 5 6.p.z
Rhamnus folutiuus Pannon. fecundus 57-p.x

Rhamnus Bauaricus Dalcchamp. tbid.

Robur. I. Clufii. 7 j.p.z

Robur II. Cluf. ibid.

Robur IIL Cluf. yS.p.i

Robur IV. Cluf. ibid.

Robur V. Clufii ibid.

Robur VI. Clufii tbid.

Robur VII. Clufiy tbid.

iSS.p.x

np.p.i

zo^.p.z

ziz.p.z

S.

Sabina baccifera & fienlis
Safsaf Syrorum /alicis fpecies & EUagn,

Salices

Salix maxima , fragilis, Alba,htrfuta
Salix pumila, angufiifjlia , inferne lanuginofa ibid .
Salix anguftis & longi fimis foliis, cnfpts, /ubtus albi¬
cantibus tbid.

Salix tenuior folio minore , vtnnque glabro fragilis
zij.p.z

Salicis racemi feu nucamenta , rofit,& capitula /qua»; -
mata ibid.

Salix pumila angu fh folta, prona pane cinere a tbid.
Salix humilis repens angufiifolia Lob. 214^.2

Salix lutea tenuior fkriua, viminea ibid.

S alixfpont aneaft agilis , Amygdalino folio, auricu/ara,
& non auri ciliata ibid.

Salix rubra minime fragilis folio longo \angufio 215^.1
Salix latifolia iufernehirfuta tbid.

Salix latifolia non hirfuta,cum Gallis 21 6.p.z

Salix pumila latifolia prior & fecunda Clufii ibid *
Salix pumila folio vtrinque glabro
Salix pumila folio rotundo
de Saliet biss in genere
Salicis genus dittum Garb Maurorum
Sarnaca
Sambaucaie
Sambucus vulgaris
Sambucifungus
Sambucus laciniata
Sambucus herbacea fiue Ebulus
Sambucus racemofa , annis rubris
Sambucus aquatica
Sambucus rofea

Sandarach* fiue vernici quibufdam dido ac Mafiiehe
accedens refina
Santalum
S an talum citrinum
Santalum album
Santalum album

Santalo albo fimile lignum Sembr ane
Santalus Adulterina Cretica fiue Abelicea 4?o.p.p.

uj.p.i

ibid.

ibid.

lll.p.Z

m.p.p.

335 -p.p.

544-P-P-

w-p-p-

ibid.

ibid.

W-F-P-

55W

553-p.p.

jZp.p.2.

48 6.p.p.
ibid.
ibid.
4 8s>-P-P-
ibid.

Saponaria Spherula arboris I ilici f oh t
Sarcocolla officinarum
Sa/fafras fiue lignum Paitatium
Scorpws fpinofus Veteribus

$12. p.p.
5o8.p.z.
483. p.p.
Wp.p.x
Seitaragi

INDEX-

Sebejlen feu Mixa . 19777.

Seu ar agi Arabum t eiufqtie fubfiituta & equtvoca
46277.

Serapionis, & Auicetitu 29-77.

Selagij 2917.2

Semen, Tamarindi femini fimilc,vna extremitate den¬
tatum 315 77*

Semen fructus exotici farte cucurbitacei 3 1577.

SflM 377./?.i

SesbanfoliisWedufiari 3867.2.

Siler veteribus ^ 109 p.i

Siliqua arbor JiueCeratia 4 15.p1

Siliqua parita Indicd, femine oblongo ,nigros 43 57.2
Siliqua femine Colutea ‘43 87,2

SiliquaThynnatis odore ibid.

Siraeo fi & Manna xirquefi Indica ex Arbore Que fi

199-p.z.

Siri Gamber Indis, pafiilli ex Faufel 39377.
Smilax glandifer a veterum 1017.2

Smilax Daleibampij tbid.

Sopberi Alpini 384 .p:i

Sorbus 5 977*

Sorbus aucuparia 6i.p.p.

deS. rbu Torminali,& Cratago Theopbrafii 6$.p.p.
S orbiti Alpina 6577.

Spartum Hi/panicum , lobis rotundiu ficulis , flore lu-

Spartiini Hijpanicum flore candido
Spina Burgi & Alaternus
Spina Burgi Monfpeiienfunn
Spina oleum projerens, & alia /pini
Spodium Arabum &Tabaxir
De Stacte in genere
Stapbilodendron
Styrax arbor & lacbryma

$97.p.z

3987.2

54 *■/>•/>
tbid.

267.2

2217.2
3I5,P,Z

2 74-P-P-

34z.p.j

Styraxkalamitba offinarii, impurior & puriot 345./».
Styrax liquidus ruber officinarum Ibic

Suber latifolium 103 7-

Succinumfiue Electrum in gfnere 330 7.

Succus, fu Gummi, aut potius refinas Cinnabaris coi¬
re inficiens 405 .p.

Succus rubro colore infici ens:anOui e di Bixal lld.

Succus jnafiichina refina non valde ab fimi lis 330.1

Succus iraitucb & Aiauue, aloes fimilisanuolutus hfie
fa foliis, gituis odoris, ad picandum 34<?-2

Succus vel refina Ajpbalto fimilis anethi fere are
ibid.

Succus alter, acris ■ fi bfiantiaf Udiore, 1 id.

Succus tert ius at er i albis micis bid.

Succus vifii infiar 3 /7.2

Syco>norus,Ticus Cypria 1.77.

Eius Species ibid.

Sycomoro fimilis Arbor %.p.p.

Syringa flore albo >3 .p.z

Syringa, alba fimilis capitulo ■, otio firiis nata
204 .p.z

Syringa fl^r e Coeruleo, fiue Lilac ibid.

Tabaxir fiue Mambu arbor > Tabbaxir fol olea
zzz.p.z

T acori folia,Draconis Arbori fimilia >5 .p.p.

Tacamahdca populo fimilis fruttu, colore finis Peo-
7lia 4.6. p.z

Tamatix maior fiue arbor e aNarbunen fis 55072.

Tamarix Germanica fiue minor frutico fa 351 72:

Tamanficus JEgyptia Gallifera 352 ..p.z.

Tamarindi. 4224».!

Tamarindi feminis facte fruttus Indicus 4.247.2.

T amoxo fub frutex Clufio 3607.2.

T ait^arghent radix odorar A 481 77.

Taxus 241 .p.z

Taxocoquamoclit Indicunt' 385. c. 2,

Terebinthus Indica maior fruttu rotundo zic.‘.p„

Terebinthus Indica fruttu paruo i ad corculum due-

denle zypj.p.pi

Terebinthus lbldm

T crelynthind refina, & de eius viribus , zSz.p.p.

Thus 302 .p.z

Thuris limpidi folium 3077.2

Thuya& Cedrus Atlantis montis zfy.p.z

Thymiama fiue Styrax rubra offitinaritm,&l 'Stdfiapbtii

,.4Sl P-P-

Ti atube flofculi indici ioy.p.p.

Tilia vulgaris Platypbyllos m-p-i

Tilia fuit j minore m-p-t

Tilia naximo filio lbu^

Tinctam flos jpi.p.a

Tucot'cbid populo fimilis s cui refina buris candidi. r

zy.p.z

Tragus veteribus 4097.2

Trcgus fiue vua Marina 405./?. 2

Tr.gus (tue vtfa Marina mitior ibid.

TtagacatuhaVettnbus 4077.2

T agacantha Mafiilienfis ib \dl

yagacantha Gummi 4o8.r.2

Pragacant ha ait era, Poterium forte Clufio tbid

Tragacantha Ravvolfii 4097.2

r rifolium fruticans, quibu fidam Polemoniurfi 5747.1
Trifolium frutex Gemfie filio 375^-i

Vaccinia palu/lris, fiue oxycoccus zzj.p p>

VV aneor amori , rugofa glandi fimilis fruttus 333 .p.p,
Vermxfiue Sandaracha Arabum 2997.2

Vbebebafou Tbeueti lll%p p.

Violarum arbor Indica ioy.p . p >

Vtfcum Indicum 957. i

V 1 ficum Indicum aliud t btdm

Vi ficum oxycedri 2997.2

Vitis idea magna quibu fidam , fiue MyrtiUus grandis
51877.

Vitis ldaa fruttu nigro 51977*

Vitis ldaa angulo fia 52077!

V itis Idaa fiemper virens fruttu rubro jzz.p.p.

Viti Id££ affinis potif-filia montana 22777.

I Imus 1397.2

V Imi excremento decedens fruttus peregrinus 1457.2

Vfib arbor gummi firens 3467.2

Vfiuc & Cipfiuccus ater inno lutus Mu fit filijs > dnetbt fe¬
re odoris lbtd'

Vua Cnfipa fiue Groffularia 47-p.i

Vua vrji, & radix Idea putata 52377,

Xylon JiueGofiiptum herbaceum
Xylon arboreum
Xylon Brafilianum

545-P7*

34^77-

34777.

Z accon Hiericbuntea, filijs ole a 297.2

Zarnabo & Amabo 2207.2

Z iz.iphus Cappadocica,quibitfHam olea Bohennca 277.2
Z Uipha fiattua & fyluefiris 407.2

Soli Deo Gloria in iEternum*

Amen.